________________
૯
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ ભાંગેલા ઇન્દ્રનીલ રત્નના ટૂકડા સમાન શ્યામ એવી યમુના નદીના અંદર સ્નાન કરતા અંજનસમૂહ સમાન કાળા સર્પની શોધ શા માટે કરતા હશે ? એટલા જ માટે કે તેની ફણામાં તારાની કાંતિ સરખા ચમકતા બાલમણિઓ હોય છે. તે મણિઓના અંગે ઉન્નતિ પ્રાપ્ત કરે છે. ગુણીઓ જેનાથી ઉન્નતિ મેળવે છે, તેનાથી જ આપત્તિઓ પ્રાપ્ત કરે છે.”
હલકી જાતિથી દૂષિત એવા આ જન્મથી હવે સર્યું' એમ વિચારીને તેઓ ઉંચું મુખ કરીને ક્યાંય પણ આત્મ-ઘાત માટે આગળ ચાલ્યા. ઉતાવળા ઉતાવળા પડવા માટે એક પર્વતના શિખર પર ચડતાં તેઓએ એક મહાસાધુ દેખ્યા. (૫૦) ઉભા ઉભા લાંબા હાથ કરીને કાઉસ્સગ્ન કરતા સૂક્ષ્મ પ્રાણ અને શરીરનો પરિસ્પંદ-હલન-ચલન રોકતા, નાસિકા ઉપર દૃષ્ટિ સ્થાપન કરીને શુક્લધ્યાન ધ્યાતા હતા.
અમૃતપ્રવાહના ખળભળતા નિઝરણા સરખા તે મુનિને દેખતાં જ જેમનાં પાપો દૂર થયાં છે-એવા તે વંદના માટે સન્મુખ આવ્યા. પ્રણામ કરીને તે બંને ભૂમિપર બેઠા. મુનિએ કાઉસ્સગ્ગ પારીને પૂછયું કે, તમો કોણ છો ? અને આવા વિષમ દુર્ગમાં કેમ આવ્યા છો ? ત્યારે પોતાની સર્વ વીતક હકીકત જણાવી, એટલે તપસ્વી-મુનિએ કહ્યું કે, પોતાનો આત્મઘાત કરવો તે સર્વથા અયુક્ત છે. આ જાતિનું કલંક દુષ્કર્મ નિર્માણ કર્યું છે, માટે તેનો નાશ કરવો યોગ્ય છે. ભૃગુપાત કરવાથી તમારો દેહ નાશ પામશે, પરંતુ તમારા પાપકર્મ નાશ પામશે નહિં પોતાનાં દુષ્કર્મ ખપાવવા માટે પ્રવજ્યા લો, વિસ્તારથી સૂત્ર, અર્થ ભણીને તમે તીવ્ર તપકર્મ કરો. એ પ્રમાણે ધર્મની દેશના સાંભળી તેમના આત્મામાં ધર્મની વાસના પ્રગટી, એટલે તેઓએ દીક્ષા અંગીકાર કરી. મોટા મુનિઓનો માર્ગ કોઇ અલૌકિક હોય છે-એથી તેમને પણ દીક્ષા આપી. સૂત્ર-અર્થનો પરમાર્થ વિસ્તારથી જાણી તેઓ જલ્દી ગીતાર્થ બન્યા અને છઠ્ઠ, અઠમ, ચાર વગેરે તપસ્યા કરી આત્માના કર્મ ખપાવવા લાગ્યા. ત્યારપછી પુર, નગર, ગામ આદિમાં ક્રમે કરી વિહાર કરતા હસ્તિનાપુર આવી પહોંચ્યા. સંભૂતમુનિ માસક્ષમણના પારણાના દિવસે નગરની અંદર ઉંચ-નીચ ગૃહના આંગણામાં ગોચરી માટે ફરતા હતા. ઉજ્વલ ઘરના ગવાક્ષમાં ઉભેલા નમુચિ મંત્રીએ તેને દેખ્યા. તેને ઓળખ્યા. “રખેને મારી નિંદિત પહેલાની હકીકત કોઇને અહિં કહેશે.' એ શંકાથી તેને નગરમાંથી હાંકી કાઢવા માટે અતિશય માર મરાવે છે.
“પાપકર્મ કરનાર હંમેશાં વક્ર હોય છે અને પોતાના મનમાં શંકા જ વિચારે છે; જ્યારે સુકૃત કરનાર દરેક સ્થાને શંકારહિત વિચરનારા હોય છે.” વગર અપરાધે તે મુનિને ઢેફાં, લાકડીથી હણ્યા એટલે તપસ્વીની તેજોલેશ્યા ઉલ્લસિત બની અને આખું આકાશ ધૂમાડાથી અંધકારમય બની ગયું. અતિસુગંધી શીતલ તેમજ નિર્મલ એવા ચંદનના કાષ્ઠોને સજ્જડ ઘસવાથી તેનાથી એકદમ અગ્નિ પ્રગટ થતો નથી? નવીન શ્યામ મેઘ વડે હોય તેમ સખત
