________________
८४
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ ૧૭. લવસપ્તમ દેવતા કેમ કહેવાય ?
जइ ता लवसत्तमसुरा, विमाणवासी वि परियडंति सुरा ।
ચિંતિનંત સેરાં, સંસારે સારસાં કરે? Tીર૬IT અનુત્તરવાસી દેવો લવસપ્તમ દેવો કહેવાય છે. તેવા સર્વ જીવોથી અધિક આયુષ્યવાળા દેવતાનું ૩૩ સાગરોપમનું લાંબું આયુષ્ય પણ પૂર્ણ થાય, એટલે તે સ્થાનથી પતન પામે છે, તો તેની અપેક્ષાએ ઓછી આયુષ્યસ્થિતિવાળા જીવોને સંસારમાં કયું સ્થાન શાશ્વતું ગણવું ? અર્થાત્ સંસારમાં કોઈ પણ સ્થાન શાશ્વત નથી.
અહિં લવ શબ્દ કાળવાચક કહેલો છે. ચાલુ અધિકારમાં સદ્ગતિયોગ્ય પ્રકૃતિબંધનો અધિકાર કહેવાશે.
અનુત્તર દેવોને ઉત્પન્ન થવાનું સ્થાન, તેમાં વાસ કરનારા તે અનુત્તર દેવો કહેવાય. કોઇક જીવ તેવી સુંદર ભાવનાવિશેષથી ક્રમે કરી વિશુદ્ધિ પામતો પ્રથમ લવમાં સુમાનુષત્વયોગ્ય શુભ કર્મપ્રકૃતિ બાંધે છે. ત્યારપછી બીજા લવમાં વ્યંતરને યોગ્ય, ત્યારપછી ક્રમે કરી ત્રીજા લવમાં જ્યોતિષ્ક દેવ-યોગ્ય, પછી ચોથા લવમાં ભવનપતિ દેવયોગ્ય, પાંચવાં લવમાં વૈમાનિક દેવ-યોગ્ય શુભ પ્રકૃતિ બાંધે. છઠા-સાતવાં લવમાં રૈવેયક અને અનુત્તરવાસી દેવને યોગ્ય એવી શુભ પ્રકૃતિ બાંધે, એ પ્રમાણે સાતમાં લવમાં અનુત્તરદેવમાં ઉત્પત્તિ થવાને યોગ્ય ક્રમસર શુભ પ્રકૃતિ બાંધે. તેથી કરીને જો ૩૩ સાગરોપમના લાંબા આયુષ્યવાળા વિજય, વૈજયન્તાદિ દેવો પોતાની આયુષ્યસ્થિતિનો ક્ષય કરે, એટલે ત્યાંથી Aવી જાય છે, તો પછી બીજા કોણ સંસારમાં શાશ્વત રહી શકે ? કોઈ પણ સાંસારિક સુખનું ઉત્પત્તિસ્થાન જીવોને અશાશ્વતું હોય છે. સંસારમાં કોઇ સ્થાન નિત્ય નથી, પૂર્વભવમાં મુક્તિ-પ્રાપ્તિની યોગ્યતા છતાં સાત લવ ન્યૂન આયુષ્ય હોવાથી તેમને અનુત્તર વિમાનમાં વાસ કરવો પડે છે. શ્રીસિદ્ધર્ષિની વૃત્તિમાં બીજો અર્થ પણ કહેલો છે. (૨૯) હવે પુણ્યાનુબંધી-પાપાનુબંધી પુણ્યને પરમાર્થથી દુઃખરૂપ જણાવતાં કહે છે :
कह तं भन्नइ सोक्खं ? सुचिरेण वि जस्स दुक्खमल्लियइ । जं च मरणावसाणे, भव-संसाराणुबंधि च ||३० उवएस-सहस्सेहिं वि, बोहिज्जंतो न बुज्झइ कोइ ।
जह बंभदत्तराया, उदाइनिव-मारओ चेव ।।३१।। જે સુખ પછી લાંબા કાળે પણ દુઃખનો ભેટો કરવો પડે છે, તેને સુખ શી રીતે કહી શકાય ? પ્રથમાર્ધમાં પુણ્યાનુબંધી પુણ્યનું ઉદાહરણ અનુત્તર દેવો સમજવાનું, પછીના
