________________
૯૭
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ ઝુરતા હૃદયવાળો કુમાર જ્યાં આગળ ચાલે છે, ત્યાં બગીચામાં ઉંચી ધ્વજા જેના ઉપર લહેરાય છે, તેવો ઊંચો ઉજ્જ્વલ મહેલ દેખ્યો. તેમાં આરૂઢ થતાં થતાં સાતમા માળ પર ગયો, ત્યાં લાવણ્યનો સમુદ્ર હોય તેવી, કમલપત્ર સરખા નેત્રવાળી એક કન્યાને દેખી. દિવસના તારા સરખા તેના દાંત અને નખ તેમ જ અમાવાસ્યા (પૂર્ણીમા) ના ચન્દ્રથી તેનું મુખ બનાવેલું હોય તેમ હું માનું છું, જે કારણથી તેના વગર પણ તે સર્વ દેખાય છે.
કન્યાએ કુમારને પણ દેખ્યો, ઉભી થઇ, આસન આપ્યું, પછી પૂછ્યું કે, ‘હે સુંદરી ! તું કોણ છે ? અને અહિં કેમ રહેલી છે ! ભય અને રૂંધાતા સ્વરથી તે કહેવા લાગી કે, હે મહાનુભાવ ! મારો વૃત્તાન્ત તો ઘણો લાંબો છે. પ્રથમ તમે કહો કે, ‘આપ કોણ છો ? પંચાલ દેશના સ્વામી બ્રહ્મરાજાનો બ્રહ્મદત્ત નામનો હું પુત્ર છું. હે સુંદરાંગી ! એવું કાર્ય આવી પડવાથી હું અરણ્યમાં આવેલો છું.' તેનો પ્રત્યુત્તર સાંભળતા જ નેત્રપુટ જેનાં હર્ષાશ્રુથી પૂરાએલાં છે, સર્વાંગે રોમાંચિત બની વદન-કમલ નમણું કરીને એકદમ રુદન કરવા લાગી. કારુણ્યના સમુદ્ર સ૨ખા કુમારે તેનું (૨૦૦) વદન-કમળ ઉંચું કરીને દેખ્યું અને કહ્યું કે, હે સુંદરી ! કરુણ સ્વરથી તું રુદન ન કર. આ રુદન કરવાનું જે કંઈ પણ યથાર્થ કારણ હોય, તે કહે.' નેત્રાશ્રુ લુછી નાખીને તે કહેવા લાગી કે, ‘હે કુમાર ! તમારી માતા ચલણી રાણીના ભાઇ પુષ્પસૂલ રાજાની હું પુત્રી છું, તમને જ હું અપાએલી છું. વિવાહ-દિવસની રાહ જોતી કેટલાક દિવસો પસાર થયા. ઘરના બગીચામાં વાવડીના કિનારે વિવિધ પ્રકારની ક્રીડા કરતી હતી, ત્યારે કોઇ અધમ વિદ્યાધરે મને અહિં આણી. સગા-સંબંધી અને બંધુના વિરહાગ્નિથી બળતા હૃદયવાળી હું જેટલામાં રહેતી હતી, તેટલામાં અણધાર્યાં જેમ સુવર્ણ-વૃષ્ટિ થાય, તેમ ઓચિંતા મારા પુણ્યોદય-યોગે ક્યાંયથી પણ તમારું આગમન થયું અને જીવિતની આશા પ્રાપ્ત થઇ. ફરી કુમારે પૂછ્યું છે, તે મારો શત્રુ ક્યાં છે ? જેથી તેના બળની પરીક્ષા કરૂં. ત્યારપછી તે કન્યાએ કહ્યું કે-તે વિદ્યાધરે મને ભણવા માત્રથી સિદ્ધ થાય તેવી શંકરી નામની વિદ્યા આપેલી છે. તારા પરિવારમાં, કે સખીઓનાં કાર્ય કરશે અને શત્રુઓથી ૨ક્ષણ ક૨શે, મારો વૃત્તાન્ત પણ તે કહેશે. હંમેશા તમારે તેનું સ્મરણ કરવું. તે વિદ્યાધરનું નામ નાટ્યોન્મત્ત ભુવનમાં પ્રસિદ્ધ થએલું છે. મારું પુણ્ય કંઇક વિશેષ હોવાથી મારું તેજ ન સહી શકવાથી વિદ્યાસિદ્ધિ માટે મને અહિં મૂકીને બહેનોને આ હકીકત જણાવવા માટે, તેમ જ વિદ્યા સાધવા માટે વાસંના ઝુંડમાં અત્યારે તેણે પ્રવેશ કર્યો છે. આજે તેની વિદ્યા સિદ્ધ થશે, એટલે તે મારી સાથે લગ્ન કરશે.'
ત્યારે કુમારે કહ્યું કે, ‘તેને તો મેં આજે હણી નાખ્યો છે.' હર્ષથી ઉંચો શ્વાસ લેતી તે બોલવા લાગી કે, ‘બહુ સારું બહુ સારૂં કર્યું; કારણ કે, તેવા દુષ્ટ ચેષ્ટાવાળાઓનું મરણ સુંદર ગણાય છે.' સ્નેહની સરિતા સરખી તે કન્યા સાથે ગાંધર્વ-વિવાહથી લગ્ન કર્યા. તેની
