________________
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ
૩૯
માર્ગમાં વિસામો લીધા વગર એક રાત્રિમાં આવી ગયો અને ચંપાનગરીને ઘેરીને પોતાના સૈનિકો પાસે ઘોષણા કરાવી કે, નગરને ફાવે તેમ લૂંટી લો. એકલા અંગવાળો દધિવાહન રાજા ત્યાંથી નાસી ગયો. ઘોડા, હાથી, કાંસા વગેરે કોષ સર્વ લૂંટવા લાગ્યા. એક સૈનિક હાથમાં ધારિણી રાણી તથા તેની પુત્રી વસુમતીને પકડી લાવ્યો. કૌશાંબીમાં લોકોને કહેવા લાગ્યો કે, આ મારી પ્રાણપ્રિયા થશે, એ સાંભળી ચેટકપુત્રી ધારિણીને પોતાના શીલને કલંક લાગશે એવો આઘાત લાગતાં, તેનું હૃદય ફાટી ગયું અને પરલોકે ગઇ. એટલે તે સૈનિક પસ્તાવો કરતાં વિચાર કરવા લાગ્યો કે, ‘આ પુત્રી આ વાત સાંભળીને આત્મહત્યા કરશે.’ એટલે વસુમતીને મધુર વચનથી આશ્વાસન આપતો કહેવા લાગ્યો; જેથી બાલિકાનો શોક ચાલ્યા ગયો અને કોઈ પ્રકારે વિવિધ પ્રકારની સુંદર વસ્તુઓથી તેને સમજાવી પોતાની કરી લીધી - એમ કરતાં તે કૌશાંબી પહોંચ્યો પુત્રીને હાટમાર્ગમાં ઉભી રાખી અને કોઈ પ્રકારે ઘણું ધન મળે તેમ તે સૈનિક પ્રયત્ન કરવા લાગ્યો. ત્યાં ધનાવહ શેઠે કામદેવના બાણયષ્ટિ સમાન સુકુમાલ ગૌર વર્ણયુક્ત અને પાતળી કાયાવાળી જાણે ચાલતી સારી વર્ણવાળી સુવર્ણની પૂતળી હોય, એવી બાલિકાને દેખીને શેઠ ત્યાં પહોંચ્યા. જેમ પોતાની પુત્રી હોય, તેમ તેના ઉપર મમત્વભાવ થયો. તેનું મૂલ્ય નક્કી કરી તેને સ્વીકારી લીધી તેના પુણ્યોદયથી જ જાણે પ્રાપ્ત થઈ હોય એવી તેને પોતાના ઘરે લઇ ગયો. ભરપૂર કુટિલ શ્યામ અતિ લાંબા કેશવાળી તે બાલિકાને શેઠે નિરંતર પુત્રી રહિત એવી પોતાની મૂલા નામની પ્રિયાને અર્પણ કરી. પોતાના ગુણોના પ્રભાવથી સમગ્ર નગરલોકોને પ્રગટપણે અતિ સ્ફુરાયમાન ઉત્તમ પ્રમોદ પમાડ્યો-એટલે તેણે હિમ કરતાં પણ અતિશીતલ જગતમાં પ્રસિદ્ધ એવું તેનું ‘ચંદના' નવું નામ પ્રાપ્ત કર્યું.
આ બાલિકા ભુવનમાં સર્વને પ્રિય થઇ ગઇ છે અને જગતમાં સુંદર રૂપવાળી અને ગુણિયલ ગણાય છે, તે મૂલાશેઠાણીના મનને સુહાતું નથી. આકાશમાં જ્યારે સૂર્ય ઝળહળતો હોય, ત્યારે કોઇ સ્થળે ઘુવડ આનંદ પામતો નથી. જ્યારે મૂલા શેઠાણી ચંદનાનું સારભૂત સૌભાગ્યના ઘરસમાન નવીન રૂપની રેખા સ્વરૂપ રૂપ દેખે છે, ત્યારે ચિત્તમાં ધ્રાસકો પાડીને વિચારવા લાગી કે, ‘ધનશેઠ જરૂર આને પોતાની પ્રિયા કરશે.' જો ચંદના શેઠની પત્ની થશે, તો મારે મરણના જ મનોરથ કરવા પડશે. જે ખીર ખાંડ ખજૂર ખાય, તેને તુચ્છ ભોજનમાં કોઇ દિવસ મન જાય ખરૂં ? વ્યાધિ સરખી આ બાલાને જો છેદી નાખું, તો નક્કી મારા મનમાં સમાધિ થઈ જાય.' એટલે મૂળા તેના ઉપર પ્રમાન, આક્રોશ, તર્જના, તિરસ્કાર, તાડન વગેરે કરવા લાગી. જાતિવાન સેવકની જેમ ચંદના સહન કરવા લાગી, પોતાની માતા માફક નિત્ય તેની આરાધના કરવા લાગી. આમ કરવા છતાં પણ ચંદના પ્રત્યે ઝે૨ના ઘડા ઉપર જેમ ઝેરવાળું ઢાંકણ કરવામાં આવે, તેમ અશુભ
