________________
૫૮
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ રાજ્યથી પણ સર્યું. વીજળીના વેગ સમાન ચપળ તારુણ્ય છે. સતત રોગના સંઘાતવાળી નશ્વર કાયા છે, સમુદ્રના કિલ્લોલની ચપળતા સમાન ચપળ સ્ત્રીઓ હોય છે. તો શાશ્વત મોક્ષ-સુખ સાધી આપનાર અને તેના મુખ્ય સાધન સંયમમાં તમારે ઉદ્યમ કરવો જોઇએ. તમારું ચિત્ત વ્રતની સાધનામાં જોડવું જોઇએ. અમૃત સમાન ધર્મદેશનાનું પાન કરીને સોમરાજ અને પ્રસન્નચંદ્ર રાજા વિરતિવિધિના અનુરાગવાળા અને સમ્યક્તમાં સ્થિરતાવાળા થયા. (૯૦) પ્રત્યેકબુદ્ધની લક્ષ્મી પામેલા વલ્કલચીરી પિતાની સાથે જિનેશ્વર પાસે પહોંચીને કેવલીની પર્ષદામાં બેસી ગયા. પ્રસન્નચંદ્ર રાજા પોતનપુર પહોંચ્યા. વૈરાગ્યમાર્ગમાં લાગેલા મનવાળા ત્યાં રહેલા છે; એટલામાં મહાવીર ભગવંત ક્રમપૂર્વક વિહાર કરતા કરતા ત્યાં પધાર્યા. દેવોએ અપૂર્વ પ્રકારના સમવસરણની રચના કરી, એટલે સ્વામી તેમાં બિરાજમાન થયા. રાજાને ખબર પડી કે તરત જ વંદન કરવા માટે નીકળ્યો. પ્રભુની દેશના શ્રવણ કરીને પૂર્વનો પલ્લવિત વૈરાગ્ય વૃક્ષ સમાન થયો. ઉત્સાહપૂર્વક પોતાના બાળપુત્રનો રાજ્યાભિષેક કર્યો. અતિ રાજ્યલક્ષ્મીના આડંબર પૂર્વક મહાવીર ભગવંતની પાસે દીક્ષા અંગીકાર કરી. સતત બંને પ્રકારની શિક્ષા ગ્રહણ કરીને ગીતાર્થ થયા. પ્રભુ સાથે વિહાર કરતા પ્રસન્નચંદ્રરાજર્ષિ રાજગૃહી નગરીમાં આવ્યા.
એક દિવસ પ્રસન્નચંદ્ર રાજર્ષિ શ્રેણિક રાજાના માર્ગ વચ્ચે કાઉસ્સગ્ન કરીને ઉભા રહ્યા. શ્રેણિકરાજા ભગવંતનાં સેવા-દર્શન માટે જેટલામાં નીકળ્યા ત્યારે શ્રેણિક રાજાના સુમુખદુર્મુખ નામના મનુષ્યોએ તેમને દેખ્યા. પ્રસન્નચંદ્રરાજર્ષિ એક પગ પૃથ્વી પર સ્થાપન કરીને, બે હાથ ઉંચા કરીને જાણે આકાશને પકડી રાખવા ઈચ્છતા હોય અથવા તો આ જ દેહથી સિદ્ધિપુરીમાં પ્રયાણ કરતા હોય, મધ્યાહ્નના સૂર્યમંડલનાં કિરણોની શ્રેણી સાથે પોતાની નેત્ર-કીકીને જોડી દેતા, તપના તેજથી ચન્દ્રના તેજને ઝાંખું પાડતા, એક અદ્ધર પગે કાઉસ્સગ્ન કરતા હતા. તેને દેખીને સુમુખે કહ્યું કે, “આ પ્રકારને આતાપ લેનાર આ પુરુષ અતિધન્ય છે, સ્વર્ગ અને મોક્ષ એના હસ્તમાં અવશ્ય આવેલું જ છે. (૧૦૦) હવે આ સમયે દુર્મુખ બોલ્યો કે, “આ તો પેલો બાળકને રાયે બેસાડી દીક્ષા લેનાર પ્રસન્નચંદ્ર છે. એનું નામ પણ બોલવા લાયક નથી. કૃતજ્ઞ તેને ધિક્કાર થાઓ. બાળકને રાજ્યાર્પણ કરી પોતાના રાજ્યનો તેણે વિનાશ કર્યો છે. અત્યારે સીમાડાના રાજાઓ તેનું રાજ્ય લૂંટે છે. સાલમહાસાલના પિતા પાપબુદ્ધિવાળા આ પ્રસન્નચંદ્ર છે. આના બાલપુત્રરાજાને મંત્રીઓ રાજ્ય છોડાવશે. ચંપાનગરીના દધિવાહન રાજાએ આની રાજ્યલક્ષ્મી સ્વાધીને કરેલી છે, એટલે તેનું અંતઃપુર અને પ્રજાઓ ગમે તે દિશામાં પલાયન થાય છે.”
આવી દુર્મુખની વાણી સાંભળીને મહર્ષિના શુભ ધ્યાનના પરિણામ પલટાયા અને પોતાને અનુરૂપ અશુભ ધ્યાન-રૌદ્રધ્યાન કરવા લાગ્યા. તે દુરાત્મનું મંત્રી ! તમોને અત્યાર
