________________
પર
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરનુવાદ કરેલ છે. પુરુષોમાં શ્રેષ્ઠ એવા તીર્થકર ભગવંતોએ આ શ્રુત-ચારિત્ર ધર્મ અર્થથી કહેલો છે. (૧૫-૧૬)
વારાણસી નગરીમાં સંવાહણ રાજાને અદ્ભુત રૂપવાળી રંભાનો પરાભવ કરનારી હજાર ઉપરાંત પુત્રીઓ હતી. એક રાણી ગર્ભવતી હતી અને રાજા મૃત્યુ પામ્યો. બીજા રાજાઓ આવીને રાજ્યશ્રી ગ્રહણ કરવા લાગ્યા. નિમિત્તયાએ તે રાજાઓને નિવારણ કર્યા કે, આમાં તમારું કલ્યાણ નથી. કારણકે, રાણીના પેટમાં શરીરથી વીર એવો એક પુત્ર છે, તેના પુણ્ય-પ્રભાવથી તમારો અવશ્ય પરાભવ થવાનો છે. તે રાજાઓ ચાલ્યા ગયા અને રાજ્ય પુત્રના પ્રભાવથી વૃદ્ધિ પામવા લાગ્યું. હજાર પુત્રીઓ વિનાશ પામતી રાજ્યલક્ષ્મીને રક્ષણ કરી શકી નહિ, પરંતુ ગર્ભમાં રહેલ એક અંગવીર પુત્રે રાજ્યલક્ષ્મીનું રક્ષણ કર્યું. (૧૭-૧૮)
महिलाण सुबहुयाण वि, मज्झाओ इह समत्थ-घर-सारो | राय-पुरिसेहिं निज्सइ, जणे वि पुरिसो जहिं नत्थि ।।१९।। किं परजण-बहु-जाणावणाहिं वरमप्पसक्खियं सुकयं ।
૩ મરઘવવી , પર્વતો ય વિદ્ધતા પરિ૦|| આ જગતમાં પણ જ્યાં પુરુષ-પુત્ર નથી, ત્યાં ઘણી સ્ત્રીની મધ્યમાંથી પણ સમગ્ર ઘરના સાર પદાર્થો રાજપુરુષો લઇ જાય છે.લૌકિક દૃષ્ટાન્તો આપીને પુરુષ પ્રધાન ધર્મ કહ્યો, તથા જેઓ આકરી તપસ્યા વગેરે કરીને લોકોને રંજન ન કરી શકે, તે જ ધર્મ કહેવાય એમ ચિંતવનાર પ્રત્યે જણાવે છે. તે આત્મા ધર્મ કરીને બીજા લોકોને જણાવવાથી શો લાભ ? આત્મસાક્ષીએ કરેલો ધર્મ શ્રેષ્ઠ છે. આ વિષયમાં ભરત મહારાજા અને પ્રસન્નચંદ્રનાં દૃષ્ટાંતો વિચારી લેવાં. (૧૯-૨૦) ૧૩. ભરત મહારાજાનો આભશાક્ષિક ઘર્મ
. અહિં પરોપકાર કરવારૂપ તેલ જેમાં છે, દશે દિશાઓમાં જેમનો પ્રકાશ ફેલાય છે એવા ઋષભદેવ ભગવંતરૂપ દીપક નિર્વાણ પામ્યા પછી દેવલોકમાં જેમ ઇન્દ્ર મહારાજા, તેમ છ ખંડથી શોભાયમાન ભારતમાં પ્રજાવર્ગનું લાલન-પાલન શ્રી ભરત ચક્રવર્તી કરતા હતા. સુંદર શ્રેષ્ઠ શૃંગાર સજેલી, હાવભાવ સહિત અભિનય કરતી ૬૪ હજાર તરુણીઓની સાથે તે વિષયસુખ ભોગવતા હતા. કોઈ વખત ભરત મહારાજાએ હરિચંદન રસનું શરીર વિલેપન કરી દિવ્ય સુંદર વસ્ત્રો પહેરીને કડાં, કંદોરો, કુંડલ, બાજુબંધ, મુગુટ વગેરે અલંકારો પહેર્યો. આ પ્રમાણે આભૂષણોથી અલંકૃત બની શરીર શોભા દેખવા માટે નિર્મલ
