Book Title: Vyakhyapragnaptisutram Part 01
Author(s): Divyakirtivijay
Publisher: Shripalnagar Jain Shwetambar Murtipujak Derasar Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/600443/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ||ahm // zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 1 // ||shriimdvijyraamcndrsuuriishvrsmRti-grnthmaalaa-aagmaangk:-5-grnthaangkH-5/1|| zrImatsudharmasvAmigaNabhRtprarUpitaM zrImagautamagaNabhRdvAcanAnugataM zrImaccandrakulAlaGkAra-zrImadabhayadevasUrisUtritavivaraNayutaM zrIvyAkhyAprajJaptyaGgasUtram (zrImadbhagavatyaGgasUtram) / prathamo vibhAgaH prakAzaka: zrI zrIpAlanagara jaina zvetAmbara mUrtipUjaka derAsara TrasTa 12, je. mehatA mArga, muMbaI-400006. // 1 // vIra saMvat 2538 prathama saMskaraNa vikrama saMvat 2068 i.sa. 2012 pratayaH 1000 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- _ Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 2 // ||shriimdvijyraamcndrsuuriishvrsmRti-grnthmaalaa-aagmaangkH-5-grnthaangkH-5/1|| // prathamatIrthapati-zrIAdinAthasvAmine namaH // aiM nmH| caramatIrthapati-zrImahAvIrasvAmine nmH|| ||pnycmgnndhr-shriimtsudhrmsvaamine nmH|| / tapAgacchIya pUjyAcAryadeva-zrImadvijayadAna-prema-rAmacandrasUrIzvarebhyo namaH / / zrImatsudharmasvAmigaNabhRtprarUpitaM zrImaccandrakulAlaGkAra-zrImadabhayadevasUrisUtritavivaraNayutaM zrIvyAkhyAprajJaptyaGgasUtram (zrImadbhagavatyaGgasUtram ) / prathamo vibhAga: dharmaprabhAvakasAmrAjyam / tapAgacchAdhirAja-jainazAsanaziromaNi-pUjyAcAryadeva-zrImadvijayarAmacandrasUrIzvarAH AjJA''zIrvAdadAtAra: jyotirmUrti-sUrirAmacandraparamakRpApAtra-suvizAlagacchAdhipataya: pUjyAcAryadeva-zrImadvijayamahodayasUrIzvarAH prerakAH zAsanaprabhAvaka-pUjyAcAryadeva-zrImadvivijayamukticandrasUrIzvaravineyaratna-prajJAmUrti-pUjyAcAryadeva-zrImadvijayavicakSaNasUrIzvarAH mArgadarzakAH pU.A.bha.zrImadvijayarAmacandrasUri-paTTAlaGkAra-pU.A.bha.zrImadvijayajitamRgAGkasUrIzvaravineyaratna-suvizAlagacchAdhipataya: pU.A.bha.zrImadvijayahemabhUSaNasUrIzvarA: sampAdakAH sUrizrIrAmacandragurukRpApAtra-pUjyamunivaryazrIdarzanabhUSaNavijayavineyaratna-pUjyamunipravarazrIdivyakIrtivijayagaNivaryAH Page #4 -------------------------------------------------------------------------- _ Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AzIrvAdaH zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 3 // // gacchAdhipatInAM aashiirvaadH|| anantajJAnavatAmanupamabodhavatAmaparimitaprabhAvazAlinAmarhatAmidaM zAsanaM zAstravacanAnubaddhatayaivAdya yAvajjIvitamastyapratihataprabhAvam / yatra zAstrAjJA pravartate tatra zAsanaM vilstytitmaam| bhagavatAM jinezvarANAM virahakAle teSAMvacAMsyupajIvyaivArAdhanA saadhyaa| yadyapi zAstrANi sarvopakArakAraNAni, atastadadhyayanaM sarvaireva kartavyam, tathApi paramotkRSTapAvitryavatAMzAstrANAmadhyayanArtha pAtratAnivAryA / dvividhA kila zAstrazreNiH / mUlAgamarUpA, taditararUpA ca / tatra mUlAgamazAstrANi tadvRttayazca kevalaM gurUdattAdhikArANAM yogakriyAvAhinAmeva zramaNAnAmadhyayanagocarI bhvnti| taditararUpANi zAstrANi mUlAgamAnusAraM viracitAnyapi yathAsvaM zramaNazramaNInAM zrAvakazrAvikANAMcAdhyayanabhAjanAni bhavanti / iha tu, AgamazAstraprastAva iti yathA'haM yogavAhinAM zramaNa-zramaNInAmeva prvRttirsmin| yadyapi nAgamazAstrANi mudraNArhANi, teSAmupalabdhisaukhyAdanadhikAriNAmapi tat paThanAdisaMbhavAd / tathApi bahusaMkhyaka-zramaNazramaNIgaNa-svAdhyAya-sahAyakatayA mudraNavyavasthA'dyatanakAlInagItAthaiH svIkRtA, kevalaM nigUDharahasyAnAMchedasUtrANAM mudraNaM nATatamityayaM vivekaH suspaSTaH / iha savRttikAnAmAgamazAstrANAM sampuTa: sampAdita: munivaraiH zrIdivyakIrtivijayagaNivaraiH, munivaraiH zrIpuNyakIrtivijayagaNivaraizca sAyujyena / itaH pUrvamanekavAramanekasthAnakaizcAgamazAstrANisampAditAni / tat paramparAyAmidaMsampAdanaM svayaMsiddhAM viziSTiM dhArayatItyetat prtykssmsti| ___ atra divyakRpAvataraNaM tapAgacchAdhirAjapUjyapAdAcAryavaryazrImadvijayarAmacandrasUrIzvarANAm, suvizAlagacchAdhipati pUjyapAdAcArya shriimdvijymhodysuuriishvraannaanyc| prerakatvaJcAtra paramagItArthapUjyapAdAcAryavaryazrImadvijayavicakSaNasUrIzvarANAm / zrIzrIpAlanagarajainazvetAmbaramUrtipUjakasaGghana granthaprakAzane'smin jJAnadravyavyaya Ahata ityetadanumodanIyamasti / agre'pi saGko Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AzIrvAdaH zrIbhagavatyaGga zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 4 // 'yamevameva lAbhAnvitobhavatviti bhRshmaashaasyte| amISAmAgamagranthAnAmadhyayanaM prasaratu shrmnnsNghe| zramaNaizcAgamAnAmamISAmupaniSadbhUta upadezaH prasaratu sakalazrIsaMghe- ityaashiirvaadH| tapAgacchAdhirAjapUjyapAdAcAryavaryazrImadvijayarAmacandrasUrIzvarANAM paTTAlaGkAkArANAM prazAntamUrtipUjyapAdAcAryavaryazrImadvijayajitamRgAGkasUrIzvarANAMcaraNakiDaro vijyhembhuussnnsuuriH| kAndIvalI, muMbaI. vikrama saM0 2064 vIra saM0 2534 poSa suda 13 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIyam zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 6 // pAse A kAryano pratiSedha nirNIta ko ane AgamakakSamAM paNa praveza niSedha ko ane kampyuTaromAM kampojIMga-prUpharIDIMga kArya mAtra puruSavarganAM ApareTaro- eDITaro dvArA karAvavAno amala karyo / dararoja A kArya nA prAraMbhathI aMta sudhI dhUpa-dIpanA prajvalanapUrvaka apavitratAno nAza ane arcanIyatAnuMsthApana karavApUrvaka paramamaMgalakArI ane paramapavitra AgamagraMthonI garimA jALavavAno yathAzakya prayAsa kryo| __ jo ke AkArya to mAtra punaHsampAdananu cha / prAcInahastapratomAMthI saMzodhanakAryano athAga prayatna to AgamoddhAraka pUjya sAgarajI mahArAja (pUjya AnaMdasAgarasUrIzvarajI mahArAja) Adiokaryoche jeno zreya to teonA phALeja jAya cha / anya saMzodhako ane saMpAdanono A saMpAdanamAM upayoga karyo che teno ullekha te te sthaLojeko ch| gaNipiTaka oTale AcAryabhagavaMtonI atyaMta kiMmatI ane gupta saMpatti / teno durupayoga na thAya mATe sAdhu-sAdhvIbhagavaMtone upayogamA AvatAM jJAnabhaMDAro tathA pU. AcAryAdigurubhagavaMto jemane jarUra haze temane vitaraNa karavAnunakkI karyu ch| TrasTIgaNa zrI zrIpAlanagara jaina zve0 mUrtipUjaka derAsara TrasTa zrI zrIpAlanagara jaina zve0 mUrtipUjaka derAsara TrasTa zrIpAlanagara, 12 jamanAdAsa mehatA mArga, vAlakezvara, muMbaI - 400006. vikrama saM0 2063 vIra saM02533 // 6 // Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIyam zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 5 // ||prkaashkiiym // ||shriipaalngrmnnddn zrIAdinAthasvAmine nmH||||shriipaalngrmnnddn zrImunisuvratasvAmine nmH| ||nmaami nityaM gururAmacandram // prathamarAjA, prathamamuni, ane prathamatIrthAdhipati, jagaduddhAraka, jagadvatsala, zrIdelavADA (mevADa) tIrthathI prAptathayela vizAlakAya adbhUta zrIAdinAthabhagavAna ane zrI munisuvratabhagavAnanI amIdRSTithI temaja zrIsaMghasanmArgadarzaka puNyanAmadheya paramArAdhyapAda suvizAlagacchAdhipati pUjyapAda AcAryadeva zrImadvijayarAmacandrasUrIzvarajI mahArAjAnI kRpAdRSTithI amArA zrITrasTanI sthApanA vi.saM. 2024 mAM thaI ane Aja sudhI uttarottara dharmanI Rddhi ane vRddhi thatI rahI che / zrIpAlanagara nAmane sArthaka karatuM amAuMTrasTa navA navA sImAMkanone aMkita karatuM rahyu ch| vi.saM. 2056 nIsAlamAMTrasTanA jJAnadravyanA sadvyaya mATe vinaMti karatAM suvizuddhasaMyamI pUjyapAda AcAryadeva zrImadvijayavicakSaNasUrIzvarajI mahArAjAo AgamagraMthonA suMdararIte saMpAdana mATe upadeza karyo / jJAnakhAtAnA dravyano sadvyaya ane sAdhusAdhvIvargane saralatAthI adhyayana e amano hetu hto| ratalAma cAturmAsa birAjamAna suvizAla gacchAdhipati pUjyapAda AcAryadeva zrImadvijayamahodayasUrIzvarajImahArAjA pAsejaI AjJA meLavI, saMpAdanakAryamATe mukhyapaNe pUjya munirAja zrIdivyakIrtivijayajI tathA pUjya munirAja zrIpuNyakIrtivijayajI ma.sA., Arthika sahayoga mATe amArA TrasTamaNDaLe ane TrasTanI vinaMtithI mudraNa sudhInA Ayojana mATe zrIyuta ramaNalAla lAlacaMdajIojavAbadArI svIkArI jJAnabhaktino suMdaralAbha maLyAno AnaMda vyakta kryo| suMdara aneTakAu kAgaLa temaja suvAcya TAipa akSaro ane suzobhita chApakArya mATe pU. guruvaryonuM satata mArgadarzana ane zrIyuta ramaNabhAInI jahamata atyaMta stutya ch| zrIpAlanagara upAzrayamAMja alaga rIte eka suMdara AgamakakSa nuM nirmANa saMpanna thayu, kompyuTara-prIMTara-sophTavera, ityAdi sAmagrI vasAvI, AgamagraMtho upara AgamapraNetAnI dRSTi-siMcana thAya te mATe zrIgautamasvAmInI gurumUrti prasthApita krii| pavitratAnA hetuthI baheno Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sampAdakIyam zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 7 // // smpaadkiiym|| paramaparameSThinaM zrI vIrasvAminaM zrIvIrasvAminaHzAsanarakSaka, prabhAvakaM vyAkhyAnavAcaspatiM paramaguruvarya zrImadvijayarAmacandrasUrIzvaraM / guruvaraJca samatAnidhiM paramasamAdhisAdhakaM munipravarazrIdarzanabhUSaNavijayaM namaskRtyAsya granthasya sampAdakIyaM kthyaami| vyAkhyAprajJaptiritIdaMpaJcamAGgaM pUjyatvena bhagavatI' iti vizeSeNa pracalitamasti / asya zAstrasya manoraJjakatayA ghanodArazabdAdibhizca samunnatajayakuMjareNa tadaMgopAGgAlaGkArAdibhizca sahopamA kRtaa| ripubaladalanAya hastirAjJo nAyakarUpazrImahAvIramahArAjAdezAdiva gurujanavacanAdvRttiH kRteti vRttikAreNa sAmyaM drshitm| tasya manoraJjakatayA skaMdakAdicaritaM zrutvA pratIyate / yathaikavAraM prabhuH kRtaGgalAnagaryAM smvsRtH| samIpe zrAvastI ngrybhvt| skandakatApasastatra parivasati / piGgalakazrAvakakRtena praznenotpannasaMzayaH prabhupraSTuMpradhAritavAn / prabhu zrIgautamasvAminaM kathitavAn yattvamadya pUrvaparicitaM drakSyasi / zrIgautamasvAmI pRcchati tadA prabhurantarApathivartamAnamAgacchantaM taM kathayati / prabhuMvaMditvA namasthitvA zrIgautamasvAmI pRcchati yat so'nagAratAM pratipatsyati? hanteti prabhuruttarayati / zrIgautamasvAmI AgacchantaM tamAdaraM karoti / sa prabhuMpRcchati, chinnasaMzayaH pravrajati, guNasaMvatsaraM tapaMtapasyitvA dhamanIsaMtato jaatH| prabhuNA'bhyanujJAtaH pAdopagamanamanazanaM prAptaH kaalgtH| kutra gata iti pRSTaH prabhuracyutakalpe upapAtaH setsyatIti kathayati / ityAdivadanekavArtA AzcaryakArikA vrtnte| idaM sampAdanamAgamodayasamitidvArA pUrvaprakAzita pratyAnusAreNa kRtamasti / anya pAThAntarA TippaNyastathA pratyekoddeze sUtreSu praznAGkA ityAdipaM0 becaradAsa sampAdita pustakAnusAreNa kRtA vrtnte| sUtreSu praznaGkAnusAreNa vRtau uttarAGkA api darzitA vrtnte| munirdivyakIrtivijayo gnniH| jayapremasosA0 jainoprAzrayaH jyeSTha zuklA dvitIyA vikrama saM0 2064 vIra saM0 2534 tA.05-06-2008 // 7 // Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIbhagavatyakSa zrIabhaya. vRttiyutam sUtrasya viSayAnukramaH bhAga-1 kramaH // 1 // // zrIvyAkhyAprajJaptyaGgasUtrasya (zrImadbhagavatyaGgasUtrasya) viSayAnukramaH // prathamavibhAgasya sUtrANi (1-308) = zlokasaMkhyA 308 viSayaH sUtram pRSThaH krama: viSayaH sUtram pRSThaH [1.0] 1 zatake upodghaatH| zramaNabhagavanmahAvIrasya vRttikAra mngglm| tIrthakarA''dikarA''dipadAnAM vivecanam / 5 shaastrprstaavnaa| prssnnirgmnaadhrmdeshnaadi| grNthnaamvyaakhyaa| zrI gautamasvAmivarNanam / vyAkhyAprajJaptidazazabdArthAH / pUjyatvena bhgvtii| 3 calacalitamityAdi gautamasvAmi navapraznA maGgalAdIni bhagavaduttarANi ca / paJcaparameSThinatiH pAThAntarAH cldaaghekaarthaadiprshnaaH| shbdaarthaa''divivecnm| nArakANAMsthityuccha vaasaa''haaraadiprshnaaH| 9 33 braahmiilipiinmskaarH| nArakANAmAhArapariNatacitAdi bhagavatIparimANaH / catuHpraznAnAM trisssstthiiprshnaaH| dazoddezakasaMgrahagAthA / nairayikANAM uddezakAnAmarthaH / zrutadevatAnamaskAraH / grahaNodIraNavedananirjarA: catuHpraznAH / isstttvhetuH| nArakAnAM pudralabhedacayopacayo1 zatake uddezakaH 1 dIraNavedananirjarA''di aSTAdaza prshnaaH| 12 42 rAjagRha guNazilacaityAdi vrnnnm| nairayikAnAM karmabandhAdi |assttprshnaaH| 13-14 44-45 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSThaH zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 2 // zrIbhagavatyar3asUtrasya viSayAnukramaH viSayaH sUtram asurakumArAdipRthivIkAyAdi dvIndrIyAdi manuSyAdi vAnamantarAdivaimAnikAntAnAmAhArasthityAdi prshnaaH|| ArambhAdinirupaNam / nairayikAdAvAtmaparA''rambhAdi prshnaaH| salezyAn jIvAnAzrityA''tmArambhAdi prshnaaH| jnyaanaadidhrmkdmbkm| aihabhavikAdijJAnAdi prshnaaH| asaMvRttasaMvRtANagArasiddhirAdi prshnaaH| akAmanirjarAdInAM devatvAdi prshnaaH| 15 vANavyaMtarAvAsAdi prshnaaH| uddezakanigamanaM zrIgautamasvAmino bhagavanmahAvIravandanAdi c| [1.2] 1 zatake uddezakaH 2 svyNkRtvednprshnH| nairayikAdicaturviMzatidaNDakamAhArazarIrocchvAsakarmavarNalezyAvedanAkriyA''yurnavabhirnirupaNe prshnaaH| kramaH viSayaH sUtram pRSThaH lezyAvicAra prshnaaH| ythaaprjnyaapnaayaam| 22 79 pazava: pazutvamazruva ityAdivacanavatkimekadhaiva / jIvasyAvasthAnamiti prshnaaH| 23 jIvasya saMsAravasthAna prshnH| 24 83 asaMyatabhavyadravyadevAdi caturdazAnAM (14) deveSUpapAta vishessaabhidhaanprshnaaH| 25 2-10 avirAdhitasaMyamAdikilbiSAntAnAM prshnaaH| 11-14 tirazcAdidarzanavyApanAntAnAM prshnaaH| asaMjJayAyuSyavicAra prshnaaH| teSAmalpabahutva prshnaaH| [1.3] 1 zatake uddezakaH 3 24 daNDake kAGkAmohanIyakriyAniSyAdhakarma tasyAzca dezakRtAdi caturbhanI prshnaaH| 24 daNDake kADAmohanIyasya karma tasya ca cayAdi trikAlaviSayatA vicAra prshnaaH| cayopacayavedana nirjrnnprshnaaH| kAGkAmohanIye kaarnnprshnaaH| vicikitsAdi prshnaaH| Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyarSa zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 3 // zrIbhagavatyaGgasUtrasya viSayAnukramaH viSayaH sUtram pRSThaH / kramaH viSayaH sUtram pRSThaH jinoktasatyatA prshnaaH| pradezAnubhAgakarmavedanAvedana praznAH / 40 109 niHzaMkitArAdhaka prshnH| 4 paramANuskandhayoH jIvasya ca astitvanAstitvapariNAma zAzvatatA prshnaaH| vicaarprshnaaH| pryogvishrsaaprshnaaH| jIvasya siddhiprAptiprakAra prshnaaH| svaparAtmani gamanIyatA prshnaaH| [1.5] 1 zatake uddezaka: 5 kAGkAmohanIyabandhahetu pramAdayoga nArakAdInAM pRthiviikaayaavaasprshnaaH| 43 prshnaaH| pramAdayogavIryazarIrajanaka prshnaaH| 34 2 sthityAdidazasthAnAni / nArakANAM jghnyaadi| kAGkAmohanIyasyA''tmanaivodIraNA asaGkhyAtA (1)''yuHsthitisthAne tadratAnyacca prshnaaH| krodhAdhupayuktAnAM vividha bhaGga prshnaaH| nairayikAdi 24 daNDake kAGkhAmohanIya nArakANAM jaghanyAdi asaGkhyAta vednaadinirjraantprshnaaH| (2) avagAhanA (3) zarIra (4) saMhanana jJAnadarzanacAritraliMga (5) saMsthAna (6) lezyA sthAneSu pravacanA''gamakalpamArgamatabhaMganaya krodhAdhupayuktAnAM vividhabhaGga prshnaaH| 45 119 niyamapramANAntaraiHtrayodazabhiH / nArakANAM (7) darzana (8) jJAna [[1.4] 1 zatake uddezakaH 4 (9) yogo (10) payogeSu krodhAdhukarmaNAM prakRtyAdi prshnaaH| payuktAnAM vividhabhaGga prshnaaH| mohanIyodayAdupasthAnAdi asurakumArANAM sthityAdidazasthAneSu pratilomena bAlavIryatAdi prshnaaH| lobhAdhupayuktAnAM vividhbhnggprshnaaH| 47 / / Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kramaH zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 4 // zrIbhagavatyaGgasUtrasya viSayAnukramaH 00 viSayaH sUtram pRSThaH kramaH viSayaH sUtram pRSThaH pRthivIkAyikAnAM sthityAdidazasthAneSu nArakasya dezena dezatayA''di krodhAdhupayuktAnAM vividhabhaGga prshnaaH| 48 AhArAdi prshnaaH| dIMdriyAdivemAnikAntadaNDakAnAM jIvAnAM vigrhaavigrhgtiprshnaaH| sthityAdidazasthAneSu krodhAdhu devasya cyavanakAle hIkutsAdepayuktAnAM vividhabhaGga prshnaaH| rAhArAbhAva prshnaaH| 1 zatake uddezaka: 6 garbhazAstram garbhasyendriya sUryasyodayAstakAle'ntarAla prshnaaH|| vattvA''hArAdi prshnaaH| lokAntasyAlokAnta sparzAdi prshnaaH| garbhasya devanarakayorUtpAda prshnaaH| aSTAdazapApasthAna yonyAniSkramaNaprakAra praznAH / jAtasyazubhAkriyAspRSTAspRSTa prshnaaH| zubhavarNAdi AdeyatAdi prshnaaH| 151 lokAlokAdikukkuTIaNDakAdi [1.8] 1 zatake uddezakaH 8 bhAvAnAM zAzvatatvAdi prshnaaH| ekaantbaalsygtiprshnaaH| 153 tanuvAtaghanavAtAdi aSTadhA 2 paNDitabAlapaNDitayorUtpAda prshnaaH| 153 lokasthiti prshnaaH| 54 36 3 mRgavadhAdau kriyaaprshnaaH| 65-69154-158 jIvapudgalAnAmanyo'nyabaddhatvAdi prshnaaH| 55 139 savIryAvIrya jypraajyhetuprshnaaH| 70 159 suukssmsnehkaayprshnH| 141 vIryasya labdhikaraNAdi vicaarprshnaaH| 71 159 1 zatake uddezaka: 7 [1.9] 1 zatake uddezakaH 9 nArakasya dezena deshaadityotpttiprshnaaH| 57 141 |1 jIvAnAM gurutvalaghutvaprazastA 53 135 56 // 4 // Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 pRSThaH 161 kramaH 2 zrIbhagavatyaGgasUtrasya viSayAnukramaH 3 [2.1] kramaH viSayaH sUtram prazastAdi vicaarprshnaaH| avakAzAntarAdi tanuvAtAdinArakAdipudgalAdInAM gurutvlghutvvicaarprshnaaH| lAghavikaM krodhAdyabhAvakAGgAdyabhAvAnAM prazastatA prshnaaH| anyayUthikAnAM ihaparabhavAyu:karaNe vipratipatti prshnaaH| zrIpAzrdhApatyakAlasyavaizikapatrasya zrImahAvIrajinasthavirAn prati sAmAyikapratyAkhyAnAdiviSaye praznAH / aprtyaakhyaankriyaasaamymiishvretryoHprshnaaH| 77 aadhaakrmetrbhogphlprshnaaH| sthirabAlapaMDitazAzvatatvAdi prshnaaH| 79 10] 1 zatake uddezaka: 10 paramANusnehabhASAkarmakriyA''diSu anyatIrthikavaktavyatA prshnaaH| bhASA'bhASetyAdi akaraNataHkriyAdi prshnaaH| viSayaH sUtram pRSThaH ekasamaye dvikriyeti anyayathika prshnH| 81 179 jIvAnAMmutpAdaviraha praznAH / 82 180 uddesksmaaptiaaNtmsvaamivndnc| 83(?) - 2 zatake uddezakaH 1 ucchvAsaH skndkshc| ekendriyAdi jIvAnAM ucchrAsAdi prshnaaH| 84 / jIvAdipaJcaviMzatipadeSuvAyunAmapicocyAsAdi praznAH |ucchvaasaadidrvyaannaaN svarUpa prshnaaH| 85 vAyukAya svakAyasthitisazarIraniSkramaNAdi prshnaaH| mRtasAdhujIvasya manuSyatvAdi sNsaarvRddhiprshnaaH| munijIvasya prANabhUtAdibhavana prshnaaH| 88 pAragatasiddhirAdi prshnaaH| shriigautmsvaamivndnm| 89 186 skandakacaritam / skandakaparivrAjakaM prati piGgalakasya lokajIvAdInAM sAntatAdi prshnaaH| skandakasya zaGkA zrIvIraM pratigamanaM zrIgautamasyA''daram 184 171 466 W- 006 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 6 // zrIbhagavatyahasUtrasya viSayAnukramaH viSayaH sUtram pRSThaH kramaH viSayaH sUtram pRSThaH shriiviirsrvjnytaakthnm| 90 189 smuddhaatH| zrIvIrasyodArAdizarIraM prekSya harSaH pryupaasnaa|| 20. saptasamuddhAta praznAH / (jJAnena jJAtvA) zrIvIrasya pRcchApUrva dravyAditaH [2.3] 2 zatake uddezaka: 3 sAntatAdi zaGkAnirAsanaM valanvazA di 1 ratnaprabhAyA AyAmAdi prshnaaH| dvAdazamaraNa prshnniraakrnnm|| ___ 91 196 ratnaprabhAyAM jIvosyotpannapUrvatA prshnaaH| pratibodhaH |dhrmnishmitumicchaa| [2.4] 2 zatake uddezakaH 4 / parSadi dharmakathanaM dIkSAyAcanA dIkSA nairgranthaM indriyasaMsthAnaviSayAdi prshnaaH| pravacanaM purataH kRtvA vihrnnm| 92 alokasya sparzanAdi prshnaaH| kRtaGgalAnagarItaH [2.5] 2 zatake uddezakaH 5 chatrapalAzacaityata: niSkramaNakAdazAGgAdhyayana anyatIrthika vicaarH| bhikSupratimAguNaratnasaMvatsarAditapakarmAdibhi anyayUthikasya nigraMthadevaparicAraNarAtmAnaM bhaavyntisstthti| 93 205 dvivedavedanAdi prshnaaH| 100 220 tapaskarmaNA shusskaadidhrmniisNttojaatH| udakatiryagmanuSyAdigarbha prshnaaH| 101 222 dhrmjaagrikaa'nshnmnorthobhgvdnujnyaadi| 94 211 kAyabhavasthatA bIjakAlau prshrii| 102-103222 vipulaparvatArohaNadarbhasaMstArakapAdopagamana putrabIjaM bIjaputrA maithunAsaMyama prshnaaH|| 104-106223 pratyAkhyAnasamAdhiprApta kaalgtH| acyuta tuGgikAzrAvakAH / Rddhivyvsaayaadi| kalpopapAtazcyutvAmahAvidehe setsyti| 95-96 213 labdhArthAdiarthaparamArthAdipratilAbha2 zatake uddezakaH 2 tpHkrmaadirtaaH| 107 224 - 00mms // 6 // [2.2] Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtram pRSThaH zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 zrIbhagavatyaGgasUtrasya viSayAnukramaH kramaH viSayaH sUtram pRSThaH kramaH viSayaH tuGgikAyAM jAtisaMpannakutrikA [2.7] 2 zatake uddezakaH 7 paNabhUtAdizrIpArdhApatyAgamanam / 108 227 devaadhikaarH| zramaNopAsakAnAM paapitypryupaasnaa| 109 229 devAnAMprakArasthAnAdi prshnaaH| zramaNopAsaka praznA: caaturyaamdhrmkthnm| [2.8] 2 zatake uddezakaH 8 saMyamatapAdiphala prshnaaH| cmrcNcaa'dhikaarH| kaalikputraadiinaamuttraanni| 110 230 1 asurarAjacamarasudharmAsabhAsthAna zrIgautamasyabhikSAparyaTanam / saMyamatapaphalAdi prshnH| aruNavaradvIpatigicchakUTasthavirottarazrutvAkautukaM zrIvIrabhagavantaM padmavaravedikA maNipIThikA'ruNodayanivedanam bhagavataHtadeva prarUpaNA ca / 111 232 samudra cmrcNcaadivrnnnm| zramaNamAhanayoH pryupaasnaa| [2.9) 2 zatake uddezakaH 9 yAzravaNajJAnavijJAnAdi siddhiantaa| samayakSetra prshnH| uttarottaraphala prshnaaH| 112 234 jambUdvIpa 2 iti nAma prshnH| uSNajalakuNDa praznaH / rAjagRhasya bahirvebhAraparvata kiMtAvatloka prshnH| syAdhomahAtapopatIraprabhavanAmA'yahUda prshnaaH|113 236 / [2.10] 2 zatake uddezaka: 10 [2.6] 2 zatake uddezakaH 6 astikaayaadhikaarH| bhaassaa'dhikaarH| dravyAditaHdharmAstikAyAdi prshnaaH| bhASA'vadhAraNI prshnH| ekapradezonadharmAstikAyAdiyathAprajJApanAyAMbhASApadam / 114 237 / vaktavyatA prshnaaH| 117 118 // 7 // Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kama: zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya zrIbhagavatyaGgasUtrasya viSayAnukramaH vRttiyutam bhAga-1 // // 10 11 viSayaH sUtram pRSThaH kramaH viSayaH sUtram pRSThaH utthAnAdiguNojIva: matyAdiupayogaM IzAnendrasAmAnikakurudatta shktiprshnH| gacchatIti jIvabhAvopadarzanaM prshnaaH| 120 zerSedrANAJca shktiprshnH| AkAzabheda praznaH / lokAkAze jIvAdirUpyAdi vAyubhUtervamdanaM mokAyA bhgvdvihaarkss| 133 267 skaMdhAdiavasthAna prshraaH| 121 250 IzAnendradevardhiprAdurbhAvatirobhAvI nirIkSya alokAkAze kiM jIva ityaadiprshnaaH| 122 / 253 tasya prApti prshnH| tAmale: prANAmA prvrjyaa| 134 268 dhrmaastikaaymhtvaadiprshnaaH| 123 253 tAmaleranazanam, anindrabalIcacA'suradevAnAM dhrmaastikaaysyaadholoksprshnaadiprshnaaH| 124 254 nidAnaprArthanA, tUSNIkaH, anaadrH| 135 274 dharmAstikAyasya ratnAprabhApRthivyAdInAM taamleriishaanendrtvenotpaadH| nApAkA 136 136 276 sprshnaaprshnaaH| 125 254 12 IzAnendrakRtA'surANAMzikSA kSamAyAcanA. 3 zatake uddezakaH 1 kssmaapryupaasnaadi| IzAnendra sthiti gatizca / 137 277 kIdRzI camaravikurvaNA zakti / saudharmezAnayorvimAnoccanIcatva prshnaaH| 28 camaravikurvaNazaktI agnibhUti prshnH| 126 256 tayomilApAdi prshnaaH| 139 camarasAmAnikAdInAM vikurvaNazaktI prshnaaH|127 259 tayorvivAdAdi prshnaaH| 140 281 vAyubhUterazraddhA bhagavantaM pRcchaa| 128 260 sanatkumArasya bhavasiddhikatvasthityAdi vAyubhUtiragnibhUtyoH krameNa vairocananAgakumAra praznAH / 141 286 jyotiSazakrendra shktiprshnaaH| 129 261 3.2] 3 zatake uddezakaH 2 tiSyakAnagArazakrasAmAnika shktiprshnaaH| 130 264 asurakumArANAM nivAsasthAnaM tiryagAdau gamanazaktiIzAnendravaikriya shktiprshnH| 131 266 gamane rtngrhnnmpsraabhogshcaadiprshnaaH| 142 283 14 280 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 9 // zrIbhagavatyakasUtrasya viSayAnukramaH viSayaH sUtram pRSThaH / krama viSayaH sUtram pRSThaH asurANAmUryotpAtahetugamanazaktirAdi kAyikyAdipaJcakriyAbhedaprabhede praznAH / 143 284 / maNDitaputra prshnaaH| camarendrajIvapUraNasya daanmyyaaprvrjyaa| kriyAvedanayoH paurvAparya zramaNAnAM asurendratvaprApti / saudharmendrasaMprekSaNaM suMsumArapure cakriyA tatpratyayAdi prshnaaH| 151-152 302 chadyasthIzrIvIraMnizrayovotpAta: vajraniHsRjanaM jIvasyaijanAdiantakriyA''di bhayAcchI zrIvIrapAdayoH smvptnmaadi| 144 285 prshnaaH| tddRssttaantaadi| saudharmendranAvadhinA jJAtvA vajrapratisaMharaNam maNDitaputrasya pramattApramattakAlaH prshnaaH| 154 307 bhagavantaM prati kSamAyAcanA pradakSiNA vandanaM caturdazyAdau lavaNasamudrasya camaramuktiH prtigmnshc| 145-146 292 vRddhihAni prshnaaH| 155 devsypudglkssepprtigrhprshnH| [3.4] 3 zatake uddezakaH 4 zakravajacamarendrANAmurkhAdi gatikAlayo angaarojaaniiyaaddhikaarH| ralpabahutva prshnaaH| 147 294 anagAro devadevItadyAnAdivRkSamUlAdi camarendrasya sAmAnikAdisarvA zrIvIrAntikA pazyatItyAdi prshnaaH| ''gamanaM nATyavidhyupadarzanaM pratigamanAdi / vAyukAyasyastryAdirUpavikurvaNagamana saagropmsthitisiddhikthnaadi| 148 299 saamrthyprkaaraadiprshnaa:| asurANAmurddhagatihetuH prshnH| 149 300 balAhakasyasyAdirUpapariNamana3 zatake uddezakaH 3 gmnsaamrthyaadiprshnaaH| 158 kriyaaprruupnnaadhikaarH| nairayikeSUpapattuM yogyajIvasya 157 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kama: kramaH zrIbhagavatyaGga CEIR zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 10 // viSayAnukramaH 324 viSayaH sUtram pRSThaH viSayaH sUtram pRSThaH pUrvabhavalezyA prshnaaH| 159 313 tatparivArabhUtatadbhaktikadeva praznAH / mAyyamAyyanagArayorvikurvaNasAmarthya grahadaMDagrahayuddhagrahaNAdi tasya vazyAH / 16 tatkAraNA''rAdhakatvAdi prshnaaH| 160 314 2 yamalokapAlasya varaziTamahAvimAnasthAnAdi 3 zatake uddezakaH 5 tatparivArabhUtatadbhaktikAdideva prshnaaH| angaasystriivikurvnnaadhikaarH| klhpraannkssyaadijnyaataa| paJcadaza sAdho: stryAdiazvAdirUpavikurvaNo paramAdhArmikAH tdythaaptyaaH| 166 328 votpatanAdizaktimAtraM mAyyamAyyAdi varuNasya svayaMjvalasya mahAvimAnasya AbhiyogikopapAtAdi prshnaaH| sthAnasvarUpAdi tadAjJAkArI devAdi prshnaaH| [3.6] 3 zatake uddezakaH 6 ativRSTi udakor3hedAdi tasya vshyaaH| 167 331 ngraadhikaarH| vaizramaNasya valgormahAvimAnasya sthAnamAyImithyAdRSTi, amAyIsamyagdRSTi svarUpatadAjJAkArIdevAdi prshnaaH| anagArasya nagaravikurvaNasAmarthya tathA suvarNAkarasukAlAdi tasya vshyaaH| 'tathAbhAvajAnIyAdityAdi prshnaaH| 3 zatake uddezaka:8 camarA''tmarakSakadevapraznAH / 164 322 / adhiptirdhikaarH| [3.7 3 zatake uddezakaH 7 asurnaagpishaacjyotisskaalokpaalaadhikaarH| nAmadhipatayaH prshnaaH| zakrasyalokapAlA: tessaanycvimaanprshnaaH| saudharmezAnayornivAsyadhipatayaH prshnaaH| 169 333 somasya saMdhyAprabhamahAvimAnasyasthAnasvarUpAdi ||3.9] 3 zatake uddezakaH 9 168 332 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | krama: viSayaH zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 11 // zrIbhagavatyaGgasUtrasya viSayAnukramaH 351 indriyaadhikaarH| indriyaviSaya prshnH| [3.10] 3 zatake uddezaka: 10 cmrsbhaadhikaarH| 1 zamikAcaNDAjAteti asurprsstprshnH| [4.1-4] 4 zatake uddezakaH 1-4 1 IzAnalokapAlAnAM vimANANi teSAM sthAna svarUpAdi prshnaaH| [4.5-8] 4 zatake uddezakaH 5-8 IzAnacaturlokapAlarAjadhAnI sthAnAdi prshnaaH| [4.9] 4 zatake uddezakaH 9 nayabhedena naarkotpaadH| [4.10] 4 zatake uddezaka: 10 lezyAnAmanyo'nyapariNAmaH / 5 zatake uddezakaH 1 cmpaarvirdhikaarH| pUrvottarAdyAsu sUryasyodayAstabhrama prshnaaH| sUtram pRSThaH kramaH viSayaH sUtram pRSThaH pUrvapazcimottaradakSiNArdheSu dina 170 335 rAtrijaghanyotkRSTamAna prshnaaH| 346 uttarArdhA''dauvarSAdhutsarpiNyavasarpiNyantAnAM prAraMbhAdi prshnaaH| 178 350 171 336 lavaNasamudre udayAstadina rAtrimAnavarSAdiprAraMbhAdi prshnaaH| 5 zatake uddezaka: 2 172 338 vaayurdhikaarH| digvidigdvIpasamudreSu vAtavAnaprakAraH ISatpuro (sasneha) vAtAdi, dvaipyasAmudrikavAyunAM 173 339 vyatyayena vAtAdi uttarazarIrikriyAdi prshnaaH| 180 353 odanAdi ayasAdi asthyAdi aGgArAdinAM 174 341 kiMzarIratAdi prshnaaH| 181 356 lavaNasamudrasya cakravAlaviSkambha prshnaaH| 182 358 175 342 [5.3] 5 zatake uddezakaH 3 jaaligrnthikaa'dhikaarH| jAligranthikAdRSTAntena ekasamaye 176 345 vyAyurvedana anyyuuthikprshnaaH| // 11 // Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kramaH zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 12 // zrIbhagavatyaGgasUtrasya viSayAnukramaH 10 194 kramaH viSayaH sUtram pRSThaH viSayaH sUtram pRSThaH 2 nairayikAdInAM sAyuSkotpattyAdi prshnaaH| 184 360 8 kevalIchadmasthau aMtakaraM jAnAtyAdi prshnaaH| 192 370 [5.4] 5 zatake uddezakaH 4 pramANabheda prshnaaH| 193 371 shbdaadhikaarH| kevalInazcaramanirjarAdi prshnH| 371 chadmasthasya kevalinazca zaGkhAdInAM kevalinaH praNItamanadhAraNAdau spRSTA''rAgatazabdazravaNAdipraznAH / vaimAnikajJAna prshnaaH| 195 371 kevalinaH sarvagatazabdajJAnAdi prshnaaH| 185 361 kevalinAsahAnuttarAnAmAlApAdi prshnaaH| 196 371 chadmasthakevalino hA~syotsukatAniMdrA anuttarAnAmupazAntamohAdi prshnaaH| 197 372 tatkAraNa tatkarmabandhAdi prshnaaH| 186 363 | 14 kevalina indriyajJAna eSyatkAle hariNaigameSergarbhAdhonisaMharaNacha teSucaivAvagAhanataddhatvAdi prshnaaH| 198-199374 vicchedavibAdhAdi prshnaaH| 187 365 | 15 caturdazapUrviNa ghaTAderghaTasahasrAderaudakanaukA pravAhayannatimuktakasya bhinirvartanAdi prshraaH| 200 374 sthavirakRta hIlanA siddhi prazno vaiyaavRtyaadi|188 366 [5.5] 5 zatake uddezakaH 5 antevAsIsiddhisaMbaMdhI devayormanasA chdmsthaadhikaarH| pRSTapraznasya bhagavataH manasaivavyAkaraNam / chadmasthAsiddhi prshnH| 201 376 zrIgautamasya tajjJAtumicchA devAbhyAM nairyikaadinaamevNbhuutaanevNythaasthitkthnm| 189 367 bhUtakarmavedanAdi prshnaaH| 376 devasya saMyatAsaMyatAdi devabhASAdi zrI tIrthaMkaramAtRpitRziSyApraznAH / 190-191369 cakravartimAtRstrIratna baladeva vAsudeva // 12 // Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kramaH zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 13 // zrIbhagavatyaGgasUtrasya viSayAnukramaH 391 viSayaH sUtram pRSThaH / krama: viSayaH sUtram pRSThaH vAsudevamAtRpitR tatpratizatru 8 aglAnatayAgRhannAcAryAdInAM siddhi prshnH| 211 388 Adi kulakara prshnaaH| 203 377 | 9 abhyAkhyAnaphala prshrH| 212 388 5 zatake uddezaka:6 5 zatake uddezaka: 7 alpdiirghaa''yussktaa'dhikaarH| pudgalAdi ejnaadhikaarH| alpadIrghazubhAzubhAyuSkakAraNa paramANudveNukAdiejana prshnaaH| 213 389 aprAsukAneSaNIyaprAsukaiSaNIya paramANvanantapradezAdInAmaprANAtipAtatadabhAvAdi prshnaaH| 204 378 sidhArA'vagAhanAdi prshnaaH| 214 bhANDadhanAdi gaveSaNavikrINAdAvArambhi paramANvAdeH sArdhatA''di prshnaaH| 215 kyAdikriyA praznAH |adhunojlitaagnyaa''dau paramANvAdInAM parasparaM dezasarvAdInAM mahAkriyA''di prshnaaH| 205 382 dezasarvAdi navavikalpaiH sparzanA prshnaaH| 216 / puruSasya dhanuHparAmRzakSepAdau paramANupudgalAdInAM kAlasthitidhanurpuruSAdInAM kriyA prshnaaH| 206 385 niSkaMpAdivarNAdizabdAdipariNata dhanuSa AtmagurutayAdibhiH patane kriyA prshnaaH|207 385 sthiti teSAmaMtarAdi prshnaaH| 217 393 anyayUthikasya bahusamAkIrNa dravyAdyavasthAnAyuralpabahutva prshnaaH| 218 395 manuSyaloka prshnH| 208 387 nArakAdI caturviMzatidaNDakena AdhAkarmAdiniSpApapradhArayitA sArambhatvAdi praznAH / paJcendriyaparigrahe prajJApakAdInAmArAdhakatva prshnaaH| 209 387 TaGkakUTazailazikharIbilaguhojjharanairayikAnAmekatvapRthaktvavikurvaNa prshnH| 210 387 nirjharaagaDataDAgAdInAM svruupm| 219 398 391 m939 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 14 // zrIbhagavatyaGgasUtrasya viSayAnukramaH kramaH viSayaH sUtram pRSThaH | kramaH viSayaH sUtram pRSThaH bahuzrutagamyArthAH paMcahetvahetvAdi prshnaaH| 220 400 cndrvktvytaa| 228 419 [5.8] 5 zatake uddezakaH 8 [6.1] 6 zatake uddezakaH 1 nirgnthiiputraadhikaarH| vednaadhikaarH| dravyAdyA''dezena pugalAnAM sArthatAsapradezatA khaJjanarAgaraktavastrAdidRSTAntena ''di teSAmalpabahutvAdi prshnaaH| 221 402 mahAvedanAlpanijare tatkAraNAdi prshnaaH| jIvAnAM nairayikAdInAM siddhAnAca karaNa: karaNatovedanAvedanaH vRddhihAni sopacayanirupacayAdi prshnaaH| 222 410 tatkAraNAdi prshnaaH| - 230 5 zatake uddezakaH 9 mahAvedanA'lpanirjarAcaturbhaGgI raajgRhaadhikaarH| tatkAraNa prshnaaH| pRthivyAdi sacittAcittAdimizradravyAdi [6.2] 6 zatake uddezakaH 2 jIvajIvAdisamudAya rAjagRhatvAdi prshnaaH| 223 413 aahaaraadhikaarH| udyotAndhakAra prshnaaH| 224 413 1 yathAprajJApanAyAm / 232 424 nArakAdInAM samayAdijJAna prshnaaH| 225 414 [6.3] 6 zatake uddezakaH 3 zrIpArdhApatyasthavirANAM rAtrindivA''nantye mhaashrvaadhikaarH| praznAH / pnycmhaavrtsviikaarH| 226 415 uddeshkaarthsngghgaathaa| devalokaprakAra praznaH uddezakasanahagAthA c| 227 415 2 mahAlpAzravayoH prshraaH| [[5.10] 5 zatake uddezaka: 10 pudralacayabandhI praznAH / tddRssttaantaadi| 233 campAcandramA / 3 vastra iva jIvasya prayogavinasAbhyAmupacayAdi 424 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 kramaH zrIbhagavatya zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 15 // zrIbhagavatyaGgasUtrasya viSayAnukramaH 242 viSayaH sUtram pRSThaH kramaH viSayaH sUtram pRSThaH tatkAraNAdi tatsAdisAMtAdi prshnaaH| 234 427 tasyavarNanAmapariNAmAdi praznAH / 241 450 vastrajIvayoH sAdisAntatA''di prshnaaH| 235 427 aSTakRSNarAjisthAnaviSkambhAdi teSu karmaprakRtibhedatatsthityAdi prshnaaH| 236 429 grAmameghAnisUryAdi tadvarNanAmapariNAma jJAnAvaraNIyAdInAM bandhakAH stryAdi teSu jIvotpannapUrvAdi prshnaaH| 455 saMyatAdItyAdi prshnaaH| 237 430 3 arcirAdinavalokAntikavimAna tatsthAna stryAdivedakAnAmalpabahutva prshnaaH| 238 435 tadvAsIdevatatparivAra tatkAlasthiti 6 zatake uddezakaH 4 / kiMpratiSThita lokAntAntarAdi prshnaaH| sprdeshaadhikaarH| [6.6] 6 zatake uddezakaH 6 / jIvanairayikAdInAM kAlAdezena bhvyaadhikaarH| sapradezatvAdi praznAH / AhArakAdi saptapRthivIpaMcAnuttaravimAna prshnaaH| 244 caturdazadvAreSu triSaDAdi bhnggaaH| 239 437 2 mAraNAntikasamuddhAtasamavahataH nairayikAdiSUtpattuMjIvanairayikAdInAM pratyAkhyAnA bhavyasyA''hAra zarIrapariNamanalokAntapratyAkhyAnAdi bhaGga / tajjJAnakaraNA'' prAptisAmarthyAdi prshnaaH| 245 459 yurnirvRttisapradezacaturdaNDaka prshnaaH| 240 449 6.7] 6 zatake uddezakaH 7 6 zatake uddezakaH 5 shaalirdhikaarH| tmskaayaadhikaarH| zAlirAdikalAyamasUrAdi alasIkasumbhAdi tamaskAya samutthAna saMsthAnaviSkambha dhAnyAnAM jaghanyotkRSTAbhyAM kiMmahAlayAdi tamaskAye grAmasUryAdi yonisthitikAla prshnaaH| 246 461 // 15 // Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatya zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 16 // zrIbhagavatyaGgasUtrasya viSayAnukramaH [6.8] viSayaH sUtram pRSThaH / kramaH viSayaH sUtram pRSThaH muhUrtocchavAsAdi zIrSaprahelikAnta | 2 svazarIrAdivikurvaNAdi kAlaka gaNanIyakAla palyasAgarAdi utsarpiNya AdipadalaM nIlakaAdipudgalatAdi ntopameyakAlamAna prshnaaH| 247 462 pariNamanasAmarthya prshnaaH| 253 477 suSamasuSamAkAle AkArabhAvapratyAvatArAdi | 3 avizuddhataralezyAnAM devAdhanavagamAdi praznAH / 254 477 praznAH / padmagaMdhamRgagandhAmamatejastalisahiSNu [6.10] 6 zatake uddezakaH 10 zanaizvAri ssdhimnussyaaH| 248 464 anyyuuthvktvytaa''dhikaarH| 6 zatake uddezakaH 8 anyajIvasya sukhaduHkhAdhupadarzanasAmarthya pRthivydhikaarH| praznAH / saptapRthivI prshnH| jIvojIvaH (caitanya), ratnaprabhAdyadho saudharmakalpAdyadho nairayiko jIva Adi prshnaaH| grAmameghAgnicandrAdhastatva prshnaaH| 249 468 3 prANAdInAmekAntena sukhAdivedana prshnaaH| 257 jIvAnAM SaDvidhAyurbandha nairayikAdInAmanantaraparaMparakSetrAvajAtinAmanidhattAdi prshnaaH| 250 470 gADhapudgalAhAra prshnaaH| 258 481 lavaNAdisamudrAnAM samakSubdhajalatA kevalina indriyairjJAnadarzana prshnaaH| 259 481 ''di teSAMnAmAdi prshnaaH| 251 474 [7.1] 7 zatake uddezakaH 1 / 6 zatake uddezakaH 9 aahaarkaanaahaarkvktvytaa''dhikaarH| krmaadhikaarH| jIvAnAmanAhArakAlpahArakatAkAla prshnaaH| 260 483 SaDDidhAdikarmaprakRtibandha praznAH / 252 476 | 2 lokasaMsthAnaM prshnH| 261 485 256 482 // 16 // 1 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 17 // viSayAnukramaH 500 dRSTAntAH / kramaH viSayaH sUtram pRSThaH / krama: viSayaH sUtram pRSThaH sAmAyike kriyA prshnH| 262 485 / mUlottaraguNapratyAkhyAnabheda prabheda prshnaaH| pratyAkhyAtavadhe'pyakriyA praznaH / 263 486 anaagtaatikraantaadidigvtaadi| 272 497 prAsukAzanAdidAne samAdhilAbha nairayikAdiSu pratyAkhyAnabhedaprabheda dustyajatyAgAdi prshnaaH| ... 264 486 teSAmalpabahutva saMyatAsaMyatAdi prshnaaH| 273 akarmajIvagati praznAH / tatkAraNaniHsaMgatAdi jIvasya zAzvatAzAzvatatAdi prshnaaH| 274 504 tasya tuMba-kalasiMbalI dhUmadhanuSyAdi [7.3] 7zatake uddezakaH 3 265 487 sthaavraadhikaarH| nairayikAdiduHkhI duHkhenaspRSTAdi prshnaaH| 266 489 prAvRDAdiSu vanamnAMmahA''hAratAdi prshnaaH| 275 504 sakaSAyasya sAMparAyikI kriyA mUlakaMdAdijIvAnAM vyAptatA prshnaaH| 276 praznaH / aGgAradoSAdizuddhAdi prshnaaH| 267-268490 anantakAyabhedAnAM bahuprakArajIvatva praznAH / 277 504 kSetramArgAdyatikrAnta prshnaaH| 269 491 kRSNAdilezya: zastrAtItapariNAmitaiSitavyeSitA nairayikAdInAmalpAdikarmatA prshnaaH| 278 506 kRtAdinavakoTizuddhodramAdizuddhAdi vedanAnirjarayoH parasparasamAnatA prshnH| bhikSAsvarUpam prshnaaH| 270 493 6 nairayikAnAM zAzvatAzAzvatatva prshnH| 280 508 7 zatake uddezakaH 2 [7.4] 7 zatake uddezakaH 4 / virtirdhikaarH| sNsaariijiivprjnyaapnaa'dhikaarH| jIvAdijJAnAjJAne supratyAkhyAna jIvapRthivyorbhedAH pRthivyAyuSaduHpratyAkhyAne Adi prshnaaH| 271 496 bhavasthityAdi prshnaaH| 281 508 279 50 // 17 // Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 18 // zrIbhagavatyaGgasUtrasya viSayAnukramaH kramaH viSayaH sUtram pRSThaH | kramaH viSayaH sUtram pRSThaH |7.5] 7 zatake uddezakaH 5 chavIrUpAdi mnussyaaH| ttolgtikprmaannvyaadhirogkhcrjiivyonirdhikaarH| pIDitanaSTa-tejaSoDazaviMzatirAyuSa / bahuputrAdipAlanAdi aNDajadAdiyonisaMgrahaprakArAdi prshnaaH| 282 510 manuSyAH bIjabIjamAtrA rathapathavistRta7 zatake uddezakaH 6 gaMgAsiMdhujalamatsyakacchapAdibhirvati karvanto aayusskaadhikaarH| mAMsavasAdhAhArakSINazeSacatuSpadA mnussyaaH| 288 517 nairayikAdInAmihagatAdInAmAyurbandhavedanAdi [7.7] 7 zatake uddezaka: 7 mahA'lpavedanA'nubhavAdi prshnaaH| 283 511 angaaraadhikaarH| jIvAnAmAbhogAdinirvartitA upayuktAnagArasya kriyA taddhetu prshnaaH| 289 520 ''yuSThatvAdi prshnaaH| kAmabhogayo rUpIjIvatvAdi nairayikAdiSu jIvanairayikAdInAMkarkazetaravedanIya prshnaaH| alpabahutva prshnaaH| bandhataddhetava ityAdi prshnaaH| chAsthAdi dravyadevAdho'vadhikaparamAvadhijIvanairayikAdInAM sAtA'sAtAdi kevalInAM bhogatyAgasAmarthyA prshnaaH| 291 523 bandhataddhetava Adi prshnaaH| 286 512 pRthivyAdisaMjyasaMjJInAmakAmaduHSamAduHSamA''rakA''kAra prakAmavedanAvedanAdi prshnaaH| 292 524 bhaavprtyaavtaarH| 287 513 / [7.8] 7 zatake uddezakaH 8 duHSamAduHSamA''rake manuSyANAmAkArabhAva chaasthmnussyaadhikaarH| pratyAvatAra praznAH / duHsvabhAvakUTakapaTa-vinayarahita chAsthasya kevalasaMyamena siddhiprshnH| duHrUpavikarAlamukhatIkSNanakhavikRta tanudadrupradhAna ythaa-||9-4|| 293 526 284 512 ___ 285 512 290 21 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 19 // zrIbhagavatyaGgasUtrasya viSayAnukramaH viSayaH hasthikunthvoH samajIvatva prshnaaH| nairayikAdInAM kRtAdipApakarmasya duHkhatA nirjIrNasya sukhatAdi prshnaaH| dazasaMjJA prshnH| aviratiM pratItya hastikunthvoH samAnA apratyA0 kriyA prshnH| AdhAkarmabhojIbandhaH asthirasyaparAvarttanAdi praznAH / 7 zatake uddezakaH 9 asNvRtaangaaraadhikaarH| sUtram pRSThaH / krama: viSayaH sUtram pRSThaH 294 526 6 yuddhe hatasya zramaNopAsakanAgapautravaruNasya saudharme upapAta ekAvatAritAdi prshnaaH| 304 540 295 528 - [7.10] 7 zatake uddezaka: 10 296 kAlodAyi prbhRtirdhikaarH| kAlodayyAghekAdazAnyatIrthikAnAM paraspara297 vArtAlApaH / pacAstikAyasaMbaMdhI gautamaM pRcchA, prabhusamIpAgamanaM prtibodhprvrjyaa''di| 305 544 298 pApakalyANakarmaNorazubhakalyANaphalayuktatAdikAlodAyi prshnaaH| vissaussdhmishritbhojndRssttaantau| 306 agnikAyojvAlanavidhyApanayormahA 'lpakarmatA prshnH| 307 549 acittapudgalasaprakAzatvAdi300 531 kAlodAyi prshnaaH| 308 550 299 pudgalavikurvaNa sAmarthya prshnaaH| kaSTakasaMgrAme jayaparAjaya prshnaaH| tadabhidhAnakAraNajanasaMhArAdi prshnaaH| rathamuzalasaMgrAme jayaparAjaya prshnaaH| tadabhidhAnakAraNajanasaMhArAdi prshnaaH| indrasyakoNikasahAya prshnH| yuddhe hatAnAM svargagamana prshnH| // 19 // 301 537 302 538 303 538 ||zrIvyAkhyAprajJaptyaGgasUtrasya (zrImadbhagavatyaGgasUtrasya)| prathamavibhAgasya vissyaanukrmH|| Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 1 // 1 zatake upoddhaatH| vRttikAra mngglm| // aham / / // shriimdvijyraamcndrsuuriishvrsmRti-grnthmaalaa-aagmaangkH-5-grnthaangkH-5/1|| // prathamatIrthapati-zrIAdinAthasvAmine namaH // aiM namaH / / caramatIrthapati-zrImahAvIrasvAmine nmH|| ||pnycmgnndhr-shriimtsudhrmsvaamine nmH|| / tapAgacchIya pUjyAcAryadeva-zrImadvijayadAna-prema-rAmacandrasUrIzvarebhyo nmH|| zrImatsudharmasvAmigaNabhRtprarUpitaM zrImadgautamagaNabhRdvAcanAnugataM zrImaccandrakulAlaGkAra-zrImadabhayadevasUrisUtritavivaraNayutaM zrIvyAkhyAprajJaptyaGgasUtram (shriimdbhgvtynggsuutrm)| prathamo vibhAgaH sarvajJamIzvaramanantamasaGgamagya, saarviiymsmrmniimniihmiddhm| siddhaM ziva zivakaraM karaNavyapetam, zrImajjinaM jitaripuM prayataH praNaumi // 1 // anntaarthgocraanntkaalgocrjnyaanaavytirekaat| 0 rAgadhanAdisaGgarahitam / 0 prdhaanm| sarvebhyo hitam / 7 vedodayarahitam / svayambuddhatvAtparama-8 parameSThitvAnnAsyAnya iishH| 0 IhA spRhA vikalpo vaa| 7 antarjJAnalakSmyA tapastejasA vA bahiH zarIratejasA diiptm| 0 Agamasiddhamarthato dvAdazAGgIpraNayanAt niSThitArthaM vA maGgalarUpaM vaa| (r) rogaadyupdrvaabhaavvntm| (r) indriyai rahitam, nirupayogatvAtteSAm, hetuhetumadbhAvaH srvtr| (r)svarUpavizeSaNaM bhAvajinatvAdeva pUrvoktarUpasya jinsy| Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1zatake zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 | // 2 // prstaavnaa| natvA zrIvarddhamAnAya, zrImate ca sudharmaNe / sarvAnuyogavRddhebhyo, vANyai sarvavidastathA // 2 // etaTTIkAcUrNI jIvAbhigamAdivRttilezAMzca / saMyojya paJcamAGgaM vivRNomi vizeSataH kiJcit // 3 // vyAkhyAtaM samavAyAkhyaM caturthamaGgam, athAvasarAyAtasya vivAhapannatti ttisaJjitasya paJcamAGgasya samunnatajayakuJjarasyeva lalitapadapaddhatiprabuddhajanamanoraJjakasya upasUrganipAtAvyayasvarUpasya ghanodArazabdasya liGgavibhaktiyuktasya sa~dAkhyAtasya sallakSaNasya devatAdhiSThitasya suvarNamaNDitoddezakasya nAnAvidhaudbhutapravaracaritasya SaTtriMzatpraznasahasrapramANasUtradehasya caturanuyogacaraNasya jJAnacaraNanayanayugalasya dravyAstikaparyAyAstikanayadvitayadantamuzalasya nizcayavyavahAranayasamunnatakumbhadvayasya prastAvanAvacanaracanAprakANDazuNDAdaNDasya nigamanavacanAtucchapucchasya kAlAdhaSTaprakArapravacanopacAracAruparikarasya, utsargApavAdasamucchaladatucchaghaNTAyugalaghoSasya yazaHpaTahapaTupratiravApUrNadikcakravAlasya syAdvAdavizadAGkazavazIkRtasya vividhahetuhetisamUhasamanvitasya mithyAtvAjJAnAviramaNalakSaNaripubaladalanAya zrImanmahAvIramahArAjena niyuktasya balaniyuktakakalpagaNanAyakamatiprakalpitasya muniyodhairanAbAdhamadhigamAya pUrvamunizilpikalpitayorbahupravaraguNatve'pi hrasvatayA uttamasya jykunyjraabhidhsy| OM padAzcaraNA padAni suptingntaani| 0 vicakSaNA vidvaaNsshc| 0 zatrukRtA divyaadyaashc| 0 cavAdayaH AgamanaM c| OR ubhayatra svruupaaviclnm| 0 hasti pakSe meghavadgambhIradhvaneH, atizayena sAlaGkAradhvaneH / hastipakSe puruSacihnaracanayA yuktasyAnyatra pumaadiprthmaadinaa| zobhanAni AkhyAtAni yatra, nityaM prsiddhsy| hastipakSe 'vayavAH suvarNAbharaNai:0pravarANi caritAni yatra, pakSe ysy| (r)sUtrarUpo deho yasya, pakSe sUtroktalakSaNayukto8 deho ysy| 0 dravyAnuyogaH 1 caraNAnuyogaH 2 gaNitAnuyogaH 3 dharmakathAnuyogaH 4 / 0 kAlaH 1 AtmarUpam 2 arthaH 3 saMbandhaH 4 upakAraH 5 gaNidezaH 68 saMsargaH 7 zabdaH 8 ete'STa / yadvA kAle viNae bahumANe ityAdayo'STau jnyaanopcaaraaH| 9 hetayaH-zastrANi vividhahetava eva hetayaH pakSe vividhahetavo yA hetyH| Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 3 // 1zatake upoddhaatH| grNthnaamvyaakhyaa| vyAkhyAprajJaptidaza bhgvtii| mahatAmeva vAJchitavastusAdhanasamarthayovRtticUrNinADikayostadanyeSAMcajIvAbhigamAdivividhavivaraNadavarakalezAnAMsaMghaTTanena bRhattarA ata evAmahatAmapyupakAriNI hastinAyakoMdezAdiva gurujanavacanAtpUrvamunizilpikulotpannarasmAbhirnADikaveyaM vRttirArabhyate, iti shaastrprstaavnaa| atha viAhapannatti ttikaH zabdArthaH?, ucyate, vividhA jIvAjIvAdipracuratarapadArthaviSayAH, A- abhividhinA, kathacinnikhilajJeyavyAptyA, maryAdayA vA parasparAsaMkIrNalakSaNAbhidhAnarUpayAkhyAnAni, bhagavato mahAvIrasya gautamAdivineyAn / shbdaarthaaH| pUjyatvena prati pranitapadArthapratipAdanAni vyAkhyAH, tAH prajJApyante- prarUpyante bhagavatA sudharmasvAminA jambUnAmAnamabhi yasyAm 1, athavA vividhatayA vizeSeNa vA AkhyAyanta iti vyAkhyA:- abhilApyapadArthavRttayastAH prajJApyante yasyAm 2, athavA vyAkhyAnAm- arthapratipAdanAnAM prakRSTA jJaptayo- jJAnAni yasyAM sA vyAkhyAprajJaptiH 3, athavA vyAkhyAyAH- arthakathanasya prajJAyAzca- taddhetubhUtabodhasya, vyAkhyAsu vA prajJAyA AptiH prAptirAttirvA, AdAnaM yasyAH sakAzAdasau vyAkhyAprajJAptiyAkhyAprajJAttirvA 4-5, vyAkhyAprajJAdvA bhagavataH sakAzAdAptirAttirvA gaNadharasya yasyAHsA tathA 6, athavA vivAhA vividhA viziSTA vA'rthapravAhA nayapravAhA vA prajJApyante prarUpyante prabodhyante vA yasyAm, vivAhA vA viziSTasantAnAH, vibAdhA vA pramANAbAdhitAH prajJA Apyante yasyAH, vivAhA cAsau vibAdhA cAsau vA prajJaptizcArthaprajJaptizcArthaprarUpaNA vivAhaprajJapti vivAhaprajJAptiH vibAdhaprajJApti vibAdhaprajJaptirvA 7-8-9-10, iyaMca bhagavatItyapi pUjyatvenAbhidhIyata iti / OmatimatAm, pakSe uccaanaam,| 0 raajnyH| Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatya zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 maGgalAdIni // 4 // padya zabdArthA'' iha vyAkhyAtAraH zAstravyAkhyAnArambhe phalayogamaGgalasamudAyArthAdIni dvArANi varNayanti, tAni ceha vyAkhyAyAM zatake vizeSAvazyakAdibhyo'vaseyAni, zAstrakArAstu vighnavinAyakopazamananimittaM vineyajanapravartanAya ca(maGgalaM)ziSTajana- upoddhA samAcaraNAya vA maGgalAbhidheyaprayojanasambandhAnudAharanti, tatra ca sakalakalyANakAraNatayA'dhikRtazAstrasya shreyo| sUtram bhUtatvena vighnaH sambhavatIti tadupazamanAya maGgalAntaravyapohena bhAvamaGgalamupAdeyam, maGgalAntarasyAnaikaoNntikatvAdanA-pAnI tyantikatvAcca, bhAvamaGgalasya tu tadviparItatayA'bhilaSitArthasAdhanasamarthatvena pUjyatvAt, Aha ca kiM puNa tamaNegaMtiyamaccaMta / / pAThAntarAH caNa jo'bhihaannaaii| tadvivarIyaM bhAve teNa viseseNa taM pujaM ||1||bhaavmngglsy ca tapaH prabhRtibhedabhinnatvenAnekavidhatve'pi divivecnm| parameSThipaJcakanamaskArarUpaM vizeSeNopAdeyam, parameSThinAM maGgalatvalokottamatvazaraNyatvAbhidhAnAt,Aha ca cattAri maMgala mityAdi, tannamaskArasya ca sarvapApapraNAzakatvena sarvavighnopazamahetutvAt, Aha ca, eSa pazcanamaskAraH, srvpaapprnnaashnH| maGgalAnAM ca sarveSAm, prathamaM bhavati mngglm||1||at evAyaM samastazrutaskandhAnAmAdAvupAdIyate, ata eva cAyaM teSAmabhyantaratayA'bhidhIyate, yadAha so savvasuyakkhaMdha'bbhaMtarabhUo tti, ataH zAstrasyAdAveva parameSThipaJcakanamaskAramupadarzayannAha___ Namo arihaMtANaM, Namo siddhANaM, Namo AyariyANaM, Namo uvajjhAyANaM, Namo loe savvasAhUNaM // sUtram 1 // tatra nama iti naipAtikaM padaM dravyabhAvasaGkocArtham, Aha ca nevAiyaM payaM0 davvabhAvasaMkoyaNa payattho namaH karacaraNamastaka 0 vighnavinAyakopazamasya niyamena bhaavaabhaavaat| 0 prmprkrssvdvighnvinaaykopshmaabhaavaat| 0 ekaantikaatyntikvighnopshmsy| 0 kiM punaH?,8 8 tadabhidhAnAdi yato'naikAntikaM nAtyantikaM ca / tadviparItaM bhAve tena vizeSeNa ttpuujym||1|| vighnvidraavkaashctvaarH| (6?) 0 catvAro mngglm| 0 sa8 srvshrutskndhaabhyntrbhuutH| (c) naipAtikaM padaM dravyabhAvasaMkocanaM pdaarthH| (vyAkhyA- vizeSAbhAgA02840) Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgA zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 5 // paJca supraNidhAnarUpo namaskAro bhavatvityarthaH, kebhya ityAha, arhadbhyaH, amaravaravinirmitAzokAdimahAprAtihAryarUpAMpUjAmaha- 1zatake ntItyarhantaH, yadAha, arihaMti vadaNanamaMsaNANi arihaMti pUyasakkAraM / siddhigamaNaM ca arahA arahaMtA teNa vucaMti // 1 // (A0ni0 upoddhaatH| maGgalAdIni nama0ni0) atastebhyaH, iha ca caturthyarthe SaSThI prAkRtazailIvazAt, avidyamAnaM vA rahaH, ekAntarUpo dezaH, antazcamadhyaM giri-3 sUtram 1 guhAdInAM sarvaveditayA samastavastustomagatapracchannatvasyAbhAvena yeSAMte, araho'ntaraH, atastebhyo'raho'ntaryaH, athavA'vidya parameSThinatiH mAno rathaH syandanaH sakalaparigrahopalakSaNabhUto'ntazca vinAzo jarAdhupalakSaNabhUto yeSAM te'rathAntA atastebhyaH, athavA pAThAntarA: zabdArthA''arahaMtANaM ti kvacidapyAsaktimagacchadbhyaH kSINarAgatvAt, athavA'rahayaGgyaH prakRSTarAgAdihetubhUtamanojJetaraviSayasaMparke'pi divivecnm| vItarAgatvAdikaM svaM svabhAvamatyajaGgya ityarthaH, arihaMtANaM ti pAThAntaram, tatra karmArihantRbhyaH, Aha ca, aTThavihaMpiya kamma aribhUyaM hoi syljiivaannN| taM kammamariM haMtA arihaMtA teNa vucaMti // 1 // aruhaMtANa mityapi pAThAntaram, tatra, arohadbhyaH, anupajAyamAnebhyaH, kSINakarmabIjatvAt, Aha ca dagdhe bIje yathA'tyantaM, prAdurbhavati naangkurH| karmabIje tathA dagdhe, na rohati bhvaangkrH||1||(tttvaarth. 10/7 bhA.) namaskaraNIyatA caiSAM bhImabhavagahanabhramaNabhItabhUtAnAmanupamAnandarUpaparamapadapurapatha-8 pradarzakatvena prmopkaaritvaaditi| Namo siddhANaM ti, sitaMbaddhamaSTaprakAraM karmendhanam, dhmAtaMdagdhaM jAjvalyamAnazukladhyAnAnalena yaiste niruktavidhinA siddhAH, athavA vidhu gatAviti vacanAt sedhanti sma, apunarAvRttyA nirvRtipurImagacchan, athavA Sidhu saMrAddhA vitivacanAt siddhyanti 0 vandananamasyanAni, arhanti pUjAsatkArau caarhnti| siddhigamanasyAhA'zca tenArhanta ucyante // 1 // 0 deshiibhaassyaa| 0 sarvajIvAnAmapyaSTavidhaM karma, aribhUtaM bhavati / taM kAriM yato ghAtayati tenArihantAra ucynte||1||0 savve typi| // 5 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 6 // sma, niSThitArthA bhavanti sma, athavA SidhUJ zAstre mAGgalye cetivacanAt sedhanti sma, zAsitAro'bhUvan maGgalyarUpatAM 1 zatake cAnubhavanti smeti siddhAH, athavA siddhA nityAH, aparyavasAnasthitikatvAt, prakhyAtA vA bhavyarupalabdhaguNasandohatvAt, upoddhaatH| maGgalAdIni Aha ca dhmAtaM sitaM yena purANakarma, yo vA gato nirvRtisaudhmuurdhni| khyAto'nuzAstA pariniSThitArtho, yaH so'stu siddhaH kRtmngglo| sUtram me||1||atstebhyo namaH, namaskaraNIyatA caiSAmavipraNAzijJAnadarzanasukhavIryAdiguNayuktatayA svaviSayapramodaprakarSotpAdanena paJca parameSThinatiH bhavyAnAmatIvopakArahetutvAditi / Namo AyariyANaM ti, A-maryAdayA tadviSayavinayarUpayA, caryante sevyante jinazAsanArthopa- pAThAntarAH zabdArthA''dezakatayA tadAkAGgibhirityAcAryAH, uktazca suttatthaviU lakkhaNajutto gacchassa meDhibhUo y| gaNatattivippamukko atthaM vAei divivecnm| aayrio||1||tti, athavA''cAro jJAnAcArAdiH paJcadhA, A- maryAdayA vA cAro- vihAra AcArastatra sAdhavaH svayaMkaraNAt prabhASaNAt pradarzanAccetyAcAryAH, Aha ca paMcavihaM AyAraM AyaramANA tahA pyaasNtaa| AyAraM daMsaMtA AyariyA teNa vucNti||1||athvaa, A-ISad, aparipUrNA ityarthaH,cArA- herikA ye te AcArAH, cArakalpA ityarthaH, yuktAyuktavibhAga-2 nirUpaNanipuNA vineyAH,atasteSu sAdhavo yathAvacchAstrArthopadezakatayA, ityAcAryA atastebhyaH, namasyatA caiSAmAcAropadezakatayopakAritvAt / Namo uvajjhAyANaM ti, upasamIpamAgatyAdhIyate, iGadhyayana itivacanAt paThyate iNa gatA vitivacanAdvA, adhi, Adhikyena gamyate, iksmaraNa iti vacanAdvA smaryate sUtratojinapravacanaM yebhyasta upAdhyAyAH, yadAha bArasaMgo jiNakkhAo, sajjhAo kahio buhe| taM uvaisaMti jamhA uvajhAyA teNa vuccNti||1||athvopaadhaanmupaadhiH saMnidhistenopAdhinA, upAdhau vA sUtrArthavillakSaNayukto gacchasyAlambanabhUtazca / gaNataptivipramuktaH sannarthaM vAcayatyAcAryaH ||shaa(aa0ni0- nama0ni0)0 paJcavidhamAcAramAcarantastathA prkaashyntH| AcAraM darzayanto yatastenAcAryA ucyante // 1 // (vizeSAva0 bhA0gA03190)0 jinAkhyAtA dvAdazAGgI budhaiH svAdhyAyaH kathitastAM yasmAdupadizanti // 6 // Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 7 // 1zatake upoddhaatH| maGgalAdIni sUtram pAparameSThinatiH pAThAntarA: shbdaarthaa''divivecnm| Ayo lAbhaH zrutasya yeSAmupAdhInAM vA, vizeSaNAnAM prakramAcchobhanAnAmAyo lAbho yebhyaH, athavopAdhireva saMnidhireva, AyamiSTaphalaM daivajanitatvena, AyAnAmiSTaphalAnAM samUhastadekahetutvAdyeSAm, athavA''dhInAM manaH pIDAnAmAyolAbha AdhyAyaH, adhiyAMvA, naJaH kutsArthatvAt, kubuddhInAmAyo'dhyAyaH,dhyai cintAyAmi tyasya dhAtoH prayogAnnaJaH kutsArthatvAdeva ca durlyAnaM vA'dhyAyaH, upahata AdhyAya adhyAyo vA yaiste upAdhyAyA atastebhyaH, namasyatA caiSAM susaMpradAyAyAtajinavacanAdhyApanato vinayanena bhavyAnAmupakAritvAditi / Namo savvasAhUNamiti, sAdhayanti jJAnAdizaktibhirmokSamiti sAdhavaH, samatAMvA sarvabhUteSu dhyAyantIti niruktinyAyAtsAdhavaH, yadAha nivvANasAhae joe, jamhA sAheti saahunno| samA ya savvabhUesu, tamhA te bhaavsaahunno||1||saahaaykN vA saMyamakAriNAM dhArayantIti sAdhavaH, niruktereva, sarve ca te sAmAyikAdivizeSaNAH pramattAdayaH pulAkAdayo vA jinakalpikapratimAkalpikayathAlandakalpikaparihAravizuddhikalpika sthavirakalpikasthitakalpi(kAsthitakalpi) kasthitAsthitakalpikakalpAtItabhedAH pratyekabuddhasvayambuddhabuddhabodhitabhedA bhAratAdibhedAH suSamaduSSamAdivizeSitA vA sAdhavaH sarvasAdhavaH, sarvagrahaNaM ca sarveSAM guNavatAmavizeSanamanIyatApratipAdanArtham, idaM cAhaMdAdipadeSvapi boddhavyaM nyAyasya samAnatvAditi, athavA- sarvebhyo jIvebhyo hitAH sArvAste ca te sAdhavazca, sArvasya vA'rhato na tu buddhAdeH, sAdhavaH sArvasAdhavaH, sarvAnvA zubhayogAnsAdhayanti kurvanti, sAnviA'rhataH sAdhayanti tadAjJAkaraNAdArAdhayanti pratiSThApayanti vA durnayanirAkaraNAditi sarvasAdhavaH sArvasAdhavo vA, athavA zravyeSu zravaNArheSu vAkyeSu, - tasmAdupAdhyAyA ucyante // 1 // (vizeSAva0 bhAgA03197)0nirvANasAdhakAn yogAn yasmAtsAdhayanti tataH sAdhavaH / sarvabhUteSu samAzca tasmAtte bhAvasAdhavaH // 1 // (A0ni0- nama0ni0) Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 8 // 1 zatake upoddhaatH| maGgalAdIni sUtram 1 paJcaparameSThinatiH pAThAntarAH zabdArthAss divivecnm| athavA savyAni- dakSiNAnyanukUlAni yAni kAryANi teSu sAdhavo nipuNAH zravyasAdhavaH savyasAdhavo vA'tastebhyaH, namo loe savvasAhUNaMti kvacitpAThaH, tatra sarvazabdasya dezasarvatAyAmapi darzanAdaparizeSasarvatopadarzanArthamucyate loke manuSyaloke na tu gacchAdau ye sarvasAdhavastebhyo nama iti, eSAM ca namanIyatA mokSamArgasAhAyakakaraNenopakAritvAt, Aha ca asahAe sahAyattaM kareMti me saMyamaM kareMtassa / eeNa kAraNe NaM NamAmi'haM savvasAhUNaM ||1||ti / nanu yadyayaM sajhepeNa namaskArastadA siddhasAdhUnAmeva yuktaH, tadhaNe'nyeSAmapyarhadAdInAMgrahaNAt, yato'rhadAdayona sAdhutvaM vyabhicaranti, atha vistareNa tadarSabhAdivyaktisamuccAraNato'sauvAcyaH syAditi, naivam, yatonasAdhumAtranamaskAre'rhadAdinamaskAraphalamavApyate, manuSyamAtranamaskAre rAjAdinamaskAraphalavaditi karttavyo vizeSato'sau, prativyakti tu nAsauvAcyo'zakyatvAdeveti / nanu yathApradhAnanyAyamaGgIkRtya siddhAdirAnupUrvI yuktA'tra, siddhAnAM sarvathA kRtakRtyatvena sarvapradhAnatvAt, naivam, ahaMdupadezena siddhAnAM jJAyamAnatvAdarhatAmeva ca tIrthapravarttanenAtyantopakAritvAdityarhadAdireva sA, nanvevamAcAryAdiH sA prApnoti, kvacitkAle AcAryebhyaH sakAzAdarhadAdInAMjJAyamAnatvAt, ata eva ca teSAmevAtyantopakAritvAt, naivam, AcAryANAmupadezadAnasAmarthyamarhadupadezata eva, na hisvatantrA AcAryAdaya upadezato'rthajJApakatvaMpratipadyante, ato'rhanta eva paramArthena sarvArthajJApakAH, tathA'rhatpariSadrUpA evAcAryAdayo'tastAnnamaskRtyAhannamaskaraNamayuktam, uktaMca Na ya koivi parisAe paNamittA paNamae rannoti // 1 // evaM tAvatpara* meSThino namaskRtyAdhunAtanajanAnAM zrutajJAnasyAtyantopakAritvAttasya ca dravyabhAvazrutarUpatvAddhAvazrutasya ca dravyazrutahetukatvA 0yato'sahAyasya me saMyamaM kurvataH sAhAyaM kurvanti, etena kAraNena sarvasAdhUnamAmyaham ||shaa(aa0ni0- nama0ni0)0 na ca ko'pi parSadyanyaM praNamya rAjAnaM praNamet / (nApi kazcid pariSade praNamya pramamati rAjJe |(vishessaav0 bhAgA03213) Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nmskaarH| zrIbhagavatyaGgaM tsajhA'kSararUpaM dravyazrutaM namaskurkhannAha 1zatake zrIabhaya. upoddhaatH| vRttiyutam Namo baMbhIe livIe // sUtram 2 // maGgalAdIni bhAga-1 lipiH pustakAdAvakSaravinyAsaH, sA cASTAdazaprakArA'pi zrImannAbheyajinena svasutAyA brAhmInAmikAyA darzitA tato sUtram 2 // 9 // brAhmItyabhidhIyate,Aha ca lehaM livIvihANaM jiNeNa baMbhIi dAhiNakareNa (A0ni0- upodghAta ni0) mityato brAhmIti svarUpavizeSaNaM / brAhmIlipIliperiti // nanu adhikRtazAstrasyaiva maGgalatvAtkiM maGgalena?, anavasthAdidoSaprApteH, satyam, kintu ziSyamatimaGgalapari- bhagavatI primaannH| grahArthaM maGgalopAdAnaM ziSTasamayaparipAlanAya vetyuktameveti, abhidheyAdayaH punarasya sAmAnyena vyAkhyAprajJaptiriti nAmnaivoktA iti te punarnocyante, tata eva zrotRpravRttyAdISTaphalasiddheH, tathAhi- iha bhagavato(tA)'rthavyAkhyA abhidheyatayoktAH, tAsAMca prajJApanA bodho vA'nantaraphalam, paramparaphalaM tumokSaH, sa cAsyA''ptavacanatvAdeva phalatayA siddhaH, na hyAptaH sAkSAtpAramparyeNa vA yanna mokSAGgaMtatpratipAdayitumutsahate, anAptatvaprasaGgAt, tathA'yameva sambandho yadutAsya zAstrasyedaM prayojanamiti // 2 // B tadevamasya zAstrasyaikazrutaskandharUpasya sAtirekAdhyayanazatasvabhAvasyoddezakadazasahasrI (10000) pramANasya SaTtriMzatprazna (36000) sahasraparimANasyASTAzItisahasrAdhikalakSadvaya (288000) pramANapadarAzermaGgalAdIni darzitAni / atha prathamezate granthAntaraparibhASayA'dhyayanedazoddezakA bhavanti, uddezakAzca, adhyayanArthadezAbhidhAyino'dhyayanavibhAgAH, uddizyanta upadhAna vidhinA ziSyasyAcAryeNa yathA, etAvantamadhyayanabhAgamadhISvetyevamuddezAsta evoddezakAH, tAMzca sukhadharaNasmaraNAdinimittamABOlekho lipividhAnaM taddakSiNahastena jinena brAhmayA (darzitam ) / aSTAdaza lipayaH- haMsalibI bhUalivI jakkhI taha rakkhasI ya bodhavvA; uDDI javaNI turukkI 8kIrI daviDI ya siMdhaviyA, mAlaviNI naDI nAgarI, lADalivI pArasI ya bodhavvA; taha animittI ya livI, cANakkI mUladevI y| (vizeSAva0 gA0 TIkA0464)8 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 10 // 1zatake upoddhaatH| dshoddeshksNgrhgaathaa| uddeshkaanaamrthH| dyAbhidheyAbhidhAnadvAreNa saMgrahItumimAM gAthAmAha___ rAyagiha calaNa dukhe kaMkhapaose ya pagai puddhviio| jAvaMte neraIe bAle gurue ya clnnaao||1|| adhikRtagAthArtho yadyapi vakSyamANoddezakadazakAbhigame svayamevAvagamyate tathA'pi bAlAnAM sukhAvabodhArthamabhidhIyatetatra rAyagiheti luptasaptamyekavacanatvAdrAjagRhe nagare vakSyamANoddezakadazakasyArtho bhagavatA zrImahAvIreNa darzita iti vyAkhyeyam, evmnytraapiissttvibhktynttaa'vseyaa| calaNatticalanaviSayaH prathamoddezakaH, calamANe calie ityAdyarthanirNayArtha ityarthaH 1, dukkhetti duHkhaviSayo dvitIyaH, jIvo bhadanta! svayaMkRtaM duHkhaM vedayatI tyAdipraznanirNayArtha ityarthaH2, kaMkhapaose tti kAzA mithyAtvamohanIyodayasamuttho'nyAnyadarzanagraharUpojIvapariNAmaH sa eva prakRSTo doSo jIvadUSaNaM kAsApradoSastadviSayastRtIyaH, jIvena bhadanta! kAsAmohanIyaM karma kRtami tyAdyarthanirNayArtha ityarthaH 3, cakAraH samuccaye, pagaitti prakRtayaHkarmabhedAccaturthoddezakasyArthaH, kati bhadanta! karmaprakRtayaH? ityAdizcAsau 4, puDhavIo tti ratnaprabhAdipRthivyaH paJcame vAcyAH, kati bhadanta! pRthivyaH? ityAdi ca sUtramasya 5, jAvaMte tti yAvacchabdopalakSitaH SaSThaH, yAvato bhadanta! avakAzAntarAtsUrya ityAdisUtrazcAsau 6, neraie / tti nairayikazabdopalakSitaH saptamaH, nairayiko bhadanta! niraye utpadyamAna ityAdi ca tatsUtram 7, bAle tti bAlazabdopalakSito'STamaH, ekAntabAlo bhadanta! manuSya ityAdisUtrazcAsau 8, gurue tti gurukaviSayo navamaH, kathaM bhadanta! jIvA gurukatvamAgacchanti? ityAdi ca sUtramasya 9, caH samuccayArthaH, calaNAo tti bahuvacananirdezAccalanAdyA dazamoddezakasyArthAH 10, tatsUtraM caivam, anyayUthikA bhadanta! evamAkhyAnti- calad acalitamityAdI ti prthmshtoddeshksnggrhnnigaathaarthH||1||tdevN zAstroddeze kRtamaGgalAdikRtyo'pi prathamazatasyAdau vizeSato maGgalamAha // 10 // Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam | bhAga-1 // 11 // namo suyss|suutrm 3 // namo suyassa tti namaskAro'stu zrutAya dvAdazAGgIrUpAyAhatpravacanAya, nanviSTadevatAnamaskAro maGgalArtho bhavati, na ca zrutamiSTadevateti kathamayaM maGgalArtha iti?, atrocyate, zrutamiSTadevataiva, arhatAM namaskaraNIyatvAt, siddhavat, namaskurvanti ca zrutamarhanto namastIrthAye ti bhaNanAt, tIrthaM ca zrutaM saMsArasAgarottaraNAsAdhAraNakAraNatvAt, tadAdhAratvenaiva ca saGghasya tIrthazabdAbhidheyatvAt, tathA siddhAnapi maGgalArthamarhanto namaskurvantyeva kAUNa namokkAraM siddhANamabhiggahaMtu so giNheiti vcnaaditi|| 3 // (vizeSA0bhA0gA03210 TIkA) evaM tAvatprathamazatoddezakAbhidheyArthalezaH prAgdarzitaH, tatazca yathoddezaM nirdeza iti nyAyamAzrityAditaH prathamoddezakArthaprapaJcovAcyaH, tasya ca guruparvakramalakSaNaMsambandhamupadarzayanbhagavAnsudharmasvAmI jambUsvAminamAzrityedamAha teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM rAyagihe nAmaM nayare hotthA, vaNNao, tassa NaM rAyagihassa nagarassa bahiyA uttarapuracchime disIbhAe guNasilae nAmaMceie hotthA, seNie rAyA, cellaNA devii||suutrm 4 // atha kathamidamavasIyate yaduta sudharmasvAmI jambUsvAminamabhi saMbandhagranthamuktavAniti?, ucyate, sudharmasvAmivAcanAyA ? evAnuvRttatvAt, Aha ca titthaM ca suhammAo niravaccA gaNaharA sesAsudharmasvAminazcajambUsvAmyeva pradhAnaH ziSyo'tastamAzrityeyaM vAcanA pravRtteti, tathA SaSThAGga upodghAta evaM dRzyate, yathA kila sudharmasvAminaM prati jambUnAmA prAha jai NaM bhaMte! paMcamassa (r)siddhAnAM namaskAraM kRtvaivaM so'bhigrahaM gRhnnaati| (r) sudharmaNastIrthaM ca zeSA gaNadharA nirapatyAH (siddhaaH)| (c) yadi bhadanta! paJcamasyAGgasya - 1 zatake upoddhaatH| sUtram 3 shrutdevtaanmskaarH| isstttvhetuH| uddezakaH1 sUtram 4 rAjagRha guNazilacaityAdi vrnnnm| Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 12 // aMgassa vivAhapannattIe samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaMayamaDhe pannate, chaTThassa NaM bhaMte! ke aDhe pannatte? tti, tata evamihApi sudhammaiva / 1zatake jambUnAmAnaM pratyupodghAtamavazyamabhihitavAnityavasIyata iti / ayaM copodghAtagrantho mUlaTIkAkRtA samastaM zAstramAzritya / uddezakaH1 sUtram 4 vyAkhyAto'pyasmAbhiH prathamoddezakamAzritya vyAkhyAsyate, pratizataM pratyuddezakamupodghAtasyeha zAstre'nekadhA'bhidhAnAditi, rAjagRha ayaM ca prAg vyAkhyAto namaskArAdiko grantho vRttikRtA na vyAkhyAtaH kuto'pi kAraNAditi / te NaM kAle NaM ti, te, iti guNazila caityAdi prAkRtazailIvazAttasminyatra tannagaramAsIt, NaMkAro'nyatrApi vAkyAlaGkArArtho yathA imA NaM bhaMte! puDhavI tyAdiSu kAle, vrnnnm| adhikRtAvasarpiNIcaturthavibhAgalakSaNa iti, te NaM ti tasminyatrAsaubhagavAndharmakathAmakarot, samae NaM ti samaye kAlasyaivala viziSTe vibhAge, athavA tRtIyaiveyaM tatastena kAlena hetubhUtena tena samayena hetubhUtenaiva, rAyagihe tti, ekAraH prathamaikavacanaprabhavaH kayare Agacchai dittarUva ityAdAviva, tatazca rAjagRhaM nAma nagaraM hottha tti, abhavat / nanvidAnImapi tannagaramastItyataH kathamuktamabhavaditi?, ucyate, varNakagranthoktavibhUtiyuktaM tadaivAbhavanna tu sudharmasvAmino vAcanAdAnakAle, avasarpiNItvAtkAlasya tadIyazubhabhAvAnAM hAnibhAvAt / vannao tti, iha sthAnake nagaravarNako vAcyaH, granthagauravabhayAdiha tasyAlikhitatvAt, sa caivaM riddhasthimiyasamiddhe RddhaM purabhavanAdibhirvRddham, stimitaM sthiraM svacakraparacakrAdibhayavarjitatvAtsamRddhaMdhanadhAnyAdivibhUtiyuktatvAt, tataH padatrayasya karmadhArayaH, pamuiyajaNajANavae pramuditAhRSTAH pramodakAraNavastUnAMsaddhAvAjanAnagaravAstavyalokA jAnapadAzcajanapadabhavAstatrAyAtAHsantoyatra tatpramuditajanajAnapadamityAdiraupapAtikAtsavyAkhyAno'tra B vyAkhyAprajJaleH zramaNena bhagavatA mahAvIreNAyamarthaH prajJaptaH SaSThasya bhadanta! ko'rthaH prajJaptaH?1 0 jambUsvAmino vaacnaamaashrity| 0 iyaM bhagavan pRthivii| 0 katara Agacchati diiptruupH| 0 RddhstimitsmRddhm| 0 prmuditjn-jaanpdm| 0 (aupa0 sU01) // 12 // Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 zramaNabhaga // 13 // dRzyaH / tassa NaM ti SaSThyAH paJcamyarthatvAttasmAdrAjagRhAnagarAt bahiya tti bahistAt, uttarapuracchime tti, uttarapaurastye disIbhAe , 1zatake tti dizAM bhAgo digrUpo vA bhAgo gaganamaNDalasya digbhAgastatra, guNasilakaM nAma ceiyaM ti citerlepyAdicayanasya bhAvaH karma uddezakaH1 sUtram 5 veti caityam, sajJA zabdatvAddevabimbaM tadAzrayatvAttadgRhamapi caityam, tacceha vyantarAyatanaM na tu bhagavatAmarhatAmAyatanam, hottha tti babhUva, iha ca yanna vyAkhyAsyate tatprAyaH sugamatvAdityavaseyamiti // 4 // vanmahAvIrasya tIrthakarA''te NaM kAle NaM te NaM samae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre Aigare titthagare sahasaMbuddhe purisuttame purisasIhe purisavarapuMDarIe dipadAnAM purisavaragaMdhahatthIe loguttame loganAhe logappadIve logapajjoyagare abhayadae cakkhudae maggadae saraNadae dhammadesae dhammasArahIe vivecnm| dhammavaracAuraMtacakkavaTTI appaDihayavaranANadaMsaNadhare viyadRchaume jiNe jANae buddhe bohae mutte moyae savvannUsavvadarisI sivamayalamaruyamaNaMtamakkhayamavvAbAhamapuNarAvattayaM (vittiyaM) siddhigainAmadheyaM ThANaM saMpAviukAme jAva samosaraNaM ||suutrm5|| parisA niggayA, dhammo kahio, parisA paDigayA |suutrm 5 // samaNe tti zramu tapasi khede ce ti vacanAcchrAmyatitapasyatIti zramaNaH, athavA saha zobhanena manasA vartata iti samanAH, zobhanatvaM ca manaso vyAkhyAtaM stavaprastAvAt, manomAtrasattvasyAstavatvAt, saMgataM vA, yathA bhavatyevamaNati bhASate samovA sarvabhUteSu san, aNati- anekArthatvAddhAtUnAM pravartata iti samaNo niruktivazAdbhavati, bhagavaM ti bhagavAn- aizvaryAdiyuktaH pUjya ityarthaH, mahAvIre tti vIraH, sUra vIra vikrAntAvi tivacanAdripunirAkaraNato vikrAntaH, sa ca cakravartyAdirapi syAdato vizeSyate, mahAMzcAsau durjayAntarariputiraskaraNAdvIrazceti mahAvIraH, etacca devairbhagavatogauNaM nAma kRtam, yadAha ayale bhayabheravANaM dhammadae iti pA010 acalo bhayabhairavayoH 2 // 13 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezakaH1 zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 14 // sUtram vanmahAvIrasya khaMtikhame prishovsggaannN| devehiM (se nAma) kae (samaNe bhagavaM) mahAvIretti, Adikare tti, Adau prathamataH zrutadharmamAcArAdi-8 1zatake granthAtmakaM karoti, tadarthapraNAyakatvena praNayatItyevaMzIla AdikaraH, AdikaratvAccAsau kiMvidha ityAha titthayare tti taranti tena saMsArasAgaramiti tIrthaM pravacanaM tadavyatirekAcceha saGghastIrthaM tatkaraNazIlatvAttIrthakaraH, tIrthakaratvaM cAsya nAnyopadeza- zramaNabhagapUrvakamityata Aha sahasaMbuddhe tti, saha, Atmanaiva sArddhamananyopadezata ityarthaH, samyagyathAvabuddho heyopAdeyopekSaNIyavastutattvaM tIrthaMkarAviditavAniti shsNbuddhH| sahasaMbuddhatvaM cAsya na prAkRtasya sataH, puruSottamatvAdityata Aha purisottamo tti, puruSANAMmadhye dipadAnAM vivecnm| tena tena rUpAdinA'tizayenodbhUtatvAdUrdhvavarttitvAduttamaHpuruSottamaH, atha puruSottamatvamevAsya siMhAdyupamAnatrayeNa samarthayannAha purisasIhe tti, siMha iva siMhaH, puruSazcAsau siMhazceti puruSasiMhaH, lokena hi siMhe zauryamatiprakRSTamabhyupagatamataH zaurye sa upamAnaM kRtaH,zauryaM tu bhagavato bAlye pratyanIkadevena bhApyamAnasyApyabhItatvAt kulizakaThinamuSTiprahAraprahatipravarddhamAnAmarazarIrakubjatAkaraNAcceti,tathA purisavarapuMDarIe tti, varapuNDarIkaM pradhAnadhavalasahasrapatram, puruSa eva varapuNDarIkamiveti puruSa-8 varapuNDarIkam, dhavalatvaMcAsya bhagavataHsarvAzubhamalImasarahitatvAtsarvaizca zubhAnubhAvaiH zuddhatvAt, athavA puruSANAMtatsevakajIvAnAM varapuNDarIkamivavaracchatramiva yaH santApAtapanivAraNasamarthatvAdbhUSAkAraNatvAcca sa puruSavara puNDarIkamiti, tathA purisavaragaMdhahatthi tti puruSa eva varagandhahastI puruSavaragandhahastI, yathA gandhahastino gandhenApi samastetarahastino bhajyante tathA / bhagavatastaddezaviharaNena, ItiparacakradurbhikSaDamaramarakAdIni duritAni nazyantIti puruSavaragandhahastItyucyata ityata upamAtrayAale kSAntikSamaH parISahopasargANAM / devaiH (tasya nAma) kRtaM (zramaNo bhagavAn) mahAvIra iti| (samAnaH pAThaH zrI klpsuutre)| itiH, dhAnyAdhupadravakArI prcuro| mUSakAdi praannignnH| 'Damaro laNTyAdi' uti haimaH // 14 // Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 15 // vivecnm| tpurussottmo'sau| na cAyaM puruSottama eva, kintu?, lokasyApyuttamo, lokanAthatvAd', etadevAha logaNAhe tti, lokasya 1zatake sajJibhavyalokasya nAthaH prabhurlokanAthaH,nAthatvaMca yogakSemakAritvaM yogakSemakRnnAtha iti vacanAt, taccAsyAprAptasya samyagdarza uddezakaH1 sUtram 5 nAderyogakaraNena labdhasya ca paripAlaneneti, lokanAthatvaM ca yathA'vasthitasamastavastustomapradIpanAdevetyata Aha logapaIve zramaNabhagatti lokasya viziSTatiryagnarAmararUpasyA''ntaratimiranirAkaraNena prakRSTaprakAzakAritvAtpradIpa iva pradIpaH, idaM vizeSaNaM vanmahAvIrasya tIrthakarA''draSTralokamAzrityoktam, atha dRzyaM lokamAzrityAha logapajjoyagare tti, lokasya, lokyata iti lokaH, anayA vyutpattyA dipadAnAM lokAlokasvarUpasya samastavastustomasvabhAvasyAkhaNDamArtaNDamaNDalamiva nikhilabhAvasvabhAvAvabhAsanasamarthakevalAlokapUrvakapravacanaprabhApaTalapravarttanena, pradyotaM prakAzaM karotItyevaMzIlo lokapradyotakaraH / uktavizeSaNopetazca mihirahariharahiraNyagarbhAdirapi tattIrthikamatena bhavatIti ko'sya vizeSa ityAzaGkAyAM tadvizeSAbhidhAnAyAha abhayadae tti, na bhayaM dayate dadAti prANApaharaNarasike'pyupasargakAriNi prANinItyabhayadayaH, abhayA vA sarvaprANibhayaparihAravatI dayA, anukampA yasya so'bhayadayaH, hariharamihirAdayastu naivamiti vizeSaH, na kevalamasAvapakAriNAM tadanyeSAMvA'narthaparihAramAtraM karotyapitvarthaprAptimapi karotIti darzayannAha cakkhudaye tti, cakSuriva cakSuH zrutajJAnaM zubhAzubhArthavibhAgopadarzakatvAt, yadAha cakSuSmantasta eveha, ye zrutajJAna cakSuSA / samyak sadaiva pazyanti, bhAvAn heyetraannraaH||1||tddyt iti cakSurdayaH, yathA hi loke kAntAragatAnAM caureviluptadhanAnAM baddhacakSuSAM cakSuruddhATanena cakSurdattvA vAJchitamArgadarzanenopakArI bhavati, evamayamapi saMsArAraNyavartinAM siraNyAtanA // 15 // rAgAdicauraviluptadharmadhanAnAMkuvAsanA''cchAditasajjJAnalocanAnAMtadapanayanena zrutacakSurdattvA nirvANamArga yacchannupakArIti darzayannAha maggadae tti, mArga samyagdarzanajJAnacAritrAtmakaM paramapadapurapathaM dayata iti mArgadayaH, yathA hi loke cakSuruddhATanaM Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezakaH1 zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 | zramaNabhaga // 16 // mArgadarzanaM ca kRtvA caurAdiviluptAnirupadravaM sthAna prApayanparamopakArI bhavatItyevamayamapIti darzayannAha saraNadae tti zaraNaM 1zatake trANaM nAnAvidhopadravopadrutAnAM tadrakSAsthAnam, tacca paramArthato nirvANaM taddayata iti zaraNadayaH, zaraNadAyakatvaM caasy| sUtram 5 dharmadezanayaivetyata Aha dhammadesae tti, dharmaM zrutacAritrAtmakaM dezayatIti dharmadezakaH,dhammadaye tti pAThAntaraM, tatra ca dharma vanmahAvIrasya cAritrarUpaM dayata iti dharmAdayaH, dharmadezanAmAtreNApi dharmadezaka ucyata ityata Aha dhammasArahi tti dharmarathasya pravartakatvena tIrthaMkarA''sArathiriva dharmasArathiH, yathA rathasya sArathI rathaM rathikamazvAMzca rakSatyevaM bhagavAMzcAritradharmAGgAnAM saMyamAtmapravacanAkhyAnAM dipadAnAM vivecnm| rakSaNopadezAddharmasArathirbhavatIti, tIrthAntarIyamatenAnye'pi dharmasArathayaH santIti vizeSayannAha dhammavaracAuraMtacakkavaTTI ti, trayaH samudrAzcaturthazca himavAnete catvAro'ntAH pRthivyantAH, eteSu svAmitayA bhavatIti cAturantaH sa cAsau cakravartI ca cAturantacakravartI, varazcAsaucAturantacakravartIca varacAturantacakravartI- rAjAtizayaH, dharmaviSaye varacAturantacakravartI dharmavaracAturantacakravartI, yathA hipRthivyAM zeSarAjAtizAyI varacAturantacakravartI bhavati tathA bhagavAndharmaviSaye zeSapraNetRNAMmadhye sAtizayatvAttathocyata iti, athavA dharma eva varamitaracakrApekSayA kapilAdidharmacakrApekSayA vA caturantam, dAnAdibhedena caturvibhAgaM catasRNAM vA naranArakAdigatInAmantakAritvAccaturantaM tadeva cAturantaM yaccakraM bhAvArAticchedAttena vartituM zIlaM yasya sa tathA, etacca dharmadezakatvAdivizeSaNakadambakaM prakRSTajJAnAdiyoge sati bhavatItyAha appaDihayavaranANadaMsaNadhare tti, apratihate kaTakuTyAdibhiraskhalite'visaMvAdake vA'ta eva kSAyikatvAdvA vare pradhAne jJAnadarzane kevalAkhye vizeSasAmAnyabodhAtmake dhArayati yaH sa tathA, chadmavAnapyevaMvidhasaMvedanasaMpadupetaH kaizcidabhyupagamyate, sa ca mithyopadezitvAnnopakArI bhavatIti nizchadmatApratipAdanAyA'syAha, athavA kathamasyApratihatasaMvedanatvaM saMpannam?, atrocyate, AvaraNAbhAvAd, ename // 16 // Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 17 // vAsyA''vedayannAha viyaTTachaume tti vyAvRttaM nivRttamapagataM chadma- zaThatvamAvaraNaM vA yasyAsau vyAvRttachadmA, chadmAbhAvazcAsya 1zatake rAgAdijayAjjAta ityata Aha jiNe tti, jayati nirAkaroti rAgadveSAdirUpAnarAtIniti jinaH, rAgAdijayazcAsya rAgAdisvarUpa-8 uddezakaH1 sUtram 5 tajjayopAya jJAnapUrvaka eva bhavatItyetadasyAha jANae tti, jAnAti chAdmasthikajJAnacatuSTayeneti jJAyakaH, jJAyaka ityanenAsya zramaNabhagasvArthasaMpattyupAya uktaH, adhunA tu svArthasaMpattipUrvakaM parArthasaMpAdakatvaM vizeSaNacatuSTayenAha buddhe tti, buddho jIvAditattvaM vanmahAvIrasya tIrthakarA''buddhavAn, tathA bohae tti jIvAditattvasya pareSAM bodhayitA, tathA mutte tti mukto bAhyAbhyantaragranthibandhanena muktatvAt, tathA dipadAnAM moyae tti pareSAM krmbndhnaanmocyitaa| atha muktAvasthAmAzritya vizeSaNAnyAha savvannUsavvadarisI ti, sarvasya vastustomasya / | vivecnm| vizeSarUpatayA jJAyakatvena sarvajJaH, sAmAnyarUpatayA punaH sarvadarzI, na tu muktAvasthAyAM darzanAntarAbhimatapuruSavadbhaviSyajaDatvam, etacca padadvayaM kvacinna dRzyata iti, tathA sivamayala mityAdi, tatra zivaM sarvA''bAdhArahitatvAd, acalaM svAbhAvikaprAyogikacalanahetvabhAvAd, arujama vidyamAnarogaM tannibandhanazarIramanasorabhAvAt, anantama nantArthaviSayajJAnasvarUpatvAt, akSayama nAzaMsAdyaparyavasitasthitikatvAdakSataM vA paripUrNatvAtpaurNamAsIcandramaNDalavat, avyAbAdhaM pareSAmapIDAkAritvAt (apuNarAvattiyaM ti karmabIjAbhAvAdbhavAvatArarahitaM) siddhigainAmadheyaM ti sidhyanti niSThitArthA bhavanti yasyAM sA siddhiH sA cAsau gamyamAnatvAdgatizca siddhigatistadeva nAmadheyaM prazastaM nAma yasya tattathA, ThANaM ti tiSThatyanavasthAnanibandhanakarmAbhAvena sadA'vasthito bhavati yatra tatsthAnam, kSINakarmaNo jIvasya svarUpaM lokAgraMvA, jIvasvarUpavizeSaNAnitu lokAgrasyA // 17 // s'dheyadharmANAmAdhAre'dhyAropAdavaseyAni, tadevaMbhUtaM sthAnaM saMpAviukAme tti yAtumanAH, na tu tatprAptaH, tatprAptasyAkaraNatvena Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 18 // vivecnm| atArthAnAMprarUpaNA'sambhavAt, prAptukAma iti ca yaducyate tadupacArAd, anyathA hi nirabhilASA eva bhagavantaH kevalino 1zatake uddezakaH1 bhavanti mokSe bhave ca sarvatra, niHspRho munisattamaH iti vacanAditi, jAva samosaraNaM ti, tAvadbhagavadvarNako vAcyo yAvatsamavasaraNaM sUtram5 samavasaraNavarNaka iti, sa ca bhagavadvarNaka evam, bhuyamoyaga-bhiMga-nela-kajjala-pahaTThabhamaragaNa-niddha-nikuruMba-niciya-kuMciya- zramaNabhaga vanmahAvIrasya upayAhiNAvatta-muddha-sirae bhujamocako ratnavizeSaH, bhRGgaH kITavizeSo'GgAravizeSo vA, nailaM nIlIvikAraH, kajjalaM maSI, tIrthakarAprahRSTabhramaragaNaH pratItaH, eta iva snigdhaH kRSNacchAyo nikurambaH samUho yeSAM te, tathA te ca te nicitAzca nibiDAH kuJcitAzca dipadAnAM kuNDalIbhUtAH pradakSiNAvarttAzca mUrddhani zirojA yasya sa tathA, evaM zirojavarNakAdiHratu-ppala-patta-mauya-sukumAla-komala-tale, parSannirgamanaiti pAdatalavarNakAntaH zarIravarNako bhAgavato vAcyaH, pAdatalavizeSaNasya cAyamarthaH, raktaM lohitamutpalapatravat, dhrmdeshnaadi| kamaladalavanmRdukam, astabdhaM sukumAlAnAM madhye komalaM ca talaM pAdatalaM yasya sa tathA, tathA aTThasahassavarapurisalakkhaNadhare AgAsagaeNaM cakkeNaM AgAsagaeNaM chatteNaM AgAsagayAhiM cAmarAhiM AgAsaphalihAmaeNaM sapAyapIDheNaM sIhAsaNeNaM,AkAzasphaTikam, atisvacchasphaTikavizeSastanmaye-nopalakSita iti gamyam, dhammajjhaeNaM purao pakaDDijjamANeNaM devairiti gamyate, caudasahiM samaNasAhassIhiM chattIsAe ajjiyAsAhassIhiM saddhiM saMparivuDe sAhasrIzabdaH sahasraparyAyaH sArdhaM saha, teSAM vidyamAnatayA'pi sArddhamiti syAdata ucyate saMparivRtaH parikarita iti, puvvANupubbiM caramANe na pazcAnupUrvyAdinA, gAmANugAmaM dUijjamANe grAmazcala pratItaH, anugrAmazca tadanantaraM grAmo grAmAnugrAmaM tad, dravan gacchan, suhaMsuheNaM viharamANe jeNeva rAyagihe nagare jeNeva guNasilae ceie OabhAvAt pra00 rtnaakraavtaarikaa| (r) aupapA0 sU010 sAdhuvarNanaM sU0 14-15-16-17-devAgamaH sU0 22-23-24-25-26 / 0 dharmadhvajena purataH kRSyamANena / 7 grAmAnugrAmaM dravan / Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 19 // teNeva uvAgacchai uvAgacchittA ahApaDirUvaM uggahaM ogiNhai ogiNhittA saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANe viharai ti| 1zatake samavasaraNavarNake ca samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtevAsI bahave samaNA bhagavaMto appegaiyA uggapavvaiye tyAdi sAdhvAdivarNako uddezakaH1 sUtram 5 vAcyaH, tathA'surakumArAH zeSabhavanapatayo vyantarA jyotiSkA vaimAnikA devA (devya)zca bhagavataH samIpamAgacchanto zramaNabhagavarNayitavyAH // 5 // vanmahAvIrasya tIrthakarA''parisA niggaya tti rAjagRhAdrAjAdiloko bhagavato vandanArthaM nirgataH, tannirgamazcaivam tae NaM rAyagihe nagare siMghADagatigacaukka dipadAnAM vivecnm| caccaracaummuhamahApahapahesu bahujaNo annamannassa evamAikkhai 4- evaM khalu devANuppiyA! samaNe bhagavaM mahAvIre iha guNasilae ceie parSannirgamanaahApaDirUvaM uggahaM ogiNhittA saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANe viharai, taM seyaM khalu tahArUvANaM arahatANaM bhagavaMtANaM nAmagoyassavi dhrmdeshnaadi| savaNayAe kimaMga puNa vaMdaNaNamaMsaNayAe? ttikaTu bahave uggA uggaputte tyAdirvAcyo yAvadbhagavantaM namasyanti paryupAsate ceti, evaM rAjanirgamo'ntaHpuranirgamazca tatparyupAsanA cauppaatikvdvaacyaa| dhammo kahio tti, dharmakatheha bhagavato vAcyA, sA caivaM tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre seNiyassa ranno cillaNApamuhANa ya devINaM tIse ya mahatimahAliyAe parisAe savvabhAsANugAmiNIe sarassaIe. dhamma parikahei, taMjahA- atthi loe atthi aloe evaM jIvA ajIvA baMdhe mokkhe, ityAdi / tathA jaha NaragA gammatI je NarayA jA ya veyaNA nnre| sArIramANasAiM dukkhAI tirikkhjonniie||1|| ityaadi| paDigayA parisa tti lokaH svasthAnaM gataH, pratigamazca tasyA evaM vAcyaH, tae NaM sA mahaimahAliyA mahaccaparisA mahA'timahatI, Alapratyayasya svArthikatvAdatizayAtizaya gurvI mAhatyA parSat, prazastA pradhAnapariSanmahArcAnAM vA satpUjAnAM mahArcA vA parSat mahArcaparSaditi, samaNassa bhagavao mahAvIrassa aupapAtike suu0-27-28-29-30-31-32-33| 0 aupa0 sU0-34-1 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 20 // 1zatake uddezakaH1 sUtram 6 gautmsvaamivrnnnm| aMtie dhamma soccA nisamma haTTatuTThA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM karei karettA vaMdai namasai 2 evaM vayAsIsuyakkhAe NaM bhaMte! niggaMthe pAvayaNe, Natthi NaM anne kei samaNe vA mAhaNe vA erisaM dhammamAikkhittae, evaM vaittA jAmeva disiM pAubbhUyA tAmeva dizaM paDigaya tti // 5 // teNaMkAleNaM teNaMsamaeNaMsamaNassa bhagavaomahAvIrassajeTe aMtevAsI iMdabhUtI nAmaM aNagAregoyamasagotteNaM sattussehe samacauraMsasaMThANasaMThie vajjarisahanArAyasaMghayaNe kaNagapulagaNighasapamhagore uggatave dittatave tattatave mahAtave orAle ghore ghoraguNe ghoratavassI ghorabaMbhaceravAsI ucchUDhasarIre saMkhittaviulateyalese coddasapuvvIcaunANovagae savvakkharasannivAI samaNassa bhagavao mahAvIrassa adUrasAmaMte uDejANU ahosire jhANakoTThovagae saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANe vihri||suutrm 6 // tena kAlena tena samayena zramaNasya bhagavato mahAvIrasya jeTTe tti prathamaH, aMtevAsi tti ziSyaH, anena padadvayena tasya sakalasaGghanAyakatvamAha, iMdabhUi tti, indrabhUtiriti mAtApitRkRtanAmadheyaH, nAmaM ti vibhaktipariNAmAnnAmnetyarthaH, antevAsI kila vivakSayA zrAvako'pi syAdityata Aha aNagAre tti, nAsyAgAraM vidyata ityanagAraH, ayaM cAvagItagotro'pi syAdityata Aha goyamasagotteNaM ti gautamasagotra ityarthaH, ayaM ca tatkAlocitadehamAnApekSayA nyUnAdhikadeho'pi syAdityata Aha sattussehe tti saptahastocchrayaH, ayaM ca lakSaNahIno'pisyAdityata Aha samacauraMsasaMThANasaMThie tti, samaM nAbheruparyadhazca sakalapuruSalakSaNopetAvayavatayA tulyam, tacca taccaturasraM ca pradhAnaM samacaturasram, athavA samAH zarIralakSaNoktapramANAvisaMvAdinyazvatamro'srayo yasya tatsamacaturasram, amrayastviha caturdigvibhAgopalakSitAH zarIrAvayavA iti, anye tvAhuH,samA anyUnA 0 aupa0 suu0-35-36-37| // 20 // Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaha zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 21 // sUtram dhikAH catasro'pyanayo yatra tatsamacaturasram, amrayazca paryaGkAsanopaviSTasya jAnunorantaram, Asanasya lalAToparibhAgasya 1 zatake cAntaraM dakSiNaskandhasya vAmajAnunazcAntaraM vAmaskandhasya dakSiNajAnunazcAntaramiti, anye tvAhuH, vistArotsedhayoH uddezakaH1 samatvAtsamacaturasram, taccatatsaMsthAnaMcAkAraH samacaturasrasaMsthAnaM tena saMsthito vyavasthito yaHsa tathA, ayaMca hInasaMhanano'pi syAdityata Aha vajjarisahanArAyasaMghayaNe tti, iha saMhananamasthisaJcayavizeSaH, iha vajrAdInAM lakSaNamidam risaho ya hoI paTTo vajaM gautamasvAmi vrnnnm| puNa kIliyaM viyaannaahi| ubhao makkaDabaMdho nArAyaM taM viyaannaahi||1||tti, tatra vajraM ca tat kIlikAkIlitakASThasaMpuTopama-3 sAmarthyayuktatvAt, RSabhazcalohAdimayapaTTabaddhakASThasaMpuTopamasAmarthyAnvitatvAdvajrarSabhaH, sacAsaunArAcaMcobhayatomarkaTabandhanibaddhakASThasaMpuTopamasAmopetatvAdvajrarSabhanArAcam, (tacca) tatsaMhananamasthisaJcayavizeSo'nupamasAmarthyayogAdyasyAsauvajrarSabhanArAcasaMhananaH, anye tu kIlikAdimattvamasthnAmeva varNayanti, ayaM ca nindyavarNo'pi syAdityata Aha kaNayapulayanihasapamhagore kanakasya suvarNasya pulagaMti yaH pulakolavastasya yo nikaSa:-kaSapaTTakerekhAlakSaNaH, tathA pamha tti padmapakSmANi kezarANi tadvadgauro yaH sa tathA, vRddhavyAkhyA tu kanakasya na lohAderyaH pulakaH sAro varNAtizayastatpradhAno yo nikaSo rekhA tasya yatpakSma bahalatvaM tadvadgauro yaH sa tathA, athavA kanakasya yaH pulako drutatve sati bindustasya nikaSo varNataH sadRzo yaH sa tathA, pamha tti padmam, tasya ceha prastAvAtkezarANi gRhyante, tataH padmavadgauro yaH sa tathA, tataH padadvayasya karmadhArayaH, ayaM ca viziSTacaraNarahito'pi syAdityata Aha uggatavetti, ugramapradhRSyaM tapo'nazanAdi yasya sa ugratapAH, yadanyena prAkRtapuMsAna // 21 // zakyate cintayitumapi tadvidhena tapasA yukta ityarthaH, dittatave tti, dIptaM jAjvalyamAnadahana iva karmavanagahanadahanasamarthatayA 0RSabho bhavati paTTo vajaM punaH kIlikAM vijaaniihi| ubhayato markaTabandhastaM nArAcaM vijAnIhi // 1 // Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 22 // jvalitaM tapo dharmadhyAnAdi yasya sa tathA, tattatave tti, taptaM tapo yenAsau taptatapAH, evaM hi tena tattapastaptaM yena karmANi saMtApya 1 zatake tena tapasAsvAtmA'pi taporUpaHsaMtApito yato'nyasyAspRzyamiva jAtamiti, mahAtavetti, AzaMsAdoSarahitatvAtprazastatapAH, uddezaka:1 sUtram 6 orAle tti bhIma ugrAdivizeSaNaviziSTatapaHkaraNAtpArzvasthAnAmalpasattvAnAM bhayAnaka ityarthaH, anye tvAhuH, orAle tti, zrI udAraH pradhAnaH, ghore tti ghoro'ti'nighRNaH, parISahendriyAdiripugaNavinAzamAzritya nirdaya ityarthaH, anye tvAtmanirapekSa gautamasvAmi vrnnnm| ghoramAhuH, ghoraguNe tti, ghorA anyairduranucarA guNA mUlaguNAdayo yasya sa tathA, ghoratavassitti, ghorastapobhistapasvItyarthaH, ghorabaMbhaceravAsi tti, ghoraM dAruNamalpasattvairduranucaratvAdyadbrahmacaryaM tatra vastuM zIlaM yasya sa tathA, ucchUDhasarIre tti, ucchUDhamujjhitamivojjhitaM zarIraM yena tatsaMskAratyAgAtsa tathA, saMkhittaviulateyalese tti, saMkSiptA zarIrAntInatvena hrasvatAM gatA, vipulA vistIrNA anekayojanapramANakSetrAzritavastudahanasamarthatvAt, tejolezyA viziSTatapojanyalabdhivizeSaprabhavA / tejojvAlA yasya sa tathA, mUlaTIkAkRtA tu ucchUDhasarIrasaMkhittaviulateyalesa tti karmadhArayaM kRtvA vyAkhyAtamiti, caudasapuvi tti caturdaza pUrvANi vidyante yasya tenaiva teSAM racitatvAdasau caturdazapUrvI, anena tasya zrutakevalitAmAha, sa cAvadhijJAnAdivikalo'pi syAdata Aha cauNANovagae tti, kevalajJAnavarjajJAnacatuSkasamanvita ityarthaH, uktavizeSaNadvayayukto'pi kazcinna samagrazrutaviSayavyApijJAno bhavati caturdazapUrvavidAM SaTsthAnakapatitatvena zravaNAdityata Aha savvakkharasannivAi tti, sarvecala te'kSarasannipAtAzcatatsaMyogAH sarveSAM vA'kSarANAM sannipAtAH sarvAkSarasannipAtAste yasya jJeyatayA santi sasarvAkSarasannipAtI, zravyANi vA- zravaNasukhakArINyakSarANi sAGgatyena nitarAM vadituM zIlamasyeti zravyAkSarasaMnivAdI, sa caivaMguNaviziSTo bhagavAn vinayarAziriva sAkSAditikRtvA ziSyAcAratvAcca samaNassa bhagavao mahAvIrassa adUrasAmaMte viharatI ti yogaH, tatra // 22 // Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezakaH1 zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 / / 23 // c| dUraM ca viprakRSTaM sAmantaM ca saMnikRSTaM tanniSedhAdadUrasAmantaM tatra, nAtidUre nAtinikaTa ityarthaH, kiMvidhaH saMstatra viharatItyAha 1 zatake uDDajANu tti, UrdU jAnunI yasyAsAvUrddhajAnuH zuddhapRthivyAsanavarjanAdaupagrahikaniSadyAyA abhAvAccotkuTukAsana ityarthaH, sUtram ahosire tti, adhomukho norbu tiryagvA vikSiptadRSTiH, kintu niyatabhUbhAganiyamitadRSTiriti bhAvaH, jhANakoTThovagae tti, calacalita mityAdi dhyAnaM dhana' zuklaM vA tadeva koSThaH- kuzUlo dhyAnakoSThastamupagatastatra praviSTo dhyAnakoSThopagataH, yathA hi koSThake dhAnyaM / gautamasvAmi prakSiptamaviprasRtaM bhavati evaM sa bhagavAn dhyAnato'viprakIrNendriyAntaHkaraNavRttiriti, saMjameNaM ti saMvareNa, tavasa tti, navapraznA bhagavaduttarANi anazanAdinA, cazabdaH samuccayArtho lupto'tra draSTavyaH, saMyamatapograhaNaM cAnayoH pradhAnamokSAGgatvakhyApanArtham, pradhAnatvaM ca saMyamasya navakarmAnupAdAnahetutvena tapasazca purANakarmanirjaraNahetutvena, bhavati cAbhinavakarmAnupAdAnAtpurANakarmakSapaNAcca sakalakarmakSayalakSaNo mokSa iti, appANaM bhAvemANe viharai tti, AtmAnaM vaasyNstisstthtiityrthH||6|| tae NaM se bhagavaM goyame jAyasaDhe jAyasaMsae jAyakouhalle uppannasaDDhe uppannasaMsae uppannakouhalle saMjAyasaDhe saMjAyasaMsae saMjAyakouhalle samuppannasaTTe samuppannasaMsae samuppannakouhalle uTThAe uTTei, uTThAe uThUttA jeNeva samaNebhagavaM mahAvIreteNeva uvAgacchai, uvAgacchittA samaNaM bhagavaM mahAvIraM tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM karei 2 ttA vaMdai namasai 2 ttA NaccAsanne NAidUre sussUsamANe NamaMsamANe abhimuhe viNaeNaM paMjaliuDe pajuvAsamANe evaM vayAsI-senUNaM bhaMte! calamANe calie 1, udIrijamANe udIrie 2, veijjamANe veie 3, pahijjamANe pahINe 4, chijjamANe chinne 5, bhijjamANe bhinne 6, daha (Dajjha) mANe dahe 7, mijjamANe mae 8, nijarijjamANe nijinne 9?, haMtA goyamA! calamANe calie jAva NijarijamANe NijiNNe // suutrm|| tataH dhyAnakoSThopagataviharaNAnantaraMNamiti vAkyAlaGkArArthaH,sa iti prastutaparAmarzArthaH, tasya tu sAmAnyoktasya vizeSA // 23 // Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 24 // vadhAraNArthamAha bhagavaM goyame tti, kimityAha jAyasaDDa ityAdi, jAtazraddhAdivizeSaNaH sannuttiSThatIti yogaH, tatra jAtA pravRttA zraddhA, icchA vakSyamANArthatattvajJAnaM prati yasyAsau jAtazraddhaH, tathA jAtaH saMzayo yasya sa jAtasaMzayaH, saMzayastvanavadhAritArthaM uddezakaH1 sUtram jJAnam, sa caivaM tasya bhagavato jAtaH, bhagavatA hi mahAvIreNa calamANe calie ityAdau sUtre calannarthazcalito nirdiSTaH, tatra ca ya calacalitaeva calansaeva calita ityuktaH, tatazcaikArthaviSayAvetau nirdezau, calanniti ca vartamAnakAlaviSayaH calita iti cAtItakAla mityAdi gautamasvAmi viSayaH, ato'tra saMzayaH, kathaM nAma ya evArtho vartamAnaH sa evAtIto bhavati?, viruddhatvAdanayoH kAlayoriti, tathA, jAya- navapraznA bhagavaduttarANi kouhalle tti jAtaM kutUhalaM yasya sa jAtakutUhalojAtautsukya ityarthaH, kathametAnpadArthAnbhagavAnprajJApayiSyatIti, tathA uppannasaDDhe tti, utpannA prAgabhUtA satI bhUtA zraddhA yasya sa utpannazraddhaH, atha jAtazraddha ityetAvadevAstu kimarthamutpannazraddha ityabhidhIyate?, pravRttazraddhatvenaivotpannazraddhatvasya labdhatvAt, na hyanutpannA zraddhA pravarttata iti, atrocyate, hetutvapradarzanArtham, tathAhi, kathaMDa pravRttazraddha ucyate?, yata utpannazraddha iti hetutvapradarzanaM cocitameva, vAkyAlaGkAratvAttasya, yathAhuH, pravRttadIpAmapravRttabhAskarAM, prakAzacandrAM bubudhe vibhAvarIm, iha yadyapi pravRttadIpatvAdevApravRttabhAskaratvamavagataM tathA'pyapravRttabhAskaratvaM pravRttadIpatvAdehetutayopanyastamiti, uppannasaMsae uppannakouhalle tti prAgvat, tathA saMjAyasaGgha ityAdi padaSaTkaM prAgvat, navaramiha saMzabdaH prakarSAdivacano yathA saMjAtakAmo balabhidvibhUtyAM, mAnAt prajAbhiH pratimAnanAcca / (saMjAtakAmaH) aindraizvarye prakarSeNa jAtecchaH kArtavIrya iti / anye tu jAyasaGgha ityAdi vizeSaNadvAdazakamevaM vyAkhyAnti, jAtA zraddhA yasya praSTuM sa jAtazraddhaH, kimiti jAtazraddhaH? ityata Aha, yasmAjAtasaMzayaH, idaM vastvevaM syAdevaM veti, atha jAtasaMzayo'pi kathamityata Aha, yasmAjAtakutUhalaH kathaM nAmAsyArthamavabhotsye? ityabhiprAyavAniti, etacca vizeSaNatrayamavagrahApekSayA draSTavyam, evamutpannasaMjAtasamu Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 zatake zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 25 // cA tpannazraddhatvAdaya IhApAyadhAraNAbhedena vAcyAH, anye tvAhuH,jAtazraddhatvAdyapekSayotpannazraddhatvAdayaH samAnArthA vivakSitArthasya prakarSavRttipratipAdanAya stutimukhena granthakRtoktAH, na caivaM punaruktaM doSAya, yadAha vaktA harSabhayAdibhirAkSiptamanAH stuvaMstathA cha uddezakaH 1 sUtram nindan / yatpadamasakRd brUte tatpunaruktaM na doSAya ||1||iti / uThAe uTTei tti, utthAnamutthA,UrdU varttanaM tayotthayA, uttiSThati, Uo / calacalita mityAdi bhavati, uDheI tyukte kriyArambhamAtramapi pratIyate yathA vaktumuttiSThata iti tatastadvyavacchedAyoktamutthayeti, uTThAe udvitta tti, gautamasvAmi upAgacchatItyuttarakriyA'pekSayotthAnakriyAyAH pUrvakAlatA'bhidhAnAyotthayotthAyeti ktvApratyayena nirdizatIti |jennevetyaadi, navapraznA iha prAkRtaprayogAdavyayatvAdvA yeneti yasminneva digbhAge zramaNo bhagavAn mahAvIro varttate teNeva tti tasminneva digbhAga bhagavaduttarANi upAgacchati, tatkAlApekSayA vartamAnatvAdAgamanakriyAyA vartamAnavibhaktyA nirdezaH kRtaH, upAgatavAnityarthaH, upAgamya ca zramaNaM 3 karmatA''pannam, tikkhutto tti trInvArAntrikRtvaH, AyAhiNapayAhiNaM karei tti, AdakSiNAd, dakSiNahastAdArabhya pradakSiNaH parito bhrAmyato dakSiNa evA''dakSiNapradakSiNo'tastaM karotIti, vaMdai tti vandate vAcA stauti, namasai tti namasyati kAyena praNamati, naccAsanne tti na naiva, atyAsannaH, atinikaTo'vagrahaparihArAt, nAtyAsanne vA sthAne, vartamAna iti gamyam, NAidUre ttina naiva, atidUraH, ativiprakRSTaH, anaucityaparihArAnnAtidUrevAsthAne, sussUsamANe tti bhagavadvacanAni zrotumicchan, abhimuhe tti, abhi bhagavantaM lakSyIkRtya mukhamasyetyabhimukhaH, tathA viNaeNaM ti vinayena hetunA, paMjaliuDe tti prakRSTaH pradhAno lalATataTaghaTitatvena, aJjalihastanyAsavizeSaH kRtovihito yena so'gnyAhitAdidarzanAtprAJjalikRtaH, pajjuvAsamANetti paryupAsInaH sevamAnaH, anena ca vizeSaNakadambakena zravaNavidhirupadarzitaH, Aha ca NiddIvigahAparivajiehi guttehi pNjliuddehiN| 7parivarjitanidrAvikathairguptaiH kRtaprAJjalibhirupayuktairbhaktibahumAnapUrvaM zrotavyam // 1 / / // 25 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 26 // navapraznA bhattibahumANapuvvaM uvauttehiM suNeyavvaM ||1||ti / evaM vayAsi tti, evaM vakSyamANaprakAraM vastvavAdIduktavAn, se iti tadyaduktaM 1 zatake pUjyaizcalacalita mityAdi NUNaM ti, evamarthe, tatra tatrAsyaivaM vyAkhyAtatvAt, athavA se itizabdo mAgadhadezIprasiddho'thazabdArthe uddezakaH1 sUtram varttate, athazabdastu vAkyopanyAsArthaH paripraznArtho vA, yadAha atha prakriyA-praznA-''nantarya-maGgalopanyAsa-prativacanasamuccayeSu calacalitanUna miti nizcitam, bhaMte tti gurorAmantraNam, tatazca he bhadanta! kalyANarUpa! sukharUpe! ti vA, bhadi kalyANe sukhe ce ti mityAdi gautamasvAmi vacanAt, prAkRtazailyA vA bhavasya saMsArasya bhayasya vA bhIterantahetutvAdbhavAnto bhayAnto vA tasyAmantraNaM he bhavAnta! he bhayAnta! vA, bhAnvA jJAnAdibhirdIpyamAna!, bhA dIptA viti vacanAt, bhrAjamAna! vA dIpyamAna! bhrAja dIptA viti vacanAt // bhagavaduttarANi ayaM cAdita Arabhya bhaMte tti paryanto grantho bhagavatA sudharmasvAminA paJcamAGgasya prathamazatasya prathamoddezakasya smbndhaarthmbhihitH| athAnena sambandhenAyAtasya paJcamAGgaprathamazataprathamoddezakasyedamAdisUtram calamANe calie ityAdi, atha kenAbhiprAyeNa bhagavatA sudharmasvAminA paJcamAGgasya prathamazataprathamoddezakasyArthAnukathanaM kurvataivamarthavAcakaM sUtramupanyastaM nAnyAnIti? atrocyate, iha caturSu puruSArtheSu mokSAkhyaH puruSArtho mukhyaH, sarvAtizAyitvAt, tasya ca mokSasya sAdhyasya sAdhanAnAM ca samyagdarzanAdInAM sAdhanatvenAvyabhicAriNAmubhayaniyamasya zAsanAcchAstraM sadbhiriSyate, ubhayaniyamastvevaMsamyagdarzanAdIni mokSasyaiva sAdhyasya sAdhanAni nAnyasyArthasya, mokSazca teSAmeva sAdhanAnAM sAdhyo nAnyeSAmiti, sa cala mokSo vipakSakSayAttadvipakSazca bandhaH, sa ca mukhyaH karmabhirAtmanaH sambandhaH, teSAM tu karmaNAM prakSaye'yamanukrama uktaH, calamANa ityAdi tatra calamANe tti calatsthitikSayAdudayamAgacchad vipAkAbhimukhIbhavadyatkarmeti prakaraNagamyaM taccalitamuditamiti vyapadizyate,calanakAlo hyudayAvalikA, tasya ca kAlasyAsaGkhayeyasamayatvAd, AdimadhyAntayogitvam, karmapudgalAnAmapya // 26 // Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 27 // zatake uddezakaH1 sUtram calacalitamityAdi gautamasvAmi navapraznA bhagavaduttarANi nantAH skandhA anantapradezAH, tatazcate krameNa pratisamayameva calanti, tatra yo'sAvAdyazcalanasamayastasmiMzcaladeva taccalitamucyate, kathaM punastadvarttamAnaMsadatItaM bhavatIti?,atrocyate, yathA paTa utpadyamAnakAle prathamatantupraveza utpadyamAna evotpannobhavatIti, utpadyamAnatvaMca tasya prathamatantupravezakAlAdArabhya paTa utpadyata ityevaM vyapadezadarzanAtprasiddhameva, utpannatvaM tUpapattyA prasAdhyate, tathAhi, utpattikriyAkAla eva prathamatantupraveze'sAvutpannaH, yadi punarnotpanno'bhaviSyattadA tasyAH kriyAyA vaiyarthyamabhaviSyat, niSphalatvAd, utpAdyotpAdanArthA hi kriyAH bhavanti, yathA ca prathame kriyAkSaNe nAsAvutpannastathottareSvapi kSaNeSvanutpanna evAsau prApnoti, ko hyUttarakSaNakriyANAmAtmani rUpavizeSo? yena prathamayA notpannastaduttarAbhistUtpAdyate, ataH sarvadaivAnutpattiprasaGgaH, dRSTA cotpattiH, antyatantupraveze paTasya darzanAd, ataH prathamatantupravezakAla eva kiJcidutpannaM paTasya, yAvaccotpannaM na taduttarakriyayotpAdyate, yadi punarutpAdyeta tadA tadekadezotpAdana eva kriyANAM kAlAnAM ca kSayaH syAt, yadi hi tadaMzotpAdananirapekSA anyAH kriyA bhavanti tadottarAMzAnukramaNaM yujyate nAnyathA, tadevaM yathA paTa utpadyamAna evotpannastathaivAsaGkhyAtasamayaparimANatvAdudayAvalikAyA AdisamayAtprabhRti caladeva karma calitaM, katham?, yato yadi hi tatkarma calanAbhimukhIbhUtamudayAvalikAyA Adisamaya eva na calitaM syAttadA tasyAdyasya calanasamayasya vaiyarthyaM syAt, tatrAcalitatvAt, yathA ca tasminsamaye na calitaM tathA dvitIyAdisamayeSvapinacalet, kohi teSAmAtmani rUpavizeSo? yena prathamasamaye na calitamuttareSu calatIti, ataH sarvadaivAcalanaprasaGgaH, asti cAntyasamaye calanam, sthiteH parimitatvena karmAbhAvAbhyupagamAd, ata AvalikAkAlAdisamaya eva kiJciccalitam, yacca tasmiMzcalitaM taccottareSu samayeSu na calati, yadi tu teSvapi tadevAdyaM calanaM bhavettadA tasminneva calane sarveSAmudayAvalikAcalanasamayAnAM kSayaH syAt, yadi hi // 27 // Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 28 // tatsamayacalananirapekSANyanyasamayacalanAni bhavanti tadottaracalanAnukramaNaM yujyeta nAnyathA, tadevaM caladapi tatkarma calitaM 1 zatake bhavatIti 1 / tathA udIrijjamANe udIrie tti, udIraNA nAma, anudayaprAptaM cireNA''gAminA kAlena yadvedayitavyaM karmadalika uddezakaH1 sUtram 7 tasya viziSTAdhyavasAyalakSaNena karaNenA''kRSyodaye prakSepaNaM sA cAsaGkhayeyasamayavartinI, tayA ca punarudIraNayodIraNA- calacalitaprathamasamaya evodIryamANaM karma pUrvoktapaTadRSTAntenodIritaM bhavatIti tathAveijjamANe veietti, vedanaM karmaNo bhogaH, anubhava mityAdi gautamasvAmi ityarthaH, tacca vedanaM sthitikSayAdudayaprAptasya karmaNa udIraNAkaraNena vo(co)dayamupanItasya bhavati, tasya ca vedanAkAlasyA- navapraznA saGkhyeyasamayatvAdAdyasamaye vedyamAnameva veditaM bhavatIti 3 / tathA pahijjamANe pahINe tti, prahANaM tu jIvapradezaiH saha saMzliSTasya bhagavaduttarANi karmaNastebhyaH patanam, etadapyasaGkhayeyasamayaparimANameva, tasya tu prahANasyAdisamaye prahIyamANaM karma prahINaM syAditi 4 / tathA chijjamANe chinne tti, chedanaM tu karmaNo dIrghakAlAnAM sthitInAMhrasvatAkaraNam, taccApavartanAbhidhAnena karaNavizeSeNa karoti, tadapi ca chedanamasaGkhayeyasamayameva, tasya tvAdisamaye sthititastacchidyamAnaM karma chinnamiti 5 / tathA bhijjamANe / bhinne tti, bhedastu karmaNaH zubhasyAzubhasya vA tIvrarasasyApavarttanAkaraNena mandatAkaraNam, mandasya codvarttanAkaraNena tIvratAkaraNam, so'pi cAsaGkhayeyasamaya eva, tatazca tadAdyasamaye rasato bhidyamAnaM karma bhinnamiti 6 / tathA DajjhamANe daDe tti, dAhastu karmadalikadArUNAMdhyAnAgninA tadrUpApanayanamakarmatvajananamityarthaH, yathA hi kASThasyAgninA dagdhasya kASTharUpApanayanaM bhasmAtmanA ca bhavanaM dAhastathA karmaNo'pIti, tasyApyantarmuhUrttavarttitvenAsaGkhyeyasamayasyAdisamaye dahyamAnaM karma dagdhamiti 7 / tathA mijjamANe maDe tti, mriyamANamAyuHkarma mRtamiti vyapadizyate, maraNaM hyAyuHpudgalAnAM kSayaH, taccAsaGkhayeyasamayavarti bhavati, tasya ca janmanaH prathamasamayAdArabhyAvIcikamaraNenAnukSaNaM maraNasya bhAvAnniyamANaM mRtamiti 8 / tathA nijarijjamANe / Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 29 // prazrA: nijiNNe tti, nirjIryamANaM nitarAmapunarbhAvena kSIyamANaM karma nirjIrNaM kSINamiti vyapadizyate, nirjaraNasyAsaGkhayeya- 1 zatake samayabhAvitvena tatprathamasamaya eva paTaniSpatti dRSTAntena nirjIrNatvasyopapadyamAnatvAditi, paTadRSTAntazca sarvapadeSu sabhAvaniko uddezakaH1 sUtram 8 vAcyaH 9 // tadevametAnnava praznAngautamena bhagavatA bhagavAnmahAvIraH pRSTaH sannuvAca-haMte tyAdi, atha kasmAdbhagavantaM gautama caladAdhe kArthAdipRcchati?, viracitadvAdazAGgatayA viditasakalazrutaviSayatvena nikhilasaMzayAtItatvena ca sarvajJakalpatvAttasya, Aha ca saMkhAI | u bhave sAhai jaM vA paro u pucchejjaa| Na ya NaM aNAisesI viyANaI esa chumttho||1||tti, naivam, uktaguNatve'pi chadmasthatayAnAbhogasambhavAt, yadAha na hi nAmAnAbhogazchadmasthasyeha ksycinnaasti| yasmAjjJAnAvaraNaM jJAnAvaraNaprakRti karma // 1 // iti, athavA jAnata eva tasya praznaHsaMbhavati,svakIyabodhasaMvAdanArthamajJalokabodhanArthaM ziSyANAMvA svavacasi pratyayotpAdanArtha sUtraracanAkalpasaMpAdanArthaM veti / tatra haMtA goyame ti, hanteti komalAmantraNArthaH, dIrghatvaM ca mAgadhadezIprabhavamubhayatrApi, calamANa ityAdeH pratyuccAraNaM tu caladeva calitamityAdInAM svAnumatatvapradarzanArtham / vRddhAH punarAhuH haMtA goyame tyatra hante ti, evametadityabhyupagamavacanaH, yadanumataM tatpradarzanArthaM calamANa ityAdi pratyuccAritamiti, iha ca yAvatkaraNalabhyAni padAni / supratItAnyeva // 7 // evametAni nava padAni karmAdhikRtya vartamAnAtItakAlasAmAnAdhikaraNyajijJAsayA pRSTAni nirNItAni. ca, arthatAnyeva calanAdIni parasparataH kiM tulyArthAni bhinnArthAni veti pRcchAM nirNayaJca darzayitumAhaeeNaM bhaMte! nava payA kiM egaTThANANAghosA nANAvaMjaNA udAhu nANaTThA nANAghosA nANAvaMjaNA?, goyamA! calamANe calie // 29 // 1 udIrijamANe udIrie 2 veijjamANe veie 3 pahijjamANe pahINe4 te ee NaM cattAri payA egaTThA nANAghosA nANAvaMjaNA (r)saGkhyAtItAnapi bhavAn kathayati yadvA paraH (tu) pRcchet / na cAvadhyAdirahito (cAnatizeSI vi) jAnAtyeSa chadagrastha iti (gaNadharaH) // 2 // (A0ni0 gaNadharaprakaraNa) Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 30 // uppannapakkhassa, chinnamANe chinne bhijjamANe bhinne daha(Dajjha)mANe daTTe mijjamANe maDe nijarijamANe nijiNNe ee NaM paMca payA 1zatake NANaTThAnANAghosA nANAvaMjaNA vigypkkhss|suutrm 8 // uddezakaH1 sUtram 8 vyaktam, navaramegaTThatti, ekArthAnya nanyaviSayANyekaprayojanAni vA, nANAghosa tti, iha ghoSA udAttAdayaH, nANAvaMjaNa tti, caladAdheiha vyaJjanAnyakSarANi, udAhu tti, utAhonipAto vikalpArthaH, nANaTThatti bhinnAbhidheyAni, iha ca caturbhaGgI padeSu dRSTA, tatra kArthAdi praznA : / kAnicidekArthAnyekavyaJjanAni yathA kSIraM kSIramityAdIni 1, tathA'nyAnyekArthAni nAnAvyaJjanAni yathA kSIraMpaya ityAdIni 2, tathA'nyAnyanekArthAnyekavyaJjanAni yathA'LagavyamAhiSANi kSIrANi 3, tathA'nyAni nAnArthAni nAnAvyaJjanAni yathA ghaTapaTalakuTAdIni 4 / tadevaM caturbhaGgIsaMbhave'pi dvitIyacaturthabhaGgako praznasUtre gRhItau, paridRzyamAnanAnAvyaJjanatayA cha tadanyayorasambhavAt, nirvacanasUtre tu calanAdIni catvAri padAnyAzritya dvitIyaH, chidyamAnAdIni tu paJca padAnyAzritya caturtha iti / nanu calanAdInAmarthAnAM vyaktabhedatvAt kathamAdyAni catvAri padAnyekArthAni? ityAzaGkayAha uppannapakkhassa tti, utpannamutpAdo bhAve klIbektapratyayavidhAnAt, tasya pakSaH parigraho'GgIkAraH, pakSa parigraha iti dhAtupAThAdityutpannapakSaH, iha ca SaSThyAstRtIyArthatvAdutpannapakSaNotpAdAGgIkAreNa, utpAdAkhyaM paryAyaM parigRaukArthAnyetAnyucyante, atha utpannapakSasyotpAdAkhyavastuvikalpasyAbhidhAyakAnIti zeSaH, sarveSAmeSAmutpAdamAzrityaikArthakAritvAdekAntarmuhUrttamadhyabhAvitvena tulyakAlatvAccaikArthikatvamiti bhAvaH, sa punarutpAdAkhyaH paryAyo viziSTaH kevalotpAda eva, yataH karmacintAyAM karmaNaH prahANe: phaladvayaM kevalajJAnamokSaprAptI, tatraitAni padAni kevalotpAdaviSayatvAdekArthAnyuktAni, yasmAt kevalajJAnaparyAyo jIvenana kadAcidapi prAptapUrvaH yasmAcca pradhAnastatastadartha eva puruSaprayAsaH, tasmAtsa eva kevalajJAnotpattiparyAyo'bhyupagataH, // 30 // Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 31 // caladAdhekArthAdi eSAM ca padAnAmekArthAnAmapi satAmayamarthaH sAmarthyaprApitakramaH, yaduta, pUrvaM taccalatyudetItyarthaH, uditaJca vedyate'nubhUyata 1zatake uddezakaH1 ityarthaH, tacca dvidhA, sthitikSayAdudayaprAptamudIraNayA codayamupanItam, tatazcAnubhavAnantaraM tatprahIyate, dattaphalatvAjjIvAdapayA sUtram tItyarthaH, etacca TIkAkAramatena vyAkhyAtam, anye tuvyAkhyAnti, sthitibandhAdyavizeSitasAmAnyakarmAzrayatvAdekArthikAnyetAni kevalotpAdapakSasya ca sAdhakAnIti, catvAri calanAdIni padAnyekArthikAnItyuktezeSANyanekArthikAnIti sAmarthyAdava praznAH / gatamapi sukhAvabodhAya sAkSAtpratipAdayitumAha chijjamANa ityAdi, vyaktam, navaraMNANaTThatti nAnArthAni, nAnArthatvaM tvevam, chidyamAnaM chinnamityetatpadaM sthitibandhAzrayam, yataHsayogikevalI, antakAle yoganirodhaM kartukAmo vedanIyanAmagotrAkhyAnAM tisRNAM prakRtInAM dIrghakAlasthitikAnAMsarvApavarttanayA''ntamauhUrtikaM sthitiparimANaM karoti / tathA bhidyamAnaM bhinna mityetatpada-3 manubhAgabandhAzrayam, tatra ca yasminkAle sthitighAtaM karoti tasminneva kAle rasaghAtamapi karoti, kevalaM rasaghAtaH sthitikhaNDakebhyaH kramapravRttebhyo'nantaguNAbhyadhikaH, ato'nena rasaghAtakaraNena pUrvasmAdbhinnArthaM padaM bhvti| tathA dahyamAnaM dagdha mityetatpadaMpradezabandhAzrayam,pradezabandhastvanantAnantapradezAnAMskandhAnAM karmatvApAdanam,tasya ca pradezabandhakarmaNaH satkAnAM paJcahrasvAkSaroccAraNakAlaparimANayA'saGkhyAtasamayayA guNazreNIracanayA pUrvaracitAnAM zailezyavasthAbhAvisamucchinnakriyadhyAnAgninA prathamasamayAdArabhya yAvadantyasamayastAvatpratisamayaM krameNAsaGkhayeyaguNavRddhAnAM karmapudgalAnAMdahanaMdAhaH, anena / ca dahanArthenedaM pUrvasmAtpadAdbhinnArthaM padaM bhavati, dAhazcAnyatrAnyathA rUDho'pIha mokSacintA'dhikArAnmokSasAdhana uktalakSaNakarmaviSaya eva grAhya iti / tathA mriyamANaM mRta mityetatpadamAyuH karmaviSayam, yata AyuSkapudgalAnAM pratisamayaM kSayo maraNam, anena ca maraNArthena pUrvapadebhyo bhinnArthatvAdbhinnArthaM padaM bhavati / tathA mriyamANaM mRta mityanenAyuH kamaivoktam, yataH karmaivala Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 32 // tiSThajjIvatItyucyate, karmavaca jIvAdapagacchanmiyata ityucyate, tacca maraNaM sAmAnyenoktamapi viziSTamevAbhyupagantavyam, yataH 1 zatake saMsAravartIni maraNAnyanekazo'nubhUtAni duHkharUpANi ceti kiMtaiH?, iha punaH pade'punarbhavamaraNamantyaM sarvakarmakSayasahacarita uddezakaH1 sUtram 8 mapavargahetubhUtaM vivakSitamiti / tathA nirjIyamANaM nirjIrNa mityetatpadaMsarvakarmAbhAvaviSayam, yataH sarvakarmanirjaraNaMna kadAcidapya- caladAdhenubhUtapUrvaM jIveneti, ato'nena sarvakarmAbhAvarUpanirjaraNArthena pUrvapadebhyo bhinnArthatvAdbhinArthaM padaM bhavati / athaitAni padAni kArthAdi praznAH / vizeSato nAnArthAnyapi santi sAmAnyataH kasya pakSasyAbhidhAyakatayA pravRttAnItyasyAmAzaGkAyAmAha vigayapakkhassa tti, vigataM vigamo vastuno'vasthAntarApekSayA vinAzaH, sa eva pakSo vastudharmaH, tasya vA pakSaH parigraho vigatapakSastasya vigatapakSasya vAcakAnIti zeSaH, vigatatvaM tvihAzeSakarmAbhAvo'bhimato jIvena tasyAprAptapUrvatayA'tyantamupAdeyatvAt, tadarthatvAcca puruSaprayAsasyeti, etAni caivaM vigatArthAni bhavanti, chidyamAnapade hi sthitikhaNDanaM vigama uktaH, bhidyamAnapade tvanubhAvabhedo vigamaH, dahyamAnapade tvakarmatAbhavanaM vigamaH, mriyamANapade punarAyuHkarmAbhAvo vigamaH, nirjIyamANapade tvshesskrmaabhaavo| vigamaHuktaH, tadevametAni vigatapakSasya pratipAdakAnItyucyante / evaM ca yatpaJcamAGgAdisUtropanyAse preritam, yaduta kenAbhiprAyeNedaM sUtramupanyastamiti, tat kevalajJAnotpAdasarvakarmavigamAbhidhAnarUpasUtrAbhiprAyavyAkhyAnena nirnniitmiti| etatsUtrasaMvAdisiddhasenAcAryo'pyAha-uppajjamANakAlaM uppaNNaM vigayayaM vigcchNt| daviyaM paNNavayaMto tikAlavisayaM visesei|| 1 // iti, utpadyamAnakAla mityanenAdyasamayAdArabhyotpattyantasamayaM yAvadutpadyamAnatvasyeSTatvAdvarttamAnabhaviSyatkAlaviSaya dravyamuktam, utpannamityanena tvatItakAlaviSayam, evaM vigataM vigacchadityanenApIti, tatazcotpadyamAnAdi prajJApayansa bhagavAndravyaM / utpadyamAnakAlamutpannaM vigataM vigacchat / dravyaM prajJApayastrikAlaviSayaM vizeSayati // iti sammatitarke tR0 kA0(bhA0)gA037 // 32 // Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 33 // sthityu cchvAsA prazrAH / vizeSayati, kathaM?, trikAlaviSayaM yathA bhavatIti saMvAdagAthArthaH / anye tu karmetipadasya sUtre'nabhidhAnAccalanAdipadAni 1 zatake sAmAnyena vyAkhyAnti, na karmApekSayaiva, tathAhi calamANe calie tti, iha calanamasthiratvaparyAyeNa vastuna utpAdaH / veijjamANe va uddezakaH1 sUtram 9 veie tti vyejamAna kampamAnaM vyejitaM kampitam, ejR kampana iti vacanAt, vyejanamapi tadrUpApekSayotpAda eva / udIrijjamANe nArakANAMudIrie tti, ihodIraNaM sthirasya sataH preraNam, tadapi calanameva, pahijjamANe pahINe tti prahIyamANaM prabhrazyatparipatadityarthaH, prahINaM prabhraSTaM paripatitamityarthaH, ihApi prahANaM calanameva, calanAdInAM caikArthatvaM sarveSAM gatyarthatvAt / uppannapakkhassa tti hai ''hArAdicalatvAdinA paryAyeNotpannatvalakSaNapakSasyAbhidhAyakAnyetAnIti / tathA chedabhedadAhamaraNanirjaraNAnyakarthAinyapi vyAkhyeyAni, tadvyAkhyAnaM ca pratItameva, bhinnArthatA punareSAmevaM kuThArAdinA latAdiviSayazchedaH, tomarAdinA zarIrAdiviSayo bhedaH, agninA dArvA (dyarthA) diviSayo dAhaH, maraNaM tu prANatyAgaH, nirjarA tvatipurANIbhavanamiti, vigayapakkhassa tti bhinnArthAnyapi sAmAnyato vinAzAbhidhAyakAnyetAnItyarthaH, na ca vaktavyaM kimetaizcalanAdibhiriha nirUpitaiH?, atattvarUpatvAdeSAm, atattva-8 rUpatvasyAsiddhatvAt, tadasiddhizca nizcayanayamatena vastusvarUpasya prajJApayitumArabdhatvAt, tathAhi, vyavahAranayazcalitameva calitamiti manyate, nizcayastu caladapicalitamiti, atra ca bahuvaktavyaM tacca vizeSAvazyakAdihaivAbhidhAsyamAnajamAlicaritAdvA'vaseyamiti ||8||ihaadye praznottarasUtradvaye mokSatattvaM cintitam, mokSaH punarjIvasya, jIvAzca nArakAdayazcaturviMzatividhAH, yadAha neDyA 1 asurAI 10 puDhavAI 5 beMdiyAdao 3 cev| paMciMdiyatiriya 1 narA 1 vaMtara 1 joisiya 1 vemANi 1 (24) // 1 // tatra nArakAMstAvasthityAdibhizcintayannAha vizeSA0 gA0 414-426 pryntN| 0 nairayikAH 1 asurAdayaH 10 pRthvyAdayaH 5 dvIndriyAdayaH 3 paJcendriyatiryagnarau vyantarAjyotiSkA vaimaanikaaH| 133 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 34 // sthityu cchavAsA''hArAdipraznAH / neraiyANaM bhaMte! kevaikAlaM ThiI pannattA?, goyamA! jahanneNaM dasa vAsasahassAI ukkoseNaM tettIsaM sAgarovamAiM ThiI pannatA 1 / 1 zatake neraiyANaMbhaMte! kevaikAlassa ANamaMti vA pANamaMti vA UsasaMti vANIsasaMti vA?, jahA UsAsapae 2 / neraiyANaMbhaMte AhAraTThI?, uddezakaH1 sUtram 9 jahA pannavaNAe paDhamae AhAruddesae tahA bhANiyavvaM 3 // ThiI ussAsAhAre kiMvA''hAreMti 36 savvaovAvi 37 / katibhAgaM? 38 nArakANAMsavvANi va 39 kIsa va bhujo prinnmNti?||1||||suutrm // nirgatamayam, iSTaphalaM karma yebhyaste nirayAsteSu bhavA nairayikA nArakAsteSAM nairayikANAM bhaMte tti bhadanta! kevaikAlaM tika kiyAMzcAsau kAlazceti kiyatkAlastaM kiyatkAlaM yAvat Thii tti, AyuHkarmavazAnnarake'vasthAnaM pannatta tti prajJaptA prarUpitA? bhagavadbhiranyatIrthakaraizceti praznaH, goyame tyAdi nirvacanaM vyaktameva, navaraM dasa vAsasahassAI ti prathamapRthivIprathamaprastaTApekSayA / tettIsaM sAgarovamAiM ti saptamapRthivyapekSayeti, madhyamA tu jaghanyApekSayA samayAdyadhikA sAmarthyagamyeti / anantaraM nArakANAM sthitiruktA, te cAcchAsAdimanta ityucchrAsAdinirUpaNAyAha neraiyANa mityAdi vyaktam, navaraM kevaikAlassa tti prAkRtazailyA kiyatkAlAtkiyatA kAlenetyarthaH, ANamaMti tti, Ananti, ana prANana iti dhAtupAThAd, makArasyA''gamikatvAtpANamaMti tti prANanti, vAzabdau samuccayArthI, etadeva padadvayaM krameNArthataH spaSTayannAha, UsasaMti vA nIsasaMti va tti yadevoktamAnanti tadevoktamucchrasantIti, tathA yadevoktaM prANanti tadevoktaM niHzvasantIti, athavA''namanti prANamantIti Namu prahRtva ityetasyAnekArthatvena zvasanArthatvAt, anye tvAhuH, Ananti vA prANanti ve tyanenAdhyAtmakriyA parigRhyate, ucchrasanti vA niHzvasanti ve tyanena ca bAhyeti / jahA UsAsapae tti, etasya praznasya nirvacanaM yathocchrAsapade prajJApanAyAH saptamapade tathA vAcyam, taccedam, goyamA! sayayaM saMtayAmeva ANamaMti vA pANamaMti vA Usasanti vA nIsasaMti ve ti, tatra satatamanavaratam, atiduHkhitA hi te, Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 35 // sUtram 9 |nArakANAM cchvAsA prazrAH atiduHkhavyAptasya ca nirantaramevocchrAsaniHzvAsau dRzyate, satatatvaM ca prAyovRttyA'pi syAdityata Aha, saMtayAmeva tti 1zatake santatameva naikasamaye'pi tadviraho'stIti bhAvaH, dIrghatvaM ceha prAkRtatvAt, AnamantItyAdeH punaruccAraNaM ziSyavacana Adaropa uddezaka:1 darzanArtham, gurubhirAdriyamANavacanA hi ziSyAH santoSavanto bhavanti, tathA ca paunaH punyena praznazravaNArthanirNayAdiSu ghaTante / sthityuloke cA''deyavacanA bhavanti, tathA ca bhavyopakArastIrthAbhivRddhizceti ||ath teSAmevAhAraM praznayannAha NeraiyANami tyAdi vyaktam, navara mAhAraTThitti, AhAramarthayante prArthayanta ityevaMzIlAH, arthovA prayojanameSAmastItyarthinaH, AhAreNa bhojanenArthina ''hArAdiAhArArthinaH, AhArasya bhojanasya vA'rthina AhArArthinaH, jahA pannavaNAe tti, AhAraTThI tyetatpadaprabhRti yathA prajJApanAyAzcaturthopAGgasya paDhamae tti, Adye, AhArauddesae tti, AhArapadasyASTAviMzatitamasyoddezakaH padazabdalopAccAhAroddezakaH tatra bhaNitaM tahA bhANiyavvaM ti tena prakAreNa vAcyamiti / tatra ca nArakA''hAravaktavyatAyAM bahUni dvArANi bhavanti, tatsaGgrahArthaM pUrvoktasthityucchrAsalakSaNadvAradvayadarzanapUrvikAMgAthAmAha ThiigAhA vyAkhyA, sthiti rakANAMvAcyA, ucchrAsazca, tau coktAveva / tathA, AhAre tti, AhAraviSayo vidhirvAcyaH, sa caivam, NeraiyANaM bhaMte! AhAraTThI?, haMtA AhAraTThI 3 / NeraiyANaM bhaMte! kevaikAlassa AhAraTThe samuppajjai?, AhArArthaH, AhAraprayojanamAhArArthitvamityarthaH, goyamA! NeraiyANaM duvihe AhAre pannatte, abhyavahArakriyetyarthaH taMjahA- Abhoganivvattie ya aNAbhoganivvattie ya, tatrAbhogo'bhisandhistena nirvartitaH kRta AbhoganirvartitaH, AhArayAmItIcchApUrvaka ityarthaH, anAbhoganirvartitastvAhArayAmIti viziSTecchAmantareNApi, prAvRTkAle pracurataraprazravaNAdhabhivyaGgacazItapudgalAdyAhAravat, tattha NaM je se aNAbhoganivvattie seNaM aNusamayamavirahie AhAraTThe samuppajja 'aNusamaya'ti pratikSaNaMsatatAtitIvrakSudvedanIyakarmodayata ojaAhArAdinA prakAreNeti, avirahie tti cukkaskhalitanyAyAdapila // 5 // Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 | // 36 // 1zatake uddezakaH1 sUtram 9 naarkaannaaNsthityucchvaasaa''haaraadiprshraa:| na virahitaH, athavA pradIrghakAlopabhogyAhArasya sakRdhaNe'pi bhogo'nusamayaM syAdato grahaNasyApi saattyprtipaadnaarthmvirhitmityaah| tattha NaM je se Abhoganivvattie se NaM asaMkhejjasamaie aMtomuhuttie AhAraTTe samuppajjai, asaGkhyAtasAmayikaH palyopamAdiparimANo'pi syAdata Aha aMtomuhuttie tti, idamuktaM bhavati, AhArayAmItyabhilASa eteSAM gRhItAhAradravyapariNAmatIvrataraduHkhajananapurassaramantarmuhU nivarttata iti 4 / kiM vA''hAreMti tti, kiMsvarUpaM vA vastu nArakA AhArayanti? iti vAcyam, vAzabdaH samuccaye, tatredaM praznanirvacanasUtram NeraiyA NaM bhaMte! kimAhAramAhAreMti?, goyamA! davvaoaNaMtapaesiyAI, anantapradezavanti pudgaladravyANItyarthaH, tadanyeSAmayogyatvAt, khettao asaMkhejjapaesAvagADhAI nyUnatarapradezAvagADhAni hi na tadhaNaprAyogyAni, anantapradezAvagADhAnituna bhavantyeva, sakalalokasyApyasaGkhayeyapradezaparimANatvAt, kAlao aNNataraTThiiyAI jaghanyamadhyamotkRSTasthitikAnItyarthaH, sthitizcAhArayogyaskandhapariNAmenAvasthAnamiti, bhAvao vannamaMtAI gaMdhamaMtAI rasamaMtAI phAsamaMtAI AhAriti 5 / jAiM bhAvao vanamaMtAI AhAriti tAI kiM egavannAI AhAreMti? jAva kiM paMcavannAI AhAreMti? goyamA! ThANamaggaNaM paDucca egavannAiMpi AhAriti jAva paMcavannAiMpi AhAriti, vihANamaggaNaM paDucca kAlavannAipi AhAreMti jAva sukillAiMpi AhAreMti tatra ThANamaggaNaM paDucca tti tiSThantyasminniti sthAnaM sAmAnyaM yathaikavarNa dvivarNamityAdi, vihANamaggaNaM paDucca tti vidhAnaM-vizeSa: kAlAdiriti 6 / jAI vannao kAlavannAI AhAreti tAI kiM egaguNakAlAI AhAreMti jAva dasaguNakAlAI AhAreMti saMkhejjaguNakAlAI asaMkhejaguNakAlAI anaMtaguNakAlAI AhAreMti?, goyamA! ekaguNakAlAiMpi AhAreMti jAva anantaguNakAlAiMpi AhAreMti 7, evaM jAva sukkilAI 11, evaM gaMdhaovi 13 rasaovi 18 / jAI bhAvao phAsamaMtAI ThANamaggaNaM paDucca no egaphAsAI AhAreMti no duphAsAiMpi AhAreMti no tiphAsAiMpi AhAreMti, ekasparzAnAmasambhavAdanyeSAM cAlpapradezikatA // 3 // Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 37 // 1 zatake uddezaka:1 sUtram 9 nArakANAMsthityu ''hArAdipraznAH / sUkSmapariNAmAbhyAM grahaNAyogyatvAt, cauphAsAiMpi AhAreMti jAva aTThaphAsAiMpi AhAreMti bahupradezikatAbAdarapariNAmAbhyAM grahaNayogyatvAditi, vihANamaggaNaM paDucca kakkhaDAiMpi AhAreMti jAva lukkhAipi AhAreMti 19 / jAiMphAsao kakkhaDAiMpi AhAreMti tAI kiM egaguNakakkhaDAI AhAreMti jAva anantaguNakakkhaDAiMpi AhAreMti? goyamA! egaguNakakkhaDAiMpi AhAreMti jAva aNaMtaguNakakkhaDAIpi AhAreMti 20, evaM aTThavi phAsA bhANiyavvA jAva aNaMtaguNalukkhAipi AhAreMti 27 / jAI bhaMte! aNaMtaguNalukkhAI AhAreMti tAI kiM puTThAI AhAreMti apuTThAI AhAreMti?, goyamA! puTThAI AhAreMti no apuTThAI AhAreMti 28 puTThAIti, Atmapradezasparzavanti, tatpunarAtmapradezasparzanamavagADhakSetrAhirapi bhavatyata ucyate jAI bhaMte! puTThAI AhAreti tAI kiM ogADhAI AhAreMti aNogADhAI AhAreMti?, goyamA! ogADhAIno aNogADhAI, 'avagADhAnI'ti, AtmapradezaiH sahakakSetrAvagADhAnItyarthaH 29 / jAiM bhaMte! ogADhAI AhAreMti tAI kiM aNaMtarogADhAI AhAreMti paraMparogADhAI AhAreMti?, goyamA! aNaMtarogADhAI AhAreMti no paraMparogADhAI AhAreMti anantarAvagADhAnI ti yeSu pradezeSvAtmA'vagADhasteSveva yAnyavagADhAni tAnyanantarAvagADhAni, antarA'bhAvenAvagADhattvAt, yAni ca tadantaravartIni tAnyavagADhasambandhAtparamparAvagADhAnIti 30 / jAI bhaMte! aNaMtarogADhAI AhAreMti tAI kiM aNUI AhAreMti bAyarAI AhAreMti?, goyamA! aNUiMpi AhAreMti bAyarAiMpi AhAreMti tatrANutvaM bAdaratvaM cApekSikaM teSAmevAhArayogyAnAM skandhAnAM pradezavRddhyA vRddhAnAmavaseyam 31 / jAI bhaMte! aNUiMpi AhAreMti bAyarAiMpi AhAreMti tAI kiM uDdapi AhAreMti? evaM ahevi tiriyaMpi? goyamA! uDDaMpi AhAreMti evaM ahevi tiriyapi 32 // jAI bhaMte! uDDaMpi AhAreMti ahevi tiriyaMpi AhAreMti tAI kiM AI AhAreMti majjhe AhAreMti pajjavasANe AhAreMti?, goyamA! tihAvi, ayamarthaH, AbhoganirvatitasyAhArasyAntamauhUrtikasyAdimadhyAvasAneSu sarvatrAhArayantIti 33 / jAI bhaMte! AI majjhe avasANevi AhAreMti tAI kiM // 37 // Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 38 // praznAH / savisae AhAreMti avisae AhAreMti?, goyamA! savisae no avisae AhAreMti tatra svaH svakIyo viSayaH spRSTAvagADhAnantarAva- 1 zatake uddezakaH1 gADhAkhyaH svaviSayastasminnAhArayanti 34 / jAI bhaMte! savisae AhAreti tAI kiM ANupuvviM AhAreMti aNANupuvviM AhAreMti?, sUtram 9 goyamA! ANupuvviM AhAreMti no aNANupuvviM AhAreMti tatrAnupUrvyA yathA''sannaM nAtikramya 35 / jAI bhaMte! ANupuliM AhAreti / nArakANAMtAI kiM tidisiM AhAreMti jAva chaddisiM AhAreMti? goyamA! niyamA chaddisiM AhAreMti, iha nArakANAM lokamadhyavarttitvena sthityu cchvAsAaSaNNAmapyU didizAmalokenAnAvRtatvAt SaTsu dikSvAhAragrahaNamasti tata uktaM niyamAt SaDdizi, diktrayAdivikalpAstu ''hArAdi lokAntavarttiSu pRthivIkAyikAdiSu dizAMtrayasya dvayasyaikasyAzcAlokenAvaraNe bhavantIti / yadyapivarNataH paJcavarNAnItyAdhuktaM tathApi prAcuryeNa yadvarNagandhAdiyutAni dravyANyAhArayanti taddarzayati osannaM kAraNaM paDucca tti bAhulyalakSaNaM kAraNamAzritya, tatra ca prakRtyazubhAnubhAva eva kAraNamiti vannaokAlanIlAI gaMdhao dunbhigaMdhAIrasao tittakaDuyarasAI phAsao kakkhaDguruyasIyalukkhAI, etAni ca prAyo mithyAdRSTaya evAhArayanti, na tu bhaviSyattIrthakarAdaya iti| atha tAni yathAsvarUpANyeva nArakA AhArayantyanyathA vetyasyAmAzaGkAyAmabhidhIyate tesipi porANe vannaguNe gaMdhaguNe rasaguNe phAsaguNe vippariNAmaittA paripIlaittA parisADaittA parividdhaMsaittA vipariNAmAdayo vinAzArthatvenaikArthA eva dhvanayaH, anne ya apuvve vannaguNe gaMdhaguNe rasaguNe phAsaguNe uppAettA AyasarIrogADhe poggale savvappaNayAe AhAramAhAreMti 'savvappaNayAe'tti sarvAtmanA sarvairAtmapradezairityarthaH 36 / vyAkhyAtaM sUtre saGghahagAthAyAH kiM vA''hAreMti tti padam / atha savvaoveti vyAkhyAyate, tatra sarvataH sarvapradezai rayikA AhArayantIti, vA'pIti vacanAdabhIkSNamAhArayantItyapi vAcyaM, taccaivam, neraiyANaM bhaMte! savvao AhAreMti savvao pariNAmeMti savvaoUsasaMti savvao nIsasaMti abhikkhaNaM AhAreMti abhikkhaNaM pariNAmeMti abhikkhaNaM UsasaMti abhikkhaNaM nIsasaMti Ahacca AhAreMti 4?, haMtA // 38 // Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 39 // cchvAsA praznAH / goyamA! neraiyA savvao AhAreMti 12 / 'savvao'tti sarvAtmapradezaiH, abhikkhaNaM ti, anavarataM paryAptatve sati, Ahacce ti 1 zatake kadAcid, na sarvadA'paryAptakAvasthAyAmiti 37 / tathA kaibhAgaM ti, AhAratayopAttapudgalAnAM katithaM bhAgamAhArayantIti uddezakaH1 sUtram 9 vAcyam, taccaivam, neraiyANaM bhaMte! je poggale AhArattAe giNhaMti teNaM tesiM poggalANaM seyAlaMsi kaibhAgamAhAreMti? kaibhAgaM AsAyaMti?, nArakANAMgoyamA! asaMkhejjaibhAgaM AhAreMti aNaMtabhAgaM AsAiMti 'seyAlaMsitti, eSyatkAle, grahaNakAlottarakAlamityarthaH, asaMkhejjaibhAga sthityumAhAreMtI ti, atra kecidvyAcakSate gavAdiprathamabRhadgrAsagrahaNa iva kAMzcidgRhItAsaGkhyeyabhAgamAtrAnpudgalAnAhArayanti tadanye / |''hArAditu patantIti / anye tvAcakSate, RjusUtranayadarzanAtsvazarIratayA pariNatAnAmasaGkhayeyabhAgamAhArayanti, RjusUtro higavAdiprathamabRhadgrAsagrahaNa iva gRhItAnAMzarIratvenApariNatAnAmAhAratAMnecchati,zarIratayA pariNatAnAmapi keSAJcideva viziSTAhArakAryakAriNAMtAmabhyupagacchati, zuddhanayatvAttasyeti / anye punaritthamabhidadhati asaMkhejjaibhAgamAhAreMti tti zarIratayA pariNamanti, zeSAstu kiTTIbhUya manuSyAbhyavahRtAhAravanmalIbhavanti, na zarIratvena prinnmntiityrthH| aNaMtabhAgaM AsAiMti tti, AhAratayA / gRhItAnAmanantabhAgamAsvAdayanti, tadrasAdInasanAdIndriyadvAreNopalabhanta ityarthaH / savvANi vatti dA(dvA)ram, tatra sarvANye-8 vAhAradravyANyAhArayantIti vAcyam, vAzabdaH samuccaye, taccaivam, neraiyANaM bhaMte! je poggale AhArattAe pariNati te kiM savve AhAreMti No savve AhAreMti?, goyamA! savve aparisesie AhAreMti, iha viziSTagrahaNagRhItA AhArapariNAmayogyA eva grAhyAH, ujjhitazeSA ityarthaH, anyathA pUrvAparasUtrayorvirodhaH syAt, iSTA caivaM vyAkhyA, yadAha jaMjaha sutte bhaNiyaM taheva jai taM viyAlaNA ntthi| kiM kAliyANuogo diTTho diTThippahANehiM? ||39||kiis va bhujo 2 pariNamaMti tti dvAragAthApadam, tatra kIsa tti padAvayave sUtre yadyathA bhaNitaM tattathaiva yadi vicAraNA naasti| kiM kAlikAnuyogo dRSTaH dRSTipradhAnaH? // 1 // // 39 // Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 40 // padasamudAyopacArAt kIsattAe tti dRzyam, kiMsvatayA, kiMsvabhAvatayA kIdRzatayA vA kena prakAreNa kiMsvarUpatayetyarthaH, vAzabdaH samuccaye, bhujjo tti bhUyo bhUyaH punaH punaH pariNamantyAhAradravyANIti prakRtamityetadatra vAcyam, taccaivam, neraiyA NaM bhaMte! je poggale AhArattAe geNhaMti te NaM tesiM poggalA kIsattAe bhujo bhujo pariNamaMti?, goyamA! soiMdiyattAe jAva phAsiMdiyattAe aNiThThattAe akaMtattAe apiyattAe amaNunnattAe amaNAmattAe aNicchiyattAe abhijjhiyattAe ahattAe no uddhRttAe dukkhattAe no suhattAe eesiM bhujo bhujo pariNamaMti tatra, aniSTatayA sadaiva teSAM(nArakANAM) sAmAnyenAvallabhatayA, tathaikAntatayA sadaiva tadbhAvenAkamanIyatayA, tathA'priyatayA sarveSAmeva dveSyatayA, tathA'manojJatayAkathayA'pyamanoramatayA, tathA'mano'myatayA cintayA'pyamanogamyatayA, tathA'nIpsitatayA, AptumaniSTatayA, ekArthAzcaite zabdAH, ahijjhiyattAe tti, abhidhyeyatayA tRpteranutpAdakatvena punaH punarapyabhilASanimittatayA, ahRdyatvenetyanye, azubhatvenetyarthaH, ahattAe tti gurupariNAmatayA, no uDDattAe ttino laghupariNAmatayeti saGgrahagAthArthaH // idaMca saGgrahaNigAthAvivaraNasUtraM kvacitsUtrapustaka eva dRzyata iti||9||ath nairayikAhArAdhikArAttadviSayameva praznacatuSTayamAha neraiyANaM bhaMte! puvvAhAriyA poggalA pariNayA?1, AhAriyA AhArijjamANA poggalA pariNayA?2, aNAhAriyA AhArijissamANA poggalA pariNayA?3, aNAhAriyA aNAhArijissamANA poggalA pariNayA?4, goyamA! neraiyANaM puvvAhAriyA poggalA pariNayA 1, AhArijjamANA poggalA pariNayA pariNamaMti ya 2, aNAhAriyA AhArijisamANA poggalA no pariNayA pariNamissaMti 3, aNAhAriyA aNAhArijissamANA poggalA no pariNatANo pariNamissaMti 4||||suutrm 10 // neraiyANaMbhaMte! puvvAhAriyA poggalA ciyA pucchA, jahA pariNayA tahA ciyAvi, evaM ciyA uvaciyA udIriyA veiyA nijinnA, gAhA- pariNaya ciyA uvaciya udIriyA veiyA ya nijinnA / ekkekaMmi padaMmi (mI) caubvihA poggalA hoNti||1||||suutrm 11 // 1zatake uddezakaH1 sUtram 10 nArakANAmAhArapariNatacitAdi catuHpraznAnAM trisssstthiiprshnaaH| sUtram 11 nairayikANAM grahaNodIraNavedananirjarAH ctuHprshnaaH| // 40 // Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyAI zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 41 // 1zatake uddezakaH1 sUtram 10 nArakANAmAhArapariNatacitAdi catuHpraznAnAM trisssstthiiprshnaaH| puvvAhAriya tti ye pUrvamAhRtAH pUrvakAla ekIkRtAH saMgRhItA itiyAvadabhyavahRtA vA, poggale ti skandhAH, pariNaya tti te pariNatAH pUrvakAle zarIreNa saha saMpRktAH pariNatiMgatA ityarthaH, iti prathamaH praznaH 1, iha ca sarvatra praznatvaM kaakupaatthaadvgmyte| tathA AhAriyatti pUrvakAla AhRtAH saMgRhItA abhyavahRtA vA, AharijamANa tti, yeca vartamAnakAla AhriyamANAH saGgAmA abhyavahriyamANA vA pudgalAH, pariNaya tti te pariNatA iti dvitiiyH| tathA, aNAhAriyatti ye'tItakAle'nAhRtAH, AhArijji|ssamANetti ye cAnAgate kAla AhariSyamANAHpudgalAste pariNatA iti tRtiiyH3|tthaa aNAhAriyA aNAhArijissamANe ityAdyatItAnAgatAharaNakriyAniSedhAccaturthaH 4 / iha ca yadyapi catvAra eva praznA uktAstathA'pyete triSaSTiH saMbhavanti, yataH pUrvAhRtA AhriyamANA AhariSyamANA anAhatA anAhriyamANA anAhariSyamANAzceti SaTpadAnIha sUcitAni, teSu caikaikapadAzrayaNena SaD, dvikayoge paJcadaza, trikayoge viMzatiH, catuSkayoge paJcadaza, paJcakayoge SaT, SaDyoga eka iti // atrottaramAha goyame tyAdi vyaktam, navaraM ye pUrvamAhRtAste pUrvakAla eva pariNatAH, grahaNAnantarameva pariNAmabhAvAt 1 / ye punarAhRtA AhriyamANAzca te pariNatAH, AhRtAnAM pariNAmabhAvAdeva, pariNamanti cAhriyamANAnAM pariNAmabhAvasya varttamAnatvAditi 2|vRttikRtaa tu dvitIyapraznottaravikalpa evaMvidho dRSTaH, yadutAhRtA AhariSyamANAH pudgalAH pariNatAH pariNasyante ca, yato'yaM tenaivaM vyAkhyAtaH, yaduta ye punarAhRtA AhariSyante punasteSAM kecitpariNatAH pariNatAzca ye saMpRktAH zarIreNa saha, ye tu na tAvatsaMpRcyante kAlAntare tusaMpRkSyante te pariNaMsyanta iti 2 / ye punaranAhRtA AhariSyante punaste no pariNatAH,anAhatAnAM saMparkAbhAvena pariNAmAbhAvAt, yasmAttvAhariSyante tataH pariNaMsyante,AhRtasyAvazyaM pariNAmabhAvAditi 3 / caturthastvatItabhaviSyadAharaNakriyAyA abhAvena pariNAmAbhAvAdavaseya iti 4 / etadanusAreNaiva prAgdarzitavikalpAnAmuttarasUtrANi vAcyAnIti // 10 // // 41 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 42 // praznAH / atha zarIrasaMparkalakSaNapariNAmAtpudgalAnAM cayAdayo bhavantIti taddarzanArthaM praznayannAha- neraiyANa mityAdi cayAdisUtrANi |1zatake pariNAmasUtrasamAnItikRtvA'tidezato'dhItAnIti, tathAhi jahA pariNayA tahA ciyAvI tyAdi, iha ca pustakeSu vAcanAbhedo uddezakaH1 sUtram 12 dRzyate tatra na saMmohaH kAryaH,sarvatrAbhidheyasya tulyatvAt, kevalaMpariNatasUtrAnusAreNa praznasUtrANi vyAkaraNAni ca matimatA'-2 nArakAnAM dhyeyAnIti, tatra citAH zarIre cayaM gatAH, upacitAH punarbahuzaH pradezasAmIpyena zarIre citA eveti, udIritAstu svabhAvato'nudi- pudgalabheda cayopacayotAnpudgalAnudayaprApte karmadalike karaNavizeSeNa prakSipya yAnvedayate, udIraNAlakSaNaM cedam, ja karaNeNAkaDDiya udae dijjA dIraNavedanaudIraNA esaa| tathA veditAHsvena rasavipAkena pratisamayamanubhUyamAnA aparisamAptAzeSAnubhAvA iti |tthaa nirjIrNAH kAtsyenAnu nirjarA''di aSTAdaza samayamazeSatadvipAkahAniyuktA iti / gAha tti pariNatAdisUtrANAM saMgrahaNAya gAthA bhavati,sAceyam pariNayetyAdi vyAkhyAtArthA, navaramekaikasminpade pariNatacitopacitAdau caturvidhA AhRtAH,1AhRtA AhriyamANAzca 2 anAhRtA AhariSyamANAzca 3 anAhRtA anAhariSyamANAzca 4, ityevaM catUrUpAH pudgalA bhavanti, praznanirvacanaviSayAH syuriti ||11||pudglaadhikaaraadevemaamssttaadshsuutriimaah neraiyANaM bhaMte! kaivihA poggalA bhijjaMti?, goyamA! kammadavvavaggaNamahikicca duvihA poggalA bhijjaMti, taMjahA- aNUceva baayraacev1|neriyaannN bhaMte! kativihA poggalA cijaMti?, goyamA! AhAradavvavaggaNamahikiccaduvihA poggalA cijaMti, taMjahAaNUMceva bAyarA ceva 2 / evaM uvacikhaMti 3 / nera0 ka. po. udIreMti? goyamA! kammadavvavaggaNamahikicca duvihe poggale udIreMti, taMjahA- aNUMceva bAyarAceva, sesAvi evaM ceva bhANiyavvA, evaM vedeti 5 nijati 6 uyaTTisu7 uvvarTeti 8 uvvaTTissaMti 9saMkAmiMsu (r)adhyavasAyenAkRSTA yadudayamAnIyate karma, eSodIraNA // yatkaraNenA''kRSyodaye dIyata udiirnnaissaa| 9 karmaprakRti udIra0 gA0 1 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 43 // 1 zatake uddezakaH 1 sUtram 12 nArakAnAM pudralabhedacayopacayodIraNavedananirjarA''di aSTAdaza praznAH / 10 saMkAmeti 11 saMkAmissaMti 12 nihattiMsu 13 nihatteti 14 nihattissaMti 15 nikAyaMsu 16 nikAyaMti 17 nikAissaMti 18, savvesuvi kammadavvavaggaNamahikicca gAhA- bheiyaciyA uvaciyA udIriyA veiyAya nijinnA / uya(vva)TTaNa-saMkAmaNa-nihattaNanikAyaNe tivihkaalo||1||||suutrm 12 // neraiyANaM bhaMte! kaivihA poggalA bhijjatI tyAdi vyaktam, navaraM bhijjaMti tti tIvramandamadhyatayA'nubhAgabhedena bhedavanto bhavanti, udvartanakaraNApavartanakaraNAbhyAM mandarasAstIvarasAH tIvrarasAstu mandarasA bhavantItyarthaH, uttaram, kammadavvavaggaNamahikicca tti samAnajAtIyadravyANAM rAzirdravyavargaNA, sA caudArikAdidravyANAmapyastItyata Aha, karmarUpA dravyavargaNA karmadravyANAM vA vargaNA karmadravyavargaNA tAmadhikRtya tAmAzritya, karmadravyavargaNAsatkA ityarthaH, karmadravyANAmeva ca mandetarAnubhAvacintA'sti na dravyAntarANAmitikRtvA karmadravyavargaNAmadhikRtyetyuktam, aNUMceva bAyarA ceva tti cevazabdaH samuccayArthaH, tatazcANavazvabAdarAzca, sUkSmAzcasthUlAzcetyarthaH, sUkSmatvaMsthUlatvaM caiSAM karmadravyApekSayaivAvagantavyaM nAnyApekSayA, yata audAri-2 kAdidravyANAM madhye karmadravyANyeva sUkSmANIti / evaM cayopacayodIraNavedananirjarAH zabdArthabhedena vAcyAH, kintu cayasUtra upacayasUtre cA''hAradavvavaggaNamahikicce ti yaduktaM tatrAyamabhiprAyaH,zarIramAzritya cayopacayau prAgvyAkhyAtau, taucAhAradravyebhya eva bhavato nAnyataH, ata AhAradravyavargaNAmadhikRtyetyuktamiti, udIraNAdayastu karmadravyANAmeva bhavantyatastatsUtreSUktaM karmadravyavargaNAmadhikRtyeti / uyaTiMsu tti, apavarttitavantaH, ihApavarttanaM karmaNAM sthityAderadhyavasAyavizeSeNa hInatAkaraNam, apavartanasya copalakSaNatvAdudvarttanamapIha dRzyam, tacca sthityAdervRddhikaraNasvarUpam, saMkAmeMsutti saMkramitavantaH, tatra saMkramaNaM mUlaprakRtyabhinnAnAmuttaraprakRtInAmadhyavasAyavizeSeNa parasparaM saMcAraNaM tathA cAha mUlaprakRtyabhinnAH saMkramayati guNata uttarAH Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 44 // 1zatake uddezakaH1 sUtram 13 nairayikAnAM krmbndhaadi| assttprshnaa:| prkRtiiH| nanvAtmA'mUrttatvAdadhyavasAyaprayogeNa // 1 // aparastvAha mottUNa AuyaM khalu daMsaNamohaM carittamohaM c| sesANaM pagaINaM uttaravihisaMkamo bhnnio||1|| etadeva nidarzAte, yathA kasyacitsadvedyamanubhavato'zubhakarmapariNatirevaMvidhA jAtA yena tadeva sadvedyamasadvedyatayA saMkrAmatIti, evamanyatrApi yojyamiti / nidhattesu tti nidhattAnkRtavantaH, iha ca vizliSTAnAM parasparataH pudgalAnAM nicayaM kRtvA dhAraNaM rUDhizabdatvena nidhattamucyate, udvarttanA'pavartanavyatiriktakaraNAnAmaviSayatvena karmaNo'vasthAnamiti / nikAiMsu tti nikAcitavantaH, nitarAM baddhavanta ityarthaH, nikAcanaM caiSAmeva pudgalAnAM parasparavizliSTAnAmekIkaraNamanyo'nyAvagAhitA, agniprataptapratihanyamAnazUcIkalApasyeva, sakalakaraNAnAmaviSayatayA karmaNo vyvsthaapnmitiyaavt| bhijjaMtI tyAdipadAnAM saMgrahaNI yathA bheiye tyAdigAthA gatArthA, navaram, apavartanasaMkramanidhattanikAcanapadeSu trividhaH kAlo nirdeSTavyaH, atItavartamAnAnAgatakAlanirdezena tAni vAcyAnItyarthaH, iha cApavartanAdInAmiva bhedAdInAmapi trikAlatA yuktA,nyAyasya samAnatvAt, kevalamavivakSaNAnna tannirdezaH sUtre kRta iti // 12 // atha pudgalAdhikArAdidaM sUtracatuSTayamAha neraiyANaM bhaMte! je poggale teyAkammattAe geNhaMti te kiM tItakAlasamae geNhaMti? paDuppannakAlasamae geNhaMti? aNA0 kA0 samae geNhaMti?, goyamA! no tIyakAlasamae geNhaMti paDuppannakAlasamae geNhaMti no aNA0 samae giNhaMti 1? neraiyANaM bhaMte! je poggalA teyAkammattAe gahie udIreMti te kiM tIyakAlasamayagahie poggale udIreMti paDuppannakAlasamae gheppamANe poggale udIreMti gahaNasamayapurakkhaDe poggale udIreMti?, goyamA! atIyakAlasamayagahie poggale udIreMtino paDuppannakAlasamae gheppamANe poggale udIreMti no gahaNasamayapurakkhaDe poggale udIreMti 2, evaM vedeti 3 nijareMti 4 // sUtram 13 // OAyurdarzanamohaM cAritramohaM ca muktvaa| zeSANAM prakRtInAmuttaravidhisaMkramo bhnnitH|| 1 // // 44 // Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 45 // 1zatake uddezakaH1 sUtram 14 nairayikAnAM krmbndhaadi| aSTapraznAH / neraiyANa mityAdi vyaktam, navaraM teyAkammattAe tti tejaHzarIrakArmaNazarIratayA, tadrUpatayetyarthaH, atItakAla samae tti kAlarUpaH samayo na tu samAcArarUpaH kAlo'pi samayarUpo na tu varNAdisvarUpa iti paraspareNa vizeSaNAtkAlasamayo'tItaH kAlasamayaH(atItakAlasamayaH),atItakAlasya cotsarpiNyAdeH samayaH paramanikRSTo'zo'tItakAlasamayastatra, paDuppanna tti pratyutpanno vartamAnaH, no'tItakAle ityAdAvatItAnAgatakAlaviSayagrahaNapratiSedho viSayAtItatvAt, viSayAtItattvaMca tayorvinaSTAnutpannatvenAsattvAditi, pratyutpannatve'pyabhimukhAn gRhNAti nAnyAn, gahaNasamayapurakkhaDe tti grahaNasamayaH puraskRtovartamAnasamayasya purovartI yeSAMte grahaNasamaya puraskRtAH,prAkRtatvAdevaM nirdezaH, anyathA puraskRtagrahaNasamayA iti syAd, grahISyamANA ityarthaH 1, udIraNA ca pUrvakAlagRhItAnAmeva bhavati, grahaNapUrvakatvAdudIraNAyAH, ata uktam, atItakAlasamayagRhItAnudIrayantIti, gRhyamANAnAMgrahISyamANAnAMcAgRhItatvAdudIraNA'bhAvastata uktaM no paDuppanne tyAdivedanAnirjarAsUtrayorapyeSaivopapattiriti 3-4 // 13 // atha karmAdhikArAdeveyamaSTasUtrI neraiyANaM bhaMte! jIvAo kiMcaliyaM kammaM baMdhaMti acaliyaM kammaM baMdhaMti?, goyamA! no caliyaM kammaM baMdhaMti acaliyaM kamma baMdhati bhaneraiyANaMbhaMte! jIvAo kiMcaliyaM kammaM udIreMti acaliyaM kammaM udIreMti?,goyamA! no caliyaMkammaM udIreMti acaliyaM kammaM udIreMti 2 / evaM vedeti3 uyaTeMti 4 saMkAmeMti 5 nihatteti 6 nikAyeMti 7, savvesu acaliyaM no caliyaM / neraiyANaM bhaMte! jIvAo kiM caliyaM kammaM nijareMti acaliyaM kammaM nijareMti?, goyamA! caliyaM kammaM nijareMti no acaliyaM kammaM nijareMti 8, gAhAH- baMdho-daya-vedo-yaTTa-saMkame taha nihttnn-nikaaye| acaliya(ya) kammaMtu(e) bhave caliyaMjIvAu(o) nijarae // 1 // ||suutrm 14 // // 45 // Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaha zrIabhaya vRttiyutama bhAga-1 // 46 // evaM ThiI AhAro ya bhANiyavvo, ThitI- jahA Thitipade tahA bhANiyavvA, savvajIvANaM AhAro'vi jahA pannavaNAe paDhame AhAruddesae tahA bhANiyavvo, etto ADhatto- neraiyANaM bhaMte! AhAraTThI? jAva dukkhattAe bhujo bhujo pariNamaMti, goymaa!| asurakumArANaM bhaMte! kevaiyaM kAlaM ThiI paNNattA?,jahanneNaM dasa vAsasahassAI ukkoseNaM sAtiregaMsAgarovamaM, asurakumArANaM bhaMte! kevaiyaM kAlassa ANamaMti vA pANamaMti vA?, goyamA! jahanneNaM sattaNhaM thovANaM ukkoseNaM sAiregassa pakkhassa ANamaMti vA pANamaMti vA, asurakumArANaM bhaMte! AhAraTThI?, haMtA AhAraTThI, asurakumArANaM bhaMte! kevaikAlassa AhAraTTe samuppajjai?, goyamA! asurakumArANaM duvihe AhAre pannatte, taMjahA- Abhoganivvattie ya aNAbhoganivvattie ya, tattha NaM je se aNAbhoganivvattie se aNusamayaM avirahie AhAraTTe samuppajjai, tattha NaM je se Abhoganivvattie se jahanneNaM cautthabhattassa ukkoseNaM sAiregassa vAsasahassassa AhAraTTe samuppajjai, asurakumArANaM bhaMte! kimAhAramAhAreMti?, goyamA! davvao aNaMtapaesiyAiMdavvAiM khittakAlabhAvapannavaNAgameNaM sesaMjahA neraiyANaMjAva teNaMtesiM poggalA kIsattAe bhujo bhujopariNamaMti?, goyamA! soiMdiyattAe surUvattAe suvannattAe 4 iTTattAe icchiyattAe bhijjiyattAe udRttAe No ahattAe suhattAe No duhattAe bhujo bhujo pariNamaMti, asurakumArANaM puvvAhAriyA puggalA pariNayA asurakumArAbhilAveNa jahA neraiyANaM jAva no acaliyaM kammaM nijaraMti / nAgakumArANaM bhaMte! kevaiyaM kAlaM ThitI pannattA?, goyamA! jahanneNaM dasa vAsasahassAI ukkoseNaM desUNAIdo paliovamAI, nAgakumArANaM bhaMte! kevaikAlassa ANamaMti vA pA0?, goyamA! jahanneNaM sattaNDaM thovANaM ukkoseNaM muhattapuhuttassa ANamaMti vA pA0, nAgakumArANaM AhAraTThI?, haMtA AhAraTThI, nAgakumArANaM bhaMte! kevaikAlassa AhAraTTe samuppajjai?, goyamA! nAgakumArANaM duvihe AhAre pannatte, taMjahAAbhoganivvattieya aNAbhoganivvattie ya, tattha NaMje se aNAbhoganivvattie se aNusamayamavirahie AhAraTTe samuppajai, tatthaNaM 1zatake | uddezakaH 1 sUtram 15 | asurakumArAdipRthivIkAyAdi dvIndrIyAdi manuSyAdi vAnamantarA| divaimAnikAntAnAmAhArasthityAdi praznAH / // 46 // Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 47 // je se Abhoganivvattie se jahanneNaM cautthabhattassa ukkoseNaM divasapuhuttassa AhAraTTe samuppajjai, sesaM jahA asurakumArANaM jAva no acaliyaM kammaM nijaraMti / evaM suvannakumArAvi jAva thaNiyakumArANaMti / puDhavikkAiyANaM bhaMte! kevaIyaM kAlaM ThiI pannattA?, goyamA! jahanneNaM aMtomuhattaM ukkoseNaM bAvIsaMvAsasahassAI, puDhavikkAiyA kevaikAlassa ANamaMti vA pA0?, goyamA! vemAya0 ANamaMti vA pA0?, puDhavikkAiyA AhAraTThI?, haMtA AhAraTThI, puDhavikkAiyANaM kevaikAlassa AhAraTTe samuppajjai?, goyamA! aNusamayaM avirahie AhAraTThe samuppajjai, puDhavikkAiyA kimAhAre(re)ti!, goyamA! davvaojahA neraiyANaMjAva nivvAghAeNaM chaddisiM vAghAyaM paDucca siya tidisiM siya cauddisiM siya paMcadisiM, vannao kAlanIlapItalohiyahAliddasukillANi, gaMdhao surabhigaMdha 2 rasao titta 5 phAsao kakkhaDa 8 sesaM taheva, NANattaM kaibhAgaM AhAreMti? kaibhAgaM phAsAiMti?, goyamA! asaMkhijjaibhAgaM AhArenti aNaMtabhAgaMphAsAiMti jAva tesiM poggalA kIsattAe bhujo bhujo pariNamaMti?, goyamA! phAsiMdiyavemAyattAe bhujobhujo pariNamaMti, sesaM jahA neraiyANaM jAva no acaliyaM kammaM nijaraMti / evaM jAva vaNassaikAiyANaM, navaraM ThitI vanneyavvA jAva (iyA) jassa, ussAso vemaayaae| beiMdiyANaM ThiI bhANiyavvA UsAso vemAyAe, beiMdiyANaM AhAre pucchA, goyamA! Abhoganivvattie ya aNAbhoganivvattie ya taheva, tattha NaMje se Abhoganivvattie se NaM asaMkhejasamae aMtomuhuttie vemAyAe AhAraTThe samuppajjai, sesaM taheva jAva aNaMtabhAgaM AsAyaMti, beiMdiyANaM bhaMte! je poggale AhArattAe geNhaMti te kiM savve AhAreMti No savve AhAreMti?, goyamA! beiMdiyANaMduvihe AhAre pannatte, taMjahA- lomAhAre pakkhevAhare ya, je poggale lomAhArattAe giNhaMti te savve aparisesie AhAreMti, je poggale pakkhevAhArattAe giNhaMti tesiNaM poggalANaM asaMkhijjaibhAgaM AhAreMti aNegAI ca NaM bhAgasahassAI aNAsAijamANAI aphAsijjamANAI viddhaMsamAgacchaMti, eesiNaM bhaMte! poggalANaM aNAsAijamANANaM aphAsAijamANANa ya 1zatake uddezakaH1 sUtram 15 asurakumArAdipRthivIkAyAdi dvIndrIyAdi manuSyAdi vAnamantarAdivaimAnikAntAnAmAhArasthityAdi praznAH / 3883 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 48 // 38888888888888888 kayare kayare appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA?, goyamA! savvatthovA puggalA aNAsAijamANA aphAsAijamANA aNaMtaguNA, beiMdiyANaM bhaMte! je poggalA AhArattAe giNhaMti te NaM tesiM puggalA kIsattAe bhujo bhujo pariNamaMti?, goyamA! jibhiMdiya phAsiMdiya vemAyattAe bhujo bhujo pariNamaMti, beiMdiyANaM bhaMte! puvvAhAriyA puggalA pariNayA taheva jAva caliyaM kamma nij'rNti| teiMdiyacauriMdiyANaM NANattaM ThiIe jAva NegAiM ca NaM bhAgasahassAI aNAghAijamANAI aNAsAijjamANAI aphAsAijamANAI viddhaMsamAgacchaMti, eesi NaM bhaMte! poggalANaM aNAghAijjamANAI 3 pucchA, goyamA! savvatthovA poggalA aNAghAijamANA aNAsAijamANA aNaMtaguNA aphAsAijamANA aNaMtaguNA, teiMdiyANaMghANiMdiyajibhiMdiyaphAsiMdiyavemAyAe bhujo 2 pariNamaMti, cauridiyANaM cakkhiMdiyaghANiMdiyajinibhadiyaphAsiMdiyattAe bhujo bhujo prinnmNti| paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM ThiI bhaNiUNaM UsAso vemAyAe, AhAro aNAbhoganivvattie aNusamayaM avirahio, Abhoganivvattio jahanneNaM aMtomuhuttassa ukkoseNaM chaTThabhattassa, sesaMjahA cauriMdiyANaMjAva caliyaMkammaM nijareMti / evaM maNussANavi, navaraM Abhoganivvattie jahanneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM aTThamabhattassa soiMdiyavemAyattAe bhujobhujo pariNamaMti sesaMjahA cauriMdiyANaM, taheva jAva nijreNti| vANamaMtarANaM ThiIe nANattaM, pariNamaMti avasesaM jahA nAgakumArANaM, evaM joisiyANavi, navaraM ussAso jahanneNaM muhattapuhuttassa ukkoseNavimuhattapuhuttassa, AhAro jahanneNaM divasapuhuttassa ukkoseNavi divasapuhuttassa sesaM taheva / vemANiyANaM ThiI bhANiyavvA ohiyA, UsAsojahanneNaM muhattapuhuttassa ukkoseNaM tettIsAe pakkhANaM, AhAro AbhoganivvattiojahanneNaM divasapuhattassa ukkoseNaM tettIsAe vAsasahassANaM, sesaMcaliyAiyaM taheva jAva nijjareMti ||suutrm 15 // neraiyANa mityAdiLaktA ca navaraM jIvAo kiM caliyaM ti jIvapradezebhyazcalitaM teSvanavasthAnazIlaM taditarattvacalitaM tadeva 1zatake uddezakaH1 sUtram 14 nairayikAnAM krmbndhaadi| aSTapraznAH / sUtram 15 | asurakumArA| dipRthivI| kAyAdi dvIndrIyAdi manuSyAdi vAnamantarAdivaimAnikAntAnAmAhArasthityAdi praznA : / // 48 // Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 49 // badhnAti, yadAha kRtsnairdezaiH svakadezasthaM rAgAdipariNato yogyam / badhnAti yogahetoH karma snehokta iva ca malam // 1 // iti / evamudIraNAvedanA'pavartanAsaMkramaNanidhattanikAcanAni bhAvyAni, nirjarA tu pudgalAnAM niranubhAvIkRtAnAmAtmapradezebhyaH sAtanam, sAca niyamAJcalitasya karmaNo nAcalitasyeti, iha saGgrahaNIgAthA baMdhodaye tyAdi vitArthA, kevalamudayazabdenodIraNA gRhiiteti||14|| uktA nArakavaktavyatA, atha caturviMzatidaNDakakramAgatAmasurakumAravaktavyatAmAha asurakumArANa mityAdi, tatrAsurakumAravaktavyatA nArakavaktavyatAvanneyA, yataH ThiiUsAsAhAre tyAdigAthoktAni sUtrANi 40 pariNayacie ityAdigAthAgRhItAni 6 bheiyacie ityAdigAthAgRhItAni 18 baMdhodaye tyAdigAthAgRhItAni 8, tadevaM dvisaptatiH sUtrANi nArakaprakaraNoktAni trayoviMzatAvasurAdiprakaraNeSu samAni, navaraM vizeSo'yamukkoseNaM sAiregaM sAgarovamamiti yaduktaM tadbalisaJjamasurakumArarAjamAzrityoktaM, yadAha camara 1 bali 2 sAra 1 mahiyaM ti, sattaNhaM thovANaM ti saptAnAM stokAnAmuparIti gamyate, stokalakSaNaM caivamAcakSate haTThassa aNavagallassa, niruvakiTThassa jaMtuNo / ege UsAsanIsAse, esa pANutti vucci||1|| sattapANUNi se thove, satta thovANi se lve| lavANaM sattahattarie, esa muhatte viyaahie|| 2 // idaM jaghanyamucchrAsAdimAnaM jaghanyasthitikAnAzrityAvagantavyam, utkRSTaM cotkRSTasthitikAnAzrityeti / cautthabhattassa tti caturthabhaktamityekopavAsasya sajJA tatastasyopari, ekatra dine bhuktvAhorAtraM cAtikramya tRtIye(dine)bhuJjata iti bhaavH| nAgakumAravaktavyatAyAmukkoseNaM desUNAI do paliovamAI ti yaduktaM taduttarazreNimAzrityAvaseyam, yadAha dAhiNa divaDDapaliyaM do desUNuttarillANa miti / muhattapuhuttassa tti, muhUrta uktalakSaNa eva, & 0 camarabalinoH (kramaza:) sAgaramadhikaM ca // OM hRSTasyAglAnasya nirupakRSTasya jantoreka ucchrAsaniHzvAso ya eSa prANa ityucyate // 1 // sapta prANAste stokaH sapta stokA atha lvH| lavAnAM yA saptasaptatireSa muhUrta iti vyaakhyaatH|| 0 dAkSiNAtyAnAM sArddhapalyamuttaratyAnAM dezone dve // 1zatake uddezakaH1 sUtram 14 nairayikAnAM krmbndhaadi| assttprshnaaH| sUtram 15 asurakumArAdipRthivIkAyAdi dvIndrIyAdi | manuSyAdi | vAnamantarAdivaimAnikAntAnAmAhArasthityAdi praznA : / // 49 // Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 50 // 1zatake uddezakaH1 sUtram 15 asurakumArA pRthaktvaM tu dviprabhRtirAnavabhyaH saGghayAvizeSaH samaye prasiddhaH, evaM suvannakumArANavi tti nAgakumArANAmiva suparNakumArAmapi sthityAdi vAcyam, idaM ca kiyaDUraM yAvadvAcyam? ityAha jAva thaNiyakumArANaM ti yAvatkaraNAdvidyutkumArAdiparigrahaH, eSAM cehAyaMkramo'vaseyaH, asurA 1 nAga 2 suvannA 3 vijU 4 aggI ya 5 dIva 6 udahI ya 7 / disi 8 vAU 9 thaNiyAviya 10 dasa bheyA jA bhavaNavAsINaM // 1 // atha bhavanapativaktavyatA'nantaraM daNDakakramAdeva pRthivyAdInAM sthityAdi nirUpayannAha puDhavI tyAdi dipRthivI kAyAdi vyaktamAvanaspatisUtrAt, navaram, aMtomuhutta nti muhUrttasyAntaram, antarmuhUrttam, bhinnamuhUrttamityarthaH, ukkoseNaM bAvIsaM vAsasahassAI dvIndrIyAdi ti yaduktaM tat kharapRthivImAzrityAvagantavyam, yadAha sohA ya 1 suddha 12 vAluya 14 maNosilA 16 sakkarA ya 18 kharapuDhavI 2 manuSyAdi vAnamantarAegaM bArasa coddasa solasa aTThAra(sa) baaviisaa||1|| iti / vemAyAe tti viSamA vividhA vA mAtrA kAlavibhAgo vimAtrA tayA, divaimAnikA ntAnAmAhAraidamuktaM bhavati, viSamakAlA pRthivIkAyikAnAmucchAsAdikriyA, iyatkAlAditi na nirUpayituM zakyate, jahA neraiyANa sthityAdi mityatidezAt, khettao asaMkhejjapaesogADhAiMkAlao annayaraThiiyAi mityAdidRzyam, nivvAghAeNaM chaddisiM ti vyAghAta AhArasya lokAntaniSkuTeSu saMbhavati nAnyatra, tato niSkuTebhyo'nyatra SaTsu dikSu, kathaM? catasRSu pUrvAdidikSva'rdhvamadhazca pudgalagrahaNaM karoti, tasya sthApanA, pU. vAghAyaM paDucca tti vyAghAtaM pratItya, vyAghAtazca niSkuTeSu, tatra ca siya tidisiM ti syAt kadAcittisRSu dikSvA- u. anya da. hAragrahaNaM bhavati,kathaM?,yadA pRthivIkAyiko'dhastana uparitane vA koNe'vasthitaH syAttadA'dhastAdalokaH pUrva-pa. dakSiNayozcAloka ityevaM tisRNAmalokenA''vRtatvAttadanyAsu tisRSupudgalagrahaNam, evamu 0 asurAH 1 nAgAH 2 suparNAH 3 vidyutaH 4 agnayazca 5 dvIpA 6 udadhayazca / 7 dizaH 8 vAyavaH 9 stanitAH 10 api ca bhavanavAsinAM daza bhedaaH||1|| zlakSNA ca zuddhA vAlukA manaHzilA zarkarA ca khrpRthvii| etAsAM kramata ekaM dvAdaza caturdaza SoDazASTAdaza dvAviMzatiH sahasrANi // praznAH / Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 51 // paritanakoNe'pi vAcyam, yadA punaradha upari cAloko bhavati tadA catasRSu (dikSu), yadA tu pUrvAdInAM SaNNAM dizAmanyatarasyAmaloko bhavati tadA paJcasviti, phAsao kakkhaDAI ti, iha karkazAdayo rUkSAntAH sparzA dRzyAH, sesaM taheva tti zeSa bhaNitAvazeSaM tathaiva yathA nArakANAM tathA pRthivIkAyikAnAmapi, taccedam, jAI bhaMte! lukkhAiM AhAreti tAI kiM puTThA apuTThAiM?, jai puTThAI kiM ogADhAiM aNogADhAiM? ityaadi| nANattaM ti nAnAtvaM bhedaH punaH pRthivIkAyikAnAM nArakApekSayA hAraM pratIdaM yathA kaibhAga mityAdi tatra phAsAiMti tti sparza kurvanti sparzayanti sparzanendriyeNAhArapudgalAnAM katibhAgaM spRzantItyarthaH, athavA sparzanAsvAdayanti prAkRtazailyA phAsAyaMti, sparzena vA''dadati gRhNantyupalabhanta iti phAsAiMti, idamuktaM bhavati, yathA rasanendriyaparyAptiparyAptakA rasanendriyadvAreNAhAramupabhuJjAnA AsvAdayantIti vyapadizyanta evamete sparzanendriyadvAreNeti, sesaM jahA neraiyANaM ti, taccaivam, puDhavikAiyANaM bhaMte! puvvAhAriyA poggalA pariNaye tyAdi, prAgvacca vyAkhyeyamiti / evaM jAva vaNassaikAiyANaM ti, anena pRthivIkAyikasUtrAmi(trANI)vApkAyikAdisUtrANi samAnItyuktam, sthitau punarvizeSo'ta evAha, navaraM ThiI vaNNeyavvA jA jassa tti, tatra jaghanyA sarveSAmantarmuhUrttam, utkRSTA tvapAMsapta varSasahasrANi tejasAmahorAtratrayaM vAyUnAM trINi varSasahasrANi vanaspatInAM dazeti, uktA ceyaM pRthivyAdikrameNa bAvIsAiM sahassA 1 satta sahassAI 2 tinihorattA 3 / vAe tinni sahassA 4 dasa vAsasahassiyA rukkhe 5 // 1 // ti / beiMdiyANaM Thii bhaNiUNa UsAso vemAyAe tti vaktavya iti zeSaH, sthitizca dvIndriyANAMdvAdazavarSANi, dvIndriyANAmAhArasUtre yaduktam, tatthaNaM je se Abhoganivvattie se NaM asaMkhejjasamaie aMtomuhuttie vemAyAe AhAraTTe samuppajjai tti, tasyAyamarthaH- asaGkhyAtasAmayika AhArakAlo 0 dvAviMzatiH sahasrANi sapta sahasrANi trINyahorAtrANi / vAyau trINi sahasrANi vRkSe daza varSasahasrANi // 1 // 1zatake uddezakaH1 sUtram 15 asurakumArAdipRthivIkAyAdi dvIndrIyAdi manuSyAdi vAnamantarAdivaimAnikAntAnAmAhArasthityAdi prshraaH| // 51 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 52 // manuSyAdi bhavati, sa cAvasarpiNyAdirUpo'pyastItyata ucyate, AntauhUrtikaH, tatrApi vimAtrayA'ntarmuhUrte samayAsaGkhyAtatvasyA- 1 zatake | saGkhayeyabhedatvAditi / beiMdiyANaM, duvihe AhAre pannatte, lomAhAre pakkhevAhAre ya tti, tatra lomAhAraHkhalvoghato varSAdiSu yaH uddezaka:1 sUtram 15 pudgalapravezaH sa mUtrAgamyata iti, prakSepAhArastu kAvalikaH, tatra prakSepAhAre bahavo'spRSTA eva zarIrAdantarbahizca vidhvaMsante asurakumArAsthaulyasaumyAbhyAm, ata evAha, je poggale pakkhevAhArattAe giNhatI tyAdi, aNegAiM ca NaM bhAgasahassAI tyasaGkhayeyA bhAgA dipRthivI kAyAdi ityarthaH, aNAsAijamANAI ti rasanendriyataH, aphAsAijamANAI ti sparzanendriyataH, kayara ityAdi yatpadaM tadevaM dRzyam, kayare dvIndrIyAdi kayarehito appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA va tti vyaktaM ca savvatthovA poggalA aNAsAijamANe tyAdi, ye'nAsvAdyamAnAH vAnamantarAkevalaM rasanendriyaviSayAstestokAH, aspRzyamANAnAmanantabhAgavarttina ityarthaH, ye tvaspRzyamANAH kevalaM sparzanaviSayAste- divaimAnikA'nantaguNA rasanendriyaviSayebhyaH sakAzAditi, teiMdiyacauriMdiyANaM nANattaM ThiIe tti, taccedam, jahanneNaM aMtomuhattaM ukkoseNaM ntAnAmAhAra sthityAdi teiMdiyANaM egUNapannAsaM rAiMdiyAI cauridiyANaM chammAsA tathA''hAre'pi nAnAtvaM tatra ca teiMdiyANaM bhaMte! je poggale AhArattAe praznAH / geNhatItyata Arabhya tAvatsUtraM vAcyaM yAvadaNegAiM ca NaM bhAgasahassAI aNAghAijjamANAi mityAdi, iha ca dvIndriyasUtrApekSayAnAghrAyamANAnItyatiriktamato nAnAtvam, evamalpabahutvasUtre pariNAmasUtre ca, caturindriyasUtreSu tu pariNAmasUtre ckkhidiyttaae| ghANiMdiyattAe ityadhikamiti nAnAtvamiti / paJcendriyatiryaksUtre ThiI bhaNiUNaM ti jahanneNaM aMtomuhattaM ukkoseNaM tinni paliovamAI ti, ityetadrUpAM sthiti bhaNitvA ussAso tti, ucchrAso vimAtrayA vAcya iti, tathA tiryakpaJcendriyANAmAhArArthaM prati yaduktam, ukkoseNaM chaThThabhattassa tti taddevakurUttarakurutiryakSu labhyate / manuSyasUtre yaduktamaSTamabhaktasye ti taddevakurvAdimithunakanarAnAzritya / samavaseyamiti / vANamaMtarANa mityAdi, vAnamantarANAM sthitau nAnAtvamavasesaM ti sthiteravazeSamAyuSkavarjamityarthaH, prAgukta // 52 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 53 // nairayikAdA vAtmaparA'' mAhArAdi vastu yathA nAgakumArANAM tathA dRzyam, vyantarANAM nAgakumArANAM ca prAyaH samAnadharmatvAt, tatra vyantarANAM 1zatake sthitirjaghanyena daza varSasahasrANi, utkarSeNa tu palyopamamiti / joisiyANaMpI tyAdi, jyotiSkANAmapi sthiteravazeSaM tathaiva uddezakaH1 sUtram 16 yathA nAgakumArANAm, tatra jyotiSkANAM sthitirjaghanyena palyopamASTabhAga utkarSeNa palyopamaM varSalakSAdhikamiti, navaram, ArambhAdiussAsa tti kevalamucchAsasteSAM na nAgakumArasamAnaH kintu vakSyamANaH, tathA cAha, jahanneNaM muhattapuhuttasse tyAdi, pRthaktvaM nirupnnm| dviprabhRtirAnavabhyaH, tatra yajaghanyaM muhUrtapRthaktvaM taddtriA muhUrtAH, yaccotkRSTaM tadaSTau nava veti, AhAro'pi vizeSita eva, tathA / cAha-AhAro ityAdi,vemANiyANaM ThiI bhANiyavvA ohiya tti, aughikI,sAmAnyA, sAca palyopamAdikA trayastriMzatsAgaro rambhAdi praznAH / pamAntA, tatra jaghanyA saudharmamAzritya, utkRSTA cAnuttaravimAnAnIti, ucchrAsapramANaMtu jaghanyaM jaghanyasthitikadevAnAzritya, itarattUtkRSTasthitikAnAzrityetyarthaH, atra gAthA jassa jai sAgarAiM tassa ThiI tattiehiM pkkhehiN| UsAso devANaM vAsasahassehi aahaaro||1||tti / tadetAvatA granthenoktA caturviMzatidaNDakavaktavyatA, iyaM ca keSucitsUtrapustakeSvevaM ThiI AhAro ityAdinAtidezavAkyena darzitA, sA ceto vivaraNagranthAdavaseyeti ||15||uktaa nArakAdidharmavaktavyatA, iyaM cArambhapUrviketyArambhanirUpaNAyAha jIvANaM bhaMte! kiM AyAraMbhA parAraMbhA tadubhayAraMbhA anArambhA?, goyamA! atthegaiyAjIvA AyAraMbhAvi parAraMbhAvitadubhayAraMbhAvi no aNAraMbhA, atthegaiyA jIvA no AyAraMbhA no parAraMbhA no tadubhayAraMbhA annaarNbhaa||se keNatuNaM bhaMte! evaM vuccai- atthegaiyA jIvA AyAraMbhAvi? evaM paDiuccAreyavvaM, goyamA! jIvAduvihA paNNattA, taMjahA-saMsArasamAvannagAya asaMsArasamAvanagA ya, tattha yasya yAvanti sAgaropamANi sthitistasya tAvadbhiH pakSarucchAsastatibhirvarSasahasrairAhArastu devAnAm / / Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 54 // 1zatake uddezaka:1 sUtram 16 aarmbhaadinirupnnm| nairayikAdAvAtmaparAssrambhAdi prshraa:| NaMje te asaMsArasamAvannagA teNaM siddhA, siddhANaMno AyAraMbhA jAva aNArambhA, tattha NaMje te saMsArasamAvannagA te duvihA pannattA, taMjahA-saMjayA ya asaMjayA ya, tattha NaMje te saMjayA te duvihA paNNattA, taMjahA- pamattasaMjayA ya appamattasaMjayA ya, tattha NaMje te appamattasaMjayA te NaM no AyAraMbhA no parAraMbhA jAva aNAraMbhA, tattha NaM je te pamattasaMjayA te suhaM jogaM paDucca no AyAraMbhA no parAraMbhA jAva aNAraMbhA, asubhaMjogaM paDucca AyAraMbhAvijAva no aNAraMbhA, tattha NaMje te asaMjayA te aviratiM paDucca AyAraMbhAvi jAva no aNAraMbhA, se teNaTeNaM goyamA! evaM vuccai- atthegaiyA jIvA jAva annaarNbhaa|| neraiyANaM bhaMte! kiM AyAraMbhA parAraMbhA tadubhayAraMbhA aNAraMbhA?,goyamA! neraiyA AyAraMbhAvijAva no aNAraMbhA, sekeNaTeNaM bhante evaM vuccai?,goyamA! aviratiM paDucca, seteNaTeNaMjAva no aNAraMbhA, evaMjAva asurakumArANavijAva paMciMdiyatirikkhajoNiyA, maNussA jahA jIvA, navaraM siddhavirahiyA bhANiyavvA, vANamaMtarAjAva vemANiyAjahA neriyaa|slessaa jahA ohiyA, kaNhalesassa nIlalesassa kAulesassa jahA ohiyA jIvA, navaraM pamattaappamattA na bhANiyavvA, teulesassa pamhalesassa sukkalesassa jahA ohiyA jIvA, navaraM siddhAna bhaanniyvvaa|| sUtram 16 // ArambhojIvopaghAtaH, upadravaNamityarthaH, sAmAnyena vA''zravadvArapravRttiH, tatra cAtmAnamArabhanta AtmanA vAsvayamArabhanta ityAtmArambhAH, tathA paramArabhante pareNa vA''rambhayatIti parArambhAH, tadubhayam, AtmapararUpaM tadubhayena vA''rambhanta iti tadubhayArambhAH, AtmaparobhayArambhavarjitAstvanArambhA iti praznaH, atrottaraMsphuTameva, navaramastizabdasyAvyayatvena bahutvArthatvAdasti vidyante santItyarthaH, athavA'styayaM pakSo yaduta, egaiya tti, ekakA eke kecanetyarthaH jIvAH, AtmArambhA apItyAdAvapizabda uttarapadApekSayA samuccaye, sa cAtmArambhatvAdidharmANAmekAzrayatApratipAdanArthaH bhinnAzrayatApratipAdanArtho // 54 // Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 55 // vA, ekAzrayatvaM ca kAlabhedenAvagantavyam, tathAhi- kadAcidAtmArambhAH kadAcitparArambhAH kadAcittadubhayArambhAH, ata 1 zatake eva noanArambhAH, bhinnAzrayatvaM tvevam, eke jIvA asaMyatA ityarthaH, AtmArambhA vA parArambhA vetyAdi / athaikasvabhAva uddezaka:1 sUtram 16 tvAjjIvAnAM bhedamasaMbhAvayannAha- se keNaTeNaM ti, atha kena kAraNenetyarthaH, duvihA pannatta tti mayA'nyaizca kevalibhiH, anena ArambhAdisamastasarvavidAM matAbhedamAha, matabhede tu virodhivacanatayA teSAmasatyavacanatApattiH, pATalIputrasvarUpAbhidhAyakaviruddha nirupnnm| nairayikAdAvacanapuruSakadambakavaditi, pramattasaMyatasya hi zubho'zubhazca yogaH syAt saMyatatvAtpramAdaparatvAccetyata Aha-subhaMjogaM paDucca vAtmaparADatti zubhayoga upayuktatayA pratyupekSaNAdikaraNam, azubhayogastu tadevAnupayuktatayA, Aha ca puDhavI AukkAe teUvAUvaNassai rambhAdi prazrAH / tasANaM / paDilehaNApamatto chaNhapi virAhao hoi||1|| tathA savvo pamattajogo samaNassa u hoi aarNbho| tti, ataH zubhAzubhau / yogAvAtmA(nA)rambhAdikAraNamiti / aviraiM paDuccatti, ihAyaMbhAvaH- yadyapyasaMyatAnAMsUkSmaikendriyAdInAMnA''tmArambhakAditvaM sAkSAdasti tathA'pyaviratiM pratItya tadasti teSAm, na hi te tato nivRttAH, ato'saMyatAnAmaviratistatra kAraNamiti, nivRttAnAM tu kathaJcidAtmAdyArambhakatve'pyanArambhakatvam, yadAha jA jayamANassa bhave virAhaNA suttvihismggss| sA hoi nijaraphalA ajjhtthvisohijuttss||1||tti|setennttennN ti, atha tena kaarnnenetyrthH||athaa''tmaarmbhktvaaditvmev nArakAdicaturviMzatidaNDakairnirUpayannAha neraiyANa mityAdi vyaktam, navaraM maNusse tyAdAvayamarthaH- manuSyeSu saMyatAsaMyatapramattApramattabhedAH pUrvoktAH santi tataste yathA jIvAstathA'dhyetavyAH kintu saMsArasamApannA itare ca te na vAcyAH, bhavavarttitvAdeva teSAmiti, 0pratilekhanApramattaH (kumbhakArazAlAdisthitaH) pRthivyaptejovAyuvanaspatitrasAnAM SaNNAmapi virAdhako bhavati // 1 // 0 zramaNasya tu sarvaH pramattayoga Arambho bhvti||3 0 sUtrokta vidhisamagrasya yatamAnasya yA virAdhanA bhavet sA'pi nirjaraphalA'dhyAtma (pariNAma) vizuddhiyuktasya // 1 // Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 56 // 1zatake uddezakaH1 sUtram 16 aarmbhaadinirupnnm| | nairayikAdAvAtmaparA''rambhAdi praznAH / etadevAha siddhavirahie ityAdi / vyantarAdayo yathA nArakAstathA'dhye(ta)vyAH, asaMyatatvasAdhAditi ||aatmaarmbhktvaadi bhirddhamai vA nirUpitAH te ca salezyAzcAlezyAzca bhavantIti salezyAMstAMstaireva nirUpayannAha salesA jahA ohiya tti, lezyA kRSNAdidravyasAnnidhyajanito jIvapariNAmaH, yadAha kRSNAdidravyasAcivyAt, pariNAmo ya aatmnH| sphaTikasyeva tatrAya, lezyAzabdaH pryujyte||1||ttr salezyA lezyAvanto jIvAH, jahAohiya tti yathA nArakAdivizeSaNavarjitA jIvA adhItAH, jIvA NaM bhaMte! kiM AyAraMbhA parAraMbhe tyAdinA daNDakena tathA salezyA jIvA api vAcyAH, salezyAnAmasaMsArasamApannatvasyAsambhavena saMsArasamApanna ityAdivizeSaNavarjitAnAM zeSANAM saMyatAdivizeSaNAnAM teSvapi yujyamAnatvAt, tatra cAyaM pAThakramaH- salesA NaM bhaMte! jIvA kiM AyAraMbhe tyAdi tadeva sarvam, navaraM jIvasthAne salezyA iti vAcyamiti, ayameko daNDakaH, kRSNAdilezyAbhedAttadanye SaT, tadevamete sapta, tatra kaNhalesasse tyAdi, kRSNalezyasya nIlalezyasya kApotalezyasya ca jIvarAzerdaNDako yathaudhikajIvadaNDakastathA'dhyetavyaH pramattApramattavizeSaNavarjaH, kRSNAdiSu hyaprazastabhAvalezyAsu saMyatatvaM nAsti, yaccocyate puvvapaDivaNNao puNa annayarIe ulesAe tti, tamuvyalezyAMpratItyeti mantavyam, tatastAsu pramattAdyabhAvaH, tatra sUtroccAraNamevam, kaNhalesANaM bhaMte! jIvA kiM AyAraMbhA parAraMbhA tadubhayAraMbhA anAraMbhA 4?, goyamA! AyAraMbhAvi jAva no aNAraMbhA, se keNatuNaM bhaMte! evaM vuccai?, goyamA! aviraiM paDucca evaM nIlakApotalezyAdaNDakAvapIti, tathA tejolezyAderjIvarAzerdaNDakAH 3 yathaughikA jIvAstathA vAcyAH, navaraM teSu siddhAnavAcyAH, siddhAnAmalezyatvAt, taccaivam, teulessANaM bhaMte! jIvA kiM AyAraMbhA 4?, goyamA! atthegaiyA AyAraMbhAvi jAva no aNAraMbhA, atthegaiyA no AyAraMbhA jAva aNAraMbhA, se pUrvapratipannacAritraH punaranyatarasyAM lezyAyAm / / // 56 // Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 1zatake uddezakaH1 sUtram 10 jnyaanaadidhrmkdbkm| aihabhavikAdijJAnAdi praznAH / // 57 // keNaTeNaM bhaMte! evaM vuccai?, goyamA! duvihA teulessA pannattA, taMjahA- saMjayA ya asaMjayA ye tyaadi|| 16 // bhavahetubhUtamArambhaM nirUpya bhavAbhAvahetubhUtaM jJAnAdidharmakadambakaM nirUpayannAha ihabhavie bhaMte! nANe parabhavie nANe tadubhayabhavie nANe?, goyamA!ihabhavie vi nANe parabhavie vi nANe tadubhayabhavie vi nnaanne| daMsaNaMpi evameva / ihabhavie bhaMte! caritte parabhavie caritte tadubhayabhavie caritte?, goyamA! ihabhavie caritte no parabhavie caritte no tadubhayabhavie caritte / evaM tave sNjme|suutrm 17 // ihabhavie ityAdi vyaktam, navaram, iha bhave (granthAgram 1000) vartamAnajanmani yadvarttate na tu bhavAntare tadehabhavikam, kAkupAThAcceha praznatA'vaseyA, tena kimaihabhavikaM jJAnamuta parabhavie tti parabhave, vartamAnAnantarabhAvinyanugAmitayA yadvarttate tatpArabhavikam, Ahozvittadubhayabhavie tti tadubhayarUpayoH, ihaparalakSaNayorbhavayoryadanugAmitayA varttate tattadubhayabhavikam, idaM caivaM na pArabhavikAdbhidyata iti paratarabhave'pi yadanuyAti tadvAhyam, ihabhavavyatiriktatvena paratarabhavasyApi parabhavatvAt, hrasvatAnirdezazceha sarvatra prAkRtatvAditi praznaH, nirvacanamapi sugamam, navaramihabhavie tti, aihabhavikaM yadihAdhItaM nAnantarabhave'nuyAti, pArabhavikaM yadanantarabhave'nuyAti, tadubhayabhavikaM tu yadihAdhItaM parabhave paratarabhave cAnuvartata iti / daMsaNaMpi evameva tti, darzanamiha samyaktvamavaseyam, mokSamArgAdhikArAt, yadAha samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArgaH (tattvA0 a01 sU0 1), yatra tu jJAnadarzanayoreva grahaNaMsyAttatra darzanaM sAmAnyAvabodharUpamavaseyamiti, evameve ti jJAnavat praznanirvacanAbhyAM (darzana) samavaseyam, cAritrasUtre nirvacane vizeSaH, tathAhi- cAritramaihabhavikameva, na hi cAritravAniha bhUtvA tenaiva cAritreNa punazcAritrI bhavati, yAvajjIvatA'vadhikatvAttasya, kiJcacAritriNaH saMsAre sarvaviratasya dezaviratasya ca deveSvevotpAdAt, tatra ca // 57 // Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 / / 58 // |1 zatake uddezakaH1 sUtram 18 asaMvRttasaMvRtANagArasiddhirAdi praznAH / virateratyantamabhAvAt, mokSagatAvapi cAritrasaMbhavAbhAvAt, cAritraM hi karmakSapaNAyAnuSThIyate, mokSe ca tasyAkiJcitkaratvAt, yAvaljIvamiti pratijJAsamApteH tadanyasyAzcAgrahaNAd, anuSThAnarUpatvAccAritrasya zarIrAbhAve ca tadayogAd, ata evocyate siddhe nocarittI noacarittI no acarittI ti caavirterbhaavaaditi| anantaraM cAritramuktaM tacca dvidhA tapaH saMyamabhedAditi, tayornirUpaNAyAtidezamAha, evaM tave saMjame tti praznanirvacanAbhyAM cAritravattapaHsaMyamI vAcyau, cAritrarUpatvAttayoriti // 17 // nanusatyapijJAnAdermokSahetutve darzana eva yativyam, tasyaiva mokSahetutvAt, yadAha bhaTThaNa carittAo suTTyaraM daMsaNaM gheyvvN| sijhaMti caraNarahiyA daMsaNarahiyA na sijhNti||1|| iti yo manyate taM zikSayituM praznayannAha asaMvuDeNaMbhaMte!aNagAre kiM sijjhai bujjhai muccai parinivvAi savvadukkhANamaMtaM karei?, goyamA! no iNaDhe smddhe|se keNaTeNaM jAva no aMtaM karei?, goyamA! asaMvuDe aNagAre AuyavajjAo satta kammapagaDIo siDhilabaMdhaNabaddhAo dhaNiyabaMdhaNabaddhAo pakarei rahassakAlaThiiyAo dIhakAlaTThiiyAo pakarei maMdANubhAvAo tivvANubhAvAo pakarei appapaesaggAo bahuppaesaggAo pakarei AuyaM ca NaM kammaM siya baMdhai siya no baMdhai assAyAveyaNijjaM ca NaM kammaM bhujo uvaciNAi aNAiyaM ca NaM aNavadaggaM dIhamaddhaM cAuraMtasaMsArakaMtAraM aNupariyaTTai, se eeNaDeNaM goyamA! asaMvuDe aNagAreNo sijjhi5|sNvudde NaM bhaMte! aNagAre sijjhai 5?, haMtA sijjhaijAva aMtaM karei, sekeNaTeNaM?, goyamA! saMvuDe aNagAre AuyavajAo satta kammapagaDIo dhaNiyabaMdhaNabaddhAo siDhilabaMdhaNabaddhAopakarei dIhakAlaThiIyAorahassakAlaTThiiyAo pakarei tivvANubhAvAo maMdANubhAvAo pakarei bahuppaesaggAo appapaesaggAopakarer3a, AuyaM ca NaM kammanabaMdhai, assAyAveyaNijjaM ca NaM kammaM no bhujo bhujo uvaciNAi, aNAiyaM rucAritrAddhaSTenApi darzanaM suSThutaraM gRhItavyam / caraNarahitAH sidhyanti darzanarahitA na sidhyanti // 1 // // 58 // Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatya zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 59 // 1zatake uddezakaH1 sUtram 18 asaMvRttasaMvRtANagArasiddhirAdi praznAH / caNaM aNavadaggaMdIhamaddhaM cAuraMtasaMsArakaMtAraM vIivayai, se eeNatuNaM goyamA! evaM vuccai-saMvuDe aNagAre sijjhaijAva aMtaM krei|| sUtram 18 // asaMvuDe Na mityAdi vyaktam, navaramasaMvuDe NaM ti, asaMvRtoniruddhAzravadvAraH, aNagAre tti, avidyamAnagRhaH sAdhurityarthaH sijjhai tti sidhyati, avAptacaramabhavatayA siddhigamanayogyo bhavati, bujjhai tti sa eva yadA samutpannakevalajJAnatayA svaparaparyAyopetAnnikhilAn jIvAdipadArthAn jAnAti tadA budhyata iti vyapadizyate, muccai tti sa eva saMjAtakevalabodho bhavopagrAhikarmabhiH pratisamayaM vimucyamAno mucyata ityucyate, parinivvAittisa eva teSAM karmapudgalAnAmanusamayaM yathA yathA kSayamApnoti tathA tathA zItIbhavan parinirvAtIti procyate, savvadukkhANamaMtaM kareitti sa eva caramabhavAyuSo'ntimasamaye kSapitAzeSakAzaH sarvaduHkhAnAmantaM karotIti bhaNyata iti praznaH, uttaraM tu kaNThyam, navaraM no iNaDhe samaDhe tti no naiva, iNaDhe tti, ayam, anantaroktatvena pratyakSo'rtho bhAvaH, samarthaH balavAn, vakSyamANadUSaNamudraprahArajarjaritatvAt, AuyavajjAo tti yasmAdekatra bhavagrahaNe sakRdevAntarmuhUrttamAtrakAla evAyuSo bandhastata uktamAyurvarjA iti siDhilabaMdhaNabaddhAo tti zlathabandhanam, spRSTatA vA baddhatA vA nidhattatA vA tena baddhAH, AtmapradezeSu saMbandhitAH pUrvAvasthAyAmazubhatarapariNAmasya kathaJcidabhAvAditi zithilabandhanabaddhAH, etAzcAzubhA eva draSTavyAH, asaMvRtabhAvasya nindAprastAvAt, tAH kimityAha, dhaNiyabaMdhaNabaddhAo pakareMti tti gADhatarabandhanA baddhAvasthA vA nidhattAvasthA vA nikAcitA vA prakaroti, prazabdasyAdikarmArthatvAtkartumArabhate, asaMvRtatvasyAzubhayogarUpatvena gADhataraprakRtibandhahetutvAt, Ahaca jogA payaDipaesaM ti, paunaHpunyabhAve tvasaMvRtatvasya tAH karotyeveti, yogaatprkRtideshbndhau|| // 59 // Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatya zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 1 zatake | uddezakaH1 sUtram 18 | asaMvRtta| saMvRtANagAra| siddhirAdi | prshraa:| // 60 // tathA hrasvakAlasthitikA dIrghakAlasthitikAH prakaroti, tatra sthitirupAttasya karmaNo'vasthAnam, tAmalpakAlAMmahatIM karotItyarthaH, asaMvRtatvasya kaSAyarUpatvena sthitibandhahetutvAt, Aha ca ThiimaNubhAgaM kasAyao kuNaitti / tathA maMdANubhAvetyAdi, ihAnubhAvo vipAko rasavizeSa ityarthaH, tatazcamandAnubhAvAH paripelavarasA:satIrgADharasAH prakaroti, asaMvRtatvasya kaSAyarUpatvAdeva, anubhAgabandhasya ca kaSAyapratyayatvAditi, appapaese tyAdi, alpaM stokaM pradezAgraM karmadalikaparimANaM yAsAM tAstathA, tA bahupradezAgrAH prakaroti, pradezabandhasyApi yogapratyayatvAd, asaMvRtatvasya ca yogarUpatvAditi, AuyaM ce tyAdi, AyuH punaH karma syAt kadAcidbadhnAti syAt kadAcinna badhnAti, yasmAtribhAgAdyavazeSAyuSaH parabhavAyuH prakurvanti, tena yadA tribhAgAdistadA badhnAti, anyadA na badhnAtIti, tathA asAe ityAdi, asAtavedanIyaM ca duHkhavedanIyaM karma punabhUyo bhUyaH punaHpunaH, upacinotyupacitaM karoti, nanu karmasaptakAntavarttitvAdasAtavedanIyasya pUrvoktavizeSaNebhya eva tadupacayapratipatteH kimetadvahaNena? iti, atrocyate, asaMvRto'tyantaduHkhito bhavatIti pratipAdanena bhayajananAdasaMvRtatvaparihArArthamidamityaduSTamiti, aNAiyaM ti, avidyamAnAdikamajJAtikaM vA, avidyamAnasvajanamRNaM vA, atItamRNajanyaduHsthatA'tikrAntaM duHsthatAnimittatayeti, RNAtItam, aNaMvA'NakaMpApamatizayenetaM gatamaNAtItam, aNavayaggaMti, avayagaMti dezIvacano'ntavAcakastatastanniSedhAdaNavayaggam, anantamityarthaH, athavA'vanatam, Asannamagram, anto yasya tattathA tanniSedhAdanavanatAgram, etadeva varNanAzAdavanatA (navatA) gramiti, athavA'navagatam, aparicchinnamagraM, parimANaM yasya tattathA, ata eva dIhamaddhaM ti dIrghAddhaM dIrghakAlaM dIrghAdhvaM vA dIrghamArga cAuratanti caturantam, devAdigatibhedAt pUrvAdidigbhedAcca caturvibhAgaMtadeva svArthikA 0 kaSAyataH sthityanubhAgabandhaM kroti| // 60 // Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyA zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 61 // 1zatake uddezakaH1 sUtram 19 akAmanirjarAdInAM devatvAdi praznAH / pratyayopAdAnAcAturantam, saMsArakaMtAraMti bhavAraNyam, aNupariyaTTaitti punaH punrbhmtiiti||asNvRtsy tAvadidaMphalaM saMvRtasya tu yatsyAttadAha saMvuDe Na mityAdi vyaktam, navaraM saMvRto'nagAraH pramattApramattasaMyatAdiH, sa ca caramazarIraH syAdacaramazarIro vA, tatra yazcaramazarIrastadapekSayedaM sUtram, yastvacaramazarIrastadapekSayA paramparayA sUtrArtho'vaseyaH, nanu pAramparyeNAsaMvRtasyApi sUtroktArthasyAvazyambhAvaH, yataH zuklapAkSikasyApi mokSo'vazyaMbhAvI, tadevaM saMvRtAsaMvRtayoH phalato bhedAbhAva eveti, atrocyate, satyam, kintu yatsaMvRtasya pAramparya tadutkarSataH saptASTabhavapramANam, yato vakSyati jahanniyaM carittArAhaNaM ArAhittA sattaTThabhavaggahaNehiM sijjhaitti, yaccAsaMvRtasya pAramparya tadutkarSato'pArddhapudgalaparAvarttamAnamapi syAd, virAdhanAphalatvAttasyeti, vIivayaitti vyativrajati vytikraamtiityrthH||18|| anagAraH saMvRtatvAtsidhyatItyuktaM yastu tadanyaH sa viziSTaguNavikalaH | san kiM devaH syAnna vA? iti praznayannAha jIve NaM bhaMte! assaMjae avirae appaDihayapaccakkhAyapAvakamme io cue peccA deve siyA?, goyamA! atthegaie deve siyA atthegaie no deve siyaa|se keNaTeNaM jAva io cue peccA atthegaie deve siyA atthegaie no deve siyA?, goyamA! je ime jIvA gAmAgaranagaranigamarAyahANikheDakabbaDamaDaMbadoNamuhapaTTaNAsamasannivesesu akAmataNhAe akAmachuhAe akAmabaMbhaceravAseNaM akAmasItAtavadaMsamasagaaNhANagaseyajallamalapaMkaparidAheNaM appataraM vA bhujataraM vA kAlaM appANaM parikilesaMti appANaM parikilesittA kAlamAse kAlaM kiccA annayaresuvANamaMtaresudevalogesudevattAe uvavattAro bhavaMti ||kerisaannNbhNte! tesiM vANamaMtarANaM devANaM devalogApaNNattA?, goyamA! se jahAnAmae- ihaMmaNussalogaMmi asogavaNe i vA sattavannavaNe ivAcaMpayavaNe ivA cUyavaNe ivA tilagavaNe ivA lAuyavaNe ivA niggohavaNe ivA chattovavaNe ivA asaNavaNe ivAsaNavaNe ivA ayasivaNe ivA kusuMbhavaNe // 61 // Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 2 // 1zatake uddezakaH1 sUtram 19 akAmanirjarAdInAM devatvAdi prazrAH / ivA siddhatthavaNe i vA baMdhujIvagavaNe i vA NicaMkusumiyamAiyalavaiyathavaiyagulaiyago(gu)cchiya jamaliyajuvaliyaviNamiyapaNamiyasuvibhattapiMDimaMjarivaDeMsagadhare sirIe atIva atIva uvasobhemANe uvasobhemANe ciTThai, evAmeva tesiM vANamaMtarANaM devANaM devalogA jahanneNaM dasavAsasahassadvitIehiM ukkoseNaMpaliovamaTTitIehiM bahUhiM vANamaMtarehiM devehiM taddevIhi ya AiNNA vitikiNNA uvatthaDA saMthaDA phuDA avagADhagADhasirIe atIva atIva uvasobhemANA ciTuMti, erisagANaM goyamA! tesiM vANamaMtarANaM devANaM devalogA paNNattA, se teNadveNaM goyamA! evaM vuccai jIveNaM asaMjae jAva deve siyaa||sevN bhaMte! sevaM bhaMte! tti bhagavaM goyame samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdati namaMsati vaMdaittA namasaittA saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANe viharati ||suutrm 19||pddhme sae paDhamo uddeso smtto|| jIveNa mityAdi vyaktam, navaramasaMjae tti, asAdhuH saMyamarahito vA, avirae tti prANAtipAtAdiviratirahitaH vizeSeNa vA tapasi rato yo na bhavati so'virataH, appaDihae ityAdi, pratihataM nirAkRtamatItakAlakRtaM nindAdikaraNena pratyAkhyAtaMca varjitamanAgatakAlaviSayaM pApakarma-prANAtipAtAdi yenasa pratihatapratyAkhyAtapApakarmA tanniSedhAdapratihatapratyAkhyAta pApakarmA, anenAtItAnAgatapApakarmAniSedha uktaH, asaMyato'viratazcetyanena vartamAnapApAsaMvaraNamabhihitam, athavA nanaiva pratihataM tapovidhAnena maraNakAlAdArAtkSapitaM pratyAkhyAtaMca maraNakAle'pyAzravanirodhena pApakarma yena sa tathA, athavA nanaiva pratihataM samyagdarzanapratipattitaH pratyAkhyAtaM ca sarvaviratyaGgIkaraNataH pApakarma-jJAnAvaraNAghazubhaM karma yena sa tathA, iotti, itaH prajJApakapratyakSAttiryagbhavAnmanuSyabhavAdvA cyuto mRtaH, pecca tti janmAntare devaH syAt? iti praznaH, je ime jIve tti ya ime pratyakSAsannAH paJcendriyatiryaJco manuSyA vA, gAme tyAdi grAmAdiSvadhikaraNabhUteSu, tatra grAmo janapadaprAyajanAzritaH sthAna // 62 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 63 // 1zatake uddezakaH1 sUtram 19 akAma| nirjarAdInAM devatvAdi |praznAH / vizeSaH, Akaro lohAdyutpattisthAnam, nakaraM kararahitam, nigamo vaNigjanapradhAnaM sthAnam, rAjadhAnI yatra rAjA svayaM vasati, kheTaM dhUliprAkAram, karbaTa kunagaram, maDambaM sarvato dUravartti sannivezAntaraM droNamukhaM jalapathasthalapathopetaM pattanaM vividhadezAgatapaNyasthAnam, tacca dvidhA jalapattanaM sthalapattanaM ceti, ratnabhUmirityanye, AzramaM tApasAdisthAnaM sannivezoghoSAdiH, eSAMdvandvastatasteSu, athavA grAmAdayo yesannivezAste tathA teSu, akAmataNhAetti, akAmAnAM nirjarAdhanabhilASiNAM satAm, tRSNA tRD, akAmatRSNA tayA, evamakAmakSudhA, akAmabaMbhaceravAseNaM ti, akAmAnAM nirjarAdhanabhilASiNAM satAm akAmo vA nirabhiprAyo brahmacaryeNa stryAdiparibhogAbhAvamAtralakSaNena vAsaH,rAtrau zayanamakAmabrahmacaryavAso'tastena, akAmaaNhANagaseyajallamalapaMkaparidAheNaM ti, akAmA ye'snAnakAdayastebhyo yaH paridAhaH sa tathA tena, tatra svedaH prasvedaH yAti ca lagati ceti jallo rajomAtram, mala: kaThinIbhUtaM raja eva, paGko mala eva svedenArdIbhUta iti, appataro vA bhujataro vA kAlaM ti prAkRtatvena vibhaktivipariNAmAdalpataraM vA bhUyastaraM vA bahutaraM kAlaM yAvat, vAzabdau devatvaM pratyalpetarakAlayoH samatA'bhidhAnArthI, kevalaM devatvesAmAnyataHsatyapi, alpatarakAlamakAmanirjarAvatAmaviziSTaM tatsyAditareSAMtu viziSTamiti, appANaM parikilesaMti tti vibAdhayanti, kAlamAse tti kAlo maraNaM tasya mAsaH prakramAdavasaraH kAlamAsastatra kAlaM kicca tti mRtvA, vANamaMtaresu tti vanAntareSu vanavizeSeSu bhavA avarNAgamakaraNAdvAnamantarAH, anye tvAhuH- vaneSu bhavA vAnAste ca te vyantarAzceti vAnavyantarAsteSAmete vAnamantarA vAnavyantarA vA'tasteSu, devalokeSu devAzrayeSu, devattAe uvavattAro bhavaMti tti ya ima ityatra yacchabdopAdAnAtte devatayopapattAro bhavantIti draSTavyam / tesiM ti ye devalokeSvakAmanirjarAvanto devatayotpadyante teSAmiti, se jahAnAmae tti se tti, atha yathA yena prakAreNa nAmeti saMbhAvane vAkyAlaGkAre vA, e, ityAmantraNArtho'laGkArArtha // 63 // Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1zatake zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 64 // eva vA, ihaM ti, iha martyaloke, asogavaNe i va tti, azokavanam, itizabda upapradarzane, anusvAralopaH sandhizca prAkRta tatvAt, veti vikalpArthaH, athavA asogavaNa ityatra prathamaikavacanakRta ekAraH,'I' zabdastu vAkyAlaGkAre, azokAdayastu uddezakaH1 sUtram 19 prasiddhA eva, navaraM sattavanna ti saptaparNaH saptacchada ityarthaH kusumiya tti saMjAtakusumam, mAiya tti mayUritaM saMjAtapuSpavizeSa- uddezakamityarthaH, lavaiya tti lavakitaM saMjAtapallavalavamaGkaravadityarthaH, thavaiya tti stabakitaM saMjAtapuSpastabakamityarthaH, gulaiya tti nigamanaM zrIgautamasaMjAtagulmakam, gulmaM ca latAsamUhaH, gucchiya tti saMjAtaguccham, gucchazca patrasamUhaH, yadyapi ca stabakagucchayoravizeSo / svAmino nAmakoze'dhItastathA'pIha puSpapatrakRto vizeSobhAvanIyaH, jamaliya tti yamalatayA samazreNitayA tattarUNAM vyavasthitatvAt bhagavanmahAvIraM vndnaadic| saMjAtayamalatvena yamalitam, juvaliya tti yugalatayA tattarUNAM saMjAtatvena yugalitam, viNamiya tti vizeSeNa puSpaphalabhareNa namitamitikRtvA vinamitam, paNamiya tti tenaiva namayitumArabdhatvAtpraNamitaM prazabdasyAdikarmArthatvAditi, tathA suvibhaktA ativibhaktAH suniSpannatayA piNDyo lumbyo maJjaryazca pratItAstA evAvataMsakA zekharakAstAn dhArayati yattatsuvibhaktapiNDImaJjaryavataMsakadharam, tataH kusumitAdInAM karmadhAraya iti, sirIe tti zriyA vanalakSyA, uvasobhemANe 2 tti, iha dvirvacanamAbhIkSNye bhRzatva ityarthaH,Ainna tti kvacitpradeze devAnAM devInAM ca vRndairAtmIyAtmIyA''vAsamaryAdAnullaGghanena vyAptAH, Azabdo'tra maryAdAvRttiH, tathA kvacittu viiinna tti taireva vRndairnijAvAsasImollaGghanena vyAptAH, vizabdo vizeSavAcI, uvatthaDatti, upastIrNAH, upazabdaH sAmIpyArthaH, stRJcA''cchAdanArthastatazcotpatadbhirnipatadbhizcAnavaratakrIDAsaktairuparyuparicchAditAH, saMthaDa tti saMstIrNAH, saMzabdaH parasparasaMzleSArthaH, tatazca kvacittaireva krIDamAnairanyo'nyasparddhayA samantatazcaladbhirAcchAditA iti, phuDa tti spRSTA AsanazayanaramaNaparibhogadvAreNa paribhuktAH sphuTA vA prakAzA vyantarasuranikarakiraNavisara II EX II Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 65 // 1zatake uddezakaH 2 sUtram 20 svyNkRtkrmvednprshnH| nirAkRtAndhakAratayA, avagADhagADha tti gADhaM bADhamavagADhAstaireva sakalakrIDAsthAnaparibhoganihitamanobhiradho'pi vyAptAH, gADhAvagADhA iti vAcye prAkRtatvAdavagADhagADhAH, iha ca devatvayogyasya jIvasyAbhidhAnena tadayogyaH sAmarthyAdavasIyata eveti, atthegaie no deve siye tyetasyAdAvuktasya pakSasya nirvacanaM kRtaM draSTavyamiti // athoddezakanigamanArthamAha sevaM bhaMte sevaM bhaMte tti, yanmayA pRSTaM tadbhagavadbhiH pratipAditaM tadevamitthameva bhadanta! nAnyathA, anena bhagavadvacane bahumAnaM darzayati, dvirvacanaM ceha bhaktisaMbhramakRtamiti, evaM kRtvA bhagavAn gautamaH zramaNaM bhagavantaM mahAvIraM vandate namasyati ceti // 19 // prathamazate prathamoddezakaH // 1-1 // ||prthmshtke dvitiiyoddeshkH|| vyAkhyAtaH prathamoddezakaH, atha dvitIya Arabhyate, asya caivaM saMbandhaH, prathamoddezake calanAdidharmakaM karma kathitaM tadeveha nirUpyate, tathoddezakArthasaGgahiNyAM dukkhe tti yaduktaM tadihocyate, tatprastAvanArthaM ca pUrvoktameva granthaM smarannAha rAyagihe nagare samosaraNaM, parisA niggayA jAva evaM vayAsI-jIve NaM bhaMte! sayaMkaDaM dukkhaM vedei?, goyamA! atthegaiyaM veei atthegaiyaM no veei, sekeNatuNaM bhaMte! evaM vuccai-atthegaiyaM vedei atthegaiyaM no veei?, goyamA! udinnaM veei aNudinnaM no veei, se teNaTeNaM evaM vuccai-atthegaiyaM veei atthegatiyaM no veei, evaM cauvvIsadaMDaeNaMjAva vemANie |jiivaannN bhaMte! sayaMkaDaM dukkhaM veenti?, goyamA! atthegaiyaM veyanti atthegaiyaMNo veyanti, sekeNaTeNaM?, goyamA! udinnaM veyanti no aNudinnaM veyanti, se teNaTeNaM, evaM jAva vemANiyA ||jiivennN bhaMte! sayaMkaDaM AuyaM veei? goyamA! atthegaiyaM veei atthegaiyaM no veei jahA dukkheNaM do daMDagA tahA AueNavido daMDagA egattapuhuttiyA, egatteNaMjAva vemANiyA puhutteNavi taheva ||||suutrm 20 // // 65 // Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 66 // * rAyagiha ityAdi pUrvavat, jIve Na mityAdi tatra sayaMkaDaM dukkhaM ti yatparakRtaM tanna vedayatIti pratItamevAtaH svayaMkRtamiti 1zatake pRcchati sma, dukkhaM ti sAMsArikaM sukhamapi vastuto duHkhamiti duHkhahetutvAd, duHkhaM karma vedayatIti, kAkupAThAt praznaH, uddezakaH2 sUtram 21 nirvacanaMtu yadudIrNaM tadvedayati, anudIrNasya hi karmaNo vedanameva nAsti tasmAdudIrNaM vedayati nAnudIrNam, na ca bandhAnantaramevo- nairayikAdidetyato'vazyaM vedyamapyekaM vedayatyekaM na vedayatItyevaM vyapadizyate, avazyaM vedyameva ca karma kaDANa kammANa Na mokkho atthI ti caturviMzati daNDakamAvacanAditi / evaM jAva vemANie ityanena caturviMzatidaNDakaH sUcitaH, sa caivam, neraieNaM bhaMte! sayaMkaDa mityaadi| evamekatvena hArazarIrodaNDakaH, tathA bahutvenAnyaH, sa caivam jIvA NaM bhaMte! sayaMkaDaM dukkhaM vedeMtI tyAdi tathA neraiyANaM bhaMte! sayaMkaDaM dukkha mityAdi, cchvAsa karmavarNananvekatve yo'rtho bahutve'pi sa eveti kiM bahutvapraznena? iti, atrocyate, kvacidvastunyekatvabahutvayorarthavizeSo dRSTo yathA lezyAvedanAsamyaktvAderekaM jIvamAzritya SaTSaSTisAgaropamANi sAdhikAni sthitikAla ukto nAnAjIvAnAzritya punaH sarvAddhati, evama kriyA''yutrApi saMbhavediti zaGkAyAM bahutvaprazno na duSTaH, avyutpannamatiziSyavyutpAdanArthatvAdveti / / athAyuH pradhAnatvAnnArakAdivya nirupaNe padezasyAyurAzritya daNDakadvayam, etasya ceyaM vRddhoktabhAvanA- yadA saptamakSitAvAyurbaddhaM punazca kAlAntare pariNAmavizeSAttRtIya dharaNIprayogyaM nirvartitaM vAsudeveneva tattAdRzamaGgIkRtyocyate, pUrvabaddhaM kazcinna vedayati, anudIrNatvAttasya, yadA punaryatraivala baddhaM tatraivotpadyate tadA vedayatItyucyate, tathaiva tasyoditatvAditi ||20||ath caturviMzatidaNDakamAhArAdibhirnirUpayannAha neraiyANaMbhaMte! savve samAhArA savve samasarIrA savve samussAsanIsAsA?, goyamA! no innttesmtte|sekennttennN bhaMte! evaM vuccaineraiyA nosavve samAhArAno savve samasarIrAno savve samussAsanissAsA?,goyamA! neraiyA duvihA pannattA, taMjahA- mahAsarIrAya 7 kRtAnAM karmaNAM mokSo naivaasti| navabhi praznA : / // 66 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 / / 67 // 1zatake uddezakaH 2 sUtram 21 nairayikAdicaturviMzatidaNDakamA hArazarIro appasarIrA ya, tattha NaM je te mahAsarIrA te bahutarAe poggale AhAreMti bahutarAe poggale pariNAmeMti bahutarAe poggale ussasaMti bahutarAe poggale nIsasaMti abhikkhaNaM AhAreMti abhikkhaNaM pariNAmeMti abhikkhaNaM UsasaMti abhikkhaNaM nI0, tattha NaMje te appasarIrAteNaM appatarAe puggale AhAreMti appatarAe puggale pariNAmeMti appatarAe poggale ussasaMti appatarAe poggale nIsasaMti Ahacca AhAreMti Ahacca pariNAmeMti Ahacca ussasaMti Ahacca nIsasaMti, se teNaTeNaM goyamA! evaM vuccai-neraiyA nosavve samAhArA jAva nosavve samussAsanissAsA / neraIyA NaM bhaMte! savve samakammA?, goyamA! No iNaDhe samaDhe, sekeNaTeNaM?, goyamA! neraiyA duvihA paNNattA, taMjahA-puvvovavannagA ya pacchovavannagA ya, tattha NaM je te puvvovavannagA te NaM appakammatarAgA, tattha NaM je te pacchovavannagA teNaM mahAkammatarAgA, seteNaTeNaMgoyamA! ||neriyaannNbhNte! savve samavannA?, goyamA! no iNaDhe samaDhe, sekeNaTeNaM taheva? goyamA! je te puvvovannagA te NaM visuddhavannatarAgA, tattha NaM je te pacchovavannagA te NaM avisuddhavannatarAgA taheva se teNaTeNaM evN0||neriyaannN bhaMte! savve samalessA?, goyamA! no iNaTesamaTe,sekeNaTeNaMjAva nosavve samalessA?, goyamA! neraiyA duvihA paNNattA, taMjahA-puvvovavannagAya pacchovavannagAya, tatthaNaMje te puvvovavannagA teNaM visuddhalessatarAgA, tatthaNaMje te pacchovavannagA teNaM avisuddhalessatarAgA, se teNadveNaM ||neriyaannN bhaMte! savvesamaveyaNA?, goyamA! no iNaDhe samaDhe, sekeNaTeNaM?, goyamA! neraiyA duvihA pannattA, taMjahA- sannibhUyA ya asannibhUyA ya, tattha NaM je te sannibhUyA te NaM mahAveyaNA, tattha NaM je te asannibhUyA te NaM appaveyaNatarAgA, se teNaTeNaM goyamA! | neraiyA savve samakiriyA?, goyamA! no iNaDhe samaDhe, se keNaTeNaM?, goyamA! neraiyA tivihA paNNattA, taMjahA-sammadiTThI micchAdiTThI sammAmicchadiTThI, tatthaNaje tesammadiTThI tesiNaMcattAri kiriyAopaNNattAo, taMjahA-AraMbhiyA 1 pari02 mAyA03 appacca04, tattha NaMje te micchAdiTThI tesiNaM paMca kiriyAo kajaMti-AraMbhiyA jAva cchvAsakarmavarNalezyAvedanAkriyA''yunavabhinirupaNe praznAH / II Els u Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 68 // micchAdasaNavattiyA, evaM sammAmicchAdiTThINaMpi, se teNaTeNaM goyamA! // neraiyA NaM bhaMte! savve samAuyA savve samovavannagA?, goyamA! no iNaTesamaTe, se keNaTeNaM?, goyamA! neraiyA cauvvihA pannattA, taMjahA- atthegaiyA samAuyA samovavannagA 1atthegaiyA samAuyA visamovavannagA 2 atthegaiyA visamAuyA samovavannagA 3 atthegaiyA visamAuyA visamovavannagA 4se teNaTeNaM goymaa!|| asurakumArANaM bhaMte! savve samAhArA savve samasarIrA, jahA neraiyA tahA bhANiyavvA, navaraM kammavannalessAo parivaNNeyavvAo, puvvovavannagA mahAkammatarAgA avisuddhavannatarAgA avisuddhalesatarAgA, pacchovavannagA pasatthA, sesaMtaheva, evaMjAva thnniykumaaraannN| puDhavikkAiyANaM AhArakammavannalessA jahA neraiyANaM // puDhavikkAiyA NaM bhaMte! savve samaveyaNA?, haMtA samaveyaNA, se keNaTeNaM bhaMte! samaveyaNA?, goyamA! puDhavikAiyA savve asannI asannibhUyA aNidAe veyaNaM vedeti se teNatuNaM // puDhavikkAiyA NaM bhaMte! savve samakiriyA 1, haMtA samakiriyA, sekeNadveNaM?, goyamA! puDhavikkAiyA savve mAI micchAdiTThI tANaM NiyayAo paMca kiriyAo kajaMti, taMjahA- AraMbhiyA jAva micchAdasaNavattiyA, se teNatuNaM samAuyA samovavannagA, jahA neraiyA tahA bhANiyavvA, jahA puDhavikkAiyA tahA jAva criNdiyaa| paMciMdiyatirikkhajoNiyA jahA neraiyA nANattaM kiriyAsu, paMciMdiyatirikkhajoNiyA NaM bhaMte! savve samakiriyA?, goyamA!, No ti0, sekeNaTeNaM, goyamA! paMciMdiyatirikkhajoNiyA tivihA pannattA, taMjahA-sammadiTThI micchAdiTThI sammAmicchAdiTThI, tattha NaMje te sammaddiTThI te duvihA pannattA, taMjahA- assaM(saM)jayA ya saMjayAsaMjayA ya, tatthaNaMjete saMjayAsaMjayA tesiNaM tinni kiriyAo kajaMti, taMjahA-AraMbhiyA pariggahiyA mAyAvattiyA, asaMjayANaM cattAri, micchAdiTThINaM paMca, sammAmicchAdiTThINaMpaMca, maNussA jahAneraiyA nANattaM je mahAsarIrAte bahutarAe poggale AhAreMti Ahacca AhAraitije appasarIrA te appatarAe AhAreMti abhikkhaNaM AhAreMti sesaM jahA neraiyANaMjAva veyaNA / maNussA NaM bhaMte! savve samakiriyA?, goyamA! No 1zatake uddezakaH2 sUtram 21 nairayikAdicaturviMzatidaNDakamAhArazarIrocchvAsakarmavarNalezyAvedanAkriyA''yunavabhinirupaNe praznAH / 888888888888886 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 69 // tiNaDhe samaDhe, se keNaTeNaM?, goyamA! maNussA tivihA pannattA, taMjahA- sammadiTThI micchAdiTThI sammAmicchAdiTThI, tattha NaM je te sammadiTThI te tivihA paNNattA, taMjahA- saMjayA assaM(saM)jayA saMjayAsaMjayA ya, tattha NaM je te saMjayA te duvihA paNNattA, taMjahAsarAgasaMjayA ya vIyarAgasaMjayA ya, tattha NaM je te vIyarAgasaMjayA te NaM akiriyA, tattha NaM je te sarAgasaMjayA te duvihA paNNattA, taMjahA- pamattasaMjayA ya apamattasaMjayA ya, tattha NaM je te appamattasaMjayA tesiNaM egA mAyAvattiyA kiriyA kajjai, tattha NaM je te pamattasaMjayA tesiNaM do kiriyAo kajaMti, taM0- AraMbhiyA ya mAyAvattiyA ya, tattha NaM je te saMjayAsaMjayA tesiNaM AillAo tinni kiriyAo kalaMti, taMjahA- AraMbhiyA 1 pariggahiyA 2 mAyAvattiyA 3, assaM(saM)jayANaM cattAri kiriyAo kalaMti AraM01 pari02 mAyAvatti03 appacca0 4, micchAdiTThINaM paMcaAraMbhi01 pari02mAyA0 3 appacca0 4 micchAdasaNa05, sammAmicchadiTThINaM paMca 5 / vANamaMtarajotisavemANiyA jahA asurakumArA, navaraM veyaNAe nANattaM mAyimicchAdiTThIuvavannagA ya appavedaNatarA amAyisammadiTThIuvavanagA ya mahAveyaNatarAgA bhANiyavvA, jotisvemaanniyaa|| salessA NaM bhaMte! neraiyA savve samAhAragA?, ohiyA NaM salessANaM sukkalessANaM, eesiNaM tiNhaM ekko gamo, kaNhalessANaM nIlalessANaMpi ekko gamo navaraM vedaNAe mAyimicchAdiTThIuvavannagA ya amAyisammadiTThIuvava0 bhANiyavvA / maNussA kiriyAsusarAgavIyarAgapamattA'pamattA Na bhANiyavvA / kAulesA(Na)evieseva gamo, navaraM neraie jahA ohie daMDae tahA bhANiyavvA, teulessA pamhalessA jassa asthi jahA ohiodaMDao tahA bhANiyavvA navaraM maNussA sarAgA vIyarAgA ya na bhANiyavvA, gAhA-dukkhAue udinne AhAre kammavannalessA y|smveynn samakiriyA samAue ceva boddhavvA ||1||||suutrm 21 // neraie ityAdi vyaktam, navaraM mahAsarIrA ya appasarIrA ye tyAdi, ihAlpatvaM mahattvaM cApekSikam, tatra jaghanyamalpatvamaGgalA 1zatake uddezakaH 2 sUtram 21 nairayikAdicaturviMzatidaNDakamAhArazarIrocchvAsakarmavarNalezyAvedanAkriyA''yunavabhinirupaNe praznA : / // 69 Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 70 // 1 zatake uddezaka:2 sUtram 21 nairayikAdicaturviMzatidaNDakamAhArazarIrocchvAsakarmavarNalezyAvedanA kriyA''yu saGkhayeyabhAgamAtratvam, utkRSTaM tu mahattvaM paJcadhanuHzatamAnatvam, etacca bhavadhAraNIyazarIrApekSayA, uttaravaikriyApekSayA tujaghanyamaGgalasaGkhyAtabhAgamAtratvam, itarattu dhanuHsahasamAnatvamiti, etena ca kiM samazarIrA ityatra prazna uttaramuktam, zarIraviSamatA'bhidhAne satyAhArocchrAsayorvaiSamyaM sukhapratipAdyaM bhavatIti zarIrapraznasya dvitIyasthAnoktasyApi prathamaM nirvacanamuktam // athAhArocchrAsapraznayornirvacanamAha tattha Na mityAdi ye yato mahAzarIrAste tadapekSayA bahutarAn pudgalAnAhArayanti, mahAzarIratvAdeva, dRzyate hi loke bRhaccharIro bahvAzI svalpazarIrazvAlpabhojI, hastizazakavat, bAhulyApekSaM cedamucyate, anyathA bRhaccharIro'pi kazcidalpamaznAtyalpazarIro'pi kazcidbhari bhuGkte tathAvidhamanuSyavat, na punarevamiha, bAhulyapakSasyaivAzrayaNAt, te canArakA upapAtAdisaadyAnubhavAdanyatrAsadvedyodayavarttitvenaikAntena yathA mahAzarIrA duHkhitAstIvAhArAbhilASAzca bhvntiiti| bahutarAe poggale pariNAmeMtitti, AhArapudgalAnusAritvAtpariNAmasya bahutarAnityuktam, pariNAmazcApRSTo'pyAhArakAryamitikRtvoktaH / tathA bahutarAe poggale ussasaMti tti, ucchAsatayA gRhNanti, nissasaMti tti niHzvAsatayA vimuJcanti, mahAzarIratvAdeva, dRzyate hi bRhaccharIrastajjAtIyetarApekSayA bahUcchrAsaniHzvAsa iti, duHkhito'pi tathaiva, duHkhitAzca nArakA iti bahutarAMstAnucchrasantIti / tathA''hArasyaiva kAlakRtaM vaiSamyamAha, abhikkhaNaM AhAreMti tti, abhIkSNaM paunaHpunyena yo yato mahAzarIraH sa tadapekSayA zIghrazIghratarAhAragrahaNa ityarthaH, abhikkhaNaM UsasaMti abhikkhaNaM nIsasaMti, ete hi mahAzarIratvena duHkhitataratvAdabhIkSNamanavaratamucchrAsAdi kurvantIti // tathA (tattha NaM) je ta ityAdi, ye te, iha ya ityetAvataivArthasiddhau yatta ityucyate tadbhASAmAtrameveti, appasarIrA appatarAe poggale AhAreMti tti ye yato'lpazarIrAste tadAharaNIyapudgalApekSayA'lpatarAn pudgalAnAhArayanti, alpazarIratvAdeva, Ahacca AhAreMti tti, kadAcidAhArayanti kadAcinnAhArayanti, mahAzarIrA''hAragrahaNA navabhinirupaNe praznA : / // 70 // Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 71 / / ntarAlApekSayA, bahutarakAlAntarAlatayetyarthaH, Ahacca UsasaMti nIsasaMti tti, ete hyalpazarIratvenaiva mahAzarIrApekSayA'lpatara duHkhatvAdAhatya, kadAcit sAntaramityarthaH, ucchrAsAdi kurvanti, yacca nArakAH santatamevocchrAsAdi kurvantIti prAguktaM tanmahAzarIrApekSayetyavagantavyamiti, athavA'paryAptakAle'lpazarIrAH santo lomA''hArApekSayA nA''hArayantyaparyAptakatvena cha ca nocchrusanti, anyadA tvAhArayantyucchrasanti cetyata AhatyAhArayantyAhatyocchvasantItyuktam, se teNaTeNaM goyamA! evaM vuccai-8 neraiyA savve no samAhAre tyAdi nigamanamiti // samakarmasUtre puvvovavannagA ya pacchovavannagA yatti pUrvotpannAH prathamataramutpannAstadanye tu pazcAdutpannAH, tatra pUrvotpannAnAmAyuSastadanyakarmaNAMca bahutaravedanAdalpakarmatvam, pazcAdutpannAnAMca nArakANAmAyuSkAdInAmalpatarANAM veditatvAnmahAkarmatvam, etacca sUtraM samAnasthitikA ye nArakAstAnaGgIkRtya praNItam, anyathA hi ratnaprabhAyA-8 (r) mutkRSTasthite rakasya bahunyAyuSi kSayamupagate palyopamAvazeSeca tiSThati tasyAmeva ratnaprabhAyAM dazavarSasahasrasthiti rako'nyaH kazcidutpanna itikRtvA prAgutpannaM palyopamAyuSkaM nArakamapekSya kiM vaktuM zakyaM mahAkarmeti? // evaM varNasUtre pUrvotpannasyAlpaM karma tatastasya vizuddho varNaH, pazcAdutpannasya ca bahukarmatvAdavizuddhataro varNa iti // evaM lezyAsUtre'pi, iha ca lezyAzabdena bhAvalezyA grAhyAH, bAhyadravyalezyA tuvarNadvAreNaivokteti ||smveynn tti samavedanAH samAnapIDAH, sannibhUya ttisajJA samyagdarzanaM latadvantaH saJjinaH sajJino bhUtAH sajJitvaM gatAHsajJibhUtAH, athavA'sajJinaH sajJino bhUtAH sajibhUtAH, cvipratyayayogAt, mithyAdarzanamapahAya samyagdarzanajanmanA samutpannA iti yAvat, teSAM ca pUrvakRtakarmavipAkamanusmaratAmaho mahaduHkhasaGkaTamidamakasmAdasmAkamApatitaM na kRto bhagavadarhatpraNItaH sakaladuHkhakSayakaro viSayaviSamaviSaparibhogavipralabdhacetobhirddharma ityato mahadduHkhaM mAnasamupajAyate'to mahAvedanAste, asajJibhUtAstu mithyAdRSTayaH, te tu svakRtakarmaphalamidamityevamajAnanto'nu 1 zatake uddezakaH2 sUtram 21 nairayikAdicaturviMzatidaNDakamAhArazarIrocchvAsakarmavarNalezyAvedanAkriyA''yunavabhinirupaNe praznA : / // 71 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 72 // caturviMzati kriyA''yu pataptamAnasA alpavedanAH syurityeke, anye tvAhuH sajinaH sajJipaJcendriyAH santaH, bhUtA nArakatvaM gatAH sajJibhUtAH, te 1 zatake mahAvedanAH, tIvrAzubhAdhyavasAyenAzubhatarakarmabandhanena mahAnarakeSUtpAdAt, asajJibhUtAstvanubhUtapUrvAsajJibhavAH, te uddezaka:2 sUtram 21 cAsajJitvAdevAtyantAzubhAdhyavasAyAbhAvAdratna prabhAyAmanatitIvravedananarakeSUtpAdAdalpavedanAH, athavA saJibhUtAH paryApta- nairayikAdikIbhUtAH, asajJinastvaparyAptakAH, te ca krameNa mahAvedanA itare ca bhavantIti pratIyata eveti // samakiriya tti, samAH, daNDakamAtulyAH kriyAH karmanibandhanabhUtA ArambhikyAdikA yeSAM te samakriyAH, AraMbhiya tti, ArambhaH pRthivyAdhupamardaH sa prayojana hArazarIrokAraNaM yasyAH sA''rambhikI 1, pariggahiya tti, parigraho dharmopakaraNavarjavastusvIkAro dharmopakaraNamUrchA ca sa prayojana cchvAsa karmavarNayasyAH sA pArigrahikI 2, mAyAvattiya tti, mAyA, anArjavam, upalakSaNatvAtkrodhAdirapi ca sA pratyayaH kAraNaM yasyAH sAla lezyAvedanAmAyApratyayA 3, appaccakkhANakiriya tti, apratyAkhyAnena nivRttyabhAvena kriyA karmabandhAdikaraNamapratyAkhyAnakriyeti 4 navabhipaMca kiriyAo kajaMti tti kriyante, karmakartari prayogo'yaM tena bhavantItyarthaH, micchAdasaNavattiya tti mithyAdarzanaM pratyayo / nirupaNe heturyasyAHsA mithyAdarzanapratyayA, nanu mithyAtvAviratikaSAyayogAH karmabandhahetava iti prasiddhiH, iha tvArambhAdayaste'bhihitA iti kathaM na virodhaH?, ucyate, ArambhaparigrahazabdAbhyAM yogaparigraho yogAnAM tadrUpatvAt, zeSapadaistu zeSabandhahetuparigrahaH pratIyata eveti, tatra samyagdRSTInAM catana eva, mithyAtvAbhAvAt, zeSANAM tu paJcApi, samyagmithyAtvasya mithyAtvenaiveha vivakSitatvAditi // savve samAuye tyAdipraznasya nirvacanacaturbhaGgayA bhAvanA kriyate, nibaddhadazavarSasahasrapramANAyuSo yugapaJcotpannA iti prathamabhaGgaH 1, teSveva dazavarSasahasrasthitiSu narakeSveke prathamataramutpannA aparetu pazcAditi dvitIyaH, anyairviSama00sAyabhAvAt pra0 praznAH / // 72 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatya zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 / / 73 // mAyurnibaddhaM kaizciddazavarSasahasrasthitiSu kaizcicca paJcadazavarSasahasrasthitiSu, utpattiH punaryugapaditi tRtIyaH3, kecitsAgaropamasthitayaH kecittu dazavarSasahasrasthitaya ityevaM viSamAyuSo viSamameva cotpannA iti caturthaH 4, iha saGgrahagAthA-AhArAIsusamA cha kamme vanne taheva lesaae| viyaNAe kiriyAe aauyuvvtticubhNgii||1||asurkumaaraannN bhaMte! ityAdinA'surakumAraprakaraNamAhArAdipadanavakopetaM sUcitam, tacca nArakaprakaraNavanneyam, etadevAha jahA neraiye tyAdi, tatrA''hArakasUtre nArakasUtrasamAne'pi bhAvanA vizeSeNa likhyate, asurakumArANAmalpazarIratvaMbhavadhAraNIyazarIrApekSayA jaghanyato'GgalAsaGkhayeyabhAgamAnatvam, mahAzarIratvaM tUtkarSataH saptahastapramANatvam, uttaravaikriyApekSayA tvalpazarIratvaM jaghanyato'GgalasaGkhayeyabhAgamAnatvaM mahAzarIratvaM tUtkarSato yojanalakSamAnamiti, tatraite mahAzarIrA bahutarAn pudgalAnAhArayanti, manobhakSaNalakSaNA''hArApekSayA, devAnAM hyasau syAt pradhAnazca, pradhAnApekSayA ca zAstre nirdezo vastUnAM vidhIyate, tato'lpazarIragrAhyA''hArapudgalApekSayA bahutarAMste tAnA''hArayantItyAdi prAgvat, abhIkSNamAhArayantyabhIkSNamucchrusanti cetyatra ye caturthAderuparyAhArayanti stoksptkaadeshvopryucchrusnti| tAnAzrityAbhIkSNamityucyate, utkarSato ye sAtirekavarSasahasrasyoparyAhArayanti sAtirekapakSasya copayucchrasanti tAnaGgIkRtyaiteSAmalpakAlInA''hArocchAsatvena punaH punarAhArayantItyAdivyapadezaviSayatvAditi, tathA'lpazarIrA alpatarAn pudgalAnAhArayantyucchrusanti cAlpazarIratvAdeva, yatpunasteSAMkAdAcitkatvamA''hArocchrAsayostanmahAzarIrAhArocchrAsAntarAlApekSayA bahutamAntarAlatvAt, tatra hyantarAle te nAhArAdi kurvanti tadanyatra kurvantItyevaM vivakSaNAditi, mahAzarIrANAmapyAhArocchrAsayorantarAlamasti kintu tadalpamityavivakSaNAdevAbhIkSNamityuktam, siddhaM ca mahAzarIrANAM teSAmAhArocchrAsayoralpAntaratvam, OAhArAdiSu samAH karmaNi varNe tathaiva leshyaayaam| vedanAyAM kriyaayaamaayurupptticturbhnggii||1|| 1zatake uddezakaH2 sUtram 21 nairayikAdicaturviMzatidaNDakamAhArazarIrocchvAsakarmavarNaH lezyAvedanAkriyA''yunavabhinirupaNe praznA : / Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 74 // alpazarIrANAM tu mahA'ntaratvam, yathA saudharmadevAnAM saptahastamAnatayA mahAzarIrANAM tayorantaraM krameNa varSasahasradvayaM pakSadvayaM ca, anuttarasurANAMca hastamAnatayA'lpazarIrANAM trayastriMzadvarSasahasrANi trayastriMzadeva ca pakSA iti, eSAM ca mahAzarIrANAmabhIkSNAhArocchrAsAbhidhAnenAlpasthitikatvamavasIyate, itareSAM tu viparyayo vaimAnikavadeveti, athavA lomAhArApekSayA'bhIkSNamanusamayamAhArayanti mahAzarIrAH paryAptakAvasthAyAm, ucchvAsastu yathoktamAnenApi bhavan paripUrNabhavApekSayA punaH punarityucyate, aparyAptakAvasthAyAM tvalpazarIrA lomAhAratonAhArayantyojAhArata evAharaNAditi kadAcitta AhArayantItyucyate, ucchAsAparyAptakAvasthAyAMca nocchrasantyanyadA tUcchusantItyucyata AhatyocchrasantIti / kammavannalessAo parivanneyavvAo tti karmAdIni nArakApekSayA viparyayeNa vAcyAni, tathAhi nArakA ye pUrvotpannAste'lpakarmakazuddhataravarNazubhataralezyA uktA asurAstu ye pUrvotpannAste mahAkarmANo'zuddhavarNA azubhataralezyAzceti, katham?, ye hi pUrvotpannA asurAste'tikandarpadadhmAta cittatvAnnArakAnanekaprakArayA yAtanayA yAtayantaH prabhUtamazubhaM karma saMcinvantItyato'bhidhIyante te mahAkarmANaH, athavA ye baddhAyuSaste tiryagAdiprAyogyakarmaprakRtibandhanAnmahAkANa: tathA'zubhavarNA azubhalezyAzca te, pUrvotpannAnAM hi kSINatvAcchubhakarmaNaH zubhavarNAdayaH, zubho varNo lezyA ca hrasatIti, pazcAdutpannAstvabaddhAyuSo'lpakarmANo bahutarakarmaNAmabandhanAdazubhakarmaNAmakSINatvAcca zubhavarNAdayaH syuriti ||vednaasuutrN ca yadyapi nArakANAmivAsurakumArANAmapi tathA'pi tadbhAvanAyAM vizeSaH, sa cAyam, ye sajJibhUtAste mahAvedanAH, cAritravirAdhanAjanyacittasantApAt, athavA saJibhUtAH sajhipUrvabhavAH paryAptA vA te zubhavedanAmAzritya mahAvedanA itare tvalpavedanA iti / evaM nAgakumArAdayo'pi 9 aucityena vaacyaaH|| puDhavikkAiyA laNaMbhaMte! AhArakammavannalessA jahA neraiyANaM ti catvAryapi sUtrANi nArakasUtrANIva pRthivIkAyikAbhilApenAdhIyanta ityarthaH, 1zatake uddezakaH 2 sUtram 21 nairayikAdicaturviMzatidaNDakamAhArazarIrocchvAsakarmavarNalezyAvedanAkriyA''yunavabhinirupaNe praznAH / // 74 // Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 75 // 1zatake uddezaka:2 sUtram 21 nairayikAdicaturviMzatidaNDakamA hArazarIro kevalamAhArasUtre bhAvanaivaM pRthivIkAyikAnAmaGgalAsaGghayeyabhAgamAtrazarIratve'pyalpazarIratvam, itaracceta AgamavacanA vaseyam puDhavikkAiyassa ogAhaNaTTayAe cauTThANavaDie tti, te ca mahAzarIrA lomAhArato bahutarAn pudgalAnAhArayantIti(nti) ucchrusanti cAbhIkSNaM mahAzarIratvAdeva, alpazarIrANAmalpAhArocchAsatvamalpazarIratvAdeva, kAdAcitkatvaMca tayoH paryAptaketarAvasthApekSamavaseyam // tathA karmAdisUtreSu pUrvapazcAdutpannAnAM pRthivIkAyikAnAM karmavarNalezyAvibhAgo nArakaiH sama eva, vedanAkriyayostu nAnAtvamata evAha asanni tti mithyAdRSTayo'manaskA vA, asannibhUya tti, asajJibhUtA asajJinAM yA jAyate tAmityarthaH, etadeva vyanakti, aNidAetti, anirdhAraNayA vedanAMvedayanti, vedanAmanubhavanto'pina pUrvopAttAzubhakarmapariNatiriyamiti mithyAdRSTitvAdavagacchanti, vimanaskatvAdvA mattamUrchitAdivaditi bhaavnaa| mAImicchAdiTThitti mAyAvanto hiteSu prAyeNotpadyante, yadAha, ummaggadesao maggaNAsao gUDhahiyaya maailo| saDhasIloya sasallo tiriyAuMbaMdhae jiivo||1||tti, tataste mAyina ucyante, athavA mAyehAnantAnubandhikaSAyopalakSaNam, ato'nantAnubandhikaSAyodayavanto'ta eva mithyAdRSTayo mithyAtvodayavRttaya iti / tANaM NiyaiyAo tti teSAM pRthivIkAyikAnAM naiyatikyo niyatA na tu triprabhRtaya iti, paJcaivetyarthaH, se teNaTeNaM samakiriya tti nigamanam, jAva cauriMdiya tti, iha mahAzarIratvamitaracca svasvAvagAhanA'nusAreNAvaseyam, AhArazca / dvIndriyAdInAM prakSepalakSaNo'pIti / paMciMdiyatirikkhajoNiyA jahA neraiya tti pratItam, navaramiha mahAzarIrA abhIkSNamAhArayantyucchrasanti ceti yaducyate tatsaGkhyAtavarSAyuSo'pekSyetyavaseyam, tathaiva darzanAt, nAsaGkhyAtavarSAyuSaH, teSAM prakSepAhArasya 0 pRthivIkAyikaH pRthvIkAyikasya zarIrApekSayA (avagAhanArthatayA)catuHsthAnapatitaH (anantabhAgAnantaguNavaye) // 0 unmArgadezako mArganAzako gUDhahRdayo maayaavii| zaThasvabhAvaH sazalyazca jIvastiryagAyurbadhnAti // 1 // cchvAsakarmavarNalezyAvedanAkriyA''yunavabhinirupaNe praznAH / Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 76 // SaSThasyopari pratipAditatvAt, alpazarIrANAM tvAhArocchrAsayoH kAdAcitkatvaM vacanaprAmANyAditi, lomAhArApekSayA tu sarveSAmapyabhIkSNamiti ghaTata eva, alpazarIrANAMtu yatkAdAcitkatvaMtadaparyAptakatve lomAhArocchrAsayorabhavanena paryAptakatve ca tdbhaavenaavseymiti||tthaa karmasUtre yatpUrvotpannAnAmalpakarmatvamitareSAMtumahAkarmatvaMtadAyuSkAditadbhavavedyakarmApekSayA'vaseyam // tathA varNalezyAsUtrayoryatpUrvotpannAnAM zubhavarNAdyuktaM tattAruNyAt pazcAdutpannAnAMcAzubhavarNAdi bAlyAdavaseyam, loke tathaiva darzanAditi / tathA saMjayAsaMjaya tti dezaviratAH sthUlAt prANAtipAtAdernivRttatvAditarasmAdanivRttatvAcceti / maNussA jahA neraiya tti tathA vAcyA iti gamyaM, nANattaM ti nAnAtvaM bhedaH punarayaM, tatra maNussA NaM bhaMte! savve samAhAragA? ityAdi praznaH, no iNaDhe samaTTha ityAdhuttaraM jAva duvihA maNussA pannattA, taMjahA- mahAsarIrA ya appasarIrA ya, tattha NaM je te mahAsarIrA te bahutarAe poggale AhAreMti, evaM pariNAmeMti UsasaMti nIsasaMti // iha sthAne nArakasUtra abhikkhaNaM AhAreMtI tyadhItam, iha tu Ahacce tyadhIyate, mahAzarIrA hi devakurvAdimithunakAH,te ca kadAcidevAhArayanti kAvalikAhAreNa, aTThamabhattassa AhAro ttivacanAt, alpazarIrAstvabhIkSNamalpaMca, bAlAnAM tathaiva darzanAt saMmUrchimamanuSyANAmalpazarIrANAmanavaratamAhArasambhavAcca, yacceha pUrvotpannAnAM zuddhavarNAdi tattAruNyAt saMmUrchimApekSayA veti / sarAgasaMjaya tti, akSINAnupazAntakaSAyAH vIyarAgasaMjaya tti, upazAntakaSAyAHkSINakaSAyAzca, akiriya tti vItarAgatvenArambhAdInAmabhAvAdakriyAH, egAmAyAvattiya tti, apramattasaMyatAnAmekaivamAyApratyayA kiriyA kajjaitti kriyate, bhavati kadAciduDDAharakSaNapravRttAnAmakSINakaSAyattvAditi, AraMbhiya tti pramattasaMyatAnAM ca sarvaH pramattayoga Arambha itikRtvA''rambhikI syAt, akSINakaSAyatvAcca mAyApratyayeti / vANamaMtarajoisavemANiyA jahA asurakumAratti, tatra shriirsyaalptvmhttvesvaavgaahnaanusaarennaavseye| tathA vedanAyAmasurakumArAH 1 zatake uddezaka: 2 sUtram 21 nairayikAdicaturviMzatidaNDakamAhArazarIrocchvAsakarmavarNalezyAvedanAkriyA''yunavabhinirupaNe praznAH / // 76 // Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 77 // 1zatake uddezaka:2 sUtram 21 nairayikAdicaturviMzatidaNDakamAhArazarIrocchvAsakarmavarNalezyAvedanA kriyA''yu sannibhUyA ya asannibhUyA ya, sannibhUyA mahAveyaNA asannibhUyA appaveyaNetyevamadhItAH, vyantarA api tathaivAdhyetavyAH, yato'surAdiSu vyantarAnteSu deveSvasajJina utpadyante, yato'traivoddezake vakSyati, asannI NaM jahanneNaM bhavaNavAsIsu ukkoseNaM vANamaMtaresu tti, te cAsurakumAraprakaraNoktayuktaralpavedanA bhavantItyavaseyam, yattu prAguktaM sajhinaH samyagadRSTayo'sajJinastvitara iti tadvRddhavyAkhyAnusAreNaiveti, jyotiSkavaimAnikeSu tvasajJino notpadyante 'to vedanApade teSvadhIyate duvihA jotisiyAmAyimicchadiTThI uvavannagA ye tyAdi, tatra mAyimithyAdRSTayo'lpavedanA itare ca mahAvedanAH zubhavedanAmAzrityeti, etadeva darzayannAha- navaraM veyaNAe ityAdi / athacaturviMzatidaNDakameva lezyAbhedavizeSaNamAhArAdipadainirUpayan daNDakasaptakamAha salessANaM bhaMte! neraiyA savve samAhAraga tti, anenA''hArazarIrocchrAsakarmavarNalezyAvedanAkriyopapAtAkhyapUrvoktanavapadopetanArakAdicatuviMzatipadadaNDako lezyApadavizeSitaH sUcitaH, tadanye ca kRssnnleshyaadivishessitaaH| pUrvoktanavapadopetA eva yathAsambhavaM nArakAdipadAtmakAH SaD daNDakAH sUcitAH / tadevameteSAM saptAnAMdaNDakAnAMsUtrasaGkepArtha yo yathA'dhyetavyastaMtathA darzayannAha ohiyANa mityAdi, tatraughikAnAMpUrvoktAnAM nirvizeSaNAnAM nArakAdInAM tathA salezyAnAmadhikRtAnAmeva zuklalezyAnAMtu saptamadaNDakavAcyAnAmeSAM trayANAmeko gamaH- sadRzaH pAThaH, salezyaH zuklalezyazcetyevaMvidhavizeSaNakRta eva tatra bhedaH, aughikadaNDakasUtravadanayoH sUtramiti hRdayam, tathA jassatthI tyetasya vakSyamANapadasyeha sambandhAdyasya zuklalezyA'sti sa eva taddaNDake'dhyetavyaH, teneha paJcendriyatiryaJco manuSyA vaimAnikAzca vAcyAH, nArakAdInAM zuklalezyAyA abhAvAditi, kiNhalesanIlalesANaMpi ego gamo, audhika evetyarthaH, vizeSamAha navaraM veyaNe tyAdi, kRSNalezyAdaNDake nIlalezyAdaNDake ca vedanAsUtre duvihANeraiyA pannattA sannibhUyA ya asannibhUyA yatti, aughikadaNDakAdhItaM nAdhyetavyam, asajJinAMprathamapRthivyA navabhi nirupaNe praznAH / // 77 // Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 78 // daNDakamA hArazarIro mevotpAdAt, asaNNI khalu paDhama miti vacanAt, prathamAyAM ca kRSNanIlalezyayorabhAvAt, tarhi kimadhyetavyamityAha 1zatake mAyimicchadiTThiuvavannagA ye tyAdi, tatra mAyino mithyAdRSTayazca mahAvedanA bhavanti, yataH prakarSaparyantavartinI sthitimazubhAM te uddezakaH 2 sUtram 21 nirvarttayanti, prakRSTAyAM ca tasyAM mahatI vedanA saMbhavati, itareSAM tu viparIteti / tathA manuSyapade kriyAsUtre yadyapyaughikadaNDake nairayikAditivihA maNussA pannattA, taMjahA-saMjayA 3, tattha NaM je te saMjayA te duvihA pannattA, taMjahA- sarAgasaMjayA ya vIyarAgasaMjayA, tattha NaM jela caturvizatite sarAgasaMjayA te duvihA pannatA, taMjahA- pamattasaMjayA ya appamattasaMjyA yatti paThitam, tathA'pi kRSNanIlalezyAdaNDakayo dhye cchvAsatavyam, kRSNanIlalezyodaye saMyamasya niSiddhatvAt, yaccocyate puvvapaDivannaopuNa annayarIe ulessAe tti tatkRSNAdidravyarUpAM karmavarNadravyalezyAmaGgIkRtya na tu kRSNAdi dravyasAcivyajanitAtmapariNAmarUpAMbhAvalezyAm, etacca prAguktamiti, etadeva darzayannAha lezyAvedanA kriyA''yumaNusse tyAdi, tathA kApotalezyAdaNDako'pi nIlAdilezyAdaNDakavadadhyetavyaH, navaraM nArakapade vedanAsUtre nArakA navabhiaughikadaNDakavadeva vAcyAH , te caivam, neraiyA duvihA pannattA, taMjahA- sannibhUyA ya asannibhUyA ya tti, asajJinAM prathama- nirupaNe praznAH / pRthivyutpAdena kApotalezyAsambhavAdata Aha kAulessANavI tyaadi| tathA tejolezyA padmalezyA ca yasya jIvavizeSasyAsti tamAzritya yathaughiko daNDakastathA tayordaNDako bhaNitavyau, tadastitA caivam, nArakANAM vikalendriyANAM tejo vAyUnAM cAdyAstina eva bhavanapati pRthivyambuvanaspativyantarANAmAdyAzcatasraH, paJcendriyatirthagmanuSyANAM SaD, jyotiSAM tejolezyA, vaimAnikAnAM timraH prazastA iti, Aha ca kiNhAnIlAkAUteulesA ya bhvnnvNtriyaa| joisasohammIsANa teulesA munneyvvaa|| // 78 // 0asaMjJI khalu prthmaayaaN| 0 pUrvapratipannakaH punaranyatarasyAM tu leshyaayaam| 0 bhavanavyantarAH kRSNanIlakApotatejolezyAH, jyotiSkasaudharmezAnAstejolezyA jJAtavyAH // 1 // Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatya zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 79 // 1zatake uddezaka:2 sUtram 22 lezyAvicAra prazrAH / ythaaprjnyaapnaayaam| 1 // kappe saNaMkumAre mAhide ceva baMbhaloge y| eesu pamhalesA teNa paraM sukkalessA u||2|| tathA puDhavIAuvaNassaibAyarapatteya lesa cattAri (tejolezyAntAH) gabbhayatiriyanaresu challesA tinni sesaannN||3|| kevalamaughikadaNDake kriyAsUtre manuSyAH sarAgavItarAgavizeSaNA adhItA iha tu tathA na vAcyAH, tejaHpadmalezyayorvItarAgatvAsambhavAcchuklalezyAyAmeva tatsambhavAt, pramattApramattAstUcyanta iti, etadeva darzayannAha teulesA pamhalese tyAdi / gAha tti, uddezakAditaH sUtrArthasaGgrahagAthA gatArthA'pi sukhabodhArthamucyate-duHkhamAyuzcodIrNaM vedayatItyekatvabahutvAbhyAM daNDakacatuSTayamuktam, tathA AhAre tti neraiyA kiM samAhArA? ityAdi, tathA kiM samakammA? tathA kiM samavannA? tathA kiM samalesA? tathA kiM samaveyaNA? tathA kiM samakiriyA? tathA kiM samAuyA samovavannaga tti gAthArthaH // 21 // prAk salezyA nArakA ityuktamathalezyA nirUpayannAha kar3a NaM bhaMte! lessAo pannattAo?, goyamA! challessAo pannattA, taMjahA-lesANaM bIyao uddesao bhANiyavvo jAva iddddii|| sUtram 22 // tatrAtmani karmapudgalAnAM lezanAtsaMzleSaNAllezyA, yogapariNAmazcaitAH, yoganirodhe lezyAnAmabhAvAt, yogazca zarIranAmakarmapariNativizeSaH, lessANaM bIo uddesao tti prajJApanAyAM lezyApadasya caturuddezakasyeha dvitIyoddezako lezyAsvarUpAvagamAya bhaNitavyaH, prathama iti kvacidRzyate so'papATha iti / atha kiyaDUraM yAvadityAha jAva iDDI, RddhivaktavyatAM yAvat, sa cAyaM saGkhapataH kai NaM bhaMte! lesAo pannatAo?, goyamA! chalesAo pannatAo, taMjahA- kaNhalesA 6, evaM sarvatra prazna uttaraM ca + sanatkumAre kalpe mAhendre brahmaloke caiv| eteSu padmalezyA tataH paraM zuklalezyaiva // 2 // pRthivyabbanaspatibAdarapratyekAnAM catasro lezyAH (tejo'ntaaH)| garbhajatiryaGnarANAM SaD lezyAH zeSANAM tisrH|| 3 // Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 80 // vAcyam, neraiyANaM tinni kaNhalessA 3, tirikkhajoNiyANaM 6, egidiyANaM 4, puDhaviAuvaNassaINaM 4, teuvAubeiMdiyateiMdiyacauridiyANaM 3, paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM 6 ityAdi bahu vAcyaM yAvade esi NaM bhaMte! jIvANaM kaNhalessANaM jAva sukkalessANaM kayare 2 hiMto appaDdiyA vA mahaDyiA vA? , goyamA! kaNhalessehiMto nIlalesA mahaDDiyA, nIlalesehiMto kAvoyalese tyAdi // 22 // atha pazava: pazutvamaznuvata ityAdivacanavipralambhAdyo manyate'nAdAvapi bhava ekadhaiva jIvasyAvasthAnamiti tadbodhanArtha / 1 zatake uddezakaH 2 sUtram 23 pazavaH pazutvamaznuvata ityAdivacanavatkimekacaiva jIvasyAvasthAnamiti praznAH / praznayannAha jIvassaNaM bhaMte! tItaddhAe AdiTThassa kaivihe saMsArasaMciTThaNakAle paNNatte?, goyamA! cauvvihe saMsArasaMciTThaNakAle paNNatte, taMjahA-NeraiyasaMsArasaMciTThaNakAle tirikkha0 maNussa0 devasaMsArasaMciTThaNakAle ya paNNatte ||neriysNsaarsNcitttthnnkaale NaM bhaMte! kativihe paNNate?, goyamA! tivihe paNNatte, taMjahA-sunnakAle asunnakAle misskaale||tirikkhjonniysNsaar pucchA, goyamA! duvihe paNNatte, taMjahA-asunnakAleya missakAle ya, maNussANa ya devANa yajahA neraiyANaM // eyassaNaMbhaMte! neraiyasaMsArasaMciTThaNakAlassa sunnakAlassa asunnakAlassa mIsakAlassa ya kayare 2 hiMto appA vA bahue vA tulle vA visesAhie vA?, goyamA! savva0 asunnakAle missakAle aNaMtaguNe sunnakA0 aNaM0 gunne||tiri0 jo0 bhaMte! savva0 asunnakAle missakAle aNaMtaguNe, maNussadevANa yjhaaneriyaannN|| eyassaNaMbhaMte! neraiyassa saMsArasaMciTThaNakAlassa jAva devasaMsArasaMciTThaNajAvavisesAhie vA?,goyamA! savvatthovemaNussasaMsArasaMciTThaNakAle, neraiyasaMsArasaMciTThaNakAle asaMkhejaguNe, devasaMsArasaMciTThaNakAle asaMkhejaguNe, tirikkhajoNie annNtgunne||suutrm 23 // jIvassa Na mityAdi vyaktam, navaraM kiMvidhasya jIvasya? ityAha, AdiSTasyAmuSya nArakAderityevaM vizeSitasya, tiitddhaae| // 80 // Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatya zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 81 // tti, anAdAvatIte kAle, katividha upAdhibhedAtkatibhedaH saMsArasya bhavAdbhavAntare saMcaraNalakSaNasya saMsthAnamavasthitikriyA tasya kAlo'vasaraH saMsArasaMsthAnakAlaH, amuSya jIvasyAtItakAle kasyAM kasyAM gatAvavasthAnamAsIt? ityarthaH, atrottaram, caturvidha upAdhibhedAditi bhAvaH, tatra nArakabhavAnugatasaMsArAvasthAnakAlastridhA zUnyakAlo'zUnyakAlo mizrakAlazceti, tirazcAMzUnyakAlo nAstIti teSAM dvividhaH, manuSyadevAnAM trividho'pyasti, Aha ca sunnAsunno mIso tiviho sNsaarcitttthnnaakaalo| tiriyANa sunnavajjo sesANaM hoi tivihovi // 1 // tatrAzUnyakAlastAvaducyate, azUnyakAlasvarUpaparijJAne hi satItarau sujJAnau bhaviSyata iti, tatra vartamAnakAle saptasu pRthivISu ye nArakA vartante teSAM madhyAdyAvanna kazcidudvarttate na cAnya utpadyate tAvanmAtraiva ta Asate sa kAlastAnnArakAnaGgIkRtyAzUnya iti bhaNyate, Aha ca AiTThasamaiyANaM neraiyANaM na jAva ekkovi| / uvvaTTai anno vA uvavajjai so asunno u||1||mishrkaalstu teSAmeva nArakANAMmadhyAdekAdaya udvRttA yAvadeko'pi zeSastAvanmizrakAlaH, zUnyakAlastu yadA ta evAdiSTasAmayikA nArakAH sAmastyenodvRttA bhavanti naiko'pi teSAM zeSo'sti sa zUnyakAla iti, Ahaca uvvaTTe ekkamivitA mIso dharai jAva ekkovi| nilleviehi~ savvehi vaTTamANehiM sunno u||1|| idaMca mizranArakasaMsArAvasthAnakAlacintAsUtraM na tameva vArttamAnikanArakabhavamaGgIkRtya pravRttam, api tu vArttamAnikanArakajIvAnAM gatyantaragamane tatraivotpattimAzritya, yadi punastameva nArakabhavamaGgIkRtyedaM sUtraM syAttadA'zUnyakAlApekSayA mizrakAlasyAnantaguNatA sUtroktA (r)zUnyo'zUnyo mizrastrividhaH sNsaarsthaankaalH| tirazcAM zUnyavartyaH zeSANAM bhavati trividho'pi|| 1 // OM AdiSTasAmayikAnAM nairayikANAM yAvadeko'pi nodvarttate'nyo votpadyate so'zUnya eva // 1 // 0 ekasminnapyudvRtte yAvadeko'pi tiSThati tAvanmitra : / vartamAneSu sarveSu nirlepiteSu shuunystu||1|| 1zatake uddezaka:2 sUtram 23 pazavaH pazutvamanuvata ityAdivacanavatkimekadhaiva jIvasyAvasthAnamiti praznAH / // 81 // Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 82 // nasyAt, Aha ca eyaM puNa te jIve paDucca suttaM na tabbhavaM ceva / jai hojja tabbhavaM to anantakAloNa sNbhvi||1||ksmaat? iti ced, ucyate, ye vArttamAnikA nArakAste svAyuSkakAlasyAnta udvarttante, asaGkhyAtameva ca tadAyuH, ata utkarSato dvAdazamauhUrtikAzUnyakAlApekSayA mizrakAlasyAnantaguNatvAbhAvaprasaGgAditi, Aha ca kiM kAraNamAiTThA neraiyA je imammi smymmi| te Thii-0 kAlassaMte jamhA savve khvikhNti||1|| iti / savvatthove asunnakAle tti nArakANAmutpAdodvarttanAvirahakAlasyotkarSato'pi dvAdazamuhUrttapramANatvAt, mIsakAle aNaMtaguNe tti mizrAkhyo vivakSitanArakajIvanirlepanAkAlo'zUnyakAlApekSayA'nantaguNo bhavati, yato'sau nAraketareSvAgamanagamanakAlaH, sa ca vanaspatikAyasthiteranantabhAge varttata iti, trasavanaspatyAdisthitikAlamizritaH sannanantaguNo bhavati, trasavanaspatyAdigamanAgamanAnAmanantatvAt, sa ca nArakanirlepanAkAlo uktaM ca thovo asunnakAlo so ukkoseNaM baarsmuhutto| tatto ya aNaMtaguNo mIso nillevnnaakaalo||1|| AgamaNagamaNakAlo tasAitarumIsio annNtgunno| aha nillevaNakAlo aNaMtabhAge vnnddhaae||2||tti / sunnakAle aNaMtaguNe tti sarveSAM vivakSitanArakajIvAnAM praayo| vanaspatiSvanantAnantakAlamavasthAnAt, etadeva vanaspatiSvanantAnantakAlAvasthAnaMjIvAnAMnArakabhavAntarakAla utkRssttodeshitH| samaya iti, uktaM ca sunno ya aNaMtaguNo so puNa pAyaM vaNassaigayANaM / eyaM ceva ya nArayabhavaMtaraM desiyaM jetttth||1||ti / tirikkha-8 OetatsUtra punastAn jIvAn pratItya, naiva tadbhavaM, yadi tadbhavaM pratItya bhavettadA'nantakAlo na saMbhavati (asaGgyAtasamayasthitikAlAt) // 1 // 0 kiM kAraNasambhave? asmin samaye ye nairayikA AdiSTAH sthitikAlasyAnte te sarve ysmaadurtissynte||1|| 0 azUnyakAlaH stokaH sa utkRSTena dvAdazamuharttaH / tatazcAnantaguNo mizro nirlepanAkAlaH // 1 // aagmngmnkaalstrsaaditrumishrito'nntgunnH| atha ca nirlepanakAlo'nantabhAge vanakAlasya / / 2 / / zUnyazvAnantaguNaH sa punaHprAyo vnsptigtaanaam| etadeva cotkRSTa nArakabhavAntaraM darzitaM jyeSTham (asti)| 1zatake uddezaka:2 sUtram 23 pazavaH pazutvamaznuvata ityAdivacanavatkimekadhaiva jIvasyAvasthAnamiti praznAH / // 82 // Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 83 // 1zatake uddezakaH 2 sUtram 24 jIvasya saMsAravasthAna prshnH| joNiyANaM savvatthove asunnakAle tti, sacAntarmuhUrttamAtraH, ayaM ca yadyapisAmAnyena tirazcAmuktastathA'pi vikalendriyasaMmUrchimAnAmevAvaseyaH, teSAmevAntarmuhUrttamAnasya virahakAlasyoktatvAt, yadAha bhinnamuhutto vigaliMdiesu sammucchimesuvi sa eva, ekandriyANAM tUdvarttanopapAtavirahAbhAvenAzUnyakAlAbhAva eva, Aha ca ego asaMkhabhAgo vaTTai uvvttttnnovvaayNmi| eganigoe niccaM evaM sesesuvi sa eva // 1 // pRthivyAdiSu punaH, aNusamayamasaMkhejja tti vacanAdvirahAbhAva iti, missakAle aNaMtaguNe tti nArakavat, zUnyakAlastu tirazcAMnAstyeva, yato vArttamAnikasAdhAraNavanaspatInAM tata udvRttAnAM sthAnamanyannAsti, maNussadevANaM jahA neraiyANaM ti, azUnyakAlasyApi dvAdazamuhUrttapramANatvAt, atra gAthA evaM narAmarANavi tiriyANaM navari natthi sunnaddhA / jaM niggayANa tesiM bhAyaNamannaM tao ntthi||1|| iti / eyasse tyAdi vyaktam // 23 // kiM saMsAra evAvasthAnaM jIvasya syAduta mokSe'pi? iti zaGkAyAM pRcchAmAha jIveNaM bhaMte! aMtakiriyaM karejA?, goyamA! atthegatiyA karejA atthegatiyA nokarejA, aMtakiriyApayaM neyavvaM ||suutrm 24 // jIveNa mityAdi vyaktam, navaram aMtakiriyaM ti, antyA ca sA paryantavartinI kriyA cAntyakriyA, antyasya vA karmAntasya kriyA, antakriyA, kRtsnakarmakSayalakSaNAM mokSaprAptimityarthaH / aMtakiriyApayaM neyavvaM ti, tacca prajJApanAyAM viMzatitamam, taccaivam, jIve NaM bhaMte! aMtakiriyaM karejjA?, goyamA! atthegaie karejA atthegaie No karejjA, evaM neraie jAva vemANie, bhavyaH kuryAnnetara ityarthaH, neraiyA NaM bhaMte! neraiesu vaTTamANe aMtaM karejjA?, goyamA! no iNaDhe samaTTha ityAdi navaraM maNussesu aMtaM karejA BO vikalendriyeSu bhinnamuhUrtaH saMmUrcchimeSvapi sa eva (kaalH|)0 ekasminnigode eko'saGkhyAtabhAgo nityamudvartanopapAtayorvartate zeSanigodeSvapyevaM sa eva (asngkhyaatbhaagH|) 0 evaM- nArakavannarAmarANAM tirazvAmapi, paraM tirazvAM na zUnyakAlaH, yasmAttato nirgatAnAM teSAmanyatsthAnaM nAsti (anantAnantatvAt ) / // 83 // Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 84 // 1zatake uddezaka:2 sUtram 25 asaMyatabhavyadravya| devAdi caturdazAnAM (14) deveSUpapAta vizeSAbhidhAna prshnaaH| manuSyeSu vartamAno nArako manuSyIbhUta ityrthH||24||krmleshaadntkriyaayaa abhAve kecijjIvA deveSUtpadyante'tastadvizeSAbhidhAnAyAha aha bhaMte! asaMjayabhaviyadavvadevANaM 1 avirAhiyasaMjamANaM ra virAhiyasaM03 avirAhiyasaMjamAsaMja0 4 virAhiyasaMjamAsaM05 asannINaM 6 tAvasANaM 7 kaMdappiyANaM 8caragaparivvAyagANaM9kibvisiyANaM 10 tericchiyANaM11 AjIviyANaM 12 AbhiogiyANaM 13saliMgINaM daMsaNavAvannagANaM 14 eesiNaM devalogesu uvavajamANANaM kassa kahiM uvavAe paNNatte?, goyamA! assaMjayabhaviyadavvadevANaM jahanneNaM bhavaNavAsIsu ukkoseNaM uvarimagevijaesu 1, avirAhiyasaMjamANaMjahanneNaM sohamme kappe ukkoseNaM savvaTTha siddhe vimANe 2, virAhiyasaMjamANaM jahanneNaM bhavaNavAsIsu ukkoseNaM sohamme kappe 3, avirAhiyasaMjamA0 2 NaM jaha sohamme kappe ukkoseNaM acue kappe 4, virAhiyasaMjamAsaM0 jahanneNaM bhavaNavAsIsu ukkoseNaM jotisiesu 5, asannINaM jahanneNaM bhavaNavAsIsu ukkoseNaM vANamaMtaresu6, avasesA savve jaha0 bhavaNavA0 ukkosagaMvocchAmi-tAvasANaM jotisiesu, kaMdappiyANaM sohamme, caragaparivvAyagANaM baMbhaloe kappe, kivvisiyANaM laMtage kappe, tericchiyANaMsahassAre kappe, AjIviyANaM accue kappe, AbhiogiyANaM acue kappe, saliMgINaM dasaNavAvannagANaM uvarimagevejaesu 14||suutrm 25 // aha bhaMta ityAdi vyaktam, navaram, athe ti paripraznArthaH, asaMjayabhaviyadavvadevANaM ti, iha prajJApanATIkA likhyate- asaMyatAH caraNapariNAmazUnyAH, bhavyAH devatvayogyA ata eva dravyadevAH,samAsazcaivam, asaMyatAzca te bhavyadravyadevAzcetyasaMyatabhavyadravyadevAH, tatraite'saMyatasamyagdRSTayaH kiletyeke, yataH kiloktam, aNuvvayamahavvaehi ya bAlatavo'kAmanijjarAe y| devAuyaM nibaMdhai OaNuvratairmahAvratairbAlatapasA'kAmanirjarayA c| devAyurnibadhnAti yazca jIvaH samyagdRSTiH // 1 // // 4 // Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 85 // 1zatake uddezaka:2 sUtram 25 2-10 aviraadhitsymaadikilbissaantaanaaNprshnaaH| sammaddiTThI ya jo jiivo||1||etccaayuktm, yato'mISAmutkRSTata uparimagraiveyakeSUpapAta uktaH, samyagdRSTInAM tu dezaviratAnAmapi na tatrAsau vidyate, dezaviratazrAvakANAmacyutAdUrdhvamagamanAt, nApyete nihnavAH, teSAmihaiva bhedenAbhidhAnAt, tasmAnmithyAdRSTaya evAbhavyA bhavyA vA asaMyatabhavyadravyadevAHzramaNaguNadhAriNo nikhilasAmAcAryanuSThAnayuktA dravyaliGgadhAriNo gRhyante, te khilakevalakriyAprabhAvata evoparimauveyakeSUtpadyanta iti, asaMyatAzca te satyapyanuSThAne cAritrapariNAmazUnyatvAt, nanukathaM te'bhavyAvA zramaNaguNadhAriNo bhavanti? iti, atrocyate, teSAM hi mahAmithyAdarzanamohaprAdurbhAve satyapicakravartiprabhRtyanekabhUpatipravarapUjAsatkArasanmAnadAnAnsAdhUna samavalokya tadarthaM pravrajyAkriyAkalApAnuSThAnaM prati zraddhA jAyate, tatazca te yathoktakriyAkAriNa iti / tathA, avirAhiyasaMjamANaM ti pravrajyAkAlAdArabhyAbhagnacAritrapariNAmAnAM sajvalanakaSAyasAmarthyAt pramattaguNasthAnakasAmarthyAdvA svalpamAyAdidoSasambhave'pyanAcaritacaraNopaghAtAnAmityarthaH, tathA virAhiyasaMjamANaM ti, uktaviparItAnAm, avirAhiyasaMjamAsaMjamANaM ti pratipattikAlAdArabhyAkhaNDitadezaviratipariNAmAnAM zrAvakANAm, virAhiyasaMjamAsaMjamANaM ti, uktavyatirekiNAmasannINaM ti manolabdhirahitAnAmakAmanirjarAvatAm, tathA tAvasANaM ti patitapatrAdyupabhogavatAM bAlatapasvinAm, tathA kandappiyANaM ti kandarpaH parihAsaH sa yeSAmasti tena vA ye caranti te kandarpikAH kAndarpikA vA vyavahAratazcaraNavanta eva kandarpakaukucyAdikArakAH, tathAhi kahakahakahassa hasanaM kaMdappo aNihuyA ya ullAvA / kaMdappakahAkahaNaM kaMdappuvaesa saMsA y||1|| bhumanayaNavayaNadasaNacchadehiM karapAyakannamAIhiM / taM taM karei jaha jaha hasai paro attaNA ahasaM // 3 Okahakahakahena hasanaM kandarpo'nibhRtAzcollApAH / kandarpakathAkathanaM kandarpopadezaH kandarpaprazaMsA c|| 1 // OM dhUnayanavadanadantoSThena karapAdakarNAdikaistattatkaroti yathA yathA paro hstyaatmnaa'hsn| // 85 // Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 86 // pannAntAnAM praznAH / 2 // vAyA kukkuio puNa taM japai jeNa hassae anno| nANAvihajIvarue kuvvai muhatUrae cev||3|| ityAdi, jo saMjaovi eyAsu 1zatake appasatthAsu bhAvaNaM kuNai / so tabvihesu gacchai suresu bhaio crnnhiinno||1||tti, atasteSAM kandarpikANAm, caragaparivvAyagANaM uddezakaH2 sUtram 25 ticarakaparivrAjakA dhATibhaikSyopajIvinastridaNDinaH, athavA carakAH kacchoTakAdayaH parivrAjakAstu kapilamunisUnavo'- 11-14 tasteSAm, kibvisiyANaM ti kilbiSaM pApaMtadasti yeSAM te kilbiSikAH,teca vyavahAratazcaraNavanto'pijJAnAdyavarNavAdinaH, tirazcAdi darzanavyAyathoktam NANassa kevalINaM dhammAyariyassa savvasAhUNaM / mAI avannavAI kibvisiyaM bhAvaNaM kunni||1|| atasteSAm, tathA tericchiyANaM ti tirazcAM gavAvAdInAM dezaviratibhAjAm AjIviyANaM ti pASaNDivizeSANAM nAgnyadhAriNAm, gozAlakaziSyANAmityanye, AjIvanti vA ye'vivekilokato labdhipUjAkhyAtyAdibhistapazcaraNAdInita AjIvikA'stitvenA''jIvikA atasteSAm, tathA AbhiogiyANaM ti, abhiyojanaM vidyAmantrAdibhiH pareSAM vazIkaraNAdyabhiyogaH, sa ca dvidhA, yadAha viho khala abhiogo davve bhAve ya hoi naayvvo| davvaMmi hoMti jogA vijA maMtA ya bhAvaMmi ||1||iti, so'sti yeSAM tena vA caranti ye te'bhiyogikA AbhiyogikA vA, te ca vyavahAratazcaraNavanta eva mantrAdiprayoktAraH, yadAha kouyabhUIkamme pasiNApasiNe nimittmaajiivii| inirasasAyagaruo ahiogaM bhAvaNaM kunni||1||iti, (kautukaMsaubhAgyAdyarthaM snapanakam, bhUtikarma - 2 // vAcA kutkucitaH punastajjalpati yenAnyo hasati / nAnAvidhajIvarutAn mukhatUryANi ca karoti // 3 // 0 yaH saMyato'pyetAsvaprazastAsu vAsanAM karoti sI tathAvidheSu sureSu gacchati caraNahInastu bhaktaH (syAdvA na vaa)| jJAnasya kevalinAM dharmAcAryasya sarvasAdhUnAM cAvarNavAdI mAyI ca kilbiSikIbhAvanAM karoti // 3 // // 86 // 0 abhiyogaH khalu dvividho dravyato bhAvatazca bhavati jJAtavyaH / dravyatazcUrNAdayo yogA bhAvato yogA vidyA mantrAzca // 1 // snapanakaM bhUtidAnaM praznApraznAdinimittAjIvI ca / RddhirasasAtagauravito'bhiyogikA bhAvanAM karoti // 1 // Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhayavRttiyutam bhAga-1 // 87 // dhatasaMyamAnAmutkarSeNa mAdatam, virAhiyasaMjamANaM jAsaNa devaloesu uvavajamANA 1zatake uddezaka:2 sUtram 26 asaMjyAyuSyavicAra praznAH / teSAmalpabahutva praznA : / jvaritAdibhUtidAnaM praznApraznaMca svapnavidyAdi), saliMgINaM ti rajoharaNAdisAdhuliGgavatAM kiMvidhAnAmityAha daMsaNavAvannagANaM ti darzanaMsamyaktvam, vyApannaM bhraSTaM yeSAM te tathA teSAm, nihnavAnAmityarthaH / eesi NaM devaloesu uvavajjamANANaM ti, anena devatvAdanyatrApi kecidutpadyanta iti pratipAditam, virAhiyasaMjamANaM jahanneNaM bhavaNavaIsu ukkoseNaM sohamme kappetti, iha kazcidAhavirAdhitasaMyamAnAmutkarSeNa saudharme kalpa iti yaduktaM tatkathaM ghaTate?, draupadyAH sukumAlikAbhave virAdhitasaMyamAyA IzAna utpAdazravaNAditi, atrocyate, tasyAH saMyamavirAdhanottaraguNaviSayA bakuzatvamAtrakAriNI na tu mUlaguNavirAdhaneti, saudharmotpAdazca viziSTatarasaMyamavirAdhanAyAM syAt, yadi punarvirAdhanamAtramapi saudharmotpattikArakaM syAttadA bakuzAdInAmuttaraguNAdipratisevAvatAM kathamacyutAdiSUtpattiH syAt?, kathaJcidvirAdhakatvAtteSAmiti / asannINaM jahanneNaM bhavaNavAsIsu ukkoseNaM vANamaMtaresu tti, iha yadyapi camarabali sAramahiya (camarabalIsAgaramadhikam) mityAdivacanAdasurAdayo maharddhikAH, paliovamamukkosaM vaMtariyANaM ti, iti vacanAcca vyantarA alparddhikAstathA'pyata eva vacanAdavasIyate, santi vyantarebhyaH sakAzAdalparddhayo bhavanapatayaH kecaneti // 25 // asaJI deveSUtpadyata ityuktaM sa cAyuSA, iti tadAyurnirUpayannAha___ kativihe NaM bhaMte! asanniyAue paNNatte? goyamA! cauvvihe asanniAue paNNatte, taMjahA- neraiyaasanniAue tirikkha0 maNussa0 dev0| asannI NaM bhaMte! jIve kiM neraiyAuyaMpakarei tiri0 maNu devAuyaMpakarei?,haMtA goyamA! neraiyAuyaMpipakarei tiri0 maNu0 devAuyaMpi pakarei, neraiyAuyaM pakaremANe jahanneNaM dasavAsasahassAI ukkoseNaM paliovamassa asaMkhejaibhAgaM pakareti tirikkhajoNiyAuyaM pakaremANe jahanneNaM aMtomuhattaM ukkoseNaM paliovamassa asaMkhenjaibhAgaM pakarei, maNussAuevi evaM ceva, devAuyaM jahA neriyaa|| eyassa NaM bhaMte! neraiyaasanniAuyassa tiri0 maNu0 devaasanniAuyassa kayare kayare jAva visesAhie // 87 // Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 88 // SyavicAra praznA : / teSAmalpabahatva prshraa| vA?, goyamA! savvatthove devaasanniAue, maNussa0 asaMkhejaguNe, tiriya0 asaMkhejaguNe, neraie0 asaMkhejaguNe / sevaM bhaMte! 2! 1zatake tti // sUtram 26 // bitio uddesao smtto||1-2|| uddezaka:2 sUtram 26 kaivihe Na mityAdi vyaktam, navara masanniAue tti, asaJI san yatparabhavayogyamAyurbadhnAti tadasaGgyAyuH, neraiya- asaMjyAyuasanniAue tti nairayikaprAyogyamasaGgyAyu rayikAsaGgyAyuH, evmnyaanypi|| etaccAsaGgyAyuH saMbandhamAtreNApi bhavati yathA bhikSoH pAtram, atastatkRtatvalakSaNasaMbandhavizeSanirUpaNAyAha, asannI tyAdi vyaktam, navaraMpakarei tti badhnAti dasavAsasahassAI ti ratnaprabhAprathamaprataramAzrityo kkoseNaM paliovamassa asaMkhijjaibhAgaM ti ratnaprabhAcaturthapratare madhyamasthitikaM nArakamAzrityeti, katham?, yataH prathamaprastaTe daza varSANAM sahasrANi jaghanyA sthitirutkRSTA navatiH sahasrANi, dvitIye tu daza lakSANi jaghanyA, itarA tu navatirlakSANi, eSaiva tRtIye jaghanyA, itarA tu pUrvakoTI, eSaiva caturthe jaghanyA, itarA tu sAgaropamasya dazabhAga evaM cAtra palyopamAsaGkhayeyabhAgo madhyamA sthitirbhavati, tiryaksUtre yaduktaM paliovamassa asaMkhejjaibhAga ti tanmithunakatirazco'dhikRtyeti / maNussAue vi evaM ceva tti jaghanyato'ntarmuhUrttamutkarSataHpalyopamAsaGkhayeyabhAga ityarthaH, tatra cAsaGkhayeyabhAgo mithunakanarAnAzritya / devA jahA neraiya tti, devA ityasajJiviSayaM devAyurupacArAttathA vAcyaM jahA neraiya tti yathA'sajJiviSayaM nArakAyuH, tacca pratItameva, navaraM bhavanapativyantarAnAzritya tadavaseyamiti // eyassa NaM bhaMte! ityAdinA / yadasaGgyAyuSo'lpabahutvamuktaM tadasya hrasvadIrghatvamAzrityeti ||26||prthmshte dvitiiyoddeshkH||1-2|| Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 89 // 8888 ||prthmshtke tRtiiyoddeshkH|| dvitIyoddezakAntimasUtreSvAyurvizeSo nirUpitaH, saca mohadoSe sati bhavatItyato mohanIyavizeSaM nirUpayannAdau ca saGgahagAthAyAM yaduktaM kaMkhapaose tti taddarzayannAha jIvANaM bhaMte! kaMkhAmohaNije kamme kaDe?, haMtA kdde||se bhaMte ! kiM deseNaM dese kaDe? 1 deseNa savve kaDe? 2 savveNaM dese kaDe? 3savveNaM savve kaDe?4, goyamA! no deseNaM dese kaDe1no deseNaMsavvekaDe 2 nosavvevaNaM dese kaDe 3 savveNaM savve kaDe 4 / neraiyA NaMbhaMte! kaMkhAmohaNije kamme kaDe? haMtA kaDe, jAva savveNaMsavve kaDe 4 / evaM jAva vemANiyANaM dNddobhaanniyvvo|suutrm 27 // jIvANa mityAdi vyaktam, navaraMjIvAnAM sambandhi yat kaMkhAmohaNijjetti mohayatIti mohanIyaM karma tacca cAritramohanIyamapi bhavatIti viziSyate kAGgA,anyAnyadarzanagrahaH, upalakSaNatvAccAsya zaGkAdiparigrahaH, tataHkAzAyA mohanIyaMkAGkSAmohanIyaM mithyAtvamohanIyamityarthaH, kaDe tti kRtaM kriyAniSpAdyamiti praznaH, uttaraM tu haMtA kaDe tti, akRtasya krmtvaanupptteH|| iha ca vastunaH karaNe caturbhaGgI dRSTA, yathA dezena hastAdinA vastuno dezasyAcchAdanaM karoti 1 athavA hastAdidezenaiva samastasya vastunaH2 athavA sarvAtmanA vastudezasya 3 athavA sarvAtmanA sarvasya vastunaH 4 ityetAM kAsAmohanIyakaraNaM prati praznayannAha se tti tasya karmaNa bhadanta! kimiti prazne, dezena jIvasyAMzena, dezaH kAGkhAmohanIyasya karmaNo'zaH kRtaH? ityeko bhaGgaH 1, atha dezena jIvAMzenaiva sarvaM kAzrAmohanIyaM kRtam? iti dvitIyaH 2 uta sarveNa sarvAtmanA deza: kADAmohanIyasya kRtaH? iti tRtIyaH3utAho! sarveNa sarvAtmanA sarvaMkRtam? iti caturthaH 4 / atrottaram, savveNaMsavve kaDetti jIvasvAbhAvyAtsarvasvapradezAva-8 gADhatadekasamaya bandhanIyakarmapudgalabandhane sarvajIvapradezAnAM vyApAra ityata ucyate, sarvAtmanA sarvaM tadekakAlakaraNIyaM 1zatake uddezaka:3 sUtram 27 24 daNDake kAGkSAmohanIyakriyAniSpAdyakarma tasyAzca dezakRtAdi caturbhaGgI praznAH / // 89 // Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 90 // kAGkhAmohanIyaM karma, kRtaM karmatayA baddham, ata eva ca bhaGgatrayapratiSedha iti, ata evokta megapaesogADhaM savvapaesehiM kammuNo jogN| baMdhaijahuttaheuMti, (egapaesogADhaM ti jIvApekSayA karmadravyApekSayA ca ya eka pradezAsteSvavagADham ), sarvajIvapradezavyApAratvAcca tadekasamayabandhanArha sarvamiti gamyam / athavA sarvaM yatkiJcit kAGkSAmohanIyaM tatsarvAtmanA kRtaM na dezeneti ||jiivaanaamiti sAmAnyoktau vizeSo nAvagamyata iti vizeSAvagamAya nArakAdidaNDakena praznayannAha neraiyANa mityAdi bhAvitArthameva // 27 // kriyAniSpAdyaM karmoktam, takriyA ca trikAlaviSayA'tastAM darzayannAha jIvANaM bhaMte! kaMkhAmohaNijjaM kammaMkariMsu?, haMtA kriNsu| taMbhaMte! kiM deseNaM desaMkariMsu?, eeNaM abhilAveNaM daMDao bhANiyavvo jAva vemANiyANaM, evaM kareMti etthavi daMDao jAva vemANiyANaM, evaM karessaMti, etthavi daMDao jAva vemANiyANaM / evaM cie ciNiMsuciNaMti ciNissaMti, uvacie uvaciNiMsuuvaciNaMti uvaciNissaMti, udIreMsu udIreMti udIrissaMti, vediMsuvedaMti vedissaMti, nijareMsu nijareMti nijarissaMti, gAhA-kaDaciyA uvaciyA udIriyA vediyA ya nijinnaa| Aditie caubhedA tiyabhedA pacchimA tinni / / 1 / / / sUtram 28 // jIvA Na mityAdi vyaktam, navaraM karisutti, atItakAle kRtavantaH, uttaraM tu hanta! akArSuH, tadakaraNe'nAdi saMsArAbhAvaprasaGgAt / evaM kareMti samprati kurvanti, evaM karissaMti, anena ca bhaviSyatkAlatA karaNasya drshiteti||kRtsy ca karmaNazcayAdayo bhavantIti tAn darzayannAha evaM cie ityAdi vyaktam, navaraM cayaH pradezAnubhAgAdervarddhanamupacayastadeva paunaH punyena, anye tvAhuH, cayanaM- karmApudgalopAdAnamAtramupacayanaM tu citasyAbAdhAkAlaM muktvA vedanArthaM niSekaH, sa caivam- prathamasthitau bahutaraM svAvagADhapradezAvagADhaM yathoktahetoH sakAzAd yogyaM karma badhnAti sarvAtmapradezaiH / / 1 zatake | uddezakaH 3 sUtram 28 |24 daNDake kAmohanIyasya karma tasya ca cayAdi |trikAlaviSayatA vicAra praznAH / cayopacayavedana nirjaraNa praznAH / // 9 // Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 91 // 1zatake uddezaka:3 sUtram 29 kAGkAmohanIye kaarnnprshnaaH| vicikitsAdi prshnaaH| karmadalikaM niSiJcati tato dvitIyAyAM vizeSahInam evaM yAvadutkRSTAyAM vizeSahInaM niSiJcati, uktaM ca mottUNa sagamabAhaM paDhamAi ThiIi bahutaraM davvaM / sesaM visesahINaM jAvukkosaMti savvAsiM // 1 // ti / udIraNam, anuditasya karaNavizeSAdudayapravezanam, vedanamanubhavanam, nirjaraNam, jIvapradezebhyaH karmapradezAnAMzAtanamiti / iha ca sUtrasaGgrahagAthA bhavati, sA ca gAhA kaDacie tyAdi, bhAvitArthA ca, navara mAitie tti kRtacitopacitalakSaNe caubheya tti sAmAnyakriyAkAlatrayakriyAbhedAt, tiyabheya tti sAmAnyakriyAvirahAt, pacchima tti, udIritaveditanirjIrNA mohapudgalA iti zeSaH, tinni tti trayastrividhA ityarthaH / nanvAdye sUtratraye kRtacitopacitAnyuktAnyuttareSu kasmAnnodIritaveditanirjIrNAni? iti, ucyate, kRtaM citamupacitaMca karma ciramapyavatiSThata iti karaNAdInAM trikAlakriyAmAtrA'tiriktaM cirAvasthAnalakSaNanaM kRtatvAdyAzritya kRtAdInyuktAni, udIraNA(dI)nAM tu na cirAvasthAnamastIti trikAlavarttinA kriyAmAtreNaiva tAnyabhihitAnIti ||28||jiivaaH kAGkhAmohanIyaM karma vedayantItyuktam, atha tadvedanakAraNapratipAdanAya prastAvayannAha jIvANaM bhaMte! kaMkhAmohaNijjaM kammaM vedeti?, haMtA vedeti| kahannaM bhaMte! jIvA kaMkhAmohaNijjaM kammaM vedeti?, goyamA! tehiM tehiM kAraNehiM saMkiyA kaMkhiyA vitigicchiyA bhedasamAvannA klusasamAvannA, evaM khalujIvA kaMkhAmohaNijjaM kammaM vedeti||suutrm 29 // jIvANaM bhaMta! ityAdi vyaktam, navaraM nanujIvAH kAsAmohanIyaM vedayantIti prAg nirNItaM kiM punaH praznaH?, ucyate, vedanopAyapratipAdanArtham, uktaM ca puvvabhaNiyaMpi pacchA jaMbhaNNai tattha kAraNaM atthi| paDiseho ya aNunnA heuvisesovalaMbhotti // 1 // svakIyAmabAdhAM muktvA prathamAyAM sthitau bahutaraM dravyaM sthApayati, zeSAyAM kramazo vizeSahInaM yAvat sarvAsAmutkRSTA // 1 // 0 pUrva bhaNitamapi pazcAtpunaryadaNyate tatra pratiSedho'nujJA hetuvizeSopalambha eteSAmanyatamat kaarnnmsti||1|| Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 12 // 1zatake uddezakaH3 sUtram 30 jinoktasatyatA praznAH / sUtram 31 niHzaMkitArAdhaka prshnH| tehiM tehiM ti taistairdarzanAntarazravaNakutIrthikasaMsargAdibhirvidvatprasiddhaiH, dvirvacanaM ceha vIpsAyAm, kAraNaiH zaGkAdihetubhiH, kimityAha, zaGkitAH, jinoktapadArthAn prati sarvato dezato vA saMjAtasaMzayAH, kAzitAH, dezataH sarvato vA saMjAtAnyAnyadarzanagrahAH, vitigicchiya tti vicikitsitAH, saMjAtaphalaviSayazaGkAH bhedasamApannA iti, kimidaM jinazAsanamAhozvididamityevaM jinazAsanasvarUpaMprati matedvaidhIbhAvaMgatAH, anadhyavasAyarUpaMvA matibhaGgagatAH, athavA yata eva zaGkitAdivizeSaNA ata eva matedvaidhIbhAvaM gatAH, kaluSasamApannAH naitadevamityevaM mativiparyAsaM gatAH / evaM khalvityAdi, evamityuktena prakAreNa khalu tti vAkyAlaGkAre nizcaye'vadhAraNe vA // 29 // etacca jIvAnAMkAGkSAmohanIyavedanamitthamevAvaseyam, jinapraveditatvAt, tasya ca satyatvAditi tatsatyatAmeva darzayannAha se nUNaM bhaMte! tameva saccaMNIsaMkaMjaMjiNehiM paveiyaM?, haMtA goyamA! tameva saccaMNIsaMkaMjaMjiNehiM paveditaM ||suutrm 30 // se NUNa mityAdi vyaktam, navaraM tadeva na puruSAntaraiH praveditam, rAgAdyupahatatvena tatpraveditasyAsatyatvasambhavAt, satyaM sUnRtam, tacca vyavahArato'pi syAdata Aha niHzaGkamavidyamAnasandehamiti // 30 // atha jinapraveditaM satyamityabhiprAyavAn yAdRzo bhavati tadarzayannAha se nUNaM bhaMte! evaM maNaM dhAremANe evaM pakaremANe evaM ciTTemANe evaM saMvaremANe ANAe ArAhae bhavati?, haMtA goyamA! evaM maNaM dhAremANejAva bhavai |suutrm 31 // se nUNa mityAdi vyaktam, navaraM nUnaM nizcitam, evaM maNaM dhAremANe tti tadeva satyaM niHzarcha yajjinaiH pravedita mityanena prakAreNa manomAnasamutpannaM sat dhArayan sthirIkurvan, evaM pakaremANe tti, uktarUpeNAnutpannaM sat prakurvan vidadhAnaH, evaM ciTThamANe tti, // 92 // Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 93 // 1 zatake uddezaka:3 sUtram 32 astitvanAstitvapariNAmavicArapraznAH / prayoga vizvasA uktanyAyena manazceSTayan nAnyamatAni satyAnItyAdicintAyAM vyApArayazceSTamAno vA vidheyeSu tapodhyAnAdiSu, evaM saMvaremANe tti, uktavadeva manaH saMvRNvan matAntarebhyo nivartayan prANAtipAtAdIn vA pratyAcakSANo jIva iti gamyate, ANAe tti, AjJAyAH, jJAnAdyAsevArUpajinopadezasya, ArAhae tti, ArAdhakaH pAlayitA bhavatIti // 31 // atha kasmAttadeva satyaM yajjinaiH praveditam? iti, atrocyate, yathAvadvastupariNAmAbhidhAnAditi tameva darzayannAha se nUNaM bhaMte! atthittaM atthitte pariNamai, natthittaM natthitte pariNamai?, haMtA goyamA! jAva pariNamai // jaNNaM bhaMte! atthittaM atthitte pariNamai natthittaM natthitte pariNamaite kiMpayogasA vIsasA?,goyamA! payogasAvitaM viissaavitN||jhaa tebhaMte! atthittaM atthitte pariNamai tahA te natthittaM natthitte pariNamai? jahA te natthittaM natthitte pariNamai tahA te atthittaM atthitte pariNamai?, haMtA goyamA! jahA me atthittaM atthitte pariNamai tahA me natthittaM natthitte pariNamai, jahA me natthittaM natthitte pariNamai tahA me atthittaM atthitte prinnmi||sennuunnN bhaMte! atthittaM atthitte gamaNijaM? jahA pariNamai do AlAvagA tahA te iha gamaNijjeNa vido AlAvagA bhANiyavvA jAva jahA me atthittaM atthitte gamaNijjaM / sUtram 32 // se NUNamityAdi, atthittaM atthitte pariNamai tti, astitvam, aGgalyAderaGgalyAdibhAvena sattvam, uktaJca sarvamasti svarUpeNa, pararUpeNa nAsti ca / anyathA sarvabhAvAnAmekatvaM sNprsjyte||1||tcceh, RjutvAdiparyAyarUpamavaseyam, aGgalyAdidravyAstitvasya kathazcidRjutvAdiparyAyAvyatiriktatvAdastitve- aGgalyAderevAGgalyAdibhAvena sattve vakratvAdiparyAya ityarthaH pariNamati tathA bhavati, idamuktaM bhavati- dravyasya prakArAntareNa sattA prakArAntarasattAyAM varttate yathA mRdravyasya piNDaprakAreNa sattA ghaTaprakArasattAyAmiti / natthittaM natthitte pariNamaitti nAstitvamaGgalyAderaGgaSThAdibhAvenAsattvaM taccAGgaSThAdibhAva eva, tatazcAGgalyAde - / // 13 // Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 94 // stitvamaGgaSThAdyastitvarUpamaGgalyAdernAstitve'GguSThAdeH paryAyAntareNAstitvarUpe pariNamati, yathA mRdo nAstitvaMtantvAdirUpaM 1zatake mRnnAstitvarUpe paTe iti, athavAstitvamitidharmadharmiNorabhedAt sadvastvastitve sattve pariNamati, tatsadeva bhavati, nAtyanta uddezakaH3 sUtram 32 vinAzi syAd, vinAzasya paryAyAntaragamanamAtrarUpatvAt, dIpAdivinAzasyApi tamisrAdirUpatayA pariNAmAt, tathA nAsti astitvatvamatyantAbhAvarUpaM yat kharaviSANAdi tannAstitve'tyantAbhAva eva varttate, nAtyantamasataH sattvamasti, kharaviSANasyeveti, nAstitva pariNAmauktaM ca, nAsato jAyate bhAvo, nAbhAvo jAyate stH| athavAstitvamiti dharmabhedAt sad, astitve sattve varttate, yathA paTaH paTatva vicAra praznAH / eva, nAstitvaM cAsat, nAstitve'sattve varttate, yathA, apaTo'paTatva eveti ||ath pariNAmahetudarzanAyAha jaMna mityAdi, atthitaM prayogaatthitte pariNamai tti paryAyaH paryAyAntaratAM yAtItyarthaH, natthittaM natthitte pariNamai tti vastvantarasya paryAyastatparyAyAntaratA yAtItyarthaH, paogasa tti sakArasyAgamikatvAt prayogeNa jIvavyApAreNa, vIsasa tti yadyapi loke vizrasAzabdojarAparyAyatayA rUDhastathApIha svabhAvArtho dRzyaH, iha prAkRtatvAdvIsasAe tti vAcye, vIsasetyuktamiti, atrottaram, paogasAvitaMti prayogeNApi tadastitvAdi, yathA kulAlavyApArAnmRtpiNDo ghaTatayA pariNamati, aGgaliRjutA vA vakratayeti, apiH samuccaye, vIsasAvi. taMti, yathA zubhrAbhramazubhrAbhratayA, nAstitvasyApi nAstitvapariNAme prayogavizrasayoretAnyevodAharaNAni, vastvantarApekSayA , mRtpiNDAderastitvasya nAstitvAt, satsadeva syAditi vyAkhyAnAntare'pyetAnyevodAharaNAni pUrvottarAvasthayoH sadUpatvAditi, yadapi, abhAvo'bhAva eva syAdi ti vyAkhyAtaM tatrApi prayogeNApi tathA visrasayApyabhAvo'bhAva eva syAnna prayogAdeH sAphalyamiti vyAkhyeyamiti / athoktahetvorubhayatra samatAM bhagavadabhimatatAMca darzayannAha jahA ta ityAdi, yathA prayogavizrasA vizrasApraznAH Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam | bhAga-1 sUtram 33 praznAH / bhyAmityarthaH, ta iti tava matenAthavA sAmAnyenAstitvanAstitvapariNAmaH prayogavizrasAjanya uktaH, sAmAnyazca vidhiH 1 zatake kvacidatizayavati vastunyanyathApi syAd, atizayavAMzca bhagavAniti tamAzritya pariNAmAnyathAtvamAzaGkamAna Aha jahA ta uddezakaH3 ityAdi, ta iti tava sambandhyastitvam, zeSaM tathaiveti / / athoktasvarUpasyaivArthasya satyatvena prajJApanIyatAM darzayitumAha se NUNa svaparAtmani mityAdi, astitvamastitve gamanIyaM sadvastu sattvenaiva prajJApanIyamityarthaH, do AlAvaga tti se NUNaM bhaMte! atthittaM atthitte / / gamanIyatA gamaNijja mityAdi paogasAvi taM vIsasAvi ta mityetadanta ekaH, pariNAmabhedAbhidhAnA jahA te bhaMte! atthittaM atthitte gamaNijja mityAdi tahA me atthittaM atthitte gamaNijja mityetadantastu dvitIyo'stitvanAstitvapariNAmayoH samatAbhidhAyIti // 32 // evaM vastuprajJApanAviSayAM samabhAvatAM bhagavato'bhidhAyAtha ziSyaviSayAM tAM darzayannAha jahA te bhaMte! ettha gamaNijjaMtahA te ihaMgamaNicaM, jahA te ihaMgamaNijjaMtahA te etthaM gamaNijjaM?, haMtA! goyamA!, jahA! me etthaM gamaNijjaM jAva tahA me etthaM (iha) gamaNijjaM / / sUtram 33 // jahA ta ityAdi, yathA svakIyaparakIyatA'napekSatayA samatvena vihitamiti pravRttyopakArabuddhyA vA, te tava bhadanta! etthaM / ti, etasminmayi saMnihite svaziSye gamanIyaM vastu prajJApanIyaM tathA tenaiva samatAlakSaNaprakAreNopakAradhiyA vA, ihaM ti, ihaa| smin gRhipASaNDikAdau jane gamanIyaM? vastu prakAzanIyamiti praznaH / athavA etthaM tisvAtmani yathA gamanIyaM sukhapriyatvAdi tathA, iha parAtmani, athavA yathA pratyakSAdhikaraNArthatayA, etthamityetacchabdarUpaMgamanIyaM tathA, iha mityetacchabdarUpamiti?, // 95 // samAnArthatvA yorapIti ||33||kaangkaamohniiykrmvednN saprasaGgamuktam, atha tasyaiva bandhamabhidhAtumAha Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zatake zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 16 // uddezaka:3 sUtram 34 kAGkAmohanIyabandhahetu pramAdayoga praznA : / pramAdayogavIryazarIrajanaka praznA : / jIvANaMbhaMte! kaMkhAmohaNijjaM kammaMbaMdhaMti?,haMtA bNdhNti|khnnNbhNte! jIvA kaMkhAmohaNijjaMkammaMbaMdhaMti?, goyamA! pamAdapaccayA joganimittaM ca ||se NaM bhaMte! pamAe kiMpavahe?, goyamA! jogappavahe / seNaM bhaMte! joe kiMpavahe?, goyamA! vIriyappavahe / seNaM bhaMte vIrie kiMpavahe? goyamA! sriirppvhe| seNaM bhaMte! sarIre kiMpavahe?, goyamA! jIvappavahe / evaM sati asthi uTThANe ti vA kamme ti vA bale i vA vIriei vA purisakkAraparakkame i vA ||suutrm 34 // jIvANaM bhaMte! kaMkhe tyAdi pamAyapaccaya tti pramAdapratyayAt pramattatAlakSaNAddhetoH pramAdazca madyAdiH, athavA pramAdagrahaNena mithyAtvAviratikaSAyalakSaNaM bandhahetutrayaM gRhItam, iSyate ca pramAde'ntarbhAvo'sya, yadAha pamAo ya muNiMdehi, bhaNio atttthbheyo| aNNANaM saMsao ceva, micchAnANaM taheva y||1||raago doso maibbhaMso, dhammami ya annaayro| jogANaM duppaNIhANaM, aTThahA vjjiyvvo|| 2 // tti / tathA yoganimittaM ca yogA manaHprabhRtivyApArAH, te nimittaM heturyatra tattathA badhnantIti, kriyAvizeSaNaMcedam, etena ca yogAkhyazcaturthaH karmabandhaheturuktaH, cazabdaH smuccye| atha pramAdAdereva hetuphalabhAvaM darzanAyAha se Na mityAdi, pamAe kiMpavahe tti pramAdo'sau kasmAt pravahati pravarttata iti kiMpravahaH?, pAThAntareNa kiMprabhavaH?, jogappavahe / tti yogo manaHprabhRti vyApAraH, tatpravahatvaM ca pramAdasya madyAdyAsevanasya mithyAtvAditrayasya ca manaHprabhRtivyApArasadbhAve bhAvAt, vIriyappavahe tti vIryaM nAma vIryAntarAyakarmakSayakSayopazamasamuttho jIvapariNAmavizeSaH, sarIrappavahe tti vIryaM dvidhA sakaraNamakaraNaMca, tatrAlezyasya kevalinaH kRtsnayo yadRzyayoH kevalaM jJAnaM darzanaM copayuJjAnasya yo'sAvaparispando pratiyo jIvapariNAmavizeSastadakaraNaM tadiha nAdhikriyate, yastu manovAkkAyakaraNasAdhanaHsalezyajIvakartRko jIvapradezaparispandA O pramAdazca munIndrairaSTabhedo bhaNitaH / ajJAnaM saMzayazcaiva mithyAjJAnaM tathaiva ca ||1||raago dveSo matibhraMzo dharme caanaadrH| yogAnAM duSpraNidhAnamaSTadhA'pi vrjyitvyH||2|| // 96 // Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 97 // 1zatake uddezaka:3 sUtram 35 nIyasyA'5 tagatAnyacca praznA : / tmako vyApAro'sau sakaraNaM vIryaM tacca zarIrapravaham, zarIraM vinA tadabhAvAditi / jIvappavahe tti, iha yadyapi zarIrasya karmApi kAraNaM na kevalameva jIvastathApi karmaNo jIvakRtatvena jIvaprAdhAnyAjjIvapravahaM zarIramityuktam / atha prasaGgatogozAlakamataM niSedhayannAha, evaM sai tti, eva muktanyAyena jIvasya kAsAmohanIyakarmabandhakatve sati, asti vidyate na tu nAsti, yathA | kAGkAmohagozAlakamate nAsti jIvAnAmutthAnAdi, puruSArthAsAdhakatvAt, niyatita eva puruSArthasiddheH, yadAha prAptavyo niyatibalAzrayeNa tmanaivodIraNA yo'rthaH so'vazyaM bhavati nRNAM zubho'zubho vA / bhUtAnAM mahati kRte'pi hi prayatne, nAbhAvyaM bhavati na bhAvino'sti naashH||1|| iti / evaM hyaprAmANikAyA niyaterabhyupagamaH kRto bhavati, adhyakSasiddhapuruSakArApalApazcasyAditi / uTThANe iva tti, utthAnamiti veti vAcye prAkRtatvAtsandhilopAbhyAmevaM nirdezaH, tatrotthAna mUrvIbhavana miti rupapradarzane vAzabdo vikalpe samuccaye vA, a R aff, Sauvaguurf a safari guft: SUI:, afifa R are fairHIR:, gfxHIVEfh ivatti puruSakArazca pauruSAbhimAnaH parAkramazca sa eva sAdhitAbhimataprayojanaH puruSakAraparAkramaH, athavA puruSakAraH puruSakriyA sA ca prAyaH strIkriyAtaH prakarSavatI bhavatIti tatsvabhAvatvAditi vizeSeNa tadgrahaNam, parAkramastu shtruniraakrnnmiti|| 34 // kAGkAmohanIyasya vedanaM bandhazca sahetuka uktaH, atha tasyaivodIraNAmanyacca tadgatameva darzayannAha seNUNaM bhaMte! appaNA ceva udIrei appaNA ceva garahai appaNA ceva saMvarai?, haMtA! goyamA! appaNA ceva taMceva uccAreyavvaM 3 // jaM taM bhaMte! appaNA ceva udIrei appaNA ceva garahei appaNA ceva saMvarei taM kiM udInaM udIrei 1 aNudinnaM udIrei 2 aNudinnaM udIraNAbhaviyaM kammaM udIrei 3 udayANaMtarapacchAkaDaM kammaM udIrei 4?, goyamA! no udiNNaM udIrei 1 no aNudinnaM udIrei 2 aNudinnaM udIraNAbhaviyaM kammaM udIrei 3No udayANaMtarapacchAkaDaM kammaM udIrei 4||jNtN bhaMte! aNudinnaM udIraNAbhaviyaM kammaM udIrei taM kiM // 97 // Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 98 // 1zatake uddezaka: 3 sUtram 35 kAGkAmohanIyasyA''tmanaivodIraNA tadgatAnyacca praznA : / uTThANeNaM kammeNaMbaleNaM vIrieNaM purisakkAraparakkameNaM aNudinnaM udIraNAbhaviyaM ka. udI0? udAhutaM aNuTThANeNaM akammeNaM abaleNaM avIrieNaM apurisakkAraparakkameNaM aNudinnaM udIraNAbhaviyaM kamma udI0?, goyamA! taM0 uTThANeNa vi kamme0 bale0 vIrie0 purisakkAraparakkameNa vi aNudinnaM udIraNAbhaviyaM kammaM udIrei, NotaM aNuTThANeNaM akammeNaM abaleNaM avIrieNaM apurisakkAra0 aNudinnaM udI0 bha0 ka0 udI0, evaM sati asthi uTThANe ivA kamme i vA bale ivA vIrie ivA purisakkAraparakkame ivaa||se nUNaMbhaMte! apaNNA ceva uvasAmei appaNA ceva garahai appaNA ceva saMvarai?, haMtA goyamA! ettha vi taheva bhANiyavvaM, navaraM aNudinnaM uvasAmei sesA paDiseheyavvA tinni ||jNtN bhaMte! aNudinnaM uvasAmeitaM kiM uThANeNaM jAva purisakkAraparakkame ti vA, se nUNaM bhaMte! appaNA ceva vedei appaNAceva garahai?, etthavi sacceva parivADI, navaraM uddinnaM veei no aNudinnaM veei, evaM jAvapurisakkAraparikkame ivaa|se nUNaM bhaMte! appaNA ceva nijareti appaNA ceva garahai?, etthavi sacceva parivADI navaraM udayANaMtarapacchAkaDaM kammaM nijarei evaM jAva parikkamei vA // sUtram 35 / / appaNA ceva tti, Atmanaiva svayameva jIvaH, anena karmaNo bandhAdiSu mukhyavRttyA''tmana evAdhikAra ukto nAparasya, Aha ca, aNumettovina kassaibaMdho paravatthupaccayA bhaNiotti / udIreiti karaNavizeSaNA''kRSya bhaviSyatkAlavedyaM karma kSapaNAyodayAvalikAyAM pravezayati / tathA garahai tti, Atmanaiva garhate nindatItyatItakAlakRtaM karma svarUpataH tatkAraNagarhaNadvAreNa vA jaativishessbodhHsn| tathA saMvarai tti saMvRNoti na karoti vartamAnakAlikaM karma svarUpatastaddhetusaMvaraNadvAreNa veti, garhAdau ca yadyapi gurvAdInAmapi sahakAritvamasti tathApi na teSAM prAdhAnyaMjIvavIryasyaiva tatra kAraNatvAt, gurvAdInAMca vIryollAsana7paravastupratyayiko'NumAtro'pi bandho na kasyApi bhaNitaH / / // 98 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 99 // 1 zatake uddezaka:3 sUtram 35 kADAmohanIyasyA''tmanaivodIraNA tadgatAnyacca praznAH / mAtra eva hetutvAditi // athodIraNAmevAzrityAha jaM taM bhaMte! ityAdi vyaktam, navaram, athodIrayatItyAdipadatrayoddeze'pi kasmAttaM kiM udinnaM udIreItyAdinA''dyapadasyaiva nirdezaH kRtaH?, ucyate, udIraNAdike karmavizeSaNacatuSTaya udIraNAmevAzritya vizeSasya sadbhAvAditarayostu tadabhAvAd, evaM tarjuddezasUtre garhite saMvRNotItyetat padadvayaM kasmAdupAttam? uttaratrAnirdekSyamANatvAttasyeti, ucyate, karmaNa udIraNAyAM garhAsaMvaraNe prAya upAyAvityabhidhAnArtham, evamuttaratrApi vAcyamiti / praznArtha-0 zvehottaravyAkhyAnAdboddhavyaH, tatra no udinnaM udIrei tti 1 udIrNatvAdeva, udIrNasyApyudIraNa udIraNAvirAmaprasaGgAt |no aNudinnaM udIrei tti 2 ihAnudIrNa cireNa bhaviSyadudIraNamabhaviSyadudIraNaM ca tannodIrayati tadviSayodIraNAyAH sampratyanAgatakAle cAbhAvAt / aNudinnaM udIraNAbhaviyaM kammaM udIrei tti 3 anudIrNaM svarUpeNa kintvanantarasamaya eva yadudIraNAbhavikaM tadudIrayati, viziSTayogyatAprAptatvAt, tatra bhaviSyatIti bhavA saiva bhavikA, udIraNA, bhavikA yasyeti prAkRtatvAdudIraNAbhavikam, anyathA bhavikodIraNamiti syAt, udIraNAyAM vA bhavyaM yogyamudIraNAbhavyamiti / no udayANaMtarapacchAkaDanti 4 udayenAnantarasamaye pazcAtkRtamatItatAM nItaM yattattathA tadapi nodIrayati, tasyAtItatvAdatItasya cAsattvAd, asatazcAnudIraNIyatvAditi // iha ca yadyapyudIraNAdiSu kAlasvabhAvAdInAM kAraNatvamasti tathApi prAdhAnyena puruSavIryasyaiva kAraNatvamupadarzayannAha jaMta mityAdi vyaktam, navaramutthAnAdinodIrayatItyuktam, tatra ca yadApannaM tadAha, evaM sai tti, evamutthAnAdisAdhya udIraNe satI tyarthaH, zeSaM tathaiva ||kaangkaamohniiysyodiirnnoktaa, atha tasyaivopazamanamAha se NUNa mityAdi, upazamanaM mohanIyasyaiva, yadAha mohassevovasamo khAovasamo cauNha ghAINaM / udayakkhayapariNAmA aTThaNhavi hoMti kmmaannN||1||upshmshcodiirnnsy kSayonudIrNasya Oupazamo mohasyaiva kSayopazamo ghAtinAM caturNAm / udayakSayapariNAmA aSTAnAmapi karmaNAM bhavanti // 1 // // 99 // 8888888888888888888880 Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhayavRttiyutam bhAga-1 // 100 // nirjarAnta praznAH / ca vipAkataH pradezatazcAnanubhavanam, sarvathaiva viSkambhitodayatvamityarthaH, ayaM cAnAdimithyAdRSTeraupazamikasamyaktvalAbha 1zatake upazamazreNigatasya ceti, aNudinnaM uvasAmeti tti, udIrNasya tvavazyaM vedanAdupazamanAbhAva iti| udIrNa sadvedyata iti vedanasUtram, uddezaka:3 sUtram 36 tatrodinnaM veei tti, anudIrNasya vedanAbhAvAt, athAnudIrNamapi vedayati ta dIrNAnudIrNayoH ko vizeSaH syAt? iti| nairayikAdi veditaM sannirjIryata iti nirjarAsUtram, tatrodayANaMtarapacchAkaDaM ti, udayenAnantarasamaye yatpazcAtkRtam, atItatAM gamitaM tattathA / | 24 daNDake | kAGgAtannirjarayati pradezebhyaH zAtayati, nAnyad, ananubhUtarasatvAditi / udIraNopazamavedanAnirjaraNasUtroktArthasaGgrahagAthA taieNa mohanIyaudIreMti uvasAmeMti ya puNovi bIeNaM / veiMti nijaraMti ya paDhamacautthehiM svve'vi||1||||35|| atha kAGkhAmohanIyavedanAdikaM vedanAdinirjarAntaM sUtraprapaJcaM nArakAdicaturviMzatidaNDakairniyojayannAha neraiyANaM bhaMte! kaMkhAmohaNijjaM kammaM veei?, jahA ohiyA jIvA tahA neraiyA, jAva thaNiyakumArA // puDhavikkAiyA NaM bhaMte! kaMkhAmohaNijz2a kammaM veiMti, haMtA veiMti, kahaNNaM bhaMte! puDhavikkA0 kaMkhAmohaNijjaM kammaM vedeti?, goyamA! tesiNaMjIvANaMNo evaM takkA i vA saNNA ivA paNNA i vA maNe i vA vaiti vA- amhe NaM kaMkhAmohaNijaM kammaM veemo, veeMti puNa te / se NUNaM bhaMte! tameva saccaMnIsaMkaMjaMjiNehiM paveiyaM, sesaM taM ceva, jAva purisakkAraparikkamei vaa| evaM jAva cauriMdiyANaM paMciMdiyatirikkhajoNiyA jAva vemANiyA jahA ohiyA jIvA // sUtram 36 // iha ca jahA ohiyA jIve tyAdinA haMtA veyaMti, kahannaM bhaMte! neraiyANaM kA ? (kaMkhA)mohaNijjaM kammaM veyaMti?, goyamA! tehiM / tehiM kAraNehi mityAdisUtraM nirjarAsUtrAntaM stanitakumAraprakaraNAnteSu prakaraNeSu sUcitam, teSu ca yatra yatra jIvapadaM prAgadhItaM 0 tRtIyenodIrayanti upazamayanti ca punarapi dvitIyena / vedayanti nirjarayanti ca prathamacaturthayoH srve'pi||1|| // 100 // Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam sUtram 37 bhAga-1 // 101 // pravacanA''gamakalpamAgamatabhaMganaya pramANAntaraiH tatra tatra nArakAdipadamadhyeyamiti / paJcendriyANAmeva zaGkitatvAdayaH kAGkAmohanIyavedanaprakArAghaTante naikendriyAdInAmatasteSAMka 1zatake vizeSeNa tadvedanaprakAradarzanAyAha puDhavikkAiyANa mityAdi vyaktam, navara mevaM takkA i va tti, evaM vakSyamANollekhena to uddezaka:3 vimarzaH, strIliGganirdezazca prAkRtatvAt, sannAi vatti sajJA, arthAvagraharUpaM jJAnam, paNNA i vatti prajJA, azeSavizeSaviSayaM jJAnadarzana cAritraliMgajJAnameva, maNe i va tti manaH smRtyAdizeSamatibhedarUpam, vai i vatti vAgvacanam, sesaMtaM ceva tti zeSaM tadeva yathaudhikaprakaraNe'dhItam, taccedaM haMtA goyamA! tameva saccaM nIsaMkaM jaM jiNehiM paveiyaM / se NUNaM bhaMte! evaM maNaM dhAremANa ityAdi tAvadvAcyaM yAvat se NUNaM / bhaMte! appaNA ceva nijjarei appaNA ceva garahaItyAdeH sUtrasya purisakkAraparakkamei va tti padam / evaM jAva cauriMdiya tti pRthivIkAyaprakaraNavadapkAyAdiprakaraNAni caturindriyaprakaraNAntAnyadhyeyAni, tiryakpaJcendriyaprakaraNAdIni tu vaimAnikaprakaraNAntA niyamanyaughikajIvaprakaraNavattadabhilApenAdhyeyAnIti, ata evAha paMcedie ityaadi||36||bhvtu nAma zeSajIvAnAMkAsAmohanIya trayodazabhiH vedanaM nirgranthAnAM punastanna saMbhavati jinAgamAvadAtabuddhitvAtteSAmiti praznayannAha, mohanIya atthi NaM bhaMte! samaNA vi niggaMthA kaMkhAmohaNijjaM kammaM veei?,haMtA atthi, kahanaM bhaMte! samaNA vi niggaMthA kaMkhAmohaNijz2a karmavedana kammaveei?, goyamA! tehiM 2 nANaMtarehiM daMsaNaMtarehiM caritaMtarehiM liMgaMtarehiM pavayaNaMtarehiM pAvayaNaMtarehiM kappaMtarehiM maggaMtarehiM mataMtarehi bhaMgatarehiMNayaMtarehiM niyamaMtarehiM pamANaMtarehiM saMkiyA kaMkhiyA vitigicchiyA bheyasamAvannA kalusasamAvannA, evaM khalu samaNA niggaMthA kaMkhAmohaNijjaMkammaveiMti, senUNaMbhaMte! tameva sacaMnIsaMkaMjaMjiNehiM paveiyaM, haMtA goyamA! tameva saccaMnIsaMkaM, jAvapurisakkAraparakkamei vA sevaM bhaMte sevaM bhaMte! / / sUtram 37||pddhmse taio // 1-3 // atthi Na mityAdi kAkvA'dhyeyam, asti vidyate'yaM pakSo yaduta zramaNA vratinaH, apizabdaH zramaNAnAM kAsAmohanIyasyA kAkA praznAH / // 101 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyatA zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 102 // pravacanA'5gamakalpamArgamata vedanasaMbhAvanArthaH, te ca zAkyAdayo'pi bhavantItyAha nirgranthAH sabAhyAbhyantaragranthAnnirgatAH, sAdhava ityarthaH, NANaMtarehiM ti, 1zatake ekasmAjjJAnAdanyAni jJAnAni jJAnAntarANi tairjJAnavizeSairjJAnavizeSeSu vA zaGkitA ityAdibhiH saMbandhaH, evaM sarvatra, teSu uddezaka:3 sUtram 37 caivaM zaGkAdayaH syuH, yadi nAma paramANvAdisakalarUpidravyAvasAnaviSayagrAhakatvena saGkhyAtItarUpANyavadhijJAnAni santi / jJAnadarzana cAritraliMgatatkimapareNa manaH paryAyajJAnena?, tadviSayabhUtAnAM manodravyANAmavadhinaiva dRSTatvAducyate cAgame manaHparyAyajJAnamiti kimatra tattvamiti jJAnataHzaGkA, iha samAdhiH, yadyapi manoviSayamapyavadhijJAnamasti tathApi na manaH paryAyajJAnamavadhAvantarbhavati, bhinnasvabhAvatvAt, tathAhi- manaHparyAyajJAnaM manomAtradravyagrAhakamevAdarzanapUrvakaM ca, avadhijJAnaM tu kizcinmanovyatirikta bhaMganaya dravyagrAhakaM kiJciccobhayagrAhakaM darzanapUrvakaM ca na tu kevalamanodravyagrAhakamityAdi bahu vaktavyamato'vadhijJAnAtiriktaM bhavati niyama pramANAntaraiH manaHparyAyajJAnamiti / tathA darzanaM sAmAnyabodhaH, tatra yadi nAmendriyAnindriyanimittaH sAmAnyArthaviSayo bodho darzanaM tadA trayodazabhiH kimekazcakSurdarzanamanyastvacakSurdarzanam, athendriyAnindriyabhedAr3hedastadA cakSuSa iva zrotrAdInAmapi darzanabhAvAt SaDindriyano mohanIya indriyajAni darzanAni syuna dve eveti, atra samAdhiH, sAmAnyavizeSAtmakatvAdvastunaH kvacidvizeSatastannirdezaH kvacicca karmavedana sAmAnyataH, tatra cakSurdarzanamiti vizeSato'cakSurdarzanamiti ca sAmAnyataH, yacca prakArAntareNApi nirdezasya sambhave cakSurdarzanama- praznAH / cakSurdarzanaM cetyuktaM tadindriyANAmaprAptakAritvaprAptakAritvavibhAgAt, manasastvaprAptakAritve'pi prAptakArIndriyavargasya tadanusaraNIyasya bahutvAttaddarzanasyAcakSurdarzanazabdena grahaNamiti / athavA darzana- samyaktvaM tatra ca zaGkA micchattaM jamudinnaM taM khINaM aNudiyaM ca uvasaMta mityevaMlakSaNaM kSAyopazamikam, aupazamikamapyevaMlakSaNameva, yadAha khINammi uinnammI aNudijjaMte ya (r)yanmithyAtvamudIrNaM tatkSINamanuditaM copazAntam // 0 udIrNe kSINe'nudIryamANe ca - kAGkSA Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 103 // pravacanA''gamakalpa sesamicchatte / aMtomuttamettaM uvasamasamma lahai jiivo||1||tto'nyorn vizeSa uktazcAsAviti, samAdhizca kSayopazamo hyudIrNasya 1 zatake kSayo'nudIrNasya ca vipAkAnubhavApekSayopazamaH, pradezAnubhavastUdayo'styeva, upazame tu pradezAnubhavo'pi nAstIti, uktaM uddezaka:3 sUtram 37 ca veei saMta kamma khaovasamiesu nANubhAvaM so| uvasaMtakasAo puNa vedei Na saMtakammaM ti (pi)||1|| tathA cAritraM caraNam, tatra jJAnadarzanayadi sAmAyikaM sarvasAvadhaviratilakSaNaM chedopasthApanIyamapi tallakSaNameva, mahAvratAnAmavadyaviratirUpatvAt, tatko'nayo cAritraliMgasarbhedaH? uktazcAsAviti, atra samAdhiH, RjujaDavakrajaDAnAMprathamacaramajinasAdhUnAmAzvAsanAya chedopasthApanIyamuktam, vratAro-2 paNe hi manAk sAmAyikAzuddhAvapi vratAkhaNDanAccAritriNo vayaM cAritrasya vratarUpatvAditi buddhiH syAt, sAmAyikamAtre mArgamata bhaMganaya tu tadazuddhau bhagnaM nazcAritraM cAritrasya sAmAyikamAtratvAdityevamanAzvAsasteSAM syAditi, Aha cariuvakkajaDA purimeyarANa niyamasAmAie vayAruhaNaM / maNayamasuddhevijao sAmaie huMti huvyaaii||1||iti / tathA liGgaMsAdhuveSaH, tatra ca yadi madhyamajinairyathAlabdha pramANAntaraiH trayodazabhiH vastrarUpaM liGgaMsAdhUnAmupadiSTaM tadA kimiti prathamacaramajinAbhyAM sapramANadhavalavasanarUpaM tadevoktam?, sarvajJAnAmavirodhi mohanIya vacanatvAditi, atrApya'jujaDavakrajaDarjuprajJaziSyAnAzritya bhagavatAMtasyopadezaH, tathaiva teSAmupakArasambhavAditi smaadhiH| karmavedana tathA pravacanamatrA''gamaH, tatra ca yadi madhyamajinapravacanAni caturyAmadharmapratipAdakAni kathaM prathametarajinapravacane paJcayAmadharmapratipAdake? sarvajJAnAmaviruddhavacanatvAt, atrApi samAdhiH, caturyAmo'pi tattvataH paJcayAma evAsau, caturthavratasya parigraheantarbhUtatvAt, yoSA hi nAparigRhItA bhujyata iti nyAyAditi / tathA pravacanamadhIte vetti vA prAvacanaH kAlApekSayA bahvAgamaH - zeSamithyAtve 'ntarmuhUrttamAtramupazamasamyaktvaM jIvo lbhte||1|| kSAyopazamikeSu bhAveSu sa satkarma vedayatyanubhAvaM na, upazAntakaSAyaH punaH satkarmApi na vedayati (prdeshto'pi)||1|| 0 pUrvapazcimajinAnAmRjuvakrajaDAH sAdhava iti sAmAyike satyapi vratArohaH, yataH sAmAyike manAgazuddhe'pi vratAni bhavanti // 1 // kAGgA praznAH / // Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 104 // pravacanA''gamakalpa puruSaH, tatraikaH prAvacanika evaM kurute'nyastvevamiti kimatra tattvamiti, samAdhizceha, cAritramohanIyakSayopazamavizeSeNa 1 zatake utsargApavAdAdibhAvitatvena ca prAvacanikAnAM vicitrA pravRttiriti nAsau sarvathApi pramANam, AgamAviruddhapravRtterevala uddezakaH3 sUtram 37 pramANatvAditi / tathA kalpo jinakalpikAdisamAcAraH, tatra yadi nAma jinakalpikAnAM nAgnyAdirUpo mahAkaSTaH kalpaH jJAnadarzanakarmakSayAya tadA sthavirakalpikAnAM vastrapAtrAdiparibhogarUpo yathAzaktikaraNAtmako'kaSTasvabhAvaH kathaM karmakSayAyeti, cAritraliMgaiha ca samAdhiH, dvAvapi karmakSayahetU, avasthAbhedena jinoktatvAt, kaSTAkaSTayozca viziSTakarmakSayaM pratyakAraNatvAditi / mArgamatatathA mArgaH, pUrvapuruSakramAgatA sAmAcArI, tatra keSAJcitizcaityavandanAnekavidhakAyotsargakaraNAdikA''vazyakasAmAcArI bhaMganaya tadanyeSAMtuna tatheti kimatra tattvamiti, samAdhizca-gItArthAzaThapravarttitA'sausarvA'pina viruddhA, AcaritalakSaNopetatvAt, niyamaAcaritalakSaNaM cedaM asaDheNa samAinnaM jaM katthai keNaI asAvajaM / na nivAriyamannehiM bhumnnumymeymaayriyN||1||ti / tathA mataM pramANAntaraiH trayodazabhiH samAna evA''game AcAryANAmabhiprAyaH, tatra ca siddhasenadivAkaro manyate, kevalino yugapajjJAnaM darzanaMca, anyathA tadAvaraNa mohanIya kSayasya nirarthakatA syAt, jinabhadragaNikSamAzramaNastu bhinnasamaye jJAnadarzane, jIvasvarUpatvAt, tathA tadAvaraNakSayopazame karmavedana samAne'pi krameNaiva matizrutopayogI, na caikataropayoga itarakSayopazamAbhAvaH, tatkSayopazamasyotkRSTataH SaTSaSTisAgaropama- praznAH / pramANatvAdataH kiM tattvamiti, iha ca samAdhiH, yadeva matamAgamAnupAti tadeva satyamiti mantavyamitaratpunarupekSaNIyam, atha cAbahuzrutena naitadavasAtuM zakyate tadaivaM bhAvanIyam, AcAryANAM saMpradAyAdidoSAdayaM matabhedaH, jinAnAM tu matamekamevAviruddhaM ca, rAgAdivirahitatvAt, Aha ca aNuvakayaparANuggahaparAyaNA jaM jiNA jugppvraa| jiyarAgadosamohA ya NaNNahAvAiNo teNaM / (c)azaThena samAcIrNe yadasAvA kenApi kutracit |anyairn nivAritaM bahvanumatametadAcaritam // 1 // yato'nupakRtaparAnugrahaparAyaNA yugapravarA / jitarAgadveSamohAca / kAGkA Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 105 // 1 // ti / tathA bhaGgAH, vyAdisaMyogabhaGgakAH, tatra ca dravyato nAmaikA hiMsA na bhAvata ityAdi caturbhaGgayuktA, na ca tatra prathamo'pi bhaGgo yujyate, yataH kila dravyato hiMsA- IryAsamityA gacchataH pipIlikAdivyApAdanam, na ceyaM hiMsA, tallakSaNAyogAt, tathAhi jo u pamatto puriso tassa u jogaM paDucca je sattA / vAvajjaMtI niyamA tesiM so hiMsao hoi||1||tti , uktA ceyamataHzaGkA, na ceyaMyuktA, etadgAthokta hiMsAlakSaNasya dravyabhAvahiMsAzrayatvAt, drvyhiNsaayaastumrnnmaatrtyaaruuddhtvaaditi| tathA nayA dravyAstikAdayaH, tatra yadi nAma dravyAstikamatena nityaM vastu paryAyAstikanayamatena kathaM tadevAnityaM? viruddhatvAt, iti zaGkA, iyaMcAyuktA, dravyApekSayaiva tasya nityatvAt, paryAyApekSayA cAnityatvAt, dRzyate cApekSayaikatraikadA viruddhAnAmapi dharmANAMsamAvezo yathA janakApekSayA ya eva putraH sa eva putrApekSayA piteti / tathA niyamo'bhigrahaH, tatra yadi nAma sarvaviratiH sAmAyikaM tadA kimanyena pauruSyAdiniyamena? sAmAyikenaiva sarvaguNAvApteH, uktazcAsAviti zaGkA, iyaM cAyuktA, yataH satyapi sAmAyike yuktaH pauruSyAdiniyamaH, apramAdavRddhihetutvAditi, Aha ca sAmAie vi hu sAvajjacAgarUve uguNakara eyaM / apamAyavuDvijaNagattaNeNa ANAo vinneyaM // 1 // ti| tathA pramANaM pratyakSAdi, tatrAgamapramANam, Adityo bhUmerupari yojanazatairaSTAbhiH saMcarati cakSuHpratyakSaM ca tasya bhuvo nirgacchato grAhakamiti kimatra satyamiti sandehaH, atra samAdhiH, na hi samyak pratyakSamidam, dUrataradezato vibhramAditi // 37 // prathamazate tRtiiyoddeshkH||1-3|| 1zatake uddezaka:3 sUtram 37 jJAnadarzanacAritraliMgapravacanA''gamakalpamArgamatabhaMganaya niyama pramANAntaraiH trayodazabhiH kAkAmohanIya karmavedana praznAH / // 105 // - jinAstato nAnyathAvAdinaH / / 1 // 0 yastu pramattaH puruSastasyaiva yogaM pratItya ye sattvA vyApAdyante sa niyamAtteSAM hiMsako bhavati // 1 // 0 sarvasAvadyatyAgarUpe sAmAyike satyapyetatpauruSyAdi guNakaramapramAdavRddhijanakatvAdAjJAto vijJeyam / / 1 // Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 106 // 1 zatake uddezakaH 4 sUtram 38 karmaNAM prakRtyAdi praznAH / ||prthmshtke cturthoddeshkH|| anantaroddezake karmaNa udIraNavedanAdyuktamiti tasyaiva bhedAdIn darzayituM tathA dvAragAthAyAM pagai tti yaduktaM taccAbhidhAtumAha kati NaM bhaMte! kammappagaDIo paNNattAo? goyamA! aTTha kammappagaDIo paNNattAo, kammappagaDIe paDhamo uddeso neyavvo jAva aNubhAgo sammatto / gAhA- kai payaDI? kaha baMdhai? kaihi va(ca) ThANehi baMdhaI payaDI? / kai vedei ya payaDI? aNubhAgo kaiviho kassa? ||1||suutrm 38 // kaiNa mityAdi vyaktam, navaraM kammapagaDIe tti prajJApanAyAM trayoviMzatitamasya karmaprakRtyabhidhAnasya padasya prathamoddezako netavyaH, etadvAcyAnAM cArthAnAM saGgrahagAthA'stItyata Aha gAhA, sA ceyaM kaI tyAdi, tatra kaippagaDI ti dvAram, taccaivaM kai NaM bhaMte! kammappagaDIo pannattAo? goyamA! aTTha, taMjahA- NANAvaraNijja mityaadi| kaha baMdhaI tyAdi dvAramidaM caivaM kahannaM bhaMte! jIve aTTha kammapagaDIo baMdhai? goyamA! NANAvaraNijjassa kammassa udaeNaM dasaNAvaraNijjaM kammaM niga(ya)cchai viziSTodayAvasthaM jIvastadAsAdayatItyarthaH, darisaNAvaraNijjassa kammassa udaeNaM dasaNamohaNijjaM kammaM niggacchai vipAkAvasthAMkarotItyarthaH, daMsaNamohaNijjassa kammassa udaeNaM micchattaM nigacchai, micchatteNaM udineNaM evaM khalu jIve aTThakammappagaDIo baMdhaI tyAdi, na caivamihetaretarAzrayadoSaH, karmabandhapravAhasyAnAditvAditi / kai hi va ThANehi tti dvAram, taccaivaM jIve NaM bhaMte! NANAvaraNijjaM kammaM kaihiM ThANehiM baMdhai? goyamA! dohiM ThANehiM, taMjahA- rAgeNa ya doseNa ye tyAdi / kai veei yatti dvAramidaM caivaM jIve NaM bhaMte! kai kammappagaDIo veei? goyamA! atthegaie veei atthegatie no veei, je veei se te aDhe tyAdi, jIve NaM bhaMte! NANAvaraNijjaM kammaM veei? goyamA! atthegaie veei atthegatie no veei kevalino'vedanAt, Neraie NaM bhaMte! NANAvaraNijja kammaM veei? goyamA! niyamA veeI tyaadi| aNubhAgo // 10 // Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 107 // 1 zatake uddezakaH 4 sUtram 39 mohanIyodayAdupasthAnAdi bAlavIryatAdi kaiviho kassa tti kasya karmaNaH katividho rasaH? iti dvAram, idaM caivaM NANAvaraNijjassa NaM bhaMte! kammassa kativihe aNubhAge paNNatte? goyamA! dasavihe aNubhAge paNNatte, taMjahA- soyAvaraNe soyavinnANAvaraNaityAdi, dravyendriyAvaraNo bhaavendriyaavrnnshcetyrthH|| 38 // atha karmacintAdhikArAnmohanIyamAzrityAha, jIveNaMbhaMte! mohaNijeNaMkaDeNaM kammeNaM udineNaM uvaTThAejA? haMtA uvtttthaaejaa|sebhNte! kiMvIriyattAe uvaTThAejA? avIriyattAe uvaTThAejjA? goyamA! vIriyattAe uvaTThAejjA no avIriyattAe uvaTThAejA, jai vIriyattAe uvaTThAejjA kiM bAlavIriyattAe uvaTThAejjA paMDiyavIriyattAe uvaTThAejA? bAlapaMDiyavIriyattAe uvaTThAejA?, goyamA! bAlavIriyattAe uvaTThAejA No paMDiyavIriyattAe uvaTThAejANo bAlapaMDiyavIriyattAe uvaTThAejA! jIveNaMbhaMte! mohaNijeNaMkaDeNaM kammeNaM udineNaM avakkamejA? haMtA avakkamejA, se bhaMte! jAva bAlapaMDiyavIriyattAe avakkamejA 3?, goyamA! bAlavIriyattAe avakkamejA no paMDiyavIriyattAe avakkamejA, siya bAlapaMDiyavIriyattAe avkkmejaa| jahA udineNaM do AlAvagA tahA uvasaMteNa vi do AlAvagA bhANiyavvA, navaraM uvaTThAejjA paMDiyavIriyattAe, avakkamejA baalpNddiyviiriyttaae|| se bhaMte! kiM AyAe avakkamai aNAyAe avakkamai? goyamA! AyAe avakkamai No aNAyAe avakkamai, mohaNijjaM kammaM veemANe se kahameyaM bhaMte! evaM? goyamA! puvviM se eyaM evaM royaiiyANiM se eyaM evaM no royai evaM khalu(eyaM) evaM / sUtram 39 // mohaNijjeNaM ti mithyAtvamohanIyena, udiNNeNaM ti, uditena, uvaTThAeja ti, upatiSThedupasthAnaM paralokakriyAsvabhyupagamaM kuryAdityarthaH, vIriyattAe tti vIryayogAdvIryaH prANI, tadbhAvo vIryatA, athavA vIryameva svArthikapratyayAvIryatA vIryANAM vA bhAvo vIryatA, tayA, avIriyattAe tti, avidyamAnavIryatayA vIryAbhAvenetyarthaH, no avIriyattAe tti viiryhetuktvaadupsthaansyeti| // 107 // Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 108 // bAlavIriyattAe tti bAlaH samyagarthAnavabodhAt sadbodhakAryaviratyabhAvAcca mithyAdRSTistasya yA vIryatA pariNativizeSaH sA 1zatake tathA tyaa| paMDiyavIriyattAe tti paNDitaH sakalAvadyavarjakastadanyasya paramArthato nirjJAnattvenApaNDitatvAd, yadAha tajjJAnameva uddezaka:4 sUtram 39 na bhavati yasminnudite vibhAti raaggnnH| tamasaH kuto'sti zaktirdinakarakiraNAgrataH sthAtum? // 1 // iti, sarvavirata ityrthH| mohanIyobAlapaMDiyavIriyattAe tti bAlo deze viratyabhAvAt paNDito deza eva viratisadbhAvAditi bAlapaNDito dezavirataH, iha mithyAtva dayAdupa sthAnAdi udite mithyAdRSTitvAjjIvasya bAlavIryeNaivopasthAnaM syAnnetarAbhyAm, etadevAha goyame tyaadi| upasthAnavipakSo'pakramaNama-8 bAlatastadAzrityAha jIve NamityAdi, avakkamejatti, apakrAmedapasat, uttamaguNasthAnakAddhInataraM gacchedityarthaH, bAlavIriyattAe vIryatAdi praznAH / avakkamejjatti mithyAtvamohodaye samyaktvAt saMyamAddezasaMyamAdvA'pakrAmenmithyAdRSTirbhavediti / No paMDiyavIriyattAe avakkameja tti, na hi paNDitatvAtpradhAnataraM guNasthAnakamasti yataH paNDitavIryeNApasapt, siya bAlapaMDiyavIriyattAe avakkamejjattisyAt kadAciccAritramohanIyodayena saMyamAdapagatya bAlapaNDitavIryeNa dezavirato bhavediti / vAcanAntare tvevaM bAlavIriyattAe no paMDiyavIriyattAe no bAlapaMDiyavIriyattAetti, tatra ca mithyAtvamohodaye bAlavIryasyaiva bhAvAditaravIryadvayaniSedha iti / udIrNavipakSatvAdupazAntasyetyupazAntasUtradvayaM tathaiva, navaramuvaTThAejjA paMDiyavIriyattAe tti, udIrNA''lApakApekSayopazAntAlApakayorayaM vizeSaH, prathamAlApake sarvathA mohanIyenopazAntena satopatiSTheta kriyAsu paNDitavIryeNa, upazAntamohAvasthAyAM paNDitavIryasyaiva bhAvAditarayozcAbhAvAt / vRddhastu kAJcidvAcanAmAzrityedaM vyAkhyAtam, mohanIyenopazAntena satA na mithyAdRSTirjAyate, sAdhuH zrAvako vA bhavatIti / dvitIyAlApaketu, avakkamejja bAlapaMDiyavIriyattAe tti, mohanIyenApazAntena saMyatatvAdvAlapaNDitavIryeNApakrAman dezasaMyato bhavati, dezatastasya mohopazamasadbhAvAt, na tu mithyAdRSTiH, mohodaya eva tasya // 1 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 109 // 1zatake uddezakaH 4 sUtram 40 pradezAnubhAgakarmavedanAvedana praznAH / bhAvAt, mohopazamasya cehAdhikRtatvAditi / athApakrAmatIti yaduktaM tatra sAmAnyena praznayannAha se bhaMte! ki mityAdi, se tti, asau jIvaH, athArtho vA se zabdaH, AyAe tti, AtmanA'NAyAe tti, anAtmanA, parata ityarthaH, apakrAmatyapasarpati, pUrva paNDitatvarucirbhUtvA pazcAnmizrarucirmithyArucirvA bhavatIti, ko'sau? ityAha, mohanIyaM karma mithyAtvamohanIyaM cAritramohanIyaM vA vedayan, udIrNamoha ityarthaH / se kahameyaM bhaMte! ti, atha kathaM kena prakAreNa, etad, apakramaNamevaM ti mohanIyaM vedayamAnasyeti, ihottaraM goyame tyAdi, pUrvamapakramaNAt prAga, asAvapakramaNakArI jIva etajjIvAdyahiMsAdi vA vastvevaM yathA jinairuktaM rocate zraddhatte karoti vA, idAnIM mohanIyodayakAle sajIva etajjIvAdi, ahiMsAdi vaivaM yathA jinairuktaM no rocate na zraddhatte na karoti vA; evaM khalUkta prakAreNaitadapakramaNam, evaM mohanIyavedana ityrthH||39|| mohanIyakarmAdhikArAt sAmAnyakarma cintayannAha senUNaMbhaMte! neraiyassa vA tirikkhajoNiyassavAmaNUsassa vA devassa vAje kaDe pAve kamme natthiNaM tassa aveiyattA mokkho?, haMtA goyamA! neraiyassa vA tirikkha0 maNu0 devassa vA je kaDe pAve kamme natthi NaM tassa aveiyattA mokkho|se keNadveNaM bhaMte! evaM vuccati-neraiyassa vA jAva mokkho, evaM khalu mae goyamA! duvihe kamme paNNatte, taMjahA- paesakamme ya aNubhAgakamme ya, tatthaNaM jaMtaM paesakammaM taM niyamA veei, tattha NaM jaMtaM aNubhAgakammaM taM atthegaiyaM veei atthegaiyaM no veei / NAyameyaM arahayA suyameyaM arahayA vinAyameyaM arahayA imaM kammaM ayaM jIve ajjhovagamiyAe veyaNAe vedissai imaM kammaM ayaM jIve uvakkamiyAe vedaNAe vedissai, ahAkammaM ahAnikaraNaM jahA jahA taM bhagavayA diTuMtahA tahAtaM vippariNamissatIti, se teNaTeNaMgoyamA! neraiyassa vA 4 jAva mokkho|suutrm 40 // neraiyA(ya?)ssa ve tyAdau nAsti mokSa ityevaM saMbandhAtSaSThI, je kaDe tti taireva yadUddham, pAve kamme tti pApamazubhaM narakagatyAdi, // 109 // Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaDU zrIabhaya vRciyutam bhAga-1 // 110 // 1zatake uddezaka:4 sUtram 40 pradezAnubhAgakarmavedanAvedana praznAH / sarvameva vA pApaM duSTam, mokSavyAghAtahetutvAt, tassa tti tasmAtkarmaNaH sakAzAdaveiyatta tti tatkarmAnanubhUya, evaM khalu tti vakSyamANaprakAreNa khalu vAkyAlaGkAre mae tti mayA, anena ca vastupratipAdane sarvajJatvenAtmanaH svAtantryaM pratipAdayati, paesakamme yatti pradezAH karmapudgalA jIvapradezeSvotaprotAstadrUpaM karma pradezakarma, aNubhAgakamme ya tti, anubhAgaH teSAmeva / karmapradezAnAM saMvedyamAnatAviSayo rasastadrUpaM karmAnubhAgakarma, tatra yatpradezakarma tanniyamAdvedayati, vipAkasyAnanubhavane'pi karmapradezAnAmavazyaM kSapaNAt, pradezebhyaH pradezAniyamAcchAtayatItyarthaH, anubhAgakarma ca tathAbhAvaM vedayati vA na vA, yathA mithyAtvaM tatkSayopazama kAle'nubhAgakarmatayA na vedayati pradezakarmatayA tuvedayatyeveti / iha ca dvividhe'pi karmaNi vedayitavye prakAradvayamasti, taccAhataiva jJAyata iti darzayannAha jJAtaM sAmAnyenAvagatametadvakSyamANaM vedanAprakAradvayam, arhatA jinena, suyaM ti smRtaM pratipAditamanucintitaM vA, tatra smRtamiva smRtaM kevalitvena smaraNAbhAve'pi jinasyAtyantamavyabhicArasAdharmyAditi, viNNAyaM ti vividhaprakAraiH dezakAlAdivibhAgarUpaitiM vijJAtam, tadevAha, imaM kammaM ayaM jIve tti, anena dvayorapi pratyakSatAmAha kevalitvAdarhataH, ajjhovagamiyAe tti prAkRtatvAdabhyupagamaH pravrajyApratipattito brahmacaryabhUmizayanakezalucanAdInAmaGgIkArastena nirvRttA''bhyupagamikI tayA, veyaissai tti bhaviSyatkAlanirdezaH bhaviSyatpadArtho viziSTajJAnavatAmeva jJeyo'tIto vartamAnazca punaranubhavadvAreNAnyasyApijJeyaHsaMbhavatIti jJApanArthaH, uvakkamiyAe tti, upakramyate'nenetyupakramaH krmvednopaaysttr| bhavA, aupakramikI, svayamudIrNasyodIraNAkaraNena vodayamupanItasya karmaNo'nubhavastayA, aupakramikyA vedanayA vedayiSyati, tathA ca, ahAkammaM tti yathAkarma baddhakarmAnatikrameNa, ahAnigaraNaM ti nikaraNAnAM niyatAnAM dezakAlAdInAM karaNAnAM vipariNAmahetUnAmanatikrameNa yathA yathA tatkarma bhagavatA dRSTaM tathA tathA vipariNasyatIti, itizabdo vAkyArthasamAptAviti // 110 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 111 // ||40||anntrN karma cintitam, tacca pudgalAtmakamiti paramANvAdipudgalAMzcintayannAha, athavA pariNAmAdhikArAtpudgalapariNAmamAha___ esa NaM bhaMte! poggale tItamaNaMtaM sAsayaM samayaM bhuvIti vattavvaM siyA?, haMtA goyamA! esa NaM poggale atItamaNataM sAsayaM samayaM bhuvIti vattavvaM siyaa| esaNaM bhaMte! poggale paDuppanna sAsayaM samayaM bhavatIti vattavvaM siyA?, haMtA goyamA! taMceva uccAreyavvaM / esa NaM bhaMte! poggale aNAgayamaNaMtaM sAsayaM samayaMbhavissatIti vattavvaM siyA?, hantA goyamA! taM ceva uccAreyavvaM / evaM khaMdheNa vi tinni AlAvagA, evaM jIveNa vi tinni AlAvagA bhANiyavvA |suutrm 41 // chaumatthe NaM bhaMte! maNUse tItamaNataM sAsayaM samayaM bhuvIti kevaleNaM saMjameNaM kevaleNaM saMvare0 kevaleNaM baMbhaceravAseNaM kevalAhiM pavayaNamAIhiM sijjhisu bujhisujAva savvadukkhANamaMtaM karisu? goyamA! no iNaDhe smddhe|sekennttttennN bhaMte! evaM vuccai taM ceva jAva aMtaM kareMsu? goyamA! je kei aMtakarA vA aMtimasarIriyA vA savvadukkhANamaMtaM kareMsuvA kareMti vA karissaMti vA savve te uppannanANadasaNadharA arahA jiNe kevalI bhavittA tao pacchA sijhaMti bujhaMti muccaMti parinivvAyaMti savvadukkhANamaMtaM kareMsuvA kareMti vA karissaMti vA, se teNadveNaM goyamA! jAva savvadukkhANamaMtaM kareMsu0, paDuppanne'vi evaM ceva navaraM sijhaMti bhANiyavvaM, aNAgae vi evaM ceva, navaraM sijjhissaMti bhANiyavvaM, jahA chaumattho tahA Ahohio vi tahA paramAhohio'vi tinni tinni AlAvagA bhANiyavvA / kevalINaM bhaMte! maNUse tItamaNaMtaM sAsayaM samayaMjAva aMtaM kareMsu? haMtA sijjhiMsujAva aMtaM kareMsu, ete tinni AlAvagA bhANiyavvA chaumatthassa jahA navaraM sijjhiMsu sijhaMti sijjhissaMti / se NUNaM bhaMte! tItamaNaMtaM sAsayaM samayaM paDuppannaM vA sAsayaM samayaM aNAgayamaNaMtaM vA sAsayaM samayaM je kei aMtakarA vA aMtimasarIriyA vA savvadukkhANamaMtaM kareMsuvA kareMti vA karissaMti vA 1zatake uddezaka:4 sUtram 41 paramANuskandhayoH jIvasyaca zAzvatatA praznAH / sUtram 42 jIvasya siddhi prApti prakAra praznA : / // 111 // Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 112 // savve te uppannanANadaMsaNadharA arahA jiNe kevalI bhavittA tao pacchA sijhaMti jAva aMtaM karessaMti vA ? haMtA goyamA! tItamaNataM sAsayaM samayaM jAva aMtaM karessaMti vaa| se nUNaM bhaMte! uppannanANadasaNadhare arahA jiNe kevali alamatthutti vattavvaM siyA? haMtA goyamA! uppannanANadasaNadhare arahA jiNe kevalI alamatthutti vattavvaM siyaa| sevaM bhaMte! 2tti ||suutrm 42 ||cuttho uddeso smtto|| 1-4 // poggale tti paramANuruttaratra skandhagrahaNA ttItaM ti, atItam, iha ca sarve'dhvabhAvakAlA (akarmadhAtusaMyoge dezaH kAlo bhAvo gantavyo'dhvA ca karmasaMjJaka iti vAcyaM- vArttikaM) ityanenA''dhAre dvitIyA, tatazca sarvasminnatIta ityarthaH aNaMtaM ti, aparimANamanAditvAt, sAsayaM ti sadA vidyamAnam, na hi loko'tItakAlena kadAcicchUnya iti, samayaM ti kAlaM bhuvi tti, abhUditi, etadvaktavyaM syAt? sadbhatArthatvAt, paDuppannaM ti pratyutpannaM vartamAnamityarthaH, vartamAnasyApizAzvatatvaMsadAbhAvAda, evamanAgatasyApIti // 41 // 8 anantaraMskandha uktaH, skandhazcasvapradezApekSayA jIvo'pisyAditi jIvasUtram, jIvAdhikArAcca prAyo yathottarapradhAnajIvavastuvaktavyatAmuddezakAntaM yAvadAha chaumatthe Na mityAdi, iha chadmastho'vadhijJAnarahito'vaseyo na punarakevalimAtram, uttaratrAvadhijJAnino vakSyamANatvAditi, kevaleNaM ti, asahAyena zuddhena vA paripUrNena vA'sAdhAraNena vA, yadAha kevalamegaM suddha sagalamasAhAraNaM aNaMtaM ca saMjameNaM' ti pRthivyAdirakSaNarUpeNa saMvareNaM, ti, indriyakaSAyanirodhena, sijjhisvityAdau ca bahuvacanaM prAkRtatvAditi / etacca gautamenAnenAbhiprAyeNa pRSTaM yaduta, upazAntamohAdyavasthAyAM sarvavizuddhAH saMyamAdayo'pi bhavanti 0kevalamekaM zuddhaM sakalamasAdhAraNamanantaM c|| 1zatake uddezaka: 4 sUtram 41 paramANuskandhayoH jIvasyaca zAzvatatA praznAH / sUtram 42 | jIvasya siddhi prApti prakAra praznAH / Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 113 // vizuddhasaMyamAdisAdhyA ca siddhiriti sA chadmasthasyApi syAditi / aMtakare ti bhavAntakAriNaH, teca dIrghatarakAlA-pekSayApi bhavantItyata Aha, aMtimasarIriyA vatti, antimaM zarIraM yeSAmasti te'ntimazarIrikAH, caramadehA ityarthaH, vAzabdau smuccye| savvadukkhANamaMtaM kareMsvi tyAdau sijjhiMsu sijhaMtI tyAdyapi draSTavyam, siddhyAdyavinAbhUtatvAt sarvaduHkhAntakaraNasyeti, uppannanANadasaNadhare ti, utpanne jJAnadarzane dhArayanti ye te tathA, na tvanAdisaMsiddhajJAnAH, ata eva, araha tti pUjArhAH, jiNa tti rAgAdijetAraH, te ca chadmasthA api bhavantItyata Aha kevalI ti sarvajJAH, sijhaMtI tyAdiSu caturSu padeSu vartamAnanirdezasya zeSopalakSaNatvAt sijhiMsu sijhaMti sijjhissaMtI tyevamatItAdinirdezo draSTavyaH, ata eva savvadukkhANa mityAdau paJcamapade'sau 8 vihita iti / jahA chaumattho, ityAderiyaM bhAvanA, AhohieNaM bhaMte! maNUse'tItamaNataM sAsaya mityAdi daNDakatrayam, tatrAdhaH, paramAvadheradhastAdyo'vadhiH so'dho'vadhistena yo vyavaharatyasAvAdho'vadhikaH parimitakSetraviSayAvadhikaH, paramAhohio tti siddhi prApti parama Adho'vadhikAdyaH sa paramAdho'vadhikaH, prAkRtatvAcca vyatyayanirdezaH, paramohiotti kvacitpATho vyaktazca, saca samastarUpidravyAsaGgayAtalokamAtrAlokakhaNDAsaGkhyAtAvasarpiNIviSayAvadhijJAnaH, tinni AlAvaga tti kAlatrayabhedataH, kevalI. Na mityAdi kevalino'pyeta eva trayo daNDakAH vizeSastu sUtrokta eveti / se NUNa mityAdiSu kAlatrayanirdezo vAcya eveti, alamatthutti vattavvaM siya tti, alamastu paryAptaM bhavatu nAtaH paraM kiJcijjJAnAntaraM prAptavyamasyAstItyedvaktavyaM syAdbhavet, satyatvAdasyeti // 42 // prathamazate caturthoddezakaH smaaptH||1-4|| 1zatake uddezaka:4 sUtram 41 paramANaskandhayoH jIvasyaca zAzvatatA praznAH / sUtram 42 jIvasya prakAra praznAH / // 1 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 114 // 1zatake uddezaka:5 sUtram 43 nArakAdInAM pRthivIkAyAvAsa praznAH / ||prthmshtke pnycmoddeshkH|| anantaroddezakasyAntimasUtreSvarhadAdaya uktAste ca pRthivyAM bhavantIti, athavA pRthivIto'pyuddhRtya manujatvamavAptAH santaste bhavantIti pRthivIpratipAdanAyAha tathA puDhavi tti yaduddezakasaGgrahiNyAmuktaM tatpratipAdanAya cAha kati NaM bhaMte! puDhavIo pannattAo?, goyamA! satta puDhavIo pannattAo, taMjahA- rayaNappabhA jAva tamatamA // imIse NaM bhaMte! rayaNappabhAe puDhavIe kati nirayAvAsasayasahassA pannattA?, goyamA! tIsaM nirayAvAsasayasahassA pannattA, gAhA-tIsAya pannavIsA pannarasa daseva yA sayasahassA / tinnegaM paMcUrNa paMceva aNuttarA niryaa||1||keviyaannN bhaMte? asurakumArAvAsasayasahassA pannattA?, evaM causaTThI asurANaMcaurAsIIya hoi naagaannN| bAvattariMsuvannANaMvAukumArANa chnnuii||1||diiv-disaa-udhiinnN vijukumAriMdathaNiyamaggINaM / chaNDaMpi juyalayANaM chAvattarimo sayasahassA // 2 // kevaiyA NaM bhaMte! puDhavikkAiyAvAsasayasahassA paNNattA?, goyamA! asaMkhejjA puDhavikkAiyAvAsasayasahassA paNNattA, jAva asaMkhijjA jotisiyavimANAvAsasayasahassA paNNattA / sohamme NaM bhaMte! kappe kevaiyA vimANAvAsasayasahassA paNNattA?, goyamA! battIsaM vimANAvAsasayasahassA paNNattA, evaM battIsa'TThAvIsA bArasa aTTha cauro syshssaa| pannA cattAlIsA chacca sahassA shssaare||1||aannypaannykppe cattAri sayA''raNa'cue tinni / satta vimANasayAIcausu vi eesukppesuN||2|| ekkArasuttaraM heTTimesu sattuttaraMsayaMca majjhimae / sayamegaM uvarimae paMceva annuttrvimaannaa||3||suutrm 43 // tatra rayaNappabha tti narakavarja prAyaH prathamakANDa indranIlAdibahuvidharatnasambhavAdratnAnAM prabhA dIptiryasyAM sA ratnaprabhA, yAvatkaraNAdidaM dRzyam, zarkarAprabhA vAlukAprabhA paGkaprabhA dhUmaprabhA tamaH prabheti, zabdArthazca ratnaprabhAvaditi, tamatama tti // 114 // Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 115 // tamastamaHprabhetyarthaH, tatra prakRSTaM tamaH, tamastamaH, tasyeva prabhA yasyAH sA tmstmHprbhaa|| etAsu ca narakAvAsA bhavantIti tAnAvAsAdhikArAcca zeSajIvA''vAsAn parimANato darzayannAha, imIse Na mityAdi, asyAM vineyapratyakSAyAM narayAvAsasayasahassa tti, Avasanti yeSuta AvAsAH, narakAzcata AvAsAzceti narakAvAsAsteSAM yAni zatasahasrANi tAni tatheti / zeSapRthivIsUtrANi tu gAthAnusAreNAdhyeyAni, ata evAha gAha tti, sA ceyaM tIsA ya pannavIsetyAdi, sUtrAbhilApazca sakkarappabhAe NaM bhaMte! puDhavIe kai nirayAvAsasayasahassA pannattA?, goyamA? paNavIsaM nirayAvAsasayasahassA pannattetyAdiriti / chahaMpi juyalayANanti, dakSiNottaradigbhedenAsurAdinikAyo dvibhedo bhavatIti yugalAnyuktAni,tatra SaTsu yugaleSu prtyekNssttspttirbhvnlkssaannaamiti| eSAM cAsurAdinikAyayugalAnAM dakSiNottaradizorayaM vibhAgaH cautIsA caucattA aTThattIsaM ca syshssaao| pannA cattAlIsA dAhiNao huMti bhvnnaaii||1||cttaaliis tti dvIpakumArAdInAM SaNNAM pratyekaM catvAriMzadbhavanalakSAH, tIsA cattAlIsA cottIsa ceva syshssaaiN| chAyAlA chattIsA uttarao hoMti bhvnnaaii||1|| chattIsa tti dvIpakumArAdInAM SaNNAM pratyekaM SaTtriMzadbhavanalakSANIti // 43 // athAdhikRtoddezakArthasaGgrahAya gAthAmAha puDhavi TThiti ogAhaNasarIrasaMghayaNameva sNtthaanne| lessA diTThI NANe joguvaoge yadasa ThANA ||1||imiisennN bhaMte! rayaNappabhAe puDhavIe tIsAe nirayAvAsasayasahassesu egamegaMsi nirayAvAsaMsi neraiyANaM kevaiyA ThitiThANA paNNattA?, goyamA! asaMkhejjA ThitiThANA paNNattA, taMjahA- jahanniyA ThitI samayAhiyA jahanniyA ThiI dusamayAhiyA jAva asaMkhejasamayAhiyA jahanniyA ThiI (r)catustriMzacatuzcatvAriMzadaSTatriMzacca zatasahasrANi / paJcAzaccatvAriMzacca dakSiNasyAM bhavanAni bhavanti // 1 / / (40 lakSAH SaNNAM prtyekm)| 0 triMzaJcatvAriMzacatustriMzaJcaiva zatasahasrANi SaTcatvAriMzat SaNNAM pratyekaM SaTtriMzaduttarasyAM bhavanAni bhavanti // 1 // 1zatake uddezaka:5 sUtram 44 sthityaadidshsthaanaani| nArakANAM jaghanyAdi asaGkhyAtA(1)''yu:sthitisthAne krodhAdhupayuktAnAM vividhabhaGga praznAH / Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 116 // tappAuggukosiyA tthitii|imiisennN bhaMte rayaNapyabhAe puDhavIe tIsAe nirayAvAsasayasahassesu egamegaMsi nirayAvAsaMsi jahaniyAe ThitIe vaTTamANA neraiyA kiM kohovauttA mANovauttA mAyovauttA lobhovauttA?, goyamA! savve vi tAva hojjA kohovauttA 1, ahavA kohovauttA ya mANovautte ya 2, ahavA kohovauttA ya mANovauttA ya 3, ahavA kohovauttA yamAyovautte ya 4, ahavA kohovauttA yamAyovauttAya 5, ahavA kohovauttA yalobhovautteya 6, ahavA kohovauttAya lobhovuttaay7|ahvaa kohovauttA ya mANovautte yamAyovautte ya 1, kohovauttA ya mANovautte ya mAyovauttA ya 2, kohovauttA yamANovauttA yamAyovautte ya 3, kohovauttA yamANovauttA yamAyAuvauttAya 4 evaM koha-mANa-lobheNa vi cau 4, evaM koha-mAyA-lobheNa vicau 4 evaM 12, pacchA mANeNa mAyAe lobheNa ya koho bhaiyavvo, te kohaM amuMcatA 8, evaM sattAvIsaM bhaMgANeyavvA // imIse NaM bhaMte! rayaNappabhAe puDhavIetIsAe nirayAvAsasayasahassesuegamegaMsi nirayAvAsaMsi samayAhiyAe jahannaTThitIe vaTTamANA neraiyA kiM kohovauttA mANovauttA mAyovauttA lobhovauttA?, goyamA! kohovautte yamANovautte yamAyovautte ya lobhovautte ya, kohovauttA yamANovauttAya mAyovauttAya lobhovauttA ya, ahavA kohovautte yamANovautte ya, ahavA kohovautte yamANovauttA ya evaM asIti bhaMgA neyavvA, evaM jAva saMkhijasamayAhiyA ThiI asaMkhejjasamayAhiyAe ThiIetappAuggukkosiyAe ThiIe sattAvIsaMbhaMgA bhaanniyvvaa||suutrm 44 // puDhavI tyAdi, tatra puDhavIti luptavibhaktikatvAnnirdezasya pRthivISu, upalakSaNatvAccAsya pRthivyAdiSu jIvA''vAseSviti draSTavyamiti / Thiitti sUcanAt sUtra miti nyAyAt sthitisthAnAni vAcyAnIti zeSaH / eva mogAhaNe ti, avagAhanAsthAnAni, zarIrAdipadAni tu vyaktAnyeva, ekArAntaM ca padaM prathamaikavacanAntaM dRzyam, ityevametAni sthitisthAnAdIni daza vastUnI hoddezake vicArayitavyAnIti gAthAsamAsArthaH, vistarArthaM tu sUtrakAraH svayameva vakSyatIti, tatra ratnaprabhApRthivyAM sthiti 1zatake uddezaka:5 sUtram 44 sthityaadidshsthaanaani| nArakANAM jaghanyAdi asakhyAtA(1)''yu:sthitisthAne krodhAdhupayuktAnA vividhabhatra praznAH / // 116 // Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 zatake uddezaka:5 zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam | bhAga-1 // 117 // sthAnAni tAvatprarUpayannAha, imIse Na mityAdi vyaktam, navaramegamegaMsi nirayAvAsaMsi tti pratinarakAvAsamityarthaH, ThitiThANa tti, AyuSo vibhAgA asaMkhejja tti saGkhyAtItAni, kathaM?, prathamapRthivyapekSayA jaghanyA sthitirdaza varSasahasrANyutkRSTA tu sAgaropamam, etasyAM caikaikasamayavRddhyAsaGkhayeyAni sthitisthAnAni bhavanti, asaGkhayeyatvAtsAgaropamasamayAnAmiti, evaM narakAvAsApekSayApyasaGkhayeyAnyeva tAni kevalaM teSu jaghanyotkRSTavibhAgo granthAntarAdavaseyo yathA prathamaprastaTanarakeSu jaghanyA sthitirdazavarSasahasrANyutkRSTA tu navatiriti , etadeva darzayannAha jahaNNiyA ThitI tyAdi, jaghanyA sthitirdazavarSasahasrAdikatyeka sthitisthAnam, tacca pratinarakaM bhinnarUpam, saiva samayAdhiketi dvitIyam, idamapi vicitram, evaM yAvadasaGkhayeyasamayAdhikA sA, sarvAntimasthitisthAnadarzanAyAha tappAugukkosiya tti, utkRSTA'sAvanekavidheti vizeSyate tasya vivakSitanarakAvAsasya prAyogyA, ucitA, utkarSikA tatprAyogyotkarSiketyaparaM sthitisthAnam, idamapi citram, vicitratvAdutkarSasthiteriti ||evN sthitisthAnAni prarUpya teSveva krodhAdhupayuktatvAnnArakANAM vibhAgena darzayannidamAha, imIse NamityAdi, jahanniyAe ThiIe vaTTamANassa tti yA yatra narakAvAse jaghanyA tasyAM vartamAnAH, kiM kohovautte tyAdi prazne savvevI tyAdhuttaram, tatra ca pratinarakaM jaghanyasthitikAnAMsadaiva bhAvAtteSu ca krodhopayuktAnAM bahutvAtsaptaviMzatirbhaGgakAH, ekAdisaGkhyAtasamayAdhikajaghanyasthitikAnAMtu kAdAcitkatvAtteSu ca krodhAdhupayuktAnAmekatvAnekatvasambhavAdazItirbhaGgakAH, ekendriyeSu tu sarvakaSAyopayuktAnAM pratyekaM bahUnAM bhAvAdabhaGgakam, Aha ca saMbhavai jahiM viraho asII bhaMgA tahiM krejaahi| jahiyaM na hoi viraho abhaMgayaM sattavIsA vaa||1||ayN ca tatsattApekSo viraho draSTavyo na tUtpAdApekSayA, yato ratnaprabhAyAM caturviMzatirmuhUrttA utpAdavirahakAla uktaH, (r)yatra (ekAdisaGkhyAtasamayAdhikAdau) virahaH saMbhavati tatrAzItiM bhaGgAnAM kuryAt / yatra na viraho bhavati tatrAbhaGgaka saptaviMzatirvA // 1 // sUtram 44 sthityaadidshsthaanaani| nArakANAM jaghanyAdi asaGkhyAtA(1)''yu:sthitisthAne krodhAdhupayuktAnAM vividha bhaGga praznAH / 117 // Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 118 // tatazca yatra saptaviMzatirbhaGgakA ucyante tatrApi virahabhAvAdazItiH prApnoti, saptaviMzatezcAbhAva eveti, tatra savvevi tAva hojja kohovautta tti, pratinarakaM svakIyasvakIyasthityapekSayA jaghanyasthitikAnAM nArakANAM sadaiva bahUnAM sadbhAvAnnArakabhavasya ca krodhodayapracuratvAtsarva eva krodhopayuktA bhaveyurityeko bhnggH1| ahave tyAdinA dvitricatuHsaMyogabhaGgA darzitAH, tatra dvikasaMyoge bahuvacanAntaM krodhamamuJcatA SaD bhaGgAHkAryAH, tathAhi, krodhopayuktazca mAnopayuktAzca 1 tathA krodhopayuktAzca mAnopayuktAzca 2, evaM mAyayaikatvabahutvAbhyAM dvau, lobhena ca dvau, evamete dvikasaMyoge SaT / trikasaMyoge tu dvAdaza bhavanti 12, tathAhi, krodhe nityaMbahuvacanaMmAnamAyayorekavacanamityekaH 1, mAnaikatve mAyAbahutve ca dvitIyaH 2, mAne bahuvacanaM mAyAyAmekatvamiti tRtIyaH3, mAnabahutve mAyAbahutve ca caturthaH 4, punaH krodhamAnalobhairitthameva catvAraH 4, punaH krodhamAyAlobhairitthameva catvAraH 4, evamete dvAdaza 12 / catuSkasaMyoge tvaSTau, tathAhi, krodhe bahuvacanena mAnamAyAlobheSu caikavacanenaikaH,evameva lobhe bahuvacanena dvitIyaH, evametAvekavacanAntamAyayA jAto, evameva bahuvacanAntamAyayA'nyau dvau, evamete catvAra ekavacanAntamAnena jAtAH, evameva bahuvacanAntamAnena catvAra ityevamaSTau, evamete jaghanyasthitiSu nArakeSu saptaviMzatirbhavanti, jaghanyasthitau hi bahavo nArakA bhavantyataH krodhe bahuvacanameva // samayAhiyAe jahannaTThiIe vaTTamANA neraiyA kiM kohovautte tyAdi praznaH, ihottaram, kohovautte ye tyAdayo'zItirbhaGgAH, iha samayAdhikAyAM yAvatsaGkhayeyasamayAdhikAyAM jaghanyasthitau nArakA na bhavantyapi, bhavanti cedeko vA'neko veti tataH krodhAdiSvekatvena catvAro vikalpAH, bahutvena cAnye catvAra eva 4, dvikasaMyoge caturviMzatiH, tathAhi, krodhamAnayorekatvavahutvAbhyAMcatvAraH4, evaM krodhamAyayoH 4, evaM krodhalobhayoH 4, evaM mAnamAyayoH4, evaM mAnalobhayoH 4, evaM mAyAlobhayoriti 4 dvikasaMyogecaturviMzatiH / trikasaMyoge dvAtriMzat, tathAhi, krodhamAnamAyAsveka 1 zatake uddezaka:5 sUtram 44 sthityaadidshsthaanaani| nArakANAM jaghanyAdi asaGkhyAtA(1)''yu:sthitisthAne krodhAdhupayuktAnAM vividha bhaGga prshnaa:| // 118 // Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 119 // gAhanA tvenaikaH, eSveva mAyAbahutvena dvitIyaH, evametau mAnaikatvena, dvAvevAnyau tadbahutvena, evamete catvAraH krodhaikatvena catvAra 1zatake evAnye krodhabahutvenetyevamaSTau krodhamAnamAyAtrike jAtAH, tathaivAnye'STau krodhamAnalobheSu, tathaivAnye'STau krodhamAyAlobheSu,8 uddezaka:5 sUtram 45 tathaivAnye'STau mAnamAyAlobheSviti dvAtriMzat / catuSkasaMyogeSoDaza, tathAhi, krodhAdiSvekatvenaiko lobhasya bahutvena dvitIyaH, nArakANAM jaghanyAdi evametau mAyaikatvena, tathAnyau mAyAbahutvena, evamete catvAro mAnaikatvena, tathAnye catvAra eva mAnabahutvena, evamete'STau asaGkhyAta krodhaikatvena, evamanye'STau krodhabahutveneti SoDaza, evamete sarva evAzItiriti, ete cajaghanyasthitAvekAdisaGkhyAtAntasamayA- (2) avadhikAyAM bhavanti, asaGkhyAtasamayAdhikAyAstu jaghanyasthiterArabhyotkRSTasthitiM yAvatsaptaviMzatirbhaGgAsta eva, tatra nArakANAM (3) zarIra bahutvAditi // 45 // athAvagAhanAdvAraM tatra (4) saMhanana | (5) saMsthAna imIseNaM bhaMte! rayaNappabhAe puDhavIe tIsAe nirayAvAsasayasahassesu egamegaMsi nirayAvAsaMsi neraiyANaM kevaiyA ogAhaNAThANA (6) lezyA pannattA?, goyamA! asaMkhejjA ogAhaNAThANA pannattA, taMjahA- jahanniyA ogAhaNA, padesAhiyA jahanniyA ogAhaNA, duppaesAhiyA sthAneSu krodhAdhupajahanniyA ogAhaNA, jAva asaMkhijjapaesAhiyA jahanniyA ogAhaNA, tappAuggukkosiyA ogAhaNA // imIseNaMbhaMte! rayaNappabhAe yuktAnAM puDhavIetIsAe nirayAvAsasayasahassesu egamegaMsi nirayAvAsaMsi jahanniyAe ogAhaNAevaTTamANA neraiyA kiM kohovauttA?, asIi vividhabhaGga bhaMgA bhANiyavvA jAva saMkhijjapaesAhiyA jahanniyA ogAhaNA, asaMkhejapaesAhiyAe jahanniyAe ogAhaNAe vaTTamANANaM tappAuggukkosiyAe ogAhaNAevaTTamANANaM neriyaannNdosuvisttaaviisNbhNgaa| isI(mI?)seNaMbhaMte! rayaNa jAva egamegaMsi nirayAvAsaMsi // 119 // neraiyANaM kai sarIrayA paNNattA?, goyamA! tinni sarIrayA paNNattA, taMjahA- veuvvie teyae kmme|imiisennN bhaMte! jAva veubviyasarIre vaTTamANA neraiyA kiM kohovauttA? sattAvIsaM bhaMgA bhANiyavvA, eeNaMgamaeNaM tinnisarIrA bhANiyavvA ||imiisennNbhNte! rayaNappabhAe praznA : / Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 120 // nArakANAM jaghanyAdi asaGkhyAta (2) avagAhanA puDhavie jAva neraiyANaM sarIrayA kiM saMghayaNI pannattA?, goyamA ! chaNhaM saMghayaNANaM assaMghayaNI, nevaTThI neva chirA nevaNhArUNi je 1zatake poggalA aNiTThA akaMtA appiyA asuhA amaNunnA amaNAmA, etesiM sarIrasaMghAyattAe pariNamaMti // imIse NaM bhaMte! jAva chaNhaM uddezaka:5 sUtram 45 saMghayaNANaM asaMghayaNe vaTTamANANaM neraiyA kiMkohovauttA? sattAvIsaM bhNgaa||imiisennN bhaMte! rayaNappabhA jAva sarIrayA kiM saMThiyA pannattA?,goyamA! duvihA pannattA, taMjahA- bhavadhAraNijjA ya uttaraviuvviyA ya, tatthaNaMje te bhavadhAraNijjA te huMDasaMThiyA paNNattA, tattha NaM je te uttaraveuvviyA tevi huMDasaMThiyA paNNattA / imIse NaM jAva huMDasaMThANe vaTTamANA neraiyA kiM kohovauttA? sattAvIsaM bhNgaa|| imIseNaM bhaMte! rayaNappabhAe puDhavIe neraiyANaM kati lessAo pannattAo?, goyamA! egA kAulessA paNNattA / imIse NaM (3) zarIra bhaMte! rayaNappabhAe jAva kAulessAe vaTTamANA sattAvIsaM bhNgaa|suutrm 45 // (4) saMhanana (4) saMsthAna ogAhaNAThANa tti, avagAhanta Asate yasyAM sAvagAhanA tanustadAdhArabhUtaM vA kSetraM tasyAH sthAnAni pradezavRddhyA vibhAgAH, | (6) lezyA avagAhanAsthAnAni, tatra jahanniya tti jaghanyAGgalAsaGkhayeyabhAgamAtrA sarvanarakeSu, tappAuggukkosiya tti tasya vivakSitanarakasya sthAneSu krodhAdhupaprAyogyA yA, utkarSikA sA tatprAyogyotkarSakA yathA trayodazaprastaTe dhanuHsaptakaM ralitrayamaGgalaSaTkaM ceti / jahanniyAe yuktAnAM ityAdi jaghanyAyAM tasyAmeva caikAdisaGkhyAtAntapradezAdhikAyAmavagAhanAyAM vartamAnAnAM nArakANAmalpatvAt krodhAdhupayukta praznAH / eko'pi lbhyte'to'shiitirbhnggaaH| asaMkhejjapaese tyAdi, asaGkhyAtapradezAdhikAyAM tatprAyogyotkRSTAyAM ca nArakANAM bahutvAtteSu ca bahUnAM krodhopayuktatvena krodhe bahuvacanasya bhAvAnmAnAdiSu tvekatvabahutvasambhavAtsaptaviMzatirbhaGgA bhavantIti / nanu ye jaghanyasthitayo jaghanyAvagAhanAzca bhavanti teSAM jaghanyasthitikatvena saptaviMzatirbhaGgakAH prApnuvanti jaghanyAvagAhanatvena / cAzItiriti virodhaH?, atrocyate,jaghanyasthitikAnAmapi jaghanyAvagAhanAkAle'zItireva, utpattikAlabhAvitvena vividhabhaGga // 120 // Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 121 // jaghanyAvagAhanAnAmalpatvAditi, yA ca jaghanyasthitikAnAM saptaviMzatiH sA jaghanyAvagAhanatvamatikrAntAnAmiti bhAvanIyam // zarIradvAre sattAvIsaM bhaMga tti, anena yadyapi vaikriyazarIre saptaviMzatirbhaGgakA uktAstathApi yA sthityAzrayA'vagAhanAzrayA ca bhaGgakaprarUpaNA sA tathaiva dRzyA, niravakAzatvAttasyAH, zarIrAzrayAyAzca, sAvakAzatvAt, evamanyatrApi vimarzanIyamiti / eeNaM gameNaM tinni sarIrayA bhANiyavva tti, vaikriyazarIrasUtrapAThena trINi zarIrakANi vaikriyataijasakArmaNAni bhaNitavyAni, triSvapi bhaGgakAH saptaviMzatirvAcyetyarthaH, nanu vigrahagatau kevale ye taijasakArmaNazarIre syAtAMtayoralpatvenAzItirapi bhaGgakAnAMsaMbhavatIti kathamucyate? tayoH saptaviMzatireveti, atrocyate,satyametat, kevalaM vaikriyazarIrAnugatayostayorihAzrayaNaM kevalayozcAnAzrayaNamiti saptaviMzatireveti, yacca dvayorevAtidezyatve trINItyuktaM tacca trayANAmapi gamasyAtyantasAmyopadarzanArthamiti // saMhananadvAre chaNhaM saMghayaNANaM asaMghayaNi tti, SaNNAMsaMhananAnAM vajrarSabhanArAcAdInAMmadhyAdekatareNApi saMhananenAsaMhananAnIti, kasmAdevamityata Aha nevaThThI tyAdi, naivAsthyAdIni teSAM santi, asthisaJcayarUpaM ca saMhananamucyata iti, aniTThatti, iSyante smetISTAstaniSedhAdaniSTAH, aniSTamapi kiJcitkamanIyaM bhavatItyata ucyate, akAntAH, akAntamapi kiJcitkAraNavazAt prItaye bhavatItyAha-(granthAgram 2000) appiyA'prItihetavaH, apriyatvaM teSAM kutaH?, yato'subha tti, azubhasvabhAvAH, te ca sAmAnyA api bhavantItyato vizeSyate'maNuNNa tti na manasAH (sA?) antaHsaMvedanena zubhatayA jJAyanta ityamanojJAH, amanojJatA caikadApi syAdata Aha, amaNAma tti na manasA'myante gamyante punaH punaH smaraNato ye te'mano'mAH, ekArthikA vaite zabdA aniSTatAprakarSapratipAdanArthA iti / etesiM sarIrasaMghAyattAe tti saGghAtatayA, shriirruupsnycytyetyrthH|| saMsthAnadvAre kiMsaMThiya tti kiM saMsthitaM saMsthAnaM yeSAM tAni kiMsaMsthitAni, bhavadhAraNijja tti, bhavadhAraNaM nijajanmAtivAhana 1 zatake uddezaka: 5 sUtram 45 nArakANAM jaghanyAdi asaGkhyAta (2) avagAhanA (3) zarIra (4) saMhanana (5) saMsthAna (6)lezyA sthAneSu krodhAdhupayaktAnA vividhabhatra praznA : / 2 // 121 // Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 122 // 1 zatake uddezaka:5 sUtram 46 nArakANAM | (7) darzana (8) jJAna | (9) yogo | (10) payogeSu krodhAdyapa cuktAnA vividhabhaGga prayojanaM yeSAMtAni bhavadhAraNIyAnyAjanmadhAraNIyAnItyarthaH, uttaraveubviya tti pUrvavaikriyApekSayottarANi, uttarakAlabhAvIni vaikriyANyuttaravaikriyANi, huMDasaMThiya tti sarvatrAsaMsthitAni // 45 // imIseNaMjAva kiM sammaddiTThI micchAdiTThI sammAmicchAdiTThI?, tinnivi| imIseNaMjAvasammaiMsaNe vaTTamANA neraiyA sattAvIsaM bhaMgA, evaM micchAdasaNevi, sammAmicchAdasaNe asIti bhNgaa|| imIse NaM bhaMte! jAva kiM nANI annANI?, goyamA! NANIvi annANIvi, tinni nANAiM niyamA, tinni annaannaaiibhynnaae| imIseNaM bhaMte! jAva AbhiNibohiyanANe vaTTamANA sattAvIsaMbhaMgA, evaM tinni nANAiM tinni annaannaaiibhaanniyvvaaii||imiise NaMjAva kiMmaNajogI vaijogI kAyajogI,? tinnivi / imIseNaMjAva maNajoe vaTTamANA kohovauttA?, sattAvIsaM bhNgaa| evaM vaijoe evaM kaayjoe|| imIse NaM jAva neraiyA kiM sAgArovauttA aNAgArovauttA?,goyamA! sAgArovauttAvi annaagaarovuttaavi| imIseNaMjAvasAgArovaogevaTTamANA kiM kohovauttA?,sattAvIsaM bhNgaa| evaM aNAgArovauttevi sattAvIsaM bhNgaa|| evaM sattavi puDhavio neyavvAo, NANattaM lesAsu gAhA-kAU ya dosu taiyAe mIsiyA nIliyA cutthiie| paMcamiyAe mIsA kaNhA tatto paramakaNhA ||1||suutrm 46 // dRSTidvAre sammAmicchAdasaNe asIibhaMga tti mizradRSTInAmalpatvAttaddhAvasyApi ca kAlato'lpatvAdeko'pilabhyata ityshiitibhnggaaH|| jJAnadvAre tinni NANAI niyama tti ye sasamyaktvA narakeSUtpadyante teSAM prathamasamayAdArabhya bhavapratyayasyAvadhijJAnasya bhAvAttrijJAnina eva te, ye tu mithyAdRSTayaste sajJibhyo'sajJibhyazcotpadyante, tatra ye sajJibhyaste bhavapratyayAdeva vibhaGgasya bhAvAttyajJAninaH, ye tvasajJibhyasteSAmAdyAdantarmuhUrtAtparato vibhaGgasyotpattiriti teSAMpUrvamajJAnadvayaM pazcAdvibhaGgotpattAvajJAnatrayamityata ucyate tinni aNNANAI bhayaNAe tti bhajanayA vikalpanayA kadAciDhe kadAcitrINItyarthaH, atrArthe gAthe prazrA // 122 // Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 123 // syAtAM sannI neraiesuM uralapariccAyaNaMtare sme| vibhaMga ohiM vA aviggahe viggahe lhi||1|| assannI naraesuM pajjatto jeNa lahai 1zatake vibhaMgaM / nANA tinneva tao annANA donni tinneva ||2||evN tinni NANe tyAdi, AbhinibodhikajJAnavatsaptaviMzatibhaGgakopetA- uddezaka:5 sUtram 46 nyAdhAni trINi jJAnAnyajJAnAni ceti, iha ca trINi jJAnAnIti yaduktaM tadAbhinibodhikasya punargaNanenAnyathA dve eva te vAcye nArakANAM syAtAmiti / tinni annANAi mityatra yadi matyajJAnazrutAjJAne vibhaGgAtpUrvakAlabhAvinI vivakSyete tadAzItirbhaGgA labhyante, (7) darzana (8)jJAna alpatvAtteSAm, kintu jaghanyAvagAhanAste ttojghnyaavgaahnaa''shryennaivaashiitirbhnggkaastessaamvseyeti||yogdvaar evaM kAya (9) yogo joe tti, iha yadyapi kevalakArmaNakAyayoge'zItirbhaGgAH saMbhavanti tathApi tasyAvivakSaNAt sAmAnyakAyayogAzrayaNAcca (10) payogeSu krodhAdhupasaptaviMzatirukteti // upayogadvAre sAgArovautta tti, AkAro vizeSAMzagrahaNazaktistena saheti sAkAraH, tadvikalo'nAkAraH yuktAnAM sAmAnyagrAhItyarthaH / NANattaM lesAsu tti, ratnaprabhApRthivIprakaraNavaccheSapRthivIprakaraNAnyadhyeyAni, kevalaM lezyAsu vizeSaH, vividhabhaGga praznA : / tAsAM bhinnatvAd, ata eva taddarzanAya gAthA kAU, ityAdi, tatra taiyAe mIsiya tti vAlukAprabhAprakaraNa uparitananarakeSu kApotyadhastaneSu tu nIlI bhavatIti yathAsambhavaM praznasUtre uttarasUtre cAdhyetavye ityarthaH, yacca sUtrAbhilApeSu narakAvAsasaGkhyAnAnAtvaM ta tIsA ya pannavIse tyAdinA pUrvapradarzitena samavaseyamiti, evaM sUtrAbhilApaH kAryaH, sakkarappabhAe NaM bhaMte! puDhavIe pnnviisaae| nirayAvAsasayasahassesu ekkamekasi nirayAvAsaMsi kai lessAo pannatAo? goyamA! egA kAulessA paNNattA / sakkarappabhAe NaM bhaMte! jAva kAulesAe vaTTamANA neraiyA kiM kohovautte? tyAdi jAva sattAvIsaM bhNgaa| evaM sarvapRthivISu gAthA'nusAreNa vaacyaaH||46|| (r)saJjJI, audArikaparityAgAnantarasamaye'vigraho vigraho vA nairayikeSu labhate vibhaGgamavadhiM vaa|| 1 // asaJI yena paryAptaH san vibhaGga labhate narakeSu / tato jJAnAni trINi, ajJAnAni trINi dve vA // 2 // // 123 // Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 124 // causaTThIeNaM bhaMte! asurakumAravAsasayasahassesu egamegaMsi asurakumArAvAsaMsi asurakumArANaM kevaiyA ThiiThANA paNNattA?, goyamA! asaMkhejjA ThitiThANA paNNattA, taMjahA jahanniyA ThiI jahA neraiyA tahA, navaraM paDilomA bhaMgA bhANiyavvA savvevi tAva hoja lobhovauttA, ahavAlobhovauttA yamAyovautteya, ahavAlobhovauttAyamAyovauttAya, eeNaMgameNaMneyavvaMjAvathaNiyakumArA, navaraMNANattaM jANiyavvaM / / sUtram 47 // asurakumAraprakaraNe paDilomA bhaMga tti, nArakaprakaraNe hi krodhamAnAdinA krameNa bhaGgakanirdezaH kRtaH, asurakumArAdiprakaraNeSu lobhamAyAdinA'sau kArya ityarthaH, ata evAha savvevi tAva hojja lohovautta tti, devA hi prAyo lobhavanto bhavanti tena sarve'pyasurakumArA lobhopayuktAH syuH, dvikasaMyoge tu lobhopayuktatve bahuvacanameva, mAyopayoge tvekatvabahutvAbhyAM dvau bhaGgako, evaM saptaviMzatirbhaGgakAH kAryAH, navaraM NANattaM jANiyavvaM ti nArakANAmasurakumAradInAM ca parasparaM nAnAtvaM jJAtvA praznasUtrANyuttarasUtrANi cAdhyeyAnIti hRdayam, tacca nArakANAmasurakumArAdInAM ca saMhananasaMsthAnalezyAsUtreSu bhavati, taccaivaM causaThThIe NaM bhaMte! asurakumArAvAsasayasahassesu egamegaMsi asurakumArAvAsaMsi asurakumArANaM sarIragA kiMsaMghayaNI?, goyamA! asaMghayaNI, je poggalA iTThA kaMtA te tesiM saMghAyattAe pariNamaMti, evaM saMThANevi, navaraM bhavadhAraNijjA samacauraMsasaMThiyA uttaraveubviyA annayarasaMThiyA evaM lesAsuvi, navaraM kai lessAo pannattAo?, goyamA! cattAri, taMjahA- kiNhA nIlA kAU teUlesA, causaThThIe NaM jAva kaNhalesAe vaTTamANA kiM kohovauttA?, goyamA! savvevi tAva hojja lohovautte tyAdi, evaM nIlAkAUteUvi nAgakumArAdiprakaraNeSu tu culasIe nAgakumArAvAsasayasahassesvityevaM causaTThI asurANaM nAgakumArANa hoi culasII tyAdervacanAt praznasUtreSu bhavanasaGkhyAnAnAtvamavagamya sUtrAbhilApaH kArya iti // 47 // 1zatake uddezaka:5 sUtram 47 asurakumArANAM sthityAdidazasthAneSu pratilomena lobhAdhupayuktAnAM vividhabhaGgapraznAH / Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 125 // 1zatake uddezaka:5 sUtram 48 pRthivIkAyikAnAM sthityAdidazasthAneSu krodhAdhupayuktAnAM vividhabhaGga praznAH / asaMkheljesu NaM bhaMte! puDhavikAiyAvAsasayasahassesu egamegaMsi puDhavikAiyAvAsaMsi puDhavikkAiyANaM kevatiyA ThitiThANA paNNattA?, goyamA! asaMkhejA ThitiThANA paNNattA, taMjahA- jahaniyA ThiI jAva tappAuggukkosiyA tthiii| asaMkhejesuNaM bhaMte! puDhavikkAiyAvAsasayasahassesu egamegaMsi puDhavikkAiyAvAsaMsi jahanniyAe ThitIe vaTTamANA puDhavikkAiyA kiM kohovauttA mANovauttA mAyovauttA lobhovauttA?, goyamA! kohovauttAvi mANovauttAvimAyovauttAvilobhovauttAvi, evaM puDhavikkAiyANaM savvesuvi ThANesu abhaMgayaM, navaraMteulessAe asItibhaMgA, evaM AukkAiyAvi, teukkAiyavAukkAiyANaMsavvesuvi ThANesu abhNgyN|| vaNassaikAiyA jahA puddhvikkaaiyaa|suutrm 48 // evaM puDhavikkAiyANaM savvesu ThANesu abhaMgayaM tti, pRthivIkAyikA ekaikasmin kaSAya upayuktA bahavo labhyanta ityabhaGgaka dazasvapi sthAneSu, navaraM teulesAe asII bhaMga tti, pRthivIkAyikeSulezyAdvAre tejolezyA vAcyA, sA ca yadA devalokAccyuto deva eko'neko vA pRthivIkAyikeSUtpadyate tadA bhavati,tatazca tadaikatvAdibhavanAdazItirbhaGgakA bhavantIti / iha pRthivIkAyikaprakaraNe sthitisthAnadvAraM sAkSAllikhitamevAsti, zeSANi tu nArakavadvAcyAni, tatra ca navaraM NANattaM jANiyavva mityetasyAnuvRtte nAtvamiha praznata uttaratazcAvaseyam, tacca zarIrAdiSu saptasudvAreSvidamasaMkhijjesuNaM bhaMte! puDhavikAiyAvAsasayasahassesu jAva puDhavikAiyANaM kai sarIrA pannattA?, goyamA! tinni sarIrA, taMjahA-orAlie teyae kammae, eteSu ca kohovauttAvi mANovauttAvI tyAdi vAcyam, tathA'saMkhejjesu NaM jAva puDhavikAiyANaM sarIragA kiMsaMghayaNI? ityAdi tathaiva, navaraM poggalA maNunnA amaNunnA sarIrasaMghAyattAe pariNamaMti, evaM saMsthAnadvAre'pi, kintUttare huMDasaMThiyaitAvadeva vAcyaM na tu duvihA sarIragA pannattA, taMjahA- bhavadhAraNijjA ya uttaraveubviyA yetyAdi, pRthivIkAyikAnAM tadabhAvAditi / lezyAdvAre punarevaM vAcyaM-puDhavikkAiyANaM bhaMte! kai lessAo // 128 Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 126 // vividhabhA praznAH / pannatAo?, goyamA! cattAri, taMjahA- kaNhalesA jAva teulesA, etAsu ca tisRSvabhaGgakameva, tejolezyAyAM tvazItirbhaGgakAH, 1 zatake etacca prAgevoktamiti / dRSTidvAra idaM vAcyam, asaMkhejjesu jAva puDhavikAiyA kiM sammAdiTThI micchAdiTThI sammAmicchAdiTThI?, uddezakaH 5 sUtram 48 goyamA! micchAdiTThI, zeSaM tathaiva / jJAnadvAre tathaiva, navaraM puDhavikAiyA NaM bhaMte! kiM NANI annANI?, goyamA! No NANI annANI pRthivI kAyikAnAM niyamA do annaannii| yogadvAre'pi tathaiva, navaraM puDhavikkAiyA NaM bhaMte! kiM maNajogI vaijogI kAyajogI?, goyamA! no maNajogI no sthityAdivayajogI kaayjogii|| evaM AukkAiyAvitti pRthivIkAyikavadapkAyikA apivAcyAH, te hi dazasvapi sthAnakeSvabhaGgakAH, dazasthAneSu krodhAdhutejolezyAyAM cAzItibhaGgakavanto yatasteSvapi deva utpadyata iti / teukkAie ityAdau savvesu ThANesu tti sthitisthAnAdiSu payuktAnAM dazasvapyabhaGgakam, krodhAdhupayuktAnAmekadaiva teSubahUnAM bhAvAt, iha devAnotpadyanta iti tejolezyA teSu nAsti, tatastatsambhavanAnnAzI(...mbhavAH nAzI...)tirapItyabhaGgakameveti, eteSu ca sUtrANi pRthivIkAyikasamAni kevalaM vAyukAyasUtreSuzarIradvAra evamadhyeyamasaMkhejjesu NaM bhaMte! jAva vAukkAiyANaM kai sarIrA pannattA?, goyamA! cattAri, taMjahA- orAlie veuvvie teyae kammae tti||vnnssikaaie tyAdi, vanaspatayaH pRthivIkAyikasamAnA vaktavyAH, dazasvapisthAnakeSu bhaGgakAbhAvAt, tejolezyAyAM ca tathaivAzItibhaGgakasadbhAvAditi / nanu pRthivyambuvanaspatInAM dRSTidvAre sAsvAdanabhAvena samyaktvaM karmagrantheSvabhyupagamyate, tata eva ca jJAnadvAre matijJAnaM zrutajJAnaMca, alpAzcaita ityevamazItirbhaGgAH samyagdarzanAbhinibodhikazrutajJAneSu bhavantu, naivam, pRthivyAdiSu sAsvAdanabhAvasyAtyantaviralatvenAvivakSitatvAt, tata evocyata ubhayAbhAvo puDhavAiesu vigalesu hojja uvvnnnno|| tti, ubhayaM pratipadyamAnapUrvapratipannarUpamiti // 48 // 0pUrvapratipannapratipadyamAnobhayAbhAvaH pRthivyAdiSu vikalekhUpapanno bhavet / / // 126 Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 127 // beiMdiyateiMdiyacauriMdiyANaM jehiM ThANehiM neratiyANaM asIibhaMgA tehiM ThANehiM asIiMceva, navaraM abbhahiyA sammatte AbhiNibohiyanANe suyanANeya, eehiM asIibhaMgA, jehiM ThANehiM neratiyANaM sattAvIsaM bhaMgA tesuThANesusavvesu abhaMgayaM ||pNciNdiytirikkhjonniyaa jahA neraiyA tahA bhANiyavvA, navaraM jehiM sattAvIsaM bhaMgA tehiM abhaMgayaM kAyavvaM jattha asIti tattha asItiM cev|| maNussANavijehiM ThANehiM neraiyANaM asItibhaMgA tehiM ThANehiM maNussANa vi asItibhaMgA bhANiyavvA, jesu ThANesusattAvIsA tesu abhaMgayaM, navaraMmaNussANaM abbhahiyaM jahanniyA ThiI AhArae ya asIti bhNgaa|vaannmNtrjoisvemaanniyaa jahA bhavaNavAsI, navaraM NANattaM jANiyavvaM jaMjassa, jAva aNuttarA, sevaM bhaMte! sevaM bhaMte! tti // sUtram 49||pNcmo uddeso smmtto||1-5|| beiMdie ityAdAvevamakSaraghaTanA jehiM ThANehiM neraiyANaM asIibhaMgA tehiM ThANehiM beiMdiyateiMdiyacauriMdiyANaM asII ceva tti, tatraikAdisaGkhyAtAntasamayAdhikAyAM jaghanyasthitau 1 tathA jaghanyAyAmavagAhanAyAM ca 2 tatraiva ca saGkhayeyAntapradezavRddhAyAM 3 mizradRSTau ca nArakANAmazItirbhaGgakA uktAH, vikalendriyANAmapyeteSu sthAneSu mizradRSTivarjeSvazItireva, alpatvAteSAmekaikasyApi krodhAdhupayuktasya sambhavAt, mizradRSTistu vikalendriyeSvekendriyeSu ca na saMbhavatIti na vikalendriyANAM tatrAzItibhaGgakasambhava iti, vRddhaistviha sUtre kuto'pivAcanAvizeSAdyatrAzItistatrApyabhaGgakamiti vyAkhyAtamiti / ihaiva vizeSAbhidhAnAyAha, navaramityAdi, ayamarthaH, dRSTidvAre jJAnadvAre ca nArakANAM saptaviMzatiruktA, vikalendriyANAM tvabbhahiya tti, abhyadhikAnyazItirbhaGgakAnAM bhavati, kva? ityAha, samyaktve, alpIyasAM hi vikalendriyANAMsAsvAdanabhAvena samyaktvaM bhavati, alpatvAccaiteSAmekatvasyApi sambhavenAzItirbhaGgakAnAM bhavati, evamAbhinibodhike zrute ceti / tathA jehI tyAdi yeSu sthAnakeSu nairayikANAM saptaviMzatirbhaGgakAsteSu sthAneSu dvitri caturindriyANAM bhaGgakAbhAvaH, tAni ca prAguktAzIti 1zatake uddezaka:5 sUtram 49 dvIMdriyAdivaimAnikAntadaNDakAnAM sthityAdidazasthAneSu krodhAdhupayuktAnAM vividhabhaGga praznAH / // 127 // Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 / / 128 // bhaGgakasthAnaviziSTAni mantavyAni, bhaGgakAbhAvazca krodhAdhupayuktAnAmekadaiva bahUnAM bhAvAditi / vikalendriyasUtrANi ca 1zatake pRthivIkAyikasUtrANIvAdhyeyAni, navaramiha lezyAdvAre tejolezyA nAdhyetavyA, dRSTidvAre ca beiMdiyA NaM bhaMte! kiM sammaddiTThI uddezaka:5 sUtram 49 micchAdiTThI sammAmicchAdiTThI?, goyamA! sammaddiTThIvi micchaddiTThIvi nosammAmicchAdiTThI, sammaiMsaNe vaTTamANA beiMdiyA kiM kohovautte? dvIMdriyAdityAdi praznottaramazItirbhaGgakAH / tathA jJAnadvAre beiMdiyA NaM bhaMte! kiM NANI annANI?, goyamA! NANIvi annANIvi, jai NANI vaimAnikAnta daNDakAnAM dunANI maiNANI suyaNANI ya zeSaM tathaivAzItizca bhaGgA iti / yogadvAre beiMdiyA NaM bhaMte! kiM maNajogI vaijogI kAyajogI?, sthityAdigoyamA! No maNajogI vaijogI kAyajogI ya zeSaM tathaiva / evaM trIndriyacaturindriyasUtrANyapi // paMceMdiye tyAdi jahiM sattAvIsaM bhaMga dazasthAneSu krodhAdhutti, yatra nArakANAMsaptaviMzatirbhaGgakAstatra paJcendriyatirazcAmabhaGgakam, tacca jaghanyasthityAdikaM pUrvaM darzitameva, bhaGgakAbhAvazca payuktAnAM vividhabhaga krodhAdhupayuktAnAM bahUnAmekadaiva teSu bhAvAditi, sUtrANi ceha nArakasUtravadadhyeyAni, navaraM zarIradvAre'yaM vizeSaH, asaMkhejjesu prazrAH / NaM bhaMte! paMciMdiyatirikkhajoNiyAvAsesu paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM kevaiyA sarIrA pannattA?, goyamA? cattAri, taMjahA- orAlie veubie teyae kammae, sarvatra cAbhaGgakamiti / tathA saMhananadvAre paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM kevaiyA saMghayaNA pannattA?, goyamA! cha saMghayaNA paM0, taMjahA- vairosahanArAyaM jAva chevaTTha ti / evaM saMsthAnadvAre'pi cha saMThANA pannattA, taMjahA- samacauraMse 6 / evaM lezyAdvAre kai lesAo pannattAo?, goyamA! cha lessA pa0, taMjahA- kiNhalessA 6 // maNussANavi tti, yathA nairayikA dazasu dvAreSvabhihitAstathA manuSyA api bhaNitavyA iti prakramaH, etadevAha jehI tyAdi, tatra nArakANAMjaghanyasthitAvekAdisaGkhyA 8 // 128 // tAntasamayAdhikAyAM 1 tathA jaghanyAvagAhanAyAM 2 tasyAmeva saGkhyAtAntapradezAdhikAyAM 3 mizre ca 4 azItirbhaGgakA uktAH, manuSyANAmapyeteSvazItireva, tatkAraNaM ca tadalpatvameveti, nArakANAM manuSyANAM ca sarvathA sAmyaparihArAyAha jesu Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 129 // sattAvIse tyAdi, saptaviMzatirbhaGgakasthAnAni ca nArakANAM jaghanyasthityasaGkhyAtasamayAdhika jaghanyasthitiprabhRtIni, teSu / 1zatake ca jaghanyasthitau vizeSasya vakSyamANatvena tadvarjeSu manuSyANAmabhaGgakam, yato nArakANAM bAhulyena krodhodaya eva bhavati tena uddezaka:5 sUtram 49 teSAMsaptaviMzatirbhaGgakA uktasthAneSu yujyante, manuSyANAM tu pratyekaM krodhAdhupayogavatAMbahUnAM bhAvAnna kaSAyodaye vizeSo'sti, dvIMdriyAditena teSAM teSu sthAneSu bhaGgakAbhAva iti / ihaiva vizeSAbhidhAnAyAha navarami tyAdi, yeSu sthAneSu nArakANAmazItisteSu vaimAnikAnta daNDakAnAM manuSyANAmapyazItiH tathA jesu sattAvIsA tesu abhaMgaya mityuktam, kevalaM manuSyANAmidamabhyadhikaM yaduta jaghanyasthitau teSAma- sthityAdizItitunArakANAMtatra saptaviMzatiruktetyabhaGgakam / tathA''hArakazarIre'zItirAhArakazarIravatAM manuSyANAmalpatvAnnArakANAM dazasthAneSu krodhAdhutannAstyevetye tadapyabhyadhikaM manuSyANAmiti, iha ca nArakasUtrANAM manuSyasUtrANAM ca prAyaH zarIrAdiSu caturSu jJAnadvAra eva ca payuktAnAM vividhabhar3a vizeSaH, tathAhi, asaMkhejesu NaM bhaMte! maNussAvAsesu maNussANaM kai sarIrA pannattA?, goyamA! paMca, taMjahA- orAlie veuvie praznAH / AhArae teyae kammae, asaMkhejesu NaM jAva orAliyasarIre vaTTamANA maNussA ki kohovauttA 4?, goyamA! kohovauttAvi 4, evaM sarvazarIrakeSu navaramAhArake'zItirbhaGgakAnAM vaacyaa| evaM saMhananadvAre'pi navaraM maNussANaM bhaMte! kai saMghayaNA paNNattA?, goyamA! chassaMghayaNA paNNattA, taMjahA- vairosahanArAe jAva chevddhe| saMsthAnadvAre cha saMThANA paNNattA, taMjahA-samacauraMse jAva huNdde| lezyAdvAre chalesAo, taMjahA- kiNhalessA jAva sukkalesA / jJAnadvAre maNussANaM bhaMte! kaiNANANi? goyamA! paMca, taMjahA- AbhiNibohiyaNANaM jAva kevalaNANaM / eteSu ca kevalavarjeSvabhaGgakam, kevale tu kaSAyodaya eva nAstIti ||vaannmNtre tyAdi, vyantarAdayo dazasvapi sthAneSu yathA bhavanavAsinastathA vAcyAH, yatrAsurAdInAmazItirbhaGgakAH yatra ca saptaviMzatistatra ca vyantarAdInAmapi te / tathaiva vAcyAH, bhaGgakAstu lobhamAdau vidhAyAdhyetavyAH, tatra bhavanavAsibhiH saha vyantarANAM sAmyameva, jyotiSkAdInAMtu Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaha zrIabhayavRttiyutam bhAga-1 // 130 // 1zatake uddezaka: sUtram 50 suryasyo na tatheti taisteSAM sarvathA sAmyaparihArasUcanAyAha NavaraM NANattaM jANiyavvaM jaM jassa tti, yalle zyAdigataM yasya jyotiSkAdeH nAnAtvamitarApekSayA bhedastajjJAtavyamiti, parasparato vizeSaM jJAtvaiteSAMsUtrANyadhyeyAnItibhAvaH / tatra lezyAdvAre, jyotiSkANAmekaiva tejolezyA vAcyA, jJAnadvAre trINi jJAnAni, ajJAnAnyapi trINyeva, asajJinAMtatropapatAbhAvena vibhaGgasyAparyAptakAvasthAyAmapi bhAvAt / tathA vaimAnikAnAM lezyAdvAre tejolezyAdayastisro lezyA vAcyAH / jJAnadvAre ca trINi jJAnAnyajJAnAni ceti, vaimAnikasUtrANi caivamadhyeyAni saMkhejjesu NaM bhaMte! vemANiyAvAsasayasahassesu egamegaMsi vemANiyAvAsaMsi kevaiyA ThiiThANA pannatte? tyevamAdIni // 49 // prathamazate paJcama uddezaH samAptaH // 1-5 // vAsta ||prthmshtke sssstthoddeshkH|| atha SaSTho vyAkhyAyate, tasya cAyaM sambandhaH, anantaroddezake'ntimasUtreSvasaMkhejjesu NaM bhaMte! jAva jotisiyavemANiyAvAsesu tathA saMkhejjesuNaM bhaMte! vemANiyAvAsasayasahassesvityetadadhItaM, teSu ca jyotiSkavimAnAvAsAH pratyakSA eveti tadgatadarzanaM pratItya tathA jAvaMta iti yaduktamAdigAthAyAM tacca darzayitumAha jAvaiyAo ya NaM bhaMte! uvAsaMtarAo udayaMte sUrie cakkhupphAsaM havvamAgacchati atthamaMte vi ya NaM sUrie tAvatiyAo ceva uvAsaMtarAocakkhupphAsaMhavvamAgacchati?, haMtA! goyamA! jAvaiyAoNaMuvAsaMtarAo udayaMte sUrie cakkhupphAsaM havvamAgacchati?, asthamaMte visUrie jAva havvamAgacchati / jAvaiyANaM bhaMte! khittaM udayaMte sUrie AtAveNaM savvaosamaMtA obhAser3a ujjoei tavei pabhAsei, atthamaMte viyaNaM sUrie tAvaiyaM ceva khittaM AyAveNaM savvaosamaMtA obhAsei 4?, haMtA goyamA! jAvatiyaNNaM khettaM jAva B // 130 // Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 131 // pbhaasei||tNbhNte! kiMpuDhe obhAsei apuDhe obhAsei?,jAva chaddisiM obhAseti, evaM ujjovei tavei pabhAsei jAva niyamA chddisiN|| 1 zatake se nUNaM bhaMte! savvaMti savvAvaMti phusamANakAlasamayaMsi jAvatiyaM khettaM phusai tAvatiyaM phusamANe puDhe tti vattavvaM siyA?, haMtA! uddezakaH 6 sUtram 50 goyamA! savvaMti jAva vattavvaM siyaa||tNbhNte ! kiM puDhe phusai apuDhe phusai? jAva niyamA chaddisiM // sUtram 50 // / sUryasyojAvaiyAo, ityAdi, yatparimANA duvAsaMtarAo tti, avakAzAntarAdAkAzavizeSAdavakAzarUpAntarAlAdvA, yAvatyava dayAsta kAleDakAzAntare sthita ityarthaH, udayaMte tti, udayannudgacchaJcakkhupphAsaM ti, cakSuSo dRSTeH sparza iva sparzo na tu sparza eva cakSuSo'prApta- ntarAla prshraa:| kAritvAditi cakSuHsparzastam, havvaM ti zIgham, sa ca kila sarvAbhyantaramaNDale saptacatvAriMzati yojanAnAM sahasreSu dvayoH zatayostriSaSTau (47263) ca sAdhikAyAM vartamAna udaye dRzyate, astasamaye'pyevam, evaM pratimaNDalaM darzane vizeSo'sti, sasa ca sthAnAntarAdavaseyaH, savvao samaMta tti sarvataH sarvAsu dikSu samantAdvidikSu, ekArthovaitau, obhAseI tyAdi avabhAsayatISatprakAzayati yathA sthUlatarameva vastu dRzyate, uddyotayati bhRzaM prakAzayati yathA sthUlameva dRzyate, tapatyapanItazItaM karoti yathA vA sUkSma pipIlikAdi dRzyate tathA karoti, prabhAsayatyatitApayogAdvizeSato'panItazItaM vidhatte yathA vA sUkSmataraM vastu, dRzyate tathA karotIti / etatkSetramevAzrityAha taM bhaMte tyAdi, taM bhaMte tti yat kSetramavabhAsayati yadu(ud)dyotayati tapati prabhAsayati ca tat kSetraM kiM bhadanta! spRSTamavabhAsayatyaspRSTamavabhAsayati?, iha yAvatkaraNAdidaM dRzyaM goyamA! puDhe obhAsei no. apuTTham, taM bhaMte! ogADhaM obhAsei aNogADhaM obhAsei?, goyamA! ogADhaM obhAsei no aNogADhaM, evaM aNaMtarogADhaM obhAsei no // 131 // paraMparogADhaM, taM bhaMte! kiM aNuM obhAsai bAyaraM obhAsai?, goyamA! aNuMpi obhAsai bAyaraMpi obhAsai, taM bhaMte! urlDa obhAsai tiriya obhAsai ahe obhAsai?, goyamA! uDDaMpi3, taM bhaMte! AI obhAsai majjhe obhAsai aMte obhAsai?, goyamA! AI 3, taM bhaMte!, Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 132 // 1 zatake uddezakaH6 sUtram 51 lokAntasyAlokAnta sparzAdi praznA : / savisae obhAsai avisae obhAsai?, goyamA! savisae obhAsaino avisae, taM bhaMte! ANupuvviM obhAsei aNANupubbiM obhAsai?, goyamA! ANupuvviM obhAsada no aNANupubviM, taM bhaMte! kaidisiM obhAsai?, goyamA! niyamA chddisiNti| eteSAM ca padAnAM prathamoddezakanArakA''hArasUtra (vandyAkhyA) dRzyeti / ya eva, obhAsaItyanena saha sUtraprapaJca uktaH sa evojjoyaI tyAdinA padatrayeNa vAcya iti darzayannAha, eva mujoveI tyaadi| spRSTa kSetraM prabhAsayatItyuktam, atha sparzanAmeva darzayannAha savvaMti tti prAkRtatvAt sarvataH sarvAsu dikSu savvAvaMti tti prAkRtatvAdeva sarvAtmanA sarveNa vA''tapenApattiAptiryasya kSetrasya tatsarvApattiH, athavA sarvaM kSetram, itizabdo viSayabhUtaM kSetraM sarvaM na tu samastamevetyasyArthasyopapradarzanArthaH, tathA sarveNAtapenApovyAptiryasya kSetrasya tatsarvApam, itizabdaH sAmAnyataH sarveNAtapena vyAptirna tu pratipradezaM sarveNetyasyArthasyopapradarzanArthaH, athavA saha vyApena, AtapavyAptyA yattatsavyApam, itizabdastu tathaiva / phusamANakAlasamayaM ti spRzyamAnakSaNe, athavA spRzataH sUryasya sparzanAyAH kAlasamayaH spRzatkAlasamayastatrA''tapeneti gamyate, yAvatkSetraM spRzati sUrya iti prakRtaM tAvatkSetraM spRzyamAnaM spRSTamiti vaktavyaM syAditi praznaH, hantetyAdhuttaram, spRshymaanspRssttyoshcaiktvNprthmsuutraadvgntvymiti||50||sprshnaamevaadhikRtyaah loyaMte bhaMte! aloyataM phusai aloyaMte viloyataM phusai?, haMtA goyamA! loyaMte aloyataM phusai aloyaMte viloyataM phusai 3|tNbhNte! kiM puTuMphusai apuDhephusai? jAva niyamA chddisiNphusi| dIvaMte bhaMte! sAgaraMtaM phusai sAgarate vidIvaMtaMphusai?, haMtA jAva niyamA chaddisiM phusar3a, evaM eeNaM abhilAveNaM udayaMte poyaMtaM phusai chidaMte dUsaMtaM chAyaMte AyavaMtaMjAva niyamA chaddisiMphusai / / sUtram 51 // loyaMte bhaMte! aloyaMta mityAdi, lokAntaH sarvato lokAvasAnam, alokAntastu tadanantara eveti / ihApi puDhe phusaI 3 // 132 // Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 133 // prazrAH / tyAdisUtraprapaJco dRzyaH, ata evoktaM jAva niyamA chaddisiM ti, etadbhAvanA caivaM spRSTamalokAntaM lokAntaH spRzati, spRSTatvaM ca / 1 zatake vyavahArato dUrasthasyApi dRSTaM yathA cakSuHsparza ityata ucyate, avagADhamAsannamityarthaH, avagADhatvaM cAsattimAtramapi syAdata uddezakaH6 sUtram 51 ucyate, anantarAvagADhamavyavadhAnena saMbaddham, na tu paramparAvagADhaM zRGkhalAkaTikeva paramparAsambaddham, taM cANuM spRzati, lokAnta syAlokAnta alokAntasya kvacidvivakSayA pradezamAtratvena sUkSmatvAt, bAdaramapi spRzati, kvacidvivakSayaiva bahupradezatvena bAdaratvAt, sparzAdi tamUrdhvamadhastiryak ca spRzati, UrddhAdidikSu lokAntasyAlokAntasya ca bhAvAt, taM cAdau madhye'nte ca spRzati, katham?, adhastiryagUrddhalokaprAntAnAmAdimadhyAntakalpanAt, taM ca svaviSaye spRzati, spRSTAvagADhAdau, nAviSaye'spRSTAdAviti, taM cAnupUrvyA spRzati, AnupUrvI ceha prathama sthAne lokAntastato'nantaraM dvitIya sthAne'lokAnta ityevamavasthAnatayA spRzati, anyathA tu sparzanaiva na syAt, taM ca SaTsu dikSu spRzati, lokAntasya pArzvataH sarvato'lokAntasya bhAvAt, iha ca vidikSu sparzanA nAsti, dizAM lokaviSkambhapramANatvAdvidizAM ca tatparihAreNa bhAvAditi / evaM dvIpAntasAgarAntAdisUtreSu spRSTAdipadabhAvanA kAryA, navaraM dvIpAntasAgarAntAdisUtre chaiiMsimityasyaivaM bhAvanA, yojanasahasrAvagADhA dvIpAzca samudrAca bhavanti, tatazcoparitanAnadhastanAMzca dvIpasamudrapradezAnAzrityordhvAdhodigdvayasya sparzanA vAcyA, pUrvAdidizAM tu pratItaiva, samantatasteSAmavasthAnAt / udayaMte poyataM ti nadyAdhudakAntaH, potAntaM nauparyavasAnam, ihApyucchyApekSayo diksparzanAvAcyA jalanimajena veti / chidaMte dUsaMta nti chidrAntaH, dUSyAntaM vastrAntaM spRzati, ihApi SaDdiksparzanAbhAvanA vastrocchyApekSayA, athavA kambalarUpavastrapoTTalikAyAM tanmadhyotpannajIvabhakSaNena tanmadhyarandhrApekSayA lokAntasUtravat SaDdisparzanA bhaavyitvyaa| chAyaMte AyavaMtaM ti, iha chAyAbhedena SaDdigbhAvanaivam, Atape vyomavartipakSiprabhRtidravyasya yA chAyA tadanta // 133 // Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 134 // 1zatake uddezaka:6 sUtram 52 aSTAdazapApasthAnakriyAspRSTAspRSTa prshnaaH| AtapAntaM catasRSu dikSuspRzati tathA tasyA eva chAyAyA bhUmeH sakAzAttavyaM yAvaducchrayo'sti, tatazca chAyAnta AtapAntamUrdhvamadhazca spRzati, athavA prAsAdavaraNDikAderyA chAyA tasyA bhitteravatarantyA ArohantyA vA'nta AtapAntamUrdhvamadhazca spRzatIti bhAvanIyam,athavA tayoreva chAyA''tapayoHpudgalAnAmasaGkhayeyapradezAvagAhitvAducchrayasadbhAvaH, tatsadbhAvAccordhvAdhovibhAgaH, tatazca chAyAnta AtapAntamUrdhvamadhazca spRzatIti / / 51 / / sparzanAdhikArAdeva ca prANAtipAtAdipApasthAnaprabhavakarmasparzanAmadhikRtyAha___atthiNaM bhaMte! jIvANaM pANAivAeNaM kiriyA kajjai?, haMtA atthi|saa bhaMte! kiMpuTThA kajjai apuTThA kajjai?, jAva nivvAghAeNaM chaddisiM vAghAyaM paDucca siya tidisiM siya caudisiM siya pNcdisiN|saa bhaMte! kiM kaDA kajjai akaDA kajjai?, goyamA! kaDA kajjai no akaDA knji| sA bhaMte! kiM attakaDA kajjai parakaDA kajjai tadubhayakaDA kajjai?, goyamA! attakaDA kajjai No parakaDA kajaiNo tadubhayakaDA kanjai / sAbhaMte! kiM ANupuvviM kaDA kajai aNANupuvviM kaDA kajai?, goyamA! ANupuvviM kaDA kajjai no aNANupuvviM kaDA kajjai, jAya kaDA jAya kajjai jAya kajissai savvA sA ANupuTviM kaDA no aNANupuvviM kaDatti vattavvaM siyaa| atthiNaM bhaMte! neraiyANaM pANAivAyakiriyA kajjai?, haMtA atthi|saa bhaMte! kiM puTThA kajjai apuTThA kajjai jAva niyamA chaddisiM kajjai, sA bhaMte! kiM kaDA kajjai akaDA kajjai?, taMceva jAva no aNANupubviM kaDatti vattavvaM siyA, jahA neraiyA tahA egidiyavajjA bhANiyavvA, jAva vemANiyA, egidiyA jahA jIvA tahA bhANiyavvA, jahA pANAivAe tahA musAvAe tahA adinnAdANe mehuNe pariggahe kohe jAva micchAdasaNasalle, evaM ee aTThArasa, cauvIsaM daMDagA bhANiyavvA, sevaM bhaMte! 2! tti bhagavaM goyame samaNaM bhagavaMjAva viharati // sUtram 52 // // 13 Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka:6 zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 135 // zAzvatatvA atthi tti, astyayaM pakSaH, kiriyA kajjai tti, kriyata iti kriyA, karma sA kriyate bhavati, puTTha ityAdeAkhyA pUrvavat / 1zatake kaDA kajjai tti kRtA bhavati, akRtasya karmaNo'bhAvAt, attakaDA kajjaitti, AtmakRtameva karma bhavati, nAnyathA |annaannuputviN | sUtram 53 kaDA kajjai tti pUrvapazcAdvibhAgo nAsti yatra tadanAnupUrvIzabdenocyata iti / jahA neraiyA tahA egiMdiyavajjA bhANiyavva tti | lokAnArakavadasurAdayo'pi vAcyAH, ekendriyavarjAH, te tvanyathA, teSAM hi dikpade nivvAghAeNaM chaddisiM vAghAyaM paDucca siya tidisi / lokA | dikukkuTImityAdervizeSAbhilApasya jIvapadoktasya bhAvAt, ata evAha, egidiyA jahA jIvA tahA bhANiyavva tti jAva micchAdasaNasalle, aNDakAdi iha yAvatkaraNAnmANe mAyA lobhe peje, anabhivyaktamAyAlobhasvabhAvamabhiSvaGgamAtraM prema, dose'nabhivyaktakrodhamAnasvarUpama-8 bhAvAnAM prItimAtraM dveSaH, kalahaH rATiH, abbhakkhANe'saddoSAviSkaraNam, pesunne pracchannamasadoSA''viSkaraNam, paraparivAe viprakIrNa diprshnaaH| pareSAM guNadoSavacanam, arairaI, aratirmohanIyodayAccittodvegastatphalA ratiH, viSayeSu mohanIyodayAccittAbhiratiH, aratiratiH, mAyAmose tRtIyakaSAyadvitIyAzravayoH saMyogaH, anena ca sarvasaMyogA upalakSitAH, athavA veSAntarabhASAntarakaraNena yatparavaJcana tanmAyAmRSeti, mithyAdarzanaM zalyamiva vividhavyathAnibandhanatvAnmithyAdarzanazalyamiti // 52 // evaM tAvadgautamadvAreNa karma prarUpitam, tacca pravAhataH zAzvatamityataH zAzvatAneva lokAdibhAvAnohakAbhidhAnamunipuGgavadvAreNa prarUpayituM prastAvayannAha-8 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM samaNassa bhagavao mahAvIrassa aMtevAsI rohe nAmaM aNagAre pagaibhaddae pagaimaue pagaiviNIe pagaiuvasaMte pagaipayaNukohamANamAyAlobhe miumaddavasaMpanne allINe bhaddae viNIesamaNassa bhagavao mahAvIrassa adUrasAmaMte uddajANU // 135 // ahosire jhANakoTThovagae saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANe viharai, tae NaM se rohe nAmaM aNagAre jAyasaDhe jAva pajuvAsamANe evaM vadAsI-pubviM bhaMte! loe pacchA aloe puvviM aloe pacchA loe?, rohA! loe ya aloe ya puTviMpete pacchApete dovi ee sAsayA Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 136 // bhAvA, aNANupuvvI esA rohaa!| puvviM bhaMte! jIvA pacchA ajIvA pugviM ajIvA pacchA jIvA?, jaheva loe ya aloe ya taheva jIvAya ajIvAya, evaM bhavasiddhIyA ya abhavasiddhIyA ya siddhI asiddhI siddhA asiddhA, puvviM bhaMte! aMDae pacchA kukkuDI puTviM kukkuDI pacchA aMDae?, rohA! se NaM aMDae kao?, bhayavaM! kukkuDIo, sANaM kukkuDI kao?, bhaMte! aMDayAo, evAmeva rohA! se ya aMDaesA ya kukkuDI, pudipete pacchApete duvete sAsayA bhAvA, aNANupuvvI esA rohaa!| puvviM bhaMte! loyaMte pacchA aloyaMte puvvaM aloyaMte pacchA loyaMte!, rohA! loyaMte ya aloyaMte ya jAva aNANupuvvI esA rohaa!| puvviM bhaMte! loyaMte pacchA sattame uvAsaMtare pucchA, rohA! loyaMte ya sattame uvAsaMtare puvviMpi dovi ete jAva aNANupuvvI esA rohA! / evaM loyaMte ya sattame ya taNuvAe, evaM ghaNavAe ghaNodahi sattamA puDhavI, evaM loyaMte ekkekeNaM saMjoeyavve imehiM ThANehi-taMjahA-ovAsavAyaghaNaudahi puDhavI dIvA ya saagraavaasaa| neraiyAI asthiya samayA kmmaaiNlessaao||1||ditttthii daMsaNaNANA sanna sarIrAya joga uvoge| davvapaesA panava addhA kiM pubviNloyNte?||2||puttviN bhaMte ! loyaMte pacchA savvaddhA? / jahA loyaMteNaM saMjoiyA savve ThANA ete evaM aloyaMteNa vi saMjoeyavvA svve| puvviMbhaMte! sattame uvAsaMtarepacchA sattame taNuvAe?, evaM sattamaM uvAsaMtaraMsavvehiMsamaMsaMjoeyavvaMjAva svvddhaae| puvviM bhaMte! sattame taNuvAe pacchA sattame ghaNavAe, eyaMpi taheva neyavvaM jAva savvaddhA, evaM uvarillaM ekjekkaM saMjoyaMteNaMjojo hiDillo taM taM chaDDuteNaM neyavvaM jAva atIyaaNAgayaddhA pacchA savvaddhA jAva aNANupuvvI esA rohA! sevaM bhaMte! zatti jAva viharai / / sUtram 53 // __ bhaMtetti bhagavaMgoyame samaNaMjAva evaM vayAsI-kativihANaMbhaMte! loyaTThitI paNNattA?, goyamA! aTThavihA loyaTThitI paNNattA, taMjahA-AgAsapaiTThievAe 1 vAyapaiTThie udahI 2 udahIpaiTThiyA puDhavI 3 puDhavipaiTThiyA tasA thAvarA pANA 4 ajIvA jIvapaiTThiyA 1zatake uddezakaH6 sUtram 53 lokAlokAdikukkuTIaNDakAdi bhAvAnAM shaashvttvaadiprshnaaH| sUtram 54 tanuvAtaghanavAtAdi aSTadhA loka. sthitiprshnaaH| // 136 // Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 137 // 5jIvA kammapaiTThiyA 6 ajIvA jIvasaMgahiyA 7 jIvA kammasaMgahiyA 8 / se keNaTeNaM bhaMte! evaM vuccai?- aTThavihA jAva jIvA kammasaMgahiyA?, goyamA! se jahAnAmae- kei purise vatthimADovei vatthimADovittA uppiM sitaM baMdhai 2 majjheNaM gaThiM baMdhar3a 2 uvarillaM gaMThiM muyai 2 uvarillaM desaM vAmei 2 uvarillaM desaM vAmettA uvarilaM desaM AuyAyassa pUrei 2 uppiMsi taM baMdhai 2 majjhillaM gaMThiM muyai / senUNaMgoyamA! se AuyAe tassa vAuyAyassa uppiM uvaritale ciTThai?, haMtA ciTThai,se teNaTeNaMjAva jIvA kammasaMgahiyA, se jahA vA kei purise vatthimADovei 2 kaDIe baMdhai2atthAhamatAramaporasiyaMsi udagaMsi ogAhejA, senUNaMgoyamA! se purise tassa AuyAyassa uvarimatale ciTThai?, haMtA ciTTai, evaM vA aTThavihA loyaTThiI paNNattA jAvajIvA kmmsNghiyaa||suutrm 54 // pagaibhaddae tti svabhAvata eva paropakArakaraNazIlaH, pagaimaue tti svabhAvata eva bhAvamArdavikaH, ata eva pagaiviNIe tti tathA pagaiuvasaMte tti krodhodayAbhAvAt, pagaipayaNukohamANamAyAlobhe satyapi kaSAyodaye tatkAryAbhAvAt pratanukrodhAdibhAvaH miumaddavasaMpanne tti mRdu yanmArdavam, atyarthamahaGkatijayastatsaMpannaH prApto gurUpadezAdyaH sa tathA, AlINe tti gurusamAzritaH saMlInovA, bhaddae tti, anupatApako guruzikSAguNAt, viNIe tti gurusevAguNAt, bhavasiddhIyA yatti bhaviSyatIti bhavA, bhavA siddhinirvRtiryeSAM te bhavasiddhikAH, bhavyA ityarthaH, sattame uvAsaMtare tti saptamapRthivyA adhovAkAzamiti / sUtrasaGgrahagAthe ke?, tatrauvAse tti saptAvakAzAntarANi, vAyatti tanuvAtAH ghanavAtAH, ghaNaudahi tti ghanodadhayaH, sapta puDhavi tti narakapRthivyaH saptaiva dIvA yatti jambUdvIpAdayo'saGkhayAtAH, asaGkhayeyA evasAgarAlavaNAdayaH, vAsa tti varSANi bharatAdIni saptaiva, neraiyAi tti caturviMzatidaNDakaH asthi yatti, astikAyAH paJca, samaya tti kAlavibhAgAH, karmANyaSTau, lezyAH SaT, dRSTayo mithyAdRSTyAdayastisraH, darzanAni catvAri jJAnAni paJca, sajJAzcatasraH, zarIrANi paJca yogAstrayaH, upayogI dvau, dravyANi SaT, 1 zatake uddezakaH6 sUtram 53 lokAlokAdikukkuTIaNDakAdi bhAvAnAM shaashvttvaadiprshnaaH| sUtram 54 tanuvAtaghanavAtAdi aSTadhA loka. sthiti prshnaa:| Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 138 // pradezA anantAH, paryavA anantA eva, addha tti, atItAddhA'nAgatAddhA sarvAddhAceti, kiM puvviMloyaMti tti, ayaMsUtrAbhilApanirdezaH, tathaiva pazcimasUtrAbhilApaM darzayannAha pubviM bhaMte! loyaMte pacchA savvaddhe tti / etAni ca sUtrANi zUnyajJAnAdivAdanirAsena vicitrabAhyAdhyAtmikavastusattAbhidhAnArthAnIzvarAdikRtatvanirAsena cAnAditvAbhidhAnArthAnIti // 53 // lokAntAdilokapadArthaprastAvAdatha gautamamukhena lokasthitiprajJApanAyAha, ayaM sUtrAbhilApaH,AkAzapratiSThito vAyuH tanuvAtaghanavAtarUpaH, tasyAvakAzAntaropari sthitatvAt, AkAzaM tu svapratiSThitameveti na tatpratiSThAcintA kRteti / tathA vAtapratiSThita udadhiH, ghanodadhistanuvAtaghanavAtopari sthitatvAt 2 / tathA udadhipratiSThitA pRthivI, ghanodadhInAmupari sthitatvAdratnaprabhAdInAm, bAhulyApekSayA cedamuktam, anyatheSatprAgbhArA pRthivI, AkAzapratiSThitaiva / tathA pRthivIpratiSThitAstrasasthAvarAH prANAH, idamapi prAyikameva, anyathA''kAzaparvatavimAnapratiSThitA api te santIti 4 / tathA'jIvAH, zarIrAdipudgalarUpAjIvapratiSThitAH,jIveSu teSAM sthitatvAt 5 / tathA jIvAH karmapratiSThitAH, karmasu, anudayAvasthakarmapudgalasamudAyarUpeSu saMsArijIvAnAmAzritatvAt, anye tvAhuH, jIvAH karmabhiH pratiSThitAH, naarkaadibhaavenaavsthitaaH6| tathA'jIvA jIvasaMgRhItAH, manobhASAdipudgalAnAMjIvaiH saMgRhItatvAt, athAjIvAH jIvapratiSThitAstathA'jIvA jIvasaMgRhItA ityetayoH ko bhedaH?, ucyate, pUrvasminvAkya AdhArAdheyabhAva uktaH, uttare tu saMgrAhyasaMgrAhakabhAva iti bhedaH, yacca yasya saMgrAhyaM tattasyAdheyamapyarthApattitaH syAd, yathA'pUpasya tailamityAdhArAdheyabhAvo'pyuttaravAkye dRzya iti / tathA jIvAH karmasaMgRhItAH, saMsArijIvAnAmudayaprAptakarmavazavarttitvAt, ye ca yadvazAste tatra pratiSThitAH, yathA ghaTe rUpAdaya ityevamihApyAdhArAdheyatA dRzyeti / se jahAnAmae kei tti, sa yathAnAmako yatprakAranAmA, devadattAdinAmetyarthaH, athavA se, iti sa yatheti dRSTAntArthaH 1zatake uddezaka:6 sUtram 53 lokAlokAdikukkuTIaNDakAdi bhAvAnAM shaashvttvaadiprshnaaH| sUtram 54 tanuvAtaghanavAtAdi aSTadhA loka. |sthiti prshnaaH| Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 139 // 1zatake uddezaka: 6 sUtram 55 jIvapudralAnAma nyo'nyaH praznA : / nAmeti saMbhAvanAyAm, e, iti vAkyAlaGkAre, vatthiM ti bastiM dRtim, ADovei tti, ATopayedvAyunA pUrayet, uppiM siyaM baMdhai tti, upari sitaM SiJbandhana iti vacanAt ktapratyayasya ca bhAvArthatvAt karmArthatvAdvA bandhaM granthimityarthaH, badhnAti karotItyarthaH, athavo ppiMsi tti, upari, ta miti bastim, se AuyAe tti, so'pkAyastasya vAyukAyasyo ppiM ti, upari, uparibhAvazca vyavahArato'pi syAdityata Aha, uparitale sarvoparItyarthaH, yathA vAyurAdhArojalasya dRSTa evamAdhArAdheyabhAvo bhavatyAkAzaghanavAtAdInAmiti bhAvaH, AdhArAdheyabhAvazca prAgeva sarvapadeSu vyajita iti / atthAhamatAramaporusiyaMsi tti, astAgham, avidya- baddhatvAdi mAnastAghamagAdhamityarthaH, astAdhovA nirastAdhastalamivetyarthaH, ata evAtAraMtarItumazakyam, pAThAntareNApAraMpAravarjitam, puruSaHpramANamasyeti pauruSeyaM tatpratiSedhAdapauruSeyaM tataH karmadhArayo'tastatra,makArazcehAlAkSaNikaH, evaM ve tyatra vAzabdo dRssttaantaantrtaasuucnaarthH||54|| lokasthityadhikArAdevedamAha, atthi Na mityAdi, anye tvAhuH, ajIvA jIvapaiTThiyA / ityAdeH padacatuSTayasya bhAvanArthamidamAha___ atthiNaMbhaMte! jIvA ya poggalAya annamannabaddhA annamannapuTThA annamannamogADhA annamanasiNehapaDibaddhA annamannaghaDatAe ciTuMti?, haMtA! atthi / se keNaTeNaM bhaMte! jAva ciTuMti?, goyamA! se jahAnAmae- harade siyA puNNe puNNappamANe volaTTamANe vosaTTamANe samabharaghaDatAe ciTThai, ahe NaM kei purise taMsi haradaMsi eNaM mahaM nAvaM sayAsavaM sayachiDaM ogAhejA, se nUNaM goyamA! sA NAvA tehiM AsavadArehiM ApUramANI 2 puNNA puNNappamANA volaTTamANAvosaTTamANA samabharaghaDatAe ciTThai?, haMtA ciTThai, se teNaTeNaMgoyamA! atthiNaMjIvA yajAva ciTThati ||suutrm 55 // poggale ti karmazarIrAdipudgalAH, aNNamaNNabaddha tti, anyo'nyaM jIvAH pudgalAnAM pudgalAzca jIvAnAM saMbaddhA ityarthaH, kathaM ] // 139 // Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1zatake zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 140 // nyo'nya praznAH / baddhA ityAha, annamannapuTThA pUrvaM sparzanAmAtreNAnyo'nyaM spRSTAstato'nyo'nyaM baddhAH, gADhataraM saMbaddhA ityarthaH, aNNamaNNamogADha tti paraspareNa lolIbhAvaM gatAH, anyo'nyaM snehapratibaddhA iti, atra rAgAdirUpaH snehaH, yadAha snehAbhyaktazarIrasya reNunA uddezaka:6 sUtram 55 zliSyate yathA gAtram / rAgadveSaklinnasya karmabandho bhavatyevam ||1||ti, ata eva, aNNamaNNaghaDattAe tti, anyo'nyaM ghaTA, samudAyo jIvayeSAM te'nyo'nyaghaTAstadbhAvastattA tyaa'nyo'nyghtttyaa| harae siya tti hrado nadaH syAdbhavet, puNNe tti bhRto jalasya, sa ca / pudalAnAmakiJcinnyUno'pi vyavahArataH syAdata Aha puNNappamANe tti pUrNapramANaH pUrNaM vA jalenAtmano mAnaM yasya sa pUrNAtmamAnaH, baddhatvAdi volaTTamANe tti vyapaloDyan, atijalabharaNAcchadyamAnajala ityarthaH, vosaTTamANe tti jalaprAcuryAdeva vikazansphArIbhavanvarddhamAna ityarthaH, samabharaghaDattAetti samona viSamo ghaTaikadezamanAzritatvena bharojalasamudAyo yatra sa samabharaH sarvathA bhRtovA samabharaH, samazabdasya sarvazabdArthatvAt, samabharazcAsau ghaTazceti samAsaH, samabharaghaTa iva samabharaghaTastadbhAvastattA tayA samabharaghaTatayA, sarvathAbhRtaghaTAkAratayetyarthaH, ahe NaM ti, ahezabdo'thArthaH, athazabdazcAnantaryArthaH, Namiti vAkyAlaGkAre, mahaM ti mahatIM sayAsavaMti, Azravati, ISatkSarati jalaM yaista AzravAH, sUkSmarandhrANi, santo vidyamAnAH sadA vAsarvadA zatasaGkhyA vA''zravA yasyAM sA sadA''zravAH zatA''zravA vA'tastAm, evaM sayachiDnavaraM chidraM mahattaraM randhram, ogAhejatti, avagAhayet pravezaye dAsavadArehiM ti, AzravacchidraiH, ApUramANI tti, ApUryamANA jaleneti zeSaH, iha dvivacanamAbhIkSNye, puNNe tyAdi prAgvannavaraM vosaTTamANe tyAdau vRddhairayaM vizeSa uktaH, vosaTTamANA bhRtA satI yA tatraiva nimajjati socyate samabharaghaDatAe tti hradakSiptasamabharaghaTavad hRdasyAdhastyodakena saha tiSThatItyarthaH, yathA nauzca hradodakaM cAnyo'nyAvagAhena varttata evaM jIvAzca pudgalAzceti bhAvanA // 55 lokasthitAvevedamAha Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 141 // atthi NaM bhaMte! sayA samiyaM suhame siNehakAye pavaDai?, haMtA atthi| se bhaMte! kiM udde pavaDai ahe pavaDai tirie pavaDai?, goyamA! uDDevi pavaDai ahe pavaDai tirie vi pavaDai, jahA se bAdare AuyAe annamannasamAutte ciraM pidIhakAlaM ciTThai tahANaM se vi?,no iNaTesamaTe, se NaM khippAmeva viddhaMsamAgacchai sevaM bhaMte! sevaM bhNtetti!||suutrm 56||chttttho uddesosmtto||1-6|| sadA sarvadA, samiyaM ti saparimANaM na bAdarApkAyavadaparimitimapi, athavA sade ti savartuSa, samita miti rAtrau divasasya ca pUrvAparayoH praharayoH, tatrApi kAlasya snigdhetarabhAvamapekSya bahutvamalpatvaM cAvaseyamiti, yadAha paDhamacarimAu sisire gimhe addhaM tu tAsiM vajjettA / pAyaM Thave siNehAirakkhaNaTThA pavese vaa||1||lepitpaatrN bahirna sthApayet snehAdirakSaNArthAyeti, sUkSmaH snehakAya ityapkAyavizeSa ityarthaH, ujvetti, Urdhvaloke vartulavaitADhyAdiSu, ahe tti, adholokagrAmeSu, tiriyaM ti tiryagloke dIhakAlaM ciTThai tti taDAgAdipUraNAt, viddhaMsamAgacchai tti svalpatvAttasyeti // 56 // prathamazate sssstthH||1-6|| 1zatake uddezaka:6 sUtram 56 suukssmsnehkaayprshnH| uddezakaH7 sUtram 57 nArakasya dezena deshaadityotpttiprshnaaH| ||prthmshtke sptmoddeshkH|| atha saptama Arabhyate, tasya caivaM sambandhaH, vidhvaMsamAgacchatItyuktaM prAg, iha tu tadviparyaya utpAdo'bhidhIyate, athavA lokasthitiH prAguktehApi saiva, tathA neraie tti yaduktaM saGgrahiNyAM taccAvasarA''yAtamihocyata iti, tatrA''disUtram neraie NaM bhaMte! neraiesu uvavajamANe kiM deseNaM desaM uvavajjai deseNaM savvaM uvava0 savveNaM desaM uvava0 savveNaM savvaM uvava0?, goyamA! no deseNaM desaM uvava0 no deseNaM savvaM uvava0 nosavveNaM desaMuvava0 savveNaMsavvaM uvava0,jahA neraie evNjaavvemaannie1|| 0prathamacaramapauruSyau zizirattau grISme tu tayorarddha varjayitvA snehAdirakSaNArthaM liptapAtrANi sthApayet pravizedvA // 1 // Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 142 // sUtram 57 // 1zatake neraie NaM bhaMte! neraiesu uvavajjamANe tti, nanUtpadyamAna eva kathaM nAraka iti vyapadizyate?, anutpannatvAt, tiryagAdivaditi, uddezakaH7 sUtram 57 atrocyate, utpadyamAna utpanna eva, tadAyuSkodayAt, anyathA tiryagAdyAyuSkAbhAvAnnArakAyuSkodaye'pi yadi nArako nAso nArakasya tadanyaH ko'sau? iti, kiM deseNaM desaM uvavajjai tti dezena ca dezena ca yadutpAdanaM pravRttaM taddezenadezam, chAndasatvAccAvyayIbhAva-2 dezena dezAditayopratirUpaH samAsaH, evamuttaratrApi, tatra jIvaH kiM dezena svakIyAvayavena, dezena nArakAvayavino'zatayotpadyate'thavA dezena / tpttiprshnaaH| dezamAzrityotpAdayitveti zeSaH, evamanyatrApi / tathA deseNaM savvaM ti dezena ca sarveNa ca yat pravRttaM taddezenasarvam, tatra dezena / svAvayavena, sarvataH sarvAtmanA, nArakAvayavitayotpadyata ityarthaH, AhozcitsarveNa sarvAtmanA, dezato nArakAMzatayotpadyate, athavA sarveNa sarvAtmanA sarvato nArakatayeti praznaH 4, atrottaram, na dezenadezatayotpadyate, yato na pariNAmikAraNAvayavena / kAryAvayavo nivartyate, tantunA paTApratibaddhapaTapradezavat, yathA hi paTadezabhUtena tantunA paTApratibaddhaH paTadezo na nirvaya'te / tathA pUrvAvayavipratibaddhena taddezenottarAvayavidezo na nivartyata iti bhAvaH / tathA na dezena sarvatayotpadyate, aparipUrNakAraNattvAt, tantunA paTa iveti / tathA nasarveNadezatayotpadyate, saMpUrNapariNAmikAraNattvAt, samastaghaTakAraNairghaTaikadezavat / savveNaM savvaM uvavajjai sarveNa tu sarva utpadyate, pUrNakAraNasamavAyAd, ghaTavaditi cUrNivyAkhyA, TIkAkArastvevamAha, kimavasthita etadviSaye cUrNigataH pATho'yaM- kAraNavayavena kAryAvayavI na nivartyate tantunA paTAnavabaddhapradeze (tA?) paTo na baddhapradeze ca(va) tA(?) na ca dezena sarvaH, asakalakAraNatvAt, tantunA paTa iva, na ca sarvAvayavairdezakAryanivRttiH saMpUrNasamavAyasamavAyikAraNatvAt ghaTaikadezadezavat sarvAyayaveH sarvaH pUrNakAraNasamavAyAt paTavat |(shriibhgvtii cuurnni)| 0 etadviSaye TIkA (avacUrNi)gataH pATho'yaM- kimatrAvasthita eva jIva ekaM dezamapanIya tatra dezenotpadyate yatra utpattavyam, athavA // 143 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 143 // 1 zatake uddezaka:7 sUtram 58 nArakasya dezena dezatayA''di AhArAdi praznAH / eva jIvo dezamapanIya yatrotpattavyaM tatra dezata utpadyate?1, athavA dezena sarvata utpadyate?2, athavA sarvAtmanA yatrotpattavyaM tasya deza utpadyate? 3, athavA sarvAtmanA sarvatra? 4, iti, eteSu pAzcAtyabhaGgau grAhyau, yataH sarveNa-sarvAtmapradezavyApAreNelikAgatau yatrotpattavyaM tasya deza utpadyate, taddezenotpattisthAnadezasyaiva vyAptatvAt, kandukagatau vA sarveNa sarvatrotpadyate vimucyaiva pUrvasthAnamiti, etacca TIkAkAravyAkhyAnaM vAcanA'ntaraviSayamiti // 57 // utpAde cAhAraka ityAhArasUtram neraieNaM bhaMte! neraiesu uvavajamANe kiM deseNaM desaM AhA01 deseNaM savvaM AhA02 savveNaM desaM AhA0 3savveNaM savvaM AhA? 4, goyamA! no deseNaM desaM AhA0 no deseNaM savvaM AhA0 savveNa(NaM) vA desaM AhA0 savveNa(NaM) vA savvaM AhA0, evaM jAva vemANie 2 / neraie NaM bhaMte! neraiehiMto uvavaTTamANe kiM deseNaM desaM uvavaTTai? jahA uvavajamANe taheva uvavaTTamANe'vi daMDago bhANiyavvo 3 // neraieNaM bhaMte! neraiehiMto uvavaTTamANe kiM deseNaM desaM AhA0 taheva jAva savveNa(NaM) vA desaM AhA0?, savveNa(NaM) vA savvaM A01, evaMjAva vemANie 4 / nerai0 bhaMte! nera0 uvavanne kiM deseNaM desaM uvavanne, eso'vi taheva jAvasavveNaMsavvaM uvavanne?, jahA uvavajamANe uvavaTTamANe ya cattAri daMDagA tahA uvavanneNaM uvvaTTeNa vi cattAri daMDagA bhANiyavvA, savveNaM savvaM uvavanne savveNa vA desaM AhA. savveNa vA savvaM AhA0, eeNaM abhilAveNaM uvavanne vi uvvaTTaNevi neyavvaM 8||neriennN bhaMte! neraiesu uvavajamANe kiM addheNaM addhaM uvavajai? 1 addheNaM savvaM uvava0? 2 savveNaM addhaM uvava0? 3savveNaMsavvaM uvava0? 4, jahA paDhamilleNaM aTThadaMDagA tahA addheNa vi aTTha daMDagA bhANiyavvA, navaraM jahiM deseNaM desaM uvava0 tahiM addheNaM alu uvava0 iti bhANiyavvaM, eyaM NANattaM, ete + dezena yatra utpattavyam, tatra sarvaza utpadyate, sarveNa vA zarIreNa tatra dezenotpadyate, sarveNa vA zarIreNa ilikAgatau dezenotpadyate, kandukagatau vA sarvatrotpadyate, vimucya pUrvasthAnam / (zrIbhagavatI avcuurnniH)| // Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 144 // vigrahA savve visolasadaMDagA bhANiyavvA ||suutrm 58 // 1zatake tatra dezena deza miti, AtmadezenAbhyavahAryadravyadezamityevaM gamanIyam / uttaram, savveNa vA desamAhArei tti, utpattyanantarasamayeSu / uddezaka: 7 sUtram 58 sarvAtmapradezairAhArapudgalAn kAMzcidAdatte kAMzcidvimuJcati, taptatApikAgatatailagrAhakavimocakApUpavad, ata ucyate, dezamAhAraya nArakasya tIti, savveNa vA savvaM tisarvAtmapradezairutpattisamaya AhArapudgalAnAdatta eva prathamataH tailabhRtataptatApikAprathamasamayapatitApUpava dezena dezatayA''di dityucyate, sarvamAhArayatIti / utpAdastadAhAreNa saha prAgdaNDakAbhyAmuktaH, athotpAdapratipakSatvAvarttamAnakAlanirdezasA- AhArAdi dhAccodvarttanAdaNDakastadAhAradaNDakena saha 4 / tadanantaraM ca nodvarttanA'nutpannasya syAdityutpannatadAhAradaNDakI, utpannapratipakSa praznAH / sUtram 59 tvAccodvRttatadAhAradaNDakAviti / pustakAntare tUtpAdatadAhAradaNDakAnantaramutpAde satyutpannaH syAdityutpannatadAhAradaNDako, jIvAnAM tatastUtpAdapratipakSatvAdudvarttanAyA udvartanAtadAhAradaNDako, udvarttanAyAMcodvRttaH syAdityudvRttatadAhAradaNDako, kaNThyAzcaita iti| vigrahagatievaM tAvadaSTAbhirdaNDakairdezasarvAbhyAmutpAdAdi cintitam, athASTAbhirevArddhasarvAbhyAmutpAdAdyeva cintayannAha neraieNa mityAdi jahA paDhamilleNanti yathA dezena, nanu dezasya cArdhasya ca ko vizeSa:?, ucyate, dezastribhAgAdiranekadhA, arddha tvekadhaiveti // 58 // utpattirudvarttanA ca prAyo gatipUrvikA bhavatIti gatisUtrANi jIve NaM bhaMte! kiM viggahagatisamAvannae aviggahagatisamAvannae?, goyamA! siya viggahagaisamAvannae siya aviggahagatisamAvannage, evaM jAva vemaannie| jIvANaMbhaMte! kiM viggahagaisamAvannayA aviggahagaisa0?, goyamA! viggahagaisa0 vi aviggahagaisa0 vi|neriyaannNbhNte! kiM vigahagatisa0 aviggahagatisa0?,goyamA! savvevitAva hojjA aviggahagatisa01 ahavA avigahagatisa0 ya viggahagatisamAvanneya 2 ahavA aviggahagatisamAvannagAya viggahagaisa0 y3||evN jIvegiMdiyavajjo tiybhNgo||suutrm praznAH / // 144 // Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 145 // 1 zatake viggahagaisamAvannae tti vigraho vakraM tatpradhAnA gatirvigrahagatiH, tatra yadA vakreNa gacchati tadA vigrahagatisamApanna ucyate, uddezaka: avigrahagatisamApannastvRjugatikaH sthitovA, vigrahagatiniSedhamAtrAzrayaNAt, yadicAvigrahagatisamApanna Rjugatika evocyate / sUtram 60 devasya tadA nArakAdipadeSu sarvadaivAvigrahagatikAnAM yadbahutvaM vakSyati tanna syAd, ekAdInAmapi teSUtpAdazravaNAt, TIkAkAreNa tu cyavanakAle kenApyabhiprAyeNAvigrahagatisamApanna Rjugatika eva vyAkhyAta iti / jIvA NaM bhaMta! ityAdi praznaH, tatra jIvAnAmAnantyAt / hIkutsAderA hArAbhAva pratisamayaM vigrahagatimatAMtanniSedhavatAMca bahUnAM bhAvAdAha viggahagaI tyaadi| nArakANAMtvalpatvena vigrahagatimatAM kadAcida- praznAH / sambhavAt sambhave'pi caikAdInAmapi teSAM bhAvAdvigrahagatipratiSedhavatAMca sadaiva bahUnAM bhAvAdAha savvevi tAva hojja aviggahe. tyAdi vikalpatrayam, asurAdiSvetadevAtidezata Aha, eva mityAdi, jIvAnAM nirvizeSANAmekendriyANAM coktayuktyA / vigrahagatisamApannattve tatpratiSedhe ca bahutvameveti na bhaGgatrayam, tadanyeSu tu trayameveti, tiyabhaMgo tti trikarUpo bhaGgastrikabhaGgo bhaGgatrayamityarthaH // 59 // gatyadhikArAccyavanasUtram deve NaM bhaMte! mahihie mahajuIe mahabbale mahAyase mahAsukkhe mahANubhAve aviukkaMtiyaM cayamANe kiMcivi kAlaM hirivattiyaM duguMchAvattiyaM parisahavattiyaM AhAraMno AhArei, aheNaM AhArei, AhArijamANe AhArie pariNAmijjamANe pariNAmie pahINe ya Aue bhavai jattha uvavajjai tamAuyaM paDisaMveei, taMjahA-tirikkhajoNiyAuyaM vA maNussAuyaMvA?, haMtA goyamA! deveNaM mahihIe 8 // 145 // jAva maNussAuyaM vA / / sUtram 60 // Oatra TIkAgato'yaM pAThaH- avigraha Rju- akuTilam |(shriibhgvtii avacUrNiH) Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 146 // mahiDDie tti maharddhiko vimAnaparivArAdyapekSayA, mahajjuie tti mahAdyutikaH zarIrAbharaNAdyapekSayA, mahabbale tti mahAbalaH 1 zatake zArIraprANApekSayA, mahAyase ttimahAyazAH bRhatprakhyAtiH, mahesakkhetti mahezo mahezvara ityAkhyA, abhidhAnaM yasyAsau mahezAkhyaH uddezaka:7 sUtram 60 mahAsokkhetti kvacinmahANubhAve tti mahAnubhAvaH viziSTavaikriyAdikaraNAcintyasAmarthyaH, aviukkaMtiyaM cayamANe tti cyavamAnatA devasya kilotpattisamaye'pyucyata ityata Aha, vyutkrAntirutpattiH, tanniSedhAdavyutkrAntikam, athavA vyavakrAntimaraNam, taniSedhAda cyavanakAle hIkutsAderAvyavakrAntikaM tadyathA bhavatyevaM cyavamAnojIvamAnaH,jIvanneva maraNakAla ityarthaH, aviukkaMtiyaM cayaM cayamANe tti kvacidRzyate hArAbhAva tatra ca cayaM zarIram, cayamANe tti tyajan, kizcivi kAlaM ti kiyantamapi kAlaM yAvannAhArayediti yogaH, kutaH? ityAha praznAH / sUtram 61 hrIpratyayaM lajjAnimittam, sa hicyavanasamaye'nupakrAnta eva pazyatyutpattisthAnamAtmanaH, dRSTvA ca taddevabhavavisadRzaMpuruSaparibhujya- grbhshaastrm| mAnastrIgarbhAzayarUpaM jihveti hiyA ca nAhArayati tathA jugupsApratyayaM kutsAnimittam, zukrAderutpattikAraNasya kutsAhetutvAt, garbhasyendriya yavattvAhArAdi parIsahavattiyaM ti, iha prakramAt parISahazabdenAratiparISaho grAhyaH, tatazcAratiparISahanimittam, dRzyate cAratipratyayAlloke- praznAH / 'pyAhAragrahaNavaimukhyamiti, AhAraM manasA tathAvidhapudgalopAdAnarUpam, ahe NaM ti, atha lajjAdikSaNAnantaramAhArayati / bubhukSAvedanIyasya ciraM soDhumazakyatvAditi, AhArijjamANe AhArie ityAdI bhAvArthaH prathamasUtravat, anena ca kriyAkAlaniSThAkAlayorabhedAbhidhAnena tadIyA''hArakAlasyAlpatoktA, tadanantaraM ca pahINe ya Aue bhavai tti caH samuccaye prakSINaM prahINaM vA''yurbhavati, tatazca yatrotpadyate manujatvAdau, tamAuyaM ti tasya manujatvAderAyustadAyuH, pratisaMvedayatyanubhavatIti, tirikkhajoNiyAuyaM vetyAdau devanArakAyuSoH pratiSedhaH, devasya tatrAnutpAdAditi // 60 // utpattyadhikArAdidamAha jIve NaM bhaMte ganbhaM vakkamamANe kiM saiMdie vakkamai aNidie vakkamai?, goyamA! siya saiMdie va0 siya aNidie va0, se // 146 // Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 147 // 1 zatake uddezakaH7 sUtram 61 grbhshaastrm| garbhasyendriya yavattvAhArAdi praznAH / keNaTeNaM?, goyamA! daviMdiyAiM paDucca aNidie va0 bhAviMdiyAiM paDucca saiMdie va0, se teNaTeNaM0 / jIve NaM bhaMte! gabbhaM vakkamamANe kiMsasarIrI va0 asarIrI va0?, goyamA! siyasasarIrIva0 siya asarIrIva0, sekeNaDheNaM?, goyamA! orAliya veuvviya AhArayAI paDucca asarIrI va0 teyAkammA0pa0 sasa vakta se teNaTeNaM goymaa!| jIveNaMbhaMte! gabbhaMvakkamamANe tappaDhamayAe kimAhAramAhArei?, goyamA! mAuoyaM piusuknaM taM tadubhayasaMsiTuM kalusaM kivvisaM tappaDhamayAe aahaarmaahaarei| jIve NaM bhaMte! gabbhagae samANe kimAhAramAhArei?, goyamA! jaM se mAyA nANAvihAo rasavigaIo AhAramAhArei tadekkadeseNaM oyamAhArei / jIvassa NaM bhaMte! gabbhagayassa samANassa atthi uccArei vA pAsavaNei vA khelei vA siMghANei vA vaMtei vA pittei vA?, No iNaDhe samaDhe, sekeNaTeNaM?, goyamA! jIveNaM gabbhagae samANe jamAhAreitaM ciNAitaM soiMdiyattAe jAva phAsiMdiyattAe aTThiaTThimiMjakesamaMsuromanahattAe,se teNaTeNaM / jIve NaM bhaMte! gabbhagae samANe pabhU muheNaM kAvaliyaM AhAraM AhArittae?, goyamA! No iNaDhe samaDhe, se keNaTTeNaM?, goyamA! jIve NaM gabbhagae samANe savvao AhArei savvao pariNAmei savvao ussasai savvao nissasai abhikkhaNaM A0 abhikkhaNaM pari0 abhikkhaNaM U0 abhikkhaNaM ni0 Ahacca AhArei Ahacca pari0 Ahacca U0 Ahacca nI0 // mAujIvarasaharaNI puttajIvarasaharaNI mAujIvapaDibaddhA puttajIvaM phuDA tamhA AhArei tamhA pari0, avarA vi ya NaM puttajIvapaDibaddhA mAujIvaphuDA tamhA ciNAi tamhA uvaciNAise teNaTeNaMjAva no pabhUmuheNaM kAvaliyaM AhAraM aahaaritte| kaiNaM bhaMte! mAiaMgA paNNattA?, goyamA! tao mAiyaMgA pa0, taMjahA- maMse soNie mtthuluNge| kaiNaM bhaMte! piiyaMgA paNNattA? goyamA! tao piiyaMgA paNNattA, taMjahA- aTThi aTThimiMjA kesmNsuromnhe| ammApiie NaM bhaMte! sarIrae kevaiyaM kAlaM saMciTThai?, goyamA! jAvaiyaM se kAlaM bhavadhAraNije sarIrae avvAvanne bhavai evatiyaM kAlaMsaM0, ahe NaM samae 2 vokkasinjamANe 2 caramakAlasamayaMsi vocchinne bhvi|| sUtram 61 // // 147 // Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 148 // ganbhaM vakkamamANe tti, garbhaM vyutkrAman garbha utpadyamAna ityarthaH, davviMdiyAi nti nirvRttyupakaraNalakSaNAni, tAni hIndriya- 1zatake paryAptau satyAM bhaviSyantItyanindriya utpadyate, bhAviMdiyAiMti labdhyupayogalakSaNAni, tAnica saMsAriNaH srvaavsthaabhaaviiniiti| uddezaka:7 sUtram 61 sasarIri tti saha zarIreNeti sazarIrI, in, samAsAntabhAvAt, asarIri tti zarIravAcchazarIrI, taniSedhAdazarIrI vakkamai tti grbhshaastrm| vyutkrAmati, utpadyata ityarthaH, tappaDhamayAe tti tasya, garbhavyutkramaNasya prathamatA tatprathamatA tayA, ki miti prAkRtatvAt / garbhasyendriya yavattvAhArAdi katham?, mAuoyaM ti mAturojaH jananyA Arttavam, zoNitamityarthaH, piusukkaM ti pituH zukram, iha yaditi zeSaH, taM ti, praznAH / AhAramiti yogaH, tadubhayasaMsiTuMti tayorubhayaM tadubhayaM dvayam, tacca tat saMzliSTaM ca saMsRSTaM vAsaMsargavattadubhayasaMzliSTaM tadubhayasaMsRSTaM vA, jaM se tti yA tasya garbhasattvasya mAtA, rasavigaIo tti rasarUpA vikRtI:, dugdhAdyA rasavikArAstAH, tadegadeseNaM ti tAsAM rasavikRtInAmekadezastadekadezastena saha, oja AhArayatIti / uccArei va tti, uccAro viSThA, ityupapradarzane vA vikalpe, khelo niSThIvanam, siMghANaM ti nAsikAzleSmA kesamaMsuromanahattAe tti, iha zmazrUNi kUrcakezAH, romANi kakSAdikezAH / jIve Na mityAdi, savvao tti sarvAtmanA, abhikkhaNaM ti punaH punaH, Ahacca tti kadAcidAhArayati kadAcinnAhArayati, tathAsvabhAvatvAt, yatazca sarvata AhArayatItyAdi tato mukhena na prabhuH kAvalikamAhAramAhartumiti bhAvaH, atha kathaM sarvata AhArayati? ityAha mAujIvarasaharaNI tyAdi, raso hriyata AdIyate yayA sA rasaharaNI nAbhinAlamityarthaH, maatRjiivsy| rasaharaNI mAtRjIvarasaharaNI, kimityAha puttajIvarasaharaNI putrasya rasopAdAne kAraNatvAt, kathamevamityAha, maatRjiivprtibddhaa||148|| satI sA yataH puttajIvaM phuDa tti putrajIvaM spRSTavatI, iha ca pratibaddhatA gADhasambandhaH, tadaMzatvAt, spRSTatA ca sambandhamAtram, atadaMzatvAt, athavA mAtRjIvarasaharaNI putrajIvarasaharaNI ceti dvenADyau staH, tayozcAdyA mAtRjIvapratibaddhA putrajIvaspRSTeti, Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 149 // devanaraka tamhe ti yasmAdevaM tasmAnmAtRjIvapratibaddhayA rasaharaNyA putrajIvasparzanAdAhArayati / avarAvi ya tti putrajIvarasaharaNyapi ca / 1 zatake putrajIvapratibaddhA satI mAtRjIvaM spRSTavatI, tamha tti yasmAdevaM tasmAccinoti zarIram, uktaM ca tantrAntare putrasya nAbhau mAtuzca uddezakaH 7 sUtram 62 hRdi nADI nibdhyte| yayA'sau puSTimApnoti, kedAra iva kulyyaa||1|| iti // garbhAdhikArAdevedamAha kaiNa mityAdi mAiaMga garbhasya tti, ArttavavikArabahulAnItyarthaH, matthuluMga tti mastakabhejakam, anye tvAhuH, medaH phipphisAdi mstulunggmiti| piiyaMga yorUtpAda tti paitRkAGgAni zukravikArabahulAnItyarthaH, aTThimiMja tti, asthimadhyAvayavaH, kezAdikaM bahusamAnarUpatvAdekameva, ubhayavyatiriktAni tu zukrazoNitayoH samavikArarupatvAnmAtApitroH sAdhAraNAnIti / ammApiie NaM ti, ambApaitRkam, zarIrAvayaveSu zarIropacArAd, uktalakSaNAni mAtApitragAnItyarthaH, jAvaiyaM se kAlaM ti yAvantaM kAlam, se tti tattasya vA jIvasya, bhavadhAraNIyaM bhavadhAraNaprayojanaM manuSyAdibhavopagrAhakamityarthaH, avvAvanne tti, avinaSTam, aheNaM ti, upacayAntimasamayAdanantarametadambApaitRkaM zarIram, vokkasijjamANe tti vyavakRSyamANaM hIyamAnam // 61 // garbhAdhikArAdevAparaM sUtram- varNAdi AdeyatAdi jIveNaM bhaMte! gabhagae samANe neraiesu uvavajejA?, goyamA! atthegaie uva0 atthegaie nouva0, se keNadveNaM?, goyamA! seNaM sannI paMciMdie savvAhiM pajattIhiM pajjattae vIriyaladdhIe veubviyaladdhIe parANIeNaM AgayaM socA nisamma paese nicchubhai ni02 veubviyasamugghAeNaM samohaNaisamo02 cAuraMgiNiM sennaM viuvvai cAuraMgiNIsennaM viuvvettA cAuraMgiNIe seNAe parANIeNaM saddhiM saMgAma saMgAmei, se NaM jIve atthakAmae rajjakA0 bhogakA0 kAmakA0 atthakaMkhie rajakaM0 bhogakaM0 kAmakaM0 atthapivAsie rajjapi0 bhogapi0 kAmapi0 taccitte tammaNe tallese tadajjhavasie tattivvajjhavasANe tadaTThovautte tadappiyakaraNe tabbhAvaNAbhAvieeyaMsi NaM aMtaraMsi kAlaM kareja neraiesu uvavajjai, se teNaTeNaM goyamA! jAva atthegaie uvavajjejjA atthegaie no uvavajejA, jIveNaMbhaMte! praznAH / yonyA nisskrmnnprkaarprshnaaH| jAtasya zubhAzubha praznAH / // 149 // Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 150 // gabbhagae samANe devalogesu uva0?, goyamA! atthegaie uva0 atthegaieno uvavajejA, sekeNaTeNaM?, goyamA! seNaM sannI paMciMdie savvAhiM pajattIhiM pajjattae tahArUvassa samaNassa vA mAhaNassa vA aMtie egamavi AyariyaM dhammiyaM suvayaNaM soccA nisamma tao bhavai saMvegajAyasaDhe tivvadhammANurAgaratte, se NaM jIve dhammakAmae puNNakA0 saggakA mokkhakA0 dhammakaMkhie puNNakaM0 saggamokkhaka0 dhammapivAsie puNNasaggamokkhapi0 taccitte tammaNe tallese tadajjhavasie tattivvajjhavasANe tadaTThovautte tadappiyakaraNe tabbhAvaNAbhAvie eyaMsiNaM aMtaraMsi kAlaM kare0 devalo0 uva0, se teNaTeNaM goyamA! / jIveNaM bhaMte! gabbhagae samANe uttANae vA pAsillae vA aMbakhujjae vA accheja vA ciTeja vA nisIeja vA tuyaTeja vA mAUe suyamANIe suvai jAgaramANIe jAgarai suhiyAe suhie bhavai duhiyAe duhie bhavai?, haMtA goyamA! jIveNaM gabbhagae samANe jAva duhiyAe duhie bhavai, ahe NaM pasavaNakAla samayaMsi sIseNa vA pAehiMvA Agacchai samamAgacchai tiriyamAgacchai vinnihaaymaagcchdd'||vnnnnvjjhaanni ya se kammAiMbaddhAI puTThAI nihattAI kaDAiM paTThaviyAI abhiniviTThAI abhisamannAgayAiM udinnAiM no uvasaMtAI bhavaMti tao bhavai durUve duvvanne duggaMdhe dUrase dupphAse aNiDhe akaMte appie asubhe amaNunne amaNAme hINassare dINasare aNiTThassare akaMtassare appiyassare asubhassare amaNunnassare amaNAmassare aNAejjavayaNe paJcAyAe yAvi bhavai, vannavajjhANi ya se kammAI no baddhAiM pasatthaM neyavvaM jAva AdejavayaNe paccAyAeyAvi bhavai, sevaM bhaMte! shtti||suutrm 62||sttmo uddeso smtto||1-7|| gabbhagae samANe tti garbhagataH sanmRtveti zeSaH, egaie tti sagarvarAjAdigarbharUpaH, sajJitvAdivizeSaNAni ca garbhasthasyApi narakaprAyogyakarmabandhasambhavAbhidhAyakatayoktAni, vIryalabdhyA vaikriyalabdhyA saMgrAmayatIti yogaH, athavA vIryalabdhiko vaikriyalabdhikazca sanniti, parANIeNaM ti parAnIkaM zatrusainyam, socca tti, AkarNya nizamya manasAvadhArya, paese nicchubhai tti 1zatake uddezaka:7 sUtram 62 garbhasya devanarakayorUtpAda praznAH / yonyA nisskrmnnprkaarprshnaaH| jAtasya zubhAzubhavarNAdiAdeyatAdi praznAH / // 150 // Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatya zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 151 // (pradezAn) garbhadezAbahiH kSipati, samohaNai tti samavahanti samavahato bhavati tathAvidhapudgalagrahaNArtham, saGgrAma saGghAmayati yuddhaM karoti, atthakAmae ityAdi, arthe dravye, kAmo vAJchAmAtraM yasyAsAvarthakAmaH, evamanyAnyapi vizeSaNAni, navaraM rAjya nRpatvaM bhogA gandharasasparzAH, kAmau zabdarUpe, kAGkSAgRddhirAsaktirityarthaH, arthe kAGgA saMjAtAsyetyarthakAzitaH, pipAseva pipAsAprApte'pyarthe'tRptiH, taccitte tti tatra, arthAdau cittaM sAmAnyopayogarUpaM yasyAsau taccittaH, tammaNe tti tatraiva, arthAdau mano vizeSopayogarUpaM yasya sa tanmanAH, tallese tti lezyA, AtmapariNAmavizeSaH, tadajjhavasie tti, ihAdhyavasAyo'dhyavasitam, tatra taccittAdibhAvayuktasya satastasminnarthAdAvevAdhyavasitaM paribhogakriyAsaMpAdanaviSayamasyeti tadadhyavasitaH, tattivvajjhavasANe tti tasminnevArthAdau tIvram, ArambhakAlAdArabhya prakarSayAyyadhyavasAnaM prayatnavizeSalakSaNaM yasya sa tathA, tadaTThovautte tti tadartham, arthAdinimittamupayuktaH, avahitastadarthopayuktaH, tadappiyakaraNe tti tasminnevArthAdAvarpitAnyAhitAni karaNAni, indriyANi kRtakAritAnumatirUpANi vA yena sa tathA, tabbhAvaNAbhAvie tti, asakRdanAdau saMsAre tadbhAvanayA, arthAdisaMskAreNa bhAvito yaH sa tathA, eyaMsi NaM aMtaraMsi tti, etasmin sanAmakaraNAvasare kAlaM maraNamiti / tahArUvassa tti tathAvidhasya, ucitasyetyarthaH, zramaNasya sAdhoH, vA zabdo devalokotpAdahetutvaM prati zramaNamAhanavacanayostulyatvaprakAzanArthaH, mAhaNassa ttimA hana, ityevamAdizatisvayaMsthUlaprANAtipAtAdinivRttatvAdyaH samAhanaH, athavA brAhmaNaH, brahmacaryasya dezataH sadbhAvAd brAhmaNo dezavirataH tasya vA, aMtie tti samIpa ekamapyAstAmanekamAryam, ArAdyAtaM pApakarmabhya ityAryam, ata eva 48 // 151 // dhArmikamiti, tao tti tadanantarameva, saMvegajAyasave tti saMvegena bhavabhayena jAtA zraddhA zraddhAnaM dharmAdiSu yasya sa tathA tivvadhammANurAgaratti tti tIvro yo dharmAnurAgo dharmabahumAnastena rakta iva yaH sa tathA, dhammakAmae tti dharmaH zrutacAritralakSaNaH, puNyaM 1zatake uddezakaH 7 sUtram 62 garbhasya devanarakayorUtpAda praznAH / yonyA nisskrmnnprkaarprshnaaH| jAtasya zubhAzubhavarNAdiAdeyatAdi praznAH / Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 152 // tatphalabhUtaM zubhakarmeti / aMbakhujjae va tti, AmraphalavatkubjaH, acchejja ti, AsIta sAmAnyataH, etadeva vizeSata ucyate, ciTeja tti, urddhasthAnena, nisIejja tti niSadasthAnena, tuyaTTeja, tti zayIta, samamAgacchai tti, samamaviSamam, sammaM ti pAThe samyaganupaghAtahetutvAdAgacchati mAturudarAd yonyA niSkrAmati, tiriyamAgacchai ti tirazcIno bhUtvA jaTharAnnirgantuM pravarttate / yadi tadA, vinighAtaM maraNamApadyate, nirgamAbhAvAditi / garbhAnnirgatasya ca yatsyAttadAha vaNNavajjhANi ya tti varNaH zlAghA, vadhyo hantavyo yeSAM tAni varNavadhyAni, athavA varNAdvAhyAni varNabAhyAnyazubhAnItyarthaH, cazabdo vAkyAntaratvadyotanArthaH, se tti tasya garbhanirgatasya, baddhAI ti sAmAnyato baddhAni, puTThAI ti poSitAni gADhatarabandhataH, nihattAI ti, udvartanApavartanakaraNavarjazeSakaraNAyogyatvena vyavasthApitAnItyarthaH, athavA baddhAni, katham? yataH pUrvaM spRSTAnIti, kaDAI ti nikAcitAni sarvakaraNAyogyatvena vyavasthApitAnItyarthaH, paTThaviyAinti manuSyagatipaJcendriya jAtitrasAdinAmakarmAdinA sahodayatvena vyavasthApitAnItyarthaH, abhiniviTThAinti tIvrAnubhAvatayA niviSTAni, abhisamannAgayAi nti, udayAbhimukhIbhUtAnIti, tatazco dinAi nti, udIrNAni svata udIraNAkaraNena voditAni, vyatirekamAha no uvasaMtAi nti, aniSTAdIni vyAkhyAtAnyevaikArthAni vA, hINassare tti, alpasvaraH, dINassare tti dInasyeva duHsthitasyeva svaro yasya sa dInasvaraH,aNAdeyavayaNe paJcAyAe yAvi tti, ihaivamakSaraghaTanA, pratyAjAtazcApi samutpanno'picAnAdeyavacano bhavatIti ||62||prthmshte saptamaH // 1-7 // 1zatake uddezaka:7 sUtram 62 garbhasya devanarakayorUtpAda prshraa:| yonyA niSkramaNaprakArapraznAH / jAtasya zubhAzubhavarNAdiAdeyatAdi praznAH / uddezaka:8 // 152 ||prthmshtke'ssttmoddeshkH|| garbhavaktavyatA saptamoddezakasyAnta uktA, garbhavAsazcAyuSi satItyAyurnirUpaNAyAha, tathA''digAthAyAM yaduktaM bAle tti Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatya zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 153 // tadabhidhAnAya cASTamoddezakasUcakasUtram rAyagihe samosaraNaM jAva evaM vayAsI - ergatabAle NaM bhaMte! maNUsse kiM neraiyAuyaM pakarei tirikkha0 maNu0 devA0 paka0?, neraiyAuyaM kiccA neraiesu uva0 tiriyAuyaM ki0 tiriesu uvava0 maNussAuyaM0 maNusse0 uva0 devAu0 ki0 devaloesu0 uvavajai?, goyamA! egaMtabAle NaM maNusse neraiyAuyaM pipakarei tiri0 maNu0 devAuyaMpi pakarei, neraiyAuyaMpi kiccA neraiesu uva0 tiri0 maNu0 devAuyaM kiccA tiri0 maNu0 devaloesu uvavajjai // sUtram 63 // egaMtabAla ityAdi, 'ekAntabAlaH' mithyAdRSTiravirato vA, ekAntagrahaNena mizratAM vyavacchinatti, yaccaikAntabAlatve samAne'pi nAnAvidhAyurbandhanaM tanmahArambhAdhunmArgadezanAditanukaSAyatvAdyakAmanirjarAditaddhetuvizeSavazAditi,ata eva bAlatve samAne'pyaviratasamyagdRSTirmanuSyo devAyureva prakaroti na zeSANi // 63 // ekAntabAlapratipakSatvAdekAntapaNDitasUtram, tatra ca egaMtapaMDie NaM bhaMte! maNusse kiM nera0 pakarei jAva devAuyaM kiccA devaloesu uvava0?, goyamA! egaMtapaMDie NaM maNusse AuyaM siya pakarei siya no pakarei, jai pakarei no neraiyA0 pakarei no tiri0 no maNu devAuyaM pakarei, no neraiyAuyaM kiccA nera0 uva0 No tiri0 No maNussa0 devAuyaM kiccA devesu uva0, se keNaTeNaM jAva devA0 kiccA devesu uva0?, goyamA! egaMtapaMDiyassa NaM maNusassa kevalameva do gaIo pannAyaMti, taMjahA- aMtakiriyA ceva kappovavattiyA ceva, se teNaTeNaM goyamA! jAva devAuyaM kiccA devesu uv0|| bAlapaMDie NaM bhaMte! maNUsse kiM neraiyAuyaM pakarei jAva devAuyaM kiccA devesu uva0?, goyamA! no neraiyAuyaM pakarei jAva ekasmin mUla pustake etadvAkyaM noplbhyte| 1 zatake uddezakaH8 sUtram 63 ekAntabAlasyagati praznAH / sUtram 64 paNDitabAlapaNDitayorutpAda praznAH / // 153 // Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 154 // 1zatake uddezakaH8 sUtram 64 paNDitabAlapaNDitayorutpAda praznAH sUtram 65 dhAdI devAuyaM kiccA devesu uva0, se keNaTeNaMjAva devAuyaM kiccA devesu uva0?, goyamA! bAlapaMDieNaM maNusse tahArUvassa samaNassa vA mAhaNassa vA aMtie egamavi AyariyaM dhammiyaM suvayaNaM soccA nisamma desaM uvaramai desaM no uva0 desaM paccakkhAi desaMNo paccakkhAi, se teNaTeNaM desovaramadesapaccakkhANeNaM no neraiyAuyaM pakarei jAva devAuyaM kiccA devesu uva0, se teNaTeNaM jAva devesu uv0|| sUtram 64 // epaMtapaMDie NaM ti, ekAntapaNDitaH sAdhuH maNusse tti vizeSaNaM svarUpajJApanArthameva, amanuSyasyaikAnta paNDitatvAyogAt, tadayogazca sarvavirateranyasyAbhAvAditi, egaMtapaMDie NaM maNusse AuyaM siya pakarei siya no pakarei tti, samyaktvasaptake kSapite na banAtyAyuH sAdhurAk punarbadhrAtItyata ucyate syAtprakarotItyAdi, kevalameva do gaIo pannAyaMti tti kevalazabdaH sakalArthastena sAkalyenaiva (dve) gatI, prajJAyate avabudhyete kevalinA, tayoreva sattvAditi, aMtakiriyatti nirvANaM kappovavattiya tti kalpeSvanuttaravimAnAntadevalokeSUpapattiH saiva kalpopapattikA, iha ca kalpazabdaH sAmAnyenaiva vaimAnikadevA''vAsAbhidhAyaka iti|| ekAntapaNDitadvitIyasthAnavarttitvAdvAlapaNDitasyAto bAlapaNDitasUtram, tatra ca bAlapaMDie NaM ti zrAvakaH, desaM uvaramai tti vibhakti vipariNAmAddezA duparamate virato bhavati, tato desaMsthUlaM prANAtipAtAdikaM pratyAkhyAti varjanIyatayA prtijaaniite|| 64 // Ayurbandhasya kriyAH kAraNamiti kriyAsUtrANi paJca, tatra puriseNaM bhaMte! kacchaMsivA 1 dahaMsivA 2 udagaMsivA 3 daviyaMsivA 4 valayaMsivA 5 nUmaMsivA 6gahaNaMsivA 7 gahaNaviduggaMsi vA 8 pavvayaMsivA 9pavvayaviduggaMsivA 10vaNaMsivA 11 vaNaviduggaMsivA 12 miyavittIe miyasaMkappe miyapaNihANe miyavahAe gaMtA ee mie ttikAuM annayarassa miyassa vahAe kUDapAsaM uddAi, tatoNaM bhaMte! se purise katikirie paNNatte?, goyamA! jAvaMca NaM NAT: // 154 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 155 // 1 zatake uddezaka:8 sUtram 65-69 mRgavadhAdo kriyA prazrAH / se purise kacchaMsi vA 10 (12) jAva kUDapAsaM uddAi tAvaMca NaM se purise siya tiki0 siya cau0 siya paMca0, sekeNaTeNaM siya ti. siya ca0 siya paM0?, goyamA! je bhavie uddavaNayAe No baMdhaNayAe No mAraNayAe tAvaM ca NaM se purise kAiyAe ahigaraNiyAe pAusiyAe tihiM kiriyAhiM puDhe, je bhavie uddavaNayAe vibaMdhaNayAe viNo mAraNayAe tAvaMca NaM se purise kAiyAe ahigaraNiyAe pAusiyAe pAriyAvaNiyAe cauhi kiriyAhiM puDhe, je bhavie uddavaNayAe vi baMdhaNayAe vi mAraNayAe vi tAvaM ca NaM se purise kAiyAe ahigaraNiyAe pAusiyAe jAva paMcahiM puDhe, se teNaTeNaM jAva paMcakirie, // 1 // // sUtram 65 // purise NaM bhaMte! kacchaMsi vA jAva vaNaviduggaMsi vA taNAI Usaviya 2 agaNikAyaM nissarai tAvaM ca NaM se bhaMte! se purise katikirie?,goyamA! siya tikirie siya cauki0 siya paMca0,sekeNaTeNaM?, goyamA je bhavie ussavaNayAe tihiM, ussavaNayAe vi nissiraNayAe vinodahaNayAe cauhiM, je bhavie ussavaNayAe vi nissiraNayAe vi dahaNayAe vitAvaM ca NaM se purise kAiyAe jAva paMcahiM kiriyAhiM puDhe, se teNa0 goyamA! // 2 // / sUtram 66 / / purise NaM bhaMte! kacchaMsi vA jAva vaNavidugaMsi vA miyavittIe miyasaMkappe miyapaNihANe miyavahAe gaMtA ee miyettikAuM annayarassa miyassa vahAe usuMnisirai, tatoNaMbhaMte! se purise kaikirie?, goyamA! siya tikirie siya caukirie siya paMcakirie, sekeNaTTeNaM?, goyamA! je bhavie nissiraNayAe no viddhaMsaNayAe vinomAraNayAe tihiM,je bhavie nissiraNayAe vi viddhaMsaNayAe vino mAraNayAe cauhi, je bhavie nissiraNayAe vi viddhaMsaNayAe vi mAraNayAe vi tAvaM ca NaM se purise jAva paMcahiM kiriyAhiM puDhe, se teNaTeNaM goyamA! siya tikirie siya caukirie siya paMca kirie||3|||| sUtram 67 // purise NaM bhaMte! kacchaMsi vA jAva annayarassa miyassa vahAe AyayakannAyayaM usu AyAmettA ciTThijA, annayare purise maggao // 155 // Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 1 zatake uddezakaH8 sUtram 65-69 // 156 // mRgavadhAdau kriyA praznAH / Agamma sayapANiNA asiNA sIsaM chiMdejjA se ya usuMtAe ceva puvvAyAmaNayAe taM viMdhejA se NaM bhaMte! purise kiM miyavereNaM puDhe purisavereNaM puDhe?, goyamA! je miyaM mArei se miyavereNaM puDhe, je purisaM mArei se purisavereNaM puDhe, se keNaTeNaM bhaMte! evaM vuccai jAva se purisavereNaM puDhe?, se nUNaMgoyamA! kaJjamANe kaDe saMdhijjamANe saMdhie nivvattijjamANe nivvattie nisirijamANe nisiTTetti vattavvaM siyA?, haMtA bhagavaM! kajjamANe kaDe jAva nisiTTetti vattavvaM siyA, seteNaTeNaM goyamA! je miyaM mAreise miyavareNaM puDhe,je purisaMmArei se purisavereNaM puDhe // 4 // aMto chaNhaM mAsANaM marai kAiyAe jAva paMcahi kiriyAhiM puTTe, bAhiM chaNhaM mAsANaM maraikAiyAe jAva pAriyAvaNiyAe cauhi kiriyAhiM puDhe / / sUtram 68 // purise NaM bhaMte! purisaM sattIe samabhidhaMsejjA sayapANiNA vA se asiNA sIsaM chiMdejjA tao NaM bhaMte! se purise katikirie?, goyamA! jAvaMcaNaM se purise taM purisaM sattIe abhisaMdhe(dhaMse?)isayapANiNA vA se asiNA sIsaM chiMdai tAvaMcaNaM se purise kAi0 ahi0 jAva pANAi0 paMcahiM kiriyAhiM puDhe, AsannavahaeNa ya aNavakaMkhavattieNaM purisavereNaM puDhe ||5||||suutrm 69 // kacchaMsi va tti kacche nadIjalapariveSTite vRkSAdimati pradeze, dahaMsi va tti hrade pratIte, udagaMsi va tti, udake jalAzrayamAtre daviyaMsi va tti dravike tRNAdidravyasamudAye, valayaMsi va tti valaye vRttAkAranadyAdhudaka kuTilagatiyuktapradeze, nUmaMsi va tti nUme'vatamase gahaNaMsi vatti gahane vRkSavallIlatAvitAnavIrutsamudAye gahaNavidugaMsi vatti gahanavidurge parvataikadezAvasthitavRkSavallyAdisamudAye pavvayaMsi vatti parvate, pavvayaviduggaMsi vatti parvatasamudAye vaNaMsi vatti vane, ekajAtIyavRkSasamudAye vaNaviduggaMsi va tti nAnAvidhavRkSasamUhe, migavittIe tti mRgairhariNaiH, vRtti vikA yasya sa mRgavRttikaH, sa ca mRgarakSako'pi syAdityata Aha miyasaMkappe tti mRgeSu saGkalpo vadhAdhyavasAyaH chedanaM vA yasyAsau mRgasaGkalpaH, sa ca calacittatayApi // 156 // Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 157 // 1zatake uddezaka:8 sUtram 65-69 mRgavadhAdau kriyA praznA : / bhavatItyata Aha miyapaNihANe tti mRgavadhaikAgracittaH, migavahAe tti mRgavadhAya gaMta tti gatvA kacchAdAviti yogaH, kUDapAsa ti kUTaM ca mRgagrahaNakAraNaM gartAdi, pAzazca tadbandhanamiti kUTapAzam, uddAi tti mRgavadhAyoddadAti racayatItyarthaH, tao NaM ti tataH kUTapAzakaraNAt kaikirie tti katikriyaH?, kriyAzca kAyikyAdikAH, je bhavie tti yo bhavyo yogyaH kartetiyAvat, jAvaM ca Na miti zeSaH, yAvantaM kAlamityarthaH, kasyAH karte tyAha, uddavaNayAe tti kUTapAzadhAraNatAyAH, tApratyayazceha svArthikaH, tAvaMcaNaM ti tAvantaM kAlam, kAiyAe tti gamanAdikAyaceSTArUpayA, ahigaraNiyAe tti, adhikaraNena kUTapAzarUpeNa nirvRttA yA sA tathA tayA, pAusiyAe tti pradveSo mRgeSu duSTabhAvastena nirvRttA prAdveSikI tayA, tihiM kiriyAhiM ti kriyanta iti kriyAH ceSTAvizeSAH, pAritAvaNiyAe tti paritApanaprayojanA pAritApanikI, sA ca baddhe sati mRge bhavati prANAtipAtakriyA ca ghAtita iti 1 // 65 // Usavie tti, utsarpaH, UsikkiUNetyartha UrkIkRtyeti vA, nisirai tti nisRjati kSipati yAvaditi zeSaH 2 // 66 // * usu ti bANam // 67 // AyayakaNNAyattaM ti karNa yAvadAyata AkRSTaH karNAyataH, AyataM prayatnavadyathA bhavatItyevaM karNAyata AyatakarNAyatastam, AyAmetta tti, AyamyA''kRSya, maggaotti pRSThataH, sayapANiNa ttisvakapANinAsvakahastena, puvAyAmaNayAe tti pUrvAkarSaNeNa, seNabhaMte! purise tti 'saH' zirazchettA puruSaH, miyavereNanti, iha vairaM vairahetutvAdvadhaH pApaMvA vairaM vairahetutvAditi, atha zirazchetRpuruSahetukatvAdiSunipAtasya kathaM dhanurddharapuruSo mRgavadhena spRSTa ityAkUtavato gautamasya tadabhyupagatamevArthamuttaratayA prAha, kriyamANaM dhanuHkANDAdi kRtamiti vyapadizyate?, yuktistu prAgvat, tathA sandhIyamAnaM pratyaJcAyAmAropyamANaM kANDaM dhanurvA''ropyamANa // 157 // Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 158 // 1zatake uddezaka:8 sUtram 65-69 mRgavadhAdau kriyA prazrAH / pratyazaMsandhitaM kRtasandhAnaM bhavati?, tathA nirvRttyamAnaM nitarAMva lIkriyamANaM pratyaJcAkarSaNena nivRttitaM vRttIkRtaM maNDalAkAraM kRtaM bhavati?, tathA nisRjyamAnaM nikSipyamANaM kANDaM nisRSTaM bhavati?, yadAca nisRSTaM tadA nisRjyamAnatAyA dhanurddharaNa kRtatvAttena kANDaM nisRSTaM bhavati, kANDanisargAcca mRgastenaiva mAritaH, tatazcocyate je miyaM mAreItyAdIti 3 // iha ca kriyAH prakrAntAH, tAzcAnantarokte mRgAdivadhe yAvatyo yatra kAlavibhAge bhavanti tAvatIstatra darzayannAha, anto chaha mityAdi, SaNmAsAn yAvat prahArahetukaM maraNaM paratastu pariNAmAntarApAditamitikRtvA SaNmAsAdUrdhvaM prANAtipAtakriyA na syAditi hRdayam, etacca vyavahAranayApekSayA prANAtipAtakriyAvyapadezamAtropadarzanArthamuktam, anyathA yadA kadApyadhikRtaM prahArahetukaM maraNaM bhavati tadaiva prANAtipAtakriyeti 4 // 68 // sattIe tti zaktyA praharaNavizeSeNa samabhidhaMsejjatti hanyAt, sayapANiNa tti svakahastena, se tti tasya, kAiyAe tti kAyikyA zarIraspandarUpayA, AdhikaraNikyA zaktikhaDgavyApArarUpayA, prAdveSikyA manoduSpraNidhAnena, pAritApanikyA paritApanarUpayA, prANAtipAtakriyayA mAraNarUpayA, Asanne tyAdi, zaktyAbhidhvaMsako'sinA vA zirazchettA paJcabhiH kriyAbhiH spRSTaH, tathA puruSavaireNa ca spRSTaH, mAritapuruSavairabhAvena kimbhUtenetyAha, Asanno vadho yasmAdvairAttattathA tenAsannavadhakena, bhavati ca vairAdvadho vadhakasya tameva vadhyamAzrityAnyato vA tatraiva janmani janmAntare vA, yadAha vhmaarnnabbhkkhaanndaannprdhnnvilovnnaaiinnN| savvajahanno udao dasaguNio ekksikyaannN||1||ti, caHsamuccaye'navakAGkakSaNA paraprANanirapekSA svagatApAyaparihAranirapekSA vA vRttirvarttanaM yatraiva vaire tattathA tenAnavakAGkSaNavRttikeneti 5 // 69 // kriyA'dhikAra evedamAha vadhamAraNAbhyAkhyAnadAnaparadhanavilopanAdInAmekazaH kRtAnAmapi sarvajaghanya udayo dshgunnitH|| 1 // 28 // 158 // Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 159 // 1 zatake uddezakaH8 sUtram 70 savIryAvIrya jayaparAjaya dobhaMte! purisA sarisayA sarittayA sarivvayA sarisabhaMDamattovagaraNA annamanneNaM saddhiM saMgAma saMgAmenti, tatthaNaM ege purise parAiNai ege purise parAijjai, se kahameyaM bhaMte! evaM?, goyamA! savIrie parAiNai avIrie parAijjai, se keNaTTeNaM jAva parAijjai?, goyamA! jassaNaM vIriyavajjhAI kammAINo baddhAiMNo puTThAIjAvano abhisamannAgayAIno udinnAI uvasaMtAI bhavaMti seNaM parAiNai, jassa NaM vIriyavajjhAI kammAIbaddhAiM jAva udinnAIno uvasaMtAI bhavaMti se NaM purise parAijai, se teNadveNaM goyamA! evaM vuccai savIrie parAiNai avIrie praaijjdd'|suutrm 70 // sarisaya tti sadRzakau kauzalapramANAdinA, sarittaya tti 'sadRktvacau' sadRzacchavI sarivvaya tti sahagvayasau samAnayauvanAdyavasthau, sarisabhaMDamattovagaraNa tti bhANDaM bhAjanaM mRnmayAdi mAtro mAtrayA yuktaupadhiH, sa ca kAMsyabhAjanAdibhojanabhaNDikA bhANDamAtrA vA gaNimAdidravyarUpaH paricchadaH, upakaraNAnyanekadhA''varaNapraharaNAdIni tataH sadRzAni bhANDamAtropakaraNAni yayostau tathA, anena ca samAnavibhUtikatvaM tayorabhihitam, savIrie tti savIryaH, vIriyavajjhAi nti vIrya vadhyaM yeSAM tAni tthaa||70||viiryprstaavaadidmaah jIvANaM bhaMte! kiMsavIriyA avIriyA?, goyamA! savI0 vi avI0 vi, se keNadveNaM?, goyamA! jIvA duvihA pannatA, taMjahAsaMsArasamAvannagA ya asaMsArasamAvannagA ya, tattha NaM je te asaMsArasamAvannagA te NaM siddhA, siddhA NaM avI0, tattha NaM je te / saMsArasamAvannagA te duvihA pannattA, taMjahA-selesipaDivanagA ya aselesipaDivannagAya, tatthaNaMje te selesipa0 teNaM laddhivIrieNaM savI karaNavIrieNaM avI0, tatthaNaM je te aselesipa0 teNaM laddhivIrieNaM savI karaNavIrieNaM savI0 vi avI0 vi, se teNaTeNaM goyamA! evaM vucai-jIvA duvihA paNNattA, taMjahA-savI0 vi avI0 vi / neraiyA NaM bhaMte! kiM savI0 avI0?, goyamA! neraiyA praznAH / sUtram 71 vIryasta labdhikaraNAdi vicAraH praznAH / // 159 // Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 / / 160 // 1zatake uddezaka:8 sUtram 71 vIryasya labdhikaraNAdi vicAra laddhivIrieNaM savI karaNavIrieNaM savI0 vi avI0 vi, sekeNaTeNaM?, goyamA! jesiNaM neraiyANaM atthi uTThANe kamme bale vIrie purisakkAraparakkame teNaM neraiyA laddhivIrieNa visavI0 karaNavIrieNa visavI0, jesiNaM neraiyANaM natthi uTThANe jAva parakkame teNaM neraiyA laddhivIrieNaM savI0 karaNavIrieNaM avI0, se teNaTeNaM0,jahA neraiyA evaM jAva paMciMdiyatirikkhajoNiyA, maNussA jahA ohiyA jIvA, navaraM siddhavajA bhANiyavvA, vANamaMtarajoisavemANiyA jahA neraiyA, sevaM bhaMte! ratti // sUtram 71 // paDhamasae aTThamo uddesosmtto||1-8|| siddhANaM avIriya tti sakaraNavIryAbhAvAdavIryAH siddhAH, selesipaDivanagA yatti zIlezaH sarvasaMvararUpacaraNaprabhustasyeyamavasthAzailezovA merustasyeva yAvasthA sthiratAsAdharmyAtsAzailezI,sAca sarvathA yoganirodhe paJcahrasvAkSaroccArakAlamAnA tAM pratipannakA ye te tathA, laddhivIrieNaM savIriya tti vIryAntarAyakSayakSayopazamato yA vIryasya labdhiH saiva taddhetutvAdvIryaM 4 labdhivIryaM tena savIryAH, eteSAM ca kSAyikameva labdhivIryam, karaNavIrieNaM ti labdhivIryakAryabhUtA kriyA karaNaM tadrUpaM karaNavIryam, karaNavIrieNaM savIriyAvi avIriyAvitti tatra, savIryA, utthAnAdikriyAvantaH, avIryAstUtthAnAdikriyAvikalAH, tecAparyAptyAdikAle'vagantavyA iti| navaraM siddhavajjAbhANiyavvatti,audhikajIveSu siddhAHsanti manuSyeSu tu neti, manuSyadaNDake vIrya prati siddhasvarUpaM nAdhyeyamiti // 71 // prathamazate'STamaH // 1-8 // praznAH / uddezaka:9 savAriya tilAzailezI. eteSAM ca // 160 // ||prthmshtke nvmoddeshkH|| aSTamoddezakAnte vIryamuktam, vIryAcca jIvA gurutvAdyAsAdayantIti gurutvAdipratipAdanaparaH tathA saGgrahaNyAM yaduktaM gurue Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 161 // 1zatake uddezakaH 9 sUtram 72 jIvAnAM gurutvalaghutvaprazastAprazastAdi vicAra praznAH / tti tatpratipAdanaparazca navamoddezakaH, tatra ca sUtram kahannaM bhaMte! jIvA garuyattaM havvamAgacchanti?, goyamA! pANAivAeNaM musAvAeNaM adinA0 mehuNa0 pari0 koha0 mANa0 mAyA0 lobha0 pe0 dosa0 kalaha0 abbhakkhANa0 pesunna ratiarati0 paraparivAya0 mAyAmosamicchAdasaNasalleNaM, evaM khalu goyamA! jIvA garuyattaM havvamAgacchati / kahannaM bhaMte! jIvAlahuyattaM havvamAgacchaMti?, goyamA! pANAivAyaveramaNeNaM jAva micchAdasaNasallaveramaNeNaM evaM khalu goyamA! jIvA lahuyattaM havvamAgacchanti, evaM saMsAraM AulIkareMti evaM parittIkareMti dIhIkareMti hassIkareMti evaM aNupariyaTuMti evaM vIivayaMti pasatthA cattAri appasatthA cattAri // sUtram 72 // garuyattaM ti gurukatvam, azubhakarmopacayarUpamadhastAdmanahetubhUtam, 'laghukatvaM' gauravaviparItam, evamAulIkariti tti, ihaivaMzabdaH pUrvoktAbhilApasaMsUcanArthaH, sa caivam, kahannaM bhaMte! jIvA saMsAraM AulIkareMti?, goyamA! pANAivAeNa mityAdi, evamuttaratrApi, tatra AulIkareMti pracurIkurvanti karmabhirityarthaH, parittIkareMti tti stokaM kurvanti karmabhireva, dIhIkareMti tti dIrgha pracurakAlamityarthaH, hassIkareMti tti, alpakAlamityarthaH, aNupariyaTRti tti paunaH punyena bhramantItyarthaH, vIivayaMti tti vyativrajanti vyatikrAmantItyarthaH, pasatthA cattAri tti laghutvaparItatvahrasvatvavyativrajanadaNDakAH prazastA mokSAGgatvAt, appasatthA cattAritti gurutvAkulatvadIrghatvAnuparivarttanadaNDakA aprazastA amokSAGgatvAditi ||72||gurutvlghutvaadhikaaraadidmaah sattameNaM bhaMte! ovAsaMtare kiM gurue lahue guruyalahue aguruyalahue?, goyamA! nogu0 nola0 noguruyalahue aguruylhue| sattame NaM bhaMte! taNuvAe kiM gu0 la0 guruyalahue aguruyala0?, goyamA! no gu0 no la. guruyalahue no aguruylhue| evaM sattame ghaNavAe // 16 // Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 162 // sattame ghaNodahI sattamA puDhavI, uvAsaMtarAiM savvAiM jahA sattame ovAsaMtare, (sesA) jahA taNuvAe, evaM- ovAsavAyaghaNaudahi puDhavI dIvAya sAgarA vAsA / neraiyA NaM bhaMte! kiM guruyA jAva agurulahuyA?, goyamA! no gu0 no la0 guruyalahuyA vi agurulahuyA vi, se keNaTeNaM?, goyamA! veubviyateyAiM paDucca no gu0 no la. guruyalahuyA no agurulahuyA, jIvaMca kammaNaM ca paDucca no gu0 no la0 no guruyalahuyA aguruyalahuyA, se teNaTeNaM evaM jAva vemANiyA, navaraM NANattaM jANiyavvaM sarIrehiM / dhammatthikAe jAva jIvatthikAe cutthpennN| poggalatthikAeNaM bhaMte! kiM gu0 la0 guruyalahue aguruyalahue?, goyamA! No gu0 nola. guruyalahuevi aguruyalahuevi, se keNaTeNaM?, goyamA! guruyalahuyadavvAiM paDucca no gu0 no la* guruyalahue no aguruyalahue, aguruyalahuyadavvAI paDucca no gu0 no la0 no guruyalahue aguruyalahue, samayA kammANi ya cautthapadeNaM / kaNhalesANaM bhaMte! kiMgu0 jAva aguruyalahuyA?, goyamA! no gu0 no la0 guruyalahuyA vi aguruyalahuyA vi, se keNaTeNaM?, goyamA! davvalesaM paDucca tatiyapadeNaM bhAvalesaM paDucca cautthapadeNaM, evaM jAvasukkalesA, diTThIdaMsaNanANaannANasaNNA cautthapadeNaMNeyavvAo, heDillA cattArisarIrA nAyavvA tatiyapadeNaM, kamma ya cautthayapaeNaM, maNajogovaijogo cautthaeNaM padeNaM, kAyajogo tatieNaM padeNaM, sAgArovaogo aNAgArovaogo cautthapadeNaM, savvapadesA savvadavvA savvapajjavA jahA poggalatthikAo, tItaddhA aNAgayaddhA savvaddhA cautthaeNaM padeNaM / sUtram 73 // iha ceyaM gurulaghuvyavasthA nicchayao savvaguruM savvalahuM vA na vijae dvvN| vavahArao u jujjai bAyarakhaMdhesu n'nnnnesu||1|| agurulahU cauphAso arUvidavvA ya hoMti nAyavvA / sesA u aTThaphAsA gurulahuyA nicchynnyss||2|| cauphAsa tti sUkSmapariNAmAni, 0 nizcayataH sarvaguru sarvalaghu vA dravyaM na vidyate / vyavahAratastu bAdaraskandheSu yujyate gurutvaM laghutvaM ca nAnyeSu / / 1 / / 0 catuHsparzAnyarUpidravyANi cAgurulaghUni bhavanti zeSANi rUpidravyANyaSTasparzAni gurulaghUni nizcayanayena jJAtavyAni // 1 // 1zatake uddezaka:9 sUtram 73 avakAzAntarAdi tanuvAtAdinArakAdipudgalAdInAM gurutvalaghutvavicAra praznAH / // 162 // Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 163 // 1zatake uddezakaH 9 sUtram 73 avakAzAntarAdi tanuvAtAdinArakAdipudgalAdInAM gurutvalaghutvavicAra praznA : / aTThaphAsa tti bAdarANi, gurulaghudravyaM rUpi, agurulaghudravyaM tvarUpirUpiceti, vyavahAratastu gurvAdIni catvAryapi santi, tatra ca nidarzanAni, gururlASTo'dhogamanAt, laghudhUma urddhagamanAt, gurulaghurvAyustiryaggamanAt, agurulaghvAkAzaM ttsvbhaavtvaaditi| etAni cAvakAzAntarAdisUtrANyetadrAthAnusAreNAvagantavyAni, tadyathA ovAsavAyaghaNaudahIpuDhavidIvA ya sAgarA vAsA / nerajhyAI atthi ya samayA kammAi lesaao||1|| diTThI daMsaNaNANe saNNi sarIrA ya joga uvoge| davvapaesA pajjava tiiyaaaagaamisvvddh| 2||tti| veubviyateyAI paDucca tti nArakAdau vaikriyataijasazarIre pratItya gurukalaghukA eva, yato vaikriyataijasavargaNAtmake te, etAzca gurulaghukA eva, yadAha, orAliyaveubviya AhAragateya gurulahU davvaM ti, jIvaM ca kammaNaM ca paDuca tti jIvApekSayA / kArmaNazarIrApekSayA ca nArakA agurulaghukA eva, jIvasyArUpitvenAgurulaghutvAt kArmaNazarIrasya ca kaarmnnvrgnnaatmktvaat| kArmaNavargaNAnAM cAgurulaghutvAt, Aha ca kammagamaNabhAsAI eyAI agurulahuyAi nti / NANattaM jANiyavvaM sarIrehi nti, yasya yAni zarIrANi bhavanti tasya tAni jJAtvA'surAdisUtrANyadhyeyAnItihRdayam, tatrAsurAdidevA nArakavadvAcyAH, pRthivyAdayastvaudArikataijase pratItya gurulaghavo jIvaM kArmaNaM ca pratItyAgurulaghava iti, vAyavastvaudArikavaikriyataijasAni pratItya gurulaghavaH, evaM paJcendriyatiryaJco'pi, manuSyAstvaudArikavaikriyataijasAhArakANi pratItyeti |dhmmtthikaae tti, iha yAvatkaraNAdahammatthikAe AgAsatthikAe tti dRzyaM cautthapaeNanti, ete'gurulahnityanena padena vAcyAH,zeSANAMtu niSedhaH kAryo dharmAstikAyAdInAmarUpitayAgurulaghutvAditi ||pudglaastikaaysuutr uttaraM nizcayanayAzrayam, ekAntagurulaghunostanmatenAbhAvAt, garu 0avakAzo vAto ghanodadhiH pRthvyo dvIpAzca sAgarA varSANi / nairayikAdayo'stikAyAH samayAH karmANi leshyaaH||1|| dRSTayo darzanAni jJAnAni saJjJAH zarIrANi yogA upayogA dravyANi pradezAH paryavA atiitaanaagtsrvkaalaaH||2||audaarivaikriyaa''haarktejaaNsi gurulaghUni drvyaanni| 0 kArmaNaM mano bhASAdi, etaanygurulghuuni|| 8 Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 164 // lahuyadavvAi nti, audArikAdIni catvAryagurulahuyadavvAi nti kArmaNAdIni 3 // samayA kammANi ya cautthapaeNa nti samayA amUrtAH karmANi ca kArmaNavargaNAtmakAnItyagurulaghutvameSAm / davvalesaM paDucca taiyapaeNa nti dravyataH kRSNalezyaudArikAdizarIravarNa audArikAdikaMca guruladhvitikRtvA'nena tRtIyavikalpena vyapadezyA, bhAvalezyA tu jIvapariNatistasyAzcAmUrttatvAdagurulasvityanena vyapadeza ityata Aha bhAvalesaM paDucca cautthapadeNa nti / diTThIdaMsaNe tyAdi, dRSTyAdIni jIvaparyAyatvenAgurulaghutvAdagurulaghulakSaNena caturthapadena vAcyAni / ajJAnapadaM tviha jJAnavipakSatvAdadhItam,anyathA dvAreSu jJAnapadameva dRshyte| heDillae tti, audArikAdIni taiyapaeNa nti gurulaghupadena, gurulaghuvargaNAtmakatvAt / kammaya cautthapaeNa nti, agurulaghudravyAtmakatvAtkArmaNazarIrANAm, manoyogavAgyogaucaturthapadena vAcyau, tadvyANAmagurulaghutvAt, kAyayogaH kArmaNavarjastRtIyena, gurulaghutvAttaddavyANAmiti / savvadavve tyAdi, 'sarvadravyANi' dharmAstikAyAdIni, sarvapradezAH teSAmeva nirvibhAgA aMzAH sarvaparyavA varNopayogAdayo dravyadharmAH, ete pudgalAstikAyava vyapadezyAH, gurulaghutvenAgurulaghutvena cetyarthaH, yataH sUkSmANyamUrtAni ca dravyANyagurulaghUni, itarANi tu gurulaghUni, pradezaparyavAstu tattadrvyasambandhitvena tattatsvabhAvA iti // 73 // gurulaghutvAdhikArAdidamAha se nUNaM bhaMte! lAghaviyaM appicchA amucchA agehI apaDibaddhayA samaNANaM NiggaMthANaM pasatthaM?, haMtA goyamA! lAghaviyaM jAva pasatthaM // se nUNaM bhaMte! akohattaM amANattaM amAyattaM alobhattaM samaNANaM niggaMthANaM pasatthaM?, haMtA goyamA! akohattaM amANattaM jAva pasatthaM / senUNaM bhaMte! kaMkhApadose khINe samaNe niggaMthe aMtakare bhavati aMtimasarIrie vA bahumohe viyaNaM puvviM viharittA aha pacchA saMvuDe kAlaM kareti tao pacchA sijjhati 3 jAva aMtaM karei?, haMtA goyamA! kaMkhApadosekhINe jAva aMtaM kareti // sUtram 74 // 1zatake uddezaka:9 sUtram 73 avakAzAntarAdi tanuvAtAdinArakAdipudgalAdInAM gurutvalaghutvavicAra praznAH / sUtram 74 lAghavikaM krodhAdya bhAvakAkA bhAvAnA prazastatA prazrA: // 164 // Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 165 // lAghaviyanti lAghavameva lAghavikamalpopadhikam, appiccha tti, alpo'bhilASa AhArAdiSu, amucchatti, upadhAvasaMrakSaNAnubandhaH, agehi tti bhojanAdiSu paribhogakAle'nAsaktiH, apratibaddhatA, svajanAdiSu snehAbhAva ityetatpaJcakamiti gamyam, zramaNAnAM nirgranthAnAMprazastaM sundaram, athavA lAghavikaM prazastam, kathambhUtamityAha, appicchA'lpecchArUpamityarthaH, evamitarANyapi padAni ||uktaalaaghviksy prazastatA, taccakrodhAdyabhAvAvinAbhUtamiti krodhAdidoSAbhAvaprazastatA'bhidhAnArthaM krodhAdidoSAbhAvAvinAbhUtakAGkSApradoSakSayakAryAbhidhAnArthaM ca krameNa sUtre, vyakte ca, navaraM kAsAdarzanAntaragraho gRddhirvA saiva prakRSTo doSaH kAGgApradoSaH kAGgApradveSaM vA, rAgadveSAvityarthaH / / 74 // kAGkSApradoSaH prAguktaH, pradoSatvaM ca kAsAyAstadviSayabhUtadarzanAntarasya viparyastatvAditi darzanAntarasya viparyastatAM darzayannAha aNNautthiyANaM bhaMte! evamAikkhaMti evaM bhAseMti evaM paNNaveMti evaM parUveMti- evaM khalu ege jIve egeNaM samaeNaM do AuyAiM pakareti, taMjahA- ihabhaviyAuyaM ca parabhaviyAuyaM ca, jaM samayaM ihabhavi0 pakareti taM samayaM parabhavi0 pakareti, jaM samayaM parabhavi0 pakareti taM samayaM ihabhavi0pakareti, ihabhaviyAuyassa pakaraNayAe parabhavi0 pakarei, parabhaviyAuyassa pakaraNayAe ihabhaviyAuyaM pakareti, evaM khalu ege jIve egeNaM samaeNaM do AuyAiM pakareti, taM0- ihabhavi0 ca parabhavi0 ca, se kahamevaM bhaMte! evaM?, khalu goyamA! jaNNaM te aNNautthiyA evamAtikkhaMti jAva parabhavi0 ca, je te evamAhaMsu micchaM te evamAhaMsu, ahaM puNa goyamA! evamAikkhAmi jAva parUvemi- evaM khalu ege jIve egeNaM samaeNaM egaM AuyaM pakareti, taMjahA0- ihabhavi0 vA parabhavi0 vA, jaM samayaM ihabhavi0 pakareti NotaM samayaM parabhavi0 pakareti, jaM samayaM parabhavi0pakareiNotaM samayaM ihabhavi0 pakarei, ihabhaviyAuyassa pakaraNatAe No parabhavi0 pakareti, parabhaviyAuyassa pakaraNatAe No ihabhavi0 pakareti, evaM khalu ege jIve egeNaM samaeNaM egaM 1 zatake uddezaka: 9 sUtram 74 lAghavikaM krodhAdyabhAvakAGkAdhabhAvAnA prazastatA praznAH / sUtram 75 anyayUthikAnAM ihaparabhavAyu:karaNe vi pratipatti prazrAH / // 165 // Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 zatake uddezakaH9 zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 166 // sUtram 75 anyayUthikAnAM ihaparabhavAyu:karaNe vi pratipatti praznAH / AuyaM pakareti, taM0- ihabhavi0 vA parabhavi0 vA, sevaM bhaMte!2! tti bhagavaMgoyame jAva viharati / / sUtram 75 / / aNNautthie ityAdi, anyayUthaM vivakSitasaGgAdaparaH saGgastadasti yeSAM te'nyayUthikAH, tIrthAntarIyA ityarthaH, evamiti vakSyamANamAikkhaMti tti, AkhyAnti sAmAnyataH, bhAsaMti tti vizeSataH, paNNaveMti tti, upapattibhiH, parUveMti ti bhedakathanataH, dvayorjIvayorekasya vA samayabhedenAyudvaiyakaraNe nAsti virodha ityukta mege jIva ityAdi, do AuyAI pakarei tti jIvo hi svaparyAyasamUhAtmakaH,saca yadaikamAyuH paryAyaM karoti tadA'nyamapi karoti, svaparyAyatvAt, jJAnasamyaktvaparyAyavat, svaparyAyakartRtvaMcajIvAsyAbhyupagantavyameva, anyathA siddhatvAdiparyAyANAmanutpAdaprasaGga iti bhAvaH, uktArthasyaiva bhAvanArthamAha jamityAdi, vibhaktivipariNAmAdyasminsamaya ihabhavo vartamAnabhavo yatrA''yuSi vidyate phalatayaitadihabhavAyuH, evaM parabhavAyurapi, anena cehabhavAyuH karaNasamaye parabhavAyuH karaNaM niyamitam, atha parabhavAyuHkaraNasamaya ihabhavAyuHkaraNaM niyamayannAha jaM samayaM parabhaviyAuya mityAdi, evamekasamayakAryatAM dvayorapyabhidhAyaikakriyAkAryatAmAha, ihabhaviyAuyasse tyAdi, pkrnnyaae| tti karaNena, evaM khalvityAdi nigmnm|jnnnnN te aNNautthiyA evamAikkhaMtI tyAdyanuvAdavAkyasyAnte tat pratItaM na kevalamityayaM vAkyazeSo dRzyaH, je te evamAhaMsu micchaMte evamAhaMsu tti tatra, AhaMsu tti, uktavantaH, yaccAyaM vartamAnanirdeze'dhikRte'tItanirdezaH sasarvo vartamAnaH (nakA)kAlo'tIto bhavatItyasyArthasya jJApanArthaH, mithyAtvaM cAsyaivam, ekenAdhyavasAyena viruddhayorAyuSobaMndhAyogAt, yaccocyate, paryAyAntarakaraNe paryAyAntaraM karoti, svaparyAyatvAditi, tadanaikAntikam, siddhatvakaraNe sNsaaritvaakrnnaaditi| TIkAkAravyAkhyAnaM tvihabhavAyuryadA prakaroti vedayata ityarthaH parabhavAyustadA prakaroti badhnAtItyarthaH, iha(c)atra TIkAgato'yaM pAThaH- aNNutthiyA naM ihabhaviyAuyaM' ityAdi / iha bhavA'yuryadA vedayati tadA jIva: parabhave AyurbadhnAti 2 // 166 // Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 167 // 1zatake uddezakaH9 sUtram 76 zrIpAzrdhApatyakAlasyavaizika putrasya bhavAyurupabhogena parabhavAyurbadhnAtItyarthaH, mithyA caitatparamatam, yasmAjjAtamAtro jIva ihabhavAyurvedayate, tadaiva tena yadi parabhavAyurbaddhaM tadA dAnAdhyayanAdInAM vaiyarthyaM syAditi, etaccAyurbandhakAlAdanyatrAvaseyam, anyathA''yurbandhakAle ihabhavAyurvedayate parabhavAyustu prakarotyeveti // 75 // anyayUthikaprastAvAdidamAha teNaMkAleNaM teNaMsamaeNaM pAsAvaccile kAlAsavesiyaputte NAmaM aNagArejeNeva therA bhagavaMto teNeva uvAgacchati 2 tA there bhagavaMte evaM vayAsI-therA sAmAiyaMNa jANaMti therA sAmAiyassa aTuMNa yANaMti therA paccakkhANaMNa yANaMti therA paJcakkhANassa aTuMNa yANaMti therA saMjamaMNa yANaMti therA saMjamassa aTuMNa yANaMti therA saMvaraMNa yANaMti therA saMvarassa aTuMNa yANaMti therA vivegaMNa yANaMti therA vivegassa aTuMNa yANaMti therA viussagaMNa yANaMti therA viussaggassa aTuMNa yANaMti 6|tennNte therA bhagavaMtokAlAsavesiyaputtaM aNagAraM evaM vayAsI- jANAmo NaM ajo! sAmAiyaM jANAmo NaM ajo! sAmAiyassa aTuM jAva jANAmo NaM ano! viussagassa aTuM / taeNaM se kAlAsave0 aNagAre there bhagavaMte evaM vayAsI-jati NaM ajo! tunbhe jANaha sAmAiyaM jANaha sAmAiyassa aTuMjAva jANaha viussaggassa aTuM kiM bhe ajjo! sAmAie kiM bhe ajo sAmAiyassa aTTe? jAva kiM bhe viussagassa aTTe?, tae NaM te therA bhagavaMto kAlAsavesiyaputtaM aNagAraMevaM vayAsI-AyANe ajo! sAmAie AyANe ajo! sAmAiyassa aTTe jAva viussaggassa aDhe / tae NaM se kAlAsave0 aNagAre there bhagavaMte evaM vayAsI-jati bhe ajo! AyA sAmAie AyA sAmAiyassa aTTe evaM jAva AyA viussaggassa aTTe avahaTTa kohamANamAyAlobhe kimarTa ajjo! garahaha?, kAlAsave0 saMjamaTTayAe, se bhaMte! kiM garahA saMjame B- iha(bhava)''yurupabhoge parabhavAyuH karoti, naitadevam, yasmAjAta mAtra evAsau 'ihabhaviyAuyaM paDisaMvedeti' tadaiva tenA''yuH parabhavaprAyogyaM baddhamiti kRtvA tasya dAna damAdhyayamAdInAM vaiyarthyaM praapnoti| tasmAd 'jaM samayaM ihabhaviAuyaM', Na taM samaya parabhaviAuyaM |(shriibhgvtii avacUrNiH) zrImahAvIrajinasthavirAn pratisAmAyikapratyAkhyAnAdiviSaye prazrAH / // 167 // Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 168 // agarahA saMjame?, kAlAsa garahA saMjame no agarahA saMjame, garahA viyaNaM savvaM dosaMpaviNeti savvaM bAliyaM pariNNAe, evaM khuNe AyA saMjame uvahie bhavati, evaMkhuNe AyA saMjame uvacie bhavati, evaMkhuNe AyA saMjame uvaTThie bhavati, ettha NaM se kAlAsave0 aNagAre saMbuddhe there bhagavaMte vaMdati NamaMsati 2 evaM vayAsI- eesiNaM bhaMte! payANaM puTviM aNNANayAe asavaNayAe abohiyAe aNabhigameNaM adivANaM assuyANaM amuyANaM aviNNAyANaM avvogaDANaM avvocchinnANaM aNijUDhANaM aNuvadhAriyANaM eyamaTuM No saddahie No pattiie No roie iyANiM bhaMte! etesiM payANaM jANayAe savaNayAe bohIe abhigameNaM diTThANaM suyANaM muyANaM viNNAyANaM vogaDANaM vocchinnANaM NijUDhANaM uvadhAriyANaM eyamaTuMsadahAmi pattiyAmi roemi evameyaM se jaheyaM tumbhe vadaha, taeNaM te therA bhagavaMto kAlAsavesiyaputtaM aNagAraM evaM vayAsI-saddahAhi ajo! pattiyAhi ajo! roehi ajo! se jaheyaM amhe vdaamo| tae NaM se kAlAsave0 aNagAre there bhagavaMte vaMdai namasai 2 evaM vadAsI- icchAmi NaM bhaMte! tumbhaM aMtie cAujjAmAo dhammAo paMcamahavvaiyaM sapaDikkamaNaM dhamma uvasaMpajittA NaM viharittae, ahAsuhaM devANuppiyA! mA paDibaMdhaM kareha / tae NaM se kAlAsava0 aNagAre there bhagavaMte vaMdai namasai 2 cAujAmAo dhammAo paMcamahavvaiyaM sapaDikkamaNaM dhammaM uvasaMpajittA NaM viharai / tae NaM se kAlAsave0 aNagAre bahUNi vAsANi sAmaNNapariyAgaMpAuNai jassaTThAe kIrai naggabhAve muMDabhAve aNhANayaM adaMtadhuvaNayaM acchattayaM aNovAhaNayaM bhUmisejjA phalahasejjA kaTThasenA kesaloo baMbhaceravAso paragharapaveso laddhAvaladdhI uccAvayA gAmakaMTagA bAvIsaM parisahovasaggA ahiyAsijaMti tamaTuM ArAhei 2 carimehiM ussAsanIsAsehiM siddhe buddhe mukke parinivvuDe svvdukkhpphiinne||suutrm 1zatake uddezakaH9 sUtram 76 zrIpAzrdhApatyakAlasyavaizikaputrasya zrImahAvIrajinasthavirAn pratisAmAyikapratyAkhyAnAdiviSaye praznAH / // 168 // 76 // pAsAvacijje tti pApityAnAMpArzvajinaziSyANAmayaM pArdhApatyIyaH, there ti zrImanmahAvIrajinaziSyAH zrutavRddhAH mAiya Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 169 // nti samabhAvarUpam, na yANaMti tti na jAnanti, sUkSmatvAttasya, sAmAiyassa aTTha ti prayojanaM karmAnupAdAnanirjaraNarUpam, 1zatake paccakkhANa nti pauruSyAdiniyamam, tadarthaM cAzravadvAranirodham, saMjamaM ti pRthivyAdisaMrakSaNa lakSaNam, tadarthaM cAnAzravatvam, uddezakaH 9 sUtram 76 saMvara ti, indriyanoindriyanivarttanam, tadarthaM tvanAzravatvameva, vivega nti viziSTabodham, tadarthaM ca tyAjyatyAgAdikam, viussagga zrIpAzrvApanti vyutsarga kAyAdInAm, tadarthaM cAnabhiSvaGgatAm, ajjo! tti he Arya!, okArAntatA sambodhane prAkRtatvAt, kiM bhe tti kiM tyakAlasya vaizikabhavatAmityarthaH,AyANe tti, AtmAnaH, asmAkaM matesAmAyikamiti,yadAha jIvo guNapaDivaNNo nayassa davvaTThiyassa sAmaiya putrasya |nti, sAmAyikArtho'pi jIva eva, karmAnupAdAnAdInAMjIvaguNatvAjjIvAvyatiriktatvAcca tadguNAnAmiti / evaM pratyAkhyAnAdya zrImahAvIra jinasthapyavagantavyam / jaibhe ajo tti yadibhavatAM he AryAH! sthavirAHsAmAyikamAtmA tadA'vahaTTatti, apahRtya tyaktvA krodhAdIn / virAn pratikimarthaM garhadhve? niMdAmi garihAmi appANaM vosirAmI ti vacanAt krodhAdIneva, athavA'vaja miti gamyate, ayamabhiprAyaH, yaH sAmAyikasAmAyikavAn tyaktakrodhAdizca sa kathaM kimapi nindati?, nindA hi kila dveSasambhaveti, atrottaram, saMyamArthamiti, avdhe| diviSaye garhite saMyamo bhavati,avadyAnumatervyavacchedanAt, tathA gardA saMyamaH,taddhetutvAt, na kevalamasaugardA karmAnupAdAnahetutvAtsaMyamo bhavati, garahAvi tti gardaiva ca sarvam, dosaM ti doSaM rAgAdikaM pUrvakRtaM pApaMvA dveSaM vA, pravinayati kSapayati, kiM kRtvA? ityAhasavvaM bAliyanti bAlyaM bAlatAM mithyAtvamaviratiMca, pariNNAe tti parijJAya jJaparijJayA jJAtvA pratyAkhyAnaparijJayA ca pratyA-3 khyAyeti, iha cagarhAyAstadvatazcAbhedAdekakartRkatvena parijJAyetyatra ktvApratyayavidhiraduSTa iti,evaM khutti,evameva Ne, ityasmAka mAyA saMjame uvahie tti, upahitaH prakSipto nyasto bhavati, athavA''tmarUpaH saMyama upahitaH prApto bhavati, AyA saMjame uvacie 0 guNapratipanno jIvo dravyArthikasya nayasya matena sAmAyikam // (vizeSAva0 bhA0 2643 pUrvArdham) pratyAkhyAnA praznAH / Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 170 // tyakAlasya putrasya jinastha tti, AtmA saMyamaviSaye puSTo bhavatyAtmarUpo vA saMyama upacito bhavati, uvaTThie tti, upasthito'tyantAvasthAyI // eesiNaM 1zatake bhaMte! payANa mityasya,adiTThANa mityAdinA sambandhaH, kathamadRSTAnAmityAha, annANayAe tti, ajJAno ninistasya bhaavo'jnyaantaa| uddezakaH 9 sUtram 76 tayA'jJAnatayA, svarUpeNAnupalambhAdityarthaH, etadeva kathamityAha asavaNayAe tti, azravaNaH zrutivarjitastadbhAvastattA tayA, zrIpArdhApaabohIe tti, abodhirjinadharmAnavAptiH, iha tu prakramAnmahAvIrajinadharmAnavAptistayA, athavautpattikyAdibuddhyabhAvena, vaizikaaNabhigameNa nti vistarabodhAbhAvena hetunA'dRSTAnAM sAkSAtsvayamanupalabdhAnAma zrutAnAmanyato'nAkarNitAnAm, assuyANa nti, zrImahAvIraasmRtAnAM darzanAkarNanAbhAvenAnanudhyAtAnAm, ata eva, avijJAtAnAM viziSTabodhAviSayIkRtAnAm, etadeva kuta ityAha, avvokaDANaM ti, avyAkRtAnAM vizeSato gurubhiranAkhyAtAnAm, avvocchiNNANa nti vipakSAdavyavaccheditAnAm, anijUDhANa virAn pratitti mahato granthAtsukhAvabodhAya saGkepanimittamanugrahaparagurubhiranuddhatAnAm, ata evAsmAbhiranupadhAritAnA manavadhAritAnAm, sAmAyikaeyamaDhe tti, evaM prakAro'rtho'thavA'yamartho no saddahie tti na zraddhitaH no pattie tti no naiva pattiyaM ti prItirucyate tadyogAt pattie diviSaye tti prItaH prItiviSayIkRtaH, athavA na prItitaH na pratyayito vA hetubhiH, no roie tti na cikIrSitaH, evameyaM se jaheyaM tubbhe vayaha tti, atha yathaitadvastu yUyaM vadathaivametadvastviti bhAvaH / cAujjAmAu tti caturmahAvratAt, pArzvanAthajinasya hi catvArika mahAvratAni, nAparigRhItA strI bhujyata iti maithunasya parigrahe'ntarbhAvAditi, sappaDikkamaNaM ti pArzvanAthadharmo hyapratikramaNaH, kAraNa eva pratikramaNakaraNAdanyathA tvakaraNAt,mahAvIrajinasya tu sapratikramaNaH, kAraNaM vinA'pyavazyaM pratikramaNakaraNAditi, devANuppiya tti priyAmantraNam, mA paDibaMdhaM ti mA vyAghAtaM kuruSveti gamyam / muMDabhAve tti muNDabhAvo dIkSitatvam, phalagasejja tti pratalAyataviSkambhavatkASTharUpA kaTThasejjatti, asaMskRtakASThazayanaM kaSTazayyA vA'manojJA vasatiH, laddhAvaladdhI pratyAkhyAnA praznAH / 8 // 170 // Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 171 // tti labdhaMca lAbho'palabdhizcAlAbho'paripUrNalAbhovAlabdhApalabdhiH, uccAvayatti, uccAvacA anukUlapratikUlA asamaJjasA 1zatake vA, gAmakaMTaya tti grAmasya, indriyasamUhasya kaNTakA iva kaNTakA bAdhakAH zatravo, grAmakaNTakAH, ka eta ityAha bAvIsa uddezakaH 9 sUtram 77 parIsahovasampatti parISahAH kSudAdayasta evopasargAH, upasarjanAddharmabhraMzanAt parISahopasargAH, athavA dvAviMzatiparISahAH, tathopa apratyAsargA divyaadyH||76|| kAlasyavaizikaputraH pratyAkhyAnakriyayA siddha iti tadviparyayabhUtApratyAkhyAnakriyAnirUpaNasUtram khyAnakriyA sAmyamIzvare bhaMte tti bhagavaM goyame samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdati namaMsati 2 evaM vadAsI-senUNaM bhaMte! seTThiyassa ya taNuyassa ya kivaNassaya tarayoH praznAH / khattiyassa ya samaM ceva apaccakkhANakiriyA kajjai?, haMtA goyamA! seTThiyassa ya jAva apacakkhANakiriyA kajai, sekeNaTeNaM sUtram 78 bhaMte!?, goyamA! aviratiM paDucca se teNa0 goyamA! evaM vuccai-seTThiyassa ya taNu0 jAva kjji||suutrm 77 // AdhAkarme tarabhogaphala tatra bhaMte tti he bhadanta!, ityevamAmantryeti zeSaH, athavA bhadanta! itikRtvA, gururitikRtvetyarthaH, seTTiyassa tti zrIdevatAdhyA praznAH / sitasauvarNapaTTavibhUSitaziroveSTanopetapaurajananAyakasya, taNuyassa tti daridrasya kivaNassa, tti raGgasya khattiyassa tti rAjJaH, apaccakkhANakiriya tti pratyAkhyAnakriyAyA abhAvo'pratyAkhyAnajanyo vA karmabandhaH, avirainti, icchAyA anivRttiH, sA hi sarveSAM samaiveti // 77 // apratyAkhyAnakriyAyAH prastAvAdidamAha didamAha___AhAkammaM NaM bhuMjamANe samaNe niggaMthe kiM baMdhai kiM pakarei kiM ciNAi kiM uvaciNAi?, goyamA! AhAkammaM NaM bhuMjamANe AuyavajAo satta kammappagaDIo siDhilabaMdhaNabaddhAo dhaNiyabaMdhaNabaddhAo pakarei jAva aNupariyaTTai, se keNaTeNaM jAva 8 // 171 // aNupariyaTTai?, goyamA! AhAkammaMNaM jamANe AyAe dhammaM aikkamai AyAe dhammaM aikkamamANe puDhavikkAyaMNAvakaMkhai jAva tasakAyaMNAvakaMkhai, jesi pi yaNaMjIvANaM sarIrAiM AhAramAhArei tevi jIve nAvakaMkhai, se teNaTeNaM goyamA! evaM vuccaiAhAkama Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 172 // 1zatake uddezakaH 9 sUtram 78 AdhAkarmatarabhogaphala prshraa:| sUtram 79 sthirabAlapaMDitazAzvatatvAdi praznAH / NaM jamANe AuyavajAosatta kammapagaDIojAva annupriytttti||phaasuesnnijj'nnN bhaMte! bhuMjamANe kiM baMdhai jAva uvaciNAi?, goyamA! phAsuesaNijjaMNaM bhuMjamANe AuyavajAo satta kammapayaDIo dhaNiyabaMdhaNabaddhAo siDhilabaMdhaNabaddhAo pakarei jahA saMvuDe NaM, navaraM AuyaM ca NaM kammaM siya baMdhai siya no baMdhai, sesaM taheva jAva vIIvayai, se keNaTTeNaM jAva vIIvayai?, goyamA! phAsuesaNijnaM bhuMjamANe samaNe niggaMthe AyAe dhammaM no aikkamai, AyAe dhammaM aNaikkamamANe puDhavikkAiyaM avakaMkhati jAva tasakAyaM avakaMkhai, jesiMpiyaNaMjIvANaMsarIrAI AhArei te'vi jIve avakaMkhati se teNaTeNaMjAva viiiivyi||suutrm 78 // AhAkamma mityAdi, AdhayA sAdhupraNidhAnena yatsacetanamacetanaM kriyate'cetanaM vA pacyate cIyate vA gRhAdikaM vyUyate vA vastrAdikaM tadAdhAkarma, kiM baMdhaitti prakRtibandhamAzritya spRSTAvasthA'pekSayA vA, kiM pakarei tti sthiti bandhApekSayA baddhAvasthA'pekSayA vA, kiM ciNAi tti, anubhAgabandhApekSayA nidhattAvasthA'pekSayA vA, kiM uvaciNAi tti pradezabandhApekSayA nikAcanA'pekSayA veti, AyAe tti, AtmanA dharma zrutadharmaM cAritradharma vA puDhavikAyaM nAvakaMkhai tti nApekSate, nAnukampata ityrthH| AdhAkarmavipakSazca prAsukaiSaNIyamiti praasukaissnniiysuutrm||78|| anantarasUtre saMsAravyativrajanamuktam, tacca karmaNosthiratayA praloTane sati bhavatItyasthirasUtram se nUNaM bhaMte! athire paloTTai no thire paloTTati athire bhajjai no thire bhannai sAsae bAlae bAliyattaM asAsayaM sAsae paMDie paMDiyattaM asAsayaM?, haMtAgoyamA! athire paloTTaijAva paMDiyattaM asAsayaMsevaM bhaMte!2!tti jAva vihrti||suutrm 79 // navamo uddeso smtto||1-9|| tatra, athire tti, asthAsnu dravyaM loSTAdi, praloTati parivarttate'dhyAtmacintAyAmasthiraM karma tasya jIvapradezebhyaH pratisamaya 8 // 172 // Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 173 // calanenAsthiratvAt, praloTayati bandhodayanirjaraNAdipariNAmaiH parivarttate, sthiraM zilAdina praloTayati, adhyAtmacintAyAMtu sthiro jIvaH, karmakSaye'pi tasyAvasthitatvAt, nAsau praloTayatyupayogalakSaNasvabhAvAnna parivarttate, tathA'sthiraMbhaGgarasva tRNAdi bhajyate vidalayati, adhyAtmacintAyAmasthiraM karma tadbhajyate vyapaiti, tathA sthiramabhaGgaramayaHzalAkAdi na bhajyate, adhyAtmacintAyAM sthirojIvaH sacana bhajyate zAzvatatvAditi |jiivprstaavaadidmaah sAsae bAlae tti bAlako vyavahArataH zizunizcayato'saMyato jIvaH sa ca zAzvato dravyatvAt, bAliyatta ti, ihekapratyayasya svArthikatvAdvAlatvaM vyavahArataH zizutvaM nizcayatastvasaMyatatvaM taccAzAzvataM paryAyatvAditi / evaM paNDitasUtramapi, navaraMpaNDito vyavahAreNa zAstrajJo jIva: nizcayatastu saMyata iti // 79 // prathamazate navamaH // 1-9 // 1 zatake uddezaka:10 sUtram 80 paramANusnehabhASAkarmakriyA'udiSu anyatIrthikavaktavyatA praznAH / bhASAbhASetyAdi akaraNata:kriyAdi praznAH / ||prthmshtke dshmoddeshkH|| anantaroddezake'sthiraM karmetyuktam, karmAdiSu ca kutIrthikA vipratipadyante atastadvipratipattinirAsapratipAdanArthaH tathA saGgrahaNyAM calaNAu tti yaduktaM tatpratipAdanArthazca dazamoddezako vyAkhyAyate, tatra ca sUtram annautthiyA NaM bhaMte! evamAikkhaMti jAva evaM parUveMti- evaM khalu calamANe acalie jAva nijarijjamANe aNijjiNNe, do paramANupoggalA egayaona sAhaNaMti, kamhA do para0po0 egatato na sAhaNaMti?, doNhaM para0poggalANaM natthi siNehakAe, tamhA do para0po0 egayao na sAhaNaMti, tinni para0pI0 egayao sAhaNaMti, kamhA? tinni para0pI0 egayaosAhaNaMti, tiNhaM para0poggalANaM asthi siNehakAe, tamhA tiNNi para0po0 egayaosA0, te bhijamANA duhAvi tihAvi kajaMti, duhAkajamANA egayao divaDDe // 173 // Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 174 // para0poggale bhavati egayaovi divaDDe para0po0 bhavati, tihA kanjamANA tiNNi para0po0 bhavaMti, evaM jAva cattAri paMcapara0po0 egayao sAhaNaMti, egayao sAhaNittA dukkhattAe kajaMti, dukkhevi yaNaM se sAsae sayA samiyaM uvacijaiya avacijai ya puvviM bhAsA bhAsA, bhAsijjamANI bhAsA abhAsA bhAsAsamayavItikaMtaM caNaM bhAsiyA bhAsA, jAsA pugviM bhAsA bhAsA, bhAsijjamANI bhAsA abhAsA bhAsAsamayavItikaMtaM ca NaM bhAsiyA bhAsA sA kiMbhAsao bhAsA abhAsao bhAsA?, abhAsaoNaMsA bhAsA no khalu sA bhAsao bhAsA / puvviM kiriyA dukkhA kajjamANI kiriyA adukkhA kiriyAsamayavItikaMtaMcaNaM kaDA kiriyA dukkhA, jA sA puTviMkiriyA dukkhA kajamANI kiriyA adukkhA kiriyAsamayavIikvaMtaM ca NaM kaDA kiriyA dukkhA sA kiM karaNao dukkhA akaraNao dukkhA?, aka0 NaM sA dukkhA No khalu sA ka0 dukkhA, sevaM vattavvaM siyA- akiccaM dukkhaM aphusaM dukkhaM akajjamANakaDaM dukkhaM akaTTha 2 pANabhUyajIvasattA vedaNaM vedeMtIti vattavvaM siyaa|| se kahameyaM bhaMte! evaM?, goyamA! jaNNaM te aNNautthiyA evamAtikkhaMti jAva vedaNaM vedeMtIti, vattavvaM siyA, je te evamAhaMsu micchA te evamAhaMsu, ahaM puNa goyamA! evamAtikkhAmi, evaM khalu calamANe calie jAva nijarijamANe nijiNNe, do para0po0 egayaosAhaNaMti, kamhA? do parapo0 egayao sAhaNNaMti ?, doNhaM para0poggalANaM atthi siNehakAe, tamhA do para0po0 egayao sA0, te bhijamANA duhA kajaMti, duhA kajjamANe egayao para0poggale egayao pa0poggale bhavaMti, tiNNi paramA0 egayao sAha0, kamhA? tinni para0poggale ega0 sA0?, tiNhaM para0poggalANaM atthi siNehakAe, tamhA tiNNi para0po0 egayaosAhaNaMti, te bhijjamANA duhAvi tihAvi kajaMti, duhA kajjamANA egayao para0poggale egayao dupadesie khaMdhe bhavati, tihA kajjamANA tiNNi para0po0 bhavaMti, evaM jAva cattAripaMcaparamANupo0 egayaosAhaNittArakhaMdhattAekajaMti, khaMdheviyaNaM se asAsae sayA samiyaM uvacijaiya avcijiy| 1zatake uddezaka: 10 sUtram 80 paramANusnehabhASAkarmakriyA''diSu anyatIrthikavaktavyatA prshnaa:| bhASAbhASetyAdi akaraNata:kriyAdi praznAH / // 174 // Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyA zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 175 // puvviM bhAsA abhAsA bhAsijjamANI bhAsA 2 bhAsAsamayavItikvaMtaM ca NaM bhAsiyA bhAsA abhAsA jA sA puTviM bhAsA abhAsA bhAsijjamANI bhAsA 2 bhAsAsamayavItikaMtaMcaNaM bhAsiyA bhAsA abhAsA jAsA kiM bhAsao bhAsA abhAsao bhAsA?,bhAsao NaM bhAsA no khalu sA abhAsao bhaasaa| puvviM kiriyA adukkhA jahA bhAsA tahA bhANiyavvA, kiriyAvi jAva ka0 NaM sA dukkhA no khalu sA aka0 dukkhA, sevaM vattavvaM siyA- kiccaM dukkhaM phusaM dukkhaM kajjamANakaDaM dukkhaM kaTTha 2 pANabhUyajIvasattA vedaNaM vedeMtIti vattavvaM siyaa||suutrm 80 // calamANe acalie tti calatkarmAcalitam, calatA tena calitakAryAkaraNAt, vartamAnasya cAtItatayA vyapadeSTumazakyatvAt, evamanyatrApi vAcyamiti ||egyo na sAhaNaMti tti, ekata ekatvenaikaskandhatayetyarthaH, na saMhanyete na saMhatau militau syAtAm, natthi siNehakAe tti snehaparyavarAzi sti, sUkSmatvAt, tryAdiyoge tu sthUlatvAtso'sti / dukkhattAe kajaMti tti paJca pudgalAH saMhatya duHkhatayA karmatayA kriyante, bhavantItyarthaH, dukkhe'vi ya NaM ti karmApica se tti tatchAzvatamanAditvAt, saya tti sarvadA samiyaM ti samyaksaparimANaMvA, cIyate cayaM yAti, apacIyate'pacayaM yAti / tathA puvvaM tibhASaNAtprAkabhAsa tti vAgdravyasaMhatiH bhAsa tti satyAdibhASA syAt, tatkAraNatvAt, vibhaGgajJAnitvena vA teSAM matamAtrametannirupapattikamunmattakavacanavadato nehopapattiratyarthaM gaveSaNIyA, evaM sarvatrApIti, tathA bhAsijjamANI bhAsA abhAsa tti nisRjyamAnavAgdravyANyabhASA, vartamAnasamayasyAtisUkSmatvena vyavahAranAGgatvAditi, bhAsAsamayaviikkataM caNaM ti, iha ktapratyayasya bhAvArthatvAdvibhaktivipariNAmAccabhASAsamayavyatikrame ca bhAsiya tti nisRSTA satI bhASA bhavati, pratipAdyasyAbhidheye pratyayotpAdakatvAditi,abhAsaoNaMbhAsatti, abhASamANasya bhASA, bhASaNAtpUrvaM pazcAcca tadabhyupagamAt, no khalu bhAsao tti bhASyamANAyAstasyA anabhyupagamAditi // 1 zatake uddezaka: 10 sUtram 80 paramANusnehabhASAkarmakriyA''diSu anyatIrthikavaktavyatA praznAH / bhASAbhASetyAdi akaraNata:kriyAdi prazrAH / // 175 // Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 176 // bhASA tathA puvvaM kirie ityAdi, kriyA kAyikA sA yAvanna kriyate tAvaddukkha tti duHkhahetuH, kajjamANa tti kriyamANA kriyA na ja 1zatake dukkhA na dukkhahetuH, kriyAsamayavyatikrAnte ca kriyAyAH kriyamANatAvyatikrame ca, kRtA satI kriyA duHkheti, idamapi uddezakaH 10 sUtram 80 tanmatamAtrameva nirupapattikam, athavA pUrva kriyA duHkhA'nabhyAsAt, kriyamANA kriyA na duHkhA'bhyAsAt, kRtA kriyA paramANusnehaduHkhA'nutApazramAdeH, karaNao dukkha tti karaNamAzritya karaNakAle kurvata ityarthaH, akaraNao dukkha tti, akaraNamAzrityAkurvata bhASAkarma kriyA''diSu itiyAvat, no khalu sA karaNao dukkhatti, akriyamANatve duHkhatayA tasyA abhyupagamAt / sevaM vattavvaM siyA, athaivaM pUrvoktaM anyatIrthika vaktavyatA vastu vaktavyaM syAdupapannatvAdasyeti / athAnyayUthikAntaramatamAha, akRtyamanAgatakAlApekSayA'nirvartanIyaMjIvairiti gamyam, praznAH / duHkhamasAtaM tatkAraNaM vA karma, tathA'kRta(tya)tvAdevAspRzyamabandhanIyam, tathA kriyamANaM vartamAnakAle kRtaM cAtItakAle bhASetyAdi taniSedhAdakriyamANakRtam, kAlatraye'pi karmaNo bandhaniSedhAdakRtvA'kRtvA, AbhIkSNye dvivacanam, duHkhamiti prakRtameva, ke? ityAha, prANabhUtajIvasattvAH, prANAdilakSaNaM cedam, prANA dvitricatuH proktAH, bhUtAstu taravaH smRtaaH| jIvAH paJcendriyA kriyAdi jJeyAH, zeSAH sattvA itiiritaaH||1||veynnN zubhAzubhakarmavedanAMpIDAM vA vedayantyanubhavanti, ityetadvaktavyaM syAt, etasyaivopapadyamAnatvAd, yAdRcchikaM hi sarva loke sukhaduHkhamiti, yadAha, atarkitopasthitameva sarvam, citraM janAnAM sukhaduHkhajAtam / kAkasya tAlena yathAbhighAto, na buddhipUrvo'tra vRthaabhimaanH||1||se kahameyaM ti, atha kathametadbhadanta! evam? anyayUthikoktanyAyena? iti praznaH jaMNaM te aNNautthiyetyAdhuttaram, vyAkhyA cAsya prAgvat, mithyA caitadevaM yadi caladeva prathamasamaye calitaM na // 176 // bhavettadA dvitIyAdiSvapi tadacalitameveti na kadAcanApi calet, ata eva vartamAnasyApi vivakSayA'tItatvaM na viruddham, etacca prAgeva nirNItamiti na punarucyate, yaccocyate, calitakAryAkaraNAdacalitameveti, tadayuktam, yataH pratikSaNamutpadyamAneSu akaraNata: praznAH / Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 zatake zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 177 // vaktavyatA bhASA sthAsakozAdi vastuSvantyakSaNabhAvivastvAdyakSaNesvakArya na karotyeva, asattvAd, ato yadantyasamayacalitaM kArya vivakSitaM pareNa tadAdyasamayacalitaM yadi na karoti tadA ka iva doSo'tra?, kAraNAnAM svsvkaarykrnnsvbhaavtvaaditi| yaccoktaM- dvau uddezakaH 10 sUtram 80 paramANUna saMhanyete, sUkSmatayAsnehAbhAvAt, tadayuktam, ekasyApi paramANoH snehasambhavAt, sArddhapudgalasya saMhatatvena tairevAbhyu- paramANusnehapagamAcca, yata uktam, tiNNi paramANupoggalA egayao sAhaNaMti te bhijjamANA duhAvi tihAvi kajjati, duhA kajjamANA egao divaDDe / bhASAkarma kriyA''diSu tti, anena hi sArddhapudgalasya saMhatatvAbhyupagamena tasya sneho'bhyupagata evetyataH kathaM paramANvoH snehAbhAvena saGghAtAbhAva anyatIrthikaiti, yaccoktam, ekataH sArddha ekataH sArddha iti, etadapyacAru, paramANorardhIkaraNe paramANutvAbhAvaprasaGgAt, tathA yaduktam, praznAH / paJca pudgalAH saMhatAH karmatayA bhavanti, tadapyasaGgatam, karmaNo'nantaparamANutayA'nantaskandharUpatvAt, paJcANukasya ca skandhamAtra bhASetyAdi tvAt, tathA karmajIvA''varaNasvabhAvamiSyate, tacca kathaM paJcaparamANuskandhamAtrarUpaM sdsngkhyaatprdeshaatmkNjiivmaavRnnuyaaditi| tathA yaduktaM karma ca zAzvatam, tadapyasamIcInam, karmaNaH zAzvatatve kSayopazamAdyabhAvena jJAnAdInAM hAnerutkarSasya kriyAdi cAbhAvaprasaGgAt, dRzyate ca jJAnAdihAnivRddhI, tathA yaduktaM karma sadA cIyate'pacIyate ceti, tadapyekAntazAzvatatve nopapadyata iti / yaccoktaM, bhASaNAtpUrvaM bhASA, taddhetutvAttadayuktameva, aupacArikatvAdupacArasya ca tattvato'vastutvAt, kiMca, upacArastAttvike vastuni sati bhavatIti tAttvikI bhASAstIti siddham, yaccoktam, bhASyamANAbhASA, vartamAnasamayasyAvyAvahArikatvAt, tadapyasamyaga, vartamAnasamayasyaivAstitvena vyavahArAGgatvAdatItAnAgatayozca vinaSTAnutpannatayAsattvena vyavahArAnaGgatvAditi, // 17 // yaccoktam, bhASAsamayetyAdi, tadapyasAdhu, bhASyamANabhASAyA abhAve bhASAsamaya ityasyAbhilApasyAbhAvaprasaGgAt, yazca pratipAdyasyAbhidheye pratyayotpAdakatvAditi hetuHso'naikAntikaH, karAdiceSTAnAmabhidheyapratipAdakatve satyapi bhaassaatvaasiddheH| akaraNata: praznAH / Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 178 // vaktavyatA praznA : / bhASA tathA yaduktam, abhASakasya bhASeti, tadasaGgatataram, evaM hi siddhasyAcetanasya vA bhASAprAptiprasaGga iti / evaM kriyApi 1zatake vartamAnakAla eva yuktA, tasyaiva sattvAditi, yaccAnabhyAsAdikaM kAraNamuktaM taccAnaikAntikam, anabhyAsAdAvapi yataH kAcitsu uddezaka:10 sUtram 80 khAdirUpaiva, tathA yaduktam, akaraNataH kriyA duHkheti, tadapi pratItibAdhitam, yataH karaNakAla eva kriyA duHkhA vA sukhA vA paramANusnehadRzyate, na punaH pUrvaM pazcAdvA, tadasattvAditi / tathA yadukta makicca mityAdi yadRcchAvAdimatAzrayaNAt, tadapyasAdhIyo yato bhASAkarma kriyA''diSu yadyakaraNAdeva karma duHkhaM sukhaM vA syAttadA vividhaihikapAralaukikAnuSThAnAbhAvaprasaGgaH syAt, abhyupagataM ca kiJcitpAra- anyatIrthika laukikAnuSThAnaM tairapi ceti, evametatsarvamajJAnavijRmbhitam, uktaM ca vRddhaiH paratitthiyavattavvaya paDhamasae dasamayaMmi uddese| vibhaMgINNAdesA maibheyA vAvi sA savvA ||1||sbbhuuymsbbhuuy bhaMgA cattAri hoti vibbhNge| ummattavAyasarisaM to aNNANaMti niddiDha // 2 // bhASetyAdi sadbhUte paramANau, asadbhUtamardhAdi 1, asadbhUte sarvagAtmani sadbhUtaM caitanyam 2, sadbhUte paramANau, sadbhUtaM niSpradezatvam 3, asadbhUte / sarvagAtmanyasadbhUtaM kartRtvamiti 4 / ahaM puNa goyamA! evamAikkhAmI tyAdi tu pratItArthameveti, navaraM doNhaM paramANupoggalANaM kriyAdi atthi siNehakAetti, ekasyApi paramANoH zItoSNasnigdharUkSasparzAnAmanyataradaviruddhaM sparzadvayamekadaivAsti, tato dvayorapi tayoH snigdhatvabhAvAt snehakAyo'styeva, tatazca tau viSamasnehAtsaMhanyete, idaM ca paramatAnuvRttyoktam, anyathA rUkSAvapi rUkSatvavaiSamye saMhanyete eva, yadAha samaniddhayAe baMdho na hoi samalukkhayAevina hoi / vemAyaniddhalukkhattaNeNa baMdho ukhaMdhANaM // 1 // prathamazate dazama uddeze paratIrthikavaktavyatA vibhaGginAmAdezA matibhedAcApi sA srvaa||1|| sadbhUte'sadbhUtAdayazcatvAro bhaGgAH paramANAvarddhAdi sarvagAtmani caitanya paramANAvapradezatvaM sarvagAtmanyakartRtvaM vibhaGge bhavantyunmattavAksadRzA ityajJAnamiti nirdiSTam / / 2 / / etadgAthAdvayaM shriibhgvtiicuurnnii| 0 samasnigdhatayA na bhavati 8 samarUkSatayApi na bhavati bandhaH, vimAtrasnigdharUkSatayA skandhAnAM bandhastu // 1 // etatsamAnaM zrI tatvArthasUtre paJcamAdhyAye 32-36 sUtre / akarata: praznAH / // 178 // Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 179 // 1 zatake uddezakaH 10 sUtram 81 ekasamaye dvikriyeti anyayUthika praznaH / ti| khaMdhevi ya NaM se asAsae tti, upacayApacayikatvAt, ata evAha sayA samiya mityAdi, puvviM bhAsA abhAsa tti bhASyata iti bhASA bhASaNAca pUrvaM na bhASyata iti na bhASeti, bhAsijjamANI bhAsA bhAsa tti zabdArthopapatteH, bhAsiyA abhAsa tti zabdArthaviyogAt / pubbiM kiriyA adukkha tti karaNAtpUrvaM kriyaiva nAstItyasattvAdeva ca na duHkhA, sukhApinAsau, asattvAdeva, kevalaM paramatAnuvRttyAduHkhetyuktam, jahA bhAsa tti vacanAt, kajjamANI kiriyA dukkhA sattvAt, ihApi yatkriyamANA kriyA duHkhetyuktaM tatparamatAnuvRttyaiva, anyathA sukhApi kriyamANaiva kriyA, tathA kiriyAsamayavitikkataM ca Na mityAdi dRzyamiti / / kiccaM dukkha mityAdi, anena ca karmasattA''veditA, pramANasiddhatvAdasya, tathAhi, iha yadyoriSTazabdAdiviSayasukhasAdhanasametayorekasya duHkhalakSaNaM phalamanyasyetarat, na tadviziSTahetumantareNa saMbhAvyate, kAryatvAd, ghaTavat, yazcAsau viziSTo hetuH sa karmeti, Aha ca jo tullasAhaNANaM phale viseso Na so viNA he| kajjattaNao goyama! ghaDovva heU ya se kama ||1||ti||80|| punarapyanyayUthikAntaramatamupadarzayannAha aNNautthiyANaM bhaMte! evamAikkhaMti jAva- evaM khalu ege jIve egeNaM samaeNaM do kiriyAopakareMti, taMjahA- iriyAvahiyaMca saMparAiyaMca, (jaM samayaM iriyAvahiyaM pakarei taM samayaM saMparAiyaM pakarer3a, jaM samayaM saMparAiyaM pakarei taM samayaM iriyAvahiyaM pakarei, iriyAvahiyAe pakaraNatAe saMparAiyaMpakareisaMparAiyapakaraNayAe iriyAvahiyaMpakarei, evaM khalu ege jIve egeNaMsamaeNaMdo kiriyAo pakareti, taMjahA- iriyAvahiyaM ca saMparAiyaM ca |sekhmeyN bhaMte evaM?,goyamA! jaMNaMte aNNautthiyA evamAikkhaMtitaMceva jAvaje te evamAhaMsu micchA te evamAhaMsu, ahaM puNa goyamA! evamAikkhAmi 4- evaM khalu ege jIve egasamae evaM kiriyaM pakarei) (r) yastulyasAdhanAnAM phale vizeSaH kAryANAM na sa hetuM vinaa| kAryatvAd ghaTa iva tasya hetuzca karma gautama // OM vizeSa0bhA0dvitIyagaNadharavAde (1613) / // 179 // Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 180 // parautthiyavattavvaMNeyavvaM, sasamayavattavvayAe neyavvaM jAva iriyAvahiyaM saMparAiyaMvA // sUtram 81 // tatra ceriyAvahiyaM ti, IryA gamanam, tadviSayaH panthA mArga IryApathastatra bhavA, airyApathikI, kevalakAyayogapratyayaH karmabandha ityarthaH,saMparAiyaM ca tti saMparaiti paribhramati prANI bhava ebhiriti saMparAyAH kaSAyAstatpratyayA yA sA sAmparAyikI, kaSAyahetukaH karmabandha ityarthaH / parautthiyavattavvaMNeyavvaM ti, iha sUtre'nyayUthikavaktavyaM svayamuccAraNIyam, granthagauravabhayenAlikhitatvAttasya, taccedam, jasamayaM saMparAiyaM pakareitaM samayaM iriyAvahiyaM pakarei iriyAvahiyApakaraNayAe saMparAiyaM pakarei saMparAiyapakaraNayAe iriyAvahiyaM pakarei, evaM khalu ege jIve egeNaM samaeNaM do kiriyAo pakarei, taMjahA- iriyAvahiyaM ca saMparAiyaM ceti |ssmyvttvvyaae NeyavvaM sUtramiti gamyam, sA caivam, se kahameyaM bhaMte! evaM?, goyamA! jannaM te annautthiyA evamAikkhaMti jAva saMparAiyaM ca je te eva mAhaMsu micchA te evamAhaMsu, ahaM puNa goyamA! evamAikkhAmi 4- evaM khalu ege jIve egeNaM samaeNaM egaM kiriyaM pakarei taMjahe tyAdi puurvoktaanusaarennaadhyeymiti| mithyAtvaMcAsyaivam, airyApathikI kriyA'kaSAyodayaprabhavA, itarA tu kaSAyaprabhaveti kathamekasyaikadA tayoH sambhavaH? virodhAditi // 81 // anantaraM kriyoktA, kriyAvatAM cotpAdo bhavatItyutpAdavirahaprarUpaNAyAha nirayagaINaMbhaMte! kevatiyaM kAlaM virahiyA uvavAeNaM pannattA?, goyamA! jahanneNaM evaM samayaM ukkoseNaM bArasa muhuttA, evaM vanaMtIpayaM bhANiyavvaM niravasesaM, sevaM bhaMte! sevaM bhaMte tti jAva vihri|suutrm 82 // paDhamasae dasamo uddeso smtto||1-10||pddhmNsyNsmttN // 1 // vakkaMtIpayaM ti vyutkrAntijIvAnAmutpAdaH, tadarthaM padaM prakaraNaM vyutkrAntipadaM tacca prajJApanAyAM SaSTham, taccArthalezata evaM 7caturvizati-- 1zatake uddezaka: 10 sUtram 81 ekasamaye dvikriyeti anyayUthika praznaH / sUtram 82 jIvAnAmutyAdaviraha praznAH / uddesksmaaptigautmsvaamivndnnch| // 180 // Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 181 // draSTavyam, paJcendriyatiryaggatau manuSyagatau devagatau cotkarSatodvAdaza muhUrtAjaghanyatastvekasamaya utpAdaviraha iti, tathA cauvIsaI 1zatake muhattA 1 satta ahoratta 2 taha ya paNNarasa 3 / mAso ya 4 do ya 5 cauro 6 chammAsA 7 virahakAlo u||1|| ukkoso rayaNAisu savvAsu uddezaka:10 sUtram 82 jahaNNao bhave smo| emeva ya ubaTTaNa saMkhA puNa suravarA tullA ||2||saa ceyam ego ya do ya tiNNi ya saMkhamasaMkhA va egsmennN| jIvAnAmuuvavajaMtevaiyA uvvaTuMtAvi emeva // 1 // tiryaggatau ca virahakAlo yathA bhinnamuhatto vigaliMdiyANa saMmucchimANa ya thev| bArasa tpAdaviraha praznAH / muhatta gabbhe ukkosa jahannao smo||1|| ekendriyANAM tu viraha eva nAsti, manuSyagatau tu bArasa muhatta gabbhe muhatta saMmucchime uddesaka smaapticuvviisN| ukkosa virahakAlo dosuvi ya jahannao smo||1|| devagatau tu bhavaNavaNajoisohammIsANe cauvIsai muhattA u gautamasvAmiukkosavirahakAlo paMcasuvi jahannao smo||1||nnvdinn vIsa muhattA bArasa dasa ceva dinnmuhuttaao| bAvIsA addhaM ciya paNayAla- | vndnsh| asIidivasasayaM // 2 // saMkhejA mAsA ANayapANaesu taha AraNacue vaasaa| saMkhejjA vinneyA gevejjesuM ao vocchN||3|| heTThima vAsasayAI majjhi sahassAi uvarime lakkhA / saMkhejjA vineyA jaha saMkhejjaMtu tiisupi||4|| paliyA asaMkhabhAgo ukkoso hoi virahakAlo muhartAni saptAhorAtrAstathA ca paJcadazamAsazca dvau catvArazca SaNmAsA virahakAlastu // 1 // sarvAsu ratnAdyAsUtkRSTo jaghanyato bhavet samayaH / evamevodvartanApi saGkhyA punaH survstulyaa||2||O ekazca dvau ca trayazca saGkhyAtA asaGkhyAtA vaikasamayenotpadyanta etAvanta udvartanAyAmapyevameva // 1 // 0 vikalendriyANAM saMmUrchimANAM cala tathaiva bhinnamuhUrtaH / garbhaje dvAdazamuhUrtA utkarSato jaghanyataH smyH|| 1 // 0 garbhajanare dvAdaza muhUrtAH saMmUrchime caturviMzatiH / utkRSTo virahakAlo dvayorapi jaghanyataH smyH||1|| 0 bhavanavyantarajyotiHsaudharmezAneSu caturviMzatirmuhUrtAH / utkRSTo virahakAlaH paJcasvapi jaghanyataH samayaH / / 2 / / navadinAni viMzatirmuhUrtA dvAdaza dinAni daza muhUrtAH sArddhadvAviMzatirdinAni paJcacatvAriMzadazItiH zataM divasAnAm // 2 // AnataprANatayoH saGkhyeyA mAsAH, tathA''raNAcyutayorvarSANi saGghayeyAni (zatAdarvAg) vijJeyAni graiveyakeSvato vakSye // 3 // adhastaneSu varSazatAni madhyeSu sahasrANi uparitaneSu lakSAH saGkhyeyAni vijJeyAni yathAsaGkhyena tisRSvapi ||4||7plyaasngkhybhaagshcturyu vijayAdiSUtkRSTo virahakAlastu - Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 182 // u| vijayAisu niddiTTho savvesu jahaNNao smo||5|| uvavAyavirahakAlo iya eso vaNNio u devesu / uvvaTTaNAvi evaM savvesu hoi viNNeyA // 6 // jahaNNeNa egasamao ukkoseNaM tu hoMti chmmaasaa| viraho siddhigaIe uvvaTTaNavajjiyA niymaa||7|| iti // 82 // prathamazate dshmoddeshkH||1-10|| iti gurugamabhaGgaiHsAgarasyAhamasya, sphuTamupacitajADyaH paJcamAGgasya sadyaH / prathamazatapadArthAvartagattai vyatIto, vivaraNavarapotau prApya saddhIvarANAm // 1 // 1zatake uddezakaH 10 sUtram 82 jIvAnAmutpAdaviraha praznAH / // iti zrImaccandrakulanabhonabhomaNizrImadabhayadevAcAryavaryavihitavivaraNayutaM zrImadbhagavatIvRttI prathamaM zatakaM smaaptm|| bhavati nirdiSTaH sarveSu jaghanyataH smyH|| 5 // evameSa upapAtavirahakAlo deveSu tu varNitaH / evamudvartanApi sarveSu bhavati vijJeyA / / 6 / / siddhigatau viraho jaghanyenaika: samaya utkarSataH SaNmAsA bhavanti niyamAdudvartanavarjitAH / / 7 // Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhayavRttiyutam bhAga-1 // 183 // 2zatake uddezakaH1 ucchvAsaH skandakazca sUtram 84 praznAH / ||ath dvitIyaM shtkm|| // dvitIyazatake prthmoddeshkH|| vyAkhyAtaM prathamaMzatamatha dvitIyaM vyAkhyAyate, tatrApi prathamoddezakaH, tasya cAyamabhisambandhaH, prathamazatAntimoddezakAnte / / jIvAnAmutpAdaviraho'bhihitaH, iha tu teSAmevocchrAsAdi cintyata ityevaMsambandhasyAsyedamupodghAtasUtrAnantarasUtram ekendriyAdi 1 gAhA- UsAsakhaMdae vi ya 1 samugdhAya 2 puDhaviM 3 diya 4 annautthibhAsA 5 ya / devA ya 6 camaracaMcA 7 samaya 8 khitta 9 jIvAnAM ucchvAsAdi thikAya 10 biiyse||1|| 2 teNaM kAleNaM 2 rAyagihe nAmaM nagare hotthA, vaNNao, sAmI samosaDhe parisA niggayA dhammo kahio paDigayA prisaa| 3 teNaM kAleNaM 2 jeTTe aMtevAsI jAva paJjuvAsamANe evaM va0-je ime bhaMte! beiMdiyA teiM0 cauriM0 paMceM jIvA eesiNaM ANAma vA pANAmaM vA ussAsaMvA nIsAsaMvA jANAmo pAsAmo, je ime puDhavikkAiyA vaNassaikAiyA egiMdiyA jIvA eesiNaM A0 vA pA0 vA u0 vA ni0 vANa yANAmo Na pAsAmo, eesiNaM bhaMte! jIvA ANamaMti vA pANamaMti vA ussasaMti vA nIsasaMti vA? hatA goyamA! eevi(ya)NaM jIvA A0 vA pA0 vA u0 vA nI0 vA / / sUtram 84 // 3 je ima ityAdi, yadyapyekendriyANAmAgamAdipramANAjjIvatvaM pratIyate tathApi taducchrAsAdInAM sAkSAdanupalambhAjIvazarIrasya ca nirucchAsAderapi kadAciddarzanAt pRthivyAdiSucchrAsAdiviSayA zaGkA syAditi tannirAsAya teSAmucchrAsAdikamastItyetasyAgamapramANaprasiddhasya pradarzanaparamidaMsUtramavagantavyamiti ||84||ucchraasaadydhikaaraajjiivaadissu paJcaviMzatI padeSUcchAsAdidravyANAM svarUpanirNayAya praznayannAha Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 184 // 2 zatake uddezakaH1 ucchvAsaH skandakazca sUtram 85 jIvAdipaJcaviMzatipadeSu vAyunAmapi 4 kiNNaM bhaMte! ete jIvA ANa0 pA0 u0 nI0?, goyamA! davvaoNaM aNaMtapaesiyAiMdavvAiM khettaoNaM asaMkhapaesogADhAI kAlao annayarahitIyAiMbhAvaovaNNamaMtAIgaMdhamaMtAIrasamaMtAIphAsamaMtAI ANamaMti vA pANamaMti vA UsasaMti vA nIsasaMti vA, 5 jAI bhAvao vannamaMtAI ANa0 pANa0 Usa nIsa0 tAI kiM egavaNNAI ANamaMti pANamaMti Usa0 nIsa0?, AhAragamo neyavvo jAva ticupNcdisi|6 kiNNaM bhaMte! neraiyA A0 pA0 u0 nItaM ceva jAva niyamA chaddisiM A0 pA0 u0 nI0 7 jIvA egiMdiyA vAghAyA ya nivvAghAyAya bhANiyavvA, sesA niyamA chddisiN||8vaauyaae NaM bhaMte! vAuyAe ceva ANamaMti vA pANamaMti vA UsasaMti vAnIsasaMtivA?, haMtA goyamA! vAuyAe NaMjAva nIsasaMti vA // sUtram 85 / / 4 kiNNaM bhaMte! jIve tyAdi, kimityasya sAmAnyanirdezatvAt kAni kiMvidhAni drvyaanniityrthH| AhAragamo neyavvo tti prajJApanAyA aSTAviMzatitamAhArapadoktasUtrapaddhatirihAdhyeyetyarthaH,sAceyam duvannAI tivaNNAI jAva paMcavaNNAiMpi, jAiM vannao kAlAI tAI kiM egaguNakAlAI jAva aNaMtaguNakAlAiMpI tyaadiriti|| 7 jIvA egidie tyAdi, jIvA ekendriyAzca vAghAyA ya nivvAghAyA ya tti matublopAvyAghAtanirvyAghAtavanto bhnnitvyaaH| iha caivaM pAThe'pi nirvyAghAtazabdaH pUrvaM draSTavyaH, tadabhilApasya sUtre tathaiva dRzyamAnatvAt, tatra jIvA nirvyAghAtAH savyAghAtAH sUtra eva darzitAH, ekendriyAstvevam, puDhavikkAiyA NaM bhaMte! kaidisaM ANamaMti 4?, goyamA! nivvAghAeNaM chaddisiM vAghAyaM paDucca siya tidisi mityaadi| evamapkAyAdiSvapi, tatra nirvyAghAtena SaDdizaMSadizoyatrA''namanAdautattathA, vyAghAtaM pratItyasyAtridizaMsyAccaturdizaMsyAtpaJcadizamAnamanti 4, yatasteSAMlokAntavRttAvalokena tryAdidikSucchrAsAdipudgalAnAMvyAghAtaH saMbhavatIti, sesA niyamA chaddisiM ti zeSA nArakAdisAH SaDdizamAnamanti, teSAM hi trasanADyantarbhUtatvAt SaDdizamucchAsAdipudgalagraho'styeveti ||athaikendriyaannaamucchvaasaadi cocchrAsAdi praznAH / ucchvAsAdidravyANAM svarUpa praznA : / Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 185 // bhAvAducchrAsAdezca vAyurUpatvAt kiMvAyukAyikAnAmapyucchAsAdinA vAyunaiva bhavitavyamutAnyena kenApi pRthivyAdInAmiva tadvilakSaNena? ityAzaGkAyAMpraznayannAha 8 vAuyAe Na mityAdi, athocchAsasyApivAyutvAdanyenocchAsavAyunA bhAvyaM tasyApyanyenaivamanavasthA, naivamacetanatvAttasya kiM ca yo'yamucchAsavAyuH sa vAyutve'pina vAyusaMbhA(bhaviau)vyaudArikavaikriyazarIrarUpaH tadIyapudgalAnAmAnaprANasajJitAnAmaudArikavaikriyazarIrapudgalebhyo'nantaguNapradezatvena sUkSmataryaMtaccharIravyapadezyatvAt, tathA ca pratyucchrAsAdInAmabhAva iti naanvsthaa||85|| 9vAuyAeNaM bhaMte! vAuyAe ceva aNegasayasahassakhutto uddAittA 2 tattheva bhujo 2 paJcAyAti?, haMtA goyamA! jAva pa0 / 10 se bhaMte kiMpuDhe uddAti apuDhe u0?, goyamA! puDhe uddAino apuDhe u0|11 se bhaMte! kiM sasarIrI nikkhamai asarIrI ni0?,goyamA! siya sasarIrI ni0 siya asarIrI ni0|12 se keNaTeNaM bhaMte! evaM vu0 siya sasarIrI ni0 siya asarIrI ni0? goyamA! vAukAyassa NaM cattAri sarIrayA pa0, taMjahA- orAlie veuvvie teyae kammae, orAliyaveubviyAI vippajahAya teyakammaehiM nikkhamati, se teNaTeNaM goyamA! evaM vu0-siyasasarIrI siya asarIrI ni0|| sUtram 86 // 13 maDAI NaM bhaMte! niyaMThe no niruddhabhave no niruddhabhavapavaMce No pahINasaMsAre No pahINasaMsAraveyaNijje No vocchiNNasaMsAre No vocchiNNasaMsAraveyaNijje no niTThiyaDhe no niTThiyaTThakaraNijje puNaravi itthattaM havvamAgacchati?, haMtA goyamA! maDAI NaM niyaMThe jAva puNaravi itthattaM havvamAgacchai ||suutrm 87 // 14se NaM bhaMte! kiMvattavvaM siyA? goyamA! pANeti vattavvaM siyA bhUteti va0 siyA jIvetti va0 sattetti va0 vinnUtti va0 vedeti va0 0 paramparayA vAyUnAmucchAsAdiprasaGgasyAbhAvaH / / 2 zatake uddezakaH1 ucchvAsaH skandakaca sUtram 86 vAyukAya svakAyasthitisazarIraniSkramaNAdi praznAH / sUtram 87 mRtasAdhujIvasya manuSyatvAdisaMsAravRddhi praznAH / sUtram 88 munijIvasyaprANabhUtAdibhavana praznAH / // 185 // Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 186 // siyA pANe bhUe jIve satte vinnU veeti va0 siyA, 15 sekeNaTeNaM bhaMte! pANetti va0 siyA jAva vedeti va siyA?, goyamA! jamhA A0 pA0 u0 nI0 tamhA pANetti va0 siyA, jamhA bhUte bhavati bhavissati ya tamhA bhUetti va0 siyA, jamhA jIve jIvai jIvattaM AuyaM ca kammaM uvajIvai tamhA jIvetti va0 siyA, jamhA satte suhAsuhehiM kammehiM tamhA satteti va0 siyA, jamhA tittakaDuyakasAyaaMbilamahure rase jANai tamhA vinnUtti va0 siyA, vedei ya suhadukkhaM tamhA ve0va0siyA, se teNaTeNaM jAva pANetti va0siyA jAva ve0 va0 siyaa||suutrm 88 // 16 maDAINaM bhaMte! niyaMThe niruddhabhave niruddhabhavapavaMce jAva niTThiyaTThakaraNijje No puNaravi itthattaM havvamAgacchati?, haMtA goyamA! maDAINaM niyaMThe jAva no puNaravi itthattaM havvamAgacchati 17 se NaM bhaMte! kiMti va. siyA?, goyamA! siddhetti va siyA buddhetti va0 siyA muttetti va0 pAragaetti va0 paraMparagaetti va siddhe buddhe mutte parinivvuDe aMtakaDe savvadukkhappahINetti va0 siyA, sevaM bhaMte! 2! tti bhagavaM goyame samarNa bha0 mahA0 vaMdai namasai 2ttA saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANe viharati / / sUtram 89 // 9vAukAe NaM bhaMte! iti, ayaM ca prazno vAyukAyaprastAvAdvihito'nyathA pRthivIkAyikAdInAmapi mRtvA svakAya utpAdo'styeva, sarveSAmeSAM kAyasthiterasaGkhyAtatayA'nantatayA coktatvAt, yadAha assaGkho(?saMkho)sappiNIussappiNIo egiMdiyANa ucunnh| tA ceva U aNaMtA vaNassaIe u boddhavvA // 1 // tatra vAyukAya evAnekazatasahasrakRtva uddAitta tti, apahRtya mRtvA, tattheva tti vAyukAya eva paccAyAi tti pratyAjAyata utpdyte| 10 puDhe uddAi tti spRSTaH svakAyazastreNa parakAyazastreNa vA, apadravati mriyate no apuDhe tti sopakramApekSamidam, 11 nikkhamai tti svakaDevarAnniHsarati, siya sasarIrI tti syAt 12 caturNAmekendriyANAmasaGkhyAtotsarpiNya evaM tAzcaiva vanaspateranantA evaM boddhvyaaH|| 1 // 2 zatake uddezakaH1 ucchvAsaH skandakazca sUtram 88 munijIvasyaprANabhUtAdibhavana praznAH / sUtram 89 munijIvasyapAragatasiddhirAdi praznAH / shriigautmsvaamivndnm| Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 187 // 2zatake uddezakaH1 ucchvAsaH skandakazca sUtram 86 vAyukAya praznAH / kathaJcidorAliyaveubviyAI vippajahAye tyAdi, ayamarthaH, audArikavaikriyApekSayA'zarIrI taijasakArmaNApekSayA tu sazarIrI niSkrAmatIti // 86 // * vAyukAyasya punaH punastatraivotpattirbhavatItyuktam, atha kasyacinmunerapi saMsAracakrApekSayA punaH punastatraivotpattiH syAditi / darzayannAha 13 maDAI NaM bhaMte! niyaMTha, ityAdi, mRtAdI prAsukabhojI, upalakSatvAdeSaNIyAdI ceti dRzyam, nirgranthaH sAdhurityarthaH havvaM zIghramAgacchatIti yogH| kiMvidhaH san? ityAha no niruddhabhavetti, aniruddhAgetanajanmA, caramabhavAprApta ityarthaH, ayaM ca svakAyasthi tisazarIrabhavadvayaprAptavyamokSo'pi syAdityAha no niruddhabhavapavaMce tti prAptavyabhavavistAra ityarthaH, ayaM ca devamanuSyabhavaprapaJcApekSayApiDa niSkramaNAdi syAdityata Aha No pahINasaMsAre tti, aprahINacaturgatigamana ityarthaH, yata evamata eva no pahINasaMsAraveyaNijjetti, aprakSINasaMsAravedyakarmA, ayaMca sakRccaturgatigamanato'pi syAdityata Aha no vocchinnasaMsAre tti, atruTitacaturgatigamanAnubandha ityarthaH, ata sUtram 87 mRtasAdhueva no vocchinnasaMsAraveyaNijje tti no naiva vyavacchinnam, anubandhavyavacchedena caturgatigamanavedyaM karma yasya sa tathA, ata eva no jIvasya manuSyatvAdiniTThiyaDhe tti, aniSThitaprayojanaH, ata eva no niTThiyaTThakaraNijje tti no naiva niSThitArthAnAmiva karaNIyAni kRtyAni yasya sa saMsAravRddhi tathA, yata evaMvidho'sAvataH punarapIti, anAdau saMsAre pUrva prAptamidAnIM punarvizuddhacaraNAvApteH sakAzAdasambhAvanIyamitthatthaM ti, ityartham, enamartham, anekazastiryaGnaranAkinArakagatigamanalakSaNa mitthatta miti pAThAntaraM tatrAnena prakAreNetthaM tadbhAva itthatvam,manuSyAditvamiti bhAvaH,anusvAralopazcaprAkRtatvAt,havvaM tizIghramAgacchaittiprApnoti,abhidhIyateca kaSAyoda // 187 // yAtpratipatitacaraNAnAM cAritravatAM saMsArasAgaraparibhramaNam, yadAha jai uvasaMtakasAo lahai aNaMtaM puNovipaDivAyaM ti||87|| upazAntakaSAyo'pi yadyanantaM kAlaM yAvadvipratipAtaM labhate (tadA kA vArtA'nyasya sakaSAyasya?). praznAH / Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 188 // sa ca saMsAracakragato munijIvaH prANAdinA nAmaSaTkena kAlabhedena yugapacca vAcyaH syAditi bibhaNiSuH praznayannAha-14 2 zatake seNami' tyAdi, tatra 'saH' nirgranthajIvaH kiMzabdaH praznesAmAnyavAcitvAcanapuMsakaliGgena nirdiSTa ityevamanvarthayuktatayetyarthaH uddezakaH1 ucchvAsa: vaktavyaH syAt, prAkRtatvAcca sUtre napuMsakaliGgatAsyeti, anvarthayuktazabdairucyamAnaH kimasau vaktavyaH syAt? iti bhaavH| skandakazca atrottaraM pANetti vattavva mityAdi, tatra prANa ityetattaM prati vaktavyaM syAdyadocchrAsAdimattvamAtramAzritya tasya nirdezaH kriyate, sUtram 88 munijIvasyaevaM bhavanAdidharmavivakSayA bhUtAdizabdapaJcakavAcyatA tasya kAlabhedena vyAkhyeyA, yadA tUcchrAsAdidharmaiyugapadasau vivakSyate prANabhUtAditadA prANo bhUto jIvaH sattvo vijJo vedayitetyetattaM prati vAcyaM syAt, athavA nigamanavAkyamevedamato na yugapatpakSavyAkhyA bhavana praznAH / sUtram 89 kAryeti / 15 jamhA jIva ityAdi, yasmA jIva' AtmAsau 'jIvati' prANAn dhArayati, tathA 'jIvatvamupayogalakSaNamAyuSkaM munijIvasya pAragataca karma, 'upajIvatya'nubhavati tasmAjIva iti vaktavyaM syAditi / jamhA satte subhAsubhehiM kammehiM ti sakta AsaktaH zakto vA siddhirAdi samarthaH sundarAsundarAsuceSTAsu, athavA saktaH saMbaddhaH zubhAzubhaiH karmabhiriti // 88 // praznAH / zrIgautama(16)17 anantaroktasyaivArthasya viparyayamAha pAragae tti pAragataH saMsArasAgarasya bhAvini bhUtavadityupacArAditi paraMparAgae. svAmitti paramparayA mithyAdRSTyAdiguNasthAnakAnAM manuSyAdisugatInAM vA pAramparyeNa gato bhavAmbhodhipAraM prAptaH prmpraagtH|| 89 // ihAnantaraM saMyatasya saMsAravRddhihAnyukte siddhatvaM ceti, adhunA tu teSAmanyeSAM cArthAnAM vyutpAdanArthaM skandakacaritaM vivakSuridamAha 18 teNaM kAleNaM0 samaNe bha0 mahAvIre rAyagihAo nagarAo guNasilAoceiyAopaDinikkhamai 2ttA bahiyA jaNavayavihAraM + (zrIvizeSA0 1309 puurvaardhH| uttarArdhaMtu- na hu bhe vIsasiyavvaM theve vi ksaaysesmmi|) vndnm| duridamAha // 188 // Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 189 // viharai, teNaM kAleNaM 2 kayaMgalAnAmaM nagarI hotthA vaNNao, tIse NaM kayaMgalAe nagarIe bahiyA uttarapuracchime disIbhAe chattapalAsae nAmaMceie hotthA vaNNao, taeNaM sa0 bha0 mahAvIre uppaNNanANadaMsaNadhare jAva samosaraNaM parisA nigacchati, tIse NaM kayaMgalAe nagarIe adUrasAmaMtesAvatthInAmaMnayarI hotthA vaNNao, tattha NaMsAvatthIe nayarIe gaddabhAlissa aMtevAsIkhaMdae nAmaMkaccAyaNassagotte parivvAyage parivasai riuvvedajajuvvedasAmavedaahavvaNavedaitihAsapaMcamANaM nigghaMTuchaTThANaMcauNhaM vedANaM saMgovaMgANaM sarahassANaM sArae vArae dhArae pArae saDaMgavI saTThitaMtavisArae saMkhANe sikkhAkappe vAgaraNe chaMde nirutte jotisAmayaNe annesuya bahUsubaMbhaNNaesu parivvAyaesu ya nayesu supariniTThie yAvi hotthA, tattha NaM sAva0 nayarIe piMgalae nAmaM niyaMThe vesAliyasAvae parivasai, tae NaM se piMgalae NAmaM NiyaMThe vesAliyasAvae aNNayA kayAI jeNeva khaMdae kaccA gotte teNeva uvA0 rattA khaM0 kaccA0gottaM iNamakkhevaM pucche-mAgahA! kiMsate loe aNaMte loe 1saaMte jIve aNaMte jIve 2 saaMtA siddhI aNaMtA siddhI 3 saaMte siddhe aNaMte siddhe 4 keNa vA maraNeNaM maramANe jIve vahati vA hAyati vA 5?, etAvaM tAva AyakkhAhi vuccamANe evaM, taeNaM se khaM0 kaccA0 gotte piMgalaeNaM NiyaMTheNaM vesAlI(ya)sAvaeNaM iNamakkhevaM pucchie samANe saMkie kaMkhie vitigicchie bhedasamAvanne kalusamAvanne No saMcAei piMgalayassa niyaMThassa vesAliyasAvayassa kiMcivi pamokkhamakkhAiuM, tusiNIe saMciTThai, tae NaM se piMgale niyaMThe vesAlIsAvae khaMdayaM kaccA gottaM doccaMpi taccaMpi iNamakkhevaM pucche- mAgahA! kiM saaMte loe jAva keNa vA maraNeNaM maramANe jIve va0 vA hA0 vA? etAvaMtAva AikkhAhi vuccamANe evaM, tateNaM se khaMdae kaccA0 gotte piMgalaeNaM niyaMTheNaM vesAlIsAvaeNaM doccaMpi tacaMpi iNamakkhevaM pucchie samANe saMkie kaMkhie vitigicchie bhedasamAvanne kalusamAvanne no saMcAei piMgalayassa niyaMThassa vesAli(ya)sAvayassa kiMcivi pamokkhamakkhAuM tusiNIe saMciTThai / tae NaM sAvatthIe nayarIe siMghADaga jAvamahApahesu mahayA 2zatake uddezakaH1 ucchvAsaH skandakaca sUtram 90 skndkcritm| skandakaparivrAjaka prati piGgalakasya lokajIvAdInAMsAntatAdi praznAH / skandakasya zaGkA zrIvIraM pratigamanaM zrIgautamasyA''daram shriiviirsrvjnytaakthnm| // 189 // Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 190 // jaNasaMmaddei vA jaNabU(vU)he i vA parisA nig0|tennN tassa khaMdayassa kaccA0 bahujaNassa aMtie eyamaTuM soccA nisamma imeyArUve anbhatthie ciMtie patthie maNogae saMkappe samuppajitthA- evaM khalu sa0 bha0 mahAvIre kayaMgalAe nayarIe bahiyA chattapalAsae ceie saMjameNaM ta0 a0 bhAvemANe viha0, taM gacchAmi NaM sa0 bha0 mahAvIraM vaM0 namasAmi, seyaM khalu me sa0 bha0 mahAvIraM vaMdittA NamaMsittA sakkArettA sammANittA kallANaM maMgalaM devayaM ceiyaM paJjuvAsittA imAIcaNaM eyArUvAiM aTThAI heUiM pasiNAI kAraNAI vAgaraNAI pucchittae ttikaTThaevaM saMpehei rattA jeNeva parivAyAvasahe teNeva uvAgacchai rattA tidaMDaMca kuMDiyaMcakaMcaNiyaMca karoDiyaM ca bhisiyaMca kesariyaM ca channAlayaM ca aMkusayaMca pavittayaM ca gaNettiyaM ca chattayaM ca vAhaNAo ya pAuyAo ya dhAurattAo ya geNhai geNhaittA parivAyAvasahIopaDinikkhamai rattA tidaMDakuMDiyakaMcaNiyakaroDiyabhisiyakesariya channAlayaaMkusayapavittagaNettiyahatthagae chattovAhaNasaMjutte dhAurattavatthaparihie sAva0 nagarIe majhamajjheNaM nigacchai 2 tAjeNeva kayaMgalA nagarI je0 chattapalAsae ceie je0 sa0 bha0 mahAvIre teNeva pahArettha gmnnaae| goyamA(!)iti sa0 bha0 mahAvIre bha0 goyama evaM va0 dacchisi NaM goyamA! puvvasaMgatiyaM, kahaM bhaMte!?, khaMdayaM nAma,se kAhaM vA kihaMvA kevaJcireNa vA?,evaM khalu goyamA! teNaM kAleNaM 2 sAvatthInAmaM nagarI hotthA vannao, tattha NaM sAva0 nagarIe gaddabhAlissa aMtevAsI khaMdae NAmaM kaccA0gotte parivvAyae pariva0 taM ceva jAva je0 mamaM aMtie teNeva pahArettha gamaNAe, se taM adUrAgate bahusaMpatte addhANapaDivaNNe aMtarApahe vtttti| ajjevaNaM dacchisi goyamA!, bhaMte tti bhagavaM goyame sa0 bha0 vaM0 namasai rattA evaM va0- pahU NaM bhaMte! khaMdae kaccA gotte devANuppiyANaM aMtie muMDe bhavittA agArAo aNagAriyaM pavvaittae?, haMtA pabhU, jAvaMca NaM samaNe bha0 mahAvIre bhagavao goyamassa eyamaTTha parikahei tAvaM ca NaM se khaMdae kaccA0 taM desaMhavvamAgate, taeNaM bhagavaMgoyame khaM0 kaccA gottaM adUraAgayaM jANittA khippAmeva abbhuDheti khippAmeva paJcuvaga0 rattA jeNeva 2zatake uddezakaH1 ucchvAsaH skandakazca sUtram 90 skndkcritm| skandakaparivrAjakaM prati piGgalakasya lokajIvAdI| nAsAntatAdi |praznAH / | skandakasya | zaGkA zrIvIraM | pratigamanaM zrIgautamasyA''daram shriiviirsrvjnytaakthnm| // 190 // Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 191 // khaMdae kaccA0gotte teNeva uvAga0 rattA khaMdayaM kaccA gottaM evaM va0- he khaMdayA! sAgayaM khaMdayA! susAgayaM khaM0! aNurAgayaM khaM! sAgayamaNurAgayaM khaM0! se nUNaM tuma khaM0! sAva0 nayarIe piMgalaeNaM niyaMTheNaM vesAliyasAvaeNaM iNamakkhevaM pucchie-mAgahA! kiM saaMte loge aNaMte loge? evaM taM ceva jeNeva ihaM teNeva havvamAgae, se nUNaM khaM! aDhe samaDhe?, haMtA atthi, tae NaM se khaMdae kaccA0 bha0 goyama evaMva0-se keNaTeNaM goyamA! tahArUve nANI vA tavassI vA jeNaM tava esa aDhe mama tAva rahassakaDe havvamakkhAe? jao NaM tumaM jANasi, tae NaM se bha0 goyame khaMdayaM kaccA0gottaM evaM va0- evaM khalu khaM! mama dhammAyarie dhammovaesae sa0 bha0 mahAvIre uppaNNaNANadaMsaNadhare arahA jiNe kevalI tIyapacuppannamaNAgayaviyANae savvannU savvadarisI jeNaM mamaM(ma) esa aDhe tava taav| rahassakaDe havvamakkhAe jaoNaM ahaM jANAmi khaM! taeNaM se khaMdae kaccA0 bha0 goyama evaM vyaasii||suutrm 90 // 18 uppaNNaNANadaMsaNadhara iha yAvatkaraNAdarahA jiNe kevalI savvaNNU savvadarisI AgAsagaeNaM chatteNa mityAdi samavasaraNAntaM vAcyamiti / gaddabhAlissa tti gardabhAlAbhidhAnaparivrAjakasya, riuvveyajajubveyasAmaveya athavvaNaveya tti, iha SaSThIbahuvacanalopadarzanAhagvedayajurvedasAmavedAtharvaNavedAnAmiti dRzyam, itihAsaH purANaM sa paJcamo yeSAM te tathA teSAm, cauNhaM veyANaM ti vizeSyapadam, nigghaMTuchaTThANaM ti nirghaNTo nAmakozaH, saMgovaMgANaM ti, aGgAni zikSAdIni SaD,upAGgAni taduktaprapaJcanaparAH prabandhAH sarahassANaM ti, aidamparyayuktAnAM sArae tti sArako'dhyApanadvAreNa pravartakaH smArako vA'nyeSAM vismRtasya sUtrAdeH smAraNAd, vArae tti vArako'zuddhapAThaniSedhAd, dhArae tti kvacitpAThaH tatra dhArako'dhItAnAmeSAM dhAraNAt, pArae tti pAragAmI raNAta, pArAta pAragAmA SaDaGgaviditi SaDaGgAni zikSAdIni vakSyamANAni, sAGgopAGgAnAmiti yaduktaM tadvedaparikarajJApanArtham, athavA SaDaGgavidityatra varNasvarAdhuccAraNaprakAro yatropadizyate sA zikSA (Rgveda bhA0- zabdaciMtAmaNiH) / 2zatake uddezakaH1 ucchvAsaH skandakazca sUtram 90 skndkcritm| skandakaparivrAjakaM prati piGgalakasya lokajIvAdInAM sAntatAdi praznAH / skandakasya zaGkA zrIvI pratigamanaM zrIgautamasyA ''daram shriiviirsrvjnytaakthnm| // 191 // Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 192 // tadvicArakatvaM gRhItaM vida vicAraNe iti vacanAditi na punaruktatvamiti, sadvitaMtavisArae tti kApilIyazAstrapaNDitaH, tathA saMkhANe tti gaNitaskandhe supariniSThita iti yogaH, SaDaGgavedakatvameva vyanakti sikkhAkappe tti zikSA, akSarasvarUpanirUpakaM zAstraM kalpazcatathAvidhasamAcAranirUpakaM zAstrameva tataH samAhAradvandvAcchikSAkalpe, vAgaraNe tti zabdazAstre, chaMde tti padyalakSaNazAstre, nirutte tti zabdavyutpattikArakazAstre, jotisAmayaNe tti jyotiHzAstre, baMbhaNNaesu tti brAhmaNasambandhiSu, parivvAyaesu ya tti parivrAjakasatkeSu, nayeSu nItiSu darzaneSvityarthaH / niyaMThe tti nirgranthaH, zramaNa ityarthaH, vesAliesAvae tti vizAlAmahAvIrajananI tasyA apatyamiti vaizAlikaH, bhagavAn, tastasya vacanaMzRNoti tadrasikatvAditi vaizAlikazrAvakaH, tadvacanAmRtapAnanirata ityarthaH, iNamakkhevaM ti, enamAkSepaMpraznaM pucchetti pRSTavAn, mAgaha tti magadhajanapadajAtatvAnmAgadhastasyAmantraNaM he mAgadha! vaDDai tti saMsAravarddhanAt, hAyai tti saMsAraparihAnyeti / etAvaM tAve tyAdi, etAvat praznajAtaM tAvadAkhyAhi, ucyamAnaH pRcchyamAnaH, evama nena prakAreNa, etasminnAkhyAte punaranyatprakSyAmIti hRdayam / saMkie ityAdi, kimidamihottaramidaM vA? iti saMjAtazaGkaH, idamihottaraMsAdhvidaMcanasAdhvataH kathamatrottaraMlapsye? ityuttaralAbhAkAGkSAvAn kAzitaH, asminnuttare datte kimasya pratItirutpatsyate na vA? ityevaM vicikitsitaH, bhedasamAvanne materbhaGgaM kiMkarttavyatAvyAkulatAlakSaNamApannaH, kaluSamApanna nAhamiha kiJcijAnAmItyevaM svaviSayaM kAluSyaM samApanna iti, no saMcAei tti na zaknoti, pamokkhamakkhAiuMti pramucyate paryanuyogabaMdhanAdaneneti pramokSamuttara mAkhyAtuM vaktum / mahayA jaNasaMmadde i vA jaNavUhe i vetyatredamanyad dRzyam, jaNabole i vA jaNakalakale i vA jaNummI i vA jaNukkaliyA i vA jaNasaMnivAe i vA bahujaNo aNNamaNNassa evamAikkhai 4- evaM khalu devANuppiyA! samaNe 3 Aigare jAva saMpAviukAme puvvANupuvviM caramANe gAmANugAmaM dUijjamANe kayaMgalAe nayarIe chattapalAsae ceie 2 zatake uddezakaH1 ucchavAsaH skandakazca sUtram 90 skndkcritm| skandakaparivrAjaka prati piGgalakasya lokajIvAdInAMsAntatAdi praznAH / skandakasya zaGkA zrIvIraM pratigamana zrIgautamasyA''daram shriiviirsrvjnytaakthnm| // 192 // Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 193 // 2 zatake uddezaka:1 ucchvAsaH skandaka sUtram 90 skndkcritm| skandakaparivrAjakaM prati | lokajIvAdI ahApaDirUvaM uggahaM uggiNhittA saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANe viharai, taM mahapphalaM khalu bho devANuppiyA! tahArUvANaM arahatANaM bhagavaMtANaM nAmagoyassavi savaNayAe, kimaMga puNa abhigamaNavaMdaNanamaMsaNapaDipucchaNapajjuvAsaNayAe egassavi Ayariyassa dhammiyassala suvayaNassa savaNayAe?, kimaMga puNa viulassa aTThassa gahaNayAe?, taM gacchAmoNaM devANuppiyA! samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdAmo namasAmo sakkAremo sammANemo kallANaM maMgalaM devayaM ceiyaM paJjuvAsAmo, eyaM No peccabhave hiyAe suhAe khamAe nisseyasAe aannugaamiyttaae| bhavissaittikaTTa bahave uggA uggaputtA evaM bhogA rAiNNA khattiyA mAhaNA bhaDA johA mallaI lecchaI aNNe ya bahave rAIsaratalavaramADaMbiyakoDuMbiyaibbhaseTThiseNAvaisatthavAhapabhiyao jAva ukkiTThasIhanAyabolakalayalaraveNaM samuddaravabhUyaMpiva karemANA sAvatthIe nayarIe majhaM piGgalakasya majjheNaM nigacchaMti asyAyamarthaH- zrAvastyAM nagayA~ yatra mahaya tti mahAjanasaMmardastatra bahujano'nyo'nyasyaivamAkhyAtIti nAMsAntatAdi vAkyArthaH, tatra janasaMmardaH, uroniSpeSaH, iti rupapradarzane, vA samuccaye pAThAntare zabda iti vA, janavyUhaH cakrAdyAkAro janasamudAyaH, bolo'vyaktavarNo dhvaniH, kalakalaH sa evopalabhyamAnavacana vibhAgaH, UrmiH saMbAdhaH kallolAkAro vA janasamudAyaH, utkalikA samudAya eva laghutaraH, janasannipAto'parAparasthAnebhyo janAnAM mIlanam, yathApratirUpamityucitam, tathArUpANAM zrIgautamasyAsaGgatarUpANAm, nAmagoyassavi tti nAmno yAdRcchikasyAbhidhAnasya gotrasya ca guNaniSpannasya, savaNayAe zravaNena kimaMgala zrIvIrapuNa tti kiMpunariti pUrvoktArthasya vizeSadyotanArthaH, aGgetyAmantraNe, abhigamanamabhimukhagamanam, vandanaM stutiH, namasyanaM kthnm| praNaman, pratipracchanaM zarIrAdivArtApraznaH, paryupAsanaM sevA teSAmabhigamanAdInAM bhAvastattA tayA, AryasyetyAryapraNetRkatvAt dhArmikasya dharmapratibaddhatvAt, vaMdAmo tti stumaH, namasyAma iti, praNamAmaH, satkArayAma AdaraM kurmo vastrArcanaM vA sanmAnayAma ucitapratipattibhiH, kimbhUtam? ityAha kalyANaM kalyANahetum maGgalaMduritopazamanahetum, daivataM daivam, caityamiSTadevapratimA | praznAH / | skandakasya. zaGkA zrIvIraM pratigamanaM ''daram sarvajJatA // 193 // Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 194 // 2 zatake uddezakaH1 ucchvAsaH skandakazca sUtram 90 skandaka caityame (mi)va caityam, paryupAsayAmaH sevAmahe, etaNNe tti, etad, no'smAkam, pretyabhave janmAntare, hitAya pathyAnnavat, sukhAya zarmaNe, kSemAya saGgatatvAya, niHzreyasAya mokSAya, AnugAmikatvAya paramparA(rayA)zubhAnubandhasukhAya bhaviSyatItikRtvetihetorbahava ugrA AdidevAvasthApitA''rakSakavaMzajAtAH, bhogAH tenaivAvasthApitaguruvaMzajAtAH, rAjanyA bhagavadvayasyavaMzajAH, kSatriyA rAjakulInA bhaTAH zauryavantaH, yodhAH tebhyo viziSTatarAH, mallakinolecchakinazca rAjavizeSAH, rAjAno nRpAH, IzvarA yuvarAjA critm| stadanye ca maharddhikAH, talavarAH pratuSTanarapativitIrNapaTTabandhavibhUSitA rAjasthAnIyAH, mADambikA saMnivezavizeSanAyakAH, skandakapari vrAjakaM prati kauTumbikAH katipayakuTumbaprabhavo rAjasevakAH, utkRSTizcAnandamahAdhvaniH siMhanAdazca pratItaH, bolazca varNavyaktivarjito. piGgalakasya lokajIvAdImahAdhvaniH, kalakalazcAvyaktavacanaH sa evaitallakSaNo yo ravastena samudraravabhUtamiva jaladhizabdaprAptamiva tanmayamivetyarthaH, nAM sAntatAdi nagaramiti gamyata iti / etasyArthasya saGkepaM kurvannAha parisA niggacchati tti / taeNaM ti tato'nantaramimeyArUvetti, ayaM vakSyamANatayA skandakasya zaGkA zrIvIraM pratyakSaH sa ca kavinocyamAno nyUnAdhiko'pi bhavatItyata Aha, etadeva rUpaM yasyAsAvetadrUpaH,abbhatthie tti, AdhyAtmika pratigamanaM AtmaviSayaH, ciMtie tti smaraNarUpaH, patthie tti prArthito'bhilASAtmakaH, maNogae tti manasyeva yo gato na bahiH vacanenAprakAzanAtsa tathA, saGkalpo vikalpaH, samuppajjittha tti samutpannavAn, seyaM tti zreyaH kalyANaM pucchittae tti yogaH, imAiM ca NaM zrIvIrati prAkRtatvAdimAnanantaroktatvena pratyakSA''sannAn cazabdAdanyAMzcaiyArUvAiMti, etadrUpAnuktasvarUpAn, athavaiteSAmevAnantaroktAnAmarthAnAM rUpaM yeSAM praSTavyatAsAdharmyAttattathA tAnAn bhAvAn, lokasAntatvAdIMstadanyAMzca heUiMti, anvayavyatirekalakSaNa-2 8 // 194 // hetugamyatvAddhetavo lokasAntatvAdaya eva tadanye cAtastAn, pasiNAI ti praznaviSayatvAt praznA eta eva tadanye vAtastAn, kAraNAI ti kAraNamupapattimAtraM tadviSayatvAtkAraNAni, eta eva tadanye vA'tastAni, vAgaraNAI ti vyAkriyamANatvAvyA praznAH / zrIgautamasyA''darama srvjnytaakthnm| Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 195 // karaNAni, eta eva tadanye vAtastAni, pucchittae tti praSTuM tikaTritikRtvAnena kAraNenaivaM saMpehei tti, evamuktaprakAra bhagavadvandanAdikaraNamityarthaH, saMprekSate paryAlocayati, parivvAyAvasahe tti parivrAjakamaThaH, kuNDikA kamaNDalu, kAJcanikA rudrAkSakRtA, karoTikA mRddhAjanavizeSaH, bhRzikA, AsanavizeSaH, kezarikA pramArjanArthaM cIvarakhaNDam, SaDnAlakaM trikASThikA, aGkazakaM tarupallavagrahaNArthamaGkazAkRtiH, pavitrakamaGgulIyakam, gaNetrikA kalAcikA''bharaNavizeSaH, dhAurattAo tti sATikA iti vizeSaH, tidaMDe tyAdi tridaNDakAdIni daza haste gatAni sthitAni yasya sa tathA, pahArettha tti pradhAritavAn saGkalpitavAn, gamanAya gantum / goyamAi tti gautama iti evamAmantryeti zeSaH, athavA'yItyAmantraNArthameva / se kAhe va tti, atha kadAvA? kasyAM velAyAmityarthaH, kiha va tti kena vA prakAreNa? sAkSAddarzanataH zravaNato vA, kevaccireNa va tti kiyato vA kAlAt?, sAvatthI nAma nayarI hottha tti vibhaktipariNAmAdastItyarthaH, athavA kAlasyAvasarpiNItvAtprasiddhaguNA kAlAntara evAbhavannedAnImiti / adUrAigae tti, adUra AgataH,sacAvadhisthAnApekSayA'pisyAdathavA dUrataramArgApekSayA (graMthA0 3000) krozAdikamapyadUrasyAdata ucyate, bahusaMpatta ISadUnasaMprApto bahusaMprAptaH,saca vizrAmAdihetorArAmAdigato'pi syAdata ucyate, addhANapaDivanne tti mArgapratipannaH, kimuktaM bhavati? aMtarApahe vaTTai tti vivakSitasthAnayorantarAlamArge vartata iti| anena ca sUtreNa kathaM drakSyAmi? ityasyottaramuktam, katham?, yato'dUrAgatAdivizeSaNasya sAkSAdeva darzanaM saMbhavati, tathA, ajjevaNaM dacchasItyanena kiyaccirAdityasyottaramuktam, kAha ityasya cottaraMsAmarthyagamyam, yato yadi bhagavatA madhyAhnasamaya iyaM vArtA'bhihitA tadA madhyAhnasyopari muhUrtAdyatikramaNe yA velA bhavati tasyAM drakSyasIti sAmarthyAduktam, adUrAgatAdivizeSaNasya hi taddezaprAptau muhUrtAdireva kAlaH sambhavati na bahutara iti / agArAo tti niSkramyetizeSa: anagAritAM sAdhutAM pravrajituM gantum, 2 zatake uddezaka:1 ucchvAsa: skandakazca sUtram 90 skndkcritm| skandakaparivrAjakaM prati piGgalakasya lokajIvAdInAMsAntatAdi praznAH / skandakasya zaGkA zrIvIraM pratigamana zrIgotamasyA ''daram shriiviirsrvjnytaakthnm| // 195 // Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 196 // 2 zatake uddezaka:1 ucchvAsaH skandakaza sUtram 91 zrIvIrasyAdArAdizarIraM prekSya harSaH pryupaasnaa| (jJAnena jJAtvA) zrIvIrasya pRcchApUrva TraeNvyAdita athavA vibhaktipariNAmAdanagAritayA pravrajituM pravrajyAM pratipattumabbhuTTeti tti, AsanaM tyajati, yacca bhagavato gautamasyAsaMyataM pratyabhyutthAnaMtadbhAvisaMyatatvena tasya pakSapAtaviSayatvAd gautamasya cAkSINarAgatvAt, tathA bhagavadAviSkRtatadIyavikalpasya tatsamIpagamanatastatkathanAdbhagavajjJAnAtizayaprakAzanena bhagavatyatIva bahumAnotpAdanasya cikIrSitatvAditi / he khaMdaya tti sambodhanamAtram, sAgayaM khaMdaya tti svAgataM zobhanamAgamanaM tava skandaka! mahAkalyANanidherbhagavato mahAvIrasya saMparkeNa tava, kalyANanibandhanatvAttasya, susAgayaM ti, atizayena svAgatam, kathaJcidekArthI vAzabdAvetau, ekArthazabdoccAraNaMca kriyamANaM na duSTam, saMbhrama nimittatvAdasyeti, aNurAgayaM khaMdaya! tti rephasyAgamikatvAdanvAgatamanurUpamAgamanaM skandaka! taveti dRzyam, sAgayamaNurAgayaM ti zobhanatvAnurUpatvalakSaNadharmadvayopetaM tavAgamanamityarthaH, jeNeva ihaM ti yasyAmeva dizIdaM bhagavatsavasaraNam, teNeva tti tasyAmeva dizi, atthe samatthe tti, astyeSo'rthaH?, aDhe samaDhe tti pAThAntaram, kAkvA cedamadhyeyam, tatazcArthaH kiM samarthaH saGgataH? iti praznaH syAt, uttaraMtuhaMtA asthi sadbhUto'yamartha ityarthaH / NANI tyAdi, asyAyamabhiprAyaH, jJAnI jJAnasAmarthyAjjAnAti tapasvI ca tapaHsAmarthyAddevatAsAnnidhyAjAnAtIti praznaH kRtaH, rahassakaDe tti rahaH kRtaH pracchannakRtaH, hRdaya evAvadhAritatvAt // 10 // 18(apUrNam) gacchAmoNaMgoyamA! tava dhammAyariyaM dhammovadesayaMsa0 bha0 mahAvIraM vaMdAmoNamaMsAmojAva paJjuvAsAmo, ahAsuhaM devANuppiyA!mA paDibaMdhaM, taeNaM se bhagavaMgoyame khaMdaeNaM kaccAyaNassagotteNaMsaddhiM jeNeva sa0 bha0 mahAvIre teNeva pahArettha gmnnyaae| teNaM kAleNaM 2 sa0 bha0 mahAvIre viyaDabhotI yAvi hotthA, tae NaM sa0 bha0 mahAvIrassa viyaTTabhogiyassa sarIraM orAlaM siMgAraM kallANaM sivaMdhaNNaM maMgallaM sassirIyaM aNalaMkiyavibhUsiyaM lakkhaNavaMjaNaguNovaveyaM sirIe atIva 2 uvasobhamANe citttti| taeNaM sAntatAdi zaGkA nirAsana valanvazA+di dvAdazamaraNa prshnniraakrnnm| // 196 Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 197 // se khaMdae kaccA gottesa0 bha0 mahAvIrassa viyaTTabhogissa sarIraM orAlaMjAva atIva 2 uvasobhemANaM pAsai rattA haTTatuTThacittamANaMdie naMdie pIimaNe paramasomaNassie harisavasavisappamANahiyae je0 sa0 bha0 mahAvIre te0 uvAga0 rattA sa0 bha0 mahAvIraM tikkhutto AyAhiNappayAhiNaM karei jAva paJjuvA khaMdayA tisa0 bha0 mahAvIrekhaMdayaM kaccAya0 evaM va0- se nUNaM tuma khaMdayA! sAva0 nayarIe piMgalaeNaM NiyaMTheNaM vesAliyasAvaeNaM iNamakkhevaM pucchie mAgahA! kiM saaMte loe aNaMte loe evaM taM ceva jAva jeNeva mama aMtie teNeva havvamAgae, se nUNaM khaMdayA! ayamaDhe samaDhe?, haMtA atthi, jeviya te khaM! ayameyArUve abbhatthie ciMtie patthie maNogae saMkappe samuppajjitthA- kiM saaMte loe aNaMte loe? tassaviya NaM ayamaDhe- evaM khalu mae khaM0! cauvvihe loe pa0, taMjahAdavvaokhettaokAlao bhaavo|d0 NaMege loesaaMte?,khe0 NaM loe asaMkhejAo joyaNakoDAkoDIo AyAmavikkhaMbheNaM asaMkhejjAojoyaNakoDAkoDIo parikkheveNaM pa0 atthi puNa saaMte 2, kA0 NaM loeNa kayAvina AsIna kayAvina bhavati na kayAvina bhavissati bhaviMsuya bhavati ya bhavissaiya dhuve Nitie sAsate akkhae avvae avaTThie Nicce, Natthi puNa se aMte 3, bhA0 NaM loe aNaMtA vaNNapajjavA gaMdha0 rasa0 phAsapa0 aNaMtA saMThANapa0 aNaMtA garuyalahuyapa0 aNaMtA agaruyalahuyapa0, natthi puNa se aMte 4, settaM khaMdagA! davvao loesaaMte khe0 loesaaMte kA0 loe aNaMte bhA0 loe aNaMte / jeviya te khaM! jAvasaaMte jIve aNaMte jIve, tassavi yaNaM ayamaDhe-evaM khalu jAva davvaoNaM ege jIve saaMte, khe0NaMjIve asaMkhejapaesie asaMkhejapadesogADhe atthi puNa se aMte, kA0 NaM jIve na kayAvina Asi jAva nicce natthi puNa se aMte, bhA0 NaM jIve aNaMtA NANapajjavA aNaMtA daMsaNapa0 aNaMtA carittapa0 aNaMtA aguruyalahuyapa0 natthi puNa se aMte, settaM da0 jIve saaMte khe0 jIvesaaMte kA. jIve aNaMte bhA0 jIve aNaMte / jevi ya te khaMdayA pucchA (imeyArUve ciMtie jAva saaMtA siddhI aNaMtA siddhI, tassavi yaNaM ayamaDhe 2zatake uddezakaH 1 ucchvAsaH skandakaca sUtram 91 zrIvIrasyodArAdizarIraM prekSya harSaH pryupaasnaa| (jJAnena jJAtvA) zrIvIrasya pRcchApUrva dravyAditaH sAntatAdi zaGkA: nirAsana valanvazAAdi dvAdazamaraNa prshrniraakrnnm| // 197 // Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyA zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 198 // khaM0!- mae evaM khalu cauvvihA siddhI pa0, taM0- davvao 4,) da0 NaM egA siddhI khe0 NaM siddhI paNayAlIsaM joyaNasayasahassAI AyAmavikkhaMbheNaM egA joyaNakoDI bAyAlIsaM ca joyaNasayasahassAI tIsaMca joyaNasahassAI donni ya auNApannajoyaNasae kiMci visesAhie parikkheveNaM atthi puNa se aMte, kA0 NaM siddhI na kayAvi na Asi, bhA0 ya jahA loyassa tahA bhANiyavvA, tattha da0 siddhI saaMtA khe0 siddhI saaMtA kA siddhI aNaMtA bhA0 siddhI aNaMtA / jevi ya te khaM! jAva kiM aNaMte siddhe taM ceva jAvada0 NaMege siddhesaaMte, khe0 siddhe asaMkhejapaesie asaMkhejapadesogADhe, atthi puNa se aMte, kA0 NaM siddhe sAdIe apajjavasie natthi puNa se aMte, bhA0 siddhe aNaMtA NANapa0 aNaMtA daMsaNapa0 jAva aNaMtA agurulahuyapa0 natthi puNa se aMte, settaM da0 siddhe saaMte khe0 siddhe saaMte kA siddhe aNaMte bhA0 siddhe aNaMte / jeviya te khaM0! imeyArUve anbhatthie ciMtie jAva samuppajitthAkeNa vA maraNeNaM maramANe jIve vahati vA hAyati vA?, tassavi ya NaM ayamaDhe evaM khalu khaM0!- mae duvihe maraNe pa0, taMjahAbAlamaraNe ya paMDiyamaraNe ya, se kiM taM bAlama0?, 2 duvAlasavihe pa0, taM- valayama0 vasaTTama0 aMtosallama0 tabbhavama0 giripaDaNe tarupaDaNe jalappavese jalaNappa0 visabhakkhaNe satthovADaNe vehANase giddhpddhe| icceteNaMkha! duvAlasaviheNaM bAlamaraNeNaM maramANe jIve aNaMtehiM neraiyabhavaggahaNehiM appANaM saMjoei tiriyamaNudeva0 aNAiyaM ca NaM aNavadaggaM dIhamaddhaM cAuraMtasaMsArakaMtAraM aNupariyaTTai, se ttaM maramANe vaDDai 2, se ttaM bAlama0 / se kiM taM paMDiyama0?, 2 duvihe pa0, taM0- (graM0 1000) pAovagamaNe ya bhattapaccakkhANe yAse kiMtaM pAovagamaNe?, 2 duvihe pa0, taM0- nIhArimeya anIhArimeya niyamA appaDikame, settaM paaovgmnne| se kiMtaM bhattapaccakkhANe?, 2 duvihe paM0, taM0- nIhArime ya anIhArime ya, niyamAsapaDikkame, settaM bhttpnyckkhaanne| iccete khaMdayA! duviheNaM paMDiyamaraNeNaM maramANe jIve aNaMtehiM neraiyabhavaggahaNehiM appANaM visaMjoei jAva vIIvayati, settaM maramANe hAyai, 2 se 2zataka uhaMzakaH1 ucchavAsaH skandakazva sUtram 91 zrIvIrasyAdArAdizarIra prekSya harSaH pryupaasnaa| (jJAnena jJAtvA) zrIvIrasya pRcchApUrva dravyAditaH sAntatAdi zaGkAnirAsana valan vazAttAdi dvAdazamaraNa prshnniraakrnnm| // 198 // Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 199 // 2 zatake uddezaka:1 ucchvAsaH skandakazca sUtram 91 zrIvIrasyodArAdizarIraM prekSya harSa: pryupaasnaa| (jJAnena ttaM paMDiyama0 / icceeNaM khaM0! duviheNaM maraNeNaM maramANe jIve va0 vA hA0 vaa|| sUtram 91 // cha 18(apUrNam) dhammAyarie tti kuta etat? ityAha dhammovaesae tti, utpannajJAnadarzanadharo na tu sadA saMzuddhaH, arhadvandanAdyarhatvAt, jino rAgAdijetRtvAt, kevalyasahAyajJAnatvAt, ata evAtItapratyutpannAnAgata vijJAyakaH, sa ca dezajJo'pi syAdityAhasarvajJaH sarvadarzI, viyaTTabhoi tti vyAvRtte 2 sUrye bhuGkte, ityevaMzIlo vyAvRttabhojI pratidinabhojItyarthaH,orAlaM ti pradhAnaM siMgAraM ti zRGgAro'laGkArAdikRtA zobhA tadyogAcchRGgAram, zRGgAramiva zRGgAramatizayazobhAvadityarthaH, kalyANaM zreyaH, zivamanupadravamanupadravaheturvA, dhanyaM dharmadhanalabdhRtatra vA sAdhu tadvArhati, maGgalyaM maGgale hitArthaprApake sAdhumAGgalyam, alaGkRtaM mukuTAdibhirvibhUSitaM vastrAdibhistanniSedhAdanalaGkRtavibhUSitam, lakkhaNavaMjaNaguNovaveyaM ti lakSaNaM mAnonmAnAdi, tatra mAnaM jaladroNamAnatA, jalabhRtakuNDikAyAM hi mAtavyaH puruSaH pravezyate tatpraveze ca yajjalaM tato nissarati tadyadi droNamAnaM bhavati tadA'sau mAnopeta ucyate, unmAnaM tvarddhabhAramAnatA, mAtavyaH puruSo hi tulAropitoyadyarddhabhAramAno bhavati tadonmAnopeto'sA-2 vucyate, pramANaM punaH svAGgalenASTottarazatAGgalocchrayatA, yadAha jaladoNamaddhabhAraM samuhAi samUsio u jo nava u| mANummANapamANaM 8 tivihaM khalu lakkhaNaM eyaM ||1||vynyjnN maSatilakAdikamathavA sahaja lakSaNaM pazcAdbhavaM vyaJjanamiti, guNAH saubhAgyAdayo lakSaNavyaJjanAnAM vA ye guNAstairupapetaM yattattathA, upaapaitam ityetasya sthAne niruktivazAdupapetaM bhavatIti, sirIe tti lakSmyA zobhayA vaa|| haTThatuTThacittamANadie tti hRSTatuSTamatyarthaM tuSTaM hRSTaM vA vismitaM tuSTaM ca santoSavaJcittaM mano yatra tattathA, taddhRSTatuSTacittaM yathA bhavatyevam, Anandita ISanmukhasaumyatAdibhAvaiH samRddhimupagataH, tatazca naMdie tti nanditastaireva samRddhataratA(r)jaladroNo mAnamarddhabhAra unmAnaM svamukhAni nava samucchritastu mAnonmAnapramANAni, etatrividhaM lakSaNam // 1 // jJAtvA) zrIvIrasya pRcchApUrva dravyAditaH sAntatAdi zaGkAnirAsana valanvazAttAdi dvAdazamaraNa prshnniraakrnnm| // 199 // Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 200 // 2 zatake uddezakaH1 ucchvAsaH skandakazca sUtram 91 zrIvIrasyodArAdizarIraM mupagataH, pIimaNe tti prItiH prINanamApyAyanaM manasi yasya sa tathA, paramasomaNassie tti paramaM saumanasyaM sumanaskatA saMjAtaM yasyasa paramasaumanasyitastadvAsyAstIti paramasaumanasyikaH, harisavasavisappamANahiyae tti harSavazena visarpadvistAraMvrajaddhRdayaM yasya sa tathA, ekArthikAni vaitAni pramodaprakarSapratipAdanArthAnIti / davvaoNaMege loe saaMte tti paJcAstikAyamayaikadravyatvAllokasya sAnto'sau, AyAmavikkhaMbheNaM ti, AyAmo dairghyam, viSkambho vistAraH, parikkheveNaM ti paridhinA, bhuviMsu ya tti, abhavadityAdibhizca padaiH pUrvoktapadAnAmeva tAtparyamuktam, dhuve tti dhruvo'calatvAt sa cAniyatarUpo'pi syAdata Aha nniye| prekSya harSaH pryupaasnaa| tti niyata ekasvarUpatvAt, niyatarUpa: kAdAcitko'pi syAdata Aha sAsae tti zAzvataH pratikSaNaM sadbhAvAt, saca niyatakAlApekSayApi syAdityata Aha, akkhae tti, akSayo'vinAzitvAt, ayaM ca bahutarapradezApekSayA'pi syAdityata Aha,8 avvae tti, avyayastatpradezAnAmavyayatvAt, ayaM ca dravyatayApi syAdityAha, avaTThie tti, avasthitaH paryAyANAmanantatayAvasthitatvAt, kimuktaM bhavati? nitya iti, vaNNapajjavatti varNavizeSA ekaguNakAlatvAdayaH, evamanye'pigurulaghuparyavAstadvizeSA bAdaraskandhAnAm, agurulaghuparyavA aNUnAM sUkSmaskandhAnAmamUrtAnAM ca, nANapajjava tti jJAnaparyAyA jJAnavizeSA buddhikRtA vA'vibhAgaparicchedAH, anantA gurulaghuparyAyA audArikAdizarIrANyAzritya, itaretu kArmaNAdidravyANi jIvasvarUpaMcAzri vazAAdi tyeti / jevi ya te khaMdayA puccha tti, anena samagraM siddhipraznasUtramupalakSaNatvAccottara sUtrAMzazcasUcitaH, taccadvayamapyevaM jevi ya te khaMdayA imeyArUve jAva kiM saaMtA siddhI aNaMtA siddhI tassavi ya NaM ayamaDhe, evaM khalu mae khaMdayA! caubvihA siddhI paNNattA, taMjahA- davvao khettao kAlao bhAvaotti, davvao NaM egA siddhi tti, iha siddhiryadyapi paramArthataH sklkrmkssyruupaa| siddhAdhArA''kAzadezarUpA vA tathApi siddhAdhArAkAzadezapratyAsannatveneSatprAgbhArA pRthivI siddhiruktA, kiMcivisesAhie (jJAnena jJAtvA) zrIvIrasya pRcchApUrva dravyAditaH sAntatAti zaGkAnirAsana valana dvAdazamaraNa prshnniraakrnnm| // 200 // Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhayavRttiyutam bhAga-1 // 201 // 2zatake uddezakaH1 ucchavAsaH skandakazca sUtram 92 |skndkcritm| parikkheveNaM ti kizcinyUnagavyUtadvayAdhike dve yojanazata ekonapaJcAzaduttare bhavata iti / valayamaraNe tti valato bubhukSAparigatatvena valavalAyamAnasya saMyamAdvA bhrasyato (yat) maraNaM tadvalanmaraNam, tathA vazena, indriyavazenartasya pIDitasya dIpakalikArUpAkSiptacakSuSaH zalabhasyeva yanmaraNaM tad vazArttamaraNam, tathAntaHzalyasya dravyato'nuddhRtatomarAdeH bhAvataH sAticArasya yanmaraNaM tadantaHzalyamaraNam, tathA tasmai bhavAya manuSyAdeH sato manuSyAdAveva baddhAyuSo yanmaraNaM tattadbhavamaraNam, idaM ca naratirazcAmeveti, satthovADaNe tti zastreNa kSurikAdinA 'vapATanaM vidAraNaM dehasya yasmin maraNe tacchastrAvapATanam, vehANase tti vihAyasi, prtibodhH| AkAze bhavaM vRkSazAkhAdhundhanena yattanniruktivazAdvaihAnasam, giddhapaTTe tti gRdhaiH pakSivizeSaiddhairvA mAMsalubdhaiH zRMgAlAdibhiH / dharmanizamispRSTasya vidAritasya karikarabharAsabhAdizarIrAntargatatvena yanmaraNaM tagRdhraspRSTaM vA gRddhaspRSTaM vA, gRdhairvA bhakSitasya spRSTasya tumicchaa| parSadi yattagRdhraspRSTam / duvAlasaviheNaM bAlamaraNeNaM ti, upalakSaNatvAdasyAnyenApi bAlamaraNAntaHpAtinA maraNena mriyamANa iti, dharmakathanaM vaDDai vaDDai tti saMsAravarddhanena bhRzaM varddhate jIvaH, idaM hi dvirvacanaM bhRzArtha iti / pAovagamaNe tti pAdapasyevopagamanamaspandatayA- dIkSAyAcanA dIkSA nairgranthaM vasthAnaM pAdapopagamanam, idaM ca caturvidhAhAraparihAraniSpannameva bhavatIti / nIhArime ya tti nihariNa nirvRttaM yattannirhArimaM ca pravacana pratizraye yo mriyate tasyaitat, tatkaDevarasya niriNAt, anirhArimaMtuyo'TavyAM mriyata iti / yaccAnyatreha sthAna iGgitamaraNamabhi- purataH kRtvA dhIyate tadbhaktapratyAkhyAnasyaiva vizeSa iti neha bhedena darzitamiti // 11 // 18(apUrNam) ettha NaM se khaMdae kaccAyaNassagotte saMbuddhe sa0 bha0 mahAvIraM vaM0 nama02 evaM va0- icchAmi NaM bhaMte! tubbhaM aMtie // 201 // kevalipannataM dhammaM nisAmettae, ahAsuhaM devANuppiyA! mA paDibaMdhaM / tae NaM sa0 bha0 mahAvIre khaMdayassa kaccA0gottassa tIse ya mahatimahAliyAe parisAe dhamma parikahei, dhammakahA bhANiyavvA / tae NaM se khaMdae kaccA gotte samaNassa bha0 mahA0 aMtie dhamma vihrnnm| Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 202 // soccA nisamma haTThatuDhe jAva hiyae uThAe uDhei 2 tA samaNaM bha0 mahAvIraM tikkhutto AyAhiNaM payAhiNaM karei rattA evaM va0 saddahAmi gaMbhaMte! niggaMthaM pAvayaNaM, pattiyAmi NaM bhaMte! ni0 pA0, roemi NaM bhaMte! ni0 pA0, abbhuDhemiNaM bhaMte! ni0 pA0, evameyaM bhaMte! tahameyaM bhaMte! avitahameyaM bhaMte! asaMdiddhameyaM bhaMte! icchiyameyaM bhaMte! paDicchiyameyaM bhaMte! i0 paDi0meyaM bhaMte! se jaheyaM tubbhe vadaha tti kaTTha sa0 bha0 mahAvIraM vaM0 nama0 rattA uttarapuracchimaM disIbhAyaM avakkamai rattA tidaMDaM ca kuMDiyaM ca jAva dhAurattAo ya egaMte eDei rattA je0 samaNe bha0 mahAvIre te. uvAga0 2ttA samaNaM bha0ma0 tikkhutto AyAhiNaM payAhiNaM karei kareittA jAva namaMsittA evaM va0-Alitte NaM bhaMte! loe palite NaM bhaM0 lo0 A0pa0 bhaM0 lo0 jarAmaraNeNa ya, se jahAnAmae- kei gAhAvatI AgAraMsi jhiyAyamANaMsi je se tattha bhaMDe bhavai appasAre mollagarUe taMgahAya AyAe egaMtamaMtaM avakkamaitti, esa me nitthArie samANe pacchA purA hiyAe suhAe khamAe nissesAe ANugAmiyattAe bhavissai, evAmeva devANuppiyA! majjhavi AyA ege bhaMDe iDhe kaMte pie maNunne maNAme thegje vesAsie saMmae bahumae aNumae bhaMDakaraMDagasamANe mANaM sIyaM mANaM uNhaMmA NaM khuhA mANaM pivAsA mANaM corA mANaM vAlA mANaM daMsA mA NaM masagA mANaM vAiyapittiyasaMbhiyasaMnivAiyavivihA rogAyaMkA parIsahovasaggA phusaMtu ttikaTTaesa me nitthArie samANe paraloyassa hiyAe suhAe khamAe nIsesAe ANugAmiyattAe bhavissai, taM icchAmiNaM devANu! sayameva muMDAviyaM sa0 sehAviyaMsa0 sikkhAviyaM sa0 AyAragoyaraM viNayaveNaiyacaraNakaraNajAyAmAyAvattiyaM dhmmmaaikkhi| taeNaMsa0 bha0 mahAvIre khaMdayaM kaccA0 sayameva pavvAvei jAva dhammamAtikkhar3a, evaM devANu0! gaMtavvaM evaM ciTThiyavvaM evaM nisIti evaM tuyaTTi evaM bhuMji0 evaM bhAsi0 evaM uThAe pANehiM bhUehiM jIvehiM sattehiM saMjameNaM saMjamiyavvaM, assiMcaNaM aTeNo kiMci vipamAi0 / taeNaM se khaMdae kaccA0 samaNassa bha0 ma0 imaM eyArUvaM dhammiyaM uvaesaM sammaM saMpaDivajjati tamANAe taha ga0 taha ciTThai taha nisIyati taha tuyaTTai taha bhuM0 taha bhA0 taha 2 zatake uddezakaH1 ucchvAsaH skandakazca sUtram 92 skndkcritm| prtibodhH| dharmanizami| tumicchaa| parSadi dharmakathanaM dIkSAyAcanA dIkSA nairgranthaM ca pravacanaM purataH kRtvA vihrnnm| // 202 // Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 203 // uTThAe rattA pANehiM bhUehiM jIvehiM sattehiM saMjameNaM saMjamiyavvamiti, assiM ca NaM aTThe No pamAyai / tae NaM se khaMdae kaccAya0 2 zatake aNagAre jAte IriyAsamie bhAsAsa0 esaNAsa0 AyANabhaMDamattanikkhevaNAsa0 uccArapAsavaNakhelasiMghANajallapAriTThAvaNiyAsa0 uddezakaH1 | ucchvAsaH maNasa0 vayasa0 kAyasa0 maNagutte vaigutte kAyagutte gutte guttidie guttabaMbhayArI cAI lajjUdhaNNe khaMtikhame jiiMdie sohie aNiyANe skandakazca appussue abahillesse susAmaNNarae daMte iNameva NiggaMthaM pAvayaNaM purao kAuMviharai / / sUtram 92 // sUtram 92 skandaka18(apUrNam) dhammakahA bhANiyavva tti, sA caivam jaha jIvA bajhaMtI muccaMtI jaha ya sNkilissNtii| jaha dukkhANaM aMtaM kareMti keI critm| apddibddhaa||1|| aTTaniyaTTiyacittA jaha jIvA dukkhsaagrmuveNti| jaha veraggamuvagayA kammasamuggaM vihaaddiNti|| 2 // ityAdi, iha prtibodhH| dharmanizamicATTaniyaTTiyacittA, Arta nirvarttitaM citte yaista tathA, AndvAnirvartitaM cittaM yaista ArttanirvartitacittAH / saddahAmi tti nirgranthaM | tumicchaa| pravacanamastIti pratipadye, pattiyAmi tti prItiM pratyayaM vA satyamidamityevaMrUpaM tatra karomItyarthaH, roemi tti cikIrSAmItyarthaH, | parSadi dharmakathanaM abbhuDhemi tti, etdnggiikromiityrthH| atha zraddhAnAdyullekhaM darzayati, evametannairgranthaM pravacanaMsAmAnyataH, atha yathaitadyUyaM vdtheti| dIkSAyAcanA dIkSA nairgranthaM yogaH / tahameyaM ti tathaiva tadvizeSataH, avitahameyaM satyametadityarthaH, asaMdiddhameyaM ti sandehavarjitametat, icchiyameyaM ti, iSTametat / ca pravacanaM paDicchiyameyaM ti pratIpsitaM prAptumiSTam, icchiyapaDicchiyaM ti yugapadicchApratIpsAviSayatvAt, tikaTTatti, itikRtveti, athavA, purataH kRtvA vihrnnm| evameyaM bhaMta! ityAdIni padAni ythaayogmekaarthaanytyaadrprdrshnaayoktaani| Alitte NaM ti, abhividhinA jvalitaH, loe tti jIvalokaH palitte NaM ti prakarSeNa jvalitaH, evaMvidhazcAsau kAlabhedenApi syAdata ucyate, AdIptapradIpta iti, jarAe maraNeNa yathA jIvA badhyante mucyante ca saMklizyante yathA ca kecidapratibaddhA duHkhAnAmantaM kurvnti||1|| ArttanivartitacittA yathA jIvA duHkhasAgara (saMsAra) mupyaanti| yathA ca vairAgyamupagatAH krmsmudgmudghaattynti|| 2 // Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 204 // 2 zatake uddezaka:1 ucchvAsa: skandaka yatti, iha vahnineti vAkyazeSo dRzyaH, jhiyAyamANaMsi tti dhyAyamAne dhmAyati vA, dahyamAna ityarthaH, appasAre tti, alpaMca tatsAraM cetyalpasAram, AyAe tti, AtmanA, ekAntaM vijanamantaM bhUbhAgam, pacchA purAya tti vivakSitakAlasya pazcAt pUrvaM cala sarvadaivetyarthaH theje tti sthairyadharmayogAt sthairyo vaizvAsiko vizvAsaprayojanatvAt saMmatastatkRtakAryANAM saMmatatvAt, bhumto| skandakazca sUtram 92 bahuzo bahubhyo vAnyebhyaH sakAzAdbahuriti vA mato bahumataH, anumato'nuvipriyakaraNasya pazcAdapi mato'numataH,bhaMDakaraMDagasamANe tti bhANDakaraNDakamAbharaNabhAjanaM tatsamAna AdeyatvAditi |maannN sIta mityAdau mAzabdo niSedhArthaH, Namiti vAkyAlaGkA critm| prtibodhH| rArthaH, iha ca spRzatviti yathAyogaM yojanIyam, athavA mA, enamAtmAnamiti vyAkhyeyam, vAla tti vyAlAH zvApadabhujagAH, dharmanizamimANaM vAiyapittiyasaMbhiyasannivAiya tti, iha prathamAbahuvacanalopo dRzyaH, rogAyaMka tti rogAH kAlasahA vyAdhaya AtaGkAsta eva tumicchaa| parSadi sadyo ghAtinaH, parIsahovasaga tti, asya mA Namityanena sambandhaH, spRzantu chupantu bhavantvityarthaH, ttikavi tyabhisandhAya yaH / dharmakathanaM pAlita iti zeSaH,sa kim? ityAha taMicchAmi tti tattasmAdicchAmi,sayameva tti svayameva bhagavataivetyarthaH pravrAjitaM rajoharaNAdi- | dIkSAyAcanA dIkSA nairgranthaM veSadAnenAtmAnamiti gamyate, bhAvevAktapratyayastena pravrAjanamityarthaH, muNDitaM ziroluJcanena, sehAviyaM ti sehitaM pratyupekSaNAdi- capravacana kriyAkalApagrAhaNataH zikSitaM sUtrArthagrAhaNataH tathA''cAraH zrutajJAnAdiviSayamanuSThAnaM kAlAdhyayanAdi gocaro bhikSATanam, purataH kRtvA vihrnnm| etayoH samAhAradvandvastatastadAkhyAtamicchAmIti yogaH, tathA vinayaH pratIto vainayikaM tatphalaM karmakSayAdi caraNaM vratAdi karaNaM piNDavizuddhyAdi yAtrA saMyamayAtrA mAtrA tadarthamevAhAramAtrA, tato vinayAdInAM dvandvaH, tatazca vinayAdInAM vRttirvarttanaM yatrAsau maataa||204|| vinayavainayikacaraNakaraNayAtrAmAtrAvRttiko'tastaM dharmam, AkhyAtamabhihitamicchAmIti yogH| evaM devANuppiyA! gaMtavvaM ti yugamAtrabhUnyastadRSTinetyarthaH, evaM ciTThiyavvaM ti, niSkramaNapravezAdivarjite sthAne saMyamAtmapravacanabAdhAparihAreNolasthAnena Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaI zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 205 // sthAtavyam, evaM nisIiyavvaM ti, niSi(SIdi)tavyamupaveSTavyaM saMdaMzakabhUmipramArjanAdinyAyenetyarthaH, evaM tuyaTTiyavvaM ti zayitavyaM 2zatake sAmAyikoccAraNAdipUrvakam, evaM bhuMjiyavvaM ti dhUmAGgArAdidoSavarjanataH evaM bhAsiyavvaM ti madhurAdivizeSaNopapannatayeti, uddezakaH1 ucchvAsaH evamutthAyotthAya pramAdanidrAvyapohena vibuddhya 2 prANAdiSu viSaye yaH saMyamo rakSA tena saMyaMtavyaM yatitavyaM tamANAe tti skandakazca tadanantaramAjJayA''dezeneriyAsamie tti, IryAyAMgamanesamitaH,samyakpravRttatvarUpaM hi samitatvam, AyANabhaMDamatta nikkhevaNAsamie sUtram 92 skandakatti, AdAnena grahaNena saha bhANDamAtrAyA upakaraNaparicchadasya yA nikSepaNA nyAsastasyAM samito yaHsa tathoccAre tyAdi, iha critm| ca khela tti kaNThamukhazleSmA siddhAnakaM ca nAsikAzleSmA, maNasamie tti saMgatamanaH pravRttikaH, maNagutte tti manonirodhavAn / prtibodhH| dharmanizamigutte tti manoguptatvAdInAM nigamanam, etadeva vizeSaNAyAha guttidie tti, guttabaMbhayArI ti guptaM brahmaguptiyuktaM brahma carati yaH saha tumicchaa| tathA cAitti saGgatyAgavAn lajju tti saMyamavAnajuriva vA, rajjuravakravyavahAraH, dhanne tti dhanyo dharmadhanalabdhetyarthaH, khaMtikhame tti parSadi dharmakathanaM kSAntyA kSamatena tvasamarthatayA yo'sau kSAntikSamaH, jitendriya indriyavikArAbhAvAt, yacca prAgguptendriya ityuktaM tadindriyavikAra- dIkSAyAcanA dIkSA nairgranthaM gopanamAtreNApi syAditi vizeSaH, sohie tti zobhitaH zobhAvAn zodhito vA nirAkRtAticAratvAt, sauhRdaM maitrI sarvaprANiSu ca pravacanaM tadyogAtsauhRdo vA, aNiyANe tti prArthanArahitaH, appussue tti, alpautsukyaH tvarArahitaH, abahillesse tti, avidyamAnA purataH kRtvA vihrnnm| bahiH saMyamAhistAllezyA manovRttiryasyAsAvabahirlezyaH, susAmannarae tti zobhane zramaNatve rato'tizayena vA zrAmaNye rataH, sUtram 93 daMte tti dAntaH krodhAdidamanAd vyanto vA rAgadveSayorantArthaM pravRttatvAdiNameva tti, idameva pratyakSaM purao kAuMti, agre vidhAya mArgAnabhijJo mArgajJanaramiva puraskRtya vA pradhAnIkRtya viharatyAsta iti // 92 // 18(apUrNam) tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre kayaMgalAo nayarIo chattapalAsayAo ceiyAo paDinikkhamai rattA bahiyA // 205 // Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 206 // jaNavayavihAraM viharati / tae NaM se khaMdae aNagAre samaNassa bha0 ma0 tahArUvANaM therANaM aMtie sAmAiyamAiyAI ekkArasa aMgAI ahijjai, jeNevasa0 bha0 mahAvIre te0 uvAga0 2ttA samaNaM bha0 mahAvIraMvaM0 namaM0 2ttA evaMva0- icchAmiNaMbhaMte! tubbhehiM abbhaNuNNAe samANe mAsiyaM bhikkhupaDimaM uvasaMpajjittANaM viharittae, ahAsuhaM devANuppiyA! mA paDibaMdhaM / taeNaM se khaMdae aNa0 samaNeNaM bha0 mahAvIraM anbhaNuNNAe samANe haTe jAva namaMsittA mAsiyaM bhikkhupaDimaM uvasaMpajjitA NaM viharai, tae NaM se khaMdae aNa0 mAsiyabhikkhupaDimaM ahAsuttaM ahAkappaM ahAmaggaM ahAtaccaM ahAsammaM kAeNa phAseti pAleti sobheti tIreti pUreti kiTTeti aNupAlei ANAe ArAhei saMmaM kAeNa phAsittA jAva ArAhettA jeNeva sa0 bha0 mahAvIre te. uvAga0 rattA sa0 bha0 jAva namaMsittA evaMva0- icchAmi NaM bhaMte! tunbhehiM abbhaNuNNAesamANe domAsiyaM bhikkhupaDimaM uvasaMpajjittANaM viharittae ahAsuhaM devANuppiyA! mA paDibaMdhaM, taMceva, evaM temAsiyaMcAummAsiyaM paMcachasattamA0, paDhamaM sattarAiMdiyaM doccaMsattarAiMdiyaM tacaM sattarAtidiyaM ahorAtiMdiyaM egarA0, tae NaM se khaMdae aNagAre egarAiMdiyaM bhikkhupaDimaM ahAsuttaMjAva ArAhettA jeNeva samaNe0 teNeva uvAgacchati rattA samaNaM bhagavaM ma0 jAva namaMsittA evaM va0- icchAmi NaM bhaMte! tubbhehiM abbhaNuNNAe samANe guNarayaNasaMvaccharaM tavokammaM uvasaMpajjittA NaM viharittae, ahAsuhaM devANuppiyA! mA paDibaMdhaM / taeNaM se khaMdae aNagAresa0 bha0 mahAvIreNaM abbhaNuNNAe samANe jAva namaMsittA guNarayaNasaMvaccharaMtavokamma uvasaMpajjittANaM viharati, taM0- paDhamamAsaMcautthaMcauttheNa anikkhitteNaM tavokammeNaM diyA ThANukkuDue sUrAbhimuhe AyAvaNabhUmIe AyAvemANe rattiM vIrAsaNeNaM avAuDeNa ya / evaM doccaM mAsaM chaTuMchaTTeNaM evaM taccaM mAsaM aTThamaMaTThameNaM cautthaM mAsaMdasamaM raNaM paMcamaM mAsaM bArasamaM raNaM chaThe mAsaM coddasamaM raNaM sattamaM mAsaMsolasamaM raNaM aTThamaM mAsaM aTThArasamaM raNaM navamaM mAsaMvIsatimaM raNaMdasamaM mAsaMbAvIsaM raNaM ekkArasamaMmAsaMcauvvIsatimaM raNaM bArasamaMmAsaMchavvIsatimaM raNaM terasamaMmAsaM aTThAvIsatima 2 zatake uddezakaH1 ucchvAsaH skandakazca sUtram 93 skndkcritm| kRtaGgalAnagarIta: chatrapalAzacaityata: niSkramaNaikAdazAGgAdhyayanabhikSupratimAguNaratnasaMvatsarAditapakarmAdibhirAtmAnaM bhaavyntisstthti| // 206 // Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 207 // skandaka 2NaM coddasamaM mAsaM tIsaimaM raNaM pannarasamaM mAsaM battIsatimaM raNaM solasamaM mAsaM cottIsaimaM raNaM anikkhitteNaM tavokammeNaM diyA 2 zatake ThANukkuDue sUrAbhimuhe AyAvaNabhUmIe AyAvemANe rattiM vIrAsaNeNaM avAuDeNaM, tae NaM se khaMdae aNa0 guNarayaNasaMvaccharaM tavokarma uddezakaH1 ucchvAsaH ahAsuttaM ahAkappaM jAva ArAhettA jeNeva sa0 bha0 mahAvIre te0 uvAga0 2ttA sa0 bha0 mahAvIraM vaM0 nama0 2ttA bahUhiM cautthachaTThaTThama- skandakazca dasamaduvAlasehiM mAsaddhamAsakhamaNehiM vicittehiM tavokammehiM appANaM bhAvemANe viharati / tae NaM se khaMdae aNa0 teNaM orAleNaM sUtram 93 viuleNaM payatteNaM paggahieNaM kallANeNaM siveNaM dhanneNaM maMgalleNaM sassirIeNaM udaggeNaM udatteNaM uttameNaM udAreNaM mahANubhAgeNaM tavokammeNaM critm| sukke lukkhe nimmaMse aTThicammAvaNaddhe kiDikiDiyAbhUe kise dhamaNisaMtae jAte yAvi hotthA, jIvaMjIveNa ga0 jIvaMjIveNa ci0 kRtaGgalA nagarIta: chatrabhAsaM bhAsittAvi gi0 bhAsaM bhAsamANe gilAti bhAsaM bhAsissAmIti gilAyati, se jahA nAmae- kaTThasagaDiyA i vA pattasa0 ivA palAzacaityata: pattatilabhaMDagasa0 ivA eraMDakaTThasa0 i vA iMgAlasa0 ivA uNhe diNNA sukkA samANI sasadaMga0 sasahaM ci0 evAmeva khaMdaevi aNa0 niSkramaNaikA dazAGgAdhyayanasasadaMga0 sasaI ci0 uvacite taveNaM avacie maMsasoNieNaM huyAsaNe viva bhAsarAsipaDicchanne taveNaM teeNaM tavateyasirIe atIva 2 bhikSupratimAuvasobhemANe 2 ciTThai / / sUtram 13 // guNaratnasaMva tsarAditapa18(apUrNam) ekkArasaaMgAI ahijjaitti, iha kazcidAha nanvanena skandakacaritAtprAgevaikAdazAGganiSpattiravasIyate, paJcamA-8 karmAdibhirAGgAntarbhUtaM ca skandakacaritamidamupalabhyata iti kathaM na virodhaH?, ucyate, zrImanmahAvIratIrthe kila nava vAcanAH, tatra cala tmAnaM bhAvayan tisstthti| sarvavAcanAsuskandakacaritAtpUrvakAle ye skandakacaritAbhidheyA arthAste caritAntaradvAreNa prajJApyante, skandakacaritotpattI ca sudharmasvAminA jambUnAmAnaM svaziSyamaGgIkRtyAdhikRtavAcanAyAmasyAM skandhakacaritamevAzritya tadarthaprarUpaNA kRteti na virodhaH, athavA sAtizAyitvAgaNadharANAmanAgatakAlabhAvicaritanibandhanamaduSTamiti, bhAviziSyasantAnApekSayA Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 208 // 'tItakAlanirdezo'pina duSTa iti |maasiyN ti mAsaparimANAM bhikkhupaDimaM ti bhikSucitamabhigrahavizeSam, etatsvarUpaMca gacchA viNikkhamittA paDivajjai mAsiyaM mahApaDimaM / dattegabhoyaNassA pANassavi ega jA maasN||1|| ityaadi| nanvayamekAdazAGgadhArI paThitaH, pratimAzca viziSTazrutavAneva karoti, yadAha gacche cciya NimmAo jA puvvA dasa bhave asNpunnnnaa| navamassa taiyavatthU hoi jahaNNo suyaahigmo||1||iti kathaM na virodhaH?, ucyate, puruSAntaraviSayo'yaM zrutaniyamaH, tasya tu sarvavidupadezena pravRttatvAnna doSa iti / ahAsuttaM ti sAmAnyasUtrAnatikrameNa, ahAkappaM ti pratimAkalpAnatikrameNa tatkalpavastvanatikrameNa vA, ahAmagaM ti jJAnAdimokSamArgAnatikrameNa kSAyopazamikabhAvAnatikrameNa vA, ahAtaccaM ti yathAtattvaM tattvAnatikrameNa mAsikI bhikSupratimeti zabdArthAnatilaGghanenetyarthaH, ahAsammaM ti yathAsAmyaM samabhAvAnatikrameNa, kAraNaM ti na manorathamAtreNa, phAsei tti, ucitakAle vidhinA grahaNAt, pAlei tti, asakRdupayogena pratijAgaraNAt, sohei tti zobhayati pAraNakadine gurvAdidattazeSabhojanakaraNAt, zodhayati vAticArapaGkakSAlanAt, tIrei tti pUrNe'pi tadavadhau stotakAlAvasthAnAt, pUrei tti pUrNe'pi tadavadhau tatkRtyaparimANapUraNAt, kiTTei tti kIrttayati pAraNakadina idaMcedaM caitasyAH kRtyam, tacca mayA kRtamityevaM kIrtanAt, aNupAleitti tatsamAptau tadanumodanAt, kimuktaM bhavati? ityAha, AjJayA''rAdhayatIti, evametAH sapta saptamAsAntAH, tato'STamI prathamA saptarAvindivA saptAhorAtramAnAH, evaM navamI dazamI ceti, etAstisro'pi caturthabhaktenApAnakeneti, uttAnakAdisthAnakRtastu vizeSaH, rAiMdiya tti rAtrindivA, ekAdazI, ahorAtraparimANA, iyaM ca SaSThabhaktena, egarAiya tti, ekarAtrikI, gacchAdviniSkramya mAsikI mahApratimA pratipadyate, ekA dattirbhojanasya, ekA pAnasyApi mAsaM yaavt||1||0 gaccha eva nirmAto yAvadasaMpUrNAni pUrvANi daza bhaveyuH / jaghanyaH zrutAbhigamo navamasya tRtIyavastu yAvadbhavati // 1 // 2 zatake uddezakaH1 ucchvAsaH skandakazca sUtram 93 skndkcritm| kRtaGgalAnagarIta: chatrapalAzacaityataH niSkramaNaikAdazAGgAdhyayanabhikSupratimAguNaratnasaMvatsarAditapakarmAdibhirAtmAnaM bhaavyntisstthti| // 208 // Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhayavRttiyutam bhAga-1 // 209 // iyaM cASTamena bhavatIti / guNarayaNasaMvaccharaM ti guNAnAM nirjarAvizeSANAM racanaM karaNaM saMvatsareNa satribhAgavarSeNa yasmiMstapasi 2 zatake uddezakaH1 tad guNaracanasaMvatsaram, guNA eva vA ratnAni yatra sa tathA, guNaratnaH saMvatsaro yatra tadrUNaratnasaMvatsaraM tapaH, iha ca trayodaza ucchvAsaH mAsAH saptadazadinAdhikAstapaH kAlaH, trisaptatizca dinAni pAraNakakAla iti, evaM cAyam paNNarasavIsacauvvIsa ceva cauvIsa skandakazca paNNavIsA y| cauvIsa ekkavIsA cauvIsA sattavIsA y||1|| tIsA tettIsAvi ya cauvvIsa chavIsa aTThavIsA y| tIsA battIsAvi y| sUtram 93 skandakasolasamAsesu tvdivsaa||2|| paNNarasadasaTTachappaMcacaura paMcasu ya tiNNi tiNNitti / paMcasu do do ya tahA solasamAsesu paarnngaa|| critm| 3||ih ca yatra mAse'STamAditapasoyAvanti dinAni na pUryante tAvantyagretanamAsAdAkRSya pUraNIyAni, adhikAni cAgretanamAse | kRtaGgalA nagarIta: chatrakSeptavyAni / cautthaM cauttheNaM ti caturthaM bhaktaM yAvadbhaktaM tyajyate yatra taccaturtham, iyaM copavAsasya saJjA, evaM SaSThAdika-8 palAzacaityata: niSkramaNaikAmupavAsadvayAderiti / aNikkhitteNaM ti, avizrAntena diya tti divA divasa ityarthaH, ThANukkuDue tti sthAnamAsanamutkuTukam, dazAGgAdhyayanaAdhAre putAlaganarUpaM yasyAsausthAnotkuTukaH, vIrAsaNeNaM ti siMhAsanopaviSTasya bhUnyastapAdasyApanItasiMhAsanasyeva yadavasthAna | bhikSupratimA | guNaratnasaMvatadvIrAsanaM tena, avAuDeNa yatti prAvaraNAbhAvena ca / orAleNa mityAdi, orAlenA''zaMsArahitatayA pradhAnena, pradhAnaM cAlpamapi syAdityAha vipulena vistIrNena bahudinatvAt, vipulaM ca gurubhirananujJAtamapi syAdaprayatnakRtaM vA syAdata Aha payatteNaM ti karmAdibhirA tmAnaM bhAvayanpradattenAnujJAtena gurubhiH, prayatena vA prayatnavatA pramAdarahitenetyarthaH, evaMvidhamapi sAmAnyataH pratipannaM syAdityAha pragRhItena | tisstthti| paJcadaza viMzatizcaturviMzatizcaiva caturviMzatiH paJcaviMzatizca / caturviMzatirekaviMzatizcaturviMzatiH saptaviMzatizca / / 1 / triMzatrayastriMzadapi ca caturviMzatiH SaDDizati- // 209 // raSTaviMzatizca / triMzavAtriMzadapi ca SoDazamAseSu tpodivsaaH|| 2 // paJcadaza dazASTa SaT paJca catvAraH trayastrayazca paJcasu / paJcasu dvau dvau ca tathA SoDazamAseSu paarnnkdivsaaH|| |tsarAditapa 3 // Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 210 // sUtram 93 bahumAnaprakarSAdAzritena, tathA kalyANena nIrogatAkAraNena, zivena zivahetunA, dhanyena dharmadhanasAdhunA mAGgalyena duritopazama 2 zatake gaNaratnasaMvatsara- sAdhunA, sazrIkeNa samyakpAlanAtsazobhena, udagreNonnataparyavasAnenottarottaraM vRddhimatetyarthaH, udAtteno uddezakaH1 ucchvAsaH tapoyantramidam nnatabhAvavatA, uttameNamityUcaM tamaso'jJAnAdyattattathA tena jJAnayuktenetyarthaH, uttamapuruSAsevitatvAdvottamena, skandakazca mAsa tapodi. | pA. di. udAreNaudAryavatA niHspRhatvAtirekAta, mahAnubhAgena mahAprabhAveNa sukkitti zuSko nIrasazarIratvAllakkhe / skandakatti bubhukSAvazena rUkSIbhUtatvAt, asthIni carmAvanaddhAni yasya so'sthicarmAvanaddhaH, kiTikiTikA critm| nirmAsAsthisambandhyupavezanAdikriyAsamutthaH zabdavizeSastAM bhUtaH prApto yaH sa kiTikiTikAbhUtaH, kRtaGgalA nagarIta: chatrakRzaH durbalaH, dhamanIsantato nADIvyApto mAMsakSayeNa dRzyamAnanADIkatvAt, jIvaMjIveNaM ti, anusvAra- palAzacaityata: niSkramaNaikAsyAgamikatvAjjIvajIvena jIvabalena gacchati na zarIrabalenetyarthaH, bhAsaMbhAsitte tyAdau kAlatrayanirdezaH, dazAGgAdhyayanagilAi tti glAyati glAno bhavati / se jahA nAmae tti se tti yathArthaH, yatheti dRSTAntArthaH, nAmeti bhikSupratimA guNaratnasaMvasambhAvanAyAm, iti vAkyAlaGkAre, kaTThasagaDiya tti kASThabhRtA zakaTikA kASThazakaTikA pattasagaDiya tsarAditapatti palAzAdipatrabhRtA gantrI pattatilabhaMDagasagaDiya tti patrayuktatilAnAM bhANDakAnAMca mRnmayabhAjanAnAM karmAdibhirA tmAnaM bhAvayanbhRtA gantrItyarthaH tilakaTThagasagaDiya tti kvacitpAThaH pratItArthaH, eraNDakaTThasagaDiya tti, eraNDakASTha tisstthti| mayyeraNDakASThabhRtA vA zakaTikA, eraNDakASThagrahaNaM ca teSAmasAratvena tacchakaTikAyAH zuSkAyAH // 210 // satyA atizayena gamanAdau sazabdatvaM syAditi, aGgArazakaTikA, aGgArabhRtA gantrI uNhe diNNA sukkA samANI ti vizeSaNadvayaM kASThAdInAmAANAmeva saMbhavatIti yathAsambhavamAyojyamiti hutAzana iva 103>>mmmmmrrrrr 407 Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 211 // skandaka bhasmarAzipraticchannaH taveNaM teeNaM ti tapolakSaNena tejasA, ayamabhiprAyaH yathA bhasmacchanno'gnirbahirvRttyA tejorahito'ntarvRttyA 2 zatake tujvalati, evaM skandako'pyapacitamAMsazoNitatvAhirnistejA antastuzubhadhyAnatapasA jvltiiti||13||uktmevaarthmaah-0 uddezaka:1 ucchvAsaH 18(apUrNam) teNaM kAleNaM 2 rAyagihe nagare jAva samosaraNaM jAva parisA paDigayA, taeNaM tassa khaMdayassa aNa0 aNNayA kayAi skandakazca puvvarattAvarattakAlasamayaMsi dhammajAgariyaM jAgaramANassa imeyArUve abbhatthie ciMtie jAva samuppajjitthA- evaM khalu ahaM imeNaM sUtram 94 eyArUveNaM orAleNaM jAva kise dhamaNisaMtae jAte jIvaMjIveNaM gacchAmi jIvaMjIveNaM ciTThAmi jAva gilAmi jAva evAmeva ahaMpi critm| sasaiMga0 sasaI ci0 taM atthi tA me uTThANe kamme bale vIrie purisakkAraparakkame taMjAva tA me atthi u0 ka0 bale vIrie purisakkArapara0 tapaskarmaNA zuSkadhamanIjAva ya me dhammAyarie dhammovadesae samaNe bha0 mahA0 jiNe suhatthI viharai tAva tA me seyaM kallaM pAuppabhAyAe rayaNIe phullappala- sNttojaatH| dharmajAgarikamalakomalummilliyaMmi ahApAMDure pabhAe rattAsoyappakAsa kiMsuya suyamuha guMjaddha rAgasarise kamalAgara saMDa bohae uTThiyaMmi sUre sahassarassiMmi diNayare teyasA jalaMte samaNaM bha0 mahA0 vaMdittA jAva pabruvAsittA samaNeNaM bha0 mahA0 abbhaNuNNAe samANe sayameva manoratho bhagavadanupaMca mahavvayANi ArovettA samaNA ya samaNIo ya khAmettA tahArUvehiM therehiM kaDAIhiM saddhiM vipulaM pavvayaM saNiyaM 2 durUhittA jJAdi meghaghaNasannigAsaMdevasannivAtaMpuDhavIsilAvaTTayaM paDilehittA dabbhasaMthArayaM saMtharittA danbhasaMthArovagayassasaMlehaNAjosaNAjUsiyassa bhattapANapaDiyAikkhiyassa pAovagayassa kAlaM aNavakaMkhamANassa viharittae ttikaTThaevaM saMpehei rattA kallaM pAuppabhAyAe rayaNIe jAva jalate jeNeva samaNe bhaga0 jAva paJjuvAsati, khaMdayA i samaNe bha0 mahAvIre khaMdayaM aNa0 evaM va0- se nUNaM tava khaMdayA! puvvarattAvarattakAlasa0 jAva jAgaramANassa imeyArUve abbhatthie jAva samuppajjitthA- evaM khalu ahaM imeNaM eyArUveNaM taveNaM orAleNaM vipuleNaM taM ceva jAva kAlaM aNavakaMkhamANassa viharittae ttikaTTha evaM saMpeheti rattA kallaMpAuppabhAe jAva jalaMte jeNeva kA'nazana BRUAROARDA Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 212 // mama aMtie teNeva havvamAgae, se nUNaM khaMdayA! aDhe sama??, haMtA atthi, ahAsuhaM devANuppiyA! mA paDibaMdhaM // sUtram 14 // 18(apUrNam) puvvarattAvarattakAlasamayaMsi tti pUrvarAtrazca rAtreH pUrvo bhAgaH, apararAtrazcApakRSTA rAtriH pazcimatadbhAga ityarthaH, tallakSaNo yaH kAlasamayaH kAlAtmaka: samayaHsa tathA tatra, athavA pUrvarAtrApararAtrakAlasamaya ityatra rephalopAt puvvarattAvarattakAlasamayaMsi tti syAd, dharmajAgarikAM jAgrataH kurvata ityarthaH, taM atthi tA me tti tadevamapyasti tAvanmamotthAnAdi na sarvathA kSINamiti bhAvaH, taM jAva tA me atthi tti tattasmAdyAvatteti bhASAmAtre me mamAsti jAva ya tti yAvacca suhatthi tti zubhArthI bhavyAn prati suhastI vA puruSavaragandhahastI, etacca bhagavatsAkSiko'nazanavidhirmahAphalo bhavatItyabhiprAyeNa bhagavanirvANe zokaduHkhabhAjanaM mA bhUvamahamityabhiprAyeNa vA cintitamaneneti, kallami tyAdi, kallaM ti zvaH prAduH prAkAzye tataH prakAzaprabhAtAyAM rajanyAM phullotpalakamalakomalonmIlite phullaM vikasitaM tacca tadutpalaM ca phullotpalaM tacca kamalazca hariNavizeSaH phullotpalakamalau tayoH komalamakaThoramunmIlitam, dalAnAM nayanayozconmIlanaM yasmiMstattathA tasmin, athe ti rajanIvibhAtAnantaraM pANDure prabhAte raktAzokaprakAzena kiMzukasya zukamukhasya guJjArddhasya ca rAgeNa sadRzo yaH sa tathA tasmin,tathA kamalAkarA: hradAdayasteSu SaNDAni nalinISaNDAni teSAM bodhako yaH sa kamalAkaraSaNDabodhakastasminnutthite'bhyudgate, kasmin? ityAha sUre, punaH kimbhUte? ityAha kaDAIhiM ti, iha padaikadezAtpadasamudAyo dRzyastataH kRtayogyAdibhiriti syAt, tatra kRtA yogAH pratyupekSaNAdivyApArA yeSAM santi te kRtayogina AdizabdAt priyadharmANo dRDhadharmANa ityAdi gRhyata iti, viulaM ti vipulaM vipulAbhidhAnaM meghaghaNasaMnigAsaMti ghanameghasadRzaM sAndrajaladasamAnaM kAlakamityarthaH, devasaMnivArya ti devAnAM saMnipAtaH samAgamo ramaNIyatvAdyatra sa tathA tam, puDhavisilApaTTayaM ti pRthivIzilArUpa: paTTaka AsanavizeSaH pRthivIzilApaTTakaH, 2 zatake uddezakaH1 ucchavAsa: skandakazca sUtram 94 skndkcritm| tapaskarmaNA shusskdhmniisNttojaatH| dhrmjaagrikaa'nshnmnorthobhgvdnujnyaadi| // 212 // Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyahA zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 213 // kASThazilApi zilA syAdatastadvyavacchedAya pRthivIgrahaNam, saMlehaNAjUsaNAjUsiyassa tti saMlikhyatekRzIkriyate'nayeti saMlekhanA tapastasyA joSaNA sevA tayA juSTaH sevito jUSito vA kSapito yaH sa tathA tasya, bhattapANapaDiyAikkhiyassa tti pratyAkhyAtabhaktapAnasya, kAlaM ti maraNam, tikaTTi tikRtvedaM viSayIkRtya // 94 // 18(apUrNam) taeNaM se khaMdae aNa0 samaNeNaM bha0 mahA0 abbhaNuNNAe samANe haTThatuTTha jAva hayahiyae uThAe uDhei rattA samaNaM bha0 ma0 tikkhutto AyAhiNaM payAhiNaM karei rattA jAva namaMsittA sayameva paMca mahavvayAiM Aruhei rattA samaNeya samaNIo ya khAmei rattA tahArUvehiM therehiM kaDAIhiM saddhiM vipulaM pavvayaM saNiyaM 2 durUhei mehaghaNasannigAsaM devasannivAyaM puDhavisilAvaTTayaM paDilehei rattA uccArapAsavaNabhUmiM paDi0 2 tA dabbhasaMthArayaM saMtharai rattA puratthAbhimuhe saMpaliyaMkanisanne karayalapariggahiyaM dasanahaM sirasAvattaM matthae aMjaliM kaTTha evaM va0- namo'tthu NaM arahatANaM bhaga0 jAva saMpattANaM, namo'tthu NaM samaNassa bha0 ma0 jAva saMpAviukAmassa, vaMdAmiNaM bha0 tatthagayaM ihagate, pAsau me bhayavaM tatthagae ihagayaM tikaTTha vaM0 namaM0 2ttA evaM va0- puTviMpi mae samaNassa bha0 ma0 aMtie savve pANAivAe paccakkhAe jAvajjIvAe jAva micchAdasaNasalle pacca0 jAvajI0 iyANipi yaNaMsamaNassa bha0 ma0 aMtie savvaM pANAivAyaM paJcakkhAmi jAvajI0 jAva micchAdasaNasallaM pacca0, evaM savvaM a0 pANaM khA0 sA0 cauvvihaMpi AhAraM pacca0 jAvajI0, jaMpi ya imaM sarIraM i8 kaMtaM piyaM jAva phusaMtu ttikaTTaeyaMpiNaM carimehiM ussAsanIsAsehiM vosirAmi ttikaTu saMlehaNAjUsaNAjUsie bhattapANapaDiyAikkhie pAovagae kAlaM aNavakaMkhamANe viharati / taeNaM se khaMdae aNa0 samaNassa bha0 ma0 tahArUvANaM therANaM aMtie sAmAiyamAdiyAI ikkArasa aMgAI ahijjittA bahupaDipuNNAiMduvAlasavAsAiMsAmannapariyAgaMpAuNittA mAsiyAe saMlehaNAe attANaM jhUsittA sarTi bhattAI aNasaNAe chedettA AloiyapaDikvaMte samAhipatte ANupulvIe kaalge| 2 zatake | uddezakaH1 ucchvAsaH skandakazca sUtram 95-96 skndkcritm| vipulaparvatA''rohaNadarbhasaMstArakapAdopagamanapratyAkhyAnasamAdhiprApta kaalgtH| acyutakalpopapAtazcyutvAmahAvidehe setsyti| // 213 // Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 214 // sUtram 95 // taeNaM te therA bhagavaMto khaMdayaM aNa0 kAlagayaM jANittA parinivvANavattiyaM kAussaggaM kareMti rattA pattacIvarANi giNhaMti rattA vipulAo pavvayAo saNiyaM 2 paccoruhaMti rattA jeNeva samaNe bha0 ma0 teNeva uvA0 samaNaM bha0 ma0 vaMdaMti namasaMti rattA evaM va0- evaM khalu devANuppiyANaM aMtevAsI khaM nAmaM aNagAre pagaibhaddae pagativiNIe pa0uvasaMte pa0payaNukohamANamAyAlobhe miumaddavasaMpanne allINe bhaddae viNIe, se NaM devANuppiehiM abbhaNuNNAe samANe sayameva paMca mahavvayANi ArovittA samaNe ya samaNIo ya khAmettA amhehiM saddhiM vipulaM pavvayaM taM ceva niravasesaM jAva ANupuvvIe kAlagae ime ya se aayaarbhNdde| bhaMte tti bhagavaM goyame samaNaM bha0 ma0 vaM0 namaM0 2ttA evaM va0- evaM khalu devANuppiyANaM aMtevAsI khaMdae nAmaM aNa kAlamAse kAlaM kiccA kahiM gae? kahiM uvavaNNe?, goyamAi samaNe bha0 mahA0 bha0 goyama evaM va0- evaM khalu goyamA! mama aMtevAsI khaM nAmaM aNa0 pagatibha0 jAva seNaMmae abbhaNuNNAe samANe sayameva paMca mahavvayAI AruhettAtaMcevasavvaM avisesiyaM neyavvaMjAva AlotiyapaDikvaMte samAhipatte kAlamAse kAlaM kiccA accue kappe devattAe uvavaNNe, tattha NaM atthegaiyANaM devANaM bAvIsaM sAgarovamAI ThitI pa0, tassa NaM khaMdayassavi devassa bAvIsaM sAgarovamAiM ThitI pa0 / se NaM bhaMte! khaMdae deve tAo devalogAo AukkhaeNaM bhavakkha0 ThitIkha0 aNaMtaraM cayaM caittA kahiM gacchihiti? kahiM uvavaji0?, goyamA! mahAvidehe vAse sijjhihiti bujjhi0 mucci0 parinivvA0 savvadukkhANamaMtaM krehiti||suutrm 96 ||khNdosmtto|| bitIyasayassa pddhmo||2-1|| 18(apUrNam) evaM saMpehei tti, evamuktalakSaNameva saMprekSate paryAlocayati saGgatAsaGgatavibhAgataH, uccArapAsavaNabhUmiM paDilehei tti pAdapopagamanAdArAduccArAdestasya karttavyatvAduccArAdibhUmipratyuprekSaNaM na nirarthakam, saMpaliyaMkanisaNNe tti padmAsanopaviSTaH 2 zatake uddezakaH1 ucchvAsaH skandakazca sUtram 95-96 skndkcritm| vipulaparvatA''rohaNadarbhasaMstArakapAdopagamanapratyAkhyAnasamAdhiprApta kaalgtH| acyutakalpopapAtazcyutvAmahAvidehe setsyti| // 214 // Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 215 // sirasAvattaM ti zirasAprAptamaspRSTam, athavA zirasyAvartta AvRttirAvarttanaM paribhramaNaM yasyAsau saptamyalopAcchirasyAvatastam, saDhi bhattAI ti pratidinaM bhojanadvayasya tyAgAtriMzatA dinaiH SaSTirbhaktAni tyaktAni bhavanti, aNasaNAe tti prAkRtatvAdanazanena cheitta tti chittvA parityajya AloiyapaDikate tti, AlocitaM gurUNAM niveditaM yadaticArajAtaM tat pratikrAntamakaraNaviSayIkRtaM yenAsAvAlocitapratikrAntaH, athavA''locitazcAsAvAlocanAdAnAt pratikrAntazca mithyAduSkRtadAnAdAlocitapratikrAntaH // 95 // pariNivvANavattiyaM ti parinirvANaM maraNaMtatra yaccharIrasya pariSThApanaM tadapi parinirvANameva tadeva pratyaya: heturyasya sa parinirvANapratyayo'tastam, kahiM gae tti kasyAM gatau kahiM uvavaNNe tti kva devalokAdau? iti / egaiyANaM ti, ekeSAM na tu srvessaam| Aukkhae NaM ti, AyuSkakarmadalikanirjaraNena bhavakkhaeNaM ti devabhavanibandhanabhUtakarmaNAM gatyAdInAM nirjaraNena ThitikkhaeNaM ti, AyuSkakarmaNaH sthitervedanena, aNaMtaraM ti devabhavasambandhinam, cayanti zarIram, caitta tti tyaktvA, athavA cayaM ticyavaM cyavanam, caitta tti cyutvA kRtvAnantaraM kva gamiSyati? ityevamanantarazabdasya sambandhaH kArya iti / / 96 // dvitIyazate prthmH|| 2 zatake uddezakaH1 ucchavAsa: skandakazca sUtram |95-96 skndkcritm| vipulaparvatA''rohaNadarbhasaMstArakapAdopagamanapratyAkhyAnasamAdhiprApta kaalgtH| acyutakalpopapAtazcyutvAmahAvidehe setsyti| uddezaka: 2 // 215 // atha dvitIya Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH, keNa vA maraNeNa maramANe jIve vaDDai tti prAguktam, maraNaM ca mAraNAntikasamuddhAtena samavahatasyAnyathA ca bhavatIti samudghAtasvarUpamihocyate, ityevaMsambandhasyAsyedamAdisUtram tasyAnyathAnya cAyamabhisambandhAyazatake dvitIyodeza Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 zatake uddezaka:2 zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 216 // smuddhaatH| sUtram 97 saptasamuddhAta praznAH / 19 kati NaM bhaMte! samugghAyA pa0?, goyamA! satta samugghAyA pa0, taMjahA- vedaNAsamugghAe evaM samugghAyapadaM chAumatthiyasamugghAyavakhaMbhANiyavvaM, jAva vemANiyANaM kasAyasamugghAyA appAbahuyaM / 20 aNagArassaNaMbhaMte! bhAviyappaNo kevalisamugdhAya jAva sAsayamaNAgayaddhaM ciTuMti, samugghAyapadaMneyavvaM ||suutrm 97 // bitIyasae bitIyoddeso bhANiyavvo // 2-2 // 19(20) kai NaM bhaMte! samugghAe tyAdi, tatra hana hiMsAgatyoriti vacanAddhananAni ghAtAH sam, ekIbhAve, ut prAbalyena / tatazcaikIbhAvena prAbalyena ca ghAtAH samuddhAtAH, atha kena sahakIbhAvaH?, ucyate, yadA''tmA vedanAdisamuddhAtagato bhavati tadA vedanAdyanubhavajJAnapariNata eva bhavatIti vedanAdyanubhavajJAnena sahakIbhAvaH, atha prAbalyena ghAtAH katham?, ucyate, yasmAdvedanAdisamuddhAtapariNato bahUn vedanIyAdikarmapradezAn kAlAntarAnubhavayogyAnudIraNAkaraNenAkRSya, udaye prakSipyAnubhUya nirjarayati, AtmapradezaiH saha zliSTAn zAtayatItyarthaH, ataH prAbalyena ghAtA iti / satta samugghAya tti vedanAsamuddhAtAdayaH, ete ca prajJApanAyAmiva draSTavyAH, ata evAha chAumatthie tyAdi, chAumatthiyasamugghAyavajjaM ti kai NaM bhaMte! chAumatthiyA samugghAyA paNNatte tyAdisUtravarjitaM samugghAyapayaM ti prajJApanAyAH SaTtriMzattamapadaM samudghAtArthamiha netavyam, taccaivam kai NaM bhaMte! samugghAyA pa.?, goyamA! satta samugghAyA pa0, taMjahA- veyaNAsamugghAe kasAyasamugghAe ityAdi, iha saGgahagAthA veyaNa 1 kasAya 2 maraNe 3 veubviya 4 teyae ya 5 AhAre 6 / kevalie ceva 7 bhave jIvamaNussANa sttev||1||jiivpde manuSyapade ca sapta vAcyAH , nArakAdiSu tu yathAyogamityarthaH, tatra vedanAsamuddhAtena samuddhata AtmA vedanIyakarmapudgalAnAMzAtaM karoti, kaSAyasamuddhAtena kaSAyapudgalAnAM mAraNAntikasamudghAtenAyuHkarmapudgalAnAM vaikurvikasamuddhAtena samuddhato jIvaH pradezAn zarIrAdahirniSkAzya zarIraviSkambhabAhalyamAtramAyAmatazca saGkhayeyayojanAni daNDaM nisRjati nisRjya ca yathAsthUlAn vaikriyazarIranAmakarmapudgalAn prArabaddhAn // 216 // Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 217 // zAtayati yathAsUkSmAMzcAdatte, yathoktam veubviyasamugghAeNaM samohaNai rattA saMkhejjAiM joyaNAI daMDa nisirai rattA ahAbAyare poggale parisADei ahAsuhume poggale Aiyai tti, evaM taijasAhArakasamuddhAtAvapi vyAkhyeyau, kevalisamuddhAtena tu samuddhataH kevalI vedanIyAdikarmapudgalAn zAtayatIti, eteSu ca sarveSvapi samuddhAteSu zarIrAjjIvapradezanirgamo'sti, sarve caite'ntarmuhUrttamAnAH, navaraM kevaliko'STasAmayikaH, ete caikendriyavikalendriyANAmAditastrayo vAyunArakANAM catvAro devAnAM pnycendriytirshcaaN| ca paJca, manuSyANAM tu sapteti // 97 // dvitIyazate dvitIya uddezakaH // 2-2 // 2 zatake uddezaka:2 smuddhaatH| sUtram 97 saptasamuddhAta prazrAH / uddezaka:3 sUtram 98 ratnaprabhAyA AyAmAdi praznA : / ratnaprabhAyAM jIvosyotpannapUrvatA praznAH / ||dvitiiyshtke tRtiiyoddeshkH|| atha tRtIya Arabhyate, asya cAyamabhisambandhaH, dvitIyoddezake samuddhAtAH prarUpitAH, teSu ca mAraNAntikasamuddhAtaH, tena ca samavahatAH kecitpRthivISUtpadyanta itIha pRthivyaH pratipAdyante, ityevaMsambandhasyAsyedamAdisUtram 21 kati NaM bhaMte! puDhavIo pannattAo?, jIvAbhigame neraiyANaM jo bitio uddeso so neyavvo, puDhaviM ogAhittA nirayA saMThANameva bAhallaM / (vikkhaMbhaparikkhevo vaNNo gaMdho ya phAsoya // 1 // ) 22 jAva kiM savvapANA uvavaNNapuvvA?, haMtA goyamA! asatiM aduvA annNtkhutto|| sUtram 18||puddhvii uddeso // 2-3 // 21 kaiNaM bhaMte! puDhavIo ityAdi, iha ca jIvAbhigame nArakadvitIyoddezakArthasaGgrahagAthA puDhavI ogAhittA nirayA saMThANameva (r) vaikriyasamuddhAtena samavahanti 2tya saGkhyeyAni yojanAni yAvaddaNDaM niHsRjati rajya ca yathAbAdarAn pudgalAn parizATayati yathAsUkSmAn pudgalAnAdatte / Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatya zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 218 // praznAH / baahllN| vikkhaMbhaparikkhevo vaNNo gaMdho ya phAso y||1|| sUtrapustakeSu ca pUrvArddhameva likhitam, zeSANAM vivakSitArthAnAM 2 zatake uddezaka:3 yAvacchabdena sUcitatvAditi, tatra puDhavi tti pRthivyo vAcyAH, tAzcaivam, kai NaM bhaMte! puDhavIo paNNattAo?, goyamA! satta, sUtram 98 taMjahA- rayaNappabhe tyAdi, ogAhittA niraya tti pRthivImavagAhya kiyaDUre narakAH? iti vAcyam, tatrAsyAM ratnaprabhAyAmazIti- ratnaprabhAyA AyAmAdi sahasrottarayojanalakSabAhalyAyAmuparyekaM yojanasahasramavagAhyAdho'pyekaM varjayitvA triMzannarakalakSANi bhavanti, evaM zarkarA-2 praznAH / prabhAdiSu yathAyogaM vAcyam, saMThANameva tti narakasaMsthAnaM vAcyam, tatra ya AvalikApraviSTAste vRttAstryamrAzcaturazrAzca, itare tu ratnaprabhAyAM jIvasyonAnAsaMsthAnAH, bAhallaM ti narakANAM bAhalyaM vAcyam, tacca trINi yojanasahasrANi, katham?, adha ekaM madhye zuSirameka- tpannapUrvatA mupari ca saGkoca ekamiti, vikhaMbhaparikkhevotti, etau vAcyau, tatra saGkhyAtavistRtAnAM saGkhyAtayojana AyAmo viSkambhaH uddezakaH 4 parikSepazca, itareSAMtvanyatheti / tathA varNAdayo vAcyAH, te cAtyantamaniSTA ityAdi bahu vaktavyaM yAvadayamuddezakAntaH, yaduta indriya 22 kiMsavvapANA? ityAdi, asya caivaM prayogaH, asyAM ratnaprabhAyAM triMzannarakalakSeSu kiM sarve prANAdaya utpannapUrvAH, atrottaram, saMsthAnaasaI ti, asakRdanekazaH, idaM ca velAdvayAdAvapi syAdato'tyantabAhulyapratipAdanAyAha, aduva tti, athavA aNaMtakhuttotti, viSayAdi anantakRtvo'nantavArAniti // 98 // dvitIyazate tRtIyaH // 2-3 // alokasya sparzanAdi // dvitIyazatake cturthoddeshkH|| tRtIyoddezake nArakA uktAH, te ca paJcendriyA itIndriyaprarUpaNAya caturthoddezakaH, tasya cAdisUtram23 kati NaM bhaMte! iMdiyA pa0?, goyamA! paMciMdiyA pa0, taMjahA- paDhamillo iMdiyauddeso neyavvo, saMThANaM bAhallaM pohattaM jAva sUtram 99 praznAH / praznAH / // 218 // Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 219 // indriya praznA : / praznAH / alogo|| sUtram 99 // iNdiyuddeso||2-4|| 2 zatake 23 paDhamillo iMdiyauddesao neyavvotti prajJApanAyAmindriyapadAbhidhAnasya paJcadazapadasya prathama uddezako'tra netavyo'dhyetavyaH, uddezakaH4 sUtram 99 tatra ca dvAragAthA saMThANaM bAhallaM pohattaM kipesogaaddhe| appAbahupuTThapaviTThavisaya aNagAra aahaare||1|| iha ca sUtrapustakeSu dvAra saMsthAnatrayameva likhitam,zeSAstu tadarthA yAvacchabdena sUcitAH, tatra saMsthAnaM zrotrAdIndriyANAMvAcyam, taccedaM-zrotrendriyaM kadamba-8 viSayAdi puSpasaMsthitaM cakSurindriyaM masUrakacandrasaMsthitaM masUrakamAsanavizeSazcandraH zazI, athavA masUrakacandro dhAnyavizeSadalam, alokasya ghrANendriyamatimuktakacandrakasaMsthitam, atimuktacandrakaH puSpavizeSadalam, rasanendriyaM kSuraprasaMsthitaMsparzanendriyaM nAnA''kAram, sparzanAdi bAhallaM ti, indriyANAM bAhalyaM vAcyam, taccedaM, sarvANyaGgalAsaGkhayeyabhAgabAhalyAni, pohattaM tti pRthutvam, taccedam, zrotracakSuTNAnAmaGgalAsaGkhyeyabhAgo jihvendriyasyAGgalapRthaktvaMsparzanendriyasya ca zarIramAnam, kaipaesa titi,anantapradezaniSpannAni paJcApi, ogADhe tti, asaGkhayeyapradezAvagADhAni, appAbahu tti sarvastokaM cakSuravagAhatastataH zrotraghrANarasanendriyANi krameNa saGkhyAtaguNAni tataH sparzanaM tvasaGkhayeyaguNamityAdi, puTTapaviTTha tti zrotrAdIni cakSUrahitAni spRSTamarthaM praviSTaM ca gRhNanti, visaya tti sarveSAM jaghanyato'GgalasyAsaGkhayeyabhAgo viSayaH, utkarSatastu zrotrasya dvAdaza yojanAni, cakSuSaH sAtirekaM lakSam, zeSANAM ca nava yojanAnIti, aNagAre tti, anagArasya samuddhAtagatasya ye nirjarApudgalAstAnna chadmastho manuSyaH pazyatIti, AhAre tti nirjarApudgalAnnArakAdayo na jAnanti na pazyantyAhArayanti cetyevamAdi bahu vAcyam / atha kimanto'yamuddezakaH? 0 zrotraghrANendriye krameNa saGkhyAtaguNe tato rasanendriyaM saGkhyeyaguNaM tataH sparzanaM sngkhyeygunnmityaadi| 0 yadyapi cakSuSo'Ggalasya saGkhyeyabhAgo viSayaH arvAk tvanupalabdhistathApyatra sarveSAM sAmAnyena grahaNAjaghanyasya teSAmasaGkhyeyabhAgasya bhAvAdasaGgyeyeti / / Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka:5 zrIbhagavatyaGga zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 220 // ityAha yAvadloko'lokasUtrAntaH, taccedam, aloge NaM bhaMte! kiNNA phuDe kaihiM vA kAehiM phuDe?, goyamA! no dhammatthikAeNaM phuDe 2 zatake jAva no AgAsatthikAeNaM phuDe AgAsatthikAyassa deseNaM phuDe AkAsatthikAyassa paesehiM phuDe no puDhavikAieNaM phuDe jAva no8 anyatIrthika addhAsamaeNaM phuDe ege ajIvadavvadese agurulahue aNaMtehiM agurulahuyaguNehiM saMjutte savvAgAse aNaMtabhAgUNe tti / nAloko dharmAsti vicaarH| kAyAdinA pRthivyAdikAyaiH samayena ca spRSTo vyAptaH, teSAM tatrAsattvAt, AkAzAstikAyadezAdibhizca spRSTaH, teSAM tatra sUtram 100 anyayUthisattvAt, ekazcAsAvajIvadravyadezaH, AkAzadravyadezatvAttasyeti // 99 // dvitIyazate caturthaH // 2-4 // | kasya | nigraMthadeva pricaarnn||dvitiiyshtke pnycmoddeshkH|| dvivedaveda naadiprshnaaH| anantaramindriyANyuktAni, tadvazAcca paricAraNA syAditi tannirUpaNAya paJcamoddezakasyedamAdisUtram 24 aNNautthiyA NaM bhaMte! evamAikkhaMti bhAsaMti pannaveMti parUveMti, taMjahA- evaM khalu niyaMThe kAlagae samANe devabbhUeNaM appANeNaM se NaM tattha No anne deve no annesiM devANaM devIo ahijuMjiya 2 pariyArei 1No appaNacciyAo devIo abhimuMjiya 2 pariyArei 2 appaNAmeva appANaM viuvviya 2 pariyArei 3 egevi ya NaM jIve egeNaM samaeNaM do vede vedei, taMjahA- itthivedaM purisavedaMca, evaM parautthiyavattavvayA neyavvA jAva itthivedaMca purisvedNc|sekhmeyN bhaMte! evaM?, goyamA! jaNNaM te annautthiyA evamAikkhaMti jAva invedaMca pu0vedaMca, je te evamAhaMsumicchaM te evamAhaMsu, ahaM puNa goyamA! evamAtikkhAmi bhA0pa0 parU0 evaM khalu niyaMThe kAlagae samANe annayaresu devaloesu devattAe uvavattAro bhavanti mahiDiesujAva mahANubhAgesudUragatIsuciraTTitIesu, se NaM tattha deve bhavati mahiDDIe jAva dasa disAo ujjovemANe pabhAsemANe jAva pddiruuve| se NaM tattha anne deve annesiM devANaM / / 220 Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyA zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 221 // devIo abhimuMjiya 2 pariyArei 1 appaNacciyAo devIo abhimuMjiya 2 pariyArei 2 no appaNAmeva appANaM viubviya 2 2 zatake pariyArei 3, egeviya NaM jIve egeNaM samaeNaM egaM vedaM vedei, taMjahA- invedaM vA pu0vedaM vA, jaM samayaM itthivedaM vedei No taM samayaM uddezaka:5 anyatIrthika puru(ri)saveyaM ve0jaMsamayaM pu0veyaM ve0 no taM samayaM inveyaM ve0, inveyassa udaeNaM no purisavedaM ve0, pu0veyassa udaeNaM noinveyaM ve0, |vicaarH| evaM khalu ege jIve egeNaM samaeNaM egaM vedaM vedai, taMjahA- itthIveyaM vA pu0veyaM vA, itthI zveeNaM udineNaM purisaM patthei, puriso sUtram 100 anyayUthipu0veeNaM udineNaM itthiM patthei, dovi te annamannaM pattheMti, taMjahA- itthI vA purisaM purise vA itthiM / sUtram 100 // kasya 24 devabbhUeNaM ti devabhUtenAtmanA karaNabhUtena no paricArayatIti yogaH, se NaM ti, asau nirgranthadevaH tatra devaloke no naiva nigraMthadeva paricAraNaaNNe tti, anyAnAtmavyatiriktAn devAn surAn 1 tathA no'nyeSAM devAnAM sambandhinIrdevIrabhimuMjiya tti, abhiyujya vazIkRtyA dvivedavedazliSya vA paricArayati paribhuGkte No appaNacciyAo tti, AtmIyAH, appaNAmeva appANaM viuvviya tti strIpuruSarUpatayA nAdi prshnaaH| vikRtya, evaM ca sthite parautthiyavattavvayA Neyavva tti, evaM ceyaM jJAtavyA jaM samayaM itthiveyaM veei taM samayaM purisaveyaM veei jaM samayaM purisaveyaM veei taM samayaM itthiveyaM veei, itthiveyassa veyaNayAe purisaveyaM veei purisaveyassa veyaNayAe itthIveyaM veei, evaM khalu / ege'viya Nami tyaadi| mithyAtvaM caiSAmevam, strIrUpakaraNe'pi tasya devasya puruSatvAt puruSavedasyaivaikatra samaya udayo na strIvedasya, strIvedaparivRttyA vAstrIvedasyaiva na puruSavedodayaH, parasparaviruddhatvAditi / devaloesu tti devajaneSu madhya uvavattAro bhavaMti tti prAkRtazailyopapattArobhavantIti dRzyam, mahiDDie ityatra yAvatkaraNAdidaMdRzyam, mahajjuie mahAbale mahAyase mahAsokkhe mahANubhAge hAravirAiyavacche kaDayatuDiyathaMbhiyabhue truTikA bAhurakSikA, aMgayakuMDalamaTThagaMDakaNNapIDhadhArI, aGgadAni bAhvAbharaNavizeSAn kuNDalAni karNAbharaNavizeSAn mRSTagaNDAnicollikhitakapolAni karNapIThAni karNAbharaNavizeSAn dhArayatItyevaM // 22 Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 222 // zIlo yaH sa tathA, vicittahatthAbharaNe vicittamAlAmaulimauDe vicitramAlA ca kusumamrag maulau mastake mukuTaMca yasya sa tathA, ityAdi yAvadriddhIe juIe pabhAe chAyAe accIe teeNaM lesAe dasa disAo ujjovemANe tti tatrarddhiH parivArAdikA, yutiriSTArthasaMyogaH, prabhA yAnAdidIptiH, chAyA zobhA, arciH zarIrastharatnAditejojvAlA, tejaH zarIrArciH,lezyA dehavarNaH,ekArthAvate, uddyotayan prakAzakaraNena, pabhAsemANe tti prabhAsayan zobhayan, iha yAvatkaraNAdidaM dRzyam, pAsAie draSTuNAM cittaprasAdajanakaH, darisaNijje yaM pazyaccakSurna zrAmyati, abhirUve manojJarUpaH, paDirUvetti draSTAraM 2 prati rUpaM yasya sa tatheti, ekenaikadaika eva vedo vedyate, iha kAraNamAha, itthI itthiveeNami tyAdi // 100 // paricAraNAyAM kila garbhaH syAditi garbhaprakaraNam, tatra 25 udagaganbheNaM bhaMte! udagagabbhetti kAlato kevaccira hoi?, goyamA! jahanneNaM evaM samayaM ukkoseNaM chammAsA / / 26 tirikkhajoNiyaganbheNaM bhaMte! tirikkhajoNiyagabbhetti kA0 keva0 hoti?, goyamA! ja0 aMtomuhattaM u0 aTTha sNvcchraaii||27 maNussIganbhe NaM bhaMte! maNussIgabbhetti kA0 keva0 hoi?, goyamA! ja0 aMtomuhattaM u0 bArasa sNvcchraaii|suutrm 101 // 25 (26-27) udagagabbheNaM kvaci ddagagabbheNaM ti dRzyate, tatrodakagarbha: kAlAntareNa jalapravarSaNahetuH pudgalapariNAmaH, tasya cAvasthAnaM jaghanyataH samayaH, samayAnantarameva pravarSaNAt, utkRSTatastu SaNmAsAn, SaNNAM mAsAnAmupari varSaNAt, ayaM ca mArgazIrSapauSAdiSu vaizAkhAnteSu sandhyArAgameghotpAdAdiliGgo bhavati, yadAha pauSe samArgazIrSe sandhyArAgo'mbudAH sprivessaaH| nAtyarthaM mArgazire zItaM pausse'tihimpaatH||1|| ityAdi // 101 // 28 kAyabhavatthe NaM bhaMte! kAyabhatti kAlao keva0 hoi?, goyamA! ja0 aMtomuhuttaM u0 cauvvIsaM sNvcchraaii|suutrm 102 // 2 zatake uddezaka:5 anyatIrthika vicaarH| sUtram 101 udakatiryagmanuSyAdigarbha praznAH / sUtram 102 kAyabhavasthatA bIjakAlo prazrAH / // 222 // Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 223 // 29 maNussapaMceMdiyatirikkhajoNiyabIe NaM bhaMte! joNiyabbhUe kevatiyaM kAlaM saMciTThai?, goyamA! ja0 aMtomuhattaM u0 bArasa 2zatake uddezaka:5 muhuttaa|| sUtram 103 // anyatIrthika 28 (29) kAyabhavatthe NaM bhaMta ityAdi, kAye jananyudaramadhyavyavasthitanijadeha eva yo bhavo janma sa kAyabhavastatra tisstthti| vicaarH| yaH sa kAyabhavasthaH, sa ca kAyabhavastha iti, etena paryAyeNetyarthaH, cauvvIsaM saMvaccharAI ti strIkAye dvAdaza varSANi sthitvA / / sUtram 102-103 punarmatvA tasminnevAtmazarIra utpadyate dvAdazavarSasthitikatayA, ityevaM caturviMzatirvarSANi bhavanti / kecidAhuH, dvAdaza varSANi kAyabhavasthatA bIjakAlo sthitvA punastatraivAnyabIjena taccharIra utpadyate, dvAdazavarSasthitiriti // 102-(103) // prshraaH| 30 egajIve NaM bhaMte! joNie bIyabbhUe (egabhavaggahaNeNaM pra0) kevatiyANaM puttattAe havvamAgacchai?, goyamA! jahanneNaM ikkassa sUtram 104-106 vA doNhaM vA tiNhaM vA, ukkoseNaM sayapuhuttassa jIvANaM puttattAe havvamAgacchati // sUtram 104 // | putrabIjaM 31 egajIvassa NaM bhaMte! egabhavaggahaNeNaM ke0 jIvA puttattAe havvamAgacchaMti? goyamA! jaha0 ikko vA do vA tinni vA, ukko0 bIjaputrA maithunAsaMyamasayasahassapuhattaM jIvANaM puttattAe havvamAgacchaMti, 32 sekeNaTeNaM bhaMte! evaM vu0- jAva havvamAgacchai?, goyamA! itthIe ya purisassa praznAH / ya kammakaDAe joNIe mehuNavattie nAmaM saMjoe samuppajjai, te duhao siNehaM saMciNaMti 2 ttA tattha NaM jaha0 ekko vA do vA tiNNi vA ukko0 sayasahassapuhattaM jIvANaM puttattAe havvamAgacchaMti, se teNaTeNaM jAva hvvmaagcchdd'|suutrm 105 // 33 mehuNe NaM bhaMte! sevamANassa kerisie asaMjame kajai?, goyamA! se jahAnAmae kei purise rUyanAliyaM vA bUranAliyaM vA tatteNaMkaNaeNaM samabhidhaMsejjA erisaeNaMgoyamA! mehuNaM sevamANassa asaMjame kajai, sevaM bhaMte!2! jAva viharati ||suutrm 106 // 30 egajIveNaMbhaMta ityAdi, manuSyANAM tirazcAMcabIjaMdvAdaza muhUrtAnyAvadyonibhUtaM bhavati, tatazcagavAdInAMzatapRthaktvasyApi // 22 Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka:5 zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 224 // vicAraH sUtram prshraa:| bIjaMgavAdiyonipraviSTaM bIjameva, tatra ca bIjasamudAya ekojIva utpadyate, saca teSAM bIjasvAminAM sarveSAM putro bhavatItyata 2 zatake uktamukkoseNaM sayapuhuttasse tyAdi // 104 // anyatIrthika 31 sayasahassapuhuttaM ti matsyAdInAmekasaMyoge'pizatasahasrapRthaktvaMgarbha utpadyate niSpadyate cetyekasyaikabhavagrahaNe lakSapRthaktvaM putrANAM bhavatIti, manuSyayonau punarutpannA api bahavo na niSpadyanta iti / 32 itthIe purisassa yetyetasya mehuNavattie nAma saMyoge |104-106 samuppajjatI tyanena sambandhaH, kasyAmasA utpadyate? ityAha kammakaDAe joNIe ti nAmakarmanirvarttitAyAM yonau, athavA karma putrabIja bIjaputrA madanoddIpako vyApArastat kRtaM yasyAMsA karmakRtA'tastasyAM maithunasya vRttiH pravRttiryasminnasau maithunavRttiko maithunaM vA prtyyH| maithunAsaMyamaheturyasminnasau svArthikekapratyaye maithunapratyayikaH, nAmaM ti nAma nAmavatorabhedopacArAdetannAmetyarthaH saMyogaH saMparkaH, ta iti sUtram 107 strIpuruSau duhao tti, ubhayataH sneha retaHzoNitalakSaNaM saMcinutaH sambandhayataH iti // 105 // tuGgikA| mehuNavattie nAmaM saMjoe tti prAguktam, atha maithunasyaivAsaMyamahetutAprarUpaNasUtraM 33 rUyanAliyaM va tti rUtaM karpAsavikAra- Rddhivyava saayaadi| staddhRtA nAlikA zuSiravaMzAdirUpA rUtanAlikA tAm, evaM bUranAlikAmapi, navaraMbUraMvanaspativizeSAvayavavizeSaH, samabhi- labdhArthAdiddhaMsejjatti rUtAdisamabhidhvaMsanAt, iha cAyaM vAkyazeSo dRzyaH, evaM maithunaM sevamAno yonigatasattvAn mehanenAbhidhvaMsayet, ete ca kila granthAntare paJcendriyAH zrUyanta iti, erisae Na mityAdica nigamanamiti // 106 // pUrva tiryamanuSyotpattirvicAritA, atha devotpattivicAraNAyAH prastAvanAyedamAha 34 taeNaM samaNe bha0 mahAvIre rAyagihAo nagarAo guNasilAoceiyAopaDinikkhamai rattA bahiyA jaNavayavihAraM viharati! teNaM kAleNaM 2 tuMgiyA nAma nagarI hotthA vaNNao, tIse NaM tuMgiyAe nagarIe bahiyA uttarapuracchime disIbhAe puSphavatie nAmaMcetie shraavkaaH| arthaparamArthAdipratilAbhatapa:karmAdi // 224 // Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka: 5 zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 225 // hotthA, vaNNao, tattha NaM tuMgi0 nayarIe bahave samaNovAsayA parivasaMti aDDA dittA vicchiNNavipulabhavaNasayaNAsaNajANa- 2 zatake vAhaNAiNNA bahudhaNabahujAyarUvarayayA AogapaogasaMpauttA vicchaDDiyavipulabhattapANA bahudAsIdAsagomahisagavelayappabhUyA | anyatIrthika bahujaNassa aparibhUyA abhigayajIvAjIvA uvaladdhapuNNapAvA AsavasaMvaranijjarakiriyAhikaraNabaMdhamokkhakusalA asahejadevA vicaarH| suranAgasuvaNNajakkharakkhasa kiMnarakiMpurisagarulagaMdhavvamahoragAdIehiM devagaNehiM niggaMthAopAvayaNAo aNatikkamaNijjA NiggaMthe sUtram 107 | tuGgikApAvayaNe nissaMkiyA nikaMkhiyA nivvitigicchA laddhaTThA gahiyaTThA pucchiyaTThA abhigayaTThA viNicchiyaTThA aTThimiMjapemmANurAgarattA | shraavkaaH| RddhivyavaayamAuso! niggaMthe pAva0 aDhe ayaM paramaTTe sese aNaDhe UsiyaphalihA avaMguyaduvArA ciyattaMteuragharappavesA bahUhiM sIlavvayaguNa |saayaadi| veramaNapaJcakkhANaposahovavAsehi, cAuddasaTThamuddiThThapuNNamAsiNIsupaDipunnaM posaha sammaM aNupAlemANe samaNe niggaMthe phAsuesa- labdhArthAdi arthaparamArthANijjeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM vatthapaDiggahakaMbalapAyapuMchaNeNaM pIDhaphalagasenAsaMthAraeNaM osahabhesajeNa ya paDilAbhemANA dipratilAbhaahApaDiggahiehiM tavokammehiM appANaM bhAvemANA viharaMti // sUtram 107 // tapa:karmAdi34 aDDatti, AtyA dhanadhAnyAdibhiH paripUrNAH, ditta tti dIptAH prasiddhAH, haptA vA darpitAH, vicchinnavipulabhavaNasayaNAsaNajANavAhaNAiNNA vistIrNAni vistAravanti vipulAni pracurANi bhavanAni gRhANi zayanAsanayAnavAhanairAkIrNAni yeSAMka te tathA, athavA vistIrNAni vipulAni bhavanAni yeSAM te zayanAsanayAnavAhanAni cAkIrNAni guNavanti yeSAM te tathA, tatra yAnaM gaLyAdi, vAhanaM tvazvAdi, bahudhaNabahujAyarUvarayayA bahu prabhUtaM dhanaM gaNimAdikaM tathA bahu eva jAtarUpaM suvarNa rajataM ca rUpyaM yeSAMte tathA, AogapaogasaMpauttA''yogo dviguNAdi vRddhyA'rthapradAnaM prayogazcakalAntaraM tau saMprayuktau vyApAritau yaiste tathA, vicchaDDiyaviulabhattapANA vicchaditaM vividhamujjhitaM bahulokabhojanata ucchiSTAvazeSasambhavAt, viccharditaMvA vividha ratAH / Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatya zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 226 // sUtram 107 vicchittimadvipulaM bhaktaMca pAnakaMca yeSAM te tathA, bahudAsIdAsagomahisagavelagappabhUyA bahavo dAsIdAsA yeSAM tegomahiSagavelakAca 2 zatake uddezaka:5 prabhUtA yeSAM te tathA, gavelakA urabhrAH, bahujaNassa aparibhUyA bahorlokasyAparibhavanIyAH, Asave tyAdau kriyAH kAyikyAdikA, anyatIrthika adhikaraNaM gantrIyantrakAdi, kusala tti, AzravAdInAM heyopAdeyatAsvarUpavedinaH, asahejje tyAdi, avidyamAnaM sAhAyyaM para vicaarH| sAhAyakamatyantasamarthatvAdyeSAM te'sAhAyyAste ca te devAdayazceti karmadhArayaH, athavA vyastamevedaM tenAsAhAyyAApadyapi tuGgikAdevAdisAhAyakAnapekSAH svayaM kRtaM karma svayameva bhoktavyamityadInamanovRttaya ityarthaH, athavA pASaNDibhiH prArabdhAH samyaktvA- shraavkaaH| RddhivyavavicalanaM prati na parasAhAyyamapekSante, svayameva tatpratighAtasamarthatvAjinazAsanAtyantabhAvitatvAcceti, tatra devA vaimAnikAH, saayaadi| asure ti, asurakumArAH, nAga tti nAgakumArAH, ubhaye'pyamI bhavanapativizeSAH, suvaNNa tti sadvarNA jyotiSkA yakSarAkSasa- labdhArthAdi arthaparamArthAkiMnarakiMpuruSA vyantaravizeSAH, garula tti garuDadhvajAH suparNakumArA bhavanapativizeSA gandharvA mahoragAzca vyantaravizeSAH, dipratilAbhaaNatikkamaNijja tti, anatikramaNIyA acAlanIyAH, laTTha tti, arthazravaNAd gahiyaTTha tti, arthAvadhAraNAt, pucchiyaTTha tti tapa:karmAdi ratAH / sAMzayikArthapraznakaraNAt, abhigahiyaTTha tti pranitArthasyAbhigamanAt, viNicchiyaha tti, aidamparyArthasyopalambhAdata evATThimiMjapemmANurAgarattA, asthIni ca kIkasAni miJjA ca tanmadhyavartI dhAturasthimijAstAH premAnurAgeNa sarvajJapravacanaprItirUpa kusumbhAdirAgeNa raktA iva raktA yeSAM te tathA, athavAsthimiJAsu jinazAsanagatapremAnurAgeNa raktA ye te tathA, kenollekhana? ityAha, ayamAusa vityAdi, ayamiti prAkRtatvAdidamAuso tti, AyuSmanniti putrAdezamantraNam, sese tti zeSaM nirgranthapravacana-R vyatiriktaM dhanadhAnyaputrakalatramitrakupravacanAdikamiti, Usiyaphaliha tti, ucchritamunnataM sphaTikamiva sphaTikaM cittaM yeSAM ta / ucchritasphaTikAH maunIndrapravacanAvAptyA parituSTamAnasA ityartha iti vRddhavyAkhyA, anye tvAhuH, ucchrito'rgalAsthAnAdapanI Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 227 // 2 zatake uddezaka: 5 anyatIrthika gmnm| yorkIkRto na tirazcInaH kapATapazcAdbhAgAdapanIta ityarthaH, parigho'rgalA yeSAMta ucchritaparighAH, athavocchrito gRhadvArAdapagataH parigho yeSAMta ucchritaparighAH, audAryAtizayAdatizayadAnadAyitvena bhikSukANAM gRhapravezanArthamanargalitagRhadvArA ityarthaH, avaMguyaduvAre ti, aprAvRtadvArAH kapATAdibhirasthagita gRhadvArA ityarthaH, saddarzanalAbhena na kuto'pi pASaNDikAdbibhyati,zobhana-N vicaarH| mArga parigraheNodghATazirasastiSThantIti bhAva iti vRddhavyAkhyA, anye tvAH, bhikSukapravezArthamaudAryAdasthagitagRhadvArA ityarthaH, sUtram 108 tuGgikAyAM ciyattaMteuragharappavesA, ciyatto tti lokAnAM prItikara evAntaHpure vA gRhe vA pravezo yeSAM te tathA, atidhArmikatayA sarvatrAnA- jAtisaMpanna kutrikApaNazaGkanIyAsta ityarthaH, anye tvAhuH, ciyatto tti nAprItikaro'ntaHpuragRhayoH pravezaH ziSTajanapravezanaM yeSAM te tathA, anIrSyAlutA bhUtAdizrIpratipAdanaparaM cetthaM vizeSaNamiti, athavA ciyatto tti tyakto'ntaHpuragRhayoH parakIyayoryathAkathaJcitpravezo yaiste tathA, bahUhi / pApityAmityAdi, zIlavratAnyaNuvratAni, guNA guNavratAni viramaNAnyaucityena rAgAdinivRttayaH pratyAkhyAnAni pauruSyAdIni, pauSadhaM parvadinAnuSThAnaM tatropavAso'vasthAnaM pauSadhopavAsaH, eSAM dvandvo'tastairyuktA iti gamyam / pauSadhopavAsa ityuktam, pauSadhaM ca / yadA yathAvidhaM ca te kurvanto viharanti tadarzayannAha cAuddase tyAdi, ihoddiSTA, amAvAsyA, paDipuNNaM posahaM ti, AhArAdi-2 bhedAccaturvidhamapi sarvataH vatthapaDiggahakaMbalapAyapuMchaNeNaM ti, iha patagRhaM pAtraM pAdaproJchanaM rajoharaNaM pIDhe tyAdi pIThamAsanaM phalakamavaSTambhanaphalakaM zayyAvasatibRhatsaMstArako vA, saMstArako laghutaraH, eSAM samAhAradvandvo'tastena, ahApariggahiehiM ti yathApratipannai punarvAsaM nItaiH // 107 // 34(apUrNam) teNaM kAleNaM 2 pAsAvaccinnA therA bhagavaMto jAtisaMpannA kulasaM0 balasaM0 rUvasaM0 viNayasaM0 NANasaM0 daMsaNasaM0 carittasaM0 lajjAsaM0 lAghavasaM0 oyaMsI teyaMsI vaccaMsI jasaMsI jiyakohA jiyamANA jiyalobhA jiyaniddA jitiMdiyA jiyaparIsahA // 220 Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 228 // jIviyAsamaraNabhayavippamukkA jAva kuttiyAvaNabhUtA bahussuyA bahuparivArA paMcahiM aNagArasaehiM saddhiM saMparivuDA ahANupubviM 2 zatake caramANA gAmANugAmaM dUijjamANA suhaMsuheNaM viharamANA jeNeva tuMgiyA nagarI jeNeva pupphavatIe ceie teNeva uvAgacchaMti rattA uddezaka:5 anyatIrthika ahApaDirUvaM uggahaM ugiNhittA NaM saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANe viharaMti // sUtram 108 / / vicaarH| 34(apUrNam) thera tti zrutavRddhAH, rUvasaMpanna tti, iha rUpaM suvihitanepathyaM zarIrasundaratA vA tena saMpannA yuktA rUpasaMpannAH, sUtram 108 tuGgikAyAM lajjA0 lAghavasaMpanna tti lajjA prasiddhA saMyamo vA lAghavaM dravyato'lpopadhitvaM bhAvato gauravatyAgaH, oyaMsI ti, ojasvino jAtisaMpannamAnasAvaSTambhayuktAH teyaMsI ti tejasvinaHzarIraprabhAyuktAH, vaccaMsI ti varcasvinaH viziSTaprabhAvopetAvacasvino vA viziSTa kutrikApaNa bhUtAdizrIvacanayuktAH, jasaMsI ti khyAtimantaH, anusvArazcaiteSu prAkRtatvAt, jIviyAsamaraNabhayavippamukka tti jIvitAzayA maraNabhayena pAvA'patyAca vipramuktA ye te tathA, iha yAvatkaraNAdidaM dRzyaM tavappahANA guNappahANA guNAzca saMyamaguNAH, tapaHsaMyamagrahaNaM ceha tapaH gmnm| saMyamayoH pradhAnamokSAGgatAbhidhAnArtham, tathA karaNappahANA caraNappahANA tatra karaNaM piNDavizuddhyAdi caraNaM vratazramaNadharmAdi niggahappahANA nigraho'nyAyakAriNAMdaNDaH, nicchayappahANA nizcayo'vazyaMkaraNAbhyupagamastattvanirNayovA maddavappahANA ajjavappahANA nanu jitakrodhAditvAnmAIvAdipradhAnatvamavagamyata eva tatkiM mArdavetyAdinA?, ucyate, tatrodayaviphalatoktA / mArdavAdipradhAnatve tUdayAbhAva eveti, lAghavappahANA lAghavaM kriyAsu dakSatvaM khaMtippahANA muttippahANA evaM vijjAmaMtaveyabaMbhanayaniyamasaccasoyappahANA 'cArupaNNA' satprajJAH, sohI zuddhihetutvena zodhayaH suhRdo vA mitrANi jIvAnAmiti gamyam, aNiyANA appussuyA abahillesA susAmaNNarayA acchiddapasiNavAgaraNe ti, acchidrANyaviralAni nirdUSaNAni vA praznavyAkaraNAni yeSAM te tathA, tathA kuttiyAvaNabhUya tti kutrikaM svargamartyapAtAlalakSaNaM bhUmitrayaM tatsambhavaM vastvapi kutrikaM tatsaMpAdaka Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaha zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 229 // uddezaka:5 anyatIrthika vicaarH| ApaNaH haTTaH kutrikApaNastadbhUtAH samIhitArthasampAdanalabdhiyuktatvena sakalaguNopetatvena vA tadupamAH, saddhiM ti sArddha 2 zatake sahetyarthaH, saMparivRttAH samyakparivAritAH parikarabhAvena parikaritA ityarthaH paJcabhiH zramaNazataireva // 108 // 34(apUrNam) tae NaM tuMgiyAe nagarIe siMghADagatigacaukcaccaramahApahapahesu jAva egadisAbhimuhA NijjAyaMti, tae NaM tela samaNovAsayA imIse kahAe laTThA samANA haTThatuTThA jAva saddAveti rattA evaM va0- evaM khalu devANuppiyA! pAsAvaccejA therA bha0 sUtram 109 zramaNojAtisaMpannA jAva ahApaDirUvaM uggahaM uggiNhittA NaM saMjameNaMta0 a0 bhAve viharaMti, taMmahAphalaMkhalu devANuppiyA! tahArUvANaM pAsakAnAM pApityatherANaM bhaga0 NAmagoyassavi savaNayAe kimaMga puNa abhigamaNavaMdaNanamaMsaNapaDipucchaNapaJjuvAsaNayAe? jAva gahaNayAe?, taM pryupaasnaa| gacchAmoNaM devANuppiyA! there bhagavaMte vaMdAmo namajAva pajuvAsAmo, eyaM NaM iha bhave vA parabhave vA jAva aNugAmiyattAe bhavissatI tikaTu annamannassa aMtie eyamaTuM paDisuNeti rattA je0 sayAI 2 gihAI teNeva uvAga0 rattA NhAyA kayabalikammA kayakouyamaMgalapAyacchittAsuddhappAvesAiMmaMgallAiMvatthAiMpavarAI parihiyA appamahagyAbharaNAlaMkiyasarIrAsaehiM 2 gehehito paDinikkhamaMti rattA egayao melAyati rattA pAyavihAracAreNaM tuMgi0 nagarIemajhaMmajjheNaM Niga0 rattA jeNeva puSphavatIe ceie te0 uvAga0 rattA there bhagavaMte paMcaviheNaM abhigameNaM abhiga0, taMjahA-sacittANaMdavvANaM viusaraNayAe1 acittANaMdavvANaM aviusara02 egasADieNaM uttarAsaMgakaraNeNaM 3 cakkhupphAse aMjalippaggaheNaM 4 maNaso egattIkaraNeNaM5 jeNeva therA bha0 teNeva uvAga0 rattA tikkhutto AyAhiNaM payAhiNaM karei 2ttA jAva tivihAe paJjuvAsaNAe pajjuvAsaMti // sUtram 109 / / // 229 // 34(apUrNam) siMghADaga tti zRGgATakaphalAkAraM sthAnam, trikaM rathyAtrayamIlanasthAnam, catuSkaM rathyAcatuSkamIlanasthAnam, catvaraM bahutararathyAmIlanasthAnam, mahApatho rAjamArgaH, panthA rathyAmAtraM yAvatkaraNAdbahujaNasadde i ve tyAdi pUrvamAkhyAnamatra Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 230 // sUtram 110 zramaNo dRzyam, eyamaDhe paDisuNeti tti, abhyupagacchanti, sayAI 2 ti svakIyAni 2 kayabalikamma tti snAnAnantaraM kRtaM balikarma yaiH 2 zatake svagRhadevatAnAM te tathA, kayakouyamaMgalapAyacchittatti kRtAni kautukamaGgalAnyeva prAyazcittAni duHsvapnAdivighAtArthamavazya-01 uddezaka:5 anyatIrthika karaNIyatvAdyaiste tathA, anye tvAhuH, pAyacchitta tti pAdena pAde vA chuptAzcakSurdoSaparihArArthaM pAdacchuptAH, kRtakautukamaGgalAca vicaarH| te pAdacchuptAzceti vigrahaH, tatra kautukAni maSItilakAdIni, maGgalAni tu siddhArthakadadhyakSatadUrvAGkarAdIni, suddhappAvesAI ti zuddhAtmanAM vaiSyANi veSocitAni, athavA zuddhAni ca tAni pravezyAni ca rAjAdisabhApravezocitAni zuddhapravezyAni, vatthAI pAsaka praznAH pavarAI parihiya tti kvacidRzyate, kvacicca vatthAI pavaraparihiya tti, tatra prathamapATho vyakta :, dvitIyastu pravaraM yathAbhavatyevaM cAturyAma dhrmkthnm| parihitAH pravaraparihitAH pAyavihAracAreNaM ti pAdavihAreNa na yAnavihAreNa yazcArogamanaM sa tathA tena, abhigameNaM ti pratipattyA, saMyamatapAdiabhigacchanti tat samIpamabhigacchanti, saccittANaM ti puSpatAmbUlAdInAM viusaraNayAe tti vyavasarjanayA tyAgena, accittANaM ti phala prshnaaH| kAlikavastramudrikAdInAm, aviusaraNayAe tti, atyAgena, egasADieNaM ti, anekottarIyazATakAnAM niSedhArthamukta muttarAsaMgakaraNeNaM putrAdInA muttraanni| ti, uttarAsaGga uttarIyasya dehe nyAsavizeSaH cakSuHsparzo dRSTipAte, egattIkaraNeNaM ti, anekatvasyAnekAlambanatvasya, ekatvakaraNamekAlambanatvakaraNamekatrIkaraNaM tena, tivihAe paJjuvAsaNAe tti, iha paryupAsanAtraividhyaM manovAkkAyabhedAditi // 109 // 34(apUrNam) tae NaM te therA bhagavaMto tesiM samaNovAsayANaM tIse ya mahatimahAliyAe parisAe cAujAmaM dhamma parikaheMti jahA kesisAmissa jAvasamaNovAsiyattAe ANAe ArAhage bhavati jAva dhammo khio| taeNaM te samaNovAsayA therANaM bhaga0 aMtie dhamma soccA nisamma haTTha tuTTha jAva hayahiyayA tikkhutto AyAhiNappayAhiNaM kareMti rattA jAva tivihAe paJjuvAsaNAe paJjuvAsati 8 // 230 // Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 231 // rattA evaM va0-35 saMjame NaM bhaMte! kiMphale? tave NaM bhaMte! kiMphale?, tae NaM te therA bhagavaMto te samaNovAsae evaM va0- saMjame NaM 2 zatake uddezaka:5 ajjo! aNaNhayaphale tave vodANaphale, tae NaM te samaNovAsayA there bhagavaMte evaM va0- jati NaM bhaMte! saMjame aNaNhayaphale tave anyatIrthika vodANaphale 36 kiMpattiyaM NaM bhaMte! devA devaloesu uvavajaMti, tattha NaM kAliyaputte nAma there te samaNovAsae evaM va0-puvvataveNaM vicaarH| ajjo! devA devaloesu uva0, tattha NaM mehile nAma therete samaNovAsae evaM va0-puvvasaMjameNaM ajjo! devA devaloesu uva0, tattha NaM sUtram 110 zramaNoANaMdarakkhieNAma there te samaNovAsae evaM va0- kammiyAe ajo! devA devaloesu uva0, tatthaNaM kAsaveNAma therete samaNovAsae pAsaka praznA: cAturyAmaevaM va0-saMgiyAe ajo! devA devaloesu uva0, puvvataveNaM puvvasaMjameNaM kammiyAe saMgiyAe ajjo! devA devaloesu uva0, sacceNaM dhrmkthnm| esa aTTe nocevaNaM AyabhAvavattavvayAe, taeNaM te samaNovAsayA therehiM bhagavaMtehiM imAI eyArUvAiM vAgaraNAIvAgariyA samANA saMyamatapAdi phala prshnaaH| haTThatuTThA there bhagavaMte vaM0 namaM0 2ttA pasiNAIpucchaMti rattA aTThAI uvAdiyaMti rattA uTThAi uTTeti rattA there bhagavaMte tikkhutto vaMNamaM0 kAlikarattA therANaM bhagavaM aMtiyAo pupphavatiyAo ceiyAopaDinikkhamaMti rattA jAmeva disiMpAunbhUyA tAmeva disiM pddigyaa||te putrAdInA muttraanni| NaM te therA annayA kayAI tuMgiyAo puSphavaticeiyAo paDiniga0 rattA bahiyA jaNavayavihAraM viharai |suutrm 110 // 34(apUrNam) mahaimahAliyAe tti, Alapratyayasya svArthikatvAnmahAtimahatyAH, 35 aNaNhayaphale ttina, Azravo'nAzravaH, anAzravonavakarmAnupAdAnaM phalamasyetyanAzravaphalaH saMyamaH, vodANaphale tti dAplavane'thavA daipzodhana iti vacanAt vyavadAnaMpUrvakRtakarmavanagahanasya lavanaM prAkkRtakarmakacavarazodhanaM vA phalaM yasya tavyavadAnaphalaM tapa iti / 36 kiMpattiyaM ti kaH pratyayaH, kAraNaM yatra tat kiMpratyayaM?,niSkAraNameva devA devalokeSUtpadyante tapaHsaMyamoyoruktanItyA tdkaarnntvaaditybhipraayH|| puvataveNaMti pUrvatapaH sarAgAvasthAbhAvi tapasyA, vItarAgAvasthApekSayA sarAgAvasthAyAH pUrvakAlabhAvitvAt, evaM saMyamo' Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 232 // pyathAkhyAtacAritramityarthaH, tatazca sarAgakRtena saMyamena tapasAca devatvAvAptiH, rAgAMzasya karmabandhahetutvAt / kammiyAe tti 2 zatake karma vidyate yasyAsau karmI taddhAvastattA tayA karmitayA, anye tvAhuH, karmaNAM vikAraH kArmikA tayA'kSINena karmazeSeNa / uddezaka:5 anyatIrthika devatvAvAptirityarthaH, saMgiyAe ttisaGgo yasyAsti susaGgItadbhAvastattA tayA, sasaGgo hi dravyAdiSu saMyamAdiyukto'pi karma vicaarH| badhnAti tataH saGgitayA devatvAvAptiriti, Aha ca puvvatavasaMjamA hoti rAgiNo pacchimA arAgassa / rAgo saMgo vutto saMgA kamma sUtram 111 zrIgautamasyabhavo tennN||1||sccenn mityAdi satyo'yamarthaH, kasmAt? ityAha nocevaNa mityAdi naivAtmabhAvavaktavyatayA'yamarthaH, AtmabhAva bhikSAeva svAbhiprAya eva, na vastutattvam, vaktavyo vAcyo'bhimAnAdyeSAMta AtmabhAvavaktavyAsteSAM bhAva AtmabhAvavaktavyatA'haM pryttnm| saMyamatapamAnitA tayA, na vayamahaMmAnitayaivaM brUmaH, apitu paramArtha evAyamevaMvidha iti bhAvanA // 110 // phalAdi sthavirottara36(apUrNam) teNa kAleNaM 2 rAyagihe nAmaM nagare jAva parisA paDigayA, teNaM kAleNaM 2 samaNassa bha0 mahA0 jeTTe aMtevAsI zrutvAkautukaM iMdabhUtInAma aNa0 jAva saMkhittaviulateyalesse chaTuMchaTTeNaM anikkhitteNaM tavokammeNaM saMjameNaM ta0 a0 bhAvemANe jAva viharati / zrIvIra bhagavantaM taeNaM se bha0 goyame chaTThakkhamaNapAraNagaMsi paDhamAe porisIe sajjhAyaM karei, bIyAe porisIe jhANaM jhiyAyai, taiyAe porisIe nivedanam aturiyamacavalamasaMbhaMte muhapottiyaM paDilehei rattA bhAyaNAiMvatthAiMpaDilehei rattA bhAyaNAIpamajjai rattA bhAyaNAI uggAhei rattA bhagavataH tadeva prarUpaNA c| jeNeva samaNe bha0 mahA0 teNeva uvAga0 rattA samaNaM bha0 mahA. vaMdai nama0 rattA evaM va0- icchAmi NaM bhaMte! tubbhehiM abbhaNunnAe chaTTakkhamaNapAraNagaMsi rAyagihe nagare uccanIyamajjhimAiMkulAiMgharasamudANassa bhikkhAyariyAe aDittae, ahAsuhaM devANuppiyA! mA paDibaMdhaM, taeNaM bha0 goyame samaNeNaM bhaga0 mahA0 abbhaNunnAe samANe samaNassa bhaga0 mahA0 aMtiyAo guNasilAo ceiyAo 0pUrvatapaH saMyamA bhavanti rAgiNaH, pazcimAArAgasya, rAga: saMga uktaH, saMgAtakarma, bhavastena / // 232 // Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 233 // paDinikkhamai rattA aturiyamacavalamasaMbhaMte jugaMtarapaloyaNAe diTThie purao riyaM sohemANe 2 jeNeva rAyagihe nagare teNeva uvAga rattA rAyagihe nagare uccanIyamajjhimAI kulAI gharasamudANassa bhikkhAyariyaM addi| tae NaM se bha0 goyame rAyagihe na0 jAva aDamANe bahujaNasaI nisAmei- evaM khalu devANuppiyA! tuGgiyAe nagarIe bahiyA pupphavatIeceie pAsAvaccijA therA bhagavaMtosamaNovAsaehiM imAiMeyArUvAIvAgaraNAI pucchiyA-saMjameNaM bhaMte! kiMphale? taveNaM bhaMte! kiMphale?, taeNaM te therA bhagavaMto te samaNovAsae evaM va0-saMjameNaM ajo! aNaNhayaphale tave vodANaphaletaMceva jAva puvvataveNaMpuvvasaMjameNaM kammiyAe saMgiyAe ajjo! devA devaloesu uva0, sacce NaM esamaDhe, No cevaNaM aaybhaavvttvvyaae||se kahameyaM maNNe evaM?, tae NaM se samaNe0 goyame imIse kahAe laddhaDhe samANe jAyasaDhe jAva samuppannakouhalle ahApajattaM samudANaM geNhai rattA rAyagihAo na0 paDini0 2ttA aturiyaM jAva sohemANe jeNeva guNasilae ceie jeNeva samaNe bha0 mahA0 teNeva uvA0 sama0 bha0 mahA adUrasAmaMte gamaNAgamaNAe paDikkamai esaNamaNesaNaM Aloei rattA bhattapANaM paDidaMsei rattA sa0 bha0 mahA. jAva evaM va0- evaM khalu bhaMte! ahaM tubbhehiM abbhaNuNNAe samANe rAyagihe na0 uccanIyamajjhimANi kulANi gharasamudANassa bhikkhAyariyAe aDamANe bahujaNasaI nisAmeti(mi), evaM khalu devA tuMgi0 nagarIe bahiyA pupphavaIe ceie pAsAvaccijAtherA bha0 samaNovAsaehiMimAiMeyArUvAIvAgaraNAIpucchiyA-saMjameNaMbhaMte! kiMphale? tave kiMphale? taM ceva jAva sacceNaM esamaThe, No cevaNaM AyabhAvavattavvayAe, taM pabhUNaM bhaMte! te therA bhagavaMto tesiM samaNovAsayANaM imAiMeyA. vAgaLavAgarittae udAhu appabhU?,samiyANaM bhaMte! te therA bha0 tesiM samaNovAsayANaM imAiMeyArUvAIvAgaraNAIvAgarittae udAhu asamiyA? AujiyA NaM bhaMte! te therA bha0! tesiM samaNovAsayANaM imAI eyArUvAI vAga0 vAgarittae udAhu aNAujjiyA? paliujjiyA? NaM bhaMte! te therA bha0 tesiM samaNovAsayANaM imAI eyA0 vAga0 vAgarittae udAhu apaliujjiyA? puvvataveNaM ajjo! 2 zatake uddezaka:5 anyatIrthika vicaarH| | sUtram 111 shriigautmsybhikssaapryttnm| saMyamatapaphalAdisthavirottara| zrutvAkautukaM zrIvIrabhagavantaM nivedanam bhagavataH tadeva prarUpaNA c| // 233 // Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 234 // 2 zatake uddezakaH 5 anyatIrthika vicaar:| sUtram 111 devA devaloesuuva0 puvvasaMjameNaM kammiyAe saMgiyAe ajo! devA devaloesuuva0, sacceNaM esamaDhe, No cevaNaM AyabhAvavattavvayAe, pabhUNaM goyamA! te therA bhagavaMto tesiM samaNovAsayANaM imAiMeyA0 vAga0 vAgarettae, NocevaNaM appabhU, taha ceva neyavvaM avasesiyaM jAva pabhUsamiyaM AujiyA paliujiyA jAva sacceNaM esamaDhe, NocevaNaM AyabhAvavattavvayAe, ahaMpiNaM goyamA! evamAikkhAmi bhAsemi paNNavemi parUvemi puvvataveNaM devA devaloesu uva0 puvvasaMjameNaM devA devaloesu uva0 kammiyAe devA devaloesu uva0 saMgiyAe devA devaloesu uva0, puvvataveNaM puvvasaMjameNaM kammiyAe saMgiyAe ajo! devA devaloesu uva0, sacce NaM esamaDhe, No ceva NaM AyabhAvavattavvayAe / / sUtram 111 // 36(apUrNam) aturiyaM ti kAyikatvarArahitam, acavalaM ti mAnasacApalyarahitam, asaMbhaMte tti, asaMbhrAntajJAnaH, gharasamudANassa gRheSu samudAnaM bhaikSaM gRhasamudAnaM tasmai gRhasamudAnAya bhikkhAyariyAe tti bhikSAsamAcAreNa jugaMtarapaloyaNAe tti yugaMyUpastatpramANamantaraM svadehasya dRSTipAdadezasya ca vyavadhAnaM pralokayati yA sA yugAntarapralokanA tayA dRSTyA, riyaM ti, IyA~ gamanam // se kahameyaM maNNe evaM ti, atha kathametat sthaviravacanaM manya iti vitarkArtho nipAtaH, evamamunA prakAreNeti bahujanavacanam, pabhU NaM ti prabhavaH samArthAste, samiyA NaM ti samyagiti prazaMsArtho nipAtastena samyak te vyAkartuM vartante, aviparyAsAsta ityarthaH, samaJcantIti vA samyaJcaH, samitA vA samyakpravRttayaH zramitA vA'bhyAsavantaH, Aujjie ti, AyogikA upayogavanto jJAnina ityarthaH, jAnantIti bhAvaH, paliujjiya tti pari, samantAdyogikAH parijJAnina ityarthaH parijAnantIti bhAvaH // 111 // anantaraM zramaNaparyupAsanAsaMvidhAnakamuktam, atha sA yatphalA taddarzanArthamAha 37 tahArUvaMNaM bhaMte! samaNaM vA mAhaNaM vA paJjuvAsamANassa kiMphalA paJjuvAsaNA?, goyamA! savaNaphalA 38 seNaM bhaMte! savaNe zrIgotamasya| bhikssaapryttnm| | saMyamatapaphalAdisthavirottarazrutvAkautukaM zrIvIrabhagavantaM nivedanam bhagavataH tadeva prruupnnaac| sUtram 112 yA zravaNajJAnavijJAnAdi siddhiant| |uttarottaraphala praznA : / . . . . // 234 // Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 235 // kiMphale?,NANaphale, 39 se NaM bhaMte! nANe kiM.?, viNNANaphale, 40 seNaM bhaMte! vinnANe kiM0?, paccakkhANaphale, 41 seNaM bhaMte! paccakkhANe kiM0?, saMjamaphale, 42 seNaM bhaMte! saMjame kiM0?, aNaNhayaphale, 43 evaM aNaNhave(ye) tavaphale, 44 tave? vodANaphale, 45 se NaM bhaMte! vodANe kiM phale? vodANe akiriyAphale, 46 se NaM bhaMte! akiriyA kiMphalA?, siddhipajjavasANaphalA pa0 * goyamA!, gAhA-savaNeNANe ya viNNANe paccakkhANeya saMjame / aNaNhae tave ceva vodANe akiriyA siddhii||1||||suutrm 112 // 37 tahArUva mityAdi tathArUpamucitasvabhAvaM kazcana puruSaM zramaNaM vA tapoyuktam, upalakSaNatvAdasyottaraguNavantamityarthaH, mAhanaM vA svayaM hanananivRttatvAtparaM prati mA hanetivAdinam, upalakSaNatvAdeva mUlaguNayuktamiti bhAvaH, vAzabdau samuccaye, athavA zramaNaH sAdhuH mAhanaH zrAvakaH savaNaphale ti siddhAntazravaNaphalA, 38 NANaphale tti zrutajJAnaphalam, zravaNAddhi zrutajJAnamavApyate, 39 viNNANaphale tti viziSTajJAnaphalam, zrutajJAnAddhi heyopAdeyavivekakArivijJAnamutpadyata eva, 40 paccakkhANaphale tti vinivRttiphalam, viziSTajJAno hi pApaM pratyAkhyAti, 41 saMjamaphale tti kRtapratyAkhyAnasya hi saMyamo bhavatyeva, 42 aNaNhayaphale tti, anAvaphalaH, saMyamavAn kila navaM karma nopAdatte, 43 tavaphale tti, anAzravo hi laghukarmatvAttapasyatIti, 44 vodANaphale tti vyavadAnaM karmanirjaraNam, tapasA hi purAtanaM karma nirjarayati, 45 akiriyAphale tti yoganirodhaphalam, karmanirjarAto hi yoganirodhaM kurute, 46 siddhipajjavasANaphale ti siddhilakSaNaM paryavasAnaphalaM sakalaphalaparyantavarti phalaM yasyAMsA tthaa|gaah tti saGgrahagAthA, etallakSaNaM caitad, viSamAkSarapAdaM ve' tyAdi chandaHzAstraprasiddhamiti // 112 // tathArUpasyaiva zramaNAdeH paryupAsanA yathoktaphalA bhavati, nAtathArUpasya, asamyagbhASitvAdityasamyagbhASitAmeva keSAJcidarzayannAha 2 zatake uddezaka:5 anyatIrthika vicaarH| sUtram 112 zramaNamAhanayoH paryupAsanA yA zravaNajJAnavijJAnAdi siddhiant| | uttarottaraphala praznAH / // 235 // Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 236 // 47 aNNautthiyANaM bhaMte! evamAtikkhaMti bhAsaMti paNNaveMti parUveMti-evaM khalu rAyagihassa nagarassa bahiyA vebhArassa pavvayassa ahe ettha NaM mahaMege harae aghe pannatte aNegAI joyaNAI AyAmavikkhaMbheNaM nANAdumasaMDamaMDitauddese sassirIe jAva paDirUve, tattha NaM bahave orAlA balAhayA saMseyaMti sammucchiti vAsaMti tavvatiritte ya NaM sayA samio usiNe 2 AukAe abhinissavai / se kahameyaM bhaMte! evaM?, goyamA! jaNNaM te aNNau0 evamAtikkhaMti jAvajete evaM parUveMti micchaM te evamAtikkhaMti jAva savvaM neyavvaM, jAva ahaM puNa goyamA! evamAtikkhAmi bhA0 paM0pa0 evaM khalu rAyagihassa nagarassa bahiyA vebhArapavvayassa adUrasAmaMte, ettha NaM mahAtavovatIrappabhave nAmaM pAsavaNe pa0 paMcadhaNusayANi AyAmavikhaMbheNaM nANAdumasaMDamaMDiuddese sassirIe pAsAdIe darisaNijje abhirUve paDirUve tattha NaMbahave usiNajoNiyA jIvA yapoggalA ya udagattAe vakkamaMti viukkamati cayaMti uvavajaMti tavvatirittevi yaNaMsayA samiyaM usiNe 2 AuyAe abhinissavai, esa NaMgoyamA! mahAtavovatIrappabhave pAsavaNaM esa NaM goyamA! mahAtavovatIrappabhavassa pAsavaNassa aTTe pa0, sevaM bhaMte rattibha0 goyame samaNaM bha0 mahAvIraM vaM0 namaMsati // // sUtram 113 // 2-5 // 40 pavvayassa ahe tti, adhastAttasyopari parvata ityarthaH, harae tti hradaH aghe tti, aghAbhidhAnaH, kvacittu harae tti na dRzyate, aghetyasya ca sthAne'ppe tti dRzyate, tatra cApyo'pAMprabhavo hrada eveti, orAla tti vistIrNaH, balAhaya tti meghAH, saMseyaMti saMsvidyantyutpAdAbhimukhIbhavanti, saMmucchaMti tti saMmUrcchantyutpadyante tavvairitte ya tti hradapUraNAdatiriktazcotkalita ityarthaH, AuyAe tti, apkAyaH, abhinissavai tti, abhiniHzravati kSarati micchaM te evamAikkhaMti tti mithyAtvaM caitadAkhyAnasya vibhaGgajJAnapUrvakatvAt prAyaHsarvajJavacanaviruddhatvAdvyAvahArikapratyakSeNa prAyo'nyathopalambhAccAvagantavyam / adUrasAmaMte tti nAtidUre nApyatisamIpa ityarthaH, ettha NaM ti prajJApakenopadaya'mAne mahAtavovatIrappabhave nAma pAsavaNe tti, Atapa ivAtapa 2 zatake uddezaka:5 | anyatIrthika | vicaarH| | sUtram 113 | uSNajala| kuNDa prshnH| | rAjagRhasya | bahirvebhAra| parvatasyAdhomahAtapopatIraprabhavanAmA'ghahada praznAH / Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 ||237 // uSNatA mahAMzcAsAvAtapazceti mahAtapaH mahAtapasyopatIraM tIrasamIpe prabhava utpAdo yatrAsau mahAtapopatIraprabhavaH, prazravati kSaratIti prazravaNaH prasyandana ityarthaH, vakkamaMtyu tpadyante viukkamaMti vinazyanti, etadeva vyatyayenAha, cyavante cetyutpadyante ceti / uktamevArtha nigamayannAha esa Na mityAdi, eSo'nantaroktarUpaH, eSa cAnyayUthikaparikalpitAghasajJomahAtapopatIraprabhavaH prazravaNa ucyate, tathA eSoyo'yamanantarokta usiNajoNIe tyAdi sa mahAtapopatIraprabhavasya prazravaNasyArthaH, abhidhAnAnvarthaH prajJapta iti // 113 // dvitIyazate pnycmH|| 2-5 // 2 zatake uddezakaH6 bhaassaa'dhikaarH| sUtram 114 bhASA'va| dhaarnniiprshnH| ythaaprjnyaapnaayaaNbhaassaapdm| ||dvitiiyshtke sssstthmoddeshkH|| paJcamoddezakasyAnte'nyayUthikA mithyAbhASiNa uktAH, atha SaSThe bhASAsvarUpamucyate, tatra sUtram 48 se NUNaM bhaMte! maNNAmIti ohAriNI bhAsA, evaM bhAsApadaM bhANiyavvaM / sUtram 114 // 2-6 // | se NUNaM bhaMte! maNNAmI ti, ohAriNI bhAsa tti sezabdo'thazabdArthe sa ca vAkyopanyAse, nUnam nUnaM) upamAnAvadhAraNatarkapraznahetuSu, ihAvadhAraNe, bhadanta iti gumantraNe manye'vabudhya iti, evamavadhAryate'vagamyate'nayetyavadhAraNI, avabodhabIjabhUtetyarthaH, bhASyata iti bhASA tadyogyatayA pariNAmitanisRSTanisRjyamAnadravyasaMhatiriti hRdayam, eSa padArthaH, ayaM punarvAkyArthaH, atha bhadanta! evamahaM manye'vazyamavadhAraNI bhASeti / evamamunA sUtrakrameNa bhASApadaM prajJApanAyAmekAdazaMbhaNitavyamiha sthAne, iha ca bhASA dravyakSetrakAlabhAvaiH satyAdibhizca bhedairanyaizca bahubhiH paryAyairvicAryate // 114 // iti dvitIyazate SaSThaH // 2-6 // Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 238 // 2 zatake uddezaka: 7 devaadhikaarH| sUtram 115 devAnAprakArasthAnAdi praznA : / ||dvitiiyshtke sptmoddeshkH|| bhASAvizuddherdevatvaM bhavatIti devoddezakaH saptamaH samArabhyate, tasya cedamAdisUtram, 49 kativihA NaM bhaMte! devA pa0?, goyamA! cauvvihA devA pa0, taMjahA- bhavaNavaivANamaMtarajotisa vemaanniyaa| 50 kahiNaM bhaMte! bhavaNavAsINaM devANaM ThANA pa0?, goyamA! imIse rayaNappabhAe puDhavIe jahA ThANapade devANaM vattavvayA sA bhANiyavvA, navaraM bhavaNA pa0, uvavAeNaM loyassa asaMkhejaibhAge, evaM savvaM bhANiyavvaM jAva siddhagaMDiyA samattA-kappANa paiTThANaM bAhullaccattameva saMThANaM / jIvAbhigame jAva vemANiuddeso bhANiyavvo svvo||suutrm 115 // 2-7 // 49 kai NaM ti kati devA jAtyapekSayeti gamyam, katividhA devAH? iti hRdayam, 50 jahA ThANapae tti yathA yatprakArA yAdRzI prajJApanAyA dvitIye sthAnapadAkhye pade devAnAM vaktavyatA se ti tathA prakArA bhaNitavyeti, navaraM bhavaNA paNNatta tti kvacidRzyate, tasya ca phalaMna samyagavagamyate, devavaktavyatAcaivam, imIse rayaNappabhAe puDhavIe asIuttarajoyaNasayasahassabAhallAe uvari egaM joyaNasahassaM ogAhettA heTThA cegaM joyaNasahassaM vajjetA majjhe aTThahattare joyaNasayasahasse, ettha NaM bhavaNavAsINaM devANaM satta bhavaNakoDIo bAvattariM ca bhavaNAvAsasayasahassA bhavaMtIti makkhAya mityAdi / tadgatamevAbhidheyavizeSa vizeSeNa darzayati,uvavAeNaM loyasya asaMkhejjaibhAge tti, upapAto bhavanapatisvasthAnaprAptyAbhimukhyaM tenopapAtamAzrityetyarthaH, lokasyAsaGkhayeyatame bhAge varttante bhavanavAsina iti / evaM savvaM bhANiyavvaM ti, evamuktanyAyenAnyadapi bhaNitavyam, taccedam, samugdhAeNaM loyassa asaMkhejaibhAge tti mAraNAntikAdisamuddhAtavarttino bhavanapatayo lokasyAsaGkhyeya eva bhAge vartante / tathA saTThANeNaM loyassa asaMkhejje bhAge svasthAnasyoktabhavanavAsasAtirekakoTIsaptakalakSaNasya lokAsaGkhyeyabhAgavarttitvAditi, evamasurakumArANAm, evaM teSAmeva Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8888888888 bhAga-1 // 239 // zrIbhagavatyaGga dAkSiNAtyAnAmaudIcyAnAm, evaM nAgakumArAdibhavanapatInAM yathaucityena vyantarANAM jyotiSkANAM vaimAnikAnAMca sthAnAni 2 zatake zrIabhaya vAcyAni, kiyaDUraM yAvadityAha jAva siddhe tti yAvatsiddhagaNDikA siddhasthAnapratipAdanaparaM prakaraNam, sA caivaM kahi NaM bhaMte! uddezaka: vRttiyutam devaadhikaarH| siddhANaM ThANA paNNattA? ityAdi, iha ca devasthAnAdhikAre yatsiddhagaNDikAbhidhAnaM tatsthAnAdhikArabalAdityavaseyam, sUtram 115 tathedamaparamapijIvAbhigamaprasiddhaM vAcyam, tadyathA kappANa paiTThANaM kalpavimAnAnAmAdhArovAcya ityarthaH, sacaivaMsohammIsANesu devAnAprakAra sthAnAdi NaM bhaMte! kappesu vimANapuDhavI kiMpaiTThiyA paNNattA?, goyamA! ghaNodahipaiTThiyA paNNatte tyAdi, Aha ca ghaNaudahipaiTThANA surabhavaNA praznAH / hoti dosu kappesu / tisu vAupaiTThANA tadubhayasupaiTThiyA tisu y||1|| teNa paraM uvarimagA AgAsaMtarapaiTThiyA savve / ti / tathA bAhalla. tti vimAnapRthivyAH piNDo vAcyaH, sa caivaM sohammIsANesu NaM bhaMte! kappesu vimANapuDhavI kevaiyaM bAhalleNaM paNNattA?, goyamA! | sattAvIsaM joyaNasayAi mityAdi, Aha ca sattAvIsa sayAI Aimakappesu puDhavibAhallaM / ekkikkahANi sese du duge ya duge caukke y||1|| graiveyakeSu dvAviMzatiryojanAnAM zatAni, anuttareSu tvekaviMzatiriti / uccattameva tti kalpavimAnoccatvaM vAcyam, taccaivaM sohammIsANesu NaM bhaMte! kappesu vimANA kevaiyaM uccatteNaM paNNattA?, goyamA! paMcajoyaNasayAi mityAdi, Aha ca paMcasauccatteNaM Aimakappesa hoti u vimaannaa| ekkekavuDDi sese du duge ya duge caukke y||1|| graiveyakeSu daza yojanazatAnyanuttareSu tvekAdazeti, saMThANaM ti| vimAnasaMsthAnaM vAcyam, taccaivam, sohammIsANesu NaM bhaMte! kappesu vimANA kiMsaMThiyA paNNatA?, goyamA! je AvaliyApaviTThA te B O dvayoH kalpayorghanodadhipratiSThAnAni surabhavanAni vAyupratiSThAnAni triSu triSu ca tadubhayapratiSThAnAni // 1 // tataH paramuparitanAnyAkAzAntarapratiSThitAni srvaanni| // 239 // BOsaudharmezAnakalpe saptaviMzatizatAni pRthvIbAhalyam / zeSeSvekaikazatahAniH dvike dvike dvike catuSke c||1|| 2200-2100 graiveykessvnuttressu|| 0 saudharmezAnakalpe vimAnAni paJcazatoccAni zeSeSvekaikazatavRddhirdvike dvike dvike ca catuSke ca // 1 // 8000 Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaTTA taMsA cauraMsA, je AvaliyAbAhirA te nANAsaMThiya tti| uktArthasya zeSamatidizannAha, jIvAbhigametyAdi, sa ca vimAnAnAM prmaannvrnnprbhaagndhaadiprtipaadnaarthH||115|| iti dvitIyazate saptamaH / / 2-7 // zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 240 // ||dvitiiyshtke'ssttmoddeshkH|| atha devasthAnAdhikArAccamaracaJcAbhidhAnadevasthAnAdipratipAdanAyASTamoddezakaH, tasya cedaM sUtram, 51 kahiNaM bhaMte! camarassa asuriMdassa asurakumAraranno sabhA suhammA pa0?, goyamA! jaMbUddIve dIve maMdarassa pavvayassa dAhiNeNaM tiriyamasaMkheje dIvasamudde vIIvaittA aruNavarassa dIvassa bAhirillAo veiyaMtAo aruNodayaM samudaM bAyAlIsaMjoyaNasahassAI ogAhittA ettha NaMcamarassa asu0 asurakumAraraNNo tigicchiyakUDe nAmaM uppAyapavvaepa0, sattarasaekkavIse joyaNasae uI uccatteNaM cattAri tIse joyaNasae kosaMca uvveheNaM gotthubhassa AvAsapavvayassa pamANeNaM NeyavvaM navaraM uvarilaM pamANaM majjhe bhANiyavvaM (mUle dasabAvIse joyaNasae vikkhaMbheNaM majhe cattAri cauvIse joyaNasate vikkhaMbheNaM uvariM sattatevIse joyaNasate vikkhaMbheNaM mUle tiNNi joyaNasahassAiMdoNNi ya battIsuttare joyaNasate kiMcivisesUNe parikkheveNaM majjhe egaMjoyaNasahassaM tiNNi ya igayAle joyaNasate kiMcivisesUNe parikkheveNaM uvariMdoNNi ya joyaNasahassAiMdoNNi ya chalasIte joyaNasate kiMci visesAhie pari0) jAva mUle vitthaDe majjhe saMkhitte uppiM visAle majjhe varavairaviggahie mahAmauMdasaMThANasaMThie savvarayaNAmae acche jAva paDirUve, se NaM egAe paumavaraveiyAe egeNaM vaNasaMDeNa ya savvao samaMtA saMparikkhitte, paumavaraveiyAe vaNasaMDassa ya vaNNao, tassa NaM tigicchikUDassa uppAyapavvayassa uppiM bahusamaramaNijje bhUmibhAge pa0, vaNNao tassa NaM bahusamaramaNijjassa bhUmibhAgassa 2 zatake uddezakaH8 cmrcNcaa'dhikaarH| sUtram 116 asurarAjacamarasudharmAsabhAsthAna praznaH / aruNavaradvIpatigicchakUTapadmavaravedikA maNipIThIkA'ruNodayasamudra cmrcNcaadivrnnnm| // 240 Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 241 // 2 zatake uddezaka:8 cmrcNcaa'dhikaarH| sUtram 116 asararAjacamarasudharmA bahumajjhadesabhAge ettha NaM mahaM ege pAsAyavaDiMsae pa0 aDDAijAI joyaNasayAI uDe uccatteNaM paNavIsaM joyaNasayAI vikkhaMbheNaM, pAsAyavaNNao ulloyabhUmivannao aTThajoyaNAI maNipeDhiyA camarassa sIhAsaNaM saparivAra bhANiyavvaM, tassaNaM tigicchikUDassa dAhiNeNaM chakkoDisae paNapannaM ca koDIo paNatIsaM ca sayasahassAI paNNAsaM ca sahassAI aruNode samudde tiriyaM vIivaittA ahe rayaNappabhAe puDhavIe cattAlIsaMjoyaNasahassAiM ogAhittA etthaNaMcamarassa asuriMdassa asurakumAraraNNo camaracaMcA nAmaMrAyahANI paM0 egaM joyaNasayasahassaM AyAmavikkhaMbheNaM jaMbUddIvappamANaM, pAgAro divaDhaM joyaNasayaM uDe uccatteNaM mUle pannAsaM joyaNAI vikkhaMbheNaM uvariM addhaterasajoyaNA kavisIsagA addhajoyaNaAyAmaM kosaM vikkhaMbheNaM desUNaM addhajoyaNaM uhUM uccatteNaM egamegAe bAhAe paMca 2 dArasayA aDDAijAI joyaNasayAI 250 uddhaM uccatteNaM 125 addhaM vikkhaMbheNaM uvariyaleNaM solasajoyaNasahassAI AyAmavikkhaMbheNaM pannAsaMjoyaNasahassAIpaMca yasattANauyajoyaNasae kiMcivisesUNeparikkheveNaMsavvappamANaMvemANiyappamANassa addhaM neyavvaM, sabhAsuhammA, uttarapuracchimeNaM jiNagharaM, tato uvavAyasabhAharao abhiseya0 alaMkArojahA vijayassa, (uvavAo) saMkappo abhiseya vibhUsaNA ya vvsaao| accaNiya siddhAyaNa gamovi ya NaM camara parivAra iTTha()ttaM // sUtram 116 // bIyasae atttthmo||2-8|| 51 asuriMdassa tti, asurendrasya,sacezvaratAmAtreNApisyAdityAha, asurarAjasya, vazavaya'suranikAyasyetyarthaH, uppAyapavvae tti tiryaglokagamanAya yatrAgatyotpatati sa utpAtaparvata iti |gotthubhsse tyAdi, tatra gostubholavaNasamudramadhye pUrvasyAM dizi nAgarAjAvAsaparvatastasya cAdimadhyAnte (prAntamadhye) Su viSkambhapramANamidam, kamaso vikkhaMbho se dasabAvIsAi joyaNasayAI O kramazastasya (gostUpasya) viSkambho dvAviMzatyadhikaM dazazataM yojanAnAM trayoviMzatyadhikAni - sabhAsthAna praznaH / aruNavaradvIpatigicchakUTapadmavaravedikA maNipIThIkA'ruNodayasamudra cmrcNcaadivrnnnm| Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya. bhAga-1 // 242 / sattasae tevIse 2 cattArisae ya cauvvIse 3||1||ihaiv vizeSamAha navara mityAdi, tatazcedamApannaM mUle dasabAvIse joyaNasae vikkhaMbheNaM majjhe cattAri cauvIse uvariM sattatevIse, mUle tiNNi joyaNasahassAI doNNi ya battIsuttare joyaNasae kiMcivisesUNe parikkheveNaM majjhe ega joyaNasahassaM tiNNi ya iguyAle joyaNasae kiMcivisesUNe parikkheveNaM uvariM doNNi ya joyaNasahassAI doNNi ya chalasIe joyaNasae kiMcivisesAhie parikkheveNaM pustakAntare tvetatsakalamastyeveti / varavairaviggahie tti varavajrasyeva vigraha AkRtiryasya sasvArthikekapratyaye sati varavajravigrahiko madhye kSAma ityarthaH, etadevAha mahAmauMde tyAdi mukundo vAdyavizeSaH, acche tti svaccha AkAzasphaTikavat, yAvatkaraNAdidaM dRzyaM sahe zlakSNaH zlakSNapudgalanirvRttatvAt, laNhe masRNaH, ghaDhe ghRSTa iva ghRSTaH kharazAnayA pratimeva, maDhe mRSTa iva mRSTaH sukumArazAnayA pratimeva pramArjanikayeva vA zodhitaH, ata eva nIrae nIrajA rajorahitaH, nimmale kaThinamalarahitaH, nippaMka ArdramalarahitaH, nikkakaDacchAe nirAvaraNadIptiH, sappabhesatprabhAvaH(bhaH), samariIe sakiraNaH, saujjoe pratyAsannavastUyotakaH pAsAIe 4, paumavaraveiyAe vaNasaMDassa ya vaNNao tti, vedikAvarNako yathA sANaM paumavaraveiyA addhaM joyaNaM uddhaM uccatteNaM paMcadhaNusayAI vikkhaMbheNaM savvarayaNAmaI tigicchakUDauvaritalaparikkhevasamA parikkheveNaM tIse paumavaraveiyAe ime eyArUve vaNNAvAse paNNatte varNakavyAsaH varNakavistaraH, vairAmayA neme tyAdi, nema ttistmbhaanaaNmuulpaadaaH| vanakhaNDavarNakastvevaM seNaM vaNasaMDe desUNAiMdo joyaNAIcakkavAlavikkhaMbheNaM paumavaraveiyAparikkhevasame parikkheveNaM, kiNhe kiNhAbhAse 8 saptazatAni caturviMzatyadhikAni catuHzatAni // 1 // mUle dvAdazaviMzatiryojanazatAni viSkambheNa, madhye catasraH caturviMzatiH, upari saptatrayoviMzatiH, mUle 8 trINi yojanasahasrANi, dve ca dvAtriMzaduttare yojanazate kiJcidvizeSone parikSepeNa, madhye eka yojanasahasra trINi caikacatvAriMzadyojanazatAni kiJcidvizeSonAni parikSepeNa, 8 upari dve ca yojanasahane, dve ca SaDazIti yojanazate kinycidvishessaadhikeprikssepenn| 0 vajramayI nemaa| 2 zatake uddezakaH8 cmrcNcaa'dhikaarH| sUtram 116 asurarAjacamarasudharmAsabhAsthAna praznaH / aruNavaradvIpatigicchakUTapadmavaravedikA maNipIThIkA'ruNodayasamudra cmrcNcaadivrnnnm| Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 243 // ityaadi| bahusamaramaNijje tti, atyantasamoramaNIyazcetyarthaH, vannaotti varNakastasya vAcyaH,sacAyaM se jahAnAmae AliMgapukkhare 2 zatake ivA, AliMgapuSkaraM murajamukhaM tadvatsama ityarthaH, muiMgapukkhare i vA saratale i vA karatale i vA AyasamaMDale i vA caMdamaMDale i ve | uddezaka:8 cmrcNcaatyaadi| pAsAyavaDiMsae tti prAsAdo'vataMsaka iva zekharaka iva pradhAnatvAt prAsAdAvataMsakaH, pAsAyavaNNao tti prAsAdavarNako 'dhikaarH| vAcyaH,sacaivamabbhugNayamUsiyapahasie, abhyudgatamabhrodgataM vA yathAbhavatyevamucchritaH,athavA makArasyAgamikatvAdabhyudgatazcAsA sUtram 116 asurarAjavucchritazcetyabhyudgatocchritaH,atyarthamuccaityarthaH,prathamaikavacanalopazcAtra dRzyaH, tathA prahasita iva prabhApaTalaparigatatayA prahasitaH camarasudharmA sabhAsthAna prabhayA vA sitaH zukla: saMbaddho vA prabhAsita iti, maNikaNagarayaNabhatticitte maNikanakaratnAnAM bhaktibhirvicchittibhizcitro praznaH / vicitro yaHsa tathetyAdi, ulloyabhUmivaNNao ti, ullocavarNakaH prAsAdasyoparibhAgavarNakaH, sacaivaM tassaNaM pAsAyavaDiMsagassa aruNavaradvIpa tigicchakUTaimeyArUve ulloe paNNatte- IhAmigausabhaturaganaramagaravihagavAlagakinnararurusarabhacamarakuMjaravaNalayapaumalayabhatticitte jAva savvatavaNijjamae padmavaravedikA acche jAva paDirUve bhUmivarNakastvevaM tassa NaM pAsAyavaDiMsayassa bahusamaramaNijje bhUmibhAge paNNatte, taMjahA- AliMgapukkhare i ve maNipIThIkA 'ruNodayasamudra tyAdi, saparivAraM ti camarasambandhiparivArasiMhAsanopetam, taccaivaM tassa NaM siMhAsaNassa avaruttareNaM uttareNaM uttarapuracchimeNaM ettha NaM camaracaMcAdicamarassa causaThThIe sAmANiyasAhassINaM causaThThIe bhaddAsaNasAhassIo paNNattAo evaM puracchimeNaM paMcaNhaM aggamahisINaM saparivArANaM vrnnnm| paMca bhaddAsaNAI saparivArAI dAhiNapuracchimeNaM abhiMtariyAe parisAe cauvvIsAe devasAhassINaM cauvvIsaM bhaddAsaNasAhassIo, evaM dAhiNeNaM majjhimAe aTThAvIsaM bhaddAsaNasAhassIo, dAhiNapaccatthimeNaM bAhiriyAe battIsaM bhaddAsaNasAhassIo paJcatthimeNaM sattaNhaM 7 tadyathA nAma AliGgapuSkaramiti vaa| 0 mRdaGgapuSkaramiti vA sarastalamiti vA karatalamiti vA''darzamaNDalamiti vA candramaNDalamiti vaa| OE yAvatsarvatapanIyamayaH, accha:, yaavprtiruupH| Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 244 // aNiyAhivaINaM satta bhaddAsaNAIcauddisiM AyarakkhadevANaM cattAri bhaddAsaNasahassacausaTThIo tti, tettIsaMbhoma tti vAcanAntare dRzyate, tatra bhaumAni viziSTasthAnAni nagarAkArANItyanye, uvayAriyaleNaM ti gRhasya pIThabandhakalpaM savvappamANaM vemANiyappamANassa addhaM neyavvaM ti, ayamarthaH, yattasyAMrAjadhAnyAMprAkAraprAsAdasabhAdivastu tasya sarvasyocchyAdipramANaMsaudharmavaimAnikavimAnaprAkAraprAsAdasabhAdivastugatapramANasyArddhaM ca netavyam, tathAhi-saudharmavaimAnikAnAM vimAnaprAkAro yojanAnAM trINi zatAnyuccatvena, etasyAstu sArddha zatam, tathA saudharmavaimAnikAnAMmUlaprAsAdaH paJca yojanAnAM zatAni tadanye catvArastatparivArabhUtAH sADhe dve zate 4 pratyekaM ca teSAM caturNAmapyanye parivArabhUtAzcatvAraH sapAdazataM 16 evamanye tatparivArabhUtAH sArdhA dviSaSTiH 64 evamanye sapAdaikatriMzat, 256 iha tu mUlaprasAdAH sAr3he dve yojanazate evamardhArddhahInAstadapare yAvadantimAH paJcadaza yojanAni paJca ca yojanasyASTAMzAH, etadeva vAcanAntare uktam, cattAri parivADIo pAsAyavaDeMsagANaM addhaddhahINAo tti, eteSAM ca prAsAdAnAMcatasRSvapi paripATISutrINizatAnyekacatvAriMzadadhikAni bhavanti, etebhyaH prAsAdebhya uttarapUrvasyAM dizi sabhA sudharmA siddhAyatanamupapAtasabhA hrado'bhiSekasabhA'laGkArasabhA vyavasAyasabhA ceti, etAni ca sudharmasabhAdIni saudharmavaimAnikasabhAdibhyaH pramANato'rddhapramANAni, tatazcocchraya ihaiSAM SaTtriMzadyojanAni paJcAzadAyAmo viSkambhazca paJcaviMzatiriti, eteSAM ca vijayadevasambandhinAmivANegakhambhasayasaNNiviTThA abbhuggayasukayavairaveiye tyAdivarNako vAcyaH / tathA dArANaM uppiM bahave aTThamaMgalagA jhayA chatte tyAdi,alaGkArazvasabhAdInAMvAcyam,sarvaca jIvAbhigamoktaM vijayadevasambandhi camarasya vAcyaM yAvadupapAtasabhAyAM saGkalpazcAbhinavotpannasya kiM mama pUrva pazcAdvA kartuM zreyaH? ityAdirUpaH, abhiSekazcAbhi (r) anekastaMbhazatasaMniviSTA abhyudgtsukRtvjrvedikaa| (c) dvArANAmupari bahavo'STau 2 maGgaladhvajAH chatrAticchatrAH / 2 zatake uddezaka:8 cmrcNcaa'dhikaarH| sUtram 116 asurarAjacamarasudharmAsabhAsthAna praznaH / aruNavaradvIpatigicchakUTapAvaravedikA maNipIThIkA'ruNodayasamudra cmrcNcaadivrnnnm| 244 // Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 245 // / prAsAdaparipATI saGkhyA // 2 zatake uddezaka: 9 samayakSetra prshnH| sUtram 117 jambUdvIpa2 iti nAma prshnH| kiMtAvatloka prshnH| SekasabhAyAM mahA sAmAnikAdidevakRtaH, vibhUSaNA ca vastrAlaGkArakRtAlaGkArasabhAyAm, vyavasAyazca vyavasAyasabhAyAM pustakavAcanataH, arcanikAca siddhAyatane siddhapratimAdInAm, sudharmasabhAgamanaMcasAmAnikAdiparivAropetasya camarasya, parivArazcasAmAnikAdiH, RddhimattvaM caivaMmahiDDie ityAdivacanairvAcyamasyeti, etad vAcanAntare'rthataH prAyo'valokyata eveti // 116 // dvitIyazate'STamaH // 2-8 // evaM 341 ||dvitiiyshtke nvmoddeshkH|| camaracaJcAlakSaNaM kSetramaSTamoddezaka uktam, atha kSetrAdhikArAdeva navame samayakSetramucyata ityevaMsambandhasyAsyedaM sUtram, 52 kimidaM bhaMte! samayakhettetti pavuccati?, goyamA! aDDAijA dIvA doya samuddA esa NaM evaie samayakhetteti pavu0, tattha NaM ayaM jaMbUddIve 2 savvadIvasamuddANaM savvanbhaMtare evaM jIvAbhigamavattavvayA (joisavihUNaM) neyavvA jAva abhitaraM pukkharaddhaM joisavihUNaM (imA gaahaa)|suutrm 117 // bitIyassa navamo uddeso||2-9|| 52 kimida mityAdi tatra samayaH kAlastenopalakSitaM kSetraM samayakSetram, kAlo hi dinamAsAdirUpaHsUryagatisamabhivyaGgayo manuSyakSetra eva na parataH, parato hinAdityAH saMcariSNava iti, evaM jIvAbhigamavattavvayA neyavva tti, eSA caiva megaMjoyaNasayasahassaM AyAmavikkhaMbheNa mityAdi joisavihaNaM ti, tatra jambUdvIpAdimanuSyakSetravaktavyatAyAM jIvAbhigamoktAyAMjyotiSkavaktavyatA'pyasti tatastadvihInaM yathA bhavatyevaM jIvAbhigamavaktavyatA netavyeti, vAcanAntare tu joisaaTThavihaNaM ti, ityAdi bahu dRzyate, tatra jaMbUddIve NaM bhaMte! kai caMdA pabhAsiMsu vA 3? kati sUrIyA tarvisu vA 3? kai nakkhattA joiM joiMsu vA 3? ityAdikAni pratyeka // 21 Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatya zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 246 // 2 zatake uddezakaH 9 samayakSetra praznaH / sUtram 117 jambUdvIpa2 iti nAma praznaH / kitAvat jyotiSkasUtrANi, tathA se keNaTeNaM bhaMte! evaM vuccai jaMbUddIve dIve?, goyamA! jaMbUddIve NaM dIve maMdarassa pavvayassa uttareNaM lvnnss| dAhiNeNaM jAva tattha 2 bahave jaMbUrukkhA jaMbUvaNNA jAva uvasohemANA ciTThati, se teNaTeNaM goyamA! evaM vuccai jaMbUddIve dIve ityAdIni pratyekamarthasUtrANi ca santi, tatazcaitadvihInaM yathA bhavatyevaM jIvAbhigamavaktavyatayA neyam, asyoddezakasya sUtraM jAva imA gAha tti saGgrahagAthA, sA ca arahaMta samaya bAyara vijU thaNiyA balAhagA agnnii| Agara nihi nai uvarAga niggame vuDDivayaNaM ca // 1 // asyAzcArthastatrAnena sambandhenAyAtaH, jambUdvIpAdInAM mAnuSottarAntAnAmarthAnAM varNanasyAnta idamuktaM jAvaM ca NaM mANusuttare pavvae tAvaM ca NaM assiloetti pavuccai manuSyaloka ucyata ityarthaH, tathA'rahate tti jAvaM ca NaM arahaMtA cakkavaTTI jAva sAviyAo maNuyA pagaibhaddayA viNIyA tAvaM ca NaM assiMloetti pavuccai / samaya tti jAvaM ca NaM samayAi vA AvaliyA i vA jAva assiloetti pavuccai, evaM jAvaMcaNaMbAyare vijuyAre bAyare thaNiyasadde jAvaMcaNaMbahave orAlA balAhayA saMseyaMti, agaNi tti jAvaMca NaM bAyare teuyAe jAvaMca NaM AgarA i vA nihI ivA naI ivA, uvarAga tti caMdovarAgA ivA sUrovarAgA ivA tAvaM caNaM assiloetti pavuccai, uparAgo grahaNaM niggame vuDDivayaNaM ca tti yAvacca nirgamAdInAM vacanaM prajJApanaM tAvanmanuSyaloka iti prakRtam, tatra 'jAvaM ca NaM caMdimasUriyANaM jAva tArArUvANaM aigamaNaM niggamaNaM vuDDI nivvuDDI Aghavijai tAvaM ca NaM assiMloetti pavuccaI'tti, atigamanamihottarAyaNaM nirgamanaM dakSiNAyanaM vRddhirdinasya varddhanaM nivRddhiH tasyaiva hAniriti / 117 // dvitIyazate navamaH // 2-9 // loka prshnH| // 246 // Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 247 // // dvitIyazatake dshmoddeshkH|| anantaraM kSetramuktaM taccAstikAyadezarUpamityastikAyAbhidhAnaparasya dazamoddezakasyAdisUtram 53 kati NaM bhaMte! atthikAyA pa0?, goyamA! paMca asthikAyA paNNattA, taMjahA- dhammatthikAe adhammatthi0 AgAsasthi0 jIvatthi0 pogltthi0||54 dhammatthi0 bhaMte! kativanne katigaMdhe katirase katiphAse?, goyamA! avaNNe agaMdhe arase aphAse arUve ajIve sAsae avaTThie logadavve, 55 se samAsao paMcavihe pa0, taMjahA- davvao khettao kAlao bhAvao guNao, da. NaM dhammatthi0 ege davve, khe0 NaM logappamANamette, kA0 na kayAvina Asi na kayAi natthi jAva nicce, bhA0 avaNNe agaMdhe arase aphAse, gu0 gmnngunne| ahammatthi vi evaM ceva, navaraM gu0 ThANaguNe, AgAsatthi. vi evaM ceva, navaraM khe0 NaM AgAsatthi0 loyAloyappamANamette aNaMte ceva jAva gu0 avagAhaNAguNe / 56 jIvatthi0 NaM bhaMte! kativanne katigaMdhe katirase kaiphAse?, goyamA! avaNNe jAva arUvI jIve sAsae avaTThie logadavve, sesamAsao paMcavihe pa0, taMjahA- da. jAva gu0, da0 NaM jIvatthi0 aNaMtAI jIvadavvAI, khe0 logappamANamette kA0 na kayAina Asi jAva nicce, bhA0 puNa avaNNe agaMdhe arase aphAse, guNao uvoggunne| 57 poggalatthi0 NaM bhaMte! kativaNNe katigaMdhe0 rase0 phAse?, goyamA! paMcavaNNe paMcarase dugaMdhe aTThaphAse rUvI ajIve sAsae avaTThie logadavve, se samAsao paMcavihe pa0, taMjahA- da. khe0 kA. bhA0 gu0, davvaoNaM poggalatthi0 aNaMtAI davvAI, khe0 loyappamANamette, kAna kayAina Asi jAva nicce, bhA0 vaNNamaMte gaMdha0 rasa0 phAsamaMte, guNao gahaNaguNe / / sUtram 118 // 58 ege bhaMte! dhammatthikAyapadese dhammatthikAetti vattavvaM siyA?, goyamA! No iNaDhe samaDhe, evaM donnivi tinnivi cattAripaMca cha satta aTTha nava dasa saMkhejjA, asaMkhejjA 59 bhaMte! dhammatthikAyappaesA dhammatthikAetti va siyA?, goyamA! No iNaDhe samaDhe, 60 2 zatake uddezakaH10 astikaayaadhikaarH| sUtram 118 dravyAdita:dharmAstikA| yAdi prshnaaH| | sUtram 119 | ekapradezonadharmAstikAyAdivaktavyatA prazrAH / // 247 // Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zatake zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 248 // egapadesUNevi ya NaM bhaMte!dhammatthi0 ratti va siyA? No tiNaDhe samaDhe, 61 sekeNatuNaM bhaMte! evaM vu.? ege dhammatthikAyapadese no dhammatthikAetti va siyA jAva egapadesUNevi ya NaM dhammatthi0 no dhammatthi tti va siyA?, se nUNaM goyamA! khaMDe cakke sagale cakke?,bhagavaM! nokhaMDe cakke sakalecakke, evaM chatte camme daMDe dUse Au pahe moyae, se teNaTeNaMgoyamA! evaM vu0- ege dhammatthikAyapadese no dhammatthi tti va siyA jAva egapadesUNeviyaNaM dhammatthi0 nodhammatthi tiva0 siyaa||62 se kiM khAtieNaM bhaMte! dhammatthi. tti va siyA?, goyamA! asaMkhejA dhammatthikAyapaesA te savve kasiNA paDipuNNA niravasesA egagahaNagahiyA esa NaM goyamA! dhammatthi tti va siyA, evaM ahammatthi0 vi, AgAsasthi vi, jIvatthi-poggalatthi0 vi evaM ceva, navaraM tiNhaMpi padesA aNaMtA bhANiyavvA, sesaMtaMceva ||suutrm 119 / / 53 kaiNamityAdi, astizabdena pradezA ucyante'tasteSAM kAyArAzayo'stikAyAH, athavAstItyayaM nipAtaH kAlatrayAbhidhAyI, tato'stIti santi, Asan bhaviSyanti ca ye kAyAH pradezarAzayaste'stikAyA iti, dharmAstikAyAdInAMcopanyAse'yameva kramaH, tathAhi, dharmAstikAyAdipadasya mAGgalikatvAddharmAstikAya AdAvuktaH, tadanantaraMca tadvipakSatvAdadharmAstikAyaH, tatazca tadAdhAratvAdAkAzAstikAyaH, tato'nantatvAmUrttatvasAdhAjjIvAstikAyaH, tatastadupaSTambhakatvAtpudgalAstikAya iti // 54 avaNNa ityAdi, yata evAvarNAdirata evArUpI, amUrto na tu niHsvabhAvaH, naJaH paryudAsavRttitvAt, zAzvato dravyato'vasthitaH pradezataH, logadavve tti lokasya paJcAstikAyAtmakasyAMzabhUtaM dravyaM lokadravyam, 55 bhAvata iti paryAyataH, & guNao tti kAryataH, gamaNaguNe tti jIvapudgalAnAMgatipariNatAnAMgatyupaSTambhaheturmatsyAnAMjalamiveti / ThANaguNe ttijIvapudgalAnAM sthitipariNatAnAM sthityupaSTambhaheturmatsyAnAM sthalamiveti / avagAhaNA guNe tti jIvAdInAmavakAzaheturbadarANAM kuNDamiva / asteikaayaadhikaarH| sUtram 118 dravyAdita:| dharmAstikAyAdi prshnH| sUtram 119 | ekapradezonadharmAstikAyAdivaktavyatA praznA : / // 248 // Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 249 // 56 uvaogaguNe tti, upayoga: caitanyaM sAkArAnAkArabhedam / 57 gahaNaguNe tti grahaNaM paraspareNa sambandhanaMjIvena vaudArikAdibhiH prakArairiti // 118 // 61 khaMDaM cakka ityAdi, yathA khaNDacakraM cakraM na bhavati, khaNDacakramityevaM tasya vyapadizyamAnatvAt, apitu sakalameva cakraM cakraM bhavati, evaM dharmAstikAyaH pradeze nApyUno na dharmAstikAya iti vaktavyaH syAd, etaccanizcayanayadarzanam, vyavahAranayamataM tvekadezenonamapi vastu vastveva, yathAkhaNDo'pighaToghaTa eva, chinnakarNo'pizvAzcaiva, bhaNanti caikadezavikRtamananyavadi ti||62 se kiMkhAiMti, atha kiM punarityarthaH, savve'visamastAH, teca dezApekSayApi bhavanti, prakArakAtsnye'pi sarvazabdapravRtterityata Aha kasiNa tti kRtsnA na tu tadekadezApekSayA sarva ityarthaH, teca svasvabhAvarahitA api bhavantItyata Aha, pratipUrNAH, AtmasvarUpeNAvikalAH, te ca pradezAntarApekSayA svasvabhAvanyUnA api tathocyanta ityAha niravasesa tti pradezAntarato'pi svasvabhAvenAnyUnAH, tathaigaggahaNagahiya tti, ekagrahaNena, ekazabdena dharmAstikAya ityevaMlakSaNena gRhItA yete tathA, ekazabdAbhidheyA ityarthaH, ekArthAvate zabdAH, paesA aNaMtA bhANiyavva tti dharmAdharmayorasaGkhayeyAH pradezA uktA AkAzAdInAM punaH pradezA anantAvAcyAH, anntprdeshiktvaattryaannaampiiti||119|| upayogaguNojIvAstikAyaH prAgdarzitaH, atha taddezabhUto jIva utthAnAdiguNa iti darzayannAha 63 jIveNaM bhaMte! sauTThANe sakamme sabale savIrie sapurisakkAraparakkame AyabhAveNaMjIvabhAvaM uvadaMsetItti vattavvaM siyA?, haMtA goyamA! jIveNaM sauTThANe jAva uvadaMsetItti va siyaa|64 sekeNaTeNaM jAva va siyA?, goyamA! jIveNaM aNaMtANaM AbhiNibohiyanANapajjavANaM evaM suyanANapajjavANaM ohinANapajjavANaM maNapajjavanANapa0 kevalanANapa0 maiannANapa0 suyaannANapa0 2 zatake uddezakaH 10 astikaayaadhikaarH| sUtram 120 | utthAnAdiguNojIvaH matyAdi| upayogaM gacchatIti jIvabhAvopadarzana praznAH / // 242 Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 / / 250 // upayogaM vibhaMgaNANapajjavANaM cakkhudaMsaNapa0 acakkhudaMsaNapa0 ohidasaNapa0 kevaladasaNapa0 uvaogaM gacchai, uvaogalakkhaNe NaM 2zatake uddezaka: 10 jIve, se teNaTeNaM evaM vu0-goyamA! jIveNaM sauTThANe jAva vattavvaM siyaa||suutrm 120 // astikA63 jIve Na mityAdi, iha ca sauTThANa ityAdIni vizeSaNAni muktajIvavyudAsArthAni, AyabhAveNaM ti, AtmabhAvena, yaadhikaarH| sUtram 120 utthAnazayanagamanabhojanAdirUpeNAtmapariNAmavizeSeNa jIvabhAvaM ti jIvatvaM caitanya mupadarzayati prakAzayatIti vaktavyaM syAd?, utthAnAdi guNojIva: viziSTasyotthAnAderviziSTacetanApUrvakatvAditi / 64 aNaMtANaM AbhiNibohie ityAdi, paryavAH prajJAkRtA avibhAgAH matyAdipalicchedAH, te cAnantA AbhinibodhikajJAnasyAto'nantAnAmAbhinibodhikajJAnaparyavANAM sambandhinam, anantAbhini- gacchatIti jIvabhAvobodhikajJAnaparyavAtmakamityarthaH, upayogaM cetanAvizeSaM gacchatIti yogaH, utthAnAdAvAtmabhAve vartamAna iti hRdayam, atha padarzana yadyutthAnAdyAtmabhAve vartamAnojIva AbhinibodhikajJAnAdhupayogaMgacchati tatkimetAvataiva jIvabhAvamupadarzayatIti vaktavyaM / praznAH / sUtram 121 syAt? ityAzaGkayAha, uvaogetyAdi, ata upayogalakSaNaMjIvabhAvamutthAnAdyAtmabhAvenopadarzayatIti vaktavyaM syAdeveti // AkAzabheda prshnH| 120 // anantaraM jIvacintAsUtramuktam, atha tadAdhAratvenAkAzacintAsUtrANi lokAkAze jIvAdirUpyA65 kativihe NaM bhaMte! AgAse paNNatte?, goyamA! duvihe AgAse pa0, taMjahA- loyAgAse ya aloyAgAse y||66 loyAgAseNaM diskaMdhAdibhaMte! kiM jIvA jIvadesA jIvapadesA ajIvA ajIvadesA ajIvapaesA?, goyamA! jIvAvi jIvadesAvi jIvapadesAvi ajIvAvi 0 atra hi lokAkAzazabdena samagro lokastatpradezo vA vivakSyate tathA caikasmin pradeze jIvapudgalAnAM bahUnAM pradezAnAM bhAvAjIvAstikAyapudgalAstikAyadezasaMbhavo 8 // 250 // bAdarapariNAme vikAze ca pradezasaMbhavo dharmAdharmayostu naivamiti niSiddhau taddezau samagre tu samagrA eva ta iti, yadA tu lokAkAzasyApi dezo vivakSyate tadA'nayoH syAtAmeva dezau, ttssmaantvaattyoH| avasthAna prshraa:| Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatya zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 / / 251 // 2zatake uddezakaH 10 astikaayaadhikaarH| sUtram 121 AkAzabheda ajIvadesAvi ajIvapadesAvi je jIvA te niyamA egidiyA beMdiyA teiMdiyA cariMdiyA paMceMdiyA aNiMdiyA, je jIvadesA te niyamA egidiyadesA jAva aNiMdiya desA, je jIvapadesAte niyamA egidiyapadesA jAva aNiMdiyapadesA, je ajIvA te duvihA pa0, taMjahA- ruvIya arUvIya, je rUvI te cauvvihA pa0, taMjahA-khaMdhAkhaMdhadesAkhaMdhapadesA paramANupoggalA, je arUvI te paMcavihA pa0, taMjahA- dhammatthikAe no dhammatthikAyassa dese dhammatthikAyassa padesA adhammatthikAe no adhammatthikAyassa dese adhammatthikAyassa padesA addhaasme(ye)|suutrm 121 // 65 tatra lokAlokAkAzayorlakSaNamidaM dharmAdInAM vRttirdravyANAM bhavati yatra tatkSetram / taivyaiH saha lokastadviparItaM hylokaakhym|| 1 // iti // 66 logAgAse Na mityAdau SaT praznAH, tatra lokAkAze'dhikaraNe jIva tti saMpUrNAni jIvadravyANi jIvasa tti jIvasyaiva buddhiparikalpitA dyAdayo vibhAgAH, jIvapaesa tti tasyaiva buddhikRtA eva prakRSTA dezAH pradezAH, nirvibhAgA bhAgA ityarthaH, ajIva tti dharmAstikAyAdayaH, nanu lokAkAze jIvA ajIvAzcetyukte taddezapradezAstatroktA eva bhavanti, jIvAdyavyatiriktatvAddezAdInAm, tato jIvAjIvagrahaNe kiM dezAdigrahaNeneti?, naivam, niravayavA jIvAdaya iti matavyavacchedArthatvAdasyeti, atrottaraM goyamA! jIvAvI tyAdi, anena cAdyapraznatrayasya nirvacanamuktam / athAntyasya praznatrayasya nirvacanamAharUvI yatti mUrtAH pudgalA ityarthaH,arUvI yatti, amUrttA dharmAstikAyAdaya ityarthaH,khaMdha tti paramANupracayAtmakA: skandhAH, skandhadezAH vyAdayo vibhAgAH, skandhapradezAH, tasyaiva niraMzA aMzAH, paramANupudgalAH skandhabhAvamanApannAH paramANava iti, tatolokAkAze rUpidravyApekSayA'jIvAvi ajIvadesAvi ajIvapaesAvI tyetadarthataH syAd, aNUnAMskandhAnAM cAjIvagrahaNena grahaNAt, je arUvI te paMcavihe tyAdi, anyatrArUpiNo dazavidhA uktAH, tadyathA- AkAzAstikAyastaddeza lokAkAze jIvAdirUpyAdiskaMdhAdiavasthAna praznAH / // 251 // Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 252 // statpradezazcetyevaM dharmAdharmAstikAyau samayazceti daza, iha tu sabhedasyAkAzasyAdhAratvena vivakSitatvAttadAdheyAH sapta vaktavyA 2 zatake uddezaka:10 bhavanti, na ca te'tra vivakSitAH, vakSyamANakAraNAt, ye tu vivakSitAstAnAha, paJceti, kathamityAha dhammatthikAe ityAdi, stikAiha jIvAnAM pudgalAnAMca bahutvAdekasyApi jIvasya pudgalasya vA sthAne saGkocAditathAvidhapariNAmavazAdbahavo jIvAH pudgalAzca yaadhikaarH| tathA taddezAstatpradezAzca saMbhavantItikRtvA jIvAzca jIvadezAzca jIvapradezAca, tathA rUpidravyApekSayA'jIvAzcAjIvadezAzcA sUtram 121 AkAzabheda jIvapradezAzceti saMgatam, ekatrApyAzraye bhedavato vastutrayasya sadbhAvAt, dharmAstikAyAdau tu dvitayameva yuktam, yato yadA prshnH| lokAkAze saMpUrNa vastu vivakSyate tadA dharmAstikAyAdItyucyate, tadaMzavivakSAyAMtu tatpradezA iti, teSAmavasthitarUpatvAt, taddezakalpanA jIvAdirUpyAtvayuktA, teSAmanavasthitarUpatvAditi, yadyapicAnavasthitarUpatvaMjIvAdidezAnAmapyasti tathApi teSAmekatrAzraye bhedena sambhavaH diskaMdhAdiprarUpaNAkAraNam, iha tu tanna, astikAyAderekatvAdasaGkocAdidharmakatvAcceti,ata eva dharmAstikAyAdidezaniSedhAyAha no avasthA zAnaSadhAcAhanA prshnaaH| dhammatthikAyassa dese tathA no adhammatthikAyassa dese tti / cUrNikAro'pyAha arUviNo davvA samudayasaddeNaM bhannaMti nIsesA, paesehiM vA nIsesA bhaNijjA, no deseNaM, tassa aNavaTThiyappamANataNao, teNa na deseNa niddeso, jo puNa desasaddo eesu kao so savisayagayavavahAratthaM paradavvaphusaNAdigayavavahAratthaM ceti, tatra svaviSaye dharmAstikAyAdiviSaye yo dezasya vyavahAro yathA dharmAstikAyaH svadezenordhvalokAkAzaM vyApnotItyAdistadartham, tathA paradravyeNa, UrdhvalokAkAzAdinA yaH svasya sparzanAdigato vyavahAro OarUpINi dravyANi samudAyezabdena bhaNyate nizeSAH, pradezairvA niHzeSA bhaNitavyA nozabdena, tatrAnavasthitapramANatvAt tena na dezena nirdezaH, ya: punardezazabda aiteSu kRtaH: sa svaviSayagatavyavahArArtham paradravyasparzanAdigatavyavahArArthaM ceti| anavasthitapramANatvaM hyekasminnapi pradeze tadA syAdyadA vyAdipradezasamudAya ekatrIbhAvamApnuyAnna caivaM dhrmaadhrmyoH|| 0 jIvapudgalayorAkAzadezAvagADhayorupaSTambhadAnAya jIvapudgalAkAzAdeH parasparaM ca yA sparzanA dezApekSayA tasya vyavahArAya / / P Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 253 // 2 zatake uddezaka: 10 | astikaayaadhikaarH| sUtram 122 | alokAkAze kiMjIvaH ityaadiprshnaaH| sUtram 123 dharmAstikAya mahatvAdi yathordhvalokAkAzena dharmAstikAyasya dezaH spRzyata ityAdistadarthamiti, addhAsamaya tti, addhA- kAlastallakSaNa: samaya: kSaNo'ddhAsamayaH, sacaika eva vartamAnakSaNalakSaNaH, atItAnAgatayorasattvAditi // 121 // kRtaM lokAkAzagatapraznaSaTkasya nirvacanam, athAlokAkAzaM prati praznayannAha 67 alogAgAseNaM bhaMte! kiMjIvA? pucchA taha ceva, goyamA! no jIvAjAva no ajIvappaesA ege ajIvadavvadese aguruyalahue aNaMtehiM aguruyalahuyaguNehiM saMjutte savvAgAse aNaMtabhAgUNe ||suutrm 122 // 68 (loyAgAse NaM bhaMte kativaNNe? pucchA, goyamA avaNNe arase agaMdhe jAva aphAse ege ajIvadavvadese agurualahue aNaMtehiM agurualahuaguNehiM saMjutte, savvAgAsassa aNaMtabhAge) 69 dhammatthikAe NaM bhaMte! kiM (ke) mahAlae paNNatte?, goyamA! loe loyamette loyappamANe loyaMphuDe loyaM ceva phusittA NaM ciTThai, evaM ahammatthikAe loyAgAse jIvatthikAe poggalatthikAepaMca vi ekkAbhilAvA ||suutrm 123 // 67 pucchA taha ceva tti yathA lokaprazne, tathAhi, alokAkAse NaM bhaMte! kiM jIvA jIvadesA jIvappaesA ajIvA ajIvadesA ajIvappaesa tti| nirvacanaM tveSAMSaNNAmapi niSedhaH, tathaige ajIvadavvadese tti, alokAkAzasya dezatvaMlokAlokarUpAkAzadravyasya bhAgarUpatvAt, agaruyalahue tti gurulaghutvAvyapadezyatvAt, aNaMtehiM aguruyalahuyaguNehiM ti, anantaiH svaparyAyaparaparyAyarUpairguNaiH, agurulaghusvabhAvairityarthaH, savvAgAse aNaMtabhAgUNe tti lokAkAzasyAlokAkAzApekSayAnantabhAgarUpatvAdi // 122 // athAnantaroktAn dharmAstikAyAdIn pramANato nirUpayannAha 69 ke mahAlae tti luptabhAvapratyayatvAnirdezasya kiM mahattvaM prazrAH / // 253 // Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zatake zrIbhagavatyaGga zrIabhayavRttiyutam bhAga-1 // 254 // uddezaka: 10 astikaayaadhikaarH| sUtram 124 yasyAsau kiMmahattvaH?, loe tti lokaH, lokapramitatvAllokavyapadezAdvA, ucyate ca paMcatthikAyamaiyaM(o) loyaM(o) (paJcAstikAyAtmako lokH||)ityaadi, loke cAsau varttate, idaM cApraznitamapyuktam, ziSyahitatvAdAcAryasyeti, lokamAtro lokaparimANaH, sa ca kiJcinyUno'pi vyavahArataH syAdityata Aha, lokapramANaH,loka(pramANa) pradezatvAtpradezAnAm, sacAnyo'nyAnubandhena sthita ityetadevAha loyaphuDe tti lokena,lokAkAzena sakalasvapradezaiH spRSTo lokaspRSTaH,tathA lokameva ca sakalasvapradezaiH spRSTrAtiSThatIti // 123 // pudgalAstikAyo lokaM spRSTrA tiSThatItyanantaramuktamiti sparzanAdhikArAdadholokAdInAM dharmAstikAyAdigatAM sparzanAM darzayannidamAha 70 ahe(ho)loeNaM bhaMte! dhammatthikAyassa kevaiyaM phusati?, goyamA! sAtiregaM addhaM phusati / 71 tiriyaloe NaM bhaMte! pucchA, goyamA! asaMkhejaibhAgaMphusai / 72 uDDaloe NaM bhaMte! pucchA, goyamA! desUNaM addhaM phusai / / sUtram 124 // 70 sAtiregaM addhaM ti lokavyApakatvAddharmAstikAyasya sAtirekasaptarajjupramANatvAccAdholokasya / 71 asaMkhejjaibhAgaM ti, asaGkhyAtayojanapramANasya dharmAstikAyasyASTAdazayojanazatapramANastiryagloko'saGkhyAtabhAgavartIti tasyAsAvasaGkhayeyabhAgaM spRzatIti / 72 desoNaM addhaM ti dezonasaptarajjupramANatvAdUrdhvalokasyeti // 124 // 73 imA NaM bhaMte! rayaNappabhApuDhavI dhammatthikAyassa kiM saMkhejaibhAgaM phusati? asaMkhejaibhAgaM phu0? saMkhije bhAge phu0? asaMkhelne bhAge phu0? savvaM phu0?, goyamA! No saMkhejaibhAgaMphu0 asaMkhejaibhAgaMphu0 No saMkheje No asaMkheje no savvaM phu0|74 imIse NaM bhaMte! rayaNappabhAe puDhavIe uvAsaMtare ghaNodahI dhammatthikAyassa pucchA, kiM saMkhejjaibhAgaM phu0? jahA rayaNappabhA tahA ghnnodhighnnvaaytnnuvaayaa| 75 imIse NaM bhaMte! rayaNappabhAe puDhavIe uvAsaMtare dhammatthikAyassa kiM saMkhejatibhAgaM phu0 dharmAstikAyasyAdholokAdi sparzanApraznAH / sUtram 125 dharmAstikAyasya ratnaprabhApRthivyAdInAM sprshnaaprshnaaH| // 254 // Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 255 // asaMkhenjaibhAgaM phusai jAva savvaM phu0?, goyamA! saMkhejjaibhAgaM phu0 No asaMkhejai bhAgaM phu0 no saMkhelje0 no asaMkhelje0 no savvaM phusai, uvAsaMtarAiMsavvAIjahA rayaNappabhAe puDhavIe vattavvayA bhaNiyA, evaM jAva ahesattamAe, jaMbUddIvAiyA dIvAlavaNasamuddAiyA samuddA, evaM sohamme kappe jAva IsipambhArApuDhavIe, ete savve'vi asaMkhejatibhAgaM phu0, sesA paDiseheyavvA / evaM adhammatthikAe, evaM loyAgAsevi, 76 gAhA- puDhavodahIghaNataNukappA gevejaNuttarA siddhI / saMkhejatibhAgaM aMtaresusesA asaMkhejA ||1||suutrm 125 // 2-10 // bitiyaM sayaM samattaM // // 2 // 73-75 imA NaM bhaMta ityAdi, iha pratipRthivi paJca sUtrANi devalokasUtrANi dvAdaza graiveyakasUtrANi trINi, anuttareSatprAgbhArAsUtre dve evaM dvipaJcAzatsUtrANi dharmAstikAyasya kiM saGkhayeyaM bhAgaMspRzantItyAdyabhilApenAvaseyAni, tatrAvakAzAntarANi saDayeyabhAgaM spRzanti, zeSAstvasaddhayeyabhAgamiti nirvacanam, etAnyeva sUtrANyadharmAstikAyalokAkAzayoriti // 76 ihoktArthasaGgrahagAthA bhAvitAthaiveti // 125 // dvitIyazate dazamaH // 2-10 // zrIpaJcamAGge gurusUtrapiNDe, zataM sthitAnekazate dvitiiym| anaipuNenApi mayA vyacAri, sUtraprayogajJavaco'nuvRttyA ||1||iti // 2 zatake uddezaka: 10 astikaayaadhikaarH| sUtram 125 dharmAstikAyasya ratnaprabhApRthivyAdInAM sprshnaaprshnaaH| | // iti zrImaccandrakulanabhonabhomaNizrImadabhayadevAcAryavaryavihitavivaraNayutaM zrImadbhagavatIvRttau || dvitIyaM zatakaM samAptam / / 255 // Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 zatake uddezakaH1 zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 256 // kIhazI camara vikurvaNA camaraviku ||ath tRtIyaM shtkm|| ||tRtiiyshtke prthmoddeshkH|| vyAkhyAtaM dvitIyazatamatha tRtIyaM vyAkhyAyate, asyacAyamabhisambandhaH, anantarazate'stikAyA uktAH, iha tutadvizeSabhUtasya jIvAstikAyasya vividhadharmA ucyante, ityevaMsambandhasyAsya tRtIyazatasyoddezakArthasahAyeyaMgAthA, kerisaviuThavaNA camara kiriya jANitthi nagara pAlA ya / ahivai iMdiyaparisA tatiyammi sae dasuddesA // 1 // 1tatra kerisaviuvvaNa tikIhazIcamarasya vikurvaNAzaktirityAdipraznanirvacanArthaH prathama uddezakaH1, camara tti camarotpAtAbhidhAnArtho dvitIyaH 2, kiriya tti kAyikyAdikriyAdyarthAbhidhAnArthastRtIyaH 3, jANa tti yAnaM devena vaikriyaM kRtaM jAnAti sAdhurityAdyarthanirNayArthazcaturthaH 4, itthi tti sAdhurbAhyAn pudgalAn paryAdAya prabhuH stryAdirUpANi vaikriyANi kartumityAdyarthanirNayArthaH paJcamaH 5, nagara tti vArANasyAM nagaryAM kRtasamudghAto'nagAro rAjagRhe rUpANi jAnAtItyAdyarthanizcayaparaH SaSThaH 6, pAlA ya tti somAdilokapAlacatuSTayasvarUpAbhidhAyakaH saptamaH 7, ahivai tti, asurAdInAM kati devA adhipatayaH? ityAdyarthaparo'STamaH 8, iMdiya tti, indriyaviSayAbhidhAnArtho navamaH 9, parisa tti camarapariSadabhidhAnArtho dazamaH 10 iti / tatra kIdRzI vikurvaNA? ityAdyarthasya prathamoddezakasyedaM sUtram 2 teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM moyA nAmaM nagarI hotthA vaNNao, tIse NaM moyAe nagarIe bahiyA uttarapuracchime disIbhAgeNaM naMdaNe nAmaMcetie hotthA, vaNNao, teNaM kAleNaM 2 sAmI samosaTTe, parisA nigga0 paDigayA pa0, 3 teNaM kAleNaM 2 samaNassa bha0 ma0 docce rvaNazaktI agnibhUti praznaH / // 256 // Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 257 // praznaH / aMtevAsI aggibhUtInAmaM aNa0 goyamagotteNaM sattussehe jAva pabruvAsamANe evaMva0- camareNaM bhaMte! asuriMde asurarAyA ke mahihIe? 3 zatake ke mahajjuttIe? ke mahAbale? ke mahAyase? ke mahAsokkhe? ke mahANubhAge? kevaiyaM ca NaM pabhU viuvvittae?, goyamA! camare NaM uddezakaH1 kIdRzI asuriMde asura0 mahiDDIejAva mahANubhAgeseNaMtattha cottIsAe bhavaNAvAsasayasahassANaMcausaTThIesAmANiyasAhassINaM tAyattIsAe camaratAyattIsagANaM jAva viharai, evaM mahiDDIe jAva mahANubhAge, evatiyaM ca NaM pabhU viuvvittae se jahAnAmae-juvatI juvANe hattheNaM vikurvaNA zakti : / hatthe geNhejA,cakkassavAnAbhI aragAuttAsiyA, evAmeva goyamA! camare asu0 asura0 veuvviyasamugghAeNaMsamohaNai rattA saMkhenAI sUtram 126 joyaNAiMdaMDaM nisirai, taMjahA- rayaNANaMjAva riTThANaM ahAbAyare poggale parisADei 2 ttA ahAsuhume poggale pariyAeti rattA doccaMpi camaraviku rvaNazaktI veubviyasamugyAeNaM samohaNati rattA, pabhUNaM goyamA! camare asu0 asura0 kevalakappaM jaMbUhIvaM 2 bahUhiM asurakumArehiM devehi agnibhUti devIhi ya AiNNaM vitikiNNaM uvatthaDaM saMthaDaM phuDaM avagADhAavagADhaM krette| aduttaraM ca NaM goyamA! pabhU camare asuriM asura0 tiriyamasaMkhene dIvasamudde bahUhiM asurakumArehiM devehiM devIhi ya AiNNe vitikiNNe uvatthaDe saMthaDe phuDe avagADhAvagADhe karettae, esa NaMgoyamA! camarassa asuri0 asura0 ayameyArUve visae visayamette vuie No ceva NaM saMpattIe vikuvviMsu vA vikuvviti vA vikuvvissati vA / / sUtram 126 // 2 teNaM kAleNa mityAdi sugamam, 3 navaraM ke mahiDDie tti kena rUpeNa maharddhikaH? kiMrUpA vA maharddhirasyeti kiMmaharddhikaH, kiyanmaharddhika ityanye, sAmANiyasAhassINaM ti samAnayA, indratulyayAcarantIti sAmAnikAH, tAyattIsAe tti trystriNshtH,27|| tAyattIsagANaM ti mantrikalpAnAm, yAvatkaraNAdidaM dRzyaM cauNhaM logapAlANaM paMcaNhaM aggamahisINaM saparivArANaM tiNhaM parisANaM sattaNhaM aNiyANaM sattaNhaM aNiyAhivaINaM cauNhaM causaTThINaM AyarakkhadevasAhassINaM annesiM ca bahUNaM camaracaMcArAyahANivatthavvANaM Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyA zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 258 // 3 zatake uddezakaH1 kIdRzI camaravikurvaNA zakti : / sUtram 126 camaravikurvaNazaktI agnibhUti praznaH / devANa ya devINa ya AhevaccaM porevaccaM sAmittaM bhaTTittaM ANAIsaraseNAvaccaM kAremANe pAlemANe mahayA''hayanaTTagIyavAiyataMtItalatAlatuDiyaghaNamuiMgapaDuppavAiyaraveNaM divAI bhogabhogAI bhuMjamANe tti tatrAdhipatyamadhipatikarma, purovarttitvamagragAmitvam, svAmitvaM svasvAmibhAvam, bhartRtvaM poSakatvam, AjJezvarasyAjJApradhAnasya sato yatsenApatyaM tattathA tatkArayan,anyaiH pAlayan svayamiti tathA mahatA raveNeti yogaH, Ahaya tti, AkhyAnakapratibaddhAnIti vRddhAH, athavA'haya tti, ahatAnyavyAhatAni nATyagItavAditAni, tathA tantrI vINA, talatAlAH hastatAlAH tadAtmA(? talA:)vA, hastAH, tAlA: kaMsikAH, tuDiya tti zeSatUryANi, tathA ghanAkAro dhvanisAdhAdyo mRdaGgo mardalaH, paTunA dakSapuruSeNa pravAdita ityeteSAM dvandvo'ta eSAM yo ravaH sa tathA tena, bhogabhogAI ti bhogArhAn zabdAdIn, evaMmahiDDie tti, evaM maharddhika iva maharddhikaH, iyanmaharddhika ityanye / se jahAnAmae ityAdi, yathA yuvatiM yuvA hastena haste gRhNAti, kAmavazAgADhataragrahaNato nirantarahastAGgalitayetyarthaH, dRSTAntAntaramAha cakkasse tyAdi, cakrasya vA nAbhiH, kiMbhUtA? aragAutta tti, arakairAyuktA'bhividhinAnvitA, arakAyuktA siya tti syAdbhavet, athavA'rakA uttAsitA AsphAlitA yasyAMsA'rakottAsitA, evameva tti nirantaratayetyarthaH prabhurjambUdvIpaMbahubhirdevAdibhirAkIrNa kartumiti yogaH, vRddhastu vyAkhyAtam, yathA yAtrAdiSu yuvatidUMno haste lagnA pratibaddhA gacchati bahulokapracite deze, evaM yAni rUpANi vikurkhitAni tAnyekasmin kartari pratibaddhAni, yathA vA cakrasya nAbhirekA bahubhirarakaiH pratibaddhA ghanA nizchidrA, evamAtmazarIrapratibaddhairasuradevairdevIbhizca pUrayediti / veubviyasamugghAeNaM ti vaikriyakaraNAya prayatnavizeSeNa samohaNa 8 tti samupahanyate samupahato bhavati samupahanti vA pradezAn vikSipatIti / tatsvarUpamevA''ha saMkhejjAi mityAdi, daNDa iva daNDa UrdhvAdha AyataH zarIrabAhalyo jIvapradezakarmapudgalasamUhaH, tatraca vividhapudgalAnAdatta iti darzayannAha tadyathA ratnAnAM karketanA // 258 // Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 / / 259 // dInAm, iha ca yadyapi ratnAdipudgalA audArikA vaikriyasamuddhAte ca vaikriyA eva grAhyA bhavanti tathApIha teSAM ratnAdi 3 zatake pudgalAnAmiva sAratApratipAdanAya ratnAmityAdyuktam, tacca ratnAnAmivetyAdi vyAkhyeyam, anye tvAhuH- audArikA api te uddezakaH1 kIdRzI gRhItAH santo vaikriyatayA pariNamantIti, yAvatkaraNAdidaM dRzyaM vairANaM verUliyANaM lohiyakkhANaM masAragallANaM haMsagabbhANaM camarapulayANaM sogaMdhiyANaM jotIrasANaM aMkANaM aMjaNANaM rayaNANaM jAyarUvANaM aMjaNapulayANaM phalihANaM ti, kim?, ata Aha, ahAbAyare vikurvaNA zakti : / tti yathAbAdarAna, asArAn pudgalAn parizAtayati daNDanisargagRhItAn, yaccoktaM prajJApanATIkAyAM yathA sthUlAn vaikriyazarIranAma-8 sUtram 127 camarasAmA karmapudgalAn prArabaddhAn zAtayatI ti tatsamuddhAtazabdasamarthanArthamanAbhogikaM vaikriyazarIrakarma nirjaraNamAzrityeti, ahAsuhame tti nikAdInAM yathAsUkSmAn sArAn pariyAeti paryAdatte, daNDanisargagRhItAn sAmastyenAdatta ityarthaH, doccaMpi tti dvitIyamapi vAraM samuddhAtaM vikurvaNa zaktI karoti, cikIrSitarUpanirmANArtham, tatazca pabhutti samarthaH kevalakappaMti kevalaH paripUrNa, kalpata iti kalpaHsvakAryakaraNasAmopetastataH karmadhArayaH, athavA kevalakalpaH kevalajJAnasadRzaH paripUrNatAsAdharmyAt, saMpUrNaparyAyo vA kevalakalpa itizabdaH / Aina mityAdaya ekArthA atyntvyaaptidrshnaayoktaaH| aduttaraM caNaM ti, athAparaM ca, idaMca sAmarthyAtizayavarNanaM visae tti gocaro vaikriyakaraNazakteH, ayaM ca tatkaraNayukto'pi syAdityata Aha visayamette tti viSaya eva viSayamAnaM kriyAzUnya buie tti, uktam, etadevAha saMpattIe tti yathoktArthasaMpAdanena viuvviMsu vA vikurvitavAn vikurvati vA vikurviSyati vA, vikurvamityayaM dhAtuH sAmayiko'sti, vikurvaNetyAdiprayogadarzanAditi / / 126 // 4jati NaM bhaMte! camare asuriMde asurarAyA emahiDDIe jAva evaiyaM caNaM pabhUvikuvittae, camarassa NaM bhaMte! asuriMdassa asuraranno sAmANiyA devA kemahiddIyA jAva kevatiyaM caNaM pabhUvikubvittae?, goyamA! camarassa asuri0 asurarannosAmANiyA devA mahiDIyA praznA : / // 259 // Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatya zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 260 // jAva mahANubhAgA, teNaM tattha sANaM 2 bhavaNANaMsANaM rasAmANiyANaM sANaM 2 aggamahisINaMjAva divvAiMbhogabhogAiMbhuMjamANA viharaMti, evaMmahiddIyA jAva evaiyaM ca NaM pabhU vikuvittae, se jahAnAmae-juvatiM juvANe hattheNaM hatthe geNhejjA cakkassa vA nAbhI arayAuttA siyA evAmeva goyamA! camarassa 3 egamege sAmANie deve veubviyasamugghAeNaM samohaNai rattA jAva doccaMpi veubviyasamugghAeNaMsamohaNati rattA pabhUNaMgoyamA! camarassa 3 egamegesAmANie deve kevalakappaMjaMbUddIvaM 2 bahUhiM asurakumArehi devehiM devIhi ya AinnaM vitikinnaM uvatthaDaM saMthaDaM phuDaM avagADhAvagADhaM karettae, aduttaraM ca NaM goyamA! pabhU camarassa 3 egamege sAmANiyadeve tiriyamasaMkheljedIvasamudde bUhahiM asurakumArehiM devehiM devIhiya AiNNe vitikiNNe uvatthaDesaMthaDe phuDe avagADhAvagADhe karettae, esaNaMgoyamA! camarassa 3 egamegassa sAmANiyadevassa ayameyArUve visae visayamette buieNocevaNaM saMpattIe vikuvviMsu vA vikuvviti vA vikuvvissati vaa| 5 jatiNaMbhaMte! camarassa 3sAmANiyA devA evaMmahiDDIyAjAva evatiyaMcaNaMpabhUvikuvittae camarassaNaM bhaMte! asuriM asuraranno tAya devA kemahiDDIyA?, tAyattIsiyA devA jahA sAmANiyA tahA neyavvA, loyapAlA taheva, navaraMsaMkhejAdIvasamuddA bhANiyavvA, bahUhiM asurakumArehiM 2 AinnejAva viuvvissaMti vA / 6 jatiNaM bhaMte! camarassa 3 logapAlA devA evaMmahiddIyA jAva evatiyaM caNaM pbhuuviuvvitte| camarassaNaM bhaMte! asuriM0 2 aggamahisIo devIo kemahitIyAo jAva kevatiyaM ca NaM pabhU vikuvittae?, goyamA! camarassa NaM asuriM 2 aggamahisIo devIo mahiddIyAo jAva mahANubhAgAo, tAoNaM tattha sANaM 2 bhavaNANaM sANaM 2 sAmANiyasAhassINaM sANaM 2 mahattariyANaMsANaM 2 parisANaMjAva emahiddIyAo annaMjahA logapAlANaM aparisesaM / 7 sevaM bhaMte!2! tti||suutrm 127 // bhagavaMdocce goyame samaNaM bha0 mahA. vaMdai namasai 2 ttA jeNeva tacce goyame vAyubhUtiaNagAre teNeva uvA0 rattA taccaMgoyamaMvAyubhUtiM 3 zatake | uddezakaH1 kIdRzI camaravikurvaNA zakti : / sUtram 127 camarasAmA nikAdInAM vikurvaNazaktI praznAH / sUtram 128 vAyubhUtara zraddhA bhagavantaM pRcchA / // 260 // Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 261 // aNagAraM evaM va0- evaM khalu goyamA! camare asuriMde asurarAyA evaM mahiDDIetaM ceva evaM savvaM apuTThavAgaraNaM neyavvaM aparisesiyaMjAva aggamahisINaM vattavvayA samattA / tae NaM se tacce gAyame vAyubhUti aNagAre doccassa go0 aggibhUissa aNa0 evamAikkhamANassa bhA0 paM0 parU0 eyamaTuMno saddahai no pattiyaino royai eyamaDhe asaddahamANe apattiyamANe aroemANe uTThAe uDhei rattA jeNeva samaNe bha0 mahAvIre teNeva uvA0 jAva pabruvAsamANe evaM va0- evaMkhalubhaMte! docce goyame aggibhUtiaNagAre mama evamAtikkhai bhA0 panna parU0- evaM khalu goyamA! camare asuriMde asurarAyA mahiddIe jAva mahANubhAve se NaM tattha cottIsAe bhavaNAvAsasayasahassANaM evaM taM ceva savvaM aparisesaM bhANiyavvaM jAva aggamahisINaM vattavvayA samattA, se kahameyaM bhaMte! (evaM)?, evaM ga(u0) goyamAdi samaNe bha0 mahAvAre taccaM go0 vAubhUtiM aNa evaM va0- jaNaM goyamA! docce go0 aggibhUiaNagAre tava evamAtikkhar3a 4- evaM khalu goyamA! camare 3 mahiddIe evaM taM ceva savvaM jAva aggamahisINaM vattavvayA samattA, sacceNaM esamaDhe, ahaMpiNaM goyamA! evamAtikkhAmi bhA0 pa0 parU0, evaM khalu goyamA!- camare 3 jAva mahiDIe soceva bitiogamo bhANiyavvojAva aggamahisIo, sacceNaM esamaDhe, sevaM bhaMte 2, tacce goyame! vAyubhUtI aNagAre samaNaM bha0 mahAvIraM vaMdai namasai rattA jeNeva docce goyame aggibhUtI aNagAre teNeva uvA0 2ttA doccaM go0 aggibhUtiM aNagAraMvaM namaM0 2ttA eyamaTuM sammaM viNaeNaM bhujo 2khAmeti // sUtram 128 / (taeNaM se docce goyame aggibhUti aNagAraMtacceNaMgoyame vAyubhUiNA aNa0 eyamaTuMsammaM viNaeNaM bhujorakhAmie samANe uTThAe uDhei, rattAtecceNaM vAyubhUiNA aNa0 sahiMda jeNeva samaNe bhagavaM0 mahAvIre teNeva uvAgacchai,2samaNaM bhagavaM0, vaMdai0 jAvapabruvAsae) 8 tae NaM se tacce go0 vAubhUtI aNagAre docceNaM goyameNaM aggibhUtINAmeNaM aNagAreNaM saddhiM jeNeva samaNe bha0 mahA0 jAva paJjuvAsamANe evaM va0- jati NaM bhaMte! camare asuriMde asurAyA evaM mahiddIe jAva evatiyaM ca NaM pabhU vikuvittae balI NaM bhaMte! 3zatake uddezakaH1 kIdRzI camaravikurvaNA zaktiH / sUtram 128 vAyubhUtara zraddhA bhagavantaM pRcchA / vAyubhUtenirNayaH kSAmaNacA sUtram 129 vAyubhUtiranibhUtyo: krameNa vairocananAgakumAra jyotiSa zakrenda zakti praznAH / // 261 // Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhayavRttiyutam bhAga-1 // 262 // vairoyaNiMde vairoyaNarAyA kemahiDDIe jAva kevaiyaM ca NaM pabhU vikuvittae?, goyamA! balI NaM vairoyaNiMde 2 mahiddIe jAva mahANubhAge, seNaM tattha tIsAe bhavaNAvAsasayasahassANaM saTThIe sAmANiyasAhassINaM sesaMjahA camarassa tahA baliyassaviNeyavvaM, NavaraM sAtiregaM kevalakappaMjaMbUddIvaMti bhANiyavvaM, sesaMtaMceva NiravasesaMNeyavvaM, NavaraMNANattaM jANiyavvaM bhavaNehiMsAmANiehi, sevaM bhaMte ratti tacce go0 vAyubhUtI jAva viharati / 9 bhaMte! tti bhagavaM docce go0 aggibhUtIaNagAre samaNaM bha0 mahA. vaMdai 2 ttA evaM va0- jai NaM bhaMte! balI vairoyaNiMde vairoyaNarAyA emahiDDIe jAva evaiyaM ca NaM pabhU vikuvittae dharaNe NaM bhaMte! nAgakumAriMde nAgakumArarAyA kemahiddIe jAva kevatiyaM ca NaM pabhU vikubvittae?, goyamA! dharaNeNaM nAgakumAriMde 2 emahihIe jAva se NaM tattha coyAlIsAe bhavaNAvAsasayasahassANaM chaNhaM sAmANiyasAhassINaM tAyattIsAe tAyattIsagANaM cauNhaM logapAlANaM chaNhaM aggamahisINaM saparivArANaM tiNhaM parisANaM sattaNhaM aNiyANaM sattaNhaM aNiyAhivaINaM cauttIsAe AyarakkhadevasAhassINaM annesiM ca jAva viharai, evatiyaM ca NaM pabhUviuvvittae se jahAnAmae-juvatiM juvANe jAva pabhUkevalakappaM jaMbUddIvaM 2 jAva tiriya saMkhelne dIvasamudde bahUhiM nAgakumArehiM nAgakumArIhiM jAva viuvvissaMti vA, sAmANiyA tAyattIsalogapAlagA mahisIo ya taheva, jahA camarassa evaM dharaNeNaM nAgakumArarAyA mahidie jAva evatiyaM jahA camare tahA dharaNeNavi, navaraM saMkhene dIvasamudde bhANiyavva, evaM jAva thaNiyakumArA vANamaMtarA joisiyAvi, navaraM dAhiNille savve aggibhUtI pucchati, uttarille savve vAubhUtI pucchai, 10 bhaMte tti bhagavaM docce go0 aggibhUtI aNa. samaNaM bha0ma0 vanamaM0 2ttA evaM va0- jati NaM bhaMte! joisiMde jotisarAyA evaMmahihIe jAva evatiyaM caNaM pabhUvikuvittae sakkeNaM bhaMte! deviMde devarAyA kemahiddIe jAva kevatiyaM caNaM pabhUviuvvittae?, goyamA! sakkeNaM deviMde de0 mahiddIe jAva mahANubhAge, seNaMtattha battIsAe vimANAvAsasayasahassANaM caurAsIe sAmANiyasAhassINaM jAva cauNhaM caurAsINaM 3 zatake uddezakaH1 kIdRzI camaravikurvaNA zakti : / sUtram 129 vAyubhUragnibhUtyo: krameNa vairocananAgakumAra jyotiSa zakrenda zakti prshnaaH| 262 Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 263 // Ayarakkha (deva) sAhassINaM annesiM ca jAva viha0, evaMmahiddIe jAva evatiyaM ca NaM pabhU vikuvittae, evaM jaheva camarassa taheva bhANiyavvaM, navaraM do kevalakappe jaMbUddIve 2 avasesaMtaM ceva, esa NaM goyamA! sakkassa 3 imeyArUve visae visayamette NaMbuie noceva NaM saMpattIe viuvviMsuvA viuvvati vA viuvvissati vaa||suutrm 129 // 5 navaraM saMkhejjA dIvasamuddatti lokapAlAdInAM sAmAnikebhyo'lpatararddhikatvenAlpataratvAdvaikriyakaraNalabdheriti // 127 // 7 apuTThavAgaraNaM ti, apRSTe sati pratipAdanam // 128 // 8 vairoyaNiMde tti dAkSiNAtyAsurakumArebhyaH sakAzAdviziSTaM rocanaM dIpanaM yeSAmasti te vairocanA, audIcyAsurAsteSu madhye indraH paramezvaro vairocanendraH, sAiregaM kevalakappaM ti, audIcyendratvena blervishisstttrlbdhiktvaaditi|9 evaM jAva thaNiyakumAra tti dharaNaprakaraNamiva bhUtAnandAdimahAghoSAntabhavanapatIndraprakaraNAnyadhyeyAni, teSu cendranAmAnyetadgAthAnusArato vAcyAni camare 1 dharaNe 2 taha veNudeva 3 harikaMta 4 aggisIhe ya 5 / puNNe 6 jalakaMtevi ya 7 amiya 8 vilaMbe ya 9 ghose ya 10 // 1 // ete dakSiNanikAyendrAH, itaretu bali 1 bhUyANaMde 2 veNudAli 3 harisaha 4'ggimANava 5 vasiDhe 6 / jalappabhe7 amiyavAhaNe 8 pabhaMjaNa 9 mahAghose 10 // eteSAM ca bhavanasaGkhyA cautIsA 1 caucattA 2 ityAdipUrvoktagAthAdvayAdavaseyA, sAmAnikAtmarakSasaGkhyA caivaM causaTThI saTThI khalu chacca sahassA u asurvjjaannN| sAmANiyA u ee caugguNA AyarakkhA u||1|| agramahiSyastu pratyeka dharaNAdInAM SaT, sUtrAbhilApastu dharaNasUtravatkAryaH, vANamaMtarajoisiyAvi tti vyantarendrA api dharaNendravatsaparivArA vAcyAH, / camaro dharaNastathA veNudevo harikAnto'gnisiMhazca / pUrNo jalakAnto'pi cAmito vilambazca ghoSazca // 1 // 0 balirbhUtAnando veNudArI hariSaho'gnimAnavo vasiSTho jalaprabho'mitavAhanaH prabhaJjano mhaaghossH| 0 catuH SaSTizca SaSTireva SaT sahasrANyasuravAnAm / etAvantaH sAmAnikA AtmarakSAzcaturguNAH / / 3zatake uddezakaH1 kIdRzI camaravikurvaNA zaktiH / sUtram 127 camarasAmA nikAdInAM vikurvaNazaktau prshnaaH| sUtram 128 vAyubhUtara zraddhA bhagavantaM pRcchA / sUtram 129 vAyubhUragnibhutyoHkrameNa vairocananAgakumAra jyotiSa zakrendazakti praznAH / // 263 // Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezakaH1 zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 264 // eteSu ca pratinikAyaM dakSiNottarabhedena dvau dvau indrau syAtAm, tadyathA kAle ya mahA kAle 1 surUva paDirUva 2 puNNabhadde y| amaravai / 3zatake mANibhadde 3 bhIme ya tahA mahAbhIme 4 // 1 // kiMnara kiMpurise 5 khalu sappurise ceva taha mahApurise 6 / aikAya mahAkAe 7 gIyaraI ceva kIDazI gIyajase 8 // 2 // eteSAM jyotiSkANAM ca trAyastriMzA lokapAlAzca na santIti te na vAcyAH, sAmAnikAstu catuHsahasra- camara vikurvaNA saGkhyAH , etaccaturguNAzcAtmarakSA agramahiSyazcatasra iti, eteSu ca sarveSvapi dAkSiNAtyAnindrAnAdityaM cAgnibhUtiH pRcchati, zakti : / udIcyAzcandraM ca vAyubhUtiH, tatra ca dAkSiNAtyeSvAditye ca kevalakalpaM jambUdvIpaM saMstRtamityAdi, audIcyeSu ca candre ca sUtram 130 sAtirekaMjambUdvIpamityAdica vAcyam, yaccehAdhikRtavAcanAyAmasUcitamapivyAkhyAtaMtadvAcanAntaramupajIvyeti bhAvanIyamiti, tatra kAlendrasUtrAbhilApa evaM kAle NaM bhaMte! pisAiMde pisAyarAyA kemahiDDIe 6 kevaiyaM ca NaM pabhU viuvittae?, goyamA! kAle NaM mahiDDIe 6 se NaM tattha asaMkhejjANaM nagaravAsasayasahassANaM cauNhaM sAmANiyasAhassINaM solasaNhaM AyarakkhadevasAhassINaM cauNhaM aggamahisINaM saparivArANaM aNNesiM ca bahUNaM pisAyANaM devANaM devINa ya AhevacaM jAva viharai, evaMmahiDDie 6 evatiyaM ca NaM pabhU viuvittae jAva kevalakappaM jaMbUddIvaM 2 jAva tiriyaM saMkhejje dIvasamudde ityAdi, 10 zakraprakaraNe jAva cauNhaM caurAsINa mityatra yAvatkaraNAdidaM dRzyamaTThaNhaM aggamahisINaM saparivArANaM cauNhaM logapAlANaMtiNhaM parisANaM sattaNhaM aNiyANaM sattaNhaM aNiyAhivaINaM ti||129||shkrsy vikurvaNoktA, atha tatsAmAnikAnAMsA vaktavyA, tatra casvapratItaMsAmAnikavizeSamAzritya taccaritAnuvAdatastAn praznayannAha (r) kAlazca mahAkAlaH surUpaHpratirUpaH pUrNabhadrazcAmarapatirmANibhadro bhImazca tathA mhaabhiimH||1|| kiMnaraH kiMpuruSaH khalu satpuruSazcaiva tathA mhaapurussH| atikAyo mahAkAyo gItaratizcaiva giityshaaH||2|| tiSyakAna gArazakrasAmAnikazakti praznAH / // 264 // Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 zatake zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 265 // uddezakaH1 kIdRzI camaravikurvaNA zakti : / sUtram 130 tiSyakAna gArazakrasA mAnika 11 jaiNaMbhaMte! sakke deviMde 2 emahiDIe jAva evatiyaM ca NaM pbhuuvikuvitte||evN khalu devANuppiyANaM aMtevAsI tIsaeNAmaM aNagAre pagatibhaddae jAva viNIe chaTuMchaTTeNaM aNikkhitteNaM tavokammeNaM appANaM bhAvemANe bahupaDipuNNAI aTTha saMvaccharAI sAmaNNapariyAgaM pAuNittA mAsiyAe saMlehaNAe attANaM jhUsettA sahi~ bhattAI aNasaNAe chedettA AlotiyapaDikvaMte samAhipatte kAlamAse kAlaM kiccA sohamme kappe sayaMsi vimANaMsi uvavAyasabhAe devasayaNijaMsi devadUsaMtarie aMgulassa asaMkhejaibhAgamettAe ogAhaNAe sakkassa deviMdassa devaraNNo sAmANiyadevattAe uvavaNNe, taeNaM tIsae deve ahuNovavannamette samANe paMcavihAe pajjattIe pajattibhAvaM gacchai, taMjahA- AhArapajjattIe sarIra0 iMdiya0 ANupANu0 bhAsAmaNapajjattIe, taeNaM taM tIsayaM devaM paMcavihAe pajja. pajjattibhAvaM gayaM samANaM sAmANiyaparisovavannayA devA karayalapariggahiyaM dasanahaM sirasAvattaM matthae aMjaliM kaTTa jaeNaM vijaeNaM vaddhAviMti 2 ttA evaM va0- ahoNaM devANuppie! divvA deviDDI divvA devajuttI divve devANubhAve laddhe patte abhisamannAgate, jArisiyA NaM devANuppiehiM divvA deviDDI 3laddhe patte abhisama0 tArisiyANaM sakkeNaM deviMdeNaM 2 divvA deviDDI jAva abhisama0, jArisiyA NaM (sakkeNaM 3 divvA deviDDI jAva abhisama0 tArisiyANaM) devANuppiehiM divvA deviDDI jAva abhism0|sennN bhaMte! tIsae deve kemahiDDIe jAva kevatiyaM ca NaM pabhU viuvvittae?, goyamA! mahiddIe jAva mahANubhAge, se NaM tattha sayassa vimANassa cauNhaM sAmANiyasAhassINaM cauNhaM aggamahisINaM saparivArANaM tiNhaM parisANaM sattaNhaM aNiyANaM sattaNhaM aNiyAhivaINaM solasahaM AyarakkhadevasAhassINaM aNNesiM ca bahUNaM vemANiyANaM devANa ya devINa ya jAva viharati, evaMmahiddIe jAva evaiyaM ca NaM pabhU viuvittae, se jahANAmae juvatiM juvANe hattheNaMhatthe geNhejA jaheva sakkassataheva jAva esa NaMgoyamA! tIsayassa devassa ayameyArUve visae visayamette buie no ceva NaM saMpattIe viuvviMsu vA 3 / 12 jati NaM bhaMte! tIsae deve e mahihIe jAva evaiyaM ca NaM pabhU zakti praznA : / // 265 // Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 266 // camara tiSyakAna gArazakrasA viuvittae sakkassa NaM bhaMte! deviMdassa 2 avasesA sAmANiyA devA kemahiDDIyA 1 taheva savvaM jAva esa NaM goyamA! sakkassa 3 3 zatake egamegassa sAmANiyassa devassa imeyArUve visae visayamette buie no ceva NaM saMpattIe viuvviMsu vA 3 vA tAyattIsA ya uddezakaH1 kIdRzI logapAlaaggamahisINaMjaheva camarassa navaraMdo kevalakappe jaMbUddIve 2 aNNaMtaMceva, sevaM bhaMte ratti docce go0 jAva viharati ||suutrm vikurvaNA 130 // zaktiH / 11 evaM khalvi tyAdi, evamiti vakSyamANanyAyena sAmAnikadevatayotpanna iti yogaH, tIsae tti tiSyakAbhidhAnaH, sayaMsika sUtram 130 ttisvake vimAne, paMcavihAe pajjattIe tti paryAptirAhArazarIrAdInAmabhinirvRttiH,sA cAnyatra SoDhoktA,iha tu paJcadhA, bhASAmanaH paryAptyorbahuzrutAbhimatena kenApi kAraNenaikatvavivakSaNAt, laddhe tti janmAntare tadupArjanApekSayA, patte tti prAptA devabhavA-3 mAnika zakti prshnaaH| pekSayA'bhisamaNNAgae tti tadbhogApekSayA, 12 jaheva camarassa tti, anena lokapAlAgramahiSINAM tiriyaM saMkhejje dIvasamudde tti vAcyamiti sUcitam // 130 // IzAnendravai kriyazakti 13 bhaMte tti bhagavaMtacce go0 vAubhUtI aNa. samaNaM bha0 jAva evaM va0- jati NaM bhaMte! sakke deviMde 2 e mahiDDIe jAva evaiyaM ca NaM pabhU viuvvittae IsANeNaMbhaMte! deviMde 2 kemahi0? evaM taheva, navaraM sAhie do kevalakappe jaMbUdIve 2 avasesaM taheva ||suutrm 131 // 13 IsANe NaM bhaMta ityAdi, IzAnaprakaraNam, iha caivaM taheva tti, anena yadyapi zakrasamAnavaktavyamIzAnendraprakaraNaM sUcitaM tathApi vizeSo'sti, ubhayasAdhAraNapadApekSatvAdatidezasyeti, sa cAyaM se NaM aTThAvIsAe vimANAvAsasayasahassANaM asIIe sAmANiyasAhassINaM jAva cauNhaM asIINaM AyarakkhadevasAhassINaM ti||131|| IzAnavaktavyatA'nantaraMtatsAmAnikavaktavyatAyAM svapratItaM tadvizeSamAzritya taccaritAnuvAdataH praznayannAha sUtram 131 praznaH / sA21 // 266 // Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 267 // 14 jati NaM bhaMte! IsANe deviMde devarAyA emahiDDIe jAva evatiyaM ca NaM pbhuuviuvvitte|| evaM khalu devANuppiyANaM aMtevAsI kurudattaputte nAmaM pagatibhaddae jAva viNIe aTThamaMaTThameNaM aNikkhiteNaM pAraNae AyaMbilapariggahieNaM tavokammeNaM urlDa bAhAo pagijjhiya 2 sUrAbhimuhe AyAvaNabhUmIe AyAvemANe bahupaDipunne chammAse sAmaNNapariyAgaMpAuNittA addhamAsiyAe saMlehaNAe attANaM jhosittA tIsaM bhattAIaNasaNAe chedittA AloiyapaDikvaMte samAhipatte kAlamAse kAlaM kiccA IsANe kappe sayaMsi vimANaMsi jA ceva tIsae vattavvayA tA savveva aparisesA kurudattaputtevi, navaraM sAtirege do kevalakappe jaMbUddIve 2, avasesaM taM ceva, evaM sAmANiyatAyattIsalogapAlaaggamahisINaM jAva esa NaM goyamA! IsANassa deviMdassa 2 evaM egamegAe aggamahisIe devIe ayameyArUve visae visayamette buie nocevaNaM saMpattIe viuvviMsu vA 3||suutrm 132 // __ evaM saNaMkumArevi, navaraM cattAri kevalakappe jaMbUddIve 2 aduttaraM ca NaM tiriyamasaMkhelne, evaM sAmANiyatAyattIsalogapAlaaggamahisINaM asaMkhejje dIvasamudde savve viuvvaMti, saNaMkumArAo AraddhA uvarillA logapAlA savvevi asaMkhejje dIvasamudde viuvviMti, evaM mAhiMdevi, navaraM sAtirege cattAri kevalakappe jaMbUddIve 2, evaM baMbhaloevi, navaraM aTTha kevala0, evaM laMtaevi, navaraM sAtirege aTTha kevala0, mahAsukke solasa kevala0, sahasAre sAtirege solasa, evaM pANaevi, navaraM battIsaM kevala0, evaM acue vi0 navaraM sAtirege battIsaM kevala jaMbUddIve 2 annaMtaMceva, sevaM bhaMte 2tti tacce go0 vAyubhUtI aNa0samaNaM bha0 mahA0va0 nama0 jAva vihaH / 15 tae NaM samaNe bha0 mahA0 annayA kayAI moyAo nagarIo naMdaNAo cetiyAo paDini02 bahiyA jaNavayavihAraM viharai / / sUtram 133 // 14-15 uDDe bAhAo pagijjhiya tti pragRhya vidhAyetyarthaH / evaM saNaMkumArevi tti, anenedaM sUcitaM saNaMkumAre NaM bhaMte! deviMde 3 zatake uddezakaH1 kIdRzI camaravikurvaNA zakti : / sUtram 132 IzAnendrasAmAnikakurudattazakti prshnH| sUtram 133 zeSedrANAJca zakti prshnH| vAyubhUtervandanaM mokAyA bhgvdvihaarshc| / / 267 // Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 268 // camara devarAyA kemahiDDie 6 kevaiyaM ca NaM pabhU viuvittae?, goyamA! saNakumAreNaM deviMde devarAyA mahiDDie 6, seNaM bArasaNhaM vimANAvAsasaya 3zatake sAhassINaM bAvattarIe sAmANiyasAhassINaM jAva cauNhaM bAvattarINaM AyarakkhadevasAhassINa mityAdIti, aggamahisINaM ti yadyapi uddezakaH1 kIdRzI sanatkumAre strINAmutpattirnAsti tathApi yAH saudharmotpannAH samayAdhikapalyopamAdidazapalyopamAntasthitayo'parigRhItadevyastAH sanatkumAradevAnAM bhogAya saMpadyanta itikRtvAgramahiSya ityuktamiti / evaM mAhendrAdisUtrANyapi gAthAnusAreNa vikurvaNA zakti : / vimAnamAnaM sAmAnikAdimAnaMca vijJAyAnusandhAnIyAni gAthAzcaivaM battIsa aTThavIsA 2 bArasa 3 aTTha 4 cauro 5 ya syshssaa| sUtram 134 AreNa baMbhaloyA vimANasaMkhA bhave esaa||1|| paNNAsaM 6 catta 7 chacceva 8 sahassA lNtsukkshsaare| sayacauro ANayapANaesu 9-10 izAnendra devardhiprAdutiNNAraNacuyao 11-12 // 2||saamaanikprimaanngaathaa caurAsIi asII bAvattari sattarI ya saTThI y| paNNA cattAlIsA tIsA rbhAvatiro| vIsA dasa sahassA // 1 // iha ca zakrAdikAn pazcaikAntaritAnagnibhUtiH pRcchati, IzAnAdIMzca tathaiva vAyubhUtiriti // 132 bhAvI nirIkSya tasya prApti 133 // indrANAM vaikriyazaktiprarUpaNaprakramAdIzAnendreNa prakAzitasyAtmIyasya vaikriyarUpakaraNasAmarthyasya tejolezyA prshnH| tAmale: sAmarthyasya copadarzanAyedamAha, prvrjyaa| 15(apUrNam) teNaM kAleNaM 2 rAyagihe nAmaM nagare hotthA, vannao, jAva parisA paJjuvAsai / teNaM kAleNaM 2 IsANe deviMde devarAyA sUlapANI vasabhavAhaNe uttaraGkalogAhivaI aTThAvIsavimANAvAsasayasahassAhivaI arayaMbaravatthadhare AlaiyamAlamauDe navahemacArucittacaMcalakuMDalavilihijjamANagaMDe jAva dasa disAo ujjovemANe pabhAsemANe IsANe kappe IsANavaDiMsae vimANe jaheva 2 // 268 // dvAtriMzadaSTAviMzatidazASTau catvArazca lkssaaH| brahmalokAdArAdvimAnasaGkhyA bhavedeSA // 1 // paJcAzazcatvAriMzat SaT caiva sahasrANi lAntakazukrasahasrAreSu / AnataprANatayozcatvAri zatAnyAraNAcyutayostrINi // 2 // 0 caturazItirazItisaptatiH saptatizca SaSTizca / paJcAzacatvAriMzattriMzadizatirdaza ca sahasrANi (saamaanikaaH)||1|| prANAmA Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 269 // rAyappaseNaijje jAva divvaM deviDhei jAva jAmeva disiMpAunbhUe tAmeva disiMpaDi0 / bhaMte tti bhagavaM goyame samaNaM bha0 mahA0 0 NamaM0 rattA evaM va0 ahoNaM bhaMte! IsANe deviMde 2 mahiDDIe IsANassa NaM bhaMte! sA divvA deviDDI kahiM gatA kahiM aNupaviTThA?, goyamA! sarIraMgatA 2, 16 se keNatuNaM bhaMte! evaM vu. sarIraM gatA? 2, goyamA! se jahAnAmae- kUDAgArasAlA siyA duhao littA guttA guttaduvArA NivAyA NivAyagaMbhIrA tIseNaM kUDAgAre jAva kUDAgArasAlAdidruto bhaanniyvvo| 17 IsANeNaM bhaMte! deviMdeNaM devaraNNA sA divvA deviDDI divvA devajuttI divve devANubhAge kiNNA laddhe kinnA patte kiNNA abhisamannAgae ke vA esa Asi puvvabhave kiNNAmae vA kiMgotte vA kayaraMsi vA gAmaMsi vA nagaraMsi vA jAva saMnivesaMsi vA kiMvAsocA kiMvA daccA kiMvA bhoccA kiMvA kiccA kiMvA samAyarittA kassa vAtahAruvassasamaNassa vA mAhaNassa vA aMtie egamavi AyariyaM dhammiyaM suvayaNaM socA nisamma (jaNNaM) IsANeNaM deviMdeNaM devaraNNA sA divvA deviDDI jAva abhisamannAgayA?, evaM khalu goyamA! teNaM kAleNaM 2 ihevajaMbUddIve 2 bhArahe vAse tAmalittI nAmaM nagarI hotthA, vannao, tattha NaM tAmalittIe nagarIe tAmalI nAma moriyaputte gAhAvatI hotthA, aDDe ditte jAva bahujaNassa aparibhUe yAvi hotthA, taeNaM tassa moriyaputtassa tAmalittassa gAhAvaiyassa aNNayA kayAi puvvarattAvarattakAlasamayaMsi kuTuMbajAgariyaMjAgaramANassa imeyArUve ajjhathie jAvasamuppajjitthA- atthitA me purA porANANaMsucinnANaMsuparivaMtANaM subhANaM kallANANaM kaDANaM kammANaM kallANaphalavittiviseso jeNAhaM hiraNNeNaM vaDDAmi suvanneNaM va0 dhaNeNaM va0 dhanneNaM va0 puttehiM va0 pasUhiva0 viula-dhaNa-kaNaga-rayaNa-maNi-mottiya-saMkha-sila-ppavAla-rattarayaNa-saMtasArasAvatenjeNaM atIva 2 abhiva0, taMkiNNaM ahaM purA porANANaM sucinnANaMjAva kaDANaM kammANaM egaMtasokkhayaM uvehemANe viharAmi?, taMjAva tAva ahaM hiraNNeNaMva0 jAva atIva 2 abhiva0 jAvaMca NaM me mittanAtiniyagasaMbaMdhipariyaNo ADhAti pariyANAi sakkArei sammANei kallANaM maMgalaM devayaM 3 zatake uddezaka:1 kIdRzI camaravikurvaNA zakti : / sUtram 134 izAnendradevardhiprAdurbhAvatirobhAvau nirIkSya tasya prApti prshnH| tAmale: prANAmA prvrjyaa| 8 // 269 // Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaha zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 270 // ceiyaM viNaeNaM paJjuvAsai tAva tA me seyaM kallaM pAuppabhAyAe rayaNIe jAva jalate sayameva dArumayaM pariggahiyaM karettA viulaM asaNaM pA0 khA0 sA0 uvakkhaDAvettA mitta-NAti-niyaga-sayaNa-saMbaMdhipariyaNaM AmaMtettA taM mittanAiniyagasaMbaMdhipariyaNaM viuleNaM asaNapANakhAtimasAtimeNaM vatthagaMdhamallAlaMkAreNa ya sakkArettA 2 tasseva mittaNAi niyaga saMbaMdhipariyaNassa purato jeTThaputtaM kuTuMbe ThAvettA taM mittaNAtiNiyagasaMbaMdhipariyaNaM jeTTaputtaM ca ApucchittA sayameva dArumayaM paDiggahaMgahAya muMDe bhavittA pANAmAe pavvajAe pavvaittae, pavvaie'vi yaNaM samANe imaM eyArUvaM abhiggahaM abhigihissAmi-kappar3a me jAvajjIvAe chaTuMchaTeNaM aNikkhitteNaM tavokammeNaM uddhaM bAhAo pagijjhiya 2 sUrAbhimuhassa AyAvaNabhUmIe AyAvemANassa viharittae, chaTThassavi ya NaM pAraNayaMsi AyAvaNabhUmIto paccorubhittA sayameva dArumayaM paDiggahayaM gahAya tAmalittIe nagarIe uccanIyamajjhimAI kulAI gharasamudANassa bhikkhAyariyAe aDittA suddhodaNaM paDiggAhettA taM tisattakhutto udaeNaM pakkhAlettA tao pacchA AhAraM AhArittae ttika evaM saMpehei 2 ttA kalaM pAuppabhAyAe jAva jalaMte sayameva dArumayaM paDiggahayaM karei 2 viulaM asaNaM pA0 khA0 sA0 uvakkhaDAvei 2 ttA tao pacchA NhAe kayabalikamme kayakouyamaMgalapAyacchitte suddhappAvesAI maMgallAiMvatthAI pavaraparihie appamahagghA''bharaNAlaMkiyasarIre bhoyaNavelAe bhoyaNamaMDavaMsi suhAsaNavaragae taeNaM mittaNAiniyagasayaNasaMbaMdhiparijaNeNaM saddhiM taM viulaM asaNaM pA0 khA0 sA0 AsAdemANe vIsAemANe paribhAemANe paribhujemANe vihaH / jimiyabhuttuttarAgaevi ya NaM samANe Ayate cokkhe paramasuibhUe taM mittaM jAva pariyaNaM viuleNaM asaNapANa 4 pupphavatthagaMdhamallAlaMkAreNa ya sakkArei rattA tasseva mittaNAi jAva pariyaNassa purao jeTuM puttaM kuTuMbe ThAvei rattA tasseva taM mitta-nAi-Niyaga-sayaNa-saMbaMdhiparijaNaM jeTThaputtaM ca Apucchai rattA muMDe bhavittA pANAmAe pavvajjAe pavvaie, pavvaievi yaNaMsamANe imaM eyArUvaM abhiggahaM abhigiNhai-kappar3a me jAvajIvAe chaTuMchaTTeNaM 3zatake uddezakaH1 kIdRzI camaravikurvaNA zakti : / sUtram 134 izAnendradevardhiprAdurbhAvatirobhAvI nirIkSya tasya prApti prshnH| tAmale: prANAmA prvrjyaa| // 270 // Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 271 // jAva AhArittae ttikaTTaimaM eyArUvaM abhiggahaM abhigiNhai rattA jAvajjIvAe chaTuMchaTTeNaM aNikkhitteNaM tavokammeNaM urdubAhAo pagijjhiya 2 sUrAbhimuhe AyAvaNabhUmIe AyAvemANe viharai, chaTThassaviyaNaM pAraNayaMsi AyAvaNabhUmIo paccoruhai 2 sayameva dArumayaM paDiggahaM gahAya tAmalittIe nagarIe uccanIyamajjhimAI kulAI gharasamudANassa bhikkhAyariyAe aDai rattA suddhoyaNaM paDiggAhei 2 ttA tisattakhutto udaeNaM pakkhAlei, tao pacchA AhAraM aahaareii| 17 se keNaTeNaM bhaMte! evaM vu0- pANAmA pavvajjA 2?, goyamA! pANAmAeNaM pavvajjAe pavvaie samANe jaMjattha pAsai iMdavAkhaMdaM vArudaMvA sivaMvA vesamaNaM vA ajaM vA kokiriyaM vA rAyaM vA jAva satthavAha vA kAgaMvA sANaM vA pANaM vA uccaM pAsai uccaMpaNAmaM karei nIyaM pAsai nIyaM paNAmaM karei, jaMjahA pAsati tassa tahA paNAmaM karei, se teNaTeNaM goyamA! evaM vu0- pANAmA jAva pavvajA |suutrm 134 // 15(apUrNam) jaheva rAyappaseNaijje tti yathaiva rAjapraznIyAkhye'dhyayane sUriyAbhadevasya vaktavyatA tathaiva cehezAnendrasya, kimantetyAha jAva divvaM deviDDi miti, sAceyamarthasaGkepataH sabhAyAM sudharmAyAmIzAne siMhAsane'zItyA sAmAnikasahanaizcaturbhirlokapAlairaSTAbhiHsaparivArAbhiragramahiSIbhiHsaptabhiranIkaiH saptabhiranIkAdhipatibhizcatasRbhizcAzItibhirAtmarakSadevasahasrANAmanyaizca bahubhirdevairdevIbhizca parivRto mahatA''hatanATyAdiraveNa divyAn bhogabhogAn bhujAno viharati sma, itazca jambUdvIpamavadhinA''lokayan bhagavantaM mahAvIraM rAjagRhe dadarza, dRSTvA ca sasaMbhramamAsanAduttasthau, utthAya ca saptASTAni padAni tIrthakarAbhimukhamAjagAma, tato lalATataTaghaTitakarakuDmalo vavande, vanditvA cAbhiyogikadevAn zabdayAJcakAra, evaM ca tAnavAdIt, gacchata bho rAjagRhaM nagaraM mahAvIraM bhagavantaM vandadhvaM yojanaparimaNDalaMca kSetraMzodhayata, kRtvA caivaM mama nivedayata, te'pi tathaiva cakruH, tato'saupadAtyanIkAdhipatiM devamevamavAdIdbho! bho! devAnAM priya! IzAnAvataMsakavimAne ghaNTAmAsphAlayan 3 zatake uddezakaH1 kITazI camaravikurvaNA zakti : / sUtram 134 izAnendradevardhiprAdubharbhAvatirobhAvI nirIkSya tasya prApti praznaH / tAmale: prANAmA prvrjyaa| // 271 // Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 272 // ghoSaNAM kuru yaduta gacchati bho! IzAnendro mahAvIrasya vandanAya tato yUyaM zIghraM mahA tasyAntikamAgacchata, kRtAyAM ca ten| 3 zatake tasyAM bahavo devAH kutUhalAdibhistatsamIpamupAgatAH, taizca parivRto'sau yojanalakSapramANayAnavimAnArUDho'neka devagaNa uddezakaH1 kITazI parivRto nandIzvare dvIpe kRtavimAnasaGkepo rAjagRhanagaramAjagAma, tato bhagavantaM triHpradakSiNIkRtya caturbhiraGgulairbhuvamaprApta camaravimAnaM vimucya bhagavatsamIpamAgatya bhagavantaM vanditvA paryupAste sma, tato dharmaM zrutvaivamavAdIt, bhadanta! yUyaM sarvaM jAnItha | vikurvaNA zakti : / pazyatha kevalaM gautamAdInAM maharSINAM divyaM nATyavidhimupadarzayitumicchAmItyabhidhAya divyaM maNDapaM vikurvitavAn, tanmadhye sUtram 134 maNipIThikAM tatra ca siMhAsanam, tatazca bhagavantaM praNamya tatropaviveza, tatazca tasya dakSiNAdbhujAdaSTottaraM zataM devakumArANAM izAnendra devardhiprAduvAmAcca devakumArINAM nirgacchati sma, tatazca vividhAtodyavaragItadhvaniraJjita janamAnasaM dvAtriMzadvidhaM nATyavidhimupadarzayAmA- rbhAvatiroseti / tae NaM se IsANe deviMde 2 taM divvaM deviDDiM yAvatkaraNAdidamaparaM vAcyaM yaduta divvaM devajuI divvaM devANubhAvaM paDisAharai bhAvI nirIkSya tasya prApti sAharittA khaNeNaM jAe egbhuue| tae NaM IsANe 3 samaNaM bhagavaM mahAvIraM vaMdittA namaMsittA niyagapariyAlasaMparivuDe tti, pariyAla tti praznaH tAmaleH privaarH| 16 kUDAgArasAlAdidruto tti kuTAkAreNa zikharAkRtyopalakSitA zAlA yA sA tathA tayA dRSTAnto yaH sa tathA, sa caivaM bhagavantaM gautama evamavAdIt, IzAnendrasya sA divyA devarddhiH kva gatA? (kvAnupraviSTA), gautama! (zarIraMgatA) shriirkmnuprvissttaa| atha kenArthenaivamucyate?, gautama! yathA nAma kUTAkArazAlA syAt, tasyAzcAdUre mahAjanasamUhastiSThati, sa ca mahAbhrAdikamAgacchantaM pazyati, dRSTrA ca tAM kUTAgArazAlAmanupravizati, evamIzAnendrasya sA divyA devarddhiH (zarIraM gatA) zarIrakamanupraviSTeti / 17 kiNNe ti kena hetunA? kiMvA daccetyAdi, iha dattvAzanAdibhuktvAntaprAntAdikRtvA tapaHzubhadhyAnAdi samAcaryaca pratyupekSApramArjanAdi, kassavetyAdivAkyasya cAnte puNyamupArjitamiti vAkyazeSo dRzyaH, jaNNaM ti yasmAtpuNyAt, prANAmA prvrjyaa| 8 // 272 // Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 273 // nnmitylngkaare| atthi tA me purA porANANa mityAdi purA pUrva kRtAnAmiti yogaH, ata eva porANANaM ti purANAnAM suciNNANaM ti dAnAdisucaritarUpANAM suparakkaMtANaM ti suSThu parAkrAntaM parAkramastapaH prabhRtikaM yeSu tAni tathA teSAm, zubhAnAmAvahatvena kalyANAnAmanarthopazamahetutveneti, kuto'sti? ityAha jeNAha mityAdi, pUrvoktameva kiJcitsavizeSamAha viuladhaNakaNagarayaNamaNimottiyasaMkhasilappavAlarattarayaNasaMtasArasAvaejeNaM ti, iha dhanaM gaNimAdi, ratnAni karketanAdIni, maNaya:candrakAntAdyAH, zilApravAlAni vidrumANi, anye tvAhuH, zilA rAjapaTTAdirUpAH, pravAlaM vidrumam, raktaratnAni padmarAgAdIni, etadrUpaM yat saMta tti vidyamAnam, sAraMpradhAnam svApateyaM dravyaM tattathA tenaigaMtaso(kkha)khayaM ti, ekAntena kSayam, navAnAMzubhakarmaNAmanupArjanena, mitte tyAdi, tatra mitrANi suhRdaH, jJAtayaH sajAtIyAH, nijakA gotrajAH, sambandhino mAtRpakSIyAH zvazurakulInA vA, parijano dAsAdiH, ADhAi tti, Adriyate parijANai tti parijAnAti svAmitayA, pANAmAe tti praNAmo'sti vidheyatayA yasyAM sA prANAmA tayA, suddhoyaNaM ti sUpazAkAdivarjitaM kUram, tisattakhutto tti trisaptakRtvaH, ekaviMzativArAnityarthaH, AsAemANe ti, ISatsvAdayan vIsAemANe tti vizeSeNa svAdayan svAdyavizeSam, paribhAvamANe tti dadat, paribhujemANe tti bhojyaM paribhujAnaH, jimiyabhuttuttarAgae tti, jimiya tti prathamaikavacanalopAjemita: bhuktavAn, bhUttottaraM tti bhuktottaraM bhojanottarakAlamAgae tti, Agata upavezanasthAne bhuktottarAgataH, kiMbhUtaH san? ityAha, AyaMte tti, AcAntaH zuddhodakayogena, cokkha tti cokSaH lepasikthAdyapanayanenAta eva paramazucibhUta iti / 17/2 jaMjattha pAsai tti yamindrAdikaM yatra deze kAle vA pazyati tasya tatra praNAmaM karotIti vAkyazeSo dRzyaH,khaMdaM vatti skandaMvA kArtikeyam, rudaM vA mahAdevam, sivaM vatti vyantaravizeSam, AkAravizeSo dRzyaH, AkAravizeSadharaM vA rudrameva, vesamaNaM va tti, uttaradikpAlam, ajaM va tti, AryAM prazAntarUpAM 3 zatake uddezakaH1 kIdRzI camaravikurvaNA zakti : / sUtram 134 izAnendradevardhiprAdurbhAvatirobhAvI nirIkSya tasya prApti praznaH / tAmale: prANAmA prvrjyaa| // 273 // Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 274 // caNDikAm, koTTakiriyaM vatti caNDikAmeva raudrarUpAm, mahiSakuTTanakriyAvatImityarthaH, rAyaM ve tyatra yAvatkaraNAdidaM dRzyam, IsaraM vA talavaraM vA mADaMbiyaM vA koDuMbiyaM vA seTiM ve ti, pANaM vatti cANDAlam, uccaM ti pUjyam, uccaM paNamatyatizayena praNamatItyarthaH nIyaM ti, apUjyam, nIyaM paNamatyanatyarthaM praNamatItyarthaH, etadeva nigamayannAha jaM jahe tyAdi, yaM puruSapazvAdikaM yathA yatprakAra pUjyApUjyasvabhAvaM tasya puruSAdeH tathA pUjyApUjyocitatayA // 134 // 17/2 taeNaM se tAmalI moriyaputte teNaM orAleNaM vipuleNaM payatteNaM paggahieNaM bAlatavokammeNaM sukke bhukkhe jAva dhamaNisaMtae jAe yAvi hotthA, taeNaM tassa tAmalittassa bAlatavasissa annayA kayAi puvvarattAvarattakAlasamayaMsi aNiccajAgariyaM jAgaramANassa imeyArUve ajjhathie ciMtie jAva samuppajjitthA- evaM khalu ahaM imeNaM orAleNaM vipuleNaM jAva udaggeNaM udatteNaM uttameNaM mahANubhAgeNaM tavokammeNaM sukke bhukkhe jAva dhamaNisaMtae jAe, taM atthi jA me uTThANe kamme bale vIrie purisakkAraparakkame tAvatA me seyaM kallaM jAva jalaMte tAmalittIe naga0 diTThAbhaTTe ya pAsaMDatthe ya puvvasaMgatie ya gihatthe ya pacchAsaMgatie ya pariyAyasaMgatie ya ApucchittA tAmalittIe naga0 majjhaMmajjheNaM niggacchittA pAuggaM kuMDiyamAdIyaM uvakaraNaM dArumayaM ca paDiggahiyaM egaMte (eDei) eDittA tAmalittIe nagarIe uttarapuracchime disIbhAe NiyattaNiyamaMDalaM (Alihai) AlihitA saMlehaNAjhUsaNAjhUsiyassa bhattapANapaDiyAikkhiyassa pAovagayassa kAlaM aNavakaMkhamANassa viharittae ttikaTTha evaM saMpehei evaM saMpehettA kallaM jAva jalaMte jAva Apucchai 2 tA tAmalittIe (egate eDee) jAva jalate jAva bhattapANapaDiyAikkhie pAovagamaNaM nivanne / teNaM kAleNaM 2 balicaMcArAyahANI aNiMdA apurohiyA yAvi hotthA / taeNaM te balicaMcArAyahANivatthavvayA bahave asurakumArA devA ya devIo ya tAmaliM bAlatavassiM ohiNA AhoyaMti rattA annamannaM saddAveMti rattA evaM va0- evaM khalu devANuppiyA! balicaMcA rAyahANI |3 zatake uddezakaH1 kITazI camaravikurvaNA zakti : / sUtram 135 tAmaleranazanam, anindrabalIcazcA'suradevAnAM nidAnaprArthanA, tUSNIkaH, anaadrH| // 274 // Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 275 // aNiMdA apurohiyA amhe NaM devANu! iMdAhINA iMdAdhiTThiyA iMdAhINakajjA ayaM ca NaM devANu0! tAmalI bAlatavassI tAmalittIe naga0 bahiyA uttarapuracchime disIbhAe niyattaNiyamaMDalaM AlihitA saMlehaNAjhUsaNAjhUsie bhattapANapaDiyAikkhie pAovagamaNaM nivanne, taM seyaM khalu devANu0! amhaM tAmaliM bAlatavassiM balicaMcAe rAyahANIe ThitipakappaM pakarAvettae tti kaTu annamannassa aMtie eyamaTuM paDisuNeti rattA balicaMcAe rAyahANIe majjhama niggacchai rattA jeNeva ruyagiMde uppAyapavvae teNeva uvAga0 rattA veubviyasamugghAeNaM samohaNaMti jAva uttaraveubviyAI rUvAiM vikuvvaMti, tAe ukkiTThAe turiyAe cavalAe caMDAe jaiNAe cheyAe sIhAe sigyAe divvAe uddhyAe devagatIe tiriyamasaMkhejANaM dIvasamuddANaM majhama0 jeNevajaMbUddIve 2 je0 bhArahe vAseje0 tAmalittI (e) nagarI (e) je0 tAmalittI moriyaputte teNeva uvAgacchaMti rattA tAmalissa bAlatavassissa uppiM sapakkhiM sapaDidisiM ThiccA divvaM devihiM divvaM devajuttiM divvaM devANubhAgaM divvaM battIsavihaM naTTavihiM uvadaMsaMti rattA tAmaliM bAlatavassiM tikkhutto AyAhiNaM payAhiNaM kareMti vaM0 nama02ttA evaM va0- evaM khalu devANu0! amhe balicaMcArAyahANIvatthavvayA bahave asurakumArA devA ya devIo ya devANuppiyaM vaMdAmo nama0 jAva paJju0, amhANaM devANu0! balicaMcA rAyahANI aNiMdA apurohiyA amhe'vi ya NaM devANu0! iMdAhINA iMdAhiTThiyA iMdAhINakajA taM tubbhe NaM devANu0! balicaMcArAyahANiM ADhAha pariyANaha sumaraha aTuMbaMdhaha nidAnaM pakareha ThitipakappaM papakareha, taeNaM tubbhe kAlamAse kAlaM kiccA balicaMcArAyahANIe uvavajissaha, tae NaM tubbhe amhaM iMdA bhavissaha, taeNaM tubbhe amhehiM saddhiM divvAiMbhogabhogAI bhuMjamANA viharissaha / tae NaM se tAmalI bAlatavassI tehiM balicaMcArAyahANivatthavvehiM bahUhiM asurakumArehiM devehiM devIhi ya evaM vutte samANe eyamaTuMno ADhAi no pariyANei tusiNIe saMciTThai, tae NaM te balicaMcArAyahANivatthAvvayA bahave asuraku0 devA ya devIo ya tAmaliM moriyaputtaM doccaMpi taccapi tikkhutto AyAhiNappayAhiNaM 3 zatake uddezakaH1 kIdRzI camaravikurvaNA zakti : / sUtram 135 | tAmaleranazanam, | anindrabalIcaJcA'suradevAnAM nidAnaprArthanA, | tUSNIkaH, anaadrH| // 275 // Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 zatake uddezakaH1 zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 276 // kITazI kareMti 2ttA jAva amhaM ca NaM devANu0 balicaMcArAyahANI ajiMdA jAva ThitipakappaM pakareha jAva doccaMpi taccaMpi, evaM vutte samANe jAva tusiNIe saMciTThai, taeNaM te balicaMcArAyahANivatthavvayA bahave asuraku0 devA ya devIoya tAmaliNA bAlatava0 aNADhAijamANA apariyANijjamANA jAmeva disiMpAunbhUyA tAmeva disiM pddigyaa|suutrm 135 // teNaM kAleNaM 2 IsANe kappe aNiMde apurohie yAvi hotthA, tateNaM se tAmalI bAlatavassI risI bahupaDipunnAiMsaTThivAsasahassAI pariyAgaM pAuNittA domAsiyAe saMlehaNAe attANaM jhUsittA savIsaM bhattasayaM aNasaNAe chedittA kAlamAse kAlaM kiccA IsANe kappe IsANavaDiMsae vimANe uvavAyasabhAe devasayaNijjaMsi devadUsaMtariye aMgulassa asaMkhejabhAgamettAe ogAhaNAe IsANadeviMdavirahakAlasamayaMsi IsANadeviMdattAe uvavaNNe, tae NaM se IsANe deviMde 2 ahuNovavanne paMcavihAe pajjattIe pajjattIbhAvaM gacchati, taMjahA- AhArapa0 jAva bhAsamaNapajjattIe, tae NaM te balicaMcArAyahANivatthavvayA bahave asurakumArA devA ya devIo ya tAmaliM bAlatavassiM kAlagayaM jANittA IsANe ya kappe deviMdattAe uvavaNNaM pAsittA AsuruttA kuviyA caMDikkiyA misimisemANA balicaMcArAya0 majhamajheNaM niggacchaMti rattA tAe ukkiTThAe jAva je0 bhArahe vAse jeNeva tAmalittI (e) nayarI (e) je0 tAmalissa bAlatavassissa sarIrae te. uvAgacchati rattA vAme pAe suMbeNaM baMdhati rattA tikkhutto muhe uTThahaMti rattA tAmalittIe naga0 siMghADagati gacaukkacaccaracaummuhamahApahapahesu AkaDDavikaDhikaremANA mahayA 2 saddeNaM ugrosemANA 2 evaMva0-kesaNaMbhosetAmalI bAlatava0 sayaMgahiyaliMge pANAmAe pavvajAe pavvaie?, kesaNaM bhaMte (bho)! IsANe kappe IsANe deviMde devarAyAitikaTutAmalissa bAlatava0 sarIrayaM hIlaMti niMdaMti khisaMti garihiMti avamannaMti takhaMti tAleMti parivaheMti pavvaheMti AkaDavikaDiM kareMti hIlettA jAva AkaTTavikaTiM karettA egaMte eDaMti 2ttA jAmeva disiM pAunbhUyA tAmeva disiNpddigyaa| sUtram 136 / / camaravikurvaNA zakti : / sUtram 135 tAmaleranazanam, anindrabalIcacA'suradevAnAM nidAnaprArthanA, tUSNIkaH, anaadrH| sUtram 136 taamleriishaanendrtvenotpaadH| // 276 // Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 277 // 3 zatake uddezakaH1 kIdRzI camaravikurvaNA zakti : / sUtram 137 tae NaM te IsANakappavAsI bahave vemANiyA devA ya devIoya balicaMcArAyahANivatthavvaehiM bahUhiM asurakumArehiM devehiM devIhi ya tAmalissa bAlatava0 sarIrayaM hIlijamANaM niMdijamANaM jAva AkaTTa(ha)vikaTiM(iM)kIramANaM pAsaMti 2ttA AsuruttA jAva misimisemANA jeNeva IsANe deviMde 2 teNeva uvAgacchaMti 2ttA karayalapariggahiyaM dasanahaM sirasAvattaM matthae aMjaliM kaTTa jaeNaM vijaeNaMvaddhAti 2 tA evaMva0- evaM khalu devANuppiyA! balicaMcArAyahANivatthavvayA bahave asuraku0 devAya devIoya devANuppie kAlagae jANittA IsANe kappe iMdattAe uvavanne pAsettA AsuruttA jAva egaMte eDeMti 2 ttA jAmeva disiM pAunbhUyA tAmeva disiM paDi0 / taeNaM se IsANe de02 tesiM IsANakappavAsINaMbahUNaM vemANiyANaM devANa ya devINa ya aMtie eyamaDhesoccA nisamma Asurutte jAva misimisemANe tattheva sayaNijjavaragae tivaliyaM bhiuDiM niDAle sAhaTTa balicaMcArAyahANiM ahe sapakkhiM sapaDidisiM samabhiloei, tae NaM sA balicaMcArAyahANI IsANeNaM deviMdeNaM devarannA ahe sapakkhiM sapaDidisiM samabhiloiyA samANI teNaM divvappabhAveNaM iMgAlanbhUyA mummurabhUyA chAriyanbhUyA tatta kavellakabbhUyA tattA samajoibhUyA jAyA yAvi hotthA, tae NaM te balicaMcArAyahANivatthavvayA bahave asuraku0 devA ya devIo yataM balicaMcaM rAyahANiM iMgAlabbhUyaM jAva samajotibhUyaM pAsaMti rattA bhIyA uttatthA susiyA uvviggA saMjAyabhayA savvaosamaMtA AdhAveMti paridhAveMti 2 tA annamannassa kAyaM samaturaMgemANA raciTThati, taeNaM te balicaMcArAyahANivatthavvayA bahave asuraku. devA ya devIoya IsANaM deviMdaM devarAyaM parikuviyaM jANittAIsANassa 3taM divvaM devihiM divvaM devajuiM divvaM devANubhAgaM divvaM teyalessaM asahamANA savve sapakkhiM sapaDidisiM ThiccA karayalapariggahiyaM dasanahaM sirasAvattaM matthae aMjaliM kaTTajaeNaM vijaeNaMvaddhAviMti rattA evaMva0- ahoNaMdevANuppiehiM divvA de jAva abhisamannAgatA taM divvA NaM devANuppiyANaM divvA de jAva laddhA pattA abhisama taMkhAmemiNaM devANu0! khamaMtu NaM devANu0! (khamaMtu) marihaMtuNaM IzAnendrakRtA'surANAMzikSA kSamAyAcanA, kssmaapryupaasnaadi| IzAnendra sthiti gtishc| 8 // 277 // Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 278 // devANu0! NAi bhujo 2 evaM karaNayAe ttikaTTa eyamaTuM sammaM viNaeNaM bhujo 2 khAti, tate NaM se IsANe deviMde devarAyA tehiM 3 zatake balicaMcArAyahANI vatthavvehiM bahUhiM asurakumArehiM devehiM devIhi ya eyamaTuMsammaM viNaeNaM bhujo 2 khAmie samANe taM divvaM deviti uddezakaH 1 kIzI jAva teyalessaM paDisAharai, tappabhitiM ca NaM goyamA!, te balicaMcArAyahANivatthavvayA bahave asuraku0 devA ya devIo ya IsANaM camaradeviMdaM devarAyaM Adati jAva pabru0, IsANassa 3 ANAuvavAyavayaNaniddese ciTuMti, evaM khalu goyamA! IsANeNaM 3sA divvA deviDDI vikurvaNA zakti : / jAva abhisama0 / 18 IsANassaNaM bhaMte! deviMdassa 2 kevatiyaM kAlaM ThitI pa0?, goyamA! sAtiregAiMdosAgarovamAiMThitI pa0 / 19 sUtram 137 IsANe NaM bhaMte! deviMde 2 tAo devalogAo AukkhaeNaM jAva kahiMgacchihiti? kahiM uvavaji0?, go0! mahAvidehe vAse sijjhi0 IzAnendra kRtA'surANAMjAva aMtaM kAheti // sUtram 137 // zikSA kSamAaNiccajAgariyaM ti, anityacintAM TThiAbhaTThe ya tti dRSTAbhASitAn puvvasaMgatie tti pUrvasaGgatikAn gRhasthatve pricitaan| yAcanA, kSamAparyuniyattaNiyamaMDalaM ti nivarttanaM kSetramAnavizeSastatparimANaM nivartanikam, nijatanupramANamityanye, pAovagamaNaM nivaNNe tti / paasnaadi| IzAnendra pAdapopagamanaM 'niSpanna' upasaMpanna Azrita ityarthaH / aNiMda tti, indrAbhAvAd, apurohiya tti zAntikarmakArirahitA, anindratvAdeva, purohita: hIndrasya bhavati tadabhAvetunAsAviti, iMdAhINa tti, indrAdhInA indravazyatvA diMdAhiTThiya tti, indrAdhiSThitA- | gtishc| stadyuktatvAt, ata evAha, iMdAhINakaja tti, indrAdhInakAryAH, ThitipakappaM ti sthitAvavasthAne balicaJcAviSaye prakalpaH saGkalpaH sthitiprakalpo'tastam, tAe ukkiTThAe ityAdi, tayA vivakSitayA, utkRSTayotkarSavatyA devagatyeti yogaH tvrityaa''ku||27|| la(ta)yAna svabhAvajayetyarthaH, antarAkUtato'pyeSA syAdityata Aha capalayA kAyacApalopetayA caNDayA raudrayA tathAvidhotkarSayogena jayinyA gatyantarajetRtvAcchekayA nipuNayA, upAyapravRttitaH, siMhayA siMhagatisamAnayA zramAbhAvena, zIghrayA vegavatyA Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 / / 279 // camara divyayA pradhAnayA, udbhUtayA vastrAdInAmudbhUtatvena, uddhatayA vA sadarpayA,sapakkhi ti samAH sarve pakSAH pArdhA: pUrvAparadakSiNottarA 3 zatake yatra sthAne tatsapakSam, ikAraH prAkRtaprabhavaH, samAH sarvAH pratidizo yatra tatsapratidik, battIsativihaM naTTavihiM ti dvAtriMzadvidhaM uddezakaH1 kIdRzI nATyavidhim, nATyaviSayavastuno dvAtriMzadvidhatvAt, tacca yathA rAjapraznIyAdhyayane tathAvaseyamiti / aTTha baMdhaha tti prayojananizcaya vikurvaNA kurutetyarthaH nidAnaM prArthanAvizeSam, etadevAha ThiipakappaM ti praagvt||135|| zakti : / sUtram 136 Asurutta tti, AsuruttAH zIghraM kopavimUDhabuddhayaH, athavA sphuritakopacihnAH, kuviya tti jAtakopodayAH caMDakkiya tti tAmalerIprakaTitaraudrarUpAH, misimisemANe ti dedIpyamAnAH krodhajvalaneneti / subeNaM ti rajjvA, ugRhati tti, avaSThIvyanti niSThIvanaM zAnendratve notpaadH| kurvanti, AkaTTavikaTTi ti, AkarSavikarSikAm, hIleMti tti jAtyAdhuddhATanataH kutsanti niMdati tti cetasA kutsanti khisaMti sUtram 137 IzAnendrakRtti svasamakSaM vacanaiH kutsanti garahaMti tti lokasamakSaM kutsantyeva, avamaNNaMti tti, avamanyante'vajJA''spadaM manyante tajiMti tti, aGgalIzirazcAlanena, tAleti tADayanti hastAdinA, parivaheti tti sarvato vyathante kadarthayanti, pavvahaMti tti pravyathante / zikSA kSamA yAcanA, prakRSTavyathAmivotpAdayanti // 136 // tattheva sayaNijjavaragae tti tatraiva zayanIyavare sthita ityarthaH, tivaliyaM ti trivalikAMbhRkuTiM dRSTivinyAsavizeSam, smjoibhuuy| sthiti tti samA jyotiSA'gninA bhUtA samajyotirbhUtAH, bhIya tti jAtabhayAH, uttattha tti, uttrastA bhayAjjAtotkampAdibhayabhAvAH gtishc| susiya tti zuSitA''nandarasAH, uvigga tti tattyAgamAnasAH, kimuktaM bhavati? ityata Aha, saMjAtabhayA, AdhAvantISaddhAvanti paridhAvanti sarvato dhAvantIti, samaturaMgemANa tti samAzliSyantaH, anyo'nyamanupravizanta iti vRddhaaH| nAi bhujjo evaM karaNayAe tti naiva bhUya evaMkaraNAya saMpatsyAmaha iti zeSaH, ANAuvavAyavayaNaniddese tti, AjJA karttavyamevedamityAdyAdezaH, upapAta: tA'surANA kssmaapyupaasnaadi| IzAnendra 88 // 279 // Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 280 // sevA vacanam, abhiyogapUrvaka Adezo nirdezaH, praznite kArye niyatArthamuttaraMtata eSAMdvandvastatastatra // 137 // IzAnendravaktavyatAprastAvAttadvaktavyatAsaMbaddhamevoddezakasamAptiM yAvat sUtravRndamAha 20 sakkassa NaM bhaMte! deviMdassa ra vimANehiMto IsANassa deviMdassa 2 vimANA IsiM uccayarA ceva IsiM unnayatarA ceva IsANassa vA deviMdassa 2 vimANehito sakkassa deviMdassa 2 vimANA NIyayarA ceva IsiM ninnayarA ceva?, haMtA! goyamA! sakkassa taM ceva savvaM neyavvaM / 21 sekeNaTeNaM?, goyamA! se jahAnAmae-karayale siyA dese ucce dese unnae deseNIe dese ninne, se teNadveNaM goyamA! sakkassa deviMdassa 2 jAvaIsiM niNNatarA ceva / / sUtram 138 // 22 pabhUNaM bhaMte! sakke deviMde 2 IsANassa deviMdassa devaranno aMtiyaM pAubbhavittae?, haMtA pabhU, 23 se NaM bhaMte! kiM ADhAyamANe pabhUaNADhAyamANe pabhU?, goyamA! ADhA0 pabhUno aNA0 pabhU, 24 pabhUNaM bhaMte! IsANe deviMde de sakkassa 3 aMtiyaM pAunbhavittae?, haMtA pabhU, 25 se NaM bhaMte! kiM ADhA0 pabhU aNA0 pabhU?, goyamA! ADhA0vi pabhU aNADhAyamANevi pabhU / 26 pabhUNaM bhaMte! sakke deviMde devarAyA IsANaM deviMdaM devarAyaM sapakkhiM sapaDidisiM samabhiloettae jahA pAdubbhavaNA tahA dovi AlAvagA neyavvA / 27 pabhUNaM bhaMte! sakke deviMde devarAyA IsANeNaM deviMdeNaM devarannA saddhiMAlAvaMvA saMlAvaMvA karettae?, haMtA! pabhUjahA pAdubbhavaNA / 28 asthiNaM bhaMte! tesiM sakkIsANANaM deviMdANaM devarAINaM kiccAI karaNijjAiMsamuppajaMti?, haMtA! atthi, 29 se kahamidANiM pakareMti?, goyamA! tAhe cevaNaM se sakke 3 IsANassa de02 aMtiyaM pAunbhavati, IsANeNaM deviMde 2 sakkassa 3 aMtiyaM pAunbha0, iti bho! sakkA deviMdA de0 2 dAhiNaDalogAhivai, iti bho! IsANA deviMdA 2 uttaraDDalogAhivai, iti bho! iti bho tti te annamannassa kiccAI karaNijjAI paccaNubbhavamANA viharaMti // sUtram 139 // 3 zatake uddezakaH1 kIdRzI camaravikurvaNA zakti : / sUtram 138 saudharmezAnayorvimAnocanIcatva | praznAH / sUtram 139 tayormilApAdi prshnaaH| Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 281 // 30 atthiNaM bhaMte! tesiM sakkIsANANaM deviMdANaM devarAINaM vivAdA samuppakhaMti ?, hatA! atthi / 31 se kahamidANiM pakareMti?, goyamA! tAhe cevaNaM te saktIsANA deviMdA devarAyANo saNaMkumAraM deviMdaM devarAyaM maNasIkareMti, taeNaM se saNaMkumAre deviMde devarAyA tehiM sakkIsANehiM deviMdehiM devarAIhiM maNasIkae samANe khippAmeva saktIsANANaM deviMdANaM devarAINaM aMtiyaM pAunbhavati, jaM se vadai tassa ANAuvavAyavayaNaniddese ciTuMti // sUtram 140 // 32 saNaMkumAreNaM bhaMte ! deviMde 2 kiM bhavasiddhie abhavasiddhie sammaddiTThI micchaddiTTI parittasaMsArae aNaMtasaMsArae sulabhabohie dulabhabohie ArAhae virAhae carime acarime?, goyamA! saNaMkumAre NaM de0 devarAyA bhavasi0 no abhavasiddhIe, evaM sammaTThiI parittasaMsArae sulabhabohie ArAhae carime pasatthaM neyavvaM / 33 se keNaTeNaM bhaMte!, goyamA! saNaMkumAre de. devarAyA bahUNaM samaNANaM ba0 samaNINaM ba0 sAvayANaM ba0 sAviyANaM hiyakAmae suhakAmae patthakAmae ANukaMpie nisseyasie hiyasuhanissesakAmae, se teNaTeNaM goyamA! saNaMkumAreNaM bhavasi. jAva no acarime / 34 saNaMkumArassaNaM bhaMte! de02 kevatiyaM kAlaM ThitI pa0?, goyamA! satta sAgarovamANi ThitI pa0 / 35 se NaM bhaMte! tAo devalogAo AukkhaeNaM jAva kahiM uvavanjihiti?, goyamA! mahAvidehe vAse sijjhihiti jAva aMtaM karehiti, sevaM bhaMte!2! / gAhAo- chaTThaTTamamAso addhamAsovAsAiM aTTha chmmaasaa| tIsagakurudattANaM tvbhttprinnnnpriyaao||1|| uccattavimANANaM pAubbhava pecchaNA ya saMlAve / kiMci vivAduppattI saNaMkumAre ya bhaviyavvaM (taM) // 2 // sUtram 141 // moyA samattA / taIyasae paDhamo uddeso samatto // 3-1 // uccatarA ceva tti, uccatvaM pramANata unnayatarA ceva tti, unnatatvaM guNataH, athavoccatvaM prAsAdApekSam, unnatatvaM tu prAsAdapIThApekSamiti, yaccocyate paMcasa (ya)uccatteNaM Aimakappesu hoMti u vimANa tti tatparisthUlanyAyamaGgIkRtyAvaseyam, tena 3 zatake uddezakaH1 kIzI camaravikurvaNA zakti : / sUtram 140 tayorvivAdAdi praznAH / sUtram 141 sanatkumArasya bhvsiddhiktvsthityaadiprshnaaH| Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 / / 282 / / kizciduccataratve'pi teSAM na virodha iti / dese ucce dese unnae tti pramANato guNatazceti // 138 // AlAvaM vA saMlAvaM va tti, AlApaH saMbhASaNaM saMlApastadeva punHpunH| kiccAI ti prayojanAni karaNijjAI ti vidheyAni / se kahamiyANiM kareMti tti, atha kathamidAnImasmin kAle kAryAvasaralakSaNe prakurutaH?, kAryANIti gamyam / iti bho tti, ityetatkAryamasti, bhozabdazcAmantraNe, iti bho iti bhotti tti parasparAlApAnukaraNam // 139 // jaM se vayai tassa ANAuvavAyavayaNaniddese tti yadAjJAdikamasau vadati tatrAjJAdike tiSThata iti vAkyArthaH, tatrAjJAdayaH pUrvaM vyAkhyAtA eveti // 140 // 8 ArAhae tti jJAnAdInAmArAdhayitA carame tti carama eva bhavo yasyAprAptastiSThati, devabhavo vA caramo yasya saH, caramabhavo vA bhaviSyati yasya sa caramaH / hiyakAmae tti hitaM sukhanibandhanaM vastu, suhakAmae tti sukhaM zarma, patthakAmae tti pathyaM duHkhatrANam, kasmAdevamityata Aha, aNukaMpie tti kRpAvAn, ata evAha nisseyasiya tti niHzreyasaM mokSastatra niyukta iva naiHzreyasikaH, hiyasuhanissesakAmae tti hitaM yatsukhamaduHkhAnubandhamityarthaH, tanniHzeSANAM sarveSAM kAmayate vAJchati yaH sa tthaa| pUrvoktArthasaGgrahAya gAthe dve chaDhe tyAdi, ihAdyagAthAyAM pUrvArddhapadAnAM pazcArddhapadaiH saha yathAsaGghaya sambandhaH kAryaH, tathAhi-tiSyakakurudattasAdhvoH krameNa SaSThamaSTamaM ca tapaH, (granthAgram 4000) tathA mAso'rddhamAsazca bhattapariNNa tti, anazanavidhiH, ekasya mAsikamanazanamanyasya cArddhamAsikamiti bhAvaH, tathaikasyASTa varSANi paryAyo'nyasya ca SaNmAsA iti| dvitIyA gAthA gatArthA // 141 // moyA samatta tti mokAbhidhAnanagaryAmasyoddezakArthasya kIdRzI vikurvaNA? ityetAvadrUpasyoktatvAnmokaivAyamuddezaka ucyte|| iti tRtIyazate prathamoddezakaH saMpUrNaH // 3-1 // 3zatake uddezaka:1 kIdRzI camaravikurvaNA zaktiH / sUtram 138 sodharmazAnayorvimAnocanIcatva praznAH / sUtram 139 tyormilaapaadiprshraaH| sUtram 140 tayorvivAdAdi praznAH / sUtram 141 sanatkumArasya bhvsiddhikvsthityaadiprshnaa:| Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 283 // ||tRtiiyshtke dvitiiyoddeshkH|| prathamoddezake devAnAM vikurvaNoktA, dvitIye tu tadvizeSANAmevAsurakumArANAM gatizaktiprarUpaNAyedamAha 1 teNaM kAleNaM 2 rAyagihe nAmaM nagare hotthA jAva parisA paJjuvAsai, teNaM kAleNaM 2 camare asuriMde asurarAyA camaracaMcAe rAyahANIe sabhAe suhammAe camaraMsisIhAsaNaMsi causaTThIe sAmANiyasAhassIhiM jAva naTTavihiM uvadaMsettA jAmeva disiMpAunbhUe tAmeva disiM pddige| bhaMte tti bhagavaMgoyame samaNaM bha0 mahA0 vaMdati namaM0 2ttA evaM va0- atthiNaM bhaMte ! imIse rayaNappabhAe puDhavIe ahe asurakumArA devA parivasaMti?, goyamA! no iNaTesamaTe, evaM jAva ahesattamAe puDhavIe, sohammassa kappassa ahejAva 2 asthi NaM bhaMte! IsipabbhArAe pu0 ahe asuraku0 devA parivasaMti!, No iNaDhe samaDhe / 3 se kahiM khAiNaM bhaMte! asura0 devA parivasaMti?, goyamA! imIse rayaNappabhAe pu0 asIuttarajoyaNasayasahassabAhallAe, evaM asurakumAradevavattavvayA jAva divvAiM bhogabhogAI bhuMjamANA viharaMti / 4 atthi NaM bhaMte! asuraku. devANaM ahe gativisae?, haMtA atthi, 5 kevatiyaM ca NaM bhaMte! pabhU! te asuraku. devANaM ahe gativi0pa0?,goyamA! jAva ahesattamAe puDhavIe taccaM puNa puDhaviMgayA ya gamissaMti y|6 kiMpattiyannaM bhaMte! asuraku0 devA taccaM pu0 gayA ya gami0 ya?, goyamA! puvvaveriyassa vA vedaNaudIraNayAe puvvasaMgaiyassa vA vedaNauvasAmaNayAe, evaM khalu asuraku devA taccaM pu0 gayA ya gami0 ya / 7 asthi NaM bhaMte! asuraku. devANaM tiriyaM gativisae pa0!, haMtA atthi, 8 kevatiyaM ca NaM bhaMte! asuraku. devANaM tiriyaM gaivi0pa0?, goyamA! jAva asaMkhejjA dIvasamuddA naMdissaravaraM puNa dIvaM gayA ya gamissaMti ya |9kiN pattiyannaM bhaMte! asuraku. devA naMdIsaravaradIvaM gayA ya gami0 ya?, goyamA je ime arihaMtA bhagavaMtA eesi NaM jammaNamahesu vA nikkhamaNamahesu vANANuppayamahimAsu vA parinivvANamahimAsuvA, evaM khalu asuraku0 devA naMdIsaravaradIvaM gayA ya gami0 y| 10 3 zatake uddezakaH 2 sUtram 142 asurakumArANAM nivAsasthAnaM tiryagAdau gamanazaktigamane ratnagrahaNamapsarAbhogazcAdi praznAH / Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 284 // 3 zatake uddezaka:2 sUtram 142 asura kumArANAM asthi NaM bhaMte! asuraku. devANaM urdu gativisae?, haMtA! atthi| 11 ke. ca NaM bhaMte! asuraku. devANaM urdu gativi0?, goyamA! jAva'ccue kappe sohammaM puNa kappaM gayA ya gamissaMti ya / 12 kiM pattiyaNNaM bhaMte! asuraku. devA sohammaM kappaM gayA ya gami0 ya?, goyamA! tesiNaM devANaM bhavapaccaiyaverANubaMdhe, teNaM devA vikuvvemANA pariyAremANA vA Ayarakkhe deve vittAseMti ahAlahussagAI rayaNAI gahAya AyAe egaMtamaMtaM avkkaamNti| 13 asthi NaM bhaMte! tesiM devANaM ahAlahussagAI rayaNAiM?, haMtA asthi / 14 se kahamiyANiM pakareMti?, taose pacchA kAyaM pavvahaMti |15pbhuunnN bhaMte! te asuraku. devA tattha gayA ceva samANA tAhiM accharAhiM saddhiM divvAiMbhogabhogAiM jamANA viharittae?,No tiNaDhe samaDhe, teNaMtaopaDiniyattaMti rattA ihamAgacchaMti rattAjati NaMtAo accharAo ADhAyaMti pariyANaMti / pabhUNaM bhaMte! te asuraku0 devA tAhiM accharAhiM saddhiM divvAiMbhogabhogAI bhuMjamANA viharittae ahannaM tAo accharAo no ADhAyaMti no pariyANaMti, No NaM pabhU te asuraku. devA tAhiM accharAhiM saddhiM divvAiM bhogabhogAI bhuMjamANA viharittae, evaM khalu goyamA! asurakumArA devA sohammaMkappaM gayA ya gamissaMti y||suutrm 142 // 16 kevaikAlassaNaM bhaMte! asuraku. devA uddhaM uppayaMti jAva sohammaM kappaMgayA ya gami0 ya?, goyamA! aNaMtAhiM ussappiNIhiM aNaMtAhiM avasappiNIhiM samatikaMtAhiM, atthi NaM esa bhAve loyaccherayabhUe samuppajjai jannaM asuraku. devA uI uppayaMti jAva sohammo kappo, 17 kiM nissAeNaM bhaMte! asuraku0 devA uDe uppayaMti jAva sohammo kappo?, se jahAnAmae- iha sabarA ivA babbarA ivA TaMkaNA i vA bhuttuyA i vA palhayA i vA puliMdA i vA egaM mahaM gahuM vA khaDDe vA duggaMvA dariM vA visamaM vA pavvayaM vA NIsAe sumahallamavi AsabalaM vA hatthibalaM vA johabalaM vA dhaNubalaM vA AgaleMti, evAmeva asuraku.vi devA, NaNNattha arihaMte vA arihaMtaceiyANi vA aNagAre vA bhAviyappaNo nissAe uI uppayaMti jAva sohammo kppo| 18 savveviNaM bhaMte! asuraku0 devA uI nivAsasthAna tiryagAdau gamanazaktigamane ratnagrahaNamapsarAbhogazcAdi praznAH / sUtram 143 asurANAmUvotpAtahetugamanazaktirAdi praznAH / // 284 / / Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 285 // uppayaMti jAva sohammo kappo?, goyamA! No iNaDhe samaDhe, mahiDiyA NaM asuraku. devA uhUM uppayaMti jAva sohammo kppo| 19 esaviNaMbhaMte! camare asuriMde asurakumArarAyA uDe uppaiyapubbiMjAva sohammo kappo?, haMtA goyamA! esaviyaNaMcamare asu02 udde uppatiyapuvve jAva sohammo kappo 2 / 20 aho NaM bhaMte! camare asuriMde asurakumArarAyA mahiDDIe mahajuIe jAva kahiM paviTThA?, kuuddaagaarsaalaadidrutobhaanniyvvo||suutrm 143 // 21 camareNaM bhaMte! asuriMdeNaM asurarannA sA divvA deviDDItaMceva jAva kinnA laddhA pattA abhisamannAgayA, evaM khalu goyamA! teNaM kAleNaM 2 iheva jaMbUddIve 2 bhArahe vAse viMjhagiripAyamUle bebhele nAma saMnivese hotthA, vannao, tattha NaM bebhele saMnivese pUraNe nAma gAhAvatI parivasati aDDe ditte jahA tAmalissa vattavvayA tahA neyavvA, navaraM cauppuDayaM dArumayaM paDiggahayaM karettA jAva vipulaM asaNaM pANaMkhAimaM sAimaMjAvasayameva cauppuDayaM dArumayaM paDiggahayaMgahAya muMDe bhavittA dANAmAe pavvajjAe pavvaittae pavvaie'vi ya NaM samANe taM ceva, jAva AyAvaNabhUmIo paccorubhai 2 ttA sayameva cauppuDayaM dArumayaM paDiggahiyaM gahAya bebhele sannivese uccanIyamajjhimAI kulAI gharasamudANassa bhikkhAyariyAe aDettAjaM me paDhame puDae paDai kappar3a me taM paMthe pahiyANaM dalaittae jame docce puDae pa0 ka0 me taM kAgasuNayANaM dalaittae jaM me tacce puDae pa0 ka0 me taM macchakacchabhANaM dalaittae jaM me cautthe puDae pa0 ka0 metaM appaNA AhArittaettikaTTa evaM saMpehei 2 ttA kallaM pAuppabhAyAe rayaNIetaM ceva niravasesaMjAvajaM me (se) cautthe puDae pa0 taM appaNA AhAraM AhArei, tae NaM se pUraNe bAlatavassI teNaM orAleNaM viuleNaM payatteNaM paggahieNaM bAlatavokammeNaM taM ceva jAva bebhelassa sannivesassa majjhaMmajjheNaM niggacchati rattA pAuyaM kuMDiyamAdIyaM uvakaraNaM cauppuDayaM ca dArumayaM paDiggahiyaM egaMtamaMte eDei 2ttA bebhelassa sannivesassa dAhiNapuracchime disIbhAge addhaniyattaNiyamaMDalaM AlihitA saMlehaNAjhUsaNAjhUsie bhattapANa 3zatake uddezaka:2 sUtram 143 asuroNAmUvAtyAtahetugamanazaktirA~di praznAH / sUtram 144 camarendrajIvapUraNasya daanmNgyaaprvrjyaa| asurendratvaprAptiA sadhimendrasaMprekSaNaM susumArapure chaMdaoNsthI zrIvI nizrayodhvotpAtaH vajaniHsajana bhayAcchI zrIvIrapAdayoH smvptnmaadi| // 285 // Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 286 // paDiyAikkhie pAovagamaNaM nivnnnne| teNaM kAleNaM 2 ahaM goyamA! chaumatthakAliyAe ekkArasavAsapariyAe chaTuM chaTeNaM anikkhitteNaM tavokammeNaM saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANe puvvANupubviM caramANe gAmANugAmaM dUijjamANe jeNeva susumArapure nagare je0 asoyavaNasaMDe ujjANe je0 asoyavarapAyave je0 puDhavisilAvaTTao teNeva uvAgacchAmi rattA asogavarapAyavassa heTThA puDhavisilApaTTayaMsi aTThamabhattaM parigiNhAmi, dovi pAe sAhaDavagghAriyapANI egapoggalaniviTThadiTThI aNimisanayaNe IsiMpanbhAragaeNaM kAeNaM ahApaNihiehiM gattehiM savviMdiehiM guttehiM egarAiyaM mahApaDimaM uvasaMpajjittANaM viharAmi / teNaM kAleNaM 2 camaracaMcArAyahANI ajiMdA apurohiyA yAvihotthA, taeNaM se pUraNebAlatavassIbahupaDipunnAiMduvAlasavAsAiMpariyAgaMpAuNittA mAsiyAe saMlehaNAe attANaM jhUsettA saTThi bhattAI aNasaNAe chedettA kAlamAse kAlaM kiccA camaracaMcAe rAyahANIe uvavAyasabhAe jAva iMdattAe uvavanne, taeNaM se camare asu0 2 ahuNovavanne paMcavihAe pajjattIe pajjattibhAvaM gacchai, taMjahA- AhArapajjattIe jAva bhAsamaNapajjattIe, taeNaM se camare asuriMde 2 paMcavihAe pajattIe pajjattibhAvaM gae samANe uhUM vIsasAe ohiNA Abhoei jAva sohammo kappo, pAsai ya tattha sakkaM deviMdaM devarAyaM maghavaM pAkasAsaNaM sayakkatuM sahassakkhaM vajapANiM puraMdaraM jAva dasa disAo ujjovemANaM pabhAsemANaM sohamme kappe sohammavaDeMsae vimANe sakkaMsi sIhAsaNaMsi jAva divvAI bhogabhogAI bhuMjamANaM pAsai 2 ttA imeyArUve ajjhathie ciMtie patthie maNogae saMkappe samuppajjitthAkesaNaMesa apatthiyapatthae duraMtapaMtalakkhaNe hirisiriparivajie hINapunnacAuddase jannaM mamaM imAe eyArUvAe divvAe deviDDIe jAva divve devANubhAve laddhe patte abhisamannAgae uppiM appussae divvAI bhoga0 bhuMjamANe viharai, evaM saMpehei 2 ttA sAmANiyaparisovavannae deve saddAvei rattA evaM va0- kesa NaM esa devANuppiyA apatthiyapatthae jAva bhuMjamANe viharai?, taeNaM te sAmANiyaparisovavannagA devA camareNaM asuriMdeNaM asurarannA evaM vuttA samANA 3 zatake uddezaka:2 sUtram 144 camarendrajIvapUraNasya daanmyyaaprvrjyaa| asrendrtvpraapti| saudharmendrasaMprekSaNaM susumArapure chadmasthI zrIvIraMnizrayootpAtaH vajraniHsRjanaM bhayAcchrI zrIvIrapAdayoH samavapata nmaadi| 8 // 286 // Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhayavRttiyutam bhAga-1 // 287 // haTTatuTThA jAva hayahiyayA karayalapariggahiyaM dasanahaM sirasAvattaM matthae aMjaliM kaTTajaeNaM vijaeNaM vaddhAveMti rattA evaM va0- esaNaM devANuppiyA! sakke deviMde devarAyA jAva viharai, taeNaM se camare asuriMde 2 tesiM sAmANiyaparisovavannagANaM devANaM aMtie eyamaTuM soccA nisamma Asurutte ruDhe kuvie caMDikkie misimisemANe te sAmANiyaparisovavannae deve evaM va0- anne khalu bho! (se) sakke deviMde devarAyA anne khalu bho! se camare asuriMde 2, mahiDDIe khalu se sakke 3, appaDie khalu bho! se camare asuriMde asu0, taMicchAmi NaM devANu0! sakkaM 3 sayameva accAsAdettae ttika? usiNe usiNabbhUe yAvi hotthA, tae NaM se camare 3 ohiM pauMjai rattA mamaM ohiNA Abhoei rattA imeyArUve ajjhathie jAva samuppajjitthA- evaM khalu samaNe bha0 ma0 jaMbUhIve 2 bhArahe vAse susumArapure na0 asogavaNasaMDe ujjANe asogavarapAyavassa ahe puDhavisilAvaTTayaMsi aTThamabhattaM paDigiNhittA egarAiyaM mahApaDimaM uvasaMpajjittANaM viharati, taM seyaM khalu me samaNaM bha0 ma0 nIsAe sakkaM 3 sayameva accAsAdettae ttikaTTa evaM saMpehei rattA sayaNijjAo abbhuTTei rattA devadUsaM parihei 2 tA uvavAyasabhAe puracchimilleNaM dAreNaM Niggacchai, jeNeva sabhA suhammA je0 coppAle paharaNakose te0 uvAga0 rattA phaliharayaNaM parAmusai rattA ege abIe phaliharayaNamAyAe mahayA amarisaMvahamANe camaracaMcAe rAyahANIemajjhaMma0 niggacchai 2ttA je0 tigicchakUDe uppAyapavvae teNeva uvAga0 2ttA veuvviyasamugghAeNaM samohaNai rattA saMkhejjAI joyaNAI jAva uttaraveuvviyarUvaM viuvvai rattA tAe ukkiTThAe jAva je. puDhavisilApaTTaeje0 mama aMtie te0 uvAga0 rattA mama tikkhutto AyAhiNaM payAhiNaM kareti jAva namaMsittA evaM va0- icchAmiNaMbhaMte! tubbhaMnIsAe sakkaM 3 sayameva accAsAdittaettika? uttarapuracchime disibhAge avakkamai rattA veuvviya samugyAeNaM samohaNai rattA jAva doccaMpi veubviyasamugghAeNaM samohaNai rattA egaM mahaM ghoraM ghorAgAraM bhIma bhImAgAraM bhAsuraMbhayANIyaM gaMbhIraM uttAsaNayaM kAlahvarattamAsarA sisaMkAsaMjoyaNasayasAhassIyaM mahAboMdi viuvvai rattA apphoDei 3zatake uddezaka:2 sUtram 144 camarendrajIvapUraNasya daanmyyaaprvrjyaa| asurendrtvpraapti| saudharmendrasaMprekSaNaM susumArapure chadmasthI zrIvIraMnizrayootpAtaH vajraniHsRjanaM bhayAcchI zrIvIrapAdayoH smvptnmaadi| // 287 // Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 288 // rattA vaggai rattA gajjai rattA hayahesiyaM karei rattA hatthigulagulAiyaM karei rattA rahaghaNaghaNAiyaM karei rattA pAyadaddaragaM karei rattA bhUmicaveDayaMdalayai rattAsIhaNAdaM nadai rattA uccholei rattA paccholei rattA tipaiMchiMdai rattA vAmaM bhuyaM Usavei rattA dAhiNahatthapadesiNIe ya aMguTThaNaheNa ya vitiricchamuhaM viDaMbei rattA mahayA ra saddeNaM 2 kalakalaraveNaM karei, ege abIe phaliharayaNamAyAe uDe vehAsaM uppar3ae, khobhaMte ceva aheloyaM kaMpemANe ca meyaNitalaM AkarTe (sAkaDa) teva tiriyaloyaM phoDemANeva aMbaratalaM katthai gajaMto katthai vijuyAyaMte katthai vAsaMvAsamANe katthairaugghAyaM pakaremANe katthai tamukkAyaMpakaremANe vANamaMtaradeve vittAsemANe joisie deve duhA vibhayamANe 2 Ayarakkhe deve vipalAyamANe 2 phaliharayaNaM aMbaratalaMsi viyaTTamANe 2 viujjhAemANe 2 tAe ukkiTThAe jAva tiriyamasaMkhejANaMdIvasamuddANaM majjhaM majjheNaM vIyIvayamANe 2 jeNeva sohamme kappe je0 sohammavaDeMsae vimANe je0 sabhAsudhammA teNeva uvAgacchai rattA eNaM pAyaM paumavaraveiyAe karei egaM pAyaM sabhAe suhammAe karei phaliharayaNeNaM mahayA 2 saddeNaM tikkhutto iMdakIlaM AuDei rattA evaM va0- kahiNaM bho! sakke 3? kahiNaMtAo caurAsIi sAmANiyasAhassIo? jAva kahiNaM tAo cattAri caurAsIio AyarakkhadevasAhassIo? kahiNaMtAo aNegAo accharAkoDIo ajja haNAmi ajja mahemi ajja vahemi ajja mamaM avasAo accharAo vasamuvaNamaMtu ttikaTutaM aNiTuM akaMtaM appiyaM asu0 amaNu0 amaNA0 pharusaM giraM nisirai, taeNaM se sakke 2 devarAyA taM aNiTuMjAva amaNAmaM assuyapuvvaM pharusaM giraM soccA nisamma Asurutte jAva misimisemANe tivaliyaM bhiuDiM niDAle sAhaTu camaraM 3 evaM va0- haM bho camarA! asuriMdA! asurarAyA! apatthiyapatthayA! jAva hINapunnacAuddassA ajaM na bhavasi nahi te suhamatthI ttikaTTha tattheva sIhAsaNavaragae vajaM parAmusai rattA taMjalaMtaM phuDaMtaM taDataDataM ukkAsahassAI viNimmuyamANaM jAlAsahassAI pamuMcamANaM iMgAlasahassAIpavikkhiramANaM 2 phuliMgajAlAmAlAsahassehiM cakkhuvikkhevadiTThipaDighAyaM pakaremANaM 3 zatake uddezaka:2 sUtram 144 camarendrajIvapUraNasya daanmyyaaprvrjyaa| asurendrtvpraapti| saudharmendrasaMprekSaNaM suMsumArapure chAsthI zrIvIraMnizrayootpAtaH vajaniHsRjanaM bhayAcchrI zrIvIrapAdayoH smvptnmaadi| // 288 // Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 289 // kumArANAM grahaNamapsarA huyavahaairegateyadippaMtaM jatiNavegaM phullakiMsuyasamANaM mahanbhayaM bhayaMkaraM camarassa 3 vahAe vajaM nisirai / tateNaM se camare 3taMjalaMtaM 3 zatake jAva bhayaMkaraM vajamabhimuhaM AvayamANaM pAsai pAsaittA jhiyAti pihAi jhiyAyittA pihAittA taheva saMbhaggamauDaviDae sAlaMba uddezakaH2 sUtram 142 hatthAbharaNe uhRpAe ahosire kakkhAgayaseyaMpi va viNimmuyamANe 2 tAe ukkiTThAe jAva tiriyamasaMkhejANaM dIvasamuddANaM majjhaM asuramajjheNaM vIIvayamANe 2 jeNeva jaMbUddIve 2 jAva jeNeva asogavarapAyave jeNeva mama aMtie te0 uvAga0 rattA bhIe bhayagaggarasare bhagavaM nivAsasthAnaM saraNamiti vuyamANe mamaM doNhavi pAyANaM aMtaraMsi vegeNa samovaDie / sUtram 144 // (granthAgram 2000) tiryagAdI 21 evaM asurakumAre tyAdi, evama nena sUtrakrameNeti, sa caivam, uvari egaMjoyaNasahassaM ogAhettA heTThA cegaM joyaNasahassaM vajjettA gamanazakti gamane ratnamajjhe aTThahattare joyaNasayasahasse etthaNaM asurakumArANaM devANaMcosaDiMbhavaNAvAsasayasahassA bhavaMtIti akkhAya mityaadi| viuvvemANA vatti saMrambheNa mahadvaikriyazarIraM kurvantaH pariyAremANA va tti paricArayantaH parakIyadevInAM bhogakartukAmA ityarthaH, ahAlahussagAI bhogazcAdi praznAH / ti yathe ti yathocitAni laghusvakAni,amahAsvarUpANi, mahatAM hi teSAM netuMgopayituM vA'zakyatvAditi yathAlaghusvakAni, sUtram 143 athAlaghUni mahAnti variSThAnI (avacUrNI)ti vRddhaaH| AyAe tti, AtmanA svayamityarthaH, egaMtaM ti vijanam, aMtaM ti dezam / se asurANA mUvotpAtakahamiyANiM pakareMti tti, atha kimidAnI ratnagrahaNAnantaramekAntApakramaNakAle prakurvanti vaimAnikA rtnaa''daatRnnaamiti| zaktirAdi tao se pacchA kArya pavvahaMti tti tato ratnAdAnAt paccha tti, anantaraM se tti, aiSAM ratnAdAtRRNAmasurANAM kAyaM dehaM pravyathante / praznAH / prahArairmananti vaimAnikA devAH, teSAM ca pravyathitAnAM vedanA bhavati jaghanyenAntarmuhUrtamutkRSTataH SaNmAsAn yAvat // 142 // 21 sabarA ive tyAdau zabarAdayo'nAryavizeSAH, gaDDhe va tti gartA duggaM va tti jaladurgAdi dariM vatti darI parvatakandarAM visamaMva tti viSamaM gartA tarvAdyAkulaM bhUmirUpaM nissAe tti nizrayA''zritya dhaNubalaM va tti dhanurddharabalam, AgaleMti tti, Akalayanti hetugamana || 289 // Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 29 // jeSyAma itydhyvsyntiiti|nnnnntth tti nanu nizcitam, atrehaloke, athavA arihaMte vA nissAe uDDaM uppayaMti nAnyatra tannizrayAnyatra na, na tAM vinetyrthH||143|| 21(apUrNam) dANAmAe tti dAnamayyA, chaumatthakAliyAe tti chadmasthakAla eva chadmasthakAlikA tasyAM dovi pAe sAha tti saMhRtya saMha (ha)tau kRtvA, jinamudrayetyarthaH, vagghAriyapANi tti pralambitabhujaH, IsiMpanbhAragaeNaM tiprAgbhAro'gratomukhamavanatatvam, ahApaNihiehiM gattehiM ti yathApraNihitai yathAsthitaiH / vIsasAe tti svabhAvata eva / pAsai ya tattha tti pazyati ca tatra saudharmakalpe maghavaM ti maghA mahAmeghAste yasya vaze santyasau maghavAnatastam, pAgasAsaNaM ti pAko nAma balavAn ripustaM yaH zAsti nirAkarotyasaupAkazAsano'tastam, sayakkauMtizataM kratUnAM pratimAnAmabhigrahavizeSANAM zramaNopAsakapaJcamapratimArUpANAMvA kArtikazreSThibhavApekSayA yasyAsau zatakraturatastam, sahassakkhaM ti sahasramaNAM yasyAsau sahasrAkSo'tastam, indrasya kila mantriNAM paJca zatAni santi, tadIyAnAM cAkSNAmindraprayojanavyApRtatayendrasambandhitvena vivakSaNAttasya sahasrAkSatvamiti purandaraM ti, asurAdipurANAM dAraNAt purandarastam, jAva dasa disAo tti, iha yAvatkaraNA dAhiNavalogAhivaI battIsavimANasayasahassAhivaI erAvaNavAhaNaM suriMda arayaMbaravatthadharaM, arajAMsi ca tAnyambaravastrANi ca svacchatayA''kAzakalpavasanAnyarajo'mbaravastrANi tAni dhArayati yaH sa tathA tam, AlaiyamAlamauDamAlagitamAlaM mukuTaM yasya sa tathA taM navahemacArucittacaMcalakuNDalavilihijjamANagaMDaM navAbhyAmiva hemnaH satkAbhyAM cArucitrAbhyAM caJcalAbhyAM kuNDalAbhyAM vilikhyamAnau gaNDau yasya sa tathA tam, ityAdi tAvadvAcyaM yAvaddivveNaM teeNaM divvAe lesAe tti, ata yatra yatparivAraM yatkurvANaM ca taM pazyati tathA darzayitumAha, apatthiyapatthae tti, aprArthitaM prArthayate yaH sa tathA, duraMtapaMtalakkhaNe tti durantAni duSTAvasAnAnyata eva prAntAni, amanojJAni 3 zatake uddezaka:2 sUtram 144 camarendrajIvapUraNasya daanmyyaaprvrjyaa| asurendrtvpraapti| saudharmendrasaMprekSaNaM susumArapure chadyasthI zrIvIraMniznayootpAtaH vajraniHsRjanaM bhayAcchrI zrIvIrapAdayoH smvptnmaadi| // 220 // Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 291 // lakSaNAni yasya sa tathA, hINapunnacAuddase tti hInAyAM puNyacaturdazyAM jAto hInapuNyacAturdazaH, kila caturdazI tithiH puNyA 3zatake janmAzritya bhavati, sA ca pUrNA'tyantabhAgyavato janmani bhavatyata AkrozatoktaM hINapuNNacAuddase tti / mamaM ti mam, asyAme uddezaka:2 sUtram 144 tadrUpAyAM divyAyAM devauM satyAm, tathA divye devAnubhAge labdhe prApte'bhisamanvAgate sati, uppiM ti mamaiva, appussue tti, camarendrajIva pUraNasya dAnaalpautsukyaH, accAsAittae tti, atyAzAtayituM chAyAyA bhraMzayitumiti / usiNe tti, uSNaH kopasantApAt, kopasantApaja myyaaprvrjyaa| coSNatvaM kasyacitsvabhAvato'pi syAdityAha, usiNabbhUe tti, asvAbhAvikamauSNyaM prApta ityarthaH, ege tti sahAyAbhAvAt, asurendratva praapti| ekatvaM ca bahuparivArabhAve'vi(pi?) vivakSitasahAyAbhAvAvyavahArato bhavatItyata Aha, abiie tti, advitIyo piNDarUpa- saudharmendramAtrasyApi dvitiiysyaabhaavaaditi| egaM mahaM ti, ekAM mahatIM bondImiti yogaH, ghoraM ti hiMsAM, katham? yato ghorAkArAM saMprekSaNaM suMsumArapure hiMsrAkRtim, bhImaM ti bhImAM vikarAlatvena bhayajanikAm, katham? yato bhImAkArAM bhayajanakAkRtim, bhAsuraM ti bhAsvarAm, chadyasthI zrIvIraMnizrabhayANIyaM ti bhayamAnItaM yayA sA bhayAnItA'tastAm, athavA bhayaM bhayahetutvAdanIkaM tatparivArabhUtam, ulkAsphuliGgAdi yootpAtaH sainyaM yasyAH sA bhayAnIkAtastAm, gaMbhIraM ti gambhIrAM vikIrNAvayavatvAt, uttAsaNayaM tti, uttrAsanikAM trasI udvega iti vajraniHsRjanaM bhayAcchI vacanAt smaraNenApyudvegajanikAm, mahAboMdi nti mahAprabhAvatanum, upphoDei tti karAsphoTaM karoti pAyadaddaragaM ti bhUmeH zrIvIrapAdayoH pAdenAsphoTanam, uccholei tti, agratomukhAM capeTAM dadAti, paccholei tti pRSThatomukhAM capeTAM dadAti, tivaI chiMdai tti mallanamA samavapataiva raGgabhUmau tripadIcchedaM karoti, Usavei tti, ucchRtaM karoti, viDaMbei tti vivRtaM karoti, sAkaDaMteva tti samAkarSayanniva, viujjhAemANe tti vyuddhAjamAnaH zobhamAno vijRmbhamANo vA vyuddhAjayan vA'mbaratale parigharatnamiti yogH| iMdakIla tti gopurakapATa yugasandhinivezasthAnam / nAhi te tti naiva tava / phuliMgajAle tyAdi sphuliGgAnAM jvAlAnAM ca yA mAlAstAsAMca // 29 // Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaH zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 292 // 145-146 yAni sahasrANi tAni tathA taiH, cakSurvikSepazca cakSurbhamaH, dRSTipratighAtazca darzanAbhAvaH cakSurvikSepadRSTipratighAtaM tadapi kurvat, 3 zatake api vizeSaNasamuccaye, hutavahe tyAdi, hutavahAtirekeNa yattejastena dIpyamAnaM yattattathA, jaiNavegaM ti jayI zeSavegavadvegajayI / uddezaka:2 | sUtram vego yasya tattathA mahabbhayaM ti mahatAM bhayamasmAditi mahadbhayam, kasmAdevamityata Aha bhayaGkaraM bhykrtR| jhiyAi tti dhyAyati kimetat? iti cintayati, tathA pihAi tti spRhayati yadyevaMvidhaM praharaNaM mamApi syAdityevaM tadabhilaSati svasthAnagamanaM saudharmendrenA vadhinA jJAtvA vA'bhilaSati, athavA pihAi tti, akSiNI pidhatte nimIlayati, pihAi jhiyAi tti pUrvoktameva kriyAdvayaM vyatyayena karoti, vajrapratianena ca tasyAtivyAkulatoktA, taheva tti yathA dhyAtavAMstathaiva tatkSaNa evetyarthaH, saMbhaggamauDaviDave tti saMbhagno mukuTaviTapaH |saMharaNam bhagavantaMprati zekharakavistAro yasya sa tthaa|| sAlaMbahatthAbharaNe tti saha, Alambena pralambena varttante sAlambAni tAni hastAbharaNAni / kSamAyAcanA yasyAdhomukhagamanavazAdasau sAlambahastAbharaNaH kakkhAgayaseyaMpiva tti bhayAtirekAtkakSAgataM svedamiva muJcayan, devAnAM kila pradakSiNA vandanaM svedo na bhavatIti saMdarzanArthaH pivazabdaH, jhatti vegeNaM ti vegena samavapatitaH, kathaM? jhagiti jhttitikRtvaa-||144|| camaramuktiH pratigamanacA 21(apUrNam) taeNaM tassa sakkassa 3 imeyArUve ajjhathie jAva samuppajjitthA-nokhalupabhUcamare asuriMde asurarAyA nokhalu samatthe camare 3 nokhalu visae camarassa 3 appaNo nissAe uddhaM uppaittA jAvasohammo kappo, NaNNattha arihaMte vA arihaMtaceiyANi vA aNagAre vA bhAviyappaNo NIsAe ur3e uppayati jAva so0 ka0, taM mahAdukkhaM khalu tahArUvANaM arahatANaM bhaga0 aNa0 ya accAsAyaNAe ttikaTu ohiM pauMjati rattA mamaM ohiNA Abhoeti rattA hA hA aho hato'hamaMsi ttikaTTha tAe ukkiTThAe jAva divvAe devagatIe vajassa vIhiM aNugacchamANe 2 tiriyamasaMkhejANaM dIvasamuddANaM majjhaMma0 jAva jeNeva asogavarapAyave je0 mamaM aMtiete. uvAga0 2ttA mamaMcauraMgulamasaMpattaM vajaM pddisaahri|suutrm 145 / / ||292 // Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhayaH vRttiyutam bhAga-1 // 293 // 21(apUrNam) aviyAI me goyamA! muTThivAeNaM kesagge vIitthA, taeNaM se sakke deviMde devarAyA vajaMpaDisAharittA mamaM tikkhuttoAyAhiNaM payAhiNaM karei rattA vaM0 namaM0 2ttA evaM va0- evaM khalu bhaMte! ahaM tubbhaM nIsAe camareNaM asuriMdeNaM asurarannA sayameva accAsAie, taeNaM mae parikuvieNaM samANeNaM camarassa 3 vahAe vaje nisaTTe, taeNaM me imeyArUve ajjhathie jAva samuppaJjitthAnokhalu pabhUcamare 3 taheva jAva ohiM pauMjAmi devANuppie ohiNA Abhoemi hA hA aho hatomI tikaTThatAe ukviTThAe jAva je. devANuppie te0 uvAgacchAmi devANuppiyANaM cauraMgulamasaMpattaM vajaM paDisAharAmi vajapaDisAharaNaTThayAe NaM ihamAgae iha samosaDhe iha saMpatte iheva anja uvasaMpajjittANaM viharAmi, taMkhAmemiNaM devANuppiyA! khamaMtuNaM devANu0! khamaMtu marahaMtuNaM devANu0! NAibhujo evaM pakaraNayAe ttikaTTha mamaM vaM namaM0 2ttA uttarapuracchimaM disIbhAgaM avakkamai rattA vAmeNaM pAdeNaM tikkhutto bhUmiM dalei rattA camaraM 3 evaM va0- mukko'si NaM bho camarA! asuriMdA asurarAyA! samaNassa bha0 mahA0 pabhAveNaM na hi te dANiM mamAo bhayamatthI tikaTTha jAmeva disiMpAunbhUe tAmeva disiMpaDi0 // sUtram 146 // 21(apUrNam) pabhu tti zaktaH, samatthe tti saGgataprayojanaH, hA hetyAdeH saMskAro'yaM- hA hA aho! hato'hamasmItikRtvA vyaktaM caitat // 145 // aviyAI ti, apicetyabhyuccaye, AiMti vAkyAlaGkAre, muTThivAeNaM ti, ativegena vajragrahaNAya yo muSTebandhane vAta utpanno'sau muSTivAtastena muSTivAtena, kesagge tti kezAgrANi, vIitthA vIjitavAn / ihamAgae tti tiryagloka iha samosaDhe tti susumArapure, iha saMpatte tti, udyAne iheva tti, ihaivodyAne, ajje ti, adya, asminnahani, athavA he Arya!- pApakarmabahirbhUta!, Arya! vA svAmin! uvasaMpajjittA NaM ti, upasaMpadyopasaMpanno bhUtvA viharAmi varte nAibhujo tti naiva bhUya evaM pakaraNayAe tti, evaM prakaraNatAyAM 3 zatake uddezaka:2 sUtram |145-146 saudharmendrenAvadhinA jJAtvA vajrapratisaMharaNam bhagavantaM prati kSamAyAcanA pradakSiNA vandanaM camaramuktiH prtigmnnyc| Ne " // 223 // Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 294 // vartiSya iti zeSaH, dANiM ti, idAnIM sampratItyarthaH // 146 // iha leSvAdikaM pudgalaM kSiptaM gacchantaM kSepakamanuSyastAvadhItuM na zaknotIti dRzyate, devastu kiM zaknoti? yena zakreNa vajraM kSiptaM saMhRtaM ca, tathA vajraM cedgRhItaM camaraH kasmAnna gRhIta ityabhiprAyataH prastAvanopetaM praznottaramAha 22 bhaMtetti bhagavaM goyame samaNaMbha0ma0 vaMdati rattA evaM va0- deveNaM bhaMte! mahiDDIe mahajjutIe jAva mahANubhAge pulavAmeva poggalaM khivittA pabhUtameva aNupariyaTTittA NaM giNhittae?, haMtA pabhU / / 23 se keNaTeNaM bhaMte! jAva giNhi0?, goyamA! poggale nikkhitte samANe puvvAmeva sigghagatIbhavittA tatopacchA maMdagatI bhavati, deveNaMmahiDDIe puvipiya pacchAvisIhe sIhagatIceva turiyaturiyagatI ceva, se teNaTTeNaM jAva pabhU geNhittae / 24 jatiNaM bhaMte! deviMde mahiddIe jAva aNupariyaTTittANaM geNhi0 kamhANaM bhaMte! sakkeNaM deviMde devarannA (rAyA) camare asuriMde asurarAyA no saMcAeti sAhatthiM geNhittae?, goyamA! asuraku0 devANaM ahe gativisae sIhe 2 ceva turie 2 ceva uDegativi0 appe 2 ceva maMde 2 ceva vemANiyANaM devANaMuTuMgativi0 sIhe 2 ceva turie 2 ceva ahegativi0 appe 2 ceva maMde 2 ceva, jAvatiyaM khettaM sakke 3 uDe uppayati ekkeNaM samaeNaM taM vaje dohiM, jaM vaje dohiM taM camare tihiM, savvatthove sakkassa 3 uDaloyakaMDae aheloyakaMDae saMkhejjaguNe, jAvatiyaM khettaM camare asuriMde asurarAyA ahe ovayati ekkeNaM samaeNaM taM sakke dohiM jaM sakke dohiM taM vaje tihiM, savvatthove camarassa 3 aheloyakaMDae uDaloyakaMDae sNkhejgunne| evaM khalu goyamA! sakkeNaM deviMdeNaM devaraNNA camare asuriMde asurarAyA no saMcAeti sAhatthiM gennhitte||25 sakkassaNaM bhaMte! deviMdassa 2 uDe ahe tiriyaMcagativisayassa kayare 2 hiMto appe vA bahue vA tulle vA visesAhie vA?, goyamA! savvatthovaM khettaM sakke deviMde de0 ahe ovayai ekkeNaM samaeNaM tiriyaM saMkhene bhAge gacchai uddhaM saMkhene bhAge gacchai / 26 camarassaNaM bhaMte! asuriMdassa 2 uI ahe tiriyaM ca gativisayassa kayare 2 3 zatake uddezaka:2 sUtram 147 devasyapudgalakSepapratigraha prshn:| zakra-vajracamarendrANAmUrkhAdi gatikAlayoralpabahutva praznAH / // 294 // Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhayavRttiyutam bhAga-1 // 295 // yo01 gavyUtatribhAgApekSayA gamyagantrapekSayA hiMto appe vA bahue vAtulle vA visesAhievA?, UrdU / 0 UrdU tiryak adha: goyamA! savvatthovaM khettaM camare 2 uI uppayati tiryak 18 16 - iMdraH yo02 yo01 ga02 ekkeNaMsamaeNaM tiriya saMkheljebhAgega0 ahe saMkhelje yo01 ga033 ga021 bhAgega0, vajaM jahA sakkassa deviMdassa taheva navaraM zakraH vajraM camaraH camaraH ga023 ga051 yo02 visesAhiyaM kAyavvaM // 27 sakkassa NaM bhaMte! de0 tiryak adhaH camaraH devaranno ovayaNakAlassa ya uppayaNakAlassaya 18 / 12 / zakraH - Uddha yoga 2 | yo01 ga021 kayare 2 hiMto appevA bahue vA tulle vA visesAhie 8 | vajraM | tiryaka | yo01 | ga033 53 nyUnaga06 vA?, goyamA! savvatthove sakkassa 3 uI uppa8 / 16 / 24 - camaraH adhaH yo0 1 | ga023 / yo02 ____yaNakAle ovayaNakAlesaMkhenaguNe ||cmrssvi jahA sakkassa NavaraM savvatthove ovayaNakAle uppayaNakAle saMkhejjaguNe // 28 vajassa pucchA, goyamA! savvatthove uppayaNakAle ovayaNakAle visesaahie| 29 eyassa NaM bhaMte! vanassa vajAhivaissa camarassa ya asuriMdassa asuraranno ovayaNakAlassa ya uppayaNakAlassa ya kayare 2 hito appe vA 4? goyamA! sakkassa ya uppayaNakAle camarassa ya ovayaNakAle ee NaM donivi tullA savvatthovA, sakkassa ya ovayaNakAle vajassa ya uppayaNakAle esa NaM doNhavi tulle saMkhejaguNe camarassa u uppayaNakAle vajassa ya ovayaNakAle esaNaM doNhavi tulle visesaahie||suutrm 147 // 22 bhaMta! ityAdi, 23 sIhe tti zIghro vegavAn, saca zIghragamanazaktimAtrApekSayApi syAdata AhasIhagaI ceva ttizIghragatireva 3 zatake uddezaka:2 sUtram 147 devasyapudalakSepapratigraha praznaH / zakra-vajracamarendrANAmUrkhAdi gatikAlayoralpabahutva praznAH / // 295 // Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 296 // prshnH| zakra-vajra NAmUrkhAdi nAzIghragatirapi, evaMbhUtazca kAyApekSayApi syAdata Aha turiya tti tvaritaH tvarAvAn, sa ca gateranyatrApi syAdityata Aha 3zatake turiyagai tti tvaritagatiH mAnasautsukyapravarttitavegavadgatiriti, ekArthA vaite zabdAH, 24 saMcAie tti zaktiH, sAhatthi nti / uddezakaH 2 sUtram 147 svahastena / gaivisae tti, iha yadyapi gatigocarabhUtaM kSetraM gativiSayazabdenocyate tathApi gatireveha gRhyate, zIghrAdivizeSaNAnAM devasyapudralakSetre'yujyamAnatvAditi, sIhe tti zIghro vegavAn, sa cAnaikAntiko'pi syAdata Aha sIhe ceva tti zIghra eva, etadeva prakarSa kSepapratigraha vRttipratipAdanAya paryAyAntareNA''ha tvaritastvaritazcaiveti, appe 2 ceva tti, atizayenAlpo'tistoka ityarthaH, maMde 2 ceva camarendrAtti, atyantamandaH, etena ca devAnAM gatisvarUpamAtramuktam / etasmiMzca gatisvarUpe sati zakravajra camarANAmekamAna UrdhvAdau kSetre gantavye yaH kAlabhedo bhavati taM pratyekaM darzayannAha jAvaiya mityAdi, athendrasyordhvAdhaH kSetragamane kAlabhedamAha savvatthove gatikAlayosakkasse tyAdi, sarvastokaM svalpaM zakrasyordhvalokagamane kha(ka)NDakaMkAlakhaNDamUrdhvalokakaNDakam, Urdhvaloka gamane'tizIghratvAttasya, adholokagamane kaNDakaMkAlakhaNDamadholoka kaNDakaM saGgayAtaguNam, UrdhvalokakaNDakApekSayA dviguNamityarthaH, adholokagamane zakrasya mandagatitvAt, dviguNatvaM ca sakkassa uppayaNakAle camarassa ya ovayaNakAle ee NaM doNNivi tullA tathA jAvatiyaM khettaM camare 3 ahe ovayai ikkeNaM samaeNaM taM sakko dohiM ti vakSyamANavacanadvayasAmarthyAllabhyamiti, jAvaiya mityAdi sUtradvayamadhaHkSetrApekSaM pUrvavavyAkhyeyam, evaM khalvi tyAdica nigamanam / 25 atha zakrAdInAMpratyekaMgatikSetrasyAlpabahutvopadarzanAya sUtratrayamAha sakkasse tyAdi, tatroddhumadhastiryak ca yo gativiSayo gativiSayabhUtaM kSetramanekavidhaM tasya madhye // 296 // kataro gativiSayaH katarasmAdgativiSayAtsakAzAdalpAdiH? iti praznaH, uttaraM tu sarvastokamadhaH kSetraM samayenAvapatati, adho mandagatitvAcchakrasya, tiriyaM saMkhejje bhAge gacchai tti kalpanayA kilaikena samayena yojanamadho gacchati zakraH, tatra ca yojane ralpabahutva praznA : / Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 297 // praznaH / zakra-vajra dvidhAkRte dvaubhAgau bhavataH, tayozcaikasmin dvibhAge mIlitetrayaH saGkhayeyA bhAgA bhavantyatastAntiryaggacchati, sArddha yojanami- 3 zatake tyarthaH, tiryaggatau tasya zIghragatitvAt,uDr3ha saMkhejje bhAge gacchai tti yAn kila kalpanayA trIn dvibhAgAMstiryaggacchati teSu uddezaka:2 sUtram 147 caturthe'nyasmin dvibhAge mIlite catvAro dvibhAgarUpAH saGgayAtabhAgAH saMbhavantyatastAnUrddhagacchati / atha kathaM sUtre saGkhyAta- devasyapudralabhAgamAtragrahaNe satIdaM niyatabhAgavyAkhyAnaM kriyate?, ucyate, jAvaiyaM khettaM camare 3 ahe ovayai ekkeNaM samaeNaM taM sakke dohiM, kSepapratigraha tathA sakkassa uppayaNakAle camarassa ovayaNakAle ete NaM donivi tulle ti vacanato nizcIyate zakro yAvadadho dvAbhyAM samayAbhyAM gacchati tAvadUrddhamekeneti dviguNamadhaH kSetrAdUrddhakSetram, etayozcApAntarAlavarti tiryakSetramato'pAntarAlapramANenaiva tena camarendrA NAmUrkhAdi bhavitavyamityadhaH kSetrApekSayA tiryakSetraM sArddha yojanaM bhavatIti vyAkhyAtam, Aha ca cUrNikAra, egeNaM samaeNaM ovayai ahe gatikAlayo ralpabahutva joyaNaM egeNeva samaeNaM tiriyaM divaDhaM gacchai uDDhe do joyaNANi sakko tti // 26 camarassa Na mityAdi savvatthovaM khettaM camare 3 uDDala uppayai ekkeNaM samaeNaM ti, Urddhagatau manda gatitvAttasya, tacca kila kalpanayA tribhAganyUnaM gavyUtatrayam, tiriyaM saMkhejje bhAge tti tasminneva pUrvokte tribhAganyUnagavyUtatraye dviguNite ye yojanasya saGkhayeyA bhAgA bhavanti tAn gacchati, tiryaggatau zIghrataragatitvAttasya, ahe saMkhejje bhAge gacchai tti pUrvokte tribhAgadvayanyUne gavyUtaSaTke tribhAganyUnagavyUtatraye mIlite ye saGkhayeyabhAgA bhavanti tAn gacchati, yojanadvayamityarthaH / atha kathaM saGkhyAtabhAgamAtropAdAne niyatasaGkhayeyabhAgatvaM vyAkhyAyate?, ucyate, zakrasyorddhagatezcamarasya cAdhogateH samatvamuktam, zakrasya corddhagamanaM samayena yojanadvayarUpaMkalpitamatazcamarasyAdhogamanasamayena yojanadvayamuktam, tathA jAvaiyaM sakke 3 uDDe uppayai egeNaM samaeNaM taM vajaM dohiM jaM vajjaM dohiM taM camare tihiM ti vacanasAmarthyAt pratIyate zakrasya yadUrddhagatikSetraM tasya tribhAgamAtrarUpaM camarasyorddhagatikSetramato vyAkhyAtaM tribhAganyUnatrigavyUtamAnaM taditi, praznAH / Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 298 // UrddhakSetrAdhogatikSetrayozcApAntarAlavarti tiryakkSetramitikRtvA tribhAgadvayanyUnaSaDgavyUtamAnaM tadvyAkhyAtamiti, yacca cUrNikAreNoktaM camaro uDDha joyaNa mityAdi tannAvagatam, vajaM jahA sakkassa taheva tti vajramAzritya gativiSayasyAlpabahutvaM vAcyaM yathA zakrasya tathaiva, vizeSadyotanArthaM tvAha navaraM visesAhiyaM kAyavvaM ti, taccaivam, vajjassa NaM bhaMte! uDDhe ahe tiriyaM ca gaivisayassa kayare kayarehiMto appe vA 4?, goyamA! savvatthovaM khettaM vajje ahe ovayai ekkeNaM samaeNaM tiriyaM visesAhie bhAge gacchai tiuD visesAhie bhAge gacchai tti, vAcanAntare tvetatsAkSAdevoktamiti, asyAyamarthaH, sarvastokaM kSetraM vajramadho vrajatyekena samayena, adhomandagatitvAttasya vajrasya, tacca kila kalpanayA tribhAganyUnaMyojanam, tiryak tacca vizeSAdhikau bhAgau gacchati, zIghrataragatitvAt, tau ca kila yojanasya dvau tribhAgau vizeSAdhikau satribhAgaMgavyUtatrayamityarthaH tathorddha vizeSAdhikau bhAgau gacchati, yau kila tiryagvizeSAdhikau bhAgau gacchati tAvevorddhagatau kiJcidvizeSAdhikau, Urddhagatau zIghrataragatitvAtparipUrNa yojanamityarthaH, atha kathaM sAmAnyato vizeSAdhikatve'bhihite niyatabhAgatvaM vyAkhyAyate?, ucyate, jAvaiyaM camare 3 ahe. ovayai ekkeNaM samaeNaM tAvaiyaM sakke dohiMjaMsakke dohiM taM vaje tihiMti vacanasAmarthyAcchakrAdhogatyapekSayA vajrasya tribhAganyUnAdhogatirlabdheti tribhAganyUnaM yojanamiti sA vyAkhyAtA, tathA sakkassa ovayaNakAle vajjassa ya uppayaNakAle esa NaM doNhavi tulle iti vacanAdavasIyate yAvadekena samayena zakro'dhogacchati tAvadvajramUrddham, zakrazcaikenAdhaH kila yojanamevaM vajramUrkhayojanamitikRtvoI yojanaMtasyoktam, U dhogatyozca tiryaggaterapAntarAlavartitvAttadapAntarAlavAvasatribhAgagavyUtatrayalakSaNaM tiryaggatipramANamuktamiti // 27 anantaraMgativiSayasya kSetrasyAlpabahutvamuktam, atha gatikAlasya tadAha sakkassaNa mityAdi suutrtrym| zakrAdInAM gatikAlasya pratyekamalpabahutvamuktamatha parasparApekSayA tadAha, eyassa NaM bhaMte! vajjasse tyAdi, eeNaM biNNivi tulla 3 zatake uddezakaH 2 sUtram 147 devasyapugalakSepapratigraha prshnH| zakra-vajracamarendrANAmUrkhAdi gatikAlayoralpabahutva praznAH / ||29 Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 299 // 3 zatake uddezakaH 2 sUtram 148 camarendrasya sAmAnikAdisarvA | zrIvIrAntikA''gamanaM nATyavidhyupa darzanaM tti zakracamarayoH svasthAnagamanaM prati vegasya samatvAdutpatanAvapatanakAlautayostulyau paraspareNa, savvatthova tti vakSyamANApekSayeti, tathA sakkasse tyAdau esaNaM doNhavi tulle tti, ubhayorapitulyaHzakrAvapatanakAlo vajrotpAtakAlasya tulyaH vajrotpAtakAlazcazakrAvapatanakAlasya tulya ityarthaH,saMkhejaguNe tti zakrotpAtacamarAvapAtakAlApekSayA, evamanantarasUtramapi bhAvanIyam 8 // 147 // 29(apUrNam) taeNaM camare asuriMde asurarAyA vajabhayavippamukke sakkeNaM 3 mahayA avamANeNaM avamANie samANe camaracaMcAe rAyahANIe sabhAe suhammAe camaraMsi sIhAsaNaMsi ohayamaNasaMkappe ciMtAsoyasAgarasaMpaviDhe karayalapalhatthamuhe aTTajjhANovagae bhUmigayadiTThIe jhiyAti, tate NaM taM camaraM 3sAmANiyaparisovavannayA devA ohayamaNasaMkappaMjAva jhiyAyamANaM pAsaMti rattA karayala jAva evaM va0 kiNNaM devANuppiyA ohayamaNasaMkappA jAva jhiyAyaha?, taeNaM se camare 3 te sAmANiyaparisovavannae deve evaM va0evaM khalu devANu! mae samaNaM bha0 ma0 nIsAe sakke deviMde 2 sayameva accAsAdie, taeNaM teNaM parikuvieNaM samANeNaM mamaM vahAe vaje nisiDhe taM bhaddaNNaM bhavatu devANu0! samaNassa bha0 mahA0 jassa mamhiMmanu(mhiM)pabhAveNa akkiDe avvahie aparitAvie ihamAgae iha samosaDDhe iha saMpatte iheva ajaM uvasaMpajjittANaM viharAmi, taM gacchAmoNaM devANu0! samaNaMbha0 ma0 vaMdAmoNamaMsAmojAva paJjuvAsAmo ttika? causaTThIe sAmANiyasAhassIhiM jAva savviDDIe jAva jeNeva asogavarapAyave je0 mama aMtie teNeva uvAga0 2 ttA mamaM tikkhutto AyAhiNaM payAhiNaM jAva namaMsittA evaM va0- evaM khalu bhaMte! mae tunbhaM nIsAe sakke 3 sayameva accAsAdie jAvataMbhaINaM bhavatu devANuppiyANaM mamhi jassa aNupabhAveNaM akkiTTe jAva viharAmi taM khAmemi NaM devANu0! jAva uttarapuracchimaM disIbhAgaM avakkamai rattA jAva battIsaibaddhaM naTTavihiM uvadaMsei rattA jAmeva disiM pAubbhUe tAmeva disaM paDigae, evaM khalu goyamA! camareNaM prtigmnaadi| sAgaropamasthitisiddhi kthnaadi| // 299 // Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 300 // asuriMdeNa asurarannA sA divvA deviDDI laddhA pattA jAva abhisamannAgayA, ThitI sAgarovamaM, mahAvidehe vAse sijjhihiti jAva aMtaM kAhiti // sUtram 148 // 29(apUrNam) ohayamaNasaMkappe tti, upahato dhvasto manasaH saGkalpo darpaharSAdiprabhavo vikalpo yasya sa tathA, ciMtAsogasAgaramaNupavitRRtti cintA pUrvakRtAnusmaraNaMzoko dainyaMtAvevasAgara iti vigraho'tastaM karatalapalhatthamuhe tti karataleparyastamadhomukhatayA nyastaM mukhaM yena sa tathA, jassamamhi manupabhAveNaM ti yasya prabhAveNehAgato'smi bhavAmIti yogaH, kiMbhUtaH sannityAha, akiTe tti, akRSTaH, avilikhito'kliSTo vA'bAdhito nivedanamityarthaH, etadeva kathamityAha, avvahie tti, avyathitaH, atADita atADitatve'pijvalanakalpakulizasannikarSAtparitApaH syAdatastaM niSedhayannAha, aparitAvietti, ihamAgae ityAdi vivakSayA pUrvavavyAkhyeyam, iheva ajje tyAdi, ihaiva sthAne'dyAsminnahanyupasaMpadya prazAnto bhUtvA viharAmIti // 148 // pUrvamasurANAM bhavapratyayo vairAnubandhaH saudharmagamane heturuktaH, atha tatraiva hetvantarAbhidhAnAyAha 30 kiM pattie NaM bhaMte! asurakumArA devA uI uppayaMti jAva sohammo kappo?, goyamA! tesiNaM devANaM ahuNovavannagANa vA carimabhavatthANa vA imeyArUve ajjhatthie jAva samuppajjai-ahoNaM amhehiM divvA deviDDI laddhA pattA jAva abhisamannAgayA jArisiyANaM amhehiM divvA deviDDI jAva abhisama0 tArisiyA NaMsakkeNaM 3 divvA deviDDIjAva abhisama jArisiyANaM sakkeNaM 3 jAva abhisama0 tArisiyANaM amhehi vijAva abhisama taM gacchAmo NaM sakkassa 3 aMtiyaM pAunbhavAmo pAsAmo tAva sakkassa 3 divvaM deviSTiM jAva abhisama0 pAsatu tAva amha vi sakke deviMde 2 divvaM deviDiMjAva abhisama0, taMjANAmo tAva sakkassa 3 divvaM deviDhei jAva abhisama0 jANau tAva amha vi sakke 3 divvaM deviDhei jAva abhisama0, evaM khalu goyamA! asuraku. devA uDDe uppayaMti 3 zatake uddezakaH2 sUtram 148 camarendrasya sAmAnikAdisarvA zrIvIrAntikA''gamanaM nATyavidhyupadarzanaM prtigmnaadi| sAgaropamasthitisiddhi kthnaadi| sUtram 149 asurANAmUrddhagatihetuH praznaH / // 300 // Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 301 // jAva sohammo kappo / sevaM bhaMte! 2! tti ||suutrm 149||cmro smtto||3-2|| 30 kiM pattiyaNNa mityAdi, tatra kiMpattiyaM ti kaH pratyayaH kAraNaM yatra tat kiMpratyayam, ahuNovavaNNANaM ti, utpannamAtrANAM carimabhavatthANa vatti bhavacaramabhAgasthAnAm? cyavanAvasara ityrthH||149|| iti tRtIyazate dvitiiyshcmraakhyH||3-2|| ||tRtiiyshtke tRtiiyoddeshkH|| dvitIyoddezake camarotpAta uktaH, sa ca kriyArUpo'taH kriyAsvarUpAbhidhAnAya tRtIyoddezakaH, saca teNaM kAleNaM 2 rAyagihe nAmanagare hotthA jAva parisA pddigyaa| teNaM kAleNaM 2 jAva aMtevAsI maMDiyaputteNAmaM aNa. pagatibhaddae jAva paJjuvAsamANe evaM va0-1 kati NaM bhaMte! kiriyAo paNNattAo?, maMDiyaputtA! paMca kiriyAo pa0, taMjahA- kAiyA ahigaraNiyA pAusiyA pAriyAvaNiyA paannaaivaaykiriyaa|2kaaiyaa NaM bhaMte! kiriyA kativihA paNNattA?, maMDiyaputtA! duvihA paNNattA, taMjahA- aNuvarayakAyakiriyA ya duppauttakAyakiriyA y| 3 ahigaraNiyA NaM bhaMte! kiriyA kati0pa0?, maMDiyaputtA! duvihA pa0, taMjahA- saMjoyaNAhigaraNakiriyA ya nivvattaNAhigaraNakiriyA y| 4 pAosiyA NaM bhaMte! kiriyA kati pa0?, maMDiyaputtA! duvihA pa0, taMjahA- jIvapAo0 ya ajIvapAdo0 ya / 5 pAriyAvaNiyA NaM bhaMte! kiriyA kai0pa0?, maMDiyaputtA! duvihA pa0, taMjahA-sahatthapAriyA ya parahatthapAriyAvaNiyA y|6paannaaivaaykiriyaa NaM bhaMte! pucchA, pANAivAyakiriyA kai0 pa0?, maMDiyaputtA! duvihA pa0, taMjahA-sahatthapA0 parahatthapA0 kiriyA ya / / sUtram 150 // teNaM kAleNa mityAdi 1 tatra paMca kiriyAo tti karaNaM kriyA karmabandhanibandhanA ceSTetyarthaH kAiya tti cIyata iti kAyaH 3 zatake uddezakaH2 sUtram 149 asurANAmUiMgatihetuH praznaH / uddezakaH3 kriyaaprruupnnaadhikaarH| sUtram 150 kAyikyAdipaJcakriyAbhedaprabhede maNDitaputra praznAH / // 301 // Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaka zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 302 // zarIraM tatra bhavA tena vA nirvRttA kAyikI 1, ahigaraNiya tti, adhikriyate narakAdiSvAtmAnenetyadhikaraNamanuSThAnavizeSo bAhyaM vA vastu cakrakhaDgAdi tatra bhavA tena vA nirvRttetyAdhikaraNikI 2, pAusiya tti pradveSo matsarastatra bhavA tena vA nivRttA sa eva vA prAdveSikI 3, pAritAvaNiya tti paritApanaM paritApaH pIDAkaraNaM tatra bhavA tena vA nirvRttA tadeva vA pAritApanikI 4, pANAtivAyakiriya tti prANAtipAtaHprasiddhastadviSayA kriyA, prANAtipAta eva vA kriyA praannaatipaatkriyaa5|2 aNuvarayakAyakiriyA ya tti, anuparato'viratastasya kAyakriyA'nuparatakAyakriyA, iyamaviratasya bhavati, duppauttakAyakiriyA ya tti duSTaM prayukto duSprayuktaH sa cAsau kAyazca duSprayuktakAyastasya kriyA duSprayuktakAyakriyA, athavA duSTaM prayuktaM prayogo yasya sa duSprayuktastasya kAyakriyA duSprayuktakAyakriyA, iyaM pramattasaMyatasyApi bhavati, viratimataH pramAde sati kAyaduSTaprayogasya sadbhAvAt, 3 saMjoyaNAhigaraNakiriyA yatti saMyojanaMhala-gara-viSa-kUTayantrAdyaGgAnAMpUrvanirvarttitAnAM mIlanaM tadevAdhikaraNakriyA saMyojanAdhikaraNakriyA, nivvattaNAhigaraNakiriyA yatti, nirvarttanamasizaktitomarAdInAM niSpAdanaM tadevAdhikaraNakriyA nirvartanAdhikaraNakriyA, 4 jIvapAosiyA ya tti jIvasyAtmaparatadubhayarUpasyopari pradveSAdyA kriyA pradveSakaraNameva vA, ajIvapAusiyA yatti, ajIvasyopari pradveSAdyA kriyA pradveSakaraNameva vA, 5 sahatthapAritAvaNiyA yatti svahastena svasya parasya tadubhayasya vA paritApanAdasAtodIraNAdyA kriyA paritApanAkaraNameva vAsA svahastapAritApanikI, evaM parahastapAritApanikyapi, 6 evaM praannaatipaatkriyaa'pi||150|| uktA kriyA, atha tajjanyaM karma tadvedanAMcAdhikRtyAha 7 puvviM bhaMte! kiriyA pacchA vedaNA puvviM ve0pa0 ki0?, maMDiyaputtA! puvviM ki0 pa0 ve0, No puvviM ve0pa0 ki0 // sUtram 151 // 3zatake uddezakaH3 kriyaaprruupnnaadhikaarH| sUtram 150 kAyikyAdipaJcakriyAbhedaprabhede maNDitaputra praznAH / sUtram 151 kriyAvedanayoH paurvAparya zramaNAnAM cakriyA tatpratyayAdi praznAH / // 302 // Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 303 // 8 atthi NaM bhaMte! samaNANaM nigaMthANaM kiriyA kajjai?, haMtA! atthi| 9 kahaM NaM bhaMte! sama0 ni0 ki0 ka?, maMDiyaputtA! pamAyapaccayA joganimittaM ca, evaM khalu sama0ni0 ki0 k0||suutrm 152 // 7 puTviM bhaMta! ityAdi, kriyA-karaNaM tajjanyatvAtkarmApi kriyA, athavA kriyata iti kriyA karmaiva, vedanAtukarmaNo'nubhavaH, sAca pazcAdeva bhavati, karmapUrvakatvAttadanubhavasyeti // 151 // 8atha kriyAmeva svAmibhAvato nirUpayannAha, atthi Na mityAdi, astyayaM pakSo yaduta kriyA kriyate, kriyA bhavati, 9 pramAdapratyayAdyathA duSprayuktakAyakriyAjanyaM karma, yoga nimittaM ca yathairyApathikaM krm||152|| kriyAdhikArAdidamAha 10 jIveNaMbhaMte! sayA samiyaM eyati veyati calati phaMdai ghaTTaikhubbhai udIrai taM taMbhAvaM pariNamati?, hantA! maMDiyaputtA! jIveNaM sayA samiyaM eyati jAva taM taM bhAvaM pari0 / 11 jAvaM ca NaM bhaMte! se jIve sayA samitaM jAva pari0 tAvaM ca NaM tassa jIvassa aMte aMtakiriyA bhavati?,No tiNaDhe samaDhe, 12 sekeNaTeNaM bhaMte! evaM vu0- jAvaM ca NaM se jIve sayA samitaM jAva aMte aMtakiriyA na bhavati?, maMDiyaputtA? jAvaMcaNaM se jIvesayA samitaM jAva pariNamati tAvaMcaNaM se jIve AraMbhai sAraM samAraM0 AraMbheva0 sAraMbhe va0 samAraMbhe vaTTai AraMbhamANe sAraMbha samAraMbha0 AraMbhe vaTTa0 sAraMbhe vaTTa0 samAraMbhe vaTTa0 bahUNaM pANANaM bhUyANaM jIvANaM sattANaM dukkhAvaNayAe soyAva0 jUrAva0 tippAva0 piTTAva0 pariyAva0 va0, seteNaTeNaM maMDiyaputtA! evaM vu0- jAvaMcaNaM se jIvesayA samiyaM eyati jAva pariNamati tAvaMcaNaM tassa jIvassa aMte aMtakiriyA na bhavai // 13 jIveNaM bhaMte! sayA samiyaMNo eyai jAvanotaM taM bhAvaM pari0?, haMtA maMDiyaputtA! jIveNaM sayA samiyaM jAva no pri0|14 jAvaMcaNaM bhaMte! se jIve no eyati jAva no taM taMbhAvaM pari0 tAvaMcaNaM tassa jIvassa aMte aMtakiriyA bhavai? hatA! jAva bh0|15 sekeNatuNaM bhaMte! jAva bha0?, maMDiyaputtA! jAvaMcaNaM se jIve 3zatake uddezaka: 3 kriyaaprruupnnaadhikaarH| sUtram |151-152 |kriyAvedanayoH paurvAparya zramaNAnAM cakriyA tatpratyayAdi praznAH / sUtram 153 jIvasyaijanAdiantakriyA''di praznAH / tdRssttaantaadi| / / 303 // Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 304 // 3 zatake uddezaka:3 kriyaaprruupnnaadhikaarH| sUtram 153 jIvasyaijanAdiantakriyA''di praznAH / tddRssttaantaadi| sayA samiyaM No eyati jAva No pari0 tAvaM ca NaM se jIve no AraMbhai no sAraMbhai no samAraMbhai no AraMbhe va0 No sAraMbhe va0 No samAraMbhe va0 aNAraMbhamANe asAraMbhamANe asamAraMbhamANe AraMbhe avaTTamANe sAraMbhe avaTTa0 samAraMbhe avaTTa0 bahUNaM pANANaM 4 adukkhAvaNayAe jAva apariyAva0 v0|se jahAnAmae kei purise sukkaM taNahatthayaM jAyateyaMsi pakkhivejA, se nUNaM maMDiyaputtA! se sukke taNahatthae jAyateyaMsi pakkhitte samANe khippAmeva masamasAvijai? haMtA! masamasA0, se jahAnAmae- kei purise tattaMsi ayakavallaMsi udayabiMdU pakkhivejA, se nUNaM maMDiyaputtA! se udayabiMdU tattaMsi ayakavallaMsi pakkhitte samANe khippAmeva viddhaMsamAgacchai?, haMtA! viddhaMsamA0, se jahAnAmae harae siyA puNNe puNNappamANe volaTTamANe vosaTTamANe samabharaghaDatAe ciTThati?, haMtA ciTThati, ahe NaM kei purise taMsi harayaMsi eNaM mahaM NAvaM satAsavaM sayacchidaM ogAhejA se nUNaM maMDiyaputtA! sA nAvA tehiM AsavadArehiM ApUremANI 2 puNNA puNNappamANA volaTTamANA vosaTTamANA samabharaghaDatAe ciTThati! hatA! ciTThati, ahe NaM kei purise tIse nAvAe savvato samaMtA AsavadArAI piheha 2 ttA nAvAussiMcaNaeNaM udayaM ussiMcijjA se nUrNa maMDiyaputtA! sA nAvA taMsi udayaMsi ussiMcijaMsi samANaMsi khippAmeva uI udAi?, haMtA! udAijA, evAmeva maMDiyaputtA! attattAsaMvuDassa aNagArassa IriyAsamiyassa jAvaguttabaMbhayAriyassa AuttaM gacchamANassa ciTTha nisIya. tuyaTTa0 AuttaM vatthapaDiggahakaMbalapAyapuMchaNaM geNha0 Nikkhiva0 jAva cakkhupamhanivAyamavivemAyA suhumA IriyAvahiyA kiriyA kajjai, sA paDhamasamayabaddhapuTThA bitiyasamayavetiyA tatiyasamayanijariyA sA baddhA puTThA udIriyA vediyA nijiNNA seyakAle akammaM vAvi bhavati, se teNaTeNaM maMDiyaputtA! evaM vu0jAvaM ca NaM se jIve sayA samiyaM no eyati jAva aMte aMtakiriyA bhavati // sUtram 153 // 10 jIveNa mityAdi, iha jIvagrahaNe'pi sayoga evAsau grAhyaH, ayogasyaijanAderasambhavAt, sadA nityaM samiyaM ti sapramANa // 304 // Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 305 // kriyAprarUpa sUtram 153 meyai tti, ejate kampate ,ez2a kampana iti vacanAt, veyai tti vyejate vividhaM kampate, calai tti sthAnAntaraM gacchati, phaMdai tti 3 zatake spandate kizciccalati spadi kiJciccalana iti vacanAt, anyamavakAzaMgatvA punastatraivAgacchatItyanye, ghaTTai tti sarvadikSucalati uddezaka:3 padArthAntaraM vA spRzati, khubbhai tti kSubhyati pRthivIM pravizati kSobhayati vA pRthivIM bibheti vA, udIrai tti prAbalyena prerayati nnaadhikaarH| padArthAntaraM pratipAdayati vA, zeSakriyAbhedasaGgrahArthamAha taM taM bhAvaM pariNamai tti, utkSepaNAvakSepaNA''kuJcanaprasAraNAdikaM jIvasyaipariNAmaM yAtItyarthaH, eSAM caijanAdibhAvAnAM kramabhAvitvena sAmAnyataH sadeti mantavyaM na tu pratyekApekSayA, kramabhAvinA antakriyAyugapadabhAvAditi, 11 tassa jIvassa aMte, tti maraNAnte'takiriya ttisakalakarmakSayarUpA, 12 AraMbhai tti, Arabhate pRthivyAdI ''di praznAH / nupadravayati, sAraMbhai tti, saMrabhate teSu vinAzasaGkalpaM karoti, samAraMbhai tti samArabhate tAneva paritApayati, Aha ca saMkappo saMraMbho / tdRssttaantaadi| paritAvakaro bhave smaarNbho| AraMbho uddavao savvanayANaM visuddhaannN||1|| idaMca kriyAkriyAvataH (toH) kathaJcidabheda ityabhidhAnAya tayoH samAnAdhikaraNataHsUtramuktam, atha tayoH kathaJcidbhedo'pyastIti darzayituM pUrvoktamevArtha vyadhikaraNata AhAraMbha ityAdi, Arambhe'dhikaraNabhUte varttate jIvaH, evaM saMrambhe samArambheca, anantaroktavAkyArthadvayAnuvAdena prakRtayojanAmAha, ArambhamANaH saMrambhamANaH samArambhamANo jIva ityanena prathamo vAkyArtho'nUdita Arambhe vartamAna ityAdinA tu dvitIyaH, dukkhAvaNayAe ityAdau tAzabdasya prAkRtaprabhavatvA duHkhApanAyAMmaraNalakSaNaduHkhaprApaNAyAmathaveSTaviyogAdi duHkhahetuprApaNAyAM varttata iti yogaH, tathA zokApanAyAM dainyaprApaNAyAm, jUrAvaNatAe tti zokAtirekAccharIrajIrNatAprApaNAyAm, tippAvaNatAe tti tepApanAyAM (r)saMkalpo (manaso) vicAraH saMrambhaH paritApakaro bhavetsamArambhaH / apadrAvayata ArambhaH sarveSAM vishuddhnyaanaam||1|| (saMrambhaH sakaSAyaH(saMkalpaH) pIratApanayA bhavet samArambhaH ArambhaH prANivadha: trividho yogastato jJeyaH / (tattvArtha0 a06 sU09bhA0)) Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 306 // tipRSTepa kSaraNArthA' vitivacanAcchokAtirekAdevAzrulAlAdikSaraNa prApaNAyAm, piTTAvaNatAe tti piTTanaprApaNAyAM tatazca 3 zatake paritApanAyAM zarIrasantApe varttate, kvacitpaThyate dukkhAvaNayAe ityAdi, tacca vyaktameva, yacca tatra kilAmaNayAe uddAvaNayAe / uddezaka:3 kriyAprarUpaityadhikamabhidhIyate tatra kilAmaNayAe tti glAninayana uddAvaNayAe tti, uttrAsane // uktArthaviparyamAha- 13-14 jIve Na nnaadhikaarH| mityAdi, No eyai tti zailezIkaraNe yoganirodhAnno ejata iti, ejanAdirahitastu nArambhAdiSu varttate tathA ca na prANAdInAM sUtram 153 jIvasyaiduHkhApanAdiSu tathApi ca yoganirodhAbhidhAnazukladhyAnena sakalakarmadhvaMsarUpAntakriyA bhavati tatra dRSTAntadvayamAha 15 se janAdijahe tyAdi, tiNahatthayaM ti tRNapUlakaM jAyateyaMsi tti vahnau masamasAvijjai tti zIghraM dahyate, iha ca dRSTAntadvayasyApyupanayArthaH antakriyA adi praznAH / sAmarthyagamyo yathA, evamejanAdirahitasya zukladhyAnacaturthabhedAnalena karmadAhyadahanaM syAditi / / atha niSkriyasyaivAntakriyA tdRssttaantaadi| bhavatIti naudRSTAntenAha se jahANAmae ityAdi, iha zabdArthaH prAgvad, navaramuddAi tti, udyAti jalasyopari varttate, attatAsaMvuDassala tti, AtmanyAtmanA saMvRtasya pratisaMlInasyetyarthaH, etadeveriyAsamiyasse tyAdinA prapaJcayati, AuttaM ti, AyuktamupayogapUrvakamityarthaH, jAva cakkhupamhanivAyamavi tti kiMbahunA? AyuktagamanAdinA sthUlakriyAjAlenoktena? yAvaccakSuHpakSmanipAto'pi, prAkRtatvAlliGgavyatyayaH, unmeSanimeSamAtra kriyApyastyAstAMgamanAdikA tAvaditi zeSaH,vemAya tti vividhamAtrA, antarmuhUrtAdezonapUrvakoTIparyantasya kriyA kAlasya vicitratvAt, vRddhAH punarevamAhuH, yAvatA cakSuSo nimeSonmeSamAtrA'pi kriyA kriyate tAvatA'pi kAlena vimAtrayA stotakamAtrayA'pIti, kvacidvimAtretyasya sthAne sapehAe tti dRzyate tatra ca svaprekSayA // 306 // svecchayA cakSuHpakSmanipAto na tu parakRtaH, suhuma tti sUkSmabandhAdikAlA, IriyAvahiya tti, IryApathogamanamArgastatra bhavA, airyApathikI kevalayogapratyayeti bhAvaH, kiriye ti karma sAtavedanIyamityarthaH, kajjai tti kriyate bhavatItyarthaH, upazAntamoha Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 307 // 3 zatake uddezaka:3 kriyaaprruupnnaadhikaarH| sUtram 154 maNDitaputrasya pramattApramattakAla prshnaaH| kSINamohasayogikevalilakSaNaguNasthAnakatrayavartI vItarAgo'pi hi sakriyatvAtsAtavedyaM karma badhnAtIti bhAvaH, se ti, IryApathikI kriyA paDhamasamayabaddhapuTTha tti (prathamasamaye) baddhA karmatApAdanAt spRSTA jIvapradeza: sparzanAttataH karmadhAraye tatpuruSe casati prathamasamayabaddhaspRSTA, tathA dvitIyasamaye veditA'nubhUtasvarUpA, evaM tRtIyasamaye nirjIrNA, anubhUtasvarUpatvena jIvapradezebhyaH parizATiteti, etadeva vAkyAntareNAha-sA baddhAspRSTA prathame samaye dvitIye tvudIritodayamupanItA, kimuktaM bhavati? veditA, na hyekasmin samaye bandha udayazca saMbhavatItyevaM vyAkhyAtam, tRtIye tu nirjIrNA, tatazca seyakAle tti, eSyatkAle'kamma vAvi tti, akarmApi ca bhavati, iha ca yadyapi tRtIye'pi samaye karmAkarma bhavati tathApi tatkSaNa evAtItabhAvakarmatvena dravyakarmatvAttRtIye nirjIrNa karmeti vyapadizyate, caturthAdisamayeSu tvakarmeti, attattAsaMvuDasse tyAdinA cedamuktam, yadi saMyato'pi sAzravaH karma badhnAti tadA sutarAmasaMyataH, anena ca jIvanAvaH karmajalapUryamANatayArthato'dhonimajjanamuktam, sakriyasya karmabandhabhaNanAcca, akriyasya tadviparItatvAtkarmabandhAbhAva uktaH, tathA ca jIvanAvo'nAzravatAyAmUrddhagamanaM sAmarthyAdupanItamavaseyamiti // 153 // atha yaduktaM zramaNAnAMpramAdapratyayA kriyA bhavatIti, tatra pramAdaparatvaM tadvipakSatvAttaditaratvaM saMyatasya kAlato nirUpayannAha 16 pamattasaMjayassaNaM bhaMte! pamattasaMjame vaTTamANassa savvAviyaNaM pamattaddhA kAlao kevaccira hoi?, maMDiyaputtA! egajIvaM paDucca ja0 evaM samayaM u0 desUNA puvvakoDI, NANAjIvepa0 svvddhaa||17 appamattasaMjayassaNaMbhaMte! appamattasaMjame vaTTamANassa savvAvi yaNaM appamattaddhA kA0 ke0 hoi?, maMDiyaputtA! egajIvaM pa0 ja0 aMtomuhuttaM u0 puvvakoDI desUNA, NANAjIve pa0 savvaddhaM, sevaM bhaMte! 2!tti bhayavaM maMDiyaputte aNagAre samaNaM bha0 ma0 vanamaM0 rattA saMjameNaM tavasA appANaM bhAvemANe vihri||suutrm 154 // // 307 // Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 308 // 15 sapvAvara 16savvAvi yaNaM pamattaddha tti sarvApica sarvvakAlasambhavApica pramattAddhA pramattaguNasthAnakakAlaH, kAlataH pramattAddhAsamUha- 3 zatake lakSaNaM kAlamAzritya kiyaciraM kiyantaM kAlaM yAvadbhavatIti praznaH, natu kAlata iti vAcyam, kiyacciramityanenaivagatArthatvAt, uddezakaH3 kriyAprarUpanaivam, kSetrata ityasya vyavacchedArthatvAt, bhavati hi kSetrataH kiyacciramityapi praznaH, yathA'vadhijJAnaM kSetrataH kiyacciraM bhavati?, nnaadhikaarH| sUtram 154 trayastriMzatsAgaropamANi, kAlatastusAtirekA SaTSaSTiriti, eka samayaM ti, katham?, ucyate, pramattasaMyamapratipattisamayasamana maNDitaputrasya ntarameva maraNAt, desUNA puvakoDi tti kila pratyekamantarmuhUrtapramANe eva pramattApramattaguNasthAnake, te ca paryAyeNa jAyamAne pramattApramatta kAla: prshnaaH| dezonapUrvakoTiM yAvadutkarSeNa bhavataH, saMyamavato hi pUrvakoTireva paramAyuH, sa ca saMyamamaSTAsu varSeSu gateSveva labhate, mahAnti sUtram 155 cApramattAntarmuhartApekSayA pramattAntarmuha nikalpyante, evaM cAntarmuhUrttapramANAnAMpramattAddhAnAMsarvAsAMmIlanena dezonA pUrvakoTI caturdazyAdau lavaNasamudrasya kAlamAnaM bhavati, anye tvAhuH, aSTavarSAnAMpUrvakoTiM yAvadutkarSataH pramattasaMyatatA syAditi / 17 evamapramattasUtramapi, navaraM vRddhihAni jahanneNaM aMtomuhuttaM ti kilApramattAddhAyAM vartamAnasyAntarmuhUrtamadhye mRtyuna bhavatIti, cUrNikAramataM tu pramattasaMyatavarjaH sarvo'pi sarvavirato'pramatta ucyate, pramAdAbhAvAt, sa copazamazreNI pratipadyamAno muhUrtAbhyantare kAlaM kurvan jaghanyakAlo labhyata iti, dezonapUrvakoTI tu kevalinamAzrityeti ||154||nnaannaajiive paDucca savvaddha mityuktam, atha sarvAddhAbhAvibhAvAntaraprarUpaNAyAha 18 bhaMte! tti bhagavaM goyame samaNaM bha0 ma0 vaMdai namaM0 2ttA evaM va0- kamhA NaM bhaMte! lavaNasamudde cAuddasaTThamuddiTTapunnamAsiNIsu * atireyaM vahati vA hAyati vA?, jahA jIvAbhigame lavaNasamuddavattavvayA neyavvA jAva loyaTThitI, jaNNaM lavaNasamudde jaMbUddIvaM 2 No // 308 // 6cUrNigata pATho yathA- pamattassa jahaNNo kAlo samao, eso ya appamattaThANato cavamANo pamattasaMjato kAlaM karejA tattha labhati desUNaM puvakoDimmi tAe appamatto jahaNNakAlo uvasamaseDhIpaDivajjamANo muhatte abhiMtarato kAlaM karejjamANe hoti kevalI desUrNa / prazrAH / Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 309 // kriyAprarUpa uppIleti No cevaNaM egodagaM karei (loyaTTiI) loyaannubhaave| sevaM bhaMte! 2!tti jAva viharati / kiriyA samattA // sUtram 155 // 3 zatake tatiyassa sayassa tio||3-3|| uddezakaH3 18 bhante tti, ityAdi, atiregati tithyantarApekSayAdhikataramityarthaH, lavaNasamuddavattavvayA neyavva tti jIvAbhigamoktA, nnaadhikaarH| kiyaDUraM yAvadityAha jAva loyaTThiI tyAdi, sA caivamarthataH kasmAdbhadanta! lavaNasamudrazcaturdazyAdiSvatirekeNa varddhate vA hIyate / sUtram 155 caturdazyAdI vA?, iha prazna uttaram, lavaNasamudrasya madhyabhAge dikSu catvAromahApAtAlakalazA yojanalakSapramANAH santi, teSAM cAdhastane lavaNasamudrasya vRddhihAni tribhAge vAyurmadhyame vAyUdaka uparitane tUdakamiti, tathAnye kSudrapAtAlakalazA yojanasahasrapramANAzcaturazItyuttarASTazatAdhika-8 praznAH / saptasahasrasaGghayA vAyvAdiyuktatribhAgavantaH santi, tadIyavAtavikSobhavazAjjalavRddhihAnyaSTamyAdiSu syAtAm, tathA lavaNa uddezaka:4 anagArojAnIzikhAyA dazayojanAnAM sahasrANi viSkambhaH SoDazocchrayo yojanArddhamupari vRddhihAnItyAdi, atha kasmAllavaNo jambUdvIpaM yaaddhikaarH| notplAvayati?, arhdaadiprbhaavaalloksthitivesseti, etadevAha loyaTThii tti lokavyavasthAloyANubhAve tti lokaprabhAva iti|| sUtram 156 anagAro 155 // tRtIyazate tRtIyoddezakaH // 3-3 // devadevItadhA naadivRkss|| tRtIyazatake cturthoddeshkH|| pazyatItyAdi anantaroddezake kriyoktA, sA ca jJAnavatAMpratyakSeti tadeva kriyAvizeSamAzritya vicitratayA darzayaMzcaturthoddezakamAha, tasya cedaM sUtram 1aNagAreNaMbhaMte! bhAviyappA devaM viuvviyasamugdhAeNaMsamohayaM jANarUveNaMjAyamANaMjANai pAsai? goyamA! atthegaie devaM mUlAdi praznAH / // 309 // Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 310 // pA0 NojANaM pA01atthegaie jANaM pA0 no devaM pA02 atthegaie devaMpipA. jANaMpipA03 atthegaieno devaM pA0 nojANaM pA0 3 zatake 4 // 2 aNagAre NaM bhaMte! bhAvi0 deviM veubviyasamugghAeNaM samohayaM jANarUveNaM jAyamANaM jA0 pA0? goyamA! evaM ceva // 3 | uddezaka: 4 anagArojAnIaNagAreNaM bhaMte! bhAvi0 devaM sadevIyaM veuvviyasamugdhAeNaM samohayaM jANarUveNaM jAyamANaM jA0 pA0?, goyamA! atthegaie devaM yaaddhikaarH| sadevIyaM pA0 no jANaM pA0, eeNaM abhilAveNaM cattAri bhaMgA 4 // 4 aNaNaM bhaMte! bhAvi rukkhassa kiM aMto pA0 bAhiM pA0 sUtram 156 anagAro cubhNgo| evaM kiM mUlaM pA0 kaMdaM pA0?, caubhaMgo, mUlaM pA0 khaMdhaM pA0 caubhaMgo, evaM mUleNaM bIjaM saMjoeyavvaM, evaM kaMdeNavi samaM devadevItadhAsaMjo0 jAva bIyaM, evaM jAva puppheNa samaM bIyaM saMjo0 ||5annnnN bhaMte! bhAvi0 rukkhassa kiM phalaM pA0 bIyaM pA0?, cubhNgo|| nAdivRkSa mUlAdi sUtram 156 // pazyatItyAdi 1-2-3 aNagAre Na mityAdi, tatra bhAviyappa tti bhAvitAtmA, saMyamatapobhyAmevaMvidhAnAmanagArANAM hi praznAH / prAyo'vadhijJAnAdilabdhayobhavantItikRtvA bhAvitAtmetyuktam, viubviyasamugghAeNaMsamohayaM ti vihitottaravaikriyazarIramityarthaH / jANarUveNaM ti yAnaprakAreNa zibikAdyAkAravatA vaikriyavimAnenetyarthaH, jAyamANaM ti yAntaM gacchantam, jANai tti jJAnena pAsai tti darzanena?, uttaramiha caturbhaGgI, vicitrtvaadvdhijnyaansyeti| 4 aMto ti madhyaM kASThasArAdi, bAhiM ti bahirvati tvapatrasaJcayAdi, evaM mUleNa mityAdi, eva / >>>>>>>>33 miti mUlakandasUtrAbhilApena mUlena saha>> kandAdipadAni vAcyAni yAvabIjapadam, tatra orrommmmmmmmmmmm malaM1kandaH 2skandhaH3tvaka 4 zAkhA 5 // 310 // dvikasaMyogAH 45 15 >> Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 311 // pravAlaM 6 patraM 7 puSpaM 8 phalaM 9 bIjaM 10 ceti daza padAni, eSAM ca paJcacatvAriMzavikasaMyogAH, etAvantyeveha cturbhnggiisuutraannydhyeyaaniiti||etdev darzayitumAha, evaM kaMdeNavI tyaadi||156||devN viuvviyasamugghAeNaM samohayaM ti prAguktamato vaikriyAdhikArAdidamAha 6pabhUNaM bhaMte! vAukAe egaM mahaM itthirUvaMvA purisarUvaMvA hatthirUvaM vA jANarUvaM vA evaM juggagillithillisIyasaMdamANiyarUvaM vA viuvittae?, goyamA! No tiNaDhe samaDhe, vAukkAeNaM vikuvvamANe egaM mahaM paDAgAsaMThiyaM rUvaM vikuvvi| 7 pabhU NaM bhaMte! vAukAe egaM mahaM pa0saM0 rUvaM viuvvittA aNegAI joyaNAI gamittae ?, haMtA! pabhU / 8 se bhaMte! kiM AyaDIe ga0 pariDIe ga0?, goyamA! Aya0 ga0 No pari0 ga. jahA Aya0 evaM ceva AyakammuNAvi AyappaogeNavi bhANiyavvaM / 9 se bhaMte! kiM UsiodagaM ga0 payatodagaMga0?, goyamA! U pi ga0pa0piga0, 10 se bhaMte! kiM egaopaDAgaMga0 duhuopaDAgaMga0?, goyamA! egao pa0 ga0 no duhaopa0 ga0,11 se NaM bhaMte! kiMvAukAe paDAgA?, goyamA! vAukAe NaM se nokhalu sA pddaagaa| sUtram 157 // 12 pabhUNaM bhaMte! balAhage egaM mahaM itthirUvaM vA jAva saMdamANiyarUvaMvA pariNAmettae?, haMtA pabhU / 13pabhUNaMbhaMte! balAhae egaM mahaM itthirUvaM pariNAmettA aNegAI joyaNAI gamittae?, haMtA pabhU, 14 se bhaMte! kiM AyaDIe ga0 parihIe ga.?, goyamA! no AyaDIega0, pariDDIe ga0 evaM no AyakammuNA parakammuNA no AyapaogeNaM parappaogeNaM UsitodayaM vA ga0 payodayaM vA ga0, 15 se bhaMte! kiM balAhae itthI?, goyamA! balAhaeNaM se No khalu sA itthI, evaM puriseNa Ase htthii||16 pabhUNaM bhaMte! balAhae egaM mahaM jANarUvaM pariNAmettA aNegAiMjoyaNAiMgamittae jahA itthirUvaMtahA bhANiyavvaM, NavaraM egaocakkavAlaMpi duhaocakkavAlaMpi ga0(tti) bhANiyavvaM, juggagillithillisIyAsaMdamANiyANaM thev||suutrm 158 // 3zatake uddezaka:4 sUtram 157 vAyukAyasyasvyAdirUpavikurvaNagamanasAmarthyaprakArAdi praznAH / sUtram 158 balAhakasyasvyAdirUpapariNamanagamanasAmarthyAdi |praznAH / // 311 // Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 / / 312 // 6-7 pabhU Na mityAdi, jANaM ti zakaTam, juggaM ti gollaviSayaprasiddhaM jampAnaM dvihastapramANaM vedikopazobhitam, gilli tti hastina upari kollararUpA yA mAnuSaM gilatIva, thillI ti lATAnAM yadazvapalyAnaM tadanyaviSayeSu thillItyucyate, siya tti zibikA kUTAkArAcchAdito jampAnavizeSaH, saMdamANiya tti puruSapramANA ''yAmo jampAnavizeSaH, egaM mahaM paDAgAsaMThiyaM ti mahat pUrvapramANApekSayA (UrdhvapatAkA) (patitapatAkA) patAkAsaMsthitaM svarUpeNaiva vAyoH patAkAkArazarIratvAd vaikriyAvasthAyAmapi tasya tadAkArasyaiva bhAvAditi, 8 AiDDie tti, AtmA''tmazaktyA''tmalabdhyAvA, AyakammuNa tti, AtmakriyayA, AyappaogeNaM ti na paraprayukta ityarthaH, 9 UsiodayaM ti, ucchRta Urddhamudaya AyAmo yatra gamane taducchritodayam, UrddhapatAkamityarthaH, kriyAvizeSaNaMcedama, pato(yao)dayaM ti patadudayaM patitapatAkaM gacchati, UrdhvapatAkA sthApanA ceyam, patitapatAkAsthApanA tviyam, 10 (ekataH patAkA) (dvidhA patAkA) egaopaDAgaM ti ekataH- ekasyAM dizi patAkA yatra tadekata: patAkam, sthApanA yama, 11 duhaopaDAgaM ti dvidhApatAkam, sthApanAtviyam // 157 // 12 rUpAntarakriyAdhikArAbalAhakasUtrANi balAhae tti meghaH, pariNAmettae tti balAhakasyAjIvatvena vikurvaNAyA asambhavAt pariNAmayitumityuktam, pariNAmazcAsya vizrasArUpaH, no AyaDDIe tti, acetanatvAnmeghasya vivakSitAyAHzakterabhAvAnAtmA 3 zatake uddezakaH4 sUtram 157 vAyukAyasyastryAdirUpavikurvaNagamanasAmarthyaprakArAdi praznAH / sUtram 158 balAhakasyastryAdirUpapariNamanagamanasAmarthyAdi prshnaa:| // 312 // Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 313 // nairayikeSUyogyajIvasya praznAH / gamanamasti, vAyunA devena vA preritasya tu syAdapi gamanamato'bhidhIyate pariDDIe tti, evaM purise Ase hatthi tti strIrUpasUtramiva 3 zatake puruSarUpAzvarUpahastirUpasUtrANyadhyetavyAni, yAnarUpasUtre vizeSo'stIti taddarzayati 13 pabhUNaM bhaMte! balAhae eNaM mahaM jANarUvaM. uddezakaH 4 sUtram 159 pariNAmette tyAdi pato(yao)dayaMpigacchaI tyetadantaM strIrUpasUtrasamAnameva, vizeSaH punarayaM se bhaMte! kiM egaocakkavAlaM duhaocakkavAlaM gacchai?, goyamA! egaocakkavAlaMpi gacchai duhaocakkavAlaMpi gacchai tti, asyaivottararUpamaMzamAha navaraM egao ityAdi, iha yAnaM zakaTaM cakravAlaM cakram, zeSasUtreSu tvayaM vizeSo nAsti, zakaTa eva cakravAlasadbhAvAt, tatazca yugyagillithilli- pUrvabhavalezyA zibikAsyandamAnikArUpasUtrANi strIrUpasUtravadadhyeyAni, etadevAha juggagillithillisIyAsaMdamANiyANaM taheva tti // 158 // pariNAmAdhikArAdidamAha 17 jIve NaM bhaMte! je bhavie neraiesu uvavajittae se NaM bhaMte! kiMlesesu uvavajati?,goyamA! jallesAI davvAiM pariyAittA kAlaM karei tallesesu uvava0, taM0- kaNhalesesuvA nIlale0 vA kAule0 vA, evaM jassa jA lessA sA tassa bhANiyavvA 18 jAva jIveNaM bhaMte! je bhavie jotisiesu uvavaji0? pucchA, goyamA! jallesAI davvAiM pariyAiti 2ttA kAlaM karei tallesesu uvava0, taMjahAteulessesu / jIveNaM bhaMte! je bhavie vemANiesu uvavaji0 seNaM bhaMte! kiMlessesu uvava0?,goyamA! jallessAI davvAiM pariyAittA kAlaM karei tallesesu uvava0, taM0- teulessesu vA pamhale0 vA sukkale vA // sUtram 159 // 17 jIve Na mityAdi, je bhavie tti yo yogyaH, kiMlesesu tti kA kRSNAdInAmanyatamA lezyA yeSAM te tathA teSu kiMlezyeSu / madhye, jallesAI ti yA lezyA yeSAM dravyANAM tAni yallezyAni, yasyA lezyAyAH sambandhInItyarthaH, pariyAitta tti paryAdAya Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 314 // 3 zatake uddezaka:4 sUtram 160 mAyyamAvyanagArayovikurvaNasAmarthyatatkAraNA''rAdhakatvAdi praznAH / parigRhya bhAvapariNAmena kAlaM karoti mriyate tallezyeSu nArakeSUtpadyate, bhavanti cAtra gAthAH savvAhiM lesAhiM paDhame samayaMmi pariNayAhiM tu| no kassavi uvavAo pare bhave asthi jiivss||1|| savvAhiM lesAhiM carame samayaMmi pariNayAhiM tu| no kassavi uvavAo pare bhave asthi jiivss||2||aNtmuhuttmi gae aMtamuhuttami sesae ceva / lessAhiM pariNayAhiM jIvA gacchanti paraloyaM // 3 // caturviMzatidaNDakasya zeSapadAnyatidizannAha,eva mityAdi, eva miti nArakasUtrAbhilApenetyarthaH, jassatti, asurakumArAderyA lezyA kRSNAdikA sA lezyA tasyAsurakumArAderbhaNitavyeti / 18 nanvetAvataiva vivakSitArthasiddheH kimarthaM bhedenoktaM jAva jIve NaM bhaMte (joisie) ityAdi?, ucyate, daNDakaparyavasAnasUtradarzanArtham, evaM tarhi vaimAnikasUtrameva vAcyaM syAnna tu jyotiSkasUtramiti, satyam, kintujyotiSkavaimAnikAH prazastalezyA eva bhavantItyasya darzanArthaM teSAM bhedenAbhidhAnaM vicitratvAdvA sUtragateriti // 159 // devapariNAmAdhikArAdanagArarUpadravyadevapariNAmasUtrANi, 20 aNagAre NaM bhaMte! bhAviyappA bAhirae poggale apariyAittA pabhU vebhAraM pavvayaM ullaMghettae vA palaMghettae vA?, goyamA! No tiNaDhe smddhe| 21 aNaNaM bhaMte! bhAvi0 bAhi0 po0 pariyAittA pabhU vebhAraM pavvayaM ullaMghettae vA palaMghettae vA?, haMtA pabhU / 22 aNa0 NaM bhaMte! bhAvi0 bAhi0po0 apari0 jAvaiyAiMrAyagihe na0 rUvAiMevaiyAI vikubvittA vebhAraMpavvayaM aMto aNuppavisittA pabhUsamaMvA visamaM karettae visamaMvA samaM karettae?,goyamA! NoiNaTesamaTe, evaM ceva bitio'vi AlAvagoNavaraM pariyAtittA pabhU // 23 se bhaMte! kiMmAI vikuvvati amAI vikuvvai?, goyamA! mAI viku0 no amAI viku0, 24 sekeNa0 bhaMte! evaM vu0 jAva 0 sarvAsu lezyAsu prthmsmyprinntaasu| na kasyApyutpAdaH parasmin bhave'sti jIvasya // 1 // sarvAsu lezyAsu pariNatacaramasamayAsu / na0 // 2 // antarmuhUrte gate'ntarmuhUrte zeSa eva / lezyApariNAme jIvA gacchanti paralokam // 3 // // 314 // Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 315 // 3zatake uddezaka:4 sUtram 160 mAyyamAyyanagArayorvikurvaNasAmarthyatatkAraNA''rAdhakatvAdi prazrAH / no amAI viku0?, goyamA! mAINaM paNIyaM pANabhoyaNaM bhoccA ra vAmeti tassa NaM teNaM paNIeNaM pANabhoyaNeNaM aTThi aTThimiMjA bahalIbhavaMti payaNue maMsasoNie bhavati, jeviya se ahAbAyarA poggalA te viya se pariNamaMti, taMjahA-sotidiyattAejAva phAsiMdiya0 aTThiaTThimiMjakesamaMsuromanaha sukka soNiya0, amAINaM lUhaM pANabhoyaNaM bhoccA 2 No vAmei, tassa NaM teNaM lUheNaM pANabhoyaNeNaM aTThiaTThimiMjA0 payaNubhavati bahale maMsasoNie, jeviya se ahAbAdarA poggalA te viya se pariNamaMti, taMjahA- uccArattAe pAsavaNa. jAva soNiya0, se teNa jAva no amAI viku0|| mAINaM tassa ThANassa aNAloiyapaDikvaMte kAlaM karei natthi tassa aaraahnnaa| amAINaM tassa ThANassa AloiyapaDikvaMte kAlaM karei atthi tassa aaraahnnaa| sevaM bhaMte ! ratti // sUtram 160 // taIyasae cauttho uddesosmtto||3-4|| 20-21 bAhirae tti, audArikazarIravyatiriktAn vaikriyAnityarthaH, vebhAraMti vaibhArAbhidhAnaM rAjagRhakrIDAparvata mullaMghittae vetyAdi tatrollaGghanaM sakRt pralaGghanaM punaH punariti, No iNaDhe samaDhe tti vaikriyapudgalaparyAdAnaM vinA vaikriyakaraNasyaivAbhAvAt, bAhyapudgalaparyAdAne tu sati parvatasyollaGghanAdau prabhuH syAt, mahataH parvatAtikrAmiNaHzarIrasya sambhavAditi, 22 jAvaiyAi mityAdi yAvanti rUpANi pazupuruSAdirUpANi, evaiyAI ti, etAvanti viuvitta tti vaikriyANi kRtvA vaibhAraM parvataM samaM santaM viSamaM viSamaM tu samaM kartumiti sambandhaH, kiM kRtvetyAha, anto madhye vaibhArasyaivAnupravizya // mAyI ti mAyAvAn, upalakSaNatvAdasya sakaSAyaH pramatta itiyAvat, apramattaH hi na vaikriyaM kuruta iti, 24 paNIyaM ti praNItaM galatsnehabindukaM bhoccA bhoccA vAmeti vamanaM karoti virecanAM vA karoti varNabalAdyartham, yathA praNItabhojanaM tadvamanaM ca vikriyAsvabhAvaM mAyitvAdbhavati, evaM vaikriyakaraNamapIti tAtparyam, bahalIbhavanti ghanIbhavanti praNItasAmarthyAt, payaNue tti, aghanam, ahAbAyara Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 316 // tti yathocitabAdarA AhArapudgalA ityarthaH, pariNamanti zrotrendriyAditvena, anyathA zarIrasya dAyAsambhavAt, lUhaM ti 3 zatake sakSamapraNItam, no vAmei tti, akaSAyitayA vikriyAyAmanarthi(ta)tvAt, pAsavaNattAe iha yAvatkaraNAdidaM dRzyam, khelattAe / uddezakaH5 anagAsyasiMghANattAe vaMtattAe pittattAe pUyattAe tti, rUkSabhojina uccArAditayaivAhArAdipudgalAH pariNamantyanyathA zarIrasyAsAratAnA- strIvikurvapatteriti // atha mAyyamAyinoH phalamAha mAI Na mityAdi, tassa ThANassa tti tasmAtsthAnAdvikurvaNAkaraNalakSaNAtpraNIta nnaadhikaarH| sUtram 161 bhojanalakSaNAdvA, amAI Na mityAdi, pUrvaM mAyitvAdvaikriyaM praNItabhojanaM vA kRtavAn pazcAjjAtAnutApo'mAyI san tasmA- sAdhoH svyAdisthAnAdAlocitapratikrAntaH san kAlaM karoti yastasyAstyArAdhaneti // 160 // tRtIyazate cturthH||3-4|| azvAdi ruupvikurv||tRtiiyshtke pnycmoddeshkH|| Novotpata nAdizakticaturthoddezake vikurvaNoktA, paJcame 'pi tAmeva vizeSata Aha mAtraMmAyya mAyyAdi 1aNagAreNaM bhaMte! bhAviyappA bAhirae poggale apariyAittA pabhUegaM mahaM itthirUvaMvA jAva saMdamANiyarUvaMvA viuvvittae? AbhiyogiNoti. samaDhe, 2 aNagAreNaM bhaMte! bhAvi0 bAhi po0 pariyAittA pabhUegaMmahaM itthirUvaMvA jAva saMdamANiyarUvaM vA viuvittae?, kopapAtAdi haMtA pabhU, 3 aNaNaMbhaMte! bhAvi0 kevatiyAiM pabhU itthirUvAiM vikuvittae?, goyamA! se jahAnAmae juvaI juvANe hattheNaM hatthe geNhejjA cakkassa vA nAbhI aragAuttA siyA evAmeva aNagAre vi bhAvi0 veubviyasamugghAeNaM samohaNai jAva pabhU NaM goyamA! 8 // 316 // aNagAreNaM bhAvi kevalakappaMjaMbUddIvaM 2 bahUhiM itthIrUvehiM AinnaM vitikinnaMjAva esaNaMgoyamA! aNagArassa bhAvi0 ayameyArUve visae visayamette vuccai nocevaNaM saMpattIe vikuvviMsu vA 3, evaM parivADIe neyavvaMjAva sNdmaanniyaa| 4se jahAnAmae kei purise praznAH / Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 317 // asicammapAyaM gahAya gacchejA evAmeva bhAvi0 aNagArevi asicammapAyahatthakiccagaeNaM appANeNaM urlDa vehAsaM uppaijjA?, haMtA uppaijjA, 5 aNa0 NaM bhaMte! bhAvi0 kevatiyAI pabhU asicammapAyahatthakiccagayAI rUvAI viuvvi0?, goyamA! se jahAnAmaejuvatiM juvANe hattheNaM hatthe geNhejjAtaM ceva jAva viuvviMsuvA 3 / 6 se jahAnAmae kei purise egaopaDAgaM kAuMgacchejA, evAmeva aNagArevi bhAvi0 egaopaDAgahatthakiccagaeNaM appANeNaM urlDa vehAsaM uppaejjA? haMtA goyamA! uppa0, 7 aNa0 NaM bhaMte! bhAvi0 kevatiyAI pabhU egaopaDAgAhatthakiccagayAI rUvAI vikubvi0? evaM ceva jAva vikuvviMsu vA 3 / evaM duhopddaagNpi| 8 se jahAnAmae- kei purise egaojannovaitaM kAuMgacchejA, evAmeva aNa0 bhA0 egaojaNNovaiyakiccagaeNaM appANeNaM ur3e vehAsaM uppaejjA? haMtA! u0, 9 aNa0 NaM bhaMte! bhAvi0 keva0 pabhUegaojaNNovaiyakiccagayAI rUvAI viku0? taM ceva jAva vikuvviMsuvA 3, evaM duhojnnnnoviyNpi|10 se jahAnAmae- kei purise egaopalhatthiyaM kAuMciDejA, evAmeva aNagArevi bhAviyappA? evaM ceva jAva vikuvviMsu vA 3, evaM duhoplhtthiyNpi| 11 se jahAnAmae kei purise egaopaliyaMkaM kAuMciTThajjA ? taMceva jAva vikuvviMsu vA 3 evaM duhaopaliyaMkaM pi| 12 aNa0 NaM bhaMte! bhAvi0 bAhi0 po0 apariyAittA pabhUegaM mahaM AsarUvaMvA hatthirUvaM vAsIharUvaM vA vagghavagadIviyaacchataracchaparAsararUvaMvA abhimuMjittae?, No tiNaDhesamaDhe, 13 aNagAreNaM(?) evaM bAhirae po0 pariyAdittA pabhU / 14 aNaNaM bhaMte! bhA0 egaM mahaM AsarUvaMvA abhimuMjittA aNegAI joyaNAiMgamittae? hatA! pabhU, 15 se bhaMte! kiM AyaDDIe gacchati pariDDIe ga.?, goyamA! AiDIe ga0 no pariDDIe, ga0 evaM AyakammuNA no parakammuNA AyappaogeNaM no parappaogeNaM ussiodayaM vAga0 payodagaMvA g0|16 seNaM bhaMte! kiM aNagAre Ase?, goyamA! aNa0 NaM se no khalu se Ase, evaM jAva parAsararUvaM vaa| 17 se bhaMte! kiMmAyI vikuvvati amAyI viku0?, goyamA! mAyI viku0 no amAyI viku0, 18 mAINaMbhaMte! 3 zatake uddezaka:5 angaasystriivikurvnnaadhikaarH| sUtram 161 sAdho: svyAdiazvAdi| rUpavikurvaNootpatanAdizaktimAtraM mAyyamAyyAdi AbhiyogikopapAtAdi praznAH / // 317 // Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 318 // sAdhoH tassa ThANassa aNAloiyapaDikvaMte kAlaM karei kahiM uva0?, goyamA! annayaresu Abhiyogesudevalogesu devattAe uva0, 19amAI 3zatake NaM tassa ThANassa AloiyapaDikvaMte kAlaM karei kahiM uva0?,goyamA! annayaresu aNAbhiogesudevalogesudevattAe uva0, sevaM bhaMte uddezaka:5 anagAsya2tti, gAhA- itthIasIpaDAgA jaNNovaie ya hoi boddhavve / palhatthiyapaliyaMke abhiogavikuvvaNA maaii||1||||suutrm 161 striivikurv||tiiesepNcmo uddeso smtto||3-5|| nnaadhikaarH| sUtram 161 1 aNagAre Na mityAdi, 4 asicammapAyaM gahAya tti, asicarmapAtraM sphurakaH, athavAsizca khaDgaH carmapAtraM ca sphurakaH khaDgakozako vA'sicarmapAtraM tad gRhItvA, asicammapAyahatthakiccagaeNaM appANeNaM ti, asicarmapAtraM haste yasya sa tathA sThyAdi azvAdikRtyaM saGkAdiprayojanam, gata AzritaH kRtyagataH tataH karmadhArayaH, atastenAtmanA, athavAsicarmapAtraM kRtvA haste kRtaM rUpavikurva NovotpatayenAsA asicarmapAtrahastakRtvAkRtastena, prAkRtatvAccaivaM samAsaH, athavAsicarmapAtrasya hastakRtyAM hastakaraNaM gataH prApto | nAdizaktiyaH sa tathA tena, 11 paliyaMkaM ti, AsanavizeSaH pratItazca, 12 vaga tti vRkaH, dIviya tti catuSpadavizeSaH, acchatti, RkSaH, mAtraMmAyya mAyyAdi taracchatti vyAghravizeSaH, parAsara tti sarabhaH, ihAnyAnyapi zRgAlAdipadAni vAcanAntare dRzyante / abhimuMjittaetti, abhiyoktuM AbhiyogividyAdisAmarthyatastadanupravezena vyApArayitum, yaccasvasyAnupravezanenAbhiyojanaMtadvidyAdisAmopAttabAhyapudgalAn vinA na kopapAtAdi syAditikRtvocyate no bAhirae pugNale apariyAittatti / 16 aNagAreNaM setti, anagAra evAsau tattvato'nagArasyaivAzvAdyanupravezena / vyApriyamANatvAt / 17 mAI abhimuMjai tti kaSAyavAnabhiyuGkta ityarthaH, adhikRtavAcanAyAM mAI viuvvaitti dRzyate, tatra mA vizvAttazyata, ttr||318|| (r)cAbhiyogo'pi vikurvaNeti mantavyaM vikriyArUpatvAttasyeti, 18 aNNayaresutti, AbhiyogikadevA acyutAntA bhavantItikRtvAnyatareSvityuktaM keSucidityarthaH, utpadyate cAbhiyojanabhAvanAyuktaH sAdhurAbhiyogikadeveSu, karoti ca vidyAdilabdhyupa praznAH / Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 319 // jIvako'bhiyogabhAvanAm, yadAha maMtA jogaM kAuMbhUIkammaMtu jo pauMjeti / sAyarasaiDDiheuM abhiogaMbhAvaNaM kunni||1|| (zrIuttarA0 a033 gA0262) itthI tyAdisaGgrahagAthA gtaarthaa||161|| iti tRtIyazate paJcamaH // 3-5 // ||tRtiiyshtke sssstthoddeshkH|| vikurvaNA'dhikArasaMbaddha eva SaSTha uddezakaH, tasya cAdisUtram 1 aNagAre NaM bhaMte! bhAviyappA mAI micchaddiTThI vIriyaladdhIe veuvviyaladdhIe vibhaMganANaladdhIe vANArasiM nagariM samohae samohaNittA rAyagihe nagare rUvAIjANati pAsati?, hatAjA0 paa0|2se bhaMte! kiM tahAbhAvaM jANa0 pA0 annahAbhAvaM jA0 pA0?, goyamA! No tahAbhAvaM jANa0 pA0 aNNahAbhAvaMjA0pA0 / 3 sekeNaDheNaM bhaMte! evaM vu0 no tahAbhAvaM jA0 pA0 annahAbhAvaM jANa0 pA0?, goyamA! tassa NaM evaM bhavati- evaM khalu ahaM rAyagihe na0 samohae 2ttA vANArasIe na0 rUvAI jA0 pA0, se se daMsaNe vivaccAse bhavati, se teNaTeNaM jAva paa0| 4 aNagAreNaM bhaMte! bhAvi0 mAI micchadiTThI jAva rAyagihe na0 samohae rattA vANArasIena0 rUvAiMjA pA0?, haMtA jA0 pA0, taMceva jAva tassaNaM evaM hoi- evaM khalu ahaM vANArasIena0 samohae rattA rAyagihe nagare rUvAI jANAmi pAsAmi, se se daMsaNe vivaccAse bhavati, se teNaTeNaMjAva annahAbhAvaMjA paa0||5annnnNbhNte! bhAvi0 mAI micchadiTThI vIriyala0 veuvviyala. vibhaMgaNANala* vANArasiM na0 rAyagihaM ca na0 aMtarA egaM mahaM jaNavayavaggaM samohae rattA vANArasiM na0 rAyagihaM ca na0 aMtarA eNaM mahaM jaNavayavagaM jA0 pA0 haMtA jA0 pA0 6 se bhaMte! kiM tahAbhAvaM jA0 pA0 annahAbhAvaM jA0 pA0?, (c) mantrAn yogAMzca kRtvA sAtarasarddhihetobhUtidAnaM yaH prayojayati sa AbhiyogikA bhAvanAM karoti // 1 // 3 zatake uddezaka:6 ngraadhikaarH| sUtram 163 mAyImithyAdRSTi , amAyIsamyagdRSTi anagArasya nagaravikurvaNasAmarthya | tathA'tathAbhAvajAnIyAdityAdi praznA : / Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 320 // 3 zatake uddezaka:6 ngraadhikaarH| sUtram 163 mAyImithyA dRSTi, goyamA! No tahAbhAvaM jA0 pA0 annahAbhAvaM jA0 pA0, 7 se keNaTeNaM jAva pA0?, goyamA! tassa khalu evaM bhavati esa khalu vANArasI(e) na0 esa khalu rAyagihe na0 esa khalu aMtarA ege mahaM jaNavayavagge no khalu esa mahaM vIriyaladdhI veuvviyaladdhI vibhaMganANala0 iDDI juttI jase bale vIrie purisakkAraparakkame laddhe patte abhisamaNNAgae, se se daMsaNe vivaccAse bha0, se teNaTeNaM jAva paa0||8ann0 NaM bhaMte! bhAvi0 amAIsammadiTThI vIriyaladdhIe veubviyala0 ohinANala rAyagihe nagaresamohae rattA vANArasIe nagarIe rUvAI jA0 pA0?, haMtA, 9 se bhaMte! kiM tahAbhAvaM jA0 pA0? annahAbhAvaM jA0 pA0?, goyamA! tahAbhAvaM jA0 pA0 no annahAbhAvaM jA0 pA0, 10 se keNaTeNaM bhaMte! evaM vu0?, goyamA! tassa NaM evaM bha0- evaM khalu ahaM rAyagihe nagare samohae rattA vANArasIe nagarIe rUvAiM jANAmi pAsAmi, se se daMsaNe avivaccAse bha0, se teNa0 goyamA! evaM vu0, bIo AlAvago evaM ceva navaraMvANArasIe nagarIesamohaNA neyavvA rAyagihe nagare ruuvaaiNjaa0paa0|11 aNagAreNaM bhaMte! bhAvi0 amAIsammadiTThI vIriyaladdhIe veuvviyala0 ohinANala* rAyagihaM nagaraM vANArasiM nagariMca aMtarA egaM mahaMjaNavayavaggaMsamohae 2 ttA rAyagihaM nagaraM vANArasiMca nagariM taM ca aMtarA egaM mahaM jaNavayavagaMjA0 pA0?, haMtA jA0 pA0, 12 se bhaMte! kiM tahAbhAvaM jA0 pA0 annahAbhAvaM jA0 pA0?, goyamA! tahAbhAvaM jA pA0, No annahAbhAvaM jA pA0, 13 sekeNa ? goyamA! tassa NaM evaM bha0- nokhalu esa rAyagihe Na No khaluesa vANArasI na0 nokhalu esa aMtarA egejaNavayavagge esa khalu mamaM vIriyaladdhI veubviya ohiNANa iTTI juttI jase bale vIrie purisakAraparakkame laddhe patte abhisamannAgae se se daMsaNe avivaccAse bha0 se teNa0 goyamA! evaM vu0 tahAbhAvaM jA0 pA0 no annahAbhAvaMjA0 paa0|14 aNagAreNaMbhaMte! bhAvi0 bAhi po0 apariyAittA pabhUegaM mahaMgAmarUvaMvA nagararUvaMvA jAva sannivesarUvaM vA vikuvittae?, No ti0sa0, evaM bitiovi AlAvago, NavaraM bAhi0 po0 pariyAittA pabhU / 15 aNaNaM bhaMte! bhAvi0 keva0 amAyIsamyagdRSTi anagArasya nagaravikurvaNasAmarthya tathA'tathAbhAvajAnIyAdityAdi prazrAH / // 320 Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 321 // pabhU gAmarUvAI viku0?, goyamA! se jahAnAmae juvatiM juvANe hattheNaM hatthe geNhejA taM ceva jAva vikubviMsu vA 3 evaM jAva 3zatake uddezaka:6 sannivesarUvaMvA // sUtram 163 // nagarAaNagAreNa mityAdi, anagAro gRhavAsatyAgAdbhAvitAtmA svasamayAnusAriprazamAdibhiH, mAyItyupalakSaNatvAtkaSAya- dhikaarH| sUtram 163 vAn, samyagdRSTipyevaM syAdityAha, mithyAdRSTiranyatIrthika ityarthaH, vIryalabdhyAdibhiH karaNabhUtAbhi vANArasiM nagariM samohae mAyImithyAtti vikurvitavAn, rAjagRhe nagare rUpANi pazupuruSaprAsAdaprabhRtIni jAnAti pazyati vibhaGgajJAnalabdhyA 2 no tahAbhAvaM ti dRSTi, amAyIyathA vastu tathA bhAvo'bhisandhiryatra jJAne tattathAbhAvam, athavA yathaiva saMvedyate tathaiva bhAvo bAhyaM vastu yatra tattathAbhAvam, samyagdRSTi anyathA bhAvo yatra tadanyathAbhAvam, kriyAvizeSaNe ceme, sa hi manyate, ahaM rAjagRhaM nagaraM samavahato vArANasyAM rUpANi anagArasya nagaravikurvaNajAnAmi pazyAmItyevaM 3 se tti tasyAnagArasyeti se tti, asau darzane viparyAso viparyayo bhavati, anyadIyarUpANAmanyadIyatayA sAmarthya vikalpitatvAt, digmohAdiva pUrvAmapi pazcimAM manyamAnasyeti, kvacit se se daMsaNe vivarIe vivaccAse tti dRzyate tatra ca tasya tathA'tathA bhAvajAnIyAtadarzanaM viparItaM kSetravyatyayenetikRtvA viparyAso mithyetyarthaH / 4 evaM dvitiiysuutrmpi||5 tRtIye tu vANArasiM ca nagariM rAyagiha dityAdi praznAH / nagaraM aMtarA ya egaM mahaM jaNavayavaggaM samohae tti vANArasI rAjagRhaM tayoreva cAntarAlavarttinaM janapadavarga dezasamUhaM samavahato vikurkhitavAn tathaiva ca tAni vibhaGgato jAnAti pazyati kevalaM no tathAbhAvam, yato'sau vaikriyANyapi tAni manyate / svAbhAvikAnIti, 13 jase tti yazohetutvAdyazaH, 14 nagararUvaM ve ha yAvatkaraNAdidaM dRzyaM nigamarUvaM vA rAyahANirUvaM vA kheDarUvaM vA kabbaDarUvaM vA maDaMbarUvaM vA doNamuharUvaM vA paTTaNarUvaM vA AgararUvaM vA AsamarUvaM vA saMvAharUvaM va tti // 163 // vikuLaNAdhikArAttattatsamarthadevavizeSaprarUpaNAya sUtrANi, 132 Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 322 // 3 zatake uddezaka:6 ngraadhikaarH| sUtram 164 camarA''tmarakSakadeva praznAH / camarassa NaM bhaMte! asuriMdassa asuraranno kati AyarakkhadevasAhassI paNNattA? goyamA! cattAri causaTThIo (4464 = 256) AyarakkhadevasAhassIopaNNattAo, teNaM AyarakkhA vaNNaojahA rAyappaseNaijje, evaM savvesiM iMdANaMjassa jattiyA AyarakkhA bhANiyavvA / sevaM bhaMte 2||suutrm 164 // taiyasae chaTTho uddeso smtto||3-6|| 16 vaNNao tti, AtmarakSadevAnAM varNako vAcyaH, sa cAyam, sannaddhabaddhavammiyakavaya uppIliyasarAsaNapaTTiyA piNaddhagevejjA / baddhaAviddhavimalavaraciMdhapaTTA gahiyAuhapaharaNA tiNayAiM tisaMdhiyAI vayarAmayakoDINi dhaNUI abhigijjha payao parimAiyakaMDakalAvA nIlapANiNo pIyapANiNorattapANiNo evaM cArucAva camma-daMDa-khagga-pAsapANiNo nIla-pIya-rattacArucAva-camma-daMDakhagga pAsavaradharA AyarakkhA rakkhovagayA guttA guttapAliyA juttA juttapAliyA patteyaM patteyaM samayao viNayao kiMkarabhUyA iva ciTThati tti, asyAyamarthaH, saMnaddhAH saMnihatikayA kRtasannAhAH, baddhaH kazAbandhanataH, varmitazca varmIkRtaH zarIrA''ropaNataH kavacaH kaGkaTo yaiste tathA, 8 tataH sannaddhazabdena karmadhArayaH, tathotpIDitA pratyacAropaNena zarAsanapaTTikA dhanuryaSTiyaste tathA, athavotpIDitA bAhau baddhA zarAsanapaTTikA dhanurddharapratItA yaiste tathA, tathA pinaddhaM parihitaM graiveyakaM grIvAbharaNaM yaiste tathA,tathA baddho granthidAnenA''viddhazca / zirasyAropaNena vimalo varazca cihnapaTTo yodhatAsUcako netrAdivastrarUpaH sauvarNo vA paTTo yaiste tathA, tathA gRhItAnyAyudhAni praharaNAya yaiste tathA, athavA gRhItAnyAyudhAni kSepyAstrANi praharaNAni ca taditarANi yaiste tathA, trinatAni madhyapArzvadvayalakSaNe sthAnatraye'vanatAni, trisandhitAni triSusthAnakeSu kRtasandhikAni naikAGgikAnItyarthaH, vajramayakoTIni dhanUMSyabhigRhya padataH, pade muSTisthAne tiSThantIti sambandhaH, parimAtrikaH sarvato mAtrAvAn kANDakalApo yeSAM te tathA, nIlapANaya ityAdiSu nIlAdivarNapuDDatvAnnIlAdayo bANabhedAH saMbhAvyante, cArucApapANaya ityatra cApaM dhanurevAnAropitajyamato na punaruktatA, // 322 // Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 323 // 3 zatake uddezaka:6 ngraadhikaarH| sUtram 164 camarA''tmarakSakadeva praznAH / carmapANaya ityatra carmazabdena sphuraka ucyate, daNDAdayaH pratItAH, uktamevArtha saGgrahaNenAha nIlapIe ityAdi, athavA nIlAdIn / sarvAneva yugapatkeciddhArayanti devazakteriti darzayannAha nIlapIe ityAdi, te cAtmarakSA na sajJAmAtreNaivetyAha AtmarakSAH svAmyAtmarakSA ityarthaH, ta eva vizeSyante rakSopagatA rakSAmupagatAH satataM prayuktarakSA ityarthaH, etadeva kathamityAha guptA abhedavRttayaH, tathA guptapAlikAH tadanyato vyAvRttamanovRttikAH maNDalIkAH, yuktAH parasparasaMbaddhAH, yuktapAlikA nirantaramaNDalIkAH pratyekamekaikazaH, samayataH padAtisamAcAreNa, vinayato vinayena, kiGkarabhUtA iva preSyatvaM prAptA iveti, ayaM ca pustakAntare sAkSAddRzyata eveti / evaM savvesimiMdANaM ti, evamiti camaravat sarveSAmindrANAM sAmAnikacaturguNA AtmarakSAvAcyAH, te cArthata evam, sarveSAmindrANAM sAmAnikacaturguNA AtmarakSAH tatra catuHSaSTiH sahasrANi camarendrasyendrasAmAnikAnAM balestu SaSTiH zeSabhavanapatIndrANAM pratyekaM SaT sahasrANi zakrasya caturazItirIzAnasyAzItiH sanatkumArasya dvisaptatiH, mAhendrasya saptatiH, brahmaNaH SaSTiH,lAntakasya paJcAzacchukrasya catvAriMzat, sahasrArasya triMzat, prANatasya viMzatiracyutasya dazasahasrANi sAmAnikAnAmiti,yadAha usaTThI saTThI khalu chacca sahassA u asuravajjANaM / sAmANiyAu ee cauguNA AyarakkhA u||1||curaasiii asII bAvattari sattarI ya saTThI y| paNNA cattAlIsA tIsA vIsA dasa shssaaN||2||ti // 164 // tRtIyazate SaSTha uddezakaH // 36 // // 323 // 0catuHSaSTiH SaSTiH khalu SaT sahasrANi tvsurvrjaanaam| sAmAnikAstvete caturguNA aatmrksskaastu|| 1 // caturazItirazItisaptatiH saptatizca SaSTizca / paJcAzacatvAriMzat triMzadvizatirdaza sahasrANi // 2 // 0 prajJA0 sthAnapade 134 1 0 prajJA0 sthAnapade 148 / Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyA zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 324 // // tRtIyazatake sptmoddeshkH|| SaSThoddezaka indrANAmAtmarakSA uktAH, atha saptamoddezake teSAmeva lokapAlAn darzayitumAha 1 rAyagihe nagare jAva pabruvAsamANe evaM va0- sakkassa NaM bhaMte! deviMdassa de0 kati logapAlA paNNatA?, goyamA! cattAri logapAlA pa0, taMjahA- some jame varuNe vesamaNe / 2 eesiNaM bhaMte! cauNhaM loga pAlANaM kati vimANA pa0?, goyamA! cattAri vimANA pa0, taMjahA- saMjhappabhe varasiDhe sayaMjale vgguu| 3 kahiNaM bhaMte! sakkassa 3 somassa mahAranno saMjhappabhe NAma mahAvimANe pa0?, goyamA! jaMbUddIve 2 maMdarassa pavvayassa dAhiNeNaM imIse rayaNappabhAe puDha0 bahusamaramaNijjAo bhUmibhAgAo uI caMdimasUriyagahagaNaNakkhattatArArUvANaM bahUiMjoyaNAIjAvapaMca vaDiMsayA pa0, taMjahA- asoyavaDeMsae sattavannavaDiM0 caMpayavaDiM. cUyavaDiM. majjhe sohammavaDiM, tassaNaMsohammavaDeMsayassa mahAvimANassa puracchimeNaMsohamme kappe asaMkhejAiMjoyaNAIvItivaittA ettha NaM sakkassa 3 somassa mahAranno saMjhappabhe nAmaM mahAvimANe pa0 addhaterasa joyaNasayasahassAI AyAmavikkhaMbheNaM uyAlIsaM joyaNasayasahassAI bAvannaM ca sahassAI aTTha ya aDayAle joyaNasae kiMcivisesAhie parikkheveNaM pa0 jA sUriyAbhavimANassa vattavvayA sA aparisesA bhANiyavvA jAva abhiseyo navaraM some deve||sNjhppbhss NaM mahAvimANassa ahe sapakkhiM sapaDidisiM asaMkheljAI joyaNasayasahassAI ogAhittA etthaNaM sakkassa de02 somassa mahArano somA nAmaMrAyahANI pa0 egaMjoyaNasayasahassaM AyAmavikkhaMbheNaM jaMbUddIvapamANe (Na) vemANiyANaM pamANassa addhaM neyavvaM jAva uvariyaleNaM solasa joyaNasahassAI AyAmavikkhaMbheNaM pannAsaM joyaNasahassAI paMca yasattANaue joyaNasate kiMcivisesUNe parikkheveNaM pa0, pAsAyANaM cattAri parivADIo neyavvAo, sesA natthi / sakkassaNaM de02 somassa mahAranoime devA ANAuvavAyavayaNaniddese ciTuMti, taMjahA-somakAiyAti vA 3zatake uddezaka: 7 lokpaalaadhikaarH| sUtram 165 zakrasyalokapAlAH teSAJcavimAna praznAH / somasya saMdhyAprabhamahAvimAnasyasthAnasvarUpAdi tatparivArabhUtatadbhaktikadeva praznAH / grahadaMDagrahayuddhagrahaNAdi tasya vshyaa:| // 324 // BRR88888808 Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 325 // lokapAlA sUtram 165 zakrasyalakipAlA: praznAH / mahAvimAna somadevakAiyAti vA vijukumArA vijukumArIo aggiku0 aggikumArIo vAuku0 vAukumArIo caMdA sUrA gahA NakkhattA |3zatake tArArUvA je yAvanne tahappagArA savve te tabbhattiyA tappakkhiyA tabbhAriyA sakkassa de02 somassa mahA0 ANAuvavAyavayaNaniddese uddezaka: 7 ciTThati ||jNbuuddiive 2 maMdarassa pavvayassadAhiNeNaMjAiMimAiMsamuSpajaMti, taMjahA- gahadaMDAti(i) vAgahamusalAti(i) vAgahagajiyAti dhikaarH| vA, evaM gahayuddhAti vAgahasiMghADagAti vA gahAvasavvAivA abbhAti vA anbharukkhAti vA saMjjhAivA gaMdhavvanagarAti vA ukkApAyAti vA disIdAhAti vA gajiyAti vA vijuyAti vA paMsuvuTThIti vA jUvetti vA jakkhAlittatti vA dhUmiyAi vA mahiyAi vArayugghAyAivA teSAJcavimAna caMdovarAgAti vA sUrovarAgAti vA caMdaparivesAti vA sUraparivesAti vA paDicaMdAi vA paDisUrAti vA iMdadhaNUti vA udagamaccha kapihasiya somasya amohA(ha)pAINavAyAti vA paDI(I)NavAtAti vA jAva saMvaTTayavAtAti vA gAmadAhAi vA jAva sannivesadAhAti vA pANakkhayA saMdhyAprabhajaNakkhayA dhaNakkhayA kulakkhayA vasaNabbhUyA aNAriyA je yAvanne tahappagArA Na te sakkassa de02 somassa mahA0 aNNAyA syasthAnaadiTThA asuyA amuyA aviNNAyA tesiM vAsomakAiyANaM devANaM, sakkassaNaM de02 somassa mahAranno ime A(a)hAvaccA abhinnAyA svarUpAdi tatparivArahotthA, taMjahA- iMgAlae viyAlae lohiyakkhe saNiccare caMde sUre sukke buhe vahassatI(bahassaI)rAhU ||skkss NaM de02 somassa mahA0 bhUtataddhaktisattibhAgaMpaliovamaM ThitI pa0, ahAvaccAbhinnAyANaM devANaM egaMpaliovamaM ThiI pa0, evaMmahiddIe jAva mahANubhAge some mahArAyA kadeva praznAH / ||suutrm 165 // yuddhagrahaNAdi 1 rAyagiha ityAdi, 3 bahUI joyaNAI, iha yAvatkaraNAdidaM dRzyam, bahUI joyaNasayAI bahUI joyaNasahassAI bahUI joyaNasaya-3 // 325 // sahassAI bahUo joyaNakoDIo bahUo joyaNakoDAkoDIo uDDU dUra vIivaittA ettha NaM sohamme NAmaM kappe paNNatte pAINapaDINAyae udINadAhiNavicchinne addhacaMdasaMThANasaMThie accimAlibhAsarAsivannAhe asaMkhejjAo joyaNa koDAkoDIo AyAmavikkhaMbheNaM grahadaDagraha tasya vazyAH / Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 326 // asaMkhejjAo joyaNakoDAkoDIo parikkheveNaM ettha NaM sohammANaM devANaM battIsaM vimANAvAsasayasahassAI bhavantIti akkhAyA, te NaM vimANA savvarayaNAmayA acchA jAva paDirUvA, tassa NaM sohammakappassa bahumajjhadesabhAe iti, vIivaitta tti vyativrajya vyatikramya jA sUriyAbhavimANassa (paM09)tti sUrikAbhavimAnaM rAjapraznIyopAGgoktasvarUpaM tadvaktavyateha vAcyA, tatsamAnalakSaNatvAdasyeti, kiyatIsAvAcyA? ityAha yAvadabhiSekaH, abhinavotpannasya somasya rAjyAbhiSekaMyAvaditi, sAcehAtibahutvAnna likhiteti // aha iti tiryagloke vemANiyANaM pamANassa (paM012)tti vaimAnikAnAM saudharmavimAnasatkaprAsAdaprAkAradvArAdInAM pramANasyeha nagaryAmarddha jJAtavyaM sesA natthi tti sudharmAdi(kAH) sabhA iha na santi, utpattisthAneSveva tAsAM bhAvAt, (paM014)somakAiya tti somasya kAyo nikAyo yeSAmasti tesomakAyikAH somaparivArabhUtAH somadevayakAiya tti somadevatAH tatsAmAnikAdayastAsAM kAyo yeSAmasti te somadevatAkAyikAH, somasAmAnikAdideva parivArabhUtA ityarthaH, tArArUva tti tArakarUpAH, tabbhattiya tti tatra some bhaktiH sevA bahumAno vA yeSAM te tadbhaktikAH, tappakkhiya tti somapAkSikAH somasya prayojaneSu sahAyAH, | tatparivAratabbhAriya tti tadbhAryAH tasya somasya bhAryA iva bhAryA atyantaM vazyatvAtpoSaNIyatvAcceti tadbhAryAH, tadbhAro vA yeSAMka bhUtatadbhaktivoDhavyatayAsti te tddhaarikaaH| gahadaMDa tti daNDA iva daNDAH tiryagAyatAH zreNayaH, grahANAM maGgalAdInAM tricaturAdInAM kadeva praznAH / grahadaMDagrahadaNDA grahadaNDAH, evaM grahamuzalAdIni navaramUrbhIyatAH zreNayaH, gahagajjiya tti grahasaJcAlAdaugarjitAni stanitAni grahagarjitAni, yuddhagrahaNAdi grahayuddhAni grahayorekatra nakSatredakSiNottareNa samazreNitayAvasthAnAni,grahasiGghATakAni grahANAM siGghATakaphalAkAreNAvasthAnAni, grahApasavyAni grahANAmapasavyagamanAni pratIpagamanAnItyarthaH, abhrAtmakA vRkSA abhravRkSAH, gandharvanagarANi, AkAze vyantarakRtAni nagarAkArapratibimbAni, ulkApAtAH sarekhAH sojhyotA vA tArakasyeva pAtAH, digdAhA anyatamasyAM dizyadho'ndhakArA |3zatake uddezaka: 7 lokpaalaadhikaarH| sUtram 165 zakrasyalokapAlAH teSAzcavimAna praznAH / somasya saMdhyAprabhamahAvimAnasyasthAna svarUpAdi tasya vazyAH / // 326 // Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 327 // uddezaka: 7 lokapAlA uparica prakAzAtmakA dahyamAnamahAnagaraprakAzakalpAH, jUvaya tti zuklapakSe pratipadAdidinatrayaM yAvadyaiH sandhyAchedA Aviyante / 3zatake te yUpakAH, jakkhAlittaya tti yakSoddIptAni, AkAze vyantarakRtajvalanAni, dhUmikAmahikayorvarNakRto vizeSaH, tatra dhUmikA dhUmravarNA dhUsarA ityarthaH, mahikA tvApANDureti, raugghAya tti dizAM rajasvalatvAni, caMdovarAgA sUrovarAgA candrasUryagrahaNAni / dhikaarH| paDicaMda tti dvitIyacandrAH, udagamaccha tti, indradhanuH khaNDAni kavihasiya tti, anabhre yA vidyutsahasA tat kapihasitam, anye sUtram 165 zakrasyatvAhuH, kapihasitaM nAma yadAkAze vAnaramukhasadRzasya vikRtamukhasya hasanam, amoha tti, amoghA AdityodayAstamayayo lokapAlAH teSAcavimAna rAdityakiraNavikArajanitAH, AtAmrAH kRSNAH zyAmA vA zakaToddhisaMsthitA daNDA iti, pAINavAya tti pUrvadigvAtAH praznAH / somasya paDINavAya tti pratIcInavAtAH, yAvatkaraNAdidaMdRzyam, dAhiNavAyAi vA udINavAyAi vA uDDhavAyAi vA ahovAyAi vA tiriyavAyAi saMdhyAprabhavA vidisIvAyAi vA vAubbhAmAi vA vAukkaliyAi vA vAyamaMDaliyAi vA ukkaliyAvAyAi vA maNDaliyAvAyAi vA guMjAvAyAivA mahAvimAna syasthAnajhaMjhAvAyAi vatti, iha vAtoddhAmA, anavasthitavAtAH, vAtotkalikAH samudrotkalikAvat, vAtamaNDalikA vAtolyaH, utkali svarUpAdi tatparivArakAvAtA utkalikAbhirye vAnti, maNDalikAvAtA maNDalikAbhirye vAnti, guJjavAtAH guJjantaH sazabdaM ye vAnti, jhaJjhAvAtA bhUtatadbhaktiazubhaniSThurAH, saMvartakavAtAH tRNAdisaMvartanasvabhAvA iti / athAnantaroktAnAM grahadaNDAdInAM prAyikaphalAni darzayannAha kadeva praznAH / grahadaMDagrahapANakkhaya tti balakSayAH, jaNakkhaya tti lokamaraNAni, nigamayannAha vasaNabbhUyA aNAriyA je yAvanne tahappagAra tti, ihaivamakSara yuddhagrahaNAdi ghaTanA, na kevalaM prANakSayAdaya eva, ye cAnya etadvyatiriktAstatprakArAH prANakSayAditulyA vyasanabhUtA ApadrUpA, anAryAH tasya vazyAH / // 327 // pApAtmakAH, na te'jJAtA iti yogaH, aNNAya tti, anumAnataH, adiTTha tti pratyakSApekSayA, asuya tti paravacanadvAreNa, amuya tti, asmRtA mano'pekSayA, aviNNAya tti, avadhyapekSayeti / ahAvacca tti yathApatyAni tathA ye te yathApatyA devAH putrasthAnIyA Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka: 7 lokapAlA zrIbhagavatyakA zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 328 // yamalokapAlasya |vimAna tatparivAra ityarthaH, abhiNNAye ti, abhimatA abhimatavastukAritvAditi, hottha tti, abhavan, upalakSaNatvAccAsya bhavanti bhaviSyantIti 3 zatake draSTavyam, ahAvaccAbhinnAyANaM ti yathApatyamevamabhijJAtA avagatA yathApatyAbhijJAtAH, athavA yathApatyAzca te'bhijJAtAzceti karmadhArayaH, te cAGgArakAdayaH pUrvoktAH, eteSu ca yadyapicandrasUryayorvarSalakSAdyadhikaMpalyopamaMtathApyAdhikyasyAvivakSita- dhikaarH| sUtram 166 tvAdaGgArakAdInAMca grahatvena palyopamasyaiva sadbhAvAt palyopamamityuktamiti // 165 // 4 kahiNaM bhaMte! sakkassa deviMdassa devaranno jamassa mahAranno varasiTe NAma mahAvimANe pa0?, goyamA! sohammavaDiMsayassa varaziTamahAmahAvimANassa dAhiNeNaM sohamme kappe asaMkhejAiMjoyaNasahassAI vIivatittA ettha NaM sakkassa 3 jamassa mahAranno varasiTTe NAma sthAnAdi mahAvimANe pa0 addhaterasa joyaNasayasahassAIjahA somassa vimANe tahA jAva abhiseorAyahANI taheva jAva paasaaypNtiio|| bhUtatadbhaktisakkassa NaM de02 jamassa mahAranno ime devA ANA(uvavAyavayaNaniddeze) jAva ciTuMti, taMjahA- jamakAiyAti vA jamadevakA0 vA kAdideva peyakA0 vA peyadevakA0 vA asuraku0 asurakumArIo kaMdappA nirayavAlA AbhiogA je yAvanne tahappagArA savve te tabbhattigAla tappakkhiyA tabbhAriyA sakkassa 3 jamassa mahA0 ANAe jAva ciTThati // jaMbUddIve 2 maMdarassa pavvayassa dAhiNeNaM jAI imAiM kssyaadijnyaataa| samuppajaMti, taMjahA- DiMbAti vA DamarAti vA kalahAti vA bolAti vA khArAti vA mahAyuddhAti vA mahAsaMgAmAti vA mahAsatthanivaDaNAti vA evaM purisanivaDaNAti vA mahArudhiranivaDaNAi vA dubbhUyAti vA kularogAti vA gAmarogAti vA maMDalarogAti vA nagararogAti vA sIsaveyaNAi vA acchiveyaNAi vA kannanahadaMtaveyaNAi vA iMdagAhAi vA khaMdagAhAi vA kumAragAhA jakkhagA. bhUyagA egAhiyAti vA beAhiyAti vA teyAhiyAti cAutthahiyAti vA uvveyagati kAsA khAsAti sAsAti vA sosetivA jarAi vA dAhA. kacchakohAti vA ajIrayA paMDuragA harisAi vA bhagaMdarAi vA hiyayasUlAti vA matthayasU0 joNisU0 pAsasU0 kucchisU0 praznAH / kalahaprANa paJcadaza paramAdhArmikA: tdythaaptyaaH| // 328 // Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 329 // 3 zatake uddezaka: 7 lokpaalaadhikaarH| sUtram 166 yamalakipAlasya varaziTamahAvimAnasthAnAdi tatparivAra gAmamArIti vA nagaramA0 kheDamA0 kabbaDamA0 doNamuhamA0 maDaMbamA0 paTTaNamA0 AsamamA0 saMvAhamA saMnnivesamArIti vA pANakkhayA dhaNakkhayA jaNakkhayA kulavasaNanbhUyamaNAriyA je yAvanne tahappagArA na te sakkassada02 jamassa mahA0 aNNAyA05 tesiM vA jamakA0 devANaM / sakkassa NaM de02 jamassa mahA0 ime devA ahAvaccA abhiNNAyA hotthA, taMjahA-aMbe 1 aMbarise ceva 2, sAme 3 sabale tti yAvare 4|ruddo 5 varudde 6 kAle 7 ya, mahAkAle tti yAvare 8||1||asiptte 9 dhaNU 10 kuMbhe 11 (asIya asipatte kuMbhe) vAlU 12 veyaraNI ttiya 13 / kharassare 14 mahAghose 15, ee pnnrsaahiyaa||2|| sakkassa NaM de02 jamassa mahA0 sattibhAgaM paliovamaM ThitI pa0, ahAvaccAbhiNNAyANaM devANaM egaMpaliovamaM ThitI pa0, evaMmahiDDie jAva jame mhaaraayaa||suutrm 166 // P peyakAiya(paM05) tti pretakAyikA vyantaravizeSAH, peyadevatakAiya tti pretasatkadevatAnAM sambandhinaH, kaMdappa tti ye kandarpabhAvanAbhAvitatvena kAndarpikadeveSUtpannAH kandarpazIlAca, kandarpazcAtikeliH, Ahiyoga tti ye'bhiyogabhAvanAbhAvitatvenAbhiyogikadeveSUtpannA abhiyogavarttinazca, abhiyogazcA''deza iti // (paM07)DiMbAi vatti DimbA vighnAH, Damara tti, ekarAjya eva rAjakumArAdikRtopadravAH, kalaha tti vacanarATayaH, bola tti, avyaktAkSaradhvanisamUhAH, khAra tti parasparamatsarAH, mahAyuddha tti mahAyuddhAni vyavasthAvihInamahAraNAH, mahAsaMgAma ti savyavasthacakrAdivyUharacanopetamahAraNAH, mahAzastranipAtanAdayastu trayo mahAyuddhAdikAryabhUtAH, dubbhUya tti duSTA janadhAnyAdInAmupadravahetutvAd, bhUtAH sattvAH yUkAmatkuNonduratiDDaprabhRtayo durbhUtA Itaya ityarthaH, indragrahAdaya unmattatAhetavaH, ekAhikAdayo jvaravizeSAH, uvveyaga tti, udvegakA iSTaviyogAdijanyA udvegA udvejakA vA lokodvegakAriNazcaurAdayaH, kacchakoha tti kakSANAM zarIrAvayavavizeSANAM vanagahanAnAM vA kothAHkuthitatvAni zaTitAni vA kakSAkothAH kakSakothA vaa|| (paM015)amba ityAdayaH paJcadazAsuranikAyAntarvartinaH paramA bhUtatadbhakti kAdideva praznAH / klhpraannkssyaadijnyaataa| paJcadaza paramAdhArmikA: tdythaaptyaa:| // 329 // Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 330 // dhArmikanikAyAH, tatra yo devo nArakAnambaratale nItvA vimuJcatyasAvamba ityabhidhIyate 1, yastu nArakAn kalpanikAbhiH khaNDazaH kRtvA bhrASTrapAkayogyAn karotItyasAvambarISasya bhrASTrasya sambandhAdambarISa evocyate 2, yastu teSAM zAtanAdi karoti varNastu zyAmaH sazyAma iti 3, sabaletti yAvare tti zabala iticAparo deva iti prakramaH, saca teSAmantrahRdayAdInyutpATayati varNatazca zabala karbura ityarthaH 4, yaH zaktikuntAdiSu nArakAn protayati sa raudratvAdraudra iti 5, yastu teSAmevAGgopAGgAni bhanakti so'tyantaraudratvAduparaudra iti 6, yaH punaH kaNDAdiSu pacati varNatazca kAlaH sa kAla iti 7, mahAkAletti yAvare tti mahAkAla iti cAparo deva iti prakramaH, tatra yaH sUkSNamAMsAni khaNDayitvA khAdayati varNatazca mahAkAlaH sa mahAkAla iti 8, asI yatti yo devo'sinA tAn chinatti so'sireva 9, asipatte tti, asyAkArapatravadvanavikurvaNAdasipatraH 10, kuMbhe tti kumbhAdiSu teSAM pacanAtkumbhaH 1, kvacitpaThyate asipatte dhaNUM kuMbhetti, tatrAsipatrakumbhau pUrvavat, dhaNu tti yo dhanurvimuktArddhacandrAdibhirbANaiH karNAdInAM chedanabhedanAdi karoti sa dhanuriti 11, vAlu tti kadambapuSpAdyAkAravAlukAsu yaH pacati sa vAluka iti 12, veyaraNIti ya vaitaraNIti ca deva iti prakramaH, tatra pUyarudhirAdibhRtavaitaraNyabhidhAnanadIvikurvaNAdvaitaraNIti 13,kharassara tti yo vajrakaNTakAkulazAlmalIvRkSamAropya nArakaM kharasvaraM kurvantaM kurvan vA karSatyasaukharasvaraH 14, mahAghosi tti, yastu bhItAn palAyamAnAnnArakAn pazUniva vATakeSu mahAghoSaM kurvanniruNaddhi sa mahAghoSa iti 15, ee pannarasAhiya tti, evamuktanyAyenai te yamayathApatyadevAH paJcadaza AkhyAtA iti // 166 // 5kahiNaMbhaMte! sakkassa deviMdassa devaranno varuNassa mahArannosayaMjale nAmamahAvimANe pa0?, goyamA! tassaNaMsohammavaDiMsayassa mahAvimANassa paccatthimeNaM sohamme kappe asaMkhejjAiM jahA somassa tahA vimANarAyahANIo bhANiyavvA jAva pAsAyavaDiMsayA 3 zatake uddezakaH 7 lokpaalaadhikaarH| sUtram 166 yamalokapAlasya varaziTamahAvimAnasthAnAdi tatparivArabhUtataddhaktikAdideva praznAH / klhpraannkssyaadijnyaataa| paJcadaza dhAmikA tadyathApa tyA : / / // 330 // Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 331 // navaraM nAmaNANattaM / sakkassaNaM varuNassa mahAranno ime devA ANA0 jAva ciTThati, taM0- varuNakAiyAti vA varuNadevayakAiyAi vA nAgakumArA nAgakumArIo udahikumArA udahikumArIo thaNiyakumArA thaNiyakumArIo je yAvaNNe tahappagArA savve te tabbhattiyA jAva ciTuMti ||jNbuuddiive 2 maMdarassa pavvayassa dAhiNeNaMjAiMimAiMsamuppajaMti, taMjahA- ativAsAti vA maMdavAsAti vA suvuTThIti duvvuTThIti vA udanbheyAti vA udappIlAi vA udavAhAti vA pavvAhAti vA gAmavAhAti vA jAva sannivesavAhAti vA pANakkhayA jAva tesiMvA varuNakAiyANaM devANaM sakkassa NaM de02 varuNassa mahA0 jAva ahAvaccAbhinnAyA hotthA, taMjahA- kakkoDae kaddamae aMjaNe saMkhavAlae puMDe palAse moejae dahimuhe ayaMpule kaayrie| sakkassa 3 varuNassa mahA0 desUNAIdo paliovamAiMThitI pa0, ahAvaccAbhinnAyANaM devANaM egaMpaliovamaM ThitI pa0, evaM mahiDDIe jAva varuNe mhaaraayaa|suutrm 167 // 5 ativAsa tti, atizayavarSA vegavadvarSaNAnItyarthaH, mandavAsa tti zanairvarSaNAni suvuTThitti dhAnyAdiniSpattihetuH, duvvuTThitti dhAnyAdyaniSpattihetuH, udabbheya tti, udakor3hedA giritaTAdibhyojalodbhavAH, udappIla tti udakotpIlA: taDAgAdiSu jalasamUhAH, udavAha tti, apakRSTAnyalpAnyudakavahanAni, tAnyeva prakarSavanti pravAhAH, iha prANakSayAdayo jalakRtA draSTavyAH, kakkoDae tti karkoTakAbhidhAno'nuvelandharanAgarAjAvAsabhUtaH parvato lavaNasamudra aizAnyAM dizyasti tannivAsI nAgarAjaH karkoTakaH, kaddamae tti AgneyyAM tathaiva vidyutprabhaparvatastatra kardamako nAma nAgarAjaH, aMjaNe tti velambAbhidhAnavAyukumArarAjasya lokapAlo'JjanAbhidhAnaH, saMkhavAlae tti dharaNAbhidhAnanAgarAjasya lokapAlaH zaGkhapAlako nAma, zeSAstu puNDrAdayo'pratItA iti // 167 // 6kahiNaMbhaMte! sakkassa 3 vesamaNassa mahAranovaggUNAmaM mahAvimANe pa0?,goyamA! tassaNaMsohammavaDiMsayassa mahAvimANassa 3 zatake uddezaka: 7 lokpaalaadhikaarH| sUtram 167 varuNasya svayaMjvalasya mahAvimAnasya sthAnasvarUpAdi tadAjJAkArI devAdi prshnaaH| ativRSTiudakor3hedAdi tasya vazyAH / // 331 // Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 ||332 // uttareNaM jahA somassa vimANarAyahANivattavvayA tahA neyavvA jAva paasaayvddiNsyaa| sakkassa NaM de02 vesamaNassa mahA0 ime devA ANAuvavAyavayaNaniddese ciTuMti, taMjahA-vesamaNakAiyAti vA vesamaNadevakAiyAti vA suvannakumArAsuvannakumArIo dIvakumArA dIvakumArIo disAkumArA disAkumArIo vANamaMtarA vANamaMtarIoje yAvanne tahappagArA savve te tabbhattiyA jAva ciTuMti ||jNbuuddiive 2 maMdarassa pavvayassa dAhiNeNaMjAiMimAiMsamuppajaMti, taMjahA- ayAgarAi vA tauyAga0 vA taMbayAga0 vA evaM sIsAga0 vA hiranna. suvanna rayaNa0 vayarAgarAi vA vasuhArAti vA hiranavAsAti vA suvannavAsAti vA rayaNa vaira0 AbharaNa patta0 puppha0 phala0 bIya. malla0 vaNNa cunna0 gaMdha0 vatthavAsAi vA hiranavuTThIi vA su0 ra0va0 A0 pa0 pu0 pha0 bI0 ma0 va0 cunna0 gaMdhavuTThI vatthavuTThIti vA bhAyaNavuTThIti vA khIravuTThIti vA suyAlAti vA dukkAlAti vA appagghAti vA mahagyAti vA subhikkhAti vA dubhikkhAti vA kayavikkayAti vA sannihiyAti vA sannicayAti vA nihIti vA NihANAti vA ciraporANAiMpahINasAmiyAti vA pahINaseuyAti vA (pahINamaggANivA)pahINagottAgArAivAucchinnasAmiyAti vA ucchinnaseuyAti vA ucchinnagottAgArAti vA siMghADagatigacaukkacacaracaummuhamahApahapahesunagaraniddhamaNesuvAsusANagirikaMdarasaMtiselovaTThANabhavaNagihesusaMnikkhittAI ciTuMti, etAIsakkassa de02 vesamaNassa mahA0 (Na) aNNAyAiM adiTThAiM asuyAiM avinAyAI tesiM vA vesamaNakAiyANaM devANaM, sakkassa 3vesamaNassa mahA0 ime devA ahAvaccAbhinnAyA hotthA, taMjahA-punnabhadde mANibhadde sAlibhadde sumaNabhadde cakke rakkhe punnarakkhe savvANe (pavvANe) savvajase savvakAme samiddhe amohe asaMge, sakkassaNaMde02 vesamaNassa mahAranno do paliovamANi ThitI pa0, ahAvaccAbhiNNAyANaM devANaM egaMpaliovamaM ThitI pa0, emahiDDIe jAva vesamaNe mhaaraayaa|sevN bhatte 2||suutrm 168 // tRtIyazatake saptamoddezakaH samAptaH // 37 // 3 zatake uddezaka: 7 lokpaalaadhikaarH| sUtram 168 vaizramaNasya valgormahAvimAnasya sthAnasvarUpatadAjJAkArIdevAdi prshnaaH| suvarNA''karasukAlAdi tasya vazyAH / 2 // 332 // Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 333 // 6 vasuhArAi va tti tIrthakarajanmAdiSvAkAzAmuvyavRSTiH, hiraNNavAsa tti hiraNyaM rUpyaM ghaTitasuvarNamityanye, varSo'lpataro vRSTistu mahatIti varSavRSTyorbhedaH, mAlyaM tu grathitapuSpANi, varNaH candanaM cUrNo gandhadravyasambandhI, gandhAH koSThapuTapAkAH subhikkhAi va tti sukAle duSkAle vA bhikSukANAM bhikSAsamRddhayaH durbhikSAstUktaviparItAH, saMnihi (yAi)tti ghRtaguDAdisthApanAni, saMnicaya(yAi) tti dhAnyasaJcayAH, nihIi va tti lakSAdipramANadravyasthApanAni nihANAI va tti bhUmigatasahasrAdisaGkhyadravyasya saJcayAH, kiMvidhAni? ityAha ciraporANAI ti cirapratiSThitatvena purANAni cirapurANAnyata eva pahINasAmiyAI ti svalpIbhUtasvAmikAni pahINaseuyAItti prahINA alpIbhUtAH sektAraH secakA dhanaprakSeptAro yeSAM tAni tathA, prahINamArgANi vA, pahINa gottAgArAI ti prahINaM viralIbhUtamAnuSaM gotrAgAraM tatsvAmigotragRhaM yeSAM tAni tathA, ucchinnasAmiyAI ti niHsattAkIbhUtaprabhUNi, nagaraniddhamaNesu tti nagaranirddhamaneSu nagarajalanirgamaneSu, susANagirikandarasaMtiselovaTThANabhavaNagihesu tti gRhazabdasya pratyekaM sambandhAcchmazAnagRhaM pitRvanagRham, girigRhaM parvatoparigRham, kandaragRhaMguhA, zAntigRhaMzAntikarmasthAnam, zailagRhaM parvatamutkIrya yatkRtam, upasthAnagRhamAsthAnamaNDapaH, bhavanagRhaM kuTumbivasanagRhamiti // 168 // tRtIyazate saptamaH / / sukAlAdi 3.zatake uddezaka: 7 lokpaalaadhikaarH| sUtram 168 vaizramaNasya vUlgormahAvimAnasya sthaansvruuptdaajnyaakaariidevaadiprshnaaH| suvarNAkaratasya vshyaaH| uddezakaH8 adhiptirdhikaarH| asuranAgapizAcajyotiSkAnAmadhipatayaH prshnaaH| sAdharmazAnayonivAsyadhipatayaH prshnaaH| // 333 // sUtram 161 ||tRtiiyshtke'ssttmoddeshkH|| 1rAyagihe nagare jAva paJjuvAsamANe evaM va0- asurakumArANaM bhaMte! devANaM kati devA AhevacaMjAva viharaMti?, goyamA! dasa devA AhevaccaMjAva vi0, taMjahA- camare asuriMde asurarAyA some jame varuNe vesamaNe balI vairoyaNiMde vairoyaNarAyA some jame varuNe vesmnne| nAgakumArANaM bhaMte! pucchA, goyamA! dasa devA AhevaccaMjAva vi0, taMjahA-dharaNe nAgakumAriMdenAgakumArarAyA kAlavAle Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 334 // kolavAle selavAle saMkhavAle bhUyANaMde nAgakumAriMde NAgakumArarAyA kAlavAle kolavAle saMkhavAle selavAle, jahA nAgakumAriMdANaM eyAe vattavvayAeNeyavvaM evaM imANaM neyavvaM, suvannakumArANaM veNudeve veNudAlI citte vicitte cittapakkhe vicittapakkhe vijukumArANaM harivaMta harissaha pabha 1 suppabha 2 pabhakaMta 3 suppabhakaMta 4, aggiku0 aggisIhe aggimANave teu teusIhe teukaMte teuppabhe dIvaku0 puNNavisiTTharUyasurUyarUyakaMtarUyappabhA udahiku0 jalakaMte jalappabhajalajalarUya jalakaMtajalappabhA, disAku0 amiyagati amiyavAhaNa turiyagati khippagati sIhagati sIhavikkamagati vAuku0 velaMba pabhaMjaNa kAla mahAkAlA aMjaNa riTThA thaNiyakumArANaM ghosa mahAghosa AvattaviyAvattanaMdiyAvattamahAnaMdiyAvattA, evaM bhANiyavvaM jahA asuraku0 / so01kA02ci03 pa0 4 te05ru0 6 ja07 tu0 8 kA09A0 103 pisAyakumArANaM pucchA, goyamA! do devA AhevaccaM jAva viharaMti, taMjahA-kAle yamahAkAle surUvapaDirUva punabhadde ya / amaravar3a mANibhadde bhIme ya tahA mahAbhIme ||1||kiNnrkiNpurise khalu sappurise khalu tahA mhaapurise| atikAya mahAkAya gIyaratI ceva giiyjse||2||ete vANamaMtarANaM devANaM / jotisiyANaM devANaM do devA AhevaccaM jAva viharaMti, taMjahA- caMde ya sUre ya / 4 sohammIsANesu NaM bhaMte! kappesu kai devA AhevaccaM jAva viharaMti? goyamA! dasa devA jAva viharaMti, taMjahA-sakke deviMde devarAyA some jame varuNe vesamaNe, IsANe deviMde devArAya some jame varuNe vesamaNe, esA vattavvayA savvesuvi kappesu, eeceva bhANiyavvA, jeya iMdA te ya bhANiyavvA sevaM bhaMte 2 // sUtram 169 // tRtIyazate'STamoddezaH // 3-8 // devavaktavyatApratibaddha evASTamoddezakaH, sa ca sugama eva, navaraM 2 so 1 kA 2 ci 3 ppa 4 te 5 ru 6 ja 7 tu 8 kA 9 A 10 ityanenAkSaradazakena dakSiNabhavanapatIndrANAMprathamalokapAlanAmAni sUcitAni, vAcanAntare tvetAnyeva gAthAyAMsAceyam, some 0 somazca - 3 zatake uddezakaH8 adhiptirdhikaarH| sUtram 169 asuranAgapizAcajyotiSkAnAmadhipatayaH praznAH / saudharmezAnayornivAsyadhipatayaH prazrAH / // 334 // Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaya 1 mahAkAle 2 citta 3 ppabha 4 teu 5 taha rue ceva 6 / jala taha 7 turiyagaI ya 8 kAle 9 Autta 10 paDhamA u||1|| evaM zrIabhaya dvitIyAdayo'pyabhyUhyAH, iha ca pustakAntare'yamartho dRzyate, dAkSiNAtyeSu lokapAleSu pratisUtraM yau tRtIyacaturthI tAvaudIcyeSu vRttiyutam bhAga-1 caturthatRtIyAviti, esA vattavvayA savvesuvi kappesu ee ceva bhANiyavvatti, eSA saudharmezAnoktA vaktavyatA sarveSvapi kalpeSvindra nivAsabhUteSu bhaNitavyA sanatkumArAdIndrayugmeSu pUrvendrApekSayottarendrasambandhinAM lokapAlAnAM tRtIyacaturthayorvyatyayo vAcya ityarthaH, tathaita eva somAdayaH pratidevalokaM vAcyA na tu bhavanapatIndrANAmivAparApare, 4 je iMdA te ya bhANiyavvA zakrAdayo dazendrA vAcyAH , antime devalokacatuSTaye indradvayabhAvAditi // 169 // tRtiiyshte'ssttmoddeshkH||3-8|| // 335 // | 3 zatake uddezakaH8 adhiptirdhikaarH| sUtram 169 asuranAgapizAcajyotiSkAnAmadhipatayaH praznAH / uddezakaH 9 indriyaadhikaarH| viSaya pratra ||tRtiiyshtke nvmoddeshkH|| devAnAMcAvadhijJAnasadbhAve'pIndriyopayogo'pyastItyata indriyaviSayaM nirUpayannavamoddezakamAha 1 rAyagihe jAva evaM va0- kativihe NaM bhaMte! (so)te iMdiyavisae paNNatte?, goyamA! paMcavihe iMdiyavisae pa0, taM0sotiMdiyavisaejIvAbhigamejotisiyauddeso neyavvo apriseso||suutrm 170 // tRtIyazate navamoddezaH // 3-9 // 1 rAyagiha ityAdi, jIvAbhigame joisiyauddesao Neyavvo tti, sa cAyam, soiMdiyavisae jAva phaasiNdiyvise| soiMdiyavisae bhaMte! poggalapariNAme kativihe pa0?, goyamA! duvihe pa0, taMjahA- subbhisaddapariNAme ya dubbhisaddapariNAme ya zubhAzubhazabdapariNAma ityrthH| cakkhiMdiyavisae pucchA, goyamA! duvihe pa0, taMjahA- surUvapariNAme ya durUvapari0 ya, ghANidiyavisae pucchA, goyamA! 4 mahAkAlazcitraH prabhastejastathA rUpazcaiva / jalastathA tvaritagatizca kAla Ayukto dazAnAmasurendrANAM prthmaaH||1|| // 335 // Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 336 // duvihe pa0, taMjahA- subbhigaMdhapari0 ya dubbhigaMdhapari0 ya, evaM jibhidiyavisae surasapari0 ya durasapari ya, phAsiMdiyavisae suhaphAsapari0 yaduhaphAsapari0 ye tyAdi, vAcanAntare ca, iMdiyavisae uccAvayasubbhiNo (indriyaviSayaH, uccAvaca surabhI) tti dRzyate tatrendriyaviSayaM sUtraM darzitameva, uccAvayasUtraM tvevam, se NUNaM bhaMte! uccAvaehiM saddapariNAmehiM pariNamamANA poggalA pariNamaMtIti vattavvaM siyA?, haMtA, goyamA! ityAdi, subbhiNo tti, idaM sUtraM punarevam, se NUNaM bhaMte! subbhisaddapoggalA dubbhisaddattAe pariNamaMti? haMtA goyamA! ityAdIti // 170 // tRtIyazate navamaH // 3-9 // 3 zatake uddezakaH 9 indriyaadhikaarH| sUtram 170 indriyaviSaya prshn:| uddezaka:10 cmrsbhaadhikaarH| sUtram 171 zamikAcaNDAjAteti asurprssprshrH| ||tRtiiyshtke dshmoddeshkH|| rAyagihe jAva evaM va0- camarassa NaM bhaMte! asuriMdassa asuraranno kati parisAo paNNattAo?, goyamA! tao parisAo paNNattAo, taMjahA- samitA caMDA jAyA, evaM jahANupuvvIe jAva'ccuo kappo, sevaM bhaMte 2||suutrm 171 // taiyasae dasamoddesso ||3-10||ttiyN sayaM samattaM // 3 // 1 prAgindriyANyuktAni, tadvantazca devA iti devavaktavyatApratibaddho dazama uddezakaH, sa ca sugama eva, navaraM samiya tti samikA uttamatvena sthiraprakRtitayA samavatI, svaprabhorvA kopautsukyAdibhAvAn zamayatyupAdeyavacanatayeti zamikA zamitA / vA-anuddhatA, caMDa tti tathAvidhamahattvAbhAveneSatkopAdibhAvAccaNDA, jAya tti prakRtimahattvavarjitatvenAsthAnakopAdInAM jAtatvAjAtA, eSA ca krameNAbhyantarA madhyamA bAhyA ceti, tatrAbhyantarA samutpannaprayojanena prabhuNA gaurvaarhtvaadaakaaritaiv| pArzve samAgacchati tAMcAsAvarthapadaM pRcchati, madhyamA tUbhayathApyAgacchatyalpataragauravaviSayatvAt, abhyantarayA cAdiSTamarthapadaM Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 337 // tayA saha prabadhnAti granthibandhaM karotItyarthaH, bAhyA tvanAkAritaivAgacchatyalpatamagauravaviSayatvAt, tasyAzcArthapadaMvarNayatyeva, tatrAdyAyAM caturviMzatirdevAnAM sahasrANi dvitIyAyAmaSTAviMzatiH tRtIyAyAM dvAtriMzaditi, tathA devIzatAni krameNAdhyuSTAni (350) trINi sArddhaca dve iti, tathA taddevAnAmAyuH krameNArddhatRtIyAni palyopamAni dve sArddha ceti devInAM tu sArddhamekaM tadarddha ceti, evaM balerapi navaraM devapramANaM tadeva catuzcatuHsahasrahInaM devImAnaM tu zatena zatenAdhikamiti, AyurmAnamapi tadeva navaraM palyopamAdhikamiti, evamacyutAntAnAmindrANAM pratyekaM tisraH parSado bhavanti, nAmato devAdipramANataH sthitimAnatazca kvacitkiJcidbhedena bhedavatyastAzca jIvAbhigamAdavaseyA iti // 171 // tRtIyazate dazamaH ||3-10||smaaptN ca tRtIyazatam // 3 zatake uddezaka: 10 cmrsbhaadhikaarH| sUtram 171 zamikAcaNDAjAteti asurprsstprshnH| zrIpaJcamAGgasya zataM tRtIyam, vyAkhyAtamAzritya puraannvRttim| zakto'pi gantuM bhajate hi yAnam, pAnthaH sukhArthaM kimu yo na zaktaH? // 1 // ||iti zrImacandrakulanabhonabhomaNizrImadabhayadevAcAryavaryavihitavivaraNayutaM zrImadbhagavatIvRttI tRtIyaM zatakaM smaaptm|| Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 338 // 4 zatake uddezaka: 1-4 sUtram 172 IzAnalokapAlAnAM vimANANi teSAM sthAna svarUpAdi praznA : / ||ath cturthshtkm|| ||cturthshtke prathamadvitIyatRtIyacaturthA uddeshkaaH|| tRtIyazate prAyeNa devAdhikAra ukto'tastadadhikAravadeva caturthaM zatam, tasya punaruddezakArthAdhikArasaGgahAya gAthA, cattAri vimANehiM cattAriya hoMti rAyahANIhiM / neraie lessAhi ya dasa uddesA cutthse||1|| 1rAyagihe nagare jAva evaM va0- IsANassa NaM bhaMte! de02 kati logapAlA paNNattA?, goyamA! cattAri logapAlA pa0, taMjahAsome jame vesamaNe vrunne| 2 eesi NaM bhaMte! logapAlANaM kati vimANA pa0?, goyamA! cattAri vimANA pa0, taMjahA- sumaNe savvaobhadde vgguusuvgguu| 3 kahiNaM bhaMte! IsANassa 3 somassa mahAranno sumaNe nAmaM mahAvimANe pa0?, goyamA! jaMbUhIve 2 maMdarassa pavvayassa uttareNaM imIse rayaNappabhAe puDhavIe jAva IsANe NAmaM kappe pa0, tattha NaM jAvapaMca vaDeMsayA pa0, taMjahA- aMkavaDeMsae phalihavaDiMsae rayaNavaDeMsae jAyarUvavaDiMsae majhe ya tattha IsANavaDeMsae, tassa NaM IsANavaDeMsayassa mahAvimANassa puracchimeNaM tiriyamasaMkhejjAiMjoyaNasahassAiMvItivatittA etthaNaM IsANassa de02 somassa mahA0 sumaNe nAmaM mahAvimANe pa0 addhaterasajoyaNa jahA sakkassa vattavvayA tatiyasae tahA IsANassavi jAva accaNiyA smttaa| cauNhavi logapAlANaM vimANe 2 uddesao, causu vimANesu cattAri uddesA aparisesA, navaraM Thitie nANattaM- Adiduya tibhAgUNA paliyA 1dhaNayassa hoMti do ceva / dosatibhAgA varuNe pliymhaavccdevaannN||1||suutrm 172||cutthe sae paDhamabiiyataiyacautthA uddesA samattA // 4-4 // 1 cattArItyAdi vyaktArthA 3 accaNiya tti siddhAyatane jinapratimAdyarcanamabhinavotpannasya somA'khyalokapAlasyeti // 172 // caturthazate catvAraH // 4-(1-4) // // 338 // Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 4 zatake uddezakaH 5-8 sUtram 173 IzAnacatulokapAlarAjadhAnIsthAnAdi prazrAH / 1339 // ||cturthshtke paJcamaSaSThasaptamASTamA uddeshkaaH|| 1rAyahANisuvi cattAri uddesA bhANiyavvA jAva evamahiDIe jAva varuNe mhaaraayaa|suutrm 173||cutthesepNcmch?sttmtttthmaa uddesA samattA / / 4-(5-8) // 1 rAyahANIsu cattAri uddesayA bhANiyavvA te caivam, kahiM NaM bhaMte! IsANassa 3 somassa mahAranno somAnAmaM rAyahANI paNNattA?, goyamA! sumaNassa mahAvimANassa ahe sapakkhimityAdipUrvoktAnusAreNa jIvAbhigamoktavijayarAjadhAnIvarNakAnusAreNa caikaika uddezako'dhyetavya iti, nanvetA rAjadhAnyaH kila somAdInAM zakrasyezAnasya ca sambandhinAM lokapAlAnAM pratyekaM catamra ekAdaze kuNDalavarAbhidhAne dvIpe dvIpasAgaraprajJaptyAm zrUyante, uktaM hi tatsaGgrahiNyAm, kuMDalanagassa anbhiMtarapAse hoMti raayhaanniio| solasa uttarapAse solasa puNadakkhiNe paase||1|| jA uttareNa solasa tAo IsANalogapAlANaM / sakkassa logapAlANa dakkhiNe solasa hvNti||2||etaashc somaprabhayamaprabhavaizramaNaprabhavaruNaprabhAbhidhAnAnAM parvatAnAM pratyekaM catasRSu dikSu bhavanti, tatra vaizramaNanagarIrAdau kRtvAbhihitam, majjhe hoi cauNhaM vesamaNapabho naguttamo selo / raikarayapavvayasamo uvvehuccattavikkhaMbhe // 3 // tassa ya naguttamassa u cauddisiM hoMti raayhaanniio| jaMbUddIvasamAo vikkhaMbhAyAmao taao|| 4 // puvveNa ayalabhaddA samakkasA 0 kuNDalanagasyAbhyantarapArzve rAjadhAnyo bhavanti / SoDaza uttarapArzve SoDaza punardakSiNe pArzve / / 1 // yA uttarasyAM SoDaza tA IzAnalokapAlAnAM zakrasya lokapAlAnAM dakSiNasmin pArzve SoDaza bhavanti // 2 // 0 caturNAM madhye vaizramaNaprabho nagottamaH zailo bhvti| udvedhoccatvaviSkambhe ratikarakaparvatasamaH // 3 // tasya ca nagottamasyaiva catasRSu dikSu rAjadhAnyo bhavanti jambUdvIpasamAstA visskmbhaayaamtH|| 4 // pUrvasyAmacalabhadrA samutkarSA - // 339 // Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 340 // izAnacatulokapAla rAyahANi daahinno| avareNa U kuberA dhaNappabhA uttare paase||5|| eeNeva kameNaM varuNassavi hoMti avrpaasNmi| varuNappabhaselassavi 4 zatake cauddisiM raayhaanniio||6|| puvveNa hoi varuNA varuNapabhA dakkhiNe disiibhaae| avareNa hoi kumuyA uttarao puMDaragiNIyA // 7 // uddezaka: 5-8 eeNeva kameNaM somassavi hoMti avrpaasNmi| somappabhaselassavi cauddisiM raayhaanniio||8|| puveNa hoi somA somappabha dakkhiNe sUtram 173 disiibhaae| sivapAgArA avareNa hoi naliyANa (ya) uttro||9||eennev kameNaM aMtakarassavi ya hoMti avareNaM / samavittippabhaselassa cauddisiM raayhaanniio||10|| puvveNa U visAlA ativvisAlA u dAhiNe pAse / sejjappabhAvareNaM a muyA puNa uttare pAse // 11 // rAjadhAnIiti, iha ca granthe saudharmAvataMsakAdIzAnAvataMsakAccAsaGkhayeyA yojanakoTIrvyatikramya pratyekaM pUrvAdidikSu sthitAni yAni sthAnAdi sandhyAprabhAdInisumanaHprabhRtIni ca vimAnAni teSAmadho'saGkhyAtA yojanakoTIravagAhya pratyekamekaikA nagaryuktA tataH kathaM navirodha iti?, atrocyate, anyAstA nagaryo yAH kuNDale'bhidhIyanta etAzcAnyeti, yathAzakrezAnAgramahiSINAMnandIzvaradvIpe / kuNDaladvIpe ceti // 173 // caturthazate'STamaH / / 4-(5-8) // praznAH / dakSiNasyAM(taH) raajdhaanii| aparasyAM tu kuberA uttarapArzve dhanaprabhA / / 5 / / etenaiva krameNa varuNasyApi bhavantyaparapArzve / varuNaprabhazailasyApi catasRSu dikSu raajdhaanyH||8 6||puurvsyaaN bhavati varuNA dakSiNadigbhAge vrunnprbhaa| aparasyAM bhavati kumudA, uttarataH puNDarIkiNIca // 7 // etenaiva krameNa somasyApi bhavantyaparapArzve / somaprabhazailasyApita catasRSu dikSu raajdhaanyH|| 8 // pUrvasyAM bhavati somA somaprabhA dkssinndigbhaage| aparasyAM zivaprAkArA, uttarasyAM bhavati nalinA c||9|| etenaiva krameNa (aMtakarasya) yamasyApi cAparasyAM bhvnti| samavRtti(samavarti)prabhazailasya catasRSu dikSu rAjadhAnyaH // 10 // pUrvasyAM tu vizAlA dakSiNapArzve tvtivishaalaa| aparasyAM zayyAprabhA, uttare pArzve'mUkA (mudA punaruttare pArzve) // 11 // Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zatake zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 341 // sUtrama 174 nayabhedena ||cturthshtke nvmoddeshkH|| anantaraM devavaktavyatoktAtha vaikriyazarIrasAdhAnnArakavaktavyatApratibaddho navamoddezaka ucyate, tatredamAdisUtram, uddezaka:9 1neraieNaM bhaMte! nesu uvavajjai? aneraie ne0su uva0? pannavaNAe lessApae tatio udde0 bhANiyavvo jAva naannaaii|suutrm naarkotpaadH| 174 // cautthasae navamo uddesosmtto||4-9|| neraie Na mityAdi, lessApae ti saptadazapade taio uddesao bhANiyavvo tti kvacidditIya iti dRzyate sa cApapATha iti, sala caivam, goyamA! neraie neraiesu uva0 no aNe. nera. uva. tyAdi, ayaM cAsyArthaH, nairayiko nairayikeSUtpadyate na punaranairayikaH, kathaM punaretat?, ucyate, yasmAnnArakAdibhavopagrAhakamAyurevAto nArakAdyAyuHprathamasamayasaMvedanakAla eva nArakAdivyapadezo bhavati RjusUtranayadarzanena, yata uktaM nayavidbhiH, RjusUtrasvarUpanirUpaNaM kurvadbhiH palAlaM na dahatyagnirbhidyate na ghaTaH kvacit / na zUnyAnnirgamo'stIha, na ca zUnyaM prvishyte||1|| nArakavyatiriktazca, narake noppdyte| narakAnnArakazcAsya, na kshcidviprmucyte||2|| ityAdIni, jAva nANAI ti, ayamuddezako jJAnAdhikArAvasAno'dhyetavyaH, sa cAyam, kaNhalesse NaM bhaMte! jIve kayaresu NANesu / hojA?, goyamA! dosu vA tisu vA causu vA NANesu hojjA, dosu hojjamANe AbhiNibohiyasuyaNANesu hojje tyaadi|| caturthazate / nvmH||4-9|| Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 342 // | uddezaka: 10 sUtram 175 leshyaanaamnyo'nyNprinnaamH| ||cturthshtke dshmoddeshkH|| 4 zatake lezyAdhikArAttadvata eva dazamoddezakasyedamAdisUtram 1se nUNaM bhaMte! kaNhalessA nIlalessaM pappa tAruvattAe tAvaNNattAe evaM cauttho udde0 pannavaNAe ceva lessApade neyavvo jaavprinnaamvnnnnrsgNdhsuddhapstthsNkilijhunnhaa|gtiprinnaampdesogaahvggnnaatthaannmppbhuN||1||sevNbhNte! 2!tti ||suutrm 175 // cautthasae dasamo uddeso smtto||4-10||cutthN sayaM samattaM // 4 // se nUNa mityAdi, tArUvattAe tti tadrUpatayA nIlalezyAsvabhAvena, etadeva vyanakti tAvaNNattAe tti tasyA iva nIlalezyAyA iva varNo yasyAH sA tadvarNA tadbhAvastattA tayA tadvarNatayA, evaM cauttho uddesao, ityAdivacanAdevaM draSTavyaM tAgaMdhattAe taarsttaae| tAphAsattAe bhujo 2 pariNamati?, haMtA goyamA! kaNhalesA nIlalesaM pappa tArUvattAe 5 bhujo 2 pariNamati, ayamasya bhAvArthaH yadA kRSNalezyApariNato jIvo nIlalezyAyogyAni dravyANi gRhItvA kAlaM karoti tadA nIlalezyApariNata utpadyate jallesAI davvAI pariyAittA kAlaM karei tallese uvavajjai ti vacanAt, ataH kAraNameva kAryaM bhavati, kaNhalesA nIlalesaM pappe tyAdi tula kRSNanIlalezyayorbhedaparamupacArAduktamiti, se keNa* bhaMte! evaM vu. kiNhalesA nIlalesaM pappa tArUvattAe 5 bhujo 2 pariNamai?, goyamA! se jahANAmae- khIre dUsiM pappa (takramityarthaH) suddhe vA vatthe rAgaM pappa tArUvattAe bhujo 2 pariNamai, se eeNaTTeNaM goyamA! evaM vu. kaNhalese tyAdi, etenaivAbhilApena nIlalezyA kApotI kApotI taijasIM taijasI padmAM padmA zuklAM prApya tdruuptvaadinaa|| pariNamatIti vAcyam, atha kiyahUramayamuddezako vAcyaH? ityAha jAve tyAdi pariNAme tyAdidvAragAthoktadvAraparisamApti Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 343 // yAvadityarthaH, tatra pariNAmo darzita eva, tathA vanna tti kRSNAdilezyAnAM varNo vAcyaH, sa caivam kaNhalesA NaM bhaMte! kerisiyA / 4 zatake vaneNaM paNNatte? tyAdi, uttaraM tu kRSNalezyA kRSNA jImUtAdivat, nIlalezyA nIlA bhRGgAdivat, kApotI kApotavarNA uddezakaH 10 sUtram 175 khadirasArAdivat, taijasI lohitA zazakaraktAdivat, padmA pItA campakAdivat, zuklA 2 zaGkhAdivaditi, tathA rasa tti lezyAnAmarasastAsAM vAcyaH tatra kRSNA tiktarasA nimbAdivat, nIlA kaTukarasA nAgaravat, kApotI kaSAyarasA'pakkabadaravat, nyo'nyaM pariNAmaH tejolezyA'mlamadhurA pakvAmrAdi phalavat, padmalezyA kaTukakaSAyamadhurarasA candraprabhAsurAdivat, zuklalezyA madhurarasA guDAdivat, gaMdha tti lezyAnAM gandho vAcyaH, tatrAdyAstimro durabhigandhA antyAstu taditarAH, suddha tti, antyAH zuddhA AdyAstvitarAH, appasattha tti, AdyA aprazastA antyAstu prazastAH, saMkiliTTha tti, AdyAH saGkliSTA antyAstvitarAH, uNha tti, antyA uSNAH snigdhAzca AdyAstu zItA rUkSAzca, gati tti, AdyA durgatihetavo'ntyAstu sugatihetavaH, pariNAma tti lezyAnAM katividhaH pariNAmaH? iti vAcyam, tatrAsau jaghanyamadhyamotkRSTabhedAstridhA utpAtAdibhedAdvA tridheti, paesa tti, AsAMpradezAvAcyAstatra pratyekamanantapradezikA etA iti, ogAha tti, avagAhanA AsAMvAcyAH tatraitA asaGkhyAtapradezAvagADhAH, vaggaNa tti vargaNA AsAMvAcyAH, tatra vargaNAH kRSNalezyAdiyogyadravyavargaNAH, tAzcAnantA audArikAdivargaNAvat, ThANa tti tAratamyena vicitrAdhyavasAyanibandhanAni kRSNAdidravyavRndAni tAni cAsaGkhayeyAni, adhyavasAyasthAnAnAmasaGkhyAtatvAditi, appabahuM ti lezyAsthAnAnAmalpabahutvaM vAcyam, taccaivam, eesiNaM bhaMte! kaNhalesAThANANaM jAva sukkalesAThANANa ya jahannagANaM davvaTThayAe 3 kayare 2 hiMto appA vA 4?, goyamA ! savvatthovA jaha0 kAulessAThANA da0 jaha* nIlalessAThANA da0 asaMkhejjaguNA jaha* kaNhalesAThANA da. asaMkhejjaguNA jaha0 teulesAThANA da. asaMkhejjaguNA jaha0 pamhalesAThANA da0 asaMkhejjaguNA II 3x3 Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 344 // jaha0 sukkalessAThANA da0 asaMkhejjaguNe tyAdIni // 175 // caturthazate dshmH||4-10|| caturthaM zataM samAptam // 4 // svataH subodhe'pi zate turIye, vyAkhyA mayA kAcidiyaM vidRbdhA / dugdhe sadA svAdutame svabhAvAt, kSepo na yuktaH kimushrkraayaaH?||1|| 4 zatake uddezaka: 10 sUtram 175 lezyAnAmanyo'nyaMpariNAmaH // iti zrImaJcandrakulanabhonabhomaNizrImadabhayadevAcAryavaryavihitavivaraNayutaM zrImadbhagavatIvRttau caturthaM zatakaM smaaptm|| Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 345 // 5 zatake uddezakaH1 cmpaarvirdhikaarH| sUtram 176 pUrvottarAdyAsusUryasyodayAstabhrama |praznAH / ||ath paJcamaMzatakam // ||pnycmshtke prthmoddeshkH|| caturthazatAnte lezyA uktAH, paJcamazate tu prAyo lezyAvanto nirUpyanta ityevaMsambandhasyAsyoddezakasaGgrahAya gAtheyam caMparavi 1 anila 2 gaMThiya 3 sadde 4 chaumAyu 5-6 eyaNa 7 NiyaMThe 8 / rAyagiha 9 caMpAcaMdimA 10 ya dasa pNcmNmise||1|| 1 teNaM kAleNaM 2 caMpAnAmaM nagarI hotthA, vannao, tIse NaM caMpAe nagarIe puNNabhadde nAme ceie hotthA vaNNao, sAmI samosaDhe jAva parisA pddigyaa| teNaM kAleNaM 2 samaNassa bhagavao mahAvIrassa jeTTe aMtevAsI iMdabhUtINAma aNagAre goyamagotteNaMjAva evaM va0-jaMbUddIveNaMbhaMte! dIve sUriyA udINapAdINamuggaccha pAdINadAhiNamAgacchaMti, pAdINadAhiNamuggaccha dAhiNapaDINamAgacchaMti, dAhiNapaDINamuggaccha paDINaudINamAgacchaMti padINaudINaM uggaccha udIcipAdINamAgacchaMti?, haMtA! goyamA! jaMbUddIveNaM dIve sUriyA udIcipAINamuggaccha jAva udIcipAINamAgacchaMti // sUtram 176 // caMpe tyAdi, tatra campAyAM raviviSayapraznanirNayArthaH prathama uddezakaH 1 anila tti vAyuviSayapraznanirNayArtho dvitIyaH 2 gaMThiya tijAlagranthikAjJApanIyArthanirNayaparastRtIyaH3saddetti zabdaviSayapraznanirNayArthazcaturthaH 4 chauma tti chadmasthavaktavyatArthaH paJcamaH 5 Au tti, AyuSo'lpatvAdipratipAdanArthaH SaSThaH 6 eyaNa tti pudgalAnAmejanAdyarthapratipAdakaH saptamaH 7 niyaMThe tti nirgranthIputrAbhidhAnAnagAravihitavastuvicArasAro'STamaH 8 rAyagihaM ti rAjagRhanagaravicAraNaparo navamaH 9 caMpAcaMdimA yatti campAyAM nagaryAM ca candramaso vaktavyatArtho dazamaH 10 / / 1 tatra prathamoddezake kiJcillikhyate sUriya tti dvau sUryo, jambUdvIpe dvayoreva bhAvAt, udINapAINaM ti, udagevodIcInaM prAgeva // 345 // Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 zatake zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 346 // uddezakaH1 cmpaarvirdhikaarH| sUtram 177 pUrvapazcimottaradakSiNArdheSu dina rAtrijaghanyotkRSTamAna prshnaaH| prAcInam, udIcInaM ca tadudIcyA AsannatvAt prAcInaMca tatprAcyAH pratyAsannatvAd, udIcInaprAcInaM digantaraM kSetradigapekSayA pUrvottaradigityarthaH, uggacchatti, udgatya krameNa tatrodgamanaM kRtvetyarthaH, pAINadAhiNaM ti prAcInadakSiNaM digantaraM pUrvadakSiNamityarthaH, AgacchaMti tti, AgacchataH krameNaivAstaM yAta ityarthaH, iha codgamanamastamayaMca draSTalokavivakSayAvaseyam, tathAhi-yeSAmadRzyo santau dRzyau tau syAtAM te tayorudgamanaM vyavaharanti yeSAM tu dRzyau santAvadRzyau staste tayorastamayaM vyavaharantItyaniyatAvudayAstamayau, Aha ca jaha 2 samae 2 purao saMcarai bhakkharo gynne| taha taha iovi niyamA jAyai rayaNIya bhaavttho||1|| evaM ca sai narANaM udayatthamaNAI hot'niyyaaii| sai desabhee~ kassai kiMcI vavadissae niymaa||2|| sai ceva ya niddiDo bhaddamuhutto kameNa svvesiN| kesiMcIdANipi ya visayapamANe ravI jesiM // 3 // ityAdi, anena ca sUtreNa sUryasya catasRSu dikSu gatiruktA, tatazca ye manyante sUryaH pazcimasamudraM pravizya pAtAlena gatvA punaH pUrvasamudramudetItyAdi tanmataM niSiddhamiti // 176 // iha ca sUryasya sarvato gamane'pi pratiniyatatvAttatprakAzasya rAtridivasavibhAgo'stIti taM kSetrabhedena darzayannAha 2jayA NaM bhaMte! jaMbUddIve 2 dAhiNaDhe divase bhavati tadA NaM uttaraDhe divase bha0 jadA NaM uttaradevi divase bha0 tadANaM jaMbUddIve 2 maMdarassa pavvayassa puracchimapaJcatthimeNaMrAtI bha0?, haMtA goyamA! jayA NaM jaMbUddIve 2 dAhiNaDDevi divase jAva rAtI(I) bhvti|3 jadANaM bhaMte! jaMbU0 maMdarassa pavvayassa puracchimeNaM divase bha0 tadANaM paJcatthimeNavi divase bha0 jayANaM paJcatthimeNaM divase bha0 tadA 0 yathA yathA samaye samaye gagane bhAskaraH purataH saMcarati tathA tatheto'pi niyamAdrAtrirjAyata iti bhAvArthaH // 1 // evaM ca sati (sadA) narANAmudayAstamayanAvaniyatau bhavataH (...astama (ya) nAni bhvntyniytaani)| sati (svaka) dezabhede kasyacitkiJcidvyapadizyate niyamAt // 2 // sakRJcaiva sarveSAM krameNa bhadramuhUrto nirdiSTa iti| keSAzcididAnImapi ca sa yeSAM ravirviSayapramANe / / 3 / / Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 347 // 5 zatake uddezakaH1 campAravi| rdhikaarH| sUtram 177 pUrvapazcimottaradakSiNArdheSu dina rAtrijaghanyotkRSTamAna prshnaaH| NaMjaMbUddIve 2 maMdarassa pavva0 uttaradAhiNeNaMrAtI bha0?, haMtA goyamA! jadANaMjaMbU0 maMdarapuracchimeNaM divasejAva rAtI bha0, 4jadA NaM bhaMte! jaMbUddIve 2 dAhiNaDDe ukkosae aTThArasamuhutte divase bha0 tadA NaM uttaraDevi u0 aTThArasamuhutte divase bha0 jadANaM uttaraddhe u0 aTThArasamuhutte divase bha0 tadANaM jaMbUddIve 2 maMdarassa puracchimapaJcatthimeNaM jahanniyA duvAlasamuhuttA rAtI bha0?, haMtA goyamA! jadA NaMjaMbU0 jAva duvAlasamuhuttA rAtI bh0|5jdaannN jaMbU0 maMdarassa puracchi(tthi)meNaM ukkosae aTThArasa mutte divase bha0 (jAva) tadA NaM jaMbUddIve 2 paccatthimeNavi ukko0 aTThArasamuhutte divase bha0, jayA NaM paJcatthimeNaM u0 aTThArasamuhutte divase bha0 tadA NaM bhaMte! jaMbUddIve 2 uttaraM duvAlasamuhuttA jAva rAtI bha0?, haMtA goyamA! jAva bh0|6 jayA NaM bhaMte! jaMbU0 dAhiNaDDhe aTThArasamuhuttANaMtare divase bha0 tadA NaM uttare aTThArasamuhuttANaMtare divase bha0 jadA NaM uttare aTThArasamuhuttANaMtare divase bha0 tadA NaM jaMbU0 maMdarassa pa0 puracchimapaJcatthimeNaMsAtiregA duvAlasa muhuttA rAtI bha0?, haMtA goyamA! jadANaMjaMbU0 jAva rAtI bh0|7 jadANaM bhaMte! jaMbUddIve 2 maMdarassa pa0 puracchimeNaM aTThArasamuhuttANaMtare divase bha0 tadA NaM paJcatthimeNaM aTThArasamuhuttANaMtare divase bha0 jadA NaM paccatthimeNaM aTThArasamuhuttANaMtare divase bha0 tadANaMjaMbU02 maMdarassa pa0 dAhiNeNaM sAiregA duvAlasamuhuttA rAtI bha0?, haMtA goyamA! jAva bh0|| evaM eteNaM kameNaM osAreyavvaMsattarasamuhutte divase terasamuhuttA rAtI bha0 sattarasamuhuttANaMtare divase sAtiregA terasamuhuttArAtI solasamuhutte divase coddasamuhuttA rAI solasamuhuttANaMtare divase sAtiregacoddasamuhuttA rAtI pannarasamuhutte divase pannarasamuhuttA rAtI bhavati pannarasamuhuttANaMtare divase sAtiregA pannarasamuhuttA rAtI coddasamuhutte divase solasamuhattA rAtI coddasamuhuttANaMtare divase sAtiregA solasamuhuttA rAtI terasa muhutte divase sattarasamuhuttA rAtI terasamuhuttANaMtare divase sAtiregA sattarasamuhuttA raatii| 8 jayA NaM jaMbU0 dAhiNaDDejahaNNae duvAlasamuhutte divase bha0 tayANaM uttaraDevi, jayANaM uttaraDDe tayANaMjaMbUddIve 2 maMdarassapa0 puracchimeNaM ukkosiyA // 347 Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 348 // pUrvapazcimo mAna prshnaaH| aTThArasamuhattA rAtI bha0?, haMtA goyamA! evaM ceva uccAreyavvaM jAva rAI bh0|9jyaa NaM bhaMte! jaMbU0 maMdarassa pavvayassa puracchimeNaM 5zatake jaha* duvAlasamuhutte divase bha0 tayANaM paJcatthimeNavi0 tayANaMjaMbU0 maMdarassa uttaradAhiNeNaM ukko0 aTThArasamuhattA rAtI bha0?, haMtA uddezaka:1 campAravigoyamA! jAva rAtI bh0|| sUtram 177 // | rdhikaarH| 2 jayA Na mityAdi, iha sUryadvayabhAvAdekadaiva digdvaye divasa uktaH, iha ca yadyapi dakSiNArddha tathottarArddha ityuktaMtathA'pi sUtram 177 dakSiNabhAga uttarabhAge ceti boddhavyam, arddhazabdasya bhAgamAtrArthatvAt, yato yadi dakSiNArddha uttarArddha ca samagra eva divasaH ttaradakSiNArdheSu dina rAtrisyAttadA kathaM pUrveNApareNa ca rAtriH syAditi vaktuM yujyeta, arddhadvayagrahaNena sarvakSetrasya gRhItvAt, itazca dakSiNArdhAdizabdena jaghanyotkRSTadakSiNAdidigbhAgamAtramevAvaseyaM na tvarddham, ato yadA'pi dakSiNottarayoH sarvotkRSTo divaso bhavati tadA'pi jambUdvIpasya / / dazabhAgatrayapramANameva tApakSetraM tayoH pratyekaM syAd, dazabhAgadvayamAnaM ca pUrvapazcimayoH pratyekaM rAtrikSetraM syAt, tathAhi-8 SaSTyA muhUrtaH kila sUryo maNDalaM pUrayati, utkRSTadinaM cASTAdazabhirmuhUrtaruktam, aSTAdaza ca SaSTerdazabhAgatritayarUpA bhavanti, tathA yadA'STAdazamuhUrto divaso bhavati tadA rAtriIdazamuhUrtA bhavati, dvAdaza ca SaSTerdaza bhAgadvayarUpA bhavantIti, tatra ca meruM prati nava yojanasahasrANi, catvAri zatAni SaDazItyadhikAni, nava ca daza bhAgA yojanasyetyetat 9486 sarvotkRSTadivase dazabhAgatrayarUpaM tApakSetrapramANaM bhavati katham? mandaraparikSepasya kiJcinyUnatrayoviMzatyuttaraSaTzatAdhikaikatriMzadyojanasahasramAnasya 31623 dazabhirbhAge hRte yallabdhaM 31623 tasya triguNitatve etasya bhaavaaditi| tathA lavaNasamudraM prati catunavatiryojanAnAMsahasrANyaSTau zatAnyaSTaSaSTyadhikAni catvArazca dazabhAgAyojanasyetyeta 94868* dutkRSTadine tApakSetrapramANaM / bhavati, katham?, jambUdvIpaparidheH kiJcinyUnASTAviMzatyuttarazatadvayAdhikaSoDazasahasropetayojanalakSatraya 316228mAnasya Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 | // 349 // 5zatake uddezakaH1 cmpaarvirdhikaarH| sUtram 177 pUrvapazcimo|ttaradakSiNArdheSu | dina rAtrijaghanyotkRSTamAna prshnaaH| dazabhirbhAge hRte yallabdhaM tasya triguNitatve etasya bhAvAditi / jaghanyarAtrikSetrapramANaMcApyevameva, navaraM paridherdazabhAgo dviguNaH kAryaH, tatrAdyaM SaD yojanAnAM sahasrANi, trINi(ca) zatAni caturviMzatyadhikAni SaT ca dazabhAgA yojanasya 6324 dvitIya tu triSaSTiH sahasrANi dve paJcacatvAriMzadadhike yojanAnAMzate,SaTca dazabhAgAyojanasya63245,0,sarvalaghauca divase tApakSetramanantaroktarAtrikSetratulyam, rAtrikSetraM tvanantaroktatApakSetratulyamiti, AyAmatastu tApakSetraM jambUdvIpamadhye paJcacatvAriMzadyojanAnAM sahasrANIti, lavaNe ca trayastriMzatsahasrANi, trINi zatAni, trayastriMzadadhikAni tribhAgazca yojanasya 33333, ubhayamIlane tvaSTasaptatiH sahasrANi trINizatAni trayastriMzadadhikAni yojanavibhAgazceti 78333 / 3 ukkosae aTThArasamuhutte divase bhavai tti, iha kila sUryasya caturazItyadhikaM maNDalazataM bhavati, tatra kila jambUdvIpamadhye paJcaSaSTimaNDalAni bhavanti, ekonaviMzatyadhikaM ca teSAM zataM lavaNasamudrasya madhye bhavati, tatra ca sarvAbhyantare maNDale yadA varttate sUryastadASTAdazamuhUrtoM divaso bhavati, katham?, yadA sarvabAhye maNDale vartate'sau tadA sarvajaghanyo dvAdazamuhUrto divaso bhavati, tatazca dvitIyamaNDalAdArabhya pratimaNDalaM dvAbhyAM muhUrttakaSaSTibhAgAbhyAM dinasya vRddhautryazItyadhikazatatame maNDale SaD muhUrtAvarddhanta ityevamaSTAdazamuhUrto divaso bhavati, ata eva dvAdazamuhUrttArAtrirbhavati, triMzanmuhUrttatvAdahorAtrasya / 6 aTThArasamuhuttANaMtare tti yadAsarvAbhyantaramaNDalAnantare maNDale varttate sUryastadA muhUrttakaSaSTibhAgadvayahInASTAdazamuhUrto divaso bhavati,sacASTAdazamuhUrtAdivasAdanantaro'TAdazamuhUrttAnantaramiti vyapadiSTaH, sAtiregA duvAlasamuhuttA rAi tti dvAbhyAM muhUrttakaSaSTibhAgAbhyAmadhikA dvAdazamuhUrttA rAIbhava tti rAtripramANaM bhavatItyarthaH, yAvatA bhAgena dinaM hIyate tAvatA rAtrivarddhate, triMzanmuhUrttatvAdahorAtrasyeti // 7 evaM eeNaM kameNamevamityupasaMhAre, etenAnantaroktena jayANaM bhaMte! jaMbUddIve 2 dAhiNaDDaityanenetyarthaH, osAreyavvaM ti dinamAnaM hrasvIkAryam, // 349 // Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 350 // tadeva darzayati sattarase tyAdi, tatra sarvAbhyantaramaNDalAnantaramaNDalAdArabhyaikatriMzattamamaNDalArddha yadA sUryastadA saptadazamuhUrto 5 zatake divaso bhavati, pUrvoktahAnikrameNa trayodazamuhUrtAcarAviriti / sattarasamuhuttANaMtaretti muhUrtekaSaSTibhAgadvayahInasaptadazamuhUrttapramANo uddezakaH1 campAravidivasaH, ayaMca dvitIyAdArabhya dvAtriMzattamamaNDalArddha bhavati, evamanantaratvamanyatrApyUhyam, sAiregaterasamuhuttA rAitti muhUrttaka- rdhikaarH| SaSTibhAgadvayena sAtirekatvam, evaM sarvatra solasamuhutte divase tti dvitIyAdArabhyaikaSaSTitamamaNDale SoDazamuhurto divaso bhavati, sUtram 178 uttarArdhA''dI pannarasamuhutte divase tti dvinavatitamamaNDalArddha varttamAne sUrye, coddasamuhutte divase tti dvAviMzatyuttarazatatame maNDale, terasamuhUtte / piNyavasadivase tti sArdhadvipaJcAzaduttarazatatame maNDale, 8 bArasamuhutte divase ttitryazItyadhikazatatame maNDale sarvabAhya ityrthH||177|| piNyantAnAM kAlAdhikArAdidamAha prAraMbhAdi praznAH / 10 jayA NaM bhaMte! jaMbU0 dAhiNaDDe vAsANaM paDhame samae paDivajjai tayA NaM uttaraDDevi vAsANaM paDhame samae paDiva0? jayA NaM uttaraDDevi vAsANaM paDhame samae paDiva0 tayANaM jaMbUddIve 2 maMdarassa pavvayassa puracchimapaJcatthimeNaM aNaMtarapurakkhaDasamayaMsi vAsANaM pa0 sa0pa0?, haMtA goyamA! jayA NaM jabU02 dAhiNaDhe vAsANaM pa0 sa0 paDiva0 taha ceva jAva pddiv0|11 jayA NaM bhaMte! jaMbU0 maMdarassa puracchimeNaM vAsANaM paDhame sa0 paDiva0 tayANaM paJcatthimeNa vi vAsANaM paDhame samae paDiva0?, jayA NaM pacca0vi vAsANaM paDhame sa0 paDiva tayANaM jAva maMdarassapa0 uttaradAhiNeNaM aNaMtarapacchAkaDasamayaMsi vAsANaMpa0 sa0 paDivanne bha0?, haMtA goyamA! jayANaM jaMbU0 maMdarassapa0 puracchimeNaM, eva ceva uccAreyavvaM jAva paDivanne bh0||evN jahA samaeNaM abhilAvo bhaNiovAsANaM tahA AvaliyAevibhANiyavvo, 2 ANApANuNavi 3thoveNavi4laveNavi5 muhatteNavi6 ahoratteNavipakkheNavi 8 mAseNavi 9 uUNAvi 10, eesiM savvesiM jahA samayassa abhilAvo tahA bhaanniyvvo| 12 jayA NaM bhaMte! jaMbU0 dAhiNaDhe hemaMtANaM paDhame sa0 8 // 350 // Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 351 // paDiva0? jaheva vAsANaM abhilAvo taheva hemaMtANavi 20 gimhANavi 30 bhANiyavvo jAva uU, evaM ee tinnivi, eesiM tIsaM AlAvagA bhANiyavvA / 13 jayANaM bhaMte! jaMbU0 maMdarassa pa0 dAhiNaDDe paDhame ayaNe paDiva0 tayANaM uttaradevi paDhame ayaNe paDiva0, jahA samaeNaM abhilAvo taheva ayaNeNavi bhANiyavvo jAva aNaMtarapacchAkaDasamayaMsi paDhame ayaNe paDivanne bha0,jahA ayaNeNaM abhilAvo tahA saMvacchareNavi bhANiyavvo, jueNa vi vAsasaeNavi vAsasahasseNavi vAsasayasahasseNavi puvvaMgeNavi puvveNavi tuDiyaMgeNavi tuDieNavi, evaM puvve 2 tuDie 2 aDaDe 2 avave 2 hUhUe 2 uppale 2 paume 2 naliNe 2 acchaNiure 2 aue 2 Naue 2 paue 2 cUliyA 2 sIsapaheliyA 2 paliovameNavi sAgarovameNavi bhaanniyvvo| 14 jayA NaM bhaMte! jaMbUddIve 2 dAhiNaDDhe paDhamAosappiNI paDivajjai tayANaM uttaraDevi paDhamAosappiNI paDiva0, jayA NaM uttaraDevi paDivajjai tadANaM jaMbUddIve 2 maMdarassa pa0 puracchimapaJcatthimeNavi, Nevatthi osappiNI nevatthi ussappiNI avaTThieNaM tattha kAle pa0? samaNAuso!, haMtA goyamA! taM ceva uccAreyavvaM jAva samaNAuso!, jahA osappiNIe AlAvao bhaNio evaM ussappiNIevi bhaanniyvvo||suutrm 178 // 15 lavaNe NaM bhaMte! samudde sUriyA udIcipAINamuggaccha jacceva jaMbUddIvassa vattavvayA bhaNiyA sacceva savvA aparisesiyA lavaNasamuhassavibhANiyavvA,navaraM abhilAvo imoNeyavaavo- jayA NaM bhaMte! lavaNe samudde dAhiNaDDhe divase bha0 taM ceva jAva tadA NaM lavaNe samudde puracchima paJcatthimeNaMrAI bha0, eeNaM abhilAveNaM neyavvaM / 16 jadANaM bhaMte! lavaNasamudde dAhiNaDDe paDhamAossappiNI paDiva0 tadA NaM uttarahevi paDhamAossappiNI paDiva0, jadANaM uttaradde paDhamAosappiNI paDiva0 tadANaM lavaNasamudde puracchimapaJcatthimeNaM nevatthi osappiNI ne030 samaNAuso!?, haMtA goyamA! jAva samaNAuso! // 17 dhAyaIsaMDe NaM bhaMte! dIve sUriyA udIcipAdINamuggaccha jaheva jaMbUddIvassa vattavvayA bhaNiyA sacceva dhAyaisaMDassavi bhANiyavvA, navaraM imeNaM abhilAveNaM savve 5zatake uddezakaH1 cmpaarvirdhikaarH| sUtram 178 uttarArdhA''dau varSAdhutsapiNyavasapiNyantAnAM prAraMbhAdi praznAH / sUtram 179 lavaNasamudre udayAstadinarAtrimAnavarSAdiprAraMbhAdi praznAH / // 351 // Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatya zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 352 // AlAvagA bhANiyavvA / 18 jayANaMbhaMte! dhAyaisaMDe dIve dAhiNaDhe divase bha0 tadANaM uttaraDevi jayANaM uttaraDevi tadANaMdhAyaisaMDe 5 zatake dIve maMdarANaM pavvayANaM puracchimapaJcatthimeNaM rAtI bha0?, haMtA goyamA! evaM ceva jAva rAtI bha0 / 19 jadA NaM bhaMte! dhAyaisaMDe dIve uddezakaH 1 campAravimaMdarANaM pa0 puracchimeNa divase bhavati tadANaM paJcatthimeNavi, jadANaM paJcatthimeNavi tadANaM dhAyaisaMDe dIve maMdarANaM pavvayANaM rdhikaarH| uttareNaMdAhiNeNaM rAtI bha0?, haMtA goyamA! jAva bha0, evaM eeNaM abhilAveNaM neyavvaM jAva 20 jayANaM bhaMte! dAhiNaDDe paDhamAossa0 sUtram 178 uttarArdhA''dau tayA NaM uttaraDe jayA NaM uttaradde tayA NaM dhAyaisaMDe dIve maMdarANaM pa0 puracchimapaJcatthimeNaM natthi osa. jAva? samaNAuso!, haMtA varSAdhutsagoyamA! jAva samaNAuso!, jahA lavaNasamudassa vattavvayA tahA kAlodassavibhANiyavvA, navaraM kAlodassa nAmaMbhANiyavvaM / 21 piNyavasa piNyantAnAM abhiMtarapukkharaddheNaM bhaMte! sUriyA udIcipAINamuggaccha jaheva dhAyaisaMDassa vattavvayA taheva abhiMtarapukkharaddhassavi bhANiyavvA prAraMbhAdi praznAH / navaraM abhilAvojANeyavvo jAva tayA NaM abhiMtarapukkharaddhe maMdarANaM puracchimapaJcatthimeNaM nevatthi osa. ne ussa0 avaTThieNaM sUtram 179 tattha kAle pa0 samaNAuso! sevaM bhaMte 2 // sUtram 179 // paMcamasae paDhamo uddesosmtto||5-1|| lavaNasamudre 10 jayA NaM bhaMte! jaMbUddIve 2 dAhiNaDDe vAsANaM paDhame samae paDivajjaI tyAdi, vAsANaM ti caturmAsapramANavarSAkAlasya sambandhI udayAstadina rAtrimAnavarSAprathama AdyaH samayaH kSaNaH pratipadyate saMpadyate bhavatItyarthaH, aNaMtarapurakkhaDe samayaMsi tti, anantaro nirvyavadhAno dakSiNArddha diprAraMbhAdi praznA : / varSAprathamatApekSayA sa cAtIto'pi syAdata Aha- puraskRtaH purovartI bhaviSyannityarthaH, samayaH pratItaH, tataH padatrayasya karmadhArayo'tastatra, 11aNaMtarapacchAkaDasamayaMsi tti pUrvAparavidehavarSAprathamasamayApekSayA yo'nantarapazcAtkRto'tItaH samayastatra dakSiNottarayorvarSAkAlaprathamasamayo bhavatIti // evaM jahA samaeNa mityAdi, AvalikA'bhilApazcaivam jayA NaM bhaMte! jaMbUddIve 2 dAhiNaDDhe vAsANaM paDhamA AvaliyA paDivajjati tayA NaM uttaraDDhevi, jayA NaM uttaraDhe vAsANaM paDhamAvaliyA paDivajjati tayA NaM jaMbUddIve / // 352 // Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 353 // 2 maMdarassa pavvayassa puracchimapaJcatthimeNaM aNaMtarapurakkhaDasamayaMsi vAsANaM paDhamA AvaliyA paDivajjai?, haMtA goya!, tyaadi| 5 zatake evamAnaprANAdipadeSvapi, AvalikAdyarthaH punarayam, AvalikA'saGkhyAtasamayAtmikA, AnaprANa ucchAsaniHzvAsakAlaH, uddezaka: 2 vaayurdhikaarH| stokaH saptaprANapramANaH, lavastu saptastokarUpaH, muhUrtaH punarlavasaptasaptatipramANaH, RtustumAsadvayamAnaH, 12 hemaMtANaM ti sUtram 180 zItakAlasya gimhANa va tti, uSNakAlasya 13 paDhame ayaNe tti dakSiNAyanaM zrAvaNAditvAtsaMvatsarasya, jueNavi tti yugaM digvidigdvIpa samudreSu vAtapaJcasaMvatsaramAnam, puvvaMgeNavi tti pUrvAGgacaturazItivarSalakSANAm, puvveNavitti pUrva pUrvAGgameva caturazItivarSalakSeNa guNitam, vAnaprakAraH evaM caturazItivarSalakSaguNitamuttarottaraMsthAnaM bhavati, caturnavatyadhikaM cAGkazatamantime sthAne bhavatIti / 14 paDhamA osappiNi iSatpuro (sasneha) tti, avasarpayati bhAvAnityevaMzIlA'vasarpiNI tasyAH prathamo vibhAgaH prathamAvasarpiNI, ussappiNI tti, utsarpayati / vAtAdi, TrepyasAmu bhAvAnityevaMzIlotsarpiNIti // 178 // (lavaNAdisUtrANAM vRtti na vrtte)||179|| paJcamazate prthmH||5-1|| kavAyunA vyatyayena vAtAdi ||pnycmshtke dvitiiyoddeshkH|| uttarazarIriprathama uddezake dikSu divasAdivibhAga uktaH, dvitIye tu tAsveva vAtaM pratipipAdayiSutabhedAMstAvadabhidhAtumAha kriyAdi praznAH / 1rAyagihe nagare jAva evaM va0- atthiNaMbhaMte! IsiM purevAtA patthAvA0 maMdAvA0 mahAvA. vAyaMti? haMtA atthi, 2 atthiNaM bhaMte! puracchimeNaM IsiM purevAyA patthAvAyA maMdAvAyA mahAvAyA vAyaMti? haMtA atthi / evaM paJcatthimeNaM dAhiNeNaM uttareNaM uttarapuracchi(tthi)meNaM (dAhiNapurathimeNaM) puracchimadAhiNeNaM dAhiNapaJcatthimeNaM (uttarapaJcatthimeNaM) pacchimauttareNaM ||3jyaannN bhaMte! puracchimeNaM isiM purevAyA patthA(cchA)vAyA maMdAvA0 mahAvA. vAyaMti tayANaM paJcatthimeNavi IsiM purevAyA jayANaM paJcatthimeNaM // 353 // Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 354 // | 5 zatake uddezaka:2 vaayurdhikaarH| sUtram 180 digvidigdvIpasamudreSu vAtavAnaprakAra: iSatpuro IsiM purevAyA tayANaM puracchimeNavi?, haMtA goyamA! jayA NaM puracchimeNaM tayANaM paJcatthimeNavi IsiMjayA NaM paJcatthi IsiM tayANaM puracchi0 IsiM, evaM disAsu vidisAsu // 4 atthiNaM bhaMte! dIviccayA IsiM?, haMtA asthi / 5 asthi NaMbhaMte! sAmuddayA IsiM?, haMtA atthi| 6 jayANaM bhaMte! dIviccayA IsiM tayANaM sAsAmuddayAvi IsiM jayA NaMsAmuddayA IsiMtayA NaM dIviccayAvi IsiM?, No iNaDhe samaDhe / 7 sekeNaTeNaM bhaMte! evaM vu. jayANaMdIviccayAIsiMNoNaM tayA sAmuddayA IsiMjayANaMsAmu IsiMNoNaM tayA dIvi0 IsiM?, goyamA! tesiNaM vAyANaM annamannassa vivaccAseNaM lavaNe samudde velaM nAtikkamaise teNaTeNaM jAva vAyA vAyaMti // 8 atthi NaM bhaMte! IsiM purevAyA patthAvAyA maMdAvAyA mahAvAyA vA0?, haMtA atthi|9kyaa NaM bhaMte! IsiM jAva vAyaMti?, goyamA! jayANaM vAuyAe ahAriyaM riyaMti tayANaM IsiM jAva vAyaM vaa0|10 atthi NaM bhaMte! IsiM0? haMtA atthi, 11 kayA NaM bhaMte! IsiM purevAyA patthA0?, goyamA! jayANaMvAuyAe uttarakiriyaM riyai tayANaM IsiMjAva vAyaMti / 12 atthiNaM bhaMte! IsiM0?, haMtA atthi, 13 kayA NaM bhaMte! IsiM purevAyA patthA0?, goyamA! jayA NaM vAukumArA vAukumArIo vA appaNo vA parassa vA tadubhayassa vA aTThAe vAukArya udIreMti tayANaM IsiM purevAyA jAva vA0 // 14 vAukAeNaM bhaMte! vAukAyaM ceva ANamaMti pANa* jahA khaMdae tahA cattAri AlAvagA neyavvA aNegasayasahassa. puDhe uddAti vA, sasarIrI nikkhamati ||suutrm 180 // 1 rAyagiha ityAdi, atthi tti, astyayamoM yaduta vAtA vAntIti yogaH, kIdRzAH? ityAha, 2 IsiM purevAya tti manAka satreha(sasneha)vAtAH patthAvAya tti pathyA vanaspatyAdihitA vAyavaH, maMdAvAya tti maMdAH zanaiHsaMcAriNo'mahAvAtA ityarthaH, OheNa sahitAH satrehAH, neho AvazyAyaparyAyaH / / ussA- iti avazyAyaH, trehaH, (prajJA-pada-1 apkAyavicAraH) purogAmiSu hi vAteSu prAyeNa treho bhavatIti laukikavAyuzAstriNaH, ata evAtra te purovAtA: satrehA: sasnehA voktaH bhASAyAM trehaparyAya: 'osa' iti zabdo yujyte| (sasneha) vAtAdi, dvaipyasAmudrikavAyunAM vyatyayena vAtAdi uttarazarIrikriyAdi prshraa:| 2 // 354 // Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 355 // mahAvAya tti, uddaNDavAtA analpA ityarthaH puracchimeNaM ti sumeroH pUrvasyAM dizItyarthaH, evametAni dividigapekSayASTau sUtrANi // 5 zatake uktaM digbhedena vAtAnAM vAnam, 3 atha dizAmeva parasparopanibandhena tadAha jayA Na mityAdi, iha ca dve diksUtre dve vidiksUtre uddezakaH2 vaayurdhikaarH| iti // 4 atha prakArAntareNa vAtasvarUpanirUpaNasUtram, tatra dIviccaga tti dvaipyA dvIpasambandhinaH 5 sAmuddaya tti samudrasyaite / sUtram 180 sAmudrikAH, annamannavivaccAseNaM ti, anyo'nyavyatyAsena yadaika ISatpurovAtAdivizeSeNa vAnti tadetarenatathAvidhA vAntItyarthaH, | digvidigdvIpa samudreSu vAta6-7 velaM nAikkamai tti tathAvidhavAtadravyasAmarthyAdvelAyAstathAsvabhAvatvAcceti // 8 atha vAtAnAMvAne prakArAntareNa vAta- | vAnaprakAra: svarUpatrayaM sUtratrayeNa darzayannAha, atthi Na mityAdi, iha ca prathamavAkyaM prastAvanArthamiti na punaruktamityAzaGkanIyam, 9 | iSatpuro (sasneha) ahAriyaM riyaMti ttirIrItiHsvabhAva ityarthaH tasyAnatikrameNa yathArItaMrIyate gacchati yadA svAbhAvikyA gatyA gacchatItyarthaH, vAtAdi, 10-11 uttarakiriyaM ti vAyukAyasya hi mUlazarIramaudArikamuttaraMtu vaikriyamata uttarA, uttarazarIrAzrayA kriyA gatilakSaNA yatra dvaipyasAmudrigamane taduttarakriyam, tadyathA bhavatItyevaMrIyate gacchati, iha caikasUtreNaiva vAyuvAnakAraNatrayasya vaktuM zakyatve yatsUtratrayakaraNaM vyatyayena tadvicitratvAtsUtragateriti mantavyam, vAcanAntare tvAcaM kAraNaM mahAvAtavarjitAnAm, dvitIyaM tu mandavAtavarjitAnAM tRtIyaM tu | uttarazarIricaturNAmapyuktamiti // 14 vAyukAyAdhikArAdevedamAha vAyukAe Na mityAdi, jahA khaMdae ityAdi, tatra prathamo darzita eva, kriyAdi aNege tyAdiddhitIyaH, sa caivaM vAuyAe NaM bhaMte! vAuyAe ceva aNegasayasahassakhutto uddAittA 2 tattheva bhujo 2 paJcAyAi?, haMtA praznAH / goyamA!, puDhe uddAi tti tRtIyaH, sa caivaM se bhaMte! kiM puDhe uddAi apuDhe uddAi?, goyamA! puDhe uddAi no apuDhe, sasarIrI tyAdiH caturthaH, sa caivaM se bhaMte! kiM sasarIrI nikkhamai asarIrI (nikkhamai)?, goyamA! siya sasarIrI tyaadi||180|| vAyukAyazcintitaH, atha vanaspatikAyAdIn zarIratazcintayannAha kavAyunA vAtAdi // 355 // Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 356 // 5 zatake uddezaka:2 vaayurdhikaarH| sUtram 181 odanAdi ayasAdi asthyAdi aGgArAdinAM kiMzarIratAdi praznAH / 15 aha bhaMte! odaNe kummAse surA eeNaM kiMsarIrAti vattavvaM siyA?, goyamA! odaNe kummAse surAe ya je ghaNe davve eeNaM puvvabhAvapannavaNaM paDucca vaNassaijIvasarIrA tao pacchA satthAtIyA satthapariNAmiA agaNijjhAmiyA agaNijyUsiyA agaNiseviyA agaNipariNAmiyA agaNijIvasarIrA vattavvaM siyA, surAe yajedavedavve eeNaMpuvvabhAvapannavaNaM pa0 AujIvasarIrA, taopacchA satthAtIyA jAva agaNikAyasarIrAti va. siyaa|16 ahannaM bhaMte! ae taMbe taue sIsae uvale kasaTTiyA eeNaM kiMsarIrAi va0 siyA? goyamA! ae taMbe taue sIsae uvale kasaTTiyA, eeNaM puvvabhAvapannavaNaM pa0 puDhavijIvasarIrAtao pacchA satthA0 jAva agaNijIvasarIrAti va0 siyaa| 17 ahaNNaM bhaMte! aTThI aTThijjhAme camme cammajjhAme rome 2 siMge rakhure 2 nakhe 2 ete NaM kiMsarIrAti vattavvaM siyA?, goyamA! aTThI caMme rome siMge khure nahe ee NaM tasapANajIvasa0 aTThijjhAme cammajjhAme romajjhAme siMga0 khura0 NahajjhAme eeNaM puvvabhAvapaNNavaNaMpa0 tasapANajIvasa0 tao pacchA satthAtIyA jAva agaNijIva0tti va siyaa| 18 aha bhaMte! iMgAle chArie bhuse gomae ee NaM kiMsarIrA vattavvaM siyA?, goyamA! iMgAle chArie bhuse gomae ee NaM puvvabhAvapaNNavaNaM pa. egidiyajIvasarIrappaogapariNAmiyAvi jAvapaMciMdiyajIvasarIrappaogapariNAmiyAvitao pacchA satthA0 jAva agaNijIvasarIrAti vattavvaM siyaa||suutrm 181 // 15 ahe tyAdi, ee NaM ti, etAni NamityalaGkAre, kiMsarIra tti keSAM zarIrANi kiMzarIrANi? surAe ya je ghaNe tti surAyAM dve dravye syAtAM ghanadravyaM dravadravyaM ca, tatra yadghanadravyaM puvvabhAvapannavaNaM paDuccatti, atItaparyAyaprarUpaNAmaGgIkRtya vanaspatizarIrANi, pUrva hyodanAdayo vanaspatayaH, tao paccha tti vanaspatijIvazarIravAcyatvAnantaramagnijIvazarIrANIti vaktavyaM syAditi sambandhaH, kimbhUtAni santi? ityAha satthAtIya tti zastreNa,udUkhalamuzalayantrakAdinA karaNabhUtenAtItAnyatikrAntAni pUrvaparyAyamiti // 356 // Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 357 // praznAH / zastrAtItAni satthapariNAmiya tti zastreNa pariNAmitAni kRtAni(ta) navaparyAyANi zastrapariNAmitAni, tatazcA gaNijjhAmiya 5 zatake ttivahninAdhyAmitAni zyAmIkRtAni svakIyavarNatyAjanAt, tathA agaNijyUsiya tti, agninAzoSitAni pUrvasvabhAvakSapaNAt, uddezakaH2 vaayurdhikaarH| agninA sevitAni vA juSI prItisevanayo rityasya dhAtoH prayogAt, agaNipariNAmiyAI ti saMjAtAgnipariNAmAni, uSNa sUtram 181 yogAditi, athavA satthAtItA ityAdau zastramagnireva, agaNijjhAmiye tyAditu tadvyAkhyAnameveti, 16 uvale tti, iha dagdhapASANaH odanAdi ayasAdi kasaTTiya tti ka(Sapa)TTaH, 17 aTThijjhAmi tti, asthi ca taddhyAmaM cAgninA dhyAmalIkRtamApAditaparyAyAntaramityarthaH, 181 asthyAdi iMgAla ityAdi, aGgAro nirdhvalitendhanam, chArie tti kSArakaM bhasma, bhuse tti busam, gomaya tti chagaNam, iha ca busagomayau / aGgArAdinAM kiMzarIratAdi bhUtaparyAyAnuvRttyA dagdhAvasthau grAhyA anyathA'gnidhyAmitAdivakSyamANavizeSaNAnAmanupapattiH syAditi / ete pUrvabhAvaprajJApanAM pratItyaikendriyajIvaiHzarIratayA prayogeNa svavyApAreNa pariNAmitA yete tathaikendriyazarIrANItyarthaH, apiHsamuccaye, yAvatkaraNAvindriyajIvazarIraprayogapariNAmitA apItyAdidRzyam, dvIndriyAdijIvazarIrapariNatatvaM ca yathAsambhavamevana tusarvapadeSviti, tatra pUrvamaGgAro bhasma caikendriyAdizarIrarUpaM bhavati, ekendriyAdizarIrANAmindhanatvAt, busaMtuyavagodhUmaharitAvasthAyAmekendriyazarIram, gomayastu tRNAdyavasthAyAmekendriyazarIram, dvIndriyAdInAM tu gavAdibhirbhakSaNe dvIndriyAdizarIramiti // 181 // pRthivyAdikAyAdhikArAdapkAyarUpasya lavaNodadheH svarUpamAha Oatra mUle 'kasaTTiya' tti dRzyate, asyA artha: TIkAkAreNa kaTTa' iti kRtaH, kaTTazca lohAdinAM malaH, yo bhASAyAM kATa' zabdena khyAtaH bhagavatyavacUAM tu kasaTTiyA' sthAne 'sakaddikA'(?) dRzyate arthazcAsya TIkAkAravat 'ka' iti kRtaH, ayamevArthaH susaMgato'tra, tathApi kecit kasapaTTikA kasaTTiyA- ityetayoH sodharmyamavalokya kaTTa - ityarthe SakArapakArAvAropya kasapaTTa- iti lapanti / bhASAyAM kasoTI' zabdena pASANavizeSaH / P Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 358 // 19 lavaNeNaM bhaMte! samudde kevatiyaM cakkAvAlavikkhaMbheNaM pa0?, evaM neyavvaM jAva logaTTitI logANubhAve, sevaM bhaMte! 2tti bhagavaM jAva vihri||suutrm 182 / / paJcamazate dvitiiyH||5-2|| lavaNe Na mityAdi, evaM NeyavvaM ti, uktAbhilApAnuguNatayA netavyaM jIvAbhigamoktaM lavaNasamudrasUtram, kimantamityAha jAva loge tyAdi, taccedaM kevaiyaM parikkheveNaM?, goyamA! do joyaNasayasahassAI cakkavAlavikkhaMbheNaM paNNarasa sayasahassAI ekkAsIya ca sahassAI sayaM ca iguNayAlaM kiMcivisesUNaM pari0 pa0 ityAdi, etasya cAnte kamhA NaM bhaMte! la samudde jaMbUddIvaM 2 no uvvIleI tyAdau prazne goyamA! jaMbUddIve 2 bharaheravaesu vAsesu arahaMtA cakkavaTTI tyAderuttaragranthasyAnte logaTThiI tyAdi draSTavyamiti // 182 // paJcamazate dvitiiyH||5-2|| 5zatake uddezaka:2 vaayurdhikaarH| sUtram 182 lavaNasamudrasya cakravAlaviSkambha praznAH / uddezaka:3 jaaligrnthikaa'dhikaarH| sUtram 183 jAligranthikAdRSTAntena ekasamaye vyAyurvedana anyayUthika prazrAH / ||pnycmshtke tRtiiyoddeshkH|| anantaroktaM lavaNasamudrAdikaM satyaM samyagjJAnipratipAditatvAt, mithyAjJAnipratipAditaM tvasatyamapi syAditi darzayaMstRtIyoddezakasyAdisUtramidamAha 1aNNautthiyA NaM bhaMte! evamAtikkhaMti bhA0pa0 evaM pa0 se jahAnAmae jAlagaMThiyA siyA ANupuvvi gahiyA aNaMtaragaDhiyA paraMparagaDhiyA annamannagaDhiyA annamannaguruyattAe annamannabhAriyattAe annamannaguruyasaMbhAriyattAe aNNamaNNaghaDatAe jAva ciTuMti, evAmeva bahUNaMjIvANaMbahUsu AjAtisayasahassesubahUI AuyasahassAI ANupuvviMgaDhiyAIjAva ciTuMti, egevi yaNaMjIve egeNaM samaeNaM do AuyAiMpaDisaMvedayati, taMjahA- ihabhaviyAuyaMca parabhaviyAuyaMca, jaMsamayaM ihabhavi0 paDisaMvedeitaM samayaM parabhavi0 8 // 358 // Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 359 // 5 zatake uddezaka:3 jaaligrnthikaa'dhikaarH| sUtram 183 jAligranthikAdRSTAntena ekasamaye vyAyurvedana anyayUthika prazrAH / paDisaMvedei jAva se kahameyaM bhaMte! evaM ?, goyamA! jannaM te annautthitA taM ceva jAva parabhaviyAuyaMca, je te evamAhaMsutaM micchA, ahaM puNa goyamA! evamAtikkhAmi jAva parUvemi jahA nAmae jAla gaMThiyA siyA jAva annamannaghaDatAe ciTuMti, evAmeva egamegassa jIvassa bahUhiM AjAtisahassehiM bahUI AuyasahassAiM ANupuvviMgaDhiyAiM jAva ciTuMti, egevi ya NaM jIve egeNaM samaeNaM egaM AuyaM paDisaM0, taMjahA- ihabhavi0 vA parabhavi0 vA, jaM samayaM ihabhavi0 paDisaM0 no taM samayaM para0 paDisaM jaM samayaM pa0 no taM samayaM ihabhavi0 paDi0, ihabhaviyAuyassa paDisaMveyaNAe no parabhavi0 paDisaM0 parabhaviyAuyassa paDisaMveyaNAe no ihabhavi0 paDisaM0, evaM khalu ege jIve egeNaM samaeNaM egaM AuyaM paDi0 taMjahA- ihabha0 vA parabha0 vA / / sUtram 183 // annautthiyANa mityAdi, jAlagaMThiya tti jAlaM matsyabandhanaMtasyeva granthayo yasyAMsAjAlagranthikAjAlikA, kiMsvarUpA sA? ityAha, ANupulviMgaDhiya tti, AnupUrvyA paripATyA grathitA gumphitA AdhucitagranthInAmAdau vidhAnAdantocitAnAM krameNAnta eva karaNAt, etadeva prapaJcayannAha, anaMtaragaDhiya tti prathamagranthInAmanantaraM vyavasthApitairgranthibhiH saha grathitA'nantaragrathitA, evaM paramparairvyavahitaiH saha grathitA paramparagrathitA, kimuktaM bhavati? annamannagaDhiya tti anyo'nyaM paraspareNa, ekena granthinA sahAnyo granthiranyena ca sahAnya ityevaM grathitA'nyo'nyagrathitA, evaMca, annamannagaruyattAe tti, anyo'nyena granthanAdgurukatA vistIrNatA'nyo'nyagurukatA tayA, annamanabhAriyattAe tti, anyo'nyasya yo bhAraH sa vidyate yatra tadanyo'nyabhArikaMtadbhAvastattA tayA, etasyaiva pratyekoktArthadvayasya saMyojanena tayoreva prakarSamabhidhAtumAha, annamannaguruyasaMbhAriyattAe tti, anyo'nyena gurukaM yatsambhArikaMca tattathA tadbhAvastattA tayA, annamannaghaDatAe tti, anyo'nyaM ghaTA, samudAyaracanA yatra tadanyo'nyaghaTaM tadbhAvastattA tayA ciTThai tti, Aste, iti dRSTAnto'tha dAntika ucyata evAmeva tti, anenaiva nyAyena bahUnAM jIvAnAM sambandhIni bahUsu Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 360 // sAyuSko praznAH / AjAisahassesutti, anekeSu devAdijanmasu pratijIvaM kramapravRtteSvadhikaraNabhUteSu bahUnyAyuSkasahasrANi tatsvAmijIvAnAmA- 5 zatake uddezakaH3 jAtInAMca bahuzatasahasrasaGgayatvAt, AnupUrvAgrathitAnItyAdi pUrvavadvyAkhyeyaMnavaramiha bhArikatvaM karmapudgalApekSayA vaacym|| jAligranthiathaiteSAmAyuSAM ko vedanavidhiH? ityAha, egeviye tyAdi, eko'picajIva AstAmanekaH, ekena samayenetyAdi prathamazatakavat, kaa'dhikaarH| (paM05) atrottaraM je te evamAhaMsvi tyAdi, mithyAtvaM caiSAmevam, yAni hi bahUnAM jIvAnAMbahUnyAyUMSi jAlagranthikAvattiSThanti / sUtram 184 nairayikAdInAM tAni yathAsvaM jIvapradezeSusaMbaddhAnisyurasaMbaddhAnivA?, yadisaMbaddhAni tadA kathaM bhinnabhinnajIvasthitAnAM teSAMjAlagranthikA tpattyAdi kalpanA kalpayituMzakyA?, tathApi tatkalpane jIvAnAmapi jAla granthikAkalpatvaM syAttatsaMbaddhatvAt, tathA ca sarvajIvAnAM sarvAyuHsaMvedanena sarvabhavabhavanaprasaGga iti, atha jIvAnAmasaMbaddhAnyAyUMSi tadA tadvazAddevAdijanmeti na syAdasaMbaddhatvAdeveti, yaccoktameko jIva ekena samayena dve AyuSI vedayati tadapi mithyA, AyurdvayasaMvedane yugapadbhavadvayaprasaGgAditi / ahaM puNa goyame tyAdi, iha pakSe jAlagranthikA saGkalikAmAtram, egamegasse tyAdi, ekaikasya jIvasya na tu bahUnA bahudhA''jAtisahasreSu kramavRttiSvatItakAlikeSu tatkAlApekSayA satsu bahUnyAyuH sahasrANyatItAni vartamAnabhavAntAnyanyabhavikamanyabhavikena pratibaddhamityevaM sarvANi parasparaM pratibaddhAni bhavanti na punarekabhava eva bahUni, ihabhaviyAuyaM vatti vartamAnabhavAyuH parabhaviyAuyaM vatti parabhavaprAyogyaM yadvarttamAnabhave nibaddhaM tacca parabhavagato yadA vedayati tadA vyapadizyate parabhaviyAuyaM vatti // 183 // aayuH| prastAvAdidamAha, 2jIveNaM bhaMte! je bhavie neraiesu uvavajjittae se NaM bhaMte! kiM sAue saMkamai nirAue saMkamai?, goyamA! sA0 saM0 no nirAue sN0|3sennN bhaMte! Aue kahiM kaDe? kahiM samA0?,goyamA! purime bhave kaDe purime bhavesamAiNNe, evaM jAva vemANiyANaM dNddo| // 360 // Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 / / 361 // 888888888888800000008380008 4 se nUNaM bhaMte! je jaM bhavie joNiM uvavajjittae se tamAuyaM pakarei, taMjahA- neraiyAuyaM vA jAva devAuyaM vA?, haMtA goyamA! je 5 zatake uddezaka:3 jaMbhavie joNiM uva0 se tamAuyaM paka0, taMjahA- nera0 vA tiri0 maNu devAuyaM vA, neraiyAuyaM pakaremANe sattavihaM paka0, taMjahA jAligranthirayaNappabhApuDhavinera vA jAva ahesattamApuDhavineraiyAuyaMvA, tirikkhajoNiyAuyaMpakaremANe paMcavihaM paka0, taMjahA- egidiya kaa'dhikaarH| sUtram 184 tirikkhajoNiyAuyaMvA, bhedo savvo bhANiyavvo, maNussAuyaM duvihaM, devAuyaM cauvvihaM, sevaM bhaMte! 2! / / sUtram 184 // paJcamazate nairayikAdInAM sA''yuSkotRtIyoddezakaH / / 5-3 // tpattyAdi praznAH / 2 jIve Na mityAdi, se NaM bhaMte tti, atha tadbhadanta! 3 kahiM kaDe tti kva bhave baddhaM samAiNNe tti samAcaritaM taddhetusamAcaraNAt, uddezaka:4 4 je jaM bhavie joNiM vavajjittae tti vibhaktipariNAmAdyo yasyA yonAvutpattuM yogya ityarthaH, maNussAuyaM duvihaM ti saMmUrchimagarbha shbdaadhikaarH| sUtram 185 vyutkrAntikabhedAvidhA devAuyaM cauvvihaM ti bhavanapatyAdibhedAditi // 184 // paJcamazate tRtiiyH||5-3|| chadmasthasya kevalinazca zaGkhAdInAM spRssttaa''raadgt||pnycmshtke cturthoddeshkH|| zabdazravaNa jJAnAdi prshnaaH| anantaroddezake'nyayUthikachadmasthamanuSyavaktavyatoktA, caturthe tu manuSyANAM chadmasthAnAM kevalinAMca prAyaH socyata ityevaM-- kevalinaH saMbandhasyAsyedamAdisUtram |sarvagatazabda jJAnAdi prshnaaH| 1chaumatthe NaM bhaMte! maNusse AuDijjamANAiMsaddAiMsuNei, taMjahA-saMkhasahANi vA siMgasa saMkhiyasa. kharamuhisa0 poyAsa0 // 361 // paripiriyAsa. paNavasa0 paDahasa0 bhaMbhAsa horaMbhasa0 bherisadANivA jhallarisa duMduhisa tayANivA vitayANi ghaNANivA jhusirANi vA?, haMtA goyamA! chaumatthe NaMmaNUse AuDijamANAiMsaddAiMsuNei, taMjahA-saMkhasaddANi vA jAva jhusirANi vaa|2 tAI bhaMte! kiM Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatya zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 362 // puTThAI suNei? apuTThAI su?, goyamA! puTThAI su0 no apuTThAI su0, jAva niyamA chaddisiM su0 / 3 chaumatthe NaM bhaMte! maNusse kiM AragayAiMsaddAiMsuNei? pAragayAiMsa* su0?, goyamA! AragayAiMsa0 su0 no pAragayAiMsa0 su0| 4 jahANaMbhaMte! chaumatthemaNusse AragayAiM saddAiM suNei, no pAragayAiM sa0 su0, tahA NaM bhate! kevalI maNusse kiM AragayAiMsa su0, no pAragayAiMsa0 su0?, goyamA! kevalI NaM AragayaM vA pAragayaM vA savvadUramUlamaNaMtiyaM sadaM jANei pAsei, 5 se keNaTeNaM taM ceva kevalI NaM AragayaM vA pAragayaMvA jAva pA0?, goyamA! kevalI NaMpuracchimeNaM miyaMpijANai amiyaM pijA evaM dAhiNeNaM paJcatthimeNaM uttareNaM ujhe ahe miyaMpijA0 amiyaMpijA0 savvaMjA kevalIsavvaMpA0 kevalI savvao jA. pA0, savvakAlaM jA0 pA0 savvabhAve jA0 kevalI savvabhAve pA0 kevlii|| aNaMte nANe kevalissa aNaMte daMsaNe kevalissa nivvuDe nANe kevalissa nivvuDe daMsaNe kevalissa se teNaTeNaM jAva paasi||suutrm 185 // 1chaumattheNa mityAdi, AuDijjamANAiMti 'juDa bandhana' itivacanAd, AjoDyamAnebhya AsaMbadhyamAnebhyomukhahastadaNDAdinA saha zaGkhapaTahajhallaryAdibhyo vAdyavizeSebhya AkuTyamAnebhyo vA, ebhya eva ye jAtAHzabdAsta AjoDyamAnA AkuTyamAnA eva vocyante'tastAnAjoDyamAnAnAkuTyamAnAn vAzabdAn zRNoti, iha ca prAkRtatvena zabdazabdasya napuMsakanirdezaH, athavA AuDijjamANAI ti, AkuTyamAnAni paraspareNAbhihanyAmAnAni saddAI ti zabdAni zabdadravyANi zaGkhAdayaH pratItAH, navaraM saMkhiya tti zaTikA hrasvaH zaGkhaH, kharamuhi tti kAhalA, poyA mahatI kAhalA, paripiriya tti kolikapuTakAvanaddhamukho vAdyavizeSaH paNava tti bhANDapaTaho laghupaTaho vA tadanyastu paTaha iti, bhaMbha tti DhakkA, horaMbha tti rUDhigamyA, bheri tti mahADhakkA, jhallari tti valayAkAro vAdyavizeSaH, duMduhi tti devavAdyavizeSaH, athoktAnuktasaGgrahadvAreNAha tatANi ve tyAdi, tatAni 5zatake uddezakaH4 shbdaadhikaarH| sUtram 185 chadmasthasya kevalinazca zaGkhAdInAM spRSTA''rAdatazabdazravaNajJAnAdi praznAH / kevalinaH sarvagatazabdajJAnAdi praznA : / Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 363 // 5 zatake | uddezaka:4 |shbdaadhikaarH| | sUtram 186 chadmasthakevalino syiotsukatAniMdrA tatkAraNa tatkarmabandhAdi praznAH / vINAdivAdyAni tajanitazabdA api tatAH, evamanyadapi padatrayam, navaramayaM vizeSastatAdInAm, tataM vINAdikaM jJeyaM, vitataM paTahAdikam / ghanaM tu kAzyatAlAdi, vaMzAdi zuSiraM matam ||1||iti / 2 puTThAI suNeI tyAdi tu prathamazata AhArAdhikAravadavaseyamiti / 3 AragayAiMti, ArAdbhAgasthitAnindriyagocaramAgatAnityarthaH, pAragayAiMti, indriyaviSayAtparato'vasthitAniti, 4 savvadUramUlamaNaMtiyaM ti sarvathA dUraM viprakRSTaM mUlaM ca nikaTaM sarvadUramUlaM tadyogAcchabdo'pi sarvadUramUlo'tastam, atyarthaM dUravartinamatyantAsannaMcetyarthaH, antikamAsannaM tanniSedhAdanantikam, naJo'lpArthatvAnnAtyantamantikamadUrAsannamityarthaH, tadyogAcchabdo'pyanantiko'tastam, athavA savva tti, anena savvao samaMte tyupalakSitam, dUramUlaM ti, anAdikamitihRdayam, aNaMtiyaM ti, anantikamityarthaH, 5 miyaMpitti parimANavadgarbhajamanuSyajIvadravyA(dItyA)di, amiyaMpitti, anantamasaGkhyeyaM vA vanaspatipRthivIjIvadravyAdi savvaM jANaI tyAdi dravyAdyapekSayoktam / atha kasmAt sarvaM jAnAti kevalItyAdhucyate? ityata Aha aNaMta ityAdi, anantaM jJAnamanantArthaviSayatvAt, tathA nivvuDe nANe kevalissa tti nirvRtaM nirAvaraNaM jJAnaM kevalinaH kSAyikatvAicchuddhamityarthaH, vAcanAntare tu nivvuDe vitimire visuddhe tti vizeSaNatrayaM jJAnadarzanayorabhidhIyate, tatra ca nirvRttaM niSThAgataM vitimiraM kSINAvaraNamata eva vizuddhamiti // 185 // atha punarapi chadmasthamanuSyamevAzrityAha, 6chaumatthe NaM bhaMte! (maNusse) haseja vA ussuyAeja vA?,haMtA haseja vA ussuyAeja vA, 7 jahANaM bhaMte! chaumatthe maNusse haseja jAva ussu0 tahANaM kevalIvi haseja vA ussuyA0 vA?, goyamA! no iNaDhe samaDhe, 8 se keNa bhaMte! jAva no NaMtahA kevalI hasejja vA jAva ussuyA0 vA?, goyamA! jaNaM jIvA carittamohaNijjassakammassa udaeNaM hasaMti vA ussuyAyati vAseNaM kevalissa natthi, se teNaTeNaM jAva no NaM tahA ke haseja vA ussuyA0 vA / 9 jIveNaM bhaMte! hasamANe vA ussuyamANe vA kai kammapayaDIo baMdhai?, // 363 // Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 364 // | chadmastha praznAH / goyamA! sattavihabaMdhae vA aTThavihabaM0 vA evaM jAvavemANie, pohattiehiM jIvegiMdiyavajjo tiybhNgo||10 chaumatthe NaM bhaMte! maNUse 5 zatake niddA0 vA payalA. vA!, haMtA nidAeja vA payalAeja vA, jahA haseja vA tahA navaraM darisaNAvaraNijjassa kammassa udaeNaM nihAyaMti uddezaka:4 shbdaadhikaarH| vA payalAyaMti vA, seNaM kevalissa natthi, annaM taM cev| 11 jIveNaM bhaMte! niddAyamANe vA payalAyamANe vA kati kammapayaDIo sUtram 186 baMdhai?, goyamA! sattavihabaM0 vA aTThavihabaM0 vA, evaM jAva vemANie, pohattiesujIvegiMdiyavajjo tiybhNgo|suutrm 186 // | kevalino 6-7 chaumatthe tyAdi, ussuyAejatti, anutsuka utsuko bhavedutsukAyeta, viSayAdAnaM pratyautsukyaM kuryAdityarthaH, 8 jannaMjIva / | hAsyotsukatA niMdrA tatkAraNa tti yasmAt kAraNAjIvaH se NaM kevalissa natthi tti tatpunazcAritramohanIyaM karma kevalino nAstItyarthaH, 9 evaM jAva vemANie | tatkarmabandhAdi tti, evamiti jIvAbhilApavannArakAdirdaNDako vAcyo yAvadvaimAnika iti, sa caivaM neraie NaM bhaMte! hasamANe vA ussuyamANe vA kai kammapayaDIo baMdhai?, goyamA! sattavihabaMdhae vA aTThavihabaMdhae vetyAdi, iha ca pRthivyAdInAM hAsaH prAgbhavikatatpariNAmAdavaseya iti, pohattiehiM ti pRthaktvasUtreSu bahuvacanasUtreSu jIvA NaM bhaMte! hasamANA vA ussuyamANA vA kai kammapayaDIo baMdhati?, goyamA! sattavihabaMdhagAvi aTThavihabaMdhagAvI tyAdiSu jIvegidie tyAdijIvapadamekendriyapadAni ca pRthivyAdIni varjayitvAnyeSvekonaviMzatau nArakAdipadeSu trikabhaGgo bhaGgatrayaM vAcyam, yato jIvapade pRthivyAdipadeSu ca bahutvAjIvAnAM saptavidhabandhakAzvASTavidhabandhakAzcetyevameka eva bhaGgako labhyate, nArakAdiSu tu trayaM tathAhi, sarva eva saptavidhabandhakAH syurityekaH 1, athavA saptavidhabandhakAzcASTavidhabandhakazcetyevaM dvitIyaH 2, athavA saptavidhabandhakAzcASTavidhabandhakAzcetyevaM tRtIyaH 3 iti / atraiva chadmasthakevalyadhikAra idamaparamAha chaumatthe tyAdi, NihAejjavatti nidrAM sukhapratibodhalakSaNAM kuryAnnidrAyeta payalAeja vatti pracalAmUrddhasthitanidrAkaraNalakSaNAM kuryAt pracalAyet // 186 // kevalyadhikArAtkevalino mahAvIrasya saMvidhAnaka // 364 // Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 / / 365 // 5 zatake uddezaka:4 shbdaadhikaarH| sUtram 187 hariNaigameSegarbhAdhonisaMharaNachavicchedavibAdhAdi praznAH / mAzrityedamAha, 12 harINaMbhaMte! hariNegamesI sakkadUe itthIgabbhaM saMharaNamANe kiMgabbhAogabbhaMsAharai 1 gabbhAojoNiM sAharai 2 joNIo ganbhaM sAharai 3 joNIo joNiM sAharai 4?, goyamA! no gambhAo ganbhaMsAharai no gabbhAo joNi sAharai no joNIo joNiM sAharai parAmusiya 2 avvAbAheNaM avvAbAhaM joNIo gabbhaM sAharai // 13 pabhUNaM bhaMte! hariNegamesI sakkassa NaM dUe itthIganbhaM nahasiraMsi vA romakUvaMsi vA sAharittae vA nIharittae vA?, haMtA pabhU, no cevaNaM tassa gabbhassa kiMcivi AbAhaM vA vibAhaM vA upyAejA chavicchedaM puNa karejA, esuhamaMca NaM sAharija vA nIharija vA / / sUtram 187 // 12 harI tyAdi, iha ca yadyapi mahAvIrasaMvidhAnAbhidhAyakaM padaM na dRzyate tathA'pi harinaigameSIti vacanAttadevAnumIyate, harinaigameSiNA bhagavato garbhAntare nayanAt, yadi punaH sAmAnyato garbhaharaNavivakSAbhaviSyattadA deve NaM bhaMte! ityavakSyaditi, tatra haririndraH tatsambandhitvAddharinaigameSIti nAma, sakkadUe tti zakradUtaH zakrAdezakArI padAtyanIkAdhipatiryena zakrAdezAdbhagavAn mahAvIro devAnandAgarbhAtrizalAgarbhe saMhRta iti, itthIgabbhaM ti striyAH sambandhI garbhaH sajIvapudgalapiNDakaH strIgarbhastaM saMharemANe tti, anyatra nayan, iha caturbhaGgikA, tatra garbhAd garbhAzayAdavadheH, garbhaM garbhAzayAntaraM saMharati pravezayati garbha sajIvapudgalapiNDalakSaNamiti prakRtamityekaH 1, tathA garbhAdavadheryoni garbha nirgamadvAraM saMharati yonyodarAntaraM pravezayatItyarthaH 2, tathA yonIto yonidvAreNa garbha saMharati garbhAzayaM pravezayatItyarthaH 3, tathA yonIto yoneH sakAzAdyoni saMharati nayati yonyodarAniSkAzya yonidvAreNaivodarAntaraM pravezayatItyarthaH 4, eteSu zeSaniSedhena tRtIyamanujAnannAha parAmusie ityAdi, parAmRzya 2 tathAvidhakaraNavyApAreNa saMspRzya 2 strIgarbhamavyAbAdhamavyAbAdhena sukhaMsukhenetyarthaH, yonIto yonidvAreNa niSkAzya garbha Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 / / 366 // garbhAzayaM saMharati garbhamiti prakRtam, yacceha yonIto nirgamanaM strIgarbhasyoktaM tallokavyavahArAnuvartanAt, tathAhi-niSpanno'niSpanno vA garbhaH svabhAvAdyonyaiva nirgacchatIti // 13 ayaM ca tasya garbhasaMharaNe AcAra uktaH, atha tatsAmarthya darzayannAha pabhU Na mityAdi, nahasiraMsi tti nakhAgre, sAharittae tti saMhartuM pravezayituM, nIharittae tti vibhaktipariNAmena nakhaziraso romakUpAdvA nihartuM niSkAzayitum, AbAhaM ti, ISadbAdhAm, vibAhaM ti viziSTabAdhAm, chavicchedaM ti zarIracchedaM punaH kuryAt, garbhasya hi chavicchedamakRtvA nakhAgrAdau pravezayitumazakyatvAt, esuhumaM caNaMti, itisUkSmamityevaM ladhviti ||187||anntrN mahAvIrasya sambandhi garbhAntarasaGkamaNalakSaNamAzcaryamuktam, atha tacchiSyasambandhi tadeva darzayitumAha (14) teNaM kAleNaM 2 samaNassa bha0 mahAvIrassa aMtevAsI aimutte NAmaM kumArasamaNe pagatibhaddae jAva viNIe, taeNaM se aimatte kumArasamaNe aNNayA kayAi mahAvuTThikAyaMsi nivayamANaMsi kakkhapaDiggaharayaharaNamAyAe bahiyA saMpaTThie vihArAe, tae NaM se aimutte kumArasa. vAhayaM vahamANaM pAsai rattA maTTiyAe pAliM baMdhai NAviyA me 2 nAvio vivaNAvamayaM paDiggahagaM udagaMsi kaTTa pavvAhamANe 2 abhiramai, taM ca therA addakkhu, jeNeva samaNe bhagavaM. mahAvIre teNeva uvAgacchaMti rattA evaM va0-14 evaM khalu devANuppiyANaM aMtevAsI atimutte NAmaM kumArasa0, se NaM bhaMte! atimutte kumArasa katihiM bhavagahaNehiM sijjhihiti jAva aMtaM karehiti?, ajjosamaNe bha0 ma0 te there evaM va0- evaM khalu ajo! mama aMtevAsI aimutte NAmaM kumArasa0 pagatibhaddae jAva viNIe seNaM aimutte kumArasa imeNaM ceva bhavaggahaNeNaM sijjhihiti jAva aMtaM karehiti, taMmANaM ajjo! tubbhe atimuttaM kumArasa hIleha niMdaha khiMsaha garahaha avamannaha, tubbhe NaM devANuppiyA! atimuttaM kumArasa0 agilAe saMgiNhaha agi0 uvagiNhaha agi0 bhatteNaM pANeNaM viNayeNaM veyAvaDiyaM kareha, aimatteNaM kumArasa0 aMtakare ceva aMtimasarIrieceva, taeNaM te therA bhagavaMto samaNeNaM bhagavayA 5 zatake uddezaka:4 shbdaadhikaarH| sUtram 188 udakanaukA pravAhayannatimuktakasya sthavirakRta hIlanA siddhi prazno vaiyaavRtyaadi| // 366 // Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 367 // ma0 evaM vuttA samANA samaNaMbha0ma0 vadaMti namasaMti aimuttaM kumArasa0 agi saMgiNhaMtitti jAvaveyAvaDiyaM kreNti||suutrm 188 // (14) teNa mityAdi, kumArasamaNe tti SaDvarSajAtasya tasya pravrajitatvAt, Aha ca chavvariso pavvaio niggaMthaM roiUNa pAvayaNaM ti, etadeva cAzcaryamiha,anyathA varSASTakAdArAnna pravrajyA syAditi, kakkhapaDiggaharayaharaNamAyAe tti kakSAyAM pratigrahakaMrajoharaNaM cAdAyetyarthaH NAviyA me tti naukA droNikA me mameyamiti vikalpayanniti gamyate nAvio viva nAvaM ti nAvika iva nauvAhaka iva nAvaM droNImayaM ti, asAvatimuktakamuniH pratigrahakaM pravAhayannabhiramate, evaM ca tasya ramaNakriyA bAlAvasthAbalAditi, addakkhu tti, adrAkSudRSTavantaH, 14 te ca tadIyAmatyantAnucitAM ceSTAM dRSTvA tamupahasanta iva bhagavantaM papracchuH, etadevAha, evaM khalvi tyAdi, hIleha tti jAtyAdhuddhaTTanataH, niMdaha tti manasA, khiMsaha tti janasamakSam, garahaha tti tatsamakSam, avamaNNaha tti taducitapratipattyakaraNena, paribhavaha tti kvacitpAThastatra paribhavaH samastapUrvoktapadAkaraNena, agilAe tti, aglAnyA'khedena saMgiNhaha tti saGgalIta svIkuruta, uvagiNhaha tti, upagRhNItopaSTambhaM kuruta, etadevAha veyAvaDiyaM ti vaiyAvRttyaM kurutAsyeti zeSaH, aMtakare caiva tti bhavacchedakaraH, sa ca dUratarabhave'pi syAdata Aha aMtimasarIrie ceva tti caramazarIra ityarthaH // 18 // yathA'yamatimuktako bhagavacchiSyo'ntimazarIro'bhavadevamanye'pi yAvantastacchiSyA antimazarIrAH saMvRttAstAvato darzayituM prastAvanAmAha (15) teNaM kAleNaM 2 mahAsukkAo kappAo mahAsaggAo mahAvimANAo do devA mahiDIyA jAva mahANubhAgA samaNassa bha0 mahAvIrassa aMtiyaM pAunbhUyA, taeNaM te devAsamaNaMbha0ma0 maNasA vaMdaMti nama0maNasAceva imaeyArUvaM vAgaraNaM pucchaMti-15 kati 0 pravacanoktamayaM rocayitvA yaH SaDvarSo'pi pravrajito nairgranthaM pravacanaM / 5zatake uddezaka:4 shbdaadhikaarH| sUtram 189 antevAsIsiddhisaMbaMdhI devayormanasA pRSTapraznasya bhagavataH mnsaivvyaakrnnm| zrIgautamasya tajjJAtumicchA devAbhyAM ythaasthitkthnm| gaha Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 368 // NaM bhaMte! devANuppiyANaM aMtevAsIsayAI sijjhihiMti jAva aMtaM karehiti?, taeNaMsamaNe bha0 mahAvIre tehiM devehiM maNasA puDhe tesiM devANaM ma0 ceva imaM etArUvaM vAgaraNaM vAgareti-evaM khalu devANu0! mama satta aMtevAsIsayAI sijjhihiMti jAva aMtaM karehiti, taeNaM te devA samaNeNaM 3 maNasA puDheNaM ma0 ceva imaM eyArUvaM vAgaraNaM vAgariyA samANA haTThatuTThA jAva hayahiyayA samaNaM bha0ma0va0 NamaM0 2ttA maNasAceva sussUsamANA NamaMsamANA abhimuhA jAva pajjuvAsaMti / teNaM kAleNaM 2 samaNassa 3 jeDhe aMtevAsI iMdabhUtI NAmaM aNa. jAva adUrasAmaMte uTuMjANUjAva viharati, taeNaM tassa bhagavao goyamassa jhANaMtariyAe vaTTamANassa imeyArUve ajjhathie jAva samuppajjitthA, evaM khalu do devA mahiddIyA jAva mahANubhAgA samaNassa 3 aMtiyaM pAunbhUyA taM nokhalu ahaM te deve jANAmi kayarAo kappAovAsaggAo vA vimANAo kassa vA atthassa aTThAe ihaM havvamAgayA?, taMgacchAmiNaM bhagavaMma vaMdAmiNamaM0 jAva paJju0 imAiMca NaM eyArUvAI vAgaraNAiM pucchissAmitti kaTu evaM saMpeheti rattA uTThAe uTTeti rattA jeNeva samaNe 3 jAva paJju0, goyamAdisamaNe bhagavaMma0 bhagavaMgoyamaM evaMva0-se NUNaM tava goyamA! jhANaMtariyAe vaTTamANassa imeyArUve ajjhathie jAvajeNeva mama aMtie te. havvamAgae se NUNaM goyamA! atthe samatthe?, haMtA asthi, taM gacchAhiNaM goyamA! ete ceva devA imAI eyArUvAI vAgaraNAIvAgarehiMti, taeNaM bhagavaM goyame samaNeNaM bha0 mahAvIreNaM abbhaNunnAe samANe samaNaM3vaM0 NamaM0 2ttAjeNeva te devA teNeva pahArettha gamaNAe, tae NaM te devA bhagavaM goyamaM paJjuvAsa(ena)mANaM pAsaMti rattA haTThA jAva hayahiyayA khippAmeva abbhuTTeti rattA khippAmeva paccuvAgacchaMti rattA jeNeva bhagavaMgoyame teNeva uvAgacchaMti rattA jAvaNamaMsittA evaM va0- evaM khalu bhaMte! amhe mahAsukkAto kappAto mahAsaggAto mahAvimANAo do devA mahiddIyA jAva pAunbhUtA taeNaM amhe samaNaM bha0 ma0 vaMdAmoNamaMsAmo rattA maNasA ceva imAI eyArUvAiMvAgaraNAI pucchAmo-kati NaM bhaMte! devANuppiyANaM aMtevAsIsayAI sijjhihiMti jAva aMtaM karehiti?, taeNaM 5 zatake uddezakaH 4 shbdaadhikaarH| sUtram 189 antevAsIsiddhisaMbaMdhI devayormanasA pRSTapraznasya bhagavataH mnsaivvyaakrnnm| zrIgautamasya tajjJAtumicchA devAbhyAM ythaasthitkthnm| // 368 // Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 369 // samaNe bha0 ma0 amhehiM maNasA puDhe amhaM ma0 ceva imaM eyArUvaM vAgaraNaM vAgareti- evaM khalu devANu mama satta aMtevAsIsayAIjAva aMtaM karehiti, tae NaM amhe samaNeNaM bha0 mahA0ma0 ceva puDheNaM ma0 ceva imaM eyArUvaM vAgaraNaM vAgariyA samANA samaNaM bha0 mahA0 vaMdAmo nama0 rattA jAva paJjuvAsAmottika? bhagavaM gotamaM vaM0 nama0 rattA jAmeva disiM pAu0 tAmeva disiMpa0 / / sUtram 189 / / 15 teNa mityAdi, mahAzukrAtsaptamadevalokAt, jhANaMtariyAe tti, antarasya vicchedasya karaNamantarikA dhyAnasyAntarikA dhyAnAntarikA''rabdhadhyAnasya samAptirapUrvasyAnArambhaNamityartho'tastasyAM vartamAnasya, kappAo tti devalokAtsaggAo tti svargAda, devalokadezAtprastaTAdityarthaH, vimANAo tti prastaTaikadezAditi, vAgaraNAI tivyAkriyanta iti vyAkaraNAH praznArthA adhikRtA eva klpvimaanaadilkssnnaaH||189|| devaprastAvAdidamAha 16bhaMtetti bhagavaMgoyamesamaNaMjAva evaMva0-devANaM bhaMte! saMjayAti vattavvaM siyA?, goyamA! No tiNaTesamaTe, abbhakkhANameyaM, 17 devANaMbhaMte! asaMjatAti vattavvaM siyA?, goyamA! No tiNaDhe0, NiharavayaNameyaM, 18 devANaMbhaMte! saMjayAsaMjayAti va siyA?, goyamA! No ti0 sa0, asabbhUyameyaM devANaM, 19 se kiM khAtiNaMbhaMte! devAtiva0 siyA?,goyamA! devANaM nosaMjayAti va siyA ||suutrm 190 // 20 devANaM bhaMte! kayarAe bhAsAe bhAsaMti?, kayarA vA bhAsA bhAsijjamANI visissati?, goyamA! devANaM addhamAgahAe bhAsAe bhAsaMti, sA viyaNaM addhamAgahA bhAsA bhAsinjamANI visissati // sUtram 191 / / 16 devA Na mityAdi, 19 se kiM khAi NaM bhaMte! devAi vattavvaM siya tti se, ityathArthaH kimiti praznArthaH, NaM vAkyAlaGkArArthaH, 5 zatake uddezakaH 4 shbdaadhikaarH| sUtram 189 antevAsIsiddhisaMbaMdhI devayormanasA pRSTapraznasya bhagavata: mnsevvyaakrnnm| zrIgautamasya tajjJAtumicchA devAbhyAM ythaasthitkthnm| sUtram 190-191 devasya saMyatAsaMyatAdidevabhASAdi praznAH / // 369 // Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM |zrIabhayavRttiyutam bhAga-1 // 370 // devA iti yadvastu tadvaktavyaM syaaditi| nosaMjayAi vattavvaM siya tti nosaMyatA ityetadvaktavyaM syAt, asaMyatazabdaparyAyatve'pi nosaMyatazabdasyAniSThuravacanatvAnmRtazabdApekSayA paralokIbhUtazabdavaditi // 19 // 20 devAdhikArAdevedamAha devA Na mityAdi visissai tti viziSyate viziSTo bhavatItyarthaH,addhamAgaha tti bhASA kila SaDvidhA bhavati, yadAha prAkRtasaMskRtamAgadhapizAcabhASA ca saurasenI c| SaSTho'tra bhUribhedo deshvishessaadpbhrNshH||1|| tatra mAgadhabhASAlakSaNaM kiJcitkiJciccaprAkRtabhASAlakSaNaM yasyAmasti sArddhamAgadhyeti vyutpattyA'rddhamAgadhIti // 191 // kevalichadmasthasya vaktavyatAprastAva evedamAha, 21 kevalINaM bhaMte! aMtakaraM vA aMtimasarIriyaM vA jANati pAsai?, haMtA! goyamA! jA0 pA0 / 22 jahANaM bhaMte! kevalI aMtakaraM vA aMtimasarIriyaM vA jA. pA. tahA NaM chaumatthevi aMtakaraM vA aMtimasa0 vA jA0 pA0?, goyamA! No tiNaDhe samaDhe, soccA jA. pA0, pamANato vA, 23 se kiMtaM socANaM?, soccA NaM kevalissavA kevalisAvayassa vA ke sAviyAe vA ke uvAsagassa vA ke0uvAsiyAe vA tappakkhiyassavA tappakkhiyasAvagassa vA tappakkhiyasAviyAe vA tappakkhiyauvAsagassa vA tappakkhiyauvAsiyAe vA se tNsocaa|suutrm 192 // 24 se kiMtaMpamANe?,2 pamANe cauvvihe paNNatte, taMjahA-paccakkhe aNumANe ovamme Agame , jahA aNuogaddAre tahANeyavvaM pamANaM jAva teNa paraM no attAgame no aNaMtarAgame paraMparAgame // sUtram 193 // OmagahaddhavisayabhAsAnibaddhaM addhamAgaha, ahavA aTThArasadesIbhAsAniyataM addhamAgadhaM (nizItha cUrNi-Arya zrI jindaasmhttrjii)| zaurasenyA adUratvAd, iyameva ardhamAgadhI ('prAkRta sarvasva' - maharSi maarknnddey)| |5zatake uddezaka:4 shbdaadhikaarH| sUtram 192 kevalIchadyasthI aMtakaraM jAnAtyAdi praznAH / sUtram 193 pramANabheda praznA: // 370 // Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 371 // 25 kevalINaM bhaMte! carimakammaMvA carimaNinjaraM vA jA0 pA0?, haMtA goyamA! jANati pAsati |jhaannN bhaMte! kevalI carimakamma vA jahANaM aMtakareNaM AlAvago tahA carimakammeNavi aparisesio nneyvvo||suutrm 194 // 26 kevalI NaM bhaMte! paNIyaM maNaM vA vaiMvA dhArejjA?, 27 haMtA dhArejjA, jahANaMbhaMte! kevalI paNIyaM maNaMvA vaIvA dhArejjAtaMNaM vemANiyA devA jANaMti pAsaMti?, goyamA! atthegatiyA jA0 pA0 atthegatiyA na jA na pA0, 28 se keNaTeNaM jAva Na jANa pA0?, goyamA! vemANiyA devA duvihA pa0, taMjahA- mAimicchAdiTThiuvavannagA ya amAisammadiTThiuva0 ya, tattha NaM je te mAimicchAdiTThI uva0 te na yANaMti na pA0, tattha NaM je te amAIsammadiTThIuva0 te NaM jA pA0, se keNa evaM vu0 amAIsammadiTThI jAva pA0?, goyamA! amAI sammadiTThI duvihA pa0- anaMtarovavannagA ya paraMparova0 ya, tattha aNaMtarova0 na jA0 paraMparova0 jA0, se keNa0 bhaMte ! evaM0 paraMparova0 jAva jA0?, goyamA! paraMparova0 duvihA pa0- pajattagA ya apajjattagA ya, pajjattA jA0 apajattA na jA0, evaM aNaMtaraparaMparapajjattaapanattA ya uvauttA aNuuvattA, tattha NaM je te uvauttA te jA0 pA0 se teNa taM ceva // sUtram 195 / / 29pabhUNaMbhaMte! aNuttarovavAiyA devA tatthagayA ceva samANA ihagaeNaM kevaliNA saddhiM AlAvaMvA saMlAvaMvA karettae?, haMtA pabhU, 30 se keNaTeNaM jAva pabhUNaM aNuttarovavAiyA devA jAva karettae?, goyamA! jaNNaM aNuttarova0 devA tatthagayA ceva samANA aTuMvA heDaMvA pasiNaM vA vAgaraNaM vA kAraNaM vA pucchaMti taMNaM ihagae kevalI aTuMvA jAva vAgaraNaMvA vAgareti se teNaTeNaM / 31 jannaM bhaMte! ihagae ceva kevalI aTuM vA jAva vAgareti taNNaM aNuttarova0 devA tatthagayA ceva samANA jA0 pA0?, haMtA! jA0 pA0, 32 se keNa jAva pA0?, goyamA! tesiMNa devANaM aNaMtAomaNodavvavaggaNAoladdhAo pattAo abhisamannAgayAo bhavaMti se teNa. jaNNaM ihagae kevalI jAva paa0||suutrm 196 // 5 zatake uddezakaH 4 shbdaadhikaarH| sUtram 194 kevalInazcaramanirjarAdi prshnH| sUtram 195 kevalinaH praNItamanadhAraNAdau vaimAnikajJAna praznAH / sUtram 196 kevlinaashaanuttraanaamaalaapaadiprshnaaH| // 371 // Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhayavRttiyutam bhAga-1 // 372 // 5 zatake uddezakaH 4 shbdaadhikaarH| sUtram 197 anuttarAnAmapa zAntamohAdi 33 aNuttarova0 NaM bhaMte! devA kiM udinamohA uvasaMtamohA khINamohA?, goyamA! no u0mo0 uva0mo0 No khINamo0 // sUtram 197 // 21 kevalI tyAdi, 22 yathA kevalI jAnAti tathA chadmastho na jAnAti, kathaJcitpunarjAnAtyapIti, etadeva darzayannAha soce tyAdi 23 kevalissa tti kevalino jinasyAyamantakaro bhaviSyatItyAdi vacanaM zrutvA jAnAtIti, kevalisAvagassa va tti jinasya samIpe yaH zravaNArthI san zRNoti tadvAkyAnyasau kevalizrAvakaH tasya vacanaM zrutvA jAnAti, sa hi kila jinasya samIpe vAkyAntarANi zRNvannayamantakaro bhaviSyatItyAdikamapi vAkyaM zRNuyAttatazca tadvacanazravaNAjAnAtIti, kevaliuvAsagassa tti kevalinamupAste yaH zravaNAnAkAGkSI tadupAsanamAtraparaH sannasau kevalyupAsakaH tasya vacaH zrutvA jAnAti, bhAvanA prAyaH prAgvat, tappakkhiyassa tti kevalipAkSikasya svayaMbuddhasyetyarthaH, iha ca zrutveti vacanena prakIrNakaM vacanamAtraM jJAnanimittatayAvaseyam, na tvAgamarUpaM tasya pramANagrahaNena gRhISyamANatvAditi // 192 // 24 pamANe tti pramIyate yenArthastatpramANaM pramitirvA pramANaM paccakkhe tti, akSaM jIvamakSANi vendriyANi prati gataM pratyakSam, aNumANe tti, anuliGgagrahaNasambandhasmaraNAdeH pazcAnmIyate'nenetyanumAnam, ovamme tti, upamIyate sadRzatayA gRhyate vastvanayetyupamA saivaupamyam, Agame tti, Agacchati gurupAramparyeNetyAgamaH, eSAM svarUpaM zAstralAghavArthamatidezata Aha jahe tyAdi, evaM caitatsvarUpam, dvividhaM pratyakSamindriyanoindriyabhedAt, tatrendriyapratyakSaM paJcadhA zrotrAdIndriyabhedAt, noindriyapratyakSaM tridhA, avadhyAdibhedAditi, trividhamanumAnam, pUrvavaccheSavadRSTasAdharmyavacceti, tatra pUrvavat pUrvopalabdhAsAdhAraNalakSaNAnmAtrAdi(deH) pramAtuH putrAdiparijJAnam, zeSavat, yatkAryAdiliGgAtparokSArthajJAnaM yathA mayUro'tra kekAyitAditi, dRSTasAdharmyavat, yathaikasya sAtabA // 372 // Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 / / 373 // 5zatake uddezakaH4 shbdaadhikaarH| sUtram 193 pramANabheda prshraaH| sUtram 194 kevlaanshvrmnirjraadiprshnH| sUtram 195 kArSApaNAderdarzanAdanye'pyevaMvidhA eveti pratipattirityAdi, aupamyaM yathA gaurgavayastathA, ityAdi,Agamastu dvidhA laukikalokottarabhedAt, tridhA vA sUtrArthobhayabhedAt, anyathA vA tridhA, AtmAgamAnantarAgamaparamparAgamabhedAt, tatrAtmAgamAdayosrthataH krameNa jinagaNadharatacchiSyApekSayA draSTavyAH, sUtratastu gaNadharatacchiSyapraziSyApekSayeti, etasya prakaraNasya sImAM kurvannAha jAve tyAdi, teNa paraM ti gaNadharaziSyANAM sUtrato'nantarAgamo'rthatastu paramparAgamaH tataH paraM prshissyaannaamityrthH|| 193 // 25 kevalItaraprastAva evedamaparamAha kevalINa mityAdi, caramakarma yacchailezIcaramasamaye'nubhUyate caramanirjarA tu yattato'nantarasamaye jIvapradezebhya:parizaTatIti // 194 // 26 paNIya nti praNItaM zubhatayA prakRSTaM dhArejja tti dhaaryedvyaapaaryedityrthH| 28 evaM aNaMtare tyAdi, asyAyamarthaH, yathA / vaimAnikA dvividhA uktAH,mAyimithyAdRSTInAMca jJAnaniSedhaH, evamamAyisamyagdRSTayo'nantaropapannaparamparopapannakabhedena dvidhA kevalinAsahAvAcyAH, anantaropapannakAnAMca jJAnaniSedhaH, tathA paramparopapannakA api paryAptakAparyAptakabhedena dvidhAvAcyAH,aparyAptakAnAM ca jJAnaniSedhaH, tathA paryAptakA upayuktAnupayuktabhedena dvidhA vAcyAH, anupayuktAnAM ca jJAnaniSedhazceti // 195 // / 29 vAcanAntare tvidaM sUtraM sAkSAdevopalabhyate, AlAvaM va tti sakRjalpaM saMlAvaM va tti muhurmuharjalpaM mAnasikameveti 32 laddhAo tti tadavadherviSayabhAvaM gatAH, pattAo tti tadavadhinA sAmAnyataH prAptAH paricchinnA ityarthaH, abhisamannAgayAo tti vizeSataH paricchinnAH, yatasteSAmavadhijJAnaM saMbhinnalokanADIviSayam, yacca lokanADIgrAhakaMtanmanovargaNAgrAhakaM bhavatyeva, yato yo'pilokasaGkhyeyabhAgaviSayo'vadhiH so'pi manodravyagrAhIyaHpunaHsaMbhinnalokanADIviSayo'sau kathaM manodravyagrAhI kevalinaH praNItamanadhAraNAdau vaimAnikajJAna praznAH / sUtramU 196 nurAnAmAlAdi prazrAH / sUtram 197 anurAnAmupUzAntamohAdi prazAH / // 373 // Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 374 // na bhaviSyati?, iSyate ca lokasaGkhyeyabhAgAvadhermanodravyagrAhitvam, yadAha saMkheja maNodavve bhAgo logapaliyassa boddhavvo | uddezaka:4 tti // 196 // shbdaadhikaarH| B33 anuttarasurAdhikArAdidamAha, anuttare tyAdi, udinnamoha tti, utkaTavedamohanIyAH, uvasaMtamoha tti, anutkaTavedamohanIyAH, sUtram paricAraNAyAH kathaJcidapyabhAvAt, natu sarvathopazAntamohAH, upazamazreNesteSAmabhAvAt, no khINamoha tti kSapakazreNyA / |198-199 abhAvAditi // 197 // pUrvatanasUtre kevalyadhikArAdidamAha, indriyajJAna eSyatkAle 34 kevalI NaM bhaMte! AyANehiM jA0 pA0?, goyamA! No tiNaDhe sa0, 35 se keNaTeNaM jAva kevalI NaM AyANehiM na jAna teSucaivAvapA0?, goyamA! kevalI NaM puracchimeNaM miyaM pijA0 amiyaM pijA jAva nivvuDe daMsaNe kevalissa se teNa0 // sUtram 198 // gAhanaH | taddhatvAdi 36 kevalI NaM bhaMte! assiM samayaMsi jesu AgAsapadesesu hatthaM vA pAyaM vA bAhuM vA uruM vA ogAhittANaM ciTThati pabhUNaM bhaMte! praznAH / kevalI seyakAlaMsivi tesu ceva AgAsapa0 hatthaM vA jAva ogAhittA NaM ciTThittae?, goyamA! No ti0 samaDhe 37 se keNa bhaMte! sUtram 200 caturdazapUrviNa jAva ke0 NaM assiM samayaMsijesu AgAsapa0 hatthaM vA jAva ciTThati NoNaM pabhUke0 seyakAlaMsivi tesuceva AgAsapaesesu hatthaM ghaTAderghaTavA jAva ciTThi?, goyamA! kevalissaNaM vIriyasajogasaddavvayAe calAI uvakaraNAiMbhavaMti, calovagaraNaTTayAe yaNaM ke0 assiM sahasrAderabhi nirvartanAdi samayaMsi jesu AgAsapa0 hatthaM vA jAva ciTThati NoNaM pabhUke0 seyakAlaMsivi tesu ceva jAva ciTThi0, se teNa jAva vu0- ke0 NaM prshraaH| assiM samayaMsi jAva citttthitte|suutrm 199 // 8 // 374 // ___38 pabhUNaM bhaMte! coddasapuvvI ghaDAo ghaDasahassaM paDAo paDasahassaM kaDAo 2 rahAo 2 chattAo 2 daMDAo 2 abhinivvade'ttA 0palyasya lokasya ca saGkhyabhAgo'vadhirmanodravyANi jAnAti / / (saMkhyeyamanodravye bhAgo lokapalyasya boddhavyaH) Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 zatake uddezakaH4 shbdaadhikaarH| sUtram 200 caturdazapUrviNa ghaTAderghaTasahasrAderabhinirvartanAdi prshraaH| zrIbhagavatyatA uvadaMsettae?, haMtA pabhU, 39 se keNatuNaM pabhUcoddasapuvvI jAva uvadaM?,goyamA! cauddasapuvvissaNaM aNaMtAIdavvAI ukkariyAbheeNaM zrIabhayavRttiyutam bhijjamANAI laddhAI pattAI abhisamannAgayAiM bhavaMti, se teNa jAva uvadaMsittae / sevaM bhaMte! 2 // sUtram 200||pnycmshte caturtha bhAga-1 uddeshH||5-4|| // 375 // 34 kevalI tyAdi, AyANehiM tyAdIyate gRhyate'rtha ebhirityAdAnAnIndriyANi, 35 tairna jAnAti kevlitvaat||198|| O 36 assiM samayaMsi tti, asmin vartamAne samaye ogAhittANaM ti, avagAhyA''kramya, seyakAlaMsivitti, eSyatkAle'pi 37 vIriyasajogasaddavvayAe tti vIrya vIryAntarAyakSayaprabhavAzakti tatpradhAnaMsayogaMmAnasAdivyApArayuktaM yatsadvidyamAnaM dravyaM jIvadravyaM tattathA, vIryasadbhAve'pi jIvadravyasya yogAnvinA calanaM na syAditi sayogazabdena sadvyaM vizeSitam, saditi vizeSaNaM ca tasya sadA sattA'vadhAraNArthamathavA svamAtmA tadrUpaM dravyaM svadravyaM tataH karmadhArayaH, athavA vIryapradhAnaH sayogo yogavAn vIryasayogaHsacAsausadravyazcamanaHprabhRtivargaNAyukto vIryasayogasavyastasya bhAvastattA tayA hetubhUtayA, calAiMti, asthirANyu vakaraNAI ti, aGgAni calovagaraNaTThayAe tti calopakaraNalakSaNo yo'rthastadbhAvazcalopakaraNArthatA tayA, cazabdaH punrrthH|| 199 // 38 kevalyadhikArAcchutakevalinamadhikRtyAha ghaDAo ghaDasahassaM ti ghaTAdavadherdhaTaM nizrAM kRtvA ghaTasahasramabhinivvaTTitte ti yogaH, abhinivvaTTittA (abhinivartya)vidhAya zrutasamutthalabdhivizeSeNopadarzayituM prabhuriti praznaH, 39 ukkariyAbheeNaM ti, (gra05000) iha pudgalAnAM bhedaH paJcadhA bhavati,khaNDAdibhedAt, tatra khaNDabhedaH khaNDazo yo bhavati loSTAderiva pratarabhedo'bhra 0 se kiM taM ukkariyA bhede? jaMNaM mUsANa vA, maMDUsANa vA, tilasiMgANa vA, mugNasiMgANa vA, eraMDabiyANa vA phUDittA ukkariyA bhede bhavati- se taM ukkariyA bhede| 375 // Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 376 // paTalAnAmiva cUrNikAbhedastilAdicUrNavat, anutaTikAbhedo'vaTataTabhedavat, utkArikAbheda eraNDabIjAnAmiveti, tatrotkA(ka)rikAbhedena bhidyamAnAni, laddhAiMti labdhivizeSAdvahaNaviSayatAMgatAni, pattAiMti tata evaM gRhItAni, abhisamannAgayAI ti ghaTAdirUpeNa pariNamayitumArabdhAni, tatastairghaTasahasrAdi nivartayati, AhArakazarIravat, nirvartya ca darzayati janAnAm, iha cotkArikA(ka)bhedagrahaNaMtadbhinnAnAmeva dravyANAM vivakSitaghaTAdiniSpAdanasAmarthyamasti nAnyeSAmitikRtveti // 20 // paJcamazate cturthH||5-4|| ||pnycmshtke pnycmoddeshkH|| anantaroddezake caturdazapUrvavido mahAnubhAvatoktA, sa ca mahAnubhAvatvAdeva chadmastho'pi setsyatIti kasyApyAzaGkA syAdatastadapanodAya paJcamoddezakasyedamAdisUtram, 1chaumatthe NaM bhaMte! maNUse tIyamaNaMtaM sAsayaM samayaM kevaleNaM saMjameNaM jahA paDhamasae cautthuddese AlAvagA tahA neyavvA jAva alamatthutti vattavvaM siyaa||suutrm 201 // 2 annautthiyA NaM bhaMte! evamAtikkhaMti jAva parUveMti savve pANA savve bhUyA savve jIvA savve sattA evaMbhUyaM vedaNaM vedeti se kahameyaM bhaMte! evaM?, goyamA! jaNNaM te annau0 evamAti. jAva vedeti je te evamAhaMsumicchA te evamA0, ahaM puNa goyamA! evamAti0 jAva parUvemi atthegaiyA pANA bhUyA jIvA sattA evaMbhUyaM vedaNaM ve0 atthe0 pANA bhUyA jIvA sattA anevaM0 vedaNaM vedeti, 3 se keNa0 atthe0? taM ceva uccAreyavvaM, goyamA! jeNaM pANA bhUyA jIvA sattA jahA kaDA kammA tahA vedaNaM ve0 te NaM pANA bhUyA jIvA |5zatake uddezaka:5 chdysthaadhikaarH| sUtram 201 chaasthaasiddhiprshnH| sUtram 202 nairayikAdinA mevaMbhUtAnevaMbhUtakarmavedanAdi praznAH / // 376 // Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5zatake uzaka:5 zrIbhagavatyatra zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 / / 377 // chvsthaadhikaarH| sUtram 202 bhUtakarma praznAH / sattA evaMbhUyaM vedaNaM ve0, je NaM pANA bhUyA jIvA sattA jahA kaDA kammA no tahA vedaNaM ve0 te NaM pANA bhUyA jIvA sattA anevaM. vedaNaM ve0,se teNa thev| 4 neraiyANaMbhaMte! kiM evaMbhUyaM vedaNaM ve0 anevaM vedaNaM ve0?, goyamA! nera0 NaM evaMbhUyaM vedaNaM ve anevaM0 pivedaNaM ve0 / 5 sekeNa taMceva?, goyamA! jeNaM nera jahA kaDA kammA tahA veyaNaM ve0 te NaM nera evaMbhUyaM vedaNaM ve jeNaM nera. jahA kaDA kammA No tahA vedaNaM ve0 te NaM nera0 anevaM vedaNaM ve0, se teNaTeNaM, evaM jAva vemANiyA saMsAramaMDalaM neyavvaM / / sUtram 202 // nairayikAdinA mevaMbhUtAnevaM6jaMbUddIveNaM bhaMte! bhArahe vAse imIse osa0 kai kulagarA hotthA?, goyamA! satta evaM titthayarA titthayaramAyaro piyaro paDhamA vedanAdi (saMsAramaMDalaM neyavvaM) sissiNIocakkavaTTImAyaroitthirayaNaM baladevA vAsudevA vAsudevamAyaro piyaro, eesiMpaDisattU jahA samavAe sUtram 203 parivADI tahANeyavvA, sevaM bhaMte 2 jAva vihri||suutrm 203||pNcmse pNcmuddeso||5-5|| zrI tIrthaMkara mAtRpitR1 chaumatthe Na mityAdi, jahA paDhamasae ityAdi, tatra ca chadmastha Adho'vadhikaH paramAdho'vadhikazca kevalena saMyamAdinA na siddhyatItyAdyarthaparaM tAvanneyaM yAvadutpannajJAnAdidharaH kevalyalamastviti vaktavyaM syAditi, yaccedaM pUrvAdhItamapIhAdhItaM mAtastrIratna tatsambandhavizeSAt, sa punaruddezakapAtanAyAmukta eveti // 201 // baladeva 2 svayUthikavaktavyatA'nantaramanyayUthikavaktavyatAsUtram, tatra cai vaMbhUyaM veyaNaM ti yathAvidhaM karma nibaddhamevaMprakAratayotpannAM pitR tatprativedanAmasAtAdikarmodayaM vedayantyanubhavanti, mithyAtvaM caitadvAdinAmevam, na hi yathA baddhaM tathaiva sarvaM karmAnubhUyate, AyuH zatru Adi karmaNo vyabhicArAt, tathAhi-dIrghakAlAnubhavanIyasyApyAyuH karmaNo'lpIyasA'pi kAlenAnubhavo bhavati, kathamanyathA'pamRtyuvyapadezaH sarvajanaprasiddha syA?, kathaM vA mahAsaMyugAdau jIvalakSANAmapyekadaiva mRtyurupapadyateti?, aNevaMbhUyaMpi tti yathA baddhaM karma, naivaMbhUtA'nevaMbhUtA'tastAm, zrUyante hyAgame karmaNaH sthitivighAtarasaghAtAdaya iti, 5 evaM jAva vemANiyA ziSyA vAsudeva vAsudevamAta kulkrprshnaaH| // 377 // Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 378 // saMsAramaMDalaM neyavvaM ti, evamuktakrameNa vaimAnikAvasAnaM saMsArijIvacakravAlaM netvymityrthH||202|| atha ce(ve)ha sthAne vAcanAntare kulakaratIrthakarAdivaktavyatA dRzyate, tatazca saMsAramaNDalazabdena pAribhASikasaJjayA seha sUciteti saMbhAvyata iti // 203 // paJcamazate pnycmH||5-5|| ||pnycmshtke sssstthoddeshkH|| anantaroddezake jIvAnAM karmavedanoktA, SaSThe tu karmaNa eva bandhanibandhanavizeSamAha, tasya cAdisUtramidam 1kahaNNaM bhaMte! jIvA appAuyattAe kammaM pakareMti?, goyamA! tihiM ThANehiM, taM jahA- pANe aivAettA musaM vaittA tahArUvaM samaNaM vAmAhaNaMvA aphAsueNaM aNesaNijeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM paDilAbhettA, evaM khalu jIvA appAuya0 kmmNpkrei|| 2 kahaNNaM bhaMte! jIvA dIhAuya0 kammaM pa0?, goyamA! tihiM ThA0- no pANe ativAittA no musaM vaittA tahArUvaM sa0 vA mA0 vA phAsuesaNijjeNaM asaNapANakhAimasA0 paDilA evaM khalu jIvA dIhAuya0 kammaM p0||3 kahannaM bhaMte! jIvA asubhadIhAuya. kammaMpa0?, goyamA! pANe aivAittA musaMvaittA tahA0 samaNaMvA mA0 vA hIlittA niMdittA khisittA garahittA avamannittA annaya0 amaNunneNaM apItikAreNaM apANakhA0sA0 paDilA evaM khalu jIvA asubhadIhAuya0 kammaM p0|| 4 kahannaM bhaMte! jIvA subhadIhAuya0 kammaMpa0?, goyamA! no pANe aivAittA no musaMvaittA tahArUvaM samaNaM vA mA0 vA vaMdittA nama0 jAva pabruvAsittA O anena vRttikRtollekhena tajjJAyate yad- 'saMsAramaMDalaM' zabdaH 'jAvavemANiyA' zabdena saha na ghaTate yathA pUrvasUtre darzitaH / atrAnyatra ca samastajIvamAtramullekhayituM 'jAva vemANiyA' mAtra zabdasyollekho dRzyate na tddhikshbdsy| tataH 'saMsAramaMDalaM neyavvaM' zabdaM jAva vemANiyA zabdataH pRthakkRtvA drshitH| 5zatake uddezaka:6 | alpdiirghaa''yussktaa'dhikaarH| sUtram 204 alpadIrghazubhAzubhAyuSkakAraNaaprAsukAneSaNIyaprAsukaiSaNIyaprANAtipAtatadabhAvAdi praznAH / 2 // 378 // Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 379 // annayareNaM maNunneNaM pIikAraeNaM asaNapANakhAimasA0 paDilA evaM khalu jIvA subhadIhAuya0 kammaM p0|| sUtram 204 // 1kahaNNa mityAdi, appAuyattAe tti, alpamAyuryasyAsAvalpAyuSkastasya bhAvastattA tasyai, alpAyuSkatAyai, alpajIvitavyanibandhanamityarthaH, alpAyuSkatayA vA, karmAyuSkalakSaNaM prakurvanti badhnanti?, pANe aivAetta tti prANAn jIvAnatipAtya vinAzya musaMvaitta tti mRSAvAdamuktvA tahArUvaM ti tathAvidhasvabhAvaM bhaktidAnocitapAtramityarthaH,samarNavatti zrAmyate tapasyatIti zramaNo'tastam, mAhaNaM vatti mA hanetyevaM yo'nyaM prati vakti svayaM hanananivRttaH sannasau mAhanaH, brahma vA brahmacarya kuzalAnuSThAna vA'syAstIti brAhmaNo'tastam, vAzabdausamuccaye, aphAsueNaM tina pragatA asavo'sumanto yasmAttadaprAsukaM sajIvamityarthaH, aNesaNijjeNaM ti, eSyata ityeSaNIyaM kalpyaM tanniSedhAdaneSaNIyaM tena, azanAdinA prasiddhena paDilAbhetta tti pratilambhya lAbhavantaM kRtvA, atha nigamayannAha, eva mityAdi, evamuktalakSaNena kriyAtrayeNeti, ayamatra bhAvArthaH- adhyavasAyavizeSAdetattrayaM jaghanyAyuH phalaM bhavati, athavehApekSikyalpAyuSkatA grAhyA, yataH kila jinAgamAbhisaMskRtamatayo munayaH prathamavayasaM bhoginaM kaJcana mRtaM dRSTvA vaktAro bhavanti, nUnamanena bhavAntare kiJcidazubhaM prANighAtAdi vA sevitamakalpyaM vA munibhyo dattaM yenAyaM bhogyapyalpAyuH saMvRtta iti, anye tvAH, yo jIvo jinasAdhuguNapakSapAtitayA tatpUjArthaM pRthivyAdyArambheNa svabhANDAsatyotkarSaNAdinA''dhAkarmAdikaraNena ca prANAtipAtAdiSu varttate tasya vadhAdiviratiniravadyadAnanimittAyuSkApekSayeyamalpAyuSkatA'vaseyA, atha naivaM nirvizeSaNatvAtsUtrasya, alpA''yuSkatvasya ca kSullakabhavagrahaNarUpasyApi prANAtipAtAdihetuto yujyamAnatvAd, ataH kathamabhidhIyate savizeSaNaprANAtipAtAdivartI jIva ApekSikI cAlpAyuSkateti?ucyate, avizeSaNatve'pi sUtrasya prANAtipAtAdervizeSaNamavazyaM vAcyam, yata itastRtIyasUtre prANAtipAtAdita evAzubhadIrghA''yuSkatA vakSyati, 5 zatake uddezaka:6 alpdiirghaa''yussktaa'dhikaarH| sUtram 204 alpadIrghazubhAzubhAyuSkakAraNaaprAsukAneghaNIyaprAsukaiSaNIyaprANAtipAtatadabhAvAdi prshnaa:| // 379 Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatya zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 / / 380 // na hi sAmAnyahetau kArya vaiSamyaM yujyate, sarvatrAnAzvAsaprasaGgAt, tathA samaNovAsayassa NaM bhaMte! tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA aphAsueNaM 2 asaNaM 4 paDilAbhemANassa kiM kajjai?, goyamA! bahutariyA nijjarA kajjai appatare se pAve kamme kajjai tti vakSyamANavacanAdavasIyate naiveyaM kSullakabhavagrahaNarUpAlpA''yuSkatA, na hisvalpapApabahunirjarAnibandhanasyAnuSThAnasya kSullakabhavagrahaNanimittatA saMbhAvyate, jinapUjAdyanuSThAnasyApi tathAprasaGgAt, nanvevaM dharmArthaM prANAtipAtamRSAvAdAprAsukadAnaM ca ka rtavyamApannamiti, atrocyate, ApadyatAM nAma bhUmikApekSayA ko doSaH?, yato yatidharmAzaktasya gRhasthasya dravyastavadvAreNa prANAtipAtAdikamuktameva pravacane, dAnAdhikAre zrUyate, dvividhAH zramaNopAsakAH, saMvignabhAvitA lubdhakadRSTAntabhAvitAzca bhavanti, yathoktaM saMviggabhAviyANaM loddhayadiTThatabhAviyANaM ca / mottUNa khettakAle bhAvaM ca kahiMti suddhaMcha (ddhtthN)||1||ttr lubdhakadRSTAntabhAvitA AgamArthAnabhijJatvAdyathAkathaJciddadati, saMvignabhAvitAstvAgamajJatvAtsAdhusaMyamabAdhAparihAritvAttadupaSTambhakatvAccaucityena, AgamazcaivaM saMtharaNaMmi asuddhaM doNhavi geNhaMtaditayANa'hiyaM / AuradiTThateNaM taM caiva hiyaM asNthrnne||1|| tathA nAyAgayANaM kappaNijjANaM annapANAINaM davvANa mityAdi, athavehAprAsukadAnamalpA''yuSkatAyAM mukhya kAraNam, itare tu sahakArikAraNe iti vyAkhyeyam,prANAtipAtanamRSAvAdanayonavizeSaNatvAt, tathAhi-prANAnatipAtyA''dhAkarmAdikaraNato mRSoktvA yathA bhoH sAdho! svArthamidaM siddhaM bhaktAdi kalpanIyaM cAto nAneSaNIyamiti zaGkA kAryeti, tataH pratilabhya tathA zramaNopAsakena bhadanta! tathArUpaM zramaNaM vA (brAhmaNaM vA, a)prAsukenAneSaNIyenAzanAdinA pratilAbhayitvA kiM kriyate?, gautama! bahutarA nirjarA kriyate'lpataraM ca pApaM karma tena kriyate // 7 kSetrakAlau bhAvaM ca muktvA saMvignabhAvitAnAM lubdhakadRSTAntabhAvitAnAM ca zuddhoJchaM (zuddhArthaM)kathayanti // 2 // 0 nirvAhe'zuddhaM 8 dadadhatoIyorapyahitam, tadevAnirvAha glAnadRSTAntena hitam // 0 nyAyAgatAnAM kalpanIyAnAmannapAnAdInAM drvyaannaam| 5 zatake uddezaka:6 alpdiirghaa''yussktaa'dhikaarH| sUtram 204 alpadIrghazubhAzubhAyuSkakAraNaaprAsukAneSaNIyaprAsukaiSaNIyaprANAtipAtatadabhAvAdi praznA : / // 380 // Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 381 // karma kurvantIti prakrama iti, gambhIrArthaM cedaMsUtramato'nyathA'pi yathA''gamaMbhAvanIyamiti // 2 atha dIrghA''yuSkatAkAraNA 5zatake nyAha kahanna mityAdi, bhavati hi jIvadayAdimato dIrghamA''yuryato'trApi tathaiva bhavanti dIrghA''yuSaM dRSTvA vaktAro jIvadayAdi uddezaka:6 alpadIrghApUrva kRtamanena tenAyaM dIrghAyuH saMvRttaH, tathA siddhameva vadhAdiviraterdIrghamAyustasya devagatihetutvAt, Aha ca aNuvvayamahavvaehi ''yuSkatA adhikaarH| ya bAlatavo'kAmanijjarAe y| devAuyaM nibaMdhai sammaddiTThIya jo jiivo||1||devgtauc vivakSayA dIrghamevA''yuH, dAnaMcA''zrityehaiva sUtram 204 vakSyati samaNovAsayassa NaM bhaMte! tahArUvaM samaNaM vA 2 vA phAsueNaM 2 asaNa pANa khAima 4 sAimeNaM paDilAbhemANassa kiM kajai?, | alpadIrghagoyamA! egataso nijarA kajjaitti, yacca nirjarAkAraNaM tadviziSTadIrghA''yuH kAraNatayAna viruddhaM mahAvratavaditi, vyAkhyAnAntara |zubhAzubhAyu SkakAraNamapi pUrvavadeveti // 3 athA''yuSa eva dIrghasya sUtradvayenAzubhazubhatvakAraNAnyAha kahanna mityAdi, prAgvannavaraM zramaNAdikaM aprAsukAne ghaNIyaprAsuhIlanAdikaraNataH pratilabhyetyakSaraghaTanA, tatra hIlanaM jAtyAyuddhaTTanataH kutsA, nindanaM manasA, khiMsanaM janasamakSam, garhaNaM kaiSaNIyatatsamakSam, apamAnanamanabhyutthAnAdikaraNam, anyatareNa bahUnAmekatamena, amanojJena svarUpato'zobhanena kadannAdinA, ata: prANAtipAta tadabhAvAdi evAprItikArakeNa, bhaktimatastvamanojJaM manojJameva manojJaphalatvAt, iha ca sUtre'zanAdi prAsukAprAsukAdinA na vizeSitam, praznAH / hInalAdikartuH prAsukAdivizeSaNasya dAnasya phalavizeSa pratyakAraNatvena matsarajanitahIlanA''divizeSaNAnAmeva ca pradhAnatayA tatkAraNatvena vivakSaNAt, vAcanAntare tu aphAsueNaM aNesaNijjeNaM ti dRzyate tatra ca prAsukadAnamapihIlanAdivizeSitamazubhadIrghAyuHkAraNam, aprAsukadAnaM tu vizeSata ityupadarzayatA'phAsueNetyAdhuktamiti, prANAtipAtamRSAvAdanayordAnavizeSaNa // 381 // OaNuvratairmahAvratairbAlatapasA'kAmanirjarayA ca / devAyurnibadhnAti yazca smygdRssttirjiivH| OM zramaNopAsakena bhadanta! tathArUpaM zramaNaM vA mAhanaM vA prAsukenAprAsukena vA'zanAdinA 4 pratilAbhayatA kiM kriyate?, gautama! ekAntato nirjarA kriyate / / Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 382 // pakSavyAkhyAnamapi ghaTata eva, avajJAdAne'pi prANAtipAtAdedRzyamAnatvAditi, bhavati ca prANAtipAtAderazubhadIghAryuH, teSAM narakagatihetutvAt, yadAha micchaddiTTimahAraMbhapariggaho tivvalobha nissiilo| narayAuyaM nibaMdhai pAvamaI roddprinnaamo||1|| narakagatau ca vivakSayA diirghmevaayuH|| 4 viparyayasUtra prAgiva, navaramihApi prAsukAprAsukatayA dAnaM na vizeSitaM pUrvasUtraviparyayatvAdasya, pUrvasUtrasya cAvizeSaNatayA pravRttatvAt, na ca prAsukAprAsukadAnayoH phalaM pratina vizeSo'sti, pUrvasUtrayostasya pratipAditatvAt, tasmAdiha prAsukaiSaNIyasya dAnasya kalpyAprAptAvitarasya cedaM phalamavaseyaM vAcanAntare tu phAsueNa mityAdi dRzyata eveti, iha ca prathamamalpA''yuH sUtraM dvitIyaM tadvipakSastRtIyamazubhadIrghA''yuH sUtraM caturthaM tu tadvipakSa iti // 204 // anantaraM karmabandhakriyoktA, atha kriyAntarANAM viSayanirUpaNAyAha, 5gAhAvaissaNaM bhaMte! bhaMDaM vikkiNamANassa kei bhaMDaM avaharejA? tassaNaMbhaMte! taM bhaMDaM aNugavesamANassa kiM AraMbhiyA kiriyA kajai pariggahiyA0 mAyA0 apa0 micchA0 goyamA! AraM0 ki0 kajjai pari0 mAyA0 apacca0 micchAdasaNaki0 siya ka* siya no k0||ah se bhaMDe abhisamannAgae bhavati, tao se pacchA savvAo tAo pynnuiibhvNti||6gaahaa0 NaM bhaMte! taMbhaMDaM vikkiNamANassa katie bhaMDe sAtinjejjA?, bhaMDe ya se aNuvaNIe siyA, gAhA0 NaM bhaMte! tAo bhaMDAo kiM AraM0 ki0 ka0 jAva micchAdaMki0 ka0? kaiyassa vA tAo bhaMDAo kiM AraM0 ki0 ka0 jAva micchAdaMki0 ka.?, goyamA! gAhAvaissa tAo bhaMDAo AraMbhiyA ki0 ka. jAva apaJcakkhANiyA micchAdaM0 ki. siya ka0, siya no kajjai, katiyassa NaM tAo savvAo payaNuI bhavaMti / 7 gAhANaM bhaMte! bhaMDaM vikkiNamANassa jAva bhaMDe se uvaNIe siyA? katiHNaM bhaMte! tAobhaMDAo kiM AraMbhiyA ki0 kA?,gAhA0 0 mithyAdRSTimahArambhaparigrahastIvralobho niHzIlaH pApamatI raudrapariNAmo narakAyurnibadhnAti // 1 // 5 zatake uddezaka:6 alpdiirghaa''yussktaa'dhikaarH| sUtram 205 bhANDadhanAdi gaveSaNavikrINAdAvArambhikyAdikriyA praznAH / adhunokhalitAgnyA''dI mahAkriyA''di praznAH / // 382 // Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 664 zrIbhagavatya zrIabhayavRttiyutam bhAga-1 // 383 // vA tAo bhaMDAo kiM AraM0 ki0 ka0?, goyamA! kai0 tAo bhaMDAo heDillAo cattAri kiriyAo kajjaMti micchAdasaNaki0 5 zatake bhayaNAe gAhANaM tAo savvAo payaNuIbhavaMti / 8 gAhA0 NaM bhaMte! bhaMDaM jAva dhaNe ya se aNuvaNIe siyA? evaM pi jahA bhaMDe uddezaka:6 alpadIrghAuvaNIe tahA neyavvaM cauttho AlAvago, dhaNe ya se uvaNIe siyA jahA paDhamo AlAvago bhaMDe ya se aNuvaNIe siyA tahA neyavvo ''yuSkatApaDhamacautthANaM ekko gamo, bitiyataiyANaM ekko gamo // 9 agaNikAe NaM bhaMte! ahuNojalite samANe mahAkammatarAe ceva 'dhikaarH| sUtram 205 mahAkiriyata0 ceva mahAsavata0 cevamahAvedaNata. ceva bha0, aheNaMsamae 2 vokkasijamANe 2 (vocchijamANe) carimakAlasamayaMsi bhANDadhanAdi iMgAlabhUe mummurabhUte chAriyabhUe tao pacchA appakammatarAe ceva appakiriyata0 ceva appAsavata0 ceva appavedaNata. ceva bha0?, gaveSaNa vikrINAhaMtA goyamA! agaNikAeNaM aNujalie samANe taMceva ||suutrm 205 // dAvArambhi5 gAhAvaisse tyAdi, gRhapatirgRhI micchAdasaNakiriyA siya kajaI tyAdi, mithyAdarzanapratyayA kriyA syAtkadAcitkriyate / kyAdikriyA praznAH / bhavati, syAnno kriyate kadAcinna bhavati, yadA mithyAdRSTihapatistadAsau bhavati yadA tu samyagdRSTistadA na bhvtiityrthH|| | adhunocaliatha kriyAsveva vizeSamAha, ahe tyAdi, athe ti pakSAntaradyotanArthaH, se bhaMDe tti tadbhANDamabhisamannAgae tti gaveSayatA labdhaM tAnyA''dau mahAkriyA''di bhavati, tao tti samanvAgamanAt, se tti tasya gRhapateH, pazcAt samanvAgamAnantarameva, savvAo tti yAsAM sambhavo'sti tAla |praznAH / ArambhikyAdikriyAH, pataNuIbhavaMti tti pratanukIbhavanti hrasvIbhavanti, apahRtabhANDagaveSaNakAle hi mahatyastA Asan prayatnavizeSaparatvAdRhapatestallAbhakAle tu prayatnavizeSasyoparatatvAttA hrasvIbhavantIti // 6 kaie bhaMDaM sAijjejja tti krayiko krAyakA // 383 // grAhako bhANDaM svAdayet satyaGkAradAnataH svIkuryAt, aNuvaNIe siya tti krayikAyAsamarpitatvAt(asamarpitaM syAd), kaiyassa NaM tAo savvAo pataNuI bhavaMti tti, aprAptabhANDatvena tadgatakriyANAmalpatvAditi, gRhapatestu mahatyo bhANDasya Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 384 // | gaveSaNa tadIyatvAt, 7krayikasya bhANDe samarpite mahatyastAH, gRhapatestu pratanukAH / idaMbhANDasyAnupanItopanItabhedAtsUtradvayamuktam, 5 zatake 8 evaM dhanasyApi vAcyam, tatra prathamamevam, gAhAvaissa NaM bhaMte! bhaMDaM vikkiNamANassa kaie bhaMDaM sAijjejjA? dhaNe ya se annuvnniie| uddezaka:6 alpadIrghAsiyA, kaiyassa NaM bhaMte! tAo dhaNAo kiM AraM0 ki. ka. 5?, gAhAvaissa ya tAo dhaNAo kiM AraM0 ki0 ka0 5?, goyamA! 'yuSkatAkaiyassa tAo dhaNAo heTThillAo cattAri kiriyAo kajaMti, micchA0ki0 bhayaNAe, gAhAvatissa NaM tAo savvao pataNuIbha0, 'dhikaarH| sUtram 205 dhane'nupanIte krayikasya mahatyastA bhavanti, dhanasya tadIyatvAt, gRhapatestu tAstanukAH, dhanasya tadAnImatadIyatvAt, evaM bhANDadhanAdi dvitIyasUtrasamAnamidaM tRtIyamata evAha, eyaMpi jahA bhaMDe uvaNIe tahA NeyavvaM ti dvitiiysuutrsmtyetyrthH3|cturth tvevamadhyeyaM |vikrINAgAhAvaissa NaM bhaMte! bhaMDaM vikkiNamANassa kaie bhaMDaM sAijjejjA dhaNe ya se uvaNIe siyA, gAhA. NaM bhaMte! tAo dhaNAo kiM AraM0 ki. dAvArambhi kyAdikriyA ka.5? kaiyassa vA tAo dhaNAo kiM AraM0 ki0 ka05?, goyamA! gAhA. tAo dhaNAo AraMbhiyA 4 micchAdasaNava0 ki. siya | praznAH / ka. siya no ka0, kaiyassa NaM tAosavAo payaNuIbha0 dhana upanIte dhanapratyayatvAttAsAMgRhapatermahatyaH, krayikasya tu pratanukAH, adhunonjali tAgnyA''dau dhanasya tadAnImatadIyatvAt, evaM ca prathamasUtrasamamidaM caturthamityetadanusAreNa ca suutrpustkaakssraannynugntvyaani||9kriyaa'dhi- mahAkriyA''di kArAdidamAha, agaNI tyAdi, ahuNojalie tti, adhunojjvalitaH sadyaHpradIptaH mahAkammatarAe tti vidhyAyamAnAnalA- praznAH / pekSayA'tizayena mahAnti karmANi jJAnAvaraNAdIni bandhamAzritya yasyAsau mahAkarmataraH, evamanyAnyapi, navaraM kriyA dAharUpA, Azrayo navakarmopAdAnahetuH, vedanA pIDA bhAvini tatkarmajanyA parasparazarIrasaMbAdhajanyA vA, vokkasijjamANe tti vyvkRssy-||384 // mANo'pakarSa gacchan,appakammatarAe tti, aGgArAdyavasthAmAzritya,alpazabdaHstokArthaH,(kSArAvasthAyAMtvabhAvArthaH) // 205 // kriyAdhikArAdevedamAha, Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 ||385 // 10 purise NaM bhaMte! dha[parAmusai dhaNuMparAmusittA usuMparAmusai 2 ttA ThANaM ThAi ThANaM ThiccA Ayataka0 usuMkareMti AyayakannAyayaM usuM karettA uDe vehAsaM usu uvvihai 2 tA tato NaM se usuMuDaM vehAsaM ubvihie samANe jAI tattha pANAI bhUyAI jIvAI sattAI abhihaNai vatteti lesseti saMghAei saMghaTTeti paritAvei kilAmei ThANAoThANaM saMkAmei jIviyAo vavarovei taeNaMbhaMte! se purise katikirie?,goyamA!jAvaMcaNaMse purise dhaNuMparAmusai rattA jAva uvvihaitAvaMcaNaM se purisekAtiyAe jAva pANAtivAyakiriyAe paMcahiM kiriyAhiM puDhe, jesiM piyaNaM jIvANaM sarIrehiMdhaNU nivvattie te'vi yaNaMjIvA kAiyAe jAvapaMcahi kiriyAhiM puDhe, evaM dhaNupuDhe paMcahiM kiriyAhiM, jIvA paMcahiM, hArU paMcahiM, usU paMcahiM, sare pattaNe phale prahArU paMcahiM, // sUtram 206 // 11 aheNaM se usuMappaNo guruyattAe bhAriyattAe gurusaMbhAriyattAe ahe vIsasAe paccovayamANe jAI tattha pANAIjAvajIviyAo vavarovei tAvaM ca NaM se purise katikirie?, goyamA! jAvaM ca NaM se usuM appaNo guruyayAe jAva vavarovee tAvaM ca NaM se purise kAiyAe jAva cauhi kiriyAhiM puDhe, jesiMpiyaNaM jIvANaM sarIrehiM dhaNU nivvattie tevi jIvA cauhiM kiriyAhiM dhaNUpuDhe cauhiM, jIvA cauhi, hArU cauhiM, usUpaMcahiM, sare pattaNe phaleNhArU paMcahiM, jeviya se jIvA ahe paccovayamANassa uvaggahe ciTuMti tevi yaNaMjIvA kAtiyAe jAva paMcahiM kiriyAhiM puTThA // sUtram 207 // 10 purise Na mityAdi, parAmusai tti parAmRzati gRhNAti, AyayakaNNAyayaM ti, AyataH kSepAya prasAritaH karNAyataH karNa yAvadAkRSTastataH karmadhArayAd, AyatakarNAyato'tastam, iSubANam, uDDa vehAsaM ti, Urddhamiti vRkSazikharAdhapekSayApi syAdata Aha vihAyasI tyAkAza uvvihai tti, UrdU vijahAti, UrdU kSipatItyarthaH, abhihaNai tti, abhimukhamAgacchato hanti, vattei tti vartulIkaroti zarIrasaGkocA''pAdanAt, lesei tti zliSayati, Atmani zleSTAn karoti, saMghAei tti, anyo'nyaM gAtraiH 5 zatake uddezaka:6 alpdiirghaa''yussktaa'dhikaarH| sUtram 206 puruSasya dhanuHparAmRzakSepAdau dhanurpuruSAdInAM kriyA prshnaaH| sUtram 207 | dhanuSa Atma gurutayAdibhiH | patane kriyA |praznAH / // 385 // Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 386 // saMhatAn karoti, saMghaTTei tti manAk spRzati, paritAvei tti samantataH pIDayati, kilAmei tti mAraNAntikAdisamuddhAtaM nayati, ThANAo ThANaM saMkAmei svasthAnAtsthAnAntaraM nayati, jIviyAo vavarovei tti cyutajIvitAn karotIti, kiriyAhiM puDhe tti kriyAbhiH spRSTaH, kriyAjanyena karmaNA baddha ityarthaH, dhaNu tti dhanurdaNDaguNAdisamudAyaH, nanu puruSasya paJca kriyA bhavantu, kAyAdivyApArANAMtasya dRzyamAnatvAt, dhanurAdinivarttakazarIrANAMtu jIvAnAM kathaM paJca kriyA:?,kAyamAtrasyApitadIyasya tadAnImacetanatvAt, acetanakAyamAtrAdapi bandhAbhyupagame siddhAnAmapi tatprasaGgaH, tadIyazarIrANAmapi prANAtipAtahetutvena loke viparivarttamAnatvAt, kiJca, yathA dhanurAdIni kAyikyAdikriyAhetutvena pApakarmabandhakAraNAni bhavanti tajjIvAnAmevaM pAtradaNDakAdIni jIvarakSAhetutvena puNya karmanibandhanAni syuH, nyAyasya samAnatvAditi, atrocyate, aviratipariNAmAndhaH, aviratipariNAmazca yathA puruSasyAstyevaM dhanurAdinivartakazarIrajIvAnAmapIti, siddhAnAMtu nAstyasAviti nabandhaH, pAtrAdijIvAnAM tu na puNyabandhahetutvaM taddhetorvivekAdesteSvabhAvAditi, kiJca-sarvajJavacanaprAmANyAdyathoktaM tattathA zraddheyameveti, iSuriti shrptrphlaadismudaayH||206|| 11 aheNaM se usvityAdi, iha dhanuSmadAdInAMyadyapi sarvakriyAsukathaJcinnimittabhAvo'sti tathApi vivakSitabandhaM pratyamukhyapravRttikatayA vivakSitavadhakriyAyAstaiH kRtatvenAvivakSaNAccheSakriyANAMca nimittabhAvamAtreNApi tatkRtatvena vivakSaNAccatamrastA uktAH, bANAdijIvazarIrANAMtu sAkSAdvadhakriyAyAMpravRttatvAtpaJceti ||207||ath samyakprarUpaNA'dhikArAnmithyAprarUpaNAnirAsapUrvakaM samyakprarUpaNAmeva darzayannAha, 12 aNNautthiyANaM bhaMte! evamAtikkhaMti jAva parUveMti se jahAnAmae- juvatiM juvANe hattheNaM hatthe geNhejjA cakkassa vA nAbhI |5zatake uddezaka:6 alpdiirghaa''yussktaa'dhikaarH| sUtram 206 puruSasya dhanuHparAmRzakSepAdau dhanurpuruSAdInAM | kriyA prshnaaH| sUtram 207 dhanuSa AtmagurutayAdibhiH patane kriyA |prazrAH / Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 5 zatake uddezakaH6 alpadIrghA yussktaa'dhikaarH| sUtram 208 anyayUthikasya // 387 // bahusamAkIrNamanuSyaloka aragAuttA siyA evAmeva jAva cattAripaMca joyaNasayAiMbahusamAinnemaNuyaloe maNussehiM, se kahameyaM bhaMte! evaM?, goyamA! jaNNaM te aNNau0 jAva maNussehije te evamAhaMsumicchA0, ahaM puNa goyamA! evamAtikkhAmi jAva evAmeva cattAripaMca joyaNasayAI bahusamAiNNe niryloeneriehiN||suutrm 208 // 13 nera0 NaM bhaMte! kiM egattaM pabhU viuvvittae? puhuttaM pabhU vi0?, jahA jIvAbhigame AlA. tahA ne jAva durhiyaasN|| sUtram 209 // AhAkammaMNaM aNavaje tti maNaM pahArettA bhavati, seNaM tassa ThANassa aNAloiyapaDikvaMte kAlaM karei natthi tassa ArAhaNA, se NaM tassa ThANassa AloiyapaDi kAlaM ka0 atthi tassa ArA0, eeNaM gameNaM neyavvaM-kIyagaDaM ThaviyaM raiyaM (yaga) kaMtArabhattaM dubbhikkhabhattaM vadaliyAbhattaM gilANabhattaM senAyarapiMDaM (raaypiNdd)|14 AhAkammaM aNavaljetti bahujaNa(ssa)majjhe bhAsittAsayameva paribhuMjittA bhavati seNaM tassa ThANassa jAva atthi tassa ArAhaNA? eyaMpi taha ceva jAva raaypiNddN| 15 AhAkammaM aNavajetti sayaM annamannasya aNuppadAvettA bhavati, seNaMtassa.? eyaMtaha ceva jAva raaypiNddN| 16 AhAkammaMNaM aNavajetti bahujaNamajhe pannavatittA bhavati seNaM tassa jAva asthi ArAhaNA? jAva raaypiNddN|suutrm 210 // 12 aNNau0 ityAdi bahusamA tti, atyantamAkIrNam, mithyAtvaM ca tadvacanasya vibhaGgajJAnapUrvakatvAdavaseyamiti // 208 // 13 neraiehi mityuktamato nArakavaktavyatAsUtramegattaM ti, ekatvaM praharaNAnAm, puhuttaM ti pRthaktvaM bahutvaM praharaNAnAmeva jahA jIvAbhigama ityAdi, AlApakazcaivam, goyamA! egattaMpi pahU viuvittae puhuttaMpi pahU viuvittae, egattaM viuvvamANe egaM mahaM moggararUvaM vA musuMDhirUvaM ve tyAdi, puhuttaM viuvvamANe moggararUvANi ve tyAdi, tAI saMkhejjAiM no asaMkhejjAiM evaM saMbaddhAI 2 sarIrAI praznaH / sUtram 201 AdhAkarmAdiniSyApapradhArayitA prajJApakAdInAmArAdhakatva praznAH / sUtram 210 narayikAnAmaekatvapRthaktvavikuvaNe prshnH| // 387 // Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIabhayavRttiyutam bhAga-1 // 388 // ''yussktaa'dhikaarH| aglAnatayAgar3hanA viuvvaMti viuvvittA annamannassa kAyaM abhihaNamANA 2 veyaNaM udIreMti ujjalaM viulaM pagADhaM kakkasaM kaDuyaM pharusaM niTTharaM caMDaM tivvaM dukkha | 5 zatake duggaM durahiyAsaM ti, tatrojvalAM vipakSalezenApyakalaGkitAM vipulAM zarIravyApikAm, pragADhAM prakarSavatAm, kaLazAM uddezaka:6 alpadIrghAkaLazadravyopamAmaniSTAmityarthaH, evaM kaTukAM paruSAM niSThurAMceti caNDAraudrAm, tIvrAMjhagiti zarIravyApikAm, duHkhAmasukharUpAm, durgA duHkhAzrayaNIyAm, ata eva duradhisahyAmiti // 209 // sUtram 211 iyaM ca vedanA jJAnAdhArAdhanAviraheNa bhavatItyArAdhanAbhAvaM darzayitumAha, AhAkamme tyAdi, aNavajje tti, anavadya miti nirdoSamiti, maNaM pahAretta tti mAnasaM pradhArayitA sthApayitA bhavati, raiyagaM ti modakacUrNAdi punarmodakAditayA racitamaudde cAryAdInAM zikabhedarUpam, kaMtArabhattaM ti kAntAramaraNyaM tatra bhikSukANAM nirvAhArthaM yadvihitaM bhaktaM tatkAntArabhaktam, evamanyAnyapi, siddhi prshnH| navaraM vArdalikA meghadurdinam, gilANabhattaM ti glAnasya nIrogatA'rthaM bhikSukadAnAya yatkRtaM bhaktaM tadglAnabhaktam, 14-16 sUtram 212 AdhAkarmAdInAMsadoSatvenAgame'bhihitAnAM nirdoSatAkalpanaMtata eva svayaM bhojanamanyasAdhubhyo'nupradAnasabhAyAM nirdoSatAbhaNanaM 1 ca viparItazraddhAnAdirUpatvAnmithyAtvAdi, tatazca jJAnAdInAM virAdhanA sphuTaiveti ||210||aadhaakaadiiNshc padArthAnAcAryAdayaH sabhAyAM prAyaH prajJApayantItyAcAryAdIn phalato darzayannAha 17 AyariyauvajjhAeNaM bhaMte! savisayaMsigaNaM agilAesaMgiNhamANe agi0 uvagi katihiM bhavaggahaNehi sijjhati jAva aMtaM kareti?, goyamA! atthegatie teNeva bhavagga si0 atthe* docceNaM bhavagga si0 taccaM puNa bhavagga0 NAtikkamati // sUtram 211 // // 388 // 18 jeNaM bhaMte! paraM alieNaM asambhUteNaM abbhakkhANeNaM abbhakkhAti tassaNaM kahappagArA kammA kajaMti?, goyamA! jeNaM paraM alieNaM asaMtavayaNeNaM abbhakkhANeNaM abbhakkhAti tassa NaM tahappagArAceva kammA kajaMti, jatthevaNaM abhisamAgacchaMti tattheva abhyAkhyAnaphala prshnH| Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 389 // NaM paDisaMvedeti tato se pacchA vedeti sevaM bhaMte 2 tti ||suutrm 212||pNcmshte SaSTha uddezakaH // 5-6 // 17 Ayariye tyAdi, AyariyauvajjhAe NaMti, AcAryeNa sahopAdhyAya AcAryopAdhyAyaH savisayaMsi tti svaviSaye'rthadAnasUtradAnalakSaNe, gaNaM ti ziSyavargam, agilAe tti, akhedena saMgRhNannupagRhNannupaSTambhayan, dvitIyaH tRtIyazca bhavo manuSyo bhavo devabhavAntarito dRzyaH, cAritravato'nantaro devabhava eva bhavati na ca tatra siddhirastIti // 211 // 18 parAnugrahasyAnantaraphalamuktam, atha paropaghAtasya tadAha jeNa mityAdi, alieNaM ti,alIkena bhUtanihnavarUpeNa pAlitabrahmacaryasAdhuviSaye'pi nAnena brahmacaryamanupAlitamityAdirUpeNa, asabbhUeNaM ti, abhUtodbhAvanarUpeNAcaure'picauro'yamityAdinA, athavA'lIkenA'satyena, tacca dravyato'pi bhavati lubdhakAdinA mRgAdIn pRSTasya jAnato'pi nAhaM jAnAmItyAdi, ata evAha, asadbhUtena duSTAbhisandhitvAdazobhanarUpeNAcaure'pi cauro'yamityAdinA, abbhakkhANe NaM ti, AbhimukhyenA''khyAnaM doSA''viSkaraNamabhyAkhyAnaM tena, abhyAkhyAti brUte, kahappagAra tti kathaMprakArANi kiMprakArANItyarthaH, tahappagAra tti, abhyAkhyAnaphalAnItyarthaH, jattheva Na mityAdi, yatraiva mAnuSatvAdAvabhisamAgacchati, utpadyate tatraiva pratisaMvedayatyabhyAkhyAnaphalaM karma tataH pazcAdvedayati nirjarayatItyarthaH // 212 // paJcamazate SaSThaH // 5-6 // 5zatake uddezaka:6 alpdiirghaa''yussktaa'dhikaarH| sUtram 211 aglAnatayAgRhannAcAryAdInAM siddhi prshnH| sUtram 212 abhyAkhyAnaphala prshnH| uddezakaH7 pudralAdi ejnaadhikaarH| sUtram 213 paramANudveNukAdiejana praznAH / // 389 // ||pnycmshtke sptmoddeshkH|| SaSThoddezakAntyasUtre karmapudgalanirjaroktA, nirjarA ca calanamiti saptame pudgalacalanamadhikRtyedamAha, 1 paramANupoggaleNaM bhaMte! eyati veyati jAvataM taMbhAvaM pariNamati?, goyamA! siya eyati ve jAva pari0 siya No e0 jAva No Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 390 // pari0 / 2 dupadesieNaM bhaMte! khaMdhe e. jAva pari0?, goyamA! siya e. jAva pari0 siya No e0 jAvaNo pari0, siya dese e0 dese no 5 zatake e0|3 tippaesie NaM bhaMte! khaMdhe e0? goyamA! siya e. siya no e0, siya dese e0 no dese e0 siya dese e0 no desA eyaMti siya desA uddezaka: pudalAdi e0 no dese eyti|4 cauppaesieNaM bhaMte! khaMdhe e0?, goyamA! siya e0 siya noe0 siya dese e0 No dese e0 siya dese e0 No desA ejnaadhikaarH| e. siya desA e0 no dese e0 siya desA e0 no desA e0 jahA cauppadesiotahA paMcapade. tahAjAva annNtpdesio||suutrm 213 // sUtram 213 paramANudveNu5paramANupoggale NaM bhaMte! asidhAraM vA khuradhAraM vA ogAhejjA?, haMtA! ogaa0|6 seNaM bhaMte! tattha chijjeja vA bhijjeja vA?, kAdiejana praznAH / goyamA! No tiNaDhe samaDhe, no khalu tattha satthaM kamati, evaM jAva asNkhejpesio| 7 aNaMtapadesieNaM bhaMte! khaMdhe asidhAraMvA sUtram 214 khuradhAraM vA ogA0?, haMtA! ogA0, 8 se NaM tattha chi0 vA bhijjena vA?, goyamA! atthegatie chi0 vA bhi0 vA atthe0 no chi0 vA paramANvananta pradezAdInAmano bhi0 vA, evaM agaNikAyassa majjhamajjheNaM tahiMNavaraM jhiyAejA bhANitavvaM, evaM pukkhalasaMvaTTagassa mahAmehassa majjhama0 tahiM sidhArA'vagAulle siyA, evaM gaMgAe mahANadIe paDisoyaM havvamAgacchejjA, tahiM viNihAyamAvajejjA, udagAvattaM vA udagabiMduMvA ogA0 se NaM hanAdi prshnaaH| tattha pariyAvajjejjA // sUtram 214 // 1 paramANvi tyAdi, siya eyai tti kadAcidejate, kAdAcitkatvAtsarvapudgaleSvejanAdidharmANAm / 2 dvipradezike trayo vikalpAH syAdejanaM 1 syAdanejanaM 2 syAddezenaijanaM dezenAnejanaM ceti 3, vyaMzatvAttasyeti / 3 tripradezike paJca, AdyAstrayasta eva, vyaNukasyApi tadIyasyaikasyAMzasya tathAvidhapariNAmenaikadezatayA vivakSitatvAt, tathA dezasyaijanaM dezayozcAnejanamiti: 390 // caturthaH, tathA dezayorejanaM dezasya cAnejanamiti paJcamaH / 4 evaM catuHpradezike'pi navaraM SaT, tatra SaSTho dezayorejanaM dezayoreva cAnejanamiti // 213 // Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyahA zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 391 // 5pudgalAdhikArAdevedaM sUtravRndaM paramANvi tyAdi, ogAhejatti, avagAheta''zrayeta chidyeta, dvidhAbhAvaM yAyAdbhidyeta vidAraNabhAvamAtraM yAyAt, 6 no khalu tattha satthaM kamai tti paramANutvAdanyathA paramANutvameva na syaaditi| atthegaie chijjeja tti tathAvidhabAdarapariNAmatvAt, 8 atthegaie no chijjejja tti sUkSmapariNAmatvAt, ulle siya tti, Ardo bhavet, viNihAyamAvajjeja tti pratiskhalanamApadyeta pariyAvajjeja tti paryApadyeta vinazyet // 214 // 9 paramANupoggale NaM bhaMte! kiM saaDhe samajhe sapaese? udAhu aNaDDhe amajjhe apaese?, goyamA! aNadve amajhe apaese no saaDDe no samajhe no sapaese // 10 dupadesie NaM bhaMte! khaMdhe kiM saaddhe samajhe sapadese udAhu aNaddhe amajhe apadese?, goyamA! saaddhe amajhe sapadese, No aNaddhe No samajhe No apadese / 11 tipadesieNaM bhaMte! khaMdhe pucchA, goyamA! aNaddhe samajhe sapadese nosaaddhe No amajhe No apadese, jahA dupadesiotahA je samAte bhANiyavvA, je visamA te jahA tipaesio tahA bhaanniyvvaa| 12 saMkhejapadesie NaM bhaMte! khaMdhe kiM saaDDhe 6? pucchA, goyamA! siya saaddhe amajjhe sapadese siya aNadde samajhe sapadese jahA saMkhejapadesiotahA asaMkhejapadesio'vi aNaMtapadesio'vi // sUtram 215 // 9-12 dupaesie ityAdi, yasya skandhasya samAH pradezAH sa sArho yasya tu viSamAH sa samadhyaH, samayeyapradezikAdistu skandhaH samapradezika itarazca, tatra yaH samapradezikaH sa sArdo'madhyaH, itarastu viparIta iti // 215 // 13 paramANupoggaleNaM bhaMte! paramANupoggalaM phusamANe kiM deseNaM desaM phusai 1 deseNaM dese phusai 2 deseNaM savvaM phu03 desehiM desaM phu0 4 desehiM dese phu05 desehiM savvaM phu0 6 savveNaM desaM phu07 savveNaM dese phu0 8 savveNaM savvaM phu0 9?, goyamA! No deseNaM desaMphu0 No deseNaM dese phu0 No deseNaM savvaM phu0 No desehiM desaM phu0 no desehiM dese phu0 no desehiM savvaM phu0 No savveNaM desaM phu0 No savveNaM 5 zatake uddezaka:7 pudralAdi | ejnaadhikaarH| sUtram 215 | paramANvAdeH sArdhatA''di praznAH / | sUtram 216 | paramANvAdInAM | parasparaM dezasarvAdInAM dezasarvAdi navavikalpaiH sparzanA prshnaaH| // 39 // Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 392 // dese phu0 savveNaMsavvaM phu0, evaM paramANupo. dupadesiyaM phusamANe sattamaNavamehiMphu0, paramANupo0 tipaesiyaMphusamANe NippacchimaehiM tihiM phu0, jahA paramANupo. tipaesiyaM phusAvio evaM phusAveyavvo jAva annNtpesio|| 14 dupaesie NaM bhaMte! khaMdhe paramANupoggalaM phusamANe pucchA, tatiyanavamehiM phu0, dupadesiyo dupadesiyaM phusamANe paDhamataiyasattamaNavamehiM phu0, dupadesio tipadesiyaM phusamANe Adillaehi ya pacchillaehi ya tihiM phu0, majjha(jjha)maehiM tihiM vipaDiseheyavvaM, dupade. jahA tipadesiyaM phusAvito evaM phusAveyavvo jAva aNaMtapaesiyaM / 15 tipaesieNaM bhaMte! khaMdhe paramANupoggalaM phusamANe pucchA, tatiyachaTThaNavamehiM phu0, tipaesio dupaesiyaM phusamANo paDhamaeNaM tatieNaM cautthachaTThasattamaNavamehiM phu0, tipae tipaesiyaM phusamANo savvesuvi ThANesu phu0, jahA tipae tipadesiyaM phusAvito evaM tipade. jAva aNaMtapaesieNaM saMjoeyavvo, jahA tipaesio evaM jAva __ aNaMtapae0 bhaanniyvvo|suutrm 216 / / 13 paramANupoggale NaM bhaMte! ityAdi, kiM deseNaM desa mityAdayo nava vikalpAH , tatra dezena svakIyena dezaM tadIyaM spRzati, dezenetyanena dezaM dezAn sarvamityevaM zabdatrayapareNa trayaH, evaM dezairityanena 3, sarveNetyanena ca traya eveti 3, sthApanA - dezena dezaiH sarveNa atra ca sarveNa sarvamityeka eva ghaTate, paramANorniraMzatvena zeSANAmasambhavAt, nanu yadi sarveNa 1 dezaM dezaM dezaM saveM spRzatItyucyate tadA paramANvorekatvApatteH kathamaparAparaparamANuyogena ghaTAdiskandha2 dezAn dezAn | dezAn niSpattiH? iti, atrocyate, sarveNa sakspRzatIti ko'rthaH?,svAtmanA tAvanyo'nyasya lagataH, 3 sarvaM sarvaM sarvaM napunara zena, arddhAdidezasya tayorabhAvAt, ghaTAdyabhAvApattistu tadaiva prasajyeta yadA tayoreka tvApattiH, na ca tayoHsA, svarUpabhedAt / sattamanavamehiM phusai tti sarveNa dezaM sarveNa sarvamityetA 5 zatake uddezaka:7 pudralAdi ejnaadhikaarH| sUtram 215 paramANvAdeH sArdhatA''di praznAH / sUtram 216 paramANvAdInAM | parasparaM dezasarvAdInAM | dezasarvAdi navavikalpaiH sparzanA prshnaaH| 2 // 392 // Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 393 // bhyAmityarthaH, tatra yadA dvipradezikaH pradezadvayAvasthito bhavati tadA tasya paramANuH sarveNa dezaM spRzati, paramANostaddezasyaiva viSayatvAt, yadA tu dvipradezikaH pariNAmasaumyAdekapradezastho bhavati tadAtaM paramANu sarveNa sarvaMspRzatItyucyate, pacchimaehiM tihiM phusai tti tripradezikamasau spRzaMstribhirantyaiH spRzati, tatra yadA tripradezikaH pradezatrayasthito bhavati tadA tasya paramANuH sarveNa dezaM spRzati paramANostaddezasyaiva viSayatvAt, yadA tu tasyaikatra pradeze dvau pradezau, anyatraiko'vasthitaH syAttadaikapradezasthitaparamANudvayasya paramANoH sparzaviSayatvena sarveNa dezauspRzatItyucyate, nanu dvipradezike'pi yukto'yaM vikalpastatrApi pradezadvayasya spRzyamAnatvAt?, naivam, yatastatra dvipradezamAtra evAvayavIti kasya dezau spRzati?, tripradezike tu yApekSayA dvayasparzana eko'vaziSyate tatazca sarveNa dezau tripradezikasya spRzatIti vyapadezaH sAdhuH syAditi, yadA tvekapradezAvagADho'sau tadA sarveNa sarva spRzatIti syAditi // 14 dupaesie Na mityAdi, taiyanavamehiM phusai ti yadA dvipradezikaH dvipradezasthastadA paramANuMdezena sarva spRzatIti tRtIyaH, yadA tvekapradezAvagADho'sau tadA sarveNa sarvamiti nvmH| dupaesio dupaesiya mityAdi, yadA dvipradeziko pratyekaM dvipradezAvagADhau tadA dezena dezamiti prathamaH, yadA tveka ekatrAnyastu dvayostadA dezena sarvamiti tRtIyaH, tathA sarveNa dezamiti saptamaH, navamastu pratIta eveti, 15 anayA dizAnye'pivyAkhyeyA iti // 216 / / pudralAdhikArAdeva pudgalAnAM dravyakSetrabhAvAn kAlatazcintayati, tatra 16 paramANupoggale NaM bhaMte! kAlato kevacciraM hoti?, goyamA! jahanneNaM egaM samayaM ukkoseNaM asaMkhenaM kAlaM, evaM jAva annNtpesio|17 egapadesogADheNaM bhaMte! poggale see tammi vA ThANesu annami vA ThANe kAlao kevaciraM hoi?, goyamA! jaha0 egaM samayaM ukko0 AvaliyAe asaMkhejaibhAgaM, evaM jAva asaMkhejapadesogADhe / 18 egapadesogADhe NaM bhaMte! poggale niree kA0 ke0 5 zatake uddezaka: pugalAdi ejnaadhikaarH| sUtram 217 paramANupudgalAdInAM kAlasthitiniSkaMpAdivarNAdizabdAdi pariNata sthiti teSAmaMtarAdi praznAH / 8 // 393 // Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 394 // hoi?, goyamA! ja0 egaM samayaM u0 asaMkhenaM kAlaM, evaM jAva asaMkhejjapadesogADhe / 19 egaguNakAlae NaM bhaMte! poggale kA0 ke0 hoi?, goyamA! jaha* egasamayaM u0 asaMkhenaM kAlaM evaM jAva aNaMtaguNakAlae, evaM vannagaMdharasaphAsa jAva aNaMtaguNalukkhe, evaM suhumapariNae po0 evaM bAdarapariNae po0 / 20 saddapariNaeNaM bhaMte! puggale kA0 ke0 hoi?,goyamA! ja0 egaM samayaM u0 AvaliyAe asaMkhejjaibhAgaM, asaddapariNae jahA egaguNakAlae // 21 paramANupoggalassa NaM bhaMte! aMtaraM kA0 ke0 hoi?, goyamA! ja0 egaM samayaM u0 asaMkhenaM kAlaM / 22 duppaesiyassaNaM bhaMte! khaMdhassa aMtaraMkA ke hoi?, goyamA! ja0 egasamayaM u0 aNaMtaM kAlaM, evaM jAva annNtpesio| 23 egapaesogADhassa NaM bhaMte! poggalassa seyassa aMtaraM kA0 ke0 hoi? goyamA! ja0 egaM samayaM u0 asaMkhecaM kAlaM, evaM jAva asNkhejpesogaaddhe| 24 egapaesogADhassaNaM bhaMte! poggalassa nireyassa aMtaraM kA0 ke0 hoi?, goyamA! ja0 egaM samayaM u0 AvaliyAe asaMkhejjaibhAgaM, evaM jAva asNkhejpesogaaddhe| vannagaMdharasaphAsasuhumapariNayabAyarapariNayANaM etesiM jaM ceva saMciTThaNAtaMceva aMtaraMpibhANiyavvaM / 25 saddapariNayassaNaM bhaMte! poggalassa aMtaraMkA0 ke0 hoi?, goyamA! ja0 egasamayaM u. asaMkhenaM kAlaM / 26 asaddapariNayassaNaM bhaMte! po0 aMtaraMkA0 ke0 hoi?, goyamA!ja. egasamayaM u0 AvaliyAe asaMkhejjaibhAgaM ||suutrm 217 // 16 paramANvi tyAdi dravyacintA, ukkoseNaM asaMkhejjaM kAlaM ti, asaMkhyeyakAlAtparaH pudgalAnAmekarUpeNa sthityabhAvAt, 17 egapaesogADheNa mityAdi kSetracintA, see tti saijaH sakampaH tammi ThANe tti, adhikRta eva, aNNammi vatti, adhikRtAdanyatra, ukkoseNaM AvaliyAe asaMkhejjai bhAgaM tipudgalAnAmAkasmikatvAccalanasya na nirejatvAdInAmivAsaGkhayeyakAlatvam, asaMkhejjapaesogADhe tti, anantapradezAvagADhasyAsambhavAdasaGkhyAtapradezAvagADha ityuktam, 18 niree tti nirejo nissprkmpH|| 21 5zatake uddezakaH7 pudralAdi ejnaadhikaarH| sUtram 217 paramANupudralAdInAM kAlasthitiniSkaMpAdivarNAdizabdAdipariNata sthiti teSAmaMtarAdi |praznAH / Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 pudgalAdi / / 395 // lpabahutva praznAH / paramANupoggalasse tyAdi, paramANorapagate paramANutve yadaparamANutvena varttanamAparamA(a)NutvapariNateH tadantaraMskandhasambandha- | 5 zatake uddezakaH7 kAlaH, sa cotkarSato'saGkhayAta iti / 22 dvipradezikasya tu zeSaskandhasambandhakAlaH paramANukAlazcAntarakAlaH, sa cala teSAmanantatvAt pratyekaM cotkarSato'saGkhayeyasthitikatvAdanantaH, 23-24 tathA yo nirejasya kAlaH sa saijasyAntaramiti- ejnaadhikaarH| kRtvoktaM saijasyAntaramutkarSato'vayAtakAla iti , yastu saijasya kAlaH sa nirejasyAntaramitikRtvoktaM nirejasyAntaramutkarSata sUtram 218 dravyAdyavaAvalikAyA asaGkhyAto bhAga iti / ekaguNakAlakatvAdInAMcAntaramekaguNakAlakatvAdikAlasamAnameva, na punardviguNa- sthAnAyurakAlatvAdInAmanantatvena tadantarasyAnantatvaM vacanaprAmANyAt |suukssmaadiprinntaanaaN tvavasthAnatulyamevAntaraM yato yadevaikasyAvasthAnaM tadevAnyasyAntaram, tccaasngkhyeykaalmaanmiti| 25-26 sadde tyAdi tu sUtrasiddham // 217 // 27 eyassaNaM bhaMte! davvaTThANAuyassakhettaTThANAuyassa ogAhaNaTThANAuyassa bhAvaTThANAuyassa kayare 2 hiMto jAva visesAhiyA vA?, goyamA! savvatthove khettaTThANAue ogAhaNaTThANAue asaMkhejjaguNe davvaTThANAue asaMkhejaguNe bhAvaTThANAue asaMkhejaguNe'khettogAhaNadavve bhAvaTThANAuyaMca appabahuM / khette savvatthove sesA ThANA asNkhejjaa||1|| ||suutrm 218 // 27 eyassa NaM bhaMte! davvaTThANAuyassa tti dravyaM pudgaladravyaM tasya sthAnaM bhedaH paramANudvipradezikAdi tasyA''yuH sthitiH, athavA dravyasyANutvAdibhAvena yatsthAnaM tadrUpamA''yuH, dravyasthAnA''yustasya, khittaTThANAuyassa tti kSetrasyA''kAzasya sthAnaM bhedaH pudgalAvagAhakRtastasyA''yuH sthitiH, athavA kSetre, ekapradezAdau sthAnaM yatpudgalAnAmavasthAnaM tadrUpamAyuH kSetrasthAnAyuH, 8 // 395 // evamavagAhanAsthAnA''yuH bhAvasthAnA''yuzca, navaramavagAhanA niyataparimANakSetrAvagAhitvaMpudgalAnAm, bhAvastu kAlatvAdiH, nanu kSetrasyAvagAhanAyAzca ko bhedaH?, ucyate, kSetramavagADhameva,avagAhanA tu vivakSitakSetrAdanyatrApi pudgalAnAMtatparimANAva Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 zatake uddezakaH 7 zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 396 // pudralAdi ejanAdhikAraH sUtram 218 dravyAdyavasthAnAyuralpabahatva 21A gAhitvamiti / kayara ityAdi kaNThyam, eSAM ca paraspareNAlpabahutvavyAkhyA gAthAnusAreNa kAryA, tAzcemAH khettogAhaNadavvebhAvaTThANAu appabahuyatte / thovA asaMkhaguNiyA tinni ya sesA kaha NeyA? ||1||khettaamuttttaao teNa samaM baMdhapaccayAbhAvA / to poggalANa thovo khettAvaTThANakAlo u||2|| ayamartha:-kSetrasyAmUrttatvena kSetreNa saha pudgalAnAM viziSTabandhapratyayasya snehAderabhAvAnnaikatra te ciraM tiSThantIti zeSaH, yasmAdevaMtata ityAdi vyaktam / athAvagAhanA''yurbahutvaMbhAvyate, aNNakkhettagayassavi taM ciya mANaM ciraMpi sNbhvi| ogAhaNanAse puNa khettaNNattaM phuDaM hoi|| 3 // ogAhaNAvabaddhA khettaddhA akkiyAvabaddhA ya / na u ogAhaNakAlo khettddhaamettsNbddho||4||jmhaa tattha'NNattha ya sacciya ogAhaNA bhave khette| tamhA khettaddhAo'vagAhaNaddhA asNkhgunnaa|| 5||ih pUrvArddhana kSetrAddhAyA adhikA avagAhanAddhetyuktam, uttarArddhana tvavagAhanAddhAto nAdhikA kSetrAddheti / kathametadidamiti?, ucyate, avagAhanAyAmagamanakriyAyAM ca niyatA kSetrAddhA- vivakSitAvagAhanAsadbhAva evAkriyAsadbhAva eva ca tasyA bhAvAduktavyatireke cAbhAvAt, avagAhanAddhA tuna kSetramAtre niyatA, kSetrAddhAyA abhAve'pi tasyA bhAvAditi, atha nigamanam (jamhe tyaadi)| atha dravyAyurbahutvaM bhAvyate, saMkoyavikoeNa va uvaramiyAe'vagAhaNA evi| tattiyamettANaM ciya ciraMpi dvvaann'vtthaannN||6||sngkocen vikocena coparatAyAmapyavagAhanAyAMyAvanti dravyANi pUrvamAsaMstAvatAmeva ciramapiteSAmavasthAnaM saMbhavati, anenAvagAhanAnivRttAvapi dravyaM na nivarttata ityuktam, atha dravyanivRttivizeSe'vagAhanA nivarttata evetyucyate, saMghAyabheyao vA davvovarame puNAi saMkhitte / niyamA taddavvogAhaNAe~ nAso na sNdeho||7|| saGghAtena pudgalAnAM bhedena vA teSAmeva yaH saGkSiptaH stokAvagAhanaH skandho na tu prAktanAvagAhanaH tatra yo dravyoparamo dravyAnyathAtvaM tatra sati, na ca saGghAtena na saGkSiptaH skandho bhavati, tatra sati sUkSmataratvenApi tatpariNate: zravaNAt, niyamAtteSAM dravyANAmavagAhanAyA nAzo bhavati, kasmAdeva // 396 // Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 zatake zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 397 // uddezakaH pudlAdi ejnaadhikaarH| sUtram 218 dravyAdyavasthAnAyuralpabahutva praznA : / mityata ucyate, ogAhaddhA davve saMkoyavikoyao ya avbddhaa| na udavaM saMkoyaNavikoyamitteNa saMbaddhaM // 8||jmhaa tattha'NNattha va davaM ogAhaNAe~ taM ceva / davvaddhA saMkhaguNA tamhA ogaahnnddhaao||9||avgaahnaaddhaa dravye'vabaddhA niyatatvena saMbaddhA, kathaM? saGkocAdvikocAcca, saGkocavikocAdi parihatyetyartha, avagAhanA hi dravye saGkocavikocayorabhAve sati bhavati tatsadbhAve cana bhavatItyevaM dravye'vagAhanA'niyatatvena saMbaddhatyucyate, drumatve khadiratvamiveti / uktaviparyayamAha, na punardravyaM saGkocavikocamAtresatyapyavagAhanAyAM niyatatvena saMbaddham, saGkocavikocAbhyAmavagAhanAnivRttAvapi dravyaM na nivarttata ityavagAhanAyAM tanniyatatvenAsaMbaddhamityucyate, khadiratve dumatvavaditi / atha nigmnm| atha bhAvAyurbahutvaM bhAvyate, saMghAyabheyao vA davvovarame'vi pajjavA sNti| taM kasiNaguNavirAme puNAi davvaM na ogaaho||10||sngghaataadinaa dravyoparame'pi paryavAH santi, yathA mRSTapaTezuklAdiguNAH, sakalaguNoparametuna tadravyaMna cAvagAhAnAnuvarttate, anenaparyavANAM ciraMsthAnaM dravyasya tvaciramityuktam, atha kasmAdevamiti?, ucyate, saMghAyabheyabaMdhANuvattiNI niccameva dvvddhaa| na u guNakAlo sNghaaybheymett'ddhsNbddho|| 11 // saGgAtabhedalakSaNAbhyAM dharmAbhyAyo bandhaH sambandhastadanuvartinI tadanusAriNI, saGghAtAdyabhAva eva dravyAddhAyAH sadbhAvAttadbhAve cAbhAvAt, na punarguNakAlaH saGghAtabhedamAtrakAlasaMbaddhaH, saGghAtAdibhAve'pi guNAnAmanuvarttanAditi // 11 // jamhA tattha'NNattha ya davve khettaavgaahnnaasuNc| te ceva pajjavA saMti to tadaddhA asaMkhaguNA // 12 // Aha aNegaMto'yaM davvovarame gunnaann'vtthaannN| guNavippariNAmaMmi ya davvaviseso y'negNto||13|| vippariNayaMmi davve kammiM guNapariNaI bhave jugvN| kammivi puNa tadavatthe hoi puNa guNA parINAmI // 14 // bhaNNai saccaM kiM puNa guNabAhullA na svvgunnnaaso| davvassa tadaNNatte'vi bahutarANaM guNANa ThiI // 15 // atha nigamanam, dravyavizeSaH dravyapariNAmaH ||12-15||||218||anntrmaayuruktm, athAyuSmata ArambhAdinAcaturviMzatidaNDakena Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 398 // 5 zatake uddezaka: 7 pudgalAdi ejnaadhikaarH| sUtram 219 nArakAdI caturviMzatidaNDakena sArambhatvAdi prarUpayannAha 28 neraiyA NaM bhaMte! kiM sAraMbhA sapariggahA udAhu aNAraMbhA apariggahA?, goyamA! ne0 sAraMbhA sapariggahA no aNAraMbhA No apri0|29 sekeNaTeNaMjAva apari0?, goyamA! neNaM puDhavikAyaMsamAraMbhaMti jAva tasakAyaMsamAraMbhaMti sarIrA parimgahiyA bhavaMti kammA pari0 bha0 sacittAcittamIsayAI davvAiM pari0 bha0, se teNaTeNaM taM ceva (goymaa!)| 30 asurakumArA NaM bhaMte! kiM sAraMbhA 4? pucchA, goyamA! asuraku. sAraMbhA sapari0 no aNAraMbhA apa0 / 31 se keNaTeNaM?, goyamA! asuraku0 NaM puDhavikAyaM samAraMbhaMti jAva tasakAyaMsamAraMbhaMti sarIrA pari0 bhavaMti kammA pari0 bha0 bhavaNA pari0 bha0 devA devIomaNussA maNussIotirikkhajoNiyA tirikkhajoNiNIo pariggahiyAobha0 AsaNasayaNabhaMDamattovagaraNA pari0 bha0 saJcittAcittamIsayAiMdavvAiM pari0 bha0 se teNa. taheva evaM jAva thaNiyakumArA / egidiyA jahA neraiyA / 32 beiMdiyA NaM bhaMte! kiM sAraMbhA sapari0 taM ceva jAva sarIrA pari0 bha0 bAhiriyA bhaMDamattovagaraNA pari0 bha0 sacittAcitta0 jAva bha0 evaM jAva curiNdiyaa| 33 paMceMdiyatirikkhajoNiyANaM bhaMte! taM ceva jAva kammA pari0 bha0 TaMkA kUDA selA siharI pabbhArA pari0 bha0 jalathalabilaguhAleNA pari0 bha0 ujjharanijjharacillalapallalavappiNA pari0 bha0 agaDataDAgadahanadIo vAvipukkhariNIdIhiyA guMjAliyA sarA sarapaMtiyAo sarasarapaMtiyAo bilapaMtIyAo pariggahiyAo bhavaMti ArAmujANA kANaNA vaNAI vaNasaMDAI vaNarAIo pari0 bha0 devaulasabhApavAthUbhAkhAtiyaparikhAo pariggahiyAobha0 pAgAraTTAlagacariyadAragopurA pari0 bha0 pAsAdagharasaraNaleNaAvaNA pari0 bha0 siMghADagatigacaukkacaccaracaummuhamahApahA pari0 bha0 sagaDarahajANajuggagillithillisIyasaMdamANiyAo pari0 bha0 lohIlohakaTAhakaDucchuyA pari0 bha0 bhavaNA pari0 bha0 devA devIo maNussA maNussIo tirikkhajoNio tirikkhajoNiNIo AsaNasayaNakhaMbhabhaMDasacittAcittamIsayAI 8 // 398 // Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 399 // daNDakena davvAI pari0 bha0 se teNadveNaM0, (jahA) tirikkhajoNiyA tahA maNussANavibhANiyavvA, vANamaMtarajotisavemANiyAjahAbhavaNavAsI 5 zatake tahA neyavvA ||suutrm 219 // uddezaka: 7 pudralAdi 28 neraie ityAdi, 31 bhaMDamattovagaraNa tti, iha bhANDAni mRnmayabhAjanAni mAtrANi kAMsyabhAjanAni, upakaraNAni lauhIkaDu- ejnaadhikaarH| cchukAdIni,ekendriyANAM parigraho'pratyAkhyAnAdavaseyaH,32 bAhirayA bhaMDamattovagaraNa tti, upakArasAdhAvIndriyANAMzarIra sUtram 219 nArakAdi rakSArtha tatkRtagRhakAdInyavaseyAni 33 TaMka tti chinnaTaGkAH, kuDa tti kUTAni zikharANi vA hastyAdibandhanasthAnAni vA sela caturviMzatitti muNDaparvataH, sihara tti zikhariNaH zikharavanto girayaH, pabbhAra tti, ISadavanatA giridezAH, leNa tti, utkIrNaparvatagRhA(ham), sArambhatvAdi ujjhara tti, avajharaH parvatataTAdudakasyAdhaHpatanam, nijjhara tti nirjhara udakasya zravaNam, cillala tti cikkhallamizrodako jalasthAnavizeSaH, pallala tti pahA(lhA)danazIlaH sa eva, vappiNa tti kedAravAn taTavAn vA dezaH 'kedAra eve'tyanye, agaDa padhendriyatti kUpaH vAvi tti vApI caturasro jalAzayavizeSaH, pukkhariNi tti puSkariNI vRttaH sa eva, puSkaravAn vA dIhiya tti sAriNyaH, TarakUTazailaguMjAliya tti vakrasAriNyaH sara tti sarAMsi svayaMsaMbhUtajalAzayavizeSAH sarapaMtiyAo tti saraHpaGktayaH sarasarapaMtiyAo tti zikharIbilayAsu saraH paGktiSvekasmAtsaraso'nyasminnanyasmAdanyatra evaM, saJcArakapATakenodakaM saMcarati tAH saraH saraH paGktayaH, bilapaGktayaH pratItAH, ArAma tti, Aramanti yeSu mAdhavIlatAdiSu dampatyAdIni ta ArAmAH, ujjANa tti, udyAnAni puSpAdi taDAgAdInAM svruupm| madvRkSasaGkalAnyutsavAdI bahujanabhogyAni kANaNa tti kAnanAni sAmAnyavRkSasaMyuktAni nagarA''sannAni, vaNa tti vanAni nagaraviprakRSTAni vaNasaMDAI ti vanaSa(kha)NDA ekajAtIyavRkSasamUhAtmakAH, vaNarAi tti vanarAjayo vRkSapaGktayaH khAiya tti khAtikA uparivistIrNA'dhaHsaGkaTakhAtarUpAH pariha tti parikhA adha uparica samakhAtarUpAH, aTTAlaga tti prAkAroparyAzraya // 399 // Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5zatake zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam uddezaka: 7 pudgalAdi bhAga-1 // 400 // ejnaadhikaarH| sUtram 220 bahuzrutagamyArthAH paMcahetvahetvAdi prshraa| vizeSAH cariya tti carikA gRhaprAkArAntaro hastyAdipracAramArgaH, dAra tti dvAraM khaDakkikA goura tti gopuraM nagarapratolI, pAsAya tti prAsAdA devAnAM rAjJAM ca bhavanAni, athavotsedhabahulAH prAsAdAH, ghara tti gRhANi sAmAnyajanAnAM sAmAnyAni vA, saraNa tti zaraNAni tRNamayA'vasarikAdIni, AvaNa tti, ApaNA haTTAH, zRGgATakaM sthApanA A,trikaM sthApanA / , catuSkaM sthApanA +, catvaraM sthApanA *, caturmukhaM caturmukhadevakulakAdi mahApaha tti rAjamArgaH, sagaDe tyAdi prAgvat, lohi tti lauhi maNDakAdipacanikA lohakaDAhi tti kavellI kaDucchuya tti pariveSaNAdyartho bhAjanavizeSaH, bhavaNa tti bhavanapatinivAsa:(sA) // 219 // ete ca nArakAdayazchadmasthatvena hetuvyavahArakatvAddhetava ucyanta iti tadbhedAnnirUpayannAha 1paMca heU pa0, taMjahA- he jANai heuM pAsai heuMbujjhai heuM abhisamAgacchati heuM chaumatthamaraNaM mri||2pNcev heU paM0, taMjahA- heuNA jANai jAva heuNA chaumatthamaraNaM marai // 3 paMca heU pa0, taMjahA- heuM na jA. jAva heuM annANamaraNaM m0||4 paMca heUpa0, taMjahA- heuNA Na jA0 jAva heuNA (annANa) m0m0||5pNc aheU pa0, taMjahA- aheuM jA0 jAva aheuM kevalimaraNaM m0||6pNc aheU pa0, taMjahA- aheuNA jA0 jAva aheuNA kevalimaraNaM m0||7pNc aheU pa0, taMjahA- aheuM na jA jaav| aheuM chumtthmrnnNm0||9pNc aheUpa0, taMjahA- aheuNA na jA. jAva aheuNA chaumatthamaraNaM ma0 / sevaM bhaMte 2 tti ||suutrm 220||pnycmshte saptamoddezakaH // 5-7 // 1paMca hevi tyAdi, iha hetuSu vartamAnaH puruSo hetureva tadupayogAnanyatvAt, paJcavidhatvaM cAsya kriyAbhedAdityata Aha heDaM jANai tti hetuM sAdhyAvinAbhUtaM sAdhyanizcayArthaM jAnAti vizeSataH samyagavagacchati samyagdRSTitvAt, ayaM paJcavidho'pi samyagdRSTimantavyo mithyAdRSTeH sUtradvayAtparato vakSyamANatvAdityekaH, evaM hetuM pazyati sAmAnyata evAvabodhAditi dvitIyaH, Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga-1 hetvAdi praznAH / zrIbhagavatyaGga evaM budhyate samyak zraddhatta iti bodheH samyakzraddhAnaparyAyatvAditi tRtIyaH, tathA hetumabhisamAgacchati sAdhyasiddhau vyApAraNataH 5 zatake zrIabhaya. samyak prApnotIti caturthaH, tathA heuM chaumatthe tyAdi, heturadhyavasAnAdimaraNakAraNaM tadyogAnmaraNamapi heturatastaM hetumadityarthaH uddezaka:7 vRttiyutam pudlAdi chadmasthamaraNam, na kevalimaraNam, tasyAhetukatvAt, nApyajJAnamaraNametasya samyagjJAnitvAdajJAnamaraNasya ca vkssymaanntvaat| ejnaadhikaarH| // 401 // mriyate, karotIti pnycmH||2 prakArAntareNa hetUnevAha paMce tyAdi, hetunA'numAnotthApakena jAnAti, anumeyaM samyagavagacchati sUtram 220 bahuzrutasamyagdRSTitvAdekaH, evaM pazyatIti dvitIyaH, evaM budhyate zraddhatta iti tRtIyaH, evamabhisamAgacchati prApnotIti caturthaH, gamyArthAH paMcahetvatathAkevalitvAddhetunA'dhyavasAnAdinA chadmasthamaraNaM niyata iti pnycmH|| 3 atha mithyAdRSTimAzritya hetUnAha paMce tyAdi, paJca kriyAbhedAddhetavo hetuvyavahAritvAt, tatra hetuM liGgaMna jAnAti, naJaH kutsArthatvAdasamyagavaiti mithyAdRSTitvAt 1, evaM na pazyati 2, evaM na budhyate 3, evaM nAbhisamAgacchati 4, tathA hetumadhyavasAnAdihetuyuktamajJAnamaraNaM mriyate karoti mithyAdRSTitvenAsamyagjJAnatvAditi 5 // 4 hetUneva prakArAntareNAha paMce tyAdi, hetunA liGgena na jAnAtyasamyagavagacchati, evamanye'pi ctvaarH|| 5 athoktavipakSabhUtAnahetUnAha paMce tyAdi, pratyakSajJAnitvAdinAhetuvyavahAritvAdahetavaH kevalinaH, te ca paJcaka kriyAbhedAt, tadyathA, ahetuM jANaitti, ahetuMna hetubhAvena sarvajJatvenAnumAnAnapekSatvAdbhUmAdikaM jAnAti svasyAnanumAnotthApakatayetyarthaH, ato'sAvahetureva, evaM pazyatItyAdi, tathA'hetuM kevalimaraNaM marai tti, ahetuM nirhetukamanupakramatvAt kevalimaraNaM mriyate karotItyaheturasau paJcama iti // 6 prakArAntareNAhetUnevAha paMce tyAdi tathaiva navaramahetunA hetvabhAvena kevalitvAjAnAti yo'sAvahetureva, evaM pazyatItyAdayo'pi 3, aheuNA kevalimaraNaM maraitti, ahetunopakramAbhAvena kevalimaraNaM mriyate, kevalino nirhetukasyaiva tasya bhAvAditi // 7 ahetUneva prakArAntareNAha paMca aheU, ityAdi, ahetavo'hetuvyavahAriNaH, te ca paJca // 401 // Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 jJAnAdibhedAt, tadyathA aheuMna jANaitti, ahetuMna hetubhAvena svasyAnumAnAnutthApakatayetyarthaH na jAnAtina sarvathAvagacchati, kathaJcidevAvagacchatItyarthaH, naJo dezapratiSedhArthatvAjjJAtuzcAvadhyAdijJAnavattvAt kathaJcijjJAnamuktam, sarvathAjJAnaMtu kevalina eva syAditi, evamanyAnyapi 3, tathA 'heuM chaumatthamaraNaM marai tti, aheturadhyavasAnAderupakramakAraNasyAbhAvAcchadmasthamaraNama-2 kevalitvAnna tvajJAnamaraNamavadhyAdijJAnavattvena jJAnitvAttasyeti / / 8 ahetUnevAnyathA''ha paMce tyAdi, tathaiva navarama hetunA hetvabhAvena na jAnAti kathaJcidevAdhyavasyatIti ||gmnikaamaatrmevedmssttaanaampyessaaN sUtrANAM bhAvArthaM tu bahuzrutA vidantIti // 220 // paJcamazate sptmoddeshkH||5-7|| // 402 // 5 zatake uddezakaH8 nirgrnthiiputraadhikaarH| sUtram 221 dravyAdyA''dezena pudalAnAM sArdhatAsapradezatA''di teSAmalpabahutvAdi praznAH / ||pnycmshtke'ssttmoddeshkH|| saptama uddezake pudgalAH sthitito nirUpitAH, aSTame tu ta eva pradezato nirUpyante, ityevaMsambandhasyAsyedaM prastAvanAsUtram, teNaM kAleNaM 2 jAva parisA paDigayA, teNaM kAleNaM 2 samaNassa 3 jAva aMtevAsI nArayaputte nAmaM aNagAre pagatibhaddae jAva viharati, teNaM kAleNaM 2 samaNassa 3 jAva aMtevAsI niyaMThiputte NAmaM aNa. pagatibhaddae jAva viha0, taeNaM se niyaMThIputte aNa. jeNAmeva nArayaputte aNa0 teNeva uvAga0 2 ttA nArayaputtaM aNa evaM va0- savvA(vva) poggalA te ajjo! kiM saaDDA samajjhA sapaesA udAhu aNaDDA amajjhA apaesA?, ajotti nArayaputte aNa. niyaMThiputtaM aNa evaM va0-1 savvapoggalA me ajjo! saaDDA samajjhA sapadesA no aNaDDA amajjhA appaesA, 2 taeNaM se niyaMTThiputte aNagAre nArayaputtaM a0 evaM va0- jatiNaM te ajo! savvapo0 saaDDA samajjhA sapadesA no aNaDDA amajjhA apadesA, kiM davvAdeseNaM ajo! savvapo0 saaDDA 3 no aNaDDA 3? // 402 // Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 5 zatake uddezaka:8 nirgrnthiiputraadhikaarH| sUtram 221 dravyAdyA'' // 403 // dezena khettAdeseNaM ajjo! savvapo0 saaDDA 3 tahevaceva, kAlAdetaMceva, bhAvAde0 ajjo! taM ceva?, taeNaM se nArayaputte aNa niyaMThiputtaM aNa evaMva0-davvAdeseNavi me ajo! savvapo0 saaDDA 3no aNaDvA 3khettAeseNavisavve po0 saaDDA taha ceva kAlAdevi, taM ceva bhAvAde vi| tae NaM se niyaMThIputte aNa. nArayaputtaM aNa) evaM va0- jati NaM he ajo! davvAdeseNaM savvapo0 saaDDA 3 no aNaDDA 3, evaM te paramANupo visaaDDe3No aNaDDe 3, jati NaM ajo! khettAdeseNavi savvapo0 sa0 3 jAva evaM te egapaesogADhevi poggale saaDDe samajjhe sapaese, jati NaM ajo! kAlAdeseNaM savvapo0 saaDDA0 samajjhA sapaesA, evaM te egasamayaThitIevi poggale 3taMceva, jati NaM ajjo! bhAvAdeseNaM savvapo0 saaDDA samajjhA sapaesA 3, evaM te egaguNakAlaevi poggale saa03taMceva, aha te evaM na bhavati tojaM vayasi davvAdeseNavisavvapo.saa03no aNaDDA 3 evaM khettAdeseNavi kAlA0 bhAvAdeseNavi tannaM micchA, tae NaM se nArayaputte aNa niyaMThIputtaM aNa0 evaM va0- no khalu vayaM devANuppiyA! eyamaDhe jANAmo pAsAmo, jati NaM devA0 no gilAyaMti parikahittae taM icchAmiNaM devA0 NaM aMtie eyamaTuM soccA nisamma jANittae, tae NaM se niyaMThIputte aNa0 nArayaputtaM aNa. evaMva0-davvAdeseNavi me ajjo savve po0 sapadesAvi apadesAvi aNaMtAkhettAde vievaM ceva kAlAdevi bhAvAde vi evaM ceva // je davvao appadese se khe0 niyamA appadese kAlao siya sapadese siya apadese bhA0 siya sapadese siya apadese / je khettao appadese se da0 siya sapadese siya apadese kA0 bhayaNAe bhA0 bhynnaae| jahA khettao evaM kA0 bhaa0||jedvvo sapadese se khe0 siya sapadese siya apase, evaM kA0 bhA0vi, je khettao sapadese se da. niyamA sapadese kA0 bhayaNAe bhA0 bhayaNAe jahA davvao tahA kA0 bhA0vi // 3 eesiNaM bhaMte! poggalANaM davvAdeseNaM khettAdeseNaM kAlAde0 bhAvAde0 sapadesANa ya apadesANa ya kayare 2 jAva visesAhiyA vA?, nArayaputtA! savvatthovA po0 bhAvAdeseNaM apadesA kAlAde0 apadesA asaMkhejjaguNA davvAde0 apadesA pudgalAnAM sArdhatAsapradezatA''di teSAmalpabahutvAdi |praznAH / // 403 // Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 404 // dravyAdyA'' asaMkhejaguNA khettAde. apadesA asaMguNA khettAde0 ceva sapadesA asaMguNA davvAde0 sapadesA visesAhiyA kAlAde0 sapadesA 5 zatake visesAhiyA bhAvAde sapadesA visesAhiyA / taeNaM se nArayaputte aNa niyaMThIputtaM aNa. vaMdai namaM0 niyaMThiputtaM aNa0 vaMdittA 2 uddezaka:8 nirgranthIeyamaDhesammaM viNaeNaM bhujorakhAmeti rattA saMjameNaM ta0 a0 bhAvemANe vihri|suutrm 221 // putraadhikaarH| teNa mityAdi, 1 davvAdeseNaM ti dravyaprakAreNa dravyata ityarthaH paramANutvAdyAzrityetiyAvat khettAdeseNaM ti, ekapradezAvagADha sUtram 221 tvAdinetyarthaH, kAlAdeseNaM ti, ekAdisamayasthitikatvena, bhAvAdeseNaM ti, ekaguNakAlakatvAdinA savvapoggalA sapaesAvI dezena tyAdi, iha ca yatsaviparyayasArdAdipudgalavicAre prakrAnte sapradezApradezA (sapradezAH, apradezA) eva te prarUpitAH tatteSAM pudgalAnAM sArdhatAprarUpaNe sArddhatvAdiprarUpitameva bhavatItikRtvetyavaseyam, tathAhi, sapradezAH sArdhAHsamadhyAvA, itare tvanarddhA amadhyAzceti, sapradezatA ''di teSAma2 aNaMta tti tatparimANajJApanaparaM ttsvruupaabhidhaanm|| atha dravyato'pradezasya kSetrAdyAzrityApradezAditvaM nirUpayannAha jela lpabahutvAdi davvao appaese ityAdi, yo dravyato'pradezaH paramANuH sa ca kSetrato niyamAdapradezo yasmAdasau kSetrasyaikatraiva pradeze'vagAhate praznAH / pradezadvayAdyavagAhe tu tasyApradezatvameva na syAt, kAlatastu yadyasAvekasamayasthitikastadA'pradezo'nekasamayasthitikastu sapradeza iti, bhAvataHpunaryokaguNakAlakAdistadA'pradezo'nekaguNakAlakAdistu sapradeza iti // nirUpito dravyato'pradezo'tha kSetrato'pradezaM nirUpayannAha je khetao appaese ityAdi, yaHkSetrato'pradezaH sadravyataH syAtsapradezaH, vyaNukAderapyekapradezAvagAhitvAt syAdapradezaH, paramANorapyekapradezAvagAhitvAt, kAlao bhayaNAe tti kSetrato'pradezo yaH sa kAlato bhajanayA'pradezAdirvAcyaH, tathAhi, eka pradezAvagADha ekasamayasthitikatvAdapradezo'pi syAdanekasamayasthitikatvAcca sapradezo'pi syAditi bhAvao bhayaNAe tti kSetrato'pradezo yo'sAvekaguNakAlakatvAdapradezo'pi syAdanekaguNakAlakAditvAccasapradezo'pi 2 // 404 // Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 405 // pudgalAnAM syAditi // atha kAlApradezaM bhAvApradezaM ca nirUpayannAha jahA khettao evaM kAlao bhAvao tti yathA kSetrato'pradeza ukta evaM 5 zatake kAlato bhAvatazcAsau vAcyaH, tathAhi je kAlao appaese se davvao siya sappaese siya appaese evaM kSetrato bhAvatazca, tathA je uddezakaH8 nirgranthIbhAvao appaese se davvao siya sappaese siya appaesa evaM kSetrataH kAlatazceti // ukto'pradezo'tha sapradezamAha je davvao putraadhikaarH| sappaese ityAdi, ayamarthaH, yo dravyato vyaNukAditvena sapradezaH sa kSetrataH syAtsapradezo vyAdipradezAvagAhitvAt syAdapradeza sUtram 221 dravyAdhA'5ekapradezAvagAhitvAt, evaM kAlato bhAvatazca, tathA yaH kSetrataH sapradezo vyAdipradezAvagAhitvAt sa dravyataH sapradeza eva, dezena dravyato'pradezasya vyAdipradezAvagAhitvAbhAvAt kAlato bhAvatazcAsau dvidhApi syAditi, tathA yaH kAlataH sapradezaH sa sArdhatAdravyataH kSetrato bhAvatazca dvidhApi syAt, tathA yo bhAvataH sapradezaH sa dravyakSetrakAlairdvidhApisyAditi sapradezasUtrANAM bhAvArtha sapradezatAiti // 3 athaiSAmeva dravyAditaH sapradezApradezAnAmalpabahutvavibhAgamAha, eesi Na mityAdi sUtrasiddham, navaramasyaiva ''di teSAma lpabahutvAdi sUtroktAlpabahutvasya bhAvanAtha gAthAprapaJco vRddhokto'bhidhIyate, vocchaM appAbahuyaM davve(vva)khettaddhabhAvaovAvi / apaesasappaesANa poggalANaM smaasennN||1||dvvennN paramANU khetteNegappaesamo(saM. o)gaaddhaa| kAleNegasamaiyA apaesA poggalA hoMti // 2 // bhAveNaM apaesA egaguNA je havaMti vnnnnaaii| (varNAdibhirityarthaH) te cciya thovA jaM guNabAhallaM pAyaso davve // 3 // dravye prAyeNa vyAdiguNA anantaguNAntAH kAlakatvAdayo bhavanti ekaguNakAlakAdayastvalpA iti bhAvaH // 3 // etto kAlAeseNa appaesA bhave asNkhgunnaa| kiM kAraNaM puNa bhave? bhaNNati pariNAmabAhallA // 4 // // 405 // ayamarthaH, yo hi yasmin samaye yadvarNagandharasasparzasaGghAtabhedasUkSmatvabAdaratvAdipariNAmAntaramApannaH sa tasmin samaye tadapekSayA kAlato'pradeza ucyate, tatra caikasamayasthitirityanye, pariNAmAzca bahava iti pratipariNAmaMkAlApradezasaMbhavAttadbahu praznAH / Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatya zrIabhayavRttiyutam bhAga-1 // 406 // 5 zatake uddezaka:8 nirgrnthiiputraadhikaarH| sUtram 221 dravyAdyA'' dezena tvamiti 4 // etadeva bhAvyate, bhAveNaM apaesA je te kAleNa huMti duvihaavi| duguNAdaovi evaM bhAveNaM jAva'NaMtaguNA // 5 // bhAvato ye'pradezA ekaguNakAlatvAdayo bhavanti te kAlato dvividhA api bhavanti sapradezA apradezAzcetyarthaH, tathA bhAvena dviguNAdayo'pyanantaguNAntAH, eva miti dvividhA api bhavanti, tatazca-kAlApaesayANaM evaM ekkakkao havati raasii| ekkakkaguNaTThANammi eggunnkaalyaaiisu|| 6 // ekaguNakAlAd dviguNakAlAdiSu guNasthAnakeSu madhya ekaikasmin guNasthAnake kAlApradezAnAmekaiko rAzirbhavati, tatazcAnantatvAd guNasthAnakarAzInAmanantA eva kAlApradezarAzayo bhavanti / / 5-6 // atha prerakaH- AhANaMtaguNattaNamevaM kaalaapesyaannNti| jamaNaMtaguNaTThANesu hoMti rAsIvi hu aNaMtA / / 7 // evamiti- yadi pratiguNa sthAnakaM kAlApradezarAzayo'bhidhIyanta iti, atrottaram, bhaNNai egaguNANavi aNaMtabhAgaMmi jaM annNtgunnaa| teNAsaMkhaguNa cciya havaMtiNANaMtaguNiyattaM / / 8 // ayamabhiprAyaH- yadyapyanantaguNakAlatvAdInAmanantA rAzayastathApyekaguNakAlatvAdInAmanantabhAga eva te vartanta iti na tadAreNa kAlApradezAnAmanantaguNatvamapi tvasaGkhyAtaguNatvameveti // 7-8 // evaM tA bhAvamiNaM paDucca kAlApaesa(si)yA siddhA / paramANupoggalAisu davvevi hu esa ceva gmo||9|| evaM tAvadbhAvaM varNAdipariNAmamimuktarUpamekAdyanantaguNasthAnavarttinamityarthaH pratItya kAlApradezikAH pudgalAH siddhAH, kAlApradezatA vA pudgalAnAM siddhA pratiSThitA, dravye'pi dravyapariNAmamapyaGgIkRtya paramANvAdiSveSa eva bhAvapariNAmokta eva gamaH, vyaakhyaa||9||emev hoi khette egpesaavgaahnnaaiisuN| ThANaMtarasaMkarti paDucca kAleNa mggnnyaa||10||evmev dravyapariNAmavadbhavati kSetre kSetramadhikRtyaikapradezAvagADhAdiSu pudgalabhedeSu sthAnAntaragamanaM pratItya kAlena kaalaaprdeshaanaaNmaargnnaa||10||sNkoyvikoyNpi hu paDucca ogAhaNAe~ emeva / taha suhumabAyaranireyaseyasaddAipariNAmaM // 11 // yathA kSetrata evamavagAhanAdito'pItyetaducyate- avagAhanAyAH saGkocaM vikocaM ca pratItya pudgalAnAM sArdhatAsapradezatA''di teSAmalpabahutvAdi |praznAH / // 406 // Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 407 // kAlApradezAH syuH, tathA sUkSmabAdarasthirAsthirazabdamanaH karmAdipariNAmaM ca pratItyeti ||11||evN jo savvo cciya pariNAmo 5 zatake puggalANa iha samaye / taM taM paDucca esiM kAleNaM appaesattaM / / 12 / / kAleNa appaesA evaM bhaavaapesehiNto| hoMti asaMkhijjaguNA siddhA uddezakaH8 nirgranthIpariNAmabAhallA // 13 // etto davvAeseNa appaesA havaMti'saMkhaguNA / ke puNa te? paramANU kaha te bahuyati? taM sunnsu|| 14 // aNu 1 putraadhikaarH| saMkhejjapaesiya 2 asaMkha (guNa) 3 'NaMtapaesiyA ceva 4 / cauro ciya rAsI poggalANa loe annNtaannN||15|| esiM ti pudglaanaamityrthH|| sUtram 221 drvyaadyaa''12-13-14-15|| tatthANaMtehiMto sutte'nnNtppesiehito| jeNa paesaTThAe bhaNiyA aNavo annNtgunnaa|| 16 // saMkhejjatime bhAge dezena saMkhejjapaesiyANa vtttthti| navaramasaMkhejjapaesiyANa bhAge asaMkhaime // 17 // anantebhyo'nantapradezikaskandhebhyaH pradezArthatayA . pudgalAnAM sArdhatAparamANavo'nantaguNAH sUtra uktAH, sUtraM cedam, savvatthovA aNaMtapaesiyA khaMdhA davvaTThayAe te ceva paesaTThayAe aNaMtaguNA sapradezatAparamANupoggalA davvaTThayAe paesaTTayAe aNaMtaguNA saMkhejjapaesiyA khaMdhA davvaTThayAe saMkhejjaguNA te ceva paesaTThayAe asaMkhejjaguNA ''di teSAma lpabahutvAdi asaMkhejjapaesiyA khaMdhA davvaTThayAe asaMkhejjaguNA te ceva paesaTTayAe asaMkhejaguNatti / saGkhayeyatame bhAge saGkhyAtapradezikAnAmasaGkhaye(vayAta)yatame (bhAge) cAsaGkhyAtapradezikAnAmaNavo varttante, uktasUtrapramANyAditi // 16-17 // saivi asaMkhejjapaesiyANa tesiM asNkhbhaagte| bAhullaM sAhijjai phuddmvsesaahiraasiihiN||18|| (rAsIhiM) saGkhayeyapradezikA'nantapradezakAbhidhAnAbhyAm, iha ca saGkhyAtapradezikarAzeH saGkhyAta bhAgavartitvAtteSAM svarUpato bahutvamavagamyate, anyathA tasyApyasaGkhayeya bhAge'nantabhAgevA(te)'bhaviSyanniti ||18||jennekraasinno cciya asaMkhabhAgeNa sesarAsINaM / teNAsaMkhejjaguNA aNavo kAlApaesehiM 0 dravyArthatayA'nantapradezikAH skandhAH sarvastokAsta eva pradezArthatayA'nantaguNAH, paramANupudgalA dravyArthatayA pradezArthatayA'nantaguNAH, saGkhyeyapradezikA skandhA dravyArthatayA saGkhyeyaguNAH ta eva pradezArthatayA'GgyAtaguNA asaGkhyAtapradezikAH skandhA dravyArthatayA'saGkhyAtaguNA ta eva prdeshaarthtyaa'sngkhyaatgunnaaH| prazrAH / 8 // 407 // POROSCOORDARSA Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 408 // dravyAdyA'' // 19 // etto asaMkhaguNiyA havaMti khettApae siyA sme| jaM to te savvevi ya apaesA khettao annvo||20|| dupaesiyAiesuvi 5 zatake paesaparivaDDiesu ThANesu / labbhai ikkikko ciya rAsI khettA'paesANaM // 21 // etto khettAeseNa ceva sapaesa(si)yA asNkhgunnaa| uddezaka:8 nirgranthIegapaesogADhe mottuM sesAvagAhaNayA // 22 // te puNa dupaesogAhaNAiyA savvapoggalA sesA / te ya asaMkhejjaguNA avagAhaNaThANabAhullA // putraadhikaarH| 23 // daveNa hoMti etto sapaesA poggalA viseshiyaa| kAleNa ya bhAveNa ya emeva bhave vises(saa)hiyaa|| 24 // bhAvAIyA vaTTA sUtram 221 (vuDDI)asaMkhaguNiyA jamappaesANaM / to sappaesa (si)yANaM khettAivisesaparivuDDI // 25 / / na zeSarAzyo riti, asyAyamartha:- dezena pudgalAnAM anantapradezikarAzeranantaguNAste, saGkhyAtapradezikarAzestu saGkhyAtabhAge, saGkhyAtabhAgasya ca vivakSayA nAtyantamalpatA, sArdhatAkAlataH sapradezeSvapradezeSu ca vRttimatAmaNUnAM bahutvAt , kAlApradezAnAMca sAmayikatvenAtyantamalpatvAt kAlApradezebhyo- sapradezatA ''diteSAmasaGkhyAtaguNatvaM dravyApradezAnAmiti / etadbhAvanA ca vkssymaannsthaapnaato'vseyaa||19-20-21-22-23-24-25|| lpabahutvAdi mIsANa saMkama pai sapaesA khettao asaMkhaguNA / bhaNiyA saTThANe puNa thovacciya te gaheyavvA / / 26 // mizrANA mityapradezasapradezAnAM mIlitAnAM saGkama prati, apradezebhyaH sapradezeSvalpabahutvavicAre saGkame kSetrataH sapradezA asaGkhayeyaguNAH kSetrato'pradezebhyaH sakAzAt, svasthAne punaH kevalasapradezacintAyAM stokA eva te kSetrataH sapradezA iti // 26 // khetteNa sappaesA thovA davvaThThabhAva(vA)o ahiyaa| sapaesappAbahuyaM saTThANe atthao evaM / / 27 // etadevocyate, arthata iti vyAkhyAnApekSayA'rthatovyAkhyAnadvAreNa trINyalpabahutvAni bhavanti, sUtre tvekameva mizrAlpabahutvakamuktamiti // 27 // paDhama apaesANaM bIyaM puNa hoi sappaesANaM / taiyaM puNa mIsANaM appabahuM atthao tiNNi ||28||tthaanne ThANe vaDDai bhAvAINaM jamappaesANaM / taM ciya bhAvAINaM paribhassati sappaesANaM // 29 // ahavA khettAINaM jamappaesANa hAyae kamaso / taM ciya khettAINaM parivaDDai sappaesANaM / / 30 / / avaro parappasiddhA praznAH / 40/4. Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 409 // sapra0 dezena pudgalAnAM vuDDI hANI ya hoi donnhNpi| apaesasappaesANa poggalANaM slkkhnno|| 31 // yathA kila kalpanayA lakSaM samastapudgalAsteSu 5 zatake bhAvakAla dravyakSetrato'pradezAH krameNaikadvipaJcadazasahasrasaGkhyAH , sapradezAstu navanavatyaSTanavatinavatipaJcanavatisahasrasaGkhyAH , uddezakaH8 nirgranthItatazca bhAvApradezebhyaH kAlApradezeSu sahasravarddhate tadeva bhAvasapradezebhyaH myA kAlAvadazasahasrapAta samAvasanadazamyA bhAvataH kAlataH dravyataH kSetrataH putrAdhikAra, kAlasapradezeSa hIyata ityevamanyatrApIti,sthApanA ceym-||28-29- apra0 1000 apra0 2000 apra0 5000 | apra0 10000 sUtram 221 dravyAdyA'' 30-31 // te ceva te cauhivi jamuvacarijaMti poggalA duvihA / teNa uvuDDI sapra0 sapra. sapra0 hANI tesiM aNNoNNasaMsiddhA / / 32 // caturbhiriti bhAvakAlAdibhi- 99000 98000 95000 90000 sArdhatArupacarya(nte i)ntAmiti vizeSyante // 32 // eesiM rAsINaM nidarisaNamiNaM bhaNAmi paccakkhaM / vuDDI(buddhI)eNsavvapoggala jAvaMtAvANa sapradezatA uditeSAma lakkhAo / / 33 / / kalpanayA yAvantaH sarvapudgalAstAvata lakSa iti // 33 // ekkaM ca do ya paMca ya dasa ya sahassAi~ appesaannN|| lpabahutvAri bhAvAINaM kamaso cauNhavi jahovaiTThANaM // 34 // NauI paMcANauI aTThANauI taheva navanavaI / evaiyAiM sahassAI sappaesANa vivarIyaM / / / 35 / / eesiM jahasaMbhavamatthovaNayaM karijja raasiinnN| sabbhAvao ya jANijja te aNaMte jiNAbhihie / / 36 // // 221 // anantaraM pudgalA nirUpitAste ca jIvopagrAhiNa iti jIvAMzcintayannAha 4 bhantetti bhagavaM goyame samaNaMjAva evaMva0-jIvANaM bhaMte! kiM vahRti hAyaMti avaTThiyA?,goyamA! jIvANo varlDati no hAyaMti __avtttthiyaa|5 neraiyANaMbhaMte! kiM va0 hA0 ava0?, goyamA! neraiyAva-vihA0vi avavi, jahA ne evaM jAva vemaanniyaa|6 siddhA NaM bhaMte! pucchA, goyamA! siddhA va0 no hA0 ava0vi // 7 jIvANaM bhaMte! kevatiyaM kAlaM ava0?, goyamA! savvaddhaM / 8 neraiyA NaM bhaMte! ke kAlaM va0?, goyamA! ja0 egaM samayaM ukko AvaliyAe asaMkhejatibhAgaM, evaM hA0, 9ne0 NaM bhaMte! ke0 kAlaM ava0?, praznA : / // 409 // Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 410 // goyamA! ja0 egaM samayaM ukko cauvvIsaM muhuttA, evaM sattasuvi puDhavIsu vahRti hAyaMti bhANiyavvaM, navaraM avaTThiesu imaM nANattaM, taMjahA- rayaNappabhAe puDhavIe aDatAlIsaM muhuttA sakkara coisa rAtidiyANaM vAlu0 mAsaM paMka0 do mAsA dhUma0 cattAri mAsA tamAe aTThamAsA tamatamAe bArasa maasaa| asurakumArAviva0 hA jahA ne0, avaTThiyA jaha* ekaM samayaM ukko0 aTThacattAlIsaM muhuttA, evaM dasavihAvi, egiMdiyA va vihA0vi ava0vi, eehiM tihivija evaM samayaM uklo0 AvaliyAe asaMkhejatibhAgaM, beiMdiyA va0 hA taheva, ava0 ja ekkaM samayaM ukko0 do aMtomuhuttA, evaM jAva cauriMdiyA, avasesA savve va hA taheva, avaTThiyANaMNANattaM imaM, taM0-saMmucchimapaMciMdiyatirikkhajoNiyANaM do aMtomu0, gabbhavakvaMtiyANaMcauvvIsaMmu0, saMmucchimamaNussANaM aTThacattAlIsaM muhuttA, gambhavakvaMtiyamaNu0 cauvvIsaMmu0, vANamaMtarajotisasohammIsANesu aTThacattAlIsaM muhuttA, saNaMkumAre aTThArasa rAtiMdiyAI cattAlIsa ya muhu0, mAhide cauvIsaMrAtidiyAiMvIsa yamu0, baMbhaloepaMcacattAlIsaM rAtidiyAi, laMtae nautirAtidiyAI, mahAsukke sarvhirAtiMdiyasataM, sahassAre dorAtidiyasayAI, ANayapANayANaM saMkhejjAmAsA, AraNacuyANaM saMkhejAIvAsAI, evaM gevejadevANaM vijayavejayaMtajayaMtaaparAjiyANaM asaMkhijjAIvAsasahassAI,savvaTThasiddheya paliovamassa saMkhejatibhAgo, evaM bhANiyavvaM, va0 hA. jaha* evaM samayaM u0 AvaliyAe asaMkhejati bhAgaM, avaTThiyANaM jaM bhaNiyaM / 10 siddhANaM bhaMte! ke0 kAlaM va0?, goyamA! jaha ekkaM samayaM ukko0 aTTha samayA, 11 ke kAlaM ava0?, goyamA! jaha* ekkasamayaM ukko. chammAsA // 12 jIvA NaM bhaMte! kiM sovacayA sAvacayA sovacayasAvacayA niruvacayaniravacayA?, goyamA! jIvA No sovacayA no sAvacayA No sovacayasAvacayA niruvcynirvcyaa|egidiyaa tatiyapae, sesAjIvA cauhi (vi) padehivibhANiyavvA, 13 siddhANaMbhaMte! pucchA, goyamA! siddhA sova0 No sAva0 No sova0sAva. niruvcynirvcyaa| 14 jIvANaM bhaMte! ke kAlaM niruva0nirava.?, goyamA! savvaddhaM, 15 5zatake uddezaka:8 nirgrnthiiputraadhikaarH| sUtram 222 jIvAnAM nairayikAdInAM siddhAnAca vRddhihAni sopacayanirupacayAdi praznAH / // 41 Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 411 // neratiyANaMbhaMte! ke0 kAlaMsova.?,goyamA! jaha* evaM samayaM u0 AvaliyAe asaMkhejjaibhAgaM / 16 ke0 kAlaMsAva.? evaM cev| 5 zatake uddezakaH8 17 ke0 kAlaM sova0sAva0?, evaM ceva / 18 ke0 kAlaM niruva0nirava0?, goyamA! ja evaM samayaM ukko0 bArasamu0 egidiyA savve nirgranthIsova0sAva0 savvaddhaM sesA savve sova0vi sAva0vi sova0sAva0vi niruva0nirava0vi jahanneNaM egaM samayaM ukkoseNaM AvaliyAe putraadhikaarH| asaMkhejatibhAgaM avaTThiehiM vakvaMtikAlo bhANiyavvo 19 siddhANaM bhaMte! ke kAlaM sova0?, goyamA! jaha) evaM samayaM ukto0 aTTha sUtram 222 jIvAnAM samayA, 20 ke0 kAlaM niruva0nirava0?,jaha evaM u0 chmmaasaa|sevN bhaMte 2 // sUtram 222||pNcmse aTThamo uddeso smtto||5- nairayikAdInAM siddhAnAca 8 // vRddhihAni 4 jIvA Na mityAdi, 9 neraiyA NaM bhaMte! kevatiyaM kAlaM avaTThiyA?, goyamA! jahanneNa ekkaM samayaM ukkoseNaM cauvIsamuhuttaM ti, sopacaya nirupacayAdi kathaM?, saptasvapi pRthivISu dvAdaza muhUrtAn yAvanna ko'pyutpadyata udvarttate vA, utkRSTato virahakAlasyaivaMrUpatvAt, anyeSu praznAH / punadazamuhUrteSu yAvanta utpadyante tAvanta evodvarttanta ityevaM caturviMzatimuhUrttAn yAvannArakANAmekaparimANatvAdavasthitatvaM vRddhihAnyorabhAva ityarthaH, evaM ratnaprabhAdiSu yo yatrotpAdodvartanAvirahakAlazcaturviMzatimuhUrtAdiko vyutkrAntipade'bhihitaH sa tatra teSu tattulyasya samasaGghayAnAmutpAdodvartanAkAlasya mIlanAd dviguNitaH sannavasthitakAlo'STacatvAriMzanmuhUrtAdikaH sUtrokto bhavati, virahakAlazca pratipadamavasthAnakAlArddhabhUtaH svayamabhyUhya iti / egiMdiyA vaDDativi tti teSu virahAbhAve'pi bahutarANAmutpAdAdalpatarANAM codvarttanAt, hAyaMtivi tti bahutarANAmudvartanAdalpatarANAM cotpAdAt, avaTThiyAvi tti tulyAnAmutpAdAdudvartanAcceti, etehiM tihivitti, eteSu triSvapyakendriyavRdvyA(ddhyA)diSvAvalikAyA asaGkhayeyo bhaagsttH| paraM yathAyogaM vRddhyAderabhAvAt, do aMtomuhutta tti, ekamantarmuhUrta virahakAlo dvitIyaM tu samAnAnAmutpAdodvartanakAla iti| // 411 Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaka zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 412 // ANayapANayANaM saMkhejjA mAsA AraNaccuyANaM saMkhejjA vAsa tti, iha virahakAlasya saGgyAtamAsavarSarUpasya dviguNitatve'pi saGkhyAtatvamevetyataH saGkhyAtA mAsA ityAdyuktam, evaM gevejjadevANaM ti, iha yadyapi graiveyakAdhastanatraye saGkhyAtAni varSANAM uddezakaH8 nirgranthIzatAni madhyame sahasrANyuparime lakSANi viraha ucyate tathApi dviguNite'pi ca saGkhyAtavarSatvaM na virudhyate, vijayAdiSu / | putraadhikaarH| tvasaGkhyAtakAlo virahaH sa ca dviguNito'pi sa eva, sarvArthasiddhe palyopamasaGgyeyabhAgaH so'pi dviguNitaH saGgayeyabhAga sUtram 222 jIvAnAM eva syAdataeva uktaM vijayavejayaMtajayaMtAparAjiyANaM asaMkhejjAI vAsasahassAi mityAdIti // 12 jIvAdIneva bhaGgayantareNAha, nairayikAdInAM siddhAnAca jIvANa mityAdi, sopacayAH savRddhayaH prAktaneSvanyeSAmutpAdAtsApacayAHprAktanebhyaH keSAzcidudvartanAtsahAnayaH, sopacayasApacayA, vRddhihAni utpAdodvarttanAbhyAM vRddhihAnyoryugapadbhAvAnnirupacayanirapacayA utpAdodvarttanayorabhAvena vRddhihAnyorabhAvAt, nanUpacayo / nirupacayAdi vRddhirapacayastu hAniH, yugapaddyAbhAvarUpaJcAvasthitatvam, evaM ca zabdabhedavyatirekeNa ko'nayoH sUtrayorbhedaH?, ucyate, pUrva pariNAma (mANa) mAtramabhipretam, iha tu tadanapekSamutpAdodvartanAmAnaM tatazceha tRtIyabhaGgake pUrvoktavRddhyAdivikalpAnAMtrayamapi syAt, tathAhi, bahutarotpAde vRddhirbahuttarodvarttane ca hAniH, samotpAdodvarttanayozcAvasthitatvamityevaM bheda iti / egiMdiyA tiype| tti sopacayasApacayA ityarthaH, yugapadutpAdodvarttanAbhyAM vRddhihAnibhAvAt, zeSabhaGgakeSu tu te na saMbhavanti, pratyekamutpAdodvarttanayostadvirahasya caabhaavaaditi| 18 avaTThiehiM ti nirupacayanirapacayeSu vakkaMtikAlo bhANiyavvo tti virahakAlo vaacyH|| 222 // paJcama zate'STamaH // 5-8 // sopacaya praznAH // 412 // Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 413 // ||pnycmshtke nvmoddeshkH|| idaM kilArthajAtaM gautamo rAjagRhe prAyaH pRSTavAn bahuzo bhagavatastatra vihArAditi rAjagRhAdisvarUpanirNayaparasUtra prapaJcaM navamoddezakamAha 1 teNaM kAleNaM 2 jAva evaM va0-kimidaMbhaMte! nagaraM rAyagihaM ti pavuccai?, kiM puDhavI nagaraM rAyagihaM ti pavu0, AUnagaraM rAyagihaM ti pavu0? jAva vaNassai?, jahA eyaNuddesae paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM vattavvayA tahA bhANiyavvaM jAva sacittAcittamIsayAI davvAiM nagaraM rAyagiha ti pavu?, goyamA! puDhavI vi nagaraM rAyagihaM ti pavu0 jAva saccittAcittamIsiyAI davvAiM nagaraM rAyagihaM ti pvucci|2 sekeNaTeNaM?, goyamA! puDhavI jIvAtiya ajIvAtiya nagaraMrAyagihaM ti pavu0 jAvasacittAcittamIsiyAiMdavvAiMjIvAtiya ajIvAtiya nagaraM rAyagiha ti pavu0 se teNaTeNaM taM ceva ||suutrm 223 / / 1 teNa mityAdi, jahA eyaNuddesae tti, ejanoddezako'syaiva paJcamazatasya saptamaH, tatra paJcendriyatiryagvaktavyatA TaGkA kUDA selA siharI tyAdikAyoktAseha bhaNitavyeti, 2 atrottaraM puDhavIvi nagara mityAdi, pRthivyAdisamudAyorAjagRhaM na pRthivyAdisamudAyAhate rAjagRhazabdapravRttiH, puDhavI jIvAiya ajIvAiya nagaraM rAyagihaMti pavuccai tti jIvAjIvasvabhAvaM rAjagRhamiti pratItaMtatazca vivakSitA pRthvI sacetanAcetanatvena jIvAzcAjIvAzceti rAjagRhamiti procyata iti ||223||pudglaadhikaaraadidmaah 3se nUNaM bhaMte! diyA ujjoerAtiM aMdhayAre?, haMtA goyamA! jAva aMdhayAre / 4 se keNaTTeNaM0?, goyamA! diyA subhA poggalA subhe poggalapariNAme rAtiM asubhA po0 asubhe poggalapariNAme se teNaTeNaM0 / 5 neraiyA NaM bhaMte! kiM u0 aMdha0?, goyamA! neraiyANaM no 5 zatake | uddezaka:9 | raajgRhaa|dhikaarH| sUtram 223 pRthivyAdi sacittAcittAdimizradravyAdijIvajIvAdisamudAya rAjagRhatvAdi praznAH / sUtram 224 udyotAndhakAra 413 // Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 414 // u0 aMdhayAre 6 se keNaTeNaM0? goyamA! nera0 asuhA po0 asubhe polpari0 se tenn0| 7 asurakumArANaM bhaMte! kiM u0 aMdha0?, goyamA! asuraku0 ujjoe no aNdh0|8 se keNa?, goyamA! asurakumArANaM subhA po0 subhe po pari0, se teNa evaM vu0, evaM jAva thaNiyakumArANaM, puDhavikAiyA jAva teiMdiyA jahA ner0| 9 cauridiyANaM bhaMte! kiM u0 aMdha0? goyamA! u0 viaMdha vi, 10 se keNa? goyamA! cau0 subhAsubhA po0 subhAsubhe po0pari0, se teNa evaM jAva mnnussaannN| vANamaMtarajotisavemANiyA jahA asurkumaaraa|| sUtram 224 // 11 atthi NaM bhaMte! neraiyANaM tatthagayANaM evaM pannAyati,- te jahA samayA ti vA AvaliyA ti vA jAva osappiNI ti vA ussappiNI ti vA, No tinnddhesmddhe| 12 sekeNaTeNaM jAva samayA ti vA AvaliyA ti vA osappiNI ti vA ussappiNI tivA?, goyamA! ihaM tesiM mANaM ihaM tesiM pamANaM ihaM tesiM evaM paNNAya(e)ti, taMjahA- sama vA jAva ussa0ti vA, se teNa jAva no evaM paNNAyae, taMjahA-sama0 vA jAva ussa0 vA, evaM jAva paMceMdiyatirikkhajoNiyANaM, 13 asthi NaM bhaMte! maNussANaM ihagayANaM evaM pannAyati, taMjahA-sama0 vA jAva ussa0 vA?, haMtA! atthi| 14 sekeNa0 goyamA! ihaM, tesiM mANaM (ihaM tesiM pamANaM) ihaMceva tesiM evaM paNNAyati, taMjahA- samayAti vAjAva ussappiNIti vA se teNa0 vANamaMtarajotisaveNaM jahA neri0||suutrm 225 // 3 se NUNa mityAdi, 4 divA subhA poggala tti divA divase zubhAH pudgalA bhavanti, kimuktaM bhavati? zubhaH pudgalapariNAmaH sa cArkakarasamparkAt, rattiM ti rAtrau 5-6 neraiyANaM asubhA poggala tti tatkSetrasya pudgalazubhatAnimittabhUtaravikarAdiprakAzakavastuvarjitvAt, 7-8asurakumArANaM subhA poggala tti tadAzrayAdInAM bhAsvaratvAt / puDhavikAie ityAdi, pRthivIkAyikAdayastrIndriyAntA yathA nairayikA uktAstathA vAcyAH, eSAM hi nAstyuddyoto'ndhakAraM cAsti, pudgalanAmazubhatvAt, iha ceyaM bhAvanA, 5 zatake uddezaka: 9 raajgRhaadhikaarH| sUtram 224 udyotAndhakAra praznAH / nairayikAdinAmudyotAndhakAra praznAH / sUtram 225 nArakAdInAM samayAdijJAna praznA : / Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 zatake zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 / / 415 // eSAmetatkSetre satyapi ravikarAdisaMparka eSAMcakSurindriyAbhAvena dRzyavastuno darzanAbhAvacchubhapudgalakAryAkaraNenAzubhAH pudgalA ucyante ttshcaissaamndhkaarmeveti|9-10 cauriMdiyANaM subhAsubhe poggala tti, eSAM hi cakSuHsadbhAve ravikarAdisadbhAve dRzyArthAvabodhahetutvAcchubhAH pudgalAH, ravikarAdyabhAve tvarthAvabodhAjanakatvAdazubhA iti // 224 // 11pudgalA dravyamiti taccintA'nantaraMkAladravyacintAsUtram tattha gayANaM ti narake sthitaiH SaSThayAstRtIyArthatvAt, evaM paNNAyati tti, evaM hi prajJAyate samayAiva tti samayA iti vA ihaM tesiM ti, 12 iha mAnuSyakSetre teSAM samayAdInAM mAnaM parimANam, AdityagatisamabhivyaGgayatvAttasya, Adityagatezca manuSyakSetra eva bhAvAnnarakAdau tvabhAvAditi, iha tesiM pamANaM ti, iha manuSyakSetre teSAM samayAdInAM pramANaM prakRSTaM mAnaM sUkSmamAnamityarthaH, tatra muhUrtastAvanmAnaM tadapekSayA lavaH sUkSmatvAtpramANaM tadapekSayA stokaH pramANaM lavastu mAnamityevaM neyaM yAvatsamaya iti, tatazcehaM tesi mityAdi, iha martyaloke manujaisteSAM samayAdInAM sambandhI, evaM vakSyamANasvarUpaM samayatvAdyeva jJAyate, tadyathA samayA iti vetyAdi, 13 iha ca samayakSetrAdvahirvarttinAM sarveSAmapi samayAdyajJAnamavaseyaM tatra samayAdikAlasyAbhAvena tadvyavahArAbhAvAt, tathA paJcendriyatiryaJco bhavanapativyantarajyotiSkAca yadyapi kecinmanuSyaloke santi tathApi te'lpAH prAyastadavyahAriNazcetare tu bahava iti tadapekSayA te na jAnantItyucyata iti|| 225 // kAlanirUpaNAdhikArAdrAtrindivalakSaNavizeSakAlanirUpaNArthamidamAha 15 teNaM kAleNaM 2 pAsAvaccijjA (te) therA bhagavaMto jeNeva samaNe bha0 mahA0 teNeva uvAgacchaMti 2 tA samaNassa bha0 2 adUrasAmaMte ThiccA evaMva0-senUNaM bhaMte ! asaMkhelje loe aNaMtA rAtiMdiyA uppaliMsuvA uppajaMti vA uppajissaMti vA vigacchiMsuvA vigacchaMti vA vigacchissaMti vA parittA rAtiMdiyA uppaliMsuvA 3 vigacchiMsuvA 3?, haMtA ajo! asaMkhene loe aNaMtA rAtiMdiyA taMceva, 16 raajgRhaadhikaarH| sUtram 226 zrIpApityasthavirANAM rAtrindivA''nantye prshnaaH| pnycmhaavrtsviikaarH| sUtram 227 devalokaprakAra praznaH uddezakasaGgrahagAthA c| // 415 // Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 416 // se keNa0 jAva vigacchissaMti vA?, se nUNaM bhaMte! ajo! pAseNaM arahayA purisAdANIeNaM sAsae loe vuie aNAdIe aNavadagge paritte parivuDe heTThA vicchiNNe majjhe saMkhitte uppiM visAle ahe paliyaMkasaMThie majjhe varavairaviggahite uppiM uddhamuiMgAkArasaMThie tesiMca NaM sAsayaMsi logaMsi aNAdiyaMsi aNavadaggaMsi parittaMsi parivuDaMsi heTThA vicchinnaMsi majjhe saMkhittaMsi uppiM visAlaMsi ahe paliyaMkasaMThiyaMsi majjhe varavairaviggahiyaMsi uppiM uddhamuiMgAkArasaMThiyaMsi aNaMtA jIvaghaNA uppajjittA 2 nilIyaMti parittA jIvaghaNA uppajjittA 2 nilI0 se nUNaM bhUe uppanne vigae pariNae ajIvehiM lokkati palokkar3a, je lokkar3a se loe?, haMtA bhagavaM (te)!, se teNa0 ajo! evaM vu0 asaMkhelne taM ceva / tappabhitiM ca NaM te pAsAva0 therA bha0 samaNaM bha0 mahA0 paJcabhi jANaMti savvannU savvadarisI (graM03000), taeNaM te therA bhaga0 samaNaM bha0 mahA0va0 nama02 ttA evaMva0- icchAmi NaM bhaMte! tubbhaM aMtie cAujjAmAo dhammAo paMcamahavvaiyaMsappaDikkamaNaM dhamma uvasaMpajjittA NaM viharittae, ahAsuhaM devANuppiyA!mA paDibaMdhaM kareha, taeNaM te pAsAva0 therA bhaga0 jAva carimehiM ussAsanissAsehiM siddhA jAva savvadukkhappahINA atthegatiyA devA devaloesu uvavannA // sUtram 226 // 17 kativihANaMbhaMte! devalogApa0?,goyamA! cauvvihA devalogA paNNattA, taMjahA- bhavaNavAsIvANamaMtarajotisiyavemANiyabhedeNa, bhavaNavAsI dasavihA vANamaMtarA aTThavihA joi0 paMcavihA vemA duvihA / gAhA- kimiyaM rAyagihaMti ya ujjoe aMdhayAra samae yApAsaMtivAsipucchA rAtiMdiya devalogA y||1||sevN bhaMte! 2!tti ||suutrm 227 // paMcamesae nvmouddesosmtto||5-9|| 15 teNaM kAleNa mityAdi, tatrAsaMkhejje loe tti, asaGkhyAte'saGkhyAtapradezAtmakatvAlloke caturdazarajvAtmake kSetraloka AdhArabhUte 'NatA rAiMdiya tti, anantaparimANAni rAtrindivAnyahorAtrANi, uppajiMsuvetyAdi, utpannAni votpadyante votpatsyante vA, pRcchatAmayamabhiprAyaH, yadi nAmAsaGkhyAto lokastadA (kathaM) tatrAnantAni tAni kathaM bhavitumarhanti?, alpatvAdAdhArasya 5 zatake uddezaka:9 raajgRhaadhikaarH| sUtram 226 zrIpApityasthavirANAM rAtrindivA''nantye prshnaaH| pnycmhaavrtsviikaarH| sUtram 227 devalokaprakAra praznaH uddezakasanahagAthA c| // 416 // Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 417 // mahattvAccAdheyasyeti, tathA parittA rAiMdiya tti parIttAni niyataparimANAni nAnantAni, ihAyamabhiprAyaH, yadyanantAni tAni 5 zatake tadA kathaM parIttAni? iti virodhaH, atra hantetyAdhuttaram, atra cAyamabhiprAyaH, asaGkhyAtapradeze'pi loke'nantA jIvA uddezakaH 9 rAjagRhAvarttate(nte), tathAvidhasvarUpatvAd, ekatrAzraye sahasrAdisaGghayapradIpaprabhA iva, te caikatraiva samayAdike kAle'nantA utpdynte| dhikaarH| vinazyanti ca, sa ca samayAdikAlasteSu sAdhAraNazarIrAvasthAyAmananteSu pratyekazarIrAvasthAyAM ca parItteSu pratyekaM varttate, sUtram 226 zrIpApityatatsthitilakSaNaparyAyarUpatvAttasya, tathA ca kAlo'nantaH parItazca bhavatIti, evaM cAsaGkhayeye'pi loke rAtrindivAnya- sthavirANAM nantAni parIttAni ca kAlatraye'pi yujyanta iti // 16 etadeva praznapUrvakaM tatsaMmatajinamatena darzayannAha se nUNa mityAdi, bhetti rAtrindivA'' nantye prshnaaH| bhavatAM sambaMdhinA, ajjo tti he AryAH! purisAdANIeNaM ti puruSANAM madhya AdAnIya AdeyaH puruSAdAnIyastena, sAsae tti paJcamahAvratapratikSaNasthAyI, sthira ityarthaH, buie tti, uktaH, sthirazcotpattikSaNAdArabhya syAdityata Aha, aNAie tti, anAdikaH, saca sviikaarH| sUtram 227 sAnto'pi syAdbhavyatvavadityAha, anavayagge tti, anavadagro'nantaH, paritte tti parimitaH pradezataH, anena lokasyAsaGkhayeyatvaM devalokaprakAra pArzvajinasyApi saMmatamiti darzitam / tathA parivuDe tti, alokena parivRttaH, heTThA vicchinne tti saptarajjuvistRtatvAt, majjhe praznaH uddezaka saGgahagAthA c| saMkhitte tti, ekarajjuvistAratvAt, uppiM visAle tti brahmalokadezasya paJcarajjuvistAratvAt, etadevopamAnataH prAha, ahe paliyaMkasaMThie tti, uparisaGkIrNatvAdhovistRtatvAbhyAm, majhe varavairaviggahie tti varavajravadvigrahaH zarIramAkAro madhyakSAmatvena yasya sa tathA, svArthikazcekapratyayaH, uppiM uddhamuiMgAgArasaMThie tti, Uo na tu tirazcIno yo mRdaGgastasyA''kAreNa saMsthito yaHsa tathA, mallakasaMpuTAkAra ityarthaH, aNaMtA jIvaghaNa tti, anantAH parimANataH sUkSmAdisAdhAraNazarIrANAM vivakSitatvAt, santatyapekSayA vA'nantAH,jIvasantatInAmaparyavasAnatvAt, jIvAzca teghanAzcAnantaparyAyasamUharUpatvAdasaGkhayeyapradezapiNDarUpa // 417 // Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 418 // rAtrindivA'' tvAcca jIvaghanAH, kimityAha, uppajjitte ti, utpadyotpadya vilIyante vinazyanti, tathA parIttA pratyekazarIrA anapekSitAtItA 5 zatake nAgatasantAnatayA vAsasitAH,jIvaghanA ityAdi tathaiva, anena ca prazne yaduktamaNaMtA rAiMdiye tyAdi tasyottaraM sUcitaM yato'nanta uddezakaH9 rAjagRhAparIttajIvasambandhAtkAlavizeSA apyanantAH parItAzca vyapadizyante'to virodhaH parihato bhavatIti / atha lokameva svarUpata |dhikaarH| Aha se(nUNaM)bhUe tti yatra jIvaghanA utpadya 2 vilIyante sa loko bhUtaH sadbhuto bhavanadharmayogAt, sa cAnutpattiko'pi sUtram 226 zrIpAvapityasyAdyathA nayamatenA''kAzamata Aha, utpannaH, evaMvidhazcAnazvaro'pi syAdyathA vivakSitaghaTAbhAva ityata Aha, vigataH, sa. sthavirANAM cAnanvayo'pi kila bhavatItyata Aha, pariNataH paryAyAntarANyApanno na tu niranvayanAzena nssttH| atha kathamayamevaMvidho nantye prshnaaH| nizcIyate? ityAha, ajIvehiM ti, ajIvaiH pudgalAdibhiH sattAM vibhradbhirutpadyamAnairvigacchadbhiH pariNamadbhizca lokAnanyabhUtaiH / / paJcamahAvratalokyate nizcIyate, pralokyate prakarSeNa nizcIyate, bhUtAdidharmako'yamiti, ata eva yathArthanAmasAviti darzayannAha je lokkaise sviikaarH| sUtram 227 loe tti yo lokyate vilokyate pramANena sa loko lokazabdavAcyo bhavatIti, evaM lokasvarUpAbhidhAyakapArzvajinavacana- devalokaprakAra saMsmaraNena svavacanaM bhagavAn samarthitavAniti / sapaDikkamaNaM ti, AdimAntimajinayorevAvazyaMkaraNIyaH sapratikramaNo saGgahagAthA c| dharmo'nyeSAM tu kadAcitpratikramaNam, Aha ca saMpaDikkamaNo dhammo purimassa ya pacchimassa ya jinnss| majjhimagANa jiNANaM / kAraNajAe pddikkmnnN||1||ti // 226 // anantaraM devaloesu uvavanne tyuktamato devalokaprarUpaNasUtraM kativihA Na mityaadi| 227 // paJcamazate nvmoddeshkH||5-9|| praznaH uddezaka // 41 0 pUrvasya pazcimasya ca jinasya sapratikramaNo dharmaH, madhyamAnAM jinAnAM kAraNajAte pratikramaNam // 1 // tIrtha iti gamyate / Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 419 // 5 zatake uddezaka: 9 cmpaacndrmaa| sUtram 228 cndrvktvytaa| ||pnycmshtke dshmoddeshkH|| anantaroddezakAnte devA uktA iti devavizeSabhUtaM candraM samuddizya dazamoddezakamAha, tasya cedaM sUtram teNaM kAleNaM 2 caMpAnAmaM nayarI jahA paDhamillo uddesao tahA neyavvo esovi, navaraM caMdimA bhANiyavvA / / sUtram 228 // paMcame sae dasamo uddeso smtto||5-10||pNcmN sayaM samattaM // 5 // teNaM kAleNa mityAdi, etacca candrAbhilApena paJcamazatakaprathamoddezakavaneyamiti // 228||pnycmshte dshmH||5-10|| zrIrohaNAneriva paJcamasya, zatasya devAnivasAdhuzabdAn / vibhidya kuzyeva budhopadiSTyA, prakAzitAH sanmaNivanmayA'rthAH // 1 // // iti zrImaccandrakulanabhonabhomaNizrImadabhayadevAcAryavaryavihitavivaraNayutaM zrImadbhagavatIvRttau paJcamaM zatakaM samAptam // // 41 Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 420 // // atha SaSTha shtkm|| ||sssstthshtke prthmoddeshkH| vyAkhyAtaM vicitrArthaM paJcamaM zatam, athAvasarA''yAtaM tathAvidhameva SaSThamArabhyate, tasya coddezakArthasaGgrahaNI gAtheyam, veyaNa 1 AhAra 2 mahassave ya 3sapaesa 4 tamue ya 5 / bhavie 6 sAlI 7 puDhavI 8 kamma 9 annautthI 10 dasa chaTThagaMmi se||1|| veyaNe tyAdi, tatra veyaNa tti mahAvedano mahAnirjara ityAdyarthapratipAdanaparaH prathamaH1 AhAra tti, AhArAdyarthAbhidhAyako dvitIyaH 2 mahassave yatti mahAzravasya pudgalA badhyanta ityAdyarthAbhidhAnaparastRtIyaH 3 sapaesa tti sapradezo jIvo'pradezo vetyAdyarthAbhidhAyakazcaturthaH 4 tamueya tti tamaskAyArthanirUpaNArthaH paJcamaH 5 bhavie tti bhavyo nArakatvAdinotpAdasya yogyastadvaktavyatA'nugataH SaSThaH 6 sAli tti zAlyAdidhAnyavaktavyatA''zritaH saptamaH 7 puDhavitti ratnaprabhAdipRthivIvaktavyatArtho'STamaH 8 kamma tti karmabandhAbhidhAyako navamaH 9 annautthi tti, anyayUthikavaktavyatA'rtho dazamaH 10 iti| 1se nUNaM bhaMte! je mahAveyaNe se mahAnijare je mahAnijare se mahAvedaNe, mahAvedaNassa ya appavedaNassa ya se see je pasatthanijarAe?, haMtA goyamA! je mahAve evaM cev| 2 chaTTha(TThi)sattamAsuNaM bhaMte! puDhavIsuneraiyA mahAve0?, haMtA mahAve0, 3 te NaM bhaMte! samaNehito niggaMthehiMto mahAnijaratarA?, goyamA! No ti0 sa0, 4 se keNaTeNaM bhaMte! evaM vu. je mahAve. jAva pasatthanijarAe?, goyamA! se jahAnAmae- duve vatthA siyA, ege vatthe kaddamarAgaratte ege vatthe khaMjaNarA0, eesiNaMgoyamA! doNhaM vatthANaM kayare vatthe dudhoyatarAe ceva duvAmata. ceva duparikammata ceva? ka0 vA vatthesudhoyata0 ceva suvAmata. ceva suparikammata ceva?,je vAsevatthe kaddamarAgaratte jevA se vatthe khaMjaNa?, bhagavaM! tattha NaMje se vatthe kaddamarAgaratte se NaM vatthe dudhoya. ceva duvAma0 ceva dupparikammata ceva, evAmeva 6 zatake uddezakaH1 vednaadhikaarH| sUtram 229 khaJjanarAgaraktavastrAdidRSTAntena mahAvedanAlpanijare tatkAraNAdi praznAH / / / 420 // Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 421 // goyamA! neraiyANaM pAvAI kammAI gADhIkayAI cikkaNIkayAI (a) siDhilIka. khilIbhUyAI bhavaMti saMpagAdapi yaNaM te vedaNaM 6zatake vedemANA No mahAni0 No mahApajjavasANA bha0, se jahA vA kei purise ahigaraNaM AkoDe mANe mahayA 2 saddeNaM mahayA 2 ghoseNaM uddezakaH1 vedanAmahayA 2 paraMparAghAeNaMNo saMcAei tIse ahigaraNIe keI ahA bAyare poggale parisADittae evAmeva goyamA! nera0 pA0 ka0 gADhIka dhikaarH| jAva no mahApajjavasA0 bha0, bhagavaM! tattha je se vatthe khaMjaNarAgaratte seNaM vatthe sudhoya0 ceva suvAma0 cevasuparikamma0 ceva, evAmeva sUtram 229 khaJjanarAgagoyamA! samaNANaM nigaM0 ahAbAyarAiMka. siDhilIka0 niTThiyAI ka0 vippariNAmiyAI khippAmeva viddhatthAI bha0, jAvatiyaM raktavastrAditAvatiyaMpiNaM te ve. vedemANe mahAni0 mahApajjavasANA bha0, se jahAnAmae- kei purise sukkataNahatthayaM jAyateyaMsi pakkhivejjA se dRSTAntena mahAvedanAnUNaMgoyamA! se sukketaNahatthae jAyateyaMsi pakkhitte samANe khipyAmeva masamasAvijjati?, haMtA masamasA0, evAmeva goyamA! samaNANaM lpanijI niggaM0 ahAbAyarAiM kammAiM jAva mahApajjavasANA bha0, se jahAnAmae kei purise tattaMsi ayakavallaMsi udagabiMdU jAva haMtA tatkAraNAdi praznAH / viddhaMsamAga0, evAmeva goyamA! samaNANaM niggaMthANaM jAva mahApajjava0 bhavaMti, se teNa je mahAve. se mahAni0 jAva nijraae|| sUtram 229 // 1se nUNaM bhaMte! je mahAveyaNa ityAdi, mahAvedana upasargAdisamudbhataviziSTapIDaH, mahAnirjaro viziSTakarmakSayaH, anayozcAnyo'nyAvinAbhUtatvA''virbhAvanAya je mahAnijjara ityAdi pratyAvarttanamityekaH praznaH, tathA mahAvedanasya cAlpavedanasya ca madhye saba zreyAn yaH prazastanirjarAkaH kalyANAnubandhanirjara ityeSa ca dvitIyaH praznaH, praznatA ca kAkupAThAdavagamyA, hantetyAdhuttaram, iha ca prathamapraznasyottare mahopasargakAle bhagavAn mahAvIro jJAtam, dvitIyasyApi sa evopasargAnupasargAvasthAyAmiti / 2 yo / mahAvedanaH sa mahAnirjara iti yaduktaM tatra vyabhicAraM zaGkamAna Aha chaTThI tyAdi, 4 dudhoyatarAe tti duSkarataradhAvanaprakriya Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 422 // vedanA khajanarAga mahAvedanAlpa duvAmatarAe tti durvAmyatarakaM dustyAjyatarakalaGkam, dupparikammatarAe tti kaSTakarttavyatejojananabhaGgakaraNAdiprakriyam, anena 6 zatake ca vizeSaNatrayeNApi durvizodhyamityuktam, gADhIkayAI ti, Atma pradezaiH saha gADhabaddhAni sanasUtragADhabaddhasUcIkalApavat, uddezakaH1 cikkaNIka tisUkSmakarmaskandhAnAMsarasatayA parasparaMgADhasambandhakaraNato durbhedIkRtAni tathAvidhamRtpiNDavat, (a)siDhilIka dhikaarH| ti nidhattAni sUtrabaddhAgnitaptaloha zalAkAkalApavat khilIbhUtAni, anubhUtivyatiriktopAyAntareNa kSapayitumazakyAni sUtram 229 nikAcitAnItyarthaH, vizeSaNacatuSTayenApyetena durvizodhyAni bhavantItyuktaM bhavati, evaM ca, evAmeve tyAdyupanayavAkyaM sughaTanaM raktavastrAdisyAd, yatazca tAni durvizodhyAni syustataH saMpagADha mityAdi, no mahApajjavasANA bhavaMti tti, anena mahAnirjarAyA abhAvasyA dRSTAntena nirvANAbhAvalakSaNaM phalamuktamiti nAprastutatvamityAzaGkanIyamiti / tadevaM yo mahAvedanaH sa mahAnirjara iti viziSTa- nijI jIvApekSamavagantavyaM na punarnArakAdikliSTakarmajIvApekSam, yadapi yo mahAnirjaraH sa mahAvedana ityuktaM tadapi prAyikaM yato tatkAraNAdi praznAH / bhavatyayogI mahAnirjaro mahAvedanastu bhajanayeti / (paM09) ahigaraNi tti, adhikaraNI yatra lohakArA ayodhanena lohAni kuTTayanti, AuDemANe tti, AkuTTayan saddeNaM ti, ayodhanaghAtaprabhaveNa dhvaninA puruSahuGkatirUpeNa vA, ghoseNaM ti tasyaivAnunAdena, paraMparAghAeNaM ti paramparA nirantaratA tatpradhAno ghAtaH tADanaM paramparAghAtastena, uparyuparighAtenetyarthaH, ahAbAyare tti sthUla prakArAn, evAmeve tyAdyupanaye, gADhIkayAi mityAdivizeSaNacatuSkeNa duSparizATanIyAni bhavantItyuktaM bhavati, sudhoyatarAe ityAdi, anena suvizodhyaM bhavatItyuktaM syAt, ahAbAyarAiMti sthUlataraskandhAnyasArANItyarthaH, siDhilIka0 ti zlathIkRtAni // 422 // mandavipAkIkRtAni, niTThiyAI ka. ti nissattAkAni vihitAni, vipariNAmiyAI ti vipariNAmaM nItAni sthitighAtarasaghAtAdibhiH, tAni ca kSiprameva vidhvastAni bhavanti, ebhizca vizeSaNaiH suvizodhyAni bhavantItyuktaM syAttatazca jAvaiya Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 423 // 6 zatake uddezakaH1 vednaadhikaarH| sUtram 230 mityAdi / / 229 // anantaraM vedanoktA, sA ca karaNato bhavatIti karaNasUtram, tatra 5 kativihe NaM bhaMte! karaNe pa0?, goyamA! cauvvihe karaNe pa0, taMjahA- maNakaraNe vaika0 kAyaka0 kammaka06 NeraiyANaM bhaMte! kati ka0pa0?, goyamA! cauvihe pa0, taMjahA- maNakaraNe vaika0 kAyaka0 kammaka0 4 (cau0), evaM paMciMdiyANaM savvesiM cauvvihe ka0pa0 / egidiyANaM duvihe- kAyaka0 ya kammaka0 ya, vigaleMdiyANaM ti0- vaika0 kAyaka0 kmmk0|7 nera0 bhaMte! kiM karaNao asAyaM veyaNaM veyaMti akaraNao asAyaM ve. vedeti?, goyamA! nera0 karaNao asAyaM ve veyaMti noakaraNao asAyaM ve0 veyaMti, 8 se keNaTeNaM0?, goyamA! nera0 cauvvihe karaNe pa0, taMjahA- maNaka0 vaika0 kAyaka0 kammaka0, icceeNaM cauvviheNaM asubheNaM karaNeNaM nera0 karaNao asAyaM veyaNaM veyaMti noakaraNao, se teNaTeNaM0 / 9 asurakumArANaM kiM karaNao akara0?, goyamA! karaNao noakaraNao, 10 se keNaTeNaM?, goyamA! asuraku0 cauvvihe karaNe pa0, taMjahA- maNaka0 vayaka0 kAyaka0 kammaka0, icceeNaM subheNaM karaNeNaM asuraku0 karaNao sAyaM veyaNaM veyaMti noakaraNao, evaM jAva thnniyku0|11 puDhavikAiyANaM evAmeva pucchA, navaraM icceeNaM subhAsubheNaM karaNeNaM puDhavikAiyA karaNao vemAyAe ve0 veyaMti noakaraNao, orAliyasarIrA savve subhAsubheNaM vemAyAe devA subheNaM sAyaM / / sUtram 230 // 12 jIvANaM bhaMte! kiM mahAveyaNA mahAnijjarA 1 mahAvedaNA appanijarA 2 appavedaNA mahAnijarA 3 appavedaNA appanijarA 4?, goyamA! atthegatiyA jIvA mahAve. mahAni0 1 atthega jIvA mahAve. appani0 2 atthega* jIvA appave0 mahAni03 atthega0 jIvA appave. appani0 4 / 13 se keNaTeNaM0?, goyamA! paDimApaDivannae aNa. mahAve. mahAni0, chaTTha(TThi)sattamAsu puDha0 nera0 mahAve. appani selesiM paDivannae aNa0 appave0 mahAni0, aNuttarovavAiyA devA appave0 appani0, sevaM bhaMte rtti|| karaNa: karaNatovedanAvedana: tatkAraNAdi praznAH / sUtram 231 mahAvedanA'lpanirjarAcaturbhaGgI tatkAraNa praznAH / Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyA zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 424 // mahavedaNe ya vatthe kaddamakhaMjaNamae ya ahigrnnii| taNahatthe ya kavalle karaNa mahAvedaNA jiivaa||1||suutrm 231 / / sevaM bhaMte! 2!tti // chaTThasayassa paDhamo uddeso smtto||6-1|| 5 kammakaraNaM ti karmaviSayaM karaNaM jIvavIrya bandhanasaGkamAdinimittabhUtaM karmakaraNam, 19 vemAyAe tti vividhamAtrayA kadAcitsAtAMkadAcidasAtAmityarthaH / / 230 // mahAveyaNa ityAdi saGgahagAthA gtaarthaa||231|| SaSThe zate prthmoddeshkH|| 6-1 // ||sssstthshtke dvitiiyoddeshkH|| anantaroddezake ya ete savedanA jIvA uktAsta AhArakA api bhavantItyAhAroddezaka: rAyagihaM nagaraMjAva evaM va0- AhAruddeso jo pannavaNAe so savvo niravaseso neyvvo| sevaM bhaMte! ratti // sUtram 232 // chaTesae bIo uddesosmtto||6-2|| saca prajJApanAyAmiva dRzyaH,(prajJApanAsU0-AhArapada-28) evaM cAsau neraiyANaM bhaMte! kiM saccittAhArA 1accittAhArA 2 mIsAhArA 3?, goyamA! no saccittAhArA 1 accittAhArA 2 no mIsAhArA 3 ityaadi|| 232 // SaSThazate dvitiiyoddeshkH||6-2|| ||sssstthshtke tRtiiyoddeshkH|| anantaroddezake pudgalA AhAratazcintitAH, iha tu bandhAdita ityevaMsambandhasya tRtIyoddezakasyAdAvarthasaGgrahagAthAdvayambahukamma-vattha-poggala-payogasA-vIsasA ya saadiie| kammaTTitI-tthi-saMjaya sammaTThiIya sannI y||1|| 6 zatake uddezaka:2 aahaaraadhikaarH| sUtram 232 ythaaprjnyaapnaayaam| uddezaka:3 mhaashrvaadhikaarH| uddeshkaarthsaahgaathaa| // 424 Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 425 // bhavie-dasaNa-pajatta-bhAsaa-paritta-nANajoge y|uvogaa-haarg-suhum-crim-bNdhii(dhe) ya appabahuM // 2 // bahukamme tyAdi, bahukamma tti mahAkarmaNaH sarvataH pudgalA badhyanta ityAdivAcyam, vattha poggalA payogasA vIsasA yatti yathA vastre pudgalAH prayogato vizrasAtazca hIyante kimevaM jIvAnAmapIti vAcyam, sAie tti vastrasya sAdiH pudgalacayaH, evaM kiM jIvAnAmapyasau? ityAdi praznaH, uttaraM ca vAcyam, kammaTThii tti karmasthitirvAcyA, thii tti kiM strI puruSAdirvA karma badhnAti? iti vAcyam, saMjaya tti kiM saMyatAdiH? sammadiTThi ti kiM samyagdRSTyAdi, evaM saJI // 1 // bhavyo darzanI paryAptako bhASakaH parItto jJAnI yogyupayogyAhArakaH sUkSmaH caramaH, baMdhe ya tti, etAnAzritya bandho vAcyaH, appabahuM ti, eSAmeva strIprabhRtInAM karmabandhakAnAM paraspareNAlpabahu(tva) tA vAcyeti // 2 // tatra bahukarmAdvAre 1se nUNaM bhaMte! mahAkammassa mahAkiriyassa mahAsavassa mahAvedaNassa savvaopoggalA bajhaMti savvaopo0 cijaMti savvao po0 uvacijaMti sayA samiyaMcaNaM po0 bajhaMti sayA samiyaM po0 cijaMti sayAsamiyaM po0 uvacikhaMti sayA samiyaMcaNaM tassa AyA durUvattAe duvanna0 dugaMdha durasa0 duphAsa. aNiTTha0 akaMta0 appiya0 asubha0 amaNunna0 amaNAmattAe aNicchiyattAe abhijjhiya0 ahattAe no udda0 dukkha0 nosuha0 bhujo 2 pariNamaMti?, haMtA goyamA! mhaakmmsstNcev| 2 sekeNaTeNaM0?, goyamA! se jahAnAmaevatthassa ahayassa vA dhoyassa vA taMtugayassa vA ANupuvvIe paribhujamANassa savvaopo0 ba0 savvaopo ci0 jAva pariNamaMti se teNaTeNaM0 / 3 se nUNaM bhaMte! appAsavassa appakammassa appakiriyassa appavedaNassasa.pobhijaMti sa.pochijjatisa0 po0 viddhaMsaMti sa0 po0 parividdhaMsaMti sayA samiyaMpo.bhijaMti sa.po. chijaMti viddhassaMti parividdhassaMtisayA samiyaMcaNaM tassa AyA surUvattAe pasatthaM neyavvaM jAva suhuttAe no dukkhattAe bhujo 2 pariNamaMti?, haMtA goyamA! jAva prinnmNti| 4 se keNaTeNaM?, 6 zatake uddezaka: 3 mhaashrvaadhikaarH| uddeshkaarthsnggrhgaathaa| | sUtram 233 mahAlpAzravayoH prshnaa:| pudralacayabandhI prshnaaH| | tdRssttaantaadi| // 425 // Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 426 // pugalacaya goyamA! se jahAnAmae vatthassa jalliyassa vApaMkiyassa vA mailliyassa vA railliyassa vA ANupuvvIe parikamminjamANassa suddheNaM 6zatake vAriNA dhovemANassa po0 bhijaMti jAva pariNamaMti se teNaTeNaM0 ||suutrm 233 // uddezakaH3 mahAzravA1 mahAkammasse tyAdi, mahAkarmaNaH sthityAdyapekSayA, mahAkriyasya, alaghukAyikyAdikriyasya, mahAzravasya bRhanmithyA |dhikaarH| tvAdikarmabandhahetukasya, mahAvedanasya mahApIDasya, sarvataH sarvAsudikSu sarvAn vA jIvapradezAnAzritya badhyanta AsaGkalanataH, | uddezakArtha | snggrhgaathaa| cIyante bandhanataH, upacIyante niSekaracanataH, athavA badhyante bandhanataH, cIyante nidhattataH, upacIyante nikAcanataH, sayA . sUtram 233 samiyaM ti sadA sarvadA, sadAtvaM ca vyavahArato'sAtatye'pi syAdityata Aha samitaM santatam, tassa Aya tti yasya jIvasyaka | mahAlpA zravayoH pudgalA badhyante tasyAtmA bAhyAtmA zarIramityarthaH, aNiThThattAe tti, icchAyA aviSayatayA, akaMtattAe tti, asundaratayA, praznAH / appiyattAe tti, apremahetutayA, asubhattAe tti, amaGgalyatayetyarthaH, amaNunnattAe tti na manasA bhAvato jJAyate sundaro'yamitya bandhau prshnaaH| manojastaddhAvastattA tayA, amaNAmattAe tti na manasA'myate gamyate saMsmaraNato'mano'myastadbhAvastattA tayA prAptumavAJchitatvena, | tdRssttaantaadi| aNicchiyattAe tti, anIpsitatayA prAptumanabhivAJchitatvena, abhijjhiyattAe tti bhidhyA-lobhaH, sAsaMjAtA yatra so bhidhyitaH, na bhidhyito'bhidhyitastadbhAvastattA tayA, ahattAe tti jaghanyatayA, no uDDattAe tti na mukhyatayA, 2 ahayassa vatti, aparibhuktasya, ghoyassa va tti paribhujyApi prakSAlitasya taMtugayassa vatti tantrAtturIvemAderapanItamAtrasya, bajhaMtI tyAdinA padatrayeNeha vastrasya pudgalAnAMca yathottaraMsambandhaprakarSa uktaH, bhijaMti tti prAktanasambandhavizeSatyAgAt, 3 viddhaMsaMti tti tato'dhaH pAtAt parividdhaMsaMti O-abhijjhA- viSamalobho- saka(svaka)bhaNDe chandarAgo abhijjhA, parabhaNDe viSamalobho athavA yuttapattaTThAne (yuktapAtrasthAne) abhijjhA ayuttApattaTThAne visamalobho (mjjhimnikaay-buddhghoss)| // 426 Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 427 // tti niHzeSatayA pAtAt, 4 jalliyassatti yallitasya yAnalagana(analagata)dharmopetamalayuktasya, paMkiyassa tti, Ardramalopetasya, mailliyassa tti kaThinamalayuktasya, railliyassa tti rajoyuktasya, parikammijjamANassa tti kriyamANazodhanArthopakramasya // 233 // 5 vatthassa NaM bhaMte! poggalovacae kiM payogasA vIsasA?, goyamA! paogasAvi viissaavi| 6 jahA NaM bhaMte! vatthassa NaM poggalovacae pao vivI0vitahANaMjIvANaM kammovacae kiMpao0 vI0?, goyamA! pao0 no vI0,7 se keNaTeNaM.?,goyamA! jIvANaM tivihe paoge pa0, taMjahA- maNappaoge vai. kA0, icceteNaM tiviheNaM paogeNaM jIvANaM kammova0 pao0 no vI0, evaM savvesiM paMceMdiyANaM ti0 paoge bhANiyavve, puDhavikAiyANaM egaviheNaM paogeNaM evaM jAva vaNassaikA0, vigaliMdiyANaM du0 paoge pa0, taMjahA- vaipaoge ya kAyappa0 ya, icceteNaM duviheNaM paogeNaM kammova0 pao0 no vI0, se eeNaTeNaM jAva no vI0 evaM O jassa jopaogojAva vemANiyANaM / sUtram 234 // 5 vastretyAdidvAre paogasA vIsasA ya tti chAndasatvAt prayogeNa puruSavyApAreNa vizrasa(ta)yA svbhaaveneti| 6 jIvANaM kammovacae paogasA No vIsasa tti prayogeNaiva, anyathAprayogasyApi bndhprsnggH||234|| 8 vatthassa NaM bhaMte! poggalovacae kiM sAdIe sapajjavasie1 sAdIe apajjavasite 2 aNAdIe sapajja03 aNA0 apa0 4?, goyamA! vatthassa NaM poggalovacae sA0 sapajja0, no sAdIe apajja0, no aNA0, sapana0 no aNA0 apjj0|9jhaa NaM bhaMte! vatthassa poggalo. sA0 sapajja0, no sA0 apaja0, no aNA0 sapajja0 no aNA0 apaja0 tahA NaM jIvANaM kammova0 pucchA, goyamA! atthega0 jIvANaM kammova0 sAdIe sapajja0, atthe0 aNA0 sapajja0, atthe* aNA0 apajja0, no cevaNaMjIvANaM kammova0 (r)-jalla-mela (rjomllik)| 6 zatake uddezaka:3 mhaashrvaadhikaarH| sUtram 234 vastra iva jIvasya prayogavisrasAbhyAmupacayAdi tatkAraNAdi tatsAdisAMtAdi praznAH / sUtram 235 vastrajIvayoH sAdisAntatA''di praznAH / // 427 // Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 428 // sAdIe apanaH / 10 se keNa0,?, goyamA! IriyAvahiyAbaMdhayassa kammova0, sA0, sapaja0, bhavasiddhiyasya kammova0 aNA. 6 zatake sapaja0 abhavasiddhiyassa kammovacae aNA0 apaja0, se teNaTeNaM goyamA! evaM vu0 atthe* jIvANaM kammova0 sA0 no cevaNaM uddezaka:3 | mahAzravAjIvANaM kammova0 sA0 apaja0, 11 vatthe NaM bhaMte! kiM sA0 sapajja0 caubhaMgo?, goyamA! vatthe sA0 sapajja0 avasesA tinnivi |dhikaarH| paDiseheyavvA / 12 jahA NaM bhaMte! vatthe sA0 sapajja0, no sA0 apajja0, no aNA0 sapa0, no anA0 apajja. tahANaM jIvANaM kiM sUtram 235 vastrajIvayoH sAdIyA sapajjavasiyA? caubhaMgo pucchA, goyamA! atthegatiyA sAdIyA sapajjavasiyA cattArivi bhANiyavvA / 13 se keNaTeNaM0?, sAdisAntatA ''di praznAH / goyamA! neratiyA tirikkhajoNiyA maNussA devA gatirAgatiM paDucca sAdIyA sapajjavasiyA siddhi(ddhA) gatiM pa0 sA0 apaja0, bhavasiddhiyA laddhiM pa0 aNA0 sapajja0 abhavasiddhiyA saMsAraM pa0 aNA0 apajja0, se teNaTeNaM // sUtram 235 // 10 sAdidvAra IriyAvahiyabaMdhayasse tyAdi, IryApatho gamanamArgastatrabhavamairyApathikam, kevalayogaprayogapratyayaM karmetyarthaH tadvandhakasyopazAntamohasya kSINamohasya sayogikevalinazcetyarthaH, airyApathikakarmaNo hyabaddhapUrvasya bandhanAtsAditvam, ayogyavasthAyAM zreNipratipAte vA'bandhanAtsaparyavasitatvam, 12 gatirAgaI paDucca tti nArakAdigatI gamanamAzritya sAdayaH, AgamanamAzritya saparyavasitetyarthaH, 13 siddhA gaI paDucca sAiyA apajjavasiya tti, ihA''kSepaparihArAvevam, sAI apajjavasiyA / siddhA na ya nAma tiiykaalNmi| Asi kayAivi suNNA siddhI siddhehiM siddhte||1|| savvaM sAi sarIraM na ya nAmAdi mydehsbbhaavo| 0 siddhAH sAdyaparyavasitA na ca nAmAtItakAle siddhaiH zUnyA kadAcitsiddhiH siddhAnte aasiidityuktm||1||6 yathA sarvaM zarIraM sAdi na ca nAmAdihodbhavo mataH 2 // 428 // Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhayaH vRttiyutam bhAga-1 // 429 // 6 zatake uddezaka:3 mhaashrvaadhikaarH| sUtram 236 karmaprakRtibhedatatsthityAdi prshnaaH| kAlANAittaNao jahA va raaiNdiyaaiinnN||1||svvo sAI siddho na yAdimo vijjaI tahA taM ca / siddhI siddhA ya sayA niddiTThArohapucchAe / 2||tti, taM ca tti tacca siddhAnAditvamiSyate, yataH siddhI siddhA ye tyaadiiti| bhavasiddhiyA laddhi mityAdi, bhavasiddhikAnAM bhavyatvalabdhiH siddhatve'paitItikRtvA'nAdiH saparyavasitAceti // 235 // 14 kati NaM bhaMte! kammappagaDIo paNNattAo?, goyamA! aTTha kammappagaDIo pa0, taMjahA- NANAvaraNijjaM darisaNA0 jAva aMtarAiyaM / 15 nANAvaraNijjassa NaM bhaMte! kammassa kevatiyaM kAlaM baMdhaThitI pa0?, goyamA! ja0 aMtomuhuttaM u0 tIsaM sAgarovamakoDAkoDIo tinni yavAsasahassAiM abAhA, abAhUNiyA kammaTTitI kammaniseo, evaM darisaNAvaraNijjaMpi, vedaNijjaM ja0 dosamayAu0 jahA nANAvaraNicaM, mohaNijjaMja. aMtomuhuttaM u0 sattari sAgarovamakoDAkoDIo, sattaya vAsasahassANiabAdhA, abAhUNiyA kammaThiI kammani0,AugaMjaha0 aMtomu u0 tettIsaMsAgarovamANi puvva koDiti bhAgamabbhahiyANi, (puvvakoDitibhAgo abAhA, abAhUNiyA) kammahitIkammani0, nAmagoyANaMja0 aTThamuhuttA u0 vIsaMsAgarovamakoDAkoDIodoNNi yavAsasahassANi abAhA, abAhUNiyA kammaTThitI kammani0, aMtarAtiyaM jahA nANAvaraNijjaM ||suutrm 236 // 15 karmasthitidvAre tiNNi ya vAsasahassAI abAhA, abAhAUNiyA kammaThiI kammanisego tti bAdhRloDane bAdhata iti bAdhA karmaNa udayaH, na bAdhA'bAdhA, karmaNo bandhasyodayasya cAntaram, abAdhayoktalakSaNayA, UnikA'bAdhonikA karmasthitiH karmAvasthAnakAla uktalakSaNaH karmaniSako bhavati, tatra karmaniSeko nAma karmadalikasyAnubhavanArtha racanAvizeSaH, tatra ca - kAlasyAnAditvAdyathA vA raatriNdivaa(dii)naam|| 1 // sarvaH siddhaH sAdistathA naivAdimo vidyate siddhAnAM vyakterAdimattve'pi samudAyasyAnAditvAttadrohakapRcchAyAM siddhiH siddhAzca zAzvatA nirdiSTAH // 2 // 422 Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 430 // prathamasamaye bahukaM niSiJcati dvitIyasamaye vizeSahInaMtRtIyasamaye vizeSahInamevaM yAvadutkRSTasthitikaM karmadalikaM tAvadvizeSahInaM niSiJcati , tathA coktaM mottUNa sagamabAha (svakAmabAdhAM) paDhamAi ThiII bahutaraM davvaM / sese visesahINaM jA ukkosaMti svvaasiN|| 1 // idamuktaM bhavati, baddhamapijJAnAvaraNaM karma trINi varSasahasrANi yAvadavedyamAnamAste, tatastadUno'nubhavanakAlastasya, sa ca varSasahasranayanyUnastriMzatsAgaropamakoTIkoTImAna iti / anye tvAhuH, abAdhAkAlo varSasahasranayamAno bAdhAkAlazca sAgaropamakoTIkoTItriMzallakSaNaH, taDvitayamapi ca karmasthitikAlaH, sa cAbAdhAkAlavarjitaH karmaniSekakAlo bhavati, evamanyakarmasvapyabAdhAkAlo vyAkhyeyaH, navaramAyuSi trayastriMzatsAgaropamANi niSekaH, pUrvakoTItribhAgazcAbAdhAkAla iti / veyaNijjaM jahanneNaM do samaya tti kevalayogapratyayabandhApekSayA vedanIyaM dvisamayasthitikaM bhavati, ekatra badhyate dvitIye vedyate, yaccocyate veyaNiyassa jahannA bArasa nAmagoyANa aTTha(u)muhatta tti tatsakaSAyasthitibandhamAzrityeti veditvymiti|| 236 // 16 nANAvariNajjaM NaM bhaMte! kammaM kiM itthI baMdhai puriso baM0 napuMsao baM0? NoitthI nopuriso nonapuMsao baM0?, goyamA! itthIvibaM0 purisovibaM0 napuMsaovi baM0 noitthI nopurisononapuMsaosiya baM0 siya no baM0 evaM AugavajAosatta kmmppgddiio|| 17 Auge NaM bhaMte! kammaM kiM itthI baM0 puriso baM0 napuMsao baM? pucchA, goyamA! itthI siya baM0 siya no baM0, evaM tinnivi bhANiyavvA, noitthInopuriso nonapuMsaona bN0||18 NANAvaraNijjaMNaM bhaMte! kammaM kiM saMjae ba0 asaMjae evaM saMjayAsaMjae baM0 nosaMjayanoasaMjaenosaMjayAsaMjae baM0?, goyamA! saMjae siya baM0 siya noba0 asaMjae baM0saMjayAsaMjaevibaM0 nosaMjaenoasaMjaenosaMjayAsaMjaenabaM0, evaM AugavajAosattavi, Auge heDillA tinni bhayaNAe uvarilleNa baM0 ||19nnaannaavrnnijjNnnNbhNte! kamma 6zatake uddezaka:3 mhaashrvaadhikaarH| sUtram 237 jJAnAvaraNI| yAdInAM bandhakAH svyAdi saMyatAdItyAdi prshnaaH| // 430 // Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 431 // 6 zatake uddezaka:3 mhaashrvaadhikaarH| sUtram 237 jJAnAvaraNIyAdInAM bandhakAH styAdi sNytaadiityaadiprshnaaH| kiM sammadiTThI baM0 micchaTThiI baM0 sammAmicchadiTThI baM0?, goyamA! sammaddiTThI siya baM0 siya no baM0 micchadiTThI baM0 sammAmicchadiTThI baM0, evaM AugavajAo sattavi, AUe heDillA do bhayaNAe sammAmicchadiTThIna baM0 // 20 NANAvaraNijjaM kiM saNNI baM. asannI baM0 nosaNNInoasaNNI baM?, goyamA! sannI siya baM0 siya noba0 asannI baM0 nosannInoasannI na baM0, evaM vedaNijjAugavajAo cha kammappagaDIo, vedaNijjaM heTThillA do baMdhaMti, uvarille bhayaNAe, AugaM heTThillA do bhayaNAe, uvarillona baM0 ||21nnaannaavrnnijjN kammaM kiM bhavasiddhIe baM0 abhavasiddhIe baM0 nobhavasiddhIenoabhavasiddhIe baM?, goyamA! bhavasi0 bhayaNAe abhavasi0 baM0 nobhavasi noabhavasi na baM0, evaM AugavajAo sattavi, AugaM heDillA do bhayaNAe uvarillo na baM0 // 22 NANAvara kiM cakkhudaMsaNI baM0 acakkhudaMsa0 ohidaMsa0 kevaladaM?, goyamA! heTThillA tinni bhayaNAe uvarille Na baM0, evaM vedaNijjavajAo sattavi, vedaNijjaM heDillA tinni baMdhaMti kevaladasaNI bhynnaae|| 23 NANAvara kammaM kiM paJjattao baM0 apajjattao baM0 nopajjattaenoapajjattae baM0?, goyamA! pajjattae bhayaNAe, apajjattae baM0, nopajjattaenoapajjattae na baM0, evaM AugavajAo, AugaM heDillA do bhayaNAe uvarille na baM0 // 24 nANAvara0 kiM bhAsae baM0 abhAsae0?, goyamA! dovi bhayaNAe, evaM vedaNiyavajAo satta, vedaNijjaM bhAsae baM0 abhAsae bhayaNAe // 25 NANAvara0 kiM paritte baM0 aparitte baM0 noparittenoaparitte baM0?, goyamA! paritte bhayaNAe aparitte baM0 noparittenoaparitte na baM0, evaM AugavajAo satta kammappagaDIo, Aue parittovi aparittovi bhayaNAe, noparittonoaparitto na baM0 // 26 NANAvaraNijjaM kammaM kiM AbhiNibohiyanANI baM0 suyanANI ohinANI maNapajjavanANI kevalanANI baM0?, goyamA! heTThillA cattAri bhayaNAe kevalanANI na baM0, evaM vedaNijjavajAo sattavi, vedaNijz2a heTThillA cattAri baMdhaMti kevalanANI bhayaNAe / 27 NANAvaraNicaM kiMmatiannANI baM0 suya0 vibhaMga0?, goyamA! (savvevi) AugavajAosattavi // 43 // Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 432 // baMdhaMti, AugaM bhayaNAe / 28 NANAvara0 kiMmaNajogI baM0 vaya kAya0 ajogI baM0?, goyamA! heDillA tinni bhayaNAe ajogI nabaM0, evaM vedaNijjavajAo, vedaNijjaM heDillA baMdhati ajogIna bN0||29nnaannaavr0 kiMsAgArovautte baM0 aNAgArovautte baM0?, goyamA! atttthsuvibhynnaae||30 NANAvara0 kiM AhArae baM0 aNAhArae baM0?, goyamA dovi bhayaNAe, evaM vedaNijjAAugavajANaM chaNhaM, vedaNijjaM AhArae baM0 aNAhArae bhayaNAe, Aue AhA0 bhayaNAe, aNAhA. na bN0||31nnaannaavr0 kiM suhume baM0 bAyare baM0 nosuhamenobAdare baM0?,goyamA! suhame baM0 bAyare bhayaNAe nosuhumenobAdare nabaM0, evaM Augavajjo sattavi, Aue suhume bAyare bhayaNAenosuhumenobAyareNa baM0 ||32nnaannaavrnnijjN kiM carime acarime baM?, goyamA! aTThavi bhynnaae| sUtram 237 // 16 strIdvAre NANAvaraNijjaM NaM bhaMte! kammaM kiM itthI baMdhaI tyAdi praznaH, tatra na strI na puruSo na napuMsako vedodayarahitaH, sa cAnivRttibAdarasamparAyaprabhRtiguNasthAnakavartI bhavati, tatra cAnivRttibAdarasamparAyasUkSmasamparAyau jJAnAvaraNIyasya bandhako saptavidhaSaDDidhabandhakatvAt, upazAntamohAdiSva(sva) bandhaka ekavidhabandhakatvAt, ata uktaM syAdbadhnAti syAnna bdhnaatiiti|| 17 AugeNaM bhaMta ityAdipraznaH, tatra stryAditrayamAyuH syAdbadhnAti syAnnabadhnAti, bandhakAle badhnAtyabandhakAle tu na badhnAti, AyuSaH sakRdevaikatra bhave bandhAt, nivRttastryAdivedastuna badhnAti, nivRttibAdarasamparAyAdiguNasthAnakeSvAyurbandhasya vyavacchinnatvAt // 18 saMyatadvAre NANAvaraNijja mityAdi, saMyata AdyasaMyamacatuSTayavRttirjJAnAvaraNaM badhnAti, yathAkhyAtasaMyatastUpazAntamohAdirna badhnAtyata uktaM saMjae siye tyAdi, asaMyato mithyAdRSTyAdiH saMyatAsaMyatastu dezaviratastau ca badhnItaH, niSiddha saMyamAdibhAvastu siddhaH, sa ca na badhnAti, hetvabhAvAdityarthaH, Auge heTThillA tinni bhayaNAe tti saMyato'saMyataH saMyatAsaMyatazcAyurbandhakAle badhnAtyanyadAtuneti bhajanayetyuktam, uvarilleNa baMdhaitti saMyatAdiSUparitanaH siddhHscaa''yurnbdhnaati|| 6zatake uddezaka:3 mhaashrvaadhikaarH| sUtram 237 jJAnAvaraNIyAdInAM bandhakAH styAdi saMyatAdItyAdi prshnaaH| // 432 // Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatya zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 433 // sUtram 237 19 samyagdRSTidvAre sammaddiTThI siya tti samyagdRSTiH vItarAgastaditarazcasyAttatra vItarAgojJAnAvaraNaM na badhnAtyekavidhabandhakatvA- 6 zatake ditarazca banAtItisyAdityuktam, mithyAdRSTimizradRSTItu badhnIta eveti, Aue heDillA do bhayaNAe tti samyagdRSTimithyAdRSTyAyuH uddezaka:3 mahAzravAsyAdrdhanIta ityarthaH, tathAhi, samyagdRSTirapUrvakaraNAdirA''yurna banAtItarastvA''yurbandhakAle tadbadhanAtyanyadA tu na badhnAti, dhikaarH| evaM mithyAdRSTirapi, mizradRSTistvAyurna badhnAtyeva tadvandhAdhyavasAyasthAnAbhAvAditi // 20 sajJidvAre sannI siya baMdhai tti jJAnAvaraNIsajJI manaH paryAptiyuktaH, sa ca yadi vItarAgastadA jJAnAvaraNaM na badhnAti yadi punaritarastadA badhnAti tataH syAdityuktam, yAdInAM bandhakAH asaNNI baMdhai tti manaHparyAptivikalo badhnAtyeva nosannInoasanni tti kevalI siddhazca na badhnAti, hetvabhAvAt, veyaNijja styAdi heTThillA do baMdhati tti saGgyasaJI ca vedanIyaM banItaH, ayogisiddhavarjAnAM tadvandhakatvAt, uvarille bhayaNAe tti, uparitano saMyatAdI tyaadiprshnaaH| nosaJjInoasaJI, saca sayogAyogakevalI siddhazca, tatra yadi sayogakevalI tadA vedanIyaM badhnAti yadi punarayogikevalI siddho vA tadA na badhnAtyato bhajanayetyuktam, AugaM heDillA do bhayaNAe tti saJjyasaJI cA''yuH syAdbadhnItaH, antarmuhUrtameva tadvandhanAt, uvarille na baMdhai tti kevalI siddhazcA''yurna badhnAtIti // 21 bhavasiddhikadvAre bhavasiddhie bhayaNAe tti bhavasiddhiko yo vItarAgaH sa na badhnAti jJAnAvaraNaM tadanyastu bhavyo badhnAtIti bhajanayetyuktaM no bhavasiddhie no abhavasiddhie tti siddhaH, sa. cana badhnAti, AuyaM do hechillA bhayaNAe tti bhavyo'bhavyazcA''yurbandhakAle badhnIto'nyadAtuna badhnIta ityato bhajanayetyuktam, uvarille na baMdhai tti siddhonabadhnAtItyarthaH // 22 darzanadvAre heDillA tiNNi bhayaNAe tti cakSuracakSuravadhidarzanino yadi chadmasthavIta // 433 // rAgAstadA na jJAnA''varaNaM badhnanti, vedanIyasyaiva bandhakatvAtteSAm, sarAgAstu badhnantyato bhajanayetyuktam, uvarille na baMdhai tti kevaladarzanI bhavasthaH siddhovAna badhnAti, hetvabhAvAdityarthaH, veyaNijjaM hechillA tinni baMdhaMti tti, AdyAstrayodarzaninazchadma Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhayavRttiyutam bhAga-1 // 434 // dhikaarH| bandhakAH sthavItarAgAH sarAgAzca vedanIyaM badhnantyeva, kevaladasaNI bhayaNAe tti kevaladarzanI sayogikevalI banAtyayogikevalI siddhazca / 6 zatake vedanIyaM na badhnAtIti bhajanayetyuktam // 23 paryAptakadvAre pajjattae bhayaNAe tti paryAptako vItarAgaH sarAgazca syAttatra viitraago| uddezaka:3 mahAzravAjJAnAvaraNaM na badhnAti sarAgastu badhnAti tato bhajanayetyuktam, nopajjattaenoapajjattae na baMdhai tti siddho na badhnAtItyarthaH,Auga heTThillA do bhayaNAe tti paryAptakAparyAptakAvAyustadvandhakAle badhnIto'nyadA neti bhajanA, uvarille ne ti siddho na bdhnaatiityrthH|| sUtram 237 jJAnAvaraNI24 bhASakadvAre dovi bhayaNAe tti bhASako bhASAlabdhimAMstadanyastvabhASakaH, tatra bhASako vItarAgo jJAnAvaraNIyaM na badhnAti yAdInAM sarAgastu badhnAti, abhASakastvayogI siddhazca na badhnAti pRthivyAdayo vigrahagatyApannAzca badhnantIti dovi bhayaNAe ityuktam, svyAdi veyaNijjaM bhAsae baMdhai tti sayogyavasAnasyApi bhASakasya sadvedanIyabandhakatvAt, abhAsae bhayaNAe tti, abhASakastvayogI saMyatAdIsiddhazca na badhnAti pRthivyAdikastu badhnAtIti bhajanA // 25 parIttadvAre parItte bhayaNAe tti parIttaH pratyekazarIro'lpasaMsAro vA tyAdi prshnaaH| sa ca vItarAgo'pi syAnna cAsau jJAnAvaraNIyaM badhnAti sarAgaparIttastu badhnAtIti bhajanA, aparitte baMdhai tti, aparIttaH sAdhAraNakAyo'nantasaMsAro vA, sa ca badhnAti, noparittenoaparitte na baMdhai tti siddho na badhnAtItyarthaH, AuyaM parIttovi aparittovi bhayaNAe tti pratyekazarIrAdirAyurbandhakAla evAyurbadhnAtIti na tu sarvadA tato bhajanA, siddhastu na badhnAtyevetyata / Aha No paritte ityaadi|| 26 (27) jJAnadvAre hiDillA cattAri bhayaNAe tti, AbhinibodhikajJAniprabhRtayazcatvAro jJAnino jJAnAvaraNaM vItarAgAvasthAyAM na badhnantIti sarAgAvasthAyAM tu badhnantIti bhajanA, veyaNijja heDillA cattArivi baMdhati tti vItarAgANAmapi chadmasthAnAM vedanIyasya bandhakatvAt, kevalanANI bhayaNAe ttisayogikevalinAM vedanIyasya bandhanAdayoginAM siddhAnAMcAbandhanAdbhajaneti // 28 yogadvAre heDillA tinni bhayaNAe tti manovAkAyayogino ya upazAntamohakSINamohasayogi Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 435 // 6zatake uddezaka:3 mhaashrvaadhikaarH| sUtram 238 svyAdivedakAnAmalpabahutva praznAH / * kevalinaste jJAnAvaraNaM na badhnanti tadanye tu badhnantIti bhajanA, ajogI na baMdhaitti, ayogI kevalI siddhazca na badhnAtItyarthaH, veyaNijja heDillA baMdhaMti tti manoyogyAdayo badhnanti sayogAnAM vedanIyasya bandhakatvAt, ayogI Na baMdhai tti, ayoginaH sarvakarmaNAmabandhakatvAditi // 29 upayogadvAre aTThasuvi bhayaNAe tti sAkArAnAkA'nAkArau upayogau sayogAnAmayogAnAJca syAtAm, tatropayogadvaye'pi sayogA jJAnAvaraNAdi prakRtIryathAyogaM badhnanti, ayogastu neti bhajaneti // 30 AhArakadvAre dovi bhayaNAe tti, AhArako vItarAgo'pi bhavati na cAsau jJAnAvaraNaM badhnAti sarAgastu banAtItyAhArako bhajanayA badhnAti, tathAnAhArakaH kevalI vigrahagatyApannazca syAttatra kevalI na badhnAtItarastu badhnAtItyanAhArako'pi bhajanayeti / veyaNijja AhArae baMdhaitti,ayogivarjAnAM sarveSAM vedanIyasya bandhakatvAt, aNAhArae bhayaNAe tti,anAhArako vigrahagatyApannaH samuddhAtagatakevalIca badhnAtyayogI siddhazcana badhnAtIti bhajanA, Aue AhArae bhayaNAe tti, AyurbandhakAla evAyuSo bandhanAdanyadA tvabandhakatvAddhajaneti, aNAhArae Na baMdhati tti vigrahagatigatAnAmapyAyuSkasyAbandhakatvAditi // 31sUkSmadvAre bAyare bhayaNAe tti vItarAgabAdarANAM jJAnAvaraNasyAbandhakatvAt sarAgabAdarANAM ca bandhakatvAdbhajaneti, siddhasya punarabandhakatvAdAha no suhume ityAdi,Aue suhame bAyare bhayaNAe tti bandhakAle bandhanAdanyadA tvbndhnaadbhjneti||32crmdvaare'tttthvi bhayaNAe tti, iha yasya caramo bhavo bhaviSya(tI)ti sa caramaH, yasya tu nAsau bhaviSyati so'caramaH, siddhazcAcaramaH, caramabhavAbhAvAt, tatra caramo yathAyogamaSTApi badhnAtyayogitve tu netyevaM bhajanA, acaramastu saMsAryaSTApibadhnAti siddhastu netyevamatrApi bhjneti||237|| 33 eesiNaM bhaMte! jIvANaM itthivedagANaM purisavedagANaM napuMsagavedagANaM aveyagANa ya kayare 2 appA vA 4?, goyamA! savvatthovA jIvA purisave itthive. saMkhejaguNA avedagA aNaMtaguNA napuMsagave. aNaMta guNA // eesiM savvesiMpadANaM appabahugAI uccAreyavvAI Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 436 // 6 zatake uddezaka:3 mahAzravA kAnAmalpa jAva savvatthovA jIvA acarimA carimA aNaMtaguNA / sevaM bhaMte! 2tti|suutrm 238||chtttthse taio uddesosmtto||6-3|| 33 athAlpabahuttvadvAram, tatretthIveyagA saMkhejjaguNe ti yato devanaratiryakpuruSebhyaH tatstriyAH krameNa dvAtriMzatsaptaviMzatitriguNA dvAtriMzatsaptaviMzatitrirUpAdhikAzca (zrIjIvAbhigama dvi0 pratipatti- zrIprajJApanA alpabahutva- paMcasaMgraha gA065-68-1 dhikaarH| 69) bhavantIti, aveyagA aNaMtaguNa tti, anivRttibAdarasamparAyA''dayaH siddhAzcAvedA ata(da)ttvAt (ataH te'naMtavAt), (te) sUtram 238 stryAdivedastrIvedebhyo'nantaguNA bhavanti, napuMsagaveyagA aNaMtaguNa tti, anantakAyikAnAM siddhebhyo'naMta guNAnAmiha gaNanAditi / eesi| savvesi mityAdi, eteSAM pUrvoktAnAM saMyatAdInAM caramAntAnAM caturdazAnAM dvArANAM tadgatabhedApekSayA'lpabahutvamuccArayitavyam, bahutva tadyathA eesi NaM bhaMte! saMjayANaM asaMjayANaM saMjayAsaMjayANaM nosaMjayanoasaMjayanosaMjayAsaMjayANaM kayare kayarehito appA vA bahuyA vA uddezaka:4 4?, goyamA! savvatthovA saMjayA saMjayAsaMjayA asaMkhejjaguNA nosaMjayanoasaMjayanosaMjayAsaMjayA aNaMtaguNA asaMjayA aNaMtaguNe dhikaarH| tyAdi prajJApanAnusAreNa vAcyaM yAvaccaramAdyalpabahutvam, (tRtIyAlpabahutva) etadevAha jAva savvatthovA jIvA acarime tyAdi, atrAcaramA abhavyAH caramAzca ye bhavyAzcaramaM bhavaM prApsyanti setsyantItyarthaH te cAcaramebhyo'nantaguNAH, yasmAdabhavyebhyaH siddhA anantaguNA bhaNitAH, yAvantazca siddhAstAvanta eva caramAH, yasmAdyAvantaH siddhA atItAddhAyAMtAvanta eva setsyantyanAgatAddhAyAmiti // 238||sssstthshte tRtiiyH||6-3|| praznA : / sapradezA // 436 // ||sssstthshtkecturthoddeshkH|| anantaroddezake jIvo nirUpito'tha caturthoddezake'pi tameva bhaGgayantareNa nirUpayannAha Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 437 // 1jIveNaM bhaMte! kAlAeseNaM kiMsapadese apadese?, goyamA! niyamA sapadese / 2 neratieNaM bhaMte! kAlAde kiM sapa0 apa0?, goyamA! siya sapa0 siya apa0, evaM jAva siddhe / 3 jIvANaM bhaMte! kAlAde0 kiM sapadesA apa0?,goyamA! niyamA sapa0 / 4 nera0 NaM bhaMte! kAlAde0 kiM sapadesA apadesA?, goyamA! savvevi tAva hojjA sapadesA 1 ahavA sapaesA ya apadese ya 2 ahavAsapadesA ya apadesAya 3, evaM jAvathaNiyakumArA ||5puddhvikaaiyaannN bhaMte! kiMsapadesA apadesA?, goyamA! sapa0vi apa0vi, evaM jAva vaNapphaikAiyA, sesA jahA nera0 tahA jAva siddhaa||OaahaargaannN jIvegeMdiyavajjo tiyabhaMgo, aNAhAra jIvegiMdiyavajjA chanbhaMgA evaM bhANiyavvA-sapadesA vA 1 apaesA vA 2 ahavA sapadese ya appadese ya 3 ahavA sapadese ya apadesA ya 4 ahavA sapadesA ya apadese ya 5 ahavA sapadesA ya apadesA ya 6, 0 siddhehiM tiyabhaMgo, bhavasiddhiyA abhavasi0 (bhavasiddhiyA) jahA ohiyA, O no bhavasi noabhavalyA jIvasiddhehiM tiyabhaMgo, saNNIhiM jIvAdio tiyabhaMgo, 0asaNNIhiM egidiyavajjo tiya bhaMgo, O neraiyadevamaNuehiM chanbhaMgo, 0 nosanninoasannijIvamaNuyasiddhehiM tiyabhaMgo 0 salesA jahA ohiyaa||9 kaNhalessAnIlalessA kAulessA jahA AhArao navaraM jassa asthi eyAo, (r) teulessAe jIvAdio tiyabhaMgo, navaraM puDhavikAiesu AuvaNapphatIsu chabbhaMgA, (r)pamhalesasukkalessAe jIvAdiohio tiyabhaMgo, (r)alesIhiM jIvasiddhehiM tiyabhaMgo maNusse chabhaMgA, (r) sammaddiTThihiM jIvAitiyabhaMgo, vigaliMdiesu chanbhaMgA, micchaddi0 egidiya vajjo tiyabhaMgo sammAmicchadi0 chanbhaMgA, (r)saMjaehiM jIvAio tiyabhaMgo, asaMjaehiM egidiyavajjo tiyabhaMgo, saMjayAsaMjaehiM tiyabhaMgo jIvAdio, mosaMjaya noasaMjaya nosaMjayAsaMjaya jIvasiddhehiM tiyabhaMgo, (r)sakasAIhiMjIvAdio tiyabhaMgo, egidiesu abhaMgakaM, (r)kohakasAIhiM jIvaegiMdiyavajjo tiyabhaMgo, devehiM chanbhaMgA, mANakasAImAyAkasAI jIvegiMdiyavajjo tiyabhaMgo, 6 zatake uddezaka:4 sprdeshaadhikaarH| sUtram 239 jIvanairavikAdInAM kAlAdezena | sapradezatvAdi praznAH / AhArakAdi caturdazadvAreSu triSaDAdi bhaGgAH / // 437 // Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 438 // neratiyadevehiM chabbhaMgA, lobhakasAIhiM jIvegiMdiyavajjotiyabhaMgo, neratiesu chanbhaMgA, akasAIjIvamaNuehiM siddhehiM tiyabhaMgo, (r)ohiyanANe AbhiNibohiyanANe suyanANe jIvAdio tiyabhaMgo vigaliMdiehiM chabbhaMgA, ohinANe maNa0 kevalanANe jIvAdiotiyabhaMgo, (r) ohie annANe matiaNNANe suyaaNNANe egidiyavajjo tiyabhaMgo, vibhaMganANe jIvAdio tiyabhaMgo, (r)sajogI jahA ohio, maNajogI vayajogI kAyajogI jIvAdio tiyabhaMgo navaraM kAyajogI egidiyA tesu abhaMgakaM, (r) ajogI jahA alesA, (r)sAgArovautte aNAgAro0 jIvaegidiyavajjo tiyabhaMgo saveyagAya jahA sakasAI, itthive.purisave0napuMsagaveyagesujIvAdio tiyabhaMgo, navaraM napuMsagavede egidiesu abhaMgayaM, aveyagA jahA akasAI, sasarIrI jahA ohio, orAliyaveuvviyasarIrANaMjIvaegidiyavajjo tiyabhaMgo,(r)AhAragasarIre jIvamaNuesu chanbhaMgA, teyagakammagANaM jahA ohiyA, (r)asarIrehiM jIvasiddhehiM tiyabhaMgo, AhArapajjattIe sarIrapa0 iMdiyapa0 ANApANupa0 jIvaegiMdiyavajjo tiyabhaMgo, (r) bhAsamaNapa0 jahA saNNI, AhAraapa0 jahA aNAhAragA, sarIraapa iMdiyaapa0 ANApANaapa0 jIvegiMdiyavajjo tiyabhaMgo, neraiyadevamaNuehiM chanbhaMgA, (r) bhAsAmaNaapa0 jIvAdio tiyabhaMgo, (r)NeraDyadevamaNuehi chnbhNgaa|| gAhA- sapadesA AhAragabhaviyasannilessA diTThI sNjyksaae|nnaanne joguvaoge vede ysriirpjjttii||1||||suutrm 239 // 1jIveNa mityAdi, kAlAeseNaM ti kAlaprakAreNa kAlamAzrityetyarthaH sapaese tti savibhAgaH, niyamA sapaese tti, anAditvena jIvasyAnantasamayasthitikatvAt sapradezatA, yo okasamayasthitiH so'pradezo vyAdisamayasthitistu sapradezaH, iha cAnayA gAthayA bhAvanA kAryA jo jassa paDhamasamae vaTTati bhAvassa so u apdeso| aNNammi vaTTamANo kAlAeseNa speso||1||2-3 yo yasya prathamasamaye vartate bhAvasya sa tvprdeshH| anyasmin vartamAnaH kAlAdezena sprdeshH||1|| 6zatake uddezaka:4 sprdeshaadhikaarH| sUtram 239 jIvanairayikAdInAM kAlAdezena sapradezatvAdi praznAH / AhArakAdi caturdazadvAreSu triSaDAdi bhaGgAH / Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 439 // nArakastuyaH prathamasamayotpannaH so'pradezo vyAdisamayotpannaH punaH sapradezo'ta uktaM siya sappaese siya appaese, eSa tAvadekatvena / 6zatake jIvAdiH siddhAvasAnaH SaDviMzatidaNDakaH kAlataH sapradezatvAdinA cintitaH, 4 athAyameva tathaiva pRthaktvena cintyate savvevi uddezaka:4 sapradezAtAva hojja sapaesa tti, upapAtavirahakAle'saGkhyAtAnAM pUrvotpannAnAM bhAvAtsarve'pi sapradezA bhaveyuH, tathA pUrvotpanneSu madhye dhikaarH| yadaiko'pyanyo nAraka utpadyate tadA yasya prathamasamayotpannatvenApradezatvAccheSANAM ca dvayAdisamayotpannatvena sapradezatvAd, sUtram 239 jIvanarayiucyate sappaesA ya apaese ya tti, evaM yadA bahava utpadyamAnA bhavanti te tadocyante sapaesA ya appaesA ya tti, utpadyante / kAdInAM caikadaikAdayo nArakAH, yadAha ego va do va tinni va saMkhamasaMkhA va egsmennN| uvavajjantevaiyA uvvaTuMtAvi emeva // 1 // 5 puDhavi kAlAdezena sapradezatvAdi kAiyA Na mityAdi, ekendriyANAM pUrvotpannAnAmutpadyamAnAnAM ca bahUnAM sambhavAtsapaesAvi appaesAvI tyucyate sesA jahA praznAH / neraie tyAdi, yathA nArakA abhilApatrayeNoktAstathA zeSAdvIndriyAdayaH siddhAvasAnA vAcyAH, sarveSAmeSAM virahasadbhAvAdekA-1 AhArakAdi caturdazadvAreSu dyutpattezceti / evamAhArakAnAhArakazabdavizeSitAvetAvekatvapRthaktvadaNDakAvadhyeyau, adhyayanakramazcAyam, AhArae NaM bhaMte! triSaDAdi jIve kAlAeseNaM kiM sapaese 2?, goyamA0 siya sappaese siya appaese, ityAdi svadhiyA vAcyAH, tatra yadA vigrahe kevalisamuddhAte / vAnA'hArako bhUtvA punarAhArakatvaM pratipadyate tadA tatprathamasamaye'pradezo dvitIyAdiSu tu sapradeza ityata ucyate siya sappaese / siya appaese tti, evamekatvesarveSvapi sAdibhAveSu, anAdibhAveSu tu niyamA sappaese tti vAcyam / pRthaktvadaNDake tvevamabhilApo dRzyaH, AhArayA NaMbhaMte! jIvA kAlAeseNaM kiMsappaesA appaesA?, goyamA! sappaesAvi appaesAvitti tatra bahUnAmAhArakatvenAvasthitAnAM bhAvAtsapradezatvaM tathA bahUnAM vigrahagateranantaraM prathamasamaye AhArakatvasambhavAdapradezatvamapyAhArakANAM labhyata (c)eko vA dvau vA trayo vA saMkhyAtA asaMkhyAtA vaikasamayena / utpadyanta etAvanta udvartamAnA apyevameva // 1 // bhnggmH| // 439 // Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 440 // iti sapradezA apyapradezA apItyuktam, evaM pRthivyAdayo'pyadhyeyAH, nArakAdayaH punarvikalpatrayeNa vAcyAH, tadyathA AhArayA 6zatake (Na) bhaMte! neraiyA NaM kiM sappaesA appaesA?, goyamA! savve'vi tAva hojja sappaesA 1 ahavA sappaesA ya appaese ya 2 ahavA uddezakaH4 sapradezAsappaesA ya appaesA ye ti 3, 0 etadevAha, AhAragANaM jIvegiMdiyavajjo tiyabhaMgo jIvapadamekendriyapadapaJcakaM ca varjayitvA dhikaarH| trikarUpobhaGgaHtrikabhaGgobhaGgatrayaM vAcyamityarthaH, siddhapadaMtvihana vAcyam, teSAmanAhArakatvAt, anAhArakadaNDakadvaya sUtram 239 jIvanairayimapyevamanusaraNIyam, tatrAnAhArako vigrahagatyApannaH samuddhAtagatakevalyayogI siddho vAsyAt, sacAnAhArakatvaprathamasamaye'- kAdInAM pradezaH dvitIyAdiSu tu sapradezastena syAtsapradeza ityAdhucyate / pRthaktvadaNDake vizeSamAha, aNAhAragA Na mityAdi, kAlAdezena sapradezatvAdi jIvAnekendriyAMzca varjayantIti jIvaikendriyavarjAH, tAn varjayitvetyarthaH, jIvapada ekendriyapade ca sapaesA ya appaesA ye | praznAH / AhArakAdi tyevaMrUpa eka eva bhaGgako bahUnAM vigrahagatyApannAnAM sapradezAnAmapradezAnAM ca lAbhAt, nArakAdInAM dvIndriyAdInAM cala caturdazadvAreSu stokatarANAmutpAdaH, tatra caikavyAdInAmanAhArakANAM bhAvAt SaDbhaGgikAsambhavaH, tatra dvau bahuvacanAntAvanye tu catvAra triSaDAdi bhaGgAH / ekavacanabahuvacanasaMyogAt, kevalaikavacanabhaGgakAviha na staH, pRthktvsyaadhikRttvaaditi| siddhehiM tiyabhaMgo tti sapradezapadasya bahuvacanAntasyaiva sambhavAt, bhavasiddhI ya abhavasiddhI ya jahA ohiya tti, ayamarthaH, audhikadaNDakavadeSAM pratyekaM daNDakadvayam, tatra ca bhavyo'bhavyo vA jIvo niyamAtsapradezaH, nArakAdistu sapradezo'pradezo vA, bahavastu jIvAH sapradezA eva, nArakAdyAstu tribhaGgavantaH, ekendriyAH punaH sapradezAzcApradezAzcetyekabhaGga eveti, siddhapadaM tu na vAcyam, siddhAnAM bhavyAbhavyavizeSaNAnupapatteriti / tathA nobhavasiddhiyanoabhavasiddhiya tti, etadvizeSaNaM jIvAdidaNDakadvayamadhyeyam, tatra cAbhilApaH, nobhavasiddhIenoabhavasiddhie NaM bhaMte! jIve sappaese appaese? ityAdi, evaM pRthaktvadaNDako'pi, kevalamihala Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatya zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 441 // jIvapadaM siddhapadaM ceti dvayameva, nArakAdipadAnAM nobhavyanoabhavyavizeSaNasyAnupapatteriti, iha ca pRthaktvadaNDake pUrvoktaM 6 zatake bhaGgakatrayamanusatavyamata evAha jIvasiddhehiM tiyabhaMgo tti / sajiSu yo daNDako tayoddhitIyadaNDake jIvAdipadeSu bhaGgatrayaM / uddezakaH4 sapradezAbhavatItyata Aha 9 saNNIhI tyAdi, tatra sajJino jIvAH kAlataH sapradezA bhavanti cirotpannAnapekSyotpAdavirahAnantaraM dhikaarH| caikasyotpattau tatprAthamye sapradezAzcApradezazceti syAt, bahUnAmutpattiprAthamye tu sapradezAzcApradezAzceti syAt, tadevaM bhaGgakatraya sUtram 239 jIvanairayimiti, evaM sarvapadeSu, kevalametayordaNDakayorekendriyavikalendriyasiddhapadAni navAcyAni, teSusajJivizeSaNasyAsambhavAditi, kAdInAM O asannIhi mityAdi, ayamarthaH, asajJiSu, asajJiviSaye dvitIyadaNDake pRthivyAdipadAni varjayitvA bhaGgakatrayaM prAga kAlAdezena sapradezatvAdi darzitameva vAcyam, pRthivyAdipadeSu hi sapradezAzcApradezAzcetyeka eva, sadA bahUnAmutpattyA teSAmapradezabahutvasyApi sambhavAt, praznAH / nairayikAdInAMcavyantarAntAnAMsajJinAmapyasajJitvamasajJibhya utpAdAdbhUtabhAvatayA'vaseyam, O tathA nairayikAdiSvasajJi AhArakAdi caturdazadvAreSu tvasya kAdAcitkatvenaikattvabahutvasambhavAtSaDbhaGgA bhavanti, teca darzitA eva, etadevAha neraiyadevamaNue ityAdi, jyotiSka- triSaDAdi bhaGgAH / vaimAnikasiddhAstu na vAcyAsteSAmasajJitvasyAsambhavAt, 0 tathA nosajJi noasajJivizeSaNadaNDakayorvitIyadaNDake jIvamanujasiddhapadeSUktarUpaM bhaGgakatrayaM bhavati, teSu bahUnAmavasthitAnAM lAbhAdutpadyamAnAnAMcaikAdInAM sambhavAditi, etayozca daNDakayorjIvamanujasiddhapadAnyeva bhavanti, nArakAdipadAnAM nosajJi noasajJItivizeSaNasyAghaTanAditi, salezyadaNDakadvaya aughikadaNDakavajIvanArakAdayo vAcyAH, salezyatAyAMjIvatvavadanAditvena vizeSAnutpAdakatvAt kevalaM siddhapadaMDa nAdhIyate, siddhAnAmalezyatvAditi, (r) kRSNalezyA nIlalezyAH kApotalezyAzca jIvanArakAdayaH pratyekaM daNDakadvayenAhArakajIvAdivadupayujya vAcyAH, kevalaM yasya jIvanArakA''deretAH santi sa eva vAcyaH, etadevAha kaNhalese tyAdi, etAzca // 441 // Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 442 // jyotiSkavaimAnikAnAM na bhavanti siddhAnAM tu sarvA na bhavantIti (r) tejolezyAdvitIyadaNDake jIvAdipadeSu ta eva trayo bhaGgAH pRthivyabvanaspatiSu punaH SaDbhaGgAH, yata eteSu tejolezyA ekAdayo devAH pUrvotpannA utpadyamAnAzca labhyanta iti sapradezAnAmapradezAnAMcaikatvabahutvasambhava iti, etadevAha teulesAe ityAdi, iha nAraka tejovAyuvikalendriyasiddhapadAni na vAcyAni, tejolezyAyA abhAvAditi, (r)padmalezyAzuklalezyayordvitIyadaNDake jIvAdiSu padeSu ta eva trayo bhaGgakAstadevAha pamhalese tyAdi, iha ca paJcendriyatiryagmanuSyavaimAnikapadAnyeva vAcyAni, anyeSvanayorabhAvAditi, alezyadaNDakayorjIvamanuSyasiddhapadAnyevocyante, anyeSAmalezyatvasyAsambhavAt, tatra ca jIvasiddhayorbhaGgakatrayaM tadeva, manuSyeSu tu SaDbhaGgAH, alezyatAM pratipannAnAM pratipadyamAnAnAM caikAdInAM manuSyANAM sambhavena sapradezatve'pradezatve caikatvabahutvasambhavAditi, idamevAha, alesiihimityaadi| samyagdRSTidaNDakayoH samyagdarzana pratipattiprathamasamaye'pradezatvaM dvitIyAdiSu tu sapradezatvam, tatra dvitIyadaNDake jIvAdipadeSu trayo bhaGgAH, tathaiva vikalendriyeSu tu SaDyatasteSusAsAdanasamyagdRSTaya ekAdayaH pUrvotpannA utpadyamAnAzca labhyante'taH sapradezatvApradezatvayorekatvabahutvasambhava iti, etadevAha sammadiTThIhI tyAdi, ihaikendriyapadAni na vAcyAni, teSu samyagdarzanAbhAvAditi, (r)micchaddiTThIhimityAdi, mithyAdRSTidvitIyadaNDake jIvAdipadeSu tu trayo bhaGgAH, mithyAtvaM pratipannA bahavaH samyaktvabhraMze tatpratipadyamAnAzcaikAdayaH sambhavantItikRtvA, ekendriyapadeSu punaH sapradezAzcApradezAzvetyeka eva, teSvavasthitAnAmutpadyamAnAnAM ca bahUnAmeva bhAvAditi, iha ca siddhA na vAcyAH, teSAM mithyAtvAbhAvAditi, samyagmithyAdRSTibahutvadaNDake sammAmicchaddiTTIhiM chabbhaMgA, ayamarthaH, samyagmithyAdRSTitvaM pratipannakAH pratipadyamAnAzcaikAdayopilabhyanta ityatasteSu SaDbhaGgA bhavantIti, iha caikendriyavikalendriyasiddhapadAni nvaacyaanysmbhvaaditi| saMjaehi 6 zatake uddezakaH4 sprdeshaadhikaarH| sUtram 239 jIvanairayikAdInAM kAlAdezena sapradezatvAdi praznAH / AhArakAdi caturdazadvAreSu | triSaDAdi // 442 // Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyA zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 443 // mityAdi, saMyateSu saMyatazabdavizeSiteSu jIvAdipadeSu trikabhaGgaH, saMyamapratipannAnAMbahUnAM pratipadyamAnAnAMcaikAdInAM bhAvAt, 6 zatake iha ca jIvapadamanuSyapade eva vAcye, anyatra saMyatatvAbhAvAditi, asaMyatadvitIyadaNDake asaMjaehI tyAdi, ihAsaMyatatvaM uddezakaH4 sapradezApratipannAnAM bahUnAM saMyatatvAdipratipAtena tatpratipadyamAnAnAM caikAdInAM bhAvAdbhaGgakatrayam, ekendriyANAM tu pUrvoktayuktyA dhikaarH| sapradezAzcApradezAzcaika eva bhaGga iti, iha siddhapadaM nAdhyeyamasambhavAditi / saMyatAsaMyatabahutvadaNDake saMjayAsaMjaehimityAdi, sUtram 239 jIvanairayiiha dezaviratiM pratipannAnAM bahUnAM saMyamAdasaMyamAdvA nivRtya tAM pratipadyamAnAnAM caikAdInAM bhAvAdbhaGgakatrayasambhavaH, iha kAdInAM jIvapaJcendriyatiryagmanuSyapadAnyevAdhyeyAni, tadanyatra sNytaasNyttvsyaabhaavaaditi|7 nosaMjae tyAdau saiva bhAvanA, navaramiha kAlAdezena sapradezatvAdi jIvasiddhapade eva vAcye ata evoktaM jIvasiddhehiM tiyabhaMgo tti|(r)sksaaiihiN jIvAio tayabhaMgo tti, ayamarthaH, sakaSAyANAM praznAH / sadA'vasthitatvAtte sapradezA ityeko bhaGgaH, tathopazamazreNItaH pracyavamAnatve sakaSAyatvaM pratipadyamAnA ekAdayo labhyante / AhArakAdi caturdazadvAreSu tatazca sapradezAzcApradezazca tathA sapradezAzcApradezAzcetyaparabhaGgakadvayamiti, nArakAdiSu tu pratItameva bhaGgakatrayam, egidiesu triSaDAdi abhaMgayaM ti, abhaGgabhaGgakAnAmabhAvo'bhaGgakaM sapradezAzcApradezAzcetyeka eva vikalpa ityarthaH, bahUnAmavasthitAnAmutpadyamAnAnAM ca teSu lAbhAditi, iha ca siddhapadaMnAdhyeyamakaSAyitvAt, (r)evaM krodhAdidaNDakeSvapi, kohakasAIhiM jIvegiMdiyavajjo tiyabhaMgo tti, ayamarthaH, krodhakaSAyidvitIyadaNDake jIvapade pRthivyAdipadeSu ca sapradezAzcApradezAzcetyeka eva bhaGgaH zeSeSu / trayaH, nanu sakaSAyijIvapadavatkathamiha bhaGgatrayaM na labhyate?, ucyate, iha mAnamAyAlobhebhyo nivRttAH krodhaM pratipadyamAnA bahava eva labhyante, pratyekaM tadrAzInAmanantatvAt, na tvekAdayo yathopazamazreNItaH pracyavamAnAH sakaSAyitvaM pratipattAra iti / devehiM chabbhaMga tti devapadeSu trayodazasvapi SaD bhaGgAH, teSu krodhodayavatAmalpatvenaikatve bahutve ca sapradezApradezatvayoH bhnggaaH| // 443 Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 444 // sambhavAditi, mAnakaSAyimAyAkaSAyidvitIyadaNDake neraiyadevehiM chabbhaMga tti nArakANAM devAnAM ca madhye'lpA eva 6 zatake mAnamAyodayavanto bhavantIti pUrvoktanyAyAt SaD bhaGgA bhavantIti, lohakasAIhiM jIvegeMdiyavajjo tiyabhaMgo tti, eta uddezakaH 4 sapradezAkrodhasUtravadbhAvanA, (r) neraiehi chabbhaMga tti nArakANAM lobhodayavatAmalpatvAtpUrvoktAH SaDbhaGgA bhavantIti, Aha ca dhikaarH| mANe mAyA boddhavvA suragaNehiM chbbhNgaa| mANe mAyA lobhe neraiehipi chbbhNgaa||1||devaa lobhapracurA nArakAH krodhapracurA iti, sUtram 239 jIvanarayiakaSAyidvitIyadaNDake jIvamanuSyasiddhapadeSu bhaGgatrayamanyeSAmasambhavAt, etadevAha, aksaaiityaadi|(r)ohiynaanne Abhini- kAdInAM bohiyaNANe suyanANe jIvAIo tiyabhaMgo tti, audhikajJAnaMmatyAdibhiravizeSitaM tatra matizrutajJAnayozca bahutvadaNDake jIvAdipadeSu / kAlAdezena sapradezatvAdi trayo bhaGgAH pUrvoktA bhavanti, tatraughikajJAnamatizrutajJAninAM sadA'vasthitatvena sapradezAnAM bhAvAt, sapradezA ityekaH, tathA praznAH / mithyAjJAnAnmatyAdijJAnamAtraMmatyajJAnAnmatijJAnaM zrutAjJAnAcca zrutajJAnaM pratipadyamAnAnAmekAdInAM lAbhAtsapradezAzcApradeza AhArakAdi caturdazadvAreSu tathA sapradezAzcApradezAzceti dvAvityevaM trayamiti / vigaleMdiehiM chabbhaMga tti dvitricaturindriyeSu sAsAdanasamyaktvasambhavenA- triSaDAdi bhnggaaH| ''bhinibodhikAdijJAninAmekAdInAM sambhavAtta eva SaDbhaGgAH, iha ca yathAyogaM pRthivyAdayaH siddhAzca na vAcyAH, asambhavAditi, evamavadhyAdiSvapi bhaGgatrayabhAvanA, kevalamavadhidaNDakayorekendriyavikalendriyAH siddhAzca na vAcyAH, manaH paryAyadaNDakayostu jIvA manuSyAzca vAcyAH, kevaladaNDakayostu jIvamanuSyasiddhA vAcyAH, ata eva vAcanAntare dRzyate / viNNeyaM jassa jaM atthi tti| ohie annANe ityAdi, sAmAnye'jJAne matyajJAnAdibhiravizeSite matyajJAne zrutAjJAne ca jIvAdiSu tribhaGgI bhavati, ete hi sadA'vasthitatvAtsapradezA ityekaH, yadA tu tadanye jJAnaM vimucya matyajJAnA''ditayA 0 krodhe mAne mAyAyAM boddhavyAH suragaNeSu ssddbhnggaaH| mAne mAyAyAM lobhe rairayikeSvapi ssddbhnggaaH||1|| u .xxx // Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 445 // pariNamanti tadaikAdisambhavena sapradezAzcApradezazcetyAdibhaGgadvayamityevaM bhaGgatrayamiti, pRthivyAdiSu tusapradezAzcApradezAzcetyeka 6zatake evetyata Aha, egidiyavajjo tiyabhaMgo tti, iha ca traye'pi siddhA na vAcyAH, vibhaGge tu jIvAdiSu bhaGgatrayam, tadbhAvanA ca uddezaka:4 sapradezAmatyajJAnA''divat, kevalamihaikendriyavikalendriyAH siddhAzca na vAcyA iti, (r)sajoI jahA ohio tti sayogI jIvAdi- dhikaarH| daNDakadvaye'pi tathA vAcyo yathaughiko jIvAdiH, sa caivam, sayogI jIvo niyamAtsapradezo nArakAdistu sapradezo'pradezo sUtram 239 jIvanairayivA, bahavastu jIvAH sapradezA eva, nArakAdyAstu tribhaGgavantaH, ekendriyAH punastRtIyabhaGgA iti, iha siddhapadaM nAdhyeyam, kAdInAM maNajoItyAdi, manoyogino yogatrayavantaH sajina ityarthaH, vAgyogina ekendriyavarjAH, kAyayoginastu sarve'pyekendriyAdayaH, kAlAdezena sapradezatvAdi eteSu ca jIvAdiSu trividhobhaGgaH, tadbhAvanA ca manoyogyAdInAmavasthitatve prathamaH, amanoyogitvAdityAgAcca manoyogitvA- praznAH / dyutpAdenApradezatvalAbhe'nyadbhaGgakadvayamiti, navaraM kAyayogino ya ekendriyAsteSvabhaGgakam, sapradezA apradezAzcetyeka eva AhArakAdi caturdazadvAreSu bhaGgaka ityarthaH, eteSu ca yoga trayadaNDakeSu jIvAdipadAni yathAsambhavamadhyeyAni siddhapadaM ca na vAcyamiti, (r) ajogI triSaDAdi bhaGgAH / jahA alesa tti daNDakadvaye'pyalezyasamavaktavyatvAtteSAm, tato dvitIyadaNDake'yogiSu jIvasiddhapadayorbhaGgakatrayaM manuSyeSu ca SaDbhaGgIti // (r) sAgAre tyAdi sAkAropayukteSvanAkAropayukteSu ca nArakAdiSu trayo bhaGgAH, jIvapade pRthivyAdipadeSu c| sapradezAzcApradezAzcetyeka eva, tatra cAnyataropayogAdanyataragamane prathametarasamayeSvapradezatvasapredazatve bhAvanIye, siddhAnAM tvekasamayopayogitve'pi sAkArasyetarasya copayogasyAsakRtprAptyA sapradezatvaM sakRtprAptyA cApradezatvamavaseyam, evaM cAsakRdavAptasAkAropayogAn bahUnAzritya sapradezA ityeko bhaGgaH, tAneva sakRdavAptasAkAropayogaM caikamAzritya dvitIyaH, tathA tAneva sakRdavAptasAkAropayogAMzca bahUnadhikRtya tRtIyaH, anAkAropayoge tvasakRtprAptAnAkAropayogAnAzritya prathamaH, Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtram 239 zrIbhagavatyaGga tAnevasakRtprAptAnAkAropayogaMcaikamAzritya dvitIyaH, ubhayeSAmapyanekatve tRtIya iti / saveyagA jahA sakasAitti savedAnAmapi 6 zatake zrIabhaya jIvAdipadeSu bhaGgakatrayabhAvAt, ekendriyeSu caikabhaGgasadbhAvAt, iha ca vedapratipannAn bahUn zreNibhraMze ca vedaM pratipadya uddezakaH4 vRttiyutam sapradezAbhAga-1 mAnakAdInapekSya bhaGgakatrayaM bhAvanIyam, itthIveyage tyAdi, iha vedAvedAntarasaGkAntau prathame samaye'pradezatvamitareSu ca dhikaarH| // 446 // sapradezatvamavagamya bhaGgakatrayaM pUrvavadyojyaM napuMsakavedadaNDakayostvekendriyeSveko bhaGgaH sapradezAzcApradezAzcetyevaMrUpaH jIvanairayiprAguktayuktareveti, strIdaNDaka puruSadaNDakeSu devapaJcendriyatiryagmanuSyapadAnyeva, napuMsakadaNDakayostu devavarjAni vAcyAni, kAdInAM siddhapadaM ca sarveSvapi na vAcyamiti, aveyagA jahA akasAi tti jIvamanuSyasiddhapadeSu bhaGgakatrayamakaSAyivadvAcyamityarthaH kAlAdezena sapradezatvAdi BOsasarIrI jahA ohio tti, audhikadaNDakavat sazarIridaNDakayorjIvapade sapradezataiva vAcyA'nAditvAtsazarIratvasya, praznAH / nArakAdiSu tu bahutvebhaGgakatrayamekendriyeSu tRtIyabhaGga iti, orAliyaveubviyasarIrANaM jIvegiMdiyavajjo tiyabhaMgotti, audArikA-8 AhArakAdi caturdazadvAreSu dizarIrisattveSu jIvapada ekendriyapadeSu ca bahutve tRtIyabhaGga eva, bahUnAM pratipannAnAM pratipadyamAnAnAM cAnukSaNaM lAbhAt, triSaDDAdi bhaGgAH / zeSeSu bhaGgakatrayam, bahUnAM teSu pratipannAnAM tathaudArikavaikriyatyAgenaudArikaM vaikriyaM ca pratipadyamAnAnAmekAdInAM lAbhAt, ihaudArikadaNDakayo rakA devAzca na vAcyAH, vaikriyadaNDakayostu pRthivyaptejovanaspativikalendriyA na vAcyAH, yazca vaikriyadaNDaka ekendriyapade tRtIyabhaGgo'bhidhIyate sa vAyUnAmasaGkhyAtAnAM pratisamayaM vaikriyakaraNamAzritya, tathA yadyapi paJcendriyatiryaco manuSyAzca vaikriyalabdhimanto'lpe tathA'pibhaGgakatrayavacanasAmarthyAhUnAM vaikriyAvasthAnasambhavaH, tathaikAdInAM tatpratipadyamAnatA cAvaseyA, AhAragetyAdi, AhArakazarIre jIvamanuSyayoH SaDbhaGgakAH pUrvoktA eva, AhArakazarIriNAmalpatvAt, zeSajIvAnAMtu tanna saMbhavatIti, teyagetyAdi, taijasakArmaNazarIresamAzritya jIvAdayastathAvAcyA yathaudhikAsta // 446 // Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 447 // eva, tatraca jIvAH sapradezA eva vAcyAH, anAditvAttaijasAdisaMyogasya, nArakAdayastu tribhaGgAH, ekendriyAstu tRtIyabhaGgAH, 6 zatake eteSu ca zarIrAdidaNDakeSu siddhapadaM nAdhyeyamiti, (r) asarIre tyAdi, azarIreSu jIvAdiSu sapradezatA''ditvena vaktavyeSu uddezaka:4 sapradezAjIvasiddhapadayoH pUrvoktA tribhaGgI vAcyA, anytraashriirtvsyaabhaavaaditi| AhArapajjattIe ityAdi, iha ca jIvapade dhikaarH| pRthivyAdipadeSu ca bahUnAmAhArAdiparyAptIH pratipannAnAM tadaparyAptityAgenA''hAraparyAptyAdibhiH paryAptibhAvaM gacchatAM cala sUtram 239 jIvanarayibahUnAmeva lAbhAtsapradezAzcApradezAzcetyeka eva bhaGgaH, zeSeSu tu trayo bhaGgA iti, (r) bhAsAmaNe tyAdi, iha bhASAmanasoH kAdInAM payAptirbhASAmanaHparyAptiH, bhASAmanaHparyAptyostu bahuzrutAbhimatena kenApi kAraNenaikatvaM vivakSitaM tatazca tayA paryAptakA kAlAdezena sapradezatvAdi yathA sajinastathA sapradezAditayA vAcyAH, sarvapadeSu bhaGgakatrayamityarthaH, paJcendriyapadAnyeva ceha vAcyAni, paryAptInAM cedaM praznAH / svarUpamAhuH, yena karaNena bhuktamAhAraM khalaM rasaM ca kartuM samartho bhavati tasya karaNasya niSpattirAhAraparyAptiH, karaNaM zaktiriti AhArakAdi caturdazadvAreSu paryAyau, tathA zarIraparyApti ma yena karaNenaudArikavaikriyAhArakANAM zarIrANAM yogyAni dravyANi gRhItvaudArikAdibhAvena triSaDAdi pariNamayati tasya karaNasya nirvRttiHzarIraparyAptiriti, tathA yena karaNenaikAdInAmindriyANAMprAyogyANi dravyANi gRhItvA''tmIyAn viSayAn jJAtuM samartho bhavati tasya karaNasya nirvRttirindriyaparyAptiH, tathA yena karaNenA''naprANaprAyogyANi dravyANyavalambyAvalambyA''naprANatayA niHsraSTuM samartho bhavati tasya karaNasya nirvRttirAnaprANaparyAptiriti, tathA yena karaNena satyAdibhASA(yAH)prAyogyANi dravyANyavalambyAvalambya caturvidhayA bhASayA pariNamayya bhASAnisarjanasamartho bhavati tasyA karaNasya niSpattirbhASAparyAptiH, tathA yena karaNena caturvidhamanoyogyAni dravyANi gRhItvA mananasamartho bhavati tasya karaNasya niSpattirmanaHparyAptiriti |(r)aahaarappjjttiie ityAdi, iha jIvapade pRthivyAdipadeSu ca sapradezAzcApradezAzcetyeka eva bhaGgAH / Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatya zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 448 // | praznAH / bhaGgako'navarataM vigrahagatimatAmAhAra (rA')paryAptimatAM bahUnAM lAbhAt, zeSeSu ca SaDbhaGgAH pUrvoktA evA''hAra (rA') 6 zatake paryAptimatAmalpatvAt, sarIraapajjattIe ityAdi, iha jIveSvekendriyeSu caika eva bhaGgo'nyatra tu trayam, zarIrAdyaparyAptakAnAM | uddezakaH 4 kAlataH sapradezAnAM sadaiva lAbhAdapradezAnAM ca kadAcidekAdInAMca lAbhAt, nArakadevamanuSyeSu ca SaDeveti,ObhAse tyAdi, sapradezA dhikaarH| bhASAmanaH paryAptyA'paryAptakAste yeSAM jAtito bhASAmanoyogyatvesati tadasiddhiH, teca paJcendriyA eva, yadi punarbhASAmanaso sUtram 239 jIvanairayi(ra)bhAvamAtreNa tadaparyAptakA abhaviSyaMstadaikendriyA api te'bhaviSyaMstatazca jIvapade tRtIya eva bhaGgaH syAt, ucyate cala kAdInAM jIvAio tiyabhaMgo tti, tatra jIveSu paJcendriyatiryakSu ca bahUnAM tadaparyAptiM pratipannAnAM pratipadyamAnAnAM caikAdInAM lAbhAt | kAlAdezena sapradezatvAdi pUrvoktameva bhaGgatrayam, 9 neraiyadevamaNuesu chanbhaMga tti nairayikAdiSu mano'paryAptikAnAmalpataratvena sapradezAnAmekAdInAM lAbhAtta eva SaDbhaGgAH, eSu ca paryAptyaparyAptidaNDakeSu siddhapadaM nAdhyeyamasambhavAditi // pUrvoktadvArANA saGgrahagAthA AhArakAdi caturdazadvAreSu sapaese tyAdi, sapaesa tti kAlato jIvAH sapradezA itare caikatvabahutvAbhyAmuktAH, AhAraga tti, AhArakA anAhArakAca triSaDAdi tathaiva, bhaviya tti bhavyA abhavyA ubhayaniSedhAzca tathaiva, sannitti sajJino'sajJino dvayaniSedhavantazca tathaiva, lesa tti salezyAH bhaGgAH / kRSNAdilezyAH (granthAnam 6000) 6 alezyAzca tathaiva, diTThI ti dRSTiH samyagdRSTyAdikA 3 tadvantastathaiva, saMjaya tti saMyatA asaMyatA mizrAstrayaniSedhinazca tathaiva, kasAya tti kaSAyiNaH krodhAdimantaH 4 akaSAyAzca tathaiva, nANe tti jJAnina AbhinibodhikAdijJAnina: 5 ajJAnino matyajJAnAdimantazca tathaiva, joga tti sayogAH, manaAdiyogino'yoginazca tathaiva, uvaoge tti sAkArAnAkAropayogAstathaiva, veda tti savedAH strIvedAdimantaH3avedAzca tathaiva, sasarIra tti sazarIrA audArikAdimantaH / 5 azarIrAzca tathaiva, pajjatti tti, AhArAdiparyAptimantaH5 tadaparyAptakAzca 5 tathaivoktA iti // 239||jiivaadhikaaraadevaah // 448 // Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 449 // 6 jIvA NaM bhaMte! kiM paJcakkhANI apaJcakkhANI paJcakkhANApaccakkhANI?,goyamA! jIvA paJcakkhANIvi apaJcakkhANIvi 6 zatake paccakkhANApaJcakkhANIvi / 7 savvajIvANaM evaM pucchA?, goyamA! nera0 apaccakkhANI jAva cauriMdiyA, sesA do paDiseheyavvA, uddezakaH4 sapradezApaMceMdiyatirikkhajoNiyA no pacca0 apacca vipacca-pacca vi, maNussA tinnivi, sesA jahA nertiyaa||8jiivaannNbhNte! kiM paJcakkhANaM dhikaarH| jANaMti apacca0 jA0 paccakkhANApacca0 jA0?, goyamA! je paMceMdiyA te tinnivi jA0 avasesA pacca0 na jaa03||9jiivaannN bhaMte! sUtram 240 jIvanairayikiM pacca0 kuvvaMti apacca0 ku. paJcakkhANApaccakkhANaM ku0?, jahA ohiyA(yo) tahA kuvvaNA // 10 jIvA NaM bhaMte! kiM . kAdInAM paccakkhANanivvattiyAuyA apaccakkhANaNi paccakkhANApaccakkhANani0?, goyamA! jIvAya mANiyAya paccakkhANaNivvattiyA pratyAkhyAnA pratyAkhyAuyA tinnivi, avasesA apcckkhaannnivvttiyaauyaa||pnyckkhaannN 1 jANai 2 kuvvati 3 tinneva AunivattI 4 / sapadesuddesaMmiya nAdi bhngg| tajjJAnakaraemae daMDagA curo||1||sevN bhaMte! ratti // sUtram 240||chtttte sae cauttho uddeso||6-4|| NA''yunirvRtti6 jIvA Na mityAdi , paccakkhANi tti sarvaviratAH, apaccakkhANi tti, aviratAH paccakkhANApaccakkhANi tti dezaviratA iti 7. sapradeza caturdaNDaka sesA do paDiseheyavvA pratyAkhyAnadezapratyAkhyAne pratiSedhanIye, aviratatvAnnArakAdInAmiti // 8 pratyAkhyAnaM ca tajjJAne |praznAH / sati syAditi jJAnasUtram, tatra ca je paMcidiyA te tinnivitti nArakAdayo daNDakoktAH paJcendriyAH, samanaskatvAt samyagdRSTitve sati jJaparijJayA pratyAkhyAnAditrayaM jAnantIti, avasese tyAdi, ekendriyavikalendriyAH pratyAkhyAnAditrayaM na jAnantyamanaskatvAditi // 9 kRtaM ca pratyAkhyAnaM bhavatIti tatkaraNasUtram, 10 pratyAkhyAnamAyurbandhaheturapi bhavatItyA''yuH sUtram, tatra ca jIvA ye tyAdi, jIvapade jIvAH pratyAkhyAnAditrayanibaddhA''yuSkA vAcyAH, vaimAnikapade ca vaimAnikA apyevaM pratyAkhyAnAditrayavatAM teSUtpAdAt, avasese ti nArakAdayo'pratyAkhyAnanirvRttA''yuSo yatasteSu tattvenAviratA evotpadyanta // 449 // Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 450 // iti|| uktArthasaGgrahagAthA paccakkhANa mityAdi, pratyAkhyAnamityetadartha eko daNDakaH, evamanye tryH|| 240 // SaSThe zate cturthH||6-4|| 6zatake uddezaka:5 tmskaayaadhikaarH| sUtram 241 tamaskAya samutthAna saMsthAnaviSkambha kiMmahAlayAdi tamaskAye grAmasUryAdi ||sssstthshtke pnycmoddeshkH|| anantaroddezake sapradezA jIvA uktAH, atha sapradezameva tamaskAyAdikaM pratipAdayituM paJcamoddezakamAha 1 kimiyaM bhaMte! tamukkAetti pavuccai kiM puDhavI tamukkAetti pavu0 AU tamukkAetti pavu.? goyamA! no pu0 tamukkAetti pavu0 AU tamukkAetti pvu0|2 sekeNadveNaM0?, goyamA! puDhavikAeNaM atthegatie subhe desaM pakAseti atthegaie desaM no pakAsei, se teNaTTeNaM 3 tamukkAe NaM bhaMte! kahiM samuTThie kahiM saMniTThie?, goyamA! jaMbuddIvassa 2 bahiyA tiriyamasaMkhelje dIvasamudde vIIvatittA aruNavarassa dIvassa bAhirillAovetiyantAo aruNodayaM samudaMbAyAlIsaMjoyaNasahassANi ogAhittA uvarillAojalaMtAo ekapadesiyAe seDhIe ittha NaM tamukkAe samuTThie, sattarasa ekkavIse joyaNasae urdu uppaittA tao pacchA tiriyaM pavittharamANe 2 sohammIsANasaNaMkumAramAhide cattArivi kappe AvarittANaM uIpi ya NaM jAva baMbhaloge kappe riTThavimANapatthaDaM saMpatte ettha NaM tamukkAeNaM sNnitttthie|| 4 tamukkAeNaM bhaMte! kiMsaMThie pa0?, goyamA! ahe mallagamUlasaM0 uppiM kukkuddgpNjrgsN0p0||5 tamukkAe NaM bhaMte! kevatiyaM vikkhaMbheNaM ke0 parikkhe0pa0?, goyamA! duvihe pa0, taMjahA-saMkhejavitthaDe ya asaMkhejavi0 ya, tattha NaM je se saMkhejavi0 seNaM saMkhejjAiMjoyaNasahassAI vikkhaMbheNaM asaMkhejjAiMjoyaNasaha parikkhe0pa0, tattha NaMje se asaMkhijavi.seNaM asaMkhejAIjoyaNasaha vikkhaMbheNaM asaMkhejAIjoyaNasaha prikkhe0p0|6 tamukkAe NaM bhaMte! ke mahAlae pa0?, goyamA! ayaM tasyavarNaNAmAdi nAmapari praznAH / // 450 Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 451 // gaMjaMbuddIve 2 savvadIvasamuddANaMsavvanbhaMtarAe jAva prikkhe0p0||devennNmhiddiie jAva mahANubhAve iNAmeva 2 ttika?kevalakappaM jaMbuddIvaM 2 tihiM accharAnivAehiM tisattakhutto aNupariyaTTittANaM havvamAgacchijjA seNaM deve tAe ukkiTThAe turiyAe jAva devagaIe vIIvayamANe 2 jAva ekAhaM vA duyAhaM vA tiyAhaM vA ukkoseNaM chammAse vItIvaejA atthegatiyaM tamukAyaM vItIvaejjA atthe0 no tamukAyaMvItI0, emahAlaeNaMgoyamA! tamukkAe p0|7 atthiNaM bhaMte! tamukAe gehAti vA gehAvaNAti vA?, No tiNaTTesamaTe,8 atthiNaM bhaMte!, tamukAe gAmAti vA jAva saMnivesAti vA?, No ti0 s0|9atthinnN bhaMte! tamukkAe orAlA balAhayA saMseyaMti saMmucchaMti saMvAsaMti vA?, haMtA asthi, 10 taM bhaMte! kiM devo pakareti asuro paka0 nAgo paka0?, goyamA! devovi paka0 asurovi paka0 nAgovi pk0|11 asthiNaM bhaMte! tamukAe bAdare thaNiyasadde bAyare vijue?, haMtA atthi, 12 taM bhaMte! kiM devo paka0? 3, tinnivipaka0? 13 atthiNaMbhaMte! tamukAe bAyare puDhavikAe bAdare agaNikAe?, No ti0 sa0 NaNNattha vigghgtismaavnnennN| 14 atthiNaMbhaMte! tamukAe caMdima sUriya gahagaNa Nakkhatta tArArUvA?,No ti0 sa0, paliyassato puNa asthi / 15 atthiNaMbhaMte! tamukAe caMdAbhAti vA sUrAbhAti vA?, No ti0 sa0, kAdUsaNiyA puNa sA / 16 tamukAe NaM bhaMte! kerisae vanneNaM pa0?, goyamA! kAle kAlAvabhAse gaMbhIralomaharisajaNaNe bhIme uttAsaNae paramakiNhe va0pa0, deveviNaM atthega0 jeNaM tappaDhamayAe pAsittA NaM khubhAejA aheNaM abhisamAgacchejA taopacchA sIha 2 turiyaM rakhippAmeva vItIvaejjA // 17 tamukAyassaNaM bhaMte! kati nAmadhejA pa0?, goyamA! terasa nAmadhejApa0, taMjahA-tameti vA tamukAeti vA aMdhakArei vA mahAMdhakArei vA logaMdhakArei vA logatamissei vA devaMdhakAreti vA devatamisseti vA devAranneti vA devavUheti vA devaphaliheti vA devapaDikkhobheti vA aruNodaeti vA samudde / / 18 tamukAe NaM bhaMte! kiM puDhavIpariNAme Aupari0 jIvapari0 poggalapari0?, goyamA! no puDhavipari0 Aupari0vi jIvapari0vi 6zatake uddezaka:5 tmskaayaadhikaarH| sUtram 241 tamaskAya samutthAna saMsthAnaviSkambha | kiMmahAlayAdi | tamaskAye grAmasUryAdi | tasyavarNa nAmapari NAmAdi praznAH / Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 452 // uddezaka:5 tamaskAyAdhikAra: sUtram 241 tamaskAya samutthAna saMsthAna popari vi| 19 tamukAeNaM bhaMte! savve pANA bhUyA jIvA sattA puDhavikAiyattAe jAva tasakAi0 uvavannapuvvA?, haMtA goyamA! . 6 zatake asatiM aduvA aNaMtakhutto No cevaNaM bAdarapuDhavikAi bAdaraagaNikAi vA // sUtram 241 // 1 kimiya mityAdi, tamukkAe tti tamasA tamizrapudgalAnAMkAyo rAzistamaskAyaH, saca niyata eveha skandhaH kazcidvivakSitaH, saca tAdRzaH pRthvIrajaH skandho vA syAdudakarajaHskandho vA na tvanyastadanyasyAtAdRzatvAditi pRthivyaviSayasandehAdAha kiM puDhavI tyAdi, vyaktam, puDhavikAe Na mityAdi,2 pRthivIkAyo'styekakaH kazcicchubho bhAsvaraH, yaH kiMvidhaH? ityAha, dezaM vivakSitakSetrasya prakAzayati bhAsvaratvAnmaNyAdivat, tathA'styekakaH pRthavIkAyo dezaM pRthavIkAyAntaraM prakAzyamapi viSkambha na prakAzayatyabhAsvaratvAdandhopalavat, naivaM punarapkAyastasya sarvasyApyaprakAzatvAt, tatazca tamaskAyasya sarvathaivAprakAzaka- kiMmahAlayAdi tvAdapkAyapariNAmataiva, 3 egapaesiyAe tti, eka eva ca na vyAdaya uttarAdharya prati pradezo yasyAMsA tathA tayA, samabhittitaye tamaskAye tayA, samAmAtataya-8 grAmasUryAdi tyarthaH, na ca vAcyamekapradezapramANayeti, asaGkhyAtapradezAvagAhasvabhAvatvena jIvAnAM tasyAM jIvAvagAhAbhAvaprasaGgAt, tasyavarNatamaskAyasya ca stibukAkArApkAyikajIvAtmakatvAdvAhalyamAnasya ca pratipAdayiSyamANatvAditi,itthaNaM ti prajJApakA'' nAmaparilekhyalikhitasyAruNodasamudrAderadhikaraNatopadarzanArthamuktatvAt,4 ahe, ityAdi,adhaH,adhastAnmallakamUlasaMsthitaHzarAvabudhnasaMsthAnaH, samajalAntasyopari saptadaza yojanazatAnyekaviMzatyadhikAni yAvadvalayasaMsthAnatvAt, sthApanA ca-15 kevaiyaM vikkhaMbheNaM ti vistAreNa kvacidAyAmavikkhaMbheNaM ti dRzyate, tatra cAyAma uccatvamiti |sNkhejvitthdd ityAdi, saGkhyAtayojanavistRtaH, Adita Arabhyorddham saGkhayeyayojanAni yAvattato'saGkhyAtayojanavistRta zarAvabudhna upari tasya vistAragAmitvenoktatvAt, asaMkhejjAiMjoyaNasahassAiMparikkheveNaM ti saGkhyAtayojanavistRtatve'pi tamaskAyasyA NAmAdi prazrA: Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaDU zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 453 // tamaskAyA tamaskAya viSkambha saGkhyAtatamadvIpaparikSepato bRhattaratvAtparikSepasyAsaGkhyAtayojanasahasrapramANatvam, AntarabahiH parikSepavibhAgastu noktaH, 6 zatake ubhayasyApyasaGkhyAtatayA tulyatvAditi / 6 deve Na mityAdi, atha kiMparyantamidaM devasya mahAdikaM vizeSaNam? ityAha uddezaka: 5 jAva iNAmevetyAdi, iha yAvacchabda aidamparyArthaH, yato devasya mahAdivizeSaNAni gamanasAmarthyaprakarSapratipAdanAbhiprAyeNaiva dhikaarH| pratipAditAni, iNAmevattikaTTa, idaM gamanamevam, atizIghratvAvedakacappuTikArUpahastavyApAropadarzanaparam, anusvArAzravaNaM sUtram 241 ca prAkRtatvAvirvacanaM ca zIghratvAtizayopadarzanaparam, itirupadarzanArthaH, kRtvA vidhAyeti, kevalakappaM (kevalakappaM anavasesaM samutthAna samantatomajjhimanikAya)ti kevalajJAnakalpaM paripUrNamityarthaH, vRddhavyAkhyA tu kevalaH saMpUrNaH kalpata iti kalpaH svakArya saMsthAnakaraNasamartho vasturUpa itiyAvat, kevalazcAsau kalpazceti kevalakalpastam, tihiM accharAnivAehiM ti tisRbhizcappuTikAbhirityarthaH / / kiMmahAlayAdi tisattakhutto tti triguNAH sapta trisapta trisaptavArAMstrisaptakRtva ekaviMzativArAnityarthaH, havvaM ti zIghram, atthegaiya mityAdi, tamaskAye grAmasUryAdi saGkhyAtayojanamAnaM vyativrajeditaraM tu neti / 9 orAlA balAhaya tti mahAnto meghAH, saMseyaMti tti saMsvidyante tajjanakapudgala- tasyavarNa nAmaparisnehasampattyA, saMmUrcchanti ttpudglmiilnaattdaakaartyotptteH| 10 taM bhaMte tti tat saMsvedanaM saMmUrchanaM varSaNaM c| 11 bAyare NAmAdi vijayAre tti, iha na bAdaratejaskAyikA mantavyAH, ihaiva teSAM niSetsyamANatvAt, kintu devaprabhAvajanitA bhAsvarAH pudgalAsta iti, 13 NaNNattha viggahagaIsamAvanneNaM ti na iti yo'yaM niSedho bAdarapRthivItejasoH so'nyatra vigrahagatisamApannatvAdvigrahagatyaiva bAdare te bhavataH, pRthivI hi bAdarA ratnaprabhAdhAsvaSTAsu pRthivISu girivimAneSu, tejastu manujakSetra eveti, tRtIyA ceha paJcamyarthe prAkRtatvAditi, 14 paliyassao puNa asthi tti paripArzvataH punaH santi tamaskAyasya candrAdaya ityarthaH, 15 kAdUsaNiyA puNa sA, iti nanu tatpArzvatazcandrAdInAMsaddhAvAttatprabhApi tatrAsti?,satyam, kevalaM kam, AtmAnaM dUSayati tamaskAya praznAH / // 453 // Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 454 // tamaskAya pariNAmena pariNamanAt kadUSaNA saiva kadUSaNikA, dIrghatA ca prAkRtatvAt, ataHsatyapyasAvasatIti, 16 kAle tti kRSNaH / 6 zatake kAlAvabhAse tti kAlo'pi kazcit kuto'pikAlonAvabhAsata ityata Aha, kAlAvabhAsaH kAladIptirvA, gaMbhIralomaharisajaNaNe uddezaka:5 tamaskAyAtti gambhIrazcAsau bhISaNatvAdromaharSajananazceti gambhIraromaharSajananaH, romaharSajanakatve hetumAha bhIme tti bhISma, uttAsaNae tti, dhikaarH| utkampahetuH, nigamayannAha parame tyAdi, yata evamata evAha deveviNa mityAdi, tappaDhamayAe tti darzanaprathamatAyAm, khubhAejatti sUtram 241 skabhnIyAt kSubhyet, ahe Na mityAdi, athainaM tamaskAyamabhisamAgacchet pravizettato bhayAt sIhaM ti kAyagaterativegena turiyaM samutthAna turiyaM ti manogaterativegAt, kimuktaM bhavati? kSiprameva, vIivaejjatti vyativrajediti // 17 tame ti vetyAdi, tamo'ndhakArarUpatvA saMsthAna viSkambha dityetat, vA vikalpArthaH, tamaskAya iti vAndhakArarAzirUpatvAt, andhakAramiti vA tamorUpatvAt, mahAndhakAramiti vA / kiMmahAlayAdi mahAtamorUpatvAt, lokAndhakAramiti vA lokamadhye tathAvidhasyAnyasyAndhakArasyAbhAvAt, evaM lokatamizramiti vA, tamaskAye grAmasUryAdi devAndhakAramiti vA devAnAmapi tatrodyotAbhAvenAndhakArAtmakatvAt, evaM devatamizramiti vA devAraNyamiti vA, balavaddevabhayAnnazyatAM devAnAM tathAvidhAraNyamiva zaraNabhUtatvAt, devavyUha iti vA devAnAMdurbhedatvAvyUha iva, cakrAdivyUha iva devavyUhaH, devaparigha iti vA devAnAM bhayotpAdakatvena gamanavighAtahetutvAt, devapratikSobha iti vA tatkSobhahetutvAt, aruNodaka iti vA samudraH, aruNodakasamudrajalavikAratvAditi // 18 pUrvaM pRthivyAdestamaskAyazabdavAcyatA pRSTA'tha pRthivyapkAyaparyAyatAM pRthivyapkAyau ca jIvapudgalarUpAviti tatparyAyatAM ca praznayannAha tamukkAe Na mityAdi, 19 bAdaravAyuvanaspatayastrasAzca tatrotpadyante'pkAye tadutpattisambhavAt, natvitare'svasthAnatvAt, ata uktaM no cevaNa mityAdi / / 241 // tamaskAyasAdRzyAtkRSNarAjiprakaraNam tasyavarNa NAmA Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 455 // 20 kati NaM bhaMte! kaNharAIo paNNattAo?, goyamA aTTa knnhraaiiop0|21 kahiNaM bhaMte! eyAo aTTha kaNharAIo pa0?, goyamA! uppiMsaNaMkumAramAhiMdANaM kappANaM hiTuMbaMbhaloe kappe riTe vimANe patthaDe, ettha NaM akkhADagasamacauraMsasaMThANasaMThiyAo aTTha kaNharAtIo pa0, taMjahA- puracchimeNaM do paJcatthimeNaM do dAhiNeNaM do uttareNaM do, puracchimabbhaMtarA kaNharAI dAhiNaM bAhira kaNha0 puTThA, dAhiNanbhaMtarA kaNha0 paJcatthimabAhiraM kaNha0 puTThA, paJcatthimanbhaMtarA kaNha0 uttarabAhiraM kaNha0 puTThA, uttaramabbhaMtarA kaNha0 puracchimabAhiraMkaNha0 puTThA, do puracchimapaJcatthimAobAhirAokaNharAtIo chalaMsAodo uttaradAhiNabAhirAokaNha. taMsAo dopuracchimapaJcatthimAo abhiMtarAokaNha0 cauraMsAodo uttaradAhiNAo anbhiMtarAo kaNha cauraMsAo 'puvvAvarA chalaMsA taMsA puNa dAhiNuttarA bajjhA / anbhaMtara cauraMsAsavvAviya knnh0||1||'22 kaNharAIoNaM bhaMte! kevatiyaM AyAmeNaM ke0 vikkhaMbheNaM ke0 parikkheveNaMpa0?, goyamA! asaMkhenAiMjoyaNasahassAI AyAmeNaM asaMkheljAiMjoyaNasaha vikkhaMbheNaM asaMkhejjAI joyaNasaha parikkhe0 pnnnnttaao| 23 kaNharAtIoNaM bhaMte! ke mahAliyAo pa0?, goyamA! ayaNNaM jaMbuddIve 2 jAva addhamAsaM vItIvaenA atthegatiyaM kaNharAtIM vItIvaejjA atthe* kaNhaNo vItIva0, emahAliyAoNaM goyamA! knnh0p0|24 atthiNaM bhaMte kaNharAtIsu gehAti vA gehAvaNAti vA?, no ti0 s0| 25 asthi NaM bhaMte! kaNharAtIsu gAmAti vA0?, No ti0 s0|26 atthiNaM bhaMte! kaNha0 orAlA balAhayA saMmucchaMti 3?, haMtA atthi, 27 taM bhaMte! kiM devopa03?, go. devo pakareti no (a)suro no nAgo ya / 28 atthiNaM bhaMte! kaNharAIsu bAdare thaNiyasadde jahA orAlA thaa| 29 atthi NaM bhaMte! kaNharAIe bAdare AukAe bAdare agaNikAe bAyare vaNapphaikAe?, No ti0 sa0,NaNNattha viggahagatisamAvannaeNaM / 30 atthiNaM caMdimasUriya 4 pa.?, No tiNa / 31 atthiNaM kaNha0 caMdAbhA ti vA 2?,No ti0 s0|32 kaNharAtIoNaM bhaMte? kerisiyAo vanneNaM pa0? goyamA! 6 zatake uddezaka:5 tmskaayaadhikaarH| sUtram 242 aSTakRSNarAjisthAnaviSkambhAdi teSu grAmameghAgnisUryAdi tadvarNanAmapariNAma teSu jIvotpannapUrvAdi praznAH / 8 // 455 // Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya. vattiyutam bhAga-1 // 456 // kAlAo jAva khippAmeva viitiivejjaa| 33 kaNharAtIo NaM bhaMte! kati nAmadhejA pa0? goyamA! aTTha nAmadhejA pa0, taMjahAkaNharAtitti vA meharAtIti vA maghAvatI (ghe) ti vA mAghavatIti vA vAyaphaliheti vA vAyapalikkhobhei vA devaphalihei vA devapalikkhobheti vaa| 34 kaNharAtIo NaM bhaMte! kiM puDhavipariNAmAo Aupari0 jIvapari0 puggalapari0?, goyamA! puDhavIpariNAmAo no Aupari0 jIvapari0 vi puggalapariNAmAo vi| 35 kaNharAtIsuNaM bhaMte! savve pANA bhUyA jIvA sattA uvavannapuvvA?, haMtA goyamA! asaiMaduvA aNaMtakhutto nocevaNaMbAdara AukAiyattAe bAdaraagaNikA vA bAdaravaNapphatikA0 vaa||suutrm 242 // pUrvA 20 kaNharAIo tti kRSNavarNapudgalarekhAH, 21 havvaM ti samaM kileti vRttikAraH prAha SaDamrI akkhADage tyAdi, ihA''khATakaH prekSAsthAne AsanavizeSalakSaNastatsaMsthitAH, sthApanA 2arciAli ceyam, 27 no asuravityAdi, asuranAgakumArANAM tatra gamanAsambhavAditi // 33 caturasrI 3 vairocanaM kaNharAIti va tti pUrvavanmegharAjIti vA kAlamegharekhAtulyatvAt, magheti vA tamizratayA (Fal a.0 SaSThanArakapRthavItulyatvAt, mAghavatIti vA tamizratayaiva saptamanarakapRthivItulyatvAt, vAyaphalihei va tti vAto'tra vAtyA tadvadvAtamizratvAt parighazca durlaGyatvAt sA vAtaparighaH, vAyaparikkhobheiva tti vAto'trApi vAtyA tadvAtamizratvAt parikSobhazcaparikSobhahetutvAt sA vAtaparikSobha iti, devaphalihei va tti kSobhayati devAnAM parigheva- argaleva dulAyatvAddevaparigha itidevapalikkhobhei vatti devAnAM parikSobhahetutvAditi // 242 / / 6 zatake uddezaka:5 tmskaayaadhikaarH| sUtram 242 aSTakRSNarAjisthAnaviSkambhAdi teSugrAmameghAgnisUryAdi tadvarNanAmapariNAma teSu jIvotpanna caturasrI 1 arciH pUrvAdi tryanI dakSiNA praznAH / kA 5candrAbhaM caturasrI 4pramaDakara 6sUrAbha // 456 // ITRA Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaI zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 457 // etesiNaM aTThaNhaM kaNharAINaM aTThasu uvAsaMtaresu aTTha logaMtiyavimANA pa0, taMjahA-1 accI 2 accimAlI 3 vairoyaNe 4 pabhaMkare 5 caMdAbhe 6 sUrAbhe 7 sukkAbhe 8 supatiTThAbhe majjhe 9 riTThAbhe / 36 kahiNaM bhaMte! accivimANe pa0?, goyamA! uttarapuracchimeNaM, 37 kahiNaM bhaMte! accimAlIvimANe pa0?, goyamA! puracchimeNaM, evaM parivADIe neyavvaM 38 jAva kahiNaMbhaMte! riTTe vi0pa0?, goyamA! bhumjjhdesbhaage| eesuNaM aTThasu logaMtiyavimANesu aTThavihA logaMtiyadevA parivasaMti, taMjahA-sArassayamAiccA vaNhI varuNAya gaddatoyA ya / tusiyA avvAbAhA aggiccA ceva riTThAya // 1 // 39 kahiNaM bhaMte! sArassayA devA pari0?,goyamA! aJcivi0 pari0, 40 kahi NaM bhaMte! AdiccA devA pari0?, goyamA! accimAlivi0, evaM neyavvaM jahANupuvvIe 41 jAva kahi NaM bhaMte! riTThA devA pari0?, goyamA! ritttthvi0||42 sArassayamAiccANaM bhaMte! devANaM kati devA kati devasayA pa0?, goyamA! satta devA satta devasayA parivAropa0, vaNhIvaruNANaM devANaMcauddasa devA cauddasa devasahassA parivAropa0, gaddatoyatusiyANaM devANaM satta devA satta devasahassA pa0, avasesANaM nava devA nava devasayA pa0-'paDhamajugalammi satta usayANi bIyaMmi coisasahassA / taie sattasahassA nava ceva sayANi sesesu||1||' 43 logaMtigavimANA NaM bhaMte! kiMpatiTThiyA pa0?, goyamA! vAupaiTThiyA tadubhayapati0 pa0, evaM neyavvaM // 'vimANANaM patiTThANaM bAhalluccattameva sNtthaannN|' baMbhaloyavattavvayA neyavvA (jahA jIvAbhigame devuddesae) jAva haMtA goyamA! asatiM aduvA annNtkhutto|no cevaNaM devittaae| 44 logaMtiyavimANesuNaM bhaMte! ke0 kAlaM ThitI pa0?, goyamA! aTTha sAgarovamAiMThitI pa0 / 45 logaMtiyavimANehitoNaM bhaMte! ke0 abAhAe logate pa0?, goyamA! asaMkhenAIjoyaNasaha abAhAe logaMte pa0 / sevaM bhaMte! 2||6-5||suutrm 243 // aTThasu uvAsaMtaresutti dvayorantaramavakAzAntaraM tatrAbhyantarottarapUrvayorekam, pUrvayordvitIyam, abhyantarapUrvadakSiNayostRtIyam, 6 zatake uddezaka: 5 tmskaayaadhikaarH| sUtram 243 acirAdinavalokAntikavimAna tatsthAna tadvAsIdevatatparivAra tatkAlasthiti kiMpratiSThita lokAntAntarAdi prshnaaH| // 457 // Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 458 // uddezaka:5 tamaskAyA dakSiNayozcaturtham, abhyantaradakSiNapazcimayoH paJcamam, pazcimayoH SaSTham, abhyantarapazcimottarayoH saptamam, uttarayoraSTamam zatake logaMtiyavimANa tti lokasya brahmalokasyAnte samIpe bhavAni lokAntikAni tAni ca tAni vimAnAni ceti samAsaH, lokAntikA vA devAsteSAM vimAnAnIti samAsaH, iha cAvakAzAntaravartiSvaSTAsvarci:prabhRtiSu vimAneSu vAcyeSu yat kRSNa- dhikaarH| rAjInAMmadhyabhAgavarti riSThaM vimAnaM navamamuktaM tadvimAnaprastAvAdavaseyam // 42 sArassayamAiccANa mityAdi, iha sArasvatAdi sUtram 243 arcirAdityayoH samuditayoH sapta devAH sapta ca devazatAni parivAra ityakSarAnusAreNAvasIyate, evamuttaratrApi, avasesANaM ti, navalokA ntikavimAna avyAbAdhA''gneyariSThAnAme vaM neyavvaM ti pUrvoktapraznottarAbhilApena lokAntikavimAnavaktavyatAjAtaM (jJAna) netavyam, 43 tatsthAna tadeva pUrvoktena saha darzayati-vimANANa mityAdigAthArddham, tatra vimAnapratiSThAnaMdarzitameva, bAhalyaM tu vimAnAnAMpRthivIbAhalyaM tadvAsIdeva tatparivAra tacca paJcaviMzatiryojanazatAni, uccatvaM tu sapta yojanazatAni, saMsthAnaM punareSAMnAnAvidhamanAvalikApraviSTatvAt, AvalikA tatkAlasthiti praviSTAni hi vRttatryamracaturasrabhedAt trisaMsthAnAnyeva bhavantIti // baMbhaloe ityAdi, brahmaloke yA vimAnAnAM devAnAM cala kiMpratiSThita lokAntAntajIvAbhigamo(u0 2 tathA prajJA0 pada-2)ktA vaktavyatA sA teSu netavyA 'nusatavyA, kiyaGkaram? ityata Aha jAve tyAdi, sA ceyaM rAdi prshnaaH| lezataH, loyaMtiyavimANA NaM bhaMte! kativaNNA paNNattA?, goyamA! tivaNNA paM0- lohiyA hAliddA sukillA, evaM pabhAe niccAloyA * gaMdheNaM iTThagaMdhA evaM iTThaphAsA evaM savvarayaNamayA tesu devA samacauraMsA allamahugavannA pmhlesaa| loyaMtiyavimANesu NaM bhaMte! savve pANA 4 puDhavikAiyattAe 5 devattAe uvavannapuvvA?, haMte tyAdi likhitameva, 45 kevatiyaM ti chAndasatvAt kiyatyA'bAdhayA'ntareNa lokAntaH prajJapta iti // 243 // SaSThazate paJcamaH // 6-5 // // 45 Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 459 // 6 zatake uddezaka:6 bhvyaadhikaarH| sUtram 244 saptapRthivI ||sssstthshtke sssstthoddeshkH|| vyAkhyAto vimAnAdivaktavyatA'nugataH paJcamoddezakaH, atha SaSThastathAvidha eva vyAkhyAyate, tatra 1katiNaMbhaMte! puDhavIopaNNattAo?,goyamA! satta puDhavIopa0, taMjahA- rayaNappabhAjAva tamatamA, rayaNappabhAdINaM AvAsA bhANiyavvA (jAva) ahesattamAe, evaM je jattiyA AvAsA te bhANiyavvA ra jAva kati NaM bhaMte! aNuttaravimANA pa0?, goyamA! paMca aNuttaravi0pa0, taMjahA- vijae jAva svvtttthsiddhe||suutrm 244 // 3jIveNaM bhaMte! mAraNaMtiyasamugdhAeNaM samohae samohaNittA je bhavie imIse rayaNappabhAe pu. tIsAe nirayAvAsasayasahassesu annayaraMsi nirayAvAsaMsi neraiyattAe uvavajittae se NaM bhaMte! tatthagate ceva AhAreja vA pariNAmeja vA sarIraMvA baMdhejA?, goyamA? atthegatie tatthagae ceva AhA0 vA pari0 vA sarIraM vA baMdheja vA, atthe tao paDiniyattati, tato paDittA ihamAgacchati rattA doccaMpi mAraNaMtiyasamu0 samohaNai rattA imIse rayaNappabhAe pu0 tIsAe nirayAvAsasayasaha annayaraMsi nirayAvAsaMsi neraiyattAe uvavajittae, tato pacchA AhA0 vA pari0 vA sarIraMvA baM0 evaM jAva ahesattamA pu0|4jiivennN bhaMte! mAraNaMtiyasamu0 samohae rattA je bhavie causaTThIe asurakumArAvAsasayasahassesu annayaraMsi asurakumArAvAsaMsi asurakumArattAe uvavajittae jahA nera0 tahA bhANiyavvA jAva thnniyku0|5 jIve NaM bhaMte! mAraNaMtiyasamu0 samohae rattA je bhavie asaMkhejesu puDhavikAiyAvAsasayasaha0 aNNayaraMsi puDhavikAiyAvAsaMsi puDhavikAiyattAe uvavaji0 se NaM bhaMte! maMdarassa pavvayassa puracchimeNaM kevatiyaM gacchejjA ke0 pAuNejjA?, goyamA! loyaMtaM ga0 loyaMtaM pA0, 6 se NaM bhaMte! tatthagae ceva AhA0 vA pari0 vA sarIraM vA baM0?, goyamA! atthe0 tatthagae ceva AhA0 vA pari0 vA sarIraM vA baM0 atthe0 tao paDiniyattati rattA iha havvamAgacchai rattA doccaMpi mAraNaMtiyasamu0 paMcAnuttara| vimAna |praznAH / sUtram 245 mAraNAntikasamuddhAtasamavahataH nairayikAdiSUtpattuMbhavyasyA''hAra zarIrapariNamanalokAntaprAptisAmarthyAdi praznAH / |459 // Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhayaH vRttiyutam bhAga-1 saptapRthivI // 460 // samohaNati 2ttA maMdarassapa0 puracchi meNaM aMgulassa asaMkhejjabhAgamettaM vA saMkhejatibhAgamettaM vA vAlaggaMvA vAlaggapuhuttaM vA evaM 6 zatake likkhaMjUyaMjavaM aMgulaMjAva joyaNakoDiM vA joyaNakoDAkoDiMvA saMkhejesuvA asaM0 vAjoyaNasaha logate vA egapadesiyaM uddezaka:6 bhvyaadhikaarH| seDhiM mottUNaM asaMkhejesupuDhavikAiyAvAsasayasaha0 annayaraMsipuDhavikAiyAvAsaMsi puDhavikAiyattAe uvavajettA tao pacchA AhAreja sUtram 244 vA pariNAmeja vA sarIraM vA baM0, jahA puracchimeNaM maMdarassa pa0 AlAvaobhaNio evaMdAhiNeNaM paJcatthimeNaM uttareNaM uDhe ahe, jahA pacAnuttarapuDhavikAiyA tahA egidiyANaM savvesiM, ekvekkassa cha AlAvayA bhaanni0| 7 jIveNaM bhaMte! mAraNaMtiyasamu0 samohae rattAje bhavie vimAna praznAH / asaMkhejesubeMdiyAvAsasayasaha0 aNNayaraMsi beMdiyAvAsaMsi beiMdiyattAe uvavajjittae seNaM bhaMte! tatthagae ceva jahA nera0, evaM jAva sUtram 245 maarnnaantikannuttrovvaaiyaa|8jiivennNbhNte! mAraNaMtiyasamu0 samohae rattAje bhavie evaM paMcasu aNuttaresumahatimahAlaesumahAvi0 annayaraMsi samuddhAtaaNuttaravimANaMsi aNuttarovavAiyadevattAe uvavajittae, se NaM bhaMte! tatthagae ceva jAva AhA0 vA pari0 vA sarIraM vA baM0?, sevaM samavahataH nairyikaadissuubhNte!2|| sUtram 245 // puDhaviuddeso smtto||6-6|| tpattuMbhavyasyA ''hAra zarIra1 kai Na mityAdi sUtram, iha pRthivyo narakapRthivya ISatprAgbhArAyA anadhikariSyamANatvAt, iha ca pUrvoktamapi yat pariNamanapRthivyAdhuktaM tattadapekSamAraNAntikasamuddhAtavaktavyatAbhidhAnArthamiti na punaruktatA, 3 tatthagae ceva tti narakAvAsaprApta eva, lokAntaprApti sAmarthyAdi AhAreja vA pudgalAnAdadyAt, pariNAmeja va tti teSAmeva khalarasavibhAgaM kuryAt, sarIraM vA baMdheja tti taireva zarIraM niSpAdayet / praznAH atthegaie tti yastasminneva samuddhAte mriyate tato paDiniyattati tato narakAvAsAtsamuddhAtAdveha samAgacchai tti svazarIre 5 kevaiyaM 12 // 460 // gacchejja tti kiyaDUraM gacched? gamanamAzritya, kevaiyaM pAuNeja tti kiyaDUraM prApnuyAt? avasthAnamAzritya, aMgulassa na asaMkhejaibhAgamettaM vetyAdi, iha dvitIyA saptamyarthe draSTavyA, aGgalamiha yAvatkaraNAdidaM dRzyaM vihatthiM vA rayaNiM vA kucchiM Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam vA dhaNuMvA kosaM vA joyaNaM vA joyaNasayaM vA joyaNasahassaMvA joyaNasayasahassaM veti logaMte ve tyatra gatveti zeSaH, tatazcAyamarthaH, utpAdasthAnAnusAreNAGgulAsaGkhyeyabhAgamAtrAdike kSetre samuddhAtato gatvA, katham? ityAha, egapaesiyaM seDhiM mottUNa tti yadyapyasaGkhyeyapradezAvagAhasvabhAvo jIvastathApi naikapradezazreNIvartyasaGghayapradezAvagAhanena gacchati tathAsvabhAvatvAdityatastAM muktvetyuktamiti // 245 // SaSThazate SaSThaH // 6-6 // bhAga-1 // 461 // ||sssstthshtke sptmoddeshkH|| SaSThoddezake jIvavaktavyatoktA saptame tu jIvavizeSayonivaktavyatAdirartha ucyate, tatra cedaM sUtram 1ahaNaM bhaMte! sAlINaM vIhINaM godhUmANaM javANaMjavajavANaM eesiNaM dhannANaM koTThAuttANaM pallAuttANaM maMcA0 mAlA0 ullittANaM li. pihiyANaM muddi0 laMchi0 kevatiyaM kAlaMjoNI saMciTThai?, goyamA! ja0 aMtomuhuttaM u0 tinni saMvaccharAiM teNa paraMjoNI pamilAyai teNa paraM joNi paviddhaMsai teNa paraM bIe abIe bhavati teNa paraM joNIvocchede pa0 smnnaauso!|2 aha bhaMte! kalAya-masUra-tilamugga-mAsa-nipphAva-kulattha-AlisaMdaga-satINa-palimaMthagamAdINaM eesiNaM dhannANaM jahA sAlINaM tahA eyANavi, navaraM paMca saMvaccha0, sesaM taM cev| 3 aha bhaMte! ayasi-kusuMbhaga-koddava-kaMgu-varaga-rAlaga-kodUsaga-saNa-sarisava-mUlaga-bIyamAdINaM eesiNaM dhannANaM?, eyANi(Na)vi taheva, navaraMsatta saMva0, sesaMtaMceva ||suutrm 246 // 1 aha bhaMta ityAdi, sAlINaM ti kalamAdInAM vIhINaM ti sAmAnyataH, javajavANaM ti yavavizeSANAm, etesi Na mityAdi, uktatvena pratyakSANAM koTThAuttANa tti koSThe kuzUle AguptAni tatprakSepaNena saMrakSaNena saMrakSitAni koSThAguptAni teSAm, pallAuttANaM 6zatake uddezaka:7 shaalirdhikaarH| sUtram 246 zAlirAdikalAyamasUrAdialasIkasumbhAdi dhAnyAnA jaghanyotkRSTAbhyAM yonisthitikAla praznAH / I XE Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 462 // sUtram 247 ti, iha palyo vaMzAdimayo dhAnyAdhAravizeSaH, maMcAuttANaM mAlAuttANa mityatra maJcamAlayorbhedaH, akkuDe hoi maMco mAlo yaha 6 zatake gharovari hoti, (abhittiko (akuDyo)maco mAlazca gRhopari bhavati) olittANaM ti dvAradeze pidhAnena saha gomayAdinA'valiptA uddezakaH7 zAlinAm, littANaMti sarvatogomayAdinaiva liptAnAm, pihiyANaM ti sthagitAnAM tathAvidhAcchAdanena, muddiyANaM ti mRttikAdimudrAvatAm, rdhikaarH| laMchiyANaM ti rekhAdikRtalAJchanAnAm, joNi tti, aGkurotpattihetuH, teNa paraM ti tataH paraM pamilAyai tti pramlAyati varNAdinA muhUrvocchvAhIyate paviddhaMsai tti kSIyate, evaM ca bIjamabIjaM ca bhavati, uptamapi nAGkuramutpAdayati, kimuktaM bhavati? teNa paraM joNIvocchee sAdizIrSaprahepaNNatte tti| 2 kalAya tti kalAyA vRttacanakA ityanye, masUra tti bhilaGgAH canakikA ityanye, nipphAva tti vallAH, kulattha tti likAntagaNa nIyakAla cavalikA''kArAH cipiTikA bhavanti, AlisaMdaga tti cavalakaprakArAH cavalakA evAnye, saINa tti tuvarI, palimaMthaga tti palyasAgarAdi utsarpiNyantovRttacanakAH kAlacanakA ityanye, 3 ayasi tti bhaGgI, kusubhaga tti laTTA, varaga tti varaTTaH, rAlaga tti kaGgavizeSaH, kodUsaga tti pameyakAlamAna kodravavizeSaH, saNa tti tvakpradhAnanAlo dhAnyavizeSaH, sarisava tti siddhArthakAH, mUlagabIya tti mUlakabIjAni shaakvishessbiijaaniityrthH|| 246 // anantaraM sthitiruktA'taH sthitereva vizeSANAM muhUrtAdInAM svarUpAbhidhAnArthamAha 4 egamegassaNaM bhaMte! muhuttassa kevatiyA UsAsaddhA viyAhiyA?, goyamA! asaMkhejANaM samayANaM samudayasamitisamAgameNaMsA egA Avaliyatti pavuccai, saMkhenA AvaliyA UsAso, saMkhejjA AvaliyA nissAso-haTThassa aNavagallassa, niruvakiTThassa jNtunno| ege UsAsanIsAse, esa pANutti vuccati ||1||stt pANUNi se thove, satta thovAiMse lve| lavANaM sattahattarie, esa muhutte viyaahie| 2||tinni sahassA satta yasayAiMtevattariMca uusaasaa| esa muhutto diTThosavvehiM annNtnaanniihiN||3||eennN muhattapamANeNaM tIsamuhutto ahoratto, pannarasa ahorattA pakkhodo pakkhA mAse do mAsA uU(DU) tinni uue (DU) ayaNe do ayaNe saMvacchare paMcasaMvaccharie juge praznAH / Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 zatake uddezakaH7 zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 463 // zAli rdhikaarH| sUtram 247 vIsaMjugAIvAsasayaM dasa vAsasayAIvAsasahassaM sayaM vAsasahassAIvAsasayasahassaMcaurAsIti vAsasayasahassANi se egepuvvaMge caurAsItI puvvaMgasayasahassAiMse ege puvve, (evaM pUvve) 2 (evaM tuDiaMge) tuDie 2 aDaDe 2 avave 2 hUhue 2 uppale 2 paume 2 naliNe 2 acchaNiure 2 aue 2 paue ya 2 naue ya 2 cUliyA 2 sIsapaheliyA 2 etAva tAva gaNie etAva tAva gaNiyassa visae, teNa paraM? ovmie| 5 se kiM taM ovamie?, 2 duvihe pa0 taMjahA paliovame ya sAgarovame ya, 6 se kiM taM pali.? se kiM taM sAga0? ||stthenn sutikkheNavi chettuM bhettuMca jaM kirana saklA / taM paramANuM siddhA vayaMti aadipmaannaannN||1||annNtaannN paramANupoggalANaM samudayasamitisamAgameNaM sA egA ussaNhasaNhiyAti vA saNhasaNhiyAti vA uDreNUti vA tasareNUti vA rahareNUti vA vAlaggei vA likkhAti vA jUyAti vA javamajheti vA aMguleti vA, aTTha ussaNhasaNhiyAo sA egA saNhasaNhiyA, aTTha saNhasaNhiyAo sA egA uhareNU, aTTha uddareNUo sA egA tasareNU, aTTha tasareNUo sA egA rahareNU, aTTha rahareNUo se ege devakuruuttarakurugANaMmaNUsANaM vAlagge, evaM harivAsarammagahemavaerannavayANaM puvvavidehANaMmaNUsANaM aTThavAlaggAsA egA likkhA, aTTha likkhAosA egA jUyA, aTThajUyAose ege javamajhe, aTTa javamajjhAose ege aMgule, eeNaM aMgulapamANeNaM cha aMgulANi pAdo, bArasa aMgulAI vihatthI, cauvvIsaM aMgulAI rayaNI, aDayAlIsaM aMgulAI kucchI, channauti aMgulANi se ege daMDeti vA dhaNUti vA jUeti vA nAliyAti vA akkheti vA musaleti vA, eeNaM dhaNuppamANeNaM do dhaNusahassAI gAuyaM, cattAri gAuyAI joyaNaM, eeNaM joyaNappamANeNaM je palle joyaNaM AyAmavikkhaMbheNaM joyaNaM urlDa uccatteNaM taM tiuNaM savisesaM pariraeNaM, se NaM egAhiyabeyAhiyateyAhiya ukkosaM sattarattapparUDhANaM saMmaDhe saMnicie bharie vAlaggakoDINaM (te), seNaM vAlagge no aggI dahejA no vAU harejA no kutthejA no parividdhaMsejA no pUtittAe havvamAgacchejjA, tatoNaM vAsasae 2 egamegaM vAlaggaM avahAya jAvatieNaM muhUrtocchvAsAdizIrSaprahelikAntagaNanIyakAla palyasAgarAdiutsarpiNyantopameyakAlamAna prazrAH / 2 // 463 // Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhayavRttiyutam bhAga-1 // 464 // raadhkaarH| sUtram247 mahattacchivAsAdi zIrSaprahelikAntagaNanAyakAla palyasAgarAdiutsarpiNyantopameyakAlamAna prnaa:| kAleNaM se palle khINe nIrae nimmale niTThie nilleve avahaDe visuddhe bhavati, se taM paliovame / gAhA- eesiM pallANaM koDAkoDI haveja dasaguNiyA / taM sAgarovamassa u ekkassa bhave parimANaM ||1||eennN sAgarovamapamANeNaM cattAri sAgarovamakoDAkoDIo kAlo susamasusamA 1 tinni sAgarovamakoDAkoDIo kAlo susamA 2 do sAgarovamakoDAkoDIo kAlo susamadUsamA 3 egA sAgarovamakoDAkoDI bAyAlIsAe vAsasahassehiM UNiyA kAlo dUsamasusamA 4 ekkavIsaMvAsasahassAiMkAlo dUsamA 5ekavIsaM vAsasahassAI kAlo dUsamadUsamA 6 / puNaravi osa(ussa)ppiNIe ekavIsaM vAsasahassAI kAlo dUsamadUsamA 1 ekavIsaM vAsasahassAIjAva cattAri sAgarovamao kAlosusamasusamA, dasa sAgarovama0okAloosappiNI dasa sAgarovamakoDAkoDIo kAlo ussappiNI vIsaMsAgarovamakoDAkoDIokAlo osappiNIya ussappiNI y||suutrm 247 // 7 jaMbUhIveNaM bhaMte! dIve imIse osappiNIe susamasusamAe samAe uttamaTThapattAe bharahassa vAsassa kerisae AgArabhAvapaDoyAre hotthA?, goyamA! bahusamaramaNijje bhUmibhAge hotthA, se jahAnAmae- AliMgapukkhareti vA evaM uttarakuruvattavvayA neyavvA jAva AsayaMti sayaMti, tIse NaM samAe bhArahe vAse tattha 2 dese 2 tahiM 2 bahave orAlA kuddAlA jAva kusa vikusavisuddhakkhamUlA jAva chavvihA maNussA aNusajitthA pa0,0- pamhagaMdhA 1 miyagaMdhA 2 amamA 3 teyalI 4 sihAsaNiM 5 cAri 6 / sevaM bhaMte!2! ||suutrm 248 // 6-7 // 4 UsAsaddhA viyAhiya tti, ucchrAsAddhA iti, ucchrAsapramitakAlavizeSA vyAkhyAtA uktA bhagavadbhiriti, atrottaramasaMkhejje tyAdi, asaGkhyAtAnAM samayAnAM sambandhino ye samudAyA vRndAni teSAM yAH samitayo mIlanAni tAsAM yaH samAgamaH saMyogaH samudAyasamitisamAgamastena yatkAlamAnaM bhavatIti gamyate saikA''valiketi procyate, saMkhejjA Avaliya ttikila SaTpaJcA sUtram 248 suSamasuSamAkAle AkArabhAvapratyAvatArAdi prazrAH / pAgadhamagagandhAmamatajastAla mahiSNa mandhyA // 464 // Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 465 // uddezaka: shaalirdhikaarH| sAdi zIrSaprahelikAntagaNanIyakAla zadadhikazatadvayenAvalikAnAM kSullakabhavagrahaNaM bhavati, tAni ca saptadaza sAtirekANyucchAsaniHzvAsakAle, evaM ca saGkhyAtA 6zatake AvalikA ucchrAsakAlo bhavati ||htttthsse tyAdi, hRSTasya tuSTasya, anavakalpasya jarasA'nabhibhUtasya nirupakliSTasya vyAdhinA prAksAmprataMcAnabhibhUtasya jantormanuSyAdereka ucchrAsena saha niHzvAsa ucchAsaniHzvAsaH ya iti gamyate, eSa prANa ityucyte|| sUtram 240 satte tyAdi gAthA, satta pANviti prAkRtatvAtsaptaprANA ucchrAsaniHzvAsAH ya iti gamyate, sastoka ityucyata iti varttate, evaM sapta stokA ye sa lavaH, lavAnAM saptasaptatyaiSodhikRto muhUrto vyAkhyAta iti // tinni sahassA gAhA, asyA bhAvArtho'yam, palyasAgarAdisaptabhirucchrAsaiH stokaH, stokAzca lave sapta, tato lavaH saptabhirguNito jAtaikonapaJcAzat, muhUrte ca saptasaptatirlavA iti / saikonapaJcAzatA guNiteti jAtaM yathoktaM mAnamiti / etAva tAva gaNiyassa visae tti, etAvAn zIrSaprahelikAprameyarAziparimANaH tAvaditi kramArthaH,gaNitaviSayogaNitagocarogaNitaprameya ityrthH|5 ovamiya tti, upamayA nirvRttamaupamikamupamAmantareNa yatkAlapramANamanatizayinA grahItuM na zakyate tadaupamikamiti bhaavH||6 atha palyopamAdiprarUpaNAya paramANvAdisvarUpamabhidhitsurAha sattheNe tyAdi, chettumiti khaDgAdinA dvidhA kartum, bhettuM sUcyAdinA sacchidraM kartum, vA vikalpe kileti lakSaNamevAsyedamabhidhIyate na punastaM ko'pi chettuM bhettuM vA''rabhata ityarthasaMsUcanArthaH, siddha tti jJAnasiddhAH kevalina ityartho na tu siddhAH siddhiMgatAsteSAM vadanasyAsambhavAditi, Adi prathamaM pramANAnAM vakSyamANocchlakSNazlakSNikAdInAmiti, yadyapica ghar3iya manuSyAH / naizcayikaparamANorapIdameva lakSaNaM tathApIha pramANAdhikArAvyAvahArikaparamANulakSaNamidamavaseyam // atha pramANAntaralakSaNamAhANatANa mityAdi, anantAnAM vyAvahArikaparamANupudgalAnAM samudayA vyAdisamudayAsteSAM samitayo mIlanAni tAsAM samAgamaH pariNAmavazAdekIbhavanaM samudayasamitisamAgamastena yA parimANamAtreti gamyate, saikA'tyantaM zlakSNA utsarpiNyantopameyakAlamAna praznAH / sUtram 248 suSamasuSamAkAle AkArabhAvapratyAvatArAdi praznAH / padmagaMdhamugagandhAmamatejastalisahiSNu zanaizvAri // 465 // Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uddezaka:7 rdhikaarH| bhAga-1 // 466 // likAntagaNa zrIbhagavatyaGga lakSNazlakSNA saiva zlakSNazlakSNikA, ut, prAbalyena zlakSNazlakSiNakA- ucchlakSNazlakSNikA, ityupadarzane vA samuccaye, ete / 6 zatake zrIabhaya. cocchlakSNazlakSNikAdayo'GgalAntA daza pramANabhedA yathottaramaSTaguNAH santo'pi pratyekamanantaparamANutvaMna vyabhicarantItyata | zAlivRttiyutam uktamussaNhasaNhiyAi ve tyAdi, sahasaNhiya tti prAktanapramANApekSayA'STaguNatvAdUddharaNvapekSayA tvaSTamabhAgatvAcchlakSNa sUtram 247 muhAcchavAlakSNiketyucyate, uvareNu tti, Udhistiryakvalanadharmopalabhyo reNurUddhareNuH, tasareNu tti tryasyati paurastyAdivAyuprerito sAdi zIrSaprahegacchati yo reNuH sa trasareNuH, rahareNu tti rathagamanotkhAto reNU rathareNuH, vAlAgralikSAdayaH pratItAH, rayaNi tti hasto nAliya nIyakAla palyasAgarAditti yaSThivizeSaH, akkhe tti zakaTAvayavavizeSaH, taM tiuNaM savisesaM pariraeNaM ti tadyojanaM triguNaM savizeSam, vRttaparidheH (ghe:) kizcinyUnaSaDbhAgAdikatriguNatvAt, seNaM ekkAhiyabehiyatehiya tti SaSThIbahuvacanalopAdekAhikadvyAhikatryAhikAnAmukkosa / tti, utkarSataH saptarAtraprarUDhAnAM bhRto vAlAgrakoTInAmiti sambandhaH, tatraikAhikyo muNDite zirasyekenAlA yAvatyo bhavantIti, evaM zeSAsvapi bhAvanA kAryA, kathambhUtaH? ityAha saMsRSTa AkarNabhRtaH, saMnicitaH pracaya vizeSAnnivi(bi)DaH, kiMbahunA?, evaM bhRto'sau yena, teNaM ti tAni vAlAgrANi no kuttheja tti na kuthyeyuH pracayavizeSAcchuSirAbhAvAdvAyorasambhavAcca nAsAratAM gaccheyurityarthaH, ata eva no parividdhaMseja tti na parividhvaMseran katipayaparizATamapyaGgIkRtya na vidhvaMsaM gaccheyuH, ata eva ca no pUittAe havvamAgacchejja tti na pUtitayA na pUtibhAvaM kadAcidAgaccheyuH tao NaM ti tebhyo vAlAgrebhya egamegaM vAlaggaM avahAya tti, ekaikaMvAlAgramapanIya kAlomIyata iti zeSaH,tatazca jAvaieNa mityAdi, yAvatA kAlena sa palyaH,khINe tti vAlAgrAkarSaNAtkSayamupagata AkRSTadhAnyakoSThAgAravat, tathA nIrae tti nirgatarajaHkalpasUkSmataravAlAgro'pakRSTadhAnyarajaH koSThAgAravat, tathA nimmale tti vigatamalakalpasUkSmataravAlAgraH pramArjanikApramRSTakoSThAgAravat, tathA niTThiya tti,apaneyadravyApanayamAzritya utsarpiNyantopameyakAlamAna praznA : / sUtram 248 suSamasuSamAkAle AkArabhAvapratyAvatArAdi praznA : / padmagaMdhamugagandhAmamatejastalisahiSNu zanaizvAri ghar3idhamanuSyAH / // 46 Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 467 // 6zatake uddezaka: shaalirdhikaarH| sUtram 247 muMhAcchvAmAdi zIrSaprahelikAntagaNanIyakAla utsarpiNyantopameyakAlamAna praznAH / sUtram 248 niSThAM gato viziSTaprayatnapramArjitakoSThAgAravat, tathA nilleva tti, atyantasaMzleSAttanmayatAM gato vAlAgrApahArAdapanItabhittyAdigatadhAnyalepakoSThAgAravat, atha kasmAnnirlepaH? ityata Aha, avahaDe tti niHzeSavAlAgralepApahArAt, ata ev| visuddhe tti rajomalakalpavAlAgravigamakRtazuddhatvApekSayA lepakalpavAlAgrApaharaNena vizeSataH zuddho vizuddhaH, ekArthAzcaite / zabdAH, vyAvahArikaM cedamaddhApalyopamam, idameva yadA'saGkhayeyakhaNDIkRtaikaikavAlAgrabhRtapalyAvarSazate 2 khaNDazo'poddhAraH kriyate tadA sUkSmamucyate, samaye samaye'poddhAre tu dvidhaivoddhArapalyopamaM bhavati, tathA taireva vAlAaurye spRSTAH pradezAsteSAMka palpasAgarAdipratisamayApoddhAre yaH kAlastavyAvahArika kSetrapalyopamam, punastairevAsaGkhayeyakhaNDIkRtaiH spRSTAspRSTAnAM tathaivApoddhAre yaH / kAlastatsUkSma kSetrapalyopamam // evaM sAgaropamamapi vijJeyamiti // 247 // 7 kAlAdhikArAdidamAha jaMbuddIve NaM mityAdi, uttamaTThapattAe tti, uttamAntatkAlApekSayotkRSTAnarthAnAyuSkAdIn prAptA suSamasuSamAkAle uttamArthaprAptA uttamakASThAM prAptA vA prakRSTAvasthAM gatA tasyAm, AgArabhAvapaDoyAre tti, AkArasyA''kRterbhAvAH paryAyAH, athavA''kArAzca bhAvAzcAkArabhAvAsteSAM pratyavatAraH, avataraNamAvirbhAva AkArabhAvapratyavatAraH, bahusamaramaNijja tti bahusamo'tyantasamo'ta eva ramaNIyo yaH sa tathA, AliMgapukkhare tti murajamukhapuTam, lAghavAya sUtramatidizannAha, eva mityAdi, sahiSNu zanaizcAra uttarakuruvaktavyatA ca jIvAbhigamoktaivaM dRzyA muiMgapukkharei vA saratalei vA sarastalaM sara eva, karatalei vA karatalaM kara manuSyAH / evetyAdIti / evaM bhUmisamatAyA bhUmibhAgagatatRNamaNInAM varNapaJcakasya surabhigandhasya mRdusparzasya zubhazabdasya vApyAdInAM vApyAdyanugatotpAtaparvatAdInAmutpAtaparvatAdyAzritAnAM haMsA''sanAdInAM latAgRhAdInAM zilApaTTakAdInAMca varNako vAcyaH, tadante caitad dRzyaM tattha NaM bahave bhArayA maNussA maNussIo ya AsayaMti sayaMti ciTThati nisIyaMti tuyaTuMtI tyaadi| tattha tatthe AkArabhAvapratyAvatArAdi praznAH / padmagadhamugagandhAmamatejastali ghar3idha // 467 // Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 468 // saptapRthivI prshnH| tyAdi, tatra tatra bhAratasya khaNDe khaNDe dese dese khaNDAMze khaNDAMze tahiM tahiM ti dezasyAnte 2, uddAlakAdayo vRkSavizeSAH, 6 zatake yAvatkaraNAt kayamAlA NaTTamAle tyAdidRzyam, kusavikusavisuddharukkhamUla tti kuzAdarbhAH, vikuzA balvajAdayaH tRNavizeSA- uddezaka:8 pRthivyastairvizuddhAnitadapetAni vRkSa mUlAni tadadhobhAgA yeSAM te tathA, yAvatkaraNAnmUlamaMto kaMdamaMta vityAdi dRzyam, aNusajjittha / dhikaarH| tti, anusaktavantaH pUrvakAlAt kAlAntaramanuvRttavantaH, pamhagaMdha tti padmasamagandhayaH, miyagaMdha tti mRgamadagandhayaH, amama tti sUtram 249 mamakArarahitAH, teyatali tti tejazcatalaMca rUpaM yeSAmasti te tejastalinaH, saha tti sahiSNavaH samarthAH, saNicAre tti zanairmanda-8 ratnaprabhAdhadho mutsukatvAbhAvAccarantItyevaMzIlAH zanaizcAriNaH // 248 // SaSThazate sptmoddeshkH||6-7|| saudharmakalpAdyadho graammeghaagni||sssstthshtke'ssttmoddeshkH|| candrAdhastatva saptamoddezake bhAratasya svarUpamuktamaSTame tu pRthivInAM taducyate, tatra cAdisUtram 1 kaiNaM bhaMte! puDhavIo pannattAo?, goyamA! aTTha pu0pa0, taMjahA-rayaNappabhA jAva isIppabbhArA / 2 atthiNaM bhaMte! imIse rayaNNappabhAe pu0 ahe gehAti vA gehAvaNAti vA?, goyamA! No tiNaDhe smddhe| 3 asthi NaM bhaMte! imIse rayaNa ahe gAmA ti vA jAva saMnivesA ti vA? no ti0 s0| 4 atthi NaM bhaMte! imIse rayaNappabhAe pu0 ahe urAlA balAhayA saMseyaMti saMmucchaMti vAsaM vAsaMti?, haMtA atthi, tinnivipakareMti devovipakareti asurovipa0 naagovip0| 5asthibhaMte! imIse rayaNa0 bAdare thaNiyasahe?, // 468 // haMtA atthi, tinnivip0| 6 atthi NaM bhaMte! imIse rayaNa ahe bAdare agaNikAe?, goyamA! no ti0 sa0, nannattha viggahagati0 prAgAkhyAtAH pRthvya ISatprAgbhAravikalA atra tayA yutA iti vizeSaH / prazrAH / Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 469 // samAvannaeNaM / 7 atthi NaM bhaMte! imIse rayaNa ahe caMdima jAva tArArUvA?, no ti0 s0|8 atthiNaM bhaMte! imIse rayaNappabhAe pu0 caMdAbhA ti vA 2?, No i0 sa0, evaM doccAevi pu0 bhANiyavvaM, evaM taccAevibhANi0, navaraM devovipa0 asurovi pa0 NoNAgopa0, cautthAevievaM navaraM devo ekko pa0 no asuro0 no nAgopa0, evaM hechillAsusavvAsudevo ekkop0|9 atthiNaM bhaMte! sohammIsANANaM kappANaM ahe gehAi vA 2?, no i0 s0|10 atthi NaM bhaMte! urAlA balAhayA? haMtA atthi, devo pa0 asurovi pa0 no nAo pa0, evaM thaNiyasaddevi / 11 atthiNaM bhaMte! bAyare puDhavikAe bA0 agaNi0?, No i0 sa0, naNNattha viggahagatisamAvannaeNaM / 12 asthi NaMbhaMte ! caMdima0?, No ti0 sa0 / 13 atthiNaM bhaMte! gAmA ivA?, No ti0s0|14 atthiNaMbhaMte! caMdAbhA ti vA?, goyamA! No ti0 sa0 / evaM saNaMkumAramAhidesu navaraM devo ego pa0 / evaM bNbhloevi| evaM baMbhalogassa uvariM savvahiM devo pa0, pucchiyavvoya, bAyare AukAe bA0 agaNi0 bA0 vaNassai. annaM taM ceva // gAhA- tamukAe kappapaNae agaNI puDhavI ya agaNi puddhviisu| AUteUvaNassai kppuvrimknnhraaiisu||1|||| sUtram 249 // 1kaiNa mityAdi, 6 bAdare agaNikAe ityAdi, nanu yathA bAdarAgnermanuSyakSetra eva sadbhAvAnniSedha ihocyata evaM bAdarapRthivIkAyasyApi niSedho vAcyaH syAt pRthivyAdiSveva svasthAneSu tasya bhAvAditi, satyam, kintu neha yadyatra nAsti tattatra sarva niSidhyate manuSyAdivad vicitratvAt sUtragaterato'sato'pIha pRthivIkAyasya na niSedha uktaH, apkAyavAyuvanaspatInAM tviha ghanodadhyAdibhAvena bhAvAnniSedhAbhAvaHsugama eveti, 8 no nAo tti nAgakumArasya tRtIyAyAH pRthivyA adhogamanaM nAstItyata evAnumIyate, no asuro no nAgo tti, ihApyata eva vacanAcca caturthyAdInAmadho'surakumAranAgakumArayorgamanaM nAstItyanumIyate, saudharmezAnayostvadho'suro gacchati camaravanna nAgakumAro'zaktatvAt, ata evAha devo pakareI tyAdi, iha ca bAdarapRthivI 6 zatake uddezaka:8 pRthivydhikaarH| sUtram 249 saptapRthivI prshnH| ratnaprabhAdyadho saudharmakalpAdyadho grAmameghAgnicandrAdhastatva prshraa:| Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 470 // 6zatake uddezaka:8 pRthivydhikaarH| tejasorniSedhaH sugama evAsvasthAnatvAt, tathA'bvAyuvanaspatInAmaniSedho'pi sugama eva, tayorudadhipratiSThitatvenAbvanaspatisambhavAdvAyozca sarvatra bhAvAditi / 14 evaM saNaMkumAramAhiMdesu tti, ihAtidezato bAdarAbvanaspatInAM sambhavo'numIyate, sc| tamaskAyasadbhAvato'vaseya iti / evaM baMbhaloyassa uvariM savvahiM ti, acyutaM yAvadityarthaH parato devasyApi gamo nAstIti na tatkRtabalAhakAderbhAvaH, pucchiyavvo yatti bAdaro'pkAyo'gnikAyo vanaspatikAyazca praSTavyaH, annaM taM ceva tti vacanAnniSedhazca, sUtram 249 saptapRthivI yato'nena vizeSoktAdanyatsarva pUrvokta meva vAcyamiti sUcitam, tathA graiveyakAdISatprAgbhArAnteSu pUrvoktaM sarvaMgehAdikamadhikRta prshnH| ratnaprabhAdyadho vAcanAyAmanuktamapi niSedhato'dhyeyamiti ||ath pRthivyAdayo ye yatrAdhyetavyAstAM(tAn) sUtrasaGgrahagAthayA''ha tamukAya gAhA, saudharmatamukAe tti tamaskAyaprakaraNe prAgukte kappapaNae tti, anantaroktasaudharmAdidevalokapaJcake'gaNI puDhavI yatti, agnikAyapRthivI kalpAdyadho grAmameghAgnikAyAvadhyetavyau, atthiNaM bhaMte! bAdare puDhavikAe bAdare agaNikAe?, no iNaDhe samaDhe, naNNattha viggahagatisamAvannaeNa mityanenAbhilApena / tathA'gaNi tti, agnikAyo'dhyetavyaH, puDhavIsu tti ratnaprabhAdipRthivIsUtreSu, atthi NaM bhaMte! imIse rayaNappabhAe puDhavIe sUtram 250 ahe bAdare agaNikAe ityAdyabhilApeneti / tathA AuteUvaNassai tti, apkAyatejovanaspatayo'dhyetavyAH, atthi NaM bhaMte! jIvAnAM SaDviAyurbandha bAdare AukAe bAyare teukkAe bAyare vaNassaikAe?, no iNaDhe samaThTha ityAdinA'bhilApena, keSu? ityAha kappuvarima tti / jAtinAmakalpapaJcakoparitanakalpasUtreSu, tathA kaNharAIsu tti prAgukte kRSNarAjIsUtra iti, iha ca brahmalokoparitanasthAnAnAmadho nidhattAdi yo'bvanaspatiniSedhaH sa yAnyabvAyupratiSThitAni teSAmadha AnantaryeNa vAyoreva bhAvAdAkAzapratiSThitAnAmAkAzasyaiva bhAvAdavagantavyaH, agnestvasvasthAnAditi ||anntrNbaadraapkaayaadyo'bhihitaaste cAyurbandhe sati bhavantItyAyurbandhasUtram 15 kativiheNaM bhaMte! AuyabaMdhae pannattA(te)?, goyamA! chavvihA AuyabaMdhA pa0, taMjahA- jAtinAmanihattAue 1 gatinAma candrAdhastatva praznAH / praznAH / // 470 // Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 471 // 6zatake uddezaka:8 pRthivydhikaarH| sUtram 250 jIvAnAM ghar3idhAyurbandha jAtinAmanidhattAdi praznAH / nihattAue 2 ThitinAmani03 ogAhaNAnAmani0 4 paesanAmani0 5 aNubhAganAmani06 daMDao jAva vemANiyANaM // 16 jIvANaM bhaMte! kiM jAinAmanihattA jAva aNubhAgani0?, goyamA! jAtinAmani0vi jAva aNubhAganAmani vi, daMDao jAva vemaa0|17 jIvANaM bhaMte! kiMjAinAmanihattAuyA jAva aNubhAganAmani?, goyamA! jAinAmani vijAva aNubhAganAmani vi, daMDao jAva vemA / evaM ee duvAlasa daMDagA bhANiyavvA / 18 jIvANaM bhaMte! kiMjAtinAmanihattA 1jAinAmanihattAuyA 21, 12 / jIvANaM bhaMte! kiMjAinAmaniuttA 3 jAtinAmaniuttAuyA 4 jAigoyanihattA 5 jAigoyanihattAuyA 6 jAtigoyaniuttA7 jAigoyaniuttAuyA 8 jAiNAmagoyanihattA 9 jAiNAmagoyanihattAuyA 10 jAiNAmagoyaniuttA 11? jIvANaM bhaMte! kiMjAinAmagoyaniuttAuyA 12 jAva aNubhAganAmagoyaniu0?, goyamA! jAinAmagoyani0vi jAva aNubhAganAmagoyani vi daMDao jAva vemaanniyaannN|| sUtram 250 // 15 tatra jAtinAmanihattAuetti jAtirekendriyajAtyAdiH paJcadhA saiva nAmeti, nAmakarmaNa uttaraprakRtivizeSo jIvapariNAmo vA tena saha nidhattaM niSiktaM yadAyustajAtinAmanidhattA''yuH, niSekazcakarmApudgalAnAMpratisamayamanubhavanArtha racaneti 1, gatinAmanidhattAue tti gatirnarakAdikA caturdhA zeSaM tathaiva 2, ThiinAmanidhattAue tti sthitiriti yatsthAtavyaM kvacidvivakSitabhave jIvenA'yuHkarmaNA vA saiva nAma pariNAmo dharmaH sthitinAma tena viziSTaM nidhattaM yadAyurdalikarUpaM tat sthitinAmanidhattA''yuH 3, athaveha sUtre jAtinAmagatinAmAvagAhanAnAmagrahaNAjAtigatyavagAhanAnAM prakRtimAtramuktam, sthitipradezAnubhAganAmagrahaNAttu tAsAmeva sthityAdaya uktAste ca jAtyAdinAmasambandhitvAnnAma karmarUpA eveti nAmazabdaH sarvatra karmArthoghaTata iti, sthitirUpaM nAma, nAmakarma sthitinAma tena saha nidhattaM yadAyustatsthitinAmanidhattAyuriti 3, ogAhaNAnAmanidhattAue tti, avagAhate Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 uddezaka:8 pRthivya // 472 // jAtinAma praznAH / yasyAM jIvaH sA'vagAhanA, zarIramaudArikAdi tasyA nAma, audArikAdizarIranAmakarmetyavagAhanAnAma, avagAhanArUpola 6zatake vA nAma pariNAmo'vagAhanAnAma tena saha yannidhattamAyustadavagAhanAnAmanidhattA''yuH 4, paesanAmanihattAue tti pradezAnAmAyuHkarmadravyANAM nAma tathAvidhA pariNatiH pradezanAma pradezarUpaM vA nAma karmavizeSa ityarthaH pradezanAma, tena saha nidhattamAyu- dhikaarH| statpradezanAmanidhattA''yuriti 5, aNubhAganAmanidhattAue tti, anubhAga AyurdravyANAmeva vipAkastallakSaNa eva nAma sUtram 250 jIvAnAM pariNAmo'nubhAganAma, anubhAgarUpaM vA nAmakarma anubhAganAma, tena saha nidhattaM yadAyustadanubhAganAmanidhattA''yuriti / SaDviAyurbandha atha kimarthaM jAtyAdinAmakarmaNA''yurvizeSyate?, ucyate, AyuSkasya prAdhAnyopadarzanArthaM yasmAnArakAdyAyurudaye sati nidhattAdi jAtyAdinAmakarmaNAmudayo bhavati nArakAdibhavopagrAhakaMcA''yureva, yasmAduktamihaiva neraieNaM bhaMte! neraiesu uvavajjai aneraie neraiesu uvavajjai?, goyamA! neraie neraiesu uvavajjai no aneraie neraiesu uvavajjai tti, etaduktaM bhavati, nArakA''yuH prathama samayasaMvedana eva nArakA ucyante tatsahacAriNAMca paJcendriyajAtyAdinAmakarmaNAmapyudaya iti, iha cA''yurbandhasya SaDvidhatva upakSipte yadAyuSaH SaDidhatvamuktaM tadAyuSo bandhAvyatirekAddhasyaiva cA''yurvyapadezaviSayatvAditi / 16 daMDao tti neraiyANaM bhaMte! kativihe AuyabaMdhe pannatte? ityAdivaimAnikAntazcaturviMzatidaNDako vAcyo'ta evAha jAva vemANiyANaM ti||17 atha karmavizeSAdhikArAttadvizeSitAnAM jIvAdipadAnAM dvAdaza daNDakAnAha jIvA NaM bhaMte! ityAdi, jAtinAma nihatta tti jAtinAma nidhattaM niSiktaM viziSTabandhaMvA kRtaM yaiste jAtinAmanidhattAH 1 evaM gatinAmanidhattAH 2, yAvatkaraNAt ThitinAma nihattA 3 ogAhaNAnAmanihattA 4 paesanAmanihattA 5 aNubhAganAmanihatte 6 ti dRzyam, vyAkhyA tathaiva, navaraMjAtyAdinAmnAMyA sthitiryeca pradezA yazcAnubhAgastasthityAdinAmAvagAhanAnAma zarIranAmeti, ayameko daNDako vaimAnikAntaH1, tathA jAtinAmanihattAu tti jAtinAmnA saha // 472 // Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 473 // dhikaarH| jAtinAma prshraa:| nidhattamAyuyaiste jAtinAmanidhattA''yuSaH, evamanyAnyapi padAni, ayamanyo daNDakaH 2, evamete duvAlasa daMDaga tti, amunA 6 zatake prakAreNa dvAdaza daNDakA bhavanti, tatra dvAvAdyau darzitAvapi saGkhyApUraNArthaM punardarzayati- jAtinAmanidhattA ityAdirekaH, uddezaka:8 pRthivyajAinAmanihattAuye tyAdirdvitIyaH 2 / 18 jIvANaM bhaMte! kiM jAinAmaniutte tyAdistRtIyaH 3, tatra jAtinAma niyuktaM nitarAM yuktaM saMbaddha nikAcitaM vedane vA niyuktaMyaiste jAtinAmaniyuktAH, evamanyAnyapi 5, jAinAmaniuttAuye tyAdizcaturthaH, tatra jAtinAmnA sUtram 250 jIvAnAM saha niyuktaM nikAcitaM vedayitumArabdhaM vA''yuyaiste tathA, evamanyAnyapi 5, jAigoyanihatte tyAdiH paJcamaH, tatra jAterekendriyA SaDDidhAyurbandha ''dikAyA yaducitaM gotraM nIcairgotrAdi tajAtigotraM tannidhattaM yaiste jAtigotranidhattA, evamanyAnyapi 5, jAigoyanihattAuyA ye nidhattAdi tyAdi SaSThaH, tatra jAtigotreNa saha nidhattamAyuyaiste jAtigotranidhattAyuSa evamanyAnyapi 5 jAigoyaniutte tyAdi saptamaH 7 tatra jAtigotraM niyuktaM yaiste tathA, evamanyAnyapi 5, jAigoyaniuttAuye tyAdiraSTamaH 8 tatra jAtigotreNa saha niyuktamAyuyaiste tathA / evamanyAnyapi 5, jAtinAma goyanihatte tyAdirnavamaH 9tatra jAtinAma gotraM ca nidhattaM yaiste tathA, evamanyAnyapi 5, jIvA NaM bhaMte! kiM jAinAmagoyanittAuye? tyAdirdazamaH 10 tatra jAtinAmnA gotreNa ca saha nidhattamAyuryaiste tathA, evamanyAnyapi 5, jAinAmagoyaniutte tyAdirekAdazaH 11 tatra jAtinAma gotraM ca niyuktaM yaiste tathA, evamanyAnyapi 5, jIvA NaM bhaMte ! kiM jAinAmagoyaniuttAuye tyAdirdvAdazaH 12, tatra jAtinAmnA gotreNa ca saha niyuktamAyuyaiste tathA, evamanyAnyapi 5 // iha c| jAtyAdinAmagotrayorAyuSazca bhavopagrAhe prAdhAnyakhyApanArthaM yathAyogaMjIvA vizeSitAH, vAcanAntare cAdyA evASTau daNDakA dRzyanta iti // 250 // pUrvaM jIvAH svadharmataH prarUpitAH, atha lavaNasamudraM svadharmata eva prarUpayannAha Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 474 // 19 lavaNe NaM bhaMte! samudde kiM ussiodae patthaDodae khubhiyajale akhubhiyajale?, goyamA! lavaNe NaM samudde usio0 no 6 zatake patthaDo khubhiyajale no akhubhiya0 etto ADhattaM jahA jIvAbhigame jAva se teNa0 goyamA! bAhirayANaMdIvasamuddA punnA punnappamANA | uddezaka:8 pRthivyavolaTTamANAvosaTTamANA samabharaghaDatAe ciTuMti saMThANao egavihivihANA vitthArao aNegavihivihANA duguNAduguNappamANao |dhikaarH| jAva assiM tiriyaloe asaMkhejA dIvasamuddA sayaMbhuramaNapajjavasANA pa0 smnnaauso!|20 dIvasamuddANaM bhaMte! kevatiyA nAmadhenjehiM sUtram 251 lavaNAdipa0?, goyamA! jAvatiyA loe subhAnAmA subhArUvA subhA gaMdhAsubhA rasA subhA phAsA evatiyA NaMdIvasamuddA nAmadhenjehiM pa0, evaM samudrAnA neyavvA subhAnAmA uddhAro pariNAmo savvajIvANaM / sevaM bhaMte! 2! ||suutrm 251||chtttthsyss atttthmo||6-8|| samakSubdha jalatA''di 19 lavaNe Na mityAdi, ussiodae tti, ucchritodaka UrddhavRddhigatajalaH, tadvRddhizca sAdhikaSoDazayojanasahasrANi, patthaDodae teSAMnAmAdi praznA : / tti prastRtodaka samajala ityarthaH khubhiyajale tti velAvazAt, velA ca mahApAtAlakalazagatavAyukSobhAditi, ettoADhatta cha mityAdi, itaH sUtrAdArabdhaM tadyathA jIvAbhigame tathAdhyetavyam, taccedam, jahA NaM bhaMte! lavaNasamudde ussiodae no patthaDodae / khubhiyajale no akhubhiyajale tahA NaM bAhiragA samuddA kiM ussiodagA 4?, goyamA! bAhiragA samuddA no ussiodagA patthaDodagA no khubhiyajalA akhubhiyajalA puNNA puNNappamANA volaTTamANA vosaTTamANA samabharaghaDattAe citttthti| atthi NaM bhaMte! lavaNasamudde bahave orAlA balAhayA saMseyaMti saMmucchaMti vAsaM vAsaMti?, haMtA atthi| jahA NaM bhaMte! lavaNe samuddhe bahave orAlA 5 tahA NaM bAhiresuvi samuddesu orAlA 5?, no iNaDhe smddhe| se keNaTeNaM bhaMte! evaM vuccai- bAhiragANaM samuddA punnA jAva ghaDatAe ciTThati?, goyamA! bAhiraesu // 474 // NaM samuddesu bahave udagajoNIyA jIvA ya poggalA ya udagattAe vakkamaMti viukkamaMti cayaMti uvavajaMti zeSaM tu likhitamevAsti, vyaktaM cedamiti / saMThANao, ityAdi, ekena vidhinA prakAreNa cakravAlalakSaNena vidhAnaM svarUpasya karaNaM yeSAMta eka vidhividhAnAH, Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 475 // / vistArato'nekavidhividhAnAH, kutaH? ityAha duguNe tyAdi, iha yAvatkaraNAdidaM dRzyaM pavittharamANA 2 bahuuppala-paumakumuya-naliNa-subhaga-sogaMdhiya-puMDarIya-sa-mahApuMDarIya-satapatta-sahassapatta-kesaraphullovaiyotpalAdInA kezaraiH phullaizcopapetA ityarthaH, ubbhAsamANavIiya tti, (avabhAsamAnavIcayaH sAmAnyavAtasya sarvatra bhAvAt pAtAlakalazAnAmanyatrAbhAve'pi nAsaMgati-8 rvIcInAM) 20 subhA nAma tti svastikazrIvatsAdIni subhA rUva tti zuklapItAdIni devAdIni vA subhAgaMdha tti surabhigandhabhedA gandhavanto vA karpUrAdayaH, subhA rasa tti madhurAdayaH rasavanto vA zarkarAdayaH, subhA phAsa tti mRduprabhRtayaH sparzavanto vA navanItAdayaH, evaM neyavvA subhAnAma tti, evamiti dvIpasamudrAbhidhAyakatayA netavyAni zubhanAmAni pUrvoktAni, tathoddhAro tti, dvIpasamudreSUddhAro netavyaH, sa caivaM dIvasamuddANaM bhaMte! kevaiyA uddhArasamaeNaM pannattA?, goyamA! jAvaiyA aDvAijANaM uddhArasAgarovamANaM uddhArasamayA evaiyA dIvasamuddA uddhArasamaeNaM pannattA yenaikaikena samayenaikaikaM vAlAgramuddhiyate'sAvuddhArasamayo'tastena / tathA pariNAmo tti pariNAmo netavyo dvIpasamudreSu, sa caivaM dIvasamuddA NaM bhaMte! kiM puDhavipariNAmA AupariNAmA jIvapariNAmA poggalapariNAmA?, goyamA! puDhavIpariNAmAvi AupariNAmAvi jIvapariNAmAvi poggalapariNAmAvI tyaadi| tathA savvajIvANaM ti sarvajIvAnAM dvIpasamudreSUtpAdo netavyaH, sa caivaM dIvasamuddesu NaM bhaMte! savve pANA 4 puDhavikAiyattAe jAva tasakAiyattAe uvavannapuvvA?, haMtA goyamA! asaI aduvA aNaMtakhutto tti // 251 // sssstthshte'ssttmoddeshkH||6-8|| 6 zatake uddezaka:8 pRthivydhikaarH| sUtram 251 lavaNA samudrAnA samakSubdhajalatA''di teSAMnAmAdi praznAH / uddezakaH9 | krmaadhikaarH| // 475 // ||sssstthshtke nvmoddeshkH|| dvIpAdiSu jIvAH pRthivyAditvenotpannapUrvA ityaSTamoddezaka uktam, navame tUtpAdasya karmabandhapUrvakatvAdasAveva prarUpyata 888888888888080 Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatya zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 476 // ityevaM sambandhasyAsyedamAdisUtram 6 zatake 1jIveNaM bhaMte! NANAvaraNijaMkamaMbaMdhamANe kati kammappagaDIo baMdhati?, goyamA! sattavihabaMdhae vA aTThavihabaM0 vA chavvihabaM0 uddezakaH9 krmaadhikaarH| vA, baMdhuddeso pannavaNAe neyvvo||suutrm 252 // sUtram 252 1jIveNa mityAdi, sattavihabaMdhae, AyurabandhakAle, aTThavihabaMdhae tti, AyurbandhakAle, chavihabaMdhae tti sUkSmasamparAyA ghar3idhAdikarma prakRtibandha vasthAyAM mohAyuSorabandhakatvAt / baMdhuddeso ityAdi, bandhoddezakaH prajJApanAyAH sambandhI caturviMzatitama padAtmako'tra sthAne 8 praznAH / netavyo'dhyetavyaH, sa cAyaM neraie NaM bhaMte! NANAvaraNijjaM kammaM baMdhamANe kai kammapagaDIo baMdhai?, goyamA! aTThavihabaMdhage vA sUtram 253 svazarIrAdisattavihabaMdhage vA evaM jAva vemANie, navaraM maNusse jahA jIva ityAdi // 252 // jIvAdhikArAddevajIvamadhikRtyAha vikurvaNAdi kAlaka2 deveNaMbhaMte! mahiddIe jAva mahANubhAe bAhirae poggale apariyAittA pabhU egavannaM egarUvaM viuvvittae?, goyamA! no tinnddhe| AdipudgalaM 3 deveNaM bhaMte! bAharae po0 pariyAittA pabhU?, haMtA pabhU, 4 seNaM bhaMte! kiM ihagae po0 pari viuvvati tatthagae poggale pari0 viku0 nIlakaAdi pudralatAdi annatthagae po0 pari viu0?, goyamA! no ihagae po0 pari0 viu0, tatthagae po0 pari0 viku0, no annatthagae po0 pariyAittA pariNamanaviu0, evaM eeNaM gameNaM jAva egavannaM egarUvaM 1 egavaNNaM aNegarUvaM 2 aNegavannaM egarUvaM 3 aNegavannaM aNegarUvaM 4 cubhNgo|5 deveNaM bhaMte! mahiddIe jAva mahANubhAge bAhirae po0 apari0 pabhU kAlayaM poggalaM nIlagapoggalattAe pariNAmettae nIlagaM po0 vA kAlagapoggalattAe pari0?, goyamA! no ti0sa0, pari0 pbhuu|sennNbhNte! kiM ihagae potaMceva navaraM pariNAmetitti bhANiyavvaM, // 476 // evaM kAlagapoggalaM lohiyapoggalattAe, evaM kAlaeNaM jAvasukkilaM, evaMNIlaeNaMjAva sukkilaM, evaM lohiyapo0 jAva sukkilattAe, evaM hAliddaeNaM jAva sukkilaM, taMjahA- evaM eyAe parivADIe gaMdharasaphAsa0 kakkhaDaphAsapoggalaM mauyaphAsapoggalattAe 2 evaM do sAmarthya praznAH / Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhayaH vRttiyutam bhAga-1 // 477 // dogaruyalahuya 2 sIyausiNa 2Niddhalukkha 2, vannAisavvattha pariNAmei, AlAvagAyadodo poggale apariyAittA paMcavarNanA bhAMgA 10 pri0|| sUtram 253 // | 12| gaMdhano 1 13 rasanA 10 2 deve Na mityAdi, egavannaM ti kAlAghekavarNamekarUpamekavidhA''kAraM svazarIrAdi, 4 ihagae tti sparzanA 4 prajJApakApekSayehagatAn prajJApakapratyakSAsannakSetrasthitAnityarthaH, tatthagae tti devaH kila prAyo devasthAna eva vartata iti tatragatAn devalokAdigatAn, aNNatthagae tti prajJApakakSetrAddevasthAnAccAparatrasthitAn, tatra ca svasthAna eva prAyo vikurvante yataH kRtottaravaikriyarUpa eva prAyo'nyatra gacchatIti no ihagatAn pudgalAn paryAdAya ityAdhuktamiti / 5 kAlayaM poggalaM nIlapoggalattAe ityAdau kAlanIlalohitahAridrazuklalakSaNAnAM paJcAnAM varNAnAM daza dvikasaMyogasUtrANyadhyeyAni, 6 evaM eyAe parivADIe gaMdharasaphAsa evaM 10 tti, iha surabhidurabhilakSaNagandhadvayasyaikameva, tiktakaTukaSAyAmlamadhurarasalakSaNAnAM paJcAnAM rasAnAM daza dvikasaMyogasUtrANyadhyeyAni, aSTAnAM ca sparzAnAM catvAri sUtrANi, parasparaviruddhena karkazamRdvAdinA dvayenaikaikasUtraniSpAdanAditi // 253 // devAdhikArAdidamAha 7 avisuddhalese NaM bhaMte ! deve asamo(mmo)haeNaM appANaeNaM avisuddhalesaM devaM deviM annayaraM jANati pAsati 1?No tiNadve samaTe, evaM avisuddha0 asamo0 appANeNaM visuddha devaM 3,2|avisuddh0 samo0 appANeNaM avisuddha devaM 3, 3|avisuddh0 deve samo0 appANeNaM visuddha devaM 3, 4|avisuddh samohayAasamohaeNaM appANeNaM avisuddha devaM 3,5 / avisuddhalesesamohayA0 visuddhalesaM devaM 3,6||visuddhlese asamo0 avisuddhalese devaM 3, 1(7) / visuddha0 asamo0 visuddhalesaMdevaM 3, 2(8) / 8 visuddhalese 6zatake uddezaka: krmaadhikaarH| sUtram 252 paMDriyAdikarmaprakRtibandha praznAH / sUtram 253 svazarIrAdivikurvaNAdi kAlakaAdipugalaM nIlakaAdipudalatAdi pariNamanasAmarthya praznAH / sUtram 254 vizuddhataralazyAnA devAdhanavagamAdi prazrAH / // 477 // Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaha zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 478 // 6zatake uddezaka:9 krmaadhikaarH| sUtram 254 avizuddhataralezyAnAM devAdyanavagamAdi praznA : / NaM bhaMte! deve samohaeNaM avisuddhalesaMdevaM 3jA0?,haMtA jA03, 3(9) / 9 evaM visuddha samo. visuddhalesaM devaM 3 jA0?, haMtA jA0 3, 4(10) / 10 visuddhalesesamohayAsamohaeNaMavisuddhalesaM devaM 3, 5 (11) / visuddhalesesamohayAsamohaeNaM visuddhalesaM devaM 3, 6 (12) / evaM heDillaehiM aTThahiM na jA na pA0 uvarillaehiM cauhiM jA0pA0 / sevaM bhaMte!2! // sUtram 254 // chaTThasae navamo uddeso|| 6-9 // 7 avisuddhe tyAdi, avisuddhalese NaM ti, avisuddhalezyo vibhaGgajJAno devaH, asamohaeNaM appANeNaM ti, anupayuktenAtmanA, ihAvizuddhalezyaH 1 asamavahatAtmA devaH 2 avizuddhalezyaM devAdikam 3, ityasya padatrayasya dvAdaza vikalpA bhavanti, tadyathA avisuddhalese NaM deve asamohaeNaM appANeNaM avizuddhalessaM devaM 3 jANai pAsai?, no iNaDhe samaThTha ityeko vikalpaH 1 avisuddhalese asammohaeNaM visuddhalesaM devaM 3 no iNaDhe samaThTha iti dvitIyaH 2 / avisuddhalese samohaeNaM avisuddhalesaM devaM no iNaDhe samaTTha iti tRtIyaH 3 / avisuddhalese samohaeNaM visuddhalesaM devaM0, no iNaDhe samaThTha iti caturthaH 4 / avisuddhalese samohayAsamohaeNaM appANeNaM avisuddhalesaM devaM 3, No iNaDhe samaThTha iti paJcamaH 5 / avisuddhalese samohayAsamohaeNaM visuddhalesaM devaM 3, no iNaDhe samaTTha iti SaSThaH 6 / visuddhalese asamohaeNaM appANeNaM avisuddhalesaM devaM 3 no iNaDhe tti, saptamaH 7 / visuddhalese asamohaeNaM visuddhalesaM devaM 3, no iNaDhe samaDhe tti, aSTamaH 8 / etairaSTabhirvikalpairna jAnAti, tatra SaDbhimithyAdRSTitvAvAbhyAM tvnupyukttvaaditi| 8 visuddhalese samohaeNaM avisuddhalesaM devaM 3 jANai?, haMtA jANaI ti navamaH 9 / 9 visuddhalese saM(?sa)mohaeNaM visuddhalesaM devaM 3 jANai? haMtA jANaI ti dazamaH 10 / 10 visuddhalese samohayAsamohaeNaM appANeNaM avisuddhalesaM devaM 3 jANai 2?, haMtA jANaitti, ekAdaza 11 / visuddhalese samohayAsamohaeNaM appANeNaM visuddhalesaM devaM 3 jANai 2 tti, dvAdaza 12 / ebhiH punazcaturbhirvikalpaiH Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 479 // samyagdRSTitvAdupayuktatvAnupayuktatvAcca jAnAti, upayogAnupayogapakSe upayogAMzasya samyagjJAnahetutvAditi / etadevAha, evaM heTThillehi mityAdi, vAcanAntare tu sarvamevedaM sAkSAd dRzyata iti // 254 // SaSThazate nvmoddeshkH||6-9|| 6 zatake uddezaka:10 anyyuuthvktvytaas'dhikaarH| sUtram 255 anyajIvasya sukhaduHkhA dhupadarzana sAmarthya praznAH / ||sssstthshtke dshmoddeshkH|| prAgavizuddhalezyasya jJAnAbhAva uktaH, atha dazamoddezake'pi tameva darzayannidamAha 1annautthiyANaM bhaMte! evamAikkhaMti jAva parUveMti jAvatiyA rAyagihe nayare jIvA evaiyANaM jIvANaM no cakkiyA kei suhaM vA duhaM jAva kolaTThigamAyamavi niSphAvamA0 kalamamA0 mAsamA0 muggamA0 jUyAmA0 likkhAmA0 abhinivade'ttA uvadaMsittae, sekahameyaM bhaMte! evaM?, goyamA! jannaM te annau0 evamAikkhaMti jAva micchaM te evamAhaMsu, ahaM puNa goyamA! evamAikkhAmi jAva parUvemi savvaloeviyaNaMsavvajIvANaMNocakkiyA koI suhaM vAtaMcevajAva uvdNsitte|2sekenndvennN?, goyamA! ayannaM jaMbUddIve rajAva visesAhie parikkheveNaM pa0, deveNaM mahiDDIe jAva mahANubhAge egaMmahaM savilevaNaM gaMdhasamuggagaMgahAya taM avaddAletitaM avaddAlettA jAva iNAmeva kaTu kevalakappaM jaMbuddIvaM 2 tihiM accharAnivAehiM tisattakhutto aNupariyaTTittANaM havvamAgacchejjA, se nUNaM goyamA! se kevalakappe jaMbuddIve 2 tehiM ghANapoggalehiM phuDe?, haMtA phuDe, cakkiyA NaMgoyamA! ke(ya)ti tesiMghANapoggalANaM kolaTThiyAmAyamavijAva uvadaM?,No ti0 sa0, se teNa jAva uvdN0||suutrm 255 // 1 annautthI tyAdi, no cakkiya tti na zaknuyA jAva kolaTThiyamAyamavi tti, AstAMbahu bahutaraM vA yAvatkuvalAsthikamAtramapi, tatra kuvalAsthikaM badarakulakaH, nipphAva tti vallaH kala tti kalAyaH, jUya tti yUkA, 2 ayanna mityAdidRSTAntopanayaH, evaM 8 // 479 // Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 480 // 6zatake uddezaka: 10 anyayUthavaktavyatA adhikaarH| | sUtram 256 |jIvojIva: (caitanya), nairayiko jIva aadiprshnaaH| yathA gandhapudgalAnAmatisUkSmatvenAmUrtakalpatvAtkuvalAsthikamAtrAdikaMna darzayituM zakyata evaM sarvajIvAnAMsukhasya duHkhasya ceti // 255||jiivaadhikaaraadevedmaah 3jIveNaM bhaMte! jIve 2 jIve?, goyamA! jIve tAva niyamA jIve jIvevi niyamA jIve / 4 jIveNaM bhaMte ! neraie, ne. jIve?, goyamA! ne0 tAva niyamA jIve, jIve puNa siya neraie siya aneraie, jIve NaM bhaMte ! asurakumAre, asuraku0 jIve?, goyamA ! asuraku0 tAva niyamA jIve, jIve puNa siya asuraku0 siya No asuraku0, evaM daMDao bhANiyavvo jAva vemaanniyaannN| 6 jIvati bhaMte! jIve, jIve jIvati?, goyamA! jIvati tAva niyamA jIve, jIve puNa siya jIvati siya no jIvati, 7 jIvati bhaMte! ne02 jIvati?, goyamA! ne tAva niyamA jIvati 2 puNa siya ne siya ane0, evaM daMDao neyavvo jAva vemaa0|8 bhavasiddhIeNaM bhaMte! neraie 2 bhavasi0?, goyamA! bhavasi0 siya ne siya ane0 neraie'viya siya bhavasi siya abhavasi0, evaMdaMDaojAva vemaanniyaannN|| sUtram 256 // 3jIve NaM bhaMte! jIve jIve jIve?, ihaikena jIvazabdena jIva eva gRhyate dvitIyena ca caitanyamityataH praznaH, uttaraM punarjIvacaitanyayoH paraspareNAvinAbhUtatvAjjIvazcaitanyameva caitanyamapijIva evetyevamarthamavagantavyam, nArakAdiSu padeSu punarjIvatvamavyabhicAri jIveSu tu nArakAditvaM vyabhicArItyata Aha jIve NaM bhaMte! neraie ityAdi / jIvAdhikArAdevAha jIvati bhaMte! jIve jIve jIvai tti, jIvati prANAn dhArayati yaH sa jIva uta yo jIvaH sajIvati? iti praznaH, uttaraMtu yo jIvati sa tAvanniyamAjIvaH, ajIvasyAyuHkAbhAvena jIvanAbhAvAt, jIvastusyAjjIvati syAnna jIvati, siddhasya jIvanAbhAvAditi, nArakAdistu niyamAjIvati, saMsAriNaH sarvasya prANadhAraNadharmakatvAt, jIvatIti punaH syAnnArakAdiH syAdanArakAdiriti, prANa ||480 // Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 zatake zrIbhagavatya zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 481 // dhAraNasya sarveSAM sadbhAvAditi ||256||jiivaadhikaaraattdgtmevaanytiirthikvktvytaamaah 9 annautthiyANaMbhaMte! evamAikkhaMti jAva parUveMti evaM khalu savve pANA bhUyA jIvA sattA egaMtadukkhaM veyaNaM veyaMti, se kahameyaM bhaMte! evaM?, goyamA! jannaM te annau0 jAva micchaM te evamAhaMsu, ahaM puNa goyamA! evamAikkhAmi jAva parUvemi atthegaiyA pANA bhUyA jIvA sattA egaMtadu0 ve veyaMti Ahacca sAyaM, atthe0 pANA bhUyA jIvA sattA egaMtasAyaM ve veyaMti Ahacca assAyaM veyaNaM veyaMti, atthe0 pANA bhUyA jIvA sattA vemAyAe ve veyaMti AhaccasAyamasAyaM / 10 sekeNaTeNaM0?, goyamA! ne0 egaMtadu0 ve veyaMti (AhaccasAyamasAyaM) AhaccasAyaM, bhavaNavai vANamaMtara joisa vemANiyA egaMtasAyaM ve veyaMti Ahacca asAyaM, puDhavikkAiyA jAva maNussA vemAyAe veyaNaM veyaMti AhaccasAyamasAyaM, se tennttennN0||suutrm 257 // 9 annautthiye tyAdi, Ahacca sAyaM ti kadAcitsAtAM vedanAm, katham? iti ceducyate uvavAeNa va sAyaM neraio devakammuNA vAvi / 10 Ahacca asAyaM ti devA AhananapriyaviprayogAdiSvasAtAM vedanAM vedayantIti, vemAyAe tti vividhayA mAtrayA kadAcitsAtAM kadAcidasAtAmityarthaH // 257 // jIvAdhikArAdevedamAha 11 nera0 NaM bhaMte! je poggale attamAyAe AhAraiti te kiM AyasarIrakhettogADhe po0 attamA0 AhAreMti aNaMtarakhettogADhe po0 attamA0 AhAreMti paraMparakhettogADhe po0 attamA0 AhA0?, goyamA! AyasarIrakhettogADhe po0 attamA0 AhA0 no aNaMtarakhettogADhe po0 attamA0 AhA0 no paraMparakhettogADhe, jahA ne tahA jAva vemANiyANaM dNddo|| sUtram 258 // uddezaka: 10 anyyuuthvktvytaa''dhikaarH| sUtram 257 prANAdInAmekAntena sukhAdivedana praznAH / sUtram 258 nairayikAdInAmanantaraparaMparakSetrAvagADhapudgalAhAra praznAH / sUtram 259 kevalina indriyairjJAnadarzana praznAH / // 481 // 0utpAde vA sAtaM nairayiko devakriyayA, apizabdAttIrthakarajanmAdidineSu vedyte| Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 zatake zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 482 // 12 kevalI NaM bhaMte! AyANehiM jANati pAsati?, goyamA! no tinntte0|13 se keNaTeNaM?, goyamA! kevalINaM puracchimeNaM miyaMpi jA0 amiyaMpijANai jAva nivvuDe daMsaNe kevalissa se teNaTeNaM / gAhA- jIvANa suhaMdukkhaM jIve jIvati taheva bhaviyA y|egNtdukkhveynn attamAyA ya kevlii||1||sevN bhaMte! 2 // sUtram 259||6-10||chttuNsyNsmttN // 6 // 11 neraiyA Na mityAdi, attamAyAe tti, AtmanA''dAya gRhItvetyarthaH, AyasarIrakhettogADhe ttisvazarIrakSetre'vasthitAnityarthaH, aNaMtarakhettogADhe tti, AtmazarIrAvagAhakSetrApekSayA yadanantaraM kSetraM tatrAvagADhAnityarthaH, paraMparakhettogADhe tti, AtmakSetrAnantarakSetrAtparaM kSetraM tatrAvagADhAnityarthaH // 258 // 12 attamAyAe ityuktamata AdAnasAdharmyAtkevalINa mityAdisUtram, tatra cA''yANehiM ti, indriyaiH / dazamoddezakArthasaGgrahAya gAthA jIvANa mityAdi gtaarthH(rthaa)|| 259 // SaSThazate dshmoddeshkH||6-10|| pratItya bhedaM kila nAlikeraM, SaSThaM zataM mnmtidntbhji| tathApi vidvatsabhasacchilAyAM, niyojya nItaM svaparopayogam // 1 // // iti zrImaccandrakulanabhonabhomaNizrImadabhayadevAcAryavaryavihitavivaraNayutaM zrImadbhagavatIvRttau SaSThaM zatakaM samAptam // | uddezakaH 10 | anyayUtha| vaktavyatA| adhikaarH| sUtram 258 nairayikAdInAmanantaraparaMparakSetrAvagADha| pudralAhAra | praznAH / sUtram 259 kevalina indriyairjJAna| darzana praznAH / // 482 // Agatamapi sUtramidaM chadmasthAnAmadholokasya duradhigamatA pratipAditA zAstra iti bhaviSyati kevalinAmapi tathetyadholokopalakSitabhAvena pRcchA, AhArapudgalAnAM vA susUkSmatvAt praznaH punaH, nArakANAmavadhivibhaGgavattve yatte nAvagacchanti svakamAhAramiti kevalinamAzritya praznaH, yadvA kevalinAM tatra jJAnabhAvaH kathamindriyAviSayatvAttadAhArapudgalAnAmiti zaGkAyAm, anyadvA sudhIbhiH kAraNamUhyam / Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 483 // ||ath saptamaM shtkm|| ||sptmshtke prthmoddeshkH|| vyAkhyAtaM jIvAdyarthapratipAdanaparaMSaSThaM zatam, atha jIvAdyarthapratipAdanaparameva saptamazataM vyAkhyAyate, tatra cAdAvevoddezakArthasaGgrahagAthA AhAra 1 virati 2 thAvara 3jIvA 4 pakkhI ya5 Au 6 aNagAre 7 / chaumattha 8 asaMvuDa 9 annautthi 10 dasa sattamaMmi sae / 7zatake uddezakaH1 aahaarkaanaahaarkvktvytaa''dhikaarH| sUtram 260 jIvAnAmanAhArakAlpahArakatAkAla praznAH / 1 AhAre tyAdi, tatrA''hAra tti, AhArakAnAhArakavaktavyatArthaH prathamaH 1 virai tti pratyAkhyAnArtho dvitIyaH 2 thAvara tti vanaspativaktavyatArthastRtIyaH 3 jIva tti saMsArijIvaprajJApanArthazcaturthaH 4 pakkhI yatti khacarajIvayonivaktavyatArthaH paJcamaH 5 Autti, AyuSkavaktavyatArthaH SaSThaH 6 aNagAra tti, anagAravaktavyatArthaH saptamaH 7 chaumattha tti chadmasthamanuSyavaktavyatArtho'STamaH 8 asaMvuDa tti, asaMvRtAnagAravaktavyatArtho navamaH 9 annautthiya tti kAlodAyiprabhRtiparatIrthikavaktavyatArtho dazamaH 10 iti|| 2 teNaM kAleNaM 2 jAva evaM va0- jIveNaM bhaMte! kaM samayamaNAhArae bhavai?, goyamA! paDhame samae siya AhArae siya aNAhArae bitie samae siya AhA. siya aNAhA0 tatie samae siya AhA0 siya aNAhA0 cautthe samae niyamA AhArae, evaM daMDao, jIvA ya egidiyA ya cautthe samae sesA tatie sme||3jiivennN bhaMte! kaMsamayaMsavvappAhA0 bha0?, goyamA! paDhamasamayovavannae vA caramasamae bhavatthe vA ettha NaMjIveNaM savvapyAhA0 bha0, daMDaobhANiyavvojAva vemaanniyaannN||suutrm 260 // // 483 // Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 484 // 7 zatake uddezakaH1 aahaarkaanaahaarkvktvytaaadhikaarH| sUtram 260 jIvAnAmanAhArakAlpahArakatAkAla praznA : / 2kaM samayaM aNAhArae tti parabhavaM gacchan kasmin samaye'nAhArako bhavati? iti praznaH, uttaraM tu yadA jIva RjugatyotpAdasthAnaMgacchati tadA parabhavAyuSaH prathama eva samaye AhArako bhavati, yadA tu vigrahagatyA gacchati tadA prathamasamaye vakre'nAhArako bhavati, utpattisthAnAnavAptau tadAhAraNIyapudgalAnAmabhAvAd, ata Aha paDhame samae siya AhArae siya aNAhArae tti, tathA yadaikena vakreNa dvAbhyAM samayAbhyAmutpadyate tadA prathame'nAhArako dvitIye tvAhArakaH, yadA tu vakradvayena tribhiH samayairutpadyate tadA prathame dvitIye cAnAhAraka ityata Aha bIyasamaye siya AhArae siya aNAhArae tti, tathA yadA vakradvayena tribhiH samayairutpadyate tadA''dyayoranAhArakastRtIye tvAhArakaH, yadA tu vakratrayeNa caturbhiH samayairutpadyate tadAdye samayatraye'nAhArakazcaturthe tu niyamAdAharaka iti kRtvA taie samae siye tyAdyuktam, vakratrayaM cetthaM bhavati, nADyA bahirvidigvyavasthitasya sato yasyAdholokAdUrddhaloka utpAdo nADyA bahireva dizi bhavati so'vazyamekena samayena vizreNitaH samazreNI pratipadyate dvitIyena nADI pravizati tRtIyenorddhalokaM gacchati caturthena lokanADIto nirgatyotpattisthAna utpadyate, iha cAdye samayatraye vakratrayamavagantavyaM samazreNyaiva gamanAt, anye tvAhuH, vakracatuSTayamapi saMbhavati, yadA hi vidizo vidizyevotpadyate tatra samayatrayaM prAgvat, caturthe samaye tu nADIto nirgatya samazreNiM pratipadyate paJcamena tUtpattisthAnaM prApnoti, tatra cAdye samayacatuSTaye vakracatuSTayaM / syAt, tatra cAnAhAraka iti, idaM ca sUtre na darzitaM prAyeNetthamanutpatteriti / evaM daMDao tti, amunA'bhilApena caturviMzati-8 daNDako vAcyaH, tatra ca jIvapada ekendriyapadeSu ca pUrvoktabhAvanayaiva caturthe samaye niyamAdAhAraka iti vAcyam, zeSeSu / tRtIyasamaye niyamAdAhAraka iti, tatra yo nArakAditrasastraseSvevotpadyate tasya nADyA bahistAdAgamanaM gamanaM ca nAstIti tRtIyasamaye niyamAdAhArakatvam, tathAhi, yo matsyAdirbharatasya pUrvabhAgAdairavatapazcimabhAgasyAdho narakeSUtpadyate sa ekena & // 484 // Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 485 // samayena bharatasya pUrvabhAgAtpazcimaM bhAgaMyAti dvitIyena tu tata airavatapazcimaMbhAgaMtatastRtIyena narakamiti, atra cAdyayoranAhAraka 7zatake stRtIye tvAhArakaH, etadeva darzayati jIvA egiMdiyA ya cautthe samaye sesA taiyasamae tti // 3 kaM samayaM savvappAhArae tti kasmin / uddezaka:1 AhArakAsamaye sarvAlpaH sarvathA stoko na yasmAdanyaH stokataro'sti sa AhAro yasya sa sarvAlpAhAraH sa eva sarvAlpAhArakaH, nAhArakapaDhamasamayovavannae tti prathamasamaya utpannasya prathamo vA samayo yatra tat prathamasamayaM tadutpannamutpattiryasya sa tathA, utpatteH vaktavyatA 'dhikaarH| prathamasamaya ityarthaH, tadAhAragrahaNahetoH zarIrasyAlpatvAtsarvAlpAhAratA bhavatIti, caramasamayabhavatthe vatti caramasamaye bhavasya- sUtram 261 jIvitasya tiSThati yaHsatathA, AyuSazcaramasamaya ityarthaH, tadAnIMpradezAnAMsaMhRtatvenAlpeSuzarIrAvayaveSu sthitatvAtsarvAlpAhArateti. lokasaMsthAna praznaH / & // 260 // anAhArakatvaM ca jIvAnAM vizeSato lokasaMsthAnavazAdbhavatIti lokaprarUpaNasUtram sUtram 262 4 kiMsaMThieNaM bhaMte! loepa0?, goyamA! supaiTThagasaMThie loepa0, heTThA vicchinne jAva uppiM uImuiMgAgArasaMThie, te(taM)siMcaNaM sAmAyike kriyA prshnH| sAsayaMsi logaMsi heTThA vicchinnaMsi jAva uppiM uddemuiMgAgArasaMThiyaMsi uppannanANadasaNadhare arahA jiNe kevalI jIvevi jA0 pA0 ajIvevi jA. pA0 taopacchA sijjhati jAva aMtaM karei |suutrm 261 // 4 supaiTThagasaMThie tti supratiSThakaM zarayantrakaM taccehoparisthApitakalazAdikaM grAhya tathAvidhenaiva lokasAdRzyopapatteriti, etasyaiva bhAvanArthamAha heTThA vicchinna ityAdi, yAvatkaraNAnmajjhesaMkhitteuppiM visAle ahe paliyaMkasaMThANasaMThie majjhe varavayaravigahie tti dRzyam, vyAkhyA cAsya prAgvaditi / anantaraM lokasvarUpamuktaM tatra ca yatkevalI karoti tadarzayannAha- taMsI tyaadi|| 261 // aMtaM karei tti, atra kriyoktA, atha tadvizeSameva zramaNopAsakasya darzayannAha 5samaNovAsagassaNaMbhaMte! sAmAiyakaDassasamaNovAsae acchamANassa tassaNaMbhaMte! kiMIriyAvahiyA kiriyA kajjai? saMparAiyA Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 486 // ki0 ka.?, goyamA! no iriyA0 ki0 ka0, saMparAiyA ki0 ka0 se keNaTTeNaM jAva saMparAiyA0? goyamA! samaNovAsayassa NaM sAmAiyakaDassa samaNovAsae acchamANassa AyA ahigaraNIbha0 AyAhigaraNavattiyaM ca NaM tassa no IriyA0 ki0 ka0 saMpa0 ki0 ka0, se teNaTeNaM jAva sNpraaiyaa|| sUtram 262 // 6samaNovAsagassaNaMbhaMte! puvvAmeva tasapANasamAraMbhe paccakkhAe bhavati puDhavisamAraMbhe apacca0 bha0 se ya puDhavikhaNamANe'NNayaraM tasaM pANaM vihiMsejjA se NaM bhaMte! taM vayaM aticarati?,No ti0 sa0, nokhalu se tassa ativAyAe AuTTati / 7 samaNovAsayassaNaM bhaMte! puvvAmeva vaNassaisamAraMbhe paccakkhAe se ya puDhavikhaNamANe annayarassa rukkhassa mUlaM chiMdejA seNaM bhaMte! taM vayaM ati0!, No ti0 sa0 nokhalu tassa aivAyAe AuTTati / / sUtram 263 / / 8samaNovAsaeNaM bhaMte! tahArUvaM samaNaM vA mAhaNaM vA phAsuesaNijjeNaM asaNapANakhAimasAimeNaM paDilAbhemANe kiMlabbhai?, goyamA samaNovAsaeNaMtahArUvaMsamaNaMvA jAva paDilAbhemANe tahArUvassa samaNassa vA mAha0 vA samAhiM uppAeti, samAhikArae NaM ta(tA)meva samAhiM pddilbhi|9smnnovaasennN bhaMte! tahArUvaM samaNaM vA jAva paDilAbhemANe kiM cayati ?, goyamA! jIviyaM ca0 duccayaM ca dukkaraM kareti dullaha lahai bohiM bujjhai tao pacchA sijjhati jAva aMtaM kareti // sUtram 264 // 5 samaNe tyAdi, sAmAiyakaDassa tti kRtasAmAyikasya, tathA zramaNopAzraye sAdhuvasatAvAsInasya tiSThataH tassa Na nti yo yathArthastasya zramaNopAsakasyaiveti, kilAkRtasAmAyikasya tathA sAdhvAzraye'navatiSThamAnasya bhavati sAmparAyikI kriyA, vizeSaNadvayayoge punarairyApathikI yuktA niruddhakaSAyatvAdityAzaGkA'to'yaM praznaH, uttaraM tu AyAhikaraNIbhavati tti, AtmAjIvaH, adhikaraNAni halazakaTAdIni kaSAyA''zrayabhUtAni yasya santi so'dhikaraNI, tatazcA''yAhikaraNavattiyaM ca NaM ti, 7zatake uddezakaH 1 aahaarkaanaahaarkvktvytaa''dhikaarH| sUtram 262 sAmAyike kriyA prshnH| sUtram 263 pratyAkhyAtavadhe'pyakriyA praznaH / sUtram 264 prAsukAzanAdidAne samAdhilAbha dustyajatyAgAdi praznA : / // 486 // Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 487 // Atmano'dhikaraNAnyAtmAdhikaraNAni tAnyeva pratyayaH kAraNaM yatra kriyAkaraNe tadAtmAdhikaraNapratyayaM sAmparAyikI kriyA kriyata iti yogaH // 262 // zramaNopAsakAdhikArAdeva samaNovAsage tyAdiprakaraNam, tatra ca tasapANasamAraMbhe tti trasavadhaH, nokhalu se tassa ativAyAe AuTTai tti na khalvasau tasya trasaprANasyAtipAtAya vadhAyA''vartate pravartata iti na saGkalpavadho'sau, saGkalpavadhAdeva ca nivRtto'sau, na caiSa tasya saMpanna iti nAsAvaticarati vratam / / 263 / / 9 kiM cayai? tti kiM dadAtItyarthaH, jIviyaM cayai tti jIvitamiva dadAti, annAdi dravyaM yacchan jIvitasyaiva tyAgaM karotItyarthaH, jIvitasyevAnnAdidravyasya dustyajatvAt, etadevAha duccayaM cayaittidustyajametat, tyAgasya duSkaratvAt, etadevAha, duSkaraM karotIti, athavA kiM tyajati kiM virahayati?, ucyate, jIvitamiva jIvitaM karmaNo dIrghA sthitiM duccayaM ti duSTa karmadravyasaJcayaM dukkaraM ti duSkaramapUrvakaraNato granthibhedam, tatazca dullaMbha labhai tti, anivRttikaraNaM labhate, tatazca bohiM bujjhai tti bodhiM samyagdarzanaM budhyate'nubhavati, iha ca zramaNopAsakaH sAdhUpAsanAmAtrakArI grAhyaH, tadapekSayaivAsya sUtrArthasya ghaTamAnatvAt, tao paccha tti tadanantaraM siddhyatItyAdi prAgvat, anyatrApyuktaM dAnavizeSasya bodhiguNatvam, yadAha aNukaMpa'kAmaNijjarabAlatave dANaviNaetyAdi, tadyathA keI te Neva bhaveNa nivvuyA savvakammao mukkA / keI taiyabhaveNaM sijjhissaMti jinnsgaase|| 1 // tti // 264 // anantaramakarmatvamuktamato'karmasUtram 10 atthiNaMbhaMte! akammassa gatI pannAyati?, haMtA atthi // 11 kahannaM (kahaNaM kahaNaM) bhaMte! aka0 gatI pannAyati?, goyamA! (c) anukampA'kAmanirjarAbAlatapodAnavinaya (vibhnggH)| kecittenaiva bhavena sarvakarmato muktA nirvRtAH kecittRtIyabhavena jinasakAze setsyanti // 1 // 7zatake uddezakaH1 aahaarkaanaahaarkvktvytaa''dhikaarH| sUtram 265 akarmajIvagati praznAH / tatkAraNaniHsaMgatAdi tasya tuMbakalarsibalIdhUmadhanuSyAdi dRSTAntAH / // 487 Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 488 // nissaMgayAe niraMgaNayAe gatipariNAmeNaM baMdhaNacheyaNayAe niraM(ri)dhaNayAe puvvapaogeNaM akammassa gatI p0||12 kahannaM bhaMte! nissaMgayAe niraMgaNa0 gaipariNAmeNaM baMdhaNacheyaNa niraMdhaNa puvvappa0 aka0 gatI pannAyati?, se jahAnAmae- kei purise sukkaM tuMba nicchiDaM niruvahayaMti ANupuvvIe parikammemANe 2 danbhehi ya kusehi ya veDhei 2 ttA aTThahiM maTTiyAlevehiM liMpai rattA uNhe dalayati bhUti(iM) 2 sukkaM samANaM atthAhamatAramapora(ri siyaMsi udagaMsi pakkhivejA, se nUNaM goyamA! setuMbe tesiM aTThaNhaM maTTiyAleve(vA)NaM guruyattAe bhAriya0 gurusaMbhAriya. salilatalamativaittA ahe gharaNitalapaiTThANe bhavai?, haMtA bha0, aheNaM se tuMbe aTThaNhaM maTTiyAleveNaM parikkhaeNaM dharaNitalamativaittA uppiM salilatalapaiTThANe bha0 1, haMtA bha0, evaM khalu goyamA! nissaMgayAe niraMgaNa. gaipariNAmeNaM akammassa gaI pannA0, 13 kahannaM bhaMte! baMdhaNachedaNa0 aka0 gaI pannattA?, goyamA! se jahA nAmae- kalasiMbaliyAi vA muggasiMba0 vAmAsasiMba0 vA siMbalisiMba0 vA eraMDamiMjiyAivA uNhe dinnA sukkA(kkhA) samANI phuDittANaM egatamaMtaMga0, evaM khlugoymaa!0| 14 kahannaM bhaMte! niraM(riM)dhaNayAe akammassagatI?, goyamA! se jahAnAmae- dhUmassa iMdhaNavippamukkassa uIvIsasAe nivvAghAeNaM, gatI pavattati, evaM khalu goyamA! / 15 kahannaM bhaMte ! puvvappaogeNaM aka0 gatI pannattA?, goyamA! se jahAnAmae- kaMDassa kodaMDavippamukkassa lakkhAbhimuhI nivvAghAeNaM gatI pavattai, evaM khalu goyamA! nIsaMga0 niraMgaNa jAva puvvappa0 aka0 gatI pnnnnttaa|suutrm 265 // 10 gaI paNNAyai tti gatiHprajJAyate'bhyupagamyata itiyAvat, 11 nissaMgayAe tti niHsaGgatayA karmAmalApagamena niraMgaNayAe / tti nIrAgatayA mohApagamena gatipariNAmeNaM ti gatisvabhAvatayA'lAbudravyasyeva, baMdhaNaccheyaNayAe tti karmabandhanacheda nenairaNDaphalasyeva, nirandhaNatAe tti karmendhanavimocanena dhUmasyeva, puvvapaogeNaM ti sakarmatAyAM gatipariNAmavattvena 7zatake uddezaka:1 aahaarkaanaahaarkvktvytaa''dhikaarH| sUtram 265 akarmajIvagati prshnaaH| tatkAraNaniHsaMgatAdi tasya tuMbakalasiMbalIdhUmadhanuSyAdi dRssttaantaaH| // 488 // Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 489 // | spRSTAdi bANasyeveti // 12 etadeva vivRNvannAha kahanna mityAdi, niruvahayaM ti vAtAdyanupahataM dabbhehi ya tti darbhaH samUlaiH kusehi ya tti 7zatake kuzairdabhaireva chinnamUlaiH, bhUI bhUi nti bhUyo bhUyaH, 'tthAhe tyAdi, iha makArau prAkRtaprabhavau, ataH'stAghe'ta evAtAre'ta uddezakaH1 AhArakAevApauruSeye'puruSapramANe, 13 kalasiMbaliyAi vA kalAyAbhidhAnadhAnyaphalikA siMbali tti vRkSavizeSaH, eraMDamiMjiyA, nAhArakaeraNDaphalam, egaMtamaMtaM gacchai tti, eka ityevamanto nizcayo yatrAsAvekAnta eka ityarthaH, atastamantaM bhUbhAgaM gacchati, iha c| vaktavyatA ''dhikaarH| bIjasya gamane'pi (yat) kalAyasiMbalikAderiti yaduktaM tattayorabhedopacArAditi, 14 uDDavIsasAe tti, UrddhaM visrasayA svabhAvena sUtram 266 nivvAghAeNaM ti kaTAdyAcchAdanAbhAvAt ||265||akrmnno vaktavyatoktA, athAkarmaviparyayabhUtasya karmaNo vaktavyatAmAha nairayikAdi duHkhI 16 dukkhI bhaMte! dukkheNaM phuDe adu0 dukkheNaM phuDe?, goyamA! du0 dukkheNaM phuDe no adu0 dukkheNaM phudde| 17 dukkhI NaM bhaMte! duHkhenaneratie dukkheNa phuDe adu0 ne dukkheNaM phuDe?, goyamA! du0 ne0 dukkheNaM phuDe no adu0 ne dukkheNaM phuDe, evaM daMDao jAva vemANiyANaM, evaM paMca daMDagA neyavvA-dukkhI dukkheNaM phuDe 1 dukkhI dukkhaM pariyAyai 2 dukkhI dukkhaM udI rei 3 dukkhI du0 vedeti 4dukkhI du. nijareti 5 // sUtram 266 // 16 dukkhI bhaMte! dukkheNa phuDe tti duHkhanimittatvAdduHkhaM karma tadvAn jIvo duHkhI bhadanta! duHkhena duHkhahetutvAt karmaNA spRSTo baddhaH, no adukkhI tyAdi, no naivAduHkhI, akarmA duHkhena spRSTaH, siddhasyApi tatprasaGgAditi, 17 evaM paMca daMDakA Neyavva tti, evamityanantaroktAbhilApena paJca daNDakA netavyAH, tatra duHkhI duHkhena spRSTa ityeka ukta eva 1, dukkhI dukkhaM pariyAyaI ti dvitIyaH, tatra duHkhI karmavAn duHkhaM karma paryAdadAti sAmastyenopAdatte, nidhattAdi karotItyarthaH2, udIrei ttila tRtIyaH3, veeitti caturthaH 4, nijarei tti paJcamaH 5, udIraNavedananirjaraNAnituvyAkhyAtAni prAgiti ||266||krmbndhaadhi | praznAH / // 489 // Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 380 zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 490 // kArAtkarmabandhacintAnvitamanagArasUtram, anagArAdhikArAcca tatpAnakabhojanasUtrANi 18 aNagArassa NaM bhaMte! aNAuttaM gacchamANassa vA ciTThamA0 vA nisiyamA0 (vA) tuyaTTamA0 vA aNAuttaM vatthaM(cchaM) paDiggahaM kaMbalaM pAyapuMchaNaM geNhamA0 vA nikkhivamA0 vA tassa NaM bhaMte! kiM IriyAvahiyA kiriyA kajjai? saMparAiyA ki0 ka.?, go0 no IriyA0 ki0 ka. saMpa0 ki0 kaa|se keNaTeNaM?, goyamA! jassa NaM kohamANamAyAlobhA vo(vi)cchinnA bhavaMti tassaNaM IriyA0 ki0 ka0 no saMpa0 ki0 ka0, jassa NaM kohamANamAyAlobhA avocchinnA bhavaMti tassa NaM saMparAyaki0 ka0 no IriyA0, ahAsuttaM rIyamANassa IriyAvahiyA ki0 ka ussuttaM rIyamA0 saMparAiyA ki0 ka0, seNaM ussuttameva riyati, se tenndvennN0|| sUtram 267 // 19 aha bhaMte! saiMgAlassa sadhUmassa saMjoyaNAdosaduTThassa pANabhoyaNassa ke aDhe pa0?, goyamA! je NaM niggaMthe vA niggaMthI vA phAsuesaNijjaM asaNapANa 4 paDigAhi(ggAhe)ttA mucchie giddhe gaDhie ajjhovavanne AhAraM AhAreti esa NaM goyamA! saiMgAle pANabhoyaNe, je NaM niggaMthe vA 2 phAsuesaNijjaM asaNapANa 4 paDigAhittA mahayA 2 appattiya(yaM)kohaki lAmaM karemANe AhAramAhArei esa NaMgoyamA! sadhUme pANabhoyaNe, jeNaM niggaMthe vA 2 jAva paDiggahettA guNuppAyaNaheuM annadavveNa saddhiM saMjoettA AhAramA0 esa NaM goyamA! saMjoyaNAdosaduDhe pANabho0, esa NaM goyamA! saiMgAlassa sadhUmassa saMjoyaNAdosadu0 pANabhoya. adve pa0 / 20 aha bhaMte! vItiMgAlassa vIyadhUmassa saMjoyaNAdosavippamukkassa pANabhoya ke aTe pa0?, goyamA! je NaM NiggaMtho vA jAva paDigAhettA amucchie jAva AhA0 esa NaM goyamA! vItiMgAle pANabho0, jeNaM niggaMthe vA 2 jAva paDigAhettA No mahayA appattiyaM jAva AhA0, esaNaM goyamA! vIyadhUme pANabho0, jeNaM niggaMthe vA 2 jAva paDigAhettA jahAladdhaM tahA AhAramA0 esa NaM goyamA! saMjoyaNAdosavippamukke pANabho0, esa NaM goyamA! vItiMgAlassa vIyadhUmassa saMjoyaNAdosavippamukkassa pANabhoya0 aDhe 7 zatake uddezakaH1 aahaarkaanaahaarkvktvytaa''dhikaarH| sUtram 267-268 sakaSAyasya sAMparAyikI kriyA prshnH| aGgAradoSAdi zuddhAdi praznAH / 8||490 // Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 491 // 7 zatake uddezakaH1 aahaarkaanaahaarkvktvytaa''dhikaarH| sUtram 269 kSetramArgAdyatikrAnta praznAH / p0||suutrm 268 // 21 aha bhaMte! khettAtivaMtassa kAlA0 maggA0 pamANA0 pANabhoyaNassa ke aTe pa0?, go. jeNaM niggaMthe vA 2 phAsuesaNijjaMNaM asaNaM 4 aNuggae sUrie paDiggAhittA uggae sU0 AhAramAhAreti esaNaM goyamA! khittAti. pANabhoyaNe, jeNaM niggaMtho vA 2 jAva sAimaM paDhamAe pori0 paDiggAhettA pacchimaM po0 uvAyaNAvettA AhAraM 2 esa NaM goyamA! kAlA0 pANabho0, jeNaM niggaMtho vA 2 jAva sAimaM paDigAhittA paraM addhajoyaNa merAe vIikamAvaittA AhAramA esaNaM goyamA! maggA0 pANabhoyaNe, jeNaM niggaMtho vA 2 phAsuesaNijjaMjAva sAimaM paDigAhittA paraMbattIsAe kukkuDiaMDagapamANamettANaM kavalANaM AhAramA0 esa NaM goyamA! pamANAikkate pANabho0, aTThakukkuDiaMDagappamANamette kavale AhAramAhAremANe appAhAre duvAlasakukkuDiaMDa0 kavale AhAramAhA0 avaDDomoyariyA solasakakkuDiaMDa0 kavale AhAramAhA. dubhAgappatte cauvvIsaM kukkuDiaMDagappamANe jAva AhAramAhA0 omodarie battIsaM kukkuDiaMDagamette kavale AhAramAhA0 pamANappatte, etto ekke(ke)Navi gA(ghA)seNaM UNagaM AhAramAhA0 samaNe nigaMthe no pakAmarasabhoI iti vattavvaM siyA, esa NaM goyamA! khettAtivaMtassa kAlAti maggAti0 pamANAti pANabhoyaNassa aTTe p0|| sUtram 269 // 18 tatra ca vocchinne tti, anuditaaH||267 // 19 saiMgAlassa tti cAritrendhanamagAramiva yaH karoti bhojanaviSayarAgAgniH so'GgAra evocyate tena saha yadvarttate pAnakAdi tat sAGgAraM tasya, sadhUmassa tti cAritrendhanadhUmahetutvAdbhUmo dveSastena saha yatpAnakAdi tatsadhUmaM tasya, saMjoyaNA dosaduTThassa tti saMyojanA dravyasya guNavizeSArtha dravyAntareNa yojanaM saiva doSastena duSTaM yattattathA tasya, jeNaM ti vibhaktipariNAmAdyamAhAramAhAraya 491 // Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 492 // tIti sambandhaH, mucchie tti mohavAn doSAnabhijJatvAt,giddhe tti tadvizeSA''kAzAvAn, gaTThie tti tadgatasnehatantubhiH saMdarbhitaH, 7 zatake ajjhovavanne tti tadekAgratAM gataH, AhAramAhArei tti bhojanaM karoti, esa NaM ti, eSa AhAraH sAgAraM pAnabhojanam, mahayA , uddezakaH 1 AhArakAappattiyaM ti mahadaprItikamaprema, kohakilAmaM ti krodhAtklamaH zarIrAyAsaH krodhaklamo'tastam, guNuppAyaNaheuM tirasavizeSo- nAhArakatpAdanAyetyarthaH, 20 vIiMgAlassa tti vIto gato'GgAro rAgo yasmAttadvItAGgAram // 268 // vaktavyatA ''dhikaarH| 21 khettAikvaMtassa tti kSetraM sUryasambandhi tApakSetraM dinamityarthaH tadatikrAntaM yattat kSetrAtikrAntaM tasya, kAlAikkaMtassa tti sUtram 268 sakaSAyasya kAlaM divasasya praharatrayalakSaNamatikrAntaM kAlAtikrAntaM tasya, maggAikvaMtassa tti, arddhayojanamatikrAntasya, pamANAikkaMtassa sAMparAyikI tti dvAtriMzatkavalalakSaNamatikrAntasya,uvAiNAvittatti,upAdApayya prApayyetyarthaH, paramaddhajoyaNamerAe tti, arddhayojanalakSaNa- kriyA prshnH| aGgAramaryAdAyAH parata ityarthaH, vItikkamAvetta tti vyatikramayya nItvetyarthaH, kukkuDiaMDagapamANamettANaM ti kukkuTyaNDakasya yat / doSAdipramANaM mAnaM tat parimANaM mAnaM yeSAM te tathA, athavA kukuTIva kuTIramiva jIvasyAzrayatvAt kuTI zarIram, kutsitA'zuci praznAH / prAyatvAt kuTI kukuTI tasyA aNDakamivANDakamudarapUrakatvAdAhAraH kukkuTyaNDakaM tasya pramANato mAtrA dvAtriMzattamAMzarUpA sUtram 269 yeSAM te kukkuTyaNDakapramANamAtrA'tasteSAm, ayamabhiprAyaH,yAvAnyasya puruSasyA''hArastasyA''hArasya dvAtriMzattamobhAgastat kSetramArgA dyatikrAnta puruSApekSayA kavalaH, idameva kavalamAnamAzritya prasiddhakavalacatuHSaSTyAdimAnAhArasyApi puruSasya dvAtriMzatA kavalaiH pramANaprAptatopapannA syAt, na hi svabhojanasyArddha bhuktavataH pramANaprAptatvamupapadyate, prathamavyAkhyAnaMtu prAyikapakSApekSayA'vagantavyamiti / appAhAre tti, alpAhAraH sAdhurbhavatIti gamyam, athavA'STau kukkuTyaNDakapramANamAtrAn kavalAnAhAramAhArayati / kurvati sAdhAvAlpAhAraHstokAhAraH, caturthAMzarUpatvAttasya, evamuttaratrApi, AhAremANa ityetatpadaMprathamaikavacanAntaM saptamyeka zuddhAdi prazrAH / // 492 / / Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 493 // vacanAntaM vA vyAkhyeyam / avaDDomoyariya ti, avamasyonasyodarasya karaNamavamodarikA, apakRSTaM kiJcidUnamarddha yasyAMsA'pArddhA dvAtriMzatkavalApekSayA dvAdazAnAmapArddharUpatvAt, apArddhAcAsAvavamodarikA cetisamAsaH, sAbhavatItyevaMsaptamyantavyAkhyAnaM neyam, prathamAntavyAkhyAnaM tu dharmadharmiNorabhedAdapArddhAvamaudarikaH sAdhurbhavatItyevaM netavyam, dubhAgappatte tti dvibhAgo'rddha tatprApto dvibhAgaprApta AhAro bhavatIti gamyam, dvibhAgo vA prApto'neneti dvibhAgaprAptaH sAdhurbhavatIti gamyam, omoyariya tti, avamodarikA bhavati dharmadharmiNorabhedAdvA'vamodarikaH sAdhurbhavatIti gamyam, pakAmarasabhoi tti prakAmamatyarthaM rasAnAM madhurAdibhedAnAM bhogI bhoktA prakAmarasabhogIti // 269 // 22 aha bhaMte! satthAtIyassa satthapariNAmiyassa esi vesi samudANi pANabhoyaNassa ke aTe pa0?, goyamA! jeNaM niggaMthe vA 2 nikkhittasatthamusale vavagayamAlAvannagavilevaNe vavagayacuyacaiyacattadehaM jIvavippajaDhaM akayamakAriyamasaMkappiyamaNAhUyamakIyakaDamaNuddiTTanavakoDIparisuddhaM dasadosavippamukkaM uggamuppAyaNesaNAsuparisuddhaMvItiMgAlaM vItadhUmaM saMjoyaNAdosavippamukkaM asurasuraM acavacavaM aduyamavilaMbiyaM aparisADI akkhovaMjaNavaNANulevaNabhUyaM saMyamajAyAmAyAvattiyaM saMjamabhAravahaNaTThayAe bilamiva pannagabhUeNaM appANeNaM AhAramAhAreti esa NaM goyamA! satthAtIyassa satthapariNAmiyassa jAva pANabhoyaNassa ayamaDhe pa0 / sevaM bhaMte! ratti // sUtram 270 // sattamasae paDhamo uddeso smtto||7-1|| 22 satthAtItassa tti zastrAdagnyAderatItamuttIrNaM zastrAtItam, evaMbhUtaM ca tathAvidhapRthukAdivadapariNatamapi syAdata Aha satthapariNAmiyassa tti varNAdInAmanyathAkaraNenAcittIkRtasyetyarthaH, anena prAsukatvamuktam, esiyassatti, eSaNIyasya gaveSaNAvizuddhyA vA gaveSitasya, vesiyassatti vizeSeNa vividhairvA prakAraireSitaM vyeSitaM grahaNaiSaNAgrAsaiSaNAvizodhitaM tasya, athavA 7 zatake uddezakaH1 aahaarkaanaahaarkvktvytaa''dhikaarH| sUtram 270 zastrAtItapariNAmitaiSitavyeSitA kRtAdinavakoTizuddhodmAdizuddhAdi bhikSAsvarUpam praznAH / Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 494 // veSo muninepathyaM sa heturlAbhe yasya tadvaiSikamAkAramAtradarzanAdavAptaM na tvAvarjanayA, anena punarutpAdanAdoSApohamAha, 7zatake sAmudANiyassa tti tatastato bhikSArUpasya, kiMbhUto nirgranthaH? ityAha nikkhittasatthamusale tti tyaktakhaGgAdizastramuzalaH, uddezakaH1 AhArakAvavagayamAlAvannagavilevaNe tti vyapagatapuSpamAlAcandanAnulepanaH,svarUpavizeSaNecemena tuvyavacchedArthe, nirgranthAnAmevaMrUpatvA- nAhAraka vaktavyatAdeveti, vavagayacuyacaiyacattadehaM ti vyapagatAH svayaM pRthagbhUtA bhojyavastusaMbhavA AgantukA vA kRmyAdayaH, cyutA mRtAH svata ''dhikaarH| eva parato vA''bhyavahAryavastvAtmakAH pRthivIkAyikAdayaH, caiya tti tyAjitA bhojyadravyAt pRthakkAritA dAyakena, catta / sUtram 270 zastrAtItatti svayameva dAyakena tyaktA bhakSyadravyAtpRthakkRtA dehAH, abhedavivakSayA dehino yasmAtsa tathA tamAhAram, vRddhavyAkhyA tula pariNAmitaivyapagata oghatazcetanAparyAyAdapetaH cyuta jIvavakriyAto bhraSTaH, cyAvitaH svata evA''yuSkakSayeNa bhraMzitaH, tyaktadehaH |SitavyeSitA parityaktajIvasaMsargajanitAhAraprabhavopacayaH, tata eSAM karmadhArayo'tastam, kimuktaM bhavati? ityAha jIvavippajaDhaM ti prAsuka kRtAdi navakoTimityarthaH, akayamakAriyamasaMkappiyamaNAhUyamakIyagaDamaNuddiDhe, akRtaM sAdhvarthamanirvartitaM dAyakena, evamakAritaM dAyakenaiva, anena zuddhodmA dizuddhAdi vizeSaNadvayenAnAdhAkarmika upAttaH, asaGkalpitaM svArthaM saMskurvatA sAdhvarthatayA na saGkalpitam, anenApyanAdhAkarmika eva bhikSAgRhItaH, svArthamArabdhasya sAdhvarthaM niSThAM gatasyApyAdhAkarmikatvAt, na ca vidyata AhUtamAhvAnamAmantraNaM nityaM madgRhe poSa- svarUpam praznAH / mAtramannaM grAhyamityevaMrUpaM karmakarAdyAkAraNaMvA sAdhvarthaM sthAnAntarAdannAdyAnayanAya yatra so'nAhUto'nityapiNDo'nabhyAhRto blU vetyarthaH, sparddhAvA''hUtaM tanniSedhAdanAhUtaH, dAyakenAspardhayA dIyamAnamityarthaH, anena bhAvato'pariNatAbhidhAnaeSaNAdoSaniSedha // 494 // ukto'tastam, akrItakRtaM krayeNa sAdhudeyaM na kRtam, anuddiSTamanauddezikam, navakoDIparisuddhaM ti, iha koTayo vibhAgAstAzcemA, bIjAdikaM jIvaM na hanti na ghAtayati ghnantaM nAnumanyate 3, evaM na pacati 3 na krINAti 3 ityevaMrUpAH, dasadosavippamukkaM ti Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaI zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 495 // doSAH zaGkitamrakSitAdayaH (piNDani0 gA0 520), uggamupAyaNesaNAsuparisuddhaM ti, udgamazcAdhAkarmAdiH SoDazavidha (piNDani gA092-3) utpAdanAca dhAtrIdUtyAdikA SoDazavidhai (piNDani0 gA0 408-9)vodgamotpAdane etadviSayA yaiSaNA piNDavizuddhistayA suSTu parizuddhoyaH sa udgamotpAdanaiSaNAsuparizuddho'tastam, anena coktAnuktasaGgrahaH kRtaH, vItAGgArAdIni kriyAvizeSaNAnyapi bhavanti, prAyo'nena ca grAsaiSaNAvizuddhiruktA, asurasuraM ti, anukaraNazabdo'yam evamacavacavamityapi, aduyaM ti, azIghram, avilaMbiyaM ti nAtimantharam, aparisADiM ti, anavayavojjhanam, akkhovaMjaNavaNANulevaNabhUyaM ti, akSopAJjanaM ca zakaTadhUmrakSaNaM vraNAnulepanaM ca kSatasyauSadhena vilepanam, akSopAJjanavaNAnulepane te iva vivakSitArthasiddhirazanAdinirabhiSvaGgatAsAdhAdyaH so'kSopAJjanavaNAnulepanabhUto'tastam, kriyAvizeSaNaM vA, saMjamajAyAmAyAvattiyaM ti saMyamayAtrA saMyamAnupAlanaM saiva mAtrA''lambanasamUhAMzaH saMyamayAtrAmAtrA tadarthaM vRttiH pravRttiryatrA''hAresa saMyamayAtrAmAtrA vRttiko'tastaM saMyamayAtrAmAtrAvRttikaM vA yathA bhavati saMyamayAtrAmAtrA pratyayo yatra sa tathA'tastaM saMyamayAtrAmAtrApratyayaM vA yathA bhavati, etadeva vAkyAntareNAha saMyamabhAravahaNaTThayAe tti saMyama eva bhArastasya vahanaM pAlanaM sa evArthaH saMyamabhAravahanArthastaddhAvastattA tasyai, bilamiva pannagabhUeNaM appANeNaM ti bila iva, randhra iva pannagabhUtena sarpakalpenAtmanA karaNabhUtenA''hAramuktavizeSaNam, AhArayati zarIrakoSThake prakSipati, yathA kila bile sarpa AtmAnaM pravezayati pArdhAnasaMspRzannevaM sAdhurvadanakandarapAnasaMspRzannAhAreNa tadasaJcAraNato jaTharabile AhAraM pravezayatIti, esa NaM tti, eSo'anantaroktavizeSaNa AhAraH zastrAtItAdivizeSaNasya pAnabhojanasya, arthaH abhidheyaH prajJapta iti // 270 // 7 zatake uddezakaH1 aahaarkaanaahaarkvktvytaa|''dhikaarH| sUtram 270 zastrAtItapariNAmitai|SitavyeSitA kRtAdinavakoTizuddhodmAdizuddhAdi | bhikSAsvarUpam praznAH / 8 // 495 // Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 496 // 7 zatake uddezaka:2 virtirdhikaarH| sUtram 271 jIvAdijJAnAjJAne supratyAkhyAnaduHpratyAkhyAne Adi prshnaaH| ||sptmshtke dvitiiyoddeshkH|| prathamoddezake pratyAkhyAnino vaktavyatoktA dvitIye tu pratyAkhyAnaM nirUpayannAha 1se nUNaM bhaMte! savvapANehiM savvabhUehiM savvajIvehiM savvasattehiM paccakkhAyamiti vadamANassa supaccakkhAyaM bhavati dupacca0 bha0?, goyamA! savvapANehiM jAva savvasattehiM paccakkhAyamiti vadamANassa siya supaccakkhAyaM bha0 siya dupacca0 bha0, se keNaTeNaM bhaMte! evaM vu0 savvapANehiM jAva siya dupacca0 bha0?, goyamA! jassa NaM savvapA0 jAva savvasa0 paccakkhAyamiti vada0 No evaM abhisamannAgayaM bha0 ime jIvA ime ajIvA ime tasA ime thAvarA tassa NaM savvapANehiM jAva savvasa paJcakkhAyamiti vada0 no supacca0 bha0 dupacca0 bha0, evaM khalu se dupaccakkhAI savvapA0 jAva savvasa paccakkhAyamiti vadamANo no saccaM bhAsaM bhAsai mosaM bhAsaM bhA0, evaM khalu se musAvAIsavvapANehiMjAva savvasa ti0 tiviheNaM asaMjayavirayapaDihayapaccakkhAyapAvakamme sakirie asaMvuDe egaMtadaMDe egaMtabAle yAvibha0, jassaNaM savvapA0 jAva savvasa paccakkhAyamiti vada evaM abhisa0 bha0 - ime jIvA ime ajIvA ime tasA ime thAvarA, tassa NaMsavvapA0 jAva savvasa paccakkhAyamiti vada supacca0 bha0 no dupacca0 bha0, evaM khalu se supacca0 savvapANehiM jAva savvasa0 paJcakkhAyamiti vayamANe saccaM bhAsaM bhA0 no mosaM bhAsaM bhA0, evaM khalu se saccavAdI savvapA0 jAva savvasa0 ti tiviheNaM saMjayavirayapaDiha0 aki0 saMvuDe egaMtapaMDie yAvibha0, se teNa0 goyamA! evaM vu0 jAva siya dupacca0 bh0||suutrm 271 // 1se nUNa mityAdi, siya supacca0 siya dupacca0 miti pratipAdya yatprathamaMduSpratyAkhyAnatvavarNanaM kRtaM tadyathAsaGkhyanyAyatyAgena yathA''sannatAnyAyamaGgIkRtyeti draSTavyam, no evaM abhisamannAgayaM bha. tti no naivavamiti vakSyamANaprakAramabhisamanvAgatamavagataM syAt, no supacca0 bha0 tti jJAnAbhAvena yathAvadaparipAlanAtsupratyAkhyAnatvAbhAvaH, savvapANehiM ti sarvaprANeSu 4 tivihaM ti // 496 // Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 497 // trividhaM kRtakAritAnumatibhedabhinnaM yogamAzritya, tiviheNaM ti trividhena manovAkAyalakSaNena karaNena, asaMjayavirayapaDihayapaccakkhAyapAvakamme tti saMyato vadhAdi parihAre prayataH virato vadhAdernivRttaH pratihatAnyatItakAlasambandhIni nindAtaH, pratyAkhyAtAnicAnAgatapratyAkhyAnena pApAni karmANi yena sa tathA, tataH saMyatAdipadAnAM karmadhArayastatastaniSedhAdasaMyataviratapratihatapratyAkhyAtapApakarmA, ata eva sakirie tti kAyikyAdikriyAyuktaH sakarmabandhanovA'ta eva, asaMvuDe tti, asaMvRtAzravadvAraH, ata evaigaMtadaMDe tti, ekAntena sarvathaiva parAndaNDayatItyekAntadaNDaH, ata evai kAntabAlaH sarvathA bAlizo'jJa ityrthH|| 271 // pratyAkhyAnAdhikArAdeva tadbhedAnAha 2kativihe NaM bhaMte! paJcakkhANe pannatte?, goyamA! duvihe pacca0 pa0, taMjahA- mUlaguNapacca0 ya uttaraguNapacca0 ya / 3 mUlaguNapaJca0 NaM bhaMte! kati0pa0?, goyamA! duvihe pa0, taMjahA-savva mUlaguNapacca0 ya desamUlaguNapaJca0 ya, 4 savvamUlaguNapacca0 NaM bhaMte! kati. pa0?, goyamA! paMcavihe pa0, taMjahA-savvAo pANAivAyAo veramaNaM jAva savvAo pariggahAo ve0 / 5 desamUlaguNapacca0 NaM bhaMte! kai0pa0?, goyamA! paMca0pa0, taMjahA-thUlAo pANAivAyAo veramaNaM jAva thUlAo prigghaaove0|6 uttaraguNapacca0 NaM bhaMte! kati0pa0?, goyamA! duvihe pa0, taMjahA- savvuttaraguNapacca0 ya desuttaraguNapacca0 ya, 7 savvuttaraguNapacca0 NaM bhaMte! kati0 pa0?, goyamA! dasavihe pa0, taMjahA- aNAgaya 1 maikvaMtaM 2 koDIsahiyaM 3 niyaMTiyaM 4 ceva / sAgAra 5maNAgAraM 6 parimANakaDaM 7 niravasesaM 8||1||saakeyN 9 ceva addhAe 10 paccakkhANaM bhave dasahA / 8 desuttaraguNapacca0 NaM bhaMte! kai0pa0?, goyamA! sattavihe pa0, taMjahA- disivvayaM 1 uvabhogaparibhogaparimANaM 2 annatthadaMDaveramaNaM 3 sAmAiyaM 4 desAvagAsiyaM 5 posahovavAso 6 0(vizeSa0 upAsake0 pa06-1) [7 zatake uddezaka:2 | virtirdhikaarH| sUtram 272 mUlottaraguNapratyAkhyAnabhedaprabheda praznAH / anaagtaatikraantaadidigvtaadi| // 497 // Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 498 // 7 zatake uddezakaH 2 virtirdhikaarH| sUtram 272 mUlottaraguNapratyAkhyAnabhedaprabheda prshraa:| atihisaMvibhAgo7 apcchimmaarnnNtiysNlehnnaajhuusnnaaraahnntaa||suutrm 272 // 2 kativihe Na mityAdi, mUlaguNapaccakkhANe ya tti cAritrakalpavRkSasya mUlakalpA guNAH prANAtipAtaviramaNAdayo mUlaguNAstadrUpaM pratyAkhyAnaM nivRttirmUlaguNaviSayaM vA pratyAkhyAnamabhyupagamaH, mUlaguNapratyAkhyAnam, uttaraguNapaccakkhANe ya tti mUlaguNApekSayottarabhUtA guNA vRkSasya zAkhA ivottaraguNAsteSu pratyAkhyAnamuttaraguNapratyAkhyAnam, 3 savvamUlaguNe tyAdi, sarvathA mUlaguNapratyAkhyAnaM sarvamUlaguNapratyAkhyAnam, dezato mUlaguNapratyAkhyAnaM dezamUlaguNapratyAkhyAnam, tatra sarvamUlaguNapratyAkhyAnaM sarvaviratAnAm, dezamUlaguNapratyAkhyAnaMtu deshvirtaanaam||7 aNAgaya gAhA, anAgatakaraNAdanAgataM paryuSaNAdAvAcAryAdivaiyAvRttyakaraNenAntarAyasadbhAvAdArata eva tattapaHkaraNamityarthaH, Aha ca hohI pajjosavaNA mama ya tayA aMtarAiyaM hojjA / guruveyAvacceNaM 1 tavassi 2 gelaNNayAe vA 3 ||1||so dAi tavokammaM paDivajjai taM aNAgae kaale| eyaM paccakkhANaM aNAgayaM hoi nAyavvaM ||2||iti, evamatikrAntakaraNAdatikrAntaMbhAvanA tu prAgvat, uktaM ca pajjosavaNAi tavaM jo khalu na karei kaarnnjjaae| guruveyAvacceNaM 1 tavassi, 2 gelaNNayAe vA 3||1||so dAi tavokammaM paDivajjai taM aicchie kaale| eyaM paccakkhANaM atikaMtaM hoi nAyavvaM ||2||ti, koTIsahitamiti mIlitapratyAkhyAnadvayakoTi caturthAdikRtvA'nantarameva caturthAdeH karaNamityarthaH, avAci ca paTThavaNao u divaso paccakkhANassa niTThavaNao y| jahiyaM sameMti donni u taM bhannai koDisahiyaM tu||2|| niyaMTitaM ceva nitarAM 8 bhaviSyati paryuSaNA mama ca tadA'ntarAyo bhvissyti| guruvaiyAvRtyena tapasvivai0 glAnatayA vaa||1|| tadidAnIM tapaHkarma pratipadye tadanAgate kaale| etat pratyAkhyAnamanAgataM bhavati jJAtavyaM / / 2 / / 0 paryuSaNAyAM tapo ya eva nAkArSa kAraNajAte / guruvaiyAvRtyena tapasvivai0 glAnatayA vA // 1 // tadidAnIM tapaHkarma pratipadye tadatikrAnte kaale| etat pratyAkhyAnamatikrAntaM bhavati jJAtavyaM // 2 // 0 prasthApakastu divasaH pratyAkhyAnasya niSThApakazca / yatra sameto dvau tu tadbhaNyate koTIsahitameva // 3 // anaagtaatikraantaadidigvtaadi| // 49 Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 / / 499 // yantritaM niyantritam, pratijJAtadinAdau glAnatvAdyantarAyabhAve'pi niyamAtkarttavyamiti hRdayam, yadAha mAse mAse ya tavo amugo / amuge diNami evio| haTeNa gilANeNa va kAyavo jAva uusaaso||1|| eyaM paJcakkhANaM niyaMTiyaM dhIrapurisapannattaM / jaMgeNhata'NagArA uddezaka:2 viratiaNissiyappA apddibddhaa||2|| sAkAra miti, Akriyanta ityAkArAH pratyAkhyAnApavAdahetavo mahattarAkArAdayaH, sahA''kArai- rdhikaarH| varttata iti sAkAram, avidyamAnA''kAramanAkAram, yadviziSTaprayojanasambhavAbhAve kAntAradurbhikSAdau mahattarAdyAkAramanu sUtram 272 mUlottaraguNacArayadbhirvidhIyate tadanAkAramiti bhAvaH, kevalamAkAre'pyanAbhogasahasAkArAvuccArayitavyAveva, kASThAGgalyAdermukheprakSepaNato pratyAkhyAnabhaGgomA bhUditi, ato'nAbhogasahasAkArapekSayA sarvadA sAkArameveti, parimANakRta miti dattyAdibhiH kRtaparimANam, abhANi bhedaprabheda praznAH / ca dattIhi vakavalehi va gharehi bhikkhAhiM ahava dvvehiN| jo bhattapariccAyaM kareti primaannkddmeyN||1||nirvshess samagrAzanAdiviSayam, anAgatAti krAntAdibhaNitaM ca savvaM asaNaM savvaM ca pANagaM svvkhjjpejjvihiN| pariharai savvabhAveNeyaM bhaNiyaM nirvsesN||1||saaeyN ceva tti ketaH digvtaadi| cihnam, saha ketena varttate saMketam, dIrghatA ca prAkRtatvAt, saGketayuktatvAdvA saGketamaGgaSThasahitAdi, yadAha aMguTTha muTThi gaMThI / ghara seU sAsa thibuga joikkhe| bhaNiyaM sakeyameyaM dhIrehiM anntnnaanniihiN||1|| addhAe tti, addhA kAlastasyAH pratyAkhyAnaM pauruSyAdikAlasya niyamanam, Aha ca addhApaccakkhANaM jaMtaM kAlappamANacheeNaM / purimaporusIhiM muhatta maasddhmaasehiN||1||8 O mAse mAse ca tapo'mukamamuSmin dina iyt| hRSTena glAnena vA kartavyaM yaavducchraasH|| 1 // etat pratyAkhyAnaM niyantritaM dhIrapuruSaprajJaptaM / yad gRhNantyanagArA anishritaatmaano'prtibddhaaH||2|| dattibhizca kavalairvA gRhairbhikSAbhirathavA dravyaiH / yo bhaktaparityAgaM karoti primaannkRtmett||1||0 sarvamazanaM sarvaM pAnakaM srv| khAdyapeyavidhiM / pariharati sarvabhAvenaitadbhaNitaM niravazeSam // 1 // 0 asstthmussttigrnthigRhsvedocchaasstibukjyotisskaaH| bhaNitaM sNketmetddhiirairnntjnyaanibhiH||1||8 MO tadaddhApratyAkhyAnaM yat kAlapramANacchedena / pUrvArdhapauruSIbhyAM muhuurtmaasaardhmaasaiH|| 1 // S Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 500 // NuvabhogaparibhogaparimANaM ti, upabhogaH sakRdbhogaH, sacAzanapAnAnulepanAdInAm, paribhogastu punaH punarbhogaH, sacAzanazayana vasanavanitAdInAm, apacchimamAraNaMtiya saMlehaNAjhUsaNArAhaNaya tti pazcimaivAmaGgalaparihArArthamapazcimA maraNaMprANatyAgalakSaNam, iha yadyapi pratikSaNamAvIcI maraNamasti tathApina tagRhyate, kiMtarhi?, vivakSitasarvA''yuSkakSayalakSaNamiti, maraNamevAnto maraNAntastatra bhavA mAraNAntikI saMlikhyate kRzIkriyate'nayA zarIrakaSAyAdIti saMlekhanA tapovizeSalakSaNA tataH karmadhArayAdapazcimamAraNAntikasaMlekhanA tasyA joSaNaM sevanaM tasyA''rAdhanamakhaNDakAlakaraNaM tadbhAvo'pazcimamAraNAntikasaMlekhanAjoSaNArAdhanatA, iha ca sapta divratAdayo dezottaraguNA eva, saMlekhanA tu bhajanayA, tathAhi, sA dezottaraguNavato dezottaraguNaH, Avasya(zya?)ke tathA'bhidhAnAt, itarasya tu sarvottaraguNaH sAkArAnAkArAdipratyAkhyAnarUpatvAditi saMlekhanAmavigaNayya sapta dezottaraguNA ityuktam, asyAzcaiteSu pATho dezottaraguNadhAriNA'pIyamante vidhAtavyetyasyArthasya khyApanArtha iti // 272 // athoktabhedena pratyAkhyAnena tadviparyayeNa ca jIvAdipadAni vizeSayannAha 9jIvANaM bhaMte! kiM mUlaguNapaccakkhANI uttaraguNapaccakkhANI apaccakkhANI?, goyamA! jIvA mUlaguNapacca vi uttaraguNapacca vi apcc0vi| 10 neraiyA NaM bhaMte! kiM mUlaguNapacca0 pucchA?, goyamA! ne0 no mUlaguNapacca0 no uttaraguNapacca0 apacca0, evaM jAva cauriMdiyA, paMciMdiyatirikkhajoNiyA maNussA ya jahA jIvA, vANamaMtarajoisiyavemANiyA jahA ne0 // 11 eesi NaM bhaMte! mUlaguNapacca0 uttaraguNapacca0 apacca0 yakayare 2 hitojAva visesAhiyA vA?,goyamA! savvatthovA jIvAmUlaguNapacca0 uttaraguNapacca0 asaMkhejjaguNA apacca0 anNtgunnaa| 12 eesi NaM bhaMte! paMciMdiyatirikkhajoNiyANaM pucchA, goyamA! savvatthovA jIvA paMceMdiyatirikkhajo0 mUlaguNapacca0, uttaraguNapacca0 asaMkhejjaguNA, apacca0 asaMkhijaguNA / 13 eesiNaMbhaMte! maNussANaM mUlaguNa 7 zatake uddezaka:2 virtirdhikaarH| sUtram 273 nairayikAdiSu pratyAkhyAnabhedaprabheda teSAmalpabahutva saMyatAsaMyatAdi prazrAH / // 500 // Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 501 // paccakkhANINaM pucchA, goyamA! savvatthovA maNussA mUlaguNapacca0, uttaraguNapacca0 saMkhenaguNA, apacca0 asaMkhenaguNA / 14 jIvA NaM bhaMte! kiM savvamUlaguNapaJca0 desamUlaguNapacca0 apacca0?, goyamA! jIvA savvamUlaguNapacca0 desamUlaguNapacca0 apacca vi| 15 neraiyANaMpucchA, goyamA! ne0 nosavvamUlaguNapacca0 nodesamUlaguNapacca0 apacca0, evaM jAva curiNdiyaa|16 paMciMdiyatirikkhapucchA, goyamA! paMciMdiyatirikkha0 no savvamUlaguNapaJca0 desamUlaguNapaJca0 apaJca0vi, maNussA jahA jIvA, vANamaMtarajoisavemANiyA jahA ne0 / 17 eesiNaM bhaMte! jIvANaM savvamUlaguNapaccakkhANINaM desamUlaguNapaJcakkhANINaM apaJcakkhANINa ya kayarezahito jAva visesAhiyA vA?, goyamA! savvatthovA jIvA savvamUlaguNapacca0, desamUlaguNapacca0 asaMkhenaguNA, apaJca0 aNaMtaguNA / evaM appAbahugANi tinnivi jahA paDhamillae daMDae, navaraM savvatthovA paMciMdiyatirikkhajoNiyA desa mUlaguNapacca0, apacca0 asNkhejjgunnaa| 18 jIvANaM bhaMte! kiM savvuttaraguNapaJca0 desuttaraguNapacca0 apacca0?, goyamA! jIvA savvuttaraguNapacca0vi tinnivi, paMciMdiyati0 maNussA ya evaM ceva, sesA apaccakkhANIjAva vemaanniyaa|19 eesiNaMbhaMte! jIvANaMsavvuttaraguNapacca0 appAbahugANi tinnivi jahA paDhame daMDae jAva maNUsANaM // 20 jIvA NaM bhaMte! kiM saMjayA asaMjayA saMjayAsaMjayA?, goyamA! jIvA saMjayAvi asaMjayAvi saMjayAsaMjayAvi tinnivi, evaM jaheva pannavaNAe taheva bhANiyavvaM, jAva vemA0, appAbahugaMtaheva tiNhavi bhaanniyvvN|| 21jIvANaMbhaMte ! kiM paJcakkhANI apacca0 paJcakkhANApacca0?, goyamA! jIvA pacca vievaM tinnivi, evaM maNussANa vi tinnivi, paMciMdiyatiri0 AillavirahiyA sesA savve apacca0 jAva vemaa0|22 eesi NaM bhaMte! jIvANaM paJcakkhANINaM jAva visesAhiyA vA?, goyamA! savvatthovA jIvA pacca0 paJcakkhANApaJcakkhANI asaMkhejjaguNA, apacca0 aNaMtaguNA, paMceMdiyatiri savvatthovA 0 (prajJA0 pada-3, pa0 137-2 sU070) 7 zatake uddezaka:2 virati| rdhikaarH| | sUtram 273 nairayikAdiSu | pratyAkhyAnabhedaprabheda teSAmalpabahutva saMyatAsaMyatAdi praznAH / Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyata zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 502 // paccakkhANApaJcakkhANI, apacca0 asaMkhenaguNA, maNussA savvatthovA pacca0 paccakkhANApaccakkhANI saMkhejjaguNA, apaccakkhANI asaMkhenaguNA // sUtram 273 // 9jIvA Na mityAdi, 10 paMciMdiyatirikkhajoNiyA maNussA ya jahA jIva tti mUlaguNapratyAkhyAnina uttaraguNapratyAkhyAnino'pratyAkhyAninazca, navaraM paJcendriyatiryaco dezata eva mUlaguNapratyAkhyAninaH, sarvaviratesteSAmabhAvAt, iha coktaM gAthayAtiriyANaM cArittaM nivAriyaM aha ya to puNo tesiN| suvvai bahuyANaM ciya mahavvayArovaNaM sme||1|| parihAro'pi gAthayaivamahavvayasabbhAve'viya caraNapariNAmasaMbhavo tesiN| na bahuguNANaMpi jahA kevalasaMbhUipariNAmo // 2 // tti // 11 atha mUlaguNapratyAkhyAnAdimatAmevAlpatvAdi cintayatyeesi Na mityAdi, savvatthovA jIvA mUlaguNapaccakkhANI ti dezataH sarvato vA ye mUlaguNavantaste stokAH, dezasarvAbhyAmuttaraguNavatAmasaGkhayeyaguNatvAt, iha casarvavirateSuya uttaraguNavantaste'vazyaM mUlaguNavantaH mUlaguNavantastu syAduttaraguNavantaH syAttadvikalAH, ya eva ca tadvikalAsta eveha mUlaguNavanto grAhyAH, te cetarebhyaH stokA eva, bahutarayatInAMdazavidhapratyAkhyAnayuktvAt, te'pica mUlaguNebhyaH saGkhyAtaguNA eva nAsaGkhyAtaguNAH, sarvayatInAmapi saGkhyAtatvAt, dezavirateSu punarmUlaguNavaDhyo bhinnA apyuttaraguNino labhyante, te ca madhumAMsAdivicitrAbhigrahavazAdbahutarA bhavantItikRtvA dezaviratottaraguNavato'dhikRtyottaraguNavatAMmUlaguNavadbhyo'saGkhyAtaguNatvaM bhavati, ata evAha, uttaraguNapaccakkhANI asaMkhejjaguNa tti, apaccakkhANI aNaMtaguNa tti manuSyapaJcendriyatiryazca eva pratyAkhyAnino'nye tvapratyAkhyAnina 7 tirazvAM cAritraM nivAritamatha ca tatpunasteSAM samaye bahUnAM mahAvratAropaNaM zrUyata eva // 1 // OM teSAM mahAvratasadbhAve'pi caraNapariNAmo na yathA bahuguNAnAmapi kevalasaMbhUtipariNAmaH // 2 // 7 zatake uddezakaH2 virtirdhikaarH| sUtram 273 nairayikAdiSu pratyAkhyAnabhedaprabheda teSAmalpabahutva saMyatAsaMyatAdi prshnaa:| // 502 // Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyA zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 503 // 7 zatake uddezaka:2 virtirdhikaarH| sUtram 273 nairayikAdiSu pratyAkhyAnabhedaprabheda eva, vanaspatiprabhRtikatvAtteSAmanantaguNatvamiti / 13 manuSyasUtre'paccakkhANI asaMkhejjaguNe tti yaduktaM tatsaMmUrchimamanuSyagrahaNenAvaseyamitareSAM saGkhyAtatvAditi / 17 evaM appAbahugANi tinnivi jahA paDhamillae daMDae tti tatraikaM jIvAnAmidameva, dvitIyaM paJcendriyatirazcAM tRtIyaM tu manuSyANAm, etAni ca yathA nirvizeSaNaguNAdipratibaddhe daNDaka uktAnyevamiha trINyapi vAcyAni, vizeSamAha navara mityAdi, 18 paMceMdiyatirikkhajoNiyA maNussA ya evaM ceva tti yathA jIvAH sarvottaraguNapratyAkhyAnAdaya uktA evaM paJcendriyatiryaco manuSyAzca vAcyAH, iha ca paJcendriyatiryaco'pi sarvottaraguNapratyAkhyAnino bhavantItyavaseyam, dezaviratAnAM dezataH sarvottaraguNapratyAkhyAnasyAbhimatatvAditi // 20 mUlaguNapratyAkhyAniprabhRtayazca saMyatAdayo bhavantIti saMyatAdisUtraM tinnivitti jIvAstrividhA apItyarthaH, evaM jaheve tyAdi, evamanenAbhilApena yathaiva prajJapAnAyAM tathaiva sUtramidamadhyeyam, taccaivaM neraiyA NaM bhaMte! kiM saMjayA asaMjayA saMjayAsaMjayA?, goyamA! no saMjayA asaMjayA no saMjayAsaMjaye tyAdi (prajJA0 pada3, pa0137-2 suu070)| appe tyAdi, alpabahutvaMsaMyatAdInAMtathaiva yathA prajJApanAyAmuktam, tiNhavittijIvAnAMpaJcendriyatirazcAM manuSyANAca, tatra sarvastokAH saMyatA jIvAH, saMyatAsaMyatA asaGkhayeyaguNAH, asaMyatAstvanantaguNAH, paJcendriyatiryaJcastu sarvastokAHsaMyatAsaMyatAH, asaMyatA asaGkhayeyaguNAH, manuSyAstu sarvastokAH saMyatAH, saMyatAsaMyatAH saGkhyayaguNAH, asaMyatA asaMveyayaguNA iti // 21 saMyatAdayazca pratyAkhyAnyAditve sati bhavantIti pratyAkhyAnyAdisUtram, nanu SaSThazate caturthoddezake pratyAkhyAnyAdayaHprarUpitA iti kiMpunastatprarUpaNena?,satyametat, kintvalpabahutvacintArahitAstatra prarUpitA iha tu tadyuktAH sambandhAntaradvArAyAtAzceti // 273 // jIvAdhikArAttacchAzvatatvasUtrANi-tatra ca 23jIvANaM bhaMte! kiM sAsayA asAsayA?, goyamA! jIvA siya sA0 siya asA0 / sekeNaTeNaM bhaMte! evaM vu0- jIvA siya sA0 bahutva saMyatAsaMyatAdi praznAH / sUtram 274 jIvasya zAzvatAzAzvatatAdi praznAH / // 50 // Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2008 zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 504 // siya asA0?, goyamA!, davvaTThayAe sA0 bhAvaTTha0 asA0, se teNa goyamA! evaM vu0- jAva siya asaa0|24 neraiyA NaM bhaMte! kiM sA0 asA0?,evaM jahA jIvA tahA neraiyAvi, evaM jAva vemA0 jAva siyasA siya asA |sevN bhaMte! 2! / / sUtram 274 ||sttmss biio uddeso smtto||7-2|| 23 davvaTThayAe tti jIvadravyatvenetyarthaH, bhAvaTThayAe tti nArakAdiparyAyatvenetyarthaH / / 274 // saptazate dvitiiyoddeshkH|| ||sptmshtke tRtiiyoddeshkH|| jIvAdhikArapratibaddha eva tRtIyoddezakastatsUtram 1vaNassaikAiyA NaM bhaMte! kiMkAlaM savvappAhAragA vA savvamahAhAragA vA bhavaMti?, goyamA! pAusavarisArattesu (pAvasavarasA pAovarisA) NaM ettha NaM vaNassai0 savvamahAhAragA bhavaMti tadANaMtaraM ca NaM sarae, tayANaMtaraM ca NaM hemaMte, tadANaMtaraM ca NaM vasaMte, tadANaMtaraM ca NaM gimhe, gimhAsu NaM vaNassai. savvappA0 bha0, 2 jai NaM bhaMte! gimhAsu vaNassai0 savvappA0 bha0, kamhA NaM bhaMte! gimhAsubahavevaNassai0 pattiyA puphiyA phaliyA hariyagarerijjamANA sirIe aIva 2 uvasobhemANA ra ciTuMti?, goyamA! gimhAsu NaMbahave usiNajoNiyA jIvAyapoggalA yavaNassaikAiyattAe vakkamati viukkamati cayaMti uvavajaMti, evaM khalu goyamA! gimhAsu bahavevaNassai0 pattiyA puphiyA jAva ciTuMti // sUtram 275 / / 3se nUNaM bhaMte! mUlA mUlajIvaphuDA kaMdA kaMdajIvaphuDA jAva bIyA bIyajIvaphuDA?, haMtA goyamA! mUlA mUlajIva0 jAva bIyA biiyjiiv0|4jti NaMbhaMte! mUlA mUlajIvaphuDA jAva bIyA bIyajIva0 kamhANaMbhaMte! vaNassaikAiyA AhAreMti kamhA pariNAmeMti?, 7zatake uddezaka:2 virtirdhikaarH| sUtram 274 jIvasya zAzvatAzAzvatA praznaH / uddezaka:3 sthaavraadhikaarH| sUtram 275 prAvRDAdiSu vanamnAMmahA''hAratAdi // 504 // Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7zatake uddezaka:3 zrIbhagavatyaha zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 505 // goyamA! mUlAmUlajIva. puDhavijIvapaDibaddhA tamhA AhAreMti tamhA pariNAmeMti kaMdA kaMdajIva mUlajIvapaDibaddhA tamhA AhArei tamhA pariNAmei, evaM jAva bIyA bIyajIva0 phalajIvapaDibaddhA tamhA AhArei tamhA prinnaamei||suutrm 276 // 5aha bhaMte! Alue mUla(lu)e siMgabere hirilI sirilI sissirilI kiTThi(TTi)yA chiriyA chIrivirAliyA kaNhakaMde vajakaMde sUraNakaMdekhelU(lla)De addae(aha) bhaddamutthA piMDahaliddA lohINIhU thIhU thirUgAmuggaka(pa)nI assakannIsIhaMDhI muMsuMDhI je yAvanne tahappagArA savve te aNaMtajIvA vivihasattA?, haMtA goyamA! Alue mUla(lu)ejAva aNaMtajIvA vivihsttaa||suutrm 277 // 1vaNassaikAiyA NaM bhaMta! ityAdi, kiMkAlaM ti kasmin kAle, pAuse tyAdi prAvRDAdau bahutvAjalasnehasya mahA''hAratoktA, prAvRT zrAvaNAdivarSArAtro'zvayujAdiH, sarade ti zaranmArgazIrSAdistatra cAlpA''hArA bhavantItijJeyam, grISme sarvAlpAhAratotA'ta eva ca zeSeSvapyalpAhAratA krameNa draSTavyeti, 2 haritagarerijjamANe ti haritakAzca te nIlakA rerijamAnAzca dedIpyamAnA haritakarerijyamAnAH, sirie tti vanalakSmyA, usiNajoNiya tti, uSNameva yoniryeSAM ta uSNayonikAH, 3 mUlA mUlajIvaphuDa tti mUlAni mUlajIvaiH spRSTAni vyAptAnItyarthaH, yAvatkaraNAt khaMdhA khaMdhajIvaphuDA evaM tayA sAlA pavAlA pattA pupphA phala tti dRshym||4 jaiNa mityAdi, yadi bhadanta! mUlAdInyevaM mUlAdijIvaiH spRSTAni tadA kamha tti kasmAt kena hetunA kathamityarthaH, vanaspataya AhArayanti?,AhArasya bhUmigatatvAnmUlAdijIvAnAMcamUlAdivyAptyaivAvasthitatvAt keSAJcicca parasparavyavadhAnena bhUmerdUravarttitvAditi, atrottaram, mUlAni mUlajIvaspRSTAni kevalaM pRthivIjIvapratibaddhAni tamha tti tasmAttatpratibandhAddhetoH pRthivIrasaMmUlajIvA AhArayantIti, kandAH kandajIvaspRSTAH kevalaM mUlajIvapratibaddhAH tasmAttatpratibandhAnmUlajIvopAttaM pRthivIrasamAhArayantItyevaM skandhAdiSvapi vaacym||5 Alue ityAdi, ete cAnantakAyabhedA lokarUDhigamyAH, tahappagAra sthaavraadhikaarH| sUtram 276 mUlakaMdAdijIvAnAM vyAptatA praznAH / sUtram 277 anantakAyabhedAnAM bahuprakArajIvatva praznAH / Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhayavRttiyutam bhAga-1 // 506 // 7zatake uddezaka:3 sthAvarA nAmalpAdi praznAH / tti tathAprakArA AlukAdisadRzAH, aNaMtajIva tti, anantA jIvA yeSu te tathA, vivihasatta tti vividhA bahuprakArA varNAdi-8 bhedAtsattvA yeSAmanantakAyikavanaspatibhedAnAM te tathA, athavaikasvarUpairapijIvaireSAmanantajIvitA syAdityAzaGkAyAmAha, vividhA vicitrakarmatayA'nekavidhAH sattvA yeSu te tathA, vivihasatta (cittAvihi) tti kvacid dRzyate tatra vicitrA vidhayo dhikaarH| bhedA yeSAM te tathA sattvA yeSu te tthaa|| 277 // jIvAdhikArAdevedamAha sUtram 278 kRSNAdilezyaH 6 siya bhaMte! kaNhalese neraie appakammatarAe nIlalese ne0 mahAka0?, haMtA siyA(ya), se keNadveNaM evaM vu0- kaNhalese ne. nairayikAdIappakammatarAe nIlalese ne0 mahAka0?, goyamA! ThitiM paDucca, se teNaTTeNaM goyamA! jAva mahAka0 / 7 siya bhaMte! nIlalese ne0 karmatA appakammatarAe kAulese ne mahAka.?, haMtA siyA, se keNaTeNaM bhaMte! evaM vu0- nIlalese appaka0 kAulese ne0 mahAka0?, sUtram 279 goyamA! ThitiM pa0, se teNaTeNaM goyamA! jAva mahAka0 / evaM asurakumArevi, navaraM teulesA abbhahiyA evaM jAva vemA0, jassa jai lesAo tassa tattiyA bhANiyavvAo, joisiyassa (NaM) na bhannai, jAva siya bhaMte! pamhalese vemANie appaka0 sukkalese vemANie mahAka0?, haMtA siyA(ya), se keNaTeNaM0 sesaM jahA neraiyassa jAva mhaakmmtraae|suutrm 278 // 6 siya bhaMte! kaNhalese neraie ityAdi, ThitiM paDucca tti, atreyaM bhAvanA saptamapRthivInArakaH kRSNalezyastasya ca svasthitau bahukSapitAyAMtaccheSe vartamAne paJcamapRthivyAMsaptadazasAgaropamasthitirnArako nIlalezyaH samutpannaH, tamapekSyasa kRSNalezyo'lpakarmA vyapadizyate, evamuttarasUtrANyapi bhAvanIyAni / 7 joisiyassana bhannai tti, ekasyA eva tejolezyAyAstasya sadbhAvAsaMyogo nAstIti / / 278 ||sleshyaa jIvAzca vedanAvanto bhavantIti vedanAsUtrANi 8se nUNaM bhaMte! jA vedaNA sA nijarA, jA nijarA sA vedaNA?, goyamA! No tiNaTTesamaTe, sekeNatuNaM bhaMte! evaM vuccai jA veyaNA vedanAnirjarayoH parasparasamAnatA prshrH| // 506 // Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 507 // 7 zatake uddezaka:3 sthaavraadhikaarH| sUtram 279 vedanAnirjarayoH parasparasamAnatA prshn:| nasA nijjarA, jA nijarA na sA veyaNA?, goyamA! kamma vedaNANokamma nijarA, se teNa0 goyamA jAva na sA vednnaa| 9 neraiyANaM bhaMte! jA vedaNA sA nijarA, jAni0 sA ve?, goyamA! No ti0 sa0, se keNa0 bhaMte! evaM vu0 nera0 jA ve na sA ni0, jAni0 nasA ve.?, goyamA! nera0 kamma vedaNA Nokamma nijjarA, se teNa0 goyamA! jAva na sA ve0, evaM jAva vemANiyANaM / 10 se nUNaM bhaMte! jaM vedeMsutaM nijariMsu, jaM nijariMsu no taM vedeMsu?, No ti0 sa0, se keNatuNaM bhaMte! evaM vu0 jaM vedeMsu no taM ni0, jaM ni0 no taM vedeM?, goyamA! kammaM vedesuno kammaM nijariM(ra)su, se teNaTeNaM goyamA! jAva notaM vedeMsu, neraiyANaM bhaMte! jaMve taM nijariMsu? evaM neraiyAvi evaM jAva vemaa0|19 se nUNaM bhaMte! jaMvedeti taM nijareM (riM)ti, jaM nijariMti taM vedeti?, goyamA! No ti0 sa0, se keNaTeNaM bhaMte! evaM vu0 jAva no taM vedeti?, goyamA! kammave. nokammaM ni0,se teNa0 goyamA! jAvanotaM vedeti, evaM neraiyAvijAva vemaa0|12se nUNaMbhaMte! jaM vedissaMtitaM nijarissaMti, jaM nijari0 taM vedi0?, goyamA! No ti0 sa0, sekeNa jAvaNotaM vedessaMti?, goyamA! kammaM vedi0 nokammaM nijarissaMti, se teNa0 jAva notaM nijari0, evaM neraiyAvijAva vemaa0|13se NUNaM bhaMte! je vedaNAsamae se nijarAsamae, je nijarAsamae se vedaNAsamae?, no ti0 sa0, se keNa0 bhaMte! evaM vu0 je veyaNAsana se nijarAsa0, je nijarAsana se vedaNAsa?, goyamA! jaM samayaM vedeti no taM samayaM nijareMti, jaM samayaM ni0 no taM samayaM ve0, annammi samae vedeti annammi samae ni0 anne se vedaNAsamae, anne se nijarAsamae, se teNaTeNaMjAva nase vedaNAsana se nijraas0|14 neraiyANaM bhaMte! je vedaNAsa se nijarAsa0, je nijarAsa0 se vedaNAsa0?, goyamA! No ti0, sa0 se keNa0 bhaMte! evaM vu neraiyANaM je vedaNAsana se nijarAsa0, je nijarAsana se vedaNAsa?, goyamA! neraiyANaM jaM samayaM vedeti No taM samayaM ni0 jaM samayaM nijaraM(re)ti no taM samayaM ve0, annammi samae vedeti annammisamae ni0, anne se vedaNAsamae anne se nijarAsa0, se teNa0 jAva nase vedaNAsa evaM jAva vemaa0||suutrm 279 // // 507 // Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 508 // uddezaka:3 sthaavraadhikaarH| sUtram 280 zAzvatAzAzvatatva prajJApanA B 8 kamma veyaNatti, udayaM prAptaM karma vedanA dharmadharmiNorabhedavivakSaNAt, 9 nokammaM nijare ti kAbhAvo nirjarA tasyA 7 zatake evaMsvarUpatvAditi 10 nokammaM nijareMsutti veditarasaM karma nokarma tanniz2aritavantaH, karmabhUtasya karmaNo nirjaraNAsambhavAditi // 279 // pUrvakRtakarmaNazca vedanA tadvattA ca kathaJcicchAzvatatve sati yujyata iti tacchAzvatatvasUtrANi, tatra ca 15 neraiyA NaM bhaMte! kiM sAsayA asAsayA?, goyamA! siya sA0 siya asA0, se keNaTeNaM bhaMte! evaM vu0 nera siya sA0 siya nairayikAnAM asA0?, goyamA! avvocchittiNayaTThayAe sA0 vocchittiNayaTThayAe asA0, se teNa?NaM jAva siya sA0 siya asA0, evaM jAva vemA jAva siya asA0 / sevaM bhaMte! ratti // sUtram 280 // 7-3 // praznaH / uddezakaH 4 avocchittiNayaTThayAe tti, avyavacchittipradhAno nayo'vyavacchittinayastasyArtho dravyamavyavacchittinayArthastaddhAvastattA saMsArIjIvatayA'vyavacchittinayArthatayA dravyamAzritya zAzvatA ityarthaH, vocchittiNayaTThayAe tti vyavacchittipradhAno yo nayastasya yo'rthaH 'dhikaarH| paryAyalakSaNastasya yo bhAvaH sA vyavacchittinayArthatA tayA 2- paryAyAnAzrityAzAzvatA nArakA iti // 280 // saptamazate sUtram 281 jiivpRthivyotRtiiyoddeshkH||7-3|| rbhedAH ||sptmshtke cturthoddeshkH|| pRthivyAyuSa bhavasthityAdi tRtIyoddezake saMsAriNaH zAzvatA''disvarUpato nirUpitAzcaturthoddezake tu tAneva bhedato nirUpayannAha1rAyagihe nagare jAva evaM vadAsI-kativihANaM bhaMte! saMsArasamAvannagA jIvA pa0?, goyamA! chavvihA saMsArasamA0 jIvA pa0, 8 // 508 // taMjahA- puDhavikAiyA evaM jahA jIvAbhigame jAva sammattakiriyaM vA micchattaki0 vA / / sevaM bhaMte zatti / jIvA chavviha puDhavI jIvANa ThitIbhavahitI kaae| nillevaNa aNagAre kiriyA smmttmicchttaa||1||suutrm 281 // 7-4 // praznAH / Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 509 // kativihA Na mityAdi, evaM jahA jIvAbhigame (pa0 139) tti, evaM ca tatraitatsUtraM puDhavikAiyA jAva tasakAiyA, se kiM taM puDhavikA?, puDhavikA duvihA pa0, taMjahA- suhumapuDhavikAiyA bAyarapuDhavikAiye tyAdi, antaH punarasya, ege jIve egeNaM samaeNaM eka kiriyaM pakarei, taMjahA- sammattakiriyaM vA micchattaki0 vA'ta evoktaM jAva sammatte tyAdi, vAcanAntare tvidaM dRzyate jIvA chavviha puDhavI jIvANa ThitI bhavahitI kaae| nillevaNa aNagAre kiriyA sammatta micchttaa||1|| iti, tatra ca SaDDidhA jIvA darzitA eva, puDhavi tti SaDDidhA bAdarapRthvI zlakSNA 1 zuddhA 2 vAlukA 3 manaHzilA 4 zarkarA 5 kharapRthivI 6 bhedAt, tathaiSAmeva * pRthivIbhedajIvAnAM sthitirantarmuhUrtAdikA yathAyogaM dvAviMzativarSasahasrAntA vAcyA, tathA nArakAdiSu bhavasthitirvAcyA, sAca sAmAnyato'ntarmuhartAdikA trayastriMzatsAgaropamAntA, tathA kAyasthitirvAcyA, sAca jIvasya jIvakAyesarvAddhamityevamAdikA, tathA nirlepanA vAcyA, sA caivaM pratyutpanna pRthivI kAyikAH samayApahAreNa jaghanyapade'saGkhyAbhirutsarpiNyavasarpiNIbhirapahiyante, evamutkRSTapade'pi, kintu jghnypdaadutkRssttpdmsngkhyeygunnmityaadi| aNagAre tti, anagAravaktavyatA vAcyA, sA ceyam, avizuddhalezyo'nagAro'samavahatenAtmanAvizuddhalezyaM devaM devImanagAraM jAnAti?, nAyamartha (samarthaH) ityaadi| kiriyA sammatta micchatte ti, evaM dRzyaH, anyayUthikA evamAkhyAnti, eko jIva ekena samayena dve kriye prakaroti samyaktvakriyAM mithyAtvakriyAMceti, mithyA caitadvirodhAditi (jIvA0 sUtram 100-04)||281||sptmshte cturthoddeshkH|| 7-4 // ||sptmshtke pnycmoddeshkH|| caturthe saMsAriNo bhedata uktAH, paJcame tu tadvizeSANAmeva yonisaGgahaM bhedata Aha 7zatake uddezaka:4 sNsaariijiivprjnyaapnaa'dhikaarH| sUtram 281 jIvapRthivyodhaMdA: pRthivyAyuSabhavasthityAdi praznAH / uddezaka:5 khcrjiivyonirdhikaarH| // 500 Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 510 // praznAH / rAyagihe jAva evaM va0-khahayarapaMciMdiyatirikkhajoNiyANaM bhaMte! kativiheNaM joNIsaMgahe pa0?, goyamA! tivihe joNIsaMgahe 7 zatake pa0, taMjahA- aMDayA poyayA saMmucchimA, evaM jahA jIvAbhigame (pa0 132-37sU0 96-99) jAva nocevaNaM te vimANe viitiivejaa| | uddezaka:5 khacarajIvayoevaMmahAlayANaM goyamA! te vimANA pnnttaa|| 'joNIsaMgaha lesA diTThI nANe ya joga uvoge| uvavAya-Thiti-samugghAya-cavaNa nirdhikaarH| jaatiikulvihiio||1||' sevaM bhaMte! ratti // sUtram 282 // // 7-5 // sUtram 282 aNDajadAdikhahayare tyAdi, joNIsaMgahe tti yonirutpattiheturjIvasya tayA saGgrahaH, anekeSAmekazabdAbhilApyatvaM yonisaGgahaH, aMDaya / yonisaMgrahatti, aNDAjjAyante'NDajA haMsAdayaH, poyaya tti potavadvastravajarAyuvarjitatayA zuddhadehA yonivizeSAjAtAH potAdiva vA prakArAdi bohitthAjjAtAH, potA iva vA vastrasaMmArjitA iva jAtAH potajA valgulyAdayaH, saMmucchima tti saMmUrchana-yonivizeSadharmeNa nirvRttAH saMmUrchimAH hikAdayaH / evaM jahA jIvAbhigame tti, evaM ca tatraitatsUtram, aMDayA tivihA pa0, taMjahA- itthI purisA napuMsayA, evaM poyayAvi, tattha NaM je te saMmucchimA te savve napuMsage tyAdi, etadantasUtraM tvevam, atthi NaM bhaMte! vimANAI vijayAI jayaMtAI vejayaMtAI aparAjiyAI?, haMtA atthi, te NaM bhaMte! vimANA kemahAlayA pa0?, goyamA! jAvaiyaM ca NaM sUrie udei jAvaiyaM ca NaM sUrie atthamei yAvatA'ntareNetyarthaH, evaMrUvAI nava uvAsaMtarAiM atthegaiyassa devassa ege vikkame siyA se NaM deve tAe ukkiTThAe turiyAe jAva divvAe devagaIe vIIvayamANe 2 jAva egAhaM vA duyAhaM vA ukkoseNaM chammAse vIIvaeja tti, zeSaM tu likhitamevAste, tadeva ca paryantasUtratayA yAvatkaraNena darzitamiti / vAcanAntare tvidaM dRzyate joNisaMgaha lesA diTThI NANe ya joga uvoge|| // 510 // uvvaaytthiismugghaaycvnnjaaiikulvihiio||1|| tatra yonisaGgraho darzita eva, lezyAdIni tvarthato darzyante, eSAM lezyA:SaD, dRSTayastisraH, jJAnAni trINyAdyAni bhajanayA, ajJAnAni tu trINi bhajanayaiva, yogAstrayaH, upayogau dvau, upapAtaH sAmAnyatazca Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 511 // 7 zatake uddezaka: aayusskaadhikaarH| sUtram 283 tasRbhyo'pi gatibhyaH, sthitirantarmuhartAdikA palyopamAsaGkhayeyabhAgaparyavasAnA, samuddhAtAH kevalyAhArakavarjAH paJca tathA cyutvA te gaticatuSTaye'pi yAnti tathaiSAM jAtau dvAdaza kulakoTIlakSA bhavantIti (jIvA0 suu096-99)||282|| saptamazate paJcama uddezakaH sNpuurnnH||7-5|| ||sptmshtke sssstthoddeshkH|| anantaraM yonisaGgahAdirartha uktaH, sa cAyuSmatAM bhavatItyAyuSkAdinirUpaNArthaH SaSThaH 1rAyagihe jAva evaM vadA(yA)sI-jIve NaM bhaMte! je bhavie neraiesu uvavajjittae se NaM bhaMte! kiM ihagae neraiyAuyaM pakareti uvavajamANe neraiyA0pa0, uvavanne neraiyA0pa0?, goyamA! ihagae neraiyA0pa0 no uvavajjamANe neraiyA0pa0 no uvavanne neraiyA0 pa0, evaM asurakumAresuvi evaM jAva vemaanniesu| 2 jIve NaM bhaMte! je bhavie ne0 uvavajittae se NaM bhaMte! kiM ihagae neraiyAuyaM paDisaMvedeti, uvavajamANe neraiyA0 paDi0, uvavanne neraiyAuyaM paDi0?, goyamA! Neraie No ihagae neraiyA0 paDi0, uvavajjamANe neraiyAuyaM paDi0, uvavannevi neraiyA0 paDi evaM jAva vemANiesu / 3jIveNaM bhaMte! je bhavie neraiesu uvavajjittae se NaM bhaMte! kiM ihagae mahAve0, uvavajamANe mahAve0, uvavanne mahAve0?, goyamA! ihagae siya mahAve0, siya appave. uvavajamANe siya mahAve0 siya appave. ahe NaM uvavanne bha0 tao pacchA egaMtadukkhaM ve0 veyati Ahacca saayN| 4 jIve NaM bhaMte! je bhavie asurakumAresu uvavajittae pucchA, goyamA! iha gae siya mahAve. siya appave0 uvavajjamANe siya mahAve0 siya appave0 aheNaM uvavanne bha0 tao pacchA egaMtasAyaM ve0 vedeti Ahacca asAyaM, evaM jAva thnniykumaaresu|5jiivennNbhNte je bhavie puDhavikAesu uvavajittae pucchA, goyamA! ihagae siya mahAve. siya appave0, evaM uvavajjamANevi, ahe NaM uvavanne bha0 tao pacchA vemAyAe ve veyati evaM jAva nairayikAdInAmihagatAdInAmAyubandhavedanAdi mahA'lpavedanA'nubhavAdi praznAH / Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 512 // maNussesu, vANamaMtarajoisiyavemANiesujahA asurkumaaresu||suutrm 283 / / 6jIvA NaM bhaMte! kiM AbhoganivvattiyAuyA aNAbhogani0?, goyamA! no Abhogani0 aNAbhogani0, evaM ne vi, evaM jAva vemaa0||suutrm 284 // atthiNaM bhaMte! jIvANaM kakkasaveyaNijjA kammA kajaMti?, (goyamA!) haMtA asthi, 8 kahannaM bhaMte! jIvANaM kakkasave0kammA ka0?, goyamA! pANAivAeNaM jAva micchAdasaNasalleNaM, evaM khalu goyamA! jIvANaM kakkasave0 kammA k0|9 atthi NaM bhaMte! neraiyANaM kakkasaveyaNijjA kammA ka0, (evaM ceva) evaMjAva vemaa0|10 asthiNaM bhaMte! jIvANaM akakkasave0 kammA ka0?, hantA atthi, 11 kahanaM bhaMte! jIvANaM akakkasave0 kammA ka.?, goyamA! pANAivAyaveramaNeNaM jAva pariggahaveramaNeNaM kohavivegeNaM jAva micchAdasaNasallavivegeNaM, evaM khalu goyamA! jIvANaM akakkasave0 kammA k0|12 atthiNaM bhaMte! neraie (yANaM) akakkasave0 kammA ka0?, goyamA! No ti0 sa0, evaM jAva vemA0, navaraMmaNussANaM jahA jiivaannN||suutrm 285 // 13 atthi NaM bhaMte! jIvANaM sAyAveyaNijjA kammA kajaMti?, haMtA asthi, 14 kahannaM bhaMte! jIvANaM sAtAve0 kammA ka0?, goyamA! pANANukaMpA(payA)e bhUyANukaM0 jIvANukaM0 sattANukaM0 bahUNaM pANANaMjAva sattANaM adukkhaNayAe asoyaNayAe ajUra0 atippa0 apiTTa0 apariyAva0 evaM khalu goyamA! jIvANaM sAyAveyaNijjA kammA ka0, evaM neraiyANavi, evaM jAva vemaa0| 15 asthi NaM bhaMte ! jIvANaM assAyave0 kammA ka.?, haMtA atthi| 16 kahannaM bhaMte ! jIvANaM assAyAve0 kammA ka0?, goyamA! paradukkhaNayAe parasoya0 parajUra0 paratippa0 parapiTTa0 parapariyAva0 bahUNaM pANANaM jAva sattANaM dukkha0 soya0 jAva pariyAva0 evaM khalu goyamA! jIvANaM assAyAve0 kammA ka0, evaM neraiyANavi, evaMjAva vemaanniyaannN||suutrm 286 // 7zatake uddezaka:6 aayusskaadhikaarH| sUtram 284 jIvAnAmAbhogAdinirvartitA''yuSTatvAdi praznAH / sUtram 285 jIvanarayikAdInAM karkazetaravedanIyabandhaH taddhetava ityAdi praznAH / sUtram 286 jIvanairayikAdInAM sAtA'sAtAdibandhata tava Adi prshnaaH| // 512 // Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 7 zatake uddezaka:6 aayusskaadhikaarH| sUtram 287 duHSamA duHSamA''raCats GTbhAvapratyA vatAra: 3 tatra caigaMtadukkhaM veyaNaM tisarvathA duHkharUpAMvedanIyakarmAnubhUtim, Ahacca sAyaM ti kadAcitsukharUpAM narakapAlAdInAmasaMyogakAle, 4 egaMtasAyaM ti bhavapratyayAt, Ahacca asAyaM ti prahArAdyupanipAtAt // 283-284 // 7 kakkasaveyaNijjA kammattikarkazairaudraduHkhairvedyate yAni tAni karkazavedanIyAniskandakAcAryasAdhUnAmiveti, 11 akakkasa* veyaNijje ti, akarkazena sukhena vedyante yAni tAnyakarkazavedanIyAni bharatAdInAmiva, pANAivAyaveramaNeNaM ti saMyamenetyarthaH, 12 nArakAdInAM tu sNymaabhaavaattdbhaavo'vseyH|| 285 // 14 adukkhaNayAe tti duHkhasya karaNaMduHkhanaM tadavidyamAnaM yasyAsAvaduHkhanastaddhAvastattA tayA'duHkhanatayA'duHkhakaraNenetyarthaH, etadeva prapaJcayate'soyaNayAe tti dainyAnutpAdanena ajUraNayAe tti zarIrApacayakArizokAnutpAdanena, atippaNayAe tti, azrulAlAdikSaraNakAraNazokAnutpAdanena, apiTTaNayAe tti yaSTyAditADanaparihAreNa, apariyAvaNayAe tti zarIraparitApAnutpAdanena // 286 // duHkhaprastAvAdidamAha 17 jaMbuddIveNaM bhaMte! dIve bhArahe vAse imIse o(u)sappiNIe dUsamadUsamAe samAe uttamakaTThapattAe bharahassa vAsassa kerisae AgArabhAvapaDoyAre bhavissati?, goyamA! kAlo bhavi0 hAhAbhUe bhaMbhAbhUe kolAhalabbhUe samayANubhAveNa ya NaM kharapharusadhUlimailA duvvisahA vAulA bhayaMkarA vAyA saMvaTTagA ya vAiMti, iha abhikkhaM dhUmAI(hiM)ti ya disA samaMtA raussalA reNukalusatamapaDalanirAlogA samayalukkhayAe ya NaM ahiyaM caMdA sIyaM mocchaMti ahiyaM sUriyA tavaissaMti aduttaraM ca NaM abhikkhaNaM bahave arasamehA virasa khAra khaTTamehA aggi0 viju0 visa0 asaNi0 apiyaNijjodagA vAhirogavedaNodIraNApariNAmasalilA amaNunapANiyagAcaMDAnilapahayatikkhadhArAnivAyapauraMvAsaMvAsihiti |jennNbhaarhe vAse gAmA-gara-nagara-kheDaka-bbaDa-maDaMba // 513 // Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyatA zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 514 // 7zatake uddezaka:6 aayusskaadhikaarH| sUtram 287 duHssmaaduHssmaa''rkaa''kaarbhaavprtyaavtaarH| doNamuha paTTaNA samAgayaMjaNavayaM cauppayagavelagaekhahayare ya pakkhisaMghe gAmAranapayAranirae tase ya pANe bahuppagAre rukkha-gucchagummalaya-valli-taNapavva(ya)ga-harito-sahi-pavAlaM-kuramAdIe ya taNavaNassaikAie viddhaMsehiMti pavvaya-giri-DoMgarauccha(ttha)la-bhaTTi(TThi) mAdIe (ya) veyavagirivajje virAvehiMti salilabila ga(Da) duggavisamaM niNNunnayAIca gaMgAsiMdhuvajjAI samIkarehiti ||tiise NaM bhaMte! samAe bharahavAsassa bhUmIe kerisae AgArabhAvapaDoyAre bhavi0?, goyamA! bhUmI bhavi iMgAlabbhUyA mummurabhUyA chAriya0 tattakavellaya0 tattasamajoti0 dhUlibahulA reNuba0 paMkaba. paNagaba0 calaNiba0 bahUNaM dharaNigoyarANaM sattANaM doni(dunni)kkamAya bhavissati // sUtram 287 // 10 jaMbuddIveNa mityAdi, uttamakaThThapattAe tti paramakASThAprAptAyAm, uttamAvasthAyAM gatAyAmityarthaH, paramakaSTaprAptAyAM vA, AgArabhAvapaDoyAre tti, AkArabhAvasyA''kRtilakSaNaparyAyasya pratyavatAro'vataraNamAkArabhAvapratyavatAraH, hAhAbhUe tti hAhA, ityetasya zabdasya duHkhArtalokena karaNaM hAhocyate tadbhUtaH prApto yaH kAlaH sa hAhAbhUtaH, bhaMbhAbhUe tti bhAM bhAmityasya zabdasya duHkhArtagavAdibhiH karaNaM bhaMbhocyate tadbhUto yaH sa bhaMbhAbhUtaH, bhambhA vA bherI, sA cAntaH zUnyA tato bhambheva yaH kAlojanakSayAcchUnyaHsa bhambhAbhUta ucyate, kolAhalabhUe tti kolAhala ihArttazakunisamUhadhvanistaMbhUtaH prAptaH kolAhalabhUtaH, samayANubhAveNa ya NaM ti kAlavizeSasAmarthyena ca NamityalaGkAre, kharapharusadhUlimaila tti kharaparuSA atyantakaThorA dhUlyA caka malinA ye vAtAste tathA, duvisaha tti duHsahAH, vAula tti vyAkulA asamaJjasA ityarthaH, saMvaTTaya tti tRNakASThAdInAM saMvartakAH, iha tti, asminkAle'bhikkhaM ti, abhIkSNaM dhUmAhiti ya disa tti dhUmAyiSyante dhUmamudvamiSyanti dizaH, punaH kiMbhUtAstAH? ityAhasamaMtA raussala tti samantAtsarvato rajasvalA rajoyuktA ata evareNukalusatamapaDalanirAlogA reNunA dhUlyA kaluSA malinA // 514 // Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 515 // 7zatake uddezakaH6 aayusskaadhikaarH| sUtram 287 duHssmaaduHssmaa''rkaa''kaarbhaavprtyaavtaarH| reNukaluSAH, tamaHpaTalenAndhakAravRndena nirAlokA nirastaprakAzA nirastadRSTiprasarA vA tamaHpaTalanirAlokAH, tataH karmadhArayaH, samayalukkhayAe NaM kAlarUkSatayA cetyarthaH, ahiya nti, adhikam, ahitaM vA'pathyam, mocchaMti tti mokSyanti mrakSyanti, aduttaraM ca tti, athAparaM ca, arasemaha tti, arasA'manojJA manojJarasavarjitajalA ye meghAste tathA, virasameha tti viruddharasA meghAH, etadevAbhivyajyatekhArameha tti sarjAdikSArasamAnarasajalopetameghAH, khattameha tti karISasamAnarasajalopetameghAH, khaTTameha tti kvacidRzyate tatrAmlajalA ityarthaH, aggimeha tti, agnivaddAhakArijalA ityarthaH, vijjumeha tti vidyutpradhAnA eva jalavarjitA ityarthaH, vidyunnipAtavanto vA vidyunnipAtakAryakArijalanipAtavantovA, visameha tti janamaraNahetujalA ityarthaH, asaNimeha tti karakAdinipAtavantaH parvatAdidAraNasamarthajalatvena vA vajrameghAH, apiyavaNijjodaga tti, apAtavyajalAH, ajavaNijjodae tti kvacidRzyate tatrAyApanIyaMna yApanAprayojanamudakaM yeSAM te'yApanIyodakAH, vAhirogavedaNodIraNApariNAmasalila tti vyAdhayaH sthirAH kuSThAdayaH, rogAH sadyoghAtinaH zUlAdayastajanyAyA vedanAyA yodIraNA saiva pariNAmo yasya salilasya tattathA tadevaMvidhaM salilaM yeSAM te tathA'ta evAmanojJApa(apA?)nIyakAH, caMDAnilapahayatikkhadhArAnivAyapauraM ti caNDAnilena prahatAnAM tIkSNAnAM vegavatInAM dhArANAM yo nipAtaH sa pracuro yatra varSe sa tathA'tastam, jeNaM ti yena varSeNa karaNabhUtena pUrvoktavizeSaNA meghA vidhvaMsayiSyantIti sambandhaH, jaNavayaM ti manuSyalokam, cauppayagavelae tti, iha catuSpadazabdena mahiSyAdayo gRhyante gozabdena gAva elakazabdena tUrabhrAH, khahayare tti khacarAMzca, kAn? ityAha pakkhisaMghe tti pakSisaGghAtAn, tathA gAmAraNNapayAranirae tti grAmAraNyayoryaH pracArastatra niratA yete tathA tAn, kAn? ityAha tase pANe bahuppayAre tti dvIndriyAdInityarthaH, rukkhe tyAdi, tatra vRkSAH cUtAdayaH, gucchA vRntAkIprabhRtayaH, gulmA navamAlikAprabhRtayaH, latA'zoka // 515 // Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhayavRttiyutam bhAga-1 // 516 // da:SamA manuSyANAmA pratyAvatAra prazrAH / latAdayaH, vallyo vAluGgIprabhRtayaH, tRNAni vIraNAdIni, parvagA ikSuprabhRtayaH, haritAni dUrvAdIni, auSadhyaH zAlyAdayaH, 7 zatake pravAlAH pallavAkurAH, aGkarAH zAlyAdibIjasUcayaH tato vRkSAdInAM dvandvastatasta AdiryeSAM te tathA tAMzca, AdizabdAt / uddezaka:6 AyuSkAkadalyAdivalayAni padmAdayazca jalajavizeSA grAhyAH, kAnevaMvidhAn? ityAha taNavaNassaikAie tti bAdaravanaspatInityarthaH, dhikaarH| pavvae tyAdi, yadyapi parvatAdayo'nyatraikArthatayA rUDhAstathApIha vizeSo dRzyaH, tathAhi, parvatananAdutsavavistAraNAtparvatAH sUtram 288 duHSamA krIDAparvatA ujjayanta vaibhArAdayaH, gRNanti zabdAyante jananivAsabhUtatveneti girayo gopAlagiricitrakUTaprabhRtayaH, DuGgAnAM zilAvRndAnAM cauravRndAnAM cAstitvAt DuGgarAH ziloccaya mAtrarUpAH, uccha(ttha)la tti, ut, unnatAni sthalAni dhUlyucchrayarUpANyuccha (ttha)lAni, kvaciducchabdo na dRzyate, bhaTThi tti pAMzvAdivarjitA bhUmayastata eSAM dvandvastatasta AdiryeSAM te tathA tAna, AdizabdAt prAsAdazikharAdiparigrahaH, virAvehiti tti vidrAvayiSyanti, salile tyAdi salilabilAni ca bhUminijharA, gartAzca zvabhrANi, durgANi ca khAtavalayaprAkArAdidurgamANi, viSamANi ca viSamabhUmipratiSThitAni, nimnonnatAnica pratItAni dvandvo'tastAni // tattasamajoibhUya tti taptena tApena samAH tulyAH, jyotiSA vahninA bhUtA jAtA yA sA tathA dhUlIbahule tyAdau dhUlI pAMzuH, reNuH vAlukA, paGkaH kaImaH, panakaH prabala: kardamavizeSaH, calanapramANaH kardamazcalanItyucyate, dunnikama tti| duHkhena nitarAM kramaH kramaNaM yasyAM sA durnikrmaa|| 287 // 19 tIse NaM bhaMte! samAe bhArahe vAse maNuyANaM kerisae AgArabhAvapaDoyAre bhavissati?, goyamA! maNuyA bhavi0 durUvA duvannA dugaMdhA durasA duphAsA aNiTThA akaMtA jAva amaNAmA hINassarA dINa aNi? jAva amaNAmassarA, aNAdejavayaNapaccAyAyA nillajjA, kUDa-kavaDa-kalaha-vaha-baMdha-veranirayA majjAyAtikkamappahANA akajaniccuJjatA guruniyoyaviNayarahiyA ya vikalarUvA // 516 // Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 517 // 7 zatake uddezaka: 6 aayusskaadhikaarH| sUtram 288 duHSamAduHSamA''rake manuSyANAmAkArabhAvapratyAvatAra prazrAH / parUDhanaha-kesa-maMsuromA, kAlA, khara-pharusa-jhAmavannA, phuTTasirA, kavila-paliyakesA, bahuNhAru (Ni) saMpinaddhaduIsaNijjarUvA saMkuDiya-valItaraMga-pariveDhiyaMgamaMgA jarApariNatavva theraganarA, pavirala-parisaDiya-daMtaseDhI, ubbhaDaghaDa(DabbhaDaghADAmuhA)muhA visamanayaNA vaMkanAsA vaM(ka)ga-valI-vigayabhesaNamuhA kacchU-kasarAbhibhUyA, khara-tikkhanakha-kaMDUiyavikkhayataNU dahukiDibha-siMjha(sijjha) phuDiya-pharusacchavI cittalaMgA TolAgati-visamasaMdhibaMdhaNa-ukkuDu-aTThiga-vibhatta-dubbala(lA)kusaMghayaNa-kuppamANa-kusaMThiyA kurUvA kuThANAsaNa-kuseja-ku(du)-bhoiNo asuiNo aNegavAhiparipIliyaMgamaMgA khalaMtavejjha (vebbha)lagatI nirucchAhA sattaparivajjiyA vigayaciTThA(ceTTa) naTThateyA abhikkhaNaM sIya-uNha-khara-pharusa-vAyavijjhaDiyA maliNapaMsurayaguMDiyaMgamaMgA bahukohamANamAyA bahulobhA asuhadukkhabhogI osannaM dhammasaNNasammattaparibbhaTThA ukkoseNaM rayaNippamANamettA solasavIsativAsaparamAuso puttanattupariyAlapaNaya (paripAlaNa)bahulA gaMgAsiMdhUo mahAnadIo veyahuMca pavvayaM nissAe bAvattariMniodA bIyaM bIyAmettA bilavAsiNo bhavissaMti // 20 te NaM bhaMte! maNuyA kimAhAramAhAreM(rahiM)ti?, goyamA! teNaM kAle NaM 2 gaMgAsiMdhUo mahAnadIo rahapahavittharAo(tthArA) akkhasoyappamANamettaM jalaM vojjhihiti(haMte) sevi yaNaMjale bahumaccha kacchabhAinne NocevaNaM Auyabahule bhavissati, taeNaM te maNuyA suruggamaNamuhattaMsiya sUratthamaNamuhattaMsiya bilehito niddhAi(hiMti) rattA (bilehiMto) macchakacchabhe thalAiMgAhehiMti rattA sIyAyavatattaehiM macchakacchaehiM ekkavIsaM vAsasahassAI vittiM kappemANA viharissaMti // 21 teNaM bhaMte! maNuyA nissIlA nigguNA nimmerA nippaccakkhANaposahovavAsA osaNNaM maMsAhArA macchA0 khoddA0 kuNimA0 kAlamAse kAlaM kiccA kahiMgacchihiMti? kahiM uvavaji0?, goyamA! osannaM naragatirikkhajoNiesu uvavajaM(jihiM)ti, 22 te NaM bhaMte! sIhA vagghA vagA dIviyA acchA taracchA parassarA nissIlA taheva jAva kahiM uvavanji.?, goyamA! o(u)sannaM // 517 // Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 518 // naragatirikkhajoNiesu uvavaji0, 23 te NaM bhaMte! DhaMkA kaMkA vilakA (kalA) maDhugA sihI nissIlA taheva jAva o(u)sannaM naragatirikkhajoNiesu uvavaji0 / sevaM bhaMte! ratti / / sUtram 288 // sattamassa cha8o uddeso||7-6|| 19 durUva tti duHsvabhAvAH, aNAejjavayaNapaccAyAya tti, anAdeyavacanapratyAjAte yeSAM te tathA, pratyAjAtaM tu janma, kUDe tyAdau kUTaMbhrAntijanakadravyam kapaTaM vaJcanAya veSAntarAdikaraNam, guruniogaviNayarahiyA yatti guruSumAtrAdiSu niyogenAvazyatayA yo vinayastena rahitA yete tathA, caH samuccaye, vikalarUva tti, asampUrNarUpAH, kharapharusajjhAmavaNNa tti kharaparuSAH sparzato'tIvakaThorAH, dhyAmavarNA anujjvalavarNAstataH karmadhArayaH, phuTTasira tti vikIrNazirojA ityarthaH, kavilapaliyakesa tti kapilAH palitAzca zuklA: kezA yeSAM te tathA, bahuNhArusaMpiNaddhaduIsaNijjarUva tti bahusnAyubhiH saMpinaddhaM baddhamata eva duHkhena darzanIyaM rUpaM yeSAM te tathA, saMkuDiyavalItaraMgapariveDhiyaMgamaMgA saGkaTitaM valIlakSaNataraGgaiH pariveSTitaM cAGgaM yeSAM te tathA, ka iva? ityata Aha jahApariNayavva therayaNara tti jarAparigatasthaviranarA ivetyarthaH, sthavirAzcAnyathA'pi vyapadizyanta iti jarApariNatagrahaNam, tathA paviralaparisaDiyadaMtaseDhI praviralA dantaviralatvena parizaTitAca dantAnAM keSAJcitpatitatvena bhagnatvena vA dantazreNiryeSAM te tathA, ubbhaDaghaDamuha tti, udbhaTaM vikarAlaMghaTakamukhamiva mukhaM tucchadazanacchadatvAdyeSAM te tathA, ubbhaDaghADAmuha tti kvacittatrodbhaTe spaSTe, ghATAmukhe zirodezaviSayau yeSAM te tathA, vaMkavalIvigayabhesaNamuha tti varSaM vakraM pAThAntareNa vyaGgaM salAJchanaM valibhirvikRtaM ca bIbhatsaM bheSaNaM bhayajanakaM mukhaM yeSAM te tathA, kacchUkasarAbhibhUyA kacchU: pAmaNA(mA)tayA kazaraizca khazarairabhibhUtA vyAptA yete tathA, ata eva kharatikkhanakhakaMDuiyavikkhayataNu tti kharatIkSNanakhAnAM kaNDUyitena vikRtA kRtavraNA tanuH zarIraM yeSAM te tathA, daDukiDibhasiMjhaphuDiyapharusacchavi tti dadrukiDimasidhmAni kSudrakuSThavizeSAstatpradhAnA sphuTitA paruSA 7 zatake uddezakaH 6 aayusskaadhikaarH| sUtram 288 duHsvabhAvakaTakapaTavinayarahitaduHrUpavikArAlamukhatIkSNanakhavikRtatanudadrupradhAnachavIrUpAdi manuSyAH / // 518 // Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 519 // ca chaviH,zarIratvagyeSAMte tathA, ata eva cittalaMga tti karburAvayavAH, Tole tyAdi,Tolagataya uSTrAdisamapracArAH, pAThAntareNa TolA''kRtaya aprazastA''kArAH, viSamANi hrasvadIrghatvAdinA sandhirUpANi bandhanAni yeSAM te viSamasandhibandhanAH, utkuTukAni yathAsthAnamaniviSTAnyasthikAni kIkasAni vibhaktAnIva ca dRzyamAnAntarAlAnIva yeSAMta utkuTukAsthikavibhaktAH, athavotkuTukasthitAstathAsvabhAvatvAdvibhaktAzca bhojana vizeSarahitA yete tathA, durbalA balahInAH, kusaMhananAH sevArtasaMhananAH, kupramANAH pramANahInAH, kusaMsthitAH duHsaMsthAnAH, tata eSAM Tolage tyAdipadAnAM karmadhArayaH, ata eva kurUva tti kurUpAH, kuTThANAsaNakusejjakubhoiNo tti kutsitA''zrayaviSTaraduHzayana durbhojanAH, asuiNo tti, azucayaH snAnabrahmacaryAdivarjitatvAt, azrutayovA zAstravarjitAH,khalaMtavijjhalagaitti khalantI-skhalantI vihvalAca, ardavita gatiryeSAM te tathA, anekavyAdhirogapIDitatvAt, vigayaceTThAnadvateya tti vikRtaceSTA naSTatejasazcetyarthaH, sIe tyAdi zItenoSNena kharaparuSavAtena ca, vijjhaDiya tti mizritaM vyAptamityarthaH, malinaMca pAMzurUpeNa rajasA dravyarajasetyarthaH, uguDiya tti, uddhUlitaM cAGgaM 2 yeSAM te tathA, asuhadukkhabhAgi tti duHkhAnubandhiduHkhabhAgina ityarthaH, osaNNaM ti bAhulyena, dhammasaNNa tti dharmazraddhAvasannA galitA samyaktvabhraSTAH, rayaNipamANametta tti ratneH, hastasya yatpramANamaGgalacaturviMzatilakSaNaM tena mAtrA parimANaM yeSAM te ralipramANamAtrAH, solasavIsaivAsaparamAuso tti, iha kadAcit SoDaza varSANi kadAcicca viMzatirvarSANi paramAyuryeSAM te tathA, puttanattupariyAlapaNayabahula tti putrAH sutAH, naptAraH pautrA dauhitrAzcaitallakSaNo yaH parivArastatra yaH praNayaH snehaH sa bahulo bahuryeSAM te tathA, pAThAntare puttanattuparipAlaNabahula tti tatra ca putrAdInAM paripAlanaMbahulaM bAhulyena yeSAMte tathA, anenAlpAyuSkatve'pi bahvapatyatA teSAmuktAlpenApikAlena yauvanasaddhAvAditi, nissAe tti nizrAya nizrAMkRtvetyarthaH, nioya tti nigodAH 7 zatake uddezaka: 6 aayusskaadhikaarH| sUtram 288 ttolgtikuprmaannvyaadhirogpiidditnsstttejssoddshviNshtiraayuss| bahuputrAdipAlanAdi manuSyAH / . // 519 // Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 520 // kuTumbAnItyarthaH, bIyaM ti bIjamiva bIjaM bhaviSyatAM janasamUhAnAM hetutvAt, bIyametta tti bIjasyeva mAtrA parimANaM yeSAM te bIjamAtrAH svalpA:svarUpata ityarthaH // 20 rahapahatti rathapathaH zakaTacakradvayapramitomArgaH, akkhasoyappamANamettaM ti, akSazrotaH cakradhuraH pravezarandhaM tadeva pramANamakSazrotaH pramANaM tena mAtrA parimANamavagAhato yasya tattathoktA, vojjhihiMti, sevi ya NaM jale vakSyataH, AUbahule tti bahvapkAyamityarthaH, niddhAhiMti tti nirdhAviSyanti nirgamiSyanti gAhehiMti tti grAhayiSyanti prApayiSyanti sthaleSu sthApayiSyantItyarthaH, vittiM kappemANe ti jIvikAM kurvntH||21 nissIla tti mahAvratANuvratavikalAH, nigguNa tti uttaraguNavikalAH, nimmera tti, avidyamAnakulAdimaryAdAH, nipaccakkhANaposahovavAsa tti, asatpauruSyAdiniyamA avidyamAnASTamyAdiparvopavAsAzcetyarthaH, osannaM ti prAyo mAMsAhArAH, katham? ityAha, matsyAhArA yataH, tathA khoddAhAra tti madhubhojinobhUkSodena vA''hAro yeSAM te kSodAhArAH kuNimAhAre ti kuNapaH zabastadraso'pi vasAdiH kuNapastadAhArAH / 22 te NaM ti ye tadAnIM kSINAvazeSAzcatuSpadAH kecana bhaviSyanti, accha tti RkSAH, taraccha tti vyAghravizeSAH, parassara tti zarabhAH, 23 DhaMka tti kAkAH, majhuga tti madgavo jalavAyasAH, sihi tti mayUrAH / / 288 // saptamazate SaSThaH // 7-6 // 7zatake uddazaka:6 aayusskaadhikaarH| sUtram 288 bIjabIjamAtrA rathapathavistRtagaMgAsiMdhujalamatsyakacchapAdibhirvRti kurvanto mAsavasAdhAhArakSINazeSacatuSpadA manuSyAH / uddezaka:7 angaaraadhikaarH| sUtram 289 upayuktAnagArasya kriyA taddhetu praznAH / // 520 // ||sptmshtke sptmoddeshkH|| anantaroddezake narakAdAvutpattiruktA, sA cAsaMvRtAnAm, athaitadviparyayabhUtasya saMvRtasya yadbhavati tatsaptamoddezake Aha 1saMvuDassa NaM bhaMte! aNagArassa AuttaM gacchamANassa jAva AuttaM tuyaTTamA AuttaM vatthaM paDiggahaM kaMbalaM pAyapuMchaNaM geNhamA0 vA nikkhivamA0 vA tassaNaM bhaMte! kiM IriyAvahiyA kiriyA kajai saMparAiyA ki0 kaH?, goyamA! saMvuDassaNaM aNagArassa jAva bhUtasya saMva iriyAvahiyAjAva Autpa Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 521 // tassa NaM IriyA0 ki0 ka0 No saMpa0 ki0 kajjaitti |se keNaTeNaM bhaMte! evaM vu0-saMvuDassa NaM jAva saMpa0 ki0 ka0?, goyamA! jassa NaM kohamANamAyAlobhA vocchinnA bhavaMti tassa NaM IriyA0 ki0 ka0, taheva jAva ussuttaM rIyamANassa saMpa0 ki0 ka0, se NaM ahAsuttameva rIyai, se teNaTeNaM goyamA! jAva no saMpa0 ki0 k0||suutrm 289 / / 2rUvI bhaMte! kAmA arUvI kAmA?, goyamA! rUvI kAmA samaNAuso! no arUvI kAmA / 3 sacittA bhaMte! kAmA acittA kAmA?, goyamA! sa.vikAmA a0vi kaamaa| 4 jIvA bhaMte! kAmA ajIvA kAmA?, goyamA! jIvAvi kAmA ajIvAvi kaamaa| 5 jIvANaM bhaMte! kAmA ajIvANaM kAmA?, goyamA! jIvANaM kAmA no ajIvANaM kAmA, 6 kativihA NaM bhaMte! kAmA pa0?, goyamA! duvihA kAmA pa0, taMjahA-saddA yarUvA ya, 7 rUvI bhaMte! bhogA arUvI bhogA?,goyamA! rUvI (ruviM bhaM) bhogAno arUvI (aruviM bhaM) bhogA, 8sacittA bhaMte! bhogA acittA bhogA?, goyamA! sa.vi bhogA avibhogA, 9jIvANaM bhaMte! bhogA? pucchA, goyamA! jIvAvi bhogA ajIvAvi bhogA, 10 jIvANaM bhaMte! bhogA ajIvANaM bhogA?, goyamA! jIvANaM bhogA no ajIvANaM bhogA, 11 katiHNaM bhaMte! bhogA pa0?, goyamA! tivihA bhogA pa0 taMjahA- gaMdhA rasA phAsA / 12 kativihANaM bhaMte! kAmabhogA pa.?, goyamA! paMcavihA kAmabhogA pa0, taMjahA-saddA rUvA gaMdhA rasA phaasaa| 13 jIvANaM bhaMte! kiM kAmI bhogI?, goyamA! jIvA kAmIvi bhogIvi / se keNaTeNaM bhaMte! evaM vu0 jIvA kAmIvi bhogIvi?, goyamA! soiMcakkhiMdiyAiM paDucca kAmI ghANiM jibhiMphAsiMdiyAiMpa0 bhogI, se teNaTeNaM goyamA! jAva bhogIvi / 14 neraiyA NaM bhaMte! kiM kAmI bhogI?, evaM ceva evaM jAva thaNiyakumArA / 15 puDhavikAiyANaM pucchA, goyamA! puDhavikAiyA(IA) no kAmI bhogI, sekeNaTeNaM jAva bhogI?, goyamA! phAsiMdiyaM paDuccase teNaTeNaMjAva bhogI, evaM jAva vaNassa0, be0 evaM ceva navaraMjibhiMphAsiMdiyAiMpa0 (te) bhogI, teiMdiyAvievaM 7zatake uddezakaH7 angaaraadhikaarH| sUtram 289 upayuktAnagArasya kriyA taddhetu praznAH / sUtram 290 kAmabhogayo rUpIjIva tvAdi nairayikAdiSu praznAH / alpabahutva praznAH / // 521 // Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 522 // ceva navaraMghANiM jibhiMphAsiMdiyAiMpa0 bhogI, 16 cauriMdiyANapucchA goyamA!ca0 kAmIvibhogIvi, sekeNa jAva bhogIvi?, goyamA! cakviMdiyaM pa0 kAmI ghANi jibhiMphAsiMdiyAI pa0 bhogI, se teNa* jAva bhogIvi, avasesA jahA jIvA jAva vemaanniyaa||17 eesi NaM bhaMte! jIvANaM kAmabhogINaM nokAmINaM nobhogINaM bhogINa ya kayare rahiMto jAva visesAhiyA vA?, goyamA! savvatthovA jIvA kAmabhogI nokAmInobhogI aNaMtaguNA bhogI aNaMtaguNA ||suutrm 290 // 1saMvuDe tyaadi|| 289 // 2 saMvRtazca kAmabhogAnAzritya bhavatIti kAmabhogaprarUpaNAya rUvI tyAdi sUtravRndamAha, tatra rUpaM mUrtatA tadasti yeSAM te rUpiNaH, tadviparItAstvarUpiNaH, kAmyante'bhilaSyanta eva na tu viziSTazarIrasaMsparzadvAreNopayujyante ye te kAmA mnojnyaaH| zabdAH saMsthAnAni varNAzca, atrottaram, rUpiNaH kAmA noarUpiNaH, pudgaladharmatvena teSAM mUrttatvAditi, 3 sacitte tyAdi, sacittA api kAmAH samanaskaprANirUpApekSayA, acittA apikAmA bhavanti, zabdadravyApekSayAsajJijIvazarIrarUpApekSayA ceti| 4 jIve tyAdi, jIvA api kAmA bhavanti jIvazarIrarUpApekSayA, ajIvA api kAmA bhavanti zabdApekSayA citraputrikAdirUpApekSayA ceti / 5 jIvANa mityAdi, jIvAnAmeva kAmA bhavanti kAmahetutvAt, ajIvAnAM na kAmA bhavanti teSAM kAmAsambhavAditi / 7 rUvi mityAdi, bhujyante zarIreNopabhujyanta iti bhogA viziSTagaMdharasasparzadravyANi, rUviM bhoga tti rUpiNo bhogA noarUpiNaH pudgaladharmatvena teSAM mUrttatvAditi / sacitte tyAdi, sacittA api bhogA bhavanti gandhAdipradhAnajIvazarIrANAM keSAJcitsamanaskatvAt, tathA'cittA api bhogA bhavanti keSAzcidgandhAdiviziSTajIvazarIrANAmamanaskatvAt, jIvAvi bhoga tti jIvazarIrANAM viziSTagandhAdiguNayuktatvAt, ajIvAvi bhoga tti ajIvadravyANAM viziSTagandhAdi 7zatake uddezaka: 7 angaaraadhikaarH| sUtram 289 upayuktAnagArasya kriyA taddhetu praznAH / sUtram 290 kAmabhogayo rUpIjIvatvAdi nairayikAdiSu praznAH / alpabahutva praznAH / // 522 // Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 523 // guNopetatvAditi // 17 savvatthovA kAmabhogi tti te hi caturindriyAH paJcendriyAzca syuste ca stokA eva, no kAmI no bhogi tti siddhAste ca tebhyo'nantaguNA eva, bhogi tti, ekadvitrIndriyAste ca tebhyo'nantaguNA vanaspatInAmanantaguNatvAditi // 290 // bhogAdhikArAdidamAha 18 chaumatthe NaM bhaMte! maNUse je bhavie annayaresu devaloesu devattAe uvavajittae, se nUNaM bhaMte! se khINabhogI no pabhU uTThANeNaM kammeNaM baleNaM vIrieNaM purisakkAraparakkameNaM viulAI bhogabhogAI bhuMjamANe viharittae?, se nUNaM bhaMte! eyama8 evaM vayaha?, goyamA! No i(ti)NaDhe samaDhe, pabhUNaM uTThANeNavi kamme0 bale0 vIri0 purisakkAraparakka0 annayarAiM vipu0 bhogabho0 bhuMjamANe viharittae, tamhA bhogI bhoge pariccayamANe mahAnijjare mahApajjavasANe bha0 / 19 AhohieNaM bhaMte! maNusse(NUse) je bhavie anna devaloesu evaM ceva jahA chaumatthe jAva mahApaja0 bha0 / 20 paramAhohie NaM bhaMte! maNusse je bhavie teNeva bhavaggahaNeNaM sijjhittae jAva aMtaM karettae?, se nUNaM bhaMte! se khINabhogI sesaM jahA chumtthssvi| 21 kevalI NaM bhaMte! maNusse (NUse) je bhavie teNeva bhavaggahaNeNaM evaM jahA paramAhohie jAva mahApajja0 bhvi| sUtram 291 // 18 chaumatthe Na mityAdi sUtracatuSkam, tatra ca se nUNaM bhaMte! se khINabhogi tti se tti, asau manuSyo nUnaM nizcitaM bhadanta! se tti, ayama(thA)rthaH, athazabdazca paripraznArthaH, khINabhogi tti bhogo jIvasya yatrAsti tadbhogi zarIraM tatkSINaM taporogAdibhiryasya saH kSINabhogI kSINatanurdurbala itiyAvat, No pabhu tti na samarthaH, uTThANeNaM ti, Ujhaibhavanena, kammeNaM ti gamanAdinA, baleNaM ti dehapramANena, vIrieNaM ti jIvabalena, purisakkAraparakkameNaM ti puruSAbhimAnena tenaiva ca sAdhitasvaprayojanenetyarthaH, bhogabhogAiM ti manojJazabdAdIn, se nUNaM bhaMte! eyama8 evaM vayaha, atha nizcitaM bhadanta! etamanantaroktamarthamevamamunaiva prakAreNa vadatha yUyam? iti 7 zatake uddezaka: 7 angaaraadhikaarH| sUtram 291 chadmasthAdi dravyadevAdho'vadhikaparamAvadhikevalInAM bhogatyAgasAmarthya praznA : / Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 524 // 7 zatake uddezakaH 7 angaaraadhikaarH| sUtram 292 pRthivyAdi nAmaprakAmavedanAvedanAdi praznAH / praznaH, pRcchato'yamabhiprAyaH, yadyasauna prabhustadA'sau bhogabhojanAsamarthatvAnna bhogyata eva na bhogatyAgItyataH kathaM nirjarAvAn? kathaMvA devalokagamanaparyavasAno'stu?, uttaraMtu no iNaDhe samaDhetti, kasmAd?, yataH pabhUNaM se ttisa kSINabhogI manuSyo'nnatarAI ti, ekatarAn kAMzcitkSINazarIrasAdhUcitAn, evaM cocitabhogabhuktisamarthatvAddhogitvaM tatpratyAkhyAnAcca tattyAgitvaM tato nirjarA tato'pi ca devalokagatiriti / 19 Ahohie NaM ti, Adho'vadhiko niyatakSetraviSayAvadhijJAnI, 20 parimAhohie NaM ti paramAdho'vadhikajJAnI, ayaM ca caramazarIra eva bhavatItyata Aha teNeva bhavaggahaNeNaM sijjhittae ityaadi||291 // anantaraM / chadmasthAdijJAnavaktavyatoktA, atha pRthivyAdyajJAnivaktavyatocyate 22 je ime bhaMte! asanniNo pANA, taMjahA-puDhavikAiyA jAva vaNassai chaTThA ya egatiyA tasA, eeNaM aMdhA mUDhA tamaMpaviTThA tamapaDalamohajAlapaDicchaNNA(cchinnA) akAmanikaraNaM vedaNaM vedeMtIti vattavvaM siyA?, haMtA goyamA! je ime asanniNo pANA jAvapuDhavikAiyAjAvavaNassai chaTThAya jAva ve. vedeMtIti va siyaa||23 asthiNaMbhaMte! pabhUvi akAmanikaraNaM ve ve(da)ti?, haMtA goyamA! asthi, 24 kahanaM bhaMte! pabhUvi akAmanikaraNaM ve0 vedeti?, goyamA! jeNaM No pabhU viNA (pa)dIveNaM aMdhakAraMsi rUvAI pAsittaejeNaM no pabhU purao rU0 aNijjhAi(e)ttA NaM pAsittaejeNaM no pabhUmaggao rU0 aNavayakkhittA NaM pAsittae (jeNaM no pabhUpAsao rUvAI aNuloittA NaM pAsittaejeNaM no pabhUujhurUvAiM aNAloettA(yattA) NaM pAsittaejeNaM no pabhUahe rUvAI aNAloittA NaM pAsittae) je NaM no prabhU urlDa rU0 aNAloetA NaM pAsittae jeNaM no prabhU ahe rU0 aNAloe(ya)ttA NaM pAsittae esa NaM goyamA! pabhUvi akAmani0 vedaNaM vedeti / / 25 asthiNaM bhaMte! pabhUvi pakAmani0 ve vedeti?, haMtA asthi, 26 kahanaM bhaMte! pabhUvi pakAmani0 ve vedeti?,goyamA! jeNaM no pabhUsamuddassa pAraMgamittae jeNaM nopabhUsamuddassa pAragayAiMrU0 pA0 // 524 // Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 525 // 7zatake uddezaka: 7 angaaraadhikaarH| sUtram 292 pRthivyAdisaMjyasaMjJInAmaprakAmavedanAvedanAdi praznA : / jeNaM no pabhU devalogaM gamittae je NaM no pabhU devalogagayAI rU0 pA0 esa NaM goyamA! pabhUvi pakAmani0 ve vedeti / sevaM bhaMte! 2! tti // sUtram 292 ||sttmss sattamo uddesao smtto||7-7|| 22 je ima ityAdi, egaiyA tasa tti, eke kecana na sarve saMmUrchimA ityarthaH, aMdha tti, aMdha ivAndhA ajJAnAH, mUDha tti mUDhAH tattvazraddhAnaM prati, eta evopamayocyante tamaMpaviTTha tti tamaH praviSTA iva tamaH praviSTAH, tamapaDalamohajAlapaDicchanna tti tamaH paTalamiva tamaH paTalaM jJAnAvaraNam, moho mohanIyaM tadeva jAlaM mohajAlaM tAbhyAM praticchannA AcchAditA yete, tathA'kAmanikaraNaM ti, akAmo vedanAnubhAve'nicchA'manaskatvAtsa eva nikaraNaM kAraNaM yatra tadakAmanikaraNamajJAnapratyayamiti bhAvastadyathA bhavatItyevaM vedanA sukhaduHkharUpAM vedanaM vA saMvedanaM vedayantyanubhavantIti // 23 athAsajJivipakSamAzrityAha, atthI tyAdi, astyayaM pakSo yaduta pabhUvi tti prabhurapi sajJitvena yathAvadrUpAdijJAne samartho'pyAstAmasajJitvenAprabhurityapizabdArthaH, 24 akAmanikaraNamanicchApratyayamanAbhogAt, anye tvAhuH, akAmenAnicchayA nikaraNaM kriyAyA iSTArthaprAptilakSaNAyA abhAvo yatra vedane tattathA tadyathA bhavatItyevaM vedanAMvedayantIti praznaH, uttaraMtu jeNaM ti yaHprANI sajJitvenopAyasadbhAvena ca heyAdInAMhAnAdau samartho'pi,no pahuttinasamartho vinA pradIpenAndhakArerUpANi pAsittaetti draSTam, eSo'kAmapratyayaM 8 vedanAMvedayatIti sambandhaH, puraotti, agrataH, aNijjhAettANaMti, aniddhyAya cakSuravyApArya, maggaotti pRSThataH, aNavayakkhittA NaM ti, anavekSya pazcAdbhAgamanavalokyati // 25 akAmanikaraNaM vedanAMvedayatItyuktam, atha tadviparyayamAha, atthiNa mityAdi, prabhurapi sajJitvena rUpadarzanasamartho'pi 26 pakAmanikaraNaM ti prakAma IpsitArthAprAptitaH pravarddhamAnatayA prakRSTo'bhilASaH sa eva nikaraNaM kAraNaM yatra vedane tattathA, anye tvAhaH, prakAme tIvrAbhilASesati prakAmaM vA'tyartha nikaraNamiSTArthasAdhakakriyA // 525 // Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 | // 526 // NAmabhAvo yatra tat prakAmanikaraNaM tadyathA bhavatItyevaM vedanAM vedayatIti praznaH, uttaraM tu je Na mityAdi, yo na prabhuH samudrasya pAraM gantuM tadgatadravyaprAptyarthe satyapi tathAvidhazaktivaikalyAt, ata eva ca yo na prabhuH samudrasya pAragatAni rUpANi draSTuM sa tadgatAbhilASAtirekAt prakAmanikaraNaM vedanAM vedayatIti // 292 / / saptamazate sptmH||7-7|| ||sptmshtke'ssttmoddeshkH|| saptamoddezakasyAnte chAdmasthikaM vedanamuktamaSTame tvAdAveva chadmasthavaktavyatocyate , tatra cedaM sUtram 1 chaumatthe NaM bhaMte! maNUse tIyamaNaMtaM sAsayaM samayaM kevaleNaM saMjameNaM evaM jahA paDhamasae cautthe uddesae tahA bhANiyavvaM jAva alamatthu // sUtram 293 // 2se NUNaM bhaMte! hathissa ya kuMthussa ya same ceva jIve?, haMtA goyamA! hatthissa kuMthussa ya, evaM jahA rAyappaseNaijje jAva khuDDiyaM vA mahAliyaMvA se teNaTeNaMgoyamA! jAva same ceva jiive||suutrm 294 // 1 chaumatthe Na mityAdi, etacca yathA prAg vyAkhyAtaM tathA draSTavyam // 293 // 2 atha jIvAdhikArAdidamAha se NUNa mityAdi, evaM jahA rAyappaseNaijje tti, tatra caitatsUtramevaM same ceva jIve, se NUNaM bhaMte! hatthIo kuMthU appakammatarAe ceva appakiriya0 ceva appAsava0 ceva kuMthuo hatthI mahAkamma0 ceva 4?, haMtA goyamA! / kamhA NaM bhaMte! hatthissa ya kuMthussa ya same ceva jIve?, goyamA! se jahAnAmae- kUDAgArasAlA siyA duhao littA guttA guttaduvArA nivAyA nivAyagaMbhIrA ahe NaM keI purise paIvaM ca joI ca gahAya taM kUDAgArasAlaM aMto 2 aNupavisei 2ttA tIse kUDA gArasAlAe savvao 7 zatake uddezaka:8 chaasthmnussyaadhikaarH| sUtram 293 chadmasthasya kevalasaMyamena siddhiprshnH| ythaa||9-4|| sUtram 294 hasthikunthvoH samajIvatva prazrAH / // 526 // Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 527 // samaMtA ghaNaniciyanirantaranicchiDDAI duvAravayaNAI piheti tIse ya bahumajjhadesabhAe taM paIvaM palIvejjA, se ya paIve kUDAgArasAlaM aMto 2 obhAsati ujjoei tavai pabhAsei no ceva NaM kUDAgArasAlAe bAhiM, tae NaM se purise taM paIvaM iDDareNaM pihei, tae NaM se paIve iDDarassa aMto 2 obhAsei no cevaNaM iDDarassa bAhiM, evaM gokilaMjaeNaM gaMDavANiyAe pacchipiDaeNaM ADhaeNaM addhADhaeNaM patthaeNaM addhapatthaeNaM kulaveNaM addhakulaveNaM caubbhAiyAe aTThabhAiyAe solasiyAe battIsiyAe causaTThiyAe, tae NaM se purise taM paIvaM dIvagacaMpaNaeNaM pihei, tae NaM se paIve taM dIvagacaMpaNayaM aMto 2 obhAsai no ceva NaM dIvagacaMpaNayassa bAhiM no ceva NaM causaTThiyAe bAhiM jAva no ceva NaM kUDAgArasAlAe bAhiM, evAmeva goyamA! jIvevi jArisiyaM puvvakammanibaddhaM boMdi nivvatteI taM asaMkhejehiM jIvapaesehiM sacittIkare zeSaM tu likhitamevAsti, asya cAyamarthaH, kUTAkAreNa zikharA''kRtyA yuktA zAlA kUTAkArazAlA, duhao littA bahirantazca gomayAdinA liptA, guptA prAkArAdyAvRtA, guttaduvArA kapATAdiyuktadvArA, nivAyA vAyupravezarahitA, kila mahadgRhaM prAyo nivAtaM na bhavatItyata Aha nivAyagaMbhIrA nivAtavizAletyarthaH, paIvaM tailadazAbhAjanam, joiM ti, agnim, ghaNanicayanirantaraM nicchiDDAI duvAravayaNAI piheti dvArANyeva vadanAni mukhAni dvAravadanAni pidhatte, kIdRzAni kRtvA ityAha ghananicittAni kapATAdidvAra-3 pidhAnAnAM dvArazAkhAdiSu gADhaniyojanena tAni ca tAni nirantaraM kapATAdInAmantarAbhAvena nizchidrANi ca nIrandhrANi ghana-8 nicitanirantaranizchidrANi, iDDareNaM ti gantrIDhaJcanakena, gokilaMjaeNaM ti gocaraNArthaM mahAvaMzamayabhAjanavizeSeNa DallayetyarthaH, gaMDavANiyAe tti gaNDapANikA vaMzamayabhAjanavizeSa eva yo gaNDena hastena gRhyate DallAto laghutaraH, pacchipiDaeNaM ti pacchikAlakSaNapiTakena, ADhakAdIni pratItAni, navaraMcaubbhAiyatti ghaTakasya rasamAnavizeSasya caturtha bhAgamAtromAnavizeSaH, aTThabhAiyA tasyaivASTamabhAgamAtromAnavizeSaH, evaM solasiyA SoDazabhAgamAnA, battIsiyA tasyaiva dvAtriMzadbhAgamAtrA catuSSaSTikA 7zatake uddezaka:8 chdysthmnussyaadhikaarH| sUtram 293 chadmasthasya kevalasaMyamena siddhiprshnH| ythaa||9-4|| sUtram 294 hasthikunthvoH samajIvatva praznAH / // 527 // Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7zata zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 528 // uddezaka: chdmsthmnussyaadhikaarH| sUtram 295 tasyaiva catuHSaSTitamAMzasvabhAvA palamiti tAtparyam, dIvagacaMpaeNaM ti dIpakacampakena dIpAcchAdanena kozikenetyarthaH, etacca sarvamapi vAcanAntare sAkSAllikhitameva dRzyata iti // 294 ||jiivaadhikaardidmaah 3 neraiyANaM bhaMte! pAve kamme je ya kaDe je ya kanjai je ya kajissai savve se dukkhe je nijinne se suhe?, haMtA goyamA! ne0 pAve kamme jAva suhe, evaM jaavvemaanniyaannN||suutrm 295 // 4 kati NaM bhaMte! sannAo pannattAo?, goyamA! dasa sannAo pa0, taMjahA- AhArasannA 1 bhayasannA 2 mehuNasannA 3 pariggahasannA nairayikA dInAMkRtAdi4 kohasannA 5 mANasannA 6 mAyAsannA 7 lobhasannA 8 logasannA 9 ohasannA 10, evaM jAva vemANiyANaM // 5 neraiyA dasavihaM pApakarmasya veyaNijjaM paccaNubhavamANA viharaMti, taMjahA-sIyaM usi(sI)NaM khuiM pivAsaM kaMDuparajhaM jaraMdAhaM bhayaM sogaM // sUtram 296 // duHkhatA nirjIrNasya ca 3 neraiyANa mityAdi, savve se dukkhe ti duHkhahetusaMsAranibandhanatvAduHkham, je nijjinne se suhe tti sukhasvarUpamokSahetutvAdya sukhatAdi nirjIrNaM karma tatsukhamucyate // 295 // praznAH / sUtram 296 4 nArakAdayazca sajina iti sajJA Aha kati Na mityAdi, tatra sajJAnaM sajJA''bhoga ityarthaH, manovijJAnamityanye, dazasaMjJA prshnH| saMjJAyate vA'nayeti sajJA vedanIyamohanIyodayAzrayAjJAnadarzanAvaraNakSayopazamAzrayAca vicitrAhArAdiprAptaye kriyaivetyarthaH, sAcopAdhibhedAdbhidyamAnA dazaprakArA bhavati, tadyathA, AhArasanne tyAdi, tatra kSudvedanIyodayAt kAvalikAdyAhArArthaM pudgalopAdAnakriyaiva saMjJAyate'nayA tadvAnityAhArasajJA, tathA bhayamohanIyodayAdbhayoddhAnta dRSTivacanavikAraromAJcor3hedAdikriyaiva saJjJAyate'nayeti bhayasaJjJA, tathA puMvedAdhudayAnmaithunAya stryAdyaGgAlokanaprasannavadanasaMstambhitoruvepathuprabhRtilakSaNA kriyaivala saJjJAyate'nayeti maithunasajJA, tathA lobhodayAtpradhAnabhavakAraNAbhiSvaGgapUrvikA sacittetaradravyopAdAnakriyaiva sajJAyate'nayeti // 528 // Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaparigrahasajJA, tathA krodhodayAdAvezagarbhAprarUkSanayanadantacchadasphuraNAdiceSTaiva sajJAyate'nayeti krodhasajJA, tathA mAnodayAda- 7zatake zrIabhaya | uddezakaH8 haGkArAtmikotsekakriyaiva sajJAyate'nayeti mAnasajJA, tathA mAyodayenAzubhasaGklezAdanRtasaMbhASaNAdikriyaiva sajJAyate'vRttiyutam | chadmasthabhAga-1 nayeti mAyAsajJA, tathA lobhodayAllobhasamanvitA sacittetaradravyaprArthanaiva sajJAyate'nayeti lobhasajJA, tathA matijJAnAvaraNa- mnussyaa||529|| |dhikaarH| kSayopazamAcchabdAdyarthagocarA sAmAnyAvabodhakriyaiva sajJAyate vastvanayetyoghasaJjA, evaM zabdAdyarthagocarA vizeSAvabodha sUtram 297 kriyaiva sajJAyate'nayeti lokasajJA, tatazcaughasajJA darzanopayogo lokasajJA tu jJAnopayoga iti, vyatyayaM tvanye, anye | aviratiM pratItya punaritthamabhidadhati, sAmAnyapravRttiroghasajJA lokadRSTistu lokasaJjA, etAzca sukhapratipattaye spaSTarUpAHpaJcendriyAnadhi hastikunthvoH kRtyoktAH, ekendriyAdInAM tu prAyo yathoktakriyAnibandhanakarmodayAdirUpA evAvagantavyA iti // 5 jIvAdhikArAnneraiye samAnA apratyA. tyAdi, parajjha tti pAravazyam / / 296 // prAg vedanoktA sA ca karmavazAt, tacca kriyAvizeSAt, sA ca mahatAmitareSAM ca / kriyA prshnH| samaiveti darzayitumAha | sUtram 298 AdhAkarma6se nUNaM bhaMte! hatthissa ya kuMthussa yasamA ceva apaccakkhANakiriyA kanjati?, haMtA goyamA! hathissa ya kuMthussa ya jAva k0| bhojIbandhaH asthirasyase keNaTeNaM bhaMte! evaM vu0 jAva ka0?, goyamA! aviratiM paDucca, se teNa0 jAva kajjai / / sUtram 297 // parAvartanAdi 7 AhAkamma(mma)NNaM bhaMte! bhuMjamANe kiM baMdhai? kiM pakarei? kiM ciNAi? kiM uvaciNAi? evaM jahA paDhame sae navame uddesae tahA bhANiyavvaM jAva sAsae paMDie paMDiyattaM asAsayaM, sevaM bhaMte!2! tti // sUtram 298 // sattamasayassa atttthmuddeso||7-8|| 6 se nUNaM bhaMte! hatthisse tyAdi // 297 // 7 anantaramaviratiruktA sA ca saMyatAnAmapyAdhAkarmabhojinAM kathaJcidastItyata:pRcchati, ahe tyAdi, sAsae paMDie paMDiyattaM praznAH / // 529 // Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asAsayaM ti, ayamarthaH, jIvaH zAzvataHpaNDitatvamazAzvataM cAritrasya bhraMzAditi // 298 // sptmshte'ssttmoddeshkH||7-8|| zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 530 // 7 zatake uddezaka:9 asNvRtaangaaraadhikaarH| sUtram 299 asavRtAnagAsyehagatAdipudralavikurvaNa pAmadhye ||sptmshtke nvmoddeshkH|| pUrvamAdhAkarmabhoktRtvenAsaMvRtavaktavyatoktA, navamoddezake'pi tadvaktavyatocyate, tatra cA''disUtram 1asaMvuDe NaM bhaMte! aNagAre bAhira(ri)e poggale apariyAittA pabhUegavannaM egarUvaM viuvvittae?, No tiNaDhe smddhe| 2 asaMvuDe NaM bhaMte! aNa0 bAhirae po0 pariyAi(diti)ttA pabhUegavannaM egarUvaM jAva haMtA pbhuu| 3 se bhaMte! kiM ihagae po0 pariyAittA viuvvai (guvvati) tatthagae po pari0 viu0 annatthagae po0 pari0 viku?, goyamA! ihagae po0 pari vikumvai (uvvati) no tatthagae po0 pari0 viku0 no annatthagae po0 jAva vikuvati, evaM egavannaM aNegarUvaM caubhaMgojahA cha?sae navame uddesae tahA ihAvi bhANiyavvaM, navaraM aNagAre ihagayaM (ihaI-e) ihagae ceva po0 pariyAittA vikubvai, sesaMtaMceva jAva lukkhapoggalaM niddhapoggalattAe pariNAmettae?, __ haMtA pabhU, se bhaMte! kiM ihagae po0 pariyAittA jAva no annatthagae po0 pariyAittA vikubvai / / sUtram 299 // 1 asaMvuDe Na mityAdi, asaMvRtaH pramattaH, ihagae tti, iha pracchako gautamastadapekSayehazabdavAcyo manuSyalokastatazcehagatA naralokavyavasthitAn, tatthagae tti vaikriyaM kRtvA yatra yAsyati tatra vyavasthitAnityarthaH, annatthagae tti, uktasthAnadvayavyatiriktasthAnAzritAnityarthaH, navaraM ti, ayaM vizeSaH, ihagae itIhagato'nagAra iti, ihagatAn pudgalAniti ca vAcyam, tatra tu deva iti tatragatAniti coktamiti ||299||anntrN pudgalapariNAmavizeSa uktaH, sa saGgrAme savizeSobhavatIti saGgrAmavizeSavaktavyatAbhaNanAya prastAvayannAha prazrAH / // 530 // Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 531 // 4NAyameyaM arahayA suyameyaM arahayA vinnAyamevaM arahayA mahAsilAkaMTae saMgAme 2 // mahAsilAkaMTaeNaM bhaMte! saMgAme vaTTamANe ke jaitthA ke parAjaitthA?, goyamA! vajI videhaputteja0, navamallaI navalecchaI kAsIkosalagA aTThArasavigaNarAyANo praaj0||te NaM se koNie rAyA mahAsilAkaMTakaM saMgAmaM uvaTThiyaM jANittA koDuMbiyapurise saddAvei(I) rattA evaM va0-khippAmeva bho devANuppiyA! udAIhatthirAyaM paDikappeha hayagayarahajohakaliyaM cAuraMgiNiM seNaM sannAheha rattA mama eyamANattiyaM khippAmeva paJcappiNaha / taeNaM te koDubiyapurisA koNieNaM rannA evaM vuttA samANA haTTatuTTha jAva aMjaliM kaTu evaM sAmI! tahatti' ANAe viNaeNaM vayaNaM paDisuNaMti 2ttA khippAmeva cheyAyariyovaesamatikappaNAvikappehiM suniuNehiM evaM jahA uvavAie jAva bhImaM saMgAmiyaM aujjhaM udAiMhatthirAyaM paDikappeMti hayagaya jAva sannAheti rattA je0 kUNie rAyA te0 uvAga0 te. uvAgacchaittA (cchittA)karayala* kUNiyassa ranno tamANattiyaM paJcappiNaMti, tae NaM se kU0 rAyA je0 majjaNaghare te. (gacchai) uvAga0 te. uvA0ttA majjaNagharaM aNupa(ppa)visai ma0 aNu0 NhAe kayabalikamme kayakouyamaMgalapAyacchitte savvAlaMkAravibhUsie sannaddhabaddhavammiyakavae uppIliyasarAsaNapaTTie piNaddhagevejje vimalavarabaddhaciMdhapaTTe gahiyAuhappaharaNe sakoriM(raM)TamalladAmeNaM chatteNaM dharijamANeNaM caucAmaravA(bA)lavItiyaMge maMgalajayasaddakayAloe evaM jahA uvavAie jAva uvAgacchittA udAiMhatthirAyaM durUDhe, taeNaM se kU0 rAyA hArotthayasukayaraiyavacche jahA uvavAie jAva seyavaracAmarAhiM uddhavvamANIhiM 2 hayagayarahapavarajohakaliyAe cAuraMgiNIe seNAe saddhiM saMparivuDe mahayA bhaDacaDagaraviMdaparikkhitte jeNeva mahAsilAekaMTae saMgAme te uvAga0 te. uvA0ttA mahAsilAkaMTayaMsaM0 oyAe, puraoya se sakke deviMde devarAyA egaM mahaM abhejakavayaM vairapaDirUvagaM viuvvittANaM ciTThati(i), evaM khalu do iMdA saMgAma saMgAmeMti, taMjahA- deviMdeya maNuiMde ya, egahatthiNAviNaM pabhUkU0 rAyA parAjiNi(i)ttae, tae NaM se kU0 rAyA mahAsilAkaMTakaM saM0 saMgAmemANe nava mallai nava 7 zatake uddezaka:9 asNvRtaangaaraadhikaarH| sUtram 300 kaNTakasaMgrAme jayaparAjaya praznAH / tadabhidhAnakAraNajanasaMhArAdi prazrAH / 8 // 531 // Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 532 // sUtram 300 kaNTaka jayaparAjaya praznAH / lecchai kAsIkosalagA aTThArasavi gaNarAyANo hayamahiyapavaravIraghAiya viyaDiyaciMdhaddhayapaDAge kicchapANagae diso disiM 7 zatake uddezakaH9 paDisehitthA // 5 se keNadveNaM bhaMte! evaM vu0 mahAsilAkaMTae saM0?, goyamA! mahAsiNaM saM0 vaTTamANe je tattha Ase vA hatthI vA asaMvRtAjohe vA sArahI vA taNeNa vA patteNa vA kaTTeNa vA sakkarAe vA abhihammati savve se jANai mahAsilAe ahaM abhihae ma02, se nagArA dhikaarH| teNaTeNaM goyamA! mahAsilAkaMTae sN0|6 mahAsi0 NaM bhaMte! saM0 vaTTamANe kati jaNasayasAhassIovahiyAo?, goyamA! caurAsII jaNasayasAhassIo vahi0 / 7 te NaM bhaMte! maNuyA nissIlA jAva nippaccakkhANaposahovavAsA, ruTThA parikuviyA samaravahiyA saMgrAme aNuvasaMtA kAlamAse kAlaM kiccA kahiM gayA kahiM uvavannA?, goyamA! osannaM naragatirikkhajoNiesu uvavannA ||suutrm 300 // 4 NAyameya mityAdi, jJAtaM sAmAnyata etadvakSyamANaM vastvarhatA bhagavatA mahAvIreNa sarvajJatvAt, tathA suyaM ti smRtamiva smRtaM | tadabhidhAnaspaSTapratibhAsabhAvAt , vijJAtaM vizeSataH, kiM tat? ityAha mahAsilAkaMTae saMgAme tti mahAzilaiva kaNTako jIvitabhedakatvA kAraNajananmahAzilAkaNTakastatazca yatra tRNazalAkAdinA'pyabhihatasyAzvahastyAdermahAzilAkaNTakenevAbhyAhatasya vedanA jAyate sana saMhArAdi saGgrAmo mahAzilAkaNTaka evocyate, dvirvacanaM collekhasyAnukaraNe, evaM ca kilAyaM saGgrAmaH saJjAtaH campAyAM kUNiko rAjA babhUva, tasya cAnujau hallavihallAbhidhAnau bhrAtarau secanakAbhidhAnagandhahastini samArUDhau divyakuNDaladivyavasana-8 divyahAravibhUSitau vilasantau dRSTvA padmAvatyabhidhAnA kUNikarAjasya bhAryA matsarAhantino'pahArAya taM preritavatI, tena tau taM yAcitau, tau ca tadbhayAdvaizAlyAM nagaryA svakIyamAtAmahasya ceTakAbhidhAnasya rAjJo'ntikaM sahastiko sAntaHpuraparivArau gatavantau, kUNikena ca dUtapreSaNato mArgitau, na ca tena preSitau,tataH kUNikena bhANitam, yadi na preSayasi bho! tadA yuddhasajjo bhava, tenApi bhANitam, eSa sajjo'smi, tataH kUNikena kAlAdayo daza svakIyA bhinnamAtRkA bhrAtaro rAjAnazceTakena saha praznAH / // 532 // Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 533 // nagArA sUtram 300 kaNTaka jayaparAjaya prazrAH / tadabhidhAna saGgAmAyAhUtAH, tatraikaikasya trINi 2 hastinAM sahasrANi , evaM rathAnAmazvAnAM ca, manuSyANAM tu pratyekaM timraH 2 koTayaH, 7 zatake uddezakaH9 kUNikasyApyevameva, enaM ca vyatikaraM jJAtvA ceTakenApyaSTAdaza gaNarAjA militAH, teSAMceTakasya ca pratyekamevameva hastyAdi-8 asaMvRtAparimANam, tato yuddhaM saMpralagnam, ceTakarAjazca pratipannavratatvena dinamadhya ekameva zaraM muJcati, amoghabANazca saH, tatra ca dhikaarH| kUNikasainye garuDavyUhaH, (granthAgraM 7000) ceTakasainye ca sAgaravyUho viracitaH, tatazca kUNikasya kAlo daNDanAyako yuddhyamAnastAvadgato yAvacceTakaH, tatastenaikazaranipAtenAsau nipAtito bhagnaM ca kUNikabalam, gate ca dve api bale nijaM saMgrAme nijamAvAsasthAnam, evaM ca dazasu divaseSu ceTakena vinAzitA dazApikAlAdayaH, ekAdaze tu divase ceTakajayArthaM devatA rAdhanAya kUNiko'STamabhaktaM prajagrAha, tataH zakracamarAvAgato, tataH zakro babhANa, ceTakaH zrAvaka ityahaM na taM prati praharAmi navaraM bhavantaM saMrakSAmi, tato'sautadrakSArthaM vajrapratirUpakamabhedyakavacaM kRtavAn, camarastudvausaGgrAmau vikurvitavAn mahAzilAkaNTakaM rathamuzalaM ceti ||jitth tti jitavAn, parAjaittha tti parAjitavAn hAritavAnityarthaH, vajjitti vajrIndraH, videhaputte tti koNikaH, etAveva tatra jetArau nAnyaH kazciditi, nava mallai tti mallakinAmAno rAjavizeSAH, nava lecchaitti lecchakinAmAno rAjavizeSA eva, kAsIkosalaga tti kAzI vANArasI tajjanapado'pikAzI tatsambandhina AdyA nava, kozalA'yodhyA tajjanapado'pi kozalA tatsambaMdhino nava dvitIyAH, gaNarAyANo tti samutpanne prayojane ye gaNaM kurvanti te gaNapradhAnA rAjAno gaNarAjAH sAmantA ityarthaH, te ca tadAnIM ceTakarAjasya vaizAlInagarInAyakasya sAhAyyAya gaNaM kRtavanta iti // atha mahAzilAkaNTake saGgAmecamareNa vikurvitesati kUNiko yadakarottaddarzanArthamidamAha taeNa mityAdi, tato mahAzilAkaNTaka saGgAmavikurkhaNAnantaramudAyinAmAnaM hatthirAyaM ti hastipradhAnam, paDikappeha tti sannaddhaM kuruta, paJcappiNaha tti pratyarpayata kAraNajanasaMhArAdi praznAH / Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 534 // ngaaraadhikaarH| sUtram 300 kaNTaka saMgrAme jayaparAjaya praznA : / nivedayatetyarthaH, haTThatuDhe ha yAvatkaraNAdevaM dRzyaM haTTatuTThacittamANaMdiyA naMdiyA pIimaNe tyAdi, tatra hRSTatuSTamatyarthaM tuSTaM hRSTaM vA 7 zatake vismitaMtuSTaMca toSavaccittaM mano yatra tattathA taddhRSTatuSTacittaM yathA bhavatItyevamAnanditA ISanmukhasaumyatAdibhAvaiH samRddhimupagatAH,8 uddezakaH9 asaMvRtAtatazca nanditAH samRddhitaratAmupagatAH, prItiH prINanamApyAyanaM manasi yeSAM te prItimanasaH, aMjaliM kaTTatti, idaM tvevaM dRzya karayalapariggahiyaM dasaNahaM sirasAvattaM matthae aMjaliM kaTu tatra zirasAprAptamasaMspRSTaM mastake'JjaliM kRtvetyarthaH, evaM sAmI! tahatti ANAe viNaeNaM vayaNaM paDisuNeti tti, evaM svAmin! tatheti AjJayetyevaMvidhazabdabhaNanarUpo yo vinayaH sa tathA tena vacanaM rAjJaH sambandhi pratizRNavantyabhyupagacchanti, cheyAyariovaesamaikappaNAvigappehiM ti cheko nipuNo ya AcAryaH zilpopadezadAtA tasyopadezAdyAmatirbuddhistasyA ye kalpanAvikalpAH kRtibhedAste tathA taiH pratikalpayantIti yogaH, suniuNehiM ti kalpanA tadabhidhAnavikalpAnAM vizeSaNaM narairvA sunipuNaiH, evaM jahA uvavAie tti tatra cedaM sUtramevam, ujjalanevattha-havvaparivacchiya mujvalanepathyena nirmalaveSeNa havvaM tizIghraMparipakSitaH parigRhItaH parivRtoyaHsa tathA tam, susajjaMcammiyasannaddha-baddhakavaiya-uppIliyavacchakaccha |saMhArAdi gevejjagabaddhagalaga-varabhUsaNavirAiyaM carmaNi niyuktAzcArmikAstaiH sannaddhaH kRtasannAhazcArmikasaMnaddhaH, baddhA kavacikA sannAhavizeSo yasya sa baddhakavacikaH, utpIDitA gADhIkRtA vakSasi kakSA hRdayarajjuryasya sa tathA, graiveyakaM baddhaMgalake yasya sa tathA, varabhUSaNairvirAjito yaH sa tathA, tataH karmadhArayo'stam, ahiyateyajuttaM viraiyavarakaNNapUra-salaliyapalaMbAvacUlacAmaroyarakayaMdhayAraM viracite varakarNapUre pradhAnakarNAbharaNa vizeSo yasya sa tathA, salalitAni pralambAnyavacUlAni yasya sa tathA, cAmarotkareNa kRtamandhakAraM yatra sa tathA, tataH karmadhArayo'tastam, cittaparicchoyapacchayaM cittaparicchoko laghuH pracchado vastravizeSo yasya sa tathAtastam, kaNagaghaDiyasuttagasubaddhakacchaM kanakaghaTitasUtrakeNa suSTu baddhA kakSA, urobandhanaM yasya kAraNajana praznAH / 534 // Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 535 // sa tathA tam, bahupaharaNAvaraNA-bhariyajujjhasajhaMbahUnAMpraharaNAnA(masyAdInA)mAvaraNAnAMca sphurakakaNTakAdInAM bhRto yuddhasajjazca yaH sa tathAtastam, sachattaM sajjhayaM saghaMTaM paMcAmeliyaparimaMDiyAbhirAmaM paJcabhirApIDikAbhizcUDAbhiH parimaNDito'bhirAmazca ramyo yaH sa tathAtastam, osAriyajamalajuyalaghaMTamavasAritamavalambitaM yamalayugalaM dvayaM ghaNTayoryatra sa tathAtastam, vijupiNaddhaM va kAlamehaM bhAsvarapraharaNAbharaNAdInAM vidyutakalpanA (tvAt) kAlatvAcca gajasya meghasamateti, uppAiyapavvayaM va sakkhaM, autpAtikaparvatamiva sAkSAdityarthaH, mattaM mehamiva gulugulaMtaM maNapavaNajaiNavegaM manaH pavanajayI vego yasya sa tathAtastam, zeSa tu likhitamevAsti, vAcanAntare tvidaMsAkSAllikhitameva dRzyata iti, kayabalikamme tti devatAnAM kRtabalikarmA, kayakouyamaMgalapAyacchitte tti kRtAni kautukamaGgalAnyeva prAyazcittAnIva duHsvapnAdivyapohAyAvazyaM karttavyatvAt prAyazcittAni yena sa tathA, tatra kautukAni maSIpuNDrAdIni maGgalAni siddhArthakAdIni, sannaddhabaddhavammiyakavae tti sannaddhaH saMhananikayA tathA baddhaH kazAbandhanato varmito varmatayA kRto'Gge nivezanAt kavacaH kaGkaTo yena sa tathA, tataH karmadhArayaH, uppIliyasarAsaNapaTTie tti, utpIDitA guNasAraNena kRtAvapIDA zarAsanapaTTikA dhanurdaNDo yena sa tathA, utpIDitA vA bAhau baddhA zarAsanapaTTikA bAhupaTTikA yena sa tathA, piNaddhagevejja vimalavarabaddhaciMdhapaTTe tti pinaddhaM parihitaM graiveyakaM grIvAbharaNaM yena sa tathA, vimalavaro baddhazcihnapaTTo yodhacihnapaTTo yena sa tathA, tataH karmadhArayaH, gahiyAuhapaharaNe tti gRhItAnyAyudhAni zastrANi praharaNAya pareSAM prahArakaraNAya yena sa tathA, athavA''yudhAnyakSepyazastrANi khaDgAdIni, praharaNAni tu kSepyazastrANi nArAcAdIni tato gRhItAnyAyudhapraharaNAni yena sa tathA, sakoriTamalladAmeNaM tti saha koriSTapradhAnaiH koriNTakAbhidhAnakusumagucchairmAlyadAmabhiH puSpamAlAbhiryattathA tena, caucAmaravAlavIiyaMge tti caturNAM cAmarANAM vAlairvIjitamaGgaM yasya sa tathA, maMgalajayasaddakayAloe 7zatake uddezakaH9 asNvRtaangaaraadhikaarH| sUtram 300 kaNTakasaMgrAme jayaparAjaya praznAH / tadabhidhAnakAraNajanasaMhArAdi praznAH / // 535 // Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 536 // 7zatake uddezaka:9 asNvRtaangaaraadhikaarH| sUtram 300 kaNTaka saMgrAme jayaparAjaya praznAH / tti maGgalo mAGgalyo jayazabdaH kRto janairvihita Aloke darzane yasya sa tathA, evaM jahA uvavAie jAve tyanenedaM sUcitam, aNega(ga)NanAyaga-daMDanAyaga-rAIsara-talavara-mADaMbiya-koDuMbiya-maMti-mahAmaMti-gaNaga-dovAriya amacca-ceDa-pIDhamaddaNagaranigamaseTThi-seNAvai-satthavAha-dUya-saMdhipAla saddhiM saMparivuDe dhavalamahAmehaniggaeviva gahagaNadippaMtarikkhatArAgaNANa majjhe sasivva piyadaMsaNe naravaI majjaNagharAo paDinikkhamai ma0 paDittA je0 bAhiriyA uvaTThANasAlA jeNAmeva udAI hatthirAyA teNAmeva uvAga. tti tatrAneke ye gaNanAyakAH, prakRtimahattarAH, daNDanAyakAH tantrapAlAH, rAjAno mANDalikAH, IzvarA yuvarAjAH, talavarAH, parituSTanarapatipradattapaTTabandhavibhUSitA rAjasthAnIyAH, mADambikAH chinnamaDambAdhipAH, kauTumbikAH katipayakuTumbaprabhavo'valagakAH, mantriNaH pratItAH, mahAmantriNo mantrimaNDalapradhAnAH, gaNakAH jyotiSikA bhANDAgArikA ityanye, dauvArikAH pratIhArAH, amAtyA rAjyAdhiSThAyakAH, ceTAH pAdamUlikAH, pIThamA AsthAne AsanAsInasevakA vayasyA ityarthaH, nagaramiha sainyanivAsiprakRtayaH, nigamAH kAraNikA vaNijo, zreSThinaH zrIdevatA'dhyAsitasauvarNapaTTavibhUSitottamAGgAH, senApatayo nRpatinirUpitacaturaGgasainyanAyakAH, sArthavAhAH pratItAH, dUtA anyeSAM rAjAdezanivedakAH, sandhipAlAH rAjyasandhirakSakAH, eteSAMdvandvastatastaiH, iha tRtIyAbahuvacanalopo draSTavyaH, saddhiM ti sArddhasahetyarthaH, na kevalaMtatsahitatvamevApi tu taiH samitisamantAt parivRttaH parikarita iti, hArotthayasukayaraiyavacche hArA'vastRtena hArA'vacchAdanena suSTu kRtaratikam, vakSa uro yasya sa tathA, jahA ceva uvavAie tti tatra caivamidaM sUtraM pAlaMbapalaMbamANa-paDa-sukayauttarija ityAdi tatra prAlambena dIrgheNa pralambamAnena jhumbamAnena paTena suSTu kRtamuttarIyamuttarAsaGgo yena sa tathA, mahayA-bhaDacaDagaravaMdaparikkhitte tti mahAbhaTAnAM vistAravatsaGgrena parikarita ityarthaH, oyAe tti, upayAta upAgataH, abhejjakavayaM ti parapraharaNAbhedyA''varaNam, vairapaDirUvagaM tadabhidhAnakAraNajanasaMhArAdi praznAH / // 536 // Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyatra zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 537 // ti vajrasadRzam, egahatthiNAvi tti, ekenApi gajenetyarthaH, parAjiNittae tti parAnabhibhavitumityarthaH / hayamahiya-pavaravIra- 7 zatake ghAiya-vivaDiya-ciMdhaddhayapaDAge tti, hatAH prahAradAnato mathitA mAnanirmathanataH,pravaravIrAH pradhAnabhaTA ghAtitAzca yeSAM te tathA, uddezakaH9 asaMvRtAvipatitAzcihnadhvajAH cakrAdicihnapradhAnadhvajAH patAkAca, tadanyA yeSAM te tathA, tataH karmadhArayo'tastAn, kicchpaannge| nagArA dhikaarH| tti kRcchragataprANAn kaSTapatitaprANAnityarthaH diso disiM ti dizaH sakAzAdanyasyAM dizyabhimatadiktyAgAddigantarAbhimukhene sUtram 301 tyarthaH, athavA digevApadignAzanAbhiprAyeNa yatra pratiSedhane taddigapadik tadyathA bhavatyevam, paDisehittha tti pratiSedhitavAn / rathamuzala saMgrAme yuddhAnnivartitavAnityarthaH // 300 // 8NAyameyaM arahayA suyameyaM arahayA vinnAyameyaM arahayA rahamu(mU)sale saMgAme, rahamusaleNaM bhaMte! saMgAme vaTTamANe ke jaitthA ke parAjaitthA?, goyamA! vajI videhaputte camare asuriMde asurakumArarAyA ja* nava mallaI nava lecchaI parAja0, taeNaM se kUNie rAyA rahamu(mU)salaM saM0 uvaTThiyaM sesaM jahA mahAsilAkaMTae navaraM bhUyANaM(NiM)de hatthirAyA jAva rahamusalasaMgAmaM oyAe, puraoya se sakke janasaMhArAdi deviMde de0, evaM taheva jAva ciTThati, maggao ya se camare 3 egaM mahaM AyAsaM kiDhiNapaDirUva(pa)gaM viuvvittANaM ciTThai, evaM khalu tao iMdAsaM0 saMgAmeMti, taMjahA- deviMdeya maNuiMde ya asuriMde ya, egahatthiNAviNaMpabhUkU0 rAyA jai(ya)ttae taheva jAva diso disiM paDisehitthA / 9 sekeNa0 bhaMte! rahamusale saMgAme 2?, goyamA! rahamu0 NaM saM0 vaTTa ege rahe aNAsae asArahie aNArohae samusale mahayA jaNakkhayaMjaNavahaMjaNappamaiMjaNasaMvaTTakappaMruhirakaddamaM karemANe savvaosamaMtA paridhAvitthA se teNa jAva rahamusale sN0| 10 rahamu0 NaM bhaMte! saM0 vaTTamANe kati jaNasayasAhassIo vahiyAo?, goyamA! channautiM (ti) jaNasayasAha0 vhi0|11 teNaM bhaMte! maNuyA nissIlA jAva uvavannA?, goyamA! tattha NaM dasa sAhassIoegAe macchI (cchiyA)ekucchisi uvavannAo, ege devalogesu jayaparAjaya praznAH / tadabhidhAnakAraNa praznAH / // 430 Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 538 // uvavanne, ege sukule paJcAyAe, avasesA osannaM naragatirikkhajoNiesu uvavannA // sUtram 301 // 12 kamhANaM bhaMte! sakke 3 camare 3 kUNiyassaranosAhejaMdalai(liya)tthA?, goyamA! sakke 3 puvvasaMgatie camare 3 pariyAyasaMgatie, evaM khalu goyamA! sakke deviMde devarAyA camare asuriMde asurakumArarAyA kUNiyassa ranno saahi(he)jNdlitthaa| sUtram 302 // 13 bahujaNe NaM bhaMte! annamannassa evamAikkhaM(kha)ti jAva parUveMti(vei) evaM khalu bahave maNussA annayaresu uccAvaesusaMgAmesu abhimuhA ceva pahayA samANA kAlamAse kAlaM kiccA annayaresu devaloesu devattAe uvavattAro bhavaMti (gItA a0 2 zlo0 37) se kahameyaM bhaMte! evaM?, goyamA! jaNNaM se bahujaNo annama0 evaM Ai0 jAva uvavattAro bhavaMti je te evamAhaM (hiM)sumicchaM te evamAhaMsu, ahaM puNa goyamA! evamAikkhAmi jAva parUvemi- evaM khalu goyamA! teNaM kAleNaM 2 vesAlI nAmaM nagarI hotthA, vaNNao, tattha NaM vesAlIe Na varuNe nAmaMNAganattue parivasai aDhe jAva aparibhUe samaNovAsae abhigayajIvAjIve jAva paDilAbhemANe chaThe chaTTeNaM anikkhitteNaM tavokammeNaM appANaM bhAvemANe viharati, tae NaM se varuNe NAganattue annayA kayAirAyAbhiogeNaM gaNAbhi0 balAbhi0 rahamusale saM0 ANatte samANe chaTThabhattie aTThamabhattaM aNuvaTTeti aTThamabhattaM aNuvardRttA koDuMbiyapurise saddAvei rattA evaM va0-khippAmeva bho devANuppiyA! cAugghaMTaM AsarahaM juttAmeva uvaTThAveha hayagayarahapavara jAva sannAhettA mama eyamANattiyaM paJcappiNaha, taeNaM se (te) koDuMbiyapurisA jAva paDisuNettA khippAmeva sacchattaM sajjhayaM jAva uvaTThAveMti hayagayaraha jAva sannAheMti rattA jeNeva varuNe nAganattue jAva paJcappiNaMti, taeNaM seva0 nAga0 je0 majjaNaghare teNeva uvAga0 jahA kUNio jAva pAyacchitte savvAlaMkAravibhUsie sannaddhabaddhe sakoreMTamalladAmeNaM jAva dharijamANeNaM aNegagaNanAyaga jAva dUyasaMdhipAla saddhiM saMparivuDe majjaNagharAo paDinikkhamati rattA je0 bAhiriyA uvaTThANasAlA je0 cAugghaMTe Asarahe te. uvAga0 2ttA cAugghaMTaM AsarahaM durU(ru)hai rattA 7zatake uddezakaH 9 asNvRtaangaaraadhikaarH| sUtram 302 indrasyakoNikasahAya prshnH| sUtram 303 yuddhe hatAnAM svargagamana praznaH / // 538 // Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 539 // 7 zatake uddezakaH 9 asNvRtaangaaraadhikaarH| sUtram 303 yuddhe hatAnAM svargagamana prshnH| hayagayaraha jAva saMparivuDe mahayA bhaDacaDagara jAva parikkhitte je0 rahamu0 saMgAme te. uvA0 rattA rahamu(mUsalaMsaM0 oyAo, taeNaM se varuNe NAgaNattue rahamu(mU)salaM saM0 oyAe samANe ayameyArUvaM abhiggahaM abhigiNhai-kappati me rahamu0 saM0 saMgAmemANassa je puTviM pahaNai se paDihaNittae avasese no kappatIti, ayameyArUvaM abhiggahaM abhigeNhai rattA rahamu0 saM0 saMgAmeti, tae NaM tassa varuNassa nAgana rahamusalaMsaM saMgAmemANassa ege purise sarisae sarisattae (sarittae) sarisavvae (sarivvae) sarisabhaMDamattovagaraNe raheNaM paDirahaM havvamAgae, tae NaM se purise varuNaM NAga evaM va0- pahaNa bho varuNA! NAgaNattuyA! pa0 2, tae NaM se varuNe NAgataM purisaM evaM va0 nokhalu me kappai devANu0! puvviM ahayassa pahaNittae, tumaMcevaNaM puvvaM pahaNAhi, taeNaM se purise varuNe NAgaNattueNaM evaM vutte samANe Asurutte jAva misimisemANe dhaNuMparAmusai rattA usuMparAmusai usuMparAmusittA ThANaM ThAti 2 AyayakannAyayaM usuM karei Ayayaka. usuM karettA varuNaM NAga0 gADhappahArI karei, tae NaM se varuNe NAganattue teNaM puriseNaM gADhappahArIkae samANe Asurutte jAva misimi0 dhaNuM parAmusai dha0 parA0ttA usuM parAmusai usuM parA0ttA Ayayaka0 usuM ka0 Ayayaka0 rattA taM purisaM egAhacaM kUDAhamacaM jIviyAo vavarovei, tae NaM se varuNe NAga0 teNaM puriseNaM gADhappahArIkae samANe atthAme abale avIrie apurisakkAraparakkame adhAraNijamitikaDa turae nigiNhai tu0 nittA rahaM parAvattei rattA rahamusalAo saMgAmAo paDinikkhamati rattA egaMtamaMtaM avakkamai e0 a0ttA turae nigiNhai rattA rahaM Thavei 2 tA rahAo paccoruhai 2 tA rahAo turae moei tu0 moettA tu. visajei rattA (grantha 4000) 2 dabbhasaMthAragaM saMtharai rattA (puracchAbhimuhe durUhai dabbhasaM0 2) puracchAbhimuhe saMpaliyaMkanisanne karayala jAva kaTu evaM va0-namotthu NaM arihaMtANaM jAva saMpattANaM namo'tthu NaM samaNassa bha0 ma0 Aigarassa jAva saMpAviukAmassa mama dhammAyariyassa dhammovadesagassa vaMdAmiNaM bhagavantaM tatthagayaM ihagae pAsau me se bhagavaMtatthagae jAvavaM nama rattA evaMva0-puvipi // 539 Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 540 // mae samaNassa bha0 ma0 aMtie thUlae pANAtivAe paccakkhAe jAvajIvAe evaM jAvathUlae pariggahe paJcakkhAe jAvajIvAe, iyANipi NaM arihaMtassa bha0 ma0 aMtiyaM savvaM pANAtivAyaM paJcakkhAmi jAvajIvAe evaM jahAkhaMdaojAva eyaMpiNaM caramehiM UsAsanIsAsehiM vosirissAmi ttika? sannAhapaDheM muyai sannA0 muittA salla. kareti salluddharaNaM karettA AloiyapaDikvaMte samAhipatte ANupuvvIe kAlagae, taeNaM tassa varuNassa NAgana0 ege piyabAlavayaMsae rahamu0 saM0 saMgAmemANe egeNaM puriseNaM gADhappahArIkae samANe atthAme abale jAva adhAraNijjamitikaTTa varuNaM NAga0 rahamusalAo saMgAmAo paDinikkhamamANaM pAsai pAsaittA turae nigeNhai turae nigeNhittA jahA varuNe jAva turae visajeti paDisaMthAragaM durUhai rattA puratthAbhimuhe jAva aMjaliM kaTThaevaM va0- jAI NaM bhaMte! mama piyabAlavayassassa varuNassa nAgana0 sIlAIvayAiMguNAiMveramaNAI paccakkhANaposahovavAsAiMtAiNaM mamaMpibhavaMtu ttikaTThasannAhapaTTe muyai rattA salluddharaNaM kareti salladdharaNaM karettA ANupuvvIe kAlagae, tae NaM taM varuNaM NAga0 kAlagayaM jANittA ahAsannihiehiM vANamaMtarehiM devehiM divve surabhigaMdhodagavAse vuDhe dasaddhavanne kusume nivADie divve ya gIyagaMdhavvaninAde kae yAvi hotthA, tae NaM tassa va0 NAga0 taM divvaM devihiM divvaM devajurti divvaM devANubhAgaM suNittA ya pAsittA ya bahujaNo annamannassa evamAikkhai jAva parUveti- evaM khalu devANu0! bahave maNussA jAva uvavattAro bhavaMti // sUtram 303 // 14 varuNeNaM bhaMte! nAganattue kAlamAse kAlaM kiccA kahiM gae kahiM uvavanne?, goyamA! sohamme kappe aruNAbhe vimANe devattAe uvavanne, tatthaNaM atthegatiyANaM devANaM cattAri paliovamANi ThitI pa0, tatthaNaM varuNassavide0 cattAri paliovamAI ThitI pa0 / se NaM bhaMte! varuNe deve tAo devalogAo AukkhaeNaM bhava0 Thii0 jAva mahAvidehe vAse sijjhihiti jAva aMtaM karehiti / 15 varuNassa NaM bhaMte! NAga piyabAlavayaMsae kAlamAse kAlaM kiccA kahiM gae? kahiM uva0?, goyamA! sukule paJcAyate |16se NaM bhaMte! 7zatake uddezakaH9 asNvRtaangaaraadhikaarH| sUtram 303 yuddhe hatAnAM svargagamana prshnH| sUtram 304 yuddha hatasya zramaNopAsakanAgapautravaruNasya saudharme upapAta ekAvatAritAdi prshnaaH| // 540 // Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 541 // taohiMto aNaMtaraM uvvaTTittA kahiM gacchahiti kahiM uvavaja.?, goyamA! mahAvidehe vAse sijjhi0 jAva aMtaM kareMti / sevaM bhaMte! 2! 7 zatake tti||suutrm 304||sttmss Navamo uddeso||7-9|| uddezakaH 9 asaMvRtA7 sAruTTha tti saMruSTA manasA, pariviya tti zarIre samantAddarzitakopavikArAH samaravahiya tti saGgrAme hatAH,8 rahamusale tti nagArAyatra rathomuzalena yuktaH paridhAvanmahAjanakSayaM kRtavAnasaurathamuzalaH, maggaotti pRSThataH, AyasaM ti lohamayam, kiDhiNapaDirUvagaM dhikaarH| | sUtram 301 ti kiThinaM vaMzamayastApasasambandhI bhAjanavizeSastatpratirUpakaM tadAkAraM vastu, 9 aNAsae tti, azvarahitaH, asArahie tti, rathamuzala sagrAma asArathikaH, aNArohae tti, anArohako yodhavarjitaH, mahatAjaNakkhayaM ti mahAjanavinAzaM jaNavaha ti janavadhaM janavyathAM vA jayaparAjaya jaNapamaI tilokacUrNanaM jaNasaMvaTTakappaM ti janasaMvarta iva lokasaMhAra iva jnsNvrtklpo'tstm| 11 ege devalogesu uvavanne ege praznA : / sUtram 302 sukulapaccAyAe tti, etatsvabhAvata eva vakSyati // 301 // indrasya12 puvvasaMgaie tti kArtikazreSThyavasthAyAM zakrasya kUNikajIvo mitramabhavat, pariyAyasaMgaie tti pUraNatApasAvasthAyAM | koNika sahAya prshnH| camarasyAsau tApasaparyAyavartI mitramAsIditi // 302 // sUtram 303 13 janaM se bahujaNo annamannassa evamAikkhaI tyatraikavacanaprakrame jete evamAhaMsvityatra yobahuvacananirdezaHsavyaktyapekSo'vaseyaH yuddhehatAnAM svargagamana ahigayajIvAjIvayityatra yAvatkaraNAduvaladdhapunnapAvetyAdi dRzyaM paDilAbhemANe tti, idaM ca samaNe niggaMthe phAsueNaM esaNijjeNaM prshnH| asaNapANakhAimasAimeNaM vatthapaDiggahakaMbalaraoharaNeNaM pIDhaphalagasejjAsaMthAraeNaM paDilAbhemANe viharaI tyevaMdRzyam, cAugghaMTaM ti ghaNTAcatuSTayopetamAsarahaM ti, azvavahanIyaM ratham, juttAmeva tti yuktameva rathasAmagryeti gamyam, sajjhaya mityatra yAvatkaraNAdidaMDa dRzyaM saMghaMTaM sapaDAgaM satoraNavaraM saNaMdighosaM sakiMkiNI-hemajAla-paraMta-parikkhittaM sakiGkiNIkena kSudraghaNTikAyuktena hemajAlena // 541 // Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 542 // 7zatake uddezaka: 9 asNvRtaangaaraadhikaarH| sUtram 303 yuddhe hatAnAM svargagamana prshn:| paryanteSu parikSiptoyaHsatathA taM hemavaya-citta-teNisa-kaNaganiutta-dAruyAgaM haimavatAni himavagirijAtAni, citrANi vicitrANi, tainizAni tinizAbhidhAnavRkSasambandhIni, sa himavatIti tadhaNaM kanakaniyuktAni niyuktakanakAni dArUNi yatra sa tathA taM saMviddha cakkamaMDala dhurAgaM suSTu saMviddhe cakre yatra maNDalA ca vRttA dhUryatra sa tathA tam, kAlAyasa-sukayanemi-jaMtakammaM kAlAyasena lohavizeSeNa suSTha kRtaM nemeH cakramaNDalamAlAyA yantrakarma, bandhanakriyA yatra sa tathA tam, Ainna varaturaya susaMpauttaM jAtyapradhAnAzvaiH suSThusaMprayuktamityarthaH, kusalanara-ccheyasArahi-susaMpaggahiyaM kuzalanararUpoyazchekasArathirdakSaprAjitA tena suSThusaMpragRhIto yaH sa tathA tam, sara-saya-battIsaya-toNaparimaMDiyaM zarANAMzataM pratyekaM yeSu te zarazatAstaiAtriMzatA toNaiH zaradhibhiH parimaNDito yaHsa tathA tam, sakaMkaDa-vaDeMsagaMsaha kaGkaTaiH kavacairavataMsaizca zekharakaiH zirastrANabhUtairyaH sa tathA tam, sacAvasara- paharaNAvaraNabhariya-johajuddhasajjaM saha cApazarairyAni praharaNAni khaDgAdInyAvaraNAni ca sphurakAdIni teSAM bhRto'ta eva yodhAnAM yuddhasajjazca yuddhapraguNo yaH sa tathA tam, cAugghaMTaM AsarahaM juttAmeva tti, vAcanAntare tu sAkSAdevedaM dRzyata iti, ayameyArUvaM ti prAkRtatvAdidametadrUpaM vakSyamANarUpam, sarisae tti sadRzakaH samAnaH, sarisattae tti sadRzatvak sarisavvae tti sadRgvayAH sarisabhaMDamattovagaraNe tti sadRzI bhANDamAtrA praharaNakozAdirUpA,upakaraNaMca kaTAdikaM yasya sa tathA, paDirahaM ti rathaM prati, Asurutte tti, Azu zIghraM ruptaH kopodayAdvimUDhaH, rUpa lupa vimohana yiti vacanAt, sphuritakopaliGgovA, yAvatkaraNAdidaM dRzyaM ruDhe kuvie caMDikkie tti tatra ruSTa uditakrodhaH, kupitaH pravRddhakopodayaH, cANDikitaH saJjAtacANDikyaH prakaTitaraudrarUpaM ityarthaH, misimisImANe tti krodhAgni dIpyamAna iva, ekArthikA vaite zabdAH kopaprakarSapratipAdanArthamuktAH, ThANaM ti pAdanyAsavizeSalakSaNaM ThAti tti karoti, AyayakaNNAyayaM ti, Ayata AkRSTaH sAmAnyena sa eva karNAyata AkarNamAkRSTa // 42 // Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 543 // AyatakarNAyatastam, egAhaccaM ti, ekA hatyA hananaM prahAro yatra jIvitavyaparopaNe tadekAhatyaM tadyathA bhavati, kUDAhacaM ti kUTe iva tathAvidhapASANasaMpuTAdau kAlavilambAbhAvasAdhAdAhatyA''hananaM yatra tat kUTAhatyam, atthAme tti, asthAmA sAmAnyataH zaktivikalaH, abale tti zarIrazaktivarjitaH, avIrie tti mAnasazaktivarjitaH, apurisakkArapakkame tti vyaktaM navaraM puruSakriyA puruSakAraH puruSAbhimAnaH sa eva niSpAditasvaprayojanaH parAkramaH, adhAraNijjaM ti, Atmano dharaNaM kartumazakya mitikaTTa tti, itikRtvetihetorityarthaH, turae NigiNhai tti, azvAn gacchato niruNaddhItyarthaH, egaMtamaMtaM ti, ekAntaM vijanamantaM bhUmibhAgam, sIlAI ti phalAnapekSAH pravRttayaH tAzca prakramAcchubhAH, vayAI ti, ahiMsAdIni, guNAI ti guNavratAni, veramaNAI ti sAmAnyena rAgAdiviratayaH, paccakkhANaposahovavAsAiMti pratyAkhyAnaM pauruSyAdiviSayaM pauSadhopavAsa: parvadinopavAsaH, gIyagaMdhavvaninAe tti gItaM gAnamAtraM gandharvaM tadeva murajAdidhvanisanAthaM tallakSaNo ninAdaH zabdo gItagandharvaninAdaH // 303 // 14 kAlamAse tti maraNamAse mAsasyopalakSaNatvAt kAladivasayityAdyapi draSTavyam, kahiM gae kahiM uvavanne tti praznadvaye sohamme tyAdyekamevottaraMgamanapUrvakatvAdutpAdasyotpAdAbhidhAnena gmnNsaamrthyaadvgtmevetybhipraayaaditi| AukkhaeNamAyuH karmadalikanirjaraNena, bhavakkhaeNaM ti devabhavanibandhana devagatyAdikarmanirjaraNena, ThiikkhaeNaM ti, AyuSkAdikarmaNAM sthitinirjaraNeneti / / 304 // saptamazate navamoddezakaH sampUrNaH / / 7-9 // |7zatake uddezaka:9 asNvRtaangaaraadhikaarH| sUtram 303 yuddha hatAnA svargagamana praznaH / sUtram 304 yuddhe hatasya zramaNopAsakanAgapautra-varuNasya saudharme upapAta ekAvatAritAdi prshnaaH| uddezakaH 10 kAlodAyi prbhRtirdhikaarH| // 543 // ||sptmshtke dshmoddeshkH|| anantaroddezake paramatanirAsa ukto dazame'pi sa evocyata ityevaMsambandhasyAsyedaM sUtram Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya. vRttiyutam bhAga-1 // 544 // 1 teNaM kAleNaM 2 rAyagihe nAmaM nagare hotthA vannao, guNasilae ceie vannao, jAva puDhavisilApaTTae(o) (vaNNao), tassaNaM guNasilayassa ceiyassa adUrasAmaMte bahave annautthiyA parivasaMti, taMjahA-kAlodAIselodAI sevAlodAI udae nAmudae tammudae annavAlae (selavAlae) saMkhavAlae suhatthIgAhAvaI, taeNaM tesiM annau0 bhaMte! annayA kayAiMegayaosamuvAgayANaM sanniviTThANaM sannisannANaM ayameyArUve miho kahAsamullAve samuppaJjitthA- evaM khalusamaNe nAyaputte paMca atthi(paMcatthi)kAe pannaveti, taMjahAdhammatthikAyaM jAva AgAsa0, tattha NaM samaNe nA0 cattAri atthi0 ajIvakAe pannaveti, taMjahA- dhammatthi0 adhamma0 AgAsa. poggala0, egaM ca samaNe NA* jIvatthikAyaM arUvikAyaM jIvakAyaM pannaveti, tattha NaM samaNe NA cattAri asthi0 arUvikAe pannaveti, taMjahA-dhammatthikAyaM adha(ha)mma0 AgAsa jIva0, egaMca NaM samaNeNA0poggalatthikAyaM rUvi0 ajIva pannaveti, se kahameyaM manne evaM?, teNaM kAleNaM 2 samaNe bha0 ma0 jAva guNasilae ceie samosaDhe jAva parisA paDigayA, teNaM kAleNaM rasamaNassa bha0ma0 jeThe aMtevAsI iMdabhUI NAmaM aNa. goyamagotteNaM evaM jahA bitiyasae niyaMThuddesae jAva bhikkhAyariyAe aDamANe ahApajjattaM bhattapANaMpaDiggahittA rAyagihAo jAva aturiyamacavalamasaMbhaMtaM (te) jAva riyaMsohemANe 2 tesiM annau0 adUrasAmaMteNaM vIi(I)vayati (i), taeNaM te annau0 bha0 goyamaM adUrasAmaMteNaM vIivayamANaM pAsaMti rattA annamannaMsaddAveMti rattA evaM va0- evaMkhalu devANu0! amhaM imA kahA avippakaDA ayaM ca NaM goyame amhaM adUra sAmaMteNaM vIivayai (vItIvateti) taM seyaM khalu devANu0! amhaM goyamaM eyama8 pucchittaettika? annamannassa aMtie eyamaTuM paDisuNeti rattA jeNeva bhagavaMgoyame te0 uvAgacchaMti te0 uvAgatA te bha0 goyamaM evaM va0- evaM khalu goyamA! tava dhammAyarie dhammovadesae samaNe NAyaputte paMca asthikAe pannavetti, taMjahA-dhamma0 jAva AgAsa0,taM ceva jAva rUvikAyaM ajIvakAyaM pannaveti se kahameyaM bhaMte! goyamA! evaM?, taeNaM se bhagavaM goyame te annautthie evaM va0-nokhalu 7 zatake uddezaka:10 kAlodAyi prbhRtirdhikaarH| sUtram 305 kAlodayyAye| ekAdazAnyatIrthakAnAM prsprvaartaalaapH| paJcAstikAyasaMbaMdhI gautama pRcchA,prabhu samIpAgamana pratibodhaH prvrjyaa''di| // 544 // Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 545 // vayaM devANu0! asthibhAvaMnasthiti vadAmonatthibhAvaM atthittiva0, amhe NaM devANu0! savvaM atthibhAvaM atthIti vasavvaM natthibhAvaM natthIti va0, taM ceva sA khalu tubbhe devANuH! eyamaTuMsayameyaM paccuvekkhaha ttikaTTha te annautthie evaM va0- evaM 2, jeNeva guNasilae ceie je0 samaNe bha0 ma0 evaM jahA niyaMThuddesae jAva bhattapANaM paDidaMseti bhattapANaM paDidaMsettA samaNaM bha0 ma0 vaMdai nama0 rattA naccAsanne jAva paJjuvAsati / 2 teNaM kAleNaM 2 samaNe bha0 ma0 mahAkahApaDivanne yAvi hotthA, kAlodAI ya taM desaM havvamAgae, kAlodAIti samaNe bha0 ma0 kAlodAI evaM va0- se nUNaM (bhaMte!) kAlodAI annayA kayAI egayao sahiyANaM samuvAgayANaM sanniviTThANaM taheva jAva se kahameyaM manne evaM?, se nUNaM kAlo0 atthesamaDhe?, haMtA atthitaM0, sacceNaM esamaDhekAlo0 ahaM paMcatthikAyaM pannavemi, taMjahA-dhammatthikArya jAva poggala0, tattha NaM ahaM cattAri asthikAe ajIva0 ajIvatayA panna. taheva jAva egacaNaM ahaM poggala0 rUvikArya panna0, 3 taeNaM se kAlodAI samaNaM bha0 ma0 evaM va0- eyaMsiNaM bhaMte! dhammatthikAryasi adhamma0 AgAsa0 arUvi0 ajIva0 cakkiyA kei Asaittae vA 1 saittae vA 2 ciTThaittae vA 3 nisIittae vA 4 tuyaTTittae vA 5?, No tiNadve0, kAlodAI egaMsi NaM poggalatthikAryasi rUvi0 ajIva cakkiyA kei Asaittae vA saittae vA jAva tuyaTTittae vA, 4 eyaMsiNaM bhaMte! poggalatthikAyaMsi rUvikA0 ajIvakA0 jIvANaM pAvA(NaM) kammA(NaM) pAvakammaphalavivAgasaMjuttA kajaMti?,Noi0 sa0 kAlodAI!, eyaMsiNaM jIvAtthikAryasi aruvikA jIvANaM pAvA kammA pAvaphalavivAgasaMjuttA ka.?, haMtA ka0, ettha NaM se kAlodAI saMbuddhe samaNaM bha0 ma0 vanamaM0 2ttA evaM va0- icchAmiNaM bhaMte! tubbhaM aMtiyaM dhammaM nisAmettae evaM jahA khaMdae (bha.za. 2-1) taheva pavvaie taheva ekkArasa aMgAIjAva vihri||suutrm 305 // 1 teNa mityAdi, egayao samuvAgayANaM ti sthAnAntarebhya ekatra sthAne samAgatAnAmAgatya ca sanniviTThANaM ti, upaviSTAnAm, zatake uddezaka: 10 kAlodAyi prbhRtirdhikaarH| sUtram 305 kAlodayyAye| ekAdazAnyatIrthakAnAM |prsprvaartaalaapH| paJcAstikAyasaMbaMdhI gautama pRcchA, prabhu samIpAgamanaM pratibodha: prvrjyaa''di| / 545 // Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 546 // prabhRti upavezanaM cotkuTukatvAdinApi syAdata Aha sannisannANaM ti saMgatatayA niSaNNAnAM sukhAsInAnAmiti yAvat atthikAe tti zatake pradezarAzIn, ajIvakAe tti, ajIvAzca te'cetanA: kAyAzcarAzayo'jIvakAyAstAn, jIvatthikAya mityetasya svarUpavizeSa kAlodAyi NAyAha, arUvikAyaM ti, amUrtamityarthaH, jIvakAyaM ti jIvanaM jIvo jJAnAdhupayogastapradhAna: kAyo jIvakAyo'tastam, kaizciJjIvAstikAyo jaDatayAbhyupagamyate'tastanmatavyudAsAyedamuktamiti, se kahameyaM manne evaM? ti, atha kathametadastikAyavastu rdhikaarH| sUtram 305 manya iti vitarkArthaH, evama munA cetanAdivibhAgena bhavatIti,eSAM samullApaH, imA kahA avippakaDa tti,iyaM kathA, eSA'sti kAlodayyAdhekAyavaktavyatApyAnukUlyena prakRtA prakrAntA,athavAna vizeSeNa prakaTA'viprakaTA,aviuppakaDatti pAThAntaraMtatra avidvatprakRtAH | ekAdazAnya tIthikAnAM (avijJaprakRtA) athavA na vizeSataH, ut prAbalyatazca prakaTA'vyutprakaTA, ayaM ca tti, ayaM punaH, taM ceyase ti yasmAdvayaM paraspara vaartaalaapH| sarvamastibhAvamevAstIti vadAmaH tathAvidhasaMvAdadarzanena bhavatAmapi prasiddhamidam, tattasmAccetasA manasA vedasa tti pAThAntare paJcAstikAyajJAnena pramANAbAdhitatvalakSaNena, eyamaDhe ti, amumastikAyasvarUpalakSaNamarthaM svayameva pratyupekSadhvaM paryAlocayateti, 22 saMbaMdhI gautama pRcchA,prabhu mahAkahApaDivanne tti mahAkathAprabandhena mahAjanasya tattvadezanena, eyaMsi NaM ti, etasminnuktasvarUpe 3 cakkiyA kei tti zaknuyAt samIpAgamanaM kazcit / / 4 eyaMsi Na bhaMte! poggalatthikAyasI tyAdi, ayamasya bhAvArthaH, jIvasambandhIni pApakarmANya'zubhasvarUpaphala pratibodhaH prvrjyaa''di| lakSaNavipAkadAyIni pudgalAstikAye na bhavanti, acetanatvenAnubhavavarjitatvAttasya, jIvAstikAya eva ca tAni tathA sUtram 306 bhavantyanubhavayuktatvAttasyeti // 305||praakkaalodaayiprshndvaarenn karmavaktavyatoktA, adhunA tu tatpraznadvAreNaiva tAnyeva yathA pApaphalavipAkAdIni bhavanti tathopadidarzayiSurettha NaM sa yityAdi saMvidhAnakazeSabhaNanapUrvakamidamAha 5 tae NaM samaNe bhagavaM mahAvIre annayA kayAi rAyagihAo NayarAo guNasilae (yA) ceie (yA) paDinikkhamati bahiyA // 546 // Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 547 // jaNavayavihAraM viharai, teNaM kAleNaM 2 rAyagihe nAmaM na0 guNasile NAmaM ceie hotthA, tae NaM samaNe bha0 ma0 annayA ka0 jAva 7 zatake samosaDhe parisA paDigayA, taeNaM se kAlodAI aNa0 annayA ka. jeNeva samaNe bha0 ma0 te uvA0 2ttA samaNaM bha0 ma0 vaMdai namasai uddezaka: 10 kAlodAyi 2ttA evaM va0 asthi NaM bhaMte! jIvANaM pAvA kammA pAvaphalavivAgasaMjuttA kajaMti?, haMtA atthi| 6 kahaNNaM bhaMte! jIvANaM pAvA prabhRtikammA pAvaphalavi0 ka0?, kAlodAI se jahAnAmae kei purise maNunnaM thAlIpAgasuddhaM aTThArasavaMjaNAulaM visasaMmissaM bhoyaNaM rdhikaarH| sUtram 306 bhuMjejjA tassa NaM bhoyaNassa AvAe bhaddae bhavati tao pacchA pariNamamANe 2 durUvattAe dugaMdhattAe jahA mahAsavae (mahassavae) (bha0 pApakalyANaza06-3) jAva bhujo 2 pariNamati evAmeva kAlodAI jIvANaM pANAivAe jAva micchAdasaNasalle tassa NaM AvAe bhaddae bhavai karmaNorazubha kalyANaphalatao pacchA vipariNamamANe 2 durUvattAe jAva bhujora pariNamati, evaM khalu kAlodAI jIvANaM pAvA kammA pAvaphalavivAgasaM. yuktatAdijAva k0| 7 atthi NaM bhaMte! jIvANaM kallANA kammA kallANaphalavivAgasaM0 ka0?, haMtA atthi, 8 kahannaM bhaMte!jIvANaM kallANA kAlodAyi praznAH / kammA jAva ka0?, kAlodAI! se jahAnAmae kei purise maNunnaM thAlIpAgasuddhaM aTThArasavaMjaNAkulaM osahamissaM bhoyaNaM bhujejA, viSaauSadha mizritatassaNaM bhoyaNassa AvAe no bhaddae bha0, tao pacchA pariNamamANe 2 surUvattAe suvannattAe jAva suhattAe no dukkhattAe bhujo 2 bhojanapariNamati, evAmeva kAlodAI! jIvANaM pANAivAyaveramaNe jAva pariggahave. kohavivege jAva micchAdasaNasallavivege tassa NaM dRssttaantau| AvAe no bhaddae bha0 tao pacchA pariNamamANe 2 surUvattAe jAva no dukkhattAe bhujo 2 pariNamai, evaM khalu kAlodAI! jIvANaM kallANA kammA jAva kajaMti // sUtram 306 // 7 atthiNa mityAdi, astIdaMvastu yaduta jIvAnAMpApAni karmANi pApoyaH phalarUpo vipAkastatsaMyuktAni bhavantItyarthaH / 8 thAlIpAgasuddhaM ti sthAlyAmukhAyAM pAko yasya tat sthAlIpAkam, anyatra hi pakkamapakvaM vA na tathAvidhaM syAditIdaM // 547 // Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 548 // vizeSaNam, zuddha bhaktadoSavarjitaM tataH karmadhArayaH, sthAlIpAkena vAzuddhamiti vigrahaH, aTThArasavaMjaNAulaM ti, aSTAdazabhi 7 zatake rlokapratItairvyaJjanaiH zAlanakaistakrAdibhirvA''kulaM saGkIrNaM yattattathA, athavA'STAdazabhedaM ca tadvyaJjanAkulaM ceti, atra uddezaka: 10 kAlodAyi bhedapadalopena samAsaH, aSTAdaza bhedAzcaite sUo 1 daNo 2 javannaM 3 tinni ya maMsAI 6 goraso 7 jUso 8 / bhakkhA 9 gulalAvaNiyA / prabhRti10 mUlaphalA 11 hariyagaM 12 DAgo 13 // 1 // hoi rasAlU ya 14 tahA pANaM 15 pANIya 16 pANagaM 17 ceva / aTThArasamo sAgo 18 rdhikaarH| niruvahao loio piNddo||2||ttr mAMsatrayaMjalajAdisatkaMjUSo mudgatandulajIrakakaTubhANDAdirasaH, bhakSyANi khaNDakhAdyAdIni sUtram 306 pApakalyANagulalAvaNiyA guDaparpaTikA lokaprasiddhA guDadhAnA vA, mUlaphalAnyekameva padam, haritakaMjIrakAdiDAko vAstulakAdibharjikA karmaNorazubharasAlU majikA, tallakSaNaM cedaM do ghayapalA mahupalaM dahiyassaddhADhayaM miriyviisaa| dasa khaMDagulapalAiM esa rasAlU nivijogo||1|| kalyANaphala yuktatAdipAnaM surAdi pAnIyaM jalam, pAnakaM drAkSApAnakAdi, zAkaH krasiddha iti, AvAya tti, ApAtastatprathamatayA saMsargaH, bhaddae tti kAlodAyi madhuratvAnmanoharaH, durUvattAe tti dUrUpatayA hetubhUtayA jahA mahAsavae tti SaSThazatasya tRtIyoddezako mahAzrAvakastatra yathedaM sUtraM praznAH / viSaauSadhatathehApyadhyeyam, evAmeva tti viSamizrabhojanavat / jIvANaM bhaMte! pANAivAe ityAdau bhavatItizeSaH, tassa NaM ti tasya prANAtipAtAdeH tao pacchA vipariNamamANe tti tataH pazcAdApAtAntaraM vipariNamat pariNAmAntarANi gacchat, prANAtipAtAdi kArye bhojana dRssttaantau| kAraNopacArAt prANAtipAtAdihetukaM karmeti, durUvattAe tti dUrUpatAhetutayA pariNamati dUrUpaMtAMkarotItyarthaH / osahamissaM sUtram 307 ti, auSadhaM mahAtiktakaghRtAdi, evAmeva tti auSadhamizrabhojanavat, tassa NaM ti prANAtipAtaviramaNAdeH, AvAe no bhaddae bhavati tti, indriyapratikUlatvAt, pariNamamANe tti prANAtipAtaviramaNAdiprabhavaM puNyakarma pariNAmAntarANi gacchat // 306 ||anntrN karmANi phalato nirUpitAni, atha kriyAvizeSamAzritya tatkartRpuruSadvayadvAreNa karmAdInAmalpabahutve nirUpayati 9 do bhaMte! purisA sarisayAjAva sarisabhaMDamattovagaraNA annamanneNaM saddhiM agaNikAyaM samAraMbhaMti tattha NaM ege purise agaNikAyaM mizrita // 548 // Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGgaM zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 549 // 7zatake uddezaka: 10 kAlodAyi prbhRtirdhikaarH| sUtram 307 agnikAyojvAlanavidhyApanayo| mahA'lpakarmatA prshnH| ujjAleti ege purise aga0 nivvAveti, eesiNaMbhaMte! doNhaM purisANaM kayare 2 purise mahAkammatarAe ceva mahAkiriya0 ceva mahAsava0 ceva mahAveyaNa ceva kayare vA purise appakammatarAe ceva jAva appaveyaNa ceva?,je se purise agaNikAyaM ujjAlei je vA se purise aga0 nivvAveti?, kAlodAI! tattha NaMje se purise aga0 ujA0 seNaM purise mahAkamma0 ceva jAva mahAveyaNa ceva, tattha NaM je se purise aga0 nivvA0 se NaM purise appakamma0 ceva jAva appaveyaNa ceva / sekeNaTeNaM bhaMte! evaM vu0- tattha NaMje se purise jAva appaveyaNa ceva?, kAlodAI! tattha NaM je se purise aga0 ujA0 se NaM purise bahutarAgaMpuDhavikArya samA0 bahu0 AukkAyaM samA0 appatarAyaM teUkAyaM samA0 bahu0 vAUkAyaM samA0 bahu0 vaNassaikAyaM samA0 bahu0 tasakArya samA0, tattha NaM je se purise aga0 nivvAveti se NaM purise appatarAya puDhavikkAyaM samA0 appa0 AukkAyaM samA0 bahu0- teUkArya samA0 appa0 vAukArya samA0 appa0 vaNassaikAyaM samA0 appa0 tasakAyaM samA0 se teNaTeNaM kAlodAI! jAva appaveyaNatarAe ceva // sUtram 307 // 9 do bhaMte! ityAdi, agaNikAyaM samAraMbhaMti tti tejaH kAyaM samArabhete upadravayataH, tatraika ujjvAlanenAnyastu vidhyApanena, tatrojvAlane bahutaratejasAmutpAde'pyalpatarANAM vinAzo'pyasti tathaiva darzanAt, ata uktaM tattha NaM ega yityAdi, mahAkammatarAe ceva tti, atizayena mahatkarma jJAnAvaraNAdikaM yasya sa tathA, caivazabdaH samuccaye, evaM mahAkiriya0 ceva tti navaraM kriyA dAharUpA mahAsavatarAe ceva tti bRhatkarmabandhahetukaH, mahAveyaNa ceva tti mahatI vedanA jIvAnAM yasmAtsa tthaa|| 307 // anantaramagnivaktavyatoktA, agnizca sacetanaH sannavabhAsate, evamacittA api pudgalAH kimavabhAsante? iti praznayannAha 10 atthiNaM bhaMte! acittAvi poggalA obhAsaMti ujjoveMti taveMti pabhAseMti?, haMtA atthi / 11 kayareNaM bhaMte! acittAvi po0 obhAsaMti jAvapa0?, kAlodAI! kuddhassa aNa0 teyalessA nisaTThA samANI dUraM gaMtA dUraM nipatai desaM gaMtA desaM ni0 jahiM jahiM // 549 // Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIbhagavatyaGga zrIabhaya vRttiyutam bhAga-1 // 550 // saprakAza caNaM sA ni0 tahiM tahiM caNaM te acittAvi poggalAo0 jAva pabhAsaM(seM)ti, eeNaM kAlodAI! te acittAvi po0 o0 jAva pa0, 7 zatake taeNaM se kAlodAI aNa. samaNaM bha0 ma0 vaM0 namaM0 2ttA bahUhiM cautthachaTThaTThama jAva appANaM bhAvemANe jahA paDhamasae (za01 u09) uddezakaH 10 | kAlodAyi kAlAsavesiyaputte jAva svvdukkhpphiinne||sevN bhaMte! ratti ||7-10||||suutrm 308 // sattamaM sayaM samattaM // 7 // prabhRti10 atthi Na mityAdi, acittAvi tti sacetanAstejaskAyikAdayastAvadavabhAsanta evetyapizabdArthaH, obhAsaMti tti rdhikaarH| sUtram 308 saprakAzA bhavanti, ujjoiMti tti vastUdyotayanti taveMti tti tApaM kurvanti pabhAsaMti tti tathAvidhavastudAhakatvena prabhAvaM labhante / acittapudrala11 kuddhassa tti vibhaktiparaNiAmAtkruddhena dUraM gantA dUraM nivayai tti dUragAminIti dUre nipatItItyarthaH, athavA dUre gatvA dUre tvAdinipatatItyarthaH, desaM gaMtA desaM nivayai tti, abhipretasya gantavyasya kramazatAderdeze tadarbhAdau gamanasvabhAve'pi deze tadarDAdau kAlodAyi nipatatItyarthaH, ktvApratyayapakSo'pyemeva, jahiM jahiM ca tti yatra tatra dUre vA taddeze vA sA tejolezyA nipatati, tahiM tahiM tatra tatra praznAH / dUre taddeze vA, te tti tejoleshyaasmbndhinH||308 // saptamazate dshmoddeshkH|| 7-10 // ziSTopadiSTayaSTyA padavinyAsaM zanairahaM kurvn| saptamazatavivRtipathaMlacitavAn vRddhapuruSa iva // 1 // // iti zrImaccandrakulanabhonabhomaNizrImadabhayadevAcAryavaryavihitavivaraNayutaM zrImadbhagavatIvRttau saptamaM zatakaM samAptam tatsamAptau ca caturdazaM zataM prathamo vibhAgaH samAptaH // // 550 //