________________
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ
૧૧૧ એક દાસીએ ચક્રવર્તીને આપ્યો. તેને સુંઘતાં “મધુકરી સંગીતક' નામનું નાટક યાદ આવ્યું. વિચારણા કરતાં “આવું ક્યાંઇક પહેલાં દેખેલું છે.” પૂર્વભવનું જાતિ સ્મરણ જ્ઞાન થયું કે, “અમે બંને આગલા ભવમાં સૌધર્મમાં દેવતાઓ હતા. આગલા ચાર ભાવોમાં યુગલ-જોડલા રૂપે, દાસાદિકપણે થયા હતા. સંજીવન ઔષધિ સમાન તે ભાઇ અહીં કેવી રીતે મળશે ? એ નિરંતર ઝરતો ચક્રવર્તી જમતો નથી કે સુતો નથી. મંત્રીઓએ પૂછ્યું, ત્યારે પહેલાનો વૃત્તાન્ત રાજાએ જણાવ્યો. મંત્રીઓએ માંહોમાંહે મંત્રણા કરીને કહ્યું કે, “હે દેવ ! દાસાદિક ભવો જાહેરમાં પ્રગટ કરવાપૂર્વક તમારી સમસ્યા દરેક સ્થલે વિસ્તારવી, તેમ કરતાં કદાચ તે પૂરાઈ જશે. દુર્ઘટ કાર્યને સરળતાથી કરાવનાર, એવા ઉભટ દૈવના વ્યાપાર વડે કોઈ પ્રકારે આ ક્ષેત્રમાં તે ઉત્પન્ન થયો હશે, તો તેનો પણ તમને યોગ થઇ જાય.' એટલે ચક્રવર્તીએ કહ્યું કે, “આ ઉપાય ઇષ્ટ-સાધક નીવડશે.” પૂર્વભવ વિષયક આ શ્લોકાર્ધમાં સંગૃહિત કર્યું છે.
‘મારવ તાસ મૃત હંસ, માતાવિમરી તથા I"પૂર્વભવમાં આપણે દાસો હતા, ત્યારપછી આપણે મૃગયુગલ, પછી હંસયુગલ, પછી ચાંડાલ, પછી દેવો હતા." તથા રાજાએ જાહેરાત કરાવી કે આ શ્લોકના બાકીના પાછળના સોળ અક્ષરો પૂર્ણ કરશે, તેને સોળ હજાર હાથી અને લાખ અશ્વો આપીશ. બાળકો, સ્ત્રીઓ, ખેડૂતો, વેપારી, ગોવાળો વગેરે સર્વ સમુદાય આ શ્લોકાર્ધ ભણતા હતા, પરંતુ તેને અનુરૂપ છેલ્લા પદો કોઈ પૂરી શકતા ન હતા.
આ બાજુ પુરિમતાલ નગરીમાં ચિત્રનો જીવ શેઠપુત્ર હતો, પૂર્વભવની જાતિનું સ્મરણ કરીને દીક્ષા અંગીકાર કરી, સૂત્રાર્થ ભણીને ગીતાર્થ થયો. દેવતાના ભવ વિષયક અવધિજ્ઞાનથી જાણ્યું કે, “મારો આગળનો સંબંધી દેવતા ભરતક્ષેત્રમાં ચક્રવર્તી થયો છે. તેને પ્રતિબોધ કરવા તે ચક્રવર્તીના નગરમાં આવ્યા. ત્રસ-બીજ-પ્રાણ-રહિત ભૂમિમાં રહીને પરમાર્થ સ્વરૂપ ધ્યાન કરતા હતા, રેંટ ચલાવનાર કોઈ પુરુષ ઉપરા ઉપરી તે અર્ધલોક વારંવાર બોલતો હતો. પોતાના પહેલાના પાંચ જન્મો સાંભળીને આ મુનિ વિચારવા લાગ્યા કે, ચક્રીએ આને આ પદો ભણાવ્યાં જણાય છે; - એટલે મુનિએ તરત બાકીનાં પદો આ પ્રમાણે પૂર્યા.”
| ‘ષા ની ષષ્ટિા નારિન્યોન્યાખ્યાં વિયુયોર !' એકબીજાનો વિયોગ પામેલા એવી આપણી આ છઠ્ઠી જિંદગી છે. આ પદ ગોખીને તે રેંટવાળો એકદમ લોભથી બ્રહ્મદત્ત રાજા પાસે ગયો અને જે પ્રમાણે સાંભળ્યું હતું, તે
