________________
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ
૬૩ તૃષ્ણા વિષમ હોય છે અને મતિમોહ કરાવે છે. અરેરે ! નિભંગી મેં પરમેશ્વર અને ચક્રને સમાન ગણ્યાં-એ અયોગ્ય ચિંતવ્યું.
હૃદયમાં ખટકો થવા લાગ્યો કે, “ઐરાવણ અને ગધેડો, મણિ અને કાંકરો, કપૂર અને ધૂળ, કસ્તૂરી અને કાદવ આ પદાર્થોમાં મેં કશો ફરક ન ગણ્યો. પિતાજી તો સંસાર-સમુદ્ર પામવા માટે નાવ સરખા છે, મહાસિદ્ધિસુખના પ્રકર્ષ પમાડનારા છે, જ્યારે આ ચક્ર તો અદ્ભુત ભોગ-વિભૂતિ આપીને દુર્ગતિના દાવાનળમાં પ્રવેશ કરાવે છે; માટે અહિં મેં અયોગ્ય વિચાર્યું. તાતની પૂજા થઇ એટલે ચક્રની પૂજા તો થઇ જ ગઇ. પૂજા યોગ્ય પિતાજી છે, ચક્ર તો માત્ર આ લોકનું સુખ આપનાર છે, જ્યારે પિતાજી તો શાશ્વતું પરલોકનું સુખ આપનાર છે. મરુદેવા માતાને બોલાવીને અભિનંદીને કહ્યું કે, “હે માતાજી ! મારી અને આપના પુત્રની ઋદ્ધિનો તફાવત આપ નીહાળો. હાથણીની ખાંધ પર મરુદેવા માતાજીને બેસાડી ભરતરાજા પોતાની ઋદ્ધિ અનુસાર પ્રભુના કેવળજ્ઞાનનો મહોત્સવ કરવા નીકળ્યો. (૨૦) વન, શ્મશાન, પર્વત-ગુફામાં અતિ ઠંડી, અતિ ગરમી, સખત વાયરાથી પીડા પામતો મારો પુત્ર નગ્ન અને ક્લેશ પામતો ભ્રમણ કરે છે. જ્યારે હે પુત્ર ભરત ! તું તો અત્યંત મનોહર સર્વાગ યોગ્ય ભોગ-સામગ્રી ભોગવી રહેલો છે. આ પ્રમાણે નિરંતર ઉપાલંભ આપતી અને રુદન કરતી મરુદેવ અંધ સરખી આંખે પડલવાળી બની છે. હવે ભરત મહારાજા કહે છે - “હે માતાજી ! વિરહ વગરની અપૂર્વ દેવતાઈ પુત્રની ઋદ્ધિ જુવો જુવો, મણિ-સુવર્ણાદિકના કિલ્લાવાળા આવા સમવસરણની ઋદ્ધિવાળા આ ભુવનમાં બીજો કોણ છે ? ગંગા નદીના તરંગ સમાન પ્રભુની વાણી સાંભળીને આનંદ અશ્રુની ધારાથી માતાજીના નેત્રનાં તરંગ સમાન પ્રભુની વાણી સાંભળીને આનંદ અશ્રુની ધારાથી માતાજીના નેત્રનાં નીલ પડલ ઓસરી ગયાં. મણિજડિત વિમાન-પંક્તિથી અલંકૃત આકાશતલ જોયું, રણકાર કરતી ઘુઘરીઓ અને ધ્વજા-શ્રેણીયુક્ત સમવસરણ દેવું. (૨૫) હર્ષથી ઉલ્લસિત સભૂત ભાવના યોગે સર્વ કર્મનો ચૂરો કર્યો. કેવલજ્ઞાનરૂપ નેત્ર પ્રગટ થયાં અને તરત મરુદેવા મોક્ષલક્ષ્મી પામ્યાં. આ એક આશ્ચર્યની વાત છે કે, અત્યંત સ્થાવરપણામાં આટલો કાળ પ્રભુની માતા હતા. આટલા માત્રમાં ભરત ક્ષેત્રમાં, પ્રથમ સિદ્ધિ પામ્યાં. આ ભારતમાં મરુદેવા પ્રથમ સિદ્ધિપદને પામ્યાં એટલે દેવોએ તેનો મહોત્સવ કર્યો. ભરત પણ ભિગવંત અને તેને વંદન કરી અયોધ્યામાં ગયા. ત્યારપછી ચક્રનો પૂજા, નાટક વગેરેના પ્રબંધપૂર્વક અષ્ટાહ્નિકા મહોત્સવ કર્યો. ત્યાંથી આયુધશાળાની ભૂમિમાં તેને સ્થાપન કર્યું.
ત્યારપછી લોકોનો જે વ્યવહાર, તે તેનાથી શરૂ થયો. ચતુરંગ સેના સહિત ભરતરાજા છ ખંડ સ્વાધીન કરવા માટે નીકળ્યા. ભરત રાજા ચાલતા હોય તો તેની પાછળ અનુસરે, રોકાય તો તેઓ પણ રોકાય, નિરંતર નાટક-પ્રેક્ષણકનો આનંદ ચાલુ હોય, પૂર્વાદિક્રમે
