________________
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ
"આ રાજા બાળક છે.' એમ કરીને પ્રજા તેનો પરભાવ કરતી નથી; એ પ્રમાણે ગુરુઆચાર્યની ઉપમા જાણવી. આચાર્યની વાત બાજુ પર રાખો, પરંતુ સામાન્ય સાધુ વય અને દીક્ષા પર્યાયથી નાનો હોય, પરંતુ ગીતાર્થપણે દીવા સમાન ગણી તેને ગુરુપણે સ્વીકા૨વા અને તેમની આજ્ઞાનુસાર વિહાર ક૨વો, તેમની અવગણના ન ક૨વી. તેમનો પરાભવ ક૨વાથી દુસ્તર ભવદંડની પ્રાપ્તિ થાય છે - એમ અભિપ્રાય સમજવો. (૯) શિષ્યોને ઉપદેશ આપીને હવે ગુરુનું સ્વરૂપ કહે છે -
पडिरूवो तेयस्सी, जुगप्पहाणागमो महुर-वक्को । ગંમીરો ધીમંતો, હવસપરો ય આયરિઓ ||૧૦||
૪૭
૧૦. આચાર્યનાં ૩૬ ગુણોની વિધિઘતાં
अपरिस्सावी सोमो, संगह-सीलो अभिग्गहमई य । અવિત્થળો અવવનો, પસંત-દિયો ગુરુ દોડ્ ||૧૧||
વિશિષ્ટ પ્રકારની અવયવ-રચનાવાળા રૂપયુક્ત, આમ કહીને શરીરની રૂપ-સમ્પત્તિ જણાવી. પ્રતિભાયુક્ત, વર્તમાનકાળમાં બીજા લોકોની અપેક્ષાએ પ્રધાન હોવાથી યુગપ્રધાન, બહુશ્રુત-આગમના જ્ઞાનવાળા, મધુર વચન બોલનાર, ગંભી૨-બીજાઓ જેના પેટની વાત ન જાણી શકે-તુચ્છતારહિત, ધૃતિવાળા-સ્થિર ચિત્તવાળા, શાસ્ત્રાનુસારી વાણીથી મોક્ષમાર્ગને પ્રવર્તાવના૨ - આ જણાવેલા ગુણવાળા આચાર્ય થાય છે. (૧૦)
તથા બીજાએ કહેલી પોતાની ગુપ્ત હકીકત બીજા કોઇને ન કથન કરનાર, આકૃતિ દેખવા માત્રથી આહ્લાદ કરાવનાર, શિષ્ય અને સમુદાયમાં જરૂરી એવાં વસ્ત્ર, પાત્ર વગેરે સંયમનાં સાધનો ગ્રહણ કરવામાં તત્પર, ગણવૃદ્ધિનું કારણ હોવાથી, દ્રવ્યાદિક અભિગ્રહ ગ્રહણ કરનાર-કરાવનાર એવા બુદ્ધિવાળા, પરિમિત બોલનાર આત્મપ્રશંસા ન કરનાર, ચપળ સ્વભાવ રહિત, ક્રોધાદિક રહિત, આવા પ્રકારના ગુણવાળા આચાર્ય ગુરુ થઈ શકે છે. કહેલું છે કે – “બુદ્ધિશાળી-સમગ્ર શાસ્ત્રના પરમાર્થ જેણે પ્રાપ્ત કરેલા હોય, લોકોની મર્યાદાના જાણકાર, નિઃસ્પૃહ, પ્રતિભાવાળા, સમતાયુક્ત, ભાવીકાળ લાભાલાભ દેખનાર, ઘણે ભાગે પ્રશ્નોના પ્રત્યુત્તરો આપવામાં સમર્થ, પારકાના હિત કરનાર, બીજાના અવર્ણવાદ ન બોલનાર, ગુણના ભંડાર, એવા આચાર્ય તદ્દન ગમે તેવા સુંદર શબ્દોથી ધર્મોપદેશ આપનાર હોય છે.” (૧)
-
આચાર્યના ગુણવિષયક આ બે ગાથા જણાવી. તેમાં ઉપલક્ષણથી આચાર્યના છત્રીશ ગુણો પ્રવચનમાં આ પ્રમાણે કહેવાય છે -
