________________
૧૨૪
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરનુવાદ કોપથી દૂત પ્રલાપ કરતો હતો, તેને પ્રતિહારે ઠોક્યો અને ગળે પકડીને હાંકી કાઢયો. ત્યારપછી દૂતે ઉજેણી પહોંચી પોતાના સ્વામી પાસે જઈ કંઈક ઉત્યેક્ષા સહિત સમગ્ર વૃત્તાન્ત જણાવ્યો. એટલે કોપાયમાન થએલા ચંડપ્રદ્યોત રાજાએ યુદ્ધની ઢક્કા વગડાવી અને યુદ્ધ કરવાની સર્વ સામગ્રી સહિત ત્યાંથી નીકળીને કૌશાંબી દેશના સીમાડાએ પહોંચ્યો. સૈન્યાદિક મોટી સામગ્રી સહિત રાજાને યુદ્ધ કરવા આવતો જાણી રાજા શતાનિકને હૃદયમાં પ્રચંડ આંચકો લાગ્યો, ઝાડા છૂટી ગયા અને મરણ પામ્યો.
હવે મૃગાવતી રાણી એકદમ શોકમગ્નબની. પતિના મૃત્યુની ઉત્તર ક્રિયા કર્યા પછી મહાચિંતાથી આક્રમિત થએલી ચિંતવવા લાગી કે, આ મારાં રૂપ, લાવણ્ય, સૌભાગ્ય અને મનોહરતાના કારણે મારા પતિ મૃત્યુ પામ્યા અને મસ્તક ઉપર વજ સરખું સંકટ આવી પડ્યું. હવે અત્યારે મારે શું કરવું ? એ પાપી બળાત્કારે પણ મારા શીલનું ખંડન કરશે, પરંતુ આત્મઘાત કરીને પણ મારા શીલનું હું રક્ષણ કરીશ. કદાચ બળાત્કારે પણ શીલખંડન કરશે તો પણ જીવતા શીલખંડન કરવા નહિ દઉં. કેસરીસિંહ આગળ સાંઢનું શું જોર ગણાય ? (૭૫).
અથવા હું ચેટક રાજાની પુત્રી, ભુવનના અપૂર્વ સૂર્ય સમાન મહાવીર ભગવાનની (માસીબાઈ) ભગિની, આજે તેમના જેવી કીર્તિ ઉપાર્જન કર્યા વગર કેવી રીતે મૃત્યુ પામું ? પણ જીવતી રહીશ, તો યમરાજ કરતાં ભયંકર એવા તેનાથી શીલ પાલવા કેવી રીતે સમર્થ થઇશ ?
ખરેખર એક બાજુ વાઘ અને બીજી બાજુ જળથી ભરપુર બે કાંઠાવાળી નદીનો ન્યાય મને લાગુ પડેલો છે; તો હવે તે પાપસ્વભાવવાળાનાં વચનને અનુકૂળ બની "કાલક્ષેપ કરવો, તે જ સર્વ સંકટનો પ્રતિકાર છે." ત્યારપછી તેના ચિત્તને પ્રસન્ન કરાવનાર કોમલ વચન કહેનાર એક મુખ્ય માણસને મોકલીને મૃગાવતીએ પ્રદ્યોત રાજાને કહેવરાવ્યું, તે માણસ રાજાને પ્રણામ કરીને વિનંતિ કરવા લાગ્યો કે, “હે દેવ ! દેવી કહેવરાવે છે કે, તમારા પ્રતાપગ્નિમાં રણક્રીડાની ખરજવાળા મારા ભર્તાર ક્ષણવારમાં પંચત્વ પામી ગયા છે. હવે તમારે અબલા એવી મારી ઉપર યુદ્ધ પ્રયાણ કરવું ઉચિત નથી. આજે તો તમો પાછા વળીને હાલ ઉજેણી જાવ. જે મારા શતાનિક પતિ હતા, તે તો યમરાજાએ પોતાને ઘરે મોકલી આપ્યા છે, હવે મારી બીજી કઇ ગતિ હોય ?” એમ હમણા જઇને રાજાને કહો.
રાજા - દેવીનાં દર્શન માટે, દુઃખે કરી નિવારી શકાય તેવા કામદેવના ઉન્માદવાળો હું નગરીમાં આવું છું.
