________________
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ
૧૦૩ કર. અતિસ્નેહવાળી રત્નવતી સાથે કુમાર ઊંઘી ગયો. એટલામાં એક પર્વત પરથી વહેતી નદી પાસે રથના અશ્વો આવ્યા. થાકી જવાર્થી ઉભા રહ્યા. તે સમયે કોઈ પ્રકારે બગાસાં ખાતો કુમાર જાગ્યો. ચારે દિશામાં નજર કરતાં જ્યારે વરધન ન દેખાયો, ત્યારે વિચાર્યું કે, “જલાદિક માટે બહાર ગયો હશે. નવીન મેઘ સરખા ગંભીર શબ્દથી કુમાર તેને બોલાવવા લાગ્યો, જ્યારે પ્રત્યુત્તર ન મળ્યો ત્યારે કોઈ પ્રકારે રથના ધૂસરા ઉપર નજર પડી તો અતિશય લોહીની ધારાથી ખરડાએલું જોવામાં આવ્યું. એટલે ઉત્પન્ન થએલા સંભ્રમવાળો કુમાર વિકલ્પો કરવા લાગ્યો કે, “નક્કી વરધનુને કોઇકે મારી નાખ્યો છે. રથની મધ્યમાં જેની સર્વાગે ચેતના સજ્જડ રોકાઇ ગઈ છે, એવા તેને રત્નાવતીએ શીતળ જળ અને પવનથી આશ્વાસિત કર્યો, આંખો ખુલીને હા હા ! વરધનુ એમ બોલીને રુદન કરવા લાગ્યો. કોઇ પ્રકારે રત્નાવતીએ સમજાવીને રુદન બંધ કરાવ્યું. પછી તેણે કહ્યું કે, “હે સુંદરી ! સ્પષ્ટ વાત સમજી શકાતી નથી કે, “વરધનું જીવે છે કે મૃત્યુ પામ્યો છે. માટે તેનો વૃત્તાન્ત જાણ્યા પછી ગમન કરવું યોગ્ય છે. અત્યારે મારે તેની આટલા પ્રદેશમાં નક્કી તપાસ કરવી જોઇએ, એટલે તે કહેવા લાગી કે, “આ ઘણા શ્વાપદ-જાનવરોવાળી અટવી છે, તેમાં આપણે સર્વનો ત્યાગ કરીને હે નાથ ! આવ્યા છીએ. માંસપેશી સમાન આપણે અટવમાં રહેવું જોખમ ભરેલું છે. આપણે રહેવાનું સ્થાન હવે નજીક છે. આ માર્ગ ઘણા લોકોની અવર-જવરથી ઘાસ, કાંટા વગેરેના ઉપર ચાલવાથી ખૂંદાએલો માર્ગ છે, તે તરફ જવું યોગ્ય છે.'
ત્યારપછી મગધ સન્મુખ જવા લાગ્યો. દેશના સીમાડે રહેલા એક ગામમાં એક સભાસ્થાનમાં રહેલા ગામસ્વામીએ પ્રસન્ન રૂપવાળા કુમારને દેખીને હૃદયમાં વિચાર્યું કે,
આ કોઈ પુણ્યશાળી પુરુષ દૈવયોગે એકાકી થયો છે. ઘણા બહુમાનથી તેને ઘેર લાવ્યા, સુખાસન પર બેસાડી પૂછ્યું કે, “હે મહાભાગ્યશાળી ! તમે ઉગ ચિત્તવાળા કેમ દેખાવ છો? અશ્રુ લૂછીને તે કહેવા લાગ્યો કે, “મારો નાનોભાઈ ચોરો સાથે લડતો હતો, ત્યાં મારે તપાસ કરવા જવાનું છે કે, તે કેવી અવસ્થા પામ્યો હશે ! ત્યારપછી ગામસ્વામીએ કહ્યું કે, “આ ભુવનમાં મોટાઓને આપત્તિ આવે છે, પણ નાનાને નથી આવતી, સૂર્ય અને ચંદ્રને રાહુ ગ્રસે છે, પણ નાના તારાને કંઈ આપત્તિ આવતી નથી.” (૩૫૦).
"જ્યાં સુપુરુષ હોય, ત્યાં દુર્જનો હોય છે, જ્યાં નદી હોય, ત્યાં કોતરો હોય છે; જ્યાં ડુંગર હોય છે, ત્યાં કંદરાઓ (ગુફાઓ) હોય છે, તો તે સુજન ! તું ખેદ કેમ પામે છે ?"
“હે સપુરુષ ! આ વિષયમાં તમારે ખેદ ન કરવો, જો આ વનગહનમાં હશે, તો નક્કી તે મળશે જ, કારણ કે આ અટવી મારે આધીન છે. ત્યારપછી પોતાના બે સેવકોએ ત્યાં
