________________
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ
તે સમયે સ્થાને સ્થાને અતિઆનંદથી રોમાંચિત થએલા હૃદયવાળા લોકો એકઠા થઈ મંડલીઓ રચી રાસડાઓ ગાતા ગાતા લેતા હતા. આ બંને ચંડાલપુત્રો પણ મનોહર સંગીત ઘણા જ મધુર સ્વરથી ગાતા ગાતા નીકળ્યા. મધુર શબ્દથી જેમ હરણિયાંઓ આકર્ષાય, તેમ નગરલોકો પણ સર્વે આકર્ષાયા. બીજાનાં સંગીત નિષ્ફલ થવાથી તે ઇર્ષાળુઓએ રાજાને ફરિયાદ કરી કે, “આ ચંડાલપુત્રોએ નગરીને વટલાવી નાખી.” એટલે રાજાના હુકમથી તેમને નગરમાં પ્રવેશ કરવાની મનાઈ કરી. તો પણ નગરનાં પ્રવેશ કરવાની અતિ મહાન ઈચ્છા રાખે છે. (૩૫) હવે શરદ ઋતુ આવી, લોકો કૌમુદી મહોત્સવ આવ્યોતેમ બોલવા લાગ્યા. ત્રણે ભુવન સમક્ષ સૂર્ય ખૂબ તપવા લાગ્યો.
શરદ ઋતુમાં ખળભળતા જળપ્રવાહવાળી, લાલકમળરૂપ અરુણ નેત્રપંક્તિવાળી, કિનારારૂપ નિતંબોને પ્રગટ કરનારી નદીઓ થઈ છે. વર્ષાઋતુના જળ પ્રસરવાથી અતિશય શાંત થએલી છે ધૂળી જેમાં એવા આકાશતલરૂપી પૃથ્વીમાં નિધાન-કળશ સરખો ચન્દ્રનો ઉદય થયો. વૃદ્ધ પુરુષો ટેકા માટે હાથમાં દંડ ધારણ કરે છે, લાંબા જીવનમાં અનેક વિષયના અનુભવ કરેલા હોવાથી અનેક વિષયોને પ્રગટ કરતા, ઉજ્વલ કેશવાળા વૃદ્ધો સરખા રાજહંસો શોભતા હતા. (શ્લેષાર્થ હોવાથી હંસોએ મૃણાલદંડ ધારણ કરેલ છે. ઘણા પ્રદેશોમાં હંમેશા સંચરનારા, સફેદ રુંવાટીવાળા રાજહંસો.)
આવા શરદ સમયમાં મનોહર કૌમુદી-મહોત્સવ પ્રવર્તતો હતો, ત્યારે બંને ચંડાળ ભાઇઓ ચપળ અને ઉત્કંઠિતચિત્તવાળા બુરખાથી સર્વાગ ઢાંકીને ચોરની જેમ ગુપ્તપણે પ્રેક્ષણક અને ઉત્સવ જોવા માટે નગરની અંદર પેઠા, નગરલોકને સારી રીતે ગાતા સાંભળીને તેઓ પણ સુંદર ગાવા લાગ્યા, શિયાળનો શબ્દ સાંભળીને શિયાલણ પણ શું શબ્દ કરવા લાગતી નથી ? અતિમધુર સ્વરથી આકર્ષાએલા હૃદયવાળા નગરલોકો તેની પાસે આવીને બોલવા લાગ્યા કે, “આવા સ્વરથી પેલા ચાંડાલો તો આ નહિ હોય ? રાજપુરુષોએ મુખ ઉપરનો બુરખો ખસેડી તેમને ઓળખ્યા. એટલે સખત મુઠીના માર, ઢેફાં અને લાકડી વડે નિષ્ફરપણે તેમને હણ્યા. બંનેના પ્રાણો કંઠે આવી ગયા. તેવા માર ખાઇને મહામુશ્કેલીથી દોડીને નગર બહાર નીકળી ગયા. અતિશય વૈરાગ્ય-વાસિત ચિત્તવાળા તેઓ એકાંતમાં આ પ્રમાણે ચિંતવવા લાગ્યા.
ખરેખર આપણું કળાકૌશલ્ય, સૌભાગ્ય, સ્વાભાવિક રૂપની મનોહરતા જેમ એક ઝેરના ટીપાથી દૂધ દૂષિત થાય, તો નકામું ગણાય છે, તેમ આપણી જાતિના કારણે સર્વ દૂષિત થાય છે. આ કળા-કલાપ પ્રાપ્ત થવો દુર્લભ છે. આ આપણા કલ્યાણહિત માટે થશે તેમ ધારી કળાઓ ભણ્યા પરંતુ દુર્ભાતિના દોષથી તે કળાઓ આપણા માટે મરણ ઉપજાવનારી થઇ છે.
