________________
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરનુવાદ
૬૫ "ધન પ્રાપ્ત કરીને કોણ ગર્વવાળા નથી બન્યા ? વિષયાધીન મનુષ્યોની આપત્તિ કોની અસ્ત થઈ ? સ્ત્રીઓની સાથે આ જગતમાં કોનું મન ખંડિત નથી થયું ? આ જગતમાં કાયમનો રાજાનો પ્રિય કોણ બન્યો ? કાળના વિષયમાં કોણ બાકી રહ્યું ? કયો માગનાર ગૌરવ પામ્યો ? દુર્જનની જાળમાં ફસાએલ કયો મનુષ્ય ક્ષેમે કરીને બહાર નીકળી શક્યો." - એમ વિચાર કરીને ફરી તેઓએ કહ્યું કે, “પ્રભુને પૂછીને પછી તેઓ કહેશે તે તેમની આજ્ઞા મસ્તકે ચડાવીશું' દૂતે ભરત પાસે પહોંચી સર્વ હકીકત નિવેદન કરી.
સ્વામી પણ વિચરતા વિચરતા કોઈ વખતે અષ્ટાપદ પર્વત પર સમવસર્યા. ત્યાં જઇને કમારોએ પ્રભુને વિનંતિ કરી કે, “અમારે યુદ્ધ કરીને રાજ્યરક્ષણ કરવું કે સોંપી દેવું ?' ઋષભદેવ ભગવંતે વિષય-તૃષ્ણા દૂર કરનારી દેશના આપી - કે, “હે વત્સો ! આ વિષયોથી સર્યુ. આ વિષયો અનર્થ કરનારા અને કવચ વનસ્પતિ જેવા છે. સંસારના છેડા સુધી ભોગવીએ, તો પણ તેનો છેડો આવતો નથી. કહેલું છે કે –
"આ વિષયો લાંબા કાળ સુધી અહિં વાસ કરીને નક્કી ચાલ્યા જનારા છે, વિયોગમાં ક્યો ફરક છે ? કે જેથી મનુષ્ય પોતે આને ત્યાગ કરતો નથી ? વિષયો પોતાની સ્વતંત્રતાથી ચાલ્યા જાય છે, તો મનને અતિશય સંતાપ થાય છે અને વિષયોને જાતે ત્યાગ કરે તો અપરિમિત સમતા ઉત્પન્ન કરે છે." "વિષ અને વિષયો એ બંનેમાં મોટું અંતર છે. ખાધેલું ઝેર મારનાર થાય છે અને વિષયો સ્મરણ કરવાથી આત્માને મારી નાખે છે." તથા અંગારદાહકનું દૃષ્ટાન્ત વિચારવું. આ તમને કહેવાથી તમારી વિષયતૃષ્ણા દૂર થશે.
એક અંગારા પાડનાર મનુષ્ય સખત તાપવાળી ઋતુમાં પાણી ભરેલો ઘડો લઇને અરણ્યમાં ગયો. લાકડાં કાપી કાપીને તેને કાષ્ઠો મધ્યાહ્ન સમયે બાળતો હતો. કઠોર સૂર્યના તાપમાં લુવાળા સખત વાયરા વાતા હતા, તેથી વારંવાર તે તૃષાતુર થતો હતો. પાણી પીવે તો તાજી તૃષા લાગતી હતી. હવે પાણી પીવા માટે મોટી આશાએ ઘડા પાસે આવ્યો. પરંતુ વાંદરાઓએ તેનો ઘડો હલાવી ઢોળી નાખ્યો હતો, એટલે બિચારો નિરાશ થઈ કંઇક ગરમ રેતીમાં આળોટવા લાગ્યો. દુઃખ સહિત ઉંઘી ગયો. સ્વપ્ન આવ્યું. તેમાં ઘરના ઘડાનું, કૂવાનું, વાવડીનું, તળાવનું, નદીઓનું, સમુદ્રનું, સર્વ જળાશયોનું પાણી પી ગયો; તો પણ તેની તૃષા દૂર ન થઈ. એટલે વનના ઉંડા કૂવામાં નવીન ઘાસનું દોરડું બનાવી છેડે તૃણનો પૂળો બાંધી બહાર કાઢી ઘાસના તણખલા પર લાગેલા બિન્દુ ચાટવા લાગ્યો. તેથી તેની તૃષા દૂર થાય ખરી ?
સમુદ્રાદિક જળથી જે દૂર ન થઇ, તે તેટલા તૃણબિન્દુથી તૃષાની શાંતિ થાય ખરી ? દેવલોકનાં, મનુષ્યોના ભોગો ભોગવ્યા પછી આવા અસાર ભોગોથી તમને કદાપિ તૃપ્તિ થવાની છે ? અત્યારના ભોગો જળબિન્દુ સરખુ તુચ્છ છે. પ્રભુએ તે પુત્રો પાસે વેતાલીય
