________________
પ૭
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ હું હું' એમ બોલતો હતો. તેના લાંબા વધી ગએલા નખ કપાવી નંખાવ્યા. સુંદર સારાં વસ્ત્રો પહેરાવીને પુત્રી સાથે તેના લગ્ન કર્યાં. વિવાહ-પ્રસંગે મોટા મૃદંગોના પ્રચંડ શબ્દો, તથા બીજા તિજ્ઞા સ્વરવાળાં વાજિંત્રો વાગવા લાગ્યાં. નવીન હાવ-ભાવ-વિલાસવાળા નૃત્યો પ્રેક્ષણકનો ઉત્સાહ વૃદ્ધિ પામ્યો.
આ બાજુ વનમાંથી શાપના ભયથી નાશી આવેલી વેશ્યાઓ રાજા પાસે આવીને બનેલો વૃત્તાન્ત કહેવા લાગી કે, ‘અમે આશ્રમથી દૂર પહોંચ્યા ત્યાં સુધી તે અમારી સાથે હતા, સોમરાજર્ષિ એને ખોળતાં હતા. એમ જાણીને તેમના ભયથી ભય પામેલી અમે ગમે તે દિશામાં પલાયન થઈ ગયા. એટલે રાજા વધારે ચિંતામાં પડ્યો કે, ‘હે વત્સ ! વલ્કલચીરી ! તું એકલો વનમાં અથડાતો હશે, નથી તું પિતા પાસે કે નથી તું મારા પાસે. રાત્રિના બે પહોર પૂર્ણ થયા પછી જાગતો રાજા આ પ્રેક્ષણકના વાજિંત્રોના શબ્દ સાંભળી કહે છે કે, ‘જ્યારે હું તીક્ષ્ણ દુ:ખ અનુભવી ૨હેલો છું, તે સમયે આ આનંદ કોણ માણી રહ્યું છે ? કોના મનોરથો પૂર્ણ થયા છે ? પ્રતિહારીને આજ્ઞા કરી કે, નાટક-પ્રેક્ષણકનો ઉત્સવનો પડહો કોણ વગાડે છે ? તેને અહિં પકડી લાવો.' એટલે પ્રતિહારી સાથે વેશ્યા ત્યાં આવી. વિનંતિ કરવા લાગી કે ‘હે દેવ ! આપના દુઃખની ખબર ન હોવાથી મેં આ પ્રેક્ષણક કરાવેલ છે. નિમિત્તિયાના કહેવાથી કોઇક તાપસકુમાર મારે ઘરે ચડી આવેલ, જેથી ઉત્સાહપૂર્વક મેં તેની સાથે વિવાહ કર્યો. નિમિત્તિયાએ મને એમ કહી રાખેલ કે વલ્કલ પહેરેલ જે કોઇ તારે ત્યાં આવી ચડે, તેને તારી પુત્રી આપવી, તેથી તે દુઃખી નહિં થશે. અણધાર્યો તેવો સંયોગ થઇ ગયો અને એ કાર્ય પતાવ્યું, તેથી ગુમડુમિર એવા મૃદંગના આનંદ આપનાર શબ્દો વાગતા હતા. રાજા વિચારવા લાગ્યો કે, ૨ખેને આ ઋષિકુમાર મારો ભાઇ તો ન હોય ? એટલે તે વેશ્યાઓને ત્યાં ઓળખવા માટે મોકલી, એટલે સાક્ષાત્ વલ્કલચીરીને ઓળખ્યો અને રાજાને નિવેદન કર્યું કે, ‘તે જ ઋષિકુમાર છે.’ એટલે રાજા હર્ષ પામ્યો. અત્યારે મળવાની જેની આશા ન હતી, લોકોને જે બનવાનું શક્ય લાગતું નથી, પરંતુ જ્યારે પુણ્યનો પ્રકર્ષ વૃદ્ધિ પામે છે, ત્યારે તે પણ હસ્તગત થાય છે.
મોટાભાઇ પ્રસન્નચંદ્ર પોતાના બન્ધુને ઘરે લાવવા માટે તૈયાર થયા. હાથીના સ્કંધ ઉપ૨ રોમાંચિત ગાત્રવાળી પ્રૌઢ નવપરિણીત પત્ની સાથે બેસાડીને મહાઋદ્ધિ સહિત પોતાના મહેલમાં તેનો પ્રવેશ કરાવ્યો. રાજાએ ત્યારપછી સમાન વયવાળી બીજી ભાગ્યશાળી કન્યાઓ પરણાવી. તેના સાથે ભોગ-સુખભોગવતો હતો. પિતાની પાસે કોઈ પુરુષને મોકલીને પોતાનો સર્વ વૃત્તાન્ત કહેવરાવ્યો. બાર વરસ સુધી તેઓની સાથે શ્રેષ્ઠ ભોગો ભોગવ્યા પછી વલ્કલચીરી વિચારવા લાગ્યો કે, ‘સોમરાજર્ષિનું શું થતું હશે ? પોતાના પિતાના ચરણમાં જવા માટે એકદમ તીવ્ર ઇચ્છા થઇ, હૃદય મંથન થવા લાગ્યું, એટલે
