________________
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ
૧૨૩ ચિતર્યું, ઉજ્જૈણી નગરીમાં જઇને પ્રદ્યોતન રાજાને અર્પણ કરતા કહ્યું કે, “આ તો માત્ર મૃગાવતીના રૂપનો અંશ જ ચિતર્યો છે. બે હજાર નેત્રો વડે કરી તે દેખી શકાય તથા તેટલી જ જીભો વડે વર્ણન કરી શકાય તેવા રૂપવાળી આ મૃગાવતી છે, તે કદાચ દેખવું અને વર્ણવવું શક્ય ગણાય, પરંતુ તેના રૂપનું આબેહુબ ચિત્રામણ કરવું તેવી શક્તિ કોઇની નથી.” ચિત્રામણ દેખી પ્રદ્યોતન રાજના ચિત્તમાં દ્વિધાભાવ પ્રગટ્યો. દેવીને દેખીને એકદમ જેમ ચંદ્રોદયથી સમુદ્ર ક્ષોભ પામે તેમ રાજાનો અનુરાગ-સાગર શોભાયમાન થયો.
શ્રવણ કરવું તે સ્વાધીન છે. રતિ પણ સાંભળવી સ્વાધીન છે, પરંતુ રતિ-ક્રીડા તો પરાધીન છે, રતિ માફક મદનાગ્નિથી તપેલાનું હૃદય રમણી હરણ કરે છે, ધૂત રમનારને કાળી કોડી દાવમાં ન આવતી અને ઉજ્જવલ આવતી ગમે છે. મદનાધીનને રમણી પણ આવતી ગમે છે. પોતાના અંતઃપુરમાં સ્વાધીન-સમીપ-અનુરાગવાળી અનેક રમણી હોવા છતાં રાગ વગરની દૂર એક રમણી માટે ઇચ્છા કરે છે, તે ખરેખર દેવ મૂઢ છે. હવે ચંડપ્રદ્યોતરાજા શતાનિક રાજા ઉપર એક દૂત મોકલે છે. તે ત્યાં ગયો, રાજાને પ્રણામ કરી આપેલા આસન પર બેઠો અને વિનંતિ કરવા લાગ્યો. તમારી ભક્તિ માટે રાજાને ચિત્તમાં બહુમાન છે, તેથી જ દેવે આપની તરફ મને મોકલ્યો છે. સ્વામી તમારા ઉપર હંમેશા શ્રેષ્ઠ પ્રીતિ વહન કરે છે. તે પ્રીતિરૂપ કલ્પલતાની વેલડીને પલ્લવરૂપ ઉલ્લસિત કરવા માટે નિઃશંકપણે સ્વામી પાસે મૃગાવતી દેવીને મોકલી આપો. (૧૦)
હે રાજન્ ! તમારી પ્રાણપ્રિયાના પ્રેમથી તેની પ્રીતિ પ્રગટ થશે. જ્યાં પુત્ર વલ્લભ હોય છે, ત્યાં તેનો પૌત્ર પણ વિશેષ વલ્લભ થાય છે. રાજાએ જવાબ આપ્યો કે સ્વામીએ મારી ભક્તિ તો બરાબર જાણી. આ વાત કરવામાં તારા કરતાં બીજો કયો ચડિયાતો શોધી લાવવો ? રાવણને સીતાના પ્રેમથી રામ વિષે જેવી પ્રીતિ પ્રગટી, તેવી મહાપ્રીતિ પત્નીના પ્રેમવડે કરીને બહુ સારી મારા વિષે બતાવી. તારે રાજાને જઇને અમારી પ્રીતિ પણ પ્રકાશિત કરવી કે, દેવીને આજે મોકલવાનો કોઈ પ્રસ્તાવ નથી.
દૂત - જો દેવી નહિં મોકલશો, તો દેવ રોષ ધારણ કરશે. રાજા - અરે ! અમારા ઉપર રોષાયમાન થયાને તેને કેઇકાલ વીતી ગયો છે.
દૂત - રોષાયમાન હોય કે તોષાયમાન હો, અધિક બળવાળા આગળ તમારું શું ચાલવાનું છે ? કાણી આંખવાળો સુતેલો હોય કે જાગતો હોય, તો પણ વિદિશામાં દેખી શકતો નથી.
રાજા - ઘણા સૈન્ય-પરિવારવાળો વિજયપતાકાનું કારણ બને તેમ હોતું નથી ઘણા હરણિયાના જુથવાળો કાલસાર મૃગ પણ સિંહથી હણાય છે. ફરી ફરી પણ ગમે તેમ
