________________
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ
૮૫ અર્ધશ્લોકમાં પાપાનુબંધી પુણ્યવાળા સુભૂમ, બ્રહ્મદત્ત વગેરેનાં દૃષ્ટાન્તો સમજવાં. ચાર ગતિમાં જન્મ-મરણનાં દુઃખ બંધાય અને તેમાં રખડવું પડે, તેવું સાંસારિક સુખ છે. તેવા દુઃખના છેડાવાળાને સુખ કહી શકાય નહિ. (૩૦)
હજારો ઉપદેશ આપવા છતાં, પ્રતિબોધ કરવા છતાં જેમ બ્રહ્મદત્ત અને ઉદાયિ રાજાને મારનાર પ્રતિબોધ પામ્યા નહિ. આનો વિસ્તારથી અર્થ એ કથાથી સમજી લેવો. તે આ પ્રમાણે - ૧૮. બ્રાહત થકીની કથા -
સાકેતપુર નામના નગરમાં ચંદ્રાવતુંસકનો પુત્ર સાગરચંદ્ર નામનો રાજા હતો. સાગરચંદ્ર મુનિ પાસે દીક્ષા અંગીકાર કરી તથા બંને પ્રકારની શિક્ષા પણ પામ્યો. સ્થિર પરમાર્થવાળો શાસ્ત્રોના અર્થને પાર પામેલો ગીતાર્થ થએલો તે ગુરુની સાથે વિહાર કરતો હતો. માર્ગમાં કોઇ વખત ભિક્ષા માટે કોઈક ગામમાં ગયો. માર્ગથી ભૂલો પડેલો સાર્થથી પણ વિખૂટો પડી ગયો. ભૂખ-તરસથી પીડા પામતા તેને ચાર ગોવાળોએ અન્ન-જળથી પ્રતિલાવ્યા. તે ચારેને ઉપદેશ આપી પ્રતિબોધ્યા અને દીક્ષા આપી. ચારે ચતુર બુદ્ધિવાળા હતા અને સુંદર તપ-સંયમની આરાધના કરીને સુફતરૂપ વૃક્ષને પુષ્પોદ્ગમ થાય, તેમ તેઓ દેવ થયા. તેમાં બે સાધુ-દુગંછા કરનાર હતા, તેથી ચારિત્રપાલન કરવા છતાં અંધારી રાત્રિના ચંદ્ર માફક ચારિત્રની દુર્ગછા કરવાના કારણે દેવલોકમાંથી ચ્યવી દશપુરમાં શાંડિલ્ય બ્રાહ્મણની જસમતી દાસીના ગર્ભમાં યુગલપણે બે પુત્રો થયા, બંને પરસ્પર અતિપ્રીતિવાળા હતા. અનુક્રમે યૌવનવય પામ્યા. કોઇક વખતે બેમાંથી એક ક્ષેત્રની પૃથ્વી પર સુખેથી સૂતેલો હતો, ત્યારે વડના કોટમાં રહેલા એક કાલસર્પે બહાર નીકળી તેને ડંખ માર્યો. બીજો તે સર્પની તપાસ કરતો હતો, તેને પણ તરત ડંખ માર્યો. તેનો કોઈ તરત પ્રતિકાર ન કરવાથી બંને મૃત્યુ પામ્યા. ત્યાંથી તેઓ બંને હરણીના યુગલ બચ્ચા રૂપે જન્મ્યા. કાલિંજર પર્વતમાં ક્રીડા કરતા હતા, ત્યારે એક શિકારીએ એક જ બાણથી બંનેને મારી નાખ્યા. ત્યાંથી મૃતગંગામાં એક રાજહંસીના ગર્ભમાં સાથે પુત્રો થયા. એક પારધીએ એક દોરડાના પાશમાં બાંધી બંનેને મારી નાખ્યા. ત્યાંથી મૃત્યુ પામી તે બંને વારાણસી નગરમાં ભૂતદિન્ન નામના માતંગ અધિપતિના પ્રૌઢ પ્રીતિવાળા ચિત્રસંભૂત નામના બે પુત્રો થયા. તે સમયે કાશી દેશમાં અનેક ગુણ સમુદાય યુક્ત શંખ નામનો રાજા હતો. તેને કળાઓમાં કુળ એવો નમુચિ નામનો પ્રધાન હતો. રાજાની કૃપાનું પાત્ર થયો, એટલે લોકોનો અપકાર કરનાર થયો. એક વખત રાજાનો અપરાધી બન્યો. કિંપાકફળની મધુરતા શું મરણ માટે થતી નથી ? અંતઃપુરના ગુનેગાર થવાના કારણે મંત્રી નમુચિને ભૂતદિન્ન નામના ચંડાળને ગુપ્તપણે
