________________
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ
૧૦૭ શાન્ત ચિત્તે તેઓ બંને એક-બીજાનો વિરહ સહન નહિ કરતા રહેતા હતા. ત્યારે કોઇક દિવસે પરસ્પર એકબીજાનો આવો સંલાપ થયો કે – પુરુષાર્થ વગર આપણે કેટલો કાળ પસાર કરવો ? માટે કંઈક અહિંથી નિર્ગમન પ્રયાણ કરવાનો સારો ઉપાય મેળવીએ. ત્યારે કામદેવને પ્રહાર કરવા યોગ્ય વસંતકાળ પ્રવર્તતો હતો, સમગ્ર લોકો ચંદનના પરિમલંવાળા મલયના વાયરાનું સુખ અનુભવતા હતા, તે સમયે નગર લોકોની વિવિધ પ્રકારની વસંતક્રીડા પ્રવર્તતી હતી. કુબેરની નગરીના વિલાસ સરખી ધન-સમૃદ્ધિની છોળો ઉછળતી હતી. અતિમહાકુતૂહલ પામેલા કુમારો પણ નગરના ઉદ્યાનમાં ગયા. અતિશય મદ ઝરાવતા ગજેન્દ્રને દેખ્યો, મહાવતને ભૂમિ પર પટકી પાડીને નિરંકુશ બની નગરમાં પરિભ્રમણ કરતો હતો. કેળના બગીચા સમાન લોકોની વસંતક્રીડાને ડોળી નાખતો હતો. હાલો હાલો એવા પોકારો થઈ રહેલા હતા ત્યારે ભયભીત બનેલી કરુણ રુદન કરતી એક કુલબાલિકાને હાથીએ સૂંઢથી પકડી, ત્યારે કમલિની માફક હાથીએ પોતાની સ્કૂલ સૂંઢમાં પકડેલી, પોતાની કોમળ બાહુલતાને ધૂણાવતી બાલા કુમારના દેખવામાં આવી. જેના કેશપાશ વિખરાઇ ગયા છે, ભયભીત ચપળ નેત્રોથી સમગ્ર દિશા તરફ નજર ફેંકતી, પોતાનું રક્ષણ ન દેખતી અંત સમયે કરવા યોગ્ય દેવનું સ્મરણ કરતી; “હે માતા ! હે બન્યું ! હાથી રાક્ષસે મને પકડેલી છે, તો તેનાથી જલ્દી મારું રક્ષણ કરો, તમે મારા માટે બીજું ચિંતવ્યું, જ્યારે દેવ કંઇક બીજું જ આદર્યું. ત્યારપછી ઉભરાઈ રહેલા કરુણારસથી પરવશ થએલો કુમાર એકદમ તેની સામે દોડીને વૈર્યસહિત તે હાથીને પડકાર્યો, અરે દુષ્ટ ! અધમ કુજાત હાથી ! ગભરાએલી યુવતીનું મથન કરવા વડે કરીને તે નિર્દય ! આ તારી મોટી કાયાથી તને લજ્જા કેમ આવતી નથી ? (૪૨૫)
હે દયારહિત ! શરણ વગરની આ અતિદુર્લભ બાળાને મારવા દ્વારા તારું માતંગ (-ચંડાળ) નામ સાર્થક કરે છે. આક્રોશ-ઠપકાવાળા શબ્દો બોલવાના કારણે આકાશપોલાણ જેમાં ભરાઇ ગએલ છે એવા કુમારના હાકોટાને સાંભળીને હાથી તેના તરફ અવલોકન કરવા લાગ્યો. તે બાલિકાને છોડીને રોષથી લાલ નેત્રયુગલ થવાથી ભયંકર દેખાતો, વદનને કોપાયમાન કરતો હાથી કુમાર તરફ દોડ્યો.
પોતાના કર્ણયુગલ અફાળતો, ગંભીર હુંકાર શબ્દથી આકાશ-પોલાણને ભરી દેતો, લાંબે સુધી પ્રસારેલી સૂંઢવાળો તે કુમારની પાછળ પાછળ જવા લાગ્યો. કુમાર પણ તેની આગળ આગળ કંઇક કંઇક ખભા નમાવતો દોડતો હતો. વળી કુમાર હાથીની સૂંઢના છેડા ભાગ સુધી પોતાનો હાથ લંબાવીને પ્રત્યાશા આપતો હતો. હાથી પણ આગળ આગળ પગલાં માંડીને કુમારી આગળના માર્ગને ન પહોંચવાના કારણે કોપથી બહુ વેગ કરતો
