________________
૭૦
* પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરનુવાદ ભરતના હાથ પર ચડી ગયું. “જગત ઉપર આક્રમણ કરવા માટે નાની મોટી શિખાવાળા ઉલ્કાનિના મોટા મોટા તણખા ઉડાડતું ચક્ર તે બાહુબલિના ભાલસ્થળમાં, એવું મારું કે, વૈરીના હૃદયમાં ધ્રાસકો પડે.” એમ ચિંતવીને ભરત ચક્રવર્તીએ એકદમ ચક્ર છોડ્યું. (૯૧)
તડતડ શબ્દ કરતું, અગ્નિકણ એકઠા કરતું, અંધકાર દૂર કરતું, હાહાકારના મુખર શબ્દો અને ધિક્કારના શબ્દો લેતું તે ચક્રનું તુંબ બાહુબલિના વક્ષ:સ્થલ પર પડ્યું, પરંતુ ચક્રની ધાર તેને ન લાગી. કારણ કે, પોતાના ગોત્ર-વંશમાં ચક્ર એક વખત પણ તે સમર્થ બની શકતું નથી. (૯૨)
તે જ ક્ષણે તક્ષશિલાના નાથ બાહુબલિ પૃથ્વી પર પટકાયા, ત્યારે સમગ્ર લોકોનું નેત્રાશ્રુ સાથે મૂચ્છધકાર ઉછળ્યો. જ્યાં બાહુબલિની મૂ ઉતરી અને ચેતના પ્રગટી. ચક્ર હાથમાં લઈ મારનાર ઉપર પ્રહાર કર્યો. ચક્રી તરત ચિંતવવા લાગ્યો કે, હું ભરતનો ચક્રવર્તી છું. હું શરભ છું, તે ગજેન્દ્ર છે, અવિનય-વૃક્ષ સરખા તેને હું મૂળના કંદમાંથી ઉખેડી નાખું. (૯૩)
હવે બાહુબલિ ચિંતવવા લાગ્યો કે, “મેં અપકીર્તિ કરનાર દુષ્ટ વિચાર્યું. ભારત અને બાહુબલિ બંને એક મગની બે ફાડ છે. પોતાના બંધુને મારી તેની ઋદ્ધિ તેવી ન થાઓ. બલ, ધન, જીવિત, યૌવનનો કોઇ ગર્વ કરે, તે ઘરમાં જીવિતનો સંશય કરનાર જંતુ (સર્પ) હોવા છતાં વાત કહેતો નથી. (૯૪).
સોમાં બે ઓછા એવા મારા ૯૮ ભાઇઓ જે મહાભાગ્યશાળીઓએ આ સંસારના વિષયો અને રાજ્યોને વિષ સરખા દેખ્યા, આ લોકમાં અને પરલોકમાં આત્માને તપાવનારા, ભોગવતી વખતે મીઠાં લાગે, પરંતુ તેનાં ફળો ઉદયમાં આવે, ત્યારે કડવાં દુઃખો અનુભવવાં પડે, પિતાજીના ચરણની સેવાના પ્રસાદથી શ્રેષ્ઠ સંયમ-સામ્રાજ્યની સિદ્ધિ કરી. કેવલજ્ઞાન પ્રગટાવી પરલોકરૂપે પરમપદની સાધના કરી. (૯૫)
આ ભરત ભરતક્ષેત્રમાં છ ખંડનું રાજ્ય કરે છે, તોપણ મર્યાદાનો ત્યાગ કરી લક્ષ્મીમાં અતિ લંપટ અને લોભ મનવાળો થયો છે. ભાઇપણાના સંબંધને પણ તિલાંજલિ આપી છે. પિતાજી તરફથી મળેલ વારસાનું ધન લૂંટી જાય છે, જેમ અગ્નિ કંઈ પણ છોડતો નથી, તેમ આ ભરત ભાઇઓના રાજ્યાદિક ધનને છોડતો નથી. જેમ જેમ તે લેતો જાય છે, તેમ લોભની ભૂખ વધતી જાય છે. માટે હું તક્ષશિલાને અને મનમાં રહેલા રોષનો ત્યાગ કરું છું. એ પ્રમાણે તે પિતાજીના ચરણમાં જવા તૈયાર થયો, ચિત્તમાં સંક્ષોભ થયો. (૯૬).
ત્યારપછી ચક્ર છોડી દીધું, જે કંઈ આભરણ, આયુધ, પુષ્પો તે સર્વનો ત્યાગ કર્યો, રાજ્ય અને રાષ્ટ્રનું હવે મારે શું કામ છે ? પોતાની જ સરખી પાંચ મુષ્ટિથી કેશ ઉખેડી નાખ્યા. મસ્તકે સ્વયં લોચ કર્યો, તે સમયે શાસનદેવીએ અસંગ થએલા બાહુબલી મુનિને
