________________
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ
૧૦૯
‘પંચાલ રાજાનો પુત્ર બ્રહ્મદત્ત સર્વ જગો ૫૨ જય પ્રાપ્ત કરે છે.' એવા પ્રકારના સર્વકલંક રહિત યશોગાન તેના ફેલાય છે. વિન્ધ્યવનમાં હાથી નિરંકુશ ભ્રમણ કરે છે, તેમ ધનુકુલના નંદન વરધનુ સાથે અનુસરતો હતો. કોઇક દિવસે તેઓ વારાણસીમાં પહોંચ્યા. કુમારને નગર બહાર સ્થાપન કરીને વરધનુ પંચાલ રાજાના મિત્ર કટક નામના રાજા પાસે ગયો, ત્યારે સૂર્યોદય-સમયે કમલ-સરોવર વિકસિત થાય, તેમ તેને દેખતાં જ તે હર્ષિત થયો અને પૂછ્યું. કુમારના સમાચાર આપ્યા કે, તે અહિં જ આવેલો છે. પોતાના સૈન્ય વાહનસહિત કુમારને લાવવા સામો ગયો. પોતાના બ્રહ્મમિત્ર અને તેના પુત્રને સમાનપણે દેખ્યો, જયકુંજર હાથી ઉપર બેસા૨ી શ્વેત ચામરથી વીંજાતો, પૂર્ણિમાના ચંદ્ર સરખા છત્રને ઉપર ધારણ કરાતો, જેમનું ચરિત્ર ડગલે-પગલે ચારણોનો સમુદાય ગાઇ રહેલ છે, એવો તે કુમાર નગ૨માં લઈ જવાયો અને રાજાએ પોતાના મહેલમાં ઉતરો આપ્યો. કટક રાજાએ કટવતી નામની પોતાની પુત્રી આપી. વિવિધ પ્રકારના અશ્વ, હાથીઓ, ૨થ વગેરે સામગ્રી આપવા પૂર્વક પ્રશસ્ત દિવસે કુમારનો વિવાહ-મહોત્સવ કર્યો. ત્યાં વિષય સુખ અનુભવતાં રહેલા છે. દરમ્યાન દૂત મોકલી બોલાવાએલા ધનુંમંત્રી પુષ્પચૂલા કણેરૂદત્ત સિંહ રાજા, ભવદત્ત, અશોકચંદ્ર વગેરે પોતપોતાના સૈન્ય-વાહન-પરિવારસહિત આવ્યા તેમજ બીજા અનેક રાજા એકઠા થયા. કહેલું છે કે -
"ન્યાયમાર્ગે પ્રવૃત્તિ કરનાર મનુષ્યને તિર્યંચો પણ સહાય કરનાર થાય છે અને અન્યાયમાર્ગે જનારને સગો ભાઇ પણ છોડીને ચાલ્યો જાય છે." (૪૬૨)
વરધનુને સેનાપતિનો અભિષેક કરી ત્યારપછી તરત જ દીર્ઘરાજાને વશ કરવા માટે કાંપિલ્યપુરમાં મોકલ્યો. વળી તેને કહ્યું કે "આ ભુવનની અંદર એકલો સજ્જનોમાં ચૂડારત્ન સમાન ઉદયગિરિ છે કે, જે સૂર્યને મસ્તક ઉપર રાખીને તેનો ઉદય કરાવે છે. શ્લેષાર્થ હોવાથી મિત્ર એટલે સૂર્ય પણ થાય છે. વળી મિત્રનો ઉદય કરાવનાર સજ્જનશિરોમણિ હોય છે." વિસામો લીધા વગર દ૨૨ોજ પ્રયાણ કરતા કરતા દીર્ઘરાજાની નજીક પહોંચ્યા, ત્યારે દીર્ઘરાજાએ કટક વગેરે રાજાઓ ઉ૫૨ દૂત મોકલાવીને કહેવરાવ્યું કે, ‘દીર્ઘરાજા તમારા ઉપર અતિશય ગુસ્સે થયા છે. કારણ કે, આ બ્રહ્મદત્તને તમે સર્વેએ વડેરો બનાવ્યો છે. આમ કરવામાં તમારા સર્વનું કલ્યાણ નથી. કારણ કે; જો પ્રલયકાળના પવનથી ઉછાળા મારતા સમુદ્ર-જળના તરંગો સરખા વિપુલ સૈન્યવાળો દીર્ઘરાજા પોતાનું લશ્કર ચારે બાજુ પાથરશે, તો તમો પછી છૂટી શકવાના નથી, હજુ પણ સમજીને પાછા ફરશો, તો તમારો આ અપરાધ માફ કરવામાં આવશે. સત્પુરુષો વિનયવાળા મનુષ્યો ઉપર ક્રોધ કરતા નથી, એટલે ભયંકર ભૃકુટીની રચના કરીને અતિ રુદ્ર રોષ બતાવતા
-
