________________
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ મનોહર વનોને અવલોકન કરતો હતો, ત્યારે અંજન પર્વત સરખો ઉચો મોટો હાથી દેખ્યો. વિધ્યપર્વતને જેમ ઉચા શિખર, મોટા દાંત, અતિપ્રગટ તળેટી, વિશાળ વાંસ હોય, તેમ આ હાથીને શ્રેષ્ઠ ગંડસ્થળ, મોટાં દંકૂશળ, અતિપ્રગટ પગ અને વિશાળ સૂંઢ હતી. તે જાણે જંગમ વિંધ્ય પર્વત હોય, તેવો હાથી કુમારના દેખવામાં આવ્યો. (૭૫)
સામા આવતા કુમારને દેખી કંઈક રોષવાળી ઉતાવળી ગતિ કરતો તેની સન્મુખ ચાલ્યો, એટલે જાણે પ્રત્યક્ષ ભયંકર યમરાજા હોય તેવો જણાવા લાગ્યો. કૌતુક લગાતાર લાલસા શંકા અને વક્રચિત્તવાળા કુમારે પોતાનું ઉપરનું વસ્ત્ર મંડલાકારવાળું કરીને હાથી સન્મુખ ફેંક્યું. હાથીએ પણ તે વસ્ત્ર ગ્રહણ કરવા માટે પોતાનો શુંડાદંડ આકાશમાં ઉચો કર્યો. રોષાધુ થએલ હાથીએ તેને ફેંક્યું. એટલે દક્ષપણાથી છળીને પોતાનું ઉત્તરીય વસ્ત્ર ગ્રહણ કરી લીધું. પછી શાંત કરીને તેને ક્રીડા કરાવવા લાગ્યો. શૂઢના મુખભાગને સ્પર્શ કરીને તેને વેગથી દોડાવતો, વળી તેની પાછળ ચાલતો, વળી ક્ષણમાં કુમાર હાથીની આગળ દોડતો હતો. (૧૮)
પછી કુંભારના ચક્ર માફક ભમાવતા ભમાવતા આશ્રમના સ્થાન સુધી ખેંચી લાવ્યો. ત્યાં હાથીને થંભાવીને તે પ્રદેશમાં ચરતા મૃગલાના ટોળાંને કાગણી ગીતરાગથી ગાવા લાગ્યો.
તે સમયે સ્થિર રહી કાન સરવા કરી હાથી પણ સંગીત શ્રવણ કરવા લાગ્યો. હાથીના દંકૂશળ ઉપર પગ લગાડીને, સમગ્ર ત્રાસ પમાડવાથી મુક્ત થએલ કુમારે તેના પીઠપ્રદેશમાં આસન સ્થિર કર્યું. કૌતુક પૂર્ણ થયા પછી ધીમે ધીમે નીચે ઉતરીને ચાલવા લાગ્યો. ઉલટી દિશામાં ચાલવાથી પોતાને કઇ દિશામાં જવાનું છે, તે પણ ભૂલી ગયો. ત્યારપછી અવ્યવસ્થિત ગતિથી આમ-તેમ પરિભ્રમણ કરતો, તે પ્રદેશના પર્વતના આંતરામાંથી નીકળતી નદીના કિનારા પર રહેલા, જીર્ણ પડી ગએલ ઘરના ભિત્તિખંડ માત્રથી ઓળખાતું એક નગર જોવામાં આવ્યું. તેને દેખીને ઉત્પન્ન થએલા કુતૂહલવાળો નિરીક્ષણ કરવા લાગ્યો. એટલામાં અતિગૂઢ વાંસનું જૂથ જોવામાં આવ્યું. બાજુમાં મૂકેલું એક ક્રીડા કરવાનું ખગ રાખેલું હતું. કૌતુકથી તે ખગ ગ્રહણ કર્યું અને વાંસના જાળમાં તે છેદવા માટે આદરથી ચલાવ્યું. એટલે વાસનું જૂથ નીચે પડ્યું અને તેના વચલા ભાગમાં તરત કપાએલું પૂર્ણિમાના ચંદ્રમંડલ સરખું વદન-કમળ પણ પડ્યું. પોતાનું દુષ્ટચેષ્ટિત દેખીને કુમાર ચિંતવવા લાગ્યો કે, “વગર અપરાધે કોઇક પુરુષને મેં હણી નાખ્યો - એ મેં ઠીક ન કર્યું.” બીજી દિશા તરફ નજર કરતાં ઉંચે પગ હોય તેવું મસ્તક વગરનું વિદ્યા સિદ્ધ કરવા માટે ધૂમ્રપાન આરંભેલું હતું, એવું કબંધ દેખ્યું. એટલે કુમારને વધારે અધૃતિ ઉત્પન્ન થઈ. અરે રે ! મેં આની વિદ્યાસિદ્ધિમાં વિઘ્ન કર્યું, આની પ્રતિક્રિયા મારે કઈ કરવી ? આ પ્રમાણે
