________________
८०
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ માફક માતા-પિતા અને નગર લોકોને મહાઆનંદ થયો. નવ નિધિઓ, ચક્ર, ચઉદરત્નો તેને ઉત્પન્ન થયા, સમગ્ર રાજાઓએ એકઠા મળી તેનો બાર વર્ષનો રાજ્યાભિષેક કર્યો. છખંડથી અલંકૃત ભરતદેશનું રાજ્ય તીક્ષ્ણ અક્ષય પ્રતાપવાળો કુમાર કરતો હતો.
કોઈક સમયે અનેક દેવ-સમૂહ સાથે સૌધર્મ સભામાં ઇન્દ્ર મહારાજા સોદામિણ નામનું નાટક કરાવતા હતા, અવસરે ઇશાન દેવલોકથી સંગમ નામના દેવ ઈન્દ્રની પાસે આવેલા છે, તે દેવતાનું તેજ એટલું છે કે, બીજા દેવતાઓ તેની આગળ તારા જેવા અલ્પ તેજવાળા હોવાથી ઝાંખા પડી ગયા; તેથી દેવો ઇન્દ્રને પૂછે છે કે, ‘હે સ્વામી ! કયા કારણથી આના શરીરનું તેજ સર્વથી ચડિયાતું છે ?' ઈન્દ્રે કહ્યું કે, શ્રીવર્ધમાન આયંબિલતપ કરવાનું આ ફળ પામ્યો છે. દેવતાના રૂપમાં જ્યારે તમને આટલો ચમત્કાર જણાય છે, પરંતુ જ્યારે ચક્રવર્તી સનત્કુમારનું રૂપ જોશો, એટલે આ રૂપનો ચમત્કાર કશા હિસાબમાં ગણાશે નહિં. હવે ઇન્દ્રની આ વાતની શ્રદ્ધા ન કરનાર વિજય અને વૈજયંત નામના બે દેવતાઓ પરસ્પર મંત્રણા કરે છે કે, હજુ દેવતાને આવું રૂપ સંભવી શકે, પરંતુ મનુષ્યને આવું રૂપ કેવી રીતે ઘટી શકે ? અથવા તો વસ્તુ જે સ્વરૂપમાં છે, તે સ્વરૂપ કહેનારા આપણે તો સેવક છીએ પરંતુ ખોટી વાતને સાચીમાં ખપાવનારાઓનું લોકમાં સ્વામીપણું હોય છે. બંને દેવો બ્રાહ્મણનું રૂપ કરીને તે કુમારને દેખવા માટે હસ્તિનાપુરમાં આવ્યા. રાજા પાસે ઉપસ્થિત થઈ એ પ્રકારે ચિંતવવા લાગ્યા કે, ઇન્દ્રે તો ઘણું અલ્પ કહ્યું હતું, તેના કરતાં તો આપણે અધિક રૂપ દેખીએ છીએ. રૂપ અદ્ભુત દેખવાથી મસ્તક ધૂણાવતા હતા, ત્યારે રાજાએ પૂછ્યું કે, કેમ મસ્તક ડોલાવો છો ? શી હકીકત છે ? ત્યારે દેવો કહેવા લાગ્યા કે, દેશાંતરમાં અમે સાંભળ્યું કે, દેવોથી અધિક રૂપવાળા આપ છો. અમે તે દેખવા માટે ઘણા દૂર દેશથી આવ્યા છીએ અને આપનું રૂપ દેખી પ્રભાવિત થયા છીએ. ત્યારે રાજાએ કહ્યું કે, હે ભાગ્યશાળી ! જ્યારે ભદરણી ગંધવાળું તેલ માલીશ કર્યું છે, ત્યારે તમારો ભેટો થયો છે, થોડીવાર રાહ જુઓ પછી મને દેખજો.
આ પ્રમાણે તેઓને હાલ વિદાય આપી પછી સ્નાનાદિક કાર્ય કરી સનત્કુમાર ચક્રવર્તી વિશેષ પ્રકારે પુષ્પો, વસ્ત્રો, આભૂષણો, શૃંગાર પહેરી સજ્જ થાય છે. ફરી વિશેષ રૂપ વેષભૂષા સજીને ગર્વિત બનેલો તે બ્રાહ્મણોને બોલાવે છે. તે સમયે તેઓ રૂપનો વિચાર કરી અતિશામલ ચહેરાવાળા બની ગયા. (૧૩૦) આશ્ચર્ય પામેલા ચક્રવર્તીએ પૂછ્યું કે, ‘તમે આમ નિરાનંદ કેમ થઇ ગયા ? તેનું કારણ કહો.' એટલે દેવો કહેવા લાગ્યા- ‘તમારું અભંગન કર્યું હતું, તે વખતે જે દેહનું મનોહ૨૫ણું હતું, તેવું અત્યારે નથી. આટલું શણગારવાં છતાં પણ આગળના રૂપ જેવું અત્યારે નથી. તમારા શરીરમાં અનેક પ્રકારની વ્યાધિઓ પરિણમી છે. હે વિચક્ષણ ! દરેક ક્ષણે તે વ્યાધિઓ તમારા રૂપનો નાશ કરે છે.’
