________________
૩૭
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ અને ચક્રેશ્વરી દેવી યક્ષિણી હતી, ક્રમે ક્રમે ઋષભદેવપ્રભુના બાહુબલી આદિ ૯૮ પુત્રો કેવલી થયા. ભગવંતે લાખપૂર્વ સાધુપણું પાળ્યું, ૮૪ લાખ પૂર્વનું સમગ્ર આયુષ્ય હતું. યુગાદિજિન દશહજાર સાધુ અને મહાબાહુ વગેરે ૯૮ પુત્રો સાથે સર્વ કર્મનો ક્ષય કરી પોષ વદિ ૧૩ ના મેરુ ત્રયોદશીના દિવસે નિસીમ સુખના સ્થાનસ્વરૂપ નિર્વાણપુરીમાં ગયા.
આ પ્રમાણે ઋષભ ભગવંતના પારણાનો અધિકાર પૂર્ણ થયો. અહિં આટલું જ ચરિત્ર ઉપયોગી હોવાથી અધિક વિસ્તાર જણાવેલ નથી, અધિક ચરિત્ર જાણવાની ઇચ્છાવાળાએ તેમનું ચરિત્ર જોઈ લેવું. હવે મહાવીર ચરિત્રમાં પણ તે જ પ્રમાણે જણાવીશું. ૫. તપનાં પ્રભાવ ઉપર મહાવીર ચરિત્ર
ત્રિશલાદેવીની કુક્ષિના કલહંસ સમાન, ક્ષત્રિય જ્ઞાતકુલમાં મુગટ સમાન, છેદેલા સુવર્ણ સરખા સુંદર દેહની કાંતિવાળા વિર ભગવંતના પારણાનો સંબંધ જણાવીશ. દક્ષિણ ભારત ખંડમાં વિખ્યાતિ પામેલ ક્ષત્રિયકુંડ નામનું નગર હતું, જે ઊંચા મનોહર કિલ્લાથી શોભતું હતું, તેના કરતાં બીજા કોઈ નગર ચડિયાતાં ન હતાં. જે નગરીમાં જિનમંદિરો મંડપોથી શોભતા હતા. મણિની પુતળીઓની પંક્તિઓ મનને આશ્ચર્ય પમાડતી હતી. * આ નગરીની સુંદરતા જોવા માટે આંખના મટકા માર્યા સિવાય અનેક કુતૂહલી લોકો ઉતાવળથી આવતા હતા. તે નગરી પ્રસિદ્ધિ પામેલા, સિદ્ધાર્થ રાજાના મોટા પુત્ર, યશની વૃદ્ધિ કરનાર, અગણિત ગુણ સમુદાયમાં શ્રેષ્ઠ, ધન-ધાન્ય-સંચયની કોટીઓથી સમૃદ્ધ પ્રચંડ સુભટોને નિવારણ કરનાર, અન્યાય-અનીતિને અટકાવનાર, જેના યશથી સમગ્ર દેવતાઓ પ્રભાવિત થયા છે, અતિ બળવાળા સૈનિકો અને પ્રધાનવાળા નંદિવર્ધન રાજા કુંડગ્રામ નગરનું પાલન કરતા હતા. મેરુ ઉપર દેવોએ અને અસુરોએ જેમનો કર્મ-સંમાર્જન કરનાર જન્માભિષેક કરેલો છે, ગુણોમાં મોટા એવા વર્ધમાન નામના તેમને સહોદર લઘુબન્ધ હતા.
મોટા બધુ નંદિવર્ધનને વર્ધમાનકુમારે પૂછ્યું કે, “મેં જે નિયમ લીધો હતો કે, મારાં પ્રભાવશાળી એવાં માતા-પિતા જીવતાં હોય, ત્યાં સુધી હું શ્રમણ નહિ થાઉં, એ મારો નિયમ અત્યારે પૂર્ણ થયો છે. પ્રથમ માતા પરલોકે સીધાવ્યા, ફરી અત્યારે યશવાળા પિતાજી પણ સ્વર્ગલોકમાં ગયા છે, તો હવેતમો તમારું ચિત્ત સ્વસ્થ કરો, અને મને પ્રવજ્યા અંગીકાર કરવાની અનુમતિ આપો. આવા પ્રકારનું વર્ધમાનભાઇનું વચન સાંભળીને મસ્તક ઉપર વજાઘાત લાગ્યો હોય તેમ, અશ્રુનો પ્રવાહ સતત નીકળતો હોય તેમ નંદિવર્ધન નિશ્ચયપૂર્વક કહેવા લાગ્યા કે, “હે બધુ જો તું મારો ત્યાગ કરીશ, તો હું પંચત્વ પામીશ. હજુ તેમને પંચત્વ પામ્યા કેટલા દિવસ માત્ર થાય છે ? જો તમે મને ઘરમાં એકલો મૂકીને ચાલ્યા જશો તો આ મારું હૃદય ફૂટી જશે. (૧૦)
