Book Title: Adhyatmasara
Author(s): Yashovijay Upadhyay, Ramanlal C Shah
Publisher: Raj Saubhag Satsang Mandal Sayla
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004605/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaya strAvavizArada yAyAcAruM ahokhaTE2518 ' zrImada rAtohi? yajI) virarisarI P = rahI che (saMpUra) 0 caDe rUMvADa ane bihAI 2 si. 3ecuci an. kus se. dAdaragAhamAMzAvarakaraNasNa sAdA korAparamA garATakavANATakAmakali | zrI rAju sohaat] satsaMga sobhAgaparA, tArAlA - 393 437 (2) - 22025 26 2010_05 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjalsobhAga smAraka graMthamALA puSpa-10muM pUjaya nyAyavizArada nyAyAcArya mahopAdhyAya __ zrIbha6 yazoviSaya virathita adhyAtmasAra (saMpUrNa) * anuvAda ane vizeSArtha che Do. ramaNalAla cI. zAha ( sAyalA zrI rAja-nsobhAga satsaMga maMDaLa sobhAgaparA, sAyalA - 363430 Jain Education Intemational 2010_05 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka che. prakAzana samiti zrI rAja-sobhAga satsaMga maMDaLa sAyalA sudhArelI bIjI AvRtti : saMvata 2060 I.sa. 2004 prata : 1500 NO COPY RIGHT Serving Jinshasan 124059. gyan mandir@kobatirth.org * prAptisthAna che. zrI rAja-sobhAga satsaMga maMDaLa zrI rAja-sobhAga Azrama sobhAgaparA, sAyalA - 363 430. (ji. surendranagara) phona : (02755) 280533 TelI / pheksa : (02755) 280791 E-mail : rajsaubhag@yahoo.com mudraka ke naiSadha prinTarsa myunisipala skUla pAse, nAraNapurA gAma, amadAvAda- 380 013. phona : 049 16 27 Jain Education Intemational 2010_05 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivena zrI rAja-sobhAga Azrama, sAyalA taraphathI pa.pU. zrI yazovijayajI mahArAja kRta 'adhyAtmasA2' nAmanA A daLadAra graMthanI pahelI AvRtti traNa bhAgamAM prakAzita karavAmAM AvI hatI. enI badhI nakalo khalAsa thaI jatAM, mArA mitra laMDananivAsI zrI abhayabhAI mahetAnA pharIthI prApta thayelA Arthika saujanyathI, e traNe bhAga eka ja graMtha svarUpe A bIjI AvRtti tarIke pragaTa thAya che e mArA mATe atyaMta harSanI vAta che. nyAyAMbhonidhi, nyAyavizArada, nyAyAcArya, mahAna kavi ane tattvavettA upAdhyAya zrI yazovijayajInuM sAhitya e mArA adhyayanano eka mahattvano viSaya rahyo che. mArA jIvana u52 pa.pU.zrI upAdhyAyajI mahArAjano prabhAva ghaNo badho rahyo che. I.sa. 1960mAM meM emanI rAsakRti 'jaMbUsvAmI rAsa'nuM saMpAdana-prakAzana karyuM hatuM tyArathI emanA sAhityanuM adhyayana satata thatuM rahyuM che. A 'adhyAtmasAra'graMthano anuvAda ane vizeSArtha lakhavAnuM sadbhAgya mane sAMpaDyuM ene huM mArA jIvananI eka moTI kRtArthatA mAnuM chuM. sAyalAnA zrI rAja-sobhAga AzramamAM mAre javAnuM na thayuM hota ane AzramanA preraka, praNetA ane aneka mumukSuonA pathadarzaka pU. bApujI(sva. zrI lADakacaMdabhAI vorA)nA paricayamAM AvavAnuM na thayuM hota to kadAca 'adhyAtmasAra' vize lakhavAno avasara prApta thayo hota ke kema te prazna che. sAyalA AzramamAM pahelI vAra javAnuM nimitta to pU. bApujIno 'zikSAmRta' graMtha che. muMbaImAM dAMtanA dAktara, mArA mitra jitubhAI nAgaDAe bhalAmaNa karI ane bahena zrI mInaLabahena rohitabhAI zAhe AgrahapUrvaka nimaMtraNa ApyuM ke mAre AzramamAM AvIne 'zikSAmRta' chapAya e pahelAM enuM lakhANa joI, tapAsI ApavuM. A nimaMtraNano svIkAra thatAM sAyalA AzramamAM javAnuM thayuM ane ethI pU. bApujInA ghaniSTha saMparkamAM AvavAnuM banyuM. emanI saraLa, sahaja, nirmaLa prakRtie ane emanI AdhyAtmika siddhioe mAruM hRdaya jItI lIdhuM. 'zikSAmRta'nuM kAma pUruM thatAM ja pU. bApujIe 'adhyAtmasAra'no anuvAda ane vizeSArtha lakhavAnuM kArya mane soMpyuM. A mAnArha kAma paNa meM saharSa svIkAryuM ane ethI AzramamAM javAnuM cAlu rahyuM. pa.pU. upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjanA graMthomAM saMskRta bhASAmAM lakhAyelo 'adhyAtmasA' nAmano graMtha ziramora che. A 949 zlokapramANa graMtha tattvavicArathI sabhara, gahana ane keTaleka aMze kaThina paNa che. saMskRta bhASAmAM evI khUbI che ke zlokonA zabdono anvaya kyAreka judI judI rIte thaI zake che. eTale lekhakane kayo artha abhipreta che ane emanA vaktavyanuM hArda zuM che te barAbara samajavuM paDe che. eTale anuvAda ane vizeSArtha lakhavAnuM kArya mAre mATe kasoTIrUpa hatuM. paraMtu devagurunI kRpAe e sArI rIte pAra paDI zakyuM che. 2010_05 3 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra'nA anuvAda ane vizeSArtha mATe meM purogAmI mahAtmAomAM 5.pU. zrI vIravijayajI mahArAja, pa.pU. zrI gaMbhIravijayajI mahArAja ane pa.pU. zrI caMdrazekharavijayajI mahArAjanA graMthono AdhAra lIdho che. te mATe teono RNI chuM. "adhyAtmasAra" aMge vizeSa AnaMdanI vAta e che ke upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAje svahaste lakhelI prata saMvegI jaina upAzraya-jJAnabhaMDAra, hAjA paTelanI poLa, amadAvAdamAM upalabdha che. enA parathI taiyAra karavAmAM AvelI suvAcya nakala pa.pU. zrI pradyumnasUrijI mahArAje mane sulabha karI ApI hatI e badala emano RNI chuM. A hastaprata sulabha hovAthI pAThAntara ke pATha- nirNayano prazna rahyo nathI. "adhyAtmasAra' pU. bApujInA priya graMthomAMno eka graMtha che. ethI ja AzramamAM AraMbhakALathI ja emaNe "jJAnasAra'nI sAthe sAthe "adhyAtmasArane paNa mumukSuo mATenA dainika svAdhyAyanA kAryakramamAM sthAna ApyuM hatuM, je niyamita cAlyA kare che. eTale ja mumukSuo mATenA A mUlyavAna graMthano anuvAda-vizeSArtha meM AzramanA mumukSuone lakSamAM rAkhIne zakya eTalo saraLa banAvyo che. A graMthanA pahelA bhAganuM lakhANa taiyAra thayuM tyAre pU. bApujI 93 varSanI vaye muMbaI AvIne, zrI vinAyakabhAInA ghare rahIne, AzramanA badhA brahmaniSThonI upasthitimAM zabdazaH sAvaMta joI gayA hatA ane e prakAzita thatAM emaNe potAnI hayAtImAM ja AzramamAM eno svAdhyAya cAlu karAvI dIdho hato. mAre mATe e parama AnaMda ane saMtoSanI vAta hatI. tyAra pachI bIjA ane trIjA bhAganuM prakAzana jovA teo vidyamAna na rahyA e vAtano manamAM raMja rahI gayo. alabatta, emanA puNyAtmAnI divya AziSa to satata varasatI ja rahI che. A 'adhyAtmasAra'nI pahelI AvRtti traNa bhAgamAM pragaTa thaI hatI. pahelo bhAga vi.saM. 2053mAM, bIjo bhAga vi.saM. 2057mAM ane trIjo bhAga vi.saM. 2058mAM pragaTa thayo hato. emAM pahelAmAM zloka naM. 1 thI 325, bIjAmAM zloka naM. 326 thI 677 ane trIjAmAM 678 thI 949 sudhInuM lakhANa pragaTa thayuM hatuM. lagabhaga cha varSanA gALAmAM "adhyAtmasAra'nuM lekhana-prakAzananuM kArya pUruM thayuM hatuM. adhyAtmasAra'nI pahelI AvRtti vakhate enuM lakhANa joI ApIne upayogI sUcano karavA badala AzramanAM pU. gurumaiyA zrI saddaguNAbahena zAha, pU. bhAIzrI (zrI nalinabhAI), zrI rasikabhAI, zrI lalitAbahena, zrI vinubhAI, zrI bhUpatabhAI, zrI vikramabhAI, zrI mInaLabahena tathA anya brahmaniSTho temaja mArA vaDIla mitra DaoN. bipinacaMdra hIrAlAla kApaDiyA, DaoN. nagInabhAI jI. zAha, pro. caMdrikAbahena paMcAlI, AcArya DaoN. upendrabhAI dave, zrI narezacaMdra DAhyAbhAI tathA mArAM dharmapatnI pro. tArAbahena zAha - A sarvano hRdayapUrvaka AbhAra mAnuM chuM. A graMthanI pahelI AvRtti chapAI gayA pachI mArI vinaMtIne mAna ApI, traNe bhAga sAdyata zabdazaH cIvaTapUrvaka tapAsI jaIne temAM arthanI dRSTie tathA mudraNanI dRSTie rahI gayelI kSatio pratye mAruM dhyAna dorIne ghaNAM mahattvanAM upayogI sUcano karyA e mATe kacchanA pArjacaMdragacchanA zrI bhuvanacaMdrajI mahArAjano atyaMta RNI chuM. taduparAMta pa.pU. sva. zrI 2010_05 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhuvanabhAnusUrijI mahArAjanA praziSya pa.pU. munizrI yazovijayajI mahArAje keTalAka zlokonA arthaghaTanamAM sahAya karI hatI e mATe emano paNa RNI chuM. mArA mitra laMDananivAsI zrI abhayabhAI sukhalAla mahetA ane emanAM dharmapatnI sau. maMgaLAbahene tathA emanA parivAre A bIjI AvRttinA prakAzanakharcanI tamAma javAbadArI upADI lIdhI che e mATe kRtajJatAno bhAva darzAvuM chuM ane emanA udAra sahayoganI anumodanA karuM chuM. emanI bhAvanAzIla tatparatA vagara A graMthanuM lekhana-prakAzana zakya na banyuM hota. 'adhyAtmasAra'nA lekhanakArya mATe muMbaIthI sAyalA AzramamAM javAAvavA mATe dareka vakhate cIvaTapUrvaka vyavasthA karI ApanAra bahena zrI mInaLabahenane kema bhUlAya ? AzramanA amArA nivAsa daramiyAna jemanA taraphathI vividha prakArano sahakAra sAMpaDyo che te laMDananivAsI zrI vinubhAI tathA sau. sudhAbahenane paNa yAda karIe chIe. AzramanAM anya mumukSu bhAIbahenonuM smaraNa tAjuM thAya che. amArI vyavasthA mATe dekharekha rAkhanAra zrI dilIpabhAI vorA (pU. bApujInA suputra), menejara zrI mAvajIbhAI tathA anya karmacArIgaNa vagere sarva pratye aMtaHkaraNapUrvaka AbhAranI lAgaNI darzAvuM chuM. 'adhyAtmasAra'jevA tattvasabhara, zAstrIya graMthanA anuvAda-vizeSArthanA lekhanakAryamAM mArI chadmasthAvasthAne lIdhe, anavadhAnadoSa ke matimaMdatAne kAraNe kaMI paNa kSati rahI gaI hoya, kartAnA Azayane amAnya hoya evuM ke jinAjJA viruddha kaMI paNa lakhAyuM hoya to te mATe micchA mi dukkaDaM ! A graMtha mumukSuonA kalyANanuM nimitta banI raho e ja abhyarthanA ! muMbaI pU. bApujI janmazatAbdI varSa phAgaNa suda 2, vi.saM. 2060 tA. 22mI phebruArI, 2004 2010_05 5 ramaNalAla cI. zAha Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakanuM nivedana jeonI nizrAmAM ApaNuM jIvana IzvarasAkSAtkAranI prakriyA banyuM, ApaNe parama-nijasattA prati AdhyAtmika ArohaNa karyuM, divyasiddhi tarapha ApaNane gati prApta thaI, evA ApaNA sadgurudeva pa.pU. bApujInI (zrI lADakacaMda mANekacaMda vorAnI) janmazatAbdI varSanI UjavaNInA bhAgarUpe A uttama adhyAtmagraMtha "adhyAtmasAra" mumukSu AtmAone prApta thAya che teno AhvAda anubhavuM chuM. AtmArthI sAdhakanA keTalAye ucca bhavya guNone mUrtasvarUpe pa.pU. bApujImAM ApaNe joI zakyA emanA zAMta caherA para aMtaraAnaMdanI chAyA, sthira tejasvI nirAmaya nayano, anubhavayukta madhura satyozrayI vANI, teonI mukhamudrA, teonA vicAro tathA AcArono prabhAva pratyakSa paricayamAM AvanAra pratyeka para evo paDato ke te sukhaprada, hitarUpa ne sthira raheto. je adhyAtmagraMtha teomAM rahelA mohabhAvane toDavAmAM madadarUpa thayo, AtmalakSI jIvana jIvavA mATe jeNe baLa ApyuM, Atmacaritra khIlavavA ane TakAvI rAkhavA mATe je AdhArarUpa banyo te che nyAyAbhAnidhi, nyAyAcArya mahopAdhyAya zrImad yazovijayajI mahArAjakRta saMskRta graMtha "adhyAtmasAra". pa.pU. bApujI parama Adara tathA pulakita manathI mahopAdhyAyajIno tathA teoe racelA A zAstragraMthano RNa svIkAra karatA. mahopAdhyAyajInuM nAma letAM ja teonuM haiyuM harSavibhora banI jatuM ane temanA caherA para tenI lAlimAM chavAI jatI. sAdhanAkALa daramyAna potAnA guruvarya pa.pU. choTAbhAI desAI sAthe sAyalAnA upAzrayamAM pa.pU. AcArya bhagavaMta zrI mANikyasAgarasUrIzvarajI mahArAja sAheba pAsethI A "adhyAtmasAra'nuM amRtapAna teoe karyuM hatuM. AcArya zrI maNidmasAgarajInI bodha ApavAnI zailIne tathA teo sAthenA saMsmaraNone prasannacitte yAda karIne 5.pU. bApujI guNInA guNano tathA RNano hamezAM svIkAra karatA. pU. bApujInI sAthosAtha huM paNa Avo ja prazastabhAva Aje vedI rahyo chuM. A cetanagraMthano svAdhyAya varSothI AzramanA sahu mumukSuo satata karI rahyA che. A graMthamAM mahopAdhyAyajIe adhyAtmamAhAbhya adhikArathI anubhava adhikAra sudhI kramazaH Akho mokSamArga prakAzyo che. "adhyAtmasAra' graMthanA nitya adhyayana-zravaNathI AtmAnI oLakhANa arthAta Atmaparicaya keLavAya che. parama AdaraNIya DaoN. ramaNabhAI cI. zAhe sarvajana samajI zake evI saraLa bhASAmAM A graMthano anuvAda tathA vizeSArtha bharI Apyo che. dareka zlokamAM rahelo gUDha Azayamarma spaSTa rIte vAcakavargane samajAvyo che. Aje DaoN. ramaNabhAI AkhAe jaina samAjanuM gaurava che. eTalA vinamra ke teonI sAthe rahetAM, vAtacIta karatAM mane kyAreya paNa teonI vidvattAno bhAra nathI lAgyo. sAkSara chatAMe khUba ja saraLa, nAnA mANasane paNa jeo khUba premathI bolAve. sAmevALI vyaktinA nAnA guNone paNa thAbaDe. teone ramUjI svabhAva game tevA taMga vAtAvaraNane haLavuM karI nAMkhe. "adhyAtmasAranuM agharuM gaNAya evuM kArya DaoN. ramaNabhAIe je sahajatAthI niSpanna karyuM che te cokkasa sucita kare che ke sarasvatI mAtAnI kRpA DaoN. ramaNabhAI para niraMtara varasI rahI che. pa.pU. bApujI pratyenI teonI Azrayabhakti, Jain Education Intemational 2010_05 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAja-sobhAga yogAzrama pratyenI adhyAtmaniSThA, teono AtmalakSI puruSArtha mArA hRdayamAM teo pratye khUba AdarabhAva jagADe che. nyAyAcArya mahopAdhyAya zrI yazovijayajIe racelA aneka graMthomAMno eka sarvazreSTha gaNI zakAya tevo A "adhyAtmasAra' graMtha che. zrI rAja saubhAga satsaMga maMDaLa tene prakAzita karI rahyuM che tenuM gaurava anubhavuM chuM. zrI rAja-sobhAga Azrama tathA samagra jaina samAja vacce A graMtha setu banI raheze. A graMtha eka evI mahattvanI majabUta karI che ke jethI A yogAzrama jaina samAjanuM abhinna aMga gaNAze ema mArI cokkasa mAnyatA ne bhAvanA che. - A graMthane anuvAda sahita prakAzita karavAmAM je koI madadarUpa thayA che te sarvene tathA laMDananivAsI zrImatI maMgaLAbena tathA zrI abhayabhAI mahetAe Apela Arthika sahakAra mATe teone mArA dhanyavAda tathA abhinaMdana. temaja A graMthanuM suMdara mudraNa, prUpha rIDiMga ane prinTiga kArya khUba ja sArI rIte karI ApavA badala naiSadha prinTarsanA zrI dazarathabhAI tathA sarve temaja A graMthamAM prakAzita malTikalara phoTA vi.ne suMdara rIte suzobhita karavA badala dundubhi prinTarsanA zrI jayezabhAIne dhanyavAda tathA abhinaMdana. saMtonuM parama AzcaryakAraka lokottara jIvana asAdhAraNa hoya che. teonA jIvananA uMDANamAM jaI sUkSmatAe jonArane satyanAM darzana thAya che. nyAyavizArada mahopAdhyAya zrImad yazovijayajIno jIvanaparicaya alagathI apAyelo che. te vAMcatAM vAcakavargane potAnI aMdara pUjya zrI mahopAdhyAyajI mATe bahumAnano sukharUpa udaya thaze ane te tene bhAvanI saMsiddhi tarapha AnaMdathI laI jaze. pa.pU. mahopAdhyAyajI mahArAja sAhebanA anubhavajJAnanuM khAsa karIne adhyAtma sAdhako para je amUlya RNa che tene mATe teonA pAdapaMkajamAM ananya AtmabhAve vaMdana karIe chIe. Azrama taraphathI A pUrve "adhyAtmasAra'nA prakAzita thayelA traNa alaga bhAgonuM A aikya svarUpa (eka graMtharUpe prakAzana) mumukSu sAdhaka AtmAne jJAna, darzana ane cAritranI ratnatrayanI ekatA sAdhavA madadarUpa thAo. muktipaMthanA mAnavIne mokSaprayANArthe A graMthanA sUkSma adhyayanathI pAtratA prApta thAo ne urdhvagamanArthe-uDDayanArthe pAMkho paNa maLI raho. e ja vItarAga prabhu pAse abhyarthanA ! satapuruSonuM yogabaLa jagatanuM kalyANa karo ! li. pU. bApujI janmazatAbdI varSa prakAzana samiti vatI, phAgaNa suda 2, vi.saM. 2060 saMtacaraNasevaka tA. 22mI phebruArI, 2004 nalinabhAI koThArI (bhAIzrI) zrI rAja-sobhAga satsaMga maMDaLa sAyalA Jain Education Intemational 2010_05 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | 8 || 'prazamarasanimagnaM dRSTiyugmaM prasannaM, vadanakamalamaMkaH kAminIsaMgazUnyaH; karayugamapi yatte zastrasaMbaMdhavaMdhyaM, tadasi jagati devo vItarAgastvameva.' 'tArAM be cakSu prazamarasamAM DUbelAM che, paramazAMta rasane jhIlI rahyAM che. tAruM mukhakamaLa prasanna che; temAM prasannatA vyApI rahI che. tAro khoLo strInA saMgathI rahita che. tArA be hAtha zastrasaMbaMdha vinAnA che, tArA hAthamAM zastra nathI. Ama tuM ja vItarAga jagatamAM deva chuM." tIrthakara vAraMvAra nIce kahyo che, te upadeza karatA hatA - 'saMbujjhahA jaMtavo mANusattaM, darcha bhayaM bAliseNaM alaMbho, egaMtadukkhe jarie va loe, sakkammaNA vippariyAsuvei.' "he jIvo ! tame bUjho, samyapha prakAre bUjho. manuSyapaNuM maLavuM ghaNuM durlabha che, ane cAre gatine viSe bhaya che, ema jANo. ajJAnathI saviveka pAmavo durlabha che, ema samajo. Akho loka ekAMta duHkhe karI baLe che, ema jANo. ane "sarva jIva' potapotAnAM karme karI viparyAsapaNuM anubhave che, teno vicAra karo." (sUyagaDAMga - adhyayana) * * * he gautama ! te kALa ane te samayamAM chabastha avasthAe, huM ekAdaza varSanI paryAye, chaThTha chaThe sAvadhAnapaNe, niraMtara tapazcaryA ane saMyamathI AtmatA bhAvatAM, pUrvAnupUrvIe cAlatAM, eka gAmathI bIje gAma jatAM, jyAM suSumArapura nagara, jyAM azoka vanakhaMDa bAga, jyAM azokavara pAdapa, jyAM pRthvIzilApaTTa, tyAM Avyo; AvIne azokavara pAdapanI nIce, pRthvIzilApaTTa para aSTamabhakta grahaNa karIne, banne paga saMkocIne, lAMbA kara karIne, eka pudgalamAM dRSTi aDaga sthApIne, animeSa nayanathI, jarA zarIra nIcuM AgaLa jhUkI rAkhIne, yoganI samAdhithI, sarva iMdriyo gupta karIne, eka rAtrinI mahA pratimA dhAraNa karIne, vicarato hato. (camara adhyayana - zrI bhagavatIsUtra) ghaNA prakAre jIvano vicAra karavAthI, te jIva AtmArUpa puruSa vinA jANyo jAya evo nathI, evI nizcaLa zraddhA utpanna thaI te tIrthaMkaranA mArgabodhane namaskAra karIe chIe. - zrImad rAjacaMdra Jain Education Intemational 2010_05 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te ja ja mULanAyaka zrI vAsupUjaya svAmI jinAlaya : zrI rAja-sobhAga Azrama, sAyalA 2010_05 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samarpaNa parama kRpALudevanA paramArthasakhA pU. zrI saubhAgyabhAInI je AMtarika dazA, nizcaLa mumukSutA, saraLatA, paramArtha pratyeno akhaMDa nizcaya, tene jeNe yathArthapaNe oLakhyAM ane te pramANenI potAnI AMtarasthiti banAvI ane ama sau mumukSujanone tevI sthiti banAvavA mATeno rahasyabhUta mArga batAvavAnI niSkAraNa karuNA vahAvI tevA pU. zrI bApujI (pU. zrI lADakrAMda mANekrAMda vorA) ne A graMtha "adhyAtmaNAra" (mahopAdhyAya zrI yazovijayajI viracita) samarpaNa karatAM ama sau mumukSujano avarNanIya AnaMda anubhavI rahyA chIe. A 'adhyAtmasAra' pustakamAMthI jyAre mamatA tyAga' adhikAra pU. bApujI samajAve tyAre acUka mahopAdhyAya yazovijayajI kRta jJAnasAranA mohalyANaaSTaka" mAM kahevAmAM Avela vAtano ullekha kare ane tenA pahelA zlokane A pramANe samajAve. | 'moharAjAnA be senAdhipatio che. te senAdhipatinAM nAma che : " ahaM" ane "ma". ahaM eTale huM ane mam eTale mAruM.bolo joIe ApaNAmAM huM ane mAruM che ? A 'ahaM" ane "mam" hoya tyAM sudhI mithyAtva jAya nahIM ane mithyAtva jAya nahi tyAM sudhI dharmane nAme Akho himAlaya khodI nAkhIe eTalI mahenata karIe agara to vRkSa upara UMdhe mAthe TIMgAIne ApaNuM zarIra gALI nAkhIe, topaNa janma-maraNanA pherA maTe nahi. ema "jJAnasAra" nA A aSTakamAM kahyuM che.' AvI rahasyasabhara vAto kahenAra evA pU.bApujIne A pustaka samarpaNa karI rahyA chIe te yogya ja che. mokSamArga mATenI yogyatA, pAtratA jenA dvArA prApta thaI zake tevuM A pustaka che. A pustakanI yathArtha samajaNa saMtapuruSa evA pU. bApujI dvArA prApta thaI che. te pratyenuM kiMcit mAtra RNa cUkavavA rUpe A pustaka teozrInA caraNakamaLamAM samarpita karI rahyA chIe. 11 sapuruSonuM yogabaLa jagatanuM kalyANa karo. ll lain Education Intetational 2010205 For Plate Personal use only www.anan Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tra arpaNa jIe jI re kadi jina che pa. pU. zrI lADakacaMda mANekacaMda vorA (pU. bApujI) S igtrematous 2010 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ # satapuruSazodhaka kR ga' ( ba) pa /CMDC paS 1 pU. zrI zAMtilAla bhANajI aMbANI maMgaLA ane abhaya mahetA bra. ni. sudhA ane vinu zAha tathA sarve mumukSuonAM vaMdana Eii che Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Grogoroc no gaM. sva. vrajakuMvarabahena sukhalAla mahetA janma : 1917 haripara (jAmanagara) hAla laMDana sva. sukhalAlabhAI kezavajI mahetA janma : 1910 mALiyA (jAmanagara) svargavAsa : 1985, muMbaI vAtsalyasabhara, dharmaparAyaNa ane sevAbhAvI mAtApitA Ape ApelA ucca dharmasaMskAra badala Apane kRtajJatApUrvaka natamastake vaMdana ! ApanA parivAranA sabhyo zrI jayaMtilAla su. mahetA ane zrImatI raMjanabahena zrI lAbhacaMdra su. mahetA ane zrImatI kumudabahena zrI abhayabhAI su. mahetA ane zrImatI maMgaLAbahena tathA bahena zrI caMdanabahena ane zrI ramezacaMdra on teman Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sva. rAmajIbhAI dharamazI zAha janma : I. sa. 1900 duniyA (jAmanagara) svargavAsa : 10-8-1964 nairobI sva. lakSmIbahena rAmajIbhAI zAha janma : I. sa. 1902 duniyA (jAmanagara) svargavAsa : 21-11-1989 nairobI vAtsalyasabhara, dharmaparAyaNa ane sevAbhAvI mAtApitA Ape ApelA ucca dharmasaMskAra badala Apane kRtajJatApUrvaka natamastake vaMdana ! zrImatI maMgaLAbahena abhayabhAI mahetA zrImatI sudhAbahena vinubhAI zAha zrImatI mInAbahena naTavaralAla guDakA Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zibikA vAhaka puruSa taNI pare re, te kahyA re nizcaya ne vyavahAra; miliyA re, miliyA re, - upagArI navi jajUA re. bahulAM paNa ratana kahyAM je ekalAM re, mAlA te na kahAya; mAlA re, mAlA re, eka sUtre te sAkalyAM re. tima ekAMkI naya saghalA miththAmati re, - miliyA samakita rUpa; kahIe re, kahIe, halIe sammati, sammati re. doya paMkha viNa paMkhI re, jima ratha viNa doya cakra; na cale re, na cale re, tima zAsana naya bihuM vinA re, 1 upAdhyAya zrI yazovijayajI, 4i (zrI sImaMdharasvAmI stavana) 2010.05 For Private Personal use only Sanjali The Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6:00 viDijiTala kokara vaidakaro ke mmm y ) / /B parama pUjya nyAyavizArada nyAyAcArya mahopAdhyAya zrI 1008 zrImad yazovijayajI gaNivarya mahArAja sAheba Cafe lAbha Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upAdhyAya zrI yazovijayajI - ramaNalAla cI. zAha vikramanA sattaramA zatakanA aMtamAM ane aDhAramA zatakamAM gujarAtamAM musalamAnonuM rAjya hatuM. akabara-pratibodhaka zrI hIravijayasUrino gujarAtanA jIvana upara ane vizeSataH jaino upara tyAre ghaNo moTo prabhAva paDyo hato. kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcAryanA kALadharma pachI jaina sAdhu bhagavaMtone hAthe sAhityasarjananI pravRtti to satata cAlyA karatI hatI, paraMtu pAMceka saikA sudhI evI koI advitIya pratibhA gujarAtane jovA nahotI maLI ke je zrI hemacaMdrAcAryanI yAda apAve. paraMtu zrI hIravijayasUrinA samudAyamAM, emanA ziSyo-praziSyomAMthI sAhityanA kSetre eka evA jyotirdharano udaya thayo ke jemaNe zrI haribhadrasUri ane zrI hemacaMdrAcAryanI yAda apAve evuM bhagIratha kArya potAnA jIvanakALa daramiyAna karyuM. e mahAna jyotirdhara te upAdhyAya zrI yazovijayajI. | 'laghu haribhadrasUri', 'dvitIya hemacaMdrAcArya", "smArita zrutakevalI', 'kurcAlI zArada', 'mahAna tArkika', 'vAcakavarya', 'upAdhyAyajI' ityAdi tarIke jeo suprasiddha che e mahopAdhyAya zrI yazovijayajI vikramanA sattaramA-aDhAramA zatakamAM thaI gayelI ane saMskRta, ardhamAgadhI ane gujarAtI bhASA ane sAhityanA kSetre abhuta prabhutva dharAvatI eka mahAna bhAratIya vibhUti che. emanA kALadharmane traNaso varSa thayAM, paraMtu tyArathI te vartamAna samaya sudhI bIjA koI kavi-lekhake emanA jevuM sAmarthya dAkhavyuM nathI. zrI yazovijayajInuM jIvana ane sAhitya anekane mATe atyaMta preraka ane mArgadarzaka rahyuM che. emanA upalabdha sAhityanuM jema jema UMDuM adhyayana thAya che tema tema te navo prakAza pAthare che ane temanI bahumukhI viddhapratibhA pratye vismayano bhAva jagADe che. sujasavelI bhAsa mahopAdhyAya zrI yazovijayajInA jIvana ane lekhanakArya vize keTalAMka varSa pahelAM ghaNI vadhu mAhitI maLI AvI hatI. lagabhaga vi. saM. 1957nI AsapAsa pATaNamAM pa.pU. AgamaprabhAkara munizrI puNyavijayajI mahArAjane hastapratonuM saMzodhana-vargIkaraNa karatAM karatAM mahopAdhyAya zrI yazovijayajInA jIvana vize emanA samakAlIna kavi. munizrI kAMtivijayajIe racelI "sujasavelI bhAsa' nAmanI eka kAvyakRtinI bhALa lAgI hatI. emAM ApelI mAhitIthI zrI yazovijayajInA jIvanacaritra upara, tathA emanA janma ane kALadharmanA samaya upara kaMIka vadhu prakAza paDyo che. janmasamaya mahopAdhyAya zrI yazovijayajInA janmavarSanI vicAraNA mATe paraspara bhinna evAM be atyaMta mahattvanAM pramANomAM haju chevaTano nizcita nirNaya thaI zakyo nathI. A be pramANo te (1) vi. saM. 1663mAM vastra para AlekhAyelo meru parvatano citrapaTa, ane (2) zrI yazovijayajInA samakAlIna munizrI kAMtivijayajIkRta 'sujasavelI bhAsa" nAmanI racanA. A baMnemAM alabatta, emanA janmasamaya vize kazo cokkasa nirdeza nathI, paraMtu temAM ApelI mAhitI parathI janmasamaya vize keTaluMka anumAna karI zakAya che. 17 Jain Education Intemational 2010_05 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vi. saM. 1663mAM zrI yazovijayajInA guru zrI navijayajIe pote vastrapaTa para meru parvatanuM Alekhana karyuM hatuM. A citrapaTa Aja divasa sudhI sacavAI rahyo che. enI puSmikAmAM ApelI mAhitI pramANe zrI nayavijayajIe AcArya zrI vijayasenasUrinA "kaNasAgara' nAmanA gAmamAM rahIne saM. 1663mAM potAnA ziSya zrI jayavijayajI (yazovijayajI) mATe A paTa Alekhyo che. puSpikAnA lakhANa pramANe zrI kalyANavijayajInA ziSya zrI nayavijayajI te samaye gaNi ane paMnyAsanuM pada dharAvatA hatA. jemane mATe A paTa banAvavAmAM Avyo te zrI yazovijayajIno paNa temAM "gaNi" tarIke ullekha che. have A citrapaTanI mAhitI pramANe vicAra karIe to saM. 1963mAM zrI yazovijayajI gaNi hatA. sAmAnya rIte dIkSA pachI ochAmAM ochA dasa varSa pachI gaNipada ApavAmAM Ave che. (koI apavAdarUpa prasaMgomAM ethI ochAM varSe paNa gaNipada apAya che.) te mujaba saM. 1963mAM ja jo. zrI yazovijayajIne gaNipada apAyuM hoya to saM. 16pa3nI Asakhasa emane dIkSA apAI hoya ema mAnI zakAya. jo teo bAladIkSita hoya ane dIkSA samaye temanI uMmara ATheka varSanI dhArIe to saM. 164panI AsapAsa temano janma thayo hovo joIe ema mAnI zakAya. temano svargavAsa saM. 174344mAM thayo hato. eTale saM. 1645 thI 1744 sudhInuM, lagabhaga so varSanuM AyuSya temanuM haze ema A paTanA AdhAre mAnavuM rahyuM. bIjI bAju "sujasavelI bhAsa'mAM lakhyuM che : saMvata sola adyAsiyeMjI, rahI kuNagiri comAsI; zrI navijaya paMDitavarujI, AvyA kanvoDe ullAsi. vaLI AgaLa lakhyuM che : vijayadeva guru hAthanIjI, vaDI dIkSA huI khAsa; saMvata sola aDyAsiyeMjI, karatAM yoga abhyAsa. Ama sujasavelI bhAsa' pramANe saM. 1688mAM zrI navijayajI kacoDu padhAre che. e ja sAlamAM pATaNamAM zrI yazovijayajIne vaDI dIkSA apAya che. eTale ke dIkSA ane vaDI dIkSA eka ja varSamAM saM. 1688mAM apAI che. vaLI dIkSA samaye emanI uMmara nAnI hatI. ema 'laghutA paNa buddhe AgaLojI, nAme kuMvara jasavaMta' e paMkti parathI jaNAya che. eTale dIkSA samaye emanI uMmara ATha-nava varSanI hovI joIe; jo te pramANe hoya to temano janma saM. 1679-80mAM thayo hovo joIe. temano svargavAsa DabhoImAM saM. 1743-44mAM thayo hato. jo te pramANe gaNatarI karIe to temanuM AyuSya 64-65 varSanuM haze ema mAnavuM paDe. Ama citrapaTa pramANe saM. 1645-46nI AsapAsa temano janma thayo hovo joIe ane 'sujasavelI bhAsa" pramANe saM. 1679-80mAM thayo hovo joIe. A baMne pramANomAMthI kyA pramANane ApaNe vadhAre AdhArabhUta mAnavuM ? citrapaTanI bAbatamAM to nizcita ja che ke guru zrI nayavijayajInA hAthe taiyAra thayelI muLa vastu ja ApaNane maLe che. "sujasavelI bhAsa'nI hastaprati te kartAnA hastAkSaranI nahi, paNa pAchaLathI lakhAyelI che. saMbhava che ke pAchaLathI thayelI enI nakalamAM eka yA bIjA kAraNe 18 Jain Education Intemational 2010_05 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIkSAnI sAla lakhavAmAM kaMI bhUla thaI hoya. vaLI "sujasavelI bhAsa'nA racayItA zrI yazovijayajInA samakAlIna hatA ane hastaprati to tyAra pachInI maLe che, jayAre zrI navijaya gaNi to zrI yazovijayajInA guru hatA. eTale A dRSTie jotAM paNa citrapaTa vadhAre vizvasanIya gaNAya. vaLI zrI yazovijayajIe je vipula sAhityanI racanA karI che tathA je zAstragraMthono abhyAsa karyo che te jotAM teTaluM kArya karavA mATe 63-64 varSanuM AyuSya kadAca ochuM paDe. vaLI temaNe anazana karIne deha choDyo hato. e mATe paNa te uMmara saheja vahelI gaNAya. pote tapasvI sAdhu hatA, bALa brahmacArI hatA, yogavidyAnA abhyAsI hatA, samatArasathI sabhara jJAnI hatA. eTale emaNe sAruM dIrdhAyuSya bhogavyuM haze ema mAnavAne vadhu kAraNa rahe che. A viSayamAM jyAM sudhI vadhu cokkasa purAvA na maLe tyAM sudhI emanI janmasAla vize thoDIka anizcitatA rahevAnI. janmasthaLa ane dIkSA sujasavelI bhAsamAM jaNAvyA pramANe gurjaradezamAM kanoDuM nAma gAma che. tyAM nArAyaNa nAme vepArI vasato hato. tenI patnInuM nAma sobhAgade (saubhAgyadevI) hatuM. teone jazavaMta nAme guNavAna putra hato. kuNagera (kumAragiri)mAM comAsu karIne saM. 1688mAM paMDitavarya zrI navijayajI kanoDuM (kanoDA) gAmamAM padhAryA. mAtA sobhAgadee putra sAthe ullAsathI te sAdhupuruSanAM caraNomAM vaMdana karyuM. gurunA dharmopadezathI jazavaMtakumArane vairAgyano bhAva thayo. aNahilapura pATaNamAM jaIne te ja guru pAse jazavaMtakumAre dIkSA lIdhI ane temanuM nAma zrI jazavijaya (zrI yazovijaya) rAkhavAmAM AvyuM. vaLI, sobhAgadenA bIjA putra padmasihe paNa dIkSA lIdhI ane temanuM nAma zrI padmavijaya rAkhavAmAM AvyuM. A baMne munione saM. 1688mAM tapAgacchanA AcArya zrI vijayadevasUrinA haste vaDI dIkSA ApavAmAM AvI hatI. "sujasavelI bhAsa'mAM lakhyuM che : aNahilapura pATaNa jaIjI, bhUI guru pAse caritra; yazovijaya evI karIjI, thApanA nAmanI tatra. padamasiMha bIjo valIjI, tasa bAMdhava guNavaMta; teha prasaMge preriyojI, te paNa thayo vatavaMta, vijayadeva guru hAthanIjI, vaDI dIkSA huI khAsa; bituM te sola aThiyAsiyaeNjI karatAM yoga abhyAsa." ahIM bhAsakAre zrI yazovijayajInA janmasthaLano nirdeza karyo nathI. paraMtu zrI nayavijayajI gurunAM sauprathama darzana zrI yazovijayajIne kanoDuMmAM thayAM hatAM, ane te samaye temanAM mAtApitA kanoDuMmAM rahetAM hatAM e hakIkata sunizcita che. saMbhava che ke zrI yazovijayano janma kanoDuMmAM thayo hoya ane temanuM bALapaNa paNa kanoDuMmAM ja vItyuM hoya. jyAM sudhI emanA janmasthaLa viSe anya koI pramANo na maLe tyAM sudhI emanI janmabhUmi kanoDuM (kanoDA) hatI ema mAnavAmAM khAsa kaMI bAdha nathI. kanoDA uttara gujarAtamAM mahesANAthI pATaNane raste dhINoja gAmathI cAreka mAIlane aMtare AveluM che. 19 Jain Education Interational 2010_05 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bALapaNa vize daMtakathA zrI yazovijayajI mahArAjanA bALapaNa vize ApaNane vizeSa kaMI mAhitI maLatI nathI. emanA bALapaNanA divaso vize mAtra eka daMtakathA noMdhAyelI maLe che. e daMtakathA pramANe emanI mAtA saubhAgyadevIe evo niyama lIdho hato ke roja savAre bhaktAmara stotra sAMbhaLyA pachI ja bhojana karavuM. potAne e saMskRta stotra AvaDatuM nahi, eTale bIjA pAsethI teo sAMbhaLatAM. cAturmAsamAM teo roja upAzrayamAM jaI gurumahArAja pAse AkhuM "bhaktAmara stotra' sAMbhaLatAM. teo potAnI sAthe nAnA bALaka jazavaMtane paNa upAzraye laI jatAM. eka vakhata zrAvaNa mahinAmAM satata mUzaLadhAra varSA cAlyA karI. rastAomAM pANI bharAI gayAM, tethI saubhAgyadevI gurumahArAja pAse jaI 'bhaktAmara stotra' sAMbhaLI zakyAM nahi. evI rIte eka divasa nahi paNa traNa traNa divasa sudhI satata varasAda paDato rahyo. ethI saubhAgyadevIne traNa divasanA upavAsa thayA. cothe divase savAre paNa varasAda baMdha na rahevAne lIdhe saubhAgyadevIe jayAre kazuM khAdhuM nahi tyAre bALaka jazavaMte kutUhalavaza sahaja enuM kAraNa pUchyuM. mAtAe "bhaktAmara stotra' sAMbhaLIne ja bhojana levAnA potAnA niyamanI vAta karI. e vakhate jazavaMte mAtAne kahyuM ke potAne 'bhaktAmara stotra' AvaDe che. e jANI mAtAne Azcarya thayuM. bALaka jazavaMte jarA paNa bhUla vagara mAtAne 'bhaktAmara stotra' saMbhaLAvyuM. ethI mAta saubhAgyadevIne apAra harSa thayo. emaNe aThThamanuM pAraNuM karyuM. bALaka jazavaMta roja mAtA sAthe gurumahArAja pAse jato ane "bhaktAmara stotra' sAMbhaLato te eNe kaMThastha karI lIdhuM hatuM. bALakanI AvI abhuta smaraNazaktinI vAta gurumahArAje jyAre jANI tyAre temaNe paNa bALaka jazavaMtanI zakti ane tejasvitA mATe potAno AnaMda darzAvyo. vidyAbhyAsa mATe kAzImAM dIkSA lIdhA pachI potAnA gurumahArAja zrI nayavijayajI gaNi pAse munizrI yazovijayajIe agiyAra varSa sudhI saMskRta ane prAkRta bhASAno, vyAkaraNa, chaMda, alaMkAra tathA kozano ane karmagraMtha ityAdi zAstragraMthono satata abhyAsa karyo. temanI buddhi-pratibhA tejasvI hatI ja ane temanI smRtizakti paNa eTalI ja baLavAna hatI. agAu vi. saM. 1699mAM potAnA gurumahArAja zrI nayavijayajI sAthe muni zrI yazovijayajI rAjanagara-amadAvAda nagaramAM padhAryA hatA. tyAM AvIne temaNe amadAvAdanA saMgha samakSa, guru mahArAjanI hAjarImAM, ATha moTAM avadhAnano prayoga karI batAvyo. emAM ATha sabhAjanonI dareke kahelI ke batAvelI ATha ATha vastuo yAda rAkhI laIne pachI anukrame e 64 vastuo kahI batAvavAnI hoya che. emanA A adbhuta prayogathI upasthita janasamudAya Azcaryamugdha banI gayo. emanI AvI buddhi ane smaraNazaktinI prazaMsA cotarapha thavA lAgI. emAMnA dhanajI sUrA nAmanA eka zreSThIne zrI yazovijayajInI AvI Azcaryajanaka adbhuta smaraNazakti pratye ahobhAva thayo. temaNe gurumahArAjazrI navijayajIne vinaMtI karatAM kahyuM, 'gurudeva ! zrI yazovijayajI vidyAjJAna meLavavA mATe yogya pAtra che. emane jo bhaNAvavAmAM Ave to teo bIjA hemacaMdrAcArya thAya. jo kAzI jaI cha darzanono abhyAsa kare to te vaDe jaina darzanane teo vadhAre uvaLa banAve." gurumahArAje kahyuM, "bhAI ! kAzI jaI abhyAsa karavAnI vAta ghaNI sArI che ane amArI paNa 20 Jain Education Interational 2010_05 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evI bhAvanA che, paraMtu te mATe dhananI jarUra paDe ema che, kAraNa ke kAzInA paMDito paisA vagara koIne bhaNAvatA nathI.' dhanajI sUrAe tarata utsAhapUrvaka kahyuM, "gurumahArAja ! e mATe Apa ciMtA na karazo. vidyAbhyAsa mATe cAMdInA be hajAra dInAranuM khareca karIza. huM ApIza ane paMDitano paNa yathAyogya satkAra karIza.' 'sujasavelI bhAsamAM lakhyuM che : dhanajI sUrA sAha, vacana gurunuM suNI ho lAla, ANI mana dInAra, rajatanA kharacaryuM ho lAla, paMDitane vAraMvAra, tathAvidhi aracaNyuM ho lAla. Ama kharcanI bAbatamAM zeTha dhanajI sUrA taraphathI saMmati maLatAM ane vyavasthA thatAM gurumahArAja zrI navijayajIe potAnA ziSya muni zrI yazovijayajI tathA zrI vinayavijayajI vagere anya sAdhuo sahita kAzI tarapha vihAra karyo. dhanajI sUrAe kharca mATe hUMDI lakhI ApI, je kAzI mokalavAmAM AvI. zrI navijayajI potAnA munivRnDa sAthe vihAra karIne uttara pradezamAM pahoMcI gayA. gaMgAtaTe sarasvatIdevInI ArAdhanA pUrvasUrionI paraMparAnusAra zrI yazovijayajIe paNa tapa-japanA anuSThAna sahita mAtA zAradAdevInI ArAdhanA karavAnuM nakkI karyuM hatuM. kAzI tarapha emaNe potAnA gurumahArAja sAthe jayAre vihAra karyo tyAre uttara pradezamAM kAzI pahoMcatAM pahelAM gaMgA nadInAM darzana thayAM. kAzI pahoMcIne pote vidyAbhyAsa zarU kare te pahelAM emaNe bhAgIrathI gaMgAmaiyAnA taTe mAtA sarasvatIdevIne prasanna karavA japasAdhanA zarU karI hatI. zrutadevatAnI ArAdhanA mATe zrI yazovijayajIno priya maMtra hato je nama: | gaMgAtaTe Asanabaddha thaI temaNe tapazcaryApUrvaka ekacitte A maMtranuM raTaNa karyA karyuM hatuM. ethI prasanna thaI sarasvatIdevIe emane tarkamAM (vAdavidyAmAM) ane kAvyamAM siddhi maLe evuM varadAna ApyuM hatuM. potAnA jaMbusvAmI rAsa'mAM AraMbhamAM ja upAdhyAya zrI yazovijayajI A ghaTanAno nirdeza karatAM lakhe che : sArada sAra dayA karo, Apo vacana suraMga; tU tUThI muja upari, jApa karata upagaMga. tarka-kAvyano taI tadA, dIdho vara abhirAma; bhASA paNi kari kalpataru-zAkhA sama pariNAma. anukrame AgaLa vadhatA zrI navijayajI potAnA munio sAthe vArANasI-kAzI pahoMcI gayA. ghaNo kaThina vihAra pUro thayo ane vArANasI javAnuM temanuM svama pAra paDyuM. vArANasImAM temaNe zrI pArzvanAtha bhagavAnanA maMdiramAM jaI stuti karI. kAzImAM tyAre paDradarzanonA sarvocca paMDita ane nabanyAyanA prakAMDa jJAtA evA eka bhaTTAcArya hatA. emanI pAse kahevAya che ke te samaye sAtaso ziSyo darzanono abhyAsa karatA hatA. temanI pAse nyAya, mImAMsA, sAMkhya, vaizeSika ityAdi darzanonA abhyAsa karavAmAM ATha-dasa varSa lAgatAM. paraMtu 21 Jain Education Intemational 2010_05 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI yazovijayajIe utsAhapUrvaka traNa varSamAM sarva darzanono UMDANapUrvaka abhyAsa karI lIdho. bhaTTAcAryane vidyAbhyAsa karAvavA mATe temanA taraphathI roja eka rUpiyo ApavAmAM Avato. potAnA vidyAguru bhaTTAcArya pAse navyanyAyanA kaThina viSayanA 'tattvaciMtAmaNi' nAmanA durbodha graMthano abhyAsa zrI yazovijayajIe ghaNI sArI rIte karI lIdho hato. e divasomAM kAzInI jema kAzmIra paNa vidyAnuM moTuM dhAma gaNAtuM. kAzmIrI paMDito paNa vAdavidyAmAM ghaNA bAhoza gaNAtA, teo bhAratanA vidyAdhAmomAM jatA ane vAdavivAda karatA. eka divasa kAzmIrathI eka saMnyAsI vAdI kAzImAM Avyo hato. te ghaNe sthaLe vAdamAM vijaya meLavIne Avyo hato. enI vijayapatAkAo parathI e jaNAtuM hatuM. te kAzImAM zerIe zerIe pharIne vAda mATe ghoSaNA karato hato, paraMtu e samartha paMDitane koI paDakAratuM nahotuM. e paristhiti joIne bhaTTAcAryane lAgyuM ke kAzImAM ATalA badhA potAnA vidyArthIo abhyAsa kare che ane jo koI paDakAra nahi jhIle to kAzInI pratiSThAno prazna Ubho thaze. ghaNA paMDito pAse jJAna ghaNuM hoya, paNa vAda karavAmAM teo samartha na hoya. kAraNa ke vAdamAM pAMDitya uparAMta smati, tarkazakti vAdInI zabda ke arthanI bhUla tarata pakaDavAnI sUjha, vAdIne mUMjhavavAnI zAbdika yukti-prayuktio, pratyupannamati vagerenI AvazyakatA rahe. kAzInI pratiSThAno prazna Ubho thayo tyAre bhaTTAcAryanA ziSyomAMthI yuvAna ziSya zrI yazovijayajIe te mATe potAnI taiyArI batAvI. tethI bhaTTAcAryane bahu AnaMda thayo. temaNe e mATe zrI yazovijayane AzIrvAda ApyA. kAzmIrI saMnyAsI paMDita sAthe vAdasabhA yojAI. kAzmIrI paMDitane lAgatuM hatuM ke, "A juvAna chokaro te vaLI potAnI sAthe keTalo samaya vAda karI zakaze ? AvA chokaraDAne to ghaDIkamAM harAvI devAze." sabhA zarU thatAM paMDite potAno pakSa bulaMda vANIthI rajU karyo. sabhAmAM beThelA sau paMDito, nirNAyako, zrotAo ethI aMjAI gayA. have zrI yazovijayajI eno pratisAda kevo kare che te jovAsAMbhaLavA mATe sau adhIrA banI gayA. zrI yazovijayajIe eTalI ja svasthatAthI ane pUrI makkamatAthI eTalA ja bulaMda avAja sAthe vAdIne saNasaNato javAba Apyo. paMDitane lAgyuM ke dhAryuM hatuM tenA karatAM A to bahu catura ane tejasvI yuvAna nIkaLyo. vAdavivAda barAbara jAmyo. paMDita have gabharAvA lAgyo. pachI zrI yazovijayajInA eka pachI eka evA prazno AvatA gayA ke vAdI paMDita teno javAba na ApI zakyo. chevaTe eNe parAjaya svIkAryo ane tarata kAzI choDI nAsI gayo. Ama zrI yazovijayajIe vAdamAM vijaya meLavIne kAzInA paMDitonuM, kAzI nagarInuM ane potAnA vidyAguru bhaTTAcAryanuM mAna bacAvI lIdhuM. AthI kAzInA badhA hindu paMDitoe bhegA maLIne, zrI yazovijayajInA satkArapUrvaka, nagaramAM vijayanI zobhAyAtrA kADhI ane A vAdavijayano prasaMga dhAmadhUmapUrvaka vAjate gAjate Ujavyo. e prasaMge badhA hindu paMDitoe sarvAnumate ullAsapUrvaka zrI yazovijayajIne 'nyAyavizArada' ane 'tArkika ziromaNi' evAM birudo ApyAM. ethI zrI yazovijayajInI vAdI tarIkenI kIrti comera prasarI gaI. kAzImAM abhyAsa pUro karI zrI yazovijayajI potAnA gurumahArAja sAthe AgrAmAM AvyA. tyAM temaNe cAra varSa rahIne eka nyAyAcArya pAse tarkasiddhAnta vagereno vizeSa abhyAsa karyo. temanI vidvattAthI 22 Jain Education Intemational 2020_05 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AkarSAI AgrAnA jaina saMghe temanI AgaLa sAtaso rUpiyA sadupayoga mATe bheTa dharyA. temaNe teno upayoga graMtho levA-lakhAvavAmAM karAvyo ane pachI te graMtho vidyAbhyAsIone ApavAmAM AvyA. zrI yazovijayajI uttara pradezamAM kAzIthI AgrA padhAryA. tyAre AgrAmAM ane tyAra pachI keTaleka sthaLe yojAyelI vAdasabhAomAM temaNe zAstrArtha karIne vijaya meLavyo hato evo ullekha "sujasavelI bhAsa'mAM thayo che. eka daMtakathA pramANe AgrAmAM digambara nizcayanayavAdI kavi banArasIdAsa sAthe jAheramAM vAdasabhA yojAI hatI. e vAdasabhAmAM vividha apekSAe nizcayanI jema vyavahAranayanI paNa AvazyakatA ane upayogitA rahelI ja che e yazovijayajIe siddha karI batAvyuM hatuM. zrI yazovijayajInI keTalIye dalIlono barAbara javAba banArasIdAsa ApI zakyA nahotA. ethI vAdasabhAe zrI yazovijayajIne vijayI tarIke jAhera karyA hatA. zrI yazovijayajIe tyArapachI e vivAdane anusarIne "adhyAtmamata khaMDana" athavA "adhyAtmamata parIkSA' nAmano graMtha lakhyo hato ema manAya che. A be graMthomAM emaNe digaMbaramatanuM akADhya dalIlo vaDe khaMDana karIne zvetAmbara matanuM prasthApana karyuM che. gUrjara sAhitya-racanA vize daMtakathA upAdhyAya zrI yazovijayajIe saMskRta ane prAkRtamAM ghaNI vidvabhogya kRtionI racanA karI che; tevI ja rIte temaNe potAnA samayanI bolAtI gujarAtI bhASAmAM ghaNI kRtionI racanA karI che. lokabhASA gujarAtImAM kRti racavA aMge temane vize eka daMtakathA evI che ke jyAre teo kAzImAM abhyAsa pUro karIne potAnA gurumahArAja sAthe vihAra karatA hatA, tyAre koI eka gAmamAM sAMje pratikramaNamAM koI eka zrAvake zrI navijayajI mahArAjane vinaMtI karI ke zrI yazovijayajI mahArAja sajhAya saMbhaLAve. javAbamAM zrI yazovijayajIe jaNAvyuM, 'mane koI sajajhAya kaMThastha nathI.' e sAMbhaLI te zrAvake AvezamAM ane kaTAkSamAM kahyuM, 'tyAre zuM traNa varSa kAzImAM rahIne tame ghAsa kApyuM ?' zrI yazovijayajI mauna rahyA. paraMtu pachIthI temane vicAra karatAM jaNAyuM ke saMskRta ke prAkRta bhASA badhA ja loko samajI nathI zakatA, mATe lokabhASA gujarAtImAM paNa pote racanA karavI joIe ke jethI vadhu loko bodha pAmI zake. tarata nizcaya karIne temaNe te amalamAM mUkyo. teo kavi hatA eTale temaNe samaktinA 67 bolanI sajajhAyanI racanA karI ane te moDhe paNa karI lIdhI. bIje divase pratikramaNamAM sajajhAya bolavA mATe temaNe Adeza mAgyo. Adeza maLatAM sajhAya bolavI temaNe zarU karI. sajajhAya ghaNI lAMbhI hatI eTale zrAvako adhIrA thaI pUchavA lAgyA, 'have keTalI bAkI rahI ?' e pUchanArAomAM ghAsa kApavAnuM kahenAra zrAvaka paNa hatA. eTale zrI yazovijayajIe kahyuM, bhAI traNa varasa ghAsa kApyuM tenA Aje pULA baMdhAya che, eTalA badhA pULA bAMdhavAmAM vAra to lAge ja ne ?' zrAvaka tarata vAta samajI gayo ane pote maheNuM mAryuM hatuM te mATe mAphI mAgavA lAgyo. zrI yazovijayajInI tejasvitAno tyAMnA zrAvakone tyAre sAco paricaya thayo. mahobatakhAna samakSa aDhAra avadhAnano prayoga AgrAthI vihAra karI zrI navijayajI potAnA ziSyavRnda sAthe rAjanagara(amadAvAda)mAM padhAryA. temanuM bhavya svAgata thayuM. amadAvAdamAM temaNe nAgapurIya sarAhamAM (ratanapoLanA upAzrayamAM) mukAma 23 2010_05 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karyo e samaye dilhInA mogala bAdazAha auraMgajhebanI ANa heThaLa rAjanagara(amadAvAda)mAM mahobatakhAna nAmano musalamAna sUbo rAjya karato hato. te udAradila hato. te sadguNanI kadara karanAra hato. tenAmAM dhArmika saMkucitatA nahotI. amadAvAdanA dhanajI sUrA vagere jaina zreSThIo tenA saMparkamAM hatA. eka vakhata mahobatakhAnanI rAjasabhAmAM zrI yazovijayajInA agAdha jJAna, UMcI buddhipratibhA tathA abhuta smaraNazaktinI prazaMsA thaI. te sAMbhaLIne mahobatakhAnane AvA munimahArAjane maLavAnI tIvra utkaMThA thaI. teNe dhanajI sUrA vagere jaina saMghanA agraNIone vAta karI ane temanA dvArA zrI yazovijayajIne potAnI sabhAmAM padhAravAnI vinaMtI karI. gurumahArAja zrI nayavijayajInI AjJA maLatAM zrI yazovijayajIe te vinaMtIno svIkAra karyo. ethI mahobatakhAnane ghaNo AnaMda thayo. teNe rAjasabhAmAM jaina munimahArAja mATe besavAnI alaga alaga yogya sagavaDa karI. nizcita karelA divase ane samaye zrI yazovijayajI potAnA gurumahArAja, anya sAdhuo tathA agragaNya zrAvako sAthe mahobatakhAnanI sabhAmAM padhAryA. tyAM vizALa sabhA samakSa emaNe aDhAra avadhAnano prayoga karI batAvyo. aDhAra avadhAnanA AvA prayogamAM aDhAra judI judI vyaktio je kahe te pachIthI kramAnusAra kahevAnI hoya che. emAM vividha prakAranI ghaNI bAbato Ave. udAharaNa tarIke vAkyanA ADAavaLA zabdo kahyA hoya te yAda rAkhI te zabdo barAbara goThavIne vAkya kahevAnuM hoya che; pAdapUrtio karI ApavAnI hoya che ane ApelA viSaya upara tarata ja saMskRtamAM zlokaracanA paNa karI ApavAnI hoya che. eTale AvA avadhAnanA prayogo karanAra pAse mAtra smRtizakti ja nahi, kavitvazakti hovI paNa jarUrI che. zrI yazovijayajIe evI sajjatA meLavI lIdhI hatI. AvA avadhAnanA prayogo sonI saMkhyA ke hajAronI saMkhyA sudhI thayAnA ullekho maLe che. e prayogo karanAra zatAvadhAnI ke sahasrAvadhAnI kahevAya che. paraMtu vadhu saMkhyA eTale vadhu caDiyAtA prayogo evuM haMmezAM nathI hotuM. prayogo keTalA agharA che, samAMtara keTalA viSayo cAle che ane enA uttarono krama kevA prakArano che enA upara e prayogonI mUlyavattAno AdhAra che. zrI yazovijayajIe pahelA ATha mahA avadhAnano prayoga karyo hato. temAM 64 vastuo yAda rAkhavAnI hatI. eTale tyArapachI karelo A aDhAra avadhAnano prayoga saMbhava che ke ethI paNa vadhu kaThina hoya. kadAca zatAvadhAnanA cAlu prayogo karatAM paNa te vadhu kaThina hoya. zrI yazovijayajInI smaraNazakti, grahaNazakti ane vidvattAthI mahobatakhAna bahu ja prabhAvita ane AnaMdita thayo. teNe utsAhapUrvaka ane utsavapUrvaka zrI yazovijayajI mahArAjanuM ghaNuM moTuM sanmAna karyuM. potAnA rAjayamAM jaina zAsanamAM ratna jevA mahAna tejasvI vidvAna munio che enI tene prasannatApUrvaka khAtarI thaI. upAdhyAyanI khAtarI kAzI ane AgrAmAM karelA vidyAbhyAsathI, vAdamAM vijaya meLavavAthI ane aDhAra avadhAnanA 24 2010_05 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prayogathI zrI yazovijayajInI khyAti comera ghaNI vadhI gaI hatI. emanI kavitvazakti uttarottara khIlatI jatI hatI. emano zAstrAbhyAsa paNa vadhato jato hato. emaNe vIsa sthAnaka tapanI ArAdhanA paNa cAlu karI hatI. jagadaguru zrI hIravijayasarinA samudAyamAM gacchAdhipati zrI vijayadevasarine amadAvAdanA zreSThI dhanajI sUrAe ane zrI saMghe vinaMtI karI hatI ke zrI yazovijayajIne upAdhyAyanI padavI ApavAmAM Ave. paraMtu vijayadevasUri thoDA samayamAM kALadharma pAmyA ane gacchano bhAra zrI vijayaprabhasUrine mAthe Avyo hato. tyAra pachI saMghanI AgrahabharI vinaMtIne lakSamAM laI tathA zrI yazovijayajInI te mATenI yogyatA joI zrI vijayaprabhasUrie upAdhyAyanI padavI zrI yazovijayajIne ApavAnuM jAhera karyuM. te pramANe vi.saM. 1718mAM zrI yazovijayajIne mahotsavapUrvaka upAdhyAyanI padavI ApavAmAM AvI. e divasomAM AcAryanI padavI to javalle ja apAtI. upAdhyAyanI padavI apAya te paNa ghaNI moTI vAta hatI. paraMtu AcAryanA padane pAtra, bhAvAcArya evA zrI yazovijayajIe potAne maLelI upAdhyAyanI padavIne evI dIpAvI ke upAdhyAya eTale zrI yazovijayajI ja evI lokokti thaI gaI. tyArathI vartamAna samaya sudhI "upAdhyAya' zabda emane mATe mAtra padavIrUpa na rahetAM nAmanA paryAyarUpa banI gayo che. Aje paNa 'upAdhyAyajI mahArAja ema kahIe to te zrI yazovijayajIne mATe ja che ema pracalita banI gayuM che. khaMbhAtamAM paMDitono parAjaya eka daMtakathA pramANe zrI yazovijayajIne upAdhyAyanI padavI apAI te pachI teo potAnA gurumahArAja ane ziSyo sAthe khaMbhAta padhAryA hatA. e vakhate khaMbhAtamAM keTalAka hindu paMDitonuM jora bahu hatuM. khaMbhAta AvIne thoDo vakhata zrI yazovijayajI potAnA lekhanamAM ane svAdhyAyamAM magna banI gayA hatA. eTale vyAkhyAna ApavAnuM kAma bIjA eka yuvAna sAdhumahArAjane soMpavAmAM AvyuM hatuM. pelA paMDito vyAkhyAnamAM AvI vacce vacce bhASA, vyAkaraNa, siddhAMta vagere vize vivAda Ubho karI jorazorathI sAdhumahArAjane prazno karatA ane vyAkhyAnane DahoLI nAkhatA. A vAta upAdhyAya mahArAja pAse AvI. eTale bIje divase zrI yazovijayajI pote vyAkhyAna ApavA padhAryA. te vakhate temaNe saMghanA eka AgevAna pAse eka vATakImAM pravAhIsiMdura taiyAra karIne maMgAvyuM hatuM. emanuM vyAkhyAna zarU thayuM. eTale paMDitoe moTe moTethI prazno pUchavA zarU karyA. upAdhyAyajI mahArAje temane mRdusvare kahyuM, "mahAnubhAvo, tamArA praznothI mane bahu AnaMda thAya che, paraMtu tame mArI pAse AvIne beso to paraspara vyavasthita rIte savAla-javAba karavAnI anukULatA vadhAre raheze. tamArA badhA ja praznonA javAba huM tamane saMtoSa thAya e rIte ApIza." emanI premabharI vinaMtIthI paMDito pAse AvIne beThA. pachI emaNe kahyuM ke, "Apa badhA bhASA ane vyAkaraNanA paMDito cho, to ApaNe paraspara eka zarata karIe. ApaNe dareka potAnA nIcalA hoTha upara siMdUra lagADIe. ApaNe badhA pa, pha, ba, bha, ma e oSThasthAnI vyaMjuna bolyA vagara carcA karIe ke jethI ApanA pAMDityano khyAla zrotAone paNa AvI zake. jo koIpaNa vyakti bolatI vakhate oSThasthAnI vyaMjana bolaze to eno upalo hoTha nIcenA hoThane aDavAthI siMdUravALo thaI jaze. eTale te parAjita gaNAze." zrI yazovijayajInI A zaratathI paMDito mUMjhAI gayA. oSThasthAnI vyaMjana vagara vAtacIta karavAnuM Jain Education Intemational 2010_05 25 For Privat Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temane mATe azakya hatuM. teoe dalIla karI ke "ame zAstrArtha karavA AvyA chIe; bhASA uparanuM pAMDitya batAvavA nahi." zrI yazovijayajI teonI muzkelI samajI gayA. emaNe tarata kahyuM, "bhale, ApaNe zAstrArtha karIzuM, paraMtu meM je zarata mUkI che te zarata mAre to pALavI joIze. tame badhA emAMthI mukta cho.' e sAMbhaLI paMDitoe potAne mATe nirAMta anubhavI, paraMtu zrI yazovijayajI e zarata pALI zakaze ke kema te vize zaMkAzIla hatA. tyArapachI teo eka pachI eka prazno pUchatA gayA. zrI, yazovijayajI nIcenA hoThe siMdUra lagADI teonA praznonA javAba ApatA gayA. pote sAmethI paMDitone prazno paNa pUchatA gayA. paMDito zAstracarcA karatA hatA, paraMtu teonuM dhyAna to zrI yazovijayajIno uparano hoTha siMdUravALo thAya che ke nahi te jovA tarapha ja rahyA karyuM. zrI yazovijayajInI vANI akhkhalita vahetI hatI, chatAM temAM eka paNa oSThasthAnI vyaMjana Avato nahoto. A joI paMDito chaka thaI gayA. zAstrArtha karavAmAM paNa teo bahu phAvI zakyA nahi. teoe potAnI hAra kabUla karI. - zrI yazovijayajIe temane premabharyA zabdomAM kahyuM, "mahAnubhAvo ! haju paNa tamane jyAre paNa jaina darzana, bauddha darzana ke hiMdu SaDradarzana vize kaMI paNa prazna thAya to jarUra mArI pAse Avajo; paraMtu A juvAna nAnA sAdhune vyAkhyAnamAM satAvavAno prayatna maherabAnI karIne karazo nahi." tyAra pachI badhA paMDito potAnI maryAdA samajI gayA ane sAnukULa banI gayA. zrI yazovijayajInI bahuzruta tejasvI pratibhAno e pratApa hato. zrI vijayasiMhasUrIzvarano upakAra bALavaye dIkSA grahaNa karanAra tejasvI bAlamuninA sAhitya sahitanA AdhyAtmika jIvanaghaDataramAM ziSyavatsala vaDIla AcAryo ane anya sAdhubhagavaMtono ghaNo moTo phALo hoya che. zrI yazovijayajIe kizora ane yuvAnavaye ghaNI moTI siddhi meLavI lIdhI hatI. temAM temanA guru zrI navijayajI tathA zrI jItavijayajI uparAMta zrI vijayasiMhasUrIzvarajI mahArAja (kALadharma saM. 1709-amadAvAda)no paNa ghaNo moTo upakAra hato. vidvAna kavi zrI yazovijayajIne vidvattAno ahaMkAra na AvI jAya ane meLavelA jJAnanI pariNati Atmika dRSTie thAya e mATe hitazikSA ApIne yogya dizAmAM emane vALanAra zrI vijayasiMhasUrIzvarajI mahArAja hatA. zrI yazovijayajI sADA traNaso gAthAnA vanamAM aMte lakhe che : tasa pATe vijayadevasUri, pATa tasa guru vijayasiMha dhorI; jasa hitazIkhathI mArga e anusaryo, jehathI savi TaLI kumati corI. potAnA upara Avo AdhyAtmika anugraha karanAra zrI vijayasiMhasUrIzvarajInA jIvana ane kArya vize zrI yazovijayajIe saMskRtamAM 'vijayollAsa' nAmanA mahAkAvyanI racanA zarU karI hatI, paNa te bIjA sargathI adhUrI rahI hatI. gRhasthano zAsarasa | saMvata 1722nuM cAturmAsa upAdhyAyajI mahArAje suratamAM karyuM hatuM. e cAturmAsa daramiyAna emaNe be mahattvanI sajhAyanI racanA karI che : (1) pratikramaNa hetugarbhita sajajhAya ane (2) agiyAra 26 Jain Education Interational 2010_05 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMganI sajjhAya. suratamAM e rIte emane ane adhyAtmarasika zrAvakone svAdhyAyanI sArI taka maLI haze ema lAge che. zrI yazovijayajInI kRtionA aMtabhAgamAM gRhasthonAM nAmono ullekha bhAgye ja jovA maLe che. paraMtu agiyAra aMganI sajhAyamAM rUpacaMdabhAI, mANika zrAvikA vageree 'sAMbhalyAM vidhissuM aMga igyAra' evo ullekha thayo che. te uparathI jaNAya che ke te samaye emanA jevA zAstrajJa pAsethI agiyAra aMga sAMbhaLavAnI pAtratA dharAvanAra zAstrarasika gRhastho suratamAM haze ! upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjanA vidyAguru vize nIce pramANe eka daMtakathA paNa pracalita che : eka vakhata zrI yazovijayajI mahArAja khaMbhAtamAM padhAryA hatA. eka divasa teo upAzrayamAM jyAre vyAkhyAna ApI rahyA hatA te vakhate tyAM koI eka vayovRddha sajjana AvyA ane sabhAne cheDe vyAkhyAna sAMbhaLavA besI gayA. mahArAjanI tenA para najara paDI, ethI temane ghaNuM Azcarya thayuM. kAraNa ke e sajjana te emanA vidyAguru bhaTTAcArya hatA. temaNe te sajjanane vaMdana karyuM, ethI sau te vRddha sajjana tarapha kautukathI jovA lAgyA ane upAdhyAyajI mahArAja sAheba jemane vaMdana kare che te vyakti koNa haze te vize tarka karavA lAgyA. te samaye upAdhyAyajI mahArAje kahyuM ke, 'A e vyakti che ke jenI pAse kAzImAM meM navyanyAyanuM adhyayana karyuM che. mArA e vidyAguru che. emano huM atyaMta RNI chuM. tamAre eno yogya satkAra karavo joIe.' e sAMbhaLI khaMbhAtanA zrI saMghe tarata rUpiyA sattara hajAranI rakama ekaThI karI ane te brAhmaNa paMDitane gurudakSiNAmAM ApI. potAnA ziSyano Avo prabhAva joI harSa pAmI vidyAgurue vidAya lIdhI. zrI AnaMdaghanajI ane zrI yazovijayajI zrI yazovijayajI mahArAja ane zrI AnaMdaghanajI mahArAja samakAlIna hatA. AnaMdaghanajI vayovRddha, jJAnavRddha ane anubhavavRddha hatA eTale zrI AnaMdadhanajInAM darzana mATe zrI yazovijayajI atyaMta utsuka hatA. jyAre temanuM milana thayuM tyAre zrI yazovijayajIne ghaNo AnaMda thayo hato e ghaTanA aitihAsika ane nirvivAda che. zrI yazovijayajIe zrI AnaMdaghanajInI stutirUpa racelI 'aSTapadI' tenA purAvArUpa che. e aSTapadImAMnI 'jayavijaya kahe suno AnaMdaghana, hama tuma mile hajura', 'jasa kahe sohI AnaMdadhana pAvata, aMtarajyota jagAve', 'AnaMda kI gata AnaMdaghana jANe', esI dazA jaba pragaTe citta aMtara', 'sohI AnaMdaghana pichAne', 'ehI Aja AnaMda bhayo mere, tero mukha nIrakha, roma roma zItala bhayo aMgoaMga' ityAdi paMktio zrI yazovijayajIne zrI AnaMdaghanajI mATe keTalo badho Adara hato te darzAve che. AnaMdadhanajInAM darzanano potAnA jIvana upara keTalo badho prabhAva paDyo che te namratApUrvaka darzAvatAM teo lakhe che : 'AnaMdaghana ke saMga sujasahI mile jaba, taba AnaMdasama bhayo susa; pArasa saMga lohA jo pharasata, kaMcana hota kI tAke kasa.' upAdhyAyajI mahArAjane zrI AnaMdaghanajI kyAM maLyA haze, kyAre ane kevI rIte maLyA haze te vize nizcitapaNe ApaNane kazuM jANavA maLatuM nathI. daMtakathA ema kahe che ke zrI yazovijayajI AbumeDatA tarapha vihAra karatA hatA te samaye teo sAdhuomAM vidvAna, zAstrajJa ane bahuzruta gaNAtA hatA. emanAM vyAkhyAno sAMbhaLavA aneka loko AvatA. bIjI bAju AnaMdaghanajI paNa yoga ane 2010_05 27 Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmavidyAmAM ghaNA UMDA UtaryA hatA. teo Abu-meDatAnI AsapAsanA pradezamAM ekAMtamAM vicare che ema jANI zrI yazovijayajI temane maLavA mATe tapAsa karatA rahetA hatA. bIjI bAju zrI yazovijayajInI bahuzrutatAnI vAta zrI AnaMdaghanajIe paNa sAMbhaLI hatI. teo AsapAsanA pradezamAM AvyA che ema jANIne zrI AnaMdaghanajI paNa temane maLavA utsuka thayA hatA. eka divasa zrI yazovijayajI upAzrayamAM vyAkhyAna ApatA hatA tyAre te sAMbhaLavA mATe AsapAsanA pradezamAMthI AvIne beThelA sAdhuonA samudAyamAM jIrNa vezadhArI eka vRddha sAdhu paNa AvIne besI gayA hatA. zrI yazovijayajInuM adhyAtma vizenuM vyAkhyAna sAMbhaLIne jayAre potAnA caherA para sau prasannatA vyakta karatA hatA, tyAre e jIrNa vezadhArI vRddha sAdhunA caherA para eTalo harSa jaNAto nahoto. zrI yazovijayajIe emane pATa uparathI pUchayuM, "are, sthavira sAdhu ! tamane mArA vyAkhyAnamAM barAbara samajaNa paDI ke nahi ?' paraMtu temanI sAthe thoDI vAtacIta karatAM ja A koI bahu jJAnI ane anubhavI sAdhu mahAtmA che ema samajAyuM. anumAnathI zrI yazovijayajIne khabara paDI gaI ke teo to zrI AnaMdaghanajI mahArAja ja che, eTale upAdhyAyajI tarata pATa uparathI UtarI temanI pAse gayA ane pote je zlokanuM vivecana karatuM vyAkhyAna ApyuM hatuM te zloka para vyAkhyAna ApavA mATe zrI AnaMdaghanajIne AgrahapUrvaka vinaMtI karI. zrI AnaMdaghanajIe e eka zloka para ekadhAruM sarasa vyAkhyAna ApyuM. zrI yazovijayajI bahuzruta paMDita hatA, paraMtu AnaMdaghanajI to AdhyAtmika anubhUti dharAvanAra avadhUta hatA. emanuM vyAkhyAna sAMbhaLI sau zrotAjano DolavA lAgyA. zrI yazovijayajIe paNa ekacittathI e vyAkhyAna sAMbhaLI atyaMta prasannatA anubhavI. A prasaMgathI zrI AnaMdadhanajI pratye temane ghaNo pUjyabhAva thayo hato. A pachI daMtakathA pramANe, bIjI eka vAra zrI AnaMdaghanajIne maLavAnI icchA zrI yazovijayajIne thaI hatI. bAvAone pUchatAM pUchatAM Abu paranI eka guphA pAse teo AvI pahoMcyA. te samaye AnaMdaghanajI dhyAnamAMthI UThIne bahAra nIkaLyA hatA. "mere niraMjana yAra, tuM kaise mileMge' nAmanuM svaracita AdhyAtmika pada madhura kaMThe gAyA pachI "agni saha merI devI jale' e pada gAvuM temaNe zarU karyuM hatuM. evAmAM sAmethI zrI yazovijayajIne AvatA joIne teo sAmA jaI temane bheTyA hatA. ane potAnuM pada pUruM karatAM gAyuM hatuM : AnaMdaghana kahe "jasa" suno bAtAM; ehI mile to mero phero TaLe." kahevAya che ke A prasaMga pachI zrI yazovijayajIe zrI AnaMdaghanajInI stutirUpa "aSTapadInI racanA karI. emanA mukhamAMthI keTalIka paMktio sarI paDI : "mAraga calate calata gAta, AnaMdaghana pyAre ! rahata AnaMda bharapUra !" "jasavijaya kahe suno AnaMdaghana, tuma hama mile hajUra." zrIpALa rAsa'nI racanAmAM sahayoga jaina sAhityamAM 'lokaprakAza", "zAMta sudhArasa", "puNya prakAzanuM stavana' vagere saMskRta ane gujarAtI 28 2010_05 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kRtio vaDe jeo suprasiddha che evA upAdhyAya zrI vinayavijayajI mahArAja upAdhyAya zrI yazovijayajInA samakAlIna hatA. teo baMne zrI hIravijayasUrinA samudAyanA hatA. zrI vinayavijayajI uMmare moTA hatA. teo vi.saM. 1738mAM rAMderamAM cAturmAsa mATe hatA tyAre tyAMnA saMghe emane zrIpALa rAjA vize rAsakRti lakhavAnI vinaMtI karI. paraMtu potAnI vRddhAvasthA ane kathaLatI tabiyatane kAraNe evo moTo graMtha lakhavAnI temanI icchA nahotI, kAraNa ke te pUro thAya ke na paNa thAya. paraMtu saMghano ghaNo Agraha hato eTale temaNe rAsa lakhavAnuM zarU karyuM. siddhahasta kavione kAvyapaMktionI racanA karavI e bahu saraLa vAta hoya che. zrI vinayavijayajI mahArAje jhaDapathI rAsanI racanA AgaLa vadhArI. thoDA samayamAM to rAsanA traNa khaMDa pUrA thaI gayA. cothA khaMDanI cAra DhALa lakhI tyAM to zrI vinayavijayajInI tabiyata ekadama bagaDavA lAgI. divaso gaNAvA lAgyA. pAMcamI DhALanI vIsa kaDI sudhInI racanA thaI. haju AgaLa lakhavAnI icchA ghaNI hatI paNa cittanI tevI svasthatA rahI nahotI. potAnI A kRti adhUrI raheze eno manamAM kaMIka viSAda paNa haze. e vakhate zrI yazovijayajI rAMderamAM hatA. zrI vinayavijayajI temanA vaDIla kAkAguru thAya. baMne vacce ghaNI AtmIyatA hatI. eka daMtakathA pramANe teo baMne kAzImAM vidyAbhyAsa mATe sAthe hatA. zrI vinayavijayajInA manamAM hatuM ke potAno adhUro rahelo rAsa pUro karavAne samartha tyAre ekamAtra zrI yazovijayajI ja hatA. zrI yazovijayajI emanA mananA e bhAvane pAmI gayA. emaNe tarata zrI vinayavijayajIne kahyuM, "Apano rAsa jyAMthI adhUro che tyAMthI avazya te huM pUro karIza.' emanA A vacanathI zrI vinayavijayajIne zAMti thaI. pachI thoDA samayamAM ja teo kALadharma pAmyA. tyAra pachI zrI yazovijayajIe chello khaMDa lakhI 'zrIpALa rAsa' pUro karyo. madhyakAlIna jaina sAhityamAM be samartha kavione hAthe lakhAyelI eka ja kRti tarIke te suprasiddha che. zrI yazovijayajIe pUrA harSollAsa sAthe e rAsa pUro karyo hovAthI tattvavicArathI sabhara emanI kAvyamaya vANI temAM koI jUduM ja rUpa dhAraNa kare che. A 'zrIpALa rAsa tyArathI adyApi paryata jainomAM AyaMbilanI oLInA divasomAM vAMcavAnI paraMparA cAlI AvI che. guru-ziSya paraMparA - zrI yazovijayajIe "pratimAzataka' nAmanI potAnI kRti upara pote ja racelI vRttimAM potAnI guruparaMparAno paricaya Apyo che. temAM temaNe akabara-pratibodhaka zrI hIravijayasUrithI e paraMparAnI zarUAta karI che. temAM temaNe zrI hIravijayasUrIzvarajInA ziSya zrI kalyANavijayajI, temanA ziSya zrI lAbhavijayajI ane temanA be ziSyo te zrI jItavijayajI ane zrI navijayajIno ullekha karyo che. zrI nayavijayajIgaNi zrI yazovijayajInA dIkSAguru hatA. zrI yazovijayajInA bhAI-zrI padmavijayajIe paNa zrI nayavijayajI pAse ja dIkSA lIdhI hatI. zrI hIravijayasUrinA bIjA be mukhya ziSyo te zrI vijayasenasUri ane zrI kIrtivijayajI upAdhyAya hatA. zrI vijayasenasUrinA ziSya te zrI vijayadevasUri. emanA ziSyo te zrI vijayasiMhasUri ane zrI vijayaprabhasUri hatA. zrI kIrtivijayajI upAdhyAyanA ziSya zrI vinayavijayajI upAdhyAya hatA. zrI yazovijayajI upAdhyAyanA potAnA ziSyomAM zrI guNavijayagaNi, zrI tattvavijaya ane zrI 29 Jain Education Intemational 2010_05 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lakSmIvijayagaNi hatA. zrI guNavijayagaNinI ziSya paraMparAmAM zrI kesaravijayagaNi, emanA ziSya zrI vinItavijayagaNi ane emanA ziSya zrI devavijayagaNi hatA. kALadharma saM. 1743nuM cAturmAsa zrI yazovijayajI mahArAje tatkAlIna suprasiddha aitihAsika nagarI darbhAvatI(DabhoI)mAM karyuM hatuM. pAMca (athavA ATha) dAyakAthI adhika varSa dIkSA paryAyane thayAM hatAM. have emanI kAyA kSINa thavA lAgI hatI. emanI lekhinI cAlatI nahotI. paraMtu emanI dharmArAdhanA to barAbara cAlatI hatI. emane potAnA aMtima kALanI khabara paDI gaI hatI. emaNe anazanavrata svIkArI lIdhuM hatuM. aMtima ArAdhanA sArI rIte karIne emaNe samAdhipUrvaka deha choDyo. emanA kALadharmanA samAcAra gujarAtamAM ane gujarAta bahAra vegathI prasarI gayA. eka mahAna vibhUtino nazvara deha bhUtakALamAM vilIna thaI gayo, paraMtu emanA akSaradehanI jayoti eTalI ja prakAzatI rahI. zrI yazovijayajIno kALadharma DabhoImAM thayo hato te nirvivAda hakIkata che. paraMtu temanA kALadharmano nizcita samaya ApaNane jANavA maLato nathI. emAM mAsa ane tithi vize kazI ja mAhitI hAla upalabdha nathI ane varSanI bAbatamAM matabheda mAtra eka varSa jeTalo ja atyAre to che. ghaNAM varSa sudhI, saM. 1745 (zake 16 11)nA mAgasara suda 11, e mauna ekAdazIno divasa zrI yazovijayajInI kALadharmanI tithi che ema manAtuM hatuM ane keTalAMka paMcAMgomAM e pramANe e tithi ApavAmAM AvatI hatI. paraMtu temAM bhUla hatI. DabhoInA gurumaMdiranI pAdukAnA lekhane AdhAre tema banavA pAmyuM hovAno saMbhava che paraMtu e pAdukAmAM ApelAM sAla-tithi upAdhyAyajInA kALadharmanAM nathI, paraMtu pAdukAnI pratiSThAnAM che. ghaNAM varSo pUrve prApta thayela "sujasavelI bhAsa'nI nIcenI kaDIe te vize spaSTa prakAza pADyo che : sattara trayAli comAsuM rahyA, pAThaka nagara DabhoI re; tihAM surapadavI aNasarI, aNasaNi kari pAtaka dhoI re." AmAM jaNAvyA pramANe zrI yazovijayajI saM. 1743mAM DabhoImAM comAsuM rahyA ane tyAM anazana karI kALadharma pAmyA. AmAM, alabatta cokkasa mAsa-tithi jaNAvyAM nathI. vaLI jaina sAdhuonuM comAsuM aSADa suda 14 thI zarU thaI kArtika suda 14nA divase pUrNa thAya. eTale ke comAsA daramiyAna ja navuM varasa bese. ahIM bhAsakAre upAdhyAyajIe saM. 1743nuM comAsuM DabhoImAM karyAnuM jaNAvyuM che, paNa emano svargavAsa cAturmAsa daramiyAna thayo ke cAturmAsa pachI, ane cAturmAsamAM hoya to te saM. 1743mAM thayo ke saM. 1744mAM te vize kazuM jaNAvyuM nathI. upAdhyAyajI mahArAje potAnI keTalIka kRtiomAM enI racanA-sAla jaNAvI che. temAM moDAmAM moDI saM. 1739mAM khaMbhAtamAM "jaMbusvAmI rAsanI karelI racanA maLe che. A uparAMta suratamAM cAturmAsa daramiyAna temaNe racela "pratikramaNa hetu garbhita svAdhyAya ane "agiyAra aMga svAdhyAya' e be kRtiomAM enI racanAtAla "yuga yuga muni vidhuvatsaraI' e pramANe jaNAvI che. temAM "yuga" eTale cAra-ema jo laIe to saM. 1744 thAya ane "yuga" eTale be ema ja laIe to saM. 1722 30 Jain Education Intemational 2010_05 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAya. paraMtu ahIM saMvata 1744 levI susaMgata jaNAtI nathI, kAraNa ke saM. 1743nuM DabhoInuM cAturmAsa emanuM chelluM cAturmAsa hatuM, jyAre e be moTI sajhAyonI racanA suratamAM cAturmAsa daramiyAna karI hatI. eTale jyAM sudhI bIjAM kaMI vadhu pramANo na maLe tyAM sudhI saM. 1743mAM DabhoImAM zrI yazovijayajI mahopAdhyAyano svargavAsa thayo hato ema mAnavuM vadhu yogya lekhAze. upAdhyAyajI mahArAja kALadharma pAmyA te pachI emanA dehane jayAM agnisaMskAra karavAmAM Avyo e sthaLe smAraka tarIke eka dhUnI-tUpanI racanA karavAmAM AvI. emAMthI "nyAyano divyadhvani satata nIkaLyA karato hato ema "sujasavelI bhAsa'mAM enA kartA zrI kAMtivijayajIe lakhyuM che. svahaste lakhelI pratio ane nayacakra madhyakAlIna samayamAM mudraNakaLAnI zodha nahotI thaI tyAre, kAgaLa upara zAhIthI lakhIne hastaprata taiyAra karavAnuM kAma ghaNuM kaThina gaNAtuM. sarasa, maroDadAra, ekasarakhA akSare hastaprato lahiyAo lakhI ApatA. graMtharacanA karyA pachI sArA lahiyA pAse hastaprata lakhAvavAno prazna gaMbhIra hato. aneka kavilekhakomAMthI koIka ja pote sArA lahiyA hoya ane potAnI kRtinI hastaprata pote taiyAra karI zake evA hoya. emAM samaya paNa ghaNo jato. eTale navI kRtinI racanA karavI ke potAnI kRtinI hastaprata taiyAra karavAmAM samayano vyaya karavo evo prazna raheto. zrI yazovijayajI kuzaLa lahiyA paNa hatA. emanI svahastalikhita evI ghaNI kRtio sAMpaDe che. - zrI yazovijayajInA guru zrI navijayajI paNa sArA lahiyA hatA. emaNe zrI yazovijayajInI keTalIka kRtionI hastaprato lakhI ApI che. gurumahArAja potAnA ziSyanI kRtinI hastaprato taiyAra karI Ape evuM anya koI udAharaNa jANavAmAM nathI. e uparathI zrI nayavijayajI mahArAjanI ziSyavatsalatA keTalI badhI haze ane guru-ziSyano saMbaMdha paraspara keTalo snehAdaravALo haze te jaNAya che. - zrI yazovijayajIe tarka ane nyAyano UMDo abhyAsa karyo hato. eTale emanA jevA samartha tArkikane malavAdIsUrikRta 'bAdazAra nayacakra' jevo graMtha vAMcavAnuM mana thAya e svAbhAvika che. paraMtu e graMtha naSTa thaI gayo hovAnuM manAtuM hatuM. zrI yazovijayajIe potAnA vihAramAM AvatAM badhAM gAmomAM ane anyatra tapAsa karAvI hatI, paraMtu e graMtha emane maLyo na hato. keTalAka samaya pachI pATaNamAMthI eka hastapratanI bhALa maLI. siMhavAdigiNie nayacakra upara aDhAra hajAra zloka pramANa lakhelI TIkAnI e hastaprata hatI. hastaprata jIrNazIrNa hAlatamAM hatI. thoDA divasa mATe ja e maLI hatI. zrI yazovijayajIe vicAryuM ke mULa graMtha to maLato nathI, paNa mULa graMthanI jhAMkhI karAve evI TIkA paNa jo naSTa thaI jaze to badhuM ja jaze. enA uparathI navI hastaprata taiyAra karI levI joIe. paNa eka hAthe ochA divasamAM e kema thAya ? emaNe gurumahArAjane vAta karI. samudAyanA sAdhuomAM vAta thaI. kAmanI vaheMcaNI thaI ane zrI nayavijayajI ane zrI yazovijayajI uparAMta zrI jayasoma paMDita, zrI lAbhavijaya mahArAja, zrI kIrtiratnagaNi, zrI tattvavijayajI mahArAja ane zrI ravivijaya paMDitaema sAta muni bhagavaMtoe maLIne 18,000 zloka pramANa lakhANanI nakala taiyAra karI lIdhI. vyavasAyI lahiyAoe nahi paNa eka sAthe sAta muni bhagavaMtonA saMyukta haste eka ja hastaprata taiyAra thaI hoya evuM A virala udAharaNa emanI zrutabhaktinI suMdara pratIti karAve che. emAM 4800 31 Jain Education Intemational 2010_05 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zlokanuM lakhANa zrI yazovijayajInA hastAkSaramAM che. (A hastaprata pachI amadAvAdanA devasAnA pADAnA bhaMDAramAM AvelI ane tyAMthI have te ela. DI. insTiTyUTamAM che. mULa nayacakra graMthanI badhI hastaprato naSTa thaI gayelI, paraMtu sadbhAgye tibeTamAM bhASA saMskRta paNa tibeTI lipimAM e graMthamAM sacavAyelo che. enA uparathI pU. jaMbUvijayajI mahArAje tibeTI lipi zIkhI e saMskRta graMtha saMpAdita karyo che, je prakAzita thayelo che.) - zrI yazovijayajI mahArAje pote je je racanA karI temAMthI temaNe svahaste lakhelI trIsathI vadhu hastaprato ApaNane judA judA bhaMDAromAMthI maLI AvI che. prAcIna samayanA eka ja lekhakanI ATalI badhI hastaprato emanA potAnA hastAkSaramAM maLI Ave e ghaTanA atyaMta virala ane gauravapUrNa che. atyAra sudhImAM mahopAdhyAyajInA nIce mujaba graMtho emanA potAnA hastAkSaramAM lakhAyelA maLI AvyA che : 1. ArSabhIya mahAkAvya (apUrNa), 2. tinvayokti (apUrNa), 3. nizAmukti prakaraNa, 4. zrI vijayaprabhasUri zAmaNaka vijJapti patra, 5. siddhAMtamaMjarI zabdakhaMDa TIkA (apUrNa), 6. jaMbusvAmI rAsa, 7. ArAdhaka virAdhaka, caturbhagI-svopATIkA saha, 8. adhyAtmasAra, 9, prameyamAlA (apUrNa), 10. dravyaguNa paryAya rAsa-bAlAvabodha sahita, 11. dharmaparIkSA svopajJa TIkAmAM umeraNa, 12. AtmakhyAti, 13. gurutattvavinizcaya graMthano aMtima bhAga, 14, narahasya, 15. bhASArahasya, 16. vAdamAlA (apUrNa), 17. syAdavAdarahasya, 18. mArga parizuddhi, 19. vairAgya kalpalatA, 20. yogabindu avacUrI, 21. yogadaSTi samuccaya avacUrI (apUrNa), 22. syAdvAda rahasya-bRhada (apUrNa), 23. tattvArthavRtti, 24. vairAgyarati (apUrNa), 25. stotratrika, 26. utpAdAsiddhi prakaraNa TIkA (apUrNa), 27. nyAyAloka, 28. yogaviMzikAvRtti, 29. viSayatAvAda, 30, stotrAvalIstotraTika, 31. aSTasahasrI, 32. kAvyaprakAzaTIkA (apUrNa). A uparAMta bIjA keTalAka graMtho paNa emanA hastAkSaramAM maLI Ave evo saMbhava che. emanA keTalAka graMthonAM pAnAM veravikhera, chUTAMchavAyAM thaI naSTa pAmyAM che. kacaro mAnIne sAbaramatI nadImAM padharAvavA mATe loko laI jatA hatA tevAM pAnAMomAMthI temano "yogavizikAvRtti' graMtha maLI Avyo che. zrI yazovijayajIe potAnA hastAkSaramAM bIjA graMthakAronA graMthonI potAnA upayoga mATe karelI nakalo paNa ThIka ThIka saMkhyAmAM maLe che. A uparathI pratIta thAya che ke potAnA ATalA badhA graMthonI racanA karavAnA samaya uparAMta emaNe A badhI hastapratio taiyAra karavAmAM paNa keTalo badho samaya Apyo haze ! jaina sAdhu rAtre to lakhavA-vAMcavAnuM kArya kare nahi, eTale zrI yazovijayajIe potAnA tamAma samayano cIvaTabharyo upayoga karyo haze te A uparathI jaNAya che. sAhityasarjana mahopAdhyAya zrI yazovijayajIe nabanyAya, vyAkaraNa, sAhitya, alaMkAra, chaMda, kAvya, tarka, Agama, naya, pramANa, yoga, adhyAtma, tattvajJAna, AcAra, upadeza, kathA, bhakti tathA siddhAMta ityAdi ghaNA viSayo para saMskRta, prAkRta ane gujarAtI bhASAmAM tathA vraja ane rAjasthAnI mizra bhASAmAM Jain Education Interational 2010_05 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vipula sAhityanuM sarjana karyuM che. temanI kRtiomAM sAmAnya mANasa paNa samajI zake eTalI saraLa kRti che ane prakhara vidvAna paNa sahelAIthI na samajI zake eTalI hade rahasyavALI kaThina kRtio paNa che. emaNe racelI saMskRta tathA prAkRta kRtiomAMthI atyAre upalabdha, prakAzita kRtio nIce pramANe cheH 1. adhyAtma mata parIkSA--A graMthanuM bIjuM nAma 'adhyAtma mata khaMDana' che. kartAe mULa grantha prAkRta bhASAmAM 184 gAthAno lakhyo che. tenA upara pote ja cAra hajAra zlokamAM TIkA racelI che. A graMtha ane enI TIkAmAM kartAe kevalI bhagavaMtone kavalAhAra hoya ja nahi e digambara mAnyatAnuM khaMDana karIne kevalIne kavalAhAra avazya hoI zake ema tarkayukta dalIlo sAthe siddha karyuM che. digambaronI bIjI mAnyatA ke tIrthaMkaronuM paramaudArika zarIra dhAturahita hoya che, tenuM paNa A graMthamAM khaMDana karavAmAM AvyuM che. 2. adhyAtmasAra : sAta mukhya prabaMdhamAM vaheMcAyelA, 949 zloka pramANa A graMthamAM kartAe adhyAtmanuM svarUpa, daMbhatyAga, bhavasvarUpa, vairAgyasaMbhava, vairAgyanA bheda, tyAga, samatA, sadanuSThAna, samyaktva, mithyAtva tyAga, yoga, dhyAna, Atmanizcaya vagere viSayonuM nirUpaNa karyuM che. 3. adhyAtmopaniSada : saMskRtamAM anuSTupa chaMdanA 231 zlokamAM A graMthanI racanA thaI che. tenA cAra adhikAra che: (1) zAsrayoga zuddhi adhikAra (2) jJAnayogAdhikAra (3) kriyAdhikAra ane (4) sAmyAdhikAra. emAM kartAe te te viSayonI chaNAvaTa karI che. 4. anekAnta vyavasthA : kartAe 3357 zlokamAM A graMthanI racanA karI che. 5. devadharma parIkSA : 425 zlokamAM A graMthanI racanA karavAmAM AvI che. devo svargamAM prabhunI pratimAnI pUjA kare che tenuM emAM AdhAra sAthe samarthana karavAmAM AvyuM che. pratimAmAM nahi mAnanArA sthAnakamArgIo tevA devone adharmI kahe che, te vAta khoTI che ema sAbita karavA mATe kartAe A graMthanI racanA karI che. 6. jaina tarka paribhASA : kartAe 800 zlokamAM A graMthanI racanA karI che. tenA (1) pramANa (2) naya ane (3) nikSepa, e nAmanA traNa paricchedamAM temaNe te te viSayanuM tarkayukta nirUpaNa karyuM che. 7. gurutattvavinizcaya : kartAe mULa graMtha prAkRtamAM 905 bloka pramANano racyo che. tenA upara pote ja saMskRta gadyamAM sAta hajAra zlokamAM TIkA lakhI che. A graMthamAM kartAe gurutattvanA yathArthasvarUpanuM nirUpaNa cAra ullAsamAM karyuM che. 8. dvAtriMzad dvAtriMzikA : A graMthamAM kartAe dAna, dezanAmArga, bhakti, dharmavyavasthA, kathA, yoga, sabhyaSTi ityAdi 32 viSayonuM yathArtha svarUpa samajAvavA mATe 32 vibhAga pADyA che. te dareka vibhAgamAM batrIsa zlokanI racanA thaI che. tenA upara pote ja racelI TIkAnI zrlokasaMkhyA maLIne kula 5500 zlokano A saTIka graMtha banyo che. 9. yatilakSaNa samuccaya : A graMthamAM kartAe prAkRtamAM 263 gAthAmAM sAdhunAM sAta lakSaNo vistArathI jaNAvyAM che. 2010_05 33 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10. narahasya : A graMthamAM naigamAdi sAta nayonuM svarUpa vigate samajAvavAmAM AvyuM che. 11. nayapradIpa : saMskRtamAM lagabhaga 500 zloka sahita gadyamAM racAyelo A graMtha "saptabhaMgI samarthana' ane 'nayasamarthana" e nAmanA be sargamAM vaheMcAyelo che. 12. nayopadeza kartAe A graMthanI saTIka racanA karI che ane temAM sAte nayonuM svarUpa samajAvyuM che. 13. jJAnabiMdu : sADA bAraso zlokamAM racAyelA A graMthamAM kartAe jJAnanA prakAra, lakSaNa, svarUpa ityAdinI vistArathI mImAMsA karI che. 14. jJAnasAra : ATha zlokanuM eka aSTaka evAM 32 aSTakomAM kartAe A graMthanI racanA karI che. A graMtha upara kartAe pote ja bAlAvabodha(Tabo)nI paNa racanA karI che. AtmasvarUpane samajavAne mATe je je sAdhanonI jarUra paDe che te sAdhanonuM kramabaddha nirUpaNa A graMthamAM karavAmAM AvyuM che. 15. nyAyakhaMDanakhaMDakhAdya : 5500 zlokamAM racAyelo A graMtha navya nyAyanI viziSTa koTino, arthagaMbhIra ane jaTila che. kartAnA ucca koTinA pAMDityanI pratIti karAve evo te graMtha che. 16. nyAyaloka : A graMthamAM nyAyadaSTie syAdvAdAdinuM nirUpaNa karavAmAM AvyuM che. 17. pratimAzataka : kartAe mULa ekaso zlokamAM A graMthanI racanA karIne tyArapachI tenA upara pote moTI TIkA racI che. temAM temaNe jina-pratimAnI pUjA nahi karavAnuM jaNAvatA matonuM khaMDana karIne jinapratimAnI pUjA karavAnA matanuM pratipAdana karyuM che. A graMtho uparAMta, aindrastutio, upadezarahasya, ArAdhaka-virAdhakacaturbhagI, Adijina stavana, tattvaviveka, tinvayokti, dharmaparIkSA, jJAnArNava, aspRzadgativAda, paMcanigraMthiprakaraNa, paramajayotipaMcaviMzikA, paramAtma-paMcaviMzikA, pratimA sthApananyAya, phalAphala viSayaka praznottara, bhASArahasya, mArga parizuddhi, muktAzakti, yatidinacarcA prakaraNa, vairAgyakalpalatA, zrI goDI pArthastotra, vijayaprabhasUrisvAdhyAya, zaMkhezvara pArthastotra, samIkApArthastotra, sAmAcArI prakaraNa, stotrAvali ityAdi maulika graMthonI racanA zrI yazovijayajIe karelI che. A uparAMta temaNe digambarAcArya samataMbhadra kRta aSTasahastrI upara vivaraNa, karmaprakRti bRhad TIkA, karmaprakRti ladhu TIkA, tattvArthavRtti, dvAdazAra cakroddhAra vivaraNa, dharmasaMgraha TippaNa, pAtaMjala yogasUtravRtti, yogaviMzikA vivaraNa, zAstravArtA samuccayavRtti, SoDazakavRtti, svaparijJA paddhati ityAdi TIkAgraMthonI racanA karI che. zrI yazovijayajInA keTalAka graMtho haju paNa anupalabdha che. adhyAtmabiMdu, adhyAtmopadeza, alaMkAracUDAmaNi TIkA, nyAyabindu, maMgalavAda, vedAMtanirNaya vagere emanA paccIsa karatAMye vadhu graMthonA ullekho maLe che, je hAla anupalabdha che. Ama, upalabdha, anupalabdha, maulika graMtho ane TIkAgraMtho maLI lagabhaga 80 karatAMya vadhu graMthonI saMskRtamAM ane ardhamAgadhImAM mahopAdhyAyajIe racanA karI che, je parathI emanI vidvattA ane pratibhAno sAro paricaya ApaNane maLI rahe che. emaNe digambarAcArya samataMbhadra kRta "aSTasahastrI', pataMjalikRta 'yogasUtra', mammaTakRta 'kAvyaprakAza', jAnakInAtha zarmAkRta 'nyAya siddhAMta maMjarI' ityAdi graMtho upara vRtti lakhI che. tathA yogavAsiSTha, upaniSada, zrImad bhagavad 34 Jain Education Interational 2010_05 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gItAmAMthI AdhAro ApyA che, je jemanI saMpradAyathI para evI udAra ane guNagrAhI sRSTino paricaya karAve che. gurjara bhASAmAM racanAo upAdhyAyajI mahArAje gujarAtI bhASAmAM paNa ghaNI racanAo karI che, je emane madhyAkAlIna gujarAtI sAhityanA itihAsamAM mahattvanuM sthAna apAve che. gujarAtImAM emaNe rAsa, stavana, sajjhAya, pada, gIta, saMvAda, bAlAvabodha, hariyAlI ityAdi prakAro kheDyA che ane te darekamAM UMcA prakAranI kavitvazakti dAkhavIne gujarAtI sAhityane anokhuM pradAna karyuM che. rAsakRtio zrI yazovijayajIe gujarAtI bhASAmAM racelI sauthI moTI ane mahattvanI kRti te 'jaMbusvAmIrAsa' che. pAMca adhikAranI badhI maLIne 37 DhALamAM lakhAyelI A kRtinI racanA kavie khaMbhAtamAM vi. saM. 1739mAM karI hatI. rAsanA kathAnaka mATe emaNe zrI hemacaMdrAcArya kRta 'triSaSTizalAkA puruSacaritra'nA pariziSTaparvamAM ApelI jaMbUsvAmInI kathAno AdhAra lIdho che. A rAsamAM, kavinI pariNata prajJAnA suphala tarIke bhASAlAghava sahita prasaMgonuM ane pAtronuM alaMkArayukta sacoTa, mArmika nirUpaNa thayuM che. zrI yazovijayajIe sattara DhALanI 284 gAthAmAM lakhelo 'dravyaguNaparyAyano rAsa' e tattvajJAnanA kaThina viSayanuM padyamAM kavitAmAM nirUpaNa karatI, madhyakAlIna sAhityanI eka atyaMta mahattvanI ane paMDitone paDakArarUpa kRti che. A rAsanI saM. 1711nI zrI yazovijayajInA guru zrI nayavijayajInA haste siddhapuramAM lakhAyelI hastaprata maLe che. eTale A rAsanI racanA saM. 1708nI AsapAsa thaI hoya evuM mAnavAmAM Ave che. A rAsamAM kavie tattvajJAnane kavitAmAM utAravAno prayatna karyo che. madhyakAlIna kavi akhAnI yAda apAve e prakAranI A samartha kRti che. emAM dravya, guNa ane paryAyanAM lakSaNo, svarUpo ityAdinuM nirUpaNa, aneka matamatAMtara ane dRSTAMto tathA AdhAra graMthonA ullekho sAthe karavAmAM AvyuM che. A rAsa uparathI pachInA kALamAM digaMbara kavi bhojarAjajIe saMskRta bhASAmAM 'dravyAnuyoga tarkaNA' nAmanuM vivaraNa lakhyuM che e ja enI mahattA darzAvavA mATe basa che. 'jaMbUsvAmIrAsa' ane 'dravyaguNaparyAyano rAsa' e be samartha rAsakRtio uparAMta zrI vinayavijayajIkRta 'zrIpALa rAjAno rAsa' pUro karavAmAM zrI yazovijayajIe kareluM yogadAna cirasmaraNIya che. stavano stavananA kAvyaprakAranA kSetre paNa yazovijayajInuM arpaNa ghaNuM ja mahattvanuM che. madhyakAlIna gujarAtI jaina kavitA sAhityamAM covIsI (covIsa tIrthaMkaro vize covIsa stavananI racanA) lakhanAra ghaNA kavio che. paraMtu koI paNa kavie eka karatAM vadhu covIsI lakhI nathI. zrI yazovijayajI ja eka mAtra evA kavi che ke jemaNe eka ke be nahi, paNa traNa covIsI lakhI che. traNa covIsI uparAMta emaNe eka vIsI(vIsa viharamAna jinezvaronAM vIsa stavano)nI racanA karI che. emanAM moTAM stavanomAM savAso gAthAnuM, doDhaso gAthAnuM ane sADA traNaso gAthAnuM ema traNa stavano maLe che, je anukrame nIce pramANe che : 2010_05 35 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sImaMdharasvAmInI vinatIrUpa naya-rahasyagarbhita stavana (125 gAthA), (2) kumatimadagAlana zrI vIrastutirUpa hUMDInuM stavana (150 gAthA) ane (3) siddhAMtavicAra rahasyagarbhita zrI sImaMdhara jina stavana (350 gAthA). e traNe stavano enAM nAma karatAM enI gAthAnI saMkhyAthI vadhu jANItA banI gayelAM che. kavinAM bIjAM moTAM stavanomAM mauna ekAdazInuM stavana, (doDhaso kalyANakanuM stavana-bAra DhALanI 63 gAthA) ane nizcayavyavahAragarbhita zrI sImaMdharasvAmInuM stavana che. traNa covIsIomAMnI ekamAM kavie tIrthakaronA mAtA, pitA, nagara, lAMchana, AyuSya vagereno mukhyatve paricaya Apyo che. bIjI bemAM tIrthakaronA guNonuM upamAdi alaMkAro vaDe varNana karIne, potAnA para kRpA karavA mATe temane vinaMtI karI che. kavinI A racanAomAM sthaLe sthaLe ApaNane emanI UMcI kavitvazaktinAM darzana thAya che. viharamAna vIsa jinezvaronAM vIsa stavanomAM emaNe jinezvaro pratyenI potAnI cola majIThanA raMga jevI pAkI prIti vyakta karI che, ane prabhunI kRpAnI yAcanA karatAM karatAM teo, sAmAnya rIte, chellI eka-be kaDImAM te te jinezvaronAM mAtApitA, lAMchana ityAdinuM smaraNa kare che. kavie anya keTalAMka stavanonI je racanA karI che te judI judI rAgarAgiNIomAM che ane tenI bhASA vraja che. A stavanomAM kavinI vANI mAdhurya ane prasAda guNathI vizeSa jhaLake che. viziSTa jinastavanomAM te te sthaLa-vizeSano ane tenA mahimAno paNa kavie nirdeza karyo che. zrI sImaMdharasvAmInA savAso gAthAnA stavanamAM AraMbhamAM kavie zrI sImaMdharasvAmIne vinaMtI karIne kuguruonAM aniSTa AcaraNo para prahAra karyo che. AvA kugurunAM vacanamAM loko phasAyA che. temane eka sadguru ja sAco bodha Ape che. kavie A stavanamAM AtmadravyanuM zuddhasvarUpa, sAcI jJAnadazAnuM mahattva, nizcaya ane vyavahAranI AvazyakatA ityAdi spaSTatAthI samajAvyAM che. ane dravya-bhAva stavanuM nirUpaNa karI, jinapUjA ane temAM paNa sAcI bhaktinuM rahasya samajAvI stavana pUruM karyuM che. zrI varastutirUpa doDhaso gAthAnA hUMDInA stavanamAM kavie jina-pratimAnI pUjA karavAmAM na mAnavAvALAnA matano parihAra karyo che. A stavanamAM kavie jinapratimAnI pUjAne lagatAM prAcIna vyaktionAM ghaNAM dRSTAMto ApyAM che. zrI sImaMdharasvAmInA siddhAMta vicArarahasya garbhita sADA traNaso gAthAnA stavanamAM kavi sImaMdharasvAmIne vinaMtI kare che ke "he bhagavAna ! kRpA karIne mane zuddha mArga batAvo. A kaliyugamAM loko aMdhazraddhApUrvaka vartI rahyA che. sUtra viruddhAcAre cAlI rahyA che ane chatAM pote sAcA mArge cAle che ema batAvI bhoLA lokane bhoLavI rahyA che." kavie A stavanamAM ajJAnI lokonI aMdhazraddhA para ane kugurunA vartana para sakhata prahAro karyA che. mAtra kaSTa karavAmAM ja munipaNuM raheluM jeo mAne che tene mATe kavi lakhe che : jo kaSTa muni mAraga pAve, baLada thAya to sAro; bhAra vahe je tAvaDe bhamato, khamato gADha prahAro. AvA munio ane temanAM AcaraNo ughADAM pADI kavie uttama munionuM citra paNa doryuM che. (36 Jain Education Intemational 2010_05 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha dezIomAM racAyelA 17 DhALanA A stavanamAM kavie tatkAlIna loko ane munionA AcaraNo, bhramabharyA vicAro ityAdinuM nirbhayatApUrvaka sAcuM citra doryuM che, jemAMthI koIpaNa yuganA mAtra munioe ja nahi, lokoe paNa ghaNo bodha levA jevo che. sajhAyo - zrI yazovijayajIe samyaktvanA saDasaTha bolanI sajajhAya, aDhAra pApasthAnakanI sajajhAya, pratikramaNa hetugarbhita sajajhAya, agiyAra aMganI sajhAya, ATha yogadRSTinI sajhAya, sugurunI sajajhAya, pAMca kugurunI sajhAya (nAnI moTI), jina pratimAsthAna sajajhAya, amRtavelanI sajajhAya (nAnI tathA moTI), cAra AhAranI sajhAya. saMyama zreNivicAra sajhAya, guNasthAnaka sajajhAya ityAdi sajhAyonI racana karI che. sajajhAyano (svAdhyAyano) racanAprakAra ja evo che ke jemAM koI tattvanuM yathArtha svarUpa samajAvavAmAM AvyuM hoya ane emAMthI phalita thato bodha ApavAmAM Avyo hoya. zrI yazovijayajInI sajhAyo jainadharmanA pAribhASika jJAnathI sabhara che. emanI abhivyakti mArmika ane coTadAra che. samyakatvanA saDasaTha bola, aDhAra pApasthAnaka ane pratikramaNa e traNa viSaya para uparanI emanI sajajhAyo kadamAM ghaNI moTI ane saiddhAMtika vicAraNAthI sabhara che. A badhI sajajhAyo kavinA gahana zAstrajJAnanI ane vizada citananI pratIti karAve che. anya kRtio | gujarAtI bhASAmAM gadya ane padyamAM zrI yazovijayajIe lakhelI anya kRtio, gIto, pado, batrIsI, zataka, bhAsa, saMvAda, copAI, bAlAvabodha, Tabo, patro vagere prakAranI che. atyAra sudhImAM upalabdha evI anya kRtiomAM "samudra vahANa saMvAda', samatAzataka', "samAdhizataka', "paMca parameSThi gItA', "samyattvanA cha sthAnanI copAI", "jaMbUsvAmI brahmagIta', "dipaTacorAzI bola', yatidharma batrIsI', 'AnaMdaghana aSTapadI', "jasavilAsa' (AdhyAtmika pado), 'upadezamAlA', 'adhyAtma mata parIkSAno Tabo', 'tattvArtha sUtrano Tabo', 'vicArabiMdu ane teno Tabo", "zeTha-prakaraNa bAlAvabodha', 'lokanAli bAlAvabodha', "jesalameranA patro', "sAdhuvaMdanA', 'gaNadhara bhAsa', "nema rAjulanAM gIto' ityAdi che. samudravahANa saMvAda' saM. 1717mAM ghoghA baMdaramAM kavie racelI saMvAdanA prakAranI eka uttama kRti che. 17 DhALa tathA duhAnI maLI 306 gAthAmAM racAyelI A kRtimAM kavie samudra ane vahANa vacce sacoTa saMvAda rajU karIne, vahANe samudrano garva kevI rIte utAryo tenuM Alekhana karyuM che. samatAzataka'nI racanA 105 dohAmAM karavAmAM AvI che. emAM samatA, magnatA, udAsInatAnI sAdhanA kevI rIte karavI tathA krodha, mAna, mAyA ane lobha e cAra kaSAyo tathA viSayAdirUpI aMtaraMga zatruo upara kevI rIte vijaya meLavavo ityAdinI vicAraNA karavAmAM AvI che. kRtino AraMbha karatAM kavi lakhe che : samatA-gaMgA-maganatA, udAsInatA jAta, cidAnaMda jayavaMta ho, kevala bhAnu prabhAta. 37 2010_05 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krodhAdi kaSAyothI mukta thavAno ane kSamAdi sadguNo dhAraNa karavAno upadeza ApatAM kavi | lakhe che : siddha auSadhi chekSamA, tAko karo prayoga; nyuM miTa jAye mohadhara, viSaya krodha javara roga. kSamA caMdana rase, sico citta pavitta. dayAvela maMDapa tala, raho laho sukha mitta. samAdhizataka 104 dohAmAM lakhAyelI kRti che. emAM saMsAranI mAyA jIvonI kevI rIte bhamAve che ane AtmajJAnIo temAMthI kevI rIte mukta thAya che, jJAnInI udAsInatA kevI hoya che ane temAM temane AtmadaSTi bahirAtmabhAvamAMthI nIkaLavA mATe kevI upakAraka thAya che, ityAdinuM varNana che. AtmajJAnI mATe saMsAra e mAtra pudgalano mela che. ema darzAvatAM kavi lakhe che : AtamajJAne magana jo, so saba pudgala khela; IndrajAla kari lekhave, mile na tihAM manamela. bhavaprapaMca manajAlakI, bAjI jUThI mUla; cArapAMca dina khuza lage, aMta dhUlakI dhUla. kavie judI judI dezIomAM adhyAtmanAM pAMtrIseka padonI racanA karI che. emAM prabhubhajana, cetana ane karma, mananI sthiratA, samatA ane mamatA, upazama, cetanA, Atmadarzana, sAco dharma, sAcA muni vagere viSayo levAmAM AvyA che. kavinI ghaNIkharI A racanAo vrajabhASAmAM ke vrajabhASAnI chAMTavALI che ane kavitAnI UMcI koTie pahoMce evI che. Ama, upAdhyAya zrI yazovijayajIe gujarAtI bhASAmAM paNa vipula sAhitya ApaNane ApyuM che. e vaDe ApaNA madhyakAlIna gujarAtI sAhityamAM teo mahattvanuM sthAna dharAve che. emanA tamAma sAhitya mATe emaNe pote 'zrIpALa rAsanI bAramI DhALamAM kahyuM che te pramANe avazya kahI zakIe : "vANI vAcaka jasa taNI, koI naye na adhUrI che." upasaMhAra - zrI yazovijayajI mahArAje potAnA samayamAM dharma ane tattvajJAnanA viSayamAM upalabdha lagabhaga badhI ja kRtiono UMDo abhyAsa karyo hato. vADmayanA vividha kSetre emanA jeTalI ane jevI buddhimatA, bahuzrutatA ane sarjanapratibhA tyAra pachInA A traNa saikAmAM haju sudhI koInAmAM ApaNane jovA maLI nathI. upAdhyAyajI mahArAja dArzanika viSayonA pAradraSTA hatA. temaNe jaina darzanone navya nyAyanI zailImAM rajU karyA che. jema darzanazAstramAM tema adhyAtmayogamAM paNa temanuM arpaNa bahu mUlyavAna che. temane zrI haribhadrasUrie varNavelA yogamArganA Adya vivecaka tarIke oLakhAvavAmAM Ave che. teo jevA jJAnI hatA tevA ja kriyAvAdI paNa hatA. temanI pratibhA ane temanAM kAryo ApaNane zrI siddhasena divAkara, 38 Jain Education Intemational 2010_05 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI haribhadrasUri, zrI hemacaMdrAcArya vagere mahAna pUrvasUrionuM smaraNa karAve che. temanAmAM gurubhakti, tIrthabhakti, zrutabhakti, saMghabhakti, zAsanaprIti, adhyAtmarasikatA, dhIragaMbhIratA, udAratA, tyAga, vairAgya, saraLatA, laghutA ityAdi aneka guNonuM darzana thAya che. Ama anekavidha pratibhA dharAvanAra, aneka kSetromAM potAnuM mUlyavAna yogadAna ApanAra upAdhyAya zrI yazovijayajI ApaNA mahAna jyotirdhara che. temane tArkika ziromaNi, smArati zrutakevalI, laghu haribhadra, dvitIya hemacaMdra, yogavizArada, satyagaveSaka, samayavicAraka, 'e~' bIjamaMtra padanA prasthApaka, 'kucalI zArada'nuM virala biruda pAmelA, mahAna samanvayakAra, prakhara naiyAyika, vAdImadabhaMjaka, zuddhAcArakriyApAlaka, dravyAnuyogano dariyo ullaMghI janAra ityAdi zabdo vaDe biradAvavAmAM Ave che. evA mahAna jyotirdhara mahopAdhyAya zrI yazovijayajInA jIvanakavananuM yathArtha darzana thatAM ja ApaNuM mastaka sahaja rIte ja emanAM caraNomAM namI jAya che ! 2010_05 * 39 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAja-sobhAga Azrama sAyalA saMkSipta paricaya rASTrapitA mahAtmA gAMdhIjInA Adarza, arvAcInakALanA yugapradhAna puruSa zrImad rAjacaMdra eka gRhastha mahAtmA hatA. samartha AtmajJAnI, paramajJAna-nidhAna zrImadbhunuM adhyAtmajIvana ane taono bodha jagatanA jIvo mATe kalyANarUpa banyo che. potAnA hRdayasakhA, bhagatanA gAma sAyalA susthita zrI sobhAgabhAI u52 lakhelA patromAM teoe potAno aMtaraMga puruSArtha, bAhya upAdhio madhye keLavAto samAdhibhAva, potAno kramika AtmavikAsa ane Atmadarzanano AnaMda anubhava Alekhyo che. temaNe vItarAga bhagavAna mahAvIre prarUpelA sanAtana mULa Atmadharmane udbodhyo che. zrImadbhune sobhAgabhAI mATe utkRSTa pUjyabhAva hato, temaja zrI sobhAgabhAInA romeroma ane pradeze-pradeza zrImadbhunA sattamAgama mATe Atura rahetA, zrImadbhunuM ananya zaraNa pAmatA zrI sobhAgabhAIne potAnA aMtima divasomAM AtmasAkSAtkAra thayo hato. zrI sobhAgabhAInA nimitte jJAnadivAkara zrImadbhue jagatane adhyAtmanI, paramArthanI lahANI karI, sobhAgabhAInI keDIe adhyAtmanA zikharasamA, parama udAsIna zrImadghanA AtmaamirAtane pAmavAne mumukSuo puruSArthI bane e hetue sAyalAnA saMta zrI lADakacaMda mANekacaMda vorA(pU. bApujI)e sAyalAmAM ja Azrama sthApavAnI bhAvanA pragaTa karI, tethI zrI rAja-sobhAga satsaMga maMDaLa saMcAlita A yogAzramanI 31 Disembara 1976nI sAlamAM maMgaLa zarUAta thaI. vItarAga bhagavAna mahAvIre prabodhelA ane parama kRpALu zrImad rAjacaMdrajIe prarUpelA mULa sanAtana AtmadharmanuM ArAdhana pratyakSa satpuruSanA sAnidhyamAM jijJAsu mumukSu AtmAo karI zake e ja A saMsthAnuM mukhya lakSa ne dhyeya che. A saMsthAnA mULAdhAra ane praNetA adhyAtmaniSTha pU. gurudeva pa.pU. zrI lADakacaMda mANekacaMda vorA (pU. bApujI)e jJAna ane bhaktimArgano suMdara samanvaya sAdhIne, uttama AtmalakSI mokSapuruSArthamAM mumukSu AtmAone sthira karyA. pU. bApujInuM vizvavAtsalya, aMtaraMga cAritra, vizALa ane mAdhyastha dharmabhAvanA tathA tevA agaNita guNoe sAdhaka mumukSu AtmAone saMskArita karyA. AzramanA parisaramAM dAkhala thatAM ja apUrva zAMtino anubhava thAya. bAhya jagata vistRta thAya, pavitra vAtAvaraNamAM dehanuM Arogya vadhe ane AtmA nirdoSa bhAvo bhajato thAya. AzramamAM mukhyatve AtmalakSI pravRttio cAle che. je jIvane AtmasAdhanAnAM zikhara sara karavAM hoya tene mATe naisargika vAtAvaraNa vacce Avela A Azrama divyadhAma samAna che. bhagavAna mahAvIre prarupelA mULamArganI oLakha parama kRpALudeva zrImad rAjacaMdrajInAM vacanAmRto dvArA ahIM apAya che. vizALadaSTi ane mAdhyasthavRtti dharAvatA pU. bApujI anubhavI saMtonI prerakavANInA himAyatI hatA. pU. bApujIe anya mahAtmAoe racelA adhyAtma graMthone, stavanone, padone bahumAnapUrvaka AzramamAM thatA svAdhyAya ane bhaktimAM sthAna ApyuM che. 'so saMtono eka sura' AzramanA devavimAna samA kalyANa holamAM gUMjI 2010_05 40 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UThyo. pratyakSa gurunA anubhavasvare pUrve thayelA yogIonA satyAtmaka bodhanuM vizleSaNathI divya vAtAvaraNa sarjAyuM che. sahajatAe suratAne sAdhI prabhumaya ekalakSa thaI sAdhako tanmaya bane che. surendranagarathI 31 ki.mI., rAjakoTathI 85 ki.mI. ane amadAvAdathI 135 ki.mI. para Avela sAyalAnA AzramamAM sAdhakane joItI rahevAnI tathA bhojananI sAnukULa vyavasthA goThavAyelI che. taduparAMta tIrthaMkara paramAtmAnuM jinAlaya, dhyAnakhaMDa, vAMcanAlaya, saubhAgya smRtighara, pU. bApujInuM gurumaMdira tathA samAdhisthaLa ane mukhya svAdhyAya khaMDa sAdhakane alaukika pratIti karAve tevA che. ahIM deza-videzanA loko AtmasaMzodhana arthe Ave che. eka dhyeyane sAdhavA mATe alaga-alaga sthaLethI AvelA sAdhako zrI sadgurunA sAMnidhyamAM eka moTo adhyAtma parivAra banyo che. parama kRpALu zrImadbhunuM bodhavacana che : 'vairAgya e ja anaMta sukhamAM laI janAra utkRSTa bhomiyo che.' pU. bApujI mAnatA ke du:khI manuSyanI sevAmAM rahIzuM to ApaNo tyAgabhAva ne vairAgyabhAva hamezAM TakI raheze. saMvedanazIla, urmipradhAna, komaLahRdayI pU. bApujI jyAre du:khI daridra ane azikSita samAjane jotA tyAre teonuM haiyuM karuNAthI ubharAI AvatuM. deza paradezathI AvelA sukhI mumukSuone preratA ane sumArge teonI saMpattino sadupayoga karAvatA. mAtra nANuM ApI chUTI javuM ema nahi, paNa cokasAIpUrvaka, hareka kArya mumukSuonI svayaM dekharekha nIce thatuM. Ama tyAga ne vairAgyathI prerita sAdhaka mumukSuvarga AzramamAM rahI AMtaravizuddhinI sAthosAtha bAhyamAM niSkAma karmayoga sAdhavA lAgyo. pariNAme janahitanI aneka pravRttio AraMbhita thaI. je nIce mujaba che : 1. unALAmAM chAza kendro, 2. ziyALAmAM garama kapaDAM ne dhAbaLA. 3. nirAdhAra tathA vRddhajanone anAja vitaraNa. 4. vIranagara sthita zivAnaMda mizananI sahAyathI netracikitsA tathA netrayajJanuM Ayojana. 5. vikalAMga tathA apaMgone jarUriyAtanAM sAdhano pUrAM pADavAM. 6. baheno mATe sivaNa tathA bharatagUMthaNInI tAlIma ApatA vargo. 7. duSkALa daramyAna niraNa kendro(Cattle Camps)ne sahAya karavI. jJAnavRddha pU. bApujI have vayovRddha paNa hatA. pote potAnI hAjarImAM ja potAnA gurupadano tyAga karyo. potAnA uttarAdhikArI tarIke potA samAna yoganiSTha, sthiracitta, AtmalIna evA bhAIzrI nalinabhAI koThArI tathA gurumaiyA zrI sadguNAbena sI. yu. zAhane satyavAraso ApIne Azrama tathA mumukSuonA bhAvi mATe nizciMta thaI gayA. zAMta, saumya, AgavI sUja dharAvanAra, dUraMdezI, ajaba vyavasthAzakti, hRdayamAM apAra vAtsalya, evA pUjya bhAIzrIe potAnuM samagra yogakSema Azramane samarpita karyuM. pU. bApujIne anusarato vAtsalyabhAva ane adhyAtmanuM poSaNa sarva mumukSune maLavA lAgyuM. zAMta, dhIra, gaMbhIra, sadAye caherA para verAyeluM smita tathA Atmaprasanna pU. bhAIzrIe pU. bApujInA mananA uttama bhAvone ane iSTa 2010_05 41 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ icchAone eka pachI eka pUrNa karavAno saMkalpa karyo. pAramArthika apekSAe, zrI sobhAga dehavilaya zatAbdI varSanI tathA parama kRpALudeva zrImad rAjacaMdra dehavilaya zatAbdInI samagra varSa daramyAna vizvavyApakapaNe ujavaNI thaI ane aneka bhavya AtmAone Atmadharmano paricaya thayo. pU. bApujI thakI pradIpta thayelo janakalyANano bhAva, niSkAma karmayogI pU. bhAIzrImA pracaMDa rIte jaLahaLI rahyo che. pU. bApujInA samayamAM jharaNA svarUpe vahetuM loka kalyANanuM kArya Aje vizALa nadInuM svarUpa dhAraNa karI cUkyuM che. rogacALo ne bImArIthI pIDAtA sAyalA tathA AjubAjunA grAmajanone, prAthamika sAravAra maLI rahe te mATe, sAyalA pAMjarApoLe phALavelI jagyAmAM 4000 co. phUTanuM davAkhAnuM tathA hospiTalanuM navanirmANa thayuM che. strI keLavaNI mATe kaMI karavuM, pU. bApujInA te uttama saMkalpane sAkAra karavA parama pUjya bhAIzrIe bApujInA nAme Higher Secondary dhoraNa 7 thI 12 sudhInI kanyAzALAnI sthApanA karI. 26mI jAnyuArI 2002nA vinAzakArI bhUkaMpe anekane beghara karyA, jAnahAni thaI ane bhAratanI gujarAta, saurASTra ane kacchanI bhUmi para duHkha ALoTavA mAMDyuM. ApaNI bAjunuM ninAmA gAma, hatuM na hatuM thaI samagra jamInadosta banyuM. prakRtinA prakopane paDakAra gaNI himmatathI ja jhIlI levo ema karuNAsAgara pU. bhAIzrIe saMkalpa karyo. mumukSuvargane hAkala ApI ane bhagIratha kAryo zarU thayAM. 25 lAkhanA kharce 1300 makAno comAsAnA pahelAM ja marAmata karI ApyAM. uttama guNavattA dharAvatA 335 AvAso sAthenuM eka suMdara gAma UbhuM karyuM. blAInDa pIpalsa esosIezananA sathavAre, apaMga vikalAMga tathA maMdabuddhijIvo mATe AzramanA saMkulamAM ja pragatizIla zALA cAlu che. bhUkaMpagrasta 43 zALAo, 160 oraDAonuM navanirmANa karI lokArpita karI ne tenuM zikSaNa dhoraNa UMcuM Ave te arthe pU. bApujInA janmazatAbdI varSa nimitte bAlavikAsa yojanA(premanI paraba)no maMgaLa AraMbha tA. 29 jAnyuArI 2004nA roja thayo. sAyalA tathA AjubAjunA pachAta vistAranA loko mATe A Azrama AzIrvAdarUpa banI gayo che. parivartanakArI AdhyAtmika zaktinI sAthe jIvaMta saMparka vikasAvavAthI vyakti jJAnopArjana karI zake che. divya bane che. A yogAzrama eTale AdhyAtmika jIvanamAM pravezavAnuM anokhuM sadbhAgya, jyAM AtmajJAnI gurunuM ananya zaraNa, sAMnidhya ane teonA samRddha AzIrvAda prApta thAya che ane A manuSyajIvana saphaLa thAya che. 2010_05 42 For Private Personal Use Only prakAzana samiti zrI rAja-sobhAga satsaMga maMDaLa sAyalA Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upAdhyAya zrI yazovijayajIkRta cAvyAtmasAra viSayAnukrama 1. adhyAtmasAra-prabaMdha pahelo (zloka 1 thI 102) (1) adhikAra pahelo adhyAtmamAhAbhya adhikAra (2) adhikAra bIjo adhyAtmasvarUpa adhikAra (3) adhikAra trIjo diMbhatyAga adhikAra (4) adhikAra cotho bhavasvarUpaciMtA adhikAra | adhyAtmasAra-prabaMdha bIjo zloka 103 thI 208) . (1) adhikAra pAMcamo vairAgyasaMbhava adhikAra (ra) adhikAra chaThTho vairAgyabheda adhikAra (3) adhikAra sAtamo vairAgyaviSaya adhikAra 3. adhyAtmasAra-prabaMdha trIjo (zloka 209 thI 325). : (1) adhikAra AThamo mamatvatyAga adhikAra (2) adhikAra navamo samatA adhikAra (3) adhikAra dasamo sadanuSThAna adhikAra (4) adhikAra agiyAramo manaHzuddhi adhikAra 114 130 143 165 Jain Education Intemational 2010_05 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 179 4. adhyAtmasAra-prabaMdha cotho (zloka 326 thI 494) (1) adhikAra bAramo samyakatva adhikAra (2) adhikAra teramo mithyAtvatyAga adhikAra (3) adhikAra caudamo asadmahatyAga adhikAra 210 263 277 5. adhyAtmasAra-prabaMdha pAMcamo (zloka 495 thI 677) (1) adhikAra paMdaramo yoga adhikAra (2) adhikAra soLamo dhyAna adhikAra (3) adhikAra sattaramo dhyAnastuti adhikAra 329 383 392 497 6. adhyAtmasAra-prabaMdha chaThTho (zloka 678 thI 888) (1) adhikAra aDhAramo Atmanizcaya adhikAra (2) adhikAra ogaNIsamo jinamatastuti adhikAra 7. adhyAtmasAra-prabaMdha sAtamo (zloka 889 thI 949) (1) adhikAra vIsamo anubhava adhikAra (ra) adhikAra ekavIsamo sajjanastuti adhikAra 508 539 Jain Education Intemational 2010_05 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pahelo adhikAra pahelo 2 adhyAtmamAhAra adhikAra : [1] DAnataH zrImAnatAnA manandanaH | uddadhAra yugAdau yo jagadajJAnapaGkataH // 1 // anuvAda : indronI zreNI vaDe namaskAra karAyelA, zrIyukta, nAbhi rAjAnA putra, A yuganA AdikALamAM ajJAnarUpI kAdavamAMthI jagatano uddhAra karanAra (zrI RSabhadeva bhagavAna) AnaMda pAmo. vizeSArtha : prAcIna bhAratIya graMthaparaMparA pramANe graMthakartA potAnI kRtino AraMbha potAnAM iSTa devadevIne namaskAra karIne, teonI AziSa mAgIne kare che. upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAje potAnA A "adhyAtmasAra' nAmanA graMthano prAraMbha karatI vakhate sau prathama zrI RSabhadeva bhagavAnane namaskAra karyA che. upAdhyAyajI mahArAje potAnI keTalIka kRtiono AraMbha che zabdathI karyo che. huM nama: | e sarasvatI devInI upAsanA mATeno maMtra che. potAne atyaMta priya evA A maMtranI upAsanA karIne pote sarasvatIdevIno sAkSAtkAra karyo hato evo nirdeza emaNe pote ja potAnI "mahAvIra stuti'nI vRttimAM karelo che. indro eTale saudharma vagere devalokanA svAmIo. zreNI eTale paMkti athavA samUha. teonA vaDe namaskAra karAyelA evA zrI RSabhadeva bhagavAna kevA che ? teo zrImAnuM athavA zrIyukta che. zrI eTale lakSmI. tIrthaMkara paramAtmAnI lakSmI eTale kevaLajJAnarUpI lakSmI, aSTa prAtihAryarUpI lakSmI, cotrIza atizayarUpI lakSmI. kavie A zlokamAM "RSabha deva' evo zabdanirdeza karyo nathI, paraMtu temanI oLakha nAbhinaMdana tarIke ApI che. naMdana eTale putra. nAbhirAjA-nAbhi kulakaranA putra evA RSabhadeva bhagavAne A avasarpiNImAM, yuganA AraMbhamAM ajJAnarUpI kAdavamAM rahelA lokone potAnI divya vANI vaDe upadeza ApIne temano uddhAra karyo. temaNe lokone asi, masi ane kRSinI vidyA zIkhavI tathA vyavahArajIvananI upayogitA samajAvIne saMskArI banAvyA. A rIte trIjA ArAne aMte saMskArayugano AraMbha emanA thakI thayo hato. tIrthakarapada prApta thavAne lIdhe devone mATe ane devonA indrone mATe paNa je namaskAra karavA yogya thayA evA zrI RSabhadeva svAmI AnaMda pAmo, jaya pAmo, jayavaMta bano. AvI maMgalastuti sAthe kavie A samartha, rahasya-bodhaka AdhyAtmika graMthanuM maMgalAcaraNa karyuM che. upAdhyAya zrI yazovijayajIno adhyAtmasAra' nAmano A graMtha sAdhakamAM rahelA ajJAnarUpI aMdhakArano nAza karavAmAM sahAyarUpa banI rahe evI bhAvanAnI dRSTie graMthanA A maMgalAcaraNamAM sUkSma aucitya raheluM che. Jain Education Intemational 2010_05 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra [2] zrIzAntiratAntifmahUddhivinAM mRtA cchanaH | gAvaH kuvalayollAsaM kurvate yasya nirmalAH // 2 // anuvAda : jemane mRganuM lAMchana che arthAtu jeo candrasamAna che ane jeonI nirmaLa vANI kuvalayane ullAsavALI kare che evA zrI zAntinAtha bhagavAna bhavya jIvonA saMtApane haranArA thAo ! vizeSArtha : upAdhyAyajI mahArAje A bIjA zlokamAM soLamA tIrthaMkara zrI zAntinAtha bhagavAnanI stuti karI che. A zlokamAM zAnti, mRgalAMchana, gAvaH, kuvalaya, nirmaLa vagere zabdo emaNe zleSasahita viziSTa arthamAM prayojayA che. soLamA zrI zAntinAtha bhagavAnanuM lAMchana che mRga. mRga eTale haraNa, candramAmAM paNa haraNa che. eTale mRgalAMchanano artha thAya che caMdra; go athavA gAva eTale vANI ane go eTale kiraNo; kuvalaya eTale kumudinI ane kuvalaya eTale pRthvI. caMdra jema potAnAM nirmaLa kiraNo vaDe kumudinIne ullasita eTale ke vikasita kare che tema zrI zAntinAtha bhagavAnanI vANI pRthvImaMDaLane ullasita kare che. caMdra jema potAnAM zItala kiraNo vaDe prANIonA tApane hare che tema zrI zAntinAtha bhagavAna bhavya jIvonA saMtApane haranArA che. zrI zAntinAtha bhagavAna avataryA te samaye lokomAM marakI vagere rogo zAnta thayA hatA. eTalA mATe teo lokonA saMtApane haranArA kahevAya che. vaLI teo potAnI nirmaLa vANI vaDe lokonA ajJAnarUpI aMdhakAranA doSone dUra karanArA hatA. Ama, A zlokamAM upAdhyAyajI mahArAje zrI zAntinAtha bhagavAnanI stuti karavA sAthe yathocita arthagarbhita zabdo vaDe emano mahimA paNa darzAvyo che. [3] zrI vedya niraM staki muva yazaseva yaH | _____mArutena mukhotthena pAJcajanyamapUpurat // 3 // anuvAda : jemaNe potAnA yaza vaDe tribhuvanane jANe bharI dIdhuM hoya tema potAnA mukhamAMthI nIkaLelA vAyu vaDe pAMcajanya zaMkhane pheMkyo hato evA, zivAdevI mAtAnA putra, zrI neminAtha bhagavAnanI huM stuti karuM chuM. vizeSArtha : bAvIsamA tIrthaMkara zrI neminAtha bhagavAne chadmastha avasthAmAM zrIkRSNano pAMcajanya nAmano zaMkha, jANe ramata vAta hoya tema potAnI reMkathI vagADyo hato. zaMkhanAda karavA mATe zaMkhane mukhanA pavanathI bharavo paDe. sAmAnya zaMkha phUMkIne dhvani kADhavA mATe paNa zrama paDe che, to pAMcajanya zaMkha mATe keTalI badhI tAkAta joIe ! neminAtha bhagavAne e pAMcajanya zaMkha phUMkIne potAnA parAkrama vaDe lokone Azcaryamugdha karI dIdhA hatA. e neminAtha bhagavAne kevaLajJAna prApta karIne potAnA zaMkha jevA ujjavala yaza vaDe A jagatane bharI dIdhuM hatuM. evA zrI neminAtha jinezvaranI huM stuti karuM chuM. 2010_05 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pahelo, adhikAra pahelo H adhyAtmamAhAsya adhikAra [4] jIyAtphaNiphaNaprAnta saMkrAntatanurekadAH / uddhartumiva vizvAni zrIpArtho bahurUpabhAk // 4 // anuvAda : sarpanI phaNAnA agrabhAgamAM eka ja samaye jemanA zarIranAM aneka pratibiMbo paDelAM che ane tethI jANe ke traNa jagatano uddhAra karavA mATe jemaNe ghaNAM rUpa dhAraNa karyA hoya evA jaNAya che e zrI pArzvanAtha prabhu jayavaMtA varto. ' vizeSArtha : eka vakhata kamaTha nAmanA asure trevIsamA tIrthaMkara zrI pArzvanAtha bhagavAna upara mUzaLadhAra vRSTi sahita ghaNA upasargo karyA. te samaye bhagavAna pratyenA bhaktibhAvane kAraNe dharaNendra dave sarpanuM rUpa dhAraNa karIne bhagavAnanA mastaka upara chatranA AkAre potAnI phaNAo phelAvI. e phaNAonA agrabhAgamAM rahelA pratyeka maNimAM pratibiMbita thayelI bhagavAnanI AkRti judA judA dRSTikoNane kAraNe judAM judAM rUpavALI dekhAtI hatI. kavi uspekSA kare che ke bhagavAne jagatanA uddhArane mATe jANe ke judAM judAM rUpa dhAraNa karyA na hoya ! evA zrI pArzvanAtha bhagavAna jayavaMtA varto. [5] navInandana svAmI nathati jJAtinajUnaH . upajIvanti yadvAcamadyA'pi vibudhAH sudhAm // 5 // anuvAda : jagatane AnaMda ApanArA tathA jemanI vANIrUpI amRtane vibudho adyApi seve che evA jJAtanaMdana (zrI mahAvIra svAmI) jayavaMtA varte che. ' vizeSArtha : jJAtanaMdana eTale jJAta nAmanA vaMzamAM utpanna thayelA. siddhArtha rAjA jJAta vaMzanA hatA. siddhArtha rAjAnA putra covIsamA tIrthaMkara bhagavAna zrI mahAvIra svAmI samagra jagatanA jIvone AnaMda pamADanArA che. vibudha eTale paMDita athavA prAjJa puruSa. vaLI vibudha eTale deva. bhagavAna mahAvIra svAmInI vANI jema devone mATe sudhAmaya che tema paMDita puruSo mATe paNa amRta samAna che. bhagavAna mahAvIre aDhI hajAra varSa pUrve bhavya jIvonA AtmakalyANa mATe je dezanA ApI hatI te mRtaparaMparA dvArA Aja divasa sudhI cAlI AvI che. padArthanuM yathArtha svarUpa batAvanArI, yathArtha bodha karanArI ane sarva saMzayo dUra karanArI evI bhagavAnanI divya vANIne paMDito Aja divasa sudhI sevI rahyA che. evA zrI mahAvIra svAmI vijayavaMta varto ! [6] pratAnajInapi vinAnnamaya gurUnag | adhyAtmasAramadhunA prakaTIkartRmutsahe // 6 // anuvAda : A ane anya jinezvarone ane guruvaryone namaskAra karIne "adhyAtmasAra' nAmanA zAsagaMthane pragaTa karavA huM have utsAhavaMta thAuM chuM. vizeSArtha : zrI RSabhadeva, zrI zAMtinAtha, zrI neminAtha, zrI pArzvanAtha ane zrI mahAvIra svAmI e pAMca tIrthaMkara paramAtmAnI stuti karyA pachI graMthakAra anya sarva tIrthakaro ane guruvaryone paNa namaskAra kare Jain Education Interational 2010_05 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra che. namaskAra pachI graMthaprayojana darzAvavAnI praNAlikA che. graMthakAra kahe che ke "have huM adhyAtmasAra nAmanA graMthane pragaTa karavA mATe utsAhavata thaIne udyama karIza." ahIM graMthanA nAmano nirdeza thaI jAya che. adhyAtma eTale adhi + Atma. AtmAne lakSIne athavA AtmAno Azraya karIne je vicAraNA thAya te adhyAtma. zuddha AtmasvarUpanuM ciMtana, manana, nididhyAsana thAya te adhyAtma. AtmasvarUpanI prAptino upAya ane krama batAve te adhyAtma. evA adhyAtmanA sArarUpa paramArthane prakAzanArA zAstranI racanA karavA mATe graMthakAra khUba utsAhita che. graMthakAra A graMthanI racanA koIkanI AjJAne kAraNe ke zuSka pharaja rUpe nathI karatA, paNa aMtaranI phuraNAthI bahu ja utsAhamAM AvIne karavA taiyAra thayA che. aMtaranA utsAhathI kareluM kAma dIpI UThe che. ethI dekhItI rIte ja graMtha samartha ane prANavAna banI zake che. [] zAstrIt paritAM sarva pravIyASya thImatIm | ihAnubhavayogAcca prakriyAM kAmapi buve // 7 // anuvAda : zAstrathI, gItArtha puruSonA saMpradAyathI ane anubhavanA yogathI sArI rIte paricita thayelI evI koIka prakriyA vize huM kahuM chuM. vizeSArtha : jema kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcArye "yogazAstranA AraMbhamAM kahyuM che tema ahIM upAdhyAyajI mahArAja "adhyAtmasAra" graMthanA AraMbhamAM kahe che ke "zAstragraMthonA adhyayanathI tathA gItArtha guruvaryonA saMpradAyamAM avicchinna paraMparAthI cAlI AvelA AmnAyothI tathA mArA potAnA svAnubhavanA yogathI sArI rIte paricita evI prakriyA vize zuM kahevA icchuM chuM." adhyAtmanI pratyeka vAtane zAstranI saMmati hovI e prathama AvazyakatA che. adhyAtmanI ke koI paNa kSetramAM zAstrathI viparIta nirUpaNamAM ghaNAM bhayasthAno rahelAM che. bIjI bAju badhI ja nAnI nAnI vigatone zAstramAM avakAza na paNa maLyo hoya. zAstramAM saMkSepamAM kahelI vAto gurubhagavaMto pAse maukhika paraMparA dvArA vadhu khulAsA sAthe jANavA maLe. gurubhagavaMtonI paraMparAmAM te anubhavamAMthI pAra paDelI hoya. adhyAtmanuM kSetra eTaluM vizALa che ane temAM anubhavonI taratamatAnuM vaividhya eTaluM badhuM hoya che ke jeone potAne tevo kAMIka anubhava hoya teo ja tene vize adhikArapUrvaka savizeSapaNe vAta karI zake. svAnubhavapratIti vinA jeo A viSayamAM vAta kare te to jANe UchInI lIdhelI vAta karatA hoya tevuM lAge. upAdhyAyajI mahArAja, pUrvasUrionI jema, zAstra, guruparaMparA ane svAnubhava e traNenA samanvayasahita vinayapUrvaka A viSayamAM kiMcit prakAza pADavA icche che. kiMcit eTalA mATe ke A virATa viSayamAM niHzeSa kathana to sarvajJa sivAya koI ja na karI zake. vaLI kiMcit kahevAmAM graMthakAranI potAnI prAmANikatA ane vinamratA paNa jaNAI Ave che. [8] yoginAM prItaye padyamadhyAtmarasapezalam / bhoginAM bhAminIgItaM saMgItakamayaM yathA // 8 // anuvAda: jema strInuM saMgItamaya gIta bhogI puruSonI prIti mATe thAya che tema adhyAtmarasathI manohara evuM A padya yogIjanonI prIti mATe thAya che. 2010_05 . Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pahelo, adhikAra pahelo : adhyAtmamAhAsya adhikAra vizeSArtha : upAdhyAyajI mahArAje "yogIane 'bhogI" e be paraspara viruddha evA zabdono prAsa meLavI te baMnenA judA judA prakAranA rasane mATe ahIM upamA prayojI che. zabda, rUpa, rasa, gaMdha ane sparza e paMcendriyanA viSayomAM lubdha evA bhogIjanone vAdya, nRtya, saMgIta ityAdi sAthenA strIonA gItathI jema AnaMda Upaje che tema adhyAtmarasanI vAto sAMbhaLavAthI yogIpuruSone AnaMda Upaje che. alabatta, A baMne prakAranA AnaMda vacce ghaNo taphAvata che. mokSamArga ane adhyAtmanI daSTie vicArIe to eka AnaMda pUla sapATI uparano che. jIvane te adhogati tarapha laI jAya che. bIjA prakArano eTale ke adhyAtmarasano AnaMda sUkSma ane ucca prakArano che. yogya evA jIvane te UrdhvagatimAM laI janAro nIvaDe che. [C] kAntAdharasudhAsvAdAcUnAM yajjAyate sukham / binduH pArzve tadadhyAtmazAstrAsvAdasukhodadheH // 9 // anuvAda : yuvAna puruSone strInA adharAmRtanA AsvAdathI je sukha prApta thAya che te sukha adhyAtmazAstranA AsvAdanA sukhasAgara pAse eka biMdu mAtra che. vizeSArtha : kAmAsakta yuvAnone strInA adharapAnamAM jANe amRta jevo AsvAda anubhavAto lAge che. vastutaH te indriyajanya, sthUla AnaMda che. te mohanIya karmanA udaye mAtra zAtArUpa anubhavAya che. e ja strI pratye aprIti thatAM tenA arapAnanI icchA thatI nathI, balake te mATe abhAva, aruci thAya che, sUga caDe che. kAmabhogano AnaMda indriyAdhIna, pUla, alpakAlIna ane asthira hoya che. teno atibhoga zArIrika ane mAnasika viparIta pariNAma ANe che. adhyAtmano AnaMda sUkSma, svAdhIna, indriyAtIta, cirakAlIna ane AtmAne ujjavaLa banAvanAro hoya che. jemaNe adhyAtmano sAco AnaMda mANyo che temane indriyaparasta kAmabhogano AnaMda sAva nIrasa, tuccha, nirarthaka ane heya lAge che. AdhyAtmika AnaMda ane indriyajanya AnaMda e be vacce sarakhAmaNI ke tulanA karavI vyartha che. tema chatAM kahevuM hoya to kahI zakAya ke AtmAnA sAcA sukhanA sAgara pAse kAmabhogano AnaMda eka biMdu samAna che. Ama darzAvIne upAdhyAyajI mahArAja sUcana kare che ke jeone adhyAtmarasanA mahAsAgaramAM DUbakI mAravI che teoe sau prathama viSayasukhathI nivRtta thaI javuM joIe, kAraNa ke jIvanamAM mana, vacana ane kAyAnA naiSThika brahmacaryanuM pratiSThita karyA vinA adhyAtmanI UMcI siddhio prApta thaI zakatI nathI. [10] adhyAtmazaznisaMpUta saMtoSamunina: | gaNayanti na rAjAnaM na zrIdaM nApi vAsavam // 10 // anuvAda : adhyAtmazAsathI utpanna thayelA saMtoSarUpI sukhathI zobhatA yogIjano pachI rAjane, kuberane ke Indrane paNa gaNatA nathI. ' vizeSArtha : sAmAnya mANasonI sukhanI kalpanA dhanalakSmI, sagavaDanAM sAdhano, kaMcana, kAminI ane Jain Education Intemational 2010_05 al . 2010.06 For private aromas Ulis only Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra putra-parivAramAM samAI jAya che. rAjA pAse vaibhava ane sattA hoya che. keTalAye yAcakonI icchAne te pUrNa kare che. kubera dhananA bhaMDArI gaNAya che. te 'zrIda' eTale lakSmI ApanAra che. eTale daridra mANaso enI prArthanA kare che. indra devono svAmI che. anya devo jenI AjJAmAM hoya evA indranA sukhanI to vAta ja zI karavI ? paraMtu tRSNAmAM duHkha che ane saMtoSamAM sukha che. tRSNAno koI aMta nathI. chevaTe to temAM du:khI ja thavAnuM che. Ama chatAM sAmAnya mANaso rAjA, kubera ke indrane bahu moTA gaNe che ane temanI pAsethI aizvarya ane samRddhinuM uttama prakAranuM sukha meLavavAnI spRhA rAkhe che athavA pote rAjA, kubera ke indra banavAnuM svapra seve che. paraMtu rAjAnuM citta bahu vyagratAvALuM, zatrunA bhayathI vyAkuLa hoya che. ghaNI RRddhi ane khAnapAnanI tathA haravApharavAnI ghaNI anukULatAvALuM jIvana hovA chatAM tenA cittamAM zAMti nathI hotI. kubera dhanapati che ane bIjAne yatheccha lakSmI ApI zake che, paraMtu tene paNa indrane AdhIna rahevuM paDe che. tenA mAthe paNa svAmI che. vaLI indra paNa viSayAdika sukhamAM maigna hoya chatAM potAnuM indrAsana cAlI na jAya te mATe ciMtAtura rahe che. devagatinuM sukha paNa aMte pUruM thaI javAnuM che. eTale sAcuM sukha to adhyAtmarasamAM raheluM che. e sukhano jene anubhava thAya che tene eka prakArano evo saMtoSa thAya che ke te pachI tene rAjA, kubera ke indranuM sukha sAva tuccha lAge che. Ama, bhautika pudganirbhara sukho karatAM adhyAtmarasanuM sukha keTaluM badhuM ciDayAtuM che te batAvI upAdhyAyajI mahArAje tenuM gaurava darzAvyuM che tathA tenI upAdeyatA samajAvI che. [11] ya: niAzikSita dhyAtmazAstra: pA'imicchati / utkSipatyaMgulIM paMguH sa svarduphalalipsayA // 11 // anuvAda : je mANasa kharekhara adhyAtmazAstranA abhyAsa vinA pAMDitya prApta karavAnI icchA rAkhe che te, kalpavRkSanuM phaLa meLavavAnI icchAthI paMgu puruSa potAnI AMgaLI UMcI kare tenA jevuM che. vizeSArtha : zAstro ghaNA prakAranAM che. zAstrAbhyAsathI pAMDitya prApta thAya che. paraMtu bIjAM ghaNAM zAstrono abhyAsa karyo hovA chatAM jo adhyAtmazAstrano abhyAsa na karyo hoya to tevI vyaktinuM pAMDitya adhUruM gaNAya. piMgaLazAstra, alaMkArazAstra, kAvyazAstra, nATyazAstra, vyAkaraNazAstra, zilpazAstra vagere badhAM zAstro bhautika vidyAne lagatAM che. AtmasvarUpanA viSayanAM zAstra te adhyAtmazAstra. e zAstra jANyA ke samajyA vinA vidyAomAM teja na Ave. bIjAM bhautika zAstronuM jJAna ochuMvattuM haze to paNa cAlaze, paraMtu maLeluM manuSyajIvana sArthaka karavA mATe tathA AtmasvarUpanA sukhano anubhava karavA mATe adhyAtmazAstranA abhyAsanI anivAryatA che. enA abhyAsa vinA koI vyakti 'paMDita' banavA icche to te upahAsane pAtra bane. kavie ahIM sarasa upamA ApI che. jo koI paMgu mANasa potAnA paganI khoDa hovA chatAM UMce laTakatA koI vRkSaphaLane toDavA hAtha UMco kare to te upahAsapAtra bane che, to pachI pRthvI upara rahelo paMgu mANasa svargalokamAM rahelA kalpavRkSanuM phaLa levA mATe eka AMgaLI UMcI kare to tenI zI vAta karavI ? tene te phaLa kyAreya prApta thavAnuM nathI. tevI rIte adhyAtmavidyAnA abhyAsa vinA mANasa sAcA arthamAM apaMDita ja rahe che. 2010_05 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pahelo, adhikAra pahelo adhyAtmamAhAsya adhikAra [12] rAmaparvatabhotiH sadAbUthanA: adhyAtmazAstramuttAla-mohajAlavanAnalaH // 12 // anuvAda : adhyAtmazAstra daMbharUpI parvatane mATe vaja samAna, maitrIrUpI samudrane mATe caMdra samAna ane vRddhi pAmelA mohajALarUpI vanane mATe agni samAna che. vizeSArtha : adhyAtmazAstranuM gaurava darzAvavA ane enI upayogitA samajAvavA kavi upAdhyAyajI mahArAja ahIM traNa rUpaka prayoje che. adhyAtmazAstra vaja jevuM che, caMdra jevuM che ane agni jevuM che. emAM vaja ane agni vinAzaka che ane candra saMvardhaka che. adhyAtmazAstrano abhyAsa daMbharUpI parvatanI zilAo toDavAmAM vaja jevo che. je vyakti adhyAtma tarapha gati kare che tenAmAM saraLatA, nirdoSatA, saccAI avazya AvavA lAge che. tenAmAM daMbha, kapaTa, mAyA, asatya vagere uttarottara ochAM thatAM jAya che. tenA viSaya ane kaSAya maMda thavA lAge che. tenI jIvanavizuddhi vadhatI jAya che. tenuM mithyAtva dUra thAya che ane tenuM samakti nirmaLa thAya che. prANImAtra pratye tenAmAM maitrIbhAva pragaTa thAya che. tenI maitrInuM kSetra uttarottara vistaratuM jAya che. adhyAtmazAstra tenA maitrIrUpI sAgarane mATe caMdra samAna bane che. vaLI mohajALarUpI vanane mATe adhyAtmazAstra dAvAnaLanuM kAma kare che. ajJAna, mithyAtva, krodhAdi kaSAyo tathA puruSaveda, strIveda ane napuMsakaveda sahita nava nokaSAyo ityAdi mohanIya karmanI gIca jhADIne bALIne bhasma karavA mATe adhyAtmazAstra dAvAgninuM kAma kare che. Ama adhyAtma zAstranI upayogitA cetanAnA vikAsanI dRSTie ghaNI moTI che. je jIvo e dizAmAM vikAsa vAMche che temane mATe adhyAtmazAstro avazya adhyayana karavA yogya che. [13] 3thvI tharnI succha: FApa pannAre | adhyAtmazAstrasaurAjye na syAtkazcidupaplavaH // 13 // anuvAda : adhyAtmazAsarUpI surAjyamAM dharmano mArga sugama thAya che, pAparUpI cora nAsI jAya che ane anya koI upadrava thato nathI. vizeSArtha : upAdhyAyajI mahArAje ahIM adhyAtmazAstrane mATe eka sArA rAjyanuM rUpaka prayojayuM che. sArA rAjyamAM rAjA bhalo hoya, prajApAlaka hoya, enA vahIvaTamAM nyAya ane prAmANikatA hoya, coraDAkuno upadrava na hoya tathA prajA nirbhaya hoya. A rAjaya kevuM che ? A rAjayamAM badhA mArgo sugama che, sArI rIte karAyelA ane sacavAyelA che. cAlavA mATe te saraLa che. A mArgamAM bhUlA paDavAnI koI ciMtA nathI ke bIjI koI bIka nathI. A rAjayamAM vahIvaTItaMtra eTaluM majabUta ane kAryadakSa che ke coro paNa DarI jaIne rAjya choDIne bhAgI jAya che. A rAjayamAM bIjA koI upadravo nathI. tevI rIte adhyAtmarUpI rAjyamAM je vyakti praveza kare che tene vrataniyamarUpI, ratnatrayIrUpI salAmata ane sAco mArga maLI jAya che. ene pAparUpI, azubha karmarUpI corano bhaya raheto nathI. ArtadhyAna ane raudradhyAnarUpI upadravo tene satAvatA nathI. A rAjayamAM sarvatra sukha ane zAMti pravarte che. Jain Education Interational 2010_05 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra [14] zreSAmadhyAtmazAstrArtha-tattva paripata ri | kaSAyaviSayAvezaklezasteSAM na karhicit // 14 // anuvAda : jemanA hRdayamAM adhyAtmazAstranA arthanuM tattva pariNameluM che temane kaSAya ane viSayonA Avezano phaleza kyAreya thato nathI. vizeSArtha : saMsAramAM jIvane kleza thavAnAM ghaNAM nimitto che. emAM mukhyatve krodha, mAna, mAyA ane lobha e cAra kaSAyo che ane zabda, sparza, rasa, rUpa, gaMdha jevA indriyonA viSayono bhogavaTo che. saMsAramAM kleza, saMgharSa, kalaha, yuddha vagere satata cAlatAM rahe che. emAM mukhya bhAga bhajave che kaSAyo. ajJAna tathA svArthane kAraNe vakhatovakhata aNabanAva, kleza kaMkAsanI sthiti sarjAya che. bIjI bAju mANasanA bhogopabhoganI koI maryAdA nathI. asaMtoSamAMthI ghaNA anartho sarjAya che ane jIvana klezamaya banI jAya che. A kleza zAMta ke nirmULa kyAre thAya ? jyAre jIvane sAcI dRSTi sAMpaDe tyAre. adhyAtmazAstranA abhyAsathI e dRSTi sAMpaDe che. ethI AtmArthI jIva mana ane indriyo upara saMyama meLavavA lAge che. graMthakAre ahIM tattvanI pariNati upara bhAra mUkyo che. evI pariNati je sAdhakamAM Ave tene Agnavo heya lAge che ane saMvara tathA nirjarA upAdeya lAge che. adhyAtmazAstranuM mAtra zAbdika pAMDitya dharAvavuM basa nathI. eno artha ane enAM rahasyo hRdayamAM pariNamavAM joIe. [15] niya: HvAra pitA-pi pIt | yadi nAdhyAtmazAstrArtha-bodhayodhakRpA bhavet // 15 // anuvAda : jo adhyAtmazAstranA arthabodharUpI yoddhAnI kRpA na hoya to kAmadevarUpI nirdaya cAMDAla paMDitone paNa pIDA kare che. ' vizeSArtha : adhyAtmazAstranA arthabodha vinA jIvane keTalI badhI hAni thAya che te samajAvavA mATe graMthakAre arthabodhane yoddhAnuM rUpaka ApyuM che ane kAmavAsanAne cAMDAlanuM rUpaka ApyuM che. cAMDAla nIca jAtinA hoya che, krUra ane adhama hoya che. pApakAryo karatAM teo acakAtA nathI. taka maLe to teo sArA mANasane lUMTI le che, satAve che. teone koI lajjA ke bhaya hotAM nathI. paraMtu cAMDAlo rAjAnA subhaTothI DaratA hoya che. rAjAnA sainikone jotAM cAMDAlo dUra bhAgI jAya che athavA zAMta thaI jAya che. kAmadeva paNa cAMDAla jevo che. taka joIne te mANasanA cittamAM kAmavAsanA jagAve che. kAmavAsanA jAge eTale mANasanI lAja zarama ochI thaI jAya che. tenAmAMthI viveka cAlyo jAya che. te adhama kRtya karavA taiyAra thaI jAya che. kAmadevane mana badhA jIvo sarakhA che. te zrImaMta ane garIba, sevaka ane svAmI, paMDita ane mUrkha evA evA bheda karato nathI. duniyAmAM bahu bhaNelA paMDita jevA mANaso, are, keTalIka vAra to kahevAtA moTA dharmAcAryo ke upadezako paNa kAmavAsanA AgaLa lAcAra banI gayAnA dAkhalA jovA maLe che. kahevAyuM che ke vartavAna ndriyagrAma: viSamapi RSati | A kAmavAsanA rUpI cAMDAlanI sAme rakSaNa konuM meLavavuM? adhyAtmazAstranA arthabodharUpI yoddhAnuM meLavavuM. eka vakhata hRdayamAM jo AtmasvarUpanuM ciMtana cAle to pachI viSaya-kaSAya maMda paDavA lAge. pachI viSayavAsanA e viSanI Jain Education Intemational 2010_05 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pahelo, adhikAra pahelo : adhyAtmamAhAbhya adhikAra velaDI jevI lAge. A vAta kahevI jeTalI sahelI che teTalI anubhavamAM mUkavI sahelI nathI. kAmavAsanAnAM gupta pralobhano vakhate ke kAmarUpI javaranA udaya vakhate mANasanI kharI kasoTI thAya che. adhyAtmarasika, jAgrata, prajJAvAna vyakti te samaye tene tuccha, nirarthaka, durgatinA sAdhanarUpa samajIne dUrathI ja tilAMjali Ape che. kAmavAsanA upara mana, vacana ane kAyAthI vijaya meLavavo e kharekhara ghaNI dura brahmacarya vratane asidhArA vrata tarIke oLakhavAmAM Ave che. adhyAtmarasika kAmavijetA sthUlibhadranuM tathA tevA mahAtmAonuM smaraNa tyAre upakAraka nIvaDe che. [16] viSasima tRSNA vardhamAnAM manovane | adhyAtmazAstradAtreNa chindanti paramarSayaH // 16 // anuvAda : manarUpI vanamAM vadhatI jatI viSavelaDI jevI tRSNAne parama RSio adhyAtmazAstrarUpI dAtaraDA vaDe chedI nAkhe che. | vizeSArtha : graMthakAre ahIM manane vananuM rUpaka ApyuM che. vanamAM to keTalAye prakAranI vanaspati potAnI meLe UgI nIkaLe che ane vRddhi pAme che. evI rIte manuSyanA cittamAM jANatAM-ajANatAM keTakeTalA prakAranI tRSNAo jAge che. jema keTalIka vanaspati jherI hoya che ane te khAnAranA prANa harI le che tema keTalIka bhayaMkara tRSNAo jIvane durgatimAM laI jAya che. are, keTalIka tRSNAo saMtoSavA jatAM mANasa tatkALa mRtyune zaraNa thaI jAya che. keTalIka vAra bIjA loko evI vyaktino tatkALa vadha karI nAkhe che. kyAreka rAjaya taraphathI mRtyudaMDanI sajA thAya che. jhera to mANasane eka vAra mArI nAkhe che, paNa vAsanArUpI jherI velaDIo to jIvane aneka vAra, aneka bhavamAM mArI nAkhe che. AvI viSavelaDI mATe adhyAtmazAstra dAtaraDAnuM kAma kare che. te tRSNAono mULamAMthI uccheda karI manarUpI vanane vizuddha kare che. [17] vane vaijja tha lIdhe teno dhyAne ratna maLe durApamApyate dhanyaiH kalAvadhyAtmavAGmayam // 17 // anuvAda : vanamAM ghara, daridratAmAM dhana, aMdhakAramAM teja ane marUbhUmimAM jala jema durlabha che tema A kaLiyugamAM dhanya vyaktiothI ja adhyAtmazAstrane prApta karI zakAya che. vizeSArtha : jaina dharma pramANe avasarpiNIno A pAMcamo Aro che. hiMdu dharma pramANe satya, tretA, dvApara ane kali e cAra yugamAMthI atyAre sauthI kharAba evo kaliyuga pravartI rahyo che. vyavahAramAM pAMcamA ArA karatAM "kaliyuga' jevo zabda vadhu pracalita che. tethI graMthakAre A zlokamAM "kali' zabda prayojyo che. mithyAtvanA gADha aMdhakArathI bharelA, aneka prakAranI pApapravRttiothI khadabadatA A kaliyugamAM adhyAtmazAstramAM rasa paDavo e ghaNI durlabha vAta che. dhanya vyaktio, bhAgyazALI jIvo, puNyavaMta AtmAo puNyanA udaye adhyAtmazAstrane pAmI zake che ane e mATe rasaruci dharAvI zake che. e mATe kavi upAdhyAyajI mahArAje cAra dRSTAnto ApyAM che. jema vanamAM bhUlA paDelA ane thAkelA pathikane koI jhUMpaDuM jovA maLe, 2010_05 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra janmathI ghora daridratAmAM jIvanAra mANasane acAnaka dhana maLI jAya, aMdhakAramAM aTavAtA mAnavIne prakAza maLI jAya ane marabhUmimAM thAkIne tRSArta banelA musApharane zItaLa pANInI mIThI vIraDI maLI jAya e badhAMthI paNa vadhu durlabha te kaLiyugamAM mANasane adhyAtmamAM rasa paDavo e che. [18] velAnyazAstravat hatnazaM rasamadhyAtmazAstravit.. bhAgyabhRd bhogamApnoti vahate caMdanaM kharaH // 18 // anuvAda : veda vagere anya zAstranA jANanArA phaleza anubhave che, jyAre adhyAtmazAstranA jANanAra rasa bhogave che. gardabha caMdanano bhAra vahana kare che, paraMtu bhAgyavAna tenA sugaMdharUpI bhogane bhogave che. vizeSArtha : zAstro ghaNAM badhAM che, paraMtu adhyAtmazAstranI tole eka paNa zAstra Ave nahi. Rveda, yajurveda, sAmaveda ane atharvaveda e cAra vedo tathA sAMkhya, yoga, nyAya. vaizeSikapUrvamImAMsA, uttaramImAMsA vagere darzanonA jaTila zAstragraMtho tathA kAvya, nATaka, vyAkaraNa vagere zAstronA graMthonA adhyayana karatAM karatAM mANasa zabda ane arthanI evI mAthAkUTamAM paDe che ke e adhyayanathI mAnasika parizramane kAraNe kleza thAya che, kyAreka evAM zAstronuM adhyayana mAnasika bojA jevuM paNa banI jAya che. kyAreka te garva janmAve che; kyAreka te vitaMDAvAdamAM pariName che; kyAreka te mAtra bauddhika vyAyAma jevuM banI jAya che. kharI kasoTI to pariNati upara che. adhyAtmazAstra evI pariNati tarapha eno abhyAsa karanAra vyaktine laI jAya che. ethI jIvane zAstrano bhAra lAgato nathI. paraMtu enA tattvane pAmavAthI te potAne bhAgyazALI mAne che. caMdanano bhAra vahana karanAro gardabha bhAgyazALI manAto nathI. enI sugaMdha mANavAvALA bhAgyazALI gaNAya che. [19] ajJAAnanatA-vizArAmanI: pare ! adhyAtmazAstravijJAstu vadantyavikRtekSaNAH // 19 // anuvAda : bIjAo bhujanA aphALavA vaDe tathA hAtha ane mukhanA vikAro vaDe abhinaya karIne bolanArA che, paraMtu adhyAtmazAstranA jANanArA puruSo to netramAM paNa vikAra lAvyA vinA bolanArA che. ' vizeSArtha : adhyAtmazAstranA abhyAsathI AvatI AMtarika vizuddhine kAraNe jIvanamAM je svasthatA ane zAMti anubhavAya che tenuM gaurava ahIM darzAvAyuM che. je poluM hoya te ghaNo avAja kare evI lokokti che. jemane adhyAtmazAstrano sparza thayo nathI evA vidvAno jyAre bole che tyAre potAnA vaktavya upara bhAra batAvavAne mATe teo bhujA uchALe che, hAtha pachADe che, moDhA upara jAtajAtanA hAvabhAva dhAraNa kare che. paraMtu adhyAtmazAstranA jANakAra jayAre potAnuM vaktavya svAbhAvika rIte rajU kare che tyAre temanI AMkho paNa calavicala thatI nathI. evuM kazuM ja karavAnI temane jarUra paNa paDatI nathI. temanI mukhAkRti zAnta, svAbhAvika ane avikArI rahe che. mANasa adhyAtmarasika che ke kema tenI kasoTI tenI zArIrika ceSTAo uparathI paNa thaI zake che. 10 2010_05 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pahelo, adhikAra pahelo : adhyAtmamAhAsya adhikAra [20] adhyAtmazAstramAdri-mafthatAlAAmo: | bhUyAMsi guNaratnAni prApyante vibudhairna kim // 20 // anuvAda : adhyAtmazAsarUpI himAcala vaDe maMthana karelA AgamarUpI samudramAMthI vibudho vaDe zuM ghaNAM guNaratna prApta nathI thatAM? vizeSArtha : hema eTale suvarNa. adri athavA acala eTale parvata. hemAdri-hamAcala eTale meru parvata. je pramANe valoNuM karavAnuM hoya te pramANe te kadano ravaiyo joIe. samudranuM maMthana karavAnuM hoya to meru parvata jevo parvata ravaiyA tarIke joIe. meru parvata vaDe AgamarUpI samudranuM maMthana karavAmAM Ave to temAMthI ratno nIkaLe che. paurANika kathA anusAra devoe samudranuM maMthana karyuM tyAre temAMthI cauda ratno nIkaLyAM hatAM. vibudha eTale devo ane vibudha eTale prAjJa puruSo. AgamarUpI samudranuM maMthana vibudho karI zake. e karatAM temAMthI guNaratno prApta thAya che. samyaggadarzana, samyajJAna ane sammacAritra e ratnatrayI sahita vividha prakAranAM aneka guNaratno vibudho prApta kare che. [21] ro bovadhaH sAme saddhacce bojhanAvadhiH | adhyAtmazAstrasevAyAmasau niravadhiH punaH // 21 // anuvAda : kAmano (maithunano) rasa bhoganI avadhi sudhI rahe che. uttama bhojanano rasa bhojana karyA sudhI rahe che. paraMtu adhyAtmazAstranA sevanano rasa to niravadhi che. vizeSArtha : bhautika indriyajanya rasomAM uttama svAdiSTa bhojananA rasanuM ane viSayasevananA rasanuM AkarSaNa lokomAM ghaNuM hoya che. paraMtu tAttvika dRSTie jovAmAM Ave to e rasanI avadhi keTalI ochI hoya che. mANasa uttama bhojanano rasa bhojana kare tyAM sudhI mANe che. bhojana pachI e rasa raheto nathI. enuM smaraNa paNa eTalo rasa ApatuM nathI. viSayasevanano rasa paNa e bhogavavAnI avadhi sudhI ja hoya che. pachI to thAka ane kheda anubhavAya che. vaLI A rasono atibhoga thaI zakato nathI. koI atibhoga kare to kadAca mAMdo paDe ane kadAca mRtyu pAme. adhyAtmazAstranA rasane koI avadhi hotI nathI. jaima jema mANasa emAM UMDo Utarato jAya che tema tema te vadhu ane vadhu rasa mANe che ane enI Atmajyoti vadhu prakAzamAna bane che. AthI ja adhyAtmarasane koI sImA nathI. te jIvane kevaLajJAna sudhI laI jaI zake che ane mokSagati apAvI zake che. adhyAtmAnubhUtino sahajAnaMda evI parama ane sarvocca koTino che [22] suta tharvasva-urvazvaravArijI | eti dRganirmalIbhAvamadhyAtmagraMthabheSajAt // 22 // anuvAda H kutarkavALA graMthanA sarvasvathI utpanna thayelA garvarUpI javarathI vikAravALI thayelI daSTi adhyAtmagraMtharUpI auSadhathI nirmaLa thAya che. 11 Jain Education Interational 2010_05 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra | vizeSArtha : je graMthomAM kutarka bharelA hoya evA graMthonA adhyayananuM pariNAma zuM Ave ? pote kutarkamAM sapaDAI gayo che eTaluM bhAna paNa mANasane tyAre rahetuM nathI. khoTI vastu sAcI che evo AbhAsa utpanna karavAnI zakti kutarkamAM che. tarkano doSa pakaDavAnI zakti mANasamAM na hoya to te khoTA tarkathI doravAI jAya che. ADAavaLA tarka karavAnI buddhi-zakti mANasamAM khIle to ethI to eno garva vadhI jAya che. Avo garva paNa eka prakArano tAva che. tAvathI pIDAtA mANasanI dRSTi dhUMdhaLI thaI jAya che. paraMtu adhyAtma rUpI auSadha evuM che ke je AvA javarane utAre che ane mANasanI daSTine nirmaLa kare che. mithyAzrutanAM zAstronA adhyayanathI mANasamAM ahaMkAra janme che. mithyAzrutane pacAvavuM e agharI vAta che. mANasamAM sahaja rIte ahaMkAra Avyo hoya to te ahaMkArane adhyAtmazAstra gALI nAMkhe che. adhyAtma ane ahaMkAra eka sAthe rahI na zake. [23] thananAM putravaraddhi yathA saMsA2vRddhaye | __ tathA pAMDityadRptAnAM zAstramadhyAtmavarjitam // 23 // anuvAda : dhanavAnone putra, strI vagere jema saMsAranI vRddhi mATe thAya che tema pAMDityathI garviSTha banelAne mATe adhyAtmarahita zAstra saMsAranI vRddhi mATe thAya che. vizeSArtha: dhanavAna mANaso pAse sAdhana-sAmagrInI, vADI-gADInI anukULatA hovAthI temanAM strI-putrAdi parivAranI, nokara-cAkaranI, vepAradhaMdhAnI, mAlamilakata vagerenI vRddhi thayA kare che. potAnAM vaibhava ane pratiSThA anusAra kyAreka ema karavAnI teone pharaja paDe che. dhanavaibhavathI mANasamAM ahaMkAra janme che. virodhIo pratye vera levAnI vRtti temanAmAM saLavaLe che. pratispardhIone haMphAvavAnA bhAva jAge che. AvuM temanAMmAM na thAya to paNa dhanavaibhavanAM poSaNa-saMvardhana mATe teone mAnasika kleza-kaSTa paNa rahyA kare che. paraMtu emAMthI je karmabaMdha thAya che e to emanA saMsAranI vRddhinuM ja kAraNa thAya che. tevI ja rIte mANasa paMDita hoya, anya prakAranAM zAstrono ghaNo sAro jANakAra hoya, paraMtu adhyAtmazAstrathI te vaMcita hoya ane aMtarmukha banIne te AtmaciMtana na karato hoya to zAstrAdhyayanano teno garva tenA saMsAranI vRddhinuM ja kAraNa banI rahe che. matalaba ke tenI bhavaparaMparA vadhI jAya che. [24] dvaitavyaM tavadhyAtmazAstra mAnce punaH punaH | anuSTheyastadarthazca deyo yogyasya kasyacit // 24 // anuvAda : eTalA mATe adhyAtmazAstrano abhyAsa karavo joIe; vAraMvAra tenI bhAvanA bhAvavI joIe; temAM kahelA arthonuM anuSThAna (ciMtana, manana) karavuM joIe ane koI yogya jIva hoya to tene te ApavuM joIe. vizeSArtha : Ama, upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAje AgaLanA zlokomAM adhyAtmazAstrano mahimA samajAvyo. have A adhikArane aMte teozrIe bhalAmaNa karI che ke adhyAtmazAstramAM AvatA padArthonuM vAraMvAra ciMtana, manana ane bhAvana karavuM joIe. Atmatattvano viSaya evo che ke jema jema svasvarUpamAM 12 2010_05 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pahelo, adhikAra pahelo adhyAtmamAhAsya adhikAra mANasa lIna banato jAya tema tema ene vizeSa ughADano anubhava thato jAya. eTalA mATe aMdaranA prakAzanI vRddhi mATe ciMtana, mana, bhAvana vAraMvAra karavA upara bhAra mUkavAmAM Avyo che. adhyAtmazAstranA anubhavIo A vAtanI sAkSI pUre che. adhyAtmavidyA gUDha ane gahana che. AdhyAtmika anubhavano, AtmasvarUpamAM lIna banavAno anubhava alaukika ane apAra AnaMda ApanAro che. adhyAtmavidyAnI guruziSya paraMparA prAcIna kALathI cAlI Ave che. eTale jo koI yogya adhikArI vyakti A zAstra ApavuM joIe, arthAt zIkhavavuM joIe. yogya adhikAra vinAnI vyaktine zIkhavavA jatAM anartha thavAno saMbhava che. AthI ja prAcIna kALathI cAlI AvatI bhAratIya paraMparAmAM keTakeTalI gupta vighAo yogya adhikArI pAtrane ja ApavAnuM pharamAna che. iti adhyAtmamAhAtmyAdhikAraH / adhyAtmamAhAbhya adhikAra saMpUrNa. 2010_05 13 Jain Education Interational 2010_05 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pahelo adhikAra bIjo * adhyAtmasvarUpa adhikAra * [25] bhAvan ! tri tardhyAnuM vitvamupavaete / zruNu vatsa ! yathAzAstraM varNayAmi purastava // 1 // anuvAda : 'he bhagavan ! Apa jenuM A pramANe varNana karo cho te adhyAtma zuM che ?' 'he vatsa! huM tArI AgaLa zAstra pramANe tenuM varNana karuM chuM te sAMbhaLa.' vizeSArtha : A bIjA adhikArano AraMbha upAdhyAyajI mahArAja prAcIna bhAratIya adhyayana-paddhati anusAra guru ane ziSyanA saMvAdathI kare che. bhAratIya tattvavicAraNAnA keTalAye zAsragraMthomAM jovA maLe che tema zAstrakAra guru pote potAnA ziSya pAse zakya teTalA badhA prazno karAve ane guru te sarvanA samAdhAnakAraka uttara Ape. guru-ziSya vacce praznottara rUpe zaMkA-samAdhAnanI zailIno eka lAbha e che ke sAmAnya mANasanA manamAM UThatA nAnAmoTA savAlone emAM sthAna maLe che. emAM eka ja viSayanI vividha dRSTikoNathI chaNAvaTa karI zakAya che tathA vAcakane ethI saMtoSa thAya che. A zlokamAM to ziSya atyAre phakta eTalo ja prazna kare che ke adhyAtma eTale zuM ? guru ziSyane zAstrAnusAra teno uttara ApavA icche che. eTale ke guru bhagavaMta je kaMI kahevA icche che te AdhAra sahita kahevA icche che ke jethI viSayanI pramANabhUtatAnI khAtarI thAya. potAnI matithI mana phAve tevA artha karavAmAM Ave to prazna pUchanArane vizvAsa na bese. eTale ja gurubhagavaMta ziSyane sAvadhAna thaIne sAMbhaLavA kahe che. teo ziSyane 'vatsa' kahI vAtsalyapUrvaka saMbodhe che ke jethI te niHsaMkoca pUchI zake. bhAratIya paraMparAmAM tattvavicAranI nirbhayapaNe pUrI chaNAvaTa thatI ane ethI ja enuM gaurava rahyuM che. [26] gatamohA dhArALamAtmAnamadhitva yA / pravartate kriyA zuddhA tadadhyAtmaM jagurjinAH // 2 // anuvAda : jemano mohano adhikAra nAza pAmyo che, teonI AtmAne lakSIne je zuddha kriyA pravarte che tene jinezvara bhagavAno 'adhyAtma' kahe che. vizeSArtha : graMthakAre ahIM adhyAtmanuM svarUpa saMkSepamAM darzAvI dIdhuM che. AtmAne lakSIne je zuddha kriyA pravarte tene adhyAtma kahevAmAM Ave che. kriyA zuddha hovI jarUrI che. te dehabhAvane anulakSIne nahi, paNa AtmasvarUpane anulakSIne thavI joIe. evuM tyAre ja thAya ke jyAre mohano adhikAra cAlyo gayo hoya eTale ke mohanIya karmanuM prAbalya ochuM thaI gayuM hoya. jIva jyAM sudhI saMsAranAM sukhonI abhilASA rAkhe che ane mohanIya karmane vaza vartIne jIve che tyAM sudhI tenAmAM rAgadveSanI pariNita ghaNI tIvra rahe che. 2010_05 14 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pahelo, adhikAra bIjo : adhyAtmasvarUpa adhikAra moha eTale ajJAna evo artha paNa karavAmAM Ave che. jyAM sudhI ajJAna athavA mithyAtva che ane samyaktva pragaTyuM nathI tyAM sudhI AtmAne pAmavA mATe zuddha kriyA thatI nathI. vrata, tapa, devaguruvaMdana vagere je kriyA thAya temAM paNa bhrama, saMzaya, asatya, bhautika vAsanAo vagere rahelAM hoya che. tethI temAM zuddhi AvatI nathI. ArtadhyAna ane raudradhyAnanI pakaDa majabUta hoya che. jayAM sudhI mohanuM varcasva pravartatuM hoya tyAM sudhI jIvane AtmasvarUpano vicAra spharato nathI. jemano mohano adhikAra eTale prabhAva cAlyo jAya che e ja vyakti adhyAtmanI adhikArI bane che. "A deha te mAro nathI. huM to zuddha AtmA chuM' e bhAvanI niraMtara pratIti to moha nIkaLI gayA pachI ke maMda paDI gayA pachI Ave che. e samaye svarUpanI prApti mATe je kriyA thAya che te zuddha kriyA hoya che. e kriyA sarvajJa bhagavAnanI AjJAne anusarIne hoya che. ethI ja jinezvara bhagavaMto ene "adhyAtma' kahe che. [27] sAmavaM yathA sarvASyinuvRttima7 | ___adhyAtma sarvayogeSu tathA'nugatamiSyate // 3 // anuvAda : jema sarva cAritromAM sAmAyika anuvRttimAna che, tema sarva yogomAM adhyAtma anugata che. vizeSArtha : cAritranA vividha dRSTie vividha prakAra che. temAM dravyacAritra ane bhAvacAritra evA tathA sarvaviratimaya ane dezaviratimaya evA be mukhya prakAra batAvavAmAM Ave che. vaLI cAritranA sAmAyika, chedoSasthAnIya, parihAravizuddhi, sUkSma saMparAya ane yathAkhyAta evA prakAro paNa pADavAmAM Ave che. paraMtu e dareka prakAranA cAritramAM samatAnI sAdhanArUpI sAmAyika cAritra anuvRttimAna che eTale ke enI sAthe avazya joDAyeluM che, aMtargata raheluM che. sAmAyika vinA koI cAritra saMbhavI na zake. evI ja rIte sarva yogo sAthe adhyAtma anugata che eTale ke saMyukta che. yoga traNa prakAranA che - mananA, vacananA ane kAyAnA. e traNe yoga AtmA vinA pravartI na zake. eTalA mATe AtmAnA svarUpanA yathArtha jJAnathI eTale ke adhyAtmathI ja mana, vacana ane kAyAnA yoganuM yathArtha svarUpa samajAya che. Ama, cAritra ane yoga sAthe adhyAtma anivAryapaNe saMkaLAyeluM che. eno artha e thayo ke mokSaprApti mATenI koI paNa kriyA adhyAtma vinA saMbhavI na zake. [28] punarvavyAyAvad guNasthAne caturvaNam | kramazuddhimatI tAvat kriyA'dhyAtmamayI matA // 4 // anuvAda : apunabaMdhakathI caudamA guNasthAnaka sudhI anukrame je zuddhivALI kriyA pravarte che te AdhyAtmika kriyA ja manAya che. vizeSArtha : apunarbadha eTale pharIthI baMdha na thAya te. apunabaMdhaka eTale e jIva ke je pharIthI tIvra pApakarma na bAMdhe. apunabaMdhakanI vyAkhyA ApatAM kahevAyuM che ke je jIva prAyaH tIvra pariNAma na kare, ghora saMsArane bahu na mAne ane sarvatra ucita sthitinuM sevana kare te apunardhadhaka kahevAya. 15 Jain Education Intemational 2010_05 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra jIvanA AdhyAtmika guNavikAsanA kramanA mukhya cauda tabakkA athavA pagathiyAM batAvavAmAM AvyAM che. te anukrame A pramANe che : (1) mithyAtva, (2) sAsvAdana, (3) mizra, (4) avirati samyagu daSTi, (5) dezavirati samyagRSTi, (6) pramatasaMyata, (7) apramattasaMyata, (8) apUrvakaraNa, (9) anivRtti bAdara, (10) sUkSma saMparAya, (11) upazAMtamoha, (12) kSINamoha, (13) sayogI kevaLI ane (14) ayogI kevaLI. jyAre gADha mithyAtvanA udayano ane anaMtAnubaMdhI kaSAyanA udayano abhAva thAya che tyAre tIvra pApakarmanAM pariNAma na hovAthI zuddhivALI AdhyAtmika kriyAno AraMbha thAya che. jIvanI evI apunabaMdhaka dazA A pahelA guNasthAnake cAlu thAya che ane cothA guNasthAnake e dazAno savizeSa ughADa thAya che. Ama pahelA guNasthAnakathI caudamAM guNasthAnaka sudhI jIva dvArA uttarottara vizuddha pariNAmavALI je kriyA thAya te AdhyAtmarUpa manAya che. [29] madira pafdhapUddhi - nauravapratibaM thataH | bhavAbhinaMdI yAM kuryAt kriyAM sAdhyAtmavairiNI // 5 // anuvAda : AhAra, upadhi, pUjA-satkAra, Rddhi tathA gaurava pAmavAnI AsaktithI baMdhAIne bhavAbhinaMdI jIva je kriyA kare che te adhyAtmanI vairiNI che. vizeSArtha : bhava eTale saMsAra. saMsAramAM ja AnaMda mAnanAro, saMsAranI ja prazaMsA karanAro, saMsArane ja abhinaMdanAro jIva te bhavAbhinaMdI. evA jIvone sAMsArika bhogavilAsa, sukha, yaza, sattA, mahattA ityAdi prApta karavAM ane bhogavavAM game che. AhAra eTale rasavALAM miSTa bhojano, upadhi eTale sArAM sArAM vastra, pAtra ityAdi upakaraNo ke sAdhano, pUjA eTale mAnapAna, satkAra, bahumAna, yazakIrti meLavavAnI vAMchanA, Rddhi eTale vaibhava, parivAra, vaikriyAdi prakAranI labdhionI prAptinI AkAMkSA ane te prApta thaye gaurava-abhimAna dhAraNa karavAM (athavA gArava eTale RddhigArava, rasagArava ane zAtAgArava e traNa prakAranI Asakti)-A badhuM pAmavAnA dhyeyathI bhavAbhinaMdI jIva tapa, tyAga, vratapAlanAdi je kriyA ke anuSThAna kare te kriyA adhyAtmanI vairiNI che. evI kriyA saMsAranI vRddhi karanAra che. [30] kSo nokatirlIno matsarI mayavAna : .. ajJo bhavAbhinandI syAnniSphalAraMbhasaMgataH // 6 // anuvAda : sudra, lobhamAM (pAThAntara-lAbhamAM) prItivALo, dIna, matsarI, bhayavAna, zaTha, ajJAnI ane niSphaLa AraMbhamAM pravRtta thayelo jIva bhavAbhinaMdI kahevAya che. vizeSArtha : upAya zrI yazovijayajI mahArAja zrI haribhadrasUrino A zloka TAMkIne bhavAbhinaMdI jIvanAM lakSaNo darzAve che. bhavAbhinaMdI eTale ke saMsAramAM ja rahevAnuM jene game che evo. te jIva kSudra, tuccha, kRpaNa svabhAvavALo, thoDA lAbha mATe vadhu hAni karanAro, lobhamAM racyopacyo rahenAro, maphatanuM 16 Jain Education Interational 2010_05 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pahelo, adhikAra bIjo : adhyAtmasvarUpa adhikAra meLavavAnI lAlasAvALo. paradhananuM haraNa karanAro, dIna eTale lAcAra, bIjAnuM sukha joIne plAna vadanavALo thaI janAra, potAnAM duHkhanAM gItaDAM gAnAra, IrSAbhAva dhAraNa karanAra, bIkaNa, kaSTo AvI paDatAM Darapoka banI bhAganAra, lucco, kapaTabhAvavALo, ajJAnI, mUrkha, tattvane nahi jANanAro tathA niprayojana, ayogya ane aMte niSphaLa nIvaDe evAM kAryamAM pravRtta thanAra hoya che. AvA bhavAbhinaMdIe karelI kriyA azuddha gaNAya che ane te adhyAtmano nAza karanArI hoya che. [31] zAnto rAtaH savA guNo mokSArthI vizvavatsatnaH | nirdambhAM yAM kriyAM kuryAt sA'dhyAtmaguNavRddhaye // 7 // anuvAda : zAnta, dAnta, sadA gupta, mokSArthI ane vizvavatsala jIva nirdabhapaNe je kriyA kare che te adhyAtmaguNanI vRddhi arthe hoya che. ' vizeSArtha : adhyAtmanA vairI evA bhavAbhinaMdI jIvanAM lakSaNo darzAvyA pachI graMthakAra A zlokamAM adhyAtma-guNamAM vRddhi karanArA jIvanamAM keTalAMka lakSaNo darzAve che. tevo jIva kaSAyonA udayane zAMta karavAvALo, indriyo tathA cittanuM damana karavAvALo, mana,vacana ane kAyAnA yogonI gupti karanAra eTale ke te dvArA thatI azubha pravRttinuM nivAraNa karanAra, sarva karmano kSaya karI mokSa meLavavAnI utkaTa abhilASAvALo, jagatanA sarva jIvo pratye maitrI ane vAtsalyabhAva dharAvanAra, teonuM hita icchanAra, teone priya bananAra tathA daMbha ke mAyAkapaTa vagara zubha kriyA karanAra hovo joIe. AvI zuddha kriyAthI adhyAtmaguNanI vRddhi thAya che. [32] mata va nana: pRcchotpanna saMjJa: pavRchig: . sAdhupArzve jigamiSurdharmaM pRcchan kriyAsthitaH // 8 // [33] pratipatyuH mRga pUrva-pratipannaza varNanam | zrAddho yatizca trividho'nantAMzakSapakastathA // 9 // [34] khodakSapo modazama zAnAmo: I kSapakaH kSINamohazca jino'yogI ca kevalI // 10 // anuvAda : eTalA mATe ja evo jIva prazna pUchavAnI saMjJA utpanna thavAvALo, prazna pUchavA sanmukha thanAra, te mATe sAdhu pAse javAnI icchAvALo, jaIne dharmatattva vize pUchanAra, kriyAmAM sthira rahenAra, dharma pAmavAne icchanAra, pUrve samyagudarzanane pAmelo, zrAvaka, yati tathA traNa prakArano anaMtAMzakSapaka, darzana mohanIyano kSapaka, mohazamaka, zAntamoha, lapaka, kSaNamoha, jina (sayogI kevalI) ane ayogI kevalI thAya che. 2010_05 Interational 2010_05 for pr90 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra vizeSArtha : upAdhyAyajI mahArAja A traNa zlokamAM AtmaguNanI vRddhi kevA krame thatI jAya che te batAve che. mokSArthI jIvanI nirdabha ane zuddha kriyA kevI kevI rIte vRddhi pAme che te anukrame nIce pramANe che : 1. tene dharma vize pUchavAnI saMjJA utpanna thAya che. 2. tene dharmanuM svarUpa jANavAnI icchA thAya che. 3. tene dharma vize pUchavA mATe sAdhu pAse javAnI icchA thAya che. 4. te dharmanuM svarUpa, tenA bhedo ane lakSaNo vagere vize jANIne vinaya vageremAM tathA dharmano - nizcaya karavArUpa kriyAmAM sthira thAya che. 5. pUrve je samyakta pAmyo hato te samyaktane pharIthI pAmavAnI icchA thAya che. 6. te samyagadarzanane pAme che. 7. te zrAddha eTale dezavirati zrAvaka thAya che. 8. te yati eTale sarvavirati sAdhu thAya che. 9. te anaMtAnubaMdhI kaSAyono kSapaka thAya che. 10. te dRSTimohano zapaka thAya che. mohanIya karmanA traNa prakArano zapaka eTale mithyAtva mohanIya, mizra mohanIya ane samyakta mohanIyano kSapaka thAya che. 11. te mohazamaka eTale bAra kaSAya ane nava nokaSAyarUpa cAritra mohanIyano upazama karanAra thAya che. 12. te zAMtamoha thAya che eTale ke samagra cAritra mohanIya karmane zAMta karanAra thAya che. 13. te kSepaka thAya che eTale ke cAritra mohanIya karmanI sattAno kSaya karanAra thAya che. 14. te kSINamoha thAya che eTale ke mohanIya karmano sattAmAMthI ja kSaya karanAra thAya che. 15. te jina eTale ke sarva ghAti karmono kSaya karanAra, rAgAdine jItanAra, sayogI kevaLI thAya che. 16. te ayogI kevaLI eTale mana, vacana ane kAyAnA sakala vyApArono virodha karanAra thAya che. [35] yathAkramamanI prova saMpunarnara: yatitavyamato'dhyAtmavRddhaye kalayA'pi hi // 11 // anuvAda : A je guNo kahyA che te anukrame asaMkhyaguNa nirjarA karanArA che. tethI AdhyAtmanI aMze aMze paNa vRddhi mATe avazya prayatna karavo. vizeSArtha : adhyAtmanI vRddhi mATe ahIM je guNo batAvyA te anukrame eka ekathI asaMkhyAtaguNI 18 Jain Education Intemational 2010_05 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pahelo, adhikAra bIjo : adhyAtmasvarUpa adhikAra nirjarA karanArA che. udAharaNa tarIke dharmanA svarUpane jANavAnI icchAvALA karatAM te mATe sAdhu pAse javAnI icchAvALo asaMkhyAtaguNI nirjarA pAme che. Ama pratyeka pUrva guNanI apekSAe pachInA guNavALo asaMkhyAtaguNI nirjarA pAme che. eTalA mATe AtmazuddhinI uttarottara vRddhi thAya te hetuthI temAM vAraMvAra abhyAsa karavAno udyama karavo joIe, kAraNa ke karmanI uttarottara vadhu ane vadhu nirjarA thavAthI kevaLajJAna ane mokSa sudhInI sthiti prApta thAya che. | [36] jJAnaM zuddha kriyA zuddheyaMza kAvida saMyati | cakre mahArathasyeva pakSAviva patatriNaH // 12 // anuvAda : zuddha jJAna ane zuddha kriyA e be aMzo moTA rathanA be cakranI jema tathA pakSInI be pAMkhanI jema sAthe rahelA che. vizeSArtha : mokSaprApti mATe phakta jJAna ja basa che, kriyAnI koI jarUra nathI athavA phakta kriyA ja upayogI che, jJAnanI koI AvazyaktA nathI evuM ekAMte mAnI levAnI bhUla na thavI joIe. jJAnajigyAM mohA ! ema bhArapUrvaka eTalA mATe ja kahevAyuM che. ekalI kriyA AMdhaLI che ane ekaluM jJAna paMgu che. A bemAMthI eka na hoya to bIjAno abhAva ja gaNAya che. zuddha jJAna ane zuddha kriyA e baMne ekAtmapaNAne pAmelAM hoya to ja te adhyAtma kahevAya che. ahIM jJAna ane kriyA e baMnenA vizeSaNa tarIke "zuddha' zabda mUkelo che. te paNa eTalo ja mahattvano che, kAraNa ke te hoya to ja te baMne mokSasAdhaka thaI zake. saMzaya, viparyAsa, kutarka, usUtra prarUpaNA vagerethI bhareluM jJAna zuddha na thaI zake. tevI ja rIte AzaMsA, niMdA, krodhAdi kaSAyo, niyANa ityAdithI bharelI kriyA zuddha kriyA na saMbhavI zake. adhyAtmamArgamAM pUrvApara aviruddha tathA yathArtha zuddha jJAna ane zuddha kriyA ja vRddhi tarapha laI jAya. AvAM zuddha jJAna ane zuddha kriyA mATe moTA rathanAM be cakranI athavA pakSInI be pAMkhanI upamA ApavAmAM Ave che. rathane eka ja cakra hoya to te cAlI na zake, vaLI rathanAM be cakra hoya paNa eka bahu moTuM ane eka nAnuM hoya to paNa ratha sIdho cAlI na zake. baMne paiDAM sarakhAM joIe ane sAthe cAlavA joIe. tevI ja rIte pakSInI eka ja pAMkha hoya athavA nAnI moTI pAMkha hoya to te pakSI sarakhuM UDI na zake ane lakSya sthAna sudhI na pahoMcI zake. eTalA mATe ja zuddha jJAna ane zuddha kriyA ema baMne sAthe ja hovAM joIe. mokSaprApti mATe te anivArya che. [39] tatpaMcamaguNasthAnAdArabhyaivaitadicchati / nizcayo vyavahArastu pUrvamapyupacArataH // 13 // anuvAda : nizcaya naya pAMcamA guNasthAnakathI AraMbhIne ene adhyAtmane) icche che (mAne che), paraMtu vyavahAra naya to tethI pUrve paNa upacArathI (adhyAtmane) mAne che. vizeSArtha : koI paNa vastu, padArtha ke tattvane samajavA mATe zAstrakAroe naya ane pramANanI vyavasthA For Private Eersonal Use Only 19 Jain Education Interational 2010_05 Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra, svIkArI che. pramANa vastunA sarva dharmane grahaNa kare che ane naya, vastunA bIjA dharmonI apekSA rAkhavA sAthe, koI paNa eka dharmane grahaNa kare che, eTale nayamAM AMzika satya hoya che. durnaya potAnI apekSAnuM samarthana karavA sAthe bIjI apekSAonuM khaMDana kare che. jaina darzanamAM nayanA mukhya sAta prakAra batAvavAmAM AvyA che : (1) naigama, (2) saMgraha, (3) vyavahAra, (4) RjusUtra, (5) zabda, (6) samabhirUDha ane bhUta. A sAteya naya ekabIjAnA pUraka ane paraspara samanvayakArI che. A nayonuM mukhya be nayamAM vargIkaraNa karavAmAM Ave che : (1) nizcaya naya ane (2) vyavahAra naya. nizcaya naya vastunA mULa sUkSma svarUpane jaNAve che ane vyavahAra naya vastunA bAhya sthULa svarUpane jaNAve che. zAstrakAroe kahyuM che ke jinamatano svIkAra karanAre baMne nayano svIkAra karavo joIe. koI paNa eka nayano svIkAra karI bIjAno tyAga karavAmAM paramArtha cUkI javAya che. saMjogAnusAra, upadeza grahaNa karanAra varganI kakSA anusAra tathA bIjAM ghaNAM kAraNe eka nAnI pradhAnatA ane anya nayanI gauNatA karI zakAya, ane karavI hitAvaha che. paNa koIpaNa eka ja nayane pakaDI bIjA nayano sarva rIte tyAga karavAthI tattvanuM yathArtha darzana ke grahaNa na thaI zake. ahIM samajAvavAmAM AvyuM che ke zabdAdika nizcaya naya to dezavirati nAmanA pAMcamA guNasthAnakathI ja AraMbhIne zuddha jJAna ane zuddha kriyArUpI adhyAtmabhAva hoya tema mAne che. paraMtu naigamAdi vyavahAra naya to upacArathI avirati samyagna-dRSTi nAmanA cothA guNasthAnake paNa adhyAtmabhAva hoya ema mAne che, kAraNa ke zuddha dRSTithI azuddha jJAna-kriyA karanAra paNa jo kadAgraharahita hoya ane dharmapriya hoya to tene abhyAsathI adhyAtmabhAva prApta thaI zake che. adhyAtma mATe e pAtra banI zake che. [38] caturtheDapi pusthAne zuzruSAda diyoritA aprAptasvarNabhUSANAM rajatAbharaNaM yathA // 14 // anuvAda H cothA guNasthAnake paNa ucita evI zuzruSAdi kriyA rahelI ja che. jene suvarNanAM AbhUSaNo na maLyAM hoya tene mATe cAMdInAM AbhUSaNo paNa AbhUSaNa ja che.. vizeSArtha : avirati samyagdaSTi nAmanA cothA guNasthAnake deva-gurunI bhakti, vinaya, vaiyAvacca, dAna, jinapratimAnI pUjA, dharmazravaNanI icchA, sAmAyika, pauSadha, pratikramaNa vagere prakAranI kriyAo rahelI che. tyAM virati athavA pratyAkhyAnanI vadhu zuddha ane ucca kriyAo na hovA chatAM vyavahAra nayathI adhyAtmabhAva siddha thAya che. e mATe dRSTAMta ApavAmAM Ave che ke jema koI vyakti pAse suvarNanAM AbhUSaNo na hoya to paNa tenI pAsenAM rUpAnAM AbhUSaNo paNa AbhUSaNanuM kAma Ape che. A rIte vyavahAranaya ane nizcayanaya e baMnenuM yathArtha svarUpa samajavAnI jarUra che. baMneno samanvaya e ja uttama mArga che. ekAnta eka nayane pakaDI bIjA nayano cheda uDAvI devAmAM gaMbhIra bhUla thavAno saMbhava che. keTalAka ekAnta nizcayanayano Azraya laI cothA guNasthAnake rahelA jIvonI jinapratimApUjA, sAmAyika, pratikramaNa vagere kriyAone adharma tarIke oLakhAve che ane heya tarIke gaNAve che. temAM kevI bhUla rahelI che te vize upAdhyAyajI mahArAje A zlokamAM nirdeza karyo che. 20. 2010_05 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pahelo, adhikAra bIjo : adhyAtmasvarUpa adhikAra [39] punarvazvavasthApi yA diye zamasaMyutA ! __ citrA darzanabhedena dharmavighnakSayAya sA // 15 // anuvAda : apunabaMdhakanI paNa je zamayukta kriyA hoya che te darzanabhedathI vividha prakAranI jovAmAM Ave che ane te paNa dharmanA vignano kSaya karanArI che. ' vizeSArtha : je pharIthI tIvra adhyavasAyapUrvaka pApakarma na bAMdhe tene apunabaMdhaka kahevAmAM Ave che. evA jIvo samyagRSTi na hoya to paNa mArgAnusArI hoI zake che. evA jIvo zamayukta je kriyAo kare te darzanabhedane lIdhe aneka prakAranI hoI zake. AvI kriyAo paNa dharmamAM vighna karanAra evA rAgAdikano kSaya karanArI hoI zake che. eTale AvI kriyAo paNa samaya jatAM adhyAtmanuM kAraNa thAya che. [40] azuddhApi hi zuddhAyAH kriyA hetuH sadAzayAt / tAnaM rasAnuvedhena svarNatvamadhigacchati // 16 // anuvAda : azuddha kriyA paNa sArA AzayathI zuddha kriyAno hetu thAya che. tAMbu paNa rasanA anuvedhathI suvarNa banI jAya che. vizeSArtha : apunabaMdhaka AtmAe samyagUjJAna vinA karelI kriyA azuddha hoya, paraMtu mokSanI 1SAthI ane zubha adhyavasAyathI jo te kriyA karI hoya to pariNAme te zuddha karavAnI prAptinuM kAraNa banI zake che. e mATe daSTAnta ApavAmAM Ave che ke jema 'dhAtavAda' nAmanA zAstramAM batAvyA pramANe tAMbAne pArAnA rasanA anuvedhathI siddha karavAmAM Ave to te suvarNa bane che. te ja pramANe zubha Azaya ane adhyavasAyarUpI rasathI siMcita thayelI azuddha kriyA samayAntare zuddha kriyAno hetu thAya che. [41] mato mAIpravezAya vrataM mithyAzAmapi | dravyasamyaktvamAropya dadate dhIrabuddhayaH // 17 // anuvAda : e ja kAraNathI mArgamAM praveza karAvavAne mATe dhIra buddhivALAo mithyAdaSTivALA jIvone paNa dravya samaktinuM AropaNa karIne vrata (cAritra) Ape che. vizeSArtha : mokSaprAptinA zuddha AzayathI prerAIne karAtI kriyA azuddha hoya to paNa te anukrame zuddha bane che. e vAtane lakSamAM rAkhIne dhIra buddhivALA mahAtmAo mithyA daSTivALA jIvone paNa dravya samyaktanuM AropaNa karIne, aNuvrato ke mahAvrato levaDAvIne, samyagU darzana, jJAna ane cAritra rUpI ratatrayanA mokSamArgamAM praveza karAve che. keTalAka jIvo mithyAtvI hoya che, chatAM samaktiI jIvonI zuddha kriyA nihALIne temanA hRdayamAM te mATe ruci utpanna thAya che. temanuM mithyAtva eTaluM gADha hotuM nathI. munionI dinacaryA joIne te pratye temanAmAM anurAga janme che. AvA jIvone joIne dhIra buddhivALA samartha mahAtmAone lAge che ke pote teone ratatrayanA mArgamAM sArI rIte praveza karAvI zakaze. ethI teo temanAmAM sudeva, suguru ane sudharmanI zraddhA jagAvavA mATe vrata grahaNa karAve che. yogya jIva hoya 2010_05 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra to tene mahAvrato ucarAvIne dIkSA paNa Ape che. mithyAtvI jIvone mahAvrata ucarAvI, dIkSA ApIne muni kema banAvI zakAya ? AvA praznonuM samAdhAna A zlokamAM jovA maLe che. tevA jIvonuM mithyAtva prAyaH maMda hoya che ane guru bhagavaMta evA jIvonI pAtratA nihALIne temane dIkSA Ape che. zrI AryarakSitasUrie potAnA mithyAdaSTi pitA somadevane A rIte dIkSA ApI hatI. evAM bIjAM udAharaNo paNa jovA maLaze. [42] yo vudhdhA mavananuMedhI: sthAvratapAtane / sa yogyo bhAvabhedastu durlakSyo nopayujyate // 18 // anuvAda : je jIva bhava (saMsAra)nI nirguNatA samajIne vratapAlana mATe dhIra thAya tene yogya jANavo. bhAva (pariNAma)no bheda durlakSya hoya che. tethI ahIM te upayogI nathI. vizeSArtha : keTalAka jIvone kudaratI rIte ja, pUrvanA tevA saMskArone lIdhe athavA sAdhu bhagavaMtono upadeza sAMbhaLIne ke saMsAranA viparIta anubhavo jAte anubhavIne ke bIjA pAsethI e vize sAMbhaLIne saMsAranI nirguNatA, asAratA samajAya che. vaLI AvA jIvo vratanA pAlanamAM dRDha hoya che. jo teonI saMsAranI asAratA ane vratapAlananI dRDhatAnI pratIti thAya to mahAtmAo teone skUla prANAtipAtaviramaNa vagere prakAranAM aNuvrato uccarAve che tathA mahAvrato uccarAvI dIkSA ApavAne yogya jANe che. koIkane e prazna thAya ke e jIvonA hradayamAM viratino, tyAga vairAgyano, saMsAranI asAratAno bhAva sAco che ke nahi athavA te samakitI che ke nahi te jANyA vinA dIkSA kevI rIte ApI zakAya ? A praznanuM samAdhAna karatAM graMthakAra kahe che ke bIjAnA hRdayanA bhAvone, tenA cittanA adhyavasAyone ane tenA guNasthAnakane yogya pariNAmanA bhedone samajavAnuM saraLa nathI. tenI koI pAkI kasoTI karavAnuM sAdhana na paNa maLe. vaLI potAnI chadmasthatAne kAraNe paNa evI pAkI kasoTI karavAnuM saraLa nathI. eTale dIkSA mATenI tenI yogyatA keTalI che teno nirNaya, saMsAranI asAratA tene keTalI lAge che ane vratanA pAlana mATe tenuM dhairya keTaluM che te uparathI karI zakAya. [43] no ceAvADaparijJAnAbhisiddhiparAteH / dIkSA dAnena bhavyAnAM mArgocchedaH prasajyate // 19 // anuvAda : jo A pramANe na karavAmAM Ave to, bhAvane na jANavAthI siddhino ane asiddhino nirAsa thaI jaze. paraMtu ethI to bhavya jIvone paNa dIkSA apAze nahi ane tethI mArgano ja uccheda thaI jaze. vizeSArtha : jo Avo ja Agraha rAkhavAmAM Ave ke jyAM sudhI jIvanAM aMtaraMga pariNAmo jANavA maLe nahi tyAM sudhI tene dIkSA ApI zakAya nahi, to pachI aMtaraMga bhAvo ke pariNatine nizcitapaNe jANavAnuM zakya na hovAthI dIkSAne yogya evA bhavya jIvane paNa dIkSA ApI zakAze nahi. Ama siddhi _2010_05 22 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pahelo, adhikAra bIjo : adhyAtmasvarUpa adhikAra ane asiddhi baMneno nirAsa arthAt nAza thaI jatAM eTale ke yogya pAtra ke ayogya pAtra ema koIne paNa dIkSA ApavAnuM zakya ja na bane to mArgano ja uccheda thaI jaze. mana, vacana ane kAyAnA yogomAMthI bIjAnA kAyAnA ane vacananA yogo nihALI zakAya che. jo ke e yogonI pAchaLa rahelA mananA yogo to atyaMta sUkSma che ane niraMtara cAlyA kare che. bIjAnA mananA bhAvo ane sUkSma adhyavasAyonI sAcI parIkSA karavAnuM zakya nathI. mananA bhAva jANyA vagara dIkSA na ApavAnuM jo nakkI karavAmAM Ave to dIkSAne yogya evI vyakti paNa dIkSAthI vaMcita rahI jAya. ema yogya ke ayogya evI koI vyaktine jo dIkSA na apAya to mokSamArga vichinna thaI jAya. mATe A bAbatano vyavahAra dRSTithI paNa vicAra karavo ghaTe. [44] zabdAnagI sAyonno vAdapi . sidhyanisargajaM muktvA tadapyAbhyAsikaM yataH // 20 // anuvAda : azuddhano anAdara karavAmAM Ave ane abhyAsano yoga prApta na thAya to nisarga-samakti sivAya bIjAM darzanAdi siddha thaze nahi, kAraNa ke te darzanAdi abhyAsathI ja prApta thAya che. vizeSArtha : jo azuddha kriyAno anAdara ke asvIkAra karavAmAM Ave eTale ke tevI vyaktione vrata ApavAmAM na Ave to pachI bALajIvono kriyAno abhyAsa asiddha thaI jaze eTale ke khoTo Tharaze, kAraNa ke abhyAsakALa daramiyAna kriyA to azuddha ja rahevAnI. paraMtu samyaktva to koIka jIvone nisargathI (pUrva janmanI tevI ArAdhanAthI) ane koIka jIvone adhigamathI eTale ke guru pAse abhyAsa karavAthI prApta thAya che. umAsvAti mahArAje "tattvArthAdhigamasUtramAM kahyuM che : sidhimar vI. | eTale jo azuddha kriyAno anAdara karavAmAM Ave to nisarga samakti sivAyanuM adhigama samakti asiddha thaI jaze, kAraNa ke adhigama samyaktva to guru pAsenA abhyAsathI ja prApta thAya che ane abhyAsakALa daramiyAna azuddhi to rahevAnI ja. mATe azuddha kriyAno anAdara karI zakAya nahi. [45] suddhamAnurApADAnAM vA tu zuddhatA ! guNavatparatantrANAM sA na kvApi vihanyate // 21 // anuvAda : zaThatArahita evA tathA guNavAnane AdhIna rahelA evA jIvonI zuddhatA zuddha mArganA anurAgane kAraNe kyAreya haNAtI nathI. vizeSArtha : ahIM graMthakAra maharSi batAve che ke evAM keTalAMka kAraNo che ke jenAthI jIvanI zuddhatA haNAtI nathI. e kAraNo A pramANe che : (1) jIvano mArga mATe tIvra anurAga, (2) jIvamAM daMbha, kapaTa, zaThatA vagereno abhAva ane (3) jIvanuM guNavAnane AdhIna rahevuM. jo jIva bahuzruta guNavAna gurunI AjJAne anusarato hoya to guNavAna guru evA jIvomAM rahelA guNonI vRddhi thAya te tarapha lakSa Apaze ane enAmAM kaSAyAdi je doSo ke azuddhi haze to te dUra karavA ke maMda 23 Jain Education Intemational 2010_05 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra pADavA tene udyamazIla banAvaze. jo jIva zakatArahita, mAyAcArarahita haze to potAnA doSono tarata svIkAra karI leze. doSone te chupAvaze nahi ke teno bacAva karaze nahi. vaLI jo tenAmAM zuddha mArga mATe tIvra anurAga haze eTale ke potAnI jAtane uttarottara vadhu yogya karavA mATe laganI haze to ethI eka bAju enAmAM rahelI azuddhi ochI thatI jaze ane bIjI bAju potAnAmAM je zuddhi haze te ochI nahi thAya. ahIM kahevAmAM AvyuM che ke AvI zuddhatA kyAMya paNa haNAtI nathI ane kyAreya paNa haNAtI nathI. evI zuddhatA gurumAM hoya, ziSyamAM hoya ke dIkSArthImAM hoya, te jaina darzanamAM hoya ke anya darzanamAM hoya, paraMtu te haNAtI nathI. [46] viSayAtmAnuvaMrdi tridhA zuddha yathottaram | bruvate karma tatrAdyaM muktyarthaM patanAdyapi // 22 // anuvAdaH viSaya, AtmA ane anubaMdha ema traNa prakAranAM karma che. te ekaekathI uttarottara zuddha che. temAM mukti meLavavAnA AzayathI jhaMpApAta vagere karavo te prathama viSayazuddha karma kahevAya che. | vizeSArtha : ahIM traNa prakAranAM karma eTale ke kArya athavA kriyA batAvavAmAM AvyAM che. graMthakAre ahIM karma zabda anya darzanone lakSamAM rAkhIne sAmAnya lokapracalita arthamAM prayojayo che. karma zabda jaina darzanamAM pAribhASika arthamAM vaparAyo che. te artha ahIM levAno nathI. kriyA traNa prakAranI batAvavAmAM AvI che. (1) viSayazuddha kriyA, (2) Atmazuddha kriyA ane (3) anubaMdha zuddha kriyA. A traNe kriyAo uttarottara vadhu zuddha che. viSayazuddha kriyA karatAM Atmazuddha kriyA vadhu zuddha che ane Atmazuddha kriyA karatAM anubaMdha zuddha kriyA vadhu zuddha che. A zlokamAM ane te pachInA zlokamAM A traNe prakAranI kriyAnuM svarUpa samajAvavAmAM AvyuM che. A traNamAMthI prathama viSayazuddha kriyAnuM udAharaNa ahIM A zlokamAM ApavAmAM AvyuM che. keTalAka mANaso potAnA dharmanI mAnyatA anusAra mokSa meLavavAnI icchAthI giranAranI bhairava zilA uparathI paDatuM mUkI potAnA jIvanano aMta ANe che. jUnA vakhatamAM keTalAka kAzIe karavata mukAvatA hatA. keTalAka jaLasamAdhi le che. keTalAka agnipraveza kare che. AvI dareka kriyAmAM temanuM lakSya, prayojana ke dhyeya mukti meLavavAnuM che. mukti meLavavAnuM prayojana pote azuddha nathI. te to zuddha che. mokSa meLavavo yogya nathI athavA mokSa meLavavA jevo nathI ema nahi kahevAya. eTale ahIM lakSyanI eTale ke viSayanI zuddhi che. paNa kriyAnI eTalI zuddhi nathI. eTale AvI kriyAne viSayazuddha kriyA kahevAmAM Ave che. [47] ajJAninAM dvitIyaM tu lokadRSTyA yamAdikam / tRtIyaM zAMtavRttyA tat tattvasaMvedanAnugam // 23 // anuvAda : bIjI kriyA lokadaSTie yamaniyamAdi prakAranI che. te ajJAnIone hoya che. trIjI kriyA zAnta vRtti vaDe tattvasaMvedanane anusare che. vizeSArtha : bIjI kriyA te Atmazuddhi kriyA che. ahIM "Atma athavA "Atmakarma' zabda anya - 24 Jain Education Intemational 2010_05 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pahelo, adhikA2 bIjo : adhyAtmasvarUpa adhikAra darzanone lakSamAM rAkhI, vyavahAra dRSTie prayojyo che. 'Atma' zabda potAnI jAta mATe athavA potAnA svarUpa mATe ahIM vaparAyo che. lokaSTie potAnI jAtane zuddha karavA mATe yama, niyama, Asana, prANAyAma vagereno Azraya levAmAM Ave che. kyAreka dehazuddhi mATe, Arogya ke cittasaMyama mATe teno upayoga thAya che. ajJAnIo paNa yamaniyamanA prakAranI kriyA karatA hoya che. to paNa viSayazuddhanA prakAranI kriyA karatAM A kriyA vadhu zuddha che, kAraNa ke emAM yamaniyama upayogI ane zuddha che ane kriyAnuM lakSya paNa muktinuM hoya che. trIjI kriyA te anubaMdhazuddha kriyA che. te zAntavRttithI tattvasaMvedanane anusare che. A kriyAmAM mokSanuM lakSya to che ja, sAthe sAthe tene anurUpa citta ane indriyonA saMyama sAthe viSaya ane kaSAyonI maMdatAthI prApta thayelI prazAntavAhitA paNa hoya che. zrI haribhadrasUrie 'aSTaka prakaraNa'mAM batAvyuM che tema heya tattvane heya tarIke jANe ane upAdeyane upAdeya tarIke jANe e prakA2nI tattvasaMvedanA sarvaviratidhara sAdhuone hoya che. vaLI A kriyAthI je anubaMdha thAya che eTale ke karmanI je paraMparA thAya che te paNa zuddha hoya che. Ama, agAu darzAvyuM tema viSayazuddha kriyA karatAM Atmazuddha kriyA vadhu zuddha hoya che ane Atmazuddha kriyA karatAM anubaMdhazuddha kriyA vadhu zuddha hoya che. [48] AdyAnnAjJAnavAdutvAmokSavAdhavAdhanam / sadbhAvAzayalezenocitaM janma pare jaguH // 24 // anuvAda : ajJAnanI bahulatAne kAraNe pahelI kriyAthI mokSano bAdha karanArano bAdha thato nathI. jo ke keTalAka ema kahe che ke temAM sadbhAvavALA Azayano aMza hovAthI te karanArA tene ucita evo janma pAme che. vizeSArtha : bhairavapAta, agnipraveza, jaLasamAdhi, kAzIka2vata vagere prakAranI pahelI viSayazuddha kriyAmAM mokSanuM lakSya che, paraMtu jIvanamAM niSphaLatA, atizaya ugra vAsanAo, bhAre viyoganuM duHkha, jIvaleNa vyAdhi, kauTumbika kaleza ke saMgharSa vagere tenAM prerakabaLa hoI zake che. eTale te kriyAmAM bahu ajJAna raheluM che. A ajJAnane kAraNe, jIvane mokSa maLatAM aTakAvanArAM rAgadveSAdi, viSaya-kASAyAdi je tattvo che teno nAza thato nathI. eTale A kriyAne adhyAtmasvarUpanI kriyA kahI zakAya nahi. Ama chatAM A kriyA sarvathA nirarthaka che ema nahi kahI zakAya. enA guNapakSe vicArIe to mokSano Azaya hovA uparAMta tevA jIvomAM saMsAranI asAratA, tyAga, vairAgya, dehanI mamatAno abhAva ityAdi zubha aMzo rahelA che. evA zubha aMzothI tevA jIvone bhavAntaramAM mokSane anukULa ke ucita evo janma, evAM kuLa-jAti vagere maLavAno saMbhava rahe che. [49] dvitIyAdoSajJAni: sthAoAvinmaGULapUrvAvat / AtyaMtikI tRtIyAttu gurulAghavaciMtA // 25 // anuvAda : bIjI kriyAthI maMDUkanA cUrNanI jema kaMIka doSahAni thAya che. trIjIthI gurulAghavanA ciMtananI dRSTie doSonI AtyaMtika hAni thAya che. 2010_05 25 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra vizeSArtha : bIjI Atmazuddha kriyAthI deDakAnA cUrNanI jema rAgAdi doSanI kaMIka hAni thAya che. ahIM deDakAnA cUrNanI upamA ApavAmAM AvI che. unALAmAM deDakAo sukAIne mATImAM mATI jevA thaIne bhaLI jAya che, mRtyu pAmatA nathI. paraMtu jevo varasAda paDe ke tarata deDakAo cetanavaMtA thaI jAya che. eTale A prakAranI kriyAthI tAtkAlika doSahAni kadAca dekhAya to paNa nimitta maLatAM ghaNA doSonI vRddhi thAya che. trIjI anubaMdhazuddha kriyAmAM doSonI AtyaMtika hAni athavA teno kSaya thAya che, kAraNa ke temAM gurulAghavanuM ciMtana hoya che. gurulAghavanuM ciMtana eTale 'je prakAre guNanI vRddhirUpa gaurava thAya ane doSanI hAnirUpa lAghava thAya te prakAre huM kriyA karuM.'- evA vicAre anuSThAna karavAthI doSo uttarottara nAza pAmatA jAya che. zrI haribhadrasUri vagere ApaNA zAstrakAroe 'maMDUkacUrNa' ane 'maMDUkabhasma'nI upamA ApI che. maMDUkacUrNamAMthI varasAda paDatAM pAchA ghaNA badhA deDakAo utpanna thAya che, paraMtu maMDUkabhasmamAMthI varasAda paDatAM deDakAo utpanna thatA nathI. Atmazuddha kriyA maMDUkacUrNa jevI che ane anubaMdhazuddha kriyA maMDUkabhasma jevI che. [50] api svarUpata: zuddhA yiA tasmAdvizuddhim / maunIndra vyavahAreNa mArgabIjaM dRDhAdarAt // 26 // anuvAda : eTalA mATe svarUpathI zuddha evI kriyA paNa vizuddhi karanArI hoya che. tethI munIndra (jinendra) batAvelA vyavahAra vaDe dRDha Adarane lIdhe mArgabIja (samyaktva) prApta thAya che. vizeSArtha : je kriyA svarUpathI zuddha hoya te kriyA AtmAnI vizuddhi karanArI hoya che eTale e kriyAne adhyAtmasvarUpanI kriyA tarIke ja gaNavI joIe. eTalA mATe jinezvara bhagavAne je vyavahAra batAvyo che te pramANe Adara ane bahumAnapUrvaka kriyA karavAmAM Ave to te ratnatrayarUpa mArganA bIjano lAbha eTale ke samyaktvano lAbha karAvanArI che. [51] purvAsAvArasaMdhyeLa dravyIkSAprajJAvapi vIryollAsakramAtprAptA bahavaH paramaM padam // 27 // anuvAda : gurunI AjJAne AdhIna rahevAthI, dravyadIkSA lIdhI hoya to paNa, ghaNA jIva vIryollAsanI anukrame vRddhi karIne parama pada (mokSa) pAmyA che. vizeSArtha : je jIvoe mAtra dravyadIkSA lIdhI hoya, eTale ke rajoharaNa vagere sAthe mAtra sAdhuveza dhAraNa karyo hoya evA jIvo je kriyA kare temAM ghaNI azuddhi rahevAno saMbhava rahe che. tema chatAM evA jIvo jo gurunI AjJAne AdhIna rahe to temanA aMtaHkaraNamAM vIryollAsanI ruci pravarte che ane tethI uttarottara zuddhi thatI rahe che ane ema karatAM karatAM, AraMbhamAM dravyadIkSAvALA jIvo paNa pachIthI sAdhanA karIne parama pada mokSa pAmyAnAM ghaNAM udAharaNo che. Ama gurupArataMtrya, dravyadIkSA ane vIryollAsa _2010_05 26 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pahelo, adhikAra bIjo H adhyAtmasvarUpa adhikAra e traNa hoya topaNa mokSaprApti zakya che. to pachI dravyadIkSA sAthe bhAvadIkSA paNa hoya to zuM saMbhavI zake ? [52] adhyAtmAbhyAsAnepa yiA Avyevasti di| zubhaughasaMjJAnugataM jJAnamapyasti kiMcana // 28 // anuvAda : adhyAtmanA abhyAsakALamAM paNa kAMIka kriyA rahelI che. vaLI zubha evI oghasaMjJAne anusaratuM kaMIka jJAna paNa raheluM che. vizeSArtha : saMsAramAM paribhramaNa karato ajJAnI jIva aneka pudgala parAvartana karato rahe che. je jIvono eka pudgala parAvartana jeTalo kALa jyAre bAkI rahe che tyAre te jIva dharmanI abhilASAvALo thAya che. te AtmacetanAnI sanmukha bane che. sudeva, sugurune vaMdana karavAM, dayA, dAna, vinaya, vaiyAvRtya jevI kriyAo tenAmAM AvavA lAge che. te janma-mRtyunuM ciMtana kare che. A rIte jyAre koIka jIva adhyAtmano abhyAsa zarU kare che tyAre enA araMbhanA kALamAM paNa koIka zuddha kriyA rahelI hoya che tathA zubha odhasaMjJAvALuM jJAna raheluM hoya che. vastutattvanuM sAmAnya jJAna te odhajJAna kahevAya che. vastutattvanuM viparyAsa vinAnuM jJAna te zubhajJAna kahevAya che. [53] vaM jJAnakriyArUpamadhyAtma vyavatite / etatpravardhamAnaM syAnnirdambhAcArazAlinAm // 29 // anuvAda : A rIte jJAna ane kriyA e baMne rUpe adhyAtma raheluM che. A adhyAtma nirdabha AcAra vaDe zobhatA manuSyomAM uttarottara vRddhi pAmatuM jAya che. vizeSArtha : Ama, jJAna ane kriyA e baMne rUpe adhyAtma raheluM che, eTale ke adhyAtma jJAnakriyArUpa che. A prakAranuM adhyAtma apunarbaMdhaka jIvomAM paNa hoI zake che. alabatta, jeonA AcAramAM daMbha ke mAyAkapaTa nathI tevA jIvomAM e adhyAtmanI uttarottara vRddhi thatI jAya che. adhyAtmavidyA AvI ujjavaLa che. _2010_05 iti adhyAtmasvarUpAdhikAraH / adhyAtmasvarUpa adhikAra saMpUrNa. 27 For Private Personal Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pahelo adhikAra trIjo * daMbhatyAga adhikAra * [54] TraMmo muttinatAhlimo rAhu: yiAvighna / daurbhAgyakAraNaM daMbho daMbho'dhyAtmasukhArgalA // 1 // anuvAda : daMbha muktirUpI latAne mATe agni che; daMbha kriyArUpI vidhu (caMdra) mATe rAhu samAna che; daMbha durbhAgyanuM kAraNa che; daMbha adhyAtmasukhanI argalA (bhUMgaLa, bhogaLa) samAna che. vizeSArtha : adhyAtmamArgamAM daMbha keTalo aMtarAyarUpa che te sacoTa rIte darzAvavA mATe graMthakAre A zlokamAM keTalAMka suMdara rUpako prayojyAM che. daMbha muktirUpI latAne bALI nAkhanAra agni jevo che. daMbha dharmakriyA rUpI caMdrane gaLI janAra rAhu samAna che. daMbhathI durbhAgya Ave che ane mANasa du:khI thaI jAya che. jUnA vakhatamAM bAraNuM baMdha karavA argalA eTale ke bhogaLa vaparAtI. daravAjo aMdarathI baMdha karyA pachI samAsAme be ya bAju dIvAlamAM karelA nAnA bAkorAmAM ADuM lAkaDuM bharAvAtuM. ene argalA athavA bhogaLa kahe che. ethI daravAjo majabUta rIte baMdha rahe che. daMbha AvI argalA che. e adhyAtmasukhane AtmArUpI gharamAM AvavA detI nathI. daMbha eTale kapaTa; daMbha eTale mAyAcAra. manamAM kaMIka hoya ane jIbhe kaMIka juduM hoya. mANasa mukhe prazaMsA kare ane manamAM bhArobhAra niMdA hoya, IrSA hoya, dveSa hoya. daMbhamAM asatyano Azraya levAya che. mANasa upadeza eka prakArano Ape ane enA potAnA aMgata jIvanamAM ethI viparIta vartana hoya. mANasa potAnI truTione, nabaLAIone saMtADe ane DAhI DAhI vAta kare. eTale daMbhI mANasano koI tarata vizvAsa karatuM nathI. daMbhI mANasa potAno svArtha chupAvavA jUThuM bole ane pakaDAI jAya tyAre kaMIka khoTuM bahAnuM kADhe athavA bIjAnA upara khoTuM doSAropaNa kare. mana, vacana ane kriyA e traNemAM saMgati eTale ke ekarUpatA Ave tyAre daMbha jAya. daMbha jAya to saraLatA Ave. daMbha jAya to jIvana pAradarzaka bane. daMbha jAya to aMgata jIvana ane jAhera jIvana vacceno bheda TaLI jAya. daMbha jAya to samatA Ave, satyapriyatA Ave, nyAyabuddhi Ave, tattvavicAramAM AnaMda Ave ane ucca mUlyomAM, mokSamArgamAM zraddhA pragaTe. graMthakArazrIe 'daMbhatyAga' nAmanA A adhikAramAM pahelA ane bIjA zlokanA pratyeka caraNamAM, ema 'daMbha' zabda AThavAra prayojI, daMbhanI duSTatA upara ghaNo bhAra mUkyo che. adhyAtmamArgamAM jemaNe gati karavI che temaNe sau prathama jIvanamAMthI daMbhane tilAMjali ApavAno bhAre puruSArtha karavo paDaze. 2010_05 28 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pahelo, adhikAra trIjo : daMbhatyAga adhikAra [55] saMmo jJAnAdrivaMmonima: mAnajo viH | vyasanAnAM suhRd daMbho daMbhazcauro vratazriyaH // 2 // anuvAda : daMbha jJAnarUpI parvatane mATe vaja (daMbholi) samAna che; daMbha kAmarUpI agnine mATe havi (ghI) samAna che; daMbha vyasanono mitra che ane daMbha vratarUpI lakSmIno cora che. vizeSArtha : parvatane toDavo e sahelI vAta nathI. parvatane mATe "acala' zabda vaparAya che. paraMtu vajamAM parvatane toDavAnI tAkAta hoya che. jJAnamAM parvata jevI daDhatA hoya che. paraMtu daMbha Ave tyAM jJAna paNa zithila, kSINa thaI jAya. kAmavAsanAne agninuM rUpaka ApavAmAM Ave che, kAraNa ke te jaladI zAMta thatI nathI. agnine zAMta karavA mATe jalanI dhAra joIe. paraMtu tene badale jo agnimAM ghI homavAmAM Ave to agni vadhu prajavalita thAya che. tevI rIte daMbha eTale mAyAcArathI kAmavAsanA zAnta thatI nathI paNa vadhu tIvra ane ugra bane che. vyasana eTale duHkho, kaSTo. daMbha vyasano sAthe maitrI bAMdhI le che. jyAM daMbha che tyAM duHkho ekaThAM thayA vagara rahetAM nathI. vratanI ArAdhanA AtmA mATe lakSmI barAbara che. paNa lakSmI upara ghaNAMnI najara rahe che. coro paNa bIjI vastuo choDIne lakSmInuM haraNa karI jAya che. vratadhArI vyaktinA jIvanamAM jo daMbha Ave to enI vratarUpI lakSmI calita thaI jAya che. Ama, daMbhI mANasanA jIvanamAM sadvicArarUpe ke tattva-vicArarUpe je jJAna raheluM hoya te nAza pAme che. tenAmAM kAmavikAronI vRddhi thAya che, vratonI ArAdhanAmAMthI teno rasa UDI jAya che ane samaya jatAM te ghaNAM duHkho ane saMkaTothI ghorAI jAya che. eTalA mATe daMbhane jIvanamAMthI tilAMjali ApavAno puruSArtha karavo joIe. [56] saMmena vratamAcchAya yo vAcchati para pam | lohanAvaM samAruhya so'bdheH pAraM yiyAsati // 3 // anuvAda : daMpUrvaka vrata grahaNa karIne je parama pada(mokSa)ne pAmavAnI icchA kare che te loDhAnI nAvamAM besI samudrano pAra pAmavAnI icchA kare che. vizeSArtha : keTalAka loko potAnA doSone DhAMkavA mATe vrata dhAraNa kare che athavA vrata dhAraNa karIne vratamaya jIvanamAM daMbhanuM poSaNa kare che. vratadhArI zrAvakamAM ke sAdhupaNAmAM mAyAcAra na thaI jAya evuM nathI. mokSAbhilASathI mANasa dIkSA aMgIkAra kare, paNa pachI daMbhane kAraNe tenI mokSalakSI ArAdhanA khaMDita thaI jAya che. keTalAka munio laukika pralobhanomAM paDIne potAnA vratane dUSaNa lagADe che. keTalAkano AraMbhathI Azaya ja udarabharaNano hoya che. te mATe ja teo vrata dhAraNa kare che. paraMtu AvI vyaktio parama padane pAmI zakatI nathI. loDhAnI nAvamAM besIne mANasa samudranA bIjA kinAre javA icche to jaI na zake. loDhAnI nAva to tarata DUbI jAya ane besanArane DubADe. tevI rIte AvA daMbhI vadhArIo nIkaLe che bhavasamudra tarI javA, paraMtu tene badale teo bhavasamudramAM ja DUbI jAya che ane bIjAne paNa DubADe che. ra 9 Jain Education Interational 2010_05 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra [57] li vrajena tapofma saMnna nirAH | kimAdarzana kiM dIpairyadyAndhyaM na dRzorgatam // 4 // anuvAda : daMbhano jo tyAga karyo na hoya to vrata vaDe athavA tapazcaryA vaDe zuM maLe? jo dRSTinI aMdhatA na gaI hoya to arIso (Adarza) athavA dIpaka zAM kAmano ? vizeSArtha : mANasa dIkSA aMgIkAra kare athavA bIjAM keTalAMka vrata dhAraNa kare athavA vividha prakAranI tapazcaryA kare, paraMtu enA hRdayamAMthI jo daMbha na nIkaLyo hoya eTale ke enAmAM hadayanI saraLatA ane nirmaLatA na hoya to tevAM vrato ke tevI tapazcaryA bahu phaLa na ApI zake. daMbha hoya tyAM dhyeyanI vizuddhi na rahe ane tadanusAra AcaraNanI vizuddhi na Ave. eTale te ISTa phaLa na ApI zake. jema aMdha mANasa AgaLa arIso dharavAmAM Ave to paNa te temAM potAnuM mukha joI zakato nathI, athavA koI oraDAmAM aMdhAruM hoya ane dIvo dharavAmAM Ave to paNa aMdha mANasa tyAM kazuM joI zakato nathI. eTale ke arIso ane dIpaka e baMne dvArA tene kazuM phaLa maLatuM nathI. tevI rIte mAyAkapaTa karanAra mANasane paNa kazuM ja tAttvika phaLa maLatuM nathI. [58] zatno carAvyA-fmakSa brahmavratAlim | daMbhena dUSyate sarvaM trAseneva mahAmaNiH // 5 // anuvAda : kezano loca, pRthvI upara zayana, bhikSA ane brahmacaryAdika vrato daMbhane kAraNe dUSita thAya che, jema mahAmaNimAM trAMsa hoya tema. vizeSArtha : je mANasa dIkSA grahaNa kare ene kezaloca karavo paDe, bhUmi upara saMthAro karavo paDe, bhikSA levA nIkaLavuM paDe, brahmacarya vrata ane bIjAM vratonuM pAlana karavuM paDe. muni jIvananAM A badhAM lakSaNo che. A badhAM kaSTo svecchAe, uccatama dhyeyapUrvaka munioe svIkArelAM hoya che. paraMtu evA munijIvanamAM daMbhanuM, mAyAcAranuM ke kapaTabhAvanuM sevana thavA lAge ane tenI lokone jANa thAya to lokono tevA munimAMthI vizvAsa UThI jAya. loko tenA vratapAlana vize paNa zaMkA karavA lAge. ahiMsAdi paMca mahAvratonuM pAlana mahAmaNi jevuM che. kada ane AkAranI dRSTie mUlyavAna maNi hoya paraMtu evA maNimAM trAMsa hoya, eTale ke chAMTa, DAgho, kAkapada, jIrama, DUcuM ityAdi prakAranI eba hoya to te maNinI kiMmata ghaTI jAya che. tevI rIte daMbhayukta munijIvananuM gaurava ghaTI jAya che. [59] sui rasanApalya sutya premUSaNam | sutyajAH kAmabhogAzca dustyajaM daMbhasevanam // 6 // anuvAdaH rasanI laMpaTatA sahelAIthI tyajI zakAya che; dehanAM AbhUSaNo sahelAIthI tyajI zakAya che; kAmabhogo sahelAIthI tyajI zakAya che; paraMtu daMbhanuM sevana sahelAIthI tyajI zakAya tevuM nathI. 30 Jain Education Intemational 2010_05 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pahelo, adhikAra trIjo : daMbhatyAga adhikAra | vizeSArtha : rasanI laMpaTatA sahelAIthI choDI zakAya che. svAdiSTa bhojano, marImasAlAvALI vAnagIo, dUdha, ghInI mIThAIo vagere bhAvatA khAdyapadArtho choDI devAnuM agharuM nathI. snAna, vilepana, vastra, AbhUSaNa vagereno zokha paNa choDavo agharo nathI. saMgIta, nRtya-nATaka, indriyonA vividha viSayo, kAmabhoganA vilAso vagere paNa daDha manobaLathI choDI zakAya che. paraMtu potAnA doSo bIjA AgaLa chatA na thaI jAya, potAnI svArthI vRttio bIjA jANI na jAya, potAnA manamAM cAlatA malina vicAronI bIjAne khabara na paDI jAya, potAnI gupta pravRttio koI joI na jAya ityAdi prakAranA mAyAkapaTano tyAga karavo e ghaNI ja kaThina vAta che. [6] svopaninavo no vapUna thAt nIravaM tathA iyataiva kadarthyante daMbhena bata bAlizAH // 7 // anuvAda : svadoSa chupAvanAra (nitava) potAnI lokomAM pUjA thaze tathA gaurava thaze ema mAne che. eTalA khAtara bAliza mANaso kharekhara to daMbha karIne kadarthanA pAme che. vizeSArtha : niddhava eTale mananI vAta chupAvanAra. keTalAka munione lokomAM potAno pUjA-satkAra thAya, lokomAM potAnuM gaurava vadhe, potAnI pratiSThA jAme, potAno anuyAyI-varga moTo thAya, potAnI vAhavAha bolAya evI eSaNA rahe che. lokeSaNA upara vijaya meLavavo e ghaNI agharI vAta che. eka vakhata potAnAM pUjA-gaurava vadhyAM hoya tyAre potAnA doSonI vAta bahAra na paDI jAya e mATe teo bahu sacita rahe che ne ene buddhipUrvaka DhAMkavAno prayatna kare che. paraMtu AvA lokone upAdhyAyajI mahArAja A zlokamAM "bAliza' tarIke oLakhAve che, kAraNa ke temano daMbha ughADo paDI jatAM temanI keTalI kadarthanA thaze, keTalI viDaMbanA ke mAnahAni thaze tenI te bicArAone kazI ja khabara nathI. potAno daMbhAcAra khullo paDI jatAM moTA kahevAtA munio ke sAdhubAvAo ke phakiraoliyAo paNa samAjamAMthI pheMkAI gayAnA dAkhalA kyAM jovA nathI maLatA?, [61] masatInAM yathA zInamazInava vRddha | daMbhenAvratavRddhyarthaM vrataM veSabhRtAM tathA // 8 // anuvAda : asatI (kulaTA) strIonuM zIla azIlanI vRddhi mATe thAya che, tevI ja rIte mAtra veSadhArI sAdhunuM vrata paNa daMbhane lIdhe avratanI vRddhi mATe ja thAya che. vizeSArtha : je satI na hoya te asatI. asatI eTale durAcArI, vyabhicAriNI strI. strI daMbha karatI hoya, enA durAcAranI haju lokone khabara na paDI hoya, pote paNa ema mAnatI hoya ke koIne zI khabara paDavAnI che ? to tevI strI durAcAranuM vadhu ane vadhu sevana karavA tarapha vaLe che. tevI ja rIte mAtra veSadhArI sAdhu hoya, vratonuM barAbara pAlana na karatA hoya, pApAcaraNanuM sevana karatA hoya ane chatAM loko khabara na hovAne lIdhe temane pUjanIya gaNatA hoya ane pote paNa evA bhramamAM hoya che tyAre teo avratanuM, vratakhaMDananuM, pApAcaraNanuM vadhu ane vadhu sevana kare che. 31 Jain Education Interational 2010_05 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra [62] nAnAnA pi caMmI rikta vAnnizaT: nana: . tatraiva dhRtavizvAsAH praskhalanti pade pade // 9 // anuvAda : mUrkha mANaso daMbhanA pariNAmane jANavA chatAM tenA upara vizvAsa dhAraNa karIne pagale pagale alanA pAme che. vizeSArtha : keTalAka bAliza mANasonA manamAM eTalI jaDatA hoya che ke potAnA daMbhanAM ane bIjAonA daMbhanAM mAThAM pariNAma teoe joyAM hovA chatAM daMbha uparano temano vizvAsa evo ne evo rahyA kare che. daMbha mATe teo abhimAna dharAve che. daMbhathI tAtkAlika keTaloka lAbha, thoDuM sukha ke thoDIka anukULatAo ke pUjA-satkArAdi anubhavavA maLe che. eTale teonuM daMbha mATenuM AkarSaNa rahyA kare che. potAno daMbha ke mAyAcAra khullo paDI gayo hovA chatAM ane ethI potAnI avahelanA ke viDaMbanA thaI hovA chatAM daMbhathI potAne lAbha to thAya ja che evo vizvAsa dharAvIne pharIthI teo daMbhAcAra karatA rahe che. paraMtu AvA loko kharekhara ajJAnI che ane potAnA AtmAne ja hAni pahoMcADe che. [63] mo modI hibdha rIkSAM mAvatIful ____daMbhena yadviluMpanti kajjaleneva rUpakam // 10 // anuvAda : aho ! mohanuM kevuM mAhAbhya che ! potAne prApta thayelI bhAgavatI dIkSAne teo daMbhathI naSTa karI nAkhe che, jevI rIte koI kAjaLa vaDe citrane bagADI nAkhe tema. vizeSArtha : mohanIya karmano prabhAva ghaNo prabaLa hoya che. bhalabhalA mANasone te bhagADI de che. bhAgavatI dIkSA eTale zrI jinezvara bhagavaMte upadezelI pravrajyA. dIkSAno Avo rUDo avasara potAne maLyo hovA chatAM keTalAka ajJAnI daMbhI munio potAnA mAyAvIpaNAthI evI dIkSAno lopa karI nAkhe che. ahIM dRSTAnta ApavAmAM AvyuM che ke jema koI suMdara rUpaka eTale ke citra hoya ane tenA upara pote ja kAjaLano kUcaDo pherave to tenI zI dazA thAya ? tevI rIte potAne maLelI AvI uttama dIkSAnI daMbhI munio viDaMbanA kare che. teo potAnAM vratone dUSita karI nAkhe che ane potAnA pavitra dIkSita jIvanane nirarthaka veDaphI nAkhe che. [64] mane dima tana rono vane varkine nizA | graMthe mauyaM kaliH saukhye dharme daMbha upaplavaH // 11 // anuvAda : kamaLa upara hima, zarIramAM rogo, vananI aMdara Aga, divase rAtri, graMtha vize mUrkhatA ane sukhamAM kalaha jema upadravarUpa che tema dharmamAM daMbha upadravarUpa che. vizeSArtha : A zlokamAM upAdhyAyajI mahArAje dharmanA kSetre daMbhanI upadravarUpa jevI sthiti che tevI sthitinI sarakhAmaNI karavA mATe, keTalAMka sacoTa daSTAnto ApyAM che. kamaLa komaLa che, paraMtu enA upara hima paDe to kamaLa karamAI jAya che. zarIra bahArathI suMdara hoya paNa emAM bhayaMkara vyAdhio 32 Jain Education Interational 2010_05 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pahelo, adhikAra trIjo : daMbhatyAga adhikAra utpanna thAya to te jIvaleNa vyAdhio jIva lIdhA vagara rahe nahi. vananI aMdara Aga lAge to tene jaladI olavI zakAtI nathI. te vanano ghaNo nAza karI nAkhe che. divase sUryagrahaNane kAraNe athavA ghora tri jevo aMdhakAra phelAya to te amaMgaLa gaNAya che. koIka ApattinI eMdhANIrUpa te manAya che. graMthanuM paThana koI mUrkha mANasanA hAthamAM Ave to te arthano anartha karI nAMkhe. sukhanA divaso hoya, paraMtu kuTuMbamAM jo kalaha cAlu thAya to sukha jatuM rahe che. evI rIte bIjA viSayo ke kSetro karatAM dharmanA kSetre daMbha ghaNo anarthakArI che. [65] gata va ra ya thatuM mUknottaramuNTInanam | yuktA suzrAddhatA tasya na tu daMbhena jIvanam // 12 // anuvAda : eTalA mATe ja jeo (sAdhuo) mULa guNa tathA uttara guNane dhAraNa karavA samartha na hoya teoe sArA zrAvaka thavuM yogya che, daMbha vaDe temanuM (sAdhu tarIke) jIvavuM yogya nathI. ' vizeSArtha : ahIM graMthakArazrIe khAsa karIne sAdhuo mATe ja zikhAmaNa ApI che. je sAdhuo caraNasittarIrUpa mULa guNa ane karaNasittararUpa uttara guNane dhAraNa karavA mATe samartha na hoya eTale ke temanAthI cAritranuM custa pAlana na thatuM hoya, ane bIjAne khabara paDe athavA na paDe evI rIte cAritrapAlanamAM ghaNI chUTa levI paDatI hoya athavA levAI jatI hoya to tevA sAdhuoe daMbha cAlu rAkhavA karatAM sArA zrAvaka thavAnuM pasaMda karI levuM joIe ke jethI zrAvakanA dezavirativratamAM doSa Ave nahi. sAdhu thaIne daMbhapUrvaka jIvavuM temane mATe yogya nathI. samyaktva sahita ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ane aparigraha e pAMca mahAvratonI gaNanA mULa guNamAM thAya che. caraNasittarI eTale cAritranA sittera bhedomAM mULa guNano samAveza thaI jAya che. A pAMca mahAvratanA pAlana arthe samiti, gupti (zrAvako mATe guNavrata ane zikSAvrata) vagerenI uttara guNamAM gaNanA thAya che. karaNasittarI eTale karaNanA sittera bhedomAM uttara guNano samAveza thaI jAya che. sAdhuoe potAnA mULa guNa ane uttara guNanA paripAlanamAM custa rahevuM joIe. [66] parituM ja yo nirAmatharnA dedarAvAna . saMvignapAkSikaH sa syAnirdabhaH sAdhusevakaH // 13 // anuvAda : jeo vrata uparanA daDha anurAgane kAraNe muni liMga(veSa)no tyAga karavA samartha na hoya teoe daMbhano tyAga karI, saMvijJapAkSika' thaI sAdhunI sevAmAM lAgI javuM joIe. vizeSArtha : keTalAka munione munipaNA mATe, jinazAsana mATe atyaMta daDha anurAga hoya che. pote paccakhANapUrvaka munino veSa dhAraNa kare che. potAnAthI saMpUrNapaNe cAritrapAlana na thatuM hoya to paNa ne dIkSA choDavAnuM mana thatuM nathI, kAraNa ke ethI zAsananI avahelanA thavAno saMbhava che. AvI sthitimAM teoe gurubhagavaMta ke anya vaDIla gItArtha sAdhuo pAse jaIne potAno vRttAnta daMbharahita Jain Education Interational 2010_05 33 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra thaIne jaNAvavo joIe ane saMvijJapAkSika thaIne eTale ke saMvegIno pakSa laIne sAdhusevAmAM tatpara thaI javuM joIe. AvI rIte temanA jIvanamAMthI daMbha to nIkaLI javo joIe. [E7] nirdabhasyAvasannasyApyasya zuddhArthabhASiNaH / nirjarAM yatanA datte svalpApi guNarAgiNaH // 14 // anuvAda : maMda kriyAvAna hoya chatAM nirdabha hoya, zuddha artha kahenAra hoya ane guNAnurAgI hoya to evA muninI thoDI paNa yatanA nirjarA Ape che. vizeSArtha : koI koI muni avasanna thaI jatA hoya che. avasagna eTale avasAda pAmelA. avasAda eTale thAka, glAni, hAra. keTalAka munio kriyAmAM zithila thaI gayA hoya che. uMmara, vyAdhi vagerene lIdhe temanA zarIranI tevI sthiti thaI gaI hoya che. paraMtu tevA munio jo nirdabha thaI jAya, potAnI maryAdAono, truTiono svIkAra karI le, vaLI zAstranA artha zuddha kahe (nahi ke potAnI nabaLI sthitinuM samarthana karavA mATe zAstranA arthane macaDIne kahe) tathA potAnA karatAM cAritrapAlanamAM caDiyAtA anya munio hoya to teonA guNonA pote anurAgI rahe to evA nirdabha ane maMda kriyAvALA munio thoDI yatanA (jayaNA) vaDe paNa karmanI sArI nirjarA karI zake che. [68] vratadhArAsahatve re vinatoDadhyAtmanaH kuram | daMbhAdyatitvamAkhyAnti teSAM nAmApi pApmane // 15 // anuvAda H jeo pote vratano bhAra sahana karI zake ema nathI, evuM pragaTapaNe jANe che ane chatAM daMbhathI potAnuM "yatipaNuM oLakhAve che teonuM to nAma levuM e paNa pApa che. vizeSArtha : keTalAka munio vratano bhAra sahana karavAne samartha hotA nathI. pAMca mahAvratonuM nava koTie niraticAra pAlana karavuM e atyaMta kaThina che. paraMtu daMbhI munio pote sArI rIte jANe che ke potAnAthI vrato sarakhI rIte paLAtAM nathI. tema chatAM teo potAne bahu sArA muni tarIke oLakhAve che. pote kevI sarasa rIte vratonuM pAlana kare che enAM guNagAna kare che. AvA daMbhI munio bhoLA lokono vizvAsa jItI laI potAnI pApavRttio calAvatA hoya che. upAdhyAyajI mahArAja kahe che ke AvA zithilAcArI, daMbhI, zAsananI kusevA karanAra munionuM nAma levuM e paNa pApa che. to pachI temane vaMdana vagere karavAnI to vAta ja kyAM rahI ? [69] rvata ke na tanAM samyak nocitAmapi | tairaho yatinAmnaiva dAMbhikairvaMcyate jagat // 16 // anuvAda : jeo kALane ucita evI yatanA karatA nathI tevA dAMbhiko dvArA aho, yatinA nAme A jagata chetarAya che. 34 Jain Education Interational 2010_05 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pahelo, adhikAra trIjo daMbhatyAga adhikAra vizeSArtha : yatanA eTale jayaNA. saMyamI munino e mukhya AcAra che. munioe dravya, kSetra, kALa ane bhAva anusAra yatanApUrvaka munijIvana jIvavuM joIe. paraMtu daMbhI munio potAnA veSane vaTAvI khAya che. veSathI teone anna, vastra, mAnapAna maLe che. eTale veSa teone utAravo gamato nathI. veSa emane vahAlo che, paraMtu veSane ucita jIvana, ucita AcAra, ucita jayaNA temane vahAlAM nathI. teo to jagatane chetaravA nIkaLyA che ane jagata paNa chetarAya che. kharekhara, A AzcaryanI eka moTI vAta che ! [70] tiradhyAtinAbena chAvitananAzravaH | tRNAya manyate vizvaM hIno'pi dhRtakaitavaH // 17 // anuvAda : pote dharmI che evI khyAtinA lAbhathI jemaNe potAnA Azravane DhAMkI dIdhA che evA hIna ane hRdayamAM kapaTa dhAraNa karanAra (yatio) vizvane tRNa samAna lekhe che. vizeSArtha : keTalAka muni pote sAdhunA guNathI rahita hovA chatAM eTalA kuzaLa ane buddhizALI hoya che ke dharmanA nAme pote ghaNI khyAti meLavavAno prayAsa kare che. pote bahu moTA dharmAtmA che evI chApa lokomAM upasAve che. vastutaH teo potAnA Azravone, doSone, saMtADavAno prayAsa kare che ane lokone chetare che. temanA hRdayamAM to kapaTa bhArobhAra bhareluM hoya che. teo guNahIna hoya che. zuddha adhyAtmamArganI daSTie to teo taNakhalA barAbara paNa nathI. chatAM evA daMbhI munione ghaNI khyAti ane moTo bhoLo anuyAyI varga maLI jatAM emanA abhimAnano pAra raheto nathI. temanI dhRSTatAne hoI hada hotI nathI. teo ja jANe sarvasva che evuM pratipAdana karI AkhA jagatane teo taNakhalA tarIke oLakhAve che. adhyAtmamArgamAM daMbhI ane kapaTI, paNa vyavahAra dRSTie phAvI gayelA jabarA sAdhuonI AvI lIlA cAlatI hoya che. [71] mAtmokarSAttato raMgI pareSAM vApavItaH | badhnAtikaThinaM karma bAdhakaM yogajanmanaH // 18 // anuvAda : tyAra pachI tevA daMbhI sAdhuo potAnA utkarSathI ane bIjAono apavAda karavAthI yogotpattinuM bAdhaka evuM kaThina karma bAMdhe che. vizeSArtha : jeo potAnI khyAti vadhAravAno prayAsa karanArA ane jagatane taNakhalAnI tole mAnanArA che evA ahaMkArI daMbhI sAdhuo yogajanmanuM eTale ke yogotpattinuM bAdhaka evuM bhAre karma bAMdhe che. mana, vacana ane kAyAnA zubha yogane bAdhaka evuM tathA samAdhiyogane bAdhaka evuM karma bAMdhavAnAM traNa kAraNo che : (1) eka to teo daMbhI, kapaTI sAdhu che. (2) vaLI teo AtmazlAghA karanAra, potAnAM guNagAna pote gAnAra ane bIjA bhoLA loko pAse gavaDAvanAra hoya che ane (3) teo potAnI mahattA vadhe eTalA mATe bIjA sAcA, samartha sAdhuonI niMdA karIne temane utArI pADanArA hoya che. paraMtu AvI AtmazlAghA ane paraniMdAthI bhAre karma baMdhAya che ane te bhavAntaramAM temane nIca kuLamAM janma apAve che. 35. Jain Education Interational 2010_05 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra [72] mAtmAthanA tatanyo caMDanathanivaMdhanam | zuddhiH syAdRjubhUtasyetyAgame pratipAditam // 19 // anuvAda : tethI AtmArthIe anarthanA kAraNarUpa evA daMbhano tyAga karavo joIe, kAraNa ke RjubhUta-(saraLa mANasa)nI ja zuddhi thAya che evuM AgamamAM pratipAdana karavAmAM AvyuM che. ' vizeSArtha : upAdhyAyajI mahArAja have AtmArthI jIvone bhalAmaNa karatAM kahe che ke teoe daMbhano tyAga karavo joIe. jeo sAcA arthamAM AtmArthI che teo AtmAnI uttarottara zuddhi ja icche che ke jethI mokSaprApti tvarita ane sugama bane. daMbha athavA mAyAcAra aneka prakAranA anartho janmAve che. daMbhathI bhAre karmo baMdhAya che ke jemAMthI chUTavAnuM saraLa nathI. kyAreka mAyAkapathI evAM ghora pApakarmo baMdhAI jAya che ke jethI jIvane narakagatinAM duHkho veThavAno vakhata Ave che. jyAM daMbha hoya tyAM RjutA eTale ke saraLatA na hoya ane jyAM saraLatA hoya tyAM daMbha na hoya. daMbha ane saraLatA paraspara viruddha che. daMbhathI AtmA malina thAya che. saraLatAthI AtmA zuddha rahe che. eTale ja saraLa jIvonI sugati, mukti jaladI thAya che. AvuM pratipAdana AgamomAM, zAstragraMthomAM thayeluM che. [73] nirvAnumatte viiinnaSiddha vI na sarvathA | kArye bhAvyamadaMbhenetyeSAjJA pAramezvarI // 20 // anuvAda : jinezvaroe ekAMte koI AjJA karI nathI, tema sarvathA koI niSedha nathI karyo, paraMtu kArya vize daMbharahita thavuM evI paramezvaranI AjJA che. vizeSArtha : ahiMsAdi vratonuM pAlana, municaryA, gRhasthanAM vrato ityAdi vividha viSayomAM vyavahAranaya ane nizcayanayathI judI judI rIte vicAraNA thaI zake. vaLI dravya, kSetra, kALa ane bhAvanI dRSTie paNa vicAraNA karavI Avazyaka che. AthI tIrthaMkara paramAtmAe amuka vastu amuka rIte ja karo, evuM ekAntika pratipAdana karyuM nathI. tevI ja rIte amuka prakAranI dharmakriyA karo ja nahi evuM sarvathA niSiddha kyuM nathI. jinezvara bhagavAne to anekAntavAdanI dRSTi ApI che. paraMtu tIrthaMkara paramAtmAnI evI AjJA to avazya che ja ke je kaMI karo te daMbharahita thaIne karo. eno artha e thayo ke daMbha sAthe dharmakriyA karanArA ke jIvanamAM koI paNa prakAranuM manaphAvatuM AcaraNa karanArA bhagavAnanI AjJAnA utthApaka gaNAya. [74] adhyAtmaracittAnAM raMga: svalpofpa notiH | chidralezo'pi potasya siMdhuM laMghayatAmiva // 21 // anuvAda : jemanuM citta adhyAtmamAM ja lAgeluM che teoe jarA sarakho paNa daMbha karavo ucita nathI. vahANamAM nAnuM sarakhuM chidra hoya to te samudrane na oLaMgI zake. 36 Jain Education Interational 2010_05 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pahelo, adhikAra trIjo : daMbhatyAga adhikAra vizeSArtha : jeonuM citta adhyAtmavidyAmAM parovAyeluM che tevA ArAdhakoe jIvanamAM jarA paNa daMbha na karavo joIe, kAraNa ke daMbha AdhyAtmika jIvanane malina karanAruM ane vikAsane ruMdhanAruM moTuM kAraNa che. jeo daMbha kare che teo bhavasAgarano pAra pAmI zakatA nathI. daMbha e vahANamAM paDelA chidra barAbara che. vahANamAM chidra hoya to evuM vahANa samudra oLaMgavAmAM sahAyarUpa na thAya. te pote DUbe ane temAM besanArAone paNa DubADe. tevI rIte daMbhI munio pote bhavasAgaramAM DUbe ane potAno Azraya lenArane paNa te DubADe. mATe bhavasAgara jo tarI javo hoya to daMbha rUpI chidra pUrI devuM joIe. ArAdhakoe nirdabha banavuM joIe. AtmArthIoe saraLa hovuM bahu jarUrI che. [75] raMmajJezopi mantyAre strItvAnanibaMdhanam / atastatparihArAya yatitavyaM mahAtmanA // 22 // anuvAda : daMbhano jarA sarakho aMza paNa mallinAtha vagerene srIvedanA anarthanuM kAraNa thayo hato. eTalA mATe mahAtmAoe teno tyAga karavA prayatna karavo joIe. vizeSArtha : daMbhano, mAyAcArano, kapaTabhAvano jarA jeTalo aMza jIvanamAM hoya to te paNa moTAM azubha karma baMdhAve che. mallinAtha bhagavAna ke jeo mallikuMvarI hatAM temaNe potAnA pUrva bhavamAM potAnA mitro sAthe tapazcaryAnI bAbatamAM kapaTabhAva rAkhyo hato. tene kAraNe tIrthaMkara nAmakarma bAMdhyuM hovA chatAM teo strIveda pAmyA hatA. mallinAtha bhagavAna potAnA pUrvabhavamAM mahAbaLa nAmanA rAjakumAra hatA. bIjA cha rAjakumAro sAthe emane gADha maitrI hatI. pitAe dIkSA lIdhI eTale mahAbaLa rAjakumA2 gAdIe AvyA. emanA rAjakumAra mitro paNa kAlakrame potapotAnA rAjyamAM gAdIe AvyA. ghaNAM varSa rAjya karI, potapotAnA putrane gAdI soMpI sAte mitroe varadharma nAmanA guru pAse dIkSA lIdhI. eka vakhata te sAte munioe saMkalpa karyo ke badhAe ekasarakhuM tapa karavuM. paraMtu mahAbaLa muni kaMIka bahAnuM kADhI chUpI rIte bIjA karatAM adhika tapa karI letA. A rIte emaNe tapa karavAmAM daMbhAcAra karyo. A mAyAkapaTane kAraNe temanAthI srIveda nAmanuM karma baMdhAyuM. bIjI bAju emaNe vIsa sthAnakanI apUrva ArAdhanA karIne tIrthaMkara nAmakarma upArjana karyuM. tyAra pachI sAte muni mitro potapotAnA AyuSya anusAra kALadharma pAmI devalokamAM deva tarIke utpanna thayA. tyAM AyuSya pUrNa karI mahAbaLano jIva bharatakSetramAM mithilA nagarInA kuMbha nAmanA rAjAnI prabhAvatI nAmanI rANInI kukhe kuMvarI tarIke avataryo. temanuM nAma malli pADavAmAM AvyuM. bIjA chae mitro paNa judA judA rAjyamAM rAjakuMvara tarIke avataryA. mallikuMvarInA rUpanAM vakhANa sAMbhaLI tene paraNavAnuM teone mana thayuM. e mATe teoe saMdezA mokalAvyA. paraMtu kuMbha rAjAe e vAtano asvIkAra karatAM teoe mithilAnA rAjya para caDAI karI. te vakhate tIrthaMkaranA jIva mallikuMvarIe potAnA avadhijJAnathI chae mitronI icchA jANI teone bodha pamADavA mATe eka yukti karI. temaNe potAnI suvarNa pratimA karAvIne eka oraDAmAM rAkhI. e pratimA aMdarathI polI hatI ane tenA 2010_05 37 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra tALavAmAM chidra rAkhavAmAM AvyuM hatuM ane tenA upara suvarNanuM DhAMkaNuM hatuM. teo temAM roja rAMdhelo hAra nAkhI DhAMkaNuM baMdha karI detAM. A rIte aMdara AhAra saDato gayo ane gaMdhAto gayo tyAra pachI mallikuMvarIe e chae rAjakumArone ekabIjAne khabara na paDe e rIte vArApharatI bolAvI, DhAMkaNuM ughADI durgadhano anubhava karAvyo ane samajAvyuM ke AvA durgadhamaya deha upara prIti karavA jevuM nathI. mallikuMvarIe teone pUrvabhavanI paNa vAta karI. ethI e rAjakuMvaro pratibodha pAmyA. tyArapachI mallikuMvarIe aThThama tapa karI pravajayA aMgIkAra karI. emane kevaLajJAna thayuM. tIrthakara nAmakarma bAMdhyuM hovAthI teo tIrthakara thayA. A rIte mAyAcAra karavAne kAraNe teo strIveda pAmyA hatA. mallinAthanI jema pITha, mahApITha vagere paNa daMbha athavA mAyAcArane kAraNe strIveda pAmyAnAM udAharaNo che. Ama, mAyAkapaTano jarA jeTalo aMza paNa viparIta pariNAma apAvanAra che. ATaluM jo barAbara samajavAmAM Ave to pachI koNa daMbha kare ? je mahAna AtmAo che ane jeo mokSAbhilASI che teo to potAnA jIvanamAMthI daMbhane dUra karavA mATe satata prayatnazIla rahe che. iti daMbhatyAgAdhikAraH / daMbhatyAga adhikAra saMpUrNa. 38 2010_05 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pahelo adhikAra cotho * bhavasvarUpacintA adhikAra [76] tadevaM nirdabhAcaraNapaTunA cetasi bhava svarUpaM saMcintyaM kSaNamapi samAdhAya sudhiyaa| iyaM cintA'dhyAtmaprasarasarasInIralaharI satAM vairAgyAsthApriyapavanapInA sukhakRte // 1 // anuvAda : evI rIte daMbharahita AcaraNa karavAmAM nipuNa evA buddhimAna puruSe potAnA cittane kSaNavAra sthira rAkhIne saMsAranA svarUpanuM ciMtana karavuM. A ciMtana adhyAtmanA vistArarUpI sarovaranA nIranI laharI che. e vairAgyanI AsthArUpI priya pavanathI puSTa thayelI che ane tethI te satparuSone mATe sukhadAyI bane che. ' vizeSArtha : upAdhyAyajI mahArAje A cothA adhikAranuM nAma ApyuM che 'bhavasvarUpaciMtA". bhava eTale saMsAra. ciMtA eTale ciMtana. saMsAra bAhyadaSTie jevo dekhAya che tenA karatAM ghaNo vadhAre vicitra, viSama, duHkhadAyaka che. enuM yathArtha darzana thavuM ane enuM svarUpa samajAvuM te saraLa nathI. kyAreka buddhithI enuM svarUpa samajAya to paNa hRdaya te mAnavAne taiyAra na thAya. kyAreka hRdaya mAnavA taiyAra thAya to te mAnyatA anusAra jIvanamAM je parivartana AvavuM joIe te tarata Ave nahi. bhavasvarUpanuM yathArtha darzana thavA mATe mANase sau prathama nirdabha thavuM joIe. jyAM sudhI pote hoya te karatAM moTA ke judA dekhAvAnI lAlasA hoya tyAM sudhI jIvanamAM daMbha rahe che. pote jANato hoya tenA karatAM vadhAre jANe che evo DoLa mANasa kare to keTakeTalI vastunI jANakArIthI te vaMcita rahI jAya. potAnA lAbha mATe, svArthI prayojana arthe, nukasAnamAMthI bacavA mATe, pratiSThA ke prasiddhi mATe ke evAM koIka kAraNane vaza banI mANasa ghaDIbhara nirdabha banI jAya to tethI bahu paramArtha sarato nathI. daMbharahita thavA mATe ane te pramANe rahevA mATe AtmArthI jIva satata puruSArtha karato rahe to nirdabha AcaraNanI enAmAM svAbhAvika paTutA, hoMziyArI, nipuNatA Ave che. AvI yogyatA jemaNe prApta karI hoya evA buddhimAna puruSoe potAnA cittane kSaNabhara sthira rAkhIne samAdhipUrvaka eTale ke svasthatApUrvaka, bhavasvarUpanuM ciMtana karavuM joIe. cAra gatirUpa A saMsAramAM jovA maLatAM janma, jarA, vyAdhi, mRtyu, sukhaduHkha, saMbaMdhomAM bharatIoTa, Akasmika ghaTanAo ityAdino ane Atma-svarUpano sUkSma dRSTithI vicAra karavo joIe. cittanI sthiratApUrvaka AvuM ciMtana karavAthI uga nahi thAya, paNa kazuMka grahaNa karyAno ane saMsAranuM yathArtha svarUpa samajavAno AnaMda thaze. ethI adhyAtmarasanI puSTi thaze. jema koI sarovara kinAre mANasa jalanI laharI joto hoya ane te samaye zItala vAyu vAI rahyo hoya to te tenA cittane keTalI badhI prasannatA arpe che ! saMsAranA svarUpanuM ciMtana te adhyAtmanA udbhava ane vistArarUpI 39 Jain Education Interational 2010_05 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra sarovaranI jalalaharI che. vaLI vairAgyanI AsthArUpI manohara vAyu vaDe puSTa thayeluM ciMtana satparuSone mATe paramAnaMdadAyaka bane che. [77] rUtiH zrAvanirvati parito phurasada rUtiH | patanti grAvANo viSayagirikUTAdvighaTitAH // itaH krodhAvarto vikRtitaTinI saMgamakRtaH / samudre saMsAre tadiha na bhayaM kasya bhavati // 2 // anuvAda : A saMsArarUpI samudramAM eka tarapha dusaha evo kAmarUpI vaDavAnala cAre tarapha saLagI rahyo che, bIjI bAju viSayarUpI parvatanA zikhara uparathI tUTI paDelA paththaro paDI rahyA che ane A bAju vikArarUpI nadIonA saMgamathI krodharUpI vamaLo thAya che. AvA A saMsArarUpI samudramAM kone bhaya utpanna na thAya ? ' vizeSArtha : A zlokamAM saMsArarUpI samudra zA mATe bhayaMkara che te darzAvyuM che. e mATe samudranA svarUpanI vigato samajAvI che. samudramAM taLiye vaDavAnala hoya che. e vaDavAnala samudrane dajhADe che ane jalanuM zoSaNa kare che. samudramAM vacce AvelA ke kinAre AvelA parvatonAM zikharo tUTI paDatAM moTA moTA khaDako pANImAM avarodho utpanna kare che. vegathI dhasI AvatI nadIno samudra sAthe jayAM saMgama thAya che tyAM moTAM moTAM vamaLo utpanna thAya che. emAM phasAyelA mANaso ke jahAjo DUbI jAya che. evI rIte saMsArarUpI samudramAM kAmavAsanArUpI vaDavAnala satata saLagI rahelo che. te saMyama ke upazamarUpI jaLanuM zoSaNa karI le che. pAMca indriyonA viSayorUpI parvatonA AsaktirUpI paththaro ArAdhako mATe vighnarUpa bane che. vikArorUpI nadInA saMgamathI krodharUpI Avarte pedA thAya che je prayANane athavA sugatine roke che. AvA saMsAranA svarUpanuM gahana ciMtana karanAra sarvane saMsAra bhayaMkara lAgyA vagara rahe nahi. [78] priyA vInA maMtrImati tavaMtApataMra tA | kaTAkSAn dhUmaughAn kuvalayadalazyAmalarucIn // athAMgAnyaMgArAH kRtabahuvikArAzca viSayA / dahantyasmin bahnau bhavavapuSi zarma va sulabham // 3 // anuvAda : jemAM rati (viSaya)rUpI saMtApathI capaLa evI priyArUpI jvALAo nIkaLe che, jemAM nIlakamaladaLanA jevI zyAma krAntivALA kaTAkSo rUpI dhUmADAo nIkaLyA kare che tathA ghaNA vikAra karanArA viSayarUpI aMgArA aMgane bALI nAkhe che evA saMsArarUpI agnimAM sukha kyAMthI sulabha hoI zake ? 40 Jain Education Interational 2010_05 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pahelo, adhikAra cotho : bhavasvarUpacintA adhikAra vizeSArtha : A zlokamAM saMsArane agni tarIke batAvavAmAM Avyo che. eka mAtra viSayAsakta strIno vicAra karIe to paNa saMsAra dajhADanAra agni jevo che ema lAgyA vagara nahi rahe. to pachI strIpuruSanA paraspara kAmAgninI to vAta ja zI karavI ? rati arthAta kAmabhoganI abhilASArUpI saMtApathI arthAt uSNatAthI caMcala banelI priyArUpI jvAlAo A saMsArarUpI agnimAMthI bhISaNa AvegathI bahAra nIkaLI rahI che. te javALAomAMthI dhUmADAnA goTegoTA je nIkaLe che te kuvalaya eTale zyAma kamaLanI pAMdaDI jevI zyAma kAntivALA nayanakaTAkSa che. dhUmADo jema mANasane aMdha jevo karI nAkhe che, kazuM jovA deto nathI, tema strIonAM nayanakaTAkSathI mANasa mohAMdha banI jAya che. jyAM agni bhabhUkato hoya tyAM temAMthI moTA moTA aMgArA UDatA hoya che. strInAM aMgopAMga aMgArA samAna che ke jemAMthI aneka vikAro utpanna thAya che. viSayarUpI aMgArA aMgane bALI nAkhe che. Atmazaktine te haNI nAkhe che. AvA agnirUpI saMsAramAM sukha koI sthaLe sulabha hoI zake ? [70] ane pArza tanayavanitAdvairaTitam | nipIDyante yatra prakRtikRpaNAH prANipazavaH // nitAntaM duHkhArtA viSamaviSayairghAtakabhaTai rbhavaH sUnAsthAnaM tadahaha mahAsAdhvasakaram // 4 // anuvAda : aho, jemAM putra, strI vagerenA snehathI racelA doraDAne gaLAmAM bAMdhIne, atyaMta duHkhArta ane svabhAvathI kRpaNa evA jIvorUpI pazuo, viSama evA viSayarUpI ghAtakI subhaTo dvArA pIDA pAme che, evo A saMsAra mahAbhayaMkara kasAIkhAnA (sUnAsthAna) jevo che. vizeSArtha : vaLI, A saMsAra eka mahA bhayaMkara kasAIkhAnA jevo paNa che, katalakhAnAmAM saMyogo ane prakRtithI lAcAra banI gayelAM pazuonA gaLAmAM doraDuM bAMdhIne kheMcI javAmAM Ave che. jarA paNa casake nahi evI rIte teone bAMdhavAmAM Ave che ane pachI ghAtakI kadAvara kasAIo moTA charA vaDe temanuM mastaka chedI nAkhe che ane temanA TukaDe TukaDA karI nAkhe che. saMsAramAM manuSyanI paNa evI ja dazA thAya che. strI, putra vagere pratyenA neharUpI doraDAthI mANasane gaLe evo sakhata phAMso baMdhAya che ke te casakI zakato nathI. te ghaNI pIDA pAme che, paNa enuM kazuM cAlatuM nathI. viSayorUpI ghAtakI kasAIo vaDe e bhayaMkara duHkha pAme che. kharekhara bahu khedanI vAta che ke saMsAramAM jIvonI AvI dazA thAya che. [20] vidAyAM rAtrI svarati vahaste mUkti viSamaK kaSAyavyAlaughaM kSipati viSayAsthIni ca gale // mahAdoSAn dantAn prakaTayati vakrasmaramukho / na vizvAsArho'yaM bhavati bhavanaktaMcara iti // 5 // anuvAda : je avidyArUpI rAtrimAM vicare che, je mastaka upara bhayaMkara kaSAyorUpI sarpanA For Y Jain Education Interational 2010_05 naro 2010,0s Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra samUhane vahana kare che, je gaLAmAM viSayorUpI hADakAMo nAkhe che, je kAmadevarUpI vikRta mukhavALo che tathA mahAdoSorUpI dAMtone dekhADe che evo saMsArarUpI rAkSasa vizvAsa rAkhavAne yogya nathI. ' vizeSArtha : A saMsAra nakalaMcara jevo che eTale ke rAtre bhaTakanAra rAkSasa jevo che. eno jarA paNa vizvAsa rAkhavA jevo nathI. ahIM saMsAra mATe rAkSasanuM rUpaka prayojavAmAM AvyuM che. A bhavarUpI rAkSasa avidyArUpI eTale ke ajJAnadazArUpI rAtrimAM yatheccha pharanAro che. coralUTArA jema aMdhArAno ? le che tema A rAkSasa paNa mANasanI mohadazAno, ajJAna dazAno lAbha uThAve che. te rAkSasa dIThe bhayaMkara che eTale ene jotAM ja pAmara manuSya gabharAI jAya che. eNe kaSAyorUpI sarpo dhAraNa karelA che. eNe gaLAmAM hADakAMnI mALA dhAraNa karI che. e hADakAM te viSayorUpI che. teNe potAnA mukhano dekhAva vikarALa karyo che. potAnA tIkSNa dAMta dekhAya e mATe eNe moDhuM phADeluM che. ajJAna aMdhakAramaya hoya che eTale ene rAtrinI upamA ApavAmAM AvI che. krodha, mAna, mAyA ane lobha e jherI hovAthI ene sarpanI upamA ApavAmAM AvI che. viSayo kaThina ane cItarI caDe evA hovAthI ene hADakAMnI upamA ApavAmAM AvI che. jo dAMta moTA hoya to moDhAnI bahAra nIkaLI dekhAyA kare che. tema moTA doSo chapAvavA jaIe to paNa chapAvI zakAtA bApavAmAM AvI che. vaLI kAmadevanuM moTuM paNa vAMke che kAraNa ke anAcArarUpI khorAkanuM e bhakSaNa kare che. saMsArarUpI AvA bhayaMkara nizAcarano jarA paNa vizvAsa karavA jevo nathI. enAthI to dUra ja rahevuM joIe. [81] nA navaaA thavidhAnavapakSa tathA prayAnto vAmAkSIstanaviSamadurgasthitikRtA // viluTyante yasyAM kusumazarabhillena balinA / bhavATavyAM nA'syAmucitamasahAyasya gamanam // 6 // anuvAda : A saMsArarUpI jaMgalamAM suMdara netravALI strIonA stanarUpI viSama durgamAM rahelo kAmadevarUpI baLavAna bhIla lUMTI le che. mATe jemaNe dharmarUpI dravyanI thoDI paNa bhikSA mahAkaSTathI meLavI che teoe sahAya vinA ekalA temAM gamana karavuM ucita nathI. vizeSArtha : ahIM saMsAra mATe aTavI eTale ke jaMgalanuM rUpaka prayojavAmAM AvyuM che. A saMsAra eka bhayaMkara jaMgala jevo che. jaMgalamAM ekalA javAmAM ghaNuM jokhama raheluM che. tyAM vAgha, siMha, varu vagere jaMgalI hiMsaka pazuono ghaNo Dara rahe che. vaLI tyAM majabUta killAmAM rahetA bhIlo chApo mArIne dhana, ghareNAM vagere lUMTI le che. jaMgalamAMthI pasAra thavAnuM hoya tyAre rastAmAM khAvA mATe pathika AmatemathI ekaThuM karIne thoDuM bhAthuM rAkhe che. acAnaka jarUra paDe e mATe dhana paNa sAthe rAkhe che. mANasa ekalo hoya to hiMsaka pazuo ene khAI javA humalo kare che. bhIlo paNa ene lUMTI jAya che. paraMtu mANasa jo moTA samudAyamAM hoya to pazuo DarIne bhAgI jAya che. bhIlo paNa lUMTavAnI hiMmata karatA nathI. A bhavarUpI aTavImAM manuSya pote dAna, zIla, tapa vagere dvArA, vratapAlana dvArA je kaMI 42 Jain Education Interational 2010_05 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pahelo, adhikAra cotho : bhavasvarUpacintA adhikAra dharmarUpI dravya ekaThuM karyuM hoya te laIne prayANa kare che. paraMtu kAmadevarUpI baLavAna bhIla strIonA stanarUpI majabUta killAmAM saMtAIne rahelo che, te A badhAM dravyane harI le che. mATe bhavarUpI aTavImAM dharmarUpI sAthIdAro vinA ekalA javuM yogya nathI. [82) ane diM che mama sutatrAhimato | viparyAsAdAsAditavitataduHkhA api muhuH // janA yasmin mithyAsukhamadabhRtaH kUTaghaTanA mayo'yaM saMsArastadiha na vivekI prasajati // 7 // anuvAda : "A dhana mAruM che, A ghara mAruM che, A putra, strI vagere mArAM che." evA viparyAsapaNAthI vAraMvAra duHkha pAmavA chatAM temAM mithyA sukhanA ahaMkArane dhAraNa karanArA loko jyAM rahe che evo saMsAra kUDakapaTavALo che. mATe temAM vivekI puruSo Asakti pAmatA nathI. vizeSArtha : A saMsAra kapaTaracanAvALo che. eTale emAM ja dekhAya che te sAcuM nathI. te chetarAmaNuM che. saMsAramAM keTalAye mANaso "A dhana mAruM che; A ghara mAruM che; A mArI patnI che; A mAro putra che." ema "mAruM "mAruM" kahIne pote bahu sukhI che evuM abhimAna dhAraNa kare che. paraMtu emanuM e abhimAna bahu TakatuM nathI. dhana, ghara, patnI, putra vagere kyAre viparIta thaI jaze, kyAre dago deze, kyAre choDIne cAlyAM jaze te kahevAya nahi. je sukha manuSya anubhave che te to kSaNabharano zAtAvedanIya anubhava che. e sAcuM Atmika sukha nathI. e mAtra sukhanI bhramaNA che. mATe vivekI manuSyo evA sukhamAM jarA paNa Asakta thatA nathI ke tenI pAchaLa doDatA nathI. [83] priyAnneDo minniDisado yAmikkamaTo pamaH svIyo vargo dhanamabhinavaM baMdhanamiva // madAmedhyApUrNa vyasanabilasaMsargaviSamam / bhavaH kArAgehaM tadiha na ratiH kApi viduSAm // 8 // anuvAda : A saMsAra kArAgRha che. emAM priyAno neha beDI (nigaDa) samAna che. putrAdi svajana-parivAra paheregIra sipAIo jevA che. dhana navAM baMdhana jevuM che. abhimAnarUpI azuci (amedhyA)thI bhareluM e sthaLa che. vyasanorUpI bila (dara)nA saMsargathI te bhayaMkara che. emAM vidvAna puruSane rati-prIti thAya evuM koI sthAna nathI. vizeSArtha : vaLI A saMsAra kArAgRha jevo che. kedakhAnAmAM kedIone hAthapagamAM beDI paherAvavAmAM Ave che. vaLI temanA upara jApato rAkhavA mATe paheregIro hoya che. jUnA vakhatanI jelamAM to eka bAju khullAmAM kedIo jhADo pezAba karatA hatA. eTale tyAM bahu durgadhamaya gaMdakI rahetI. jamInamAM jayAM tyAM sApa Jain Education Interational 2010_05 For Privat ersonal Use Only Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra vageree dara karyo hoya. AvAM kedakhAnAM tyAre hatAM. saMsArarUpI kedakhAnAmAM priyA uparano sneha e beDI jevo che. emAM mANasa jakaDAyelo rahe che. chUTavA mathe topaNa chUTI zakato nathI. putrAdika parivAra e paheregIra jevo che. e sAMsArika javAbadArIomAMthI chUTavA deto nathI ane dharmArAdhanA karatAM aTakAve che. dhana vagere navAM baMdhana jevAM che. dhana-yauvanano garva e azucimaya, durgadhamaya viSTAthI bharelA sthAna jevo che. vyasano eTale jugAra, zikAra, vezyAgamana jevAM sAta vyasano athavA vyasana eTale Apatti. te dhana javAthI, patnI, putra vagerenA viyogathI AvatI Apatti. te badhAM vyasano sarpanA nivAsasthAna jevAM che. eTale ja kArAgRha jevA A saMsAra pratye vivekI vidvajanone prIti thatI nathI. [84] mahAkrodho gRdhro'nuparatizRgAlI ca capalA / smarolako yatra prakaTakaTuzabdaH pracarati // pradIptaH zokAgnistatamapayazo bhasma paritaH / zmazAnaM saMsArastadabhiramaNIyatvamiha kim // 9 // anuvAdaH jyAM bhayaMkara krodharUpI gIdha UDI rahyAM che, aratirUpI capaLa ziyALaNI che, kAmarUpI ghuvaDa pragaTa rIte Tu avAja karyA kare che, zokarUpI agni baLI rahyo che, cAre bAju apayazarUpI rAkhanA DhagalA paDyA che evo smazAnarUpI A saMsAra che. emAM ramaNIyatA zI hoI zake? vizeSArtha : have saMsAra mATe smazAnanuM rUpaka prayojavAmAM AvyuM che. jUnA vakhatamAM smazAnamAM zuM jovA maLatuM ? tyAM gIdha UDatAM hoya che, kAraNa ke mRtadehanuM bhakSaNa gIdhone atyaMta priya hoya che. tyA ziyALaNI paNa mRtadehanA bhakSaNa mATe pharatI hoya che. rAtane vakhate tyAM ghuvaDo karkaza avAja karatA hoya che. tyAM agninA bhaDakA hoya che. cAre bAju rAkha verAyelI hoya che. A saMsAramAM anaMtAnubaMdhI mahAkrodha gIdha jevo che. kAraNa ke lAkSaNika arthamAM te potAnAM ane bIjAnAM lohImAMsane bALanAro hoya che. saMsAramAM aratirUpI athavA aviratirUpI ziyALaNI che. te mAMsAdi bhakSaNa karavAmAM capaLa hoya che. tene bhasyAbhaDhyano viveka hoto nathI. kAmadeva ghuvaDa jevo che. te divase dekhI zakato nathI. divase kAmecchA ghaNuMkharuM utpanna thatI nathI. paraMtu rAtanA te prabaLa bane che. eTale te ghuvaDa jevI che. te ghuvaDanI jema apazabdamAM rAce che. te svacchaMdI che. saMsAramAM zokarUpI agni prajavalita thaIne saMtApa kare che. tathA apayazarUpI bhasmano samUha paDelo hoya che. apayaza koIne gamato nathI. te tuccha, kSudra, malina ane asvIkArya hovAthI rAkha jevo che. Ama, smazAna jevA A saMsAramAM kyAMya ramaNIyatA dekhAze nahi. matalaba ke saMsAramAM sAcA sukhano anubhava thaze nahi. [85] thanAza vecchAyANativiSamaNUchaprAcina | vilAso nArINAM guruvikRtaye yatsumarasaH // phalAsvAdo yasya prakharanarakavyAdhinivaha stadAsthA no yuktA bhavaviSatarAvatra sudhiyAm // 10 // anuvAda : viSavRkSa jevo A saMsAra che. dhananI AzArUpa enI chAyA paNa ati viSama Jain Education Intemational 2010_05 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pahelo, adhikAra cotho: bhavasvarUpacintA adhikAra mUcha karAvanArI che. strIonA vilAsarUpa puSpa-rasa moTA vikArone janmAve che. enA phaLano AsvAda narakanI bhayaMkara vyAdhionA samUharUpa che. buddhimAna puruSoe A saMsArarUpI viSavRkSano vizvAsa rAkhavA jevo nathI. vizeSArtha : A saMsAra viSavRkSa jevo che. jherI vRkSanI chAyAmAM mANasa ArAma karavA bese to ene mUcha AvI jAya; kyAreka mANasa mRtyu pAme. mANasa jherI vRkSanA puSpanI suMgadha le to te enA cittane bhramita karI nAkhe che. te vikRtio janmAve che ane ene bahAvaro banAvI de che. jherI vRkSanAM phaLa khAvAthI mANasanuM kAM to mRtyu thAya che ane kAM to enA zarIramAM narakanI vedanA jevA vyAdhio utpanna thAya che. AvuM ja saMsAramAM bane che. saMsAramAM dhananI AzAmAM tenI pAchaLa paDelo mANasa zramita thaIne mUcha pAme che. kyAreka te mRtyu paNa pAme che. dhananI tRSNA mANasane vivekahIna karI nAkhe che. kyAreka to dhana mANasanA mRtyunuM nimitta bane che. strIomAM hAvabhAva, zRMgAraceSTA, vilAso viSavRkSanA puSpanA rasa jevAM che. te moTI vikRti sarje che. te mohanIya karmano baMdha karAve che athavA mohanIya karmanA udayamAM nimitta bane che. mohanIya karma jIvane saMsAramAM ghaNuM paribhramaNa karAve che. strIonA vilAsarUpI phaLano AsvAda to narakanI badhI vyAdhionA samUha jevo che. te durgatimAM laI janAra che. eTalA mATe ja viSavRkSa jevA A saMsAranAM bhautika sukhomAM sujJa mANasoe AsthA rAkhavA jevI nathI. [8] vastrArja rAcaM vana thanoDaNasunnama: kvacijjAtisphAtiH kvacidapi ca nIcatvakuyazaH // kvacillAvaNyazrIratizayavatI kvApi na vapuH svarUpaM vaiSamyaM ratikaramidaM kasya nu bhave // 11 // anuvAda H kyAMka koIkanI pAse vistAravALuM rAjya che, to koIkanI pAse jarA jeTaluM dhana paNa nathI; koIkanI uttama jAti che, to koIkano janma nIca kuLamAM thAya che ane apayaza prApta kare che; koIkanI pAse dehalAvaNyarUpI atizaya lakSamI che, to koIkanuM zarIra kUbaDuM che. saMsAranI AvI viSamatA kone AnaMda ApanArI thAya ? vizeSArtha : A saMsAranuM svarUpa keTaluM badhuM vicitra ane keTaluM badhuM viSama che ! anAdikALathI ema cAlyuM Ave che ane anaMtakALa pachI paNa saMsAranuM svarUpa evuM ne evuM ja rahevAnuM che. saMsAramAM keTalI badhI asamAnatA dekhAya che ! badhA jIvo AtmasvarUpanI daSTie samAna che, chatAM potapotAnA vartamAna bhavanI dRSTie temAM keTalo badho pharaka che ! koIka jIvane moTA rAjayanA rAjA thavA maLe che. dhanasaMpatti, mAnapAna ane sattAno koI pAra nathI. bIjI bAju koIka jIvane AjIvikA mATe jarUrI eTaluM dhana meLavavuM paNa bahu durlabha banI jAya che. koIka jIvano ucca kuLamAM janma thavAthI tenAM pUjA-satkAranI satata vRddhi thatI rahe che. bIjI tarapha koIka jIvano janma nIca kuLamAM thavAthI tene mAnahAni, anAdara, 45 Jain Education Intemational 2010_05 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra apayazano anubhava thato rahe che. koIka jIvane svarUpavAna deha maLe che. enA lAvaNyanI lakSmI tejasvI hoya che. enuM sauMdarya Azcaryacakita karI nAkhe evuM hoya che. koIka jIvane zarIranI zobhA maLatI nathI. are, keTalAkanI dehAkRti eTalI badhI varavI hoya che ke te jIva upahAsane pAtra banato rahe che. keTalAkanI to mukhAkRti eTalI kharAba kadarUpI hoya che ke tenI sAme jovAnuM bIjAne gamatuM nathI. jotAM ja manamAM abhAva, aruci janme che. A to judA judA jIvo vaccenI asamAnatA che, paraMtu eka ja jIvanA jIvanamAM kyAreka atizaya lakSmI ane kyAreka bhikhArIpaNuM jovA maLe che. kyAreka mukhAkRti rUpavaMta hoya che, paraMtu pachIthI roga, akasmAta, vRddhAvasthAne kAraNe e ja mukhAkRti kUbaDA jevI thaI jAya che. eka bhavamAM jo AvI asamAnatA jovA maLatI hoya to eka jIvanA janmajanmAntaranI apekSAe to keTalI badhI asamAnatA rahelI che ! je saMsAranuM svarUpa ATalI badhI viSamatAbhareluM che e saMsAramAM kone rasa paDe ? AtmasvarUpanA ciMtanavALI, adhyAtmadaSTivALI vyaktine saMsAramAM rasa na paDe e dekhItuM che. [87] rUTToddAma: zAma: ghanati paripaMthI guma mavizrAmaH pArzvasthitakupariNAmasya kalahaH / bilAnyantaH krAmanmadaphaNabhRtAM pAmaramataM / vadAmaH kiM nAma prakaTabhavadhAmasthitisukham // 12 // anuvAda : pAmara lokoe mAnelA A pragaTa saMsArarUpI gharamAM rahevAthI kalpelA sukhane ame kyA nAmathI varNavIe? kAraNa ke e bhavarUpI gRhamAM to kAmadevarUpI uddhata zatru (athavA cora) guNarUpI bhoMya ja khodI nAkhavA lAgyo che. kupariNAmarUpI pADozIonA kajiyA-kaMkAsa cAlyA kare che, vaLI aMdara pharatA madarUpI sarponAM dara jovA maLe che. vizeSArtha : saMsArane jo gharanI upamA ApavAmAM Ave to e ghara paNa rahevA jevuM nathI. koIkane khabara paDe ke potAnA gharamAM sApanuM dara che to mANasa tyAM eka rAtavAso paNa raheze kharo ? koIka mANasa navuM ghara bhADe rAkhavA nIkaLyo che, paNa khabara paDe ke pADozamAM roja savArathI sAMja sudhI, are aDadhI rAte paNa kaleza kaMkAsa ane kajiyAnA moTA karkaza avAjo AvyA kare che, to tenuM ghara tene rahevA yogya nahi lAge. vaLI khabara paDe ke ghara to evuM che ke jemAM cora pAchaLanI dIvAlanI mATI sahelAIthI khodIne khAtara pADI zake ema che to te gharamAM rahevAnuM mana na thAya ane rahevAnuM thAya to bhaya rahyA kare. A saMsAra paNa evA ghara jevo che. emAM damana na karI zakAya evo uddhata kAmadeva cora (paripaMthI)nI jema guNarUpI mATI khodIne khAtara pADI rahyo che. kupariNAma rUpI paDozIono kalaha jIvane jaMpavA deto nathI. jAtimada vagere ATha prakAranA madarUpI sarponAM dara satata ciMtAmAM mUkI de che. pAmara lokone bhale AvA saMsAramAM sukha jaNAtuM hoya, paraMtu e sukhane ame kyA nAmathI oLakhAvI zakIe ? amane to te sukhane sukha' tarIke oLakhAvavAnuM paNa yogya jaNAtuM nathI. 46 2010_05 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pahelo, adhikAra cotho : bhavasvarUpacintA adhikAra [881 tRSAtta vidatte viSavavA yatra vinaH | karAlakrodhArkAcchamasarasi zoSaM gatavati // smarasvedakledaglapitaguNamedasyanudinam / bhavagrISme bhISme kimiha zaraNaM tApaharaNam // 13 // anuvAda : A bhavarUpI bhayaMkara unALAmAM atyaMta karAla evA krodharUpI sUryathI samatArUpI sarovara sukAI gayuM che. viSayathI paravaza thayelAM bhavya prANI tarasanI pIDAthI kheda pAmI rahyAM che. kAmadevarUpI prasvedathI rebajheba thaI gayelA jIvono guNarUpI meda gaLI rahyo che. tyAM tApanuM haraNa karanAra evuM koI zaraNuM kyAMthI maLe? vizeSArtha : ahIM saMsArane asahya, bhayaMkara unALAnA rUpaka dvArA varNavavAmAM Avyo che. unALAmAM sUrya khUba tape che; lU vAya che; nadI, sarovara ke taLAvomAM pANI sukAI jAya che; lokonI tarasa chIpatI nathI; paraseve rebajheba thaI javAya che; zarIra gaLI jAya che. evI rIte saMsArarUpI unALAmAM krodharUpI sUrya evo prakhara tape che ke upazama ane samatArUpI sarovara zoSAI jAya che. viSayothI vivaza banI gayelA bhavya jIvo, samatArUpI sarovara sukAI javAne kAraNe tRSAta banI pIDA anubhave che, tarase taraphaDe che. kAmadevarUpI parasevAne lIdhe guNarUpI meda ocho thaI jAya che. ethI dharmArAdhanA nirbaLa banI jAya che. AvA bhayaMkara grISma kALamAM tApanuM haraNa kare evuM zItaLa zaraNa kyAMthI maLe? [9] pitA mAtA brADamannatisiddhAvamamato guNagrAmajJAtA na khalu dhanadAtA ca dhanavAn // janAH svArthasphAtAvanizamavadAtAzayabhRtaH / pramAtA kaH khyAtAviha bhavasukhasyAstu rasikaH // 14 // anuvAda : A saMsAramAM pitA, mAtA ane bhAIno saMbaMdha paNa potAnI icchelI vastunI prApti thAya to ja mAnya thAya che. dhanavAna vyakti temanA guNonA samUhane jANato hovA chatAM temane dhana Apato nathI. sarva jano potAno svArtha sAdhavAmAM haMmezAM pravRtta rahe che. AvA saMsArasukhanuM varNana karavAmAM kyo yogya puruSa rasika bane ? vizeSArtha : A saMsAramAM svajanonA paraspara saMbaMdho paNa jyAM sudhI svArtha hoya tyAM sudhI ja sArA rahe che. pitA ane putra vacce, mAtA ane putra vacce, bhAI ane bhAI vacce, bhAI ane bahena vacce jayAM sudhI svArthanuM gharSaNa thatuM nathI tyAM sudhI umaLako rahe che. jevuM svArthanuM gharSaNa thayuM ke saMbaMdho bagaDyA ja che. jagatamAM putre pitAnuM ke mAtAnuM, bhAIe bhAInuM khUna karyuM hoya evI evI ghora ghaTanAo kyAM nathI banatI ? e zA mATe bane che ? svArthahAni thAya che mATe. e svArtha dhanano hoya, 47. Jain Education Interational 2010_05 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra ghara-ghareNAMno hoya, kAmabhogano hoya ke game te itara prakArano hoya. bhUtakALamAM mAtApitAe ke bhAIbahene game teTalo bhoga Apyo hoya to paNa kRtajJa mANaso e bhUlI jAya che ane potAnA ja guNagAna gAya che. bhUtakALamAM potAnA upara thayelA ane svIkArAyelA upakAramAM paNa pachIthI teo khAmIo zodhavA lAge che. emanI doSadaSTi vegathI pravRttimaya banI jAya che. svArtharakSaNa mATe teo nirlajaja thatAM paNa acakAtA nathI. svArthane badale udAratA keLavavAnuM saraLa nathI. guNone ane guNIjanone jANavAvALA dhanapatio paNa dhananuM dAna daI zakatA nathI. keTalAkane dhananuM eTaluM badhuM gheluM lAgeluM hoya che ke teo kitA nathI. jema jema emanI pAse dhananI vRddhi thatI jAya tema tema temanI tRSNA vadhatI jAya che ane tene lIdhe temanuM mane saMkucita bane che, teo kUDakapaTa kare che. temanAmAM mithyAbhimAna Ave che ane vizvAsaghAta karavAnuM mana thAya che. are dhanane khAtara mitra ke svajananI hatyA karatAM ke karAvatAM | nathI. AvA A svArthI saMsArane sukhamaya koNa kahI zake ? saMsAranAM sukhano rasiyo mANasa paNa enA sukha vize pramANapUrvaka ke adhikArapUrvaka enI khyAti zuM varNavI zake ? saMsAranA kahevAtA sukhanI jo AvI khoTI khyAti hoya to kyo prAjJa puruSa emAM rasa laI zake ? vastutaH saMsAramAM sAcuM sukha nathI, mAtra sukhAbhAsa che. [90] pam: prAgRhAtmadada mata svArtha da yAna . tyjtyuccailokstRnnvdghRnnstaanprthaa // viSaM svAnte vaktre'mRtamiti ca vizvAsahatikRd bhavAdityudvego yadi na gaditaiH kiM tadadhikaiH // 15 // anuvAda : aho ! potAno ghaNo moTo svArtha hoya tyAre loko teone potAnA prANanA bhoge pakaDI rAkhe che ane svArtha na hoya tyAre atyaMta nidaiyapaNe tRNanI jema tyajI de che. teo hRdayamAM viSa ane mukhe amRta dhAraNa kare che. Avo vizvAsaghAta karanArA saMsArathI jo tane udvega na thato hoya to pachI adhika kahevAthI zuM vaLavAnuM? vizeSArtha : saMsAranI vicitratA evI che ke potAno moTo svArtha hoya tyAre, jarUra paDye potAnA prANanA bhoge paNa mANaso bIjAne pakaDI rAkhe che. mANaso potAnuM kAma kaDhAvI levA mATe bIjAnI kRtrima prazaMsA karavA lAge che, dhana ke cIjavastuonI bheTa ApavA lAge che, kyAreka strIo potAno deha bIjAne samarpita karI devA taiyAra thAya che, kyAreka svajano vagerenI mAMdagInA prasaMge potAnI jAta ghasI nAkhavA taiyAra thAya che. je halakA mANasano hAtha pakaDavA pote rAjI na hoya tenA gaLAmAM hAtha bharAvI. pote parama mitra hovAno te dekhAva kare che. svArtha khAtara mANasa zuM zuM nathI mANasa svArtha patyA pachI tenI sAme paNa nathI joto. vakhata Avye te nirdaya banI jAya che, upakAra bhalI jAya che. ane taNakhalAnI jema eno tyAga karI nAkhe che. tenA hRdayamAM halAhala viSa hoya che. paraMtu mIThAM mIThAM varcano bolI mukhamAM amRta hovAno dekhAva kare che. "mukhamAM rAma bagalamAM chUrI" jevA A mANaso vizvAsa karavAne lAyaka nathI hotA. vizvanI AvI mAyAjALa joIne jene uga na thato hoya tene vadhAre kahevAthI zo lAbha ? 48 2010_05 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pahelo, adhikAra cotho : bhavasvarUpacintA adhikAra [1] te prAntaH jaiH hatnati pUrva patnirsa ramIbhiH khinnaH syAd ghanadhananidhInAmapi guNI // upAyaiH stutyAdyairapanayati roSaM kathamapI tyaho mohasyeyaM bhavabhavanavaiSamyaghaTanA // 16 // anuvAda : guNavAna mANaso paNa moTA dhananA bhaMDAravALAnI AMkhanA khUNA manohara joIne AnaMda anubhave che. te roSayukta hoya to kheda pAme che ane stuti vagere prakAranA upAyo dvArA temanA roSane dUra karavAno prayatna kare che. aho, bhavarUpI bhavanamAM moharAjAnI A kevI viSamatAbharelI racanA che! vizeSArtha : A saMsAranI viSamatA to juo ! potAnI pAse vidyA hoya, kalA hoya, vividha viSayonI jANakArI hoya, viveka hoya evA guNavAna loko paNa jemanI pAse dhanano bhaMDAra che, paNa je guNavAna nathI, tenI amIdRSTi meLavavA mATe keTalAM valakhAM mAre che ! temanI maherabAnI mATe yAcanA karavA lAge che. evA dhanapati jo roSe bharAya to pote kheda pAme che ane temane zAMta karavA ane rAjI rAkhavA temanAM vakhANa karavA lAge che. teo game tevI akkala vagaranI gAMDIghelI, nAkhI devA jevI vAta kare to paNa 'hAjI, hAjI' kahI emanI AjJAmAM vartavAno prayatna kare che. kharekhara, mohanIya karmo A bhavarUpI bhavananI kevI durdazA karI che ! [2] priya prekSI putrI vijaya rUda putrI murati vivekAkhyastAtaH pariNatiraniMdyA ca jananI // vizuddhasya svasya sphurati hi kuTumbaM sphuTamidaM / bhave tanno dRSTaM tadapi bata saMyogasukhadhIH // 17 // anuvAda : prekSA (tattvacintA) nAmanI patnI che, vinaya nAmano putra che, guNarati nAmanI putrI che, viveka nAmano pitA che ane zuddha pariNati nAmanI mAtA che. A rIte vizuddha AtmAnuM kuTuMba phuTa rIte zobhI rahyuM che. paraMtu khedanI vAta che ke saMsAranAM prANIoe te joyuM nathI. eTale ja temanAmAM saMyogasukhanI buddhi rahelI che ! ' vizeSArtha: A saMsAramAM je dekhAya che te kuTuMbo to keTalAM badhAM svArthathI bharelAM che ! paraMtu jemanI jJAnadaSTi khUlI gaI che temane to aMtarmukha thatAM potAnAmAM ja samagra kuTuMbanuM subhaga darzana thaze. AtyaMtara kuTuMba kevuM che ? emAM prekSA, (anuprekSA, tattvaciMtana) rUpI priya patnI che, vinayarUpI putra che, guNarati (guNa pratye prIti) rUpI putrI che, viveka nAmanA pitA che ane aniMdya (zubha athavA zuddha) pariNati nAmanI mAtA che. prekSA athavA tattvaciMtA te patnI che, kAraNa ke te du:khamAM paNa sAMtvana ApanArI che. vinayathI jJAnanI vRddhi thAya che. vinayarUpI putra pitAnI jJAnasaMpattine sAcavanAra ane temAM vadhAro 49 Jain Education Interational 2010_05 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra karanAra che. guNarati eTale ratnatrayIrUpI putrI paramAnaMdanI prApti karAvanArI che. viveka te pitA che, kAraNa ke putranAM kAryonI yogyayogyatA vize ke hitAhita vize salAha ane mArgadarzana ApanAra che ane apakRtyomAMthI tene bacAvanAra che. zubha athavA zuddha pariNatirUpI mAtA vAtsalyabhAvathI saMtAnonuM pAlana karanArI che. vaLI A AtyaMtara kuTuMba evuM che ke e jema jema vistAra pAmatuM jAya tema tema vadhu uvaLa, unnata ane sAcuM sukha ApanAruM banatuM jAya. duHkhanI vAta e che ke AvuM sarasa AvyaMtara kuTuMba potAne maLyuM hovA chatAM jIva te joI zakato nathI ane bAhya kuTuMbanA saMyogamAM sukhanI buddhivALo thAya che. [3] purA premane tanu tava ne ! taducchede duHkhAnyatha kaThinacetA viSahate // vipAkAdApAkAhitakalazavattApabahulAt jano yasminnasminkvacidapi sukhaM hanta na bhave // 18 // anuvAda : mANasa pahelAM premanA AraMbhamAM duHkha pAme che; pachI teno viccheda na thAya tenI ciMtAmAM duHkha pAme che. pachI tenA uccheda (nAza) vakhate game tevI kaThina chAtIvALo hoya to paNa duHkha pAme che. Ama kuMbhAranA nibhADAmAM nAkhelA ghaDAnI jema tapato te vipAka vakhate (bhavAntaramAM) paNa bahu duHkha pAme che. AvA A saMsAramAM sukha to kaMI ja nathI. vizeSArtha : jagatamAM dareka tabakke mANasa kaMIka ne kaMIka du:kha anubhave che. duHkha vividha prakAranAM che. emAMthI eka premanI ja bAbata laIe to mANasa ISTapAtra sAthe premasaMbaMdha bAMdhavA mATe zuM zuM nathI karato ? keTalAMye kaSTa veThIne premano AraMbha karyo hoya, tyAra pachI e premane TakAvI rAkhavA mATe ane teno viccheda na thAya e mATe e tanatoDa mahenata kare che. ghaNo badho bhoga ApavA chatAM kudaratI krame ke Akasmika rIte priya pAtrano jo kAyamano viyoga thAya to pharI duHkha AvIne UbhuM rahe ja che. Ama jIva, kaThora manavALo thaI kuMbhAranI bhaThThImAM nAkhelA ghaDAnI jema ghaNo tApa sahana kare che. paraMtu A du:kha ATalethI aTakatuM nathI. A premane nimitte je kaMI azubha karmono baMdha thayo che teno vipAka thatAM, te karmo udayamAM AvatAM bhavAntaramAM paNa pAchuM duHkha ja anubhavavAnuM rahe che. [4] mRgAkSIdRgbANairiha hi nihataM dharmakaTakaM / viliptA hRddezA iha ca bahulai rAgarudhiraiH // bhramantyUrdhvaM krUrA vyasanazatagRdhrAzca tadiyaM // mahAmohakSoNIramaNaraNabhUmiH khalu bhavaH // 19 // anuvAda : A saMsAra kharekhara mahAmoharAjAnI yuddhabhUmi che ke jemAM strIonAM daSTirUpI 50 Jain Education Interational 2010_05 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pahelo, adhikAra cotho : bhavasvarUpacintA adhikAra bANothI dharmarAjAnuM sainya haNAI gayuM che ane tethI ghaNA rAgarUpI rudhirathI hRdayapradezo lepAI gayA che tathA seMkaDo prakAranAM vyasanorUpI krUra gIdho mastaka upara UDI rahyAM che. vizeSArtha : ahIM saMsAra mATe yuddhabhUminuM rUpaka yojavAmAM AvyuM che. A saMsAra moharAjAnI samarAMgaNabhUmi jevo che. yuddhabhUmimAM zuM zuM thAya che ? tyAM ghaNuM badhuM thAya che. jemake yuddhabhUmine najara samakSa tAdeza karavAno prayatna karIe, to aneka sainiko zastrothI haNAIne bhoMya upara jyAM tyAM paDelA jaNAze. emanAM ghavAyelAM zarIramAMthI lohI nIkaLatuM haze. yuddhabhUmimAM maDadAM paDyAM hovAthI jemane maDadAM atyaMta priya che evAM gIdha pakSIo UDIne AvI pahoMcaze. AvuM varavuM raNabhUminuM citra che. duniyAmAM vAstavika arthamAM ane lAkSaNika arthamAM judI judI laDAIo cAlI rahI che. emAMthI eka mAtra moharAjAnI laDAIno vicAra karIe to paNa kevuM cItarI caDe evuM dazya najara samakSa khaDuM thAya che ! moharAjAnuM yuddha eTale mohanIya karmarUpI zatruno khela. mohanIya karmamAM mukhyatve kAmadevanI lIlA. kAmadeva potAnA bANa vaDe bhalabhalAne ghAyala karI nAkhe che. kyAM che A bANa ? yuvatIonAM nayanakaTAkSamAM te bANa che. enAthI brahmacaryavratadhArI keTalAye dharmasainiko ghAyala thaI jAya che. keTalAka mRtyu pAme che. keTalAka potAnI jAtane bacAvI le che. ghAyala sainikonA hRdayamAMthI nIkaLelAM rAgarUpI lohIthI emanAM zarIra kharaDAya che. jamIna paNa rudhiravALI bane che. maDadAMonI vAsa AvatAM kaSTarUpI athavA ApattirUpI seMkaDo gIdho UDIne AvI pahoMce che. AvuM varavuM citra che A saMsAranI raNabhUminuM. emAM kone rasa paDe ? [5] kSatti kSatti kSaU/matha briti vaduthA | rudanti krandanti kSaNamapi vivAdaM vidadhate // palAyante modaM dadhati parinRtyanti vivazA / bhave mohonmAdaM kamapi tanubhAjaH parigatAH // 20 // anuvAda: A saMsAramAM mohano unmAda pAmelAM prANIo parAdhInapaNe kSaNamAM hase che, kSaNamAM kriIDA kare che, kSaNamAM ghaNo kheda kare che, kSaNamAM rahe che, kSaNamAM AkraMda kare che, kSaNamAM vivAda (kalaha) kare che, kSaNamAM nAsI jAya che, kSaNamAM harSita thaI jAya che ane kSaNamAM nRtya kare che. vizeSArtha : duniyAmAM manuSyonA vartananuM jo jhINavaTapUrvaka avalokana karIe to hasavuM AvyA vagara rahe nahi, kAraNa ke emAM eTalI badhI atizayatA, vicitratA, nirarthakatA vagere jovA maLaze. mohanA unmAdane kAraNe badalAtI paristhiti pramANe mANaso kSaNavAramAM khaDakhaDATa hase che, kSaNavAramAM AnaMdapramoda kare che, to pAchA kSaNavAramAM rUdana kare che, AkraMda kare che; kSaNavAramAM teo kheda pAme che, to kSaNavAramAM vivAda, jhaghaDo, kaMkAsa kare che. kyAreka teo harSa pAmI nAcagAna karavA lAge che, to kyAreka gharabAra choDI nAsI jAya che. manuSyanA zarIrano vicAra karIe to aho, kevA kevA prakAranI enI viDaMbanA thAya che ! mANasanA zarIramAM bhUtapreta ke mAtAjI AvyAM hoya ane e jema dhUNavA lAge tyAre enI 51 Jain Education Interational 2010_05 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra ceSTAo na samajAya evI hoya che, tevI rIte manuSyonuM vartana paNa evuM jovA maLe che. tattvajJAnIone to e hAsyAspada lAge emAM navAI zI ? [C] apUrNA vidyeva prakaTakhalamaitrIva kunayapraNAlI vAsthAne vidhavavanitAyauvanamiva // aniSNAte patyau mRgadaza iva snehalaharI / bhavakrIDA vrIDA dahati hRdayaM tAttvikadRzAm // 21 // anuvAda : apUrNa vidyAnI jema, jANItA zaTha mANasanI maitrInI jema, rAjasabhAmAM anyAyanI praNAlikAnI jema, vidhavA strInA yauvananI jema, mUrkha pati AgaLa kAmaNagArI strInAM premanAM laTakAMnI jema A saMsAranI krIDAnI lajjA paNa tattvadRSTivALAonA hRdayane bALe che. vizeSArtha : graMthakAra maharSi A zlokamAM dRSTAnto ApIne samajAve che ke saMsAranAM sukhomAM macyA rahevuM, AnaMdapramodanI krIDAo karyA karavI e tattvadaSTivALA jJAnI puruSone keTaluM badhuM lajjAspada lAge che ! bhUtakALamAM ajJAnane vaza thaI, mohanIya karmanA prabaLa udayane kAraNe evI krIDAo karI hoya to tenI smRti thatAM paNa lajjA utpanna thAya che ane te temanA hRdayane dajhADe che. paMDitonI sabhAmAM vArtAlApa karatAM ke vAdIonI sabhAmAM vAdavivAda karatI vakhate apUrNa jJAnavALo zaramAI jAya che ke saMtApa anubhave che. duSTa kapaTI mANasa sAthe maitrI thaI hoya ane pachI enI duSTatAnI ane kapaTadAvanI jANa thAya tyAre te maitrI keTalI saMtApa karAve che ? jyAM sajjano beThA hoya tyAM koIne anyAya thAya athavA anyAyukta praNAlikA cAlatI hoya to tenI tarata TIkA thavA lAge ane citta saMtapta thayA vagara rahe nahi. koI yuvatI vidhavA thaI hoya ane teno yauvanakALa tene saMtApa karAve athavA mUrkha, anipuNa pati AgaLa premasabhara pramadAnA premasaMketo niSphaLa jAya ane te manamAM mUMjhAya tevI rIte tattvajJAnIo pote pUrve karelI sAMsArika krIDAo mATe lajjAyukta saMtApa anubhave che. [7] prabhAte saMjAte bhavati vitathA svApakalanA / dvicandrajJAnaM vA timiravirahe nirmaladazAm // tathA mithyArUpaH sphurati vidite tattvaviSaye / bhavo'yaM sAdhUnAmuparatavikalpasthiradhiyAm // 22 // anuvAda : prabhAta thatAM svapranI racanA niSphaLa thaI jAya che tathA netravyAdhine kAraNe be caMdra dekhAtA hoya tenI dRSTi nirmaLa thatAM spaSTa dekhAya che, tevI rIte tattvanuM jJAna thatAM jemanA vikalpo TaLI gayA che ane jemanI buddhi sthira thaI gaI che evA sAdhuone A saMsAra mithyArUpa bhAse che. vizeSArtha : A saMsAramAM aneka prakAranI bhramaNAo pravarte che. jyAre bhramanirasana thAya che eTale ke 2010_05 para Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pahelo, adhikA2 cotho : bhavasvarUpacintA adhikAra bhramaNA bhAMgI jAya che tyAre mANasane Azcarya thAya che. keTalIka vAra AzcaryanI sAthe sAthe AnaMda paNa thAya che. bhrama bhAMgyo te sAruM thayuM, nahi to ApaNe kyAMnAM kyAM kUTAtA hota evuM lAge. svapramAM mANasa jAtajAtanA padArtho, dazyo vagere jue che. jyAre e jue che tyAre te ene satyasvarUpa jaNAya che, paraMtu jyAre svapra UDI jAya che tyAre ene sAcI vAstavikatAno khyAla Ave che. svapramAM mANasa bhayAnaka dazyo joI bhayabhIta thAya che, paraMtu svaprano dora tUTI jatAM, jAgrata thatAM e rAhata anubhave che, prabhAta thatAM svaprano aMta Ave che. bIjuM udAharaNa laIe to je mANasane timiranA prakArano netraroga thayo hoya ene AkAzamAM be candramA dekhAya, paraMtu netraroga dUra thatAM enI dRSTi nirmaLa thAya che ane AkAzamAM eka candramA dekhAya che ane ethI e rAjI thAya che. evI rIte ahaMkAra ane mamatva cAlyAM javAthI jemanA saMkalpavikalpo zAMta thaI gayA che ane AtmasvarUpamAM ramaNatA mATe jemanI buddhi sthira thaI gaI che evA sAdhu mahAtmAone, jJAnI saMtone A saMsAranuM mithyA svarUpa spaSTa samajAI jAya che. [8] priyAvANIvINAzayanatanusaMbAdhanasukhai - bhavo'yaM pIyUSairghaTita iti pUrvaM matirabhUt // akasmAdasmAkaM parikalitatattvopaniSadA midAnImetasminna ratirapi tu svAtmani ratiH // 23 // anuvAda : priyA, vANI, vINA, zayana, zarIramardana evAM evAM prakAranAM sukharUpI amRta vaDe A saMsAranI racanA thayelI che evI pahelAM amArI buddhi hatI, paraMtu have tattvonA rahasyane acAnaka jANyA pachI amane saMsAra pratye ruci thatI nathI, paNa eka AtmA mATe ja ruci utpanna thAya che. vizeSArtha : sAmAnyajanone dunyavI sukha vAstavika lAge che. meLavavA jevuM hoya to te A ja sukha che ema teo mAne che. saMsAranA aneka jIvonI anAdi kALathI AvI ja pravRtti cAlatI AvI che. bahu ochA jIvone bAhya indriyonuM kSaNika sukha te kevaLa sukhAbhAsa che evI pratIti thAya che. sAcuM sukha te AMtarika sukha che, AtmasvarUpanuM sukha che, mokSaprAptinuM sukha che. e ja sAcuM sukha che evI pratIti thavI ane te pramANe AcaraNa thavuM te bahu durlabha che. graMthakAra maharSi ahIM potAnA abhiprAya rUpe (athavA anya AtmajJAnInA abhiprAya rUpe) kahe che ke 'eka vakhata evo hato ke jyAre ame paNa ajJAna dazAne kAraNe mAnatA hatA priyAnAM vANIvilAsa, suMdara zayyA, zarIrane suMdara prasAdhano vaDe mardana karavuM vageremAM ja badhuM sukha samAyeluM che. A badhA padArthonI racanA jANe amRta vaDe karavAmAM AvI na hoya ! paraMtu acAnaka amane tattvanuM rahasya prApta thayuM, AtmasvarUpa samajAyuM, bhedajJAna thayuM, deha ane AtmAnI bhinnatAnAM darzana thayAM ane tyArathI A saMsAramAM amane jarA paNa prIti rahI nathI. amane have je kaMI prIti che te AtmasvarUpane vize ja, adhyAtmane vize ja che.' noMdha : graMthakartA upAdhyAya zrI yazovijayajI to bAlabrahmacArI hatA. nAnI vaye emaNe dIkSA lIdhI _2017_05 53 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra hatI. tyArathI ja emanI adhyAtmadaSTi khUlI gaI hatI ane tattvanI pratIti emane thaI gaI hatI. eTale ahIM zlokanA pUrvArdhamAM mUkelo abhiprAya te emano aMgata abhiprAya nahoto ke evo emane anubhava nahoto. eTale emaNe sAMsArika sukha mATe rajU karelo abhiprAya te kAlpanika che. anyano hoya te potAno karIne mUkyo che. vastunI sacoTa rajUAta mATe tathA bIjAnA cittamAM vastune sArI rIte ThasAvavA mATe AvI rIte rajUAta karavAnI prAcIna samayathI cAlI AvatI eka zailI che. upAdhyAyajI I zailIno ahIM Azraya lIdho che ke jethI potAne je abhipreta che te vAcakanA gaLe tarata utArI zake. [9] raMdhAnI ciM niravadhimavidyakrama prapaMcAH pAMcAlIkucakalazavannAtiratidA // galatyajJAnAbhre prasRmararucAvAtmani vidhau / cidAnandasyandaH sahaja iti tebhyo'stu viratiH // 24 // anuvAda : pUtaLInA stanarUpI kaLazanI jema avadhirahita kaThinatAne dhAraNa karanArA evA tathA ajJAnathI utpanna thayelA evA saMsAranA prapaMco pratikAraka nathI thatA. ajJAnarUpI vAdaLAM vikharAI javAthI ane vikAsa pAmatI kAntivALA Atma-candrano udaya thavAthI sahaja evA cidAnaMdano rasa prApta thAya che. eTale saMsAranA prapaMcomAM virati thaI che. vizeSArtha : saMsAranA prapaMco avidyAmAMthI, ajJAnamAMthI utpanna thayelA che. ahIM prapaMca eTale saMsAranI mAyAjALano vistAra. e prapaMcomAM kaThoratA rahelI che. e kaThoratA hada vagaranI che. ethI e prapaMcomAM jarA paNa AnaMda Avato nathI. pAMcAlInA stananI kaThoratAthI kone AnaMda Ave ? pAMcAlI eTale pUtaLI. lAkaDAmAMthI ke paththaramAMthI kotarelI pUtaLInA kaLaza jevA stanamAM vAge evI narI kaThinatA hoya che. e prItikara nathI hotA. tevI rIte saMsAranA prapaMco kaThora che. jema vAdaLAM vIkharAI jAya ane caMdra prakAze ane AnaMda Ape tema ajJAnarUpI vAdaLAM vIkharAtAM AtmArUpI caMdrano udaya thayo che ane te cidAnaMdano anubhava karAve che. jyAre AtmajJAnano, eTale ke svasvarUpano Avo uttama anubhava thAya tyAre sAMsArika prapaMcomAMthI svAbhAvika rIte ja nivRtta thavAnuM mana thAya. [100] ve yA rAjyazrInaraTrivhatA ! na sA jJAnadhyAnaprazamajanitA kiM svamanasi // bahiryAH preyasyaH kimu manasi tA nAtmarataya stataH svAdhInaM kastyajati sukhamicchatyatha param // 25 // anuvAda : saMsAramAM hAthI, ghoDA, gAya, baLada vagerenA samudAyathI banelI rAjyalakSmI che, to zuM jJAna, dhyAna ane prathamathI cittamAM utpanna thayelI lakSmI nathI ? jema bAhya jagatamAM Jain Education Interational 2010_05 For Priva 47 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pahelo, adhikAra cotho : bhavasvarUpacintA adhikAra strIo che tema cittamAM AtmaratirUpI strI nathI ? to pachI AvuM svAdhIna sukha tyajIne parAdhIna sukha koNa icche ? vizeSArtha : sAmAnya loko mATe bhautika sukha e ja sarvasva che. tevI rIte yogI mahAtmAo pAse paNa sukha che, paraMtu te vadhu caDiyAtuM sukha che. e sukhane jovAnI, samajavAnI ane vizeSataH anubhavavAnI dRSTi ane zakti ane pAtratA joIe. saMsAramAM hAthI, ghoDA, pALelAM pazu, paMkhIo, hIrA, motI, mANeka, vADI, baMgalA ane jAtajAtanAM sAdhano, vAhano, upakaraNo, alaMkAro vagere che. eka moTA rAjA pAse hoya eTalI lakSmIne rAjyalakSmI tarIke oLakhAvI zakAya. koInI pAse AvI rAjyalakSmI jo hoya, to zuM adhyAtmayogIo pAse ochI rAjyalakSmI che ? emanA adhyAtmarAjyamAM zrutAbhyAsa, saMyama, upazama, jJAna, dhyAna, tyAga, tapa, zAMti, sthiratA, viveka, vinaya, audArya, kSamA, saraLatA, bhedajJAna vagere vividha prakAranI lakSmI keTalI badhI DiyAtI che ! A vAtanI sAkSI to anubhavI ja ApI zake. vaLI bhautika rAjyalakSmI to caMcaLa che, nAzavaMta che. adhyAtmika rAjyalakSmI nAzavaMta nathI. AvyA pachI te cAlI jatI nathI. bhavAMtaramAM paNa te sAthe AvI zake che. saMsAramAM rAjAo, zreSThIo vagere pAse rUpavatI priyA che, to jJAnIo pAse zuM Atmarati nAmanI priyA nathI ? pelI priyAnuM rUpa to vRddhAvasthA AvatAM karamAI javAnuM che. AtmaratinuM rUpalAvaNya to uttarottara khIlatuM javAnuM. bhautika sukha to anya vyakti ane anya padArtha upara AdhAra rAkhanAruM che, parAdhIna che. Atmika sukha mATe koInI ye garaja rahetI nathI. jo A pramANe hoya to jJAnI mANaso svAdhIna sukha choDI parAdhIna sukhanI icchA kare kharA ? [101] parAdhIna zarma kSayi viSayAMkSAyatinam / bhave bhItisthAnaM tadapi kumatistatra ramate // budhAstu svAdhIne'kSayiNi karaNautsukyarahite / nilInAstiSThanti pragalitabhayAdhyAtmikasukhe // 26 // anuvAda : saMsAranuM A sukha parAdhIna che, kSaya pAmavAnA svabhAvavALuM che, viSayonI AkAMkSAnA samUhathI malina che, bhItivALuM che, tema chatAM kubuddhivALA temAM rAce che. paraMtu je jJAnI puruSo che teo to je svAdhIna che, avinAzI che, indriyonI utsukatAthI rahita che, bhayarahita che evA AdhyAtmika sukhamAM ja lIna banI rahe che. vizeSArtha : sukhano viSaya ghaNo gahana che. aneka prakAranI saMbhAvanAo emAM rahelI che. emAM ucca bhAvanA che ane eTalI ja emAM bhramaNA paNa rahelI che. saMsAranAM bhautika sukho ghaNI UtaratI kakSAnAM che, kAraNa ke te parAdhIna che, alpasamayanAM che. viSayonI icchAone kAraNe te malina che ane bhIti utpanna kare evAM che. jenI pAse atizaya dhana hoya tene corano bhaya rahe. rUpavatI strI hoya to ene ziyaLano bhaya rahe. dhana, rUpa vagere sAthe paNa caMcaLatAnuM lakSaNa joDAyeluM che. AvA halakA prakAranA, niMdanIya sukhamAM to mithyAmativALA athavA kubuddhivALA ja rAcI zake. jeo jJAnI che, 2010_05 55 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra tattvanA jANakAra che, saMsAranA svarUpane samajanAra che ane svarUpamAM ramanAra che teo to je sukha svAdhIna hoya, AtmAmAMthI ja utpanna thayeluM hoya, bhayarahita hoya, viSayonI abhilASA, utsukatA ke apekSA vinAnuM hoya, nirmaLa hoya, jJAnAdi guNothI yukta hoya, zAzvata hoya evuM sukha prApta karavAnuM ane emAM ja magna rahevAnuM icche. [102] tavetadvASanne nAmayavAna vastu bhavasvruupaanudhyaanN zamasukhanidAnaM kRtadhiyaH // sthirIbhUte hyasminvidhukiraNakarpUravimalA / yazaH zrI prauDhA syAjjinavacanatattvasthitividAm // 27 // anuvAda : eTalA mATe jJAnI puruSo kahe che ke bhavasvarUpanuM dhyAna jagatane abhayadAna ApanAruM ane samatAnA sukhanuM kAraNa che. e dhyAnamAM sthira thavAthI jinAgamanAM tattvonI sthitine jANanAra puruSo mATe to caMdranAM kiraNo jevI ane kapUra jevI ujjavaLa yazalakSmI (mokSalakSmI) vRddhi pAme che. vizeSArtha : A adhikAranuM samApana karatAM A chellA zlokamAM upAdhyAyajI mahArAja kahe che ke A rIte ahIM bhavasvarUpanuM varNana karavAmAM AvyuM che. tenuM ciMtana prajJAvAna manuSyo mATe zamasukhanuM kAraNa bane che. te jagatane abhayadAna devAvALuM che. jagatamAM banatI vicitra, viSama ghaTanAonuM avalokana karatAM ane te vize ciMtanamanana karatAM vairAgyabhAva utpanna thayA vagara raheze nahi. e vairAgyabhAva jIvanamAM zAnti lAvaze. cittamAM UThatA vikAro, kaSAyo, Avego vagerene te zAnta karaze. bhavasvarUpanA ciMtanathI jeonuM dhyAna sthira thaI jAya che temanI yazalakSmI prauDha bane che, arthAt vRddhi pAme che. e yazazrI kevI che ? jinezvara bhagavAnanA siddhAntonA tattvane jANavAvALAnI e lakSmI che. candranAM kiraNo jevI athavA kapUra jevI dhavala ane nirmaLa e lakSmI che. prAcIna graMthazailI ane kaviparaMparA anusAra upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAje ahIM A prathama prabaMdhanA chellA zlokamAM potAnuM nAma 'yaza' zleSathI gUMthI lIdhuM che. 2010_05 iti bhavasvarUpaciMtAdhikAraH / bhavasvarUpaciMtA adhikAra saMpUrNa. iti prathama prabaMdha: / 56 Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha bIjo. adhikAra pAMcamo * vairAgyasaMbhava adhikAra 24 [103] mavasvarUpavijJAnAt pALyadaSTinAt tadicchocchedarUpaM drAg vairAgyamupajAyate // 1 // anuvAda : bhavanuM svarUpa jANavAthI, te nirguNa che evI dRSTi utpanna thAya che. ethI te pratye dveSa (abhAva, aruci) thAya che. ethI saMsAranI icchAno uccheda thavArUpI vairAgya tatkALa utpanna thAya che. vizeSArtha : keTalAka mANasone saMsAra pratye acAnaka vairAgya utpanna thAya che. dhanahAni, mAnahAni, aNabanAva, vizvAsaghAta, rAjyanI moTI corI pakaDAI javI, svajananuM mRtyu vagere prakAranA AghAtajanaka anubhavo vairAgya janmAve che. paNa e vairAgya ekaMdare kSaNika hoya che. jeo jJAnI che teono vairAgya Avo kSaNika nathI hoto. teone saMsAra pratye vairAgya thavAnAM mukhya be kAraNa che. eka to saMsAranA svarUpanuM teo ciMtana kare che ane ethI saMsAra atyaMta duHkhamaya, kaSTamaya, viSamatAthI ane vicitratAthI bharelo temane jaNAya che. bIjuM kAraNa e che ke potAnI vikasita dRSTithI nihALatAM emane saMsAramAM kyAMya guNa dekhAto nathI. saMsAra nirguNa che, guNarahita che, eTale ke asAra che evI emane daDha pratIti thAya che. AthI saMsAra pratye emane vaiSa thAya che arthAt saMsAra pratye emane aruci ane abhAva thAya che. saMsAranAM paugalika sukho bhogavavAnI emane abhilASA thatI nathI. AthI sAMsArika icchAono teo uccheda kare che. saMsAra pratye teo udAsIna bane che. ethI saMsAra pratye temane tatkALa vairAgya thAya che. e vairAgya temane AtmasvarUpanA ciMtana tarapha laI jAya che. [104] siddhayA viSayastarthastha vairA vatti che. __ mataM na yujyate teSAM yAvadAprasiddhitaH // 2 // anuvAda : viSayasukhanI siddhi thatAM vairAgyanI prApti thAya evuM jeo varNave che te yogya nathI, kAraNa ke jyAM sudhI artha (viSaya) che tyAM sudhI enI aprasiddhi che. (arthAtu badhA ja padArtho prApta thAya ja evuM kahI zakAtuM nathI.) ' vizeSArtha : A zlokamAM 'siddhi ane "aprasiddhi e baMne zabdo viziSTa arthamAM vaparAyA che. siddhi eTale saMpUrNapaNe prApti ane tRpti. asiddhi eTale saMpUrNapaNe aprApti ane atRpti athavA prApti ane tRptimAM apUrNatA. aprasiddhi eTale vizeSapaNe asiddhi. keTalAka evuM mAne che ke eka vastu bhogavI lIdhA pachI mANasanuM mana dharAI jAya che ane enAthI 57. Jain Education Interational 2010_05 Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra nivRtta thaI jAya che. tyAra pachI e vastu tarapha enI Asakti rahetI nathI. enA tarapha vairAgya AvI jAya che. keTalAka vaLI ema kahe che ke viSayone bhogavyA vinA sIdhA vairAgya tarapha vaLavAthI kyAre viSayecchA jAgrata thaze te kahI zakAya nahi. mATe pahelAM viSayabhoga ane pachI vairAgya e svAbhAvika krama che. paraMtu vAstavamAM evuM nathI. viSayo aneka prakAranA che ane te darekano bhogavaTo karyA pachI vairAgya tarapha vaLavAnI vAta karavAmAM Ave to kyAreya vAro ja nahi Ave. vaLI viSayonuM svarUpa evuM nathI ke eka vakhata bhogavaTo karyo eTale tarata mana tRpta ane nivRtta thaI jAya, kAraNa ke jyAM sudhI viSayo che tyAM sudhI atRpti rahevAnI ja. [105] prAtatvamAkurairavASpaSyanaMtaza: I kAmabhogeSu mUDhAnAM samIhA nopazAmyati // 3 // anuvAda : kAmabhogo anaMtavAra prApta thayA hovA chatAM jANe potAne eka paNa vAra prApta thayA nathI evA bhramane lIdhe mUDha jIvonI kAmabhoganI icchA zAMta thatI nathI. vizeSArtha : phakta eka vartamAna jIvanamAM badhA prakAranAM bhautika sukho bhogavavA jIva nIkaLe to jIvana pUruM thaI jAya, paNa sukhanA padArtho ane prakAro pUrA na thAya. jo eka bhavanI apekSAe paNa A pramANe hoya to jIve A pUrve anaMta bhava karyA che ane te dareka bhavamAM viSayonuM je sukha bhogavyuM che eno jo vicAra karIe to kalpanA paNa kAma na kare. ema kahI zakAya ke eka eka viSayanuM sukha jIve anaMta bhavamAM anaMta vAra bhogavyuM che ane chatAM jIvane tRpti nathI thaI. mUDha jIvone ema ja lAge che ke vartamAna bhavamAM potAne prApta thayelA je kAma bhogo che te pahelI ja vAra prApta thAya che. vaLI bhogonuM svarUpa evuM che ke vAraMvAra bhogavavA chatAM te jANe navuM svarUpa dhAraNa karIne pahelI vAra potAnI pAse AvyA hoya evo bhAsa thAya che. AthI viSayo mATenI, vividha prakAranA kAmabhogonI vAsanA-tRSNA kyAreya zAMta thatI nathI. [10] viSa: kSayate no nejonairiva pAvavA pratyuta prollasacchaktirbhUya evopavarddhate // 4 // anuvAda : jema IMdhaNathI agni kSaya pAmato nathI tema viSayonA sevana vaDe kAma kSINa thato nathI, paraMtu te zaktino ullAsa karI vAraMvAra vRddhi pAme che. vizeSArtha : koI kadAca evI dalIla kare ke vastu jema vaparAtI jAya tema kSINa thatI jAya, khUTatI jAya ane ema karatAM karatAM chevaTe jIrNa thaIne, zIrNa thaIne naSTa pAme. keTalIka skUla nirjIva cIjavastuonI bAbatamAM e sAcuM haze ke te vaparAI, ghasAIne chevaTe nAza pAme, paraMtu kAmabhoganI bAbatamAM evuM nathI. e to agni jevo che. agnimAM IMdhaNa nAkhavAthI agni zAMta thato nathI, paraMtu vadhu ane vadhu baLavA lAge che. kyAreka zAMta paDavA AvelA agnimAM lAkaDAM, kolasA nAkhavAmAM Ave to te pAcho vadhu jorathI baLavA lAge che, jANe ke, enAmAM pharI navI zakti AvI na hoya ! tevI rIte maMda paDavA 58 Jain Education Interational 2010_05 on International 2010_05 Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha bIja, adhikAra pAMcamo : vairAgyasaMbhava adhikAra Avelo kAmabhoga anukULa vyakti, paristhiti maLatAM pharI joramAM Ave che ane zAMta thavAne badale prajavalita bane che. eTalA mATe ja kahevAyuM che ke - na jAtu kAma kAmAnAM upabhogena zAmyati / (kAmavAsanA kAmanA upabhogathI zAnta thatI nathI.) jo kAmabhoganuM svarUpa AvuM hoya to tenI tRptithI vairAgya kevI rIte pragaTe ? varSonA vairAgya pachI, saMyamanA pAlana pachI, indriyonA viSayano jarAka jeTalo svAda mANavAnI utsukatAthI nIkaLelA mahAtmAo tyAra pachI saMyama tarapha pAchA pharI zakyA nathI ane patananA mArge vadhu ane vadhu ghasaDAyA che. [107] saukhyatvamiva siMhanAM praznanAmiva kSaTI viSayeSu pravRttAnAM vairAgyaM khalu durvacam // 5 // anuvAda : jema siMhomAM saumyatA hovI te azakya che, jema sarpomAM kSamA azakya che tema viSayomAM pravRtta thayelAne vairAgya prApta thAya ema kahevuM azakya che. vizeSArtha : keTalAka jIvomAM emanAM prakRtigata lakSaNo hoya che. udAharaNa tarIke siMha kyAreya saumya prakRtivALo banI na zake. potAnA zikArane jotAM ja te vikarALa svarUpa dhAraNa kare che. sarpa cAlyo jato hoya ane enA upara koIno paga paDe to te DaMkha mAryA vagara rahe nahi. "haze, javA do bicArAne. enI bhUla thaI haze."--evo kSamAbhAva sarpamAM kyAreya AvI na zake, kAraNa ke kSamA enI prakRtimAM nathI. tevI rIte vairAgya e viSayavAsanAnuM lakSaNa nathI. tIvra viSayavAsanA hovI ane sAthe sAthe vairAgya bhAva hovo, ema e be eka sAthe rahI na zake. jyAM vairAgya che tyAM viSayavAsanA nathI ane jayAM viSayavAsanA che tyAM vairAgya nathI. [108] matvA viSayatyA ya vairArtha thirvatti apathyamaparityajya sa rogocchedamicchiti // 6 // anuvAda : viSayono tyAga karyA vinA jo koI mANasa vairAgya dhAraNa karavA icche to te apathyano tyAga karyA vinA rogano uccheda karavA icche che. vizeSArtha : graMthakAra maharSi ahIM viSayatyAga vinA vairAgyanI icchA dharAvanArane rogI sAthe sarakhAve che. je pramANe roga hoya te pramANe rogInA khAnapAnamAM zuM zuM pathyApathya che te vaidarAjo jaNAve che. bhAre tAva Avyo hoya ane dardI peTa bharIne miSTAnna khAya, madhupramehano roga thayo hoya ane dardI khUba sAkara khAya, bhAre zaradIthI zarIra ThaMDuM paDIne dhrUjatuM hoya tyAre dardI barapha nAMkheluM ThaMDuM pANI pIe athavA bahu jhADA thaI gayA hoya tyAre mANasa dUdhapAka khAvA bese to ethI darda vadhI jAya. e badhI vastuo dardIne mATe apathya che. darda maTADavA mATe pahelAM apathya ke kupathyano tyAga karavo jarUrI che. evI rIte viSayabhoga 59 Jain Education Interational 2010_05 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra vairAgya mATe apathya che. apathyanA sevanathI paristhiti bagaDe che, mohadazA vadhe che ane vairAgya to ghaNo De che. mATe vairAgya keLavavA mATe viSayabhogarUpI apadhyano tyAga prathama thavo joIe. [10] na vitte viSayavairArtha sthA/madhyatram ayodhana ivottapte nipatanbiduraMbhasaH // 7 // anuvAda : loDhAnA tapAvelA ghaNa upara paDeluM pANInuM biMdu jema zoSAI jAya, tema viSayathI Asakta thayelA cittamAM vairAgya rahI zakato nathI. vizeSArtha : ahIM bIjuM eka dRSTAnta ApavAmAM AvyuM che. loDhAnA tapAvelA ghaNa upara pANInuM eka TIpuM nAMkhavAmAM Ave to te cham karIne tarata ja zoSAI jAya che. kSaNavAra paNa te TakI zakatuM nathI. tevI rIte viSayabhogamAM layalIna banelA cittamAM vairAgyanI vAta jarA paNa TakatI nathI. te vakhate ene bodhavacano to priya nathI lAgatAM paNa viSayAntaranI vAta paNa gamatI nathI. bhAvatuM bhojana khAvA beThelA bhUkhyA mANasane kahevAmAM Ave ke khAvAnuM rahevA do ane A phUlanI sarasa suMgadha mANo to te paNa ene gamatI vAta nathI. evI ja rIte anya prakAranA bhogopabhogamAM paNa bane che. to pachI bhogopabhoga vakhate vairAgyanI vAta kevI rIte game ? kadAca vairAgyanI vAta karavA khAtara ke majAka khAtara mANasa kare to paNa enA aMtaramAM vairAgya hoto nathI. bhogapabhoga vakhate indriyo bAhya padArthomAM doDe che. vairAgya mATe aMtarmukha banavuM paDe che. jo Ama, kSaNavAra mATe paNa viSayabhoganI sAthe vairAgya na TakI zakato hoya to pachI kAyama viSayabhoganI sAthe kAyamano vairAgya to kyAMthI saMbhavI zake ? [11] vIvuDa thAt dUtro pahane yavazini .. tadA viSayasaMsargicitte vairAgyasaMkramaH // 8 // . anuvAda : jo amAsanI rAte caMdrano udaya thAya ane jo vaMdhya (avakezi) vRkSane phaLa Ave, to viSayanA saMsargavALA cittamAM vairAgyano praveza thAya. vizeSArtha : graMthakAra maharSi A vAtane vadhu dRDha rIte samajAvavA mATe bIjAM be dRSTAnta Ape che. amAsanI ghora aMdhArI rAte caMdradarzana zakya nathI. tevI ja rIte je vRkSa vaMdhya hoya tene phaLa AvatuM nathI. amAsanI rAte jo caMdradarzana saMbhavita bane athavA vaMdhya vRkSane phaLa Ave, to ja viSayAsakta cittanI aMdara vairAgyanuM saMkramaNa thAya. eTale ke e kyAreya zakya bane nahi. [111] mavahetupu taSA-ziSyavRttitaH | vairAgyaM syAnnirAbAdhaM bhavanairguNyadarzanAt // 9 // anuvAda : bhavanA hetu upara dveSa thavAthI, viSayomAM pravRtti na thavAthI ane bhavane guNarahita jovAthI nirAbAdha vairAgya utpanna thAya che. Jain Education Interational 2010_05 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha bIjo, adhikAra pAMcamo : vairAgyasaMbhava adhikAra vizeSArtha : vairAgya kevI rIte utpanna thAya ane te kevI rIte TakI zake ? prathama to bhavanA hetu pratye dveSa thavo joIe. bhava eTale saMsAra. hetu eTale kAraNa. saMsAra gamato na hovo joIe. janma, maraNa ane punarjanmanuM je cakra cAlyA kare che temAMthI chUTavAnI tIvra icchA thavI joIe. te cakra kyA kAraNe cAle che ? jo vicAra karavAmAM Ave to mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya vagerene kAraNe janmamaraNanA pherA cAlyA kare che evuM potAne samajAvuM joIe. saMsAranA A hetu che e samajAyA pachI te pratye dveSa, abhAva, kheda vagere thavAM joIe. vaLI saMsAranuM svarUpa tAttvika dRSTie vicAratAM temAM mAtra avaguNo ke doSo ja che ane temAM koI guNa rahelo nathI evI aMtaramAM pratIti thavI joIe. bIjA lokone saMsAramAM je guNa dekhAya che te vastutaH tattvasvarUpe ane paramArtha dRSTie doSa ja che ane guNAbhAsa che ema samajAvuM joIe. A samajAyA pachI saMsAranA kAmabhogamAM apravRtti (nivRtti) AvavI joIe. mana saMsAranA svarUpane samaje, paNa hRdaya viSayabhogamAM doDavA potAne preryA kare evI saMgharSamaya sthiti sarjAya tyAre jIvanamAM ghaDIka vairAgya ane ghaDIka viSayabhoga evI DAmADoLa sthiti rahe che. evo bAdhAvALo vairAgya sAmAnya vairAgya ke kAmacalAu vairAgya hoya che. jayAre viSayabhogamAMthI pUrI samajaNa sAthenI, zraddhA sahitanI nivRtti Ave tyAre ja anukrame nirAbAdha vairAgya pragaTa thAya che ane te sthira tathA daDha rahe che. [112] caturthe pusthAne navaeNvaM tat prasajjate yuktaMkhalu pramAtRRNAM bhavanairguNyadarzanam // 10 // anuvAda : jo ema hoya to cothA guNasthAnake paNa vairAgyanI utpatti thaze, kAraNa ke pramANa jANanArAone (pramAtAne) saMsAranI nirguNatAnuM darzana thaI zake che. vizeSArtha : ahIM eka tAttvika prazna Ubho thaze. jo saMsAranI nirguNatAnuM darzana thavAthI vairAgyanI utpatti avazya thatI hoya to cothe guNasthAnake vartatA samyaguSTi jIvone vairAgya utpanna thavo joIe, kAraNa ke teone saMsAranI nirguNatAnuM darzana thAya che. e guNasthAnake vartatA jIvo pramAtu (pramANane jANavAvALA) hoya che. tethI teo saMsAranA svarUpane yathArthapaNe jANavAvALA hoya che ema kahI zakAya. paraMtu cothuM guNasthAnaka te avirati samyagdaSTinuM che. e guNasthAnake virati eTale vairAgya nahi paNa avirati hoya che. tyAM kAmabhoganI apravRtti hotI nathI. to pachI tyAM vairAgya kevI rIte saMbhave ? eka ja guNasthAnake vairAgya ane avairAgya ema baMne jo svIkAravAmAM Ave to asaMgatino doSa na Ave ? A pramANe tarkayukta zaMkA pote UbhI karIne graMthakartA have pachInA zlokamAM enuM samAdhAna kare che. [113 satyaM vAritramohastha mahimA joDaNayaM vastu yadanyahetuyoge'pi phalAyogo'tra dRzyate // 11 // anuvAda : sAcI vAta che. cAritra-mohanIya karmano koI evo mahimA che ke anya hetuno yoga hoya te chatAM paNa phaLano ayoga (abhAva) dekhAya che. 2010_05 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra ' vizeSArtha : e sAcI vAta che ke cothA guNasthAne bhavanI nirguNatAnuM darzana thavA chatAM, tyAM avirati hoya che. sAmAnya rIte jyAM hetu eTale kAraNa hoya tyAM te kAryamAM pariName. anya pakSe jyAM kArya hoya tyAM kAraNa raheluM hoya. paraMtu cothA guNasthAnake bhavanI nirguNatAnAM darzanarUpI hetu vidyamAna hovA chatAM te kAryamAM pariNamato nathI. tenuM kAraNa cAritra-mohanIya karmanI prabaLatA che. A cAritra-mohanIya karma eTaluM badhuM vicitra che ke temAM bIjA hetuno yoga hovA chatAM tenuM mULa jovAmAM na Ave. cAritra-mohanIya karmano udaya tyAM eTalo joradAra che ke vairAgyanI prAptimAM te pratibaMdhaka bane che. cAritra-mohanIya karma, krodha, mAna, mAyA ane lobha e cAra kaSAya ane nava nokaSAyathI baMdhAya che. cAra kaSAyanA paNa taratamatA anusAra anaMtAnubaMdhIya, apratyAkhyAna, pratyAkhyAnIya ane saMjavalana ema cAra prakAra che. Ama cAritra-mohanIya karma saMsAranA jIvone ghaNuM bhamADe che. cothe guNasthAnake bhavasvarUpajJAna, bhavanI nirguNatAnuM darzana, tattvamAM zraddhA vagere kAraNo upasthita hovA chatAM te vairAgyamAM pariNamatAM nathI. tyAM hetuno yoga hovA chatAM phaLano yoga nathI thato. nyAyazAstra pramANe sAmAnya rIte jayAM hetu hoya tyAM phaLa hoya, paraMtu eka karatAM vadhu hetu hovA chatAM jo koI prabaLa pratibaMdhakabhAva hoya, to te badhA hetuo maLIne paNa pratibaMdhakabhAvane haThAvavA zaktimAna thatA nathI. cothe guNasthAnake cAritra-mohanIya karma AvA pratibaMdhaka-bhAvarUpe rahe che. eTale tyAM vairAgyamAM zraddhA hovA chatAM saMpUrNa vairAgya pragaTato nathI, eTale ke nivRttirUpe pariNamato nathI. alabatta, tyAM kaSAyonI tIvratA hotI nathI. [118] rAviSe taMtrapi = gheTuM nati sarvathA .. svavyApArahatAsaMgaM tathA ca stavabhASitam // 12 // anuvAda : viziSTa dazAmAM tyAM (cothA guNasthAnake) vairAgya sarvathA na hoya evuM nathI. tyAM paNa potAnA vyApAra (svabhAva-ramaNatA) dvArA AsaMga (Asakti)nuM haraNa thAya che. vItarAgastavamAM paNa e pramANe kahyuM che. vizeSArtha : cothuM guNasthAnaka aviratinuM che, paraMtu e guNasthAnake sarvathA, sarvaprakAre saMpUrNapaNe sadAne mATe avirati ja hoya evuM nathI. e guNasthAnake paNa evI viziSTa dazA jo hoya to tyAM vairAgya saMbhavI zake che. je samakitI jIvo ATha yogadRSTimAMthI chaThThI kAntA nAmanI dRSTimAM Ave che tyAre temanAmAM, viSayonI apravRtti na thaI hoya to paNa vairAgya utpanna thaI zake che. teo viSayomAM pravRtta hovA chatAM temAMthI AsaMga (Asakti)ne harI le che. viSayonA svarUpanA jJAna vaDe teo AsaktinI tIvratAne nyUna karatA rahe che. kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcArya mahArAje potAnA "vItarAgastava athavA "vItarAgastotra'mAM paNa A ja vAta kahI che. upAdhyAyajI mahArAja have "zrI vItarAgastavano nIceno zloka TAMke che. 62 Jain Education Intemational 2010_05 Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha bIjo, adhikAra pAMcamo : vairAgyasaMbhava adhikAra [115] yA marudrazrarvathA nAthavmujete ! yatra tatra ratirnAma viraktatvaM tadApi te // 13 // anuvAda : he nAtha ! Apa jyAre (pUrva bhavamAM) devendranI ke narendranI lakSmIne bhogavo cho tyAre, jyAM tamArI rati jaNAya che tyAM paNa tamAro vairAgya ja hoya che. vizeSArtha : A zloka, kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcAryata "zrI vItarAgastavamAMthI levAmAM Avyo che. devAdhideva tIrthaMkara paramAtmAno jIva pUrva bhavamAM samyakatva pAmyA pachI cothe guNasthAnake vartato hoya che. pUrvanA puNyanA udaye te devagatimAM jAya ke manuSyabhavamAM rAjA ke cakravartinuM pada pAme tyAre paNa te cothA guNasthAnake hoya. tIrthaMkaranA bhAvamAM paNa te jyAM sudhI sarva viratighara na bane tyAM sudhI paNa cothA guNasthAnake hoya. have pUrvanA devendranA ke narendranA bhavamAM emaNe aizvarya mANyuM evuM ApaNe svAbhAvika rIte mAnIe chIe. paraMtu tyAM paNa je je prakAranuM sukha teo mANatA hoya temAM paNa temanI virakti ja rahelI hoya che. eTale cothA guNasthAnake amuka dazAnA jIvomAM bAhya dRSTie avirati jaNAtI hoya tyAM paNa teo Asaktirahita hoI zake che. sarvaviratirUpa saMpUrNa tyAga-vairAgya tyAM nathI hotAM, tema chatAM tyAM vairAgyano sAva abhAva hoya che ema paNa nahi kahI zakAya. [11] macchI thI vicchinna pravRttiH jamAvanA ratistasya viraktasya sarvatra zubhavedyataH // 14 // anuvAda : jemanI bhavanI icchA viccheda pAmI che temanI je kAMI pravRtti che te karmanA udayathI utpanna thayelI che. tevA virakta puruSanI je rati dekhAya che te sarvatra zubha vedanIya karmanA udayathI ja che. vizeSArtha : "vItarAgastava'nA e zloka upara vizeSa prakAza pADatAM upAdhyAyajI mahArAja kahe che ke jeone saMsAra gamato nathI tathA saMsAranA viccheda mATe jemanI abhilASA bahu tIvra che evA virakta mahAtmAonI sAMsArika pravRttiomAM je rati hoya che te karmanA udayathI ja che. tyAM udayamAM AveluM karma bhogavAya che. e karma prAyaH nikAcita hoya che. eTale te bhogavyA vagara chUTako nathI. A karma prAyaH vedanIya karma hoya che ane te zubha prakAranuM zatAvedanIya karma hoya che. teo udayamAM AveluM karma bhogave che, paraMtu e bhogavatI vakhate teone navA karmo baMdhAtAM nathI, kArama ke emanA hRdayamAM vairAgya ja hoya che. AthI tIrthaMkara paramAtmAnA jIve samyagdarzananI prApti pachInA bhavomAM je kaMI bhogavilAsanI pravRtti karI hoya temAM temanA zatAvedanIya karmano ja udaya rahelo hoya che. cothe guNasthAnake vartatA zuM badhA ja jIvomAM A pramANe vairAgya hoya ? nA, e guNasthAnake vartatA jIvomAMthI jeoe viziSTa dazA prApta karI hoya temane vize ja A kahI zakAya. je jIvono anya karmano udaya baLavAna hoya teonI AvI viziSTa dazA na hoya. alabatta, A cothA guNasthAnake anaMtAnubaMdhI prakAranA karmano udaya na saMbhavI zake, kAraNa ke jayAM sudhI anaMtAnubaMdhI karma hoya tyAM sudhI samyagdarzana thAya nahi. 63 Jain Education Interational 2010_05 Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra [117] matakSAkSepalasAnAt vattIya moDAsaMnithI ! na zuddhiprakSayo yasmAddhAribhadramidaM vacaH // 15 // anuvAda : eTale AkSepaka jJAnane lIdhe bhoganI samIpe rahyA chatAM temanI zuddhino nAza thato nathI, evuM kAntA nAmanI "yogadaSTi' vize zrI haribhadrasUrinuM vacana che. vizeSArtha : zrI haribhadrasUrie yogadaSTi-samuccaya'mAM kAntA dRSTinuM lakSaNa varNavatAM kahyuM che zrutadharme manonityaM kAyAstvasyAnyaceSTite / atastvAkSepakajJAnAnna bhogA bhavahetavaH // (enI kAyA anya kArya karatI hoya che, paraMtu enuM mana hamezAM zratadharmamAM raheluM hoya che, eTale AkSepaka jJAnane lIdhe ene bhogo bhavanA heturUpa thatA nathI.) jIva uttarottara Atmika vikAsa sAdhato sAdhato jema jema upara caDato jAya che tema tema tenAmAM viziSTa guNalakSaNo pragaTa thatAM jAya che. heya-upAdeya vize tenI vivekadRSTi vikasatI jAya che. Atmika vikAsanA AvA ATha tabakkAne ATha yogadaSTi tarIke zrI haribhadrasUrie oLakhAvyA che. mitrA, tArA, balA, dIpA, sthirA, kAntA, prabhA ane parA nAmanI ATha yogadaSTimAMthI ahIM chaThThI kAntA dRSTivALA jIvanuM lakSaNa varNavAyuM che. zrI haribhadrasUrine anusarIne upAdhyAya zrI yazovijayajIe "yogadaSTinI sajhAya'mAM A kAntA daSTi vize kahyuM che : mana mahilAnuM re vhAlA upare, bIjAM kAma karata; tima zratadharme re ehamAM mana dhare, jJAnAkSepakavaMta. ehave jJAne re vighana-nivAraNe, bhoga nahi bhava heta; navi guNa doSa na viSaya svarUpathI, mana guNa avaguNa kheta. kAntA dRSTimAM AvelA jIvone AkSepaka jJAna hoya che. AkSepaka eTale kheMcI lenAruM. AkSepaka jJAna vaDe jIva rAga dazAmAMthI potAnA cittane kheMcI le che. A dRSTivALA jIvomAM sArAsArano evo viveka hoya che ke potAnA cittamAM azubha vicAradhArA cAlu thAya ke tarata tyAMthI potAnA cittane pAchuM kheMcI le che. AvA samyagdaSTi AtmAo bhogasAmagrInI samIpa hovA chatAM temanA cittanI zuddhi haNAtI nathI. temane zrutajJAnano evo utkaTa rasAnubhava thAya che ke pachI bAhyadRSTie bhoga vilAsamAM hovA chatAM temAM temane Asakti rahetI nathI. teo svarUpAnubhavamAM ramatA hoya che. zrI AnaMdaghanajI mahArAje potAnA eka padamAM e vize nIce pramANe be sarasa dekhAtta ApyAM che : cAro carana ke kAraNe re gauA banameM jAya; cAro care phire cihuM dizi, vAkI najara baDDariyA mAMhya. cAra pAMca sAheliyAM milI, hilamila pAnI jAya; tAlI dIe khaDakhaDa hase, vAkI najara gaguriA mAMhya. Jain Education Interational 2010_05 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha bIjo, adhikAra pAMcamo : vairAgyasaMbhava adhikAra [118] mAyAmatattvata: pazyannatinastato drutam | tanmadhyena prayAtyeva yathA vyAghAtavarjitaH // 16 // anuvAda : mAyAjaLane tattvathI jANI leto jIva tyAM udvigna thato nathI ane tethI te temAMthI nirvighnapaNe tvarAthI pasAra thaI jAya che. vizeSArtha : upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAje A zloka zrI haribhadrasUrikRti "yogadaSTi samuccaya'mAMthI avataraNa tarIke Apyo che. aMbha eTale jaLa. mAyAbha eTale mAyAjaLa. emAM jaLa kharekhara na hoya, paNa jaLano AbhAsa evo thAya ke jANe sAce ja jaLa na hoya ! je mAyAjaLano jANakAra na hoya te mANasa mAyAjaLamAM dAkhala thatAM potAnAM vastra saheja UMcAM le ane dhImAM DagalAM mAMDe. paraMtu pachI ene khabara paDe che ke tyAM pANI nathI ane pote dRSTibhramathI chetarAyo che. bIjAne bhramamAM nAkhavA mATe paNa keTalAka AvI yukti karatA hoya che. mahAbhAratamAM Ave che ke pAMDavonA mahelanI evI racanA karavAmAM AvI hatI ke jyAM jaLa na hoya tyAM jaLa jevuM dekhAya ane jyAM jaLa hoya tyAM sthaLa jevuM dekhAya. yudhiSThira duryodhanane e mahelamAM padhAravA nimaMtraNa Ape che tyAre eve sthaLe duryodhana chetarAI jAya che. unALAmAM raNamAM retI upara sUryanAM kiraNo evI rIte paDatAM hoya che ke dUra dUra pANIthI bhareluM sarovara hoya evo bhAsa thAya. mRga evuM pANI joIne te pIvA doDe che, paraMtu jema e doDatuM jAya tema e sarovara Ape ne Aghe jatuM jAya ane chevaTe mRga thAkIne lotha thaI jAya, mRtyu paNa pAme, paraMtu ene pANI na maLe. eTale AvA AbhAsane mRgajaLa kahevAmAM Ave che. jyAre dRSTibhrama nIkaLI jAya, athavA pahelethI bhrama thAya ja nahi tevI vyakti vAstavikatA anusAra sAcI rIte gati kare che. A saMsAra paNa mAyAjaLa jevo che. sAmAnya loko ene sAcuM jaLa mAnIne potAno jIvanavyavahAra calAve che. paraMtu je tattvajJAnIo che teo to saMsArane barAbara oLakhI le che. jema mAyAjaLanI khabara paDyA pachI mANasa evA pANIthI Darato nathI ane tyAMthI acakAyA vagara saDasaDATa cAlyo jAya che, tema saMsAranA svarUpane oLakhanArA tattvajJAnIo alanA pAmyA vinA saMsArane pAra karI jAya che. "yogadRSTinI sajhAya"mAM upAdhyAyajI mahArAje kahyuM che : mAyA pANI re jANI tehane, laMghI jAya aDola; sAcuM jANI re te bIto rahe, na cale DAmADola. [118] moII svarUpata paDyuM tathA mAyopamAna bhuMjAno'pi hyasaMgaH san prayAtyeva paraM padam // 17 // anuvAda : te ja pramANe bhogonA svarUpane mAyAjaLa jevA jANIne te bhogone bhogavato hovA chatAM anAsakta rahIne parama pada tarapha jAya che. ' vizeSArtha : zrI haribhadrasUrikRta 'yogadaSTi samuccaya'no A zloka upAdhyAyajI mahArAje ahIM TAMkyo 65 Jain Education Intemational 2010_05 Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra che. emAM zrI haribhadrasUri kahe che ke jeo samyagdarzanane pAmelA che ane chaThThI kAntA nAmanI yogadRSTinI bhUmikAe pahoMcelA che tevA AtmAo, saMsAramAM rahIne saMsAranA bhoga bhogavatA hovA chatAM, bhogothI anAsakta rahe che. e bhoga bhogavavAmAM temane rasa nathI hoto. teo saMsAranA svarUpane barAbara jANe che. teo pudgalanA svabhAvane oLakhe che. eTale teo pudgalAnaMdI nathI banatA. saMsAranAM paulika sukhone mAyAjaLa jevAM jANIne e temAMthI nIkaLI jAya che. AthI ja evA AtmAo anukrame parama padane eTale mokSane pAme che. [120] moLatattvastha tu punarna bhavodhibaMdhanam / mAyodakadRDhAvezAttena yAtIha kaH pathA // 18 // anuvAda : bhogane ja tattvarUpa mAnI lenAra jIva saMsArasAgaranuM ullaMghana karI zakato nathI. mAyAjaLano jene dRDha Aveza che evo koNa te mArge jAya ? vizeSArtha : zrI haribhadrasUriSkRta 'yogadRSTi samuccaya'mAMthI A zloka avataraNa tarIke graMthakAre Apyo che. A zlokanuM tAtparya e che ke keTalAya jIvo evA hoya che ke jeo AtmAne nahi paNa dehane ja sarvasva mAne che. temane saMsAra ja sArarUpa lAge che. A saMsAramAM manuSyarUpe janma maLyo che te khAIpIne mojamajA karavA mATe ja maLyo che. bhogapadArtho bhogavI levA joIe. 'Ajano lhAvo lIjIe, kAla koNe dIThI che ?' athavA 'A bhava mITho, parabhava koNe dITho ?' AvAM AvAM vacano aihika jIvanane bharapeTa mANI levA mATe bhavAbhinaMdI jIvo kahetA hoya che. paraMtu te bicArAone khabara nathI hotI ke A saMsAra-sAgaranAM mojAMomAM taNAIne teo kyAMnA kyAM athaDAze ? mAyArUpI jaLane sAcuM mAnIne gabharAyelA teo tyAM ja aTakI jAya che. pariNAme teo durgatimAM cAlyA jAya che. bhavodadhinuM ullaMghana karI pAra UtaravAnuM temane mATe azakya che. [121] sa taMtreva mavoddhino yathA tiSThatvasaMzaya / mokSamArge'pi hi tathA bhogajaMbAlamohitaH // 19 // anuvAda : te jema bhavodvigna hovAthI niHsaMzayapaNe tyAM ja Ubho rahI jAya che, tema bhoganA kAdava(jaMbAla)thI mUMjhAyelo te mokSamArgamAM paNa ema ja Ubho rahI jAya che. vizeSArtha : zrI haribhadrasUrikRta 'yogaSTi samuccaya'mAMthI A zloka TAMkavAmAM Avyo che. 'yogadRSTi samuccaya'mAM batAvyA pramANe saMsAranA jIvo AdhyAtmika vikAsanI dRSTie judA judA tabakkAmAM hoya che. AtmavikAsamAM pAchaLa rahelA evA bahirAtmAnA prakAranA keTalAye jIvo saMsArathI udvega pAmatA rahevA chatAM saMsAranAM bhautika sukhomAM racyApacyA rahe che ane ethI AgaLa na vadhatAM tyAM ja sthira thaI jAya che. vaLI keTalAye jIvo bhogopabhogarUpI kAdavamAM moha pAmelA mUDhamati banIne mokSamArgamAM AgaLa vadhavAno puruSArtha karatA nathI. eTale teo paNa tyAM ja aTakI jAya che. 2010_05 dada Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha bIjo, adhikAra pAMcamo : vairAgyasaMbhava adhikAra [122] dharmasajIi jyatra mAyomo vatnIya che hanti dIpApaho vAyurvvalantaM na davAnalam // 20 // anuvAda : dIvAne bujhAvanAro vAyu jema baLatA dAvAnaLane haNI zakto nathI, tema bhogano yoga baLavAna dharmazaktine haNI zakato nathI. vizeSArtha : keTalAka jIvo kAntA daSTine pAmelA hoya che eTale ke evI UMcI dazAe pahocelA hoya che ke jemanI dharmazaktine bhoga paNa haNI zakatA nathI. sAmAnya rIte jIvo bhogapabhogamAM racyApacyA rahe che. bhoga pratyenI emanI Asakti saraLatAthI chUTatI nathI. indriyonA bhogavilAsa mATenA padArthonI jagatamAM koI nyUnatA nathI. jemanAmAM sAmAnya prakAranI dharmaruci thoDI ghaNI thaI hoya tevA jIvo DUbelA rahe che. teonI dharmaruci alpa samayamAM vilIna thaI jAya che. paraMtu bIjI bAju saMsAramAM evA mahAtmAo paNa hoya che ke jeonI dharmaci, dharmapravRtti, dharmazakti ati baLavAna hoya che. evA samyagdaSTi jIvone puNyanA udaye maLelA sAMsArika bhogavilAsa AkarSI zakatA nathI. saMjogavazAt teone tema karavuM paDe to paNa teonI zraddhA-zakti DagatI nathI. keTalIka vAra to AvI kasoTIne kAraNe teonI zakti vadhu daDha thAya che. daSTAnta ApavAmAM Ave che ke joradAra pavana to teno te ja che. paraMtu evA joradAra pavanane kAraNe nAno dIvo hoya to te olavAI jAya che; bIjI bAju evA vegavaMtA vAyune kAraNe dAvAgni olavAI jato nathI, paraMtu vadhu prajavalita thAya che. Ama, kAntAdRSTine pAmelA jIvo AgaLa bhogavilAsa kSudra banI jAya che. bhogavilAso teonI zraddhAne calita karI zakatA nathI. [123] vadhyate vaDhimasa yathA naiMLa makSA . zuSkagolavadazliSTo viSayebhyo na badhyate // 21 // anuvAda : jema mAkhI zleSmamAM baMdhAI (coMTI) jAya che tema prANI gADha Asaktine lIdhe viSayomAM baMdhAI jAya che. sUkI mATInA goLAnI jema Asaktirahita jIvo viSayomAM baMdhAtA nathI. vizeSArtha : keTalAka ajJAnI jIvo viSayomAM, bhogavilAsamAM atyaMta Asakta banI baMdhAya che. bIjI bAju samyagdaSTi jIvo viSayonI pravRtti karatA hovA chatAM temAM Asakta na hovAne kAraNe baMdhAtA nathI. ahIM Asakti e ja mukhya kAraNa che. uttarAdhyayana sUtramAM sarasa daSTAnta ApyuM che. Asakti hovAne kAraNe mAkhI zlekhamAM levAya che ane coMTI jAya che. paraMtu mATInA zuSka goLA upara mAkhI coTatI nathI. athavA ema paNa kahI zakAya ke cIkaNI bhInI mATIno goLo bhIMta upara aphALavAmAM Ave to te tyAM coMTI jAya che, paraMtu sUkI mATIno goLo bhIMta upara aphALavAthI coMTato nathI. evI rIte je jIvo saMsAranA viSayabhogane zuSka mATI jevA samaje che teo tenA pratye Asakta thatA nathI. karmanA udayane kAraNe evA virakta jIvone jayAre bhoga bhogavavA paDe che tyAre paNa teo tenAthI anAsakta ja rahe che. teo mokSaprAptimAM vyAghAtarUpa evAM bhAre karma bAMdhatA nathI. Jain Education Interational 2010_05 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra [124] bahuvoSaniodhArthamanivRttipi RSit / nivRttiriva no duSTA yogAnubhavazAlinAm // 22 // anuvAda : yoganA anubhava vaDe zobhatA mahAtmAo mATe to ghaNA doSonA nirodha mATe kyAreka anivRtti paNa nivRttinI jema dUSita thatI nathI. : vizeSArtha : zarIramAMthI rogarUpI doSa dUra karavA mATe amuka prakAranAM bhAre auSadhonI kyAreka jarUra paDe che. tevI rIte moTA doSanA nivAraNArthe anivRtti(pravRtti)nI paNa jarUra paDe che. samyag- dRSTi jIvo mATe pravRtti pote doSarUpa che, paraMtu kyAreka karmonA udayane kAraNe vratabhaMga thavAno bhaya hoya, ArTaraudra dhyAna thavAnAM nimitto hoya, jinAjJA ke gurvajJAnI virAdhanAno saMbhava hoya, aticAronI zakyatA hoya to te sarvane nivAravA mATe pravRttino Azraya levo paDe che. paraMtu evA jJAnIo tyAre aMtarathI evI pravRttimAM joDAtA nathI. evI pravRtti tyAre samyagdaSTi jIvane mATe doSarUpa ke gADha karmabaMdharUpa banatI nathI. AvA mahAtmAo yogAnubhavazAlI hoya che. eTale ke teo viziSTa yoganA anubhavI hoya che athavA svasvarUpanA gUDha anubhavanA yogavALA hoya che. AvA mahAtmAone viSayonI pravRtti saMjogonusAra vairAgyanuM nimitta banI upakAraka nIvaDavA saMbhava che. teo pravRtti karatA hovA chatAM temanAM tyAga, vairAgya, upazama vagere yathAvat rahe che. mahAtmAo mATe apavAdarUpa batAvelI A vAta sArvatrika niyama jevI nathI e avazya lakSamAM rahevuM joIe. anyathA pravRttine bahAne svacchaMdanuM poSaNa thavAno bhaya rahe che. [125] yaskrinniSevyamALepa yasyAzuddhi: vAcana / tenaiva tasya zuddhiH syAt kadAciditi hi zrutiH // 23 // anuvAda : je (bhogAdika) sevavAthI koIka prANInI kadAcit azuddhi thatI hoya to te ja sevavA vaDe tenI kyAreka zuddhi paNa thAya che ema zrutimAM kahyuM che. vizeSArtha : zruti eTale veda. vedAMtIo ema kahe che' evo zrutino artha ahIM laI zakAya. athavA zruti eTale guruparaMparAthI cAlI AvatI sAMbhaLelI vAta. ahIM zruti zabda prayojIne upAdhyAyajI mahArAja ema sUcavavA mAge che ke A kathanane saMpUrNa zAstrIya mAnavAnI anivAryatA nathI. AvAM udAharaNo apavAdarUpa ja gaNAya, paraMtu saMbhavI zake che evuM jo na jANatA hoIe to koIkane anyAya karI besavAno saMbhava rahe che. zrutimAM ema kahyuM che ke je viSayabhoganA sevanathI koIka jIvane azuddha thavuM paDyuM hoya te ja viSayabhoga kAlAMtare, viziSTa avasthA prApta thatAM te ja jIvane zuddhinuM kAraNa banI zake che. koI eka padArthanA atisevanathI te padArtha pratye hamezane mATe abhAva ke aruci janme che. AvuM koIka virala vyaktio mATe bhogavilAsanI bAbatamAM paNa saMbhave che. zrI vIravijayajI mahArAje A zlokano artha karatAM zatrunI sevA karanAranuM udAharaNa ApyuM che. zatrunI pAse jaI tenI sevA karanArane AraMbhamAM ghaNuM kaSTa paDe che, paNa pachI samaya jatAM tenuM kaSTa dUra 2010_05 68 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha bIjo, adhikAra pAMcamo : vairAgyasaMbhava adhikAra thAya che ane te zatrune vahAlo banI bahu sukha bhogave che. AvuM ja bhogavilAsanI bAbatamAM banavA saMbhava che. ahIM je kathana thayuM che te apavAdarUpa saMjogonI dRSTie ja vicAravAnuM che. evuM nathI ke jeTalA mANaso viSayabhoganA sevanathI azuddha bane teTalA badhA ja pAchA kAlAMtare vizuddha bane che. vastutaH emAM bhayasthAna ghaNAM ja rahelAM che. paraMtu tattvadaSTie samajavA mATe ja A apavAdano nirdeza karavAmAM Avyo che. upAdhyAyajI mahArAja vairAgyanA viSayane kevAM judAM judAM dRSTibiMduthI tapAse che enI ahIM pratIti thaze. jyAM sudhI mANasa ajJAnI hoya che tyAM sudhI zuM sAruM ane zuM kharAba e vize te vivekapUrvaka jANI zakato nathI. ethI te jyAre bhoga bhogavavA tarapha vaLe che tyAre e bhogothI te azuddha bane che. ethI enA doSonI vRddhi thAya che. e azubha karma bAMdhe che. paraMtu UMcI dazAvALo samyaguSTi AtmA udayane kAraNe jyAre bhoga bhogave che tyAre te anAsakta bhAve bhoga bhogavato hovAthI azuddha thato nathI. eTaluM ja nahi, udayamAM AvelAM enAM karmono kSaya thAya che. eTale bhoga bhogavavAthI e zuddha bane che. paugalika padArtho ane paristhitinuM tAttvika svarUpa dareka vakhate ekasarakhuM nathI hotuM. eka padArtha ekane mATe viSa samAna hoya to anyane mATe amRta samAna hoya. eka rogIne ghI nukasAnakAraka hoya te ja ghI bIjA rogIne mATe upakAraka banI zake che. rAjyano eka navo kAyado thatAM keTalAkane te muzkelImAM mUke che to bIjA keTalAkane te sagavaDarUpa bane che. evI ja rIte bhogapadArthono bhogopabhoga eka jIvane eka apekSAe azuddha banAve che, to anya jIvane anya apekSAe zuddha banAve che. A pramANe zruti che. [12] viSayaTUTI tato vaMdhananane niyamorti 7 | ajJAninAM tato baMdho jJAninAM tu na kahicit // 24 // anuvAda : eTale viSayo karmabaMdha utpanna kare che evo ekAMte niyama nathI. je ajJAnI che tene karmabaMdha thAya che ane jJAnIone te kadApi thato nathI. vizeSArtha : viSayothI hamezAM karmabaMdha thAya che evo ekAnta niyama nathI. jJAnIo ane ajJAnIo tene kevI rIte bhogave che tenA upara teno AdhAra rahe che. pUrva karmanA udayane kAraNe jJAnIo viSayo bhogavatA hovA chatAM aMtarathI sarvathA anAsakta hoya to temane te baMdharUpa banatA nathI. ajJAnI jIvo viSayone rasapUrvaka, Asakti sahita bhogavatA hovAthI temane baMdharUpa bane che. teo mithyAdeSTi hovAne kAraNe saMsAranA svarUpane ane karmanA vipAkane jANatA nathI. bhavaparaMparAmAMthI chUTavAno bhAva paNa temane thato nathI, eTaluM ja nahi bhavaparaMparA jevI vAtamAM paNa temanI zraddhA besatI nathI. khAvuM, pIvuM ane amanacamana karavAM e ja jIvananuM dhyeya hovuM joIe ane e ja prakAranuM jIvana zreSTha gaNAya evI brAntimAM teo rahe che. samyagdaSTi jJAnI mahAtmAone vAsanA ke tRSNAno abhAva hovAthI teone karmodayane kAraNe viSayo kadAca bhogavavA paDatA hoya to paNa aMtaramAM tevI pariNati na hovAthI temane karmano baMdha thato nathI. ahIM je kahevAmAM AvyuM che te sApekSa dRSTithI samajavAnuM che. jJAnIne narakAdi Jain Education Interational 2010_05 69 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra gatino tIvra azubha karmano baMdha paDato nathI. paraMtu ajJAnIne evI ja kriyA karavAthI tIvra azubha karmano baMdha thAya che. [12] sevatte sevAnofpa sevAno na levo kopi pArajano na syAcchrayan parajanAnapi // 25 // anuvAda : koIka (viSayone) na sevavA chatAM seve che ane koIka sevavA chatAM sevatA nathI. koIka parajana(zatru)no Azraya levA chatAM parajana thato nathI. ' vizeSArtha : viSayonuM sevana dravyathI paNa thAya ane bhAvathI paNa thAya. koIka viSayonuM sevana dravyathI na karatuM hoya paNa bhAvathI karatuM hoya che, to koIka viSayonuM sevana dravyathI karatuM hovA chatAM bhAvathI nathI karatuM. Adarza sthiti to e che ke viSayonuM sevana dravyathI na thatuM hoya ane bhAvathI paNa na thatuM hoya. ajJAnI jIvo viSayonuM sevana dravyathI na karatA hovA chatAM bhAvathI jo sevana karatA hoya to sevana na karavA chatAM teo sevana kare che ema kahevAya. bIjI bAju samyagRSTi jJAnI mahAtmAo viSayonuM sevana dravyathI karatA hovA chatAM bhAvathI jo karatA na hoya to teo sevana karatA hovA chatAM sevana nathI karatA ema kahevAya. A mATe graMthakartA ahIM udAharaNa Ape che ke pArakAno Azraya saMjogAnusAra levA chatAM mANasa pArako thaI jato nathI. "parajanano artha zatru evo laIe to kuTuMbamAMthI koIka sabhyane koIka kAraNasara zatru gaNAtA mANasano thoDo samaya Azraya levAnI pharaja paDe to tethI te sabhya kAyama mATe zatru nathI banI jato. jJAnInI apekSAe vicArIe to parajanano eTale saMsArano, bhoga-vilAsano saMjogavazAt Azraya levo paDe to tethI te saMsArI banI jato nathI. pUrvabaddha nikAcita karmanA udayane kAraNe keTalIka bAhya ceSTAo karavI paDatI hovA chatAM samyagRSTi AtmA evI ceSTAomAM bhAvathI lapAto nathI. dravya karatAM bhAva keTalo mahattvano che te ahIM sUcavavAmAM AvyuM che. [128] 3 ta va mahApu vipAvaparizrayAm | - garbhAdArabhya vairAgyaM nottamAnAM vihanyate // 26 // anuvAda : eTalA mATe jemane mahApuNyanA vipAkathI lakSmI prApta thaI che evA uttama puruSono vairAgya to garbhakALathI AraMbhIne haNAto nathI. vizeSArtha : keTalAka mahAna AtmAone pote mAtAnA garbhamAM Ave tyArathI, emanA pUrvajanmanA puNyAnubaMdhI puNyanA prabaLa udayane kAraNe aDhaLaka lakSmI ane vividha prakAranA bhogavilAsanI sAmagrI prApta thAya che, jema ke tIrthakaro, cakravartIo vagerene Avo vaibhava prApta thAya che ane te temane bhogavavo paNa paDe che. paraMtu tIrthakaro janmathI ja nahi, paNa mAtAnA garbhamAM hoya che tyArathI virakta hoya che. temano vairAgya kyAreya haNAto nathI. zubha karmanA udayane kAraNe je kaMI sukha teo bhogave che temAM teone jarA paNa Asakti hotI nathI. Jain Education Interational 2010_05 Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha bIjo, adhikAra pAMcamo : vairAgyasaMbhava adhikAra [129] viSayemya: prazAntAnAmazrAnaM vimuddhIteH / karaNaizcAruvairAgyameSa rAjapathaH kila // 27 // anuvAda : viSayothI prazAnta thayelAo mATe to indriyone viSayothI satata vimukha karavAthI je suMdara vairAgya thAya che e ja rAjamArga che. vizeSArtha : vairAgyano viSaya ghaNo vyApaka ane gahana che. badhA mANasono vairAgyano anubhava ekasarakho na hoI zake. keTalAkano vairAgya bahArathI dekhADavAno hoya, paraMtu aMtaramAM vairAgya na hoya, keTalAkano vairAgya kSaNika hoya, keTalAkamAM vairAgyanA bhAvo caDaUtara karatA hoya. keTalAka bhogavilAsamAM sthUla dRSTie paDelA hoya paNa emanA aMtaramAM dRDha vairAgya hoya. keTalAkano vairAgya evo baLavAna hoya ke bAhya dRSTie temanI bhogavilAsanI pravRtti na hoya ane aMtaramAM paNa evo ja daMDha pratItiyukta vairAgya hoya. AvI vairAgyavAna vyaktiomAMthI kasoTInA prasaMge koIka TakI zake ane koIka calita thAya. keTalAka mANaso nAnAM nimitto sAme TakI zake, paNa moTAM pralobhano AgaLa na TakI zake. keTalAMka moTAM pralobhano AgaLa dRDha rahe, paNa ekAMtamAM nAnAM nAnAM pralobhanonI bAbatamAM zithila thaI jAya ane khoTA tarka karI manane manAvI le. upAdhyAyajI mahArAja kahe che ke sthUla ane sUkSma evA vairAgyanA vividha prasaMgomAM, rAjamArgarUpa zreSTha vairAgya to te ja che ke jeo potAnI jAtane viSayonI bAbatamAM zAMta rAkhI zake che ane ethI jemanA vikAro sahaja rIte zAnta hoya che athavA jyAM vikAro udbhavavAno avakAza na hoya evo vairAgya zreSTha che. citta sahaja rIte nirvikAra rahyA kare ane kAyAthI bhogavilAsanI koI pravRtti na thatI hoya to tevo vairAgya sthira rahe che. [130] svayaM nivartamAnaiOnuvIyiMtritai: / tRtairjJAnavatAM tatsyAdasAvekapadI matA // 28 // anuvAda : potAnI meLe nivRtta thayelI, udIraNA tathA niyaMtraNA nahi karelI tathA tRpta thayelI indriyo vaDe jJAnIone je vairAgya thAya che te keDImArga (ekapadI) kahevAya che. vizeSArtha : vairAgyano rAjamArga samajAvyA pachI enI ekapadI eTale ke pagadaMDInI vAta ahIM karavAmAM AvI che. rAjamArga sIdho, moTo, saraLa ane ghaNI avarajavaravALo hoya che. pagadaMDI nAnI, sAMkaDI, ochI avarajavaravALI ane kyAreka jokhamI paNa hoya che. vairAgyanI pagadaMDI kevI che ? emAM jJAnI mahAtmAone potAnI indriyo upara koI paNa prakAranuM niyaMtraNa lAdavuM paDatuM nathI, kAraNa ke temanI indriyo svAbhAvika rIte ja saMtRpta hovAthI viSayothI sahaja rIte ja nivRtta hoya che. teone potAnI indriyone zAMta karavAno ke viSayomAMthI pAchI kheMcavAno koI prayatna karavAno raheto nathI, kAraNa ke indriyo temAM pravRtta thatI ja nathI. _2017_05 71 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra [131] varlaeNna preryamAIni ravi vamavat | na jAtu vazatAM yAnti pratyutAnarthavRddhaye // 29 // anuvAda : baLathI prerelI Indriyo, vananA hAthInI jema, kadApi vaza thatI nathI, paNa UlaTI te anarthane vadhAranArI thAya che. vizeSArtha : jIvanane saMyamita rAkhavA mATe citta ane indriyone saMyamamAM rAkhavAM joIe. jo saMyamamAM pUrI ruci ane zraddhA hoya ane AtmavizvAsa hoya to indriyo svAbhAvika rIte ja saMyamamAM rahe. jo temAM kaMIka kacAza hoya to indriyone saMyamamAM rAkhavAnuM saraLa nathI. indriyono svabhAva vahI javAno che. ekAMta maLatAM, AkarSaka nimitto maLatAM cittane saMyamamAM rAkhavAnuM ghaNuM duSkara che. pralobhano na hoya, bhogopabhoganI sAmagrIno abhAva hoya ane citta tathA indriyo zAMta rahe e eka sthiti che ane pralobhano ke cittAkarSaka bhogasAmagrI upalabdha hoya ane chatAM citta tathA indriyo enAthI sahaja rIte vimukha rahe te bIjI sthiti che. A bIjI sthiti vadhu caDiyAtI che. kyAreka indriyo ane mana vacce saMgharSa jevI sthiti sarjAya che. manamAM vikAronA Avega UThatA hoya che ane te pramANe sparzendriya, rasanendriya, cakSurindriya vageremAM saLavaLATa paNa thavA lAge che. paraMtu saMjogonI pratikULatA, nimittono abhAva, lajjA, apayaza, rAjayadaMDa vagereno bhaya indriyone parANe aMkuzamAM rAkhe che. bIjI bAju saMjogonI anukULatA, nimittonI upasthiti ane sahakAra, ekAnta, nirbhayatA vagerene lIdhe indriyo caMcaLa banI pralobhano tarapha kheMcAvA lalacAya che, paraMtu samajaNa, zraddhA, saMyamanI ArAdhanA, ucca AdhyAtmika dhyeya taraphanI pragati vagereno vicAra karI mana indriyone vaza rAkhe che. AvI saMgharSamaya sthiti jyAre sarjAya che tyAre te anartho janmAve che. azAnta indriyone baLapUrvaka zAMta karavAthI te thoDo vakhata zAMta rahe che, paNa pachI pharIthI vananA hAthInI jema niraMkuza banI jAya che. bIjI bAju zAMta indriyone parANe jAgrata karavAmAM Ave to te tarata zAMta paDatI nathI. pachI te manane vaza rahetI nathI. te vanamAM chUTA pharatA hAthInI jema niraMkuza banI utpAta macAve che. Ama indriyo pAse parANe pravRtti ke nivRttinuM kAma karAvavAmAM ghaNAM jokhamo rahelAM che. [132] pati nannayA nI vairUMdhyanaM pravuM te ! AtmAnaM dhArmikAbhAsAH kSipanti narakAvaTe // 30 // anuvAda : dharmano ADaMbara karanArA lajjAthI nIcuM jue che, paraMtu manamAM durgAna ciMtave che. ema karIne teo potAnA AtmAne narakanA kUvAmAM nAkhe che. vizeSArtha : duniyAmAM dharmano DhoMga karanArA mANasono toTo nathI. keTalAka mANaso saMnyAsa letAM to laI le che athavA parANe koIke temane saMnyAsa Apyo ke apAvyo hoya che, paraMtu tenuM yathArtha pAlana temanAthI thatuM nathI. vrata vagere dvArA, veza dvArA, thoDAka bAhyAcAra dvArA pote ghaNA dhArmika hovAno AbhAsa teo utpanna kare che, paraMtu emanA hRdayamAM to vAsanAo mATe azubha dhyAna cAlatuM hoya che. temanA vicAromAM kAmavAsanA, vi7SaNA vagere khadabadatAM hoya che. potAnA AvA mAnasika vikAro 72 Jain Education Interational 2010_05 Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha bIjo, adhikAra pAMcamo : vairAgyasaMbhava adhikAra mATe kharekhara potAne zarama AvatI hoya tethI athavA pote vinamra ane lAzIla svabhAvanA che evuM batAvavAnA AzayathI teo nIcI najara rAkhIne besatA ke cAlatA hoya che, paraMtu temanA aMtaramAM vAsanAonA bhaDakA baLatA hoya che. AvA daMbhI dharmapuruSo potAnA AtmAne narakarUpI durgatinA kUvAmAM nAkhatA hoya che. [133] taMtrane raVInAM tadira : tuMmardati | sadbhAvaviniyogena sadA svAnyavibhAgavit // 31 // anuvAda : sva ane paranA vibhAgane jANanAra virakta yogIe, sadbhAvanAthI bhAvita thaIne hamezAM indriyonI vaMcanA karavI joIe. vizeSArtha : je virakta jJAnI mahAtmAo che temanI pAse indriyonI vaMcanA karavAnI eTale ke tene chetaravAnI suMdara kalA hoya che. koI khoTI pravRtti karatA nAnA bALakane aTakAvavA mATe jema paTAvavAmAM ke phosalAvavAmAM Ave che, tema virakta mahAtmAoe zubha bhAvanA vaDe bhAvita thaIne, potAnI indriyone zuM 'sva' che ane zuM "para" che te samajAvIne tene paramAMthI pAchI vALavI joIe. ahIM indriyone ThagavAmAM koI luccAIno duSTa bhAva nathI, paraMtu AtmahitArtha zubha bhAva rahelo che. vaLI anityAdi vairAgyanI bhAvanA dvArA sva ane para evA vibhAga karIne potAnA svarUpamAM rahevuM e ja kalyANano mArga che ane AhArAdi bhogapadArtho te paradravya che ane temAM rAcavuM e parabhAva che evuM indriyone samajAvavuM joIe ane indriyone temAMthI nivRtta karavI joIe. indriyone baLajabarIthI aMkuzamAM rAkhavAno kaSTadAyaka puruSArtha karavAne badale athavA indriyothI chetarAvAne badale pAradravyamAM kheMcAtI indriyone svadravya (AtmasvarUpa) keTaluM badhuM caDiyAthuM che te samajAvI, paTAvIne temane svadravya tarapha AkarSIne vALI levAnI yukti karavI joIe. ethI vairAgya sahaja banI jAya che. jIvane tattvajJAnanI rucirUpa amRtanuM pAna satata karAvatA rahevAthI sthUla bhogecchArUpa enI sudhA anukrame zAnta paDI jAya che ane deha tathA AtmAnI bhinnatAnI pratIti thatAM Atmahita saghAya che. [134] pravRtteiva nivRttee na saMnyo na va zrama: | vikAro hIyate'kSANAmiti vairAgyamadbhutam // 32 // anuvAda : pravRttine vize ane nivRttine vize saMkalpa nathI ke zrama nathI ane indriyono vikAra kSINa thato jato hoya to te vairAgya abhuta kahevAya che. vizeSArtha : vairAgyanI judI judI sthitimAM abhuta eTale ke Azcarya pamADe evo virala vairAgya kevo hoya tenAM lakSaNo A zlokamAM batAvavAmAM AvyAM che. saMsAramAM bhogopabhoga vize mukhya be prakAra jovA maLaze, kAM to enI pravRtti ane kAM to enAthI nivRtti. pravRtti ane nivRtti sAthe saMkalpa ane zrama bahudhA saMkaLAyelAM rahe che. kyAreka saMkalpa ane zrama ema baMne enI sAthe saMkaLAyelAM hoya che ane kyAreka bemAMthI eka enI sAthe saMkaLAyelo hoya che. indriyonA viSayonI pravRtti karavA 73 Jain Education Interational 2010_05 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra mATe saMkalpa karavAmAM Ave che ane pachI temAM pravRtta thavAya che. e pravRttino zrama paNa rahe che. indriyonA viSayothI nivRtta thavA mATe saMkalpa karavAmAM Ave che ane nivRtta thavA mATe paNa zrama karavo paDe che. je mahAtmAonI jJAnadazA ghaNI UMcI hoya che teo pravRtti mATe koI saMkalpa karatA nathI ane teo kaMI pravRtti karatA hoya to temAM teono koI saMkalpa, icchA, Asakti hotAM nathI. pravRttimAM paNa teonuM akartApaNuM rahe che. bIjI bAju teo indriyonA viSayothI jyAre nivRtta thaI gayA hoya che, tyAre paNa tevI nivRtti mATe teone koI zrama karavo paDato nathI, kAraNa ke nivRtti emane mATe sahaja svabhAvarUpa banI gaI hoya che. vaLI AvA vairAgyavAna jJAnI mahAtmAonA cittamAM paNa jo kadAca yatkiMcita vikAro rahI gAya hoya to te uttarottara kSINa thatA jAya che. , vairAgyano rAjamArga ane keDImArga darzAvyA pachI ethI paNa caDiyAtI adbhuta dazA kevI hoya che te ahIM batAvavAmAM AvI che. [135] vAyaMtra sthapAMcAtnI nRtyatulya: pravRtta: | yogino naiva bAdhAyai jJAnino lokavartinaH // 33 // anuvAda : kASThanA yaMtramAM rahelI pUtaLIonA nRtya jevI pravRttio lokamAM vartanArA jJAnIne ane yogIne bAdhAkAraka thatI nathI. vizeSArtha : ahIM jJAnI evA yogIonI pravRtti mATe kaThapUtaLInuM udAharaNa ApavAmAM AvyuM kaThapataLI natya kare che. e natyamAM te harSa ke zokano abhinaya kare che. ema chatAM enA abhinayamAM potAno koI harSano ke zokano bhAva nathI hoto, kAraNa ke te kaThapUtaLI che. te to tenA dorIsaMcAra karanAra sUtradhAranI nacAvI nAce che. evI ja rIte jeo jJAnI che ane yogI che temanI laukika pravRttio temane bAdhAkAraka thatI nathI. ahIM jJAnI ane yogI evA be zabdo hetupUrvaka prayojAyA che. jeo zrutajJAnanA abhyAsI che, paraMtu mana, vacana ane kAyAnA yogo upara jemaNe haju pUro saMyama prApta nathI karyo evA zuSka jJAnIo bhogavilAsanAM nimitto maLatAM patita thayAnA dAkhalA vakhatovakhata jovA maLaze. keTalAka kAyA ke vacanathI bhraSTa thayelA na dekhAtA hoya to paNa manathI teo bhraSTa thayA hoya che ane eno sAkSI mAtra emano AtmA ja hoya che. jeoe jJAna saMpAdana karavA sAthe sAthe saMyamanI paNa ArAdhanA karI hoya che tevA yogIo nimitta maLatAM paNa patita thatA nathI ane navAM karma bAMdhatA nathI. AvA keTalAka jJAnI-yogI samyagRSTivALA hoya che, paraMtu teo haju laukika vyavahAramAM hoya che. teo chaThThI kAntA daSTine pAmelA hoya che. emanA laukika vyavahAramAM AhArAdi keTalIka bhogopabhoganI pravRtti jaNAtI hoya to te prAyaH temanAM pUrvabaddha nikAcita karmanA udaya anusAra hoya che. te bhogavyA vagara temano chUTako nathI. paraMtu evI laukika pravRtti karatI vakhate paNa teo tenAthI lapAtA nathI. teo temAM rAcatA nathI. temAM temanI Asakti nathI hotI. ethI ja temanI vyAvahArika pravRttio kaThapUtaLInA nRtya jevI hoya che. karmasattA nacAve tema temane nAcavuM paDe che, paraMtu aMtarathI to teo nirlepa ja rahe che, kAraNa ke teo tevI vairAgyadazA dharAve che. S 2010_05 Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha bIjo, adhikAra pAMcamo : vairAgyasaMbhava adhikAra [136] 3 = rAmati prAM re : lokAnugrahahetutvAnnAsyAmapi ca dUSaNam // 34 // anuvAda : A vairAgyadazAne anya darzanIo spaSTa rIte yogamAyA kahe che, paraMtu lokanA anugrahanuM kAraNa hovAthI emAM dUSaNa nathI. vizeSArtha : bhogapravRtti hoya ane chatAM vairAgyadazA hoya to tevI dazAne anya darzanIo yogamAyA'nA nAmathI oLakhAve che. jemake - samyagdarzanayA buddhyA yogavairAgyayuktayA / mAyAviracite loke carennyasya kalevaram // (yoga ane vairAgyathI yukta evI samyagadarzanavALI buddhithI, mAyA vaDe racAyelA A lokamAM mAtra zarIra dhAraNa karIne pharavuM.) AvI yogamAyA dvArA lokonA kalyANanAM kArya thatAM hoya to temAM koI dUSaNa nathI, ema graMthakartA kahe che. AvI sthitimAM bAhya dRSTie visaMvAda jaNAya. aMtaramAM vairAgya hoya ane bahAra bhogapravRtti hoya athavA lokonA kalyANa mATenI sAMsArika pravRttimAM racyApacyA rahevAnuM banatuM hoya to e beno meLa kema besADavo ? anya darzanavALA AvI sthitine mAyA tarIke athavA yogamAyA tarIke oLakhAve che. jaina darzana pramANe keTalAka UMcI dazAnA jIvomAM aMtaramAM bhArobhAra vairAgya paDelo hoya, paraMtu pUrvanA nikAcita karmanA udayane kAraNe haju saMsAra choDavAnI anukULatA na AvI hoya. udayamAM AvelAM karmo bhogavyA vagara chUTako nathI. evA avirati samyagRSTivALA jIvone zrI haribhadrasUrie chaThThI kAntA daSTivALA jIvo tarIke oLakhAvyA che ane kAntA dRSTivALA jIvonAM lakSaNo emaNe batAvyAM che. [137] siddhAne zrayate ceyamapavA padhvapi mRgaparSatparitrAsanirAsaphalasaMgatA // 35 // anuvAda : AvI dazA siddhAntane vize paNa apavAda padamAM saMbhaLAya che. mRgalA sarakhI parSadAnA trAsane dUra karavArUpa phaLa sAthe te joDAyelI che. vizeSArtha : AgaLanA zlokamAM lokAnugrahanA hetuthI karavAmAM AvatI yogamAyA jevI pravRttimAM doSa nathI evuM je kahyuM tenA anusaMdhAnamAM graMthakartA ahIM spaSTatA karatAM kahe che ke siddhAntane vize paNa AvI pravRtti saMbhaLAya che. AvI pravRtti mahAna gItArtha mahAtmAo ja karI zake. sAmAnya sAdhakonuM e kAma nahi. gItArtha mahAtmAo paNa te apavAdarUpe ja kare, siddhAMta tarIke nahi. AvI pravRttinA prayojana mATe ahIM udAharaNa ApavAmAM AvyuM che, mRgalAonI parSadAnA trAsanuM. ahIM mRga, parSadA, paritrAsa ane nirAsa e cAra zabdo samAsarUpe prayojAyA che. e zabdono "mRgalAMonA samudAyane thatA trAsanuM nivAraNa" e rIte artha prayojI zakAya. mRga eTale bhoLA nirdoSa jIvo evo artha thAya 2010_05 75 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra ane mRga eTale ajJAnI manuSyo evo artha paNa ghaTAvI zakAya. (A zlokanA judI judI rIte artha ghaTAvAya che.) vastutaH A paristhiti apavAdarUpa che ema samajavAnuM che. [138] malANIne jJAne paripavimuSiA caturthe'pi guNasthAne tadvairAgyaM vyavasthitam // 36 // anuvAda : udAsInatAnA phaLavALuM jJAna paripAne pAme che. eTale cothA guNasthAnake paNa te vairAgya vyavasthita rahelo che. vizeSArtha : samyajJAna eTale sva ane paranA bhedane jANavAvALuM jJAna. jene e hoya tenAmAM udAsInatAno bhAva AvyA vagara rahe nahi. udAsIna eTale ut + AsIna arthAt vividha kaMdothI para thaI UMcA Asane besanAra. udAsIna vyaktimAM kudaratI rIte nispRhatA ane mAdhyasthatA AvavA lAge che. jJAnI RtaM viratiH | ema kahevAya che. udAsInatA e paNa jJAnanuM phaLa kahevAya che. AvuM jJAna uttarottara paripakva thAya che. cothuM guNasthAnaka te avirati samyagRSTinuM che. e sthAne vartatA jIvomAM kyAreka bAhya vairAgyano abhAva dekhAya. paraMtu vastutaH teo prAyaH pUrvabaddha nikAcita karmanA udayane kAraNe bhoga bhogavatA dekhAya che. temanA aMtaramAM to udAsInatA-rUpI vairAgya rahelo hoya che. eTale cothe guNasthAnake paNa vaiirAgya rahelo hoya che eNa kahevAmAM koI saiddhAttika bAdha nathI. iti vairAgyasaMbhavAdhikAraH / vairAgyasaMbhava adhikAra saMpUrNa. Jain Education Interational 2010_05 76 Jain Education Intemational 2010_05 Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha bIjA adhikAra chaThTho 7 vairAgyabheda adhikAra - [13] tANaM mRtaM sumodajJAnAnvayAtrithA . tatrAdyaM viSayAprAptaH saMsArodvegalakSaNam // 1 // anuvAda H te vairAgya duHkhagarbhita, mohagarbhita ane jJAnagarbhita ema traNa prakAre kahelo che. temAM prathama (duHkhagarbhita) vairAgya viSayonI prApti na thavAthI saMsAra uparanA udvegarUpa hoya che. ' vizeSArtha : upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja A adhikAramAM vairAgyanA prakAro ane tenAM lakSaNono vigate paricaya karAve che. teo pUrvAcAryone anusarIne kahe che ke vairAgya mukhyatve traNa prakArano che : (1) duHkhagarbhita vairAgya, (2) mohagarbhita vairAgya ane (3) jJAnagarbhita vairAgya. emAM prathama te du:khagarbhita vairAgya che. saMsAramAM sauthI vadhu pramANamAM A du:khagarbhita vairAgya jovA maLe che. mANasane jyAre manavAMchita padArtha ke sukha prApta na thAya tyAre tene duHkhagarbhita vairAgya thAya che. saMsAra pratye tenuM mana udvega pAme che. saMsAra tene arucikara lAge che. mANasanI icchAono aMta nathI. enI tRSNAno Avato nathI. enI vAsanAo vakarelI rahe che. rahevAne sarasa ghara, suMdara AkarSaka kImatI rAcaracIluM ane javerAta, suMdara vAhano, miSTa svAdiSTa bhojanasAmagrI, rUpALI, vaphAdAra patnI, AjJAMkita saMtAno, nokara-cAkaro vagere-A badhAMnI yAdI to ghaNI lAMbI thAya, A badhuM maLe ane chatAM mANasane saMtoSa na thAya. emAM thoDuM ochuM hoya to mANasane asaMtoSa thAya. emAMthI cIDa caDe. krodha Ave, udvega thAya. evI ghaTanA eka vAra ke vAraMvAra banatAM ane te bAbatamAM potAnI niSphaLatA tathA vivazatA jaNAtAM ghara choDIne bhAgI javAnuM mana thAya. akALe patnI, putra ke anya svajananuM avasAna thAya, dhaMdhAmAM moTI nukasAnI AvI paDe, peTapUratuM khAvAnuM na maLe, gharabAra baLI jAya, potAnA upara khoTA AkSepo thAya ke evI koI du:khada ghaTanAo bane tyAre bAvaro banI gayelo mANasa bAvo thai jAya. AvI rIte bhogaviSayonI aprAptithI ke prApta viSayonA nAzathI du:khI thayelo mANasa vairAgI thaI jAya, to te prakAranA vairAgyane du:khagarbhita vairAgya kahevAmAM Ave che. [14] trAMsAmanoH vo jJAnamAthAya na yat nijAbhIpsitalAbhe ca, vinipAto'pi jAyate // 2 // anuvAda : emAM zarIrano ane manano kheda hoya che. tyAM tRpti karanAra jJAna hotuM nathI. tethI tene jo izkelI vastuno lAbha thAya to teno vinipAta thaI jAya che. 77 Jain Education Intemational 2010_05 Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra vizeSArtha : je jIvone duHkhanA anubhavane kAraNe vairAgya utpanna thayo hoya che teone zarIra ane manano kheda thAya che. A kheda vairAgya utpanna thayA pahelAM paNa hoya che. ane vairAgyathI prerAI gharabAra choDI saMnyAsa aMgIkAra karyo hoya tyAre paNa thAya che. duHkha Ave tyAre cittamAM kaleza thAya. nahi dhAreluM potAnA jIvanamAM thayuM eno saMtApa bhAre hoya che. manamAM kheda, zoka, saMtApa vagere cAlatAM hoya tenI asara zArIrika sthiti upara paNa thAya. kyAreka duHkha zArIrika prakAranuM hoya ane ene lIdhe mana paNa kaSTa anubhavyA karatuM hoya. bIjI bAju evA paNa prasaMgo bane ke duHkhathI janmelA vairAgyane kAraNe ghara choDI saMnyAsa dhAraNa karyo hoya, paNa saMnyAsamAM to bhUkha, tRSA, nidrA vagere prakAranAM kaSTa to ApoApa sahana karavAmAM Ave. ethI saMnyAsamAM pUruM citta na coTe. kyAreka zarIrathI saMnyAsa hoya paNa manathI te mATe prIti na hoya. manamAM to e ja vimAsaNa cAlatI hoya ke pote emAMthI kyAre chUTe. AvA adhakacarA saMnyAsIonuM jJAna paNa jeTaluM hoya eTaluM ja rahe ke kadAca ghaTe, paNa vadhe to nahi. vastutaH duHkhagarbhita vairAgya pachI paNa jIva jo jJAnavRddhi pAme to zarIrathI ane manathI kazuM kaSTa na lAge ane pazcAttApano vakhata na Ave. paraMtu AvA tatkAlIna vairAgIonuM mana to potAnI icchAnusAra anukULatA maLatAM pharI saMsAramAM cAlyA javA mATe tatpara thAya che. udAharaNa tarIke, dhaMdhAmAM devALuM kADhavAno vakhata Ave tyAre duHkhI thayelo mANasa vairAgI thaI jAya, paNa acAnaka jo vAta Ave ke potAne koIka kAraNasara moTo dhanalAbha thavAno saMbhava che ane devuM badhuM cUkavyA pachI paNa ghaNuM dhana bace ema che to mANasanuM caMcaLa citta vairAgya choDI pharI vepAradhaMdhe lAgI jAya che. evuM ja svajana vagerenA viyogane kAraNe utpanna thatA vairAgyanI bAbatamAM ke anya du:khagarbhita vairAgyanI bAbatamAM bane che. A rIte vairAgyaprerita saMnyAsamArgamAMthI temano vinipAta, temanuM adha:patana thAya che. teo pharI pAchA saMsAramAM AvI jAya che. duHkhaprerita vairAgya sthira rahevo e ghaNI kaThina vAta che. [141) TukaDyAdirA: prApovecchati pratyA te pam | adhIrA iva saMgrAme pravizanto vanAdikam // 3 // anuvAda : jema yuddhamAM janArA adhIrA (kAyara) puruSo vana vageremAM pravezI javAnI IcchA rAkhe che, tema duHkhane kAraNe vairAgya pAmelA puruSo pahelethI pAchA AvavAnA sthAnane icche che. vizeSArtha : mANasane mAthe duHkha AvI paDe tyAre ghara choDIne dIkSA levAnuM mana thaI Ave. paNa jayAre te kharekhara dIkSA le che tyAre pahelAM enA manamAM jAtajAtanA vikalpo UThe che. ene prazna thAya che ke jo saMnyAsajIvana bahu kaSTavALuM lAgyuM to zuM karavuM ? "gharanI dAjhI vanamAM gaI ane vanamAM lAgI Aga" evI kahevata pramANe sthiti thAya to ghara ane saMnyAsa beyamAM takalIpha lAge. eTale saMnyAsajIvana svIkAratAM pahelAM, temAMthI pAchA pharavAnuM thAya to pote kevI rIte pAchA pharavuM ane kevI rIte jIvananirvAha karavo teno vicAra karI le che. duHkhI mANasanI AvI vRttine spaSTatAthI samajAvavA mATe jUnA vakhatanuM daSTAnta ahIM ApavAmAM AvyuM che. yuddha thAya tyAre sainikone yuddhabhUmimAM mokalavAmAM Ave che. emAM badhA ja sainiko rAjIkhuzIthI senAmAM joDAyA nathI hotA. keTalAka mANasonI rAjaya taraphathI pharajiyAta 78 Jain Education Interational 2010_05 Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha bIjo, adhikAra chaThTho : vairAgyabheda adhikAra bharatI thaI hoya che. paraMtu teo svabhAve kAyara hoya che. keTalAka mANaso yuddha na thayuM hoya tyAM sudhI bahAdurI batAve, paNa yuddha kharekhara thAya tyAre yuddhabhUmi para jatAM kaMpavA lAge. AvA keTalAka kAyara mANaso yuddhamAM laDavA jatAM pahelAM ja, bhAgIne jaMgalamAM ke evA bIjA pradezamAM saMtAI javAnuM sthAna zodhI rAkhe che. rAjya taraphathI jyAre temane yuddha morace mokalavAmAM Ave tyAre teo adhavaccethI bhAgI jaIne vananI jhADImAM kyAMka saMtAI jAya che. ethI na duzmano emane joI zake ane na to potAnA rAjyanA adhikArIo emane pakaDI zake. kAyara sainiko jema AvI pUrvayojanA kare che tema duHkhagarbhita vairAgya dhAraNa karanAra kAyara mANaso paNa AvuM kare che. kevaLa du:khagarbhita vairAgyane kAraNe alpakALa mATe munipaNuM dhAraNa karI pharI gRhasthAvAsamAM pAchA pharyA hoya evA mANasonA kissA TheTha prAcInakALathI banatA AvyA che ane banatA raheze. AnA uparathI samajavuM joIe ke acAnaka duHkha AvI paDe tyAre mANase tarata saMnyAsa levAnI utAvaLa na karavI joIe ane gurue paNa tarata evA du:khI mANasane mahAvratonI dIkSA ApavAnI utAvaLa na karavI joIe. duHkhI mANase thoDo vakhata dhIraja dhAraNa karIne potAnI jAtanI parIkSA pahelAM karI levI joIe. [142] zutA ihrividvaMdyAvimo / paThanti te zamanadIM na tu siddhAntapaddhatim // 4 // anuvAda : teo (duHkhagarbhita vairAgyavALA mANaso) zuSka tarkazAstra vagere athavA kaMIka vaidakazAstra vagereno abhyAsa kare che, paraMtu zamanI nadIrUpa siddhAntanI paddhatino abhyAsa karatA nathI. vizeSArtha : mANase du:khathI kaMTALIne dIkSA letAM to laI lIdhI, paNa have gRhasthajIvanamAM pAchA pharavA mATe koI anukULatA rahI nathI. saMsArI jIvanamAM have ene koI saMghare ema nathI. have to parANe saMnyAsajIvana pUruM karyA vagara chUTako nathI. bIjI bAju potAne kazuM AvaDatuM nathI. zAstrajJAna potAne che nahi. lokono Adara potAne maLato nathI. potAnI AvI apAtratAne chupAvavA ane lokone potAnA tarapha AkarSavA evA sAdhuo kaMIka rastA zodhI kADhe che. potAnA zithilAcArano bacAva karavA mATe zuSka tarkavALA graMtho vAMcIne te pramANe khoTI dalIlo karavA lAge che. bIjAnA zithilAcAranAM sAcAMkhoTAM dRSTAnto ApIne emanA karatAM to pote sArA che evI dalIla kare che. vaLI teo jANe che ke du:khI, rogI mANaso potAnAM duHkha-roga dUra karavA mATe Thera Thera phAMphAM mAre che. eTale pote vaidaka, jyotiSa, maMtra-taMtra, dorA-dhAgA vagere camatkArikatAvALI vidyAo zIkhI le che ane aneka aMdhazraddhALu du:khI lokone potAnA tarapha AkarSe che ane potAnI vAhavAha bolAve che. taka maLe to teo e dvArA gupta rIte dravyopArjana paNa karI le che ane potAnI sAMsArika vAsanAone poSavAnA upAyo prayoje che. athavA Arthika rIte nizcitatA jaNAtAM saMnyAsa choDI daI pharI saMsArI jIvana cAlu karI de che. keTalAka munipaNAmAM cAlu rahe che. paraMtu temane AtmAnI zaktino anubhava karAve evI zamarUpI nadI jevI siddhAntapaddhatino abhyAsa karavAnI ruci thatI nathI. tattvajJAnamAM, UMcI AdhyAtmika dazA prApta karavAmAM temane rasa paDato nathI. tevo puruSArtha karavAno temane bhAva thato nathI. paraMtu teo kavitA, chaMda, _2010_05 79 Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra vyAkaraNa, jyotiSa, vaidaka jevAM laukika zAstromAM ja nipuNatA meLavavAno prayatna kare che, jethI loko sAthe teo gAmagapATA mArI zake. aMtarmukha banI upazama rasanI nadImAM snAna karavAnuM temane rucatuM nathI. teo munino veza dhAraNa kare che, paNa e vezane zobhAvatA nathI. enuM mULa kAraNa to temano vairAgya duHkhagarbhita che e che. [143] graMthapavavodhana cokhALuM = viSrati / tattvAntaM naiva gacchanti prazamAmRtanirjharam // 5 // anuvAda : graMthono pallava mAtra (chUTAM chUTAM pAMdaDAM jevo) bodha thavAthI teo garvanI uSNatA dhAraNa kare che, paraMtu prazamarUpI amRtanA jharaNA samAna tattvanA rahasyane teo pAmatA nathI. vizeSArtha : pallavagrAhI pAMDitya eTale keTalAka graMthonA chUTAMchavAyAM vAkyo, zloko vagere kaMThastha karI laIne, vAte vAte te TAMkIne pote te graMthono UMDo abhyAsa karyo che evI chApa UbhI karavI. munipaNAmAM paNa AvA pallavagrAhI pAMDityano garva AvavAno saMbhava rahe che. thoDAka tattvadarzI graMthonuM saLaMga adhyayana mAtra nahi, enuM saMpUrNa pirazIlana karavAthI je tattvano AsvAda maLe che ane tenuM rahasya pamAya che enAthI to potAnAmAM jo garva hoya to te paNa vigalita thaI jAya che. paraMtu graMthapallavabodhathI to garva vadhavAnuM bhayasthAna rahe che. jeo A prakAranA dAMbhika pAMDityane dhAraNa kare che teo bicArA prazamarUpI amRtanA jharAnA jalarUpI rahasyanuM pAna karI zakatA nathI. [144] veSamAtravRttoDavyete gRhasthAnnatizete / na pUrvotthAyino yasmAnnApi pazcAnnipAtinaH // 6 // anuvAda : teo sAdhuno veSamAtra dhAraNa kare che. teo gRhasthathI kaMI adhika nathI, kemake teo pUrvotthAyI (jeo pahelAM UMce UThelA) nathI, tema pazcAt nipAtI (pAchaLathI paDelA) paNa nathI. vizeSArtha : keTalAka duHkhagarbhita vairAgyavALA mANaso gRhavAsa tyajI munipaNuM svIkAre che. teo e rIte vezathI muni thayA hoya che, paraMtu temanAmAM sAcA muninAM lakSaNa pragaTa thayAM nathI hotAM. evA munio veza sivAya bIjI badhI rIte gRhastha jevA ja hoya che. gRhastha karatAM koI paNa rIte teo caDiyAtA nathI hotA. mAtra vezadhArI evA munionA paNa vividha prakAra hoya che. keTalAkamAM munipaNAmAM yatkiMcita AgaLa vadhavApaNuM hoya che, to keTalAkamAM muni thayA pachI gRhastha karatAM paNa vadhu zithilAcAra AvI jAya che ane emanuM naitika adhaHpatana thaI jAya che. ahIM graMthakartA evA veSadhArI munino nirdeza kare che ke jeo dIkSA lIdhA pachI samagra jIvana daramiyAna hatA tyAM ne tyAM rahe che. ahIM AcArAMgasUtranA 'lokasAra' nAmanA adhyayananA zabdo prayojavAmAM AvyA che : 'na pUrvotthAyinaH' ane 'pazcAt na nipAtina'. 2010_05 80 Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha bIjo, adhikAra chaThTho : vairAgyabheda adhikAra munionA jIvanamAM je caDAva-utAra Ave che tene anulakSIne "AcArAMga sUtramAM keTalAka prakAro batAvyA che, jemake (1) pUrvotthAyI - pazcAt anipAtI = eTale ke jeo pahelAM udyamavaMta thaI ullAsapUrvaka dIkSA le che ane evo ja caDato bhAva jIvananA aMta sudhI TakAvI rAkhe che. teo kyAreya pAchA paDatA nathI. (2) pUrvotthAyI - pazcAnnipAti = eTale ke jeo pahelAM udyamavaMta thaI dIkSA le che, paNa pachI zithila, patita thaI jAya che. (3) na pUrvotthAyI - na pazcAnnipAti = eTale ke jeo AraMbhathI UMce UThyA nathI ane pachIthI patita thayA nathI. matalaba ke dIkSita jIvanamAM temaNe kazo ja vikAsa sAdhyo nathI. teo mAtra vezathI ja sAdhu thayA che ane rahyA che. duHkhagarbhita vairAgyavALA munio AvA hoya che. [145 DannamatravartuSya nAgane moravA te ! vairAgyasyAyamartho hi duHkhagarbhasya lakSaNam // 7 // anuvAda : gharamAM pUruM anna paNa maLatuM nathI ane vrata levAmAM to lADu maLe che. je vairAgyamAM Avo Azaya hoya te duHkhagarbhita vairAgyanuM lakSaNa che. vizeSArtha : azubha karmono udaya hoya tyAre garIbI ke bekArIne kAraNe mANasane gharamAM ghI-dUdha, zAkabhAjI ke miSTAnna khAvAnI vAta to dUra rahI paNa be TaMka roTalA paNa na khAvA maLatA hoya ane bIjI bAju sAdhuone niyamita AhAra maLato hoya ane temAM paNa gRhastho bhAvapUrvaka Agraha karIne lADu vagere miSTAnna vahorAvatA jovA maLatA hoya tyAre evA nirdhana mANasane dIkSA levAnuM mana thaI jAya. paraMtu AvI rIte ghara pratye vairAgya janmato hoya to te du:khagarbhita vairAgya kahevAya. emAM vairAgyano sAco bhAva nathI hoto. sAruM khAvAnuM ane bahu mAnapAna maLe che mATe sAdhupaNuM svIkAravAnuM game che evI vRtti paNa keTalAka lokomAM jovA maLe che. AvI AzAthI keTalIka ayogya vyaktio duniyAnA dareka dharmamAM sAdhusaMsthAmAM ghUsI jAya che. AthI ja lokokti pracalita banelI che ke : ziramuMDana meM tIna guNa miTa jAye zira kI khAja; khAne ku laDDU mile aura loka kahe 'mahArAja' / (ziramuMDana karAvI sAdhu banavAmAM traNa lAbha che. mAthAnI khUjalI hoya to te maTI jAya che. khAvAmAM lADu maLe che ane vaLI loko "mahArAja' kahI mAnapUrvaka bhAvathI bolAve che.) [14] zAstrAgAsataMbUta-bhavanaiyaranA mohagarbhaM tu vairAgyam mataM bAlatapasvinAm // 8 // anuvAda : kuzAstranA abhyAsathI saMsAranI niNatA jaNAya ane ethI je vairAgya utpanna thAya te mohagarbhita vairAgya kahevAya. te bAlatapasvIone hoya che. vizeSArtha : duHkhagarbhita vairAgyanuM svarUpa samajAvyA pachI have mohagarbhita vairAgyanuM svarUpa samajAvavAmAM Ave che. keTalAkane vairAgya utpanna thAya che, paraMtu te kuzAstranA abhyAsathI. kuzAstra eTale je zAstro mithyAtva 81 2010_05 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra tarapha dorI janArAM hoya che. saMsAra kSaNika che, zUnyavat che evuM bauddhadarzana kahe che. tApasa vagerenAM keTalAMka zAstro paNa saMsArane kArAgAra tarIke oLakhAve che. AvA abhyAsathI bALajIvone eTale ke ajJAnI mANasone bhavanI nirguNatA dekhAya che. temane saMsAra pratye abhAva, aruci thAya che. ethI temanAmAM vairAgya pragaTa thAya che. paraMtu Avo vairAgya te mohagarbhita vairAgya che. moha eTale ajJAna athavA viparIta jJAna. te yathArtha bodha nathI karAvato. tevo vairAgya mithyAtvayukta hovAne kAraNe kyAre cAlyo jaze te kahI zakAya nahi. Avo mohagarbhita vairAgya bAlatapasvIone eTale ke prAthamika dazAnA ajJAnI sAdhakone hoya che. uttama sAdhakono vairAgya Avo mohagarbhita nathI hoto. mithyAtvayukta vairAgyavALo mANasa kuzAstranA abhyAsane lIdhe durAgrahI tathA vitaMDAvAda karavAvALo thaI jAya che. salphAstranA abhyAsavALo vairAgI jIva durAgrahI hoto nathI ke zuSka vAdavivAdamAM paNa ene rasa hoto nathI. [147] siddhAntamupanI vyApi je viruddhArthabhASiUT: ! teSAmapyetadeveSTaM kurvatAmapi duSkaram // 9 // anuvAda : siddhAntano Azraya laIne jeo tenuM viruddha arthaghaTana kare che, teo duSkara tapazcaryA karatA hoya to paNa teono vairAgya evo ja (mohagarbhita) jANavo. vizeSArtha : jeo mohagarbhita vairAgyane dhAraNa karanArA hoya che teo kyAreka jizvara bhagavAnakathita siddhAntano Azraya laI tenuM arthaghaTana svamatithI viparIta rIte karatA hoya che. teo potAnA svArthane khAtara, pratiSThA khAtara, ahaMkAra mATe ke ziSyo prApta karavA mATe sagavaDa anusAra hetupUrvaka viruddha artha karanArA hoya che. teo eka prakAranA nidbhava ja kahevAya. teo game teTalI ugra tapazcaryA kare to paNa temanI mAnyatA ane temanuM AcaraNa e baMne mithyAtvayukta hovAthI temano vairAgya mohagarbhita vairAgya ja kahevAya. temanI evI buddhipaTutA aMte to temanA AtmAnuM ahita karanArI ja nIvaDe che. [148] saMsAramorvazInamiteSAM ja tattvaH | zubho'pi pariNAmo yajjAtA nAjJArucisthitiH // 10 // anuvAda : saMsAramocaka vagerenI jema teonuM zubha pariNAma hovA chatAM tAttvika nathI, kAraNa ke jinAjJA vize temanI ruci sthira thaI nathI. vizeSArtha : koIka kadAca prazna kare ke jinezvara bhagavAnakathita evI tapazcaryA ane dharmakriyA karanAra vyaktinA mananAM pariNAmo to zubha hoya, to pachI emanA vairAgyane mohagarbhita eTale ke ajJAnayukta kema kahevAya ? A praznanuM nirAkaraNa karatAM graMthakartA kahe che ke teonI zubha pariNAmavALI kriyA paNa tAtvika nathI, kAraNa ke jinAjJA mATe temanI ruci sthira thaI hotI nathI. ahIM saMsAramocakanuM udAharaNa ApavAmAM AvyuM che. saMsAramAMcaka mATe vartamAna aMgrejI zabda che. Mercy Killer. eno artha thAya che dayAprerita hatyA karavAmAM mAnanArAo. teo ema kahe che ke 82 Jain Education Intemational 2010_05 Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha bIjo, adhikAra chaThTho : vairAgyabheda adhikAra koI jIva bahu ja rIbAto hoya, ghaNI pIDA anubhavato hoya ane thoDA vakhatamAM mRtyu pAmavAno ja hoya to te bicArAne du:khamAMthI choDAvavA mATe tenA jIvanano aMta ANavo joIe. paraMtu zAstrakAro kahe che ke AvA rIbAtA jIvone mArI nAkhIne duHkhamAMthI choDAvavAmAM dayA kadAca dekhAtI hoya to paNa tattvataH te nirdayatA ja che. keTalAka azakta ke apaMga thaI gayelA ghoDAne mArI nAkhatA hoya che, kAraNa ke te have mANasane kAma lAgavAno nathI, tema ja ghoDo pote sukhethI jIvana jIvI zakavAno nathI. enA karatAM jo ghoDAne mArI nAkhavAmAM Ave to te du:khathI jaladI chUTI zake. AvuM bIjAM prANIo mATe paNa vicArAya che. Ama, potAnA hatyAnA vicAramAM dayAno bhAva rahelo che ema teo mAne che. A prakAranI vicAraNA prANIo uparAMta have kaSTathI pIDAtA, mRtyune Are AvelA mANaso mATe paNa thAya che. evI rIte dayAbhAvathI bIjA mANasanI hatyA karavAmAM AvI hoya evI ghaTanA vartamAna kALamAM uttarottara vadhu banavA lAgI che. have to bIjAnA jIvanano aMta lAvavA mATe evAM auSadho ane sAdhano zodhAyAM che ke bIjAnuM mRtyu nipajAvavAmAM paNa tene kaMI darda karavAmAM AvatuM nathI. saMsAramocaka vAdIonI eka dalIla evI che ke mokSagati pAmatAM sudhImAM dareka jIvanA bhava nizcita ja hoya che. emAM eka bhavano paNa vadhAro ke ghaTADo thaI zakato nathI. to pachI dardathI rIbAtA jIvanA jIvanano jaladI aMta ANavAmAM to emane du:khamAMthI choDAvavAnuM zubha kArya thAya che. paraMtu A vicAraNA paNa bhrama bharelI che. siddhAMtanA ke tattvanA ajANa mANaso ja AvI dalIla kare. dareka jIve karelAM azubha azAtAvedanIya karma to A janmamAM ke anya janmamAM avazya bhogavavAM ja paDavAnAM. eTale duHkhI jIvonuM mRtyu ANavAmAM ane e rIte temane saMsAranAM duHkhamAMthI choDAvavAmAM tAttvika rIte koI dayA rahelI hotI nathI. vastutaH mohagarbhita vairAgyavALAo siddhAntano khoTo Azraya laI AvI bhUlathApa khAtA hoya che. [149] manISa prazamoDayudveSapoSAya tevatam | antarnilInaviSama-jvarAnudbhavasaMnibhaH // 11 // anuvAda : teono prazama paNa zarIramAM aMdara rahelA viSama jvaranA anubhavanI jema doSanA poSaNa arthe ja thAya che. vizeSArtha : AvA mohagarbhita vairAgyavALA mANasonA jIvanamAM keTalIka vAra prazama ke upazama vagere bhAvo ane guNo jovA maLe, paraMtu temanAmAM mithyAtva raheluM hovAthI temano e prazama guNa vastutaH temanA doSonI vRddhi karanAro bane che. mithyAtvasahitanA prazama guNamAM ane mithyAtvarahitanA prazama guNamAM ghaNo pharaka che. jema hADakAmAM pesI gayelA javaravALAnuM zarIra bahArathI sAruM lAge, paNa e javara kyAre vadhI jaze te kahI zakAya nahi. tevuM ja AvA mithyAtvIonA bhrAmaka prazamarasa vize kahevAya. - have pachInA cAra zlokamAM upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja mohagarbhita vairAgya dharAvanAra vyaktinAM keTalAMka mahattvanAM lakSaNo darzAve che. 83 Jain Education Intemational 2010_05 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra [150] zAstrArthopu rakSarva zAstrArthapu viparyayaH. svacchaMdatA kutarkazca guNavatsaMstavojjhanam // 12 // anuvAda : kuzAstranA arthamAM pravINa, zAstranA arthamAM viparyaya, svacchaMdatA, kutarka, guNavAnanI saMgatino tyAga - [151] mAtmo paradroha no vaMzanIvana ! AzravAcchAdanaM zaktyullaMghanena kriyAdaraH // 13 // anuvAda : potAnI moTAI batAvavI, bIjAno droha karavo, kalaha, daMbhI jIvana, Azrava(pApa)nuM AcchAdana, zakti ullaMghIne kriyAno Adara karavo- [152] TTTT vaiduryApAraNya viskRtiH | anubaMdhAdhacintA ca praNidhAnasya vicyutiH // 14 // anuvAda : guNAnurAgano abhAva, upakAranI vismRti, tIvra karmabaMdhanI ciMtA na karavI, cittanI ekAgratA na hovI[153] zraddhAmRdutvamauddhacamagheryakavitA vairAgyasya dvitIyasya smRteyaM lakSaNAvalI // 15 // anuvAda : zraddhAmAM mRdutA, uddhatatA, adherya, avivekIpaNuM - e bIjA (mohagarbhita) vairAgyanAM lakSaNo kahelAM che. vizeSArtha : bIjA prakArano vairAgya eTale ke mohagarbhita vairAgya. te dhAraNa karanArA jIvomAM vairAgyano aMza hoya che, paNa e eTalI UMcI koTino nathI hoto. evA jIvonA aMtaramAM to mithyAtva ja paDeluM, hoya che. evA jIvonAM lakSaNo kevA kevAM hoya che ? upAdhyAyajI mahArAje ahIM A cAra zlokamAM saMkSepamAM evAM keTalAMka spaSTa lakSaNo darzAvyAM che ke jethI mohagarbhita vairAgyavALI mithyAtvI vyaktine oLakhavAnuM saraLa bane. 1. kuzAstranA artha karavAmAM dakSatva - mohagarbhita vairAgya dharAvanAra vyaktimAM eka bAju jema ajJAna hoya che, mithyAtvanAM lakSaNo hoya che ane zraddhAnuM pramANa ochuM ke nahivat hoya che, to bIjI bAju temanAmAM kuzAstranA artha karavAnI hoMziyArI hoya che. 2. sata zAstronA artha karavAmAM viparItapaNuM - potAnA durAcaraNanA samarthana mATe zAstronA viparIta artha karavA. 3. svacchaMdatA - sadguru ke vaDIlonI AjJAmAM rahevuM game nahi. teonI AjJA uthApavAmAM Ave. potAnI marajI mujaba vartavAnuM ja game. 84 Jain Education Intemational 2010_05 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha bIjo, adhikAra chaThTho : vairAgyabheda adhikAra 4. kutarka -- mANasanI buddhi eTalI phaLadrupa che ke te khoTA tarka karIne sAcI vastune khoTI ane khoTI vastune sAcI batAvavAno prayatna kare che. kyAreka potAno ahaMkAra ghavAya che tyAre te jANI joIne avaLA artha karavA lAge che. 5. guNavALAnI saMgatino tyAga - guNIjano eTale ke samyagdarzana, jJAna, cAritra dharAvanAra vyaktio pAse jaI temanI sobatamAM rahevAnuM game nahi. rahevAno evo prasaMga Ave to tyAMthI nIkaLI javAnuM mana thAya. 6. AtmotkarSa - AtmazlAghA eTale ke potAnA guNonI prazaMsA karavI ane te mATe abhimAna dharAvavuM. 7. paradroha - upakArInA upakAranuM vismaraNa karavuM. eTaluM ja nahi kRtaghna thaIne teone tana, mana, dhanathI nukasAna pahoMcADavuM ke teonI apakIrti karavI. 8. kalaha - vAdavivAda karavA, jhaghaDA ane kleza-kaMkAsa ka2vA ane karAvavA. samatA na rAkhavI, samajadArI na batAvavI ane samAdhAnanI vRtti na dAkhavavI. 9. dAMbhika jIvana - manamAM eka ane vacanamAM ke vartanamAM bIjI vAta hoya. khoTI vAta mATe garva levo. 10. AzravanuM AcchAdana karanAra - vratabhaMga thAya ke pApAcaraNa thAya to teno bacAva karavo. potAnI vAta chupAvavI. te mATe prAyazcita ke AlocanAno bhAva na rAkhavo. 11. zakti karatAM vadhu kriyA karanAra - dekhAdekhIthI ke abhimAnathI potAnI zakti karatAM vadhu tapazcaryA ke anya prakAranI dharmakriyA karanAra, 12. guNAnurAgathI rahita - guNIjano pratye ruci ke Adara na thAya; guNIjano pratye dveSa ke matsarano bhAva thAya; guNanI vAta Ave to hRdaya harSavibhora na thAya. 13. upakArIno upakAra bhUlI janArA - kRtaghna mANaso garaja paDe tyAre bIjAnI madada le, paNa badalo vALavAno vakhata Ave tyAre chaTakI jAya. 14. tIvra azubha karma karatI vakhate vicAra na karavo - krodhAdi kaSAyone zAMta na karavA; te mATe pazcAttApa na karavo; bhAre pApAcaraNa karatI vakhate teno udaya thAya tyAre A bhavamAM ke parabhavamAM bhogavavAM paDatAM duHkhono, karmanA dAruNa vipAkano vicAra na karavo. 15. cittanI ekAgratA gumAvanAra - je kaMI kArya kare temAM cittano barAbara upayoga na rahevo; bhAtabhAtanA zubhAzubha vicAranA taraMga cittamAM satata vahetA rahevA. 16. zraddhA vize anizcitatA - ghaDIkamAM zraddhA ane ghaDIkamAM azraddhA evI caMcala sthiti. zraddhAnAM mULa jeTalAM dRDha thavAM joIe teTalAM thAya nahi. jIvanamAM koI ghaTanA banatAM ke nimitta maLatAM dharmamAMthI zraddhA DagI jAya ke nAstikatA AvI jAya. 17. uddhatatA - sAcI vAta na mAnanAra, Adara ApavA yogya vyaktione Adara na ApanAra, sAcI zikhAmaNano asvIkAra karanAra, nAnI moTI vAtamAM sAcA ke khoTA javAba roSapUrvaka ApanAra. _2010_05 85 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 18. adherya- kasoTInA prasaMge svasthatA gumAvanAra; duHkha ke vipatti AvI paDe tyAre bhAMgI paDe; sahiSNutAno abhAva hoya; hiMmata hArI jAya; sthiratA na rahevI. 19. avivekIpaNuM - jyAre rAgadveSa tIvra bane che tyAre mANasa yogyAyogyatA samajavAnI zakti gumAvI bese che athavA tevI samaja hoya to paNa te viparIta rIte varte che. [154] jJAna , vairArja saMkhyattattvacchida | syAdvAdinaH zivopAya - sparzinastattvadarzinaH // 16 // anuvAda : samyaka tattvane jANanAra, svAvAdane samajanAra, mokSanA upAyane sparzanAra evA tattvadarzI puruSano vairAgya te jJAnagarbhita vairAgya kahevAya che. vizeSArtha : jJAnagarbhita vairAgya eTale je vairAgyanA mULamAM jJAna raheluM che te. je vairAgyanI utpatti jJAnamAMthI thAya che ane je vairAgyanuM poSaNa-vardhana jJAnathI thAya che te vairAgya vadhu daDhamUla bane che. kSaNika kAraNothI utpanna thato vairAgya paNa kSaNika ja rahe che. evA vairAgyane cAlyA jatAM vAra lAgatI ja nathI. dhanano nAza, svajanano viyoga ke sagAMsaMbaMdhIo sAthe kalaha ane aNabanAva, mitrano droha, koIkanAM apamAnajanaka mArmika vacano vagerenA AghAtane kAraNe AvelA Avegane pariNAme khAvuMpIvuM na game, ghara choDIne bhAgI javAnuM ke ApaghAta karavAnuM mana thAya tyAre mANasane saMsAra pratye vairAgya utpanna thAya che. evA vairAgya mATenA saMjogo palaTAtAM vAra paNa nathI lAgatI. saMjogo palaTAtAM evo vairAgya cAlyo jAya che. saMsAranI ane potAnA dehanI kSaNikatA samajAya, AtmAnI amaratA pratIta thAya, tattvanI dRSTi khIle ane e pachI saMsAra pratye nirvedano bhAva AvatAM jo vairAgya pragaTa thAya to evo vairAgya kSaNika nathI hoto. AvA jJAnagarbhita vairAgyanAM je judAM judAM lakSaNo che temAMthI keTalAMka lakSaNo A zlokamAM batAvavAmAM AvyAM che. jJAnagarbhita vairAgyavAna vyakti jIva-ajIva Adi SaDadravyane ane nava tattvane yathArthapaNe jANanAra hoya che. te syAdvAdanA siddhAMtane barAbara samajanAra ane jIvanamAM utAranAra hoya che. te dareka padArtha ke paristhitine bhinna bhinna nayathI samajavAnI zakti dharAvanArA hoya che ane mokSa zuM che ane teno upAya zo che e vize tene pUrI zraddhA hoya che. AvI rIte tattvadarzanano AvirbhAva jenA haiyAmAM thayo hoya, evI vyakti bhautika rIte sukhI hoya ke tevI anukULatA dharAvatI hoya to paNa temAM tene rasaruci rahe nahi. tenAmAM sahaja rIte pragaTelo vairAgya pAko hoya che. viparIta saMjogomAM paNa teno vairAgya cAlyo nathI jato. Avo vairAgya te jJAnagarbhita vairAgya kahevAya che. vairAgyanA prakAromAM te sarvottama prakArano gaNAya che. [155 mAMsA mAMsanI paramavA .. buddhiH syAttasya vairAgyaM jJAnagarbhamudaMcati // 17 // anuvAda : jemanI tattvamImAMsA prauDha hoya ane jemanI buddhi sva-paranAM Agamone avagAhatI hoya, tene jJAnagarbhita vairAgya jAge che. Jain Education Intemational 2010_05 Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha bIjo, adhikAra chaThTho : vairAgyabheda adhikAra vizeSArtha : jJAnagarbhita vairAgyanAM bIjAM be lakSaNo darzAvatAM upAdhyAyajI mahArAja ahIM kahe che ke evA vairAgyavAna mahAtmAonI tattvamImAMsA prauDha hoya che. te truTirahita hoya che. svAdhyAya, ciMtana, manana, carcAvicAraNA ityAdi dvArA temanI tattvamImAMsA uttarottara vadhu puSTa thatI jAya che. taduparAMta temanI buddhi Agamagocara hoya che. gocara eTale gAyane caravAnI, haravApharavAnI, AnaMdapUrvaka yatheccha vihAra karavAnI jagyA. jJAnagarbhita vairAgyavALA mahAtmAonI buddhi Agamo ane siddhAntazAstro uparAMta kapilAdi anya dArzanikonAM zAstromAM lIlApUrvaka anAyAsa pharI vaLatI hoya che. temAMthI yathArtha tattvane te grahaNa karI letI hoya che. [15] na svIcItravyApAre prAdhAnca thaI zarmA nAsau nizcayasaMzuddhaM sAraM prApnoti karmaNaH // 18 // anuvAda : jeone potAnA ane anyanA zAstranA vyApAramAM prAdhAnya na hoya ane kriyAmAM ja prAdhAnya hoya, teo nizcayathI zuddha evA karmanA zubha phaLane pAmatA nathI. ' vizeSArtha : jJAnagarbhita vairAgyamAM vairAgyanI sAthe jJAna paNa eTaluM ja mahattvanuM che. jeoe (ane khAsa karIne munioe) potAnA matanAM zAstro ane anya matanAM zAstrono vyavasthita UMDo abhyAsa karyo na hoya teo kriyAo game teTalI kare to paNa te kriyAonA nizcayazuddha sArane pAmI zakatA nathI. keTalAka cAritradhara mahAtmAo cAritranuM pAlana sArI rIte karatA hoya che. paraMtu jo teo pAse zAstronA adhyayana ke avagAhanarUpa dRSTi na hoya to pote je kriyAo ke anuSThAno kare che ane karAve che tenuM tAttvika rahasya pAmI zakatA nathI. e mATe mAtra potAnA ja matanAM zAstronuM adhyayana karavuM pUratuM nathI. jyAM sudhI anya matanAM zAstronuM adhyayana na karyuM hoya tyAM sudhI daSTinI vizALatA ke paripUrNatA AvatI nathI. anya matanAM zAstronuM adhyayana karIne enAthI khoTI rIte doravAI javAnuM nathI athavA khoTI rIte doravAI javAze evo bhaya rAkhavAno nathI. paraMtu ethI tattvane yathArtha svarUpe pAmI zakAya che ane nizcayadRSTi zuddha bane che e khyAlamAM rAkhavuM jarUrI che. [15] sacavazrvano sUtre atipratyAre yataH | niyamo darzitastasmAt sAraM samyaktvameva hi // 19 // anuvAda: sUtramAM samyakatva-maunano paraspara saMbaMdha (gatapratyAgata) darzAvyo che. eTale A niyamathI nizcita thAya che ke samyakatva ja sArabhUta che. - vizeSArtha AcArAMga sUtra (5-3-155 sUtromAM samyatva ane maunano eTale ke munipaNAno paraspara saMbaMdha nIce pramANe batAvavAmAM Avyo che : gaM same te pAchuM, tuM mojuM ti pAsa ! mori fta pAsa, tuM samuM ti pAsaruM || mauna eTale munipaNuM. A saMbaMdhane gatapratyAgata prakArano kahyo che, eTale ke jayAM samyaktva hoya tyAM munipaNuM hoya ane jayAM munipaNuM hoya tyAM samyakatva hoya. Jain Education Intemational 2010_05 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra A samyaktva ane munipaNuM baMne nizcayanayathI samajavAnAM che. cAritrano sAra samyakatva che ema ahIM kahyuM che. evuM samyaktva sva tathA anya zAstranA avagAhana vinA AvI na zake. [158] manAzrava << jJAnaHvyasthAnamanAzrava: | samyaktvaM tadabhivyaktirityekatvavinizcayaH // 20 // anuvAda : jJAnanuM phaLa anAzrava che ane anAzravanuM phaLa te avyutthAna (viSayono tyAga) che. eTale tenI (cAritranI) abhivyakti e ja samyattva che. Ama, tenA (jJAna ane cAritranA) ekatvano nizcaya che. vizeSArtha : samyaphajJAnanuM phaLa anAzrava eTale ke AzravarahitapaNuM che. Azrava eTale karma bAMdhavAnAM dvAra. Azrava eTale karma bAMdhavAnI pravRtti. jyAM Azrava hoya tyAM samyajJAna kevI rIte saMbhavI zake ? anAzrava eTale cAritra. cAritranI abhivyakti eTale samyakatva. Ama tarkabaddha rIte vicArIe to samajAze ke jayAM samyakajJAna che tyAM anAzrava che arthAta cAritra che ane jyAM cAritra che tyAM samyakajJAna che. eTale jJAnagarbhita vairAgyamAM samyajJAna ane samyaphacAritranuM ekatva sadhAya che. [159] vanittAtre caDyAtriA vyAvahArit aa aMtaHpravRttisAraM tu samyak prajJAnameva hi // 21 // anuvAda : vyAvahArika cAritrathI mAtra bAhya padArthonI nivRtti thAya che. anta pravRttinA sArarUpa to samyakajJAna ja che. vizeSArtha : cAritra ane samyaktva e baMnenI sahapasthiti kyAre ane kevI rIte hoya te samajavA mATe baMnenA prakArone pahelAM samajavA joIe. cAritranA be prakAra che : vyavahAra cAritra ane nizcaya cAritra. samyaktvanA be prakAra che : vyavahAra samyakta ane nizcaya samyakatva. mAtra dhana, kaMcana, kAminI, gharabAra vagereno tyAga karI bAhya dRSTie cAritra lIdhuM hoya to e mAtra vyavahAra cAritra che. temAM AMtarika pariNAma hotuM nathI. tyAM deva, guru ane dharma pratyenI zraddhArUpa vyavahAra samyakta paNa kadAca hoya, paNa AtmaramaNatA ke AtmajJAnarUpa nizcaya samyakatva na hoya. [10] kSattei dipa zraddhAne na zuddhatA . saMpUrNaparyayAlAbhAd yanna yAthAtmyanizcayaH // 22 // anuvAda : cha-kAya jIvonuM ekAnta zraddhAna karavA chatAM samparvanI zuddhatA thatI nathI, kAraNa ke saMpUrNa paryAyono lAbha na thavAthI yathArthapaNAno nizcaya thato nathI. vizeSArtha : vyavahAra cAritra dhAraNa karanAra chakAya jIvonI rakSA karavAmAM udyamazIla hoya che. tema karavuM te yogya ane anivArya che. chakAya jIvonI rakSA mATenuM zraddhAna e to AraMbhanuM pagathiyuM che. paraMtu keTalAka tyAM ja aTakI jatA hoya che. e vAtane teo ekAnta pakaDI rAkhe che. paraMtu dravyArthika 88 Jain Education Interational 2010_05 Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha bIjo, adhikAra chaThTho : vairAgyabheda adhikAra ane paryAyArthika ema sarva nayano lAbha laIne tattvane pAmavAno prayAsa karavo joIe. 'SaDajIvanikAya' e samAsayukta zabdamAMthI paNa 'cha', 'jIva', 'nikAya' e traNamAMthI phakta koI paNa ekane ja pakaDIne ekaja nayathI grahaNa karavA jatAM arthanI visaMgati Avaze. padArtha sarva paryAyamaya athavA ananta paryAyamaya che. evuM zraddhAna na hoya tyAM samyaktva zuddha nathI hotuM. jyAM jJAnagarbhita vairAgya pragaTa thAya che tyAM bAhya padArthono tyAga to Ave ja che, paraMtu enI sAthe te padArtho mATenI Asakti paNa cAlI jAya che. manathI paNa te padArtho mATenI icchA ke vAsanA tyAM rahetI nathI. ArtadhyAna ane raudradhyAna paNa tyAM cAlyAM jAya che. jyAM AtmaramaNatA Ave che tyAM paradravya ke parabhAvamAM citta kheMcAtuM nathI. pachI to evI ucca dazA thAya che ke cittane tyAMthI vALavAno prayAsa karavApaNuM paNa rahetuM nathI. sahajapaNe ja e sthiti pravarte che. Ama, aMtaHpravRttinA sAra rUpa je samyaktva che e ja samyajJAna (A zlokanA anusaMdhAnamAM paryAyo vize vizeSa vicAraNA have pachInA [191] yAvanta: paryayA vAnAM yAvantaznArthaparyAH / sAmpratAnAgatAtItAstAvaddravyaM kilaikakam // 23 // anuvAda : vacananA vartamAna, bhUta ane bhaviSyanA jeTalA paryAyo che tathA arthanA vartamAna, bhUta ane bhaviSyanA jeTalA paryAyo che, te sarva maLIne eka dravya jANavuM. vizeSArtha : jagatamAM koIpaNa eka dravya anaMta paryAyamaya che. pratyeka dravyanA vacana paryAyo bhUta, vartamAna ane bhaviSya kALanI apekSAe anaMta che. tevI ja rIte pratyeka dravyanA arthaparyAyo paNa bhUta, vartamAna ane bhaviSya kALanI apekSAe anaMta che. dravya eka hoya paNa bhinna bhinna nayanI dRSTie, vacana paryAyanI dRSTie ane arthaparyAyanI dRSTie, bhinna bhinna rIte ghaTAvI zakAya che. emAM astitva ane nAstitvanI dRSTie tathA traNe kALanI dRSTie ghaTAvavA jatAM eka ja dravyanA anaMta paryAyo che evI pratIti thaze. [192] svAtsarvamayamityevaM yu svaparavaryayaMH / ane e ja samyakcAritra che. zlokomAM karavAmAM AvI che.) anuvRttikRtaM svatvaM paratvaM vyatirekajam // 24 // anuvAda : e ja pramANe eka ja dravya svaparyAya vaDe ane paraparyAya vaDe yukta hoIne sarva paryAyamaya thAya che. emAM anuvRtti vaDe kareluM te 'svatva' ane vyatirekathI utpanna thayeluM te 'paratva' jANavuM. vizeSArtha : pratyeka dravyamAM sarva svaparyAya hoya che ane sarva paraparyAya paNa hoya che. AthI te dravyamAM sarva sva-para-paryAya hoya che. A kevI rIte saMbhave ? eno uttara e che ke anuvRttithI svaparyAyo che ane vyatirekathI paraparyAyo che. udAharaNathI A samajAze. prAcIna paraMparAnAM ghaTa-paTanAM (ghaDo ane vastranAM) udAharaNa laIe. ghaTamAM ghaTatvanA svaparyAyo che, kAraNa ke ghaTamAM ghaTatvanI anuvRtti che, arthAt 2010_05 89 Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra sAhacarya ke vidyamAnatA che. vaLI e ja ghaTamAM paTanA paryAyo te paraparyAyo che. e sarva paraparyAyo ghaTamAM vyatirekathI che eTale ke nAstitvathI che. Ama ghaTamAM sarva svaparyAya rahelA che ane sarva paraparyAya paNa rahelA che. eTale ghaTamAM sarva sva-para-paryAyo rahelA che. paTanuM udAraNa laIe to paTamAM paTavanA sarva svaparyAyo anuvRttithI che ane ghaTanA sarva paraparyAyo vyatirekathI che. eTale paTamAM paNa sarva svapara-paryAyo rahelAM che. AvI rIte pratyeka vastu sarva paryAyamaya che. [13] je nAma paraparyAyA: svAstitvIyopati matA: . svakIyA apyamItyAgasvaparyAya vizeSaNAt // 25 // anuvAda : je paraparyAya che te potAnA astitvanA ayogathI che. jo ke e paraparyAya che, paraMtu tyAgarUpa svaparyAyanA vizeSaNathI che. vizeSArtha : svaparyAya ane paraparyAyano bheda samajavA jevo che. ghaTa ane paTanuM udAharaNa laIe to ghaTanA je paryAyo che te sva-astitvanA saMbaMdhathI ghaTanA svaparyAya che ane paTanA paryAyo astitvanA ayoga (asaMbaMdha)thI ghaTa mATe paraparyAya che. paraMtu paTanA paryAyo ghaTa mATe paraparyAya hovA chatAM, ene ghaTanA paryAya tarIke paNa gaNavAmAM Ave che. have prazna thAya ke je paryAyo ghaTanA nathI te paryAyo ghaTanA che ema kevI rIte kahI zakAya ? eno uttara e che ke ghaTa sivAyanA paTa vagere tamAma vastunA paryAyo, ghaTanA je svaparyAya che tenA tyAga-vizeSaNavALA paryAya banI jAya che. jo nAstitva saMbaMdha na svIkArIe to ghaTa ane paTa vacce koI bheda raheze nahi. [14] matalibleiDara saMbaMdhavyApathI ta: | teSAM svatvaM dhanasyeva vyajyate sUkSmayA dhiyA // 26 // anuvAda : teno (paraparyAyano) tAdAsyabhAve saMbaMdha nathI to paNa vyavahAranayanA upayogathI saMbaMdha che. jema dhanano saMbaMdha tenA svAmI sAthe hoya che tema A svatva (svaparyAya) sUkSma buddhi vaDe jaNAya che. vizeSArtha : eka dravyanA paryAyono anya dravyanA paryAyo sAthe tAdAsyabhAve saMbaMdha hoto nathI. chatAM vyavahAramAM upayogIpaNAne kAraNe be bhinna dravyo vacce saMbaMdha bane che, jema dhanano saMbaMdha enA svAmI sAthe hoya che tema. dhananA paryAyo bhinna che ane enA svAmInA paryAyo paNa bhinna che, chatAM baMnenA paryAyo vacce saMbaMdha che. eTale ja "A dhana phalANA bhAInuM che." ema kahIe chIe. A to tarata samajI zakAya evuM udAharaNa che. paraMtu sUkSma buddhithI vicAravAmAM Ave to jayAM atAdAbhya hoya tyAM paNa svaparyAya ane paraparyAya vacce saMbaMdha hoya che. ghaTa ane paTanAM udAharaNo prAcIna kALathI zAstromAM apAtAM AvyAM che. (evAM bIjAM udAharaNo paNa laI zakAya.) ghaTanA paryAyo ghaTamAM astitva rUpe rahyA che, ane paTanA paryAyo ghaTamAM nAstitvarUpI rahyA che. "A ghaDo che' ema kahevAmAM Ave tyAre A vastra nathI ema paNa sUcita thAya che. mAtra paTa ja nahi, anya koIpaNa dravyanA paryAyo ghaTamAM nathI. e paraparyAyonuM nAstitva paNa vyavahAranI dRSTie upayogI che. jo ema na hoya to aneka dravyonI seLabheLa thaI jAya. 90 2010_05 Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha bIjo, adhikAra chaThTho: vairAgyabheda adhikAra [195] paryAyA: yunessanadaSTivAritrovara: | yathA bhinnA api tathopayogAdvastuno hyamI // 27 // anuvAda : munine jJAna, darzana ane cAritranA dravya paryAyo jema bhinna hovA chatAM paNa hoya che, tema upayoga vaDe te vastunA paNa hoya che. vizeSArtha : astitva ane nAstitva, tAdAsya ane atAdAbhya, bhinnatA ane abhinnatA-ema judI judI daSTie paryAyonuM vizleSaNa karavAnuM tAtparya to eka ja che ke pratyeka dravya sarva paryAyAtmaka che. ahIM muninA paryAyono vicAra karIe to jJAna, darzana ane cAritranA tamAma dravya paryAyo munithI bhinna che. chatAM svakAryamAM, muktinA lakSyane siddha karavA mATe upayogI hovAthI te paryAyo muninA ja kahevAya che. tevI ja rIte koIpaNa vastunA paraparyAyo e vastuthI bhinna hovA chatAM, vyavahAramAM upayogI hovAthI te vastunA potAnA paryAya paNa kahevAya. [166] no veDhamAvasaMvaMthAnveSa tirmavet AdhArapratiyogitve dviSThe na hi pRthagdvayoH // 28 // anuvAda : jo ema na hoya to abhAvanA saMbaMdhanuM anveSaNa karavAmAM zI gati thAya ? mATe AdhAra ane pratiyogI e baMnemAM te rahe che, paNa te baMnemAM pRthaka raheto nathI. vizeSArtha : padArthonA saMbaMdha cAra prakAranA kahyA che : saMyogasaMbaMdha, samavAyasaMbaMdha, svarUpasaMbaMdha ane tAdAbhya saMbaMdha. jJAna, icchA, kRti, vaiSa ane saMskAra e pAMcanA saMbaMdhIne viSaya kahevAmAM Ave che ane abhAva, saMyoga, AdhAratA vagerenA saMbaMdhIne pratiyogI kahevAmAM Ave che. ghaTanuM udAharaNa laIe to ghaTamAM jema ghaTatva che tema paTAbhAva vagere abhAvo paNa che. A abhAvo te ghaTanA ja paryAyo che. abhAva dviSTha che eTale ke be ThekANe rahe che - AdhAramAM ane pratiyogImAM, paNa te baMnemAM pRthapha eTale judo raheto nathI. upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAje A zlokomAM nyAyazAstranA keTalAka pAribhASika zabdo prayojyA che. tarkabaddha, susaMgata paddhatithI samajavA mATe A pAribhASika zabdonA artha barAbara samajavA jarUrI che. nyAyazAstranA abhyAsIne enI yathArthatA samajAtAM vizeSa AnaMdano anubhava thaze. [16] vAparyAyasaMzleSA dUSyavaMnizitam sarvamekaM vidanveda sarva jAnaMstathaikakam // 29 // anuvAda : Ama svaparyAya ane paraparyAya saMbaMdhasaMzleSa)thI sUtramAM paNa e pramANe jaNAvyuM che ke je ekane jANe che te sarvane jANe che ane je sarvane jANe che te ekane jANe che. vizeSArtha : ahIM AcArAMgasUtrano AdhAra ApavAmAM Avyo che. AcArAMgasUtramAM kahyuM che : ne , 91 Jain Education Interational 2010_05 ucation International 2010_05 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra nALar3e te maLyuM nALarUM 1 ne sarvAM nArUM te aaN nALa / je ekane jANe che te sarvane jANe che ane je sarvane jANe che te ekane jANe che. je AtmA koIpaNa eka vastunA sarva svaparyAyane ane sarva paraparyAyane jANe te sarva vastunA sarva svaparyAyane ane sarva paraparyAyane jANe, ema yuktithI siddha thAya che, kAraNa ke sarva vastunA sarva svaparyAya ane sarva paraparyAya jANyA vinA eka vastunA sarva sva-52paryAya jANI na zakAya. eTale ja 'je ekane jANe che te sarvane jANe che ane je sarvane jANe che te ekane jANe che' ema AcArAMgasUtramAM kahyuM che. [198] AmattipAdavAmyAma-svAyaMviminAzrayan / paryAyamekamapyarthaM vetti bhAvAd budho'khilam // 30 // anuvAda : Atti, pATava, abhyAsa, svakArya vagere dvArA paMDita puruSa eka paryAyanA eka arthane jANe che, paNa bhAvathI sarva arthane jANe che. vizeSArtha : pratyeka vastu sarva paryAyamaya che. paMDita puruSa eTale ke samyagdaSTi AtmA tenA keTalA paryAyanA keTalA artha jANe ? A praznano uttara dravyathI ane bhAvathI ema judo judo hoI zake. dravyathI te eka paryAyanA eka arthane ane bhAvathI sarva arthane jANI zake. vastunA eka paryAyanA eka arthane jANavAnAM judAM judAM kAraNo hoI zake, jemake Asatti eTale saMbaMdha, pATava eTale buddhicAturya, abhyAsa eTale vAraMvAra karelA avalokanano mahAvaro ane svakArya eTale potAnuM viziSTa prayojana. samyagdaSTi jIva sthUla dRSTithI potAnI sanmukha rahelA padArthanA eka paryAyanA eka arthane jANe che, paNa bhAvathI te sarva paryAyane jANe che. samyagdaSTi ane mithyAdaSTimAM pharaka e che ke samyagdaSTi bhAvathI sarva paryAyane jANe che ane mithyAdaSTi bhAvathI te jANato nathI. [199] antarA jevalajJAna prativyani yadyapi 1 vApi grahaNamekAMza dvAraM cAtiprasaktimat // 31 // anuvAda : kevaLajJAna vinA jo ke prativyakti thatI nathI. pratyeka vastumAM rahelA sarvaparyAyonuM jJAna saMbhavI zakatuM nathI. to paNa koIka viSayamAM ekAMza dvAravALuM jJAna thAya che ane vaLI te atiprasakti(ativyApti)vALuM thAya che. vizeSArtha : pratyeka padArthamAM rahelA traNe kALanA sarva kramabaddha paryAyonuM jJAna eka phakta kevalI bhagavaMtane ja hoI zake. kevaLajJAnanI e vizeSatA che. kevaLajJAna sivAya anaMtaparyAyAtmaka jJAna saMbhavI na zake. jo ke samyagdaSTi jIvone, jinAgama upara zraddhA hovAthI ghaNA paryAyone bhAvathI jANavArUpI ekAMzanA dvAravALuM jJAna thAya che. ane te paNa vaLI atiprasaktivALuM eTale ativyAptivALuM arthAt acokkasa hoya che. 2010_05 92 Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha bIjo, adhikAra chaThTho : vairAgyabheda adhikAra [17] neRttAmazraddhA tathADaAdhvanitA evI che samyagdRzastayaiva syAt saMpUrNArtha vivecanam // 32 // anuvAda : to paNa anekAntamaya AgamonI zraddhA sadA aalita hovAthI samyagdaSTivALA te saMpUrNa arthanuM vivecana karI zake che. ' vizeSArtha : pratyeka padArthanA anaMtaparyAyAtmaka svarUpane kevaLI bhagavaMto ja jANatA hovAthI teo ja te vize kahI zake. tema chatAM samyagdaSTi jJAnI paNa tenA sarva arthanuM vivecana karI zake, kAraNa ke temane anekAntathI yukta AgamomAM avicala, asmalita, niraMtara, zraddhA hoya che. e zraddhAne baLe ja teo kevalI bhagavaMtoe sAkSAta joIne kahelA padArthonuM nirUpaNa karI zake che. [171] mArAmApanayanAn jJAna prAjJI sarvAn ! kAryAdervyavahArastu niyatollekhazekharaH // 33 // anuvAda : AgamanA arthano Azraya karavAthI prAjJa puruSane sarvagAmI jJAna pravarte che paraMtu kAryAdikano je vyavahAra che te niyata karelA ullekhanA zekhararUpa (mugaTarUpa arthAt mukhyarUpa) che. ' vizeSArtha : A rIte AgamanA arthano pUrNa zraddhA sAthe Azraya karavAthI samyagdaSTi mahAtmAone je jJAna thAya che te sarvagata hoya che. A sarvagAmI jJAnane kAraNe ja evA mahAtmAone padArthano anaMta paryAyarUpe bodha thAya che. ethI ja teo koI viSayano ekAtte Agraha rAkhatA nathI. temanI sUkSma dRSTi alpa samayamAM tenuM sarvAgINa avagAhana karI le che ane yathArtha bodha pAme che. Ama chatAM vyavahAranAM kAryomAM athavA kAryo vagerenA vyavahAramAM teo te kALe niyata ullekhane zekhararUpa arthAt mukhyarUpa banAve che. [172] tAjona ya: risthApi jha: .. zAstrArthabAdhanAtso'yaM jainAbhAsasya pApakRt // 34 // anuvAda : eTalA mATe je virakta AtmAno koI viSayamAM ekAntano kadAgraha hoya to te zAstranA arthano bAdhaka hovAthI jainAbhAsa che ane pApakAryarUpa che. vizeSArtha : jeone jJAnagarbhita vairAgya hoya che teone jJAna ane kriyA, vyavahAra ane nizcaya athavA evA koI eka nayano ekAnta kadAgraha hoto nathI. jo sAmAnya manuSyo paNa ekAnta haThAgraha rAkhe to te temane zobhato nathI, to pachI vItarAga prabhunI vANImAM zraddhAvALA virakta jJAnIonI to vAta ja zI ? dareka bAbatano paramArthathI paNa vicAra karavo joIe ane kadAgraha choDI devo joIe. vaLI jo koI paNa eka nayane ja pakaDI rAkhavAmAM Ave to te zAstranA arthano bAdhaka thaze. eno artha e thayo ke te irAdApUrvaka ADakatarI rIte zAstranI AzAtanA kare che. evuM karanArane sAco jaina kema kahevAya ? te to jainano mAtra 93 Jain Education Interational 2010_05 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra AbhAsa che. vaLI Avo kadAgraha karato hovAthI te eka prakAranuM pApAcaraNa kare che ema paNa kahI zakAya. sAcA virakta jJAnIo tema kare nahi. [173] !tnaneM cApavA vA vyavahAreDatha nizcaye / jJAne karmaNi vA'yaM cenna tadA jJAnagarbhatA // 35 // anuvAda : utsarga ke apavAdanA viSayamAM, vyavahAra ke nizcayanA viSayamAM, jJAna ke kriyAnA viSayamAM jo A (kadAgraha) hoya to te jJAnagarbhita vairAgya na kahevAya. vizeSArtha : padArthane samajavA mATe vizALa ane gahana dRSTi joIe. jeo potAnA matane ke vicArane pakaDI rAkhe che ane bIjAnA matamAM rahelA satyAMzane grahaNa karavA icchatA nathI, teo padArthanA sAcA svarUpane pAmI zakatA nathI. potAnA saMpradAya ke mata mATe vadhu paDatI saMkucita ane custa dRSTi jyAre AvI jAya che tyAre mANasa AgrahI banI jAya che. enuM mana mukta hotuM nathI. keTalIka vAra eno Agraha durAgraha ke kadAgraha nIvaDavAno saMbhava che. jaina darzanamAM vivAdanA moTA viSayo te vyavahAra ane nizcayanA, utsarga ane apavAdanA tathA jJAna ane kriyAnA che. koNa sAcuM ane koNa caDiyAtuM enI vakhatovakhata carcA thatI hoya che. paraMtu jeono vairAgya jJAnagarbhita hoya che teo ekAnte koI vAtano Agraha rAkhatA nathI. [174] svAmevALamArthAnAM zatavyeva parArdha / nAvatArabudhatvaM cenna tadA jJAnagarbhatA // 36 // anuvAda : jema parArdhamAM so samAI jAya tema potAnA AgamamAM anyanA zAstronA arthono avatAra karavAmAM (ghaTAvavAmAM) jo pAMDitya na hoya to te jJAnagarbhita vairAgya nathI. vizeSArtha : jeo potAnAM Agamono barAbara abhyAsa kare che temanAmAM anyanAM zAstrono artha karavAnI kuzaLatA ApoApa AvI jAya che. vaLI jo temanAmAM jJAnagarbhita vairAgya hoya, to anyanAM zAstronA siddhAntone AgamomAM nirUpAyelAM tattvo sAthe ghaTAvavAnI temanI buddhizakti khIlelI hovI joIe. eTale jJAnagarbhita vairAgyavALI vyaktionI dRSTi eTalI udAra, udAtta ane samatvavALI hovI joIe ke anyanA zAstronuM paNa te adhyayana kare ane temAM batAvelAM tattvo ke padArthono AgamanA siddhAnto sAthe kevI rIte meLa bese che te paNa batAvatAM temane AvaDavuM joIe. anyanAM zAstronA koI viSayanuM adhyayana na karyuM hoya to paNa anekAntamaya Agamo uparanI zraddhA sadA askhalita hovAthI samyagdaSTi mahAtmAone tenA dvArA sarva padArthonuM jJAna hoI zake che. eTale temanI pratibhA eTalI vikasita hoya che ke anyanA koI siddhAntanI vAta Ave, to te jaina darzanamAM kevI rIte ghaTAvI zakAya che tenI kalA temane hastagata hoya che. jaina darzananuM tattvaciMtana vividha nayathI eTaluM UMDANavALuM che ke duniyAnA koIpaNa padArthanI vAtanuM tAtparya jaina darzananA siddhAMto dvArA samajAvI zakAya che. ahIM dRSTAMta ApavAmAM Ave che ke jema parArdha rakamamAM (ekaDA upara sattara mIMDAM jeTalI rakamamAM) sonI rakamano samAveza thaI jAya che tema jaina darzanamAM anya darzanonA siddhAntono samAveza arthaghaTana dvArA avazya thaI zake che. _2010_05 94 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha bIjo, adhikAra chaThTho : vairAgyabheda adhikAra [175 naveSa svArtha satyeSu moju para vAnane ! mAdhyasthyaM yadi nAyAtaM na tadA jJAnagarbhatA // 37 // anuvAda : potAno artha karavAmAM sAcA ane bIjAno artha karavAmAM niSphaLa lAge, evA nayomAM jo madhyasthapaNuM na AvyuM hoya to te jJAnagarbhita vairAgya nathI. vizeSArtha : dareka naya potAnA dRSTikoNathI potAnA arthamAM rahelA satyanuM pratipAdana kare che ane bIjA nayano vicAra karavAmAM khaMDanavRtti dharAve che. naigamAdi nayo potAnI vAtane sAbita karavAno prayAsa kare che ane te bIjA nayane asatya TharAvavA koziSa kare che. vastutaH dareka nayamAM satyano aMza rahelo hoya che ane badhA nayo parasparapUraka ane samanvayakArI hoya che ke banI zake che. nayanuM cakra A rIte cAlatuM hoya che. jemanI dRSTi sarvagrAhI nathI thaI hatI temanI AgaLa jayAre nizcaya nayathI vAta karavAmAM Ave, tyAre temane e satya ja mAtra lAge. pachI vyavahAra nathI jo vAta karavAmAM Ave to te vakhate te satya lAge. paraMtu paraspara viruddha evA nayano paNa samanvaya karavAnI dRSTi ane zakti to mAdhyasthabhAva dharAvanAra gItArtha mahAtmAomAM hoya che. jyAM bhinna bhinna no pratye mAdhyasthabhAva nathI hoto tyAM jJAnagarbhita vairAgya na hoI zake. [176] mAjJAminnAthanAM yauSiAnAM ca yuttira ! na sthAne yojakatvaM cenna tadA jJAnagarbhatA // 38 // anuvAda : Agama vaDe grahAtA arthone AjJA vaDe ane yukti vaDe grahaNa karAtA arthone yukti vaDe-ema potapotAnA sthAne yojakapaNuM na hoya to e vairAgya jJAnagarbhita nathI. vizeSArtha : jemanAmAM jJAnagarbhita vairAgya hoya che temanAmAM jevI rIte vividha nayonA arthaghaTana pratye madhyastha dRSTi hoya che, tevI rIte temanAmAM yogya sthAne yogya artha karavAnI dRSTi paNa hovI joIe. keTaleka sthaLe evA viSayomAM tarka ane yuktithI artha karavAno hoya che. ene hetuvAda kahe che. emAM vividha prakAranAM pramANo ApI artha siddha karavAno hoya che. keTalAka evA viSayo hoya che ke jemAM koIpaNa pramANa ApavAnI zakyatA hotI nathI. temAM tarkathI nahi paNa zraddhAthI ja AgaLa vadhI zakAya che. tene mATe Agamana ja AdhAra ApavAno hoya che. eTale ke evA viSayomAM jinezvara bhagavAnanuM kathana che ane mATe te AjJArUpa che ema zraddhApUrvaka mAnavAnuM hoya che. Ama je sthaLe je vAda apanAvavAno hoya te vAda apanAvavAnuM sAmarthya AvA jJAnagarbhita gItArtha mahAtmAomAM hoya che. jyAM AvuM sAmarthya na hoya tyAM jJAnagarbhita vairAgya saMbhave nahi. [177] nItArthacaiva vairArtha jJAna tataH sthitamUA. upacArAdagItasyApyabhISTaM tasya nizrayA // 39 // anuvAda : tethI jJAnagarbhita vairAgya gItArthane hoya che. upacArathI (vyavahArathI) to emanI nizrAmAM rahelA agItArthane paNa hoI zake che. Jain Education Intemational 2010_05 Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra vizeSArtha : Ama jJAnagarbhita vairAgya prApta thavo durlabha che. potAnAM ane anyanAM zAstronuM jemaNe avagAhana karyuM che, jemanA jIvanamAM koI vAtano kadAgraha nathI, kevaLa mokSanI abhilASAthI ja jemanI sarva pravRttio rahe che ane je sUtra tathA arthanA rahasyano paramArtha samaje che ane samajAvI zake che tevA cAritrasaMpanna gItArtha mahAtmAono vairAgya ja jJAnagarbhita vairAgya kahI zakAya. jyAM gItArthatA che tyAM jJAnagarbhita vairAgya che ja. paraMtu zuM agItArtha evA munione jJAnagarbhita vairAgya na hoI zake ? eno uttara e che ke hA, upacArathI teone paNa hoI zake, paraMtu teo gItArthanI AjJAmAM ane gItArthanI nizrAmAM rahelA hoya to. gItArthanI nizrAmAM rahevAthI temanuM lakSya sthira rahe che. temano vairAgya daDha rahe che. temanuM zraddhAna DagatuM nathI. kadAca mAsa-tuSa muninI jema temane zAstrabodha barAbara na thato hoya to paNa temanI svasvarUpanI ArAdhanAmAM kacAza nathI hotI. have nIcenA cAra zlokamAM upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja jJAnagarbhita vairAgyavALI vyaktinAM keTalAMka mahattvanAM lakSaNo darzAve che. [178] sUkSiA 2 madhyasthaM sarvatra hitaviktanam | kriyAyAmAdaro bhUyAn dharme lokasya yojanam // 40 // anuvAda : sUkSma dRSTi, mAdhyastha, sarvatra hitaciMtana, kriyA mATe atyaMta Adara, lokone dharmamAM joDavA[179] veI parastha vRttAnta mUvInthatharopamAM ! utsAhaH svaguNAbhyAse duHsthasyeva dhanArjane // 41 // anuvAda : bIjAnI vAtomAM mUka, aMdha ane baherAnA jevI ceSTA tathA dhana upArjana karavAmAM daridra mANasano jevo utsAha hoya tevo utsAha potAnA guNanA abhyAsamAM hoya[18] manAvamanaM mAMmardanam | ____ asUyAtantuvicchedaH samatAmRtamajjanam // 42 // anuvAda : kAmadevanA unmAdanuM vamana (kAmavAsanAno tyAga), madanA samUhanuM (ATha prakAranA madanuM) madana, asUyAnA taMtuno viccheda, samatArUpI amRtamAM majajana (snAna)[181] svamAvAnneva ratnane vinaMtamayAtsa ! vairAgyasya tRtIyasya smRteyaM lakSaNAvalI // 43 // anuvAda : cidAnaMdamaya evA svabhAvamAMthI kyAreya calita na thavuM - A trIjA prakAranA (jJAnagarbhita) vairAgyanAM lakSaNo kahelAM che. Jain Education Interational 2010_05 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha bIjo, adhikAra chaThTho : vairAgyabheda adhikAra vizeSArtha : trIjA prakArano vairAgya eTale ke jJAnagarbhita vairAgya dharAvanAra jIvonAM lakSaNo kevAM kevAM hoya che ? upAdhyAyajI mahArAje ahIM A cAra zlokamAM saMkSepamAM evAM keTalAMka mahattvanAM lakSaNo darzAvyAM che ke jethI jJAnagarbhita vairAgya dharAvanAra vyaktine oLakhavAnuM saraLa bane. 1. sUmadaSTi - jhINAmAM jhINA viSayonA rahasyane grahaNa karI zake evI daSTi padArthonA satata ciMtana, manana, abhyAsa nipuNatA vagere dvArA prApta thAya che. sAmAnya mANasonI jyAM najara na pahoMce tyAM kuzAgra buddhivALAnI AvI dRSTi pahoMcI zakatI hoya che. e grahaNa karavAmAM emane vAra paNa nathI lAgatI. 2. mAdhyastha - jyAM jJAnagarbhita vairAgya hoya tyAM rAgadveSathI dUra rahevAno puruSArtha satata cAlato rahe che. potAnAthI je viparIta thayA hoya tevA loko pratye paNa evA tyAgIone dveSa na thAya. teone koI zatru hotA nathI ane temanA pratye koI kAraNasara koI zatrutA batAve to teo e vAtane manamAM ANe nahi. teo koInA pratye pakSapAta paNa kare nahi. 3. sarvatra hitacintA - bIjAnuM hita kema thAya tenI harahaMmeza citA temane rahyA karatI hoya che. A prakAranI lAgaNI kudaratI rIte ja temanA aMtaramAM rahelI hoya che. lokonA bhautika sukha karatAM emanA AdhyAtmika kalyANa mATe temane vizeSa lAgaNI hoya che. 4. kriyAmAM bahu Adara - tyAga ane saMyamapUrvakanuM jIvana jIvavA mATe je je upayogI vrata, tapa, japa vagere prakAranI kriyAo karavA yogya hoya che, te mATe teonA manamAM Adara hoya che. temanA cittamAM kriyA mATe udAsInatA ke pramAda nathI hotAM. teonI zakti khIlatI hoya che ane teono utsAha satata vRddhi pAmato raheto hoya che. 5. lokone dharmamArga tarapha vALavAnI pravRtti - pote je dharma pAmyA hoya te dharma tarapha bIjA jIvo paNa pravRttizIla bane, evI lAgaNI teonA hRdayamAM satata ramatI hoya che. 6. pArakI vAtonI bAbatamAM mUMgA, AMdhaLA ane baherA jevI ceSTA - lokonI niMdAthI teo para hoya che, eTaluM ja nahi, pArakI paMcAtamAM teone jarA paNa rasa hoto nathI. bIjAnI sArInarasI vAto jANavAmAM teone jarA paNa auskya hotuM nathI. AtmasvarUpamAM ramaNatA hoya tyAM AvuM banavuM svAbhAvika che. | 7. potAnA guNonA abhyAsamAM utsAha - tyAga, saMyama, vinaya, viveka, udAratA, mAdhyasthatA, AtmaciMtana ityAdi AtmAnA aneka guNo vikasAvavAmAM teo utsAhavaMta hoya che. ahIM upamA ApavAmAM AvI che ke duHkhI, nirdhana mANasa dhana kamAvA mATe jevo utsAha dharAve tevo utsAha teo dharAvatA hoya che. 8. kAmavAsanAnA unmAdanuM vamana - jyAM jJAnagarbhita vairAgya hoya tyAM brahmacaryanuM sevana AvyA vagara rahe nahi. Ama chatAM kyAreka kAmavAsanA cittamAM jAge to turaMta teo tene cittamAMthI bahAra kADhI nAkhe che eTale ke tene nirmULa karI nAkhe che. 9. mAna-abhimAnanuM mardana - mANasane je jAtajAtanuM abhimAna thAya che temAM jAtimada, kulamada, 97 Jain Education Interational 2010_05 ation International 2010_05 Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra aizvaryamada, tapamada, baLada, buddhimada, lakSmImada ane zratamada e ATha prakAranA madane mukhya gaNAvavAmAM Ave che. jJAnagarbhita vairAgyavAna mahAtmAonA jIvanamAM Avo koI prakArano mada ke sUkSma abhimAna hotAM nathI. 10. asUyAnA taMtuno viccheda - asUyA eTale guNamatsara. potAnA karatAM bIjAmAM koI guNa vadhAre jaNAya to na gamavAno bhAva Ave athavA evI vyaktinI koI nabaLI vAta sAMbhaLavAmAM Ave to rAjI thavAnuM bane. paraMtu jJAnagarbhita vairAgyavAna mahAtmAo to evI vRttino aMtaramAMthI uccheda karI nAMkhe che. 11. samatArUpI amRtanA sAgaramAM majjana - jagatanA sarva jIvo pratye samAnatAnI dRSTi; sarva prakAranI paristhiti pratye paNa pakSapAtarahita, anyAyarahita dRSTi. AvA jJAnI mahAtmAo satata samatArasamAM magna rahetA hoya che. 12. cidAnaMdamaya svabhAvamAM acalAyamAna - AdhyAtmika vikAsanuM A UMcuM pagathiyuM che. jJAnagarbhita vairAgya dharAvanAra mahAtmAo saMsAra pratye udAsIna thayA pachI, paradravya ane parabhAvamAM kheMcAyA vagara potAnA cidAnaMdamaya svabhAvamAM satata ramaNa karatA rahe che ane temAMthI calita thatA nathI. [182] jJAnanuffmahAyaM drayonu svoparvataH | upayogaH kadAcit syAnijAdhyAtmaprasAdataH // 44 // anuvAda : jJAnagarbhita vairAgya ja Adeya (grahaNa karavA yogya) che. bAkInA be (mohagarbhita ane duHkhagarbhita) vairAgya to potapotAnA upamadathI (dabAvAthI) athavA kyAreka adhyAtmanA prasAdathI upayogI thaI zake. vizeSArtha : Ama mukhya traNa prakAranA vairAgya batAvavAmAM AvyA che : duHkhagarbhita, mohagarbhita ane jJAnagarbhita. A traNe vairAgyamAM zreSTha, svIkAravA yogya te jJAnagarbhita vairAgya che. te ja ciraMjIvI che. mokSamArganA ArAdhaka mATe te ja upayogI che. jyAM jJAnagarbhita vairAgya che, tyAM samyakatva che. eTale te ja ArAdhavA yogya che. to pachI koIkane prazna thAya ke zuM du:khagarbhita ane mohagarbhita vairAgya sAva nakAmA che ? teno khulAso karatAM graMthakAra maharSi kahe che ke duHkhagarbhita ke mohagarbhita vairAgya sadaMtara nakAmA che athavA tenuM kyAreya kazuM ja prayojana nathI ema nahi kahI zakAya. ApaNe evAM dRSTAMto vize vAMcIe chIe ane evAM udAharaNo jovAmAM paNa Ave che ke mANasa du:khagarbhita vairAgyathI prerAIne cAritra aMgIkAra kare ane pachI evI sarasa ArAdhanA kare ke eno janma saphaLa thayo lAge. evI ja rIte mohagarbhita vairAgyanAM dRSTAnto jovA maLe che. e daSTie du:khagarbhita ane mohagarbhita vairAgyanI upayogitA avazya che. eno sarvathA asvIkAra ke sadaMtara avahelanA karavAM te yogya nathI, kAraNa ke keTalAka prasaMgomAM du:khagarbhita ke mohagarbhita vairAgya samaya jatAM jJAnagarbhita vairAgyamAM rUpAMtara pAme che. duHkhagarbha, mohagarbha ane vairAgya e traNa zabdamAMthI vairAgya zabda mahattvano - 98 Jain Education Intemational 2010_05 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha bIjo, adhikAra chaThTho : vairAgyabheda adhikAra che. eTale ke duHkhagarbha ke mohagarbhanuM jo upamardana karavAmAM Ave eTale ke ene dabAvI devAmAM Ave ke zAnta karavAmAM Ave to tyAM jJAnagarbha vairAgya AvI zake che. paraMtu jJAnagarbha vairAgya kyAre AvI zake? jyAre evI adhyAtmadaSTi khIlavA lAge tyAre. eTale adhyAtmarasanI laganI lAgavAthI, adhyAtmanA kRpAprasAdathI du:khagarbhita ke mohagarbhita vairAgya jJAnagarbhita vairAgyamAM pariNamI zake che. mATe jyAM AraMbhanA samayamAM duHkhagarbhita ke mohagarbhita vairAgya pragaTa thayo hoya tyAM tarata teno tiraskAra ke asvIkAra karavo te ucita nathI. iti vairAgyabhedAdhikAraH / vairAgyabheda adhikAra saMpUrNa 99 Jain Education Interational 2010_05 Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha bIje adhikAra sAtamo 7 vairAgya-viSaya adhikAra naka [183] viSayey Tony a diyA muvi vairAthamidaM pravartate ! aparaM prathamaM prakIrtitaM paramadhyAtmabudhairdvitIyakam // 1 // anuvAda : A vizvamAM viSayomAM ane guNomAM ema vairAgya be prakAre pravarte che. temAM adhyAtmazAstranA paMDitoe pahelAne apara (mukhya) ane bIjAne para (mukhya) kahelo che. vizeSArtha : jJAnagarbhita vairAgyamAM paNa mukhya be prakAranA vairAgya A jagatamAM jovA maLe che. eka te viSayo pratyeno vairAgya. bIjo te potAnA guNo pratyeno vairAgya. viSayomAM rasa na paDe, rAga na rahe ane tenAthI sahaja rIte vimukha rahevAya te prathama prakArano vairAgya. A jagatamAM sparzendriya, rasanendriya, dhrANendriya, cakSurindriya ane zravaNendriyanA aneka viSayo paDelA che. sAmAnya mANasanuM citta tenA tarapha svAbhAvika rIte ja AkarSAyeluM rahe che. paraMtu viSayonA svarUpanuM jJAna thavAne kAraNe ke anya kAraNe evA viSayo taraphathI mana pAchuM vaLI jAya che. Avo vairAgya utpanna thavo te agharI vAta che ane utpanna thayA pachI TakI rahevo te to ethI paNa vadhu kaThina vAta che. Ama chatAM jJAnI mahAtmAoe A prakAranA vairAgyane ucca sthAna nathI ApyuM. teo ene apara (amukhya athavA gauNa) evA vairAgya tarIke oLakhAve che. A vairAgya paralakSI prakArano vairAgya che. adhyAtmamArgamAM AgaLa vadhatAM tenI khAsa upayogitA rahetI nathI. para vairAgya eTale ucca ke mukhya vairAgya. tapa, saMyama vagerenI ugra sAdhanAne pariNAme potAnAmAM pragaTa thatA guNo pratye Asakta na rahevuM te vairAgya caDiyAto che. e svalakSI vairAgya che. tapa ane saMyamanI ArAdhanAne kAraNe keTalIka labdhio pragaTa thavAno saMbhava che. evI labdhio jyAre pragaTa thAya che tyAre te vize bIjAne kahevAnA ane tenA prayogo karI lokone AMjavAnA ke AkarSavAnA bhAva AvI jAya che. e na Ave to enuM nAma guNavairAgya. viSaya vairAgya karatAM guNavairAgyamAM ghaNA UMcA prakAranA daDha saMyamanI apekSA rahe che. guNavairAgya rAgAdi bhAvono nAza kare che athavA tene utpanna thavA deto nathI. mananA bhAvo upara asAdhAraNa prabhutva na hoya to evo vairAgya AvI zake nahi. [18] viSaya 3patnottarI pi vInuzravikSA vini : na bhavanti viraktacetasAM viSadhAreva sudhAsu majjatAm // 2 // anuvAda : prANi(upalaMbha)nA gocara (anubhavamAM AvI zake evA) tathA zAstrAdika paraMparA(anuzrava)mAM zravaNa karelA anukULa evA viSayo paNa, amRtamAM nimagna thayelAne jema viSadhArA pIDA karatI nathI tema virakta cittavALAne vikArajanaka banatA nathI. 100 Jain Education Interational 2010_05 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha bIjo, adhikAra sAtamo : vairAgya-viSaya adhikAra vizeSArtha : A saMsAramAM jeTalA jeTalA viSayo che te badhA ja viSayono anubhava badhA ja mANasone thaI na zake. keTalAka viSayo evA hoI zake ke je vize sAMbhaLyuM hoya, paNa te joyA na hoya; keTalAka joyA hoya paNa anubhavyA na hoya. AthI cittamAM vikAra janmAvanArA AvA viSayonuM be mukhya vibhAgamAM ahIM vargIkaraNa karyuM che. eka te indriyathI grahaNa karI zakAya evA viSayo ane bIjA te zAstragraMthomAM vAMcelA ke gurumukhethI zravaNa karelA viSayo. sparzendriyAdi pAMce indriyonA viSayo joI zakAya ke anubhavI zakAya evA viSayo che. devatAo, cakravartIo vagerenA viSayo pratyakSa joI zakAya evA nathI, paNa te vize zAstro dvArA jANI zakAya che. baMne prakAranA viSayo cittamAM vikAra janmAvavAnI zakti dharAve che. devagatinAM sukhonI nahi joyelI vAta paNa mANasanA manamAM lAlasA janmAvI zake che. tyAgI-vairAgI mahAtmAoe to A baMne prakAranA viSayothI dUra rahevAnuM che. je samartha virakta jJAnI mahAtmAo che temanA cittane AvA koI viSaya sparzI zakatA nathI. jo te viSaya sAme Ave paNa te mahAtmAonA sthira citta calita thatAM nathI ke DolAyamAna banI jatAM nathI. teo potAnI AtmasaMpattimAM ja evA lIna hoya che ke AvI koI Apatti temane asara karI zake nahi. graMthakAra ahIM upamA Ape che ke amRtamAM evI zakti che ke amRtanA kuMDamAM koI snAna karatuM hoya ane te vakhate temanA mastaka upara viSanI dhArA thatI hoya to paNa te viSanI kazI ja asara temanA para thatI nathI. A virakta mahAtmAonuM jIvana tevuM hoya che. [185] suvizALarasAlamanarI-vicaratnotiAlImarai:| kimu mAdyati yoginAM mano nibhRtAnAhatanAdasAdaram // 3 // anuvAda : nizcita anAhata nAdane sAMbhaLavAmAM Ada2vALA yogIonuM mana suvizAla AmravRkSanI maMjarIomAM vicaratA kokilanA madhura dhvani vaDe zuM AnaMda pAme ? vizeSArtha : vasaMta RtunuM Agamana thatAM AMbAnI DALe DALe puSkaLa maMjarIo khIlI UThe che. e maMjarIonI maheka eTalI tIvra ane unmAda karanArI hoya ke tyAM vicarato kokila (nara koyala) paNa tenI vAsathI prerita thaIne 'kuhU kuhU' zabda karavA lAge che. vasaMta Rtu, AmramaMjarI ane kokilano paMcama sUra eTale kAmoddIpaka vAtAvaraNa. evA vAtAvaraNamAMthI yuvaka-yuvatIone khasavAnuM mana na thAya. paraMtu yogIonI vAta judI che. emane kokilane sAMbhaLavAmAM rasa nathI. emaNe to potAnI svarUpa-sAdhanAnA pratApe prApta thayelA anubhavane kAraNe brahmaraMdhramAMthI UThatA anAhata nAdane sAMbhaLavAmAM ja rasa che. sAdhanAnA vikAsanA AgaLanA tabakkAmAM anAhata nAda athavA anahada nAda saMbhaLAya che. te kAra rUpa athavA arharUpa athavA soharUpa dhvani hoya che ane te brahmaraMdhramAMthI UThato saMbhaLAya che. [186] ramaLIinupAgiALanA napUrNadhULanA / anubhUtinaTIsphuTIkRta priyasaMgItaratA na yoginaH // 4 // anuvAda : anubhavadazArUpI naTIe sphuTa karelA priya saMgItamAM magna banelA yogIo ramaNIonA komaLa karanA kaMkaNanA dhvanine sAMbhaLavAthI pUrNapaNe DolAyamAna thatA nathI. 2010_05 101 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra vizeSArtha : AtmasvarUpanA anubhavane ahIM naTInuM rUpaka ApavAmAM AvyuM che. naTI nRtya kare che tyAre enA pAyalano jhaMkAra thAya che. vaLI enA anya alaMkAromAMthI madhura dhvani niSpanna thAya che. enA paganA ThamakAno saMvAdI laya emAM bhaLe che. Ama naTInA nRtyamAM nayanamanohara ane karNapriya evA dezya-zrAvyano anubhava thAya che. yogI mahAtmAone potAnI niraMtara sAdhanAnA pratApe je Atmadarzana thAya che tathA te vakhate OMkAra dhvaninuM ke anAhata nAdanuM guMjana thAya che te dazya-zrAvya anubhava evo cittahara thAya che ane temAM eTalI badhI lInatA anubhavAya che ke temAMthI khasavAnuM mana thatuM nathI. Avo anubhava jemane prApta thayo hoya temane to sAmAnya vAstavika naTInA nRtyanA dhvanino vyAvahArika anubhava paNa gamato nathI, to pachI sAmAnya lalanAonA ratnajaDita suvarNa kaMkaNano madhura ninAda temane kevI rIte AkarSI zake ? jayAM sudhI uccatara anubhava thayo nathI ke tenA vize kazo khyAla nathI tyAM sudhI ja sAmAnya anubhavo sAmAnya mANasanA cittano kabajo laI zake. saMsAranA ajJAnI, mohAMdha puruSo strInA hastakaMkaNanA nAdathI vihvaLa thaI jAya temAM navAI zI ? [187] nAyara zuddhatasa <Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha bIjo, adhikAra sAtamo : vairAgya-viSaya adhikAra abhuta lAvaNyane nihALatAM yogI mahAtmAone ema nahi lAge ke "vAha! vidhAtAe kevuM adbhuta ramaNIya rUpa ghaDyuM che !" emane to uga thaze ke zukra ane rudhiranA saMyogathI utpanna thayeluM A audArika zarIranuM rUpa kSaNe kSaNe ghasAtuM jaIne eka divasa naSTa thaI jaze ! are re, kevI che A dehanI dazA ! potAnA rUpanuM abhimAna karanArI A mahilA kALanA jhapATAmAM AvIne karamAI jaze ane vilIna paNa thaI jaze. dehanI tvacA ja mAtra rUpALI che. enI nIce to lohImAMsa evAM rahelAM che ke je ughADAM karavAmAM Ave to jovAM paNa na game. jema strInA tema puruSanA zarIranuM paNa evuM ja che. bIjI bAju AtmAnuM saundarya kevuM che? te avinAzI che, nirmaLa che ane vistarNa che. e nihALavA mATe jJAnacakSu joIe. yogI mahAtmAonAM jJAnacakSu khUlI gayAM hoya che. potAnAM aMtarthakSuthI AtmAnA saundaryane nihALyA pachI carmacakSuthI jovA maLeluM sthUla audArika, nAzavaMta saundarya arucikara, udvegakara lAge emAM Azcarya zuM ? [189] paradapAvalaMtaM viSayo yataghanu carmarakSaN: I na hi rUpamidaM mude yathA nirapAyAnubhavaikagocaraH // 7 // anuvAda : je pramANe apAyarahita ane anubhavagocara evA AtmasvarUpathI (yogIone) harSa thAya che, te pramANe anya janothI jovAtuM, apAyathI vyApta (nAzavaMta) ane carmacakSuno je viSaya che evuM rUpa AnaMda ApatuM nathI. ' vizeSArtha : ahIM be prakAranAM rUpa vacceno taphAvata batAvavAmAM Avyo che. eka bAju carmacakSuthI nihALI zakAya evAM strI vagerenAM zArIrika rUpanAM lakSaNo kevAM che ane bIjI bAju prajJAcakSuthI nihALI zakAya evA AtmasvarUpanAM lakSaNo kevAM che te samajavA jevuM che. strI vagerenuM bAhya rUpa evuM che ke je bIjAthI paNa joI zakAya che. rUpavatI strI tarapha ke nirdoSa nAnAM phUlagulAbI bALaka pratye ghaNAMnI najara kheMcAtI hoya che. potAnI rUpavatI bhAryAne jovAno adhikAra phakta ekalA potAno ja che evuM koI pati kahe to vyavahAramAM te cAlI zakatuM nathI. potAnA rUpa tarapha keTalAMye mANasonI kharAba najara paDatI hoya to paNa strI tene aTakAvI zakatI nathI. jarUra lAge to pote gharamAM purAI rahevuM paDe che. paraMtu evuM paNa keTalo samaya cAlI zake ? eTale sthUla rUpa jovAthI jema eka tarapha prasannatA thAya che tema bIjI tarapha IrSA, dveSa vagerenA bhAvo paNa tene kAraNe ja janme che. vaLI cUla rUpa apAya saMkula che. apAyano artha pApa, kaSTa, duHkha, Apatti ke vinAza karIe to rUpane kAraNe ghaNA prazno UbhA thAya che. jUnA vakhatamAM rUpavatI rAjakumArI ke rUpavatI rANIne upADI javAnA kissA thatA ane emAMthI yuddho janmatAM. strInA rUpane kAraNe ja kalaha, upAlaMbha, avizvAsa, vizvAsaghAta, mArAmArI, khUna vagerenA keTalAye banAvo banatA hoya che. eTale dekhItuM che ke je mahAtmAoe potAnA AtmAnuM apAyarahita ane phakta potAne ja jovA maLe, anyane nahi, evuM jJAnayukta rUpa nihALyuM hoya teone sthUla rUpa jovAthI AnaMda thAya nahi. [10] gativamAcaSTitai-nainanAnAmada mojoDavutha: . sukRtAdripaviSvamISu no viratAnAM prasaranti dRSTayaH // 8 // anuvAda : strIonI gati, vilAsa, hAsya ane ceSTAothI ajJAnI mANasane AnaMda 103 Jain Education Intemational 2010_05 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra thAya che. sukRtarUpI parvatane mATe vajra samAna evA e vilAso pratye virakta yogIonI dRSTi jatI nathI. vizeSArtha : cakSurindriyanA viSayanuM vivecana karatAM graMthakAre ahIM abudha mANaso strIonA hAvabhAvathI AnaMdita ke calita thaI jAya che tenuM varNana karyuM che. prasaMga upasthita na thayo hoya tyAM sudhI mANasa kadAca saMyamI rahI zake. paraMtu rUpavatI lalanA AkarSaNa karavA mATe pote sAmethI evA prakAranAM hAvabhAva, nayanakaTAkSa, hAsya, gati, coSTAo ityAdi kare tyAre potAnA manane vaza rAkhavuM e keTalAya puruSo mATe duSkara che. puruSone kevI rIte calita karavA enI kaLA strIomAM kudaratI rIte rahelI che. (anya pakSe keTalAye puruSo strIne vaza karavAnI kaLAmAM nipuNa hoya che.) kyAreka to mAtra potAno svArtha sAdhavA mATe ja strIo bhAva batAvatI hoya che ane svArthanuM kAma patI gayA pachI ghelA thayelA puruSanI sAme te najara suddhAM karatI nathI. saraLa rIte na AkarSAtA puruSone vaza karavA te sparzAdinI chUTa le che, aMgAMgo batAve che, vastra-saMkocana kare che ane puruSonI najarane mApatI rahe che. bhUtakALano itihAsa kahe che ke moTA moTA maharSio paNa varSonI tapazcaryAno bhaMga karI lalanA pAchaLa lapaTAyA che. moTA jJAnI mahAtmAo paNa saMyamano mArga cUkIne lapasI paDyA che ane patita thayA che. kAmadeva vidvAnone ke saMnyAsIone na pIDe evuM nathI. eTalA mATe ja upAdhyAyajI mAhArAje strIonA AvA vilAsone vajra samAna gaNyA che. vajrano prahAra thatAM moTA parvatonA jema TukaDA thaI jAya che, tema strIonA hAvabhAvarUpI vajranA prahArathI sAdhAraNa saMyamI mANasonA sukRtarUpI parvatanA bhukkA thaI jAya che. Ama chatAM evA samartha mahAna yogIo paNa hoya che ke jenA citta upara AvA vilAsonI kazI ja asara thatI nathI. are, kevaLa autsuksa khAtara paNa teo strIonA AvA vilAso tarapha najara karatA nathI. temane e viSayamAM bilakula rasa ja nathI. temano saMyamano, brahmacaryano rasa aMdarathI eTalo badho UchaLato hoya che ke vajra samAna vilAso paNa temane rAInA dANA jevA kSudra, tuccha ane nirarthaka bhAse che. [191] 7 mudde mULanAmikkiA-tavatIcandranadhandrasauramam / viduSAM nirupAdhibAdhita - smarazIlena sugaMdhivarSmaNAm // 9 // anuvAda : jemanAM zarIra nirupAdhika che ane kAmadevane bAdhita karanAra zIla vaDe sugaMdhI che evA paMDita puruSone kasturI, mAlatI-puSpa, elacI (lavalI), caMdana, kapUra (caMdra)nI saurabhathI AnaMda thato nathI. vizeSArtha : AgaLanA zlokamAM cakSurindriyanA viSayanuM nirUpaNa karyA pachI graMthakAra have A zlokamAM ghrANendriyanA viSayanuM nirUpaNa kare che. jagatamAM kasturI, mAlatIpuSpa, elacI, caMdana, kapUra, bhAtabhAtanAM attaro vagere aneka sugaMdhI padArtho che. tenI sugaMdhathI mana AkarSAya che. mAtra manuSyomAM ja Ama bane che evuM nathI. pazupakSIomAM paNa te jovA maLe che. keTalAMka pazupakSIonI ghrANendriya to manuSya karatAM paNa vadhu tIvra hoya che ane tenAthI kheMcAIne teo tenA tarapha doDe che. gaMdhathI teo potAno AhAra kaI dizAmAM che te jANI le che ane te tarapha dhase che. sugaMdhI phUla hoya tyAM bhamaro-bhamarI kheMcAyA vagara rahe nahi. AvAM keTalAMka sugaMdhI dravyo kAmottejaka paNa hoya che. paraMtu paMDita ke jJAnI puruSo to kAmadevane parAjita _2010_05 104 For Private Personal Use Only Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha bIjo, adhikAra sAtamo : vairAgya-viSaya adhikAra karanAra evA zIlanI sugaMdhathI suvAsita hoya che. emanuM cAritra eTaluM saMyamathI maghamaghatuM hoya che ke aneka sAdhako temanA tarapha AkarSAyA vagara rahetA nathI. paudgalika suvAsa karatAM brahmacaryanI, saMyamanI, zIlanI suvAsa anekagaNI caDiyAtI ane pariNAme AtmAne mATe hitakara hoya che. [195] 3payAmupaiti vyAM harate yagna vimAvataH | na tataH khalu zIlasaurabhA-daparasminiha yujyate ratiH // 10 // anuvAda : je cirakALa sudhI upayogamAM Ave che ane vibhAvarUpI vAyu jenuM haraNa karI zakato nathI evI zIlarUpI saurabha sivAya bIjI koI saurabha upara prIti karavI yogya nathI. vizeSArtha : AgaLanA zlokamAM cAritrazIla paMDitonI zIlarUpI saurabhano nirdeza karyo che. e saurabha kevI che te batAvatAM A zlokamAM kahevAmAM AvyuM che ke A saurabha cirakALa sudhI upayogamAM Ave che. ghaNAM phUlonI sugaMdha bIje divase cAlI jAya che. paraMtu zIlanI sugaMdha to jayAM sudhI zIla che tyAM sudhI rahevAnI ja ane tethI lAbha ja thavAno. vaLI paulika sugaMdhI padArthonI sugaMdha pavana potAnI sAthe satata harato jAya che ane ema karatAM karatAM te sugaMdha khalAsa thaI jAya che. paraMtu zIlarUpI suvAsane vibhAvarUpI pavana harI zakato nathI. tethI te suvAsa sthira ane daDha rahI zake che. zIlavaMta jIvo potAnA svabhAvamAM ramaNa karatA hovAthI vibhAva temane naDato nathI. AthI jJAnI puruSoe to paulika saurabha pratye Asakti karavI koIpaNa rIte yogya nathI. vastutaH sAcA AtmajJAnI mahAtmAone evI Asakti ke prIti thatI ja nathI. [193] madhura rasairathIratA nATyAtmakuthAnihAM satAm arasaiH kusumairivAlinAM prasaratpadmaparAgamodinAm // 11 // anuvAda : jema vikasvara kamaLanA parAgamAM AnaMda anubhavanAra bhramaronI anya nIrasa puSponA rasamAM AturatA hotI nathI, tema adhyAtmanI sudhAno svAda lenArA sapuruSone bIjA madhura rasanI AturatA hotI nathI. vizeSArtha : dhrANendriyanA viSayanI vAta karyA pachI graMthakAra ahIM rasanA (jillA) indriyanA viSayanuM nirUpaNa kare che. jeo adhyAtmarasano anubhava karanArA che evA satparuSone nija AtmasvarUpamAM lIna thavAmAM je rasa anubhavAya che te bhinna ane uccatara prakArano che. zAMta sudhArasano jemaNe anubhava karyo che teone pachI saMsAranA paulika padArthonA madhura rasanI utsukatA thatI nathI. adhyAtmanA sudhArasa AgaLa dUdha, dahIM, sAkara vagereno ke khAnapAnanI anekavidha vAnagIono madhura ke bIjo rasa phikko lAge che. A anubhave samajAya evI vAta che. emAM koI atizayokti nathI. e mATe ahIM udAharaNa ApavAmAM AvyuM che ke khIlatA kamaLanA parAgano AnaMda mANavA maLato hoya, to te choDIne bhramara bIjAM nIrasa puSpo tarapha javA Atura hoto nathI. 105 Jain Education Interational 2010_05 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra [194] 'viSamAyatiminuM jiMtra sai: TamApAtasulaiviAiima: / navame'navame rase mano yadi magnaM satatA'vikAriNi // 12 // anuvAda : jo sadAya avikArI ane doSarahita evA navamA rasamAM (zAnta rasamAM) citta magna bane to pachI je bhayaMkara pariNAmavALA, mAtra uparathI ja sukhakAraka dekhAvAvALA tathA vikAravALA evA rasonuM zuM kAma che ? vizeSArtha : bhojanamAM cha rasa gaNAvavAmAM Ave che : madhura, khAro, khATo, tIkho, turo ane kaDavo. tevI rIte kavitAmAM zRMgAra, vIra, karuNa, hAsya, raudra, bIbhatsa, vatsala, bhakti ane zAnta ema nava rasa gaNAvavAmAM Ave che. A rasomAM navamo zAnta rasa prathama dRSTie to kadAca anAkarSaka lAge, paraMtu e rasamAM jeo DUbakI mAre che temane pachI bIjo koI rasa gamato nathI. zAnta rasa nirdoSa che. te avikArI paNa che. bIjA rasomAM kaMIka truTi hoya che. vaLI te pariNAme vikAra janmAvanAra paNa che. keTalAka rasa tAtkAlika rasika anubhava karAvanAra hoya che. paraMtu tenuM sukha sapATI paranuM hoya che. phakta AsvAdakALe ja te sukhakAraka lAge che. paraMtu e sukhAbhAsa che. pAchaLathI pariNAme te dAruNa lAge che. navamo zAMta rasa e upazamano rasa che. te nirmaLa che ne ekasarakhI gatie vahe che. e rasano anubhava AdhyAtmika siddhio dvArA prApta thAya che. e anubhava thayA pachI bIjo koI rasa priya lAgato nathI. kAvya ane alaMkAranA kSetramAM rasano rAjA te zRMgAra rasa che, paraMtu adhyAtmanA kSetre to zAnta rasa ja rasAdhirAja che. [195] madhura rasamApya nitedrasanAto rasatominAM balam / paribhAvya vipAkasAdhvasaM viratAnAM tu tato dRzorjalam // 13 // anuvAda : rasanA lobhI manuSyone madhura rasa prApta thavAthI jIbhamAMthI pANI chUTe che, paraMtu virakta mANasone to vipAkano bhaya jANavAthI AMkhamAMthI pANI paDe che. vizeSArtha : rasanA eTale jIbha. sarasa khAdya padArtho jotAM ke e vize sAMbhaLatAM jIbhamAMthI rasa jhare che. mANasa potAnI indriyone eTalo vaza banI jAya che ke potAnA bhogya padArthone jotAM ja enI indriyomAM saLavaLATa thavA lAge che. ahIM svAdendriyanuM udAharaNa ApavAmAM AvyuM che. madhura rasanI vAnagI jotAM ja, tenI sugaMdha AvatAM ja rasanA bhogI mANasonI jillAmAMthI lALa jharavA mAMDe che. paraMtu je tyAgI-vairAgI mANaso che te bhogApabhogano nahi paNa enA vipAkano vicAra kare che. indriyalubdha banIne pote je bhoga bhogavyA e mATe pariNAme kAlAntare keTaluM duHkha bhogavavuM paDaze teno vicAra karatAM temanuM hRdaya drave che. temanI AMkhamAMthI AMsu sare che. pANI to bhogI ane vairAgI beyane jhare che. ekanuM jIbhamAMthI ane bIjAnuM AMkhamAMthI. ekasarakhI be kriyA vacce rahelo virodha lAkSaNika kavitvazailIthI upAdhyAyajI mahArAje ahIM sacoTa rIte darzAvyo che. _2010_05 106 Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha bIjo, adhikAra sAtamo : vairAgya-viSaya adhikAra [196] rUda jupuSpapUrti vRtipatnImupAI zete ! vimale suvikalpatalpake va bahiHsparzaratA bhavantu te // 14 // anuvAdaH A lokamAM jeo guNarUpI puSpothI bharelI, nirmaLa suvikalparUpI zayAmAM dhRtirUpI patnIne AliMgana daIne sUI jAya che, teo pachI bahAranA sparzamAM Asakta kema thAya? vizeSArtha : saMsArI janonA sukhabhoga sthUla prakAranAM, nAzavaMta ane kheda, glAni vagere bhAvone janmAvanAra che. koIne lAge ke yogI mAhAtmAonA jIvanamAM A badhuM khUTe che. paraMtu vastutaH teo kazuM ja gumAvatA nathI. ApaNI prAcIna rUpakazailIe A badhI vastuone ghaTAvavAmAM Ave to yogIjano vadhAre sukha mANe che ema kahI zakAya. teo pAse zraddhA, kSamA, mArdava, Arjava, karuNA, saMtoSa, satya, saMyama vagere guNarUpI puSpothI bharelI zavyA che ke je kyAreya karamAtI nathI. e zadhyA suvikalpathI nirmaLa che. e kyAreya gaMdI thatI nathI. yogI mahAtmAonI patnI te dhRti (dhIraja) che, je svastha che. ene utAvaLa nathI ane gabharATa nathI. AvI patnI sAthe jene zayyAsukha mANavA maLatuM hoya tene bAhya sparzamukhanI koI khevanA rahe nahi. zayyAmAMthI UThyA pachI saMsArI bhogIjana thAkelo, udAsIna, nisteja dekhAya che. adhyAtmanA rasamAM nimagna evA yogIjana vadhu utsAhI, vadhu prasanna ane vadhu tejavaMta jaNAya che. eTale ja yogIjananA jIvanamAM kazuM khUTatuM nathI ke teo kazuM gumAvatA nathI. [19] Hi nivRtimeva vighatAM na mudde vanyUnatrepanAvidha: | vimalatvamupeyuSAM sadA salilasnAnakalA'pi niSphalA // 15 // anuvAda : hRdayamAM kevaLa nivRti (apAra AnaMda) dhAraNa karanArAne caMdanano lepa karavAthI AnaMda thato nathI. sadA nirmaLa rahenArA teone mATe jaLasnAnanI vidhi paNa niSphaLa che. vizeSArtha : zarIranI zItaLatA mATe caMdanano lepa karavAmAM Ave che. keTalAka mastake tathA chAtIe paNa lepa kare che. evo lepa kAmottejaka paNa hoya che ane virahAnalane zAMta karanAra paNa hoya che. sparzendriyanA AnaMda mATe bAvanAcaMdanano lepa thAya che. e AnaMda paudgalika che ane indriyo dvArA bhogavAya che. paraMtu je mahAtmAonAM hRdaya AtmasvarUpamAM ramaNatA karavA rUpa AnaMdathI bharapUra che teone A sthUla bhautika AnaMdanI zI paDI hoya ? evo AnaMda teone tuccha, nIrasa, nirarthaka tathA avaLI dizAmAM laI janAro lAge che. jema caMdanano lepa nirarthaka che tema snAnavidhi paNa teone nirarthaka lAge che. jaLasnAna zarIrano mela dUra karavA mATe mukhyatve hoya che. paraMtu zarIranA mela karatAM karmanA maLane dUra karavo e mahattvanuM che. je mahAtmAoe tapa, japa, saMyama ane dhyAna dvArA potAnA aMtaraMga melane alpa karI nAkhyo hoya che teonAM sthUla audArika zarIra paNa kudaratI rIte, ojas tattvanA prabhAve, nirmaLa rahe che. teone pUla jaLasnAnanI AvazyakatA rahetI nathI. 107. Jain Education Interational 2010_05 Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra [198] ragaLayanti nanu: svamarthavatpuratoAsapuNena moginaH / madanAhiviSogramUrcchanAmayatulyaM tu tadeva yoginaH // 16 // anuvAda : bhogIjano kAmabhoganA vilAsarUpa sukha vaDe potAnA janmane sArthaka mAne che, paraMtu yogIo to tene kAmadevarUpI sarpanA viSanI ugra mUrchA tulya mAne che. vizeSArtha : bhogI ane yogI vaccenI dRSTimAM keTalo badho pharaka hoya che ! baMnenI dRSTi sAmasAmA cheDe AvelI joI zakAya che. bhogIjanone mATe sthUla indriyArtha sukha e ja sAcuM sukha che ema jovA maLe che. sparzendriyAdi sarva indriyonAM vividha sAMsArika sukhomAM kAmabhoganuM sukha sauthI DiyAtuM teone lAge che. srIpuruSanI ratikrIDA eTale jANe jIvananI sArthakatA. enAthI caDiyAtuM bIjuM koI sukha ja na hoI zake evA bhramamAM bhogIo rahe che, paraMtu tattvadRSTi dharAvanAra yogI mahAtmAo to samajatA hoya che ke e sAMsArika sukhamAM paNa keTaluM badhuM pApa raheluM che. je sukhane bhogIo amRtatulya gaNe che e sukha vastutaH viSatulya che. kAmabhoga vakhate mANasa mohAMdha banI jAya che. paNa hakIkatamAM to kAmadevarUpI sarpe mArelA DaMkhane lIdhe AkhA za2I2mAM vyApelA viSane kAraNe AvelI e mUrchA che. e jIvaleNa nIvaDavAnI che. [199] vime viSayA: vijJAi na mudde pi vira zvetamAm / paralokasukhe'pi niHspRhAH paramAnaMdarasAlasA amI // 17 // anuvAda : eTale ja virakta cittavALAone A lokanA koIpaNa viSayo AnaMda ApI zakatA nathI. paramAnaMdanA rasamAM magna banelA teo paralokanA sukha vize paNa niHspRha hoya che. vizeSArtha : saMsAranA jIvo indriyasukha pAchaLa doTa mUke che. A sukha ja bhogavavA yogya che ema teo samaje che. 'Ajano lhAvo lIjIe, kAla koNe dIThI che'evI mAnyatAmAM teo rAce che. A emanI bhrAmaka mAnyatA che. saMsAramAM sarva jIvone sarvakALa mATe yatheccha sukha sAMpaDI rahe che evuM nathI. saMsAra evAM bhautika sukho karatAM du:khothI vadhAre bharelo che. keTalAka lokonI mati avaLI rIte kAma kare che. teone paralokanAM eTale ke anya bhavanAM athavA devagatinAM sukha vadhAre vahAlAM lAge che. e meLavavA mATe teo A janmamAM ghaNuM kaSTa veThe che. evA AzayathI teo tapazcaryA kare che. paraMtu devagatinAM e sukho paNa paudgalika ane nAzavaMta che. virakta cittavALA jJAnI mahAtmAone zrImaMtonAM ke cakravartIonAM sAMsArika sukha AkarSI zakatAM nathI. svabhAvamAM ramaNatAnA sukha AgaLa A sukha teone tuccha ane bAdhAkAraka lAge che. vairAgyavAna AtmAo to devagatinAM evAM sukha meLavavA mATe paNa udAsIna rahe che. teo to paramAnaMdamAM ja magna rahe che. svarUpAnaMdamAM ja teo lIna rahe che. A paramAnaMda bhavabhramaNa ghaTADe che ane muktisukha tarapha laI jAya che. muktisukha e sarvocca sukha che. e paramAnaMda ja che. [200] mamoviSAvamatsara-jvaravAdhAvidhurA: surA api / viSamizritapAyasAnnavat sukhameteSvapi naiti ramyatAm // 18 // anuvAda : devatAo paNa mada, moha, viSAda, matsaranA jvarathI vyAkuLa rahe che. tethI teonuM sukha paNa viSathI mizrita thayelI dUdhanI vAnagInI jema suMdara lAgatuM nathI. 2010_05 108 Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha bIjo, adhikAra sAtamo : vairAgya-viSaya adhikAra vizeSArtha : devagatimAM ekAnta bhautika sukha che ema na kahI zakAya. devone paNa potAnI Rddhi, padavI, devAMganAo vagerenI samasyAo hoya che. parasparanA vyavahArane kAraNe devagatimAM paNa ahaMkAra, rAgadveSa, kheda, IrSyA vagereno paritApa rahe che. eTale jo teone sukha hoya to paNa te sarvAze nirbheLa bomAM paNa AvA malina bhAvo bhaLe che. ahIM udAharaNa ApavAmAM AvyuM che ke dUdhanI sarasa vAnagI banAvavAmAM AvI hoya, paNa jo kahevAmAM Ave ke temAM viSanuM biMdu paDI gayuM che, to te vAnagI svAdamAM game teTalI miSTa lAge to paNa te khAnArane jhADA-UlaTI thAya che ane aMte te maraNane zaraNa thAya che. AthI spaSTa thAya che ke jenAmAM mokSagatinAM sukhanI samaja AvI che ane te mATe laganI lAgI che tene devagatinAM sukha pratye paNa bhAva thaze nahi. [201] samaUvirata vahninA havAgdhAninavIuitena yat | tridazairdivi duHkhamApyate ghaTate tatra kathaM sukhasthitiH // 19 // anuvAda : bahu AMsuorUpI vAyu vaDe ramaNIonA virahano agni jemano prajvaLI rahyo che evA devo paNa devalokamAM dukha anubhave che. tyAM sukhanI sthiti kevI rIte ghaTI zake? vizeSArtha : manuSya karatAM devone svargamAM sukha vadhAre bhogavavA maLe che. devo pAse vaikriya labdhi, dIrgha AyuSya, avadhijJAna vagere hoya che. emanI bhogopabhoganI badhI icchAo tarata saMtoSAya che. svargalokamAM sukha kharuM, paNa te bhautika prakAranuM sukha che. te pAramArthika sukha nathI. vaLI je sukha che te paNa ekAnta sukha nathI. svarganA devone paNa duHkha hoya che. teone paNa jayAre potAnI devIno viraha thAya tyAre teo paNa AMsu sAratA hoya che. AvAM to jAtajAtanAM duHkho devone paNa hoya che. eTale svarga eTale naryuM sukha evA bhramamAM rahevuM na joIe. vaLI svarganuM AyuSya pUruM thatAM svargIya jIvana paNa pUruM thaI jaze e vAta paNa bhUlavI na joIe. [202] prathama vimAnasaMghavI vyavasthApi divo vicintanAt | hRdayaM na hi yadvidIryate dhusadAM tatkulizANunirmitam // 20 // anuvAda : devalokamAMthI cyavana thavAnuM che evA vicArathI moTA vimAnanI saMpadAvALA devonuM hRdaya vidIrNa thatuM nathI. tethI ema lAge che ke temanuM hRdaya vajanA paramANunuM baneluM haze ! vizeSArtha : devalokamAM devonAM vimAnanI saMpatti-samRddhi ghaNI moTI hoya che. devonuM AyuSya jyAre pUruM thavA Ave che ane avanakALa najIkamAM hoya che tyAre potAnI ATalI badhI samRddhi choDIne pote have cAlyA javAnuM che e vAte devone duHkha thAya che. temanAM mukha karamAvA lAge che. AvuM duHkha manuSyane mAthe paDe to tenuM hRdaya phATI jAya. AvuM duHkha te jIravI na zake. paraMtu devonuM hRdaya vidIrNa thatuM nathI. enA TukaDA thatA nathI. mATe kalpanA karavAmAM Ave che ke teonAM hRdaya zuM vajanA paramANuothI banelAM haze ! vaja evo padArtha che ke enA prahArathI parvato tUTI jAya che. paraMtu vaja upara prahAro karavA chatAM tene kazuM thatuM nathI. devonAM hRdayanI jaDatAno ahIM nirdeza karavAmAM Avyo che. Jain Education Interational 2010_05 For Privalosonal Use Only Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra [203] viSayeSu ratiH zivAdhino na tisti vistA'vratApi / ghananaMdanacaMdanArthino - giribhUmiSvaparadrumeSviva ||2|| anuvAda : jema gADha naMdanavananAM caMdanavRkSonI icchAvALAne giribhUmimAM ke bIje AvelAM bIjAM aneka vRkSo pratye prIti thatI nathI, tema mokSanI abhilASAvALAne cAre gati vize ke temAM rahelA viSayo vize prIti thatI nathI. vizeSArtha : je zivArthI che arthAt mokSArthI che tene saMsAranAM koI paNa prakAranAM paudgalika sukhamAM rasa paDato nathI. devatA, nArakI, manuSya ane tiryaMca e cAre gatimAM paudgalika sukhanA vividha viSayo che. paraMtu e sukha tuccha, kSaNajIvI ane AtmAne saMsAramAM rakhaDAvanAra ane bhavabhramaNa vadhAranAra che. evAM sukhamAM sukhabuddhi karAya nahi. jene eka vakhata mokSanA sukhanI laganI lAge tene pachI saMsAranAM sukhamAM rati utpanna thAya nahi. graMthakAra A samajAvavA ahIM sarasa upamA Ape che ke jene meru parvata paranA naMdanavananAM caMdanavRkSanI abhilASA jAgI hoya tene bIjA game tevA parvatomAM UgatAM bhAtabhAtanAM vRkSothI saMtoSa thAya nahi. vanamAM sarvottama te naMdanavana che ane enAM vRkSomAM sarvottama te caMdanavRkSa che. jyAre zreSTha vRkSanI prApti thatI hoya tyAre sAmAnya vRkSanAM lAkaDAMmAM koNa jIva ghAle ? tevI rIte jemane mokSanA sukhonI abhilASA jAgI hoya temane sAMsArika sukhonI icchA kyAMthI rahe ? [204] kRti zuddhamatisthiItApa vairAyarasasya yozinaH / svaguNeSu vitRSNatAvahaM paravairAgyamapi pravartate // 22 // anuvAda : A rIte zuddha buddhi vaDe jeoe 'apara' prakAranA (viSayo pratyenA) vairAgya rasane sthira karyo che evA yogIone AtmAnA guNo vize nispRhatArUpI 'para-vairAgya' paNa pravarte che. vizeSArtha : A adhikAranA prathama zlokamAM 'apara' vairAgya ane 'para' vairAgya evA be prakAranA vairAgyanI vAta kahI che. viSayo taraphanA vairAgyane apara (nIcenI koTino) vairAgya ane svaguNa pratyenA vairAgyane pa2 (UMcI koTino) vairAgya kahyo che. jyAM sudhI viSayo pratyeno vairAgya sthira thato nathI tyAM sudhI svaguNa pratyeno vairAgya Avato nathI. svaguNa pratye pUro vairAgya hoya ane viSayo pratye vairAgya na hoya evI sthiti kyAreya saMbhavita nathI. viSayo pratyenA vairAgyane paNa uttarottara vadhu ane vadhu sthira ane daDha karatAM ja javuM joIe. te mATe jarUra che vizuddha cittanI. jyAre viSayo pratyenA vairAgya pachI AtmAnA guNo khIlavA lAge che tyAre potAnA tevA guNo mATe abhimAna thavAno saMbhava rahe che. vaLI e guNo dvArA thatI isiddhi mATe lAlasA jAgavAno paNa saMbhava rahe che. e guNone pratApe jo labdhio pragaTa thAya to teno upayoga karavAnuM mana thAya che. paraMtu mahAna yogIo svaguNa pratye paNa niHspRha, udAsIna, vairAgI rahe che. temano vairAgya evI utkRSTa koTino hoya che. 2010_05 110 Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha bIjo, adhikAra sAtamo : vairAgya-viSaya adhikAra [205] vipunardhvipubhASAra-pravattAzIviSamuSyatavyayaH / na madAya viraktacetasA - manuSaMgopanatAH palAlavat // 23 // anuvAda : anuSaMgathI vipulalabdhi, pulAkalabdhi, cAraNalabdhi, moTI AzIviSalabdhi vagere mukhya labdhi pragaTa thAya to paNa, jema khetImAM anAjanI sAthe utpanna thatA parALa vagere mATe abhimAna thatuM nathI, tema vairAgI AtmAone tenuM abhimAna thatuM nathI. vizeSArtha : anuSaMga eTale bIjo uddeza hoya, chatAM nahi icchelA padArthonI prApti thavI te. keTalAka labdhisiddhi meLavavAnA AzayathI ja sAdhanA kare che. evA keTalAka sAdhakone tevI labdhi kadAca pragaTa thatI hoya to paNa tenA vAraMvAra prayogathI, tenA abhimAnathI, tenA thayelA durupayogathI ke potAnAmAM jAgatI dhana, strI, yaza vagerenI lAlasAthI tevI labdhisiddhi thoDA kALamAM pAchI cAlI jAya che. labdhisiddhi pragaTa thavI ane te kAyama TakI rahevI te ghaNI kaThina vAta che. paraMtu mokSanI sAdhanAnA mArge AgaLa vadhelA mahAtmAone potAnI sAdhanA karatAM karatAM potAnI koI icchA na hovA chatAM sahaja rIte keTalIka labdhio pragaTa thAya che. kyAreka to vipulalabdhi, pulAkalabdhi, cAraNalabdhi, AzIviSalabdhi vagere moTI labdhio pragaTa thAya che. vipulalabdhi eTale vistAravALI labdhi. e dvArA mana:paryavajJAnavALA munio ghaTapaTa vagere vastuonA samasta paryAyone grahaNa karI zake che. cAraNalabdhivALA sAdhako AkAzamAM AvavAjavAnI zakti dharAve che. AzIviSalabdhivALA sAdhakoe Apelo zApa (athavA AzIrvAda) niSphaLa jato nathI. pulAkalabdhivALA sAdhako zatrunI senAne parAjita karavAnI zakti dharAve che. vividha labdhio uparAMta maMtravidyAo, taMtravidyAo, camatkArika auSadhiprayogo vagerenI siddhio paNa keTalAka yogIone prApta thAya che. AvI moTI moTI labdhio ke siddhio je pragaTa thAya che te to khetI karanAra kheDUtane anAja UgavA sAthe ja ghAsa, photarAM vagere paNa prApta thAya che tenA jevuM che. pote ATaluM badhuM ghAsa ugADyuM evuM abhimAna kheDUtane kyAreya nahi thAya, kAraNa ke ghAsa to enI meLe Uge che. tevI rIte A labdhio to AtmasvarUpanI sAdhanA karatAM karatAM svayameva pragaTa thAya che. enuM abhimAna karavAnuM na hoya. sAcA vairAgI mahAtmA evuM abhimAna kyAreya karatA nathI. potAne evI labdhi pragaTa thaI che evo nirdeza paNa teo karatA nathI. labdhinI lapasaNI bhUmi oLaMgI javAmAM ja teo potAnI sAdhanAnI sArthakatA samaje che. [206] titAtizayopi jopi no vivudhAnAM maLuLadrana: / adhikaM na vidantyamI yato nijabhAve samudacati svataH // 24 // anuvAda : potAno koI guNasamUha atizayatAne pAmelo hoya to paNa mahAtmAone te mada karAvanAra thato nathI. teo to nija svabhAvamAM AnaMda anubhavatA hovAthI tene adhika gaNatA nathI. _2010_05 111 www.jaihelibrary.org Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra vizeSArtha : jIva adhyAtma sAdhanAmAM jema jema AgaLa vadhato jAya che tema tema tenA guNonI vRddhi thatI jAya che. evA keTalAka guNo atizayatAne pAme che. ethI evA mahAtmAone vividha prakAranI labdhio pragaTa thatI jAya che. teo vacanasiddha banI jAya che. vyAvahArika dRSTie joIe to AvA guNo virala ke asAmAnya hovAthI tenI vAta lokomAM jaladI prasarI jAya che. eve vakhate evA mahAtmAono kasoTIno kALa cAlu thAya che. evA camatkAronuM kartRtva svIkArI levAnuM keTalAkane mana thAya che. kyAreka to aMtaramAM sUkSma abhimAnano bhAva rahe che. paraMtu je UMcI koTinA sAdhaka mahAtmAo hoya che teo kazuM ja abhimAna karatA nathI. potAnA evA guNone te gopave che. potAnA guNonI atizayatAe evuM kArya karyuM te vize kazuM jANavAnI paNa emane icchA rahetI nathI. vaLI e atizayatAne paNa teo adhika gaNatA nathI. teo to potAnA svarUpamAM ja ramatA rahe che. A svabhAva ramaNatA sivAya teo bIjuM kazuM jANatA nathI ke jANavA icchatA nathI, [ 27] hRdaye na ziveDapi suvyatA sarvanuSThAnamasaMmaMti | puruSasya dazeyamiSyate sahajAnaMdataraMgasaMgatA // 25 // anuvAda : teone mokSaprApti mATe paNa lubdhatA rahetI nathI, kAraNa ke teonuM sadanuSThAna paNa asaMgAnuSThAnamAM pariName che. sahajAnaMdanA taraMgono saMga pAmatI puruSa(AtmA)nI A dazA IcchavAyogya che. ' vizeSArtha : aneka sAmAnya jIvone saMsAranA paribhramaNamAMthI mukta thavAnI icchA thatI nathI. evI muktinI anekane kazI sAcI jANa paNa nathI hotI. jIvane sAcI samajaNa jyAre prApta thAya che ane saMsAranAM duHkhomAMthI chUTavA mATe mokSa e ja eka mAtra upAya che evI zraddhA athavA pratIti thAya che tyAre e mokSAbhilASI bane che. mokSanI icchA karavI ane e mATeno puruSArtha Adaravo e sAmAnya jIvanuM prAthamika lakSaNa hoya che. temAM kazuM ayogya nathI. paraMtu jIva jayAre sAdhanAnA mArgamAM UMce caDato jAya che, jayAre eno zuddhopayoga vadhato jAya che tyAre, ane jayAre sarva kAmanAomAMthI mukta thaI e sahaja sthitimAM AvI jAya che tyAre mokSa to svayameva AvavAno ja che evI daDha AMtarapratItine kAraNe "mAre mokSanI prApti karavI ja che" evI kAmanA paNa chUTI jAya che. evA mahAtmAo mATe zubha karma baMdhAvanAra evA sadanuSThAna paNa karavAnAM rahetAM nathI. prIti, bhakti, vacana ane asaMga e cAra anuSThAnomAM teo asaMga anuSThAnamAM pahoMcI jAya che, pachI to bhedajJAnanA anubhava vaDe prApta thatI temanI AtmadazA sahajAnaMdanA taraMgothI yukta hoya che. [28] rUti vacce mahAmate vevi vairAgyavinAmRmaH upayanti varItumuccakaistamudAraprakRtiM yazaHzriyaH // 26 // anuvAda : AvI rIte mahAbuddhivALA je puruSonuM hRdaya vairAgyanA vilAsathI sabhara che tevA udAra prakRtivALAne varavAne mATe yazalakSmI (mokSalakSmI) utsukatApUrvaka samIpa Ave che. vizeSArtha : jeonuM citta vairAgyavAsita hoya che evA udAracitta, mahAbuddhivALA mahAtmAonAM 112 Jain Education Interational 2010_05 Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha bIjo, adhikAra sAtamo : vairAgya-viSaya adhikAra uttama lakSaNo A adhikAramAM darzAvavAmAM AvyAM. evA mahAtmAone saMsAranI bhautika samRddhirUpI lakSmInI jarA sarakhI paNa vAMchA hotI nathI. teo to viraktimAM ja lIna hoya che. teo khAtApItA ke haratApharatA jovA maLe to paNa temanI pratyeka pravRtti anAsaktabhAve, AtmasAkSIe thatI hoya che. jemane mAtra mokSanI ja abhilASA che teone yazanI paNa koI darakAra hotI nathI. paraMtu teonA nAmanI, cAritranI suvAsa yazarUpe AsapAsa prasaryA vinA rahetI nathI. eTale yazarUpI lakSmI temane varavA utsukatApUrvaka sAmethI cAlatI Ave che. yazarUpI lakSmI eTale mokSarUpI lakSmI ema artha ghaTAvI zakAya, kAraNa ke sAMsArika yazakIrtinI kAmanA mokSArthIne hotI nathI. "yaza' zabda A adhikArane aMte prayojIne graMthakAre prAcIna zailI anusAra potAnuM nAma gUMthI lIdhuM che. iti vairAgyaviSayAdhikAraH / vairAgyaviSaya adhikAra saMpUrNa. rUti dvitIye: praviMthaH | 2010_05 Jain Education Interational 2010_05 For Priva2 1 3.nal Use Only Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha trIjo adhikAra AThamo * mamatva-tyAga adhikAra * [209] nirmamayaiva vairAyaM sthiratvamavAte | parityajettataH prAjJo mamatAmatyanarthadAm // 1 // anuvAda : nirmama puruSono vairAgya ja sthiratA prApta karI zake che. eTalA mATe prAza puruSoe atyaMta anartha ApanArI mamatAno tyAga karI devo joIe. vizeSArtha : vairAgyanuM svarUpa ane vairAgyanA bhedo samajAvyA pachI aMtaramAM pragaTelA vairAgyane sthira kevI rIte rAkhI zakAya tenI vicAraNA karatAM graMthakAra ahIM kahe che ke hRdayamAM janmelA vairAgyane nirmama eTale mamatArahita hoya evA prAjJa puruSo sthira rAkhI zake che. vairAgyanAM ghAtaka baLomAM eka moTuM baLa te mamatAnuM che. mamatA saMsAramAM sarvatra vyApelI che. nAnA bALakathI mAMDIne vayovRddha vyakti sudhI saunA jIvanamAM 'A mAruM zarIra', 'A mAruM ghara', 'A mArAM mAtA-pitA', 'A mArI patnI', 'A mArI milakata'... ema 'mAruM'no bhAva satata cAlato rahe che. A mamatvabuddhi jema jema ochI thatI jAya tema tema vairAgyano bhAva vadhu ane vadhu pragaTa thato jAya. jIvanamAM nirarthaka cIjavastuonA tyAgathI zarUAta karI, vadhatAM vadhatAM dhanadaulata ane putraparivAranA tyAga sudhI pahoMcI ane ethI AgaLa jatAM deha para dhAraNa karelAM vastro paNa potAnAM nathI ane chevaTe deha paNa potAno nathI, pote to mAtra vizuddha AtmA che, bhAvamAM sthiratA Ave to vairAgya dRDha thaI zake. vairAgyanuM evuM lakSaNa nathI ke eka vakhata pragaTa thayo eTale te kAyama rahe ja. nimitta maLatAM vairAgya cAlyo jatAM vAra nathI lAgatI. jIve e mATe satata sAvadha rahevAnI jarUra che. eka bAju mamatAno tyAga ane bIjI bAju tattvaruci tathA viveka e baMne vairAgyane sthira rahevAmAM sahAyarUpa banI zake che. bhavobhavanAM duHkhonI khANa jevI mamatA haNAtAM jIva potAnuM Atmahita sAdhI zake che. [210] viSayai: vi parityaniti mamatA vi| tyAgAtkaMcukamAtrasya bhujaMgo na hi nirviSaH // 2 // anuvAda : jo mamatA jAgRta hoya to viSayono tyAga karavAthI zuM vaLe ? mAtra kAMcaLIno tyAga karI devAthI sApa viSarahita thato nathI. vizeSArtha : indriyonA bAhya viSayono mANasa tyAga kare athavA bhAva vagara indriyonuM damana kare, paNa enA aMtaranA khUNAmAM mamatvabuddhi paDelI hoya to eno viSayono tyAga sthira rahI zakato nathI. mamatA krame krame cittane pAchuM viSayonA bhogopabhoga tarapha vALe che. potAno deha, putraparivAra, dhanadolata, _2010_05 114 Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha bIjo, adhikAra AThamo : mamatva-tyAga adhikAra mAlamilakata vagere mATeno mamatvabhAva choDavo saraLa nathI. e jyAM sudhI na chUTe tyAM sudhI haravApharavAnA ke khAvApIvAnA keTalAka kaDaka niyamo levAmAM Ave to paNa te niyamo kyAre zithila thaI jaze ke chUTI jaze te kahI zakAya nahi. hRdayamAM mamatAne jIvatI rAkhIne bAhya viSayono tyAga karavo e to sApa kAMcaLI utAre enA jevuM thayuM. kAMcaLI utAravAthI sApa nirviSa thaI jato nathI. eTale je jhera che te mamatAnuM che. mamatA nirmuLa thaI jAya to kAMcaLI jevA viSayono tyAga sahaja banI jAya. [211] RNena di munA pramuvIte muni ! mamatArAkSasI sarvaM bhakSayatyekahelayA // 3 // anuvAda : muni kaSTa veThIne guNonA samUhanI vRddhi kare che, paraMtu mamatArUpI rAkSasI te sarvanuM eka jhapATAmAM ramata(helA)nI jema bhakSaNa karI jAya che. ' vizeSArtha : ArAdhanAno mArga ghaNo kaThina che. eka pachI eka Atmika guNo pragaTAvavAnuM saraLa nathI. dayA, zAMti, kSamA, saraLatA, satya, nirlobhIpaNuM vagere guNo muni tyAga ane tapazcaryA karIne tathA indriyonuM damana karIne pragaTAve che. te vratAdi kaSTo sahana kare che, parISaho paNa sahana kare che ane saMyamamAM sthira tathA lIna thavA mATe bhAre puruSArtha kare che, paraMtu hadayamAM haju kaMIka eSaNA nAM vratatA mATe paNa mamatA janmI zake che. potAnA saMyamanAM upakaraNo mATe paNa mamatvano bhAva pedA thAya che. evI mamatA jyAre acAnaka rAkSasInuM rUpa dhAraNa kare che tyAre munie varSonI tapasyAthI pragaTAvelA guNonuM eka jhapATe helAnI jema eTale ke ramatanI jema mojathI te bhakSaNa karI jAya che. saMyamano mArga grahaNa karyA pachI patita thayelA mahAtmAo dareka jamAnAne jovA maLe che. mamatAnuM svarUpa evuM mAyAvI ane kuTila che. [212] gaDuzAnta patya drAvidyauSadhanAt | upAyairbahubhiH patnI mamatA krIDayatyaho // 4 // anuvAda : aho ! mamatArUpI patnI avidyArUpI auSadhinA baLathI jIvarUpI svAmIne pazu banAvIne ghaNA upAyo vaDe krIDA kare che. vizeSArtha : ahIM graMthakAre rUpaka prayojayuM che. emAM mamatArUpI patnI, avidyArUpI auSadhi ane jIvarUpI svAmInuM kathAnaka che. jayAM mamatAno bhAva Ave, mArApaNAnI vRtti Ave tyAM mANasanI satyAsatyanA vivekanI daSTi haNAvA lAge che. potAnAM ane pArakAM vacce mANasa taTasthatA ke nyAyabuddhi sAcavI zakato nathI. te samajato hovA chatAM potAnAM pratye pakSapAtI banI jAya che. kyAreka to pote pakSapAta kare che eTaluM paNa ene samajAtuM nathI. pakSapAtanI sAthe IrSyA, asUyA, dveSa, krodha, lobha vagere bhAvo jANatAM-ajANatAM AvavA lAge che. eno artha e thayo ke enI jJAnadRSTi upara AvaraNa AvI gayuM che. A AvaraNa te avidyA che. te mamatAne kAraNe ja Ave che. potAno pati potAne vaza na raheto hoya to keTalIka strIo maMtrataMtra vagereno Azraya le che. Jain Education Interational 2010_05 115. Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra potAnA patine bhojanamAM kazuMka khavaDAvI devAnuM koIka bAvA-jati ene kahe to te karavA paNa strI taiyAra thAya che. potAno pati anya strI tarapha jAya nahi, potAne ja vaza rahe, potAnAM kAmabhoganI tRpti thAya, potAnI vastrAlaMkAranI lAlasA saMtoSAya e mATe strI patine koIka auSadhi khavaDAvavA taiyAra thaI jAya che. are, koI vakhata jo strIne ema kahevAmAM Ave ke amuka auSadhi khavaDAvavAthI tAro pati baLada thaI jaze to mohAMdha banelI strI ema paNa karavA taiyAra thAya che. paraMtu jo kAma patI gayA pachI baLadamAMthI pAcho pati banAvavAnI auSadhi ke maMtravidyAnI potAne jANakArI na hoya to teno pahelethI te vicAra karatI nathI. paraMtu pachIthI pastAya che ane valopAta kare che. strI potAnA hitano dIrdhadaSTithI pUro vicAra karyA vinA mAtra tatkAlIna svArtha sAdhavA mATe keTalI hada sudhI jaI zake che tenI zakyatAno ahIM rUpaka dvArA graMthakAre khyAla Apyo che. AvI ja rIte mamatA jyAM hoya tyAM satyAsatya viveka cAlyo jatAM avidyA AvyA vagara rahetI nathI. e avidyA dvArA mamatArUpI patnI potAnA jIvarUpI svAmIne kevo kevo bhADe che, tene baLadiyA jevo pazu banAvIne tenI pAse kevuM kevuM kAma karAvI le che tenAM aneka dazyo saMsAramAM nitanita jovA maLe che. mATe ja mamatArUpI strIthI cetavA jevuM che. | [213] : parama yati gAte caiva iva diA __ mamatodrekataH sarvaM saMbaMdhaM kalpayatyatha // 5 // anuvAda : jIva ekalo ja parabhavamAM jAya che ane ekalo ja utpanna thAya che. to paNa mamatAnA AvegathI te sarva saMbaMdho kalpe che. vizeSArtha : mANasa ekalo saMsAramAM Ave che ane ekalo jAya che. AvI lokokti ghaNI vAra sAMbhaLavA maLe che, paraMtu enI asara jIvana upara jeTalI thavI joIe teTalI thatI nathI. mANasa mRtyu pAme che eTale ke parabhavamAM jAya che tyAre tenI sAthe kazuM ja AvatuM nathI. mRtyu vakhate svajano ane saMbaMdhIo rokakaLa kare che, paNa koI sAthe AvavA taiyAra nathI. mANasa ekalo ja parabhavamAM jAya che. enI pAse aDhaLaka lakSmI hoya, ghara, makAna, dukAna, vaipAradhaMdho, bhAtabhAtanAM kImatI vastra hoya, alaMkAro hoya, mojazokhanI cIjavastuo hoya, moTarakAra vagere suMdara AkarSaka vAhano hoya, e badhAM sAtheno saMbaMdha AMkha mIMcAtAM eka kSaNamAM pUro thaI jAya che. emAMnuM kazuM ja sAthe nathI AvatuM. are, potAno suMdara, sauSThavayukta deha paNa sAthe nathI Avato. bALaka janme che tyAre potAnI sAthe zuM laIne Ave che ? enI mUThI vALelI hoya che, paraMtu te khAlI hoya che. bALaka be vastra paherIne paNa avataratuM nathI. evo jIva jyAre moTo thAya che, saMsAra mAMDe che ane pAcho parabhavamAM javAnI taiyArI kare che tyAM sudhImAM eNe potAnI mamatAno keTalo badho vistAra karI dIdho hoya che ! keTakeTalA saMbaMdho eNe bAMdhyA ane vikasAvyA hoya che ! dhanadolata mATe keTalo badho puruSArtha eNe karyo hoya che ! "mAruM, mAruM karavAnI vRttine kAraNe ja A badhuM thAya che. mamatA bahu AvegavALI hoya che. eno Ubharo jaladI zamato nathI. 116 Jain Education Intemational 2010_05 Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha bIjo, adhikAra AThamo : mamatva-tyAga adhikAra [14] vyAkhyoti mahata bhUmiM vaTavInAtha vaTaH yathaikamamatAbIjAt prapaMcasyApi kalpanA // 6 // anuvAda : jema vaDanA eka bIjamAMthI Ugelo vaDa vizALa bhUmimAM patharAI jAya che tema eka mamatArUpI bIjamAMthI A sarva prapaMca(saMsAra)nI kalpanA UbhI thAya che. vizeSArtha : mamatAnA vistArane vaDanI upamA ahIM ApavAmAM AvI che. vaTavRkSa upara enAM nAnAM nAnAM phaLa thAya che. ene TeTA kahevAmAM Ave che. eka TeTAmAM rAInA dANA jevaDAM ghaNAM badhAM nAnAM nAnAM bI hoya che. vaDanA vizALa vRkSanI apekSAe A bI keTaluM badhuM nAnuM che ! paraMtu eka bIjamAMthI pAchuM AkhuM vaTavRkSa UgI zake che. eTalI kSamatA eTalA nAnA bIjamAM rahelI che. vaLI vaDanI khAsiyata e che ke te uttarottara vRddhi pAmato ja jAya che. bIjAM vRkSo moTAM thaI gayA pachI khAsa vRddhi pAmatAM nathI. vaDanA vRkSanI laTakatI vaDavAIo jamIna sudhI pahoMcIne pharI mULiyA ane thaDa jevI banI jAya che ane enI zAkhA prazAkhA phUTatI jAya che. cAre bAju Ama vaDavAIo dvArA vaDano vistAra vadhato ja jAya che. eTale to enI vaDavAIone kApIne eno vistAra vadhato loko aTakAve che. kyAreka to vaDa cAre bAju eTalo badho vadhI gayo hoya che ke kabIravaDanI jema, enuM mULa thaDa kyuM hatuM te jANavuM paNa azakya thaI jAya che. AvuM ja mamatAnI bAbatamAM che. enA prapaMcanI eTale ke vistAranI kalpanA athavA racanA vadhatI ja jAya che. nAnI sarakhI mamatArUpI vAsanAmAMthI bAvAnI laMgoTInI jema enI vRddhi uttarottara thatI cAle che. jema vAsanAono koI aMta hoto nathI, tema mamatAne paNa jo aTakAvavAmAM na Ave to eno paNa aMta Avato nathI. svajano ane saMbaMdhIo "mArAM che' tyAMthI zarU karIne pALelAM pazu-pakSIo vagere mATe tathA ghara, dukAna, kArakhAnAM, mAlasAmAna, vAhana vagere mATe te "mArAM che", "mArAM che" evo bhAva vadhato jAya che. mamatAno Avo vistAra bAhya daSTie samRddhirUpa dekhAya che, paraMtu kyAre te ApattirUpa ane moTA duHkhanuM kAraNa thaI jaze te kahI zakAya nahi. mamatAno vistAra vadhI gayA pachI emAMthI nIkaLavAnuM agharuM banI jAya che. mATe e vRddhi pAme te pahelAM ja sAdhake teno uccheda karavo joIe. [215] mAtA pitA che mAtA che mananI va8mAM re che ! putrAH sutA me mitrANi jJAtayaH saMstutAzca me // 7 // anuvAda : A mArI mAtA che, A mArA pitA che, A mArA bhAI che, A mArI bahena che, A mArI patnI che, A mArA dIkarA che, A mArI dIkarI che, A mArA mitro che, A mArA jJAtibaMdhuo che ane A mArA paricitajano che. ' vizeSArtha : mANasanuM potAnA parivAra mATenuM mamatva sauthI moTuM hoya che. "A mArI mAtA che, A mArA pitA che, A mAro bhAI che, A mArI bahena che, A mArI patnI che, A mArA dIkarAo che, A mArI dIkarIo che, A mArA mitro che, A mArA jJAtibaMdhuo che, A mArA paricitajano che." Ama mANasanA saMbaMdhono vistAra vadhato jAya che. bALaka janme tyArathI ja potAnAM mAtApitAdi tathA 117. Jain Education Interational 2010_05 Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra bhAIbhAMDuone oLakhatuM thAya che ane tyArathI ja "A badhAM mArAM che" evI jAtano mamatvabhAva keLavAto jAya che ane uttarottara vRddhi pAmato jAya che. vidyAbhyAsa ane pachI vyavasAya vagerene kAraNe tathA judAM judAM vartuLomAM, maMDaLImAM joDAvAthI enAM mitro ane paricito vadhatAM jAya che ane jema potAnuM vartuLa moTuM tema pote vadhAre AnaMdita thato jAya che. pAse dhana hoya to dhana kharcIne paNa navA navA saMbaMdho bAMdhavAnI ane te sAcavavAnI kaLA ane hoziyArI te abhimAnapUrvaka keLavato jAya che. jema potAnI oLakhANo vadhAre tema samAjamAM potAnI pratiSThA vadhAre e hakIkata tenI e pravRttine puSTa kare che ane e rIte divase divase enuM saMbaMdhonuM vartuLa vadhatuM jAya che, paNa bicArAne khabara nathI hotI ke A rIte vadhAreluM vartuLa e to potAnI mamatAno ja vistAra che. AdhyAtmika dRSTie chevaTe e duHkhadAyI ja banavAno che. [216] rUtyevaM mamatAvyAdha vartamAna pratikSaUTKI janaH zaknoti nocchettuM vinA jJAnamahauSadham // 8 // anuvAda : A pramANe kSaNe kSaNe vadhatA jatA mamatArUpI vyAdhino uccheda karavA mATe mANasa jJAnarUpI bhAre auSadhi vinA zaktimAna thato nathI. vizeSArtha : svajana-parivAra, jJAtibaMdhuo ane paricita janonA vadhatA jatA vartuLanI sAthe sAthe mamatAno vistAra vadhato jAya che. mamatAnI sAthe ahaMkAra paNa AvyA vinA raheto nathI. potAnAM je koI hoya temAMthI koI sAthe aNabanAva thatAM te pArakAM thAya to mANasano ahaMkAra ghavAya che. emAMthI jAta jAtanA azubha vicAro, mAThI adhyavasAyo thavA lAge che. ethI cittanI asvasthatA vadhatI jAya che. eTale ja ahIM mamatAne mATe "vyAdhinuM rUpaka prayojavAmAM AvyuM che. mamatArUpI vyAdhi mANasane vividha rIte pIDA kare che. Ama jo jovA jaIe to vadhatA jatA saMbaMdho sAcavavA mATe mANasane je doDAdoDI karavI paDe che, ethI zArIrika vyAdhi to thAya che, paraMtu saMbaMdhomAM paNa bharatIoTa thavAne kAraNe manamAM thatAM saMkalezapariNAmone lIdhe mAnasika vyAdhi paNa thAya che. mamatA sthira rahetI nathI. e kSaNe kSaNe vistaratI jAya che. navI navI oLakhANo karI saMbaMdho vistAravAnI vRtti mANasamAM sahaja rIte rahelI che. Ama mamatAne kAraNe sthUla dRSTie to vyAdhi thatI jAya che, paraMtu evI vyAdhi haju jyAM na AvI hoya tyAM potAnA paMtha ke saMpradAya mATenI AMdhaLI mamatAmAM rAcatA jIvo AdhyAtmika viSamatArUpI vyAdhithI pIDAtA hoya che. vyAdhinuM svarUpa evuM che ke jo tarata upacAra karavAmAM na Ave to te uttarottara vadhatI cAle che. keTalIka vakhata te mANasano jIva laIne jaMpe che. vyAdhine zAnta karavA mATe auSadhopacAra karavAnI jarUra rahe che. auSadhimAM vyAdhine zAnta ke nirmULa karavAnI zakti che. mamatArUpI vyAdhi zAnta ke nirmULa karavA mATe jJAnarUpI auSadhinI AvazyakatA che. AtmajJAnarUpI auSadhinuM sevana jevuM cAlu thAya ke tarata saMbaMdhonI mamatArUpI vyAdhi ochI thavA lAge. keTalAMka auSadho evA hoya che ke vyAdhi thavA pUrve te levAmAM Ave athavA tenuM kAyama sevana karavAmAM Ave to vyAdhine te AvavA detAM nathI ane vyAdhi na hoya to paNa tenI kaMI pratikriyA thavA detAM nathI. jJAnarUpI auSadha paNa evuM ja che. te game tyAre laI zakAya. te levAthI mamatArUpI vyAdhi nIkaLI jAya che. vaLI te vyAdhine AvatI aTakAve che. Ama jJAna ane enI pariNati e kAyama sevavA yogya nirdoSa chatAM prabaLa asarakAraka auSadha che. 118 Jain Education Interational 2010_05 Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha bIjo, adhikAra AThamo : mamatva-tyAga adhikAra [217] mamatvanaiva niHzaMmAraMbhAyo pravartate kAlAkAlasamutthAyI dhanalobhena dhAvati // 9 // anuvAda : mamatAne kAraNe mANasa AraMbha vageremAM niHzaMkapaNe pravarte che ane dhananA lobhe kALe ke akALe UThIne te doDAdoDa kare che. vizeSArtha : mamatAno preryo mANasa zuM zuM karavA nathI prerAto ? 'mArAM mAtApitA, mArI patnI, mArAM saMtAnone mATe mAre kazuMka karavuM joIe.' ema mamatAthI te prerAya che e niHzaMka che. AjIvikAno prazna sauthI prathama upasthita thAya che. paraMtu AjIvikA jeTaluM maLI rahe to tenAthI ene saMtoSa thato nathI. sAruM moTuM ghara, suMdara vastro, sarasa sagavaDo vagere mATe te mathavA lAge che. e mATe te zuM kare che? kArya ke akArya evuM kazuM te joto nathI. te AraMbha ane parigraha vadhArato jAya che. ema karavAmAM te niHzaMka banI jAya che, eTale ke yogyAyogyatAno vicAra karato nathI. e mATe hiMsA, asatya, vagerenuM AcaraNa karavuM paDe to te kare che. are, lobha vadhatAM te sthUla ke sUkSma corI karatAM paNa aTakato nathI. matalaba ke kuTuMba parivArane mATe te game tevuM pApa karavA taiyAra thaI jAya che. jIvananirvAha mATenuM ane sAmAjika pratiSThA mATenuM sauthI moTuM sAdhana te dhana che. dhana kamAvA mATe mANasa divasa ke rAta, kALa ke akALa kazuM joto nathI ane doTa mUkavA lAge che. te rAtanA ujAgarA veThe che, bhUkhetarase rakhaDe che, kyAMno kyAM ghUmI vaLe che, TADha taDako joto nathI, are ghaDapaNamAM paNa dhana mATe te thAkato nathI. A badhuM koNa tenI pAse karAve che ? pelI duSTa mamatA. mamatAnuM rUpa kevuM mohaka che ke te mANasane nicovI le che. [218] svayaM yeSAM ca poSAya vidyate mamatAvaze: / ihAmutra ca te na syustrANAya zaraNAya vA // 10 // anuvAda : mamatAne vaza thaIne pote jeonA poSaNa mATe kaSTa veThe che teo A lokamAM ke paralokamAM potAnA rakSaNa mATe ke zaraNa mATe sahAyarUpa thanAra nathI. vizeSArtha : janmathI ja mANasa kuTuMba-parivAranA saMparkamAM Ave che ane yuvAna thatAM pote saMtatine janma Ape che. Ama eno pArivArika saMbaMdha beya bAju banelo rahe che. mANasa potAnAM saMtAnonAM uchera mATe ghaNuM kaSTa veThe che. temanA bharaNapoSaNane mATe kamAvA te doDadhAma kare che. teo mAMdAM hoya tyAre ujAgarA kare che ane temanI sevAcAkarI mATe satata ciMtita rahe che. saMtAno mATe mANasa potAnI jAtane nicovI nAkhe che. paraMtu e ja saMtAno moTAM thaI potAnI duniyAmAM vasavA lAge che tyAre temane mAtApitA bahu yAda AvatAM nathI. mAtApitA vRddha thAya to emane bojArUpa lAge che. temanI sArasaMbhALa rAkhavAnI ke sevAcAkarI karavAnI vAta to dUra rahI, keTalAMka to vAte vAte mAtApitAnuM apamAna karavA lAge che. emAM paNa Arthika Apatti Ave ke roga vagere thAya tyAre to mAtApitAnI ghaNI kasoTI thAya che ane potAnAM saMtAno pAchaLa veDaphelA samaya mATe pazcAttApa karavAno vakhata Ave che. je saMtAno A jiMdagImAM ja AzrayarUpa, sahArArUpa ke rakSaNarUpa nathI thatAM te parabhavamAM to kyAMthI thAya ? 2010_05 119 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra [19] mamatvena baMdUna nolAn putyeikortidhUnaiH soDhA narakaduHkhAnAM tIvrANAmeka eva tu // 11 // anuvAda : mamatAne lIdhe mANasa pote ekalAe ja upArjana karelA dhana vaDe ghaNA mANasonuM poSaNa kare che, paraMtu narakanAM bhayaMkara duHkho te ekalo ja sahana karanAra che. ' vizeSArtha : mANasa gRhasthAzramamAM praveza kare che eTale patnInuM poSaNa karavAnI enI javAbadArI rahe che. vakhata jatAM saMtAno thAya to temanA bharaNapoSaNa mATe tathA vRddha mAtA-pitA ane azakta bhAIbahena mATe paNa tene dhana kamAvA doDavuM paDe che. Ama te ekalo kuTuMba-parivAra pratyenI gADha mamatAne kAraNe AraMbhAdi kAryo kare che. kyAreka to te dhaMdhAmAM paNa kALAdhoLAM kare che, hiMsA ke corInAM kRtyo kare che ke karAvaDAve che. svajanone sukhI karavA mATe AvAM badhAM pApo te ekalo kare che, paraMtu jayAre tenAM phaLa bhogavavAnAM Ave che tyAre tenI sAthe kuTuMba-parivAramAMthI koI sAthe AvatuM nathI. jIvanamAM kyAreka tene jelamAM javAno vakhata Ave che ane bhavAntaramAM tene narakagatinAM duHkho che che. A badhuM tenA aMtaramAM rahelI mamatAne kAraNe bane che. mANasanA hRdayamAM kuTuMbaprema game teTalo gADha hoya to paNa eNe sau prathama to hiMsA, corI, labADI jevAM moTAM pApo tathA jemAM bahu pApa raheluM hoya evA vyavasAyo baMdha karI devA joIe. evuM akArya pote to na karavuM joIe, paNa bIjA pAse paNa na karAvavuM joIe. vaLI, potAnAM svajanomAMthI je sukhethI potAno nirvAha karI zake ema hoya temanI Arthika javAbadArImAMthI pote mukta banavuM joIe. potAnAM Azrita svajano mATe paNa teo atizaya bhogavilAsa tarapha ghasaDAya eTaluM badhuM dhanopArjana na karavuM joIe. jIvananirvAha sArI rIte cAlI zakato hoya to dhanalAlasAne parimita karatA javuM joIe. mamatAne vaza karavAthI ja A badhuM thaI zake. karmasiddhAntanI dRSTie pote karelAM karma potAne ja bhogavavAno vakhata moDo ke vahelo AvavAno ja che e vAta lakSa bahAra na rahevI joIe. [22] mamatInyo di cennati tatpazyati na pati aa jAtyaMdhastu yadastyetadbheda ityanayormahAn // 12 // anuvAda : je mamatAthI aMdha che te to je na hoya ene jue che. je jAtiaMdha (janmAMdha) che te je che tene joI zakato nathI. AvI rIte e baMnenI vacce moTo bheda che. ' vizeSArtha : mANasa potAnAM carmacakSu vaDe jue che ane potAnI mati vaDe joyelA padArthane oLakhe che ane samaje che. je mANasa janma pachI ghaNA kALe koIka rogane kAraNe cakSu gumAve che te mANasa paNa pUrve joyelA padArthone yAda karI tenAM rUparaMga samajI zake che. je mANasa jAti aMdha che eTale ke janmathI ja aMdha che, aMdha tarIke ja avatarelo che teNe to koI padArtha ke tenAM rUparaMga kyAreya joyAM nathI. bIjAnA kahevAthI te kaMIka samajI zake che. bIjI bAju mamatA evI vastu che ke je mANasanI dRSTine bhramita karI nAkhe che. te aMdha jevo banI jAya che. je jAti aMdha che ene to je vastu che te dekhAtI nathI. paraMtu mamatAthI aMdha thayelA mANasane to je vastu nathI te dekhAya che. baMne vacce ATalo moTo 120 Jain Education Intemational 2010_05 Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha bIjo, adhikAra AThamo : mamatva-tyAga adhikAra pharaka che. je vastu na hoya te tyAM jovI enuM nAma mithyAtva. mithyAtvInI daSTi deva, guru ane dharmanA viSayamAM viparIta hoya che. yathArtha svarUpa tene samajAtuM nathI mATe te aMdha samAna che. janmAMdha mANasa to koIka jJAnInA saMyoge yathArtha svarUpane jANI ane samajI zake che. te carmacakSuthI nathI joI zakato, paNa AMtaracakSu dvArA te kalpanAthI nihALI zake che. paraMtu mamatAMdha mANasa carmacakSuthI joI zakato hovA chatAM AMtaracakSu dvArA tenuM darzana malina, aspaSTa ke viparIta hoya che. jAtkaMdha ane mamatAMdha vacce Avo moTo pAyAno taphAvata hoya che. [221] prALAnabhinnatAdhyAnAt premamUnA tato'dhAm / prANApahAM priyAM matvA modate mamatAvazaH // 13 // anuvAda : mamatAne vaza thayelo mANasa, potAnA prANano paNa nAza kare evI priyAne potAnAthI abhinna dhArIne, atizaya premane kAraNe, potAnA prANa karatAM paNa adhika mAnIne AnaMda pAme che. vizeSArtha : pati-patnI ke priyatama-priyatamAnA saMbaMdhamAM strInA hAvabhAvathI, premaceSTAthI, dehasaundaryathI ke kAmabhogathI puruSa eTalo badho abhibhUta thaI jAya che ke te potAnI strIne potAnA prANathI paNa pyArI gaNavA lAge che. teno nacAvyo nAce che. tenA kahevAthI nyAyanIti ke lajjAdi bAju para mUkI akArya ke gunAo karavA lAge che. te evo unmatta thaI jAya che ke strIne khAtara potAnA prANa ApavA taiyAra thaI jAya che. te potAnI strI sAthe ekarUpatA anubhave che. tenI sAthe potAnI abhinnatA samaje che. kyAreka to e kahe che ke 'amArAM khoLiyAM be che, paNa jIva to eka ja che.' puruSa mamatAne vaza thaI potAnuM bhAna bhUle che. strInA hRdayanA bhAvo, tenAM vacano ane tenA bAhya hAvabhAva e traNe vacce saMgati che ke visaMgati te samajavA jeTalI zakti paNa tenAmAM hotI nathI. kadAca hoya to te mamatAne kAraNe harAI jAya che. ene lIdhe ja strI anya puruSanI sahAyathI ke sahAya vagara kyAreka potAnA patinuM ja kAsaLa kADhI nAkhavAnuM kAvataruM kare to paNa mohAMdha patine tenI gaMdha suddhAM AvatI nathI. strInI deharacanA ane srInI prakRti e baMnemAM puruSane mohAMdha banAvavAnI zakti rahelI che. jevuM puruSanI bAbatamAM tevuM strInI bAbatamAM paNa saMbhave che. mATe pote mamatvano tyAga na kare tyAM sudhI jIvane zuddha dRSTi prApta thatI nathI. [222] vAsyasthIni vazanAn mudyuM zleSmavRduM vidhut / mAMsagraMthi kucau kumbhau hemno vetti mamatvavAn // 14 // anuvAda : mamatAvALo puruSa priyAnA dAMta je hADakAM ja che tene macakuMda puSpanI kaLIo mAne che, zleSmanA ghara jevA mukhane candra mAne che tathA mAMsanI graMthirUpa stanone suvarNanA kaLazarUpa mAne che. vizeSArtha : mamatAthI tIvra rAgavALA banelA puruSane potAnI priyatamAnuM dehalAvaNya kaMIka alaukika 2010_05 121 Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra lAge che. tenA dAMta je hADakAM ja che te tene zveta kuMda puSpanI kaLI jevA lAge che. zleSmathI bhareluM tenuM mukha tene pUrNimAnA caMdra jevuM dekhAya che. mAMsanI graMthi jevA tenA stana te suvarNanA kaLaza jevA jaNAya che. kavio strInA pUla saundaryanuM varNana karatI vakhate kaMI kaMI kalpanAo doDAve che. upamA, rUpaka, unnekSA vagere kAvyAlaMkAro dvArA strInA aMgAMgonA varNanane teo cagAve che. mohAMdha banelo mANasa tene satya samajI tenI pAchaLa unmAdavALo bane che. je sthUla, pArthiva ane nAzavaMta che evA dehasaundaryane mamatAvALo jIva eka dRSTithI jue che ane tattvadRSTivALo AtmajJAnI jIva judI dRSTithI jue che. [223] nI vInaMta kriyAyAmanya va | yasyAstAmapi lolAkSI sAdhvIM vetti mamatvavAn // 15 // anuvAda : jenA manamAM bIjuM che, vacanamAM bIjuM che ane kriyAmAM bIjuM che evI capaLa netravALI strIne paNa mamatAvALo puruSa satI mAne che. ' vizeSArtha : keTalIka strIonI caMcaLatA keTalI badhI hoya che ! evI caMcaLa strIone pArakhavAnuM saheluM nathI. evI strInA manamAM kaMIka hoya che, vacanamAM kaMIka hoya che ane enuM kArya kaMIka juduM hoya che. te bole tyAre teno Azaya kaMIka alaga ja hoya. caMcaLa strInuM mana akaLa che. e potAnA manamAM kaMIka vAtane ke irAdAne ke banelI ghaTanAne gopavIne rAkhe che ane pakaDAI jatAM asatya bole che ane asatya paNa jyAre barAbara pakaDAI jAya che tyAre raDavA lAge che ane anyanA upara doSAropaNa karavA lAge che. emAM paNa durAcArI ane lolAsI eTale caMcaLa nayanavALI strI potAnA patine choDIne manathI koIkane icchatI hoya, vacanathI bIjA koIkane bhoLavatI hoya ane dhana vagerenA pralobhanathI bhoga vaLI trIjA koIka sAthe bhogavatI hoya. kyAre te konI sAthe joDAze te kaLI na zakAya. AvI durAcArI strImAM kaLA eTalI badhI hoya che ke te potAnA patine barAbara vaza rAkhe che. te evu mAyAvI vartana kare che ke patine to ema ja lAge ke potAnI patnI to sAdhvI jevI pavitra che athavA sAkSAt satI che. mamatAthI aMdha banelA patine AvuM bhAse emAM navAI zI ? ahIM mamatAyukta puruSane anulakSIne keTalIka mAyAvI, durAcArI strInuM citra ApavAmAM AvyuM che. keTalAka puruSo paNa AvA mAyAvI, durAcArI ane prapaMcI hoya che; paraMtu mamatAne kAraNe strI emane oLakhI zakatI nathI. [224] yA pArve iniui prAIsiMga ! durvRttAM strI mamatvAMdhastAM mugdhAmeva manyate // 16 // anuvAda : prANa jAya tevAM akAryomAM paNa je potAnA rAgI puruSane pravartAve che evI durAcArI strIne mamatAthI aMdha thayelo mANasa mugdhA tarIke ja mAne che. vizeSArtha : jyAre svArtha prabaLa bane che ane bhogatRSNA vakare che tyAre keTalIka vAra strI potAnA pati ke priyatamane akArya karavA mATe prere che. corI, dANacorI, lAMcaruzavata, lUMTaphATa, khUna ke vyabhicAra 1 2 2. Jain Education Interational 2010_05 Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha bIjo, adhikAra AThamo : mamatva-tyAga adhikAra jevAM, rAjyanI zikSAne pAtra evAM apakRtyo ke je pakaDAya to kedanI bhAre sajA thAya athavA dehAMtadaMDa thAya tevA gunAo athavA je kAryo karatAM bIjAnI sAthe mArAmArImAM UtaravuM paDe ane tema karatAM prANa jAya evuM saMkaTa UbhuM thavAno bhaya rahe evAM duSkRtyo potAnA puruSa dvArA karAvatI vakhate strIne enA jIva karatAM paNa potAne thatI prApti vahAlI hoya che. mUrkha mANasa A samajI zakato nathI. keTalIka vAra abudha strIne evAM bhayasthAna samajAtAM nathI. keTalIka kapaTI srIo e jANatI hovA chatAM evuM duSTa sAhasa potAnA pati pAse karAvavA taiyAra thAya che. srIthI bhoLavAyelo viSayAsakta, mohAMdha puruSa, tevAM apakRtyo karavA taiyAra thaI jAya che. eTaluM ja nahi, evuM apakRtya karatI vakhate paNa ene strInA kapaTI Azayano khyAla Avato nathI. 'e to bicArI keTalI badhI bhoLI che, mugdhA che' evAM vacano ja te manamAM ke pragaTa uccArato rahe che. mamatvane kAraNe strInA bhayaMkara duSTAzayane na samajavAnI puruSanI binaAvaDatanuM to kahevuM ja zuM ? [225] cAMcchAvitamAMmAsthi-vimUtrapiIpi / vanitAsu priyatvaM yattanmamatvavijRMbhitam // 17 // anuvAda : cAmaDAthI DhaMkAyelAM mAMsa, asthi, viSTA ane mUtranI peTIrUpI strIo vize je priya lAgavApaNuM che te to mamatAno ja vilAsa che. vizeSArtha : strI pratye puruSanuM je mamatva che te tattvadRSTie keTaluM hIna prakAranuM che, gaMdakImaya che te A zlokamAM darzAvavAmAM AvyuM che. cittamAM vairAgya utpanna karavA mATe ane mamatAno tyAga karAvavA mATe prAcIna kALathI sarva bhAratIya tattvamImAMsakoe A ja zailI apanAvI che. strInuM varNana bAhyadRSTie bahu saundaryabhareluM lAge, paNa vAstavamAM strIno deha eTale zuM ? strInA deha upara suMdara cAmaDI che mATe e suMdara lAge che, paNa enI aMdara zuM bharyuM che ? e zarIranI aMdara mAMsa che, hADakAM che, rudhira che, zleSma che, pitta che, mUtra che, viSTA che. jariyAna vasranI kothaLI upara attara chAMTeluM hoya, paNa aMdara maLamUtrAdi bharelAM hoya evI kothaLI koI Ape to te levAnuM ane gharamAM sAcavI rAkhavAnuM kone gamaze ? strIno deha A prakAranI piTharI jevo che, eTale ke evI hAMDalI ke vAsaNa ke peTI jevo che. Avo e deha hovA chatAM paNa puruSane e atyaMta priya lAge che. e ja deha zaba rUpe hoya to mANasane te gharamAM rAkhavo nahi game. eno artha e thayo ke mamatAnI ja A badhI lIlA che ane e lIlAno ja A badho vistAra che. ahIM strInA dehanI ja vAta karavAmAM AvI che. ethI ema samajavAnuM nathI ke puruSano deha hADakAM, mAMsa ane maLamUtra vagarano che. e paNa evo ja che ema samajI strIoe paNa mamatAne dUra karavAno bodha levAno che. vastutaH jugupsAbharyuM vAstavika citra vairAgya mATe preraka bane che. [226] tAlayanuM vAnAM tAtetyevaM vrate mamatvavAn / vetti ca zleSmaNA pUrNAmaMgulImamRtAMcitAm // 18 // anuvAda : mamatvavAna puruSa potAnA bALakane lADa laDAvatI vakhate 'hA, bApA !' ema 2010_05 123 Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra kahIne bolAve che ane zleSmathI kharaDAyelI tenI AMgaLI jANe amRtathI copaDelI hoya tevI mAne che. vizeSArtha : sAMsArika saMbaMdhomAM jyAM mamatA hoya che tyAM keTalIka vAra vicitra ane sUga caDe evuM vartana paNa jovA maLe che. udAharaNa tarIke potAnA becAra varSanI nAnI uMmaranA dIkarAne bApa mamatApUrvaka bahu vahAlathI ramADato hoya tyAre "hA, bApA, hA' ema kahe che. (saMskRta bhASAmAM lADathI "tAta' zabda kahevAya che.) athavA bALaka raDatuM hoya to "chAnuM rahe bApA" ema kahe che. pote bApa hovA chatAM dIkarAne bApa kahe che. eTale ke pote dIkarAno dIkaro bane che. A eka prakAranI ghelachA che ane te lADakoDane kAraNe tathA mamatAne kAraNe thAya che. AvA to keTalAya vicitra, visaMgata zabdo vahAlane kAraNe, mamatAne lIdhe bolAya che. vaLI A to eka pitA-putranA saMbaMdhanuM udAharaNa ApyuM. anya saMbaMdhomAM paNa mamatAne kAraNe gAMDAM uccAraNo thAya che. nAnA bALakane ramADavAnI vAtano vadhu vicAra karIe to bALakanI plekhathI bharelI AMgaLI hoya, bALake te potAnA nAkamAM nAkhI hoya ane pachI te AMgaLI pitAnA moDhAmAM nAkhe to pitAne emAM kazuM arucikara jaNAtuM nathI. balake koIka to vahAlathI te dIkarAnI AMgaLI para amRta copaDyuM hoya evA bhAvapUrvaka te prasannavadane bALakane ramADe che ane eka vAra nahi paNa vAraMvAra AMgaLI cATIne dIkarAne hasAve che ane ramADe che. mANasa pAse mamatA kevuM viDaMbanAtmaka, hAsyAspada, arucikara ane azucimaya vartana karAve che te AvA prasaMge joI zakAya che. [227] paMpi ni:zaMA sutapaMgni kuMti ! tadamedhye'pi medhyatvaM jAnAtyaMbA mamatvataH // 19 // anuvAda : mamatAne lIdhe mAtA kAdavathI kharaDAyelA putrane niHzaMka thaI potAnA khoLAmAMthI nIce mUkatI nathI ane enI viSTAmAM paNa tene pavitrapaNuM jaNAya che. vizeSArtha : pitAnI potAnA nAnA bALaka mATenI mamatA kevI hoya che tenuM udAharaNa ApyA pachI upAdhyAyajI mahArAja have mAtAnuM udAharaNa Ape che. mAtAne paNa potAnA nAnA bALaka mATe atizaya mamatA hoya che. kAdavathI kharaDAyeluM bALaka AvIne khoLAmAM besI jAya to mA tene khoLAmAMthI bahAra kADhatI nathI. bALakanI dhULathI potAno khoLo malina thAya to tethI potAnI jAtane te dhanya mAne che. bALaka khoLAmAM maLamUtra kare to mA tene tarata bahAra mUkI detI nathI. e to bALaka che, aNasamaju che ema kahI e potAnA bALakane khoLAmAM maLamUtra paNa karavA de che. anyathA je apavitra vastu gaNAya tene te pavitra mAne che. nAnAM saMtAno mATe mAtApitAne atizaya vahAla hoya che. ethI potAnAM bALakanI azuci potAne khUMcatI nathI. paraMtu bIjAnAM bALakonI azuci emane khUMce che. vastutaH sAMsArika jIvanamAM AvA bhAvo yogya manAtA hoya to paNa tattvadaSTie to e mAtra rAganuM ja pariNAma che. eTale ke A badhI mamatAnI ja lIlA che. 1 24 Jain Education Interational 2010_05 Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha bIjo, adhikAra AThamo : mamatva-tyAga adhikAra [228] mAtApitrAdisaMvaMthoniyata pi mamatvataH | | mUkavatAM naivatyenAvimAnta para anuvAda : mAtA, pitA vagereno saMbaMdha aniyata che, to paNa mamatvane lIdhe daDha bhUmi upara rahelI bhramavALI vyaktine te nitya jaNAya che. vizeSArtha : janmajanmAntaranA paribhramaNanI dRSTie nihALIe to sAMsArika sarva saMbaMdho anitya che. mAtA, pitA, bhAI, bahena, putra, putrI vagere sarva sAthenA A bhavanA saMbaMdho dareka bhavamAM e ja rIte rahetA nathI. pUrve bAMdhelAM karma anusAra RNAnubaMdha pUro thatAM eka jIva kyAMka jAya che ane bIjo jIva bIje jAya che. RNAnubaMdhano prakAra badalAtAM bhavanAntaramAM saMbaMdhomAM paNa parivartana Ave che. baMneno manuSyabhava hoya to paNa eka bhavanI mAtA te bIjA bhavanI patnI bane che. eka bhavanI patnI te bIjA bhavanI bahena, kAkI, mAmI ke nokarANI bane che. Ama saMbaMdhonI anityatA pravarte che. vaLI eka ja bhavamAM paNa keTalAyanA kauTumbika saMbaMdho svArtha, saMgharSa ke verajherane kAraNe sthira rahetA nathI. Ama chatAM murkha prANI mamatAne lIdhe cittabhrama thatAM potAnA saMbaMdhone nitya mAnavA lAge che. e mATe udAharaNa ApavAmAM Ave che ke mANasa je dharatI para Ubho hoya te dharatI sthira ane daDha che, 5 cakkara Ave tyAre ene dharatI pharatI lAge che. tevI ja rIte anitya saMbaMdho je nitya jevA bhAse che temAM tevo ja viparyAsa rahelo hoya che. vaLI, mAnasazAstrIya daSTie paNa evuM bane che ke je ghaTanA rojanI hoya enA saMskAra cittarUpI bhUmimAM eTalA badhA deDha banI jAya che (conditioning thaI jAya che) ke mANasane ema bhAse che ke mAtApitA vagere sAthenA potAnA je saMbaMdho che te anaMtakALa sudhI evA ne evA nitya rahevAnA che. mamatAne kAraNe mANasanI dRSTi upara je AvaraNa AvI jAya che te tene yathArtha darzana thavA detuM nathI. [229] fmannA: pratyetmiAno vimannA: pannA Ii __ zUnyaH saMsarga ityevaM yaH pazyati sa pazyati // 21 // anuvAda : pratyeka AtmA bhinna che. pudgalo paNa bhinna che. badhA saMbaMdho zUnya che. A pramANe je jue che te ja jue che. ' vizeSArtha : tattvadRSTithI samagra saMsAranuM sUkSma avalokana karavAmAM Ave to jaNAze ke pratyeka dehamAM rahelo AtmA bhinna bhinna che. bAhya dRSTie paNa be jIvanA caherA maLatA AvatA nathI. be jIvanuM jIvana paNa ekasarakhuM hotuM nathI. phakta manuSyo ja nahi, cAre gatinA jIvonI dRSTie vicArIe to anaMtAnaMta AtmAothI bharelA A saMsAramAM darekano AtmA judo judo che. AtmAo kaI gatimAMthI AvyA ne kaI gatimAM gayA ane kevA prakAranA RNAnubaMdhe zarIra dhAraNa karyuM ane ekabIjAnA saMsargamAM AvyA te kevaLajJAnI sivAya koNa kahI zake ? jema jIvonA viSayamAM bhinnapaNuM che tema pudgalanA viSayamAM paNa bhinnapaNuM che. pratyeka pudgala bhinna bhinna che. pudgalo ekabIjAnI sAthe joDAya che. pudgala AtmAnI sAthe joDAya che ane judA judA prakAranA dehanuM nirmANa thAya che, paraMtu te darekano 1 25 2010_05 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra saMbaMdha te sAMyogika saMbaMdha che. pudgalanI tathA cetananI pRthakatA rahelI che. pudgala ane AtmAnA saMsargo aMte zUnyavat, nAzavaMta che. cetana ane jaDa e baMnenAM svabhAva ane lakSaNa bhinna bhinna che. eka ja dehamAM AtmA ane pudgala ekakSetrAvagAhe rahelAM hovA chatAM eka bIjAthI bhinna che. baMnenAM pariNamana paNa bhinna bhinna che. A pramANe saMsArane tattvadaSTithI eTale ke paramArtha daSTithI je joI zake che te ja sAcuM jue che ema kahI zakAya. carmacakSuthI jonAra ajJAnIne saMsAra jevo dekhAya che tenA karatAM tattvadRSTithI jonAra jJAnIne saMsAra jevo dekhAya che te judo che. emAM jJAnInuM darzana ja sAcuM che. jJAnInA darzana pramANe paugalika saMbaMdho azAzvata che ane eTalA mATe paNa temAM "mArApaNA'no eTale ke mamatAno bhAva rAkhavA jevo nathI. [23] mahaMtAmatte svatvasvItva_mahetu | bhedajJAnAtpalAyete rajjujJAnAdivAhibhIH // 22 // anuvAda : jema rajunA jJAnathI sarpano bhaya naSTa thAya che, tema bhedajJAnathI svatva (huMpaNuM) ane svakIyatva (mArApaNuM) rUpI bhramanA hetu evAM ahaMtA ane mamatAno nAza thAya che. ' vizeSArtha : ahaMkAra ane mamakAra e be jIvane jamADanArAM moTAM tattvo che. ahaMkAramAM svatva che. huM pote' evo abhimAnano bhAva rahe che. mamatAmAM svIya--"A mAruM che' evo bhAva rahe che. ahaMkAra ane mamatA e baMne dehanI sAthe saMkaLAyelAM che. "A deha te mAro che' evo bhAva jayAM sudhI rahe tyAM sudhI huM Avo dhanavAna, rUpavAna, sattAzALI chuM;' "A badhuM meM karyuM; "mArA vagara koIthI thAya nahi""huM hato to ja A badhuM thayuM. nahi to kazuM thAta nahi-AvAM AvAM abhimAnanAM vacano nIkaLe che. tevI ja rIte anya mANaso ane padArtho sAthe potApaNAno daDha bhAva te paNa mamatA che. ene kAraNe "A ghara mAruM che, A mArI dukAna che, A mArI moTarakAra che, A mArI patnI che, A mAro dIkaro che -evAM evAM mamatAbharyA vacano nIkaLe che. paNa jJAnIo kahe che ke A badhI bhramajALa che. ajJAnanI e lIlA che. e mATe raju-sarpanuM dRSTAnta prAcIna kALathI jANItuM che. aMdhArAmAM doraDuM dekhAya, paNa te hoya sarpa athavA sarpa dekhAya paNa te hoya doraDuM. prakAza thatAM te bhrama bhAMgI jAya che. doraDuM hoya to bhaya cAlyo jAya athavA sApa hoya to bhayathI pote Agho bhAgI ane AtmA vaccenuM bhedajJAna thAya to tenI sAthe ja ahaMtA ane mamatAno vilaya thaI jAya che. mATe ahaMtA ane mamatA e bhedajJAnanAM moTAM zatru che ane AtmArthI dvArA eno parAjaya thavo ja ghaTe. huM zuddha, buddha, caitanyaghana, avinAzI, trikALI dhruva evo AtmA chuM. deha te mAro nathI. dehanAM sukha te mArAM nathI- AvI bhAvanA vAraMvAra bhAvatAM upayoga AtmA tarapha vaLe che. sAdhanAthI bhedajJAna thavA lAge che. pariNAme ahaMkAra ane mamatA kSINa thatAM jAya che. [231] brititi nisAsA tattvIntajJAnasanmasthI ! vyAsaMgameva notthAtuM datte va mamatAsthitiH // 23 // anuvAda : "A zuM che ?' e prakAranI, tattvajJAnanA viSayamAM sanmukha thayelI 126 Jain Education Intemational 2010_05 n International 2010_05 Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha bIja, adhikAra AThamo : mamatva-tyAga adhikAra jijJAsA vyAsaMga (Asakti)ne ja utpanna thavA detI nathI, to pachI mamatAnI sthiti kyAMthI saMbhave? vizeSArtha : ekaMdare to saMsAramAM ghaNAkharA jIvo potAne je jIvana prApta thayuM che te pravAhapatita thaIne bhogave che ane ema jIvana pUruM thaI jAya che. paNa keTalAya jIvone jAtajAtanI jijJAsA thAya che. "A Ama kema che ?' "Ama zAthI thayuM ?' "A koNe karyuM ?' "kevI rIte karyuM ?' - AvI AvI teone kutUhalavRtti rahe che. keTalAkanI evI jijJAsA bhautika padArtho pUratI sImita hoya che ane keTalAkane jaDa ane cetana ubhaya mATe evA prazno thAya che. jeo A khoja karatAM karatAM mULa tattva sudhI pahoMcavAno puruSArtha kare che tene jaDa ane cetanAnA svabhAvanuM, sAMsArika saMbaMdhonuM rahasya samajAya che. enuM yathArtha darzana thatAM keTalIya vyaktio ke vastuo pratyeno vyAsaMga eTale ke Asakti tUTavA lAge che. jyAM sudhI Asakti che tyAM sudhI rAga che ane mamatA che. jevI Asakti gaI ke tenI sAthe rAga ane mamatA cAlyAM javAnAM. eno artha e thayo ke jIvanamAMthI mamatvanA bhAvane dUra karavo hoya to tattvaruci jagAvavI joIe ane ene poSavI joIe. tattvajJAnano rasa evo utkRSTa che ke eka vakhata jo eno svAda cAkhyo to pachI bAkInI badhI padgalika sRSTi tuccha ane nIrasa lAgavA mAMDaze. [232] priyAthaH priyApraei vinA pi yathA tiH. na tathA tattvajijJAso-stattvaprApti vinA vacit // 24 // anuvAda: jema priyAne icchavAvALA puruSane priyAnI prApti vinA bIjA kazAmAM prIti thatI nathI, tema tattvanI jijJAsAvALAne tattvaprApti vinA bIjA kazAmAM prIti thatI nathI. vizeSArtha : graMthakAre ahIM sarasa vyAvahArika dRSTAnta ApyuM che. je mANasane je viSayanI laganI lAge che te tenI pAchaLa racyopacyo rahe che. tene bIjI koI vAtamAM rasa paDato nathI. yuvAnImAM priyatama ane priyatamAnA praNayAnubhavanA AraMbhanA divasomAM viraha asahya bane che. Avo virahAgni jayAre prajavalita thAya che tyAre ene anya koI upacAra gamatA nathI. priya pAtranI prApti ja ene zAnti pamADe che. kyAreka to virahIjanano viraha eTalo badho pradIpta thAya che ke ekeeka padArthamAM ene priyajananAM darzana thAya che. e padArthonI sAthe e unmAdapUrvaka kAlpanika saMbhASaNa paNa karavA lAge che. (eTale to kahevAyuM che ke saMsAramAM sarvatra paramAtmAnAM darzana virahIjananI jema karavAM. paramAtmAno viraha satata, sarvatra sAlavo joIe.) tattvarucinI bAbatamAM paNa evuM ja hovuM ghaTe. tattvajJAnano ane svasvarUpamAM ramaNatAno viSaya eTalo UMDo, gahanagaMbhIra ane rahasyavALo che ke emAM jema UMDA UtaratA jaIe tema tema navAM navAM tattvono prakAza prApta thato jAya che. tattvarucivALAne paNa, virahanI jema, kALa keTalo gayo tenuM bhAna rahetuM nathI. AvI tattvaruci ekavakhate jAge pachI paugalika padArtho, paradravyo ke parabhAvo mATenI mamatA dUra ane dUra bhAgavA lAge che. Jain Education Interational 2010_05 For Priv 9 Sonal Use Only Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra [233] mata purva hi vijJAsAM viThaMmati mamatvathI ! vicitrAbhinayAkrAntaH saMbhrAnta iva lakSyate // 25 // anuvAda : eTale ja mamatvabuddhi jijJAsAne aTakAvI rAkhe che. ethI ja vicitra prakAranA abhinayathI vyApta thayelo te bahAvarA jevo dekhAya che. vizeSArtha : mamatA ane tattvajijJAsA e baMnenI ekabIjA upara kriyApratikriyA cAlyA kare che. mamatAnuM jora vadhe to tattvajijJAsAnI vRtti ghaTe ane tattvajijJAsA mATe ruci vadhe to mamatAnuM baLa maMda paDI jAya. jyAre mamatAnuM ghaNuM jora vadhI jAya che tyAre evI mamatvabuddhivALA mANasanI jijJAsA zAMta paDI jAya che. te bicAro saMbhramavALo thaI jAya che. te gabharATa anubhave che. tenA ca hAvabhAva svastha nathI rahetA, paNa saMjogAnusAra sArA-mAThA pratibhAvo sahaja rIte ke kRtrima rIte darzAvanAro te banI jAya che. jANe nATakanA pAtranI jema te mamatAne kAraNe vividha abhinaya karato phare che. mATe ja tattvajijJAsA dharAvanAre mamatAnA jorane vadhavA devuM na joIe. [234] dhRto yo na mamatA hatA ne samatADaDadatA | na ca jijJAsitaM tattvaM gataM janma nirarthakam // 26 // anuvAda : jeNe yoga dhAraNa karyo, paraMtu mamatAno nAza na karyo, samatAno Adara na karyo ane tattva jANavAnI IcchA na karI eno janma nirarthaka gayo che. vizeSArtha : saMsAranuM avalokana karatAM jaNAze ke asaMkhya lokonuM jIvana pAramArthika dRSTie nirarthaka veDaphAI jatuM hoya che. janmyAM, moTA thayAM, paraNyAM, haiyAMchokarAM moTAM karyA, paraNAvyAM ane potAnuM jIvana pUruM karI saMsAramAMthI vidAya lIdhI. pAramArthika dRSTie kazuM ja pAmyA nahi. samagra saMsAramAM mithyAtvano aMdhakAra phelAyelo che. ahaM ane mamatA emAM moTo bhAga bhajave che. keTalAka mANasomAM tattvajijJAsA pragaTa thAya che tyAre emanI mamatva buddhi ochI thavA lAge che. jema mamatvabuddhi ochI thatI jAya tema jIvanamAM samatA dRDha thatI jAya. Ama chatAM gRhastha jIvana jIvavuM ane mamatAno tyAga karI samatAmAM ramavuM e to koIka virala ja karI zake. keTalAka e mATe gRhastha jIvanano tyAga karI yogI ke muni bane che. jo ke saMsArano tyAga karIne, mahAvrato aMgIkAra karIne muni banavAnuM ghaNuM ja agharuM che. saMsAramAM pAMca-sAta TakA mANaso paNa e mArge jaI zakatA nathI. paraMtu e mArge gayA pachIthI paNa mamatA na satAve evuM nathI. mamatA satAve eTale samatA deDha na thAya ane tattvajijJAsA paNa daDha na thAya. jeo yogI nathI thayA tene mATe to badhuM nirarthaka che, paraMtu jeo yogI thayA che teo paNa jo mamatAno tyAga na kare, samatAne daDha na kare ane tattvarucine na khIlave to te munino veSa nirarthaka nIvaDe che. [235] nijJAsA vra vizva mamatAnAzApuma | atastAbhyAM nigRhNIyAdenAmadhyAtmavairiNIm // 27 // anuvAda : jijJAsA ane viveka e be mamatAno nAza karanArAM che. eTalA mATe e be vaDe adhyAtmanI vairiNIno nigraha karavo joIe. 128 Jain Education Intemational 2010_05 Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha bIjo, adhikAra AThamo : mamatva-tyAga adhikAra vizeSArtha : A adhikAramAM mamatAnuM svarUpa samajAvyA pachI aMte graMthakAra maharSi upAdhyAya zrI yazovijayajI kahe che ke AvI mamatAno jo nAza karavo hoya to te mATe be zastro che :. jijJAsA ane viveka. jijJAsAthI vastunuM AMtara ane bAhya svarUpa samajI zakAya che. vivekathI temAM zuM heya che ane zuM upAdeya che te pArakhI zakAya che. duzmanano nAza karavo hoya to duzmana kevA prakArano che ane enI tAkAta keTalI che te jANavuM joIe. vaLI teno nAza karavA mATe kaI yuktiprayukti kAma lAgaze te vicAravuM joIe. aMdhArAmAM game tyAM jorajorathI DAMga phaMgoLavAthI duzmanane te vAgatI nathI ane ApaNe thAkI jaIe chIe. paraMtu duzmana kyAM che te barAbara pArakhI laIne te dizAmAM jorathI phaTako mAravAthI te duzmanane barAbara vAge che. tevI rIte mamatArUpI vairiNIno jo nAza karavo hoya to te jijJAsA ane vivekathI karI zakAze. jijJAsA ane vivekathI tattvadRSTi khIle che ane ethI mamatAnuM sAcuM svarUpa samajAya che. yAda rAkhavuM ke mamatA e koI evI kAcIpocI duzmana nathI ke thoDI vAramAM jItAI jAya. teNe to anaMtakALathI saMsAranA asaMkhya lokone harAvyA che. lobhAmaNA svarUpathI, chaLakapaTa karIne, rUpa badalIne, kaMIka mahAtmAone eNe lalacAvyA che ane parAjita karI pachADyA che. mATe evI mamatAno nigraha karavA mATe bahu hoziyArIthI ane sAvacetIthI aDagapaNe AgaLa vadhavuM joIze. jijJAsA ane viveka e be, e mATe dhAradAra ane asarakAraka zastro che. koI kahe ke mamatAno nAza karavAnI jarUra zI che ? bhale ne e enuM kAma karatI. to eno uttara e che ke mamatA e adhyAtmanI vairiNI che. tame eno nAza nahi karo to e tamArI adhyAtmazaktino nAza karyA vagara nahi rahe. mamatAne evI dayALu samajazo nahi. e potAno dAva khelyA vagara raheze ja nahi. yuddhamAM bemAMthI eka avazya parAjita thAya che. mamatA ane adhyAtmanA yudghamAM jo tamArI mamatAno parAjaya nahi thAya to tamArA adhyAtmano parAjaya nizcita ja che. mATe jijJAsA ane viveka vaDe veLAsara mamatAno parAjaya karavo e tamAre mATe kartavyarUpa che ane tamArA AtmAnA ja hitamAM che. 2010_05 iti mamatAtyAgAdhikAraH / mamatAtyAga adhikAra saMpUrNa. 128onal Use Only For Privat Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha trIjo adhikAra navamo. 7 samatA adhikAra [236] tyayAM mamatAya namatA thate svata: sphaTike galitopAdhau yathA nirmalatAguNaH // 1 // anuvAda : jema "upAdhi' TaLI jatAM sphaTikamAM rahelo nirmaLatAno guNa potAnI meLe pragaTa thAya che, tema mamatAno tyAga thatAM samatA svataH vistAra pAme che. ' vizeSArtha : mamatA vizenA adhikAra pachI graMthakAre samatA vize A adhikAra Apyo che. mamatA ane samatA paraspara viruddha che. eTale mamatA cAlI jAya to samatA ApoApa AvI jAya. rAga ane vaiSa mamatAnI sAthe joDAyelAM che. jevA rAga ane dveSa dUra thAya ke samatA svAbhAvika rIte pragaTa thAya. jagatanA sarva jIvo pratye ane sarva padArtho pratye eka sarakhI dRSTi keLavavAthI samatAno guNa khIle che. dareka jIvamAM rahelA siddha svarUpI AtmAnuM darzana karavAthI ane dareka jIva potapotAnA karma anusAra saMsAramAM bhame che evI dRSTi keLavavAthI ane te pramANe vyavahAra rAkhavAthI krodhAdi kaSAyo dUra thAya che ane samabhAva pragaTa thAya che. graMthakAre e mATe ahIM eka suMdara upamA ApI che. jema sphaTika pote nirmaLa hoya che, chatAM pAse jo 'upAdhi hoya to te nirmaLa jaNAto nathI. A upAdhi eTale mATI vagere lAgyAM hoya, athavA khANamAMthI tevo melo paththara nIkaLyo hoya. ene ghasavAthI te mela dUra thAya che ane te nirmaLa thAya che athavA sphaTikanI pAchaLa koI rAtI, kALI ke anya koI raMganI vastu mUkI hoya to tenI jhAMya sphaTikamAM paDe che. paraMtu te khaseDI letAM sphaTika nirmaLa dekhAya che. tevI rIte mamatA jatAM samatA pragaTa thAya che. [237] priyapriyatnorthe vyavahAraca RtyanA I. nizcayAttadvyudAsena staimityaM samatocyate // 2 // anuvAda : padArthamAM priya ane apriyapaNAnI kalpanA vyavahArathI che. nizcayadRSTithI teno tyAga karavAthI je sthiratA pragaTe tene samatA kahe che. vizeSArtha : jagatamAM amuka padArtho priya lAge ane amuka apriya lAge. phUla game ane kAMTA na game. sugaMdha game ane durgadha na game. gAyabakarI game ane vAghavara na game. devatAo game ane rAkSaso na game. A badhA gamavAnA ane na gamavAnA je bhAvo che te vyavahAradaSTie che. jayAM sudhI bAhya dRSTi haze ane mamatA haze tyAM sudhI priya-apriyanA bhAva rahevAnA. vaLI ekano eka padArtha eka samaye priya lAge che. ane anya samaye apriya lAge che. potAnA svArtha anusAra padArthomAM iSTa-aniSTanI buddhi pravarte che. 130 Jain Education Intemational 2010_05 nternational 2010_05 Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha trIjo, adhikAra navamo : samatA adhikAra tevuM ja jIvonI bAbatamAM paNa rahe che. e parathI joI zakAya che ke priyatva-apriyatva padArthamAM raheluM nathI, paNa potAnI dRSTimAM raheluM che. eTale jarUra che jagatanA sarva padArtho prati mAdhyasthadRSTi keLavavAnI. eka vakhata tattvayukta nizcayadRSTi jo AvI jAya to e prakAranA rAgadveSayukta bhAvo nIkaLI jaze. [238] tekheva dviSata: pusa-snelvevArtheSu rakhyataH / nizcayAtkiMcidiSTaM vA'niSTaM vA naiva vidyate // 3 // anuvAda : keTalIka bAbatone mATe dveSa karanAra ane te ja bAbato mATe rAga karanAra puruSane mATe nizcaya dRSTithI kaMI paNa iSTa athavA aniSTa hotuM nathI. vizeSArtha : jagatamAM rAgadveSanuM cakra cAlyA kare che. keTalIka cIjavastuo mANasane game che, paraMtu te jUnI thatAM athavA tenA karatAM vadhAre ciDayAtI vastu maLatAM mANasane e jUnI vastu gamatI nathI. vastu sarasa hoya paNa jhaghaDAnuM nimitta banI hoya to paNa mANasane tenA tarapha abhAva thaI jAya che. vastu pratye ekavAra abhAva thayo hoya te ja vastu pratye saMjogo badalAtAM pharI bhAva thavA lAge che. jema cIjavastuonuM tema vyaktionuM paNa bane che. eka vyakti sAthe gADha premano saMbaMdha hoya, paNa pachI paristhiti badalAtAM enI sAthe vera baMdhAya che. paraMtu A badhuM vyavahAradRSTithI lAge che. padArthamAM potAnAmAM to kazuM iSTapaNuM aniSTapaNuM hotuM nathI. vyaktinA potAnA mananA bhAvo, vicAro, saMkalpo anusAra evuM lAge che. eTalA mATe jo nizcayadRSTi keLavavAmAM Ave to badhA padArtho ane badhA jIvo pratye samadaSTi khIle. [239] kSya viSayo ya: svAsvAmiprAyeLa puSTim / anyasya dveSyatAmeti sa eva matibhedataH // 4 // anuvAda : je viSaya ekane potAnA abhiprAya pramANe puSTikAraka (prItikAraka) lAgato hoya te ja viSaya bIjAne potAnI judI buddhi pramANe dveSakAraka lAge che. vizeSArtha : ekano eka padArtha ke ekano eka viSaya ekanA eka mANasane jude jude vakhate prItikA2ka ke aprItikAraka lAge che. have eka ja padArtha ke viSaya hoya paNa te be judI judI vyaktine judo judo lAgavAno paNa saMbhava rahe che. vastutaH duniyAmAM dareka mANasano je rIte uchera thayo hoya te pramANe tenI buddhi vizeSa ghaDAya che. vaLI darekano bauddhika vikAsa ekasarakho hoto nathI. manuSyanuM citta ghaNA tarkavitarka karavAnI zakti dharAve che. eTale ekanA eka padArtha mATe athavA ekanI eka vyakti mATe be vyaktinA abhiprAya ekasarakhA na paNa saMbhave. baMnenA dRSTikoNa judA judA hoya ane e dRSTikoNa paNa svArthaprerita hoI zake che. rAjadvArI kSetre paraspara viruddha pakSo vacce athavA yuddha vakhate be judAM judAM rASTro vacce athavA evA pakSApakSInA ghaNA prasaMge ekanI eka vAta koIne game ane te rAjI thAya ane bIjAne te na game ane ene baLatarA thAya. eTale ja padArtha ke jIvamAM iSTAniSTapaNuM nathI. mATe dRSTine savaLI karavI joIe. 2010_05 131 Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra [240] vinyAnvita taddhiyametanna tAttviE vinyopara tatha dvivArivahupakSaya: IT anuvAda : eTalA mATe vikalpathI kalpalAM e baMne tAtvika (satya) nathI. jyAre vikalpo nivRtta thaI jAya che, tyAre dvitanI jema te (arthAt ISTAniSTapaNuM) nAza pAme che. vizeSArtha : manamAM vakhatovakhata saMkalpa-vikalpa UThatA rahe che. citta evuM che ke eka kSaNa paNa navaruM nathI rahetuM. emAM pratyeka paLe UThatA vicAro tAttvika athavA yathArtha che ema nahi kahI zakAya. kyAreka potAnA vicAro upara potAno ja kAbU raheto nathI. eTale ahIM kahevAmAM AvyuM che ke A vikalpone kAraNe ja padArtha pratye rAga athavA vaiSano bhAva manamAM pedA thAya che. paraMtu ene satya ke yathArtha tarIke svIkArI zakAya nahi. jyAre rAgadveSa karAvanArA vikalpothI citta nivRtta thaI jAya, manamAM koI vikalpo UThe nahi, tyAre dvitvano eTale ke baMne prakArano arthAt rAgadveSano kSaya thaI jAya. [241] svaprayoganasiddhiH svAyattA mAsane yA bahirartheSu saMkalpasamutthAnaM tadA hatam // 6 // anuvAda : jyAre potAnA prayojananI siddhi potAne AdhIna che evuM bhAse che, tyAre bahAranA padArthone vize thatA saMkalponI utpatti haNAya che. vizeSArtha : mANasane potAnAM laukika ane vyAvahArika kAryo pAra pADavA mATe bIjI vyaktio ane bIjAM sAdhano upara AdhAra rAkhavo paDe che ane e kArya jyAre saphaLa na thAya tyAre te nirAzA anubhave che. paraMtu jyAre koI kArya mATe koInA upara AdhAra rAkhavo nathI paDato tyAre mANasane kArya thavAnI khAtarI hoya che ane kArya pAra paDe tyAre AnaMda ane saMtoSa thAya che. jevuM laukika bAbatamAM tevuM ja pAramArthika bAbatamAM paNa bane che. vastutaH pAramArthika bAbatamAM to e vadhu caDiyAtuM jovA maLe che. jayAre jIvane pratIti thAya che ke potAnuM sukha potAnA svarUpAnubhavamAM ja raheluM che ane potAnA sukha mATe eNe bahAranA koI paNa padArtha upara AdhAra rAkhavAnI jarUra rahetI nathI tyAre ene apUrva AnaMda thAya che. potAne je sukha joIe che te potAne svAyatta ja che ema pratIti thatAM tenA manamAM pachI saMkalpa-vikalpa UThatA nathI. [242] naLe svabhAve saMtastha svaUcAyAt pramA rAgadveSAnupasthAnAt samatA syAdanAhatA // 7 // anuvAda : bhramano kSaya thatAM kaMThamAM rahelA suvarNanA alaMkAranA daSTAntanI jema AtmasvabhAvanI prApti thatAM, rAgadveSanI anupasthiti thAya che ane tethI akhaMDita samatAnI prApti thAya che. vizeSArtha : AtmabrAnti kevI rIte dUra thAya che e vize ahIM gaLAmAM rahelAM ghareNAMnuM dRSTAnta 132 Jain Education Interational 2010_05 Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha trIjo, adhikAra navamo : samatA adhikAra ApavAmAM AvyuM che. "kaMThe AbharaNa'nA nyAya mujaba mANasa potAnuM suvarNanuM kImatI ghareNuM khovAI gayAnI ciMtAmAM paDI jAya che. te vakhate jo tene khyAla Ave ke ghareNuM to kaMThamAM ja che, tyAre teno bhrama tatkALa dUra thaI jAya che. vaLI gaLAnuM ghareNuM tarata ja joI zakAya che, hAtha aDADI anubhavI zakAya che. e mATe bIjA upara AdhAra rAkhavo paDato nathI. ghareNuM potAnuM ja che, chatAM e potAnI pAse che evI pratItithI vadhu AnaMda thAya che. tevI rIte anAdi kALathI bAhya jagatamAM aTavAyelA ane bAhya jagatane potAnuM mAnanAra ajJAnI jIvane, bhrama bhAMgI jatAM potAnA svarUpanI prApti thAya, to keTalo badho AnaMda thAya ! jayAre jIva potAnA AtmasvabhAvamAM ramavA lAge che tyAre tenA rAga ane dveSa ochA thatA jAya che. jema rAgadveSa ochA thAya tema samatA AvavA lAge che. [243. nabbIveSa no mAri viSya nimitam | yadA zuddhanayasthityA tadA sAmyamanAhatam // 8 // anuvAda : jagatanA jIvomAM karmanirmita je dvividhapaNuM raheluM che te jyAre zuddha nizcayanayathI jaNAya nahi tyAre abAdhita samatA prApta thAya che. vizeSArtha : jagatanA jIvomAM bAhya dRSTie joIe to be aMtima koTinI sthiti aneka bAbatamAM jovA maLaze. koI garIba che, to koI tavaMgara che; koI sazakta che, to koI vyAdhigrasta che; koI DAhyo che, to koI mUrkha che; koI suMdara che, to koI kadarUpo che; koI tyAgI che, to koI bhogI che. manuSyanA AMtarika lakSaNonI daSTie joIe to koI krodhI che, to koI kSamAzIla che; koI lobhI che, to koI udAra che; koI svArthI che, to koI paragaju che; koI krUra che, to koI dayAvAna che; paraMtu saMsAramAM je kaMI dvividhapaNuM che, je kaMI vicitratA ane viSamatA che te badhuM pratyeka jIvanAM potapotAnAM karma anusAra che. paraMtu nizcayanayathI jotAM arthAt svAnubhavayukta sthiti thAya to dareka jIvamAM rahelA zuddha AtmasvarUpanAM darzana thAya. ema jayAre thAya tyAre darekano AtmA potAnA AtmA samAna lAge, eTale ke tyAre na haNAya tevI samatA prApta thAya. [244) svamukhyori sauthyAtvIthyavasAyataH | AtmArAmaM mano yasya tasya sAmyamanuttaram // 9 // anuvAda : potAnA guNo vaDe paNa AtmA phUTastha che evA eka adhyavasAyapUrvaka jenuM mana AtmA vize ramaNa kare che tenI samatA anuttara (zreSTha) che. vizeSArtha : AtmA kUTastha nitya manAya che. kUTastha eTale sthira, avikArI, utpAda-vyayarUpI pariNamanathI rahita. AtmA nitya che. potAno AtmA bIjAonA AtmAthI bhinna che. zuddha nizcaya nayathI vicAratAM potAno vizuddha AtmA avikArI che, alipta che. AvA nitya AtmadravyamAM ramaNa jeo kare che temAM pachI koI paNa viSayamAM pakSapAta, rAgadveSa ityAdi rahetAM nathI. jeo AvI abheda upayogarUpa dRSTi prApta kare che, vizuddha svarUpamAM lIna rahe che teonI samatA utkRSTa prakAranI hoya che. temanuM citta zuddha adhyavasAyamAM rahetuM hovAthI saMsAranI viSamatAmAM te parovAtuM nathI. 133 Jain Education Interational 2010_05 Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra [245] samatAparipA cAdiSayapradaPcatA | yayA vizadayogAnAM vAsIcaMdanatulyatA // 10 // anuvAda : jyAre samatAno paripAka thAya che tyAre viSayonI icchAno abhAva thAya che. ethI nirmaLa yogavALA yogIone koI vAMsalAthI chede ke caMdanathI pUje e bemAM tulyatA hoya che. vizeSArtha : zuddha AtmaramaNatAnA paripAkarUpe je samatA siddha thAya che e evI hoya che ke dehabuddhi paNa cAlI jAya che. dehane arthe bhUkha, tarasa, ThaMDI, garamI vagerene kAraNe thatI icchAo upara arthAt saMsAranA badhA viSayo upara kudaratI rIte abhAva thAya che. AvI dehAtIta avasthA anubhavanAra ane mana, vacana ane kAyAnA nirmaLa yogavALA yogIone anukULa ke pratikULa upasargo jarA paNa calita karI zakatA nathI. vAsI eTale vAMsalo, suthAranuM lAkaDAM cholavAnuM eka prakAranuM ojAra. vAMsalA vaDe koI zarIra chole ke zarIre koI caMdanano lepa kare e baMne sthitimAM AvA mahAtmAo eka sarakhI manaHsthiti dharAvatA hoya che. emanI tulyatA te ja samatA che. zrI haribhadrasUrie 'yogazataka'mAM kahyuM che : vAsI caMdaNakappo samasuhadukkho muNI samakkhAo / bhavamokkhApaDibaddho ao ya pAeNa satthesu / [eTale ja zAstromAM munine vAsIcaMdanakalpa, sukhaduHkhamAM sama ane saMsAra tathA mokSanI bAbatamAM anAsakta kahelo che.]. hemacaMdrAcArye sakalArtastotramAM bhagavAna pArzvanAthanI stuti karatAM kahyuM che : kamaThe dharaNendre ca svocitaM karma kurvati / prabhustulya manovRtti pArzvanAtha zrIye'stu vaH // [kamaTha asura ane dharaNendra deva e baMne potapotAne ucita kArya karanAra che. e baMne upara samAna bhAva dhAraNa karanAra zrI pArzvanAtha bhagavAna amane AtmalakSI mATe thAo !] pArzvanAtha bhagavAnanI samatAnuM varNana karatAM hemacandrAcArye A zlokamAM kahyuM che ke eka bAju kamaTha bhayaMkara upasargo karI rahyo hato te vakhate dharaNendra bhagavAnane sahAyabhUta thavAnuM karato hato. chatAM pArzvanAtha bhagavAnane kamaTha upara dveSa nahoto ane dharaNendra upara rAga nahoto. emanI manovRtti tulyatAvALI eTale ke samatAvALI hatI. [24] viM tu: samatAM sAtho svArthatA ! vairANi nityavairANAmapi hantyupatasthuSAm // 11 // anuvAda : potAnA AtmAnA hita mATe ja jene savizeSa puSTa karavAmAM Ave che evI sAdhunI samatAnI ame keTalI stuti karIe ! emanI pAse rahelA nityavairI prANIonA verano paNa te nAza kare che. 134 Jain Education Intemational 2010_05 nternational 2010_05 Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha trIjo, adhikAra navamo : samatA adhikAra vizeSArtha : sAdhu mahAtmAo potAnI samatAnI sAdhanA jagatamAM koI camatkAro sarjavA mATe karatA nathI. teo to potAnA AtmAnA hitane mATe ja samatAnI sAdhanA kare ane te sAdhanAne uttarottara vadhu ane vadhu puSTa kare che eTale ke praguNI kare che. temanA haiyAmAM sarva jIvo mATe kalyANanI bhAvanA satata ramatI rahe che. ethI hiMsaka prANIo paNa temanI pAse AvatAM hiMsAnA bhAva bhUlI jAya che. keTalAka mahAtmAo pAse vAghasiMha jevAM prANIo AvIne rahetAM hoya evuM jANavAmAM Ave che. vaLI emanA sAMnidhyamAM sApa ane noLiyo, sApa ane garuDa, uMdara ane bilADI, vAgha ane bakarI jevAM prANIo potAnuM kudaratI ve2 bhUlI jaIne pAse pAse bese che. pAtaMjala yogasUtramAM kahyuM che : ahiMsA pratiSThAyAM tat sanidhI vairatyA / jemanA jIvanamAM ahiMsA pratiSThita thaI hoya che temanA sAMnidhyamAM verano ApoApa tyAga thaI jAya che. ahiMsAnI AvI utkRSTa sAdhanA samatAnI sAdhanA vagara Ave nahi. tIrthaMkara bhagavAnanA samavasaraNamAM prANIo parasparanuM kudaratI ve2 bhUlIne bhagavAnanI je dezanA sAMbhaLatAM hoya che te evI sAdhanAne pratApe. samatAnI AvI sAdhanAne enI carama koTie pahoMcADI zakAya che. enI jeTalI prazaMsA karIe teTalI ochI ja lAgavAnI. AvI samatAno mahimA ahIM sarasa rIte darzAvAyo che. [247] ivAnena tapomivA mezca niyamaigna vim / ekaiva samatA sevyA tariH saMsAravAridhau // 12 // anuvAda : dAna vaDe athavA tapa karavA vaDe zuM ? tathA yama vaDe ane niyama vaDe paNa zuM ? samatA eka ja saMsArasAgaramAM (taravA mATe) nAva tarIke sevavA yogya che. vizeSArtha : ahIM eka bAju dAna, tapa, yama, niyama vagere mUkavAmAM AvyAM che ane bIjI bAju samatA mUkavAmAM AvI che. paraMtu jIvane saMsArarUpI sAgara tarIne sAme pAra pahoMcADavAmAM eka mAtra samatArUpI nAva ja sahAyarUpa thaI zake che. mokSamArganI ArAdhanA mATe svarUpAnubhavayukta samatAnI anivAryatA keTalI badhI che te ahIM darzAvavAmAM AvyuM che. eno artha e nathI ke mokSamArganI ArAdhanA mATe dAna, tapa, yama ane niyama nirarthaka che. paraMtu mokSanA lakSya vinA, rAgAdi bhAvayukta tathA bhautika sukhanI abhilASAthI karelAM dAna, tapa, yama ane niyama vagere karmanI nirjarA thavAmAM eTalAM sahAyabhUta thatAM nathI. jIvane mokSamArga tarapha lAvavA mATe enI upayogitA hovA chatAM AgaLa jatAM to samatA ja siddha karavAnI che. mATe samatAnuM lakSya najara samakSa satata rahevuM joIe. A vAta sApekSa dRSTithI ane sUkSma buddhithI grahaNa karavA jevI che. [248] re svargasuddha mupivI sA vIyasI / manaH saMnihitaM dRSTaM spaSTaM tu samatAsukham // 13 // anuvAda : svarganuM sukha dUra che. muktipadavI to vaLI ethI paNa dUra che. paraMtu samatAnuM sukha to mananI najIka raheluM spaSTa rIte jovAmAM Ave che. vizeSArtha : saMsAramAM bhautika ane AdhyAtmika evAM vividha prakAranAM sukha batAvAya che. A sukhamAM 2010_05 135 Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra svarganA sukhano ane muktipadavInA eTale ke mokSaprAptinA sukhano paNa samAveza thAya che. paraMtu svarganuM sukha to dUra che ane muktipadavI to ethI paNa dUra che. bIjI bAju samatAnuM sukha to mananI aMdara ja raheluM che ane te A jIvanamAM ja anubhavI zakAya evuM che. vastutaH samatAnI yogya sAdhanA karavAthI enuM sukha keTaluM badhuM che te anubhavathI samajAya evuM che. paraMtu e mATe ghaNA puruSArthanI apekSA rahe che. jIvamAMthI rAgadveSanI pariNati dUra thAya to ja samatA Ave. AtmaramaNatAnA anubhava vinA, kevaLa bahirAtmabhAvathI rAgadveSa jAya nahi ane samatA Ave nahi. evI samatAnuM sukha kevuM che te to anubhavajJAnathI samajAya evuM che. 248] dRzo smaraviSaM zuSyet krodhatApaH kSayaM vrajet / auddhatyamalanAzaH syAt samatAmRtamajjanAt // 14 // anuvAda : samatA rUpI amRtamAM majjana karavAthI daSTinuM kAmarUpI viSa sukAI jAya che, krodharUpI tApa kSaya pAme che ane uddhatapaNArUpI maLano nAza thAya che. vizeSArtha : zItaLa pANInA hojamAM mANasa DUbakI mArI taravA paDe che tyAre enA zarIrane traNa prakAranA lAbha thAya che. enI AMkhe ThaMDaka vaLe che. AMkha dhovAtAM te zuddha thAya che. mastake garamI caDI gaI hoya to te paNa dUra thAya che. mastakamAM zAnti anubhavAya che. zarIra upara dhULa, mela vagere lAgelAM hoya to te pANImAM nIkaLI jAya che ane deha nirmaLa thAya che. evI ja rIte samatArUpI amRtanA hojamAM jIva jo DUbakI mAre to enI AMkhamAM rahelo kAmavikAra nIkaLI jAya che. enA mastakamAM rahelo krodha rUpI tApa paNa nIkaLI jAya che ane citta zAnta thAya che. taduparAMta enA jIvanamAM uddhatAI ke avinayarUpa mela hoya to te paNa cAlyo jAya che. samatArUpI amRtano Avo camatkAra che. eka vakhata jIvanamAM samatA Ave eTale krodha, kAmavikAra ane uddhatAI rahI zakatAM nathI. [250 nara/maravAvAnajvattine avazvAnane sukhAya samataikaiva pIyUSaghanavRSTivat // 15 // anuvAda H jarA ane maraNarUpI dAvAnaLathI baLatA A saMsArarUpI vanamAM amRtamaya meghanI vRSTi samAna sukha mATe eka samatA ja che. vizeSArtha : upAdhyAya zrI yazovijayajIe saMsArane mATe ahIM vananuM rUpaka yojyuM che. ghara ke dukAnamAM Aga lAgI hoya to te olavavI haju saraLa che, paNa vanamAM Aga lAge to e bhaDabhaDa baLatI cAre bAju jhaDapathI prasarI jAya che. saMsArarUpI vanamAM jarA ane maraNarUpI dava cAre bAju prasarelo che. vanamAM Aga lAge tyAre hAthe pANI nAkhavAthI te kaMI olavAya nahi. Aga badhuM bALIne bhasma karI nAkhe. paraMtu te vakhate AkAzamAMthI meghanI joradAra vRSTi thAya to vanano dAvAnaLa tarata ja zAnta thaI jAya che. tevI ja rIte vRddhAvasthA ane mRtyunI niraMtara cAlatI ghaTanAothI satata saMtapta evA saMsArarUpI vananA agnine zAnta karavAmAM samatArUpI meghanI vRSTi amRta jevuM kArya kare che. eka vakhata samatAnI sAdhanA barAbara thavA lAge eTale vyAdhigrasta vRddhAvasthA ane maraNano bhaya raheto nathI. 136 Jain Education Interational 2010_05 Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha trIjo, adhikAra navamo : samatA adhikAra [251] mAzritye samatApelAM nivRta maratAH | na hi kaSTamanuSThAnamabhUtteSAM tu kiMcana // 16 // anuvAda : eka samatAno ja Azraya karIne bhArata vagere nirvANa sukha pAmyA hatA. teone kAMI paNa kaSTarUpa anuSThAna hatuM nahi. ' vizeSArtha : samatAnI mahattA darzAvavA graMthakAra ahIM bharata cakravartI vagerenAM daSTAnta Ape che. kahevAnuM tAtparya e che ke eka bAju samatA hoya ane tapajapa vagerenAM bIjAM koI kaSTa na hoya ane bIjI bAja baha tapajapa vagerenuM kaSTa hoya ane samatA bilakula na hoya to samatAvALuM palluM name. eTale ke te caDiyAtuM gaNAya, bharata mahArAjA. maradevI mAtA, sarmayazA vagerene guhasthapaNAmAM kevaLajJAna prApta thayuM hatuM. teoe vratasaMyama dhAraNa karyA nahotAM. loca, parISaha, tapazcaryA, vihAra vagere kaSTo sahana karyA nahotAM ke kaSTayukta anuSThAno teoe karyA na hatAM. Ama chatAM teone jo kevaLajJAna prApta thayuM hoya to temanI samatAnI ArAdhanAnA prabhAve ja prApta thayuM hatuM. mATe tapajapa vageremAM sarvazreSTha jo kaMI hoya to te samatA ja che. ahIM graMthakAre samatAnI je mahattA batAvI che te enA yogya pariprekSyamAM samajavAnI jarUra che. koI ema kahe ke tapa, japa vagerenAM kaSTo sahana karavAnI koIne kyAreya jarUra nathI to te barAbara nathI. jayAM tAjapAdinAM kaSTo hoya, vratasaMyama hoya tyAM samatA na AvI zake evo eno artha nathI. vastutaH sAmAnya sAdhaka mATe to samatAnI ArAdhanA mATe potAnI zaktiruci anusAra koIka anuSThAnonI upayogitA rahI che. bharata mahArAjA ke marudevI mAtAnAM udAharaNo to apavAdarUpa che. AkhI avasarpiNImAM anaMta kevalI bhagavaMto mokSe gayA. temAM gRhasthapaNAmAM, vratatapa vagara mokSe gayelAMnAM pracalita udAharaNonI saMkhyA AMgaLIne veDhe gaNI zakAya eTalI ja che. ahIM kahevAnuM tAtparya eTaluM ja che ke mokSamArgamAM kevaLajJAnanI prApti mATe sAdhavA yogya sarvazreSTha vastu te samatA che. samatA hoya to badhuM ja kAmanuM che. samatAno pAyo na hoya to bAkInI imArata kAcI ja rahevAnI. eTale vratatapa ityAdinAM kaSTapUrvakanAM anuSThAno paNa samatAnI prApti arthe hoya to te sArthaka che. [25] 3nA narAre mokSamArca lapi ! samatA guNaratnAnAM saMgrahe rohaNAvaniH // 17 // anuvAda : samatA narakanA dvAranI argalA (AMgaLiyo) che, mokSamArganI dIpikA che ane guNarUpI ratnono saMgraha karavAmAM rohaNAcala parvatanI bhUmi che. vizeSArtha : samatAnuM sAmarthya keTaluM badhuM che ? koI jIva narake jato hoya to samatA ene aTakAvI zake. jIvanamAM samatAnI sAdhanA thaI hoya to narakagatimAM javAnI zakyatA rahetI nathI. graMthakAre ahIM rUpaka prayojyuM che. narakanA bAraNAmAM AMgaLiyo baMdha hoya to koI temAM pravezI zake nahi. e AMgaLiyo te samatA che. evI ja rIte samatA mokSamArgano dIvo che. hAthamAM dIvo hoya to aMdhArAmAM paNa gati thaI zake. samatArUpI dIvo sAdhakane mATe mArgamAM prakAza pAthare che ane mokSa sudhI pahoMcADI zake che. 137. Jain Education Interational 2010_05 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra vaLI samatAno guNa bIjA aneka uttama guNone kheMcI lAve che. guNaratnonA saMgrahanI daSTie samatA rohaNAcalanI bhUmi barAbara che. rohaNAcalano pradeza ratnonI khANa jevo che. jyAM khodo tyAMthI ratno nIkaLe che. samatA AvI rIte aneka guNaratnonA saMgraha jevI che. [253] modI chAlitanetrAmAtmirUpamavatam | divyAMjanazalAkeva samatA doSanAzakRt // 18 // anuvAda : jemanAM netro mohathI AcchAdita thayelAM che ane tethI jeo AtmasvarUpane nihALI zakatA nathI teone mATe samatA divya aMjananI zalAkAnI jema doSa(ajJAna)no nAza karanArI thAya che. ' vizeSArtha : A zlokamAM graMthakAra maharSie samatAne divya aMjananI zalAkA sAthe sarakhAvI che. svaccha, nirAmaya netrothI badhuM yathArtha dekhAya che, paraMtu jyAre netraroga thAya che tyAre darzana AcchAdita thaI jAya che. e vakhate saLI (zalAkA) upara yogya prakAranuM aMjana laI AMkhe lagADAya to tarata dRSTi sApha thaI jAya che ane badhuM barAbara spaSTa dekhAya che. evI rIte mohane (ajJAnane) kAraNe jIvanamAM AMtaracakSu jyAre Avarita thaI jAya che tyAre samatA divya aMjanayukta zalAkAnuM kAma kare che. AMtaracakSunA mohatimirane haranAra e mahAauSadhi che. enAthI mohAMdhatAno nAza thAya che. [254] kSadi vetara samaSyi samatA ya isevyate | syAttadA sukhamanyasya yadvaktuM naiva pAryate // 19 // anuvAda : kSaNavAra paNa jo cittane AkarSIne samatAnuM sevana karavAmAM Ave to tethI evuM sukha anubhavAya che ke jenuM varNana thaI zake tema nathI. ' vizeSArtha : jyAM sudhI citta indriyonA viSayomAM athavA rAgadveSAdi bhAvomAM rokAyeluM rahe tyAM sudhI te samatA tarapha na vaLI zake. samatA tarapha javuM hoya to cittane sAMsArika viSayo ane bhAvomAMthI pAchuM kheMcI levuM paDaze. sarakhI rIte cittane jo kheMcI zakAya to ja samatAnA anubhavanI zakyatA che. ahIM kahevAmAM AvyuM che ke Avo prayoga eka kSaNa mATe paNa jo thaI zake to paNa samatAnA sAmarthyano khyAla AvI zake. ahIM eka kSaNanI ja vAta karI che. eno artha e thayo ke sAmAnya manuSyonA jIvanamAM eka kSaNa mATe paNa citta rAgadveSanI pariNati vagara rahetuM nathI. [255] mArI ja yathA vetti purva timonim | na jAnAti tathA loko yoginAM samatAsukham // 20 // anuvAda : jema kuMvArI kanyA pati sAthenA bhogathI utpanna thatA sukhane jANatI nathI, tema yogIonA samatAnA sukhane loko jANatA nathI. vizeSArtha : yogI mahAtmAonA samatAnA sukhanI anirvacanIyatA darzAvavA mATe graMthakAra maharSie ahIM kuMvArI kanyAnuM daSTAnna ApyuM che. avivAhita nirdoSa bAlikAne pati sAthenA bhogasukhanI kaMI 138 Jain Education Interational 2010_05 Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha trIjo, adhikAra navamo samatA adhikAra khabara nathI hotI. enI ene kazI samajaNa paNa nathI hotI. evI ja rIte sAmAnya loko yogIonA samatAnA anubhavanA sukha vize kazuM ja jANatA nathI. A sukha to anubhave ja samajI zakAya evuM che. enuM varNana thaI zake evuM nathI. kadAca yatkiMcita varNana karavAno prayatna karavAmAM Ave to paNa tethI te sukhano yathArtha pUrNa khyAla AvI zake ema nathI. [25] nattiqtyAvihyAlAzarastIvraH vamafma7 | samatAvarmaguptAnAM nArtikRtso'pi jAyate // 21 // anuvAda : namaskAra, stuti ityAdinI iccharUpI tIvra bANa potAnA AtmAnA) marmasthAnane bhedanAruM che. paraMtu samatArUpI bakSarathI rakSaNa karAyelAne te pIDAkArI thatuM nathI. vizeSArtha : nati eTale namaskAra ane stuti eTale prazaMsA. moTA moTA dhuraMdharo paNa badhAnI vacce bhaktibhAvathI potAne namaskAra kare, badhA loko potAnI prazaMsA kare tathA badhA loko potAnAM AhAra, vastra, vAhana, saphara, zayana vagere mATe uttamottama sAdhano sAthe potAnI sArasaMbhALa le, potAno paDyo bola rAjI thaIne jhIlI le-AvI AvI AzaMsAo, AkAMkSAo kahevAtA tyAgI mahAtmAone thAya che. emAM kaMI paNa nyUnatA jaNAya to temanuM mana krodha karI bese che. vastutaH A badhI AkAMkSAo marmabhedI tIvra bANa jevI che. e na maLe to kahevAtA moTA mahAtmAonuM hRdaya paNa bhedAI jAya che. paraMtu jemaNe samatArUpI bazvara paheryuM hoya temane koI name ke na name, koI prazaMsA kare ke na kare, koI potAnuM dhyAna rAkhe ke na rAkhe ethI kazuM thatuM nathI. teo to potAnA samatArasamAM AnaMdamagna hoya che. [257] pratApi mana nananAM TioTi: | tamAMsIva prabhA bhAnoH kSiNoti samatA kSaNAt // 22 // anuvAda : jema sUryanI prabhA aMdhakArano nAza kare che tema koTi koTi janmothI bAMdhelA karmono samatA kSaNavAramAM nAza kare che. vizeSArtha : samatAno prabhAva darzAvatAM ahIM kahevAyuM che ke jIve koTikoTi (karoDa guNyA karoDa) jeTalAM varSothI bAMdhelAM bhAre ghAtI karmo hoya to paNa te badhAMno kSaNavAramAM kSaya karavAnuM sAmarthya samatAmAM che. koIkane prazna thAya ke AvuM to kevI rIte banI zake ? graMthakAra maharSi daSTAMta Ape che ke koDAkoDI jeTalAM varSa jUno aMdhakAra hoya to te dUra karavA mATe sUryane koDAkoDI varSa na lAge. sUryanuM to eka kiraNa paDatAM karoDo varSa jUnA aMdhakArano nAza thaI jAya che. tevI rIte samatAmAM paNa bhAremAM bhAre karmono tarata kSaya karavAnI svAbhAvika tAkAta hoya che. [258] matsAiisaddhAnImAdhAra: sastava dizA ratnatrayaphalaprApteryayA syAd bhAvajainatA // 23 // anuvAda : aliMgI vagere je siddha thAya che teono AdhAra samatA ja che. enA vaDe ratnatrayanA phaLanI prAptithI bhAva-jainatva utpanna thAya che. 139 Jain Education Interational 2010_05 Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra vizeSArtha : samatAnuM mAhAsya darzAvatAM graMthakAra maharSi eka judI ja vAta kare che. siddhonA paMdara prakAra zAstromAM batAvavAmAM AvyA che. emAM anyaliMgIno prakAra paNa che. jaina dharmane anusarI samyagradarzana, samyakajJAna ane samyakracAritra e traNenI je ArAdhanA kare che te mokSa meLave che. paraMtu je jaina na hoya ane anya dharmanuM pAlana karato hoya evo jIva paNa siddha gati pAmI zake che ema je kahyuM che to te kevI rIte samajavuM ? eTaluM to nizcita che ke mithyAtva jAya nahi tyAM sudhI samyagadarzana prApta na thAya ane jyAM sudhI samyagadarzana prApta na thAya tyAM sudhI siddha gati prApta na thAya. anyaliMgIo prAyaH mithyAtvI hoya che. to pachI anyaliMgIne siddhagati kevI rIte prApta thaI zake ? eno uttara ApatAM ahIM kahevAyuM che ke anyaliMgaomAM jo samatAno eTale rAgadveSarahitatAno guNa vikAsa pAmelo hoya to emanAmAM ratnatrayanA phaLasvarUpa bhAva-jainatva pragaTa thAya. eTale ke liMga arthAta veSathI eTale dravyathI teo jaina na hoya to paNa bhAvathI teo jainatva prApta kare che. bhAvajainatva prApta thatAM teonuM mithyAtva cAlyuM jAya che ane samyag darzana, jJAna, cAritranI emanI ArAdhanA jaina darzanAnusAra ja thAya che. eTale samatA ja emane siddha gati apAve che. samatAne ahIM sAdhAraNa sAmAnya arthamAM samajavAnI nathI, paraMtu pAramArthika dRSTie samajavAnI che. evI ja rIte jema anyaliMgI tema gRhaliMgI vagere paNa A samatAnI sAdhanAthI siddhagati pAme che. [25] jJAnI punameSeva nayasthAnIvari: | candanaM vahnineva syAt kugraheNa tu bhasma tat // 24 // anuvAda : nayone tenA sthAnamAM sthApanAra jJAnanuM phaLa paNa e ja (samatA) che. agni vaDe jema caMdana tema kugraha (kadAgraha) vaDe te (jJAna) bhasma thaI jAya che. vizeSArtha : naigamAdi sAta nayone potapotAnA sthAnamAM yojavAnA svabhAvavALA jJAnanuM phaLa samatA che. dareka naya potAnA matane sthApavAno prayatna kare che, paraMtu syAdvAda vastunA yathArtha svarUpano bodha karAve che. have jo koI vyakti potAne abhimata evA koI eka ja nayano mAtra Agraha nahi, kadAgraha karavA lAge to vastuno yathArtha bodha nahi thAya. vividha nayone samajavAnI ane vastune vividha nayathI tapAsavAnI jJAnazakti evI paripakva thavI joIe ke te mamatvabhAvathI koI ekAda naya tarapha DhaLI paDe nahi. nayonA jJAnanI sAthe jyAM mamatva che tyAM samatva nahi AvI zake. samatvanI sAdhanA mATe mamatvano ane kadAgrahano svecchAe saraLatAthI tyAga karavo joIze. AvuM jyAM jJAna che tyAM e jJAnanuM phaLa te samatA che. ahIM graMthakartAe eka sarasa udAharaNa ApyuM che. caMdana zItaLatA Ape che ane suvAsa paNa Ape che. paraMtu e ja caMdanane agnino yoga thAya to caMdana baLIne bhasma thaI jAya che. caMdananI mAtra rAkhe ja rahe che. jJAna caMdananA jevuM che. sAcA jJAnanuM lakSaNa suvAsa ane zItaLatA ApavAnuM che. e tyAre ja banI zake ke jyAre e samatAmAM pariName. ochuM, adhakacaruM ane kadAgrahI jJAna to vAdavivAda, saMgharSa ane kalaha janmAve. eTale koI paNa eka nayane kadAgrahapUrvaka pakaDI rAkhavAthI samatAnI siddhi thatI nathI. ethI to vivAdano vaMToLa Ubho thAya che. eTale ja jJAnI mahAtmAonI samatvamAM pariNamelI paripakva buddhi nayonA kadAgrahamAM kyAreya aTavAtI nathI. teo samatApUrvaka niyonuM yathArtha nirUpaNa kare che. 140 2010_05 Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha trIje, adhikAra navamo samatA adhikAra [26] cAritrapuruSaprA : samatArathI matA yadri | janAnudhAvanAvezastadA tanmaraNotsavaH // 25 // anuvAda : jo cAritrarUpI puruSanA samatA nAmanA prANa cAlyA gayA hoya to pachI lokono doDAdoDarUpI Aveza enA maraNotsava rUpa bane che. ' vizeSArtha : graMthakartAe ahIM eka lAkSaNika arthagarbhita rUpaka prayojayuM che. cAritrarUpI puruSanA prANa te samatA che. koI dIkSA laI saMyama dhAraNa kare, paMca mahAvratanuM pAlana kare, paNa jyAM sudhI enA jIvanamAM samatA AvI na hoya tyAM sudhI enuM cAritra jIvaMta na kahevAya, kAraNa ke samatA e cAritrano prANa che. prANa jAya pachI dehanI kazI kiMmata nathI rahetI. jayAre koI mRtyu pAme che tyAre svajano, sagAMsaMbaMdhIo, jJAtijano vagere tarata doDI Ave che. teo Ave che te to enA mRtadehanI aMtima kriyA mATe. tevI rIte keTalAka mAtra bAla cAritradhara sAdhu pAse vaMdanArthe ke anya prayojanathI loko doDIdoDIne AvatA hoya che. paraMtu e cAritradhara puruSamAMthI samatArUpI prANa UDI gayA hoya to lokonI emanI AsapAsanI doDAdoDa e pAramArthika AdhyAtmika dRSTie mAtra mRtyu samayanI doDAdoDa jevI banI rahe che. [261] saMtyaja kSamatAne vAdyaSTamanuSThitam | tadIpsitakaraM naiva bIjamuptamivoSare // 26 // anuvAda : eka samatAno tyAga karIne pachI jo kaSTakAraka kriyAo karI hoya to te khArI bhUmimAM vAvelA bIjanI jema icchita phaLane ApanArI thatI nathI. vizeSArtha : samatAnI anivAryatA samajAvatAM graMthakAra maharSi pharI ahIM bhArapUrvaka kahe che ke tapa, japa, bhikSA, loca, upasarga, parISaha vagere kaSTapUrvakanI kriyAo saMyama dhAraNa karIne karavAmAM Ave, paraMtu tenA pAyAmAM jo AtmasvarUpanA upayogapUrvakanI samatAnI sAdhanA na rahI hoya, tathA rAgadveSathI rahita thavAnI sAdhanA na cAlu thaI hoya to e badhI ja kriyAnuM yatheccha phaLa maLatuM nathI. jema uSara eTale khArI bhUmimAM vAveluM bIja UgatuM nathI; ene ugADavAno badho zrama vRthA thAya che, tema samatAno tyAga karIne je kaMI dharmakriyAo karavAmAM Ave to te vAMchita phaLa ApI zake nahi. mATe evAM badhAM anuSThAnonA pAyAmAM samatAnI sAdhanA eka pUrvazarata tarIke rahelI hovI joIe. sAcA sAdhake e dhyAnamAM rAkhavuM anivArya che. | [262] upAya: samalaivailA muraja: ziyAma: tattavuruSamena tasthA putra prasiddha iArA anuvAda : muktino upAya mAtra eka samatA ja che. anya je kriyAsamUha che te to puruSanA bhede karIne samatAnI vizeSa siddhi mATe ja che. vizeSArtha : samatAnuM savizeSa mAhAbhya batAvatAM graMthakAra maharSi kahe che ke mokSaprApti mATe koI eka ja anivArya tattva hoya to te samatA che. jayAM samatA che tyAM kevaLajJAna che ane tyAM mokSa che. jayAM rAga ane dveSathI rahitapaNuM che tyAM samatA Ave che. jIvanamAMthI rAga ane dveSane dUra karavAnuM 2010_05 141 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra ema kaMI saheluM nathI. vaLI badhA jIvo ekasarakhI kakSAnA ane ekasarakhI zaktivALA nathI hotA. jIvanI vartamAna avasthAmAM pUrvabaddha karmo paNa mahattvano bhAga bhajavatAM rahe che. eTale pUrvAcAryoe, zAstrakAroe vividha prakAranA puruSo (jIvo) mATe vividha prakAranI kriyA batAvI che. koI gRhastha hoya, koI muni hoya, koIne tapanI ruci hoya, koIne jJAnanI ke dhyAnanI ruci hoya. e rIte adhikArabhede kriyAbheda rahevAno. paraMtu A badhI kriyAnuM aMtima lakSya to samatAnI prAptinuM ja hovuM joIe. samatAnI siddhi arthe ja e kriyAonuM prayojana hovuM ghaTe. [23] mitrane zAzvavyApAra: rAtri dUra : | asyAH svAnubhavaH pAraM sAmarthyAkhyo'vagAhate // 28 // anuvAda : zAstrano vyApAra to mAtra dizAnuM darzana (sUcana) karAve. tethI dUra te jato nathI. sAmarthya nAmano sva(AtmA)no anubhava ja enA pArane pAme che. vizeSArtha : ATalI badhI zodho thavA chatAM bhautikavijJAno bAhya jagatano saMpUrNapaNe pAra pAmI zakyAM nathI ane kyAre pAmaze te kahI zakAya nahi. adhyAtmavizva arthAt AtmAnubhUtinuM jagata to ethI paNa anekagaNuM sUkSma ane gahana che. eno pAra pAmavAnuM saraLa nathI. zAstro AtmAnubhUti, svarUpAnusaMdhAna, svarUpa prApti, kevaLajJAna ane mokSanI prAptinA mArga aMge thoDuMka dizAsUcana karI zake, kAraNa ke keTalAye sUkSma anubhavo mATe zabdanuM mAdhyama TUMkuM paDe. evA anirvacanIya anubhava mATe to gurugama dvArA yogya puruSArthanI ja apekSA rahe che. A puruSArtha eTale sAmarthya. samatAnI sAdhanA e bAhya sAdhanA karatAM AtyaMtara sAdhanA vizeSa che. vyaktie pote ja e karavAnI hoya che. emAM Atmazaktine phoravavAnI hoya che. e je karI zake te ja eno pAra pAmI zake. e ja samatAne prApta karI zake ane e dvArA saMsArano paNa pAra pAmI zake. [24] paramAtmaSA cannapUDha tattvanAtmanaH | tadadhyAtmaprasAdena kAryo'syAmeva nirbharaH // 29 // anuvAda : A (samatA) AtmAnuM paramathI paNa parama nigUDha tattva che. eTale adhyAtmanA prasAda vaDe ene mATe ja paripUrNa puruSArtha karavo. vizeSArtha : samatA vize samajAvyA pachI upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja A adhikAranI samApti karatAM vAcakane preraka uddabodhana kare che ke samatA e AtmAnuM parAtpara nigUDha tattva che. jagatanA sarva jIvo pratye jyAM sudhI samadaSTi AvatI nathI tyAM sudhI sAcI ane sarvocca samatA sadhAtI nathI. sarvocca prakAranI samatAnuM rahasya pAmavuM e koI saraLa vAta nathI. tema chatAM je jIvo adhyAtmanA mArge vaLyA che. teo gurukRpAthI nirbhara arthAt paripUrNa puruSArtha kare to samatAnI anubhUti thaI zake. iti samatAdhikAraH / samatA adhikAra saMpUrNa. 142 Jain Education Interational 2010_05 Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha trIjA adhikAra dasamo & sadanuSThAna adhikAra ke [ 25] parizuddha manuSkAne gAyatte samataviyAt | katakakSodasaMkrAnte kaluSaM salilaM yathA // 1 // anuvAda : jema katakanA phaLanuM cUrNa nAkhavAthI DahoLuM pANI zuddha thaI jAya che tema samatAnA yogathI anuSThAna parizuddha thAya che. ' vizeSArtha : samatA vizeno adhikAra pUrNa karyA pachI upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja anuSThAna vizeno A adhikAra zarU kare che ane temAM samatAnI keTalI AvazyakatA che te darzAve che. anuSThAna eTale AcaraNa athavA kriyA. dharmAnuSThAna eTale tapa, japa, vrata vagere prakAranI dhArmika kriyAo. lokomAM karAtI A dharmakriyAo badhI ja zuddha nathI hotI. te paNa doSavALI, apUrNa, azuddha hoI zake che. e kriyAone parizuddha karavI hoya to zuM karavuM joIe ? e mATe prathama samatAnI sAdhanA karavI joIe. jo hRdayamAM rAgadveSa ramatAM hoya, pakSApakSInA bhAva cAlatA hoya, bIjAnI avahelanA karavAnI vRtti jora pakaDatI hoya, potAnA kaSAyo ugra svarUpanA banI jatA hoya ane sAthe dharmakriyA cAlatI hoya to e dharmakriyAonuM bahu sAruM phaLa maLI zake nahi. eTale dharmakriyAone samatA dvArA zuddha karavI joIe. pANI DahoLuM, malina hoya paNa emAM jo katakanA vRkSanA phaLanuM cUrNa nAkhavAmAM Ave, to te pANI zuddha thaI jAya che. evI ja rIte kaSAyo, pramAda vagerene lIdhe malina thayelAM anuSThAnonI parizuddhi mATe samatA evuM kAma kare che. [266] viSe karoDananuSThAne tavakretaramRtaM param | gurusevAdyanuSThAnamiti paMcavidhaM jaguH // 2 // anuvAda : viSa, gara, ananuSThAna, tahetu ane parama amRta evAM gurusevAdi svarUpa pAMca prakAranAM anuSThAna kahelAM che. ' vizeSArtha : anuSThAna eTale vidhipUrvakanI dharmakriyA. gurusevA, jinabhakti, paDAvazyaka, tAjapa, jJAnadhyAna, dAnadayA vagere vividha prakAranI dharmakriyAo eTale ke anuSThAno che. e dareka anuSThAna pote zubha prakAranuM che, chatAM te eka sarakhI kakSAnuM nathI. vaLI te anuSThAna karanAra sAdhakonI potAnI kakSA paNa ekasarakhI nathI hotI. taduparAMta e karavA pAchaLa dareka jIvano Azaya paNa ekasarakho nathI hoto. AvI rIte anuSThAno ane enI ArAdhanAnA ghaNA judA judA prakAra paDI zake. emAM mukhya pAMca prakAra zAstrakAro batAve che : (1) viSAnuSThAna, (2) garAnuSThAna, (3) an-anuSThAna, (4) tahetu 143 Jain Education Interational 2010_05 Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra anuSThAna ane (5) amRta anuSThAna. A pAMce anuSThAna caDatA krame che ane temAM amRta anuSThAna utkRSTa che. A pAMca prakAranAM anuSThAnonuM svarUpa have pachInA zlokomAM samajAvavAmAM Ave che. [27] bAhAropathapUMddhi-pramutya zaMsaya vRtam ! zIghraM saccittahantRtvAdviSAnuSThAnamucyate // 3 // anuvAda : AhAra, upadhi, pUjA, Rddhi vagerenI AzaMsAthI kareluM anuSThAna, zubha cittane sattvara haNanAra hovAthI tene viSAnuSThAna kahe che. vizeSArtha : badhA mANasonI badhI ja dharmakriyAo ekasarakhI kakSAnI nathI hotI ane te karanAranI kakSA paNa ekasarakhI nathI hotI. temAM paNa bALajIvonI dharmakriyA jIvananA aihika ane bhautika lAbho mATe thatI hoya che. vartamAna jIvanamAM saMkaTo, iSTaviyoga. aniSTasaMyoga vagere mANasane tema karavA prere athavA lAcAra paNa banAvI de che. keTalAka sArA AhAra mATe, keTalAka vastrAdi sArAM upakaraNo (upadhi) eTale ke sAdhano mATe, keTalAka pUjA-satkAra mATe, keTalAka Rddhi-samRddhi meLavavA mATe gurusevA, jinabhakti, vratatapa vagere dharmakriyAo kare che. mANasanI icchAo ane AzAono koI aMta nathI. jIva taddana najIkanA samayanI sAnukULatAno pahelAM vicAra kare che, paraMtu enA najIkanA ke dUragAmI pariNAmano vicAra karato nathI. AvI rIte thatI dharmakriyAo cittanI vRttione haNI nAkhe che. cittanI zuddhine te tarata hAni pahoMcADe che. mATe AvAM anuSThAnane viSAnuSThAna kahevAmAM Ave che. jema viSa khAvAthI tatkALa mRtyu thAya che tema AvI AkAMkSApUrvaka karelAM anuSThAnothI zubha cittavRtti tatkALa haNAya che. [268] sthAvara nAmaM cApi taklapa makSita viSam | yathA hanti tathedaM saccittamaihikabhogataH // 4 // anuvAda : jema sthAvara ane jaMgama viSanuM bhakSaNa tatkSaNa prANa haNe che, tevI rIte aihika bhogathI te zubha cittane haNe che. vizeSArtha : viSanA be prakAra pADI zakAya. eka sthAvara viSa ane bIjuM jaMgama viSa. somala, aphINa, vacchanAga, poTeziyama sAInAIDa vagere sthAvara viSa gaNAya ane sarpa, vIMchI vagerenuM viSa te jaMgama athavA haratuM pharatuM viSa gaNAya. A bemAMthI koIpaNa prakAranA jheranuM bhakSaNa karavAmAM Ave athavA sarpAdi karaDavAthI jhera zarIramAM dAkhala thAya to te tatpaNa jIvane mArI nAkhe che. evI ja rIte A janmamAM khAnapAna, bhogopabhoga vagere meLavavAnI AzAthI, icchAthI karelI dharmakriyA zubha cittane haNI nAkhe che. eTale evA prakAranI dharmakriyA-anuSThAnane viSAnuSThAna kahevAmAM Ave che. sakAma vRttithI, daDha AsaktithI karelI kriyAonuM phaLa mokSamArgamAM jIvane pAchuM pADanAruM che. aihika sukhanI abhilASA vinA, eka mAtra mokSanA lakSyathI ja, sva-svarUpamAM lIna thavAnA dhyeyathI karelI kriyAnuM phaLa jIvane upakAraka nIvaDe che. 144 Jain Education Intemational 2010_05 Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha trIjo, adhikAra dasamo : sadanuSThAna adhikAra [26] rivyamorfmannAreT vAtmAntaraparikSayAt | svAdRSTaphalasaMpUrtergarAnuSThAnamucyate // 5 // anuvAda : potAnA puNyakarmanuM phaLa pUruM thatAM kAlAntare kSaya pAmanAruM hovAthI, divya bhoganI abhilASAthI karAtA anuSThAnane garAnuSThAna kahevAmAM Ave che. vizeSArtha : keTalAka mANaso aihika bhogopabhoganuM sukha maLyuM che te vadhu meLavavA mATe athavA keTalAka tevuM sukha nathI maLyuM mATe bhaviSyamAM devagatimAM tevuM sukha bhogavavAnuM maLe e AzayathI tAjapAdi ke gurubhakti, jinabhakti vagere prakAranI dharmakriyA kare che. evI dharmakriyA jarUra paDe to teo ghaNo kALa karyA kare che, paNa teno Azaya to devagatinAM sukha bhogavavAno che. AvA prakAranuM anuSThAna te garAnuSThAna kahevAya che. viSa tatkAla prANa harI le che. garala athavA garanA prakAranuM viSa (slow poison) tatkAla nahi paNa kAlAntare prANa harI le che. AvA prakAranI dharmakriyA puNyopArjana karAve che. ethI zubha karma baMdhAya che. enA phaLa rUpe devagatinAM sukha bhogavavA maLe che. paraMtu kAlAntare eno paNa kSaya thAya che. eTale ene garAnuSThAna kahevAmAM Ave che. sAmAnya jIvanuM lakSya svarUpa prAptinuM athavA AtmadarzananuM athavA mokSaprAptinuM nahi paNa paulika sukha bhogavavAnuM rahe che. mokSanA sukhanI kAM to ene khabara nathI ane khabara hoya to e enI najaranI bahAra che. atyAre to enI abhilASA devagatinAM UMcA prakAranAM paudgalika sukha dIrghakALa mATe bhogavavAnI che. paraMtu e bhogavavA jatAM enA cittanI zuddhi haNAI jAya che ane vakhata jatAM tevo jIva bhAre pApa karmo karIne durgatimAM cAlyo jAya che ane narakagatinAM duHkha bhogavavAno paNa vAro Ave che. vastutaH viSAnuSThAna ke garAnuSThAna karanAro jIva bhavabhramaNamAMthI chUTato nathI. [270] yathA dravyasaMya nita narasaMkSita ! viSaM kAlAntare hanti tathedamapi tattvataH // 6 // anuvAda : jema kudravyanA saMyogathI utpanna thayeluM gara nAmanuM viSa kAlAntare haNe che tema tattvathI jotAM A paNa e pramANe kare che. vizeSArtha : jherI vastuo jAtajAtanI hoya che. dhatUrAnAM phUla, morathuthu vagere dravyo jherI che. keTalAka prakAranAM jherI dravyo mANasane tarata nathI mArI nAkhatAM. kAlAntare thoDA divasamAM ke thoDA mahinAmAM te mArI nAMkhe che. jUnA vakhatamAM kAcano atyaMta bArIka bhUko karI bhojanamAM bheLavI devAto. AvAM keTalAMka kudravyone "baMgaDI cUrNa' kahevAmAM AvatAM. kAcanI baMgaDIno bhUko karIne te kazAkamAM bheLavIne khavaDAvI devAmAM Avato. AvAM keTalAMka kharAba dravyo bhojana, auSadhi vageremAM mizra karIne khavaDAvI devAthI khAnAranA prANa dhIme dhIme te harI le che. A prakAranAM Slow Poisonne gara athavA garala kahevAmAM Ave che. evI rIte keTalAMka anuSThAno evA gara jevAM hoya che. je dharmakriyAomAM paramArthanuM eTale ke mokSanuM lakSya nathI hotuM, paraMtu bhavAMtaramAM devaloka vagerenAM sukho prApta karavAnuM lakSya hoya che evI kriyAo te garAnuSThAna che. AvI keTalIka dharmakriyAo kyAreka 145 Jain Education Intemational 2010_05 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra niyANApUrvaka karavAmAM Ave che. paraMtu tethI evAM sukho maLyA pachI puNyano kSaya thatAM ane bhAre pApano baMdha paDatAM ke udaya thatAM jIvane te narakAdi durgatimAM dhakelI de che. AvAM garAnuSThAnathI cittanI zuddhi ochI thaI jAya che. te jIvanuM bhavacakra vadhArI de che. eTalA mATe garAnuSThAna paNa tyAjya che. [271] nivethAniyoreva vicitrAnartha vinoda | sarvatraivAnidAnatvaM jinendraiH pratipAditam // 7 // anuvAda : jAtajAtanA anarthane ApanArAM e baMne(anuSThAna)no niSedha karavAne mATe jinezvaroe, nidAna (niyANa) na karavuM evuM sarvatra pratipAdana kareluM che. vizeSArtha : viSAnuSThAna ane garabAnuSThAna e baMne anuSThAno aneka prakAranA vicitra anartha utpanna karanArAM che. aihika jIvananAM bhogopabhoga mATe ke devalokanA sukha mATe karAtAM anuSThAno aMte to jhera jevAM nIvaDe che. kyAreka to te narakagatinAM du:kho tarapha jIvane ghasaDI jAya che. AvA prakAranAM anuSThAnomAM keTalIka vAra nidAnapUrvaka sukhanI vAMchA karavAmAM Ave che. nidAna eTale niyANu. niyANa bAMdhavAno niSedha jinezvara bhagavaMtoe pharamAvyo che. tapa, pUjAbhakti ityAdi prakAranI dharmakriyAnA badalAmAM saMkalpapUrvaka amuka prakAranI icchAnI pUrti thAya evuM mAgI levuM te niyANuM che. sAcA ArAdhake dharmakriyA nirAzasa bhAve karavI joIe. - "niyANu' zabda "nidAna' uparathI Avelo che. nidAna zabdanA be artha thAya che : (1) nidAna eTale pRthakkaraNa ane (2) nidAna eTale nizcita dAna. jaina zAstromAM niyANa zabda nizcita dAnanA arthamAM prayojAyelo che. emAM skUla dravyadAnano artha nathI, paNa cittanA dAnanA arthamAM te vaparAyo che. koIpaNa eka viSayamAM cittane tIvrapaNe arpI devuM te nidAna, cittamAM aneka prakAranA saMkalpa-vikalpa UThe che ane abhilASAo janme che. mANasanI icchAone koI aMta nathI. | zubha bhAvathI karelI kaThora tapazcaryA kyAreya niSphaLa jatI nathI. koIka vAra manuSya potAnA tapanA badalAmAM kazuMka prApta karavAnI icchA kare che ane e rIte te prApta paNa thAya che. tapanA badalAmAM koI phaLa icchavuM tene niyANa kahe che. "niyANa bAMdhavuM" athavA "niyANa karavuM' evo rUDha prayoga vaparAya che. niyANa bAMdhavAno jaina dharmamAM sAmAnya rIte niSedha karavAmAM Avyo che, kAraNa ke niyANa bAMdhavAthI tenuM phaLa jo ke prApta thAya che, paraMtu tenA pariNAme pachIthI je zubhAzubha karmo baMdhAya che, enAthI viparaMparA vadhe che ane te durgatinuM kAraNa paNa bane che. | niyANAM traNa prakAranAM gaNAvavAmAM Ave che : (1) prazasta niyANu, (2) bhogakRta niyANa ane (3) aprazasta niyANa. tapanA phaLarUpe sAdhupaNuM, bodhilAbha, samAdhimaraNa ityAdi saMyamanI ArAdhanA mATenI sAmagrInI abhilASA karavI te prazasta niyANuM che. tapanA phaLarUpe strIputrAdikanI icchA karavI, bhautika sukhasagavaDanI icchA karavI, cakravartI ke devadevInAM sukhanI vAMchanA karavI te bhogakRta niyANuM che. tapanA phaLa rUpe koIne mArI nAkhavAnI, koIkanA zubha kAryamAM vighna nAkhavAnI ke koIkane tanathI ke dhanathI ahita 146 Jain Education Intemational 2010_05 Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha trIjo, adhikAra dasamo : sadanuSThAna adhikAra karavAnI ke vera levAnI IcchA karavI te aprazasta niyANuM chesAmAnya rIte mANaso tapanA phaLa rUpe bhogakRta niyANa bAMdhe che. niyANa bAMdhavAthI kevI durgati thAya che te aMge saMbhUti muninuM dRSTAMta jANItuM che. emaNe ghaNI kaThora tapazcaryA karI hatI. enA tapathI prabhAvita thaI sanatakumAra cakravartI potAnA parivAra sAthe vaMdana karavA jAya che. e vakhate sarvazreSTha rANI- (strIratna) jyAre vaMdana karatI hatI tyAre nIcA namatAM, enA coTalAnA vALanA cheDAno jarAka sparza saMbhUti munine thaI jAya che. eTalo sparza thatAM saMbhUti munie romAMca anubhavyo. manathI teo calita thaI gayA ane niyANa bAMdhyuM ke je kaMI ugra tapazcaryA karI che tenA phaLarUpe janmAntaramAM mane cakravartIpaNuM prApta thAo." bhavAntaramAM emane cakravartIpaNuM prApta thAya che. teo brahmadatta cakravartI thAya che ane strIsukha bhogave che. paraMtu te pachI teo pApakarma bAMdhI narakagati pAme che. naMdiSeNa muni paNa niyANa bAMdhI bhavAntaramAM durgati pAme che. sAdhuonI vaiyAvacca karavA mATe suprasiddha banelA muni naMdiSaNane, rUpavatI ramaNIne jotAM bhavAntaramAM evuM sukha bhogavavAnuM mana thAya che. niyANu bAMdhe che ane bhavAntaramAM evuM sukha meLave che, paraMtu tyAra pachI teo durgati pAme che. jaina pAMDavakathA pramANe draupadI pUrva bhavamAM sukumAlikA nAmanI rUpavatI zreSThIputrI hatI. dIkSA lIdhI hatI, paNa mana vagara. eka vakhata pAMca puruSo sAthe samAgama karatI devadattA nAmanI vezyAne joIne, tevA sukhanI abhilASA thaI jatAM sukumAlikA sAdhvIthI niyANu baMdhAI jAya che. pariNAme janmAMtaramAM draupadInA bhavamAM tene pAMca pati maLe che. dharmanAtha bhagavAnanA samavasaraNamAM eka uMdara Avyo hato. bhagavAne kahyuM, "A uMdarane jAtismaraNa jJAna thayuM che eTale upadeza sAMbhaLavA Avyo che. pUrvanA eka bhavamAM te rAjakumAra hato. dIkSA lIdhI, paraMtu enAthI ugra vihAra ane tapazcaryA thatAM nahotAM. eka divasa vihAra karatAM rastAmAM eka khetaramAM eka uMdarane Amatema AnaMdapUrvaka doDAdoDI karatAM joIne enA manamAM bhAva thAya che ke "mArA karatAM A uMdaro keTalA badhA sukhI che ! emane nathI vihAranuM koI kaSTa ke nathI gocarInI koI ciMtA." Avo vicAra thatAM ja emanAthI niyANu baMdhAI jAya che ane bhavAntaramAM e jIva have uMdara banelo che. paraMtu have jAtismaraNa thatAM e jIvane pazcAttApa thAya che ane dezanA sAMbhaLavA ahIM Avyo che." - zrI haribhadrasUri racita samarAditya kevalInI kathAmAM purohitaputra agnizarmA, rAjakumAra guNasananA hAthe avahelanA pAmatAM, dIkSA laI guNasenane bhavobhava mArI nAkhavAnuM niyANa bAMdhe che. AvuM niyANa aprazasta prakAranuM che. bhagavAna mahAvIre emanA soLamA pUrva bhavamAM vizvabhUti muni tarIke aprazasta niyANa bAMdhyuM hatuM bhogakRta niyANa mukhyatve nava prakAranuM che : (1) rAjA, (2) zreSThI, (3) puruSa, (4) strI, (5) parapravicAra, (6) sva-pravicAra, (7) alpavikAra, (8) daridrI ane (9) vratadhArI zrAvaka. duniyAmAM sauthI vadhu sukha koNa bhogave che? e dRSTie uparanA nava prakAranA vadhu sukhI che eTale tevA thavAnuM niyANu bAMdhavAmAM Ave che. koIne rAjA thavAthI vadhu sukhI thaI zakAya ema lAge ane koIne daridrI rahevAthI vadhu sukhazAMti bhogavI zakAya ema lAge. bhogakRta niyANAthI ArAdhanA niSphaLa jAya che. 147 Jain Education Intemational 2010_05 Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 'mane mokSagati prApta thAo.' 'mane tIrthaMkara paramAtmAnuM zaraNa maLI raho.' 'mane samAdhimaraNa ane bodhilAbha sAMpaDI raho' vagere prakAranuM niyANu prazasta niyANu che. 'jaya vIyarAya stotra'mAM kahyuM che ke 'he prabhu ! tamArA siddhAMta pramANe to niyANu bAMdhavAnI manAI che, to paNa bhavobhava tamArA caraNonI sevA karavAnuM mane sAMpaDe evuM icchuM chuM.' A rIte prazasta niyANu baMdhAya che. alabatta, prazasta niyANu aMte to niyANu ja che, to paNa keTalIka apekSAe e doSarUpa nathI gaNAtuM. koIpaNa niyANu AtmavikAsamAM ane aMte mukti prApta karavAmAM pratibaMdhaka bane che. mATe ja sAcA mumukSu hoya ane temAM paNa muni hoya teo niyANu bAMdhatA nathI. [272] pradhAnAimAvena mAMnadhyavasAyinaH / saMmUcchimapravRtyAbhamananuSThAnamucyate // 8 // anuvAda : praNidhAna vagerenA abhAvathI, adhyavasAya rahita tathA saMmUcchimanI pravRttinA jevuM je karma te ananuSThAna kahevAya che. vizeSArtha : A zlokamAM ananuSThAnanAM mukhya lakSaNo ApavAmAM AvyAM che. praNidhAna eTale mananI ekAgratA. koI kriyA karatI vakhate temAM mananI ekAgratA jo na hoya to te kriyA yaMtravat thAya che. te barAbara thatI nathI. temAM bhUlacUka thavAno saMbhava rahe che. praNidhAna uparAMta utsAha, Adara, puruSArtha vagereno paNa te kriyAmAM abhAva hoya ane AtmAnA anusaMdhAna vinA, adhyavasAya rahita te kriyA jo thatI hoya to eno artha e thayo ke jemane mana na hoya evA saMmUcchima jIvo kriyA kare ane mana hovA chatAM tevA jIvo mana vagara kriyA kare to e be kriyAmAM pharaka na rahe. matalaba ke temanI kriyA saMmUcchima jIvonI pravRtti jevI banI rahe. cittanI ekAgratA vinAnI, zUnya manathI karAtI AvI dharmakriyAne an-anuSThAna (athavA anyAnuSThAna ke anyonyAnuSThAna) kahevAmAM Ave che. [273] oSasaMjJAtra sAmAnyajJAnarUpA nibaMdhanam / lokasaMjJA ca nirdoSasUtramArgAnapekSiNI // 9 // anuvAda : ahIM sAmAnya jJAnarUpa oghasaMjJA ane nirdoSa sUtramArganI apekSA vagaranI lokasaMjJA kAraNarUpa che. vizeSArtha : ananuSThAna prakAranI dharmakriyAnI pravRtti thavAnAM be mukhya kAraNo che : (1) odhasaMjJA ane (2) lokasaMjJA. odha eTale sAmAnya. jemAM UMDANamAM javAmAM na Ave, yogyAyogyatAnI pUrI tapAsa karavAmAM na Ave, kAryakAraNanI mImAMsA na hoya, upara uparathI thoDuM jANIne saMtoSa mAnI lIdho hoya, vaLI enuM tAratamya tapAsavAnI zakti ke yogyatA na hoya, evI pravRttio saMsAramAM jema judAM judAM kSetromAM thAya che tema dharmanA kSetramAM paNa thAya che. dareka jamAnAmAM keTalIye dharmapravRtti mAtra oghasaMjJAthI thatI rahe che. lokasaMjJAmAM 'loka' zabda sUcave che tema ghaNA loko kahe che mATe pote karavuM athavA vaDIlo karatA AvyA che mATe pote karavuM athavA jo pote nahi kare to lokothI aLagA paDI javAze, athavA _2010_05 148 Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha trIjo, adhikAra dasamo : sadanuSThAna adhikAra jJAtibahiSkRta thavAze evA bhayathI karavuM te athavA lobhalAlacathI vaza thaIne karavuM te. AvI gatAnugatika dekhAdekhIthI thatI upayogazUnya pravRtti te lokasaMjJAvALI pravRtti che. dharmakSetre thatI evI pravRttine ananuSThAna tarIke oLakhavAmAM Ave che. emAM zuddha, nirdoSa zAsrasiddhAntanI apekSA nathI hotI. eTale ja an-anuSThAnanA prakAranI pravRtti bahu phaladAyI nIvaDatI nathI. [274] na to nApi sUtra no guruvASamapekSate / anadhyavasitaM kiMcitkurute caughasaMjJayA // 10 // anuvAda : oghasaMjJAthI te je kaMI kare che temAM lokanI, sUtranI ke gurunA vacananI apekSA rAkhato nathI ane adhyavasAyarahita te kare che. ke vizeSArtha : je koI oghasaMjJAthI anuSThAna kare che temAM te lokanI apekSA rAkhato nathI, eTale ke lokarIti kevI che, lokaparaMparA kevI che te samajavAnI darakAra rAkhato nathI. ethI oghasaMjJAthI thatI kriyA kyAreka lokaviruddha paNa hoI zake che. vaLI AvI rIte oghasaMjJAthI anuSThAna karanAra sUtramAM arthAt zAstramAM zuM kahyuM che te jANato nathI, te jANavAnI tenI vRtti paNa nathI hotI athavA kyAreka tevI zakti paNa tenAmAM hotI nathI. eTale potAnI kriyA zAstrAnusArI che ke kema tenI paNa tene samaja paDatI nathI. taduparAMta te guruvacananI apekSA paNa rAkhato nathI, eTale ke te aMge guru-bhagavaMtonuM mArgadarzana meLavavuM joIe evuM tene sUjhatuM nathI. kadAca sUjhe to tevI icchA ke pravRtti thatI nathI. te potAnI matie kriyA kare che, paNa vastutaH te zUnya citte kriyA kare che. AvI je je dharmakriyA te kare che temAM tenA cittanA zubha adhyavasAyo joDAyA hotA nathI. enI kriyA bhAvavihIna hoya che. pariNAme tevI oghasaMjJAvALI kriyA ekaMdare vyartha nIvaDavAno saMbhava rahe che. [275] zuddhasyAnveSane tIrthovhevaH sthAviti vavinAm| lokAcArAdara zraddhA lokasaMjJeti gIyate // 11 // anuvAda : 'zuddhanuM anveSaNa karavA jatAM to tIrthano uccheda thaI jAya', evI dalIla karanArAone lokAcAramAM je Adara ane zraddhA thAya te lokasaMjJA kahevAya che. vizeSArtha : AvazyakAdi dharmakriyA karatI vakhate te sUtrasiddhAnta anusAra zuddhapaNe ja karavI ane nahi to na ja karavI, evo jo Agraha rAkhavAmAM Ave to evI zuddha rIte kriyA karanArA thoDA ja nIkaLavAnA. bIjI bAju azuddha kriyA karanArane aTakAvatAM aTakAvatAM evo vakhata Avaze ke jyAre zuddha kriyA karanAra koI haze nahi ane azuddha kriyAne karavA devAmAM AvatI na hoya. pariNAme kriyA karanAra jo koI rahe ja nahi to tIrthano eTale jinazAsanano viccheda ja thaI jAya. enA karatAM loko jema karatAM hoya tema bhale kare, AvuM kahIne lokonAM avidhivALAM, azuddha anuSThAna mATe je Adara ane zraddhA dharAvavAmAM Ave te lokasaMjJA kahevAya che. lokAcAra AvI rIte baLavAna thaI jAya che ane pachI to e ja kalyANakArI mArga che evA bhramamAM paDI javAya che. gatAnugatikatAthI, AtmAnA avalaMbana vinA, lakSyanI zuddhi vinA thatI AvI kriyAmAM svAbhAvika rIte ja ghaNA mANaso joDAyA hovAthI, e _2017_05 149 Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra ja sAcuM che evo bhAva janme che ane ene mATe bahumAna thAya che. paraMtu lokasaMjJAthI karAtAM AvAM anuSThAna te ananuSThAna ja gaNAya. [27] fkSatavipopetaHNAvazyalamucyate | dravyato bhAvanirmuktamazuddhasya tu kA kathA // 12 // anuvAda : zikSita vagere padathI yukta chatAM bhAvathI rahita je Avazyaka te jo dravya (Avazyaka) kahevAya, to pachI azuddhanI to vAta ja zI ? ' vizeSArtha : Avazyaka kriyAo barAbara zuddha rIte karavA mATe uccArazuddhi, vidhizuddhi vagere kema barAbara sacavAya tenuM zikSaNa ApavAmAM Ave che. zikSaNa, Asevana, padasaMpadA vagere sahita Avazyaka kriyAono sUtrapATha karavAmAM Avyo hoya, paNa te jo bhAva vagara, yaMtravat karavAmAM Avyo hoya to tene mAtra dravya Avazyaka kahevAmAM Ave che. to pachI je kriyA bhAvazUnya hoya ane vaLI sUtronA pAThanA uccAramAM paNa azuddha hoya to tenI to vAta ja zI karavI ? ene dravyAvazyaka paNa kema kahI zakAya ? AdhyAtmika kSetre AvI rIte dravya ane bhAva ema ubhaya rIte azuddha kriyAnuM mUlya bahu na gaNAya. [277] tIrthojhemiyA jJAvizuddhacaiva vAre | sUtrakriyAvilopaH syAd gatAnugatikatvataH // 13 // anuvAda: tIrthanA ucchedanA bhayathI jo azuddhano Adara karavAmAM Ave to, gatAnugatitvane lIdhe sUtrakriyAno lopa thaI jaze. vizeSArtha : lokasaMjJA anusAra je azuddha kriyA thatI hoya che tenA bacAva mATe evI dalIla karavAmAM Ave che ke moTA bhAganA loko azuddha rIte ja te kare che ane zuddha kriyA thAya to ja karavI evo Agraha rAkhavAmAM Ave, to vakhata jatAM zuddha ke azuddha baMne prakAranI kriyA karanAra koI haze ja nahi ane ema karatAM tIrthano viccheda thaI jaze. A bhayasthAna jeTaluM vAstavika che tenA karatAM kAlpanika vadhu che. jo azuddha kriyAno Adara cAlu rahe to vakhata jatAM uttarottara vadhu ane vadhu loko, vadhu ane vadhu prakAranI kriyA azuddha rIte ja karatA raheze. ema karatAM karatAM azuddha kriyA ja pramANabhUta banI jaze, kAraNa ke te lokapriya haze. paraMtu ethI sAcA sUtrasiddhAntano ane sUtronusAra zAstrakathita vizuddha kriyAno krama karIne lopa ja thaI jaze. eTale jo sUtrakriyAno lopa thaze to paNa tIrthano viccheda thaI jaze. Ama azuddhano Adara karavAthI ane teno ja Agraha rAkhavAthI tIrthaviccheda ane zAstraviccheda ema baMne viccheda thaze. eTale ghaNA loko azuddha kriyA karatA hoya to paNa Adara, mahimA ane Agraha to zAstravihita zuddha kriyAno ja karavo joIe. [278] tharmona rtavya kRtaM vAreva vet | tadA mithyAdRzAM dharmo na tyAjyaH syAtkadAcana // 14 // anuvAda : dharmamAM udyata puruSe, je ghaNAMe karyuM hoya te ja karavuM joIe ema hoya to pachI mithyASTino dharma kyAreya tyAjya nahi thAya. 150 2010_05 Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha trIjo, adhikAra dasamo : sadanuSThAna adhikAra vizeSArtha : azuddha kriyA karanArA bhale karyA kare, kAraNa ke nahi to tIrthano uccheda thaI jaze-evI dalIlano javAba ApyA pachI have ahIM teonI bIjI dalIlano javAba ApavAmAM Avyo che. lokAcAramAM jyAre ghaNA loko eka khoTI vastu karatA hoya che, tyAre khoTI vastuno cIlo paDI jAya che. vaLI AjakAla lokazAhInA nAme bahumatI kare e sAcuM evI dalIla paNa karavAmAM Ave che. sAmAjika dRSTie lokavyavahAramAM ema karavAmAM Ave to te bhale hoya. kyAreka tema karavuM Avazyaka paNa bane. paraMtu adhyAtmamArgamAM bahumatI na cAle, kAraNa ke AdhyAtmika siddhi meLavavA mATenI pAtratA ja ghaNI durlabha che. eTale saMsAramAM hamezAM AdhyAtmika samajaNa ane DahApaNa dharAvanAra lokonI saMkhyAnI dRSTie alpa saMkhyAmAM ja rahevAnA. have jo evo Agraha rAkhavA bAbatamAM paNa bahamatI kare te ja karavA yogya che. to tenI sAme upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja ahIM sacoTa dalIla kare che ke jo evuM ja gaNazo to saMsAramAM hamezAM samyadRSTivALA jIvo karatAM mithyAdRSTivALA loko moTI saMkhyAmAM ja rahevAnA. to to pachI sarvatra mithyAdarzana ja ArAdhya banI jaze. paraMtu ema na thAya eTalA mATe adhyAtmanA kSetre lokasaMjJAne hamezAM tyAjya gaNavI joIe. [279] tamAdratAnu tyA sUTavanitam | goyato noto vA tavananuSThAnameva hi zako anuvAda : eTalA mATe sUtrarahita ane gatAnugatika rIte, oghasaMjJAthI ke lokasaMjJAthI je karavAmAM Ave te ananuSThAna ja che. vizeSArtha : Ama, oghasaMjJAthI ke lokasaMjJAthI thatI dharmakriyAonAM mukhya lakSaNo darzAvI, AdhyAtmika ArAdhanAmAM tenI upayogitA keTalI badhI ochI che te samajAvyA pachI te vize graMthakAra maharSi A zlokamAM samApana karatAM kahe che ke A rIte sUtranI apekSA vinAnI eTale ke zAstrakathita AcArazuddhi vinAnI ane samajaNa vinA oghasaMjJAthI ke lokasaMjJAthI thatI dharmakriyA aMte to ananuSThAna ja gaNAya. mokSamArgamAM te upakAraka nIvaDatI nathI. [28] manirnara parva vAyavantrazotin.. sakAmanirjarA tu syAt sopayogapravRttitaH // 16 // anuvAda : AmAM kAyAne kaSTa ApavA vagerethI akAma nirjarA thAya che, paraMtu upayoga saMhitanI pravRttithI sakAma nirjarA thAya che. vizeSArtha : je ananuSThAna che tenAthI to mAtra akAma nirjarA thAya che. temAM kAyAne kaSTa ApavApaNuM hoya che. emAM upayoganI zUnyatA che. ajJAnathI thatI te kriyA che. emAM lakSyanI vAta nathI hotI. je dharmakriyA upayoga sahita thAya che temAM sakAma nirjarA thAya che. temAM mokSanuM lakSya spaSTa hoya che. nirjarA eTale karmonuM kharI paDavuM. tenA be prakAra che : savipAka ane avipAka. pUrve bAMdhelAM karmo vipAkodaya thatAM bhogavAIne kharI paDe te savipAka nirjarA. gupti, samiti, tapa vagere dvArA karmone 151 Jain Education Interational 2010_05 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra udayamAM lAvI, te phaLa Ape te pahelAM tene bhasma karavAM te avipAka nirjarA che. nirjarAnA akAma ane sakAma evA be prakAra paNa batAvavAmAM Ave che. akAma eTale icchA vagara ane sukAma eTale icchApUrvaka, dhyeyapUrvaka, koIkanA rokI rAkhavAthI ke evA ajJAnayukta saMjogone kAraNe, AtmazuddhinA lakSya vinA bhUkha, tarasa vagere kAyakleza mithyAtvasahita sahana karavAnAM Ave te akAma nirjarA che. Atmazuddhi mATe, bhAvapUrvaka, upayogapUrvaka samyaktvahita karelI kriyAthI thatI karmanI nirjarA te sakAma nirjarA che. mokSamArgamAM sakAma nirjarA ja upakAraka thAya che. [281] anuSThAnarA tavaddhatu mA vinAm | etacca caramAvarte'nAbhogAdevinA bhavet // 17 // anuvAda : mArgagAmIone sadanuSThAna pratyenA rAgathI tadUta (anuSThAna) prApta thAya che. anAbhogAdi vinA, caramAvartamAM te prApta thAya che. vizeSArtha : mArgAnusArI jIvone, mokSamArganI abhilASA dharAvanArAne zaramAvartamAM A tahetu anuSThAna prApta thAya che. tahetu (taddhatu) eTale "e mATenuM' eTale ke mokSaprApti mATenuM anuSThAna. e anuSThAna 'tahetu'nA nAmathI oLakhAya che. e anuSThAnavALA jIvo anAbhogAdikathI mukta hoya che ane teo caramAvartamAM AvelA hoya che. "anAbhoga' pAribhASika zabda che. eno eka artha thAya che ajANatAM ke khyAla bahAra. anAbhogAdi zabdathI anupayoga, anAdara, vismRti, sahasAkAra, AzaMsA vagere doSo gaNAvI zakAya. tahetu anuSThAna karanAramAM AvA doSo hotA nathI. caramAvarta eTale chelle Avartana, chelluM pudgala parAvartana caramAvarta zabdamAM carama eTale chelluM ane Avarta eTale vartuLa. jIva saMsAramAM cauda rAjalokamAM paribhramaNa karato rahe che. sUkSma nigodamAMthI chUTo paDelo ane vyavahAra rAzimAM Avelo jIva janmamaraNa karato rahe che. te ekendriyathI mAMDIne saMjJI paMcendriya manuSya bane ane manuSya tarIke kevaLajJAna pAmI mokSa jAya, emAM keTalo badho kALa vItato haze ! vaLI manuSyabhava maLyo te bhave ja kevaLajJAna avazya prApta thAya evuM nathI. keTalAye jIvo coryAzI lAkha yonimAM paribhramaNa karatAM karatAM keTalIye vAra manuSyapaNuM pAme che, chatAM pharI bhavabhramaNamAM aTavAya che. jJAnI bhagavaMto kahe che ke anaMtakALa emAM vItI jAya che. emAM cauda rAjalokamAM badhe e ghamI vaLe che. e kevI rIte ghumI vaLe che ane emAM koI niyama che ke nahi te vize jaina darzana bahu sUkSmatAthI samajAve che. ene pudgala parAvartana kahe che. pudgala eTale ajIva tattva (Matter). AtmA cetana tattva che. jyAM sudhI mukti (mokSa) na maLe tyAM sudhI A cetana tattva pugala sAthe saMlagna rahe che. jIvano deha pudgalano banelo che. pudgalanA sUkSma paramANuo pratikSaNa (pratisamaya) dehamAMthI chUTA paDI bahAra nIkaLI jAya che ane bIjA paramANuo dehamAM joDAya che. jIva mRtyu pAme che tyAre AtmA deha choDI bIjo deha dhAraNa kare che. A rIte pudgala paramANuonuM grahaNa ane uMjhana (tyAga), te pudgalano Avarta kahevAya che. pudgala paramANuo keTalA prakAranA che ? jaina darzana pramANe mukhyatve ATha prakAranA che. ene vargaNA 152 Jain Education Intemational 2010_05 Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha trIjo, adhikAra dasamo : sadanuSThAna adhikAra kahevAmAM Ave che. dArika, vaikriya, tejasa, kArmaNa, AhAraka, bhASA, zvAsocchavAsa ane mana, e ATha vargaNAmAMthI AhAraka sivAyanI sAta vargaNAnA pudgalonuM parAvartana jIva aneka vAra kare che, paraMtu AhAraka vargaNA to jIvane samagra bhavacakramAM phakta cAra vAra ja prApta thaI zake che. cauda rAjalokamaya A vizvamAM pula paramANuo sarvatra bharelA che. emAMthI sAta vargaNAnA dareka dareka pudgala paramANune jIva bhogave eTale ke pariNamAve tyAre eka pudgala parAvartana thAya. A pudgala parAvartana te dravyathI thayuM kahevAya. vaLI emAM koI kama na hovAthI te bAdara kahevAya. eTale A dravyathI bAdara pugala parAvartana kahevAya. taduparAMta vaikriya, tejasa vagere sAta vargaNAnA pudgala paramANuone anukrame bhogave to te dravyathI sUkSma pudgala parAvartana kahevAya. have kSetrathI pudgala parAvartana laIe. lokAkAzanA asaMkhya pradezo che. pratyeka pradezane maraNathI sparzavAmAM Ave ane e rIte lokAkAzanA sarva pradezane sparzavAmAM Ave te kSetrathI bAdara pudgala parAvartana kahevAya. taduparAMta lokAkAzanA pratyeka pradezane maraNathI anukrame sparzavAmAM Ave. (vacamAMnA samayamAM anya pradezone game teTalI vAra sparzavAmAM Ave te na gaNAya.) ane ema sarva lokAkAzanA pradezone sparzavAmAM Ave te kSetrathI sUkSma pudgala parAvartana kahevAya. tevI ja rIte utsarpiNInA ane avasarpiNInA sarva samayone maraNathI sparzavAmAM Ave te kALathI bAdara pudgala parAvartana kahevAya ane kALacakranA samayane anukrame sparzavAmAM Ave te kALathI sUkSma pudgala parAvartana kahevAya. e ja pramANe kaSAyonA asaMkhya anubaMdhasthAnone badhAMne sparzavAmAM Ave te bhAvathI bAdara pudgala parAvartana kahevAya ane kaSAyonAM anubaMdhasthAnone anukrame sparzavAmAM Ave te bhAvathI sUkSma pudgala parAvartana kahevAya. Ama jIva anaMta pula parAvartana karato karato jayAre chellAM pudgala parAvartanamAM (caramAvartimAM) Ave, tyAre jIvanI audhadaSTi maTIne yogadaSTi thavA mAMDe che ane tyAre ene A tahetu anuSThAna prApta thAya che. [282] ghavananortha avabatripADA ! atra syAt satkriyArAgo'nyatra cAsatkriyAdaraH // 18 // anuvAda : A dharmano yauvanakALa che. te pahelAM bhavanI bAladazA hoya che. ahIM satu kriyAno rAga hoya che tathA bIjAmAM asat kriyAno Adara hoya che. vizeSArtha : tadhetu anuSThAnavALo jIva caramAvartamAM Ave che. ene sat kriyAno anurAga hoya che. asat kriyA pratye have ene anurAga thato nathI. | AvI rIte caramAvartamAM AvelA jIva mATe graMthakAra maharSi kahe che ke A eno dharmayauvanano kALa che. yauvanamAM zakti, puruSArthano utsAha, dhyeyanI spaSTatA, taravarATa, samajaNa, sArAsAra viveka vagere hoya che. eTale caramAvartane yogya rIte ja dharmanA yauvanakALa tarIke oLakhAvavAmAM Ave che. caramAvartamAM | na AvelA jIvo saMsAranI bAladazAnA jIvo kahevAya che, kAraNa ke evA jIvone punarjanmAdimAM zraddhA - kadAca hoya ke na hoya. buddhithI kadAca te svIkAre paNa aMtaramAM tenI pratIti na paNa hoya. tene bhautika | aihika jIvana ja sArI rIte sukhamaya jIvavA jevuM che evuM rahyA kare che. enI tamAma pravRttio potAnA vartamAna jIvanane dhana, putra parivAra vagerenI daSTie sArthaka karavA yogya lAge che. dharmanA AvA 1 53 Jain Education Interational 2010_05 Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra bAlyakALamAM tene asat kriyAo pratye rasa, ruci, Adara vagere rahyA kare che. sakliAo tarapha anurAga ene thato nathI. sakriyAo tene vyartha ke arthahIna, samaya bagADavA jevI lAge che. [283) bArAdAtha mUna vAnInA didhe dharmayUnastathA dharmarAgeNAsatkriyA hiye // 19 // anuvAda: jema yuvAna puruSane bhoganA rAgane lIdhe potAnI badhI bAlakrIDA lajajAkAraka lAge che, tema dharmanA yauvanakALamAM AvelAne dharmanA rAgane kAraNe asat kriyA zaramAvA jevI lAge che. vizeSArtha : caramAvartamAM AvelA jIvane ja sat kriyA anurAga hoya che. dharmano e yauvanakALa che. eTale pote pUrve aNasamajamAM je kaMI asat kriyA karI hoya tevI kriyA karatAM have tene lajjA Upaje che. ahIM daSTAMta ApavAmAM Ave che ke jema koI yuvAna hoya to ene have bAlakrIDA karatAM zaramAvA jevuM lAge che. nAnAM chokarAMo bALapaNamAM ThelaNagADI, DhIMgalA-DhIMgalI, ghara ghara ramavuM ke dhULamAM ALoTavuM vagere ramata rame che, paraMtu moTA thayA pachI teone evI ramata ramatAM saMkoca-zarama thAya che. e prakAranI ramata have temane zobhatI nathI. koI nAnAM bALakone evI ramata ramADe te judI vAta che, paNa pote ekalA rame to teo hAsyAspada bane ane mUrkhAmAM khape. tevI ja rIte dharmanA yauvanakALamAM pravezelA ane sadanuSThAna karavAvALAne azuddha ke asat kriyA karatAM zarama Upaje che. sadanuSThAna prApta thatAM asad anuSThAna ApoApa chUTI jAya che. [284] caturtha varaHvarte tamaviddhinurAtaH | anuSThAnaM vinirdiSTaM bIjAdikramasaMgatam // 20 // anuvAda : eTale caramAvartamAM dharmanA anurAgane lIdhe bIjAdi kramathI yukta evuM caturtha (tahetu) anuSThAna hoya che. vizeSArtha ? jIva jyAre caramAvartimAM Ave che tyAre sat kriyA pratye athavA dharmakriyA pratye ene anurAga janme che. cothuM hatu anuSThAna sat kriyA pratyenA anurAgavALuM hoya che. eTale tahetu anuSThAna paNa caramAvartamAM ja saMbhavI zake. A anuSThAnanAM je lakSaNo che tene vRkSanuM rUpaka ApavAmAM AvyuM che. vRkSamAM bIja, aMkura, skaMdha, patra, puSpa ane phaLa enAM kramika aMgo che. e pramANe A anuSThAnanAM lakSaNone have pachInA zlokomAM e rIte ghaTAvavAmAM AvyAM che. [285 vInaM veda kanAn kRtrI ddhanuSanari:. bahumAnaprazaMsAmyAM cikIrSA zuddhagocarA // 21 // anuvAda : zuddha anuSThAna karanArA manuSyone joIne temanI bahumAna ane prazaMsA karavA dvArA zuddha kriyA karavAnI icchA thAya te ahIM bIja che. 154 Jain Education Intemational 2010_05 Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha trIjo, adhikAra dasamo : sadanuSThAna adhikAra vizeSArtha : A cothuM tahetu anuSThAna karanAra jIvanuM bIja rUpa prathama lakSaNa e hoya che ke je loko zuddha, mokSalakSI kriyA kare che tevA loko pratye tene Adara-bahumAna thavA lAge che. vaLI teo mATe prIti thatAM temanI samyaka prazaMsA paNa te karavA lAge che. vaLI potAne paNa evo zubha bhAva thAya che ke, "huM paNa AvI zuddha dharmakriyA karato thAuM to kevuM sAruM !' A prakArano bhAva thavo te tahetu anuSThAnanuM bIjarUpa lakSaNa che. [286] tathA vInuvaMza naM: kIrthaMDara: | taddhatvanveSaNA citrA skaMdhakalpA ca varNitA // 22 // anuvAda : tenA akalaMka anubaMdhane aMkura kahevAmAM Ave che. e mATe tenI vividha prakAranI anveSaNA karavI te skaMdharUpe varNavAya che. vizeSArtha : tahetu anuSThAnarUpI vRkSamAM aMkurane sthAne kyuM lakSaNa pragaTa thAya che ane skaMdha (thaDa)ne sthAne kyuM lakSaNa pragaTa thAya che te A zlokamAM kahevAmAM AvyuM che. jIvane potAne icchA ane bhAvanA thaI hatI ke pote kyAre evI zuddha dharmakriyA karaze ? A icchA ane bhAvanAnuM vAraMvAra raTaNa thavuM, nirmaLa bhAvathI teno anubaMdha thayA karavo te aMkurarUpe che. dharmakriyA mATenuM rucirUpI bIja vAvyA pachI, tenA upara anubhAvanarUpI jalanuM vAraMvAra siMcana thatAM bIjamAMthI aMkura phUTe che. tyAra pachI, kevI rIte A zuddha kriyA thaI zake tenuM ciMtana manana karavuM, tenI vividha rIte sUkSma anveSaNA karavI e tahetu vRkSanA skaMdha rUpe che. [287] pravRttitte citrA 4 patrAlidI matA ! puSpaM ca guruyogAdihetusaMpattilakSaNam // 23 // anuvAda : vaLI temAM vividha prakAranI pravRtti te pAMdaDAM vagere jevI mAnelI che tathA gurano yoga vagerenA heturUpa saMpattine puSyarUpa kahelI che. * vizeSArtha : tahetu anuSThAnarUpI vRkSa moTuM thatuM jAya to ene patra eTale ke pAMdaDAM ane phUlo paNa Ave. A zlokamAM pAMdaDAM ane phUlorUpI lakSaNo kyAM che te darzAvavAmAM AvyAM che. A anuSThAnamAM je je sat kriyAo karavAmAM Ave tene vividha prakAranAM nAnAM moTAM pAMdaDAM vagere jevI gaNI zakAya. taduparAMta sadguruno, gurujanono samAgama, e dvArA prApta thato bodha, tathA temanA mArgadarzana heThaLa thato zAstrAbhyAsa vagerene A vRkSanAM puSpa tarIke oLakhAvI zakAya. 155 Jain Education Interational 2010_05 Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra [288] bhAvadharmasya saMpattiryAM ca saddezanavinA| phalaM tadatra vijJeyaM niyamAnmokSasAdhakam // 24 // anuvAda : ahIM sat dezanAdithI je bhAvadharmanI saMpatti prApta thAya tene phaLarUpe jANavI. te niyamathI mokSanI sAdhaka thAya che. vizeSArtha : sadguruno yoga thayA pachI emanI pAsethI sat dezanA sAMbhaLavA maLe che. ethI mithyAtva mohanIya karmano kSayopazama thAya che. ethI samyaktvarUpI zuddha bhAvadharmanI prApti thAya che. e ja A tadbhutu anuSThAnanuM phaLa che. A phaLa niyamA eTale ke avazya mokSane apAvanAruM che. [289] sahano mAvadharmI hi zuddhazcaMdranAMdhavat / etadgarbhamanuSThAnamamRtaM saMpracakSate // 25 // anuvAda : sahaja bhAvadharma e zuddha caMdananI sugaMdha jevo che. e sahita je anuSThAna te 'amRta' (anuSThAna) kahevAya che. vizeSArtha : bhAvadharma te zuM e samajAvyA pachIthI amRta anuSThAna vize kahyuM che ke jenAthI mithyAtva mohanIya karmano kSayopazama thAya ane samyaktvanI prApti thAya evA sahaja ane zuddha bhAvadharma sAthe jo anuSThAna karavAmAM Ave to te amRta anuSThAna bane che. ahIM upamA caMdananA vRkSanI sugaMdhanI ApavAmAM AvI che. AsapAsanA vAtAvaraNamAM paNa prasarelI hoya che. caMdananuM vRkSa haju najare na paDyuM hoya paNa enI najIka pahoMcatAM ja anubhava thAya che ke ATalAmAM kyAMka caMdananuM vRkSa hovuM joIe. tevI rIte samyaktvayukta bhAvadharma sahita je koI dharmakriyA thAya che te amRta anuSThAna bane che. e anuSThAna avazya mokSa apAvanAruM bane che. amRta anuSThAna sarvazreSTha hovAthI te jIvane enA jJAnasvarUpa zuddhopayoga tarapha laI jAya che. [20] nainImANAM puraskRtya pravRtta cittazuddhita:| saMvegagarbhamatyantamamRtaM tadvido viduH // 26 // anuvAda : jinezvaranI AjJAne AgaLa dharIne, cittanI zuddhipUrvaka jemAM pravRtta thavAyuM hoya tathA jemAM atyaMta saMvega rahelo hoya, tene tenA jANanArA amRtAnuSThAna kahe che. vizeSArtha : pAMce prakAranAM anuSThAnomAM sarvazreSTha te amRta anuSThAna che. te tvarita gatie mokSa prati laI janAruM che. A amRta anuSThAnanAM je keTalAMka mahattvanAM lakSaNo che temAMthI traNa lakSaNo A zlokamAM batAvavAmAM AvyAM che. (1) emAM jinezvara bhagavAnanI AjJA ja haMmezAM AgaLa dharavAmAM Ave che. AvA prakAranuM anuSThAna karanArane jinezvara bhagavAnamAM ane emanI AjJAmAM apratima, acala zraddhA hovI joIe. jyAre paNa nigodanuM svarUpa, bhavyAbhavya, jIvAjIvAdi SaDa dravya, nava tattva, ATha prakAranAM karma ke evA bIjA koI 2010_05 156 Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha trIjo, adhikAra dasamo : sadanuSThAna adhikAra viSayamAM saMzaya thAya tyAre jinezvara bhagavAnanI AjJA ja AgaLa dharavAmAM Ave ane te ja svIkAravAmAM Ave ane tene ja pUrI zraddhApUrvaka anusaravAmAM Ave. amRta anuSThAna karatI vyakti kyAreya ethI viparItapaNe vicAratI na hoya ke AcaraNa karatI na hoya. (2) cittanI zuddhipUrvaka emAM pravRtti thatI hoya che. jyAM sudhI sAMsArika viSayomAM rasa che tyAM sudhI cittamAM malinatA rahevAnI ja; rAga ane dveSanA bhAvo UDyA ja karavAnA; krodhAdi kaSAyono uddabhava thayA karavAno. jyAM sudhI jIvanamAM rasa, ruci ane zraddhApUrvaka tyAga-vairAgya AvatAM nathI tyAM sudhI kaSAyonA tophAnane mATe nimitto maLatAM ja rahevAnAM. jIvanamAM saMyama AvatAM, tyAga ane vairAgya AvatAM nirAzaMsapaNuM kudaratI rIte ja AvavA lAge che. e AvatAM citta nirmaLa thavA lAge che. jyAM sudhI spRhAo che, AkAMkSAo che, abhilASAo che, apekSAo che, lobha che, lAlasAo ke vAsanAo che tyAM sudhI cittanI vimaLatA AvatI nathI. amRta anuSThAnamAM cittanI zuddhi e eka atyaMta mahattvanuM lakSaNa che. (3) A anuSThAnamAM atyaMta saMvegabhAva dhAraNa karelo hovo joIe. saMvega eTale mokSa mATe laganI. mokSanI tIvra abhilASA hoya tyAM saMvega AvyA vagara rahe nahi. athavA jyAM saMvega hoya tyAM mokSanI tIvra abhilASA avazya hoya ja. jIvanamAM kaSAyo zAMta paDI jAya to saMvega Ave che. saMvegano zabdArtha sarakho vega, sarakhI gati evo thAya che. mokSanI dizAmAM, svarUpanI prApti mATe asAdhAraNa rIte sAro vega dharAvavAmAM Ave te saMvega. amRta anuSThAna mATe jIvamAM saMveganuM lakSaNa anivArya che. [291] zAstrArthAtnonuM samyak prAdhAnaM RHT kAlAdyaMgAviparyAso'mRtAnuSThAnalakSaNam // 27 / / anuvAda : zAstranA arthanuM sArI rIte ciMtana, kriyAmAM mananI ekAgratA tathA kAlAdika aMgono aviparyAsa te amRta anuSThAnanAM lakSaNo che. vizeSArtha : amRtAnuSThAnanAM vadhu traNa lakSaNo A zlokamAM batAvavAmAM AvyAM che. (1) zAstranA arthanuM sArI rIte Alocana eTale ke ciMtana A anuSThAna karanAre kareluM hovuM joIe. zAstromAM dharmakriyAnAM vividha aMgonI vividha apekSAe vicAraNA karelI hoya che. e vicAraNA yathArtha ane paraspara aviruddhapaNe potAne samajAvI joIe. zAstrakAranA Azayane jo barAbara na pakaDI zakAyo hoya to arthano anartha thaI jAya. ajANatAM utsutra prarUpaNA thaI jAya. dharmanA kSetre potAnA hAthamAM koI samudAyanuM netRtva hoya ane potAnAthI utsutra prarUpaNA thaI jAya to pote to DUbe, paNa sAthe bIjAM ghaNAMne paNa bhavasAgaramAM DubADe. eTalA mATe amRta anuSThAna karanArA jIve zAstranA arthanI, enA marmanI, enA sUkSma rahasyanI UMDI gaveSaNA samyapha prakAre karelI hovI joIe. (2) dharmakriyAmAM praNidhAna e paNa amRta anuSThAnanuM eka mahattvanuM lakSaNa che. dharmakriyA to kharI ja, paraMtu AgaLa jatAM jIvananA pratyeka kAryamAM cittanI ekAgratA, upayogayuktatA hovI joIe. keTalAMkane zubha 157 Jain Education Intemational 2010_05 Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra bhAvamAM rahevuM game, paNa kriyA karavA mATe eTalo bhAva hoto nathI. kriyA karatI vakhate maMdotsAha banI javAya che. jo citta upara pramAda savAra thaI jAya to kriyA jema tema raghavATathI thAya che. amRta anuSThAna karanAra vyaktimAM pratyeka dharmakriyAmAM utsAha hoya che, svasthatA hoya che ane apramattatA hoya che. (3) kAlAdika aMgono aviparyAsa eTale ke je AvazyakAdi dharmakriyAo je je kALe karavAnI kahI hoya te te dharmakriyAo te te kALe ja karavI joIe. vihitakALe karavAnI te kriyAmAM paNa anAdara, avinaya, akAraNa utAvaLa ityAdi na hovAM joIe. AvazyakAdi dharmakriyAo uparAMta covIse kalAka eTale divasa ane rAta karAtA pratyeka kAryamAM upayoganI zUnyatA ke nyUnatA na AvI jAya tenI satatta takedArI rAkhavI joIe. amRta anuSThAnanuM A paNa eka mahattvanuM lakSaNa che. [22] yaM di anuSThAnaM trayamatrAva ca | tatrApi caramaM zreSThaM mohogaviSanAzanAt // 28 // anuvAda : emAM be anuSThAna sat che ane traNa asat che. temAM paNa chelluM mohanA ugra viSano nAza karanAra hovAthI zreSTha che. vizeSArtha : Ama kula pAMca prakAranAM anuSThAna batAvavAmAM AvyAM ane tenAM lakSaNo paNa darzAvavAmAM AvyAM. A pAMcamAMthI pahelAM traNa te viSAnuSThAna, garAnuSThAna ane ananuSThAna che. te asat che. mATe te AdaravA yogya nathI. ethI AtmAnI zuddhi thatI nathI. adhyAtmamArgamAM vikAsa karavA icchanAra mATe te vyartha che. bAkInAM be anuSThAno te taddatu anuSThAna ane amRta anuSThAna che. te sat anuSThAna che. te AdaravA yogya che. adhyAtmamArgamAM te ghaNAM ja upakAraka che. AtmasvarUpa pAmavA mATe te upayogI ane anivArya che. be sadanuSThAnamAM paNa chelluM amRtAnuSThAna sarvazreSTha che, kAraNa ke mohanIya karmanA viSano nAza karavAnuM tenAmAM sAmarthya che. viSa ane amRtane bhegAM karavAmAM Ave to tethI amRta viSa nathI banI jatuM, paNa viSa amRta banI jAya che. eTale ja A chellA anuSThAnane "amRta' nAma ApavAmAM AvyuM che, kAraNa ke te moharUpI jalada viSanA mAraNarUpa che. eTalA mATe sAdhake asata anuSThAnamAM na aTavAtAM, amRta anuSThAna sudhI pahoMcavAnuM hoya che. [23] mAra: sUraje pratiravinaH saMpadA : | jijJAsA tajjJasevA ca sadanuSThAnalakSaNam // 29 // anuvAda : Adara, kriyA karavAmAM prIti, aviba, saMpadAnuM Agamana, jijJAsA ane jJAnInI sevA e sadanuSThAnanAM lakSaNa che. vizeSArtha : asadu anuSThAna ane sad anuSThAna vacceno bheda darzAvI upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja, pUrvAcAryone anusarIne batAvyuM ke tahetu ane amRta e be prakAranAM anuSThAna te sad anuSThAna che. have teo A prakAranA sad anuSThAnanAM cha lakSaNo nIce pramANe batAve che : 158 Jain Education Interational 2010_05 Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha trIja, adhikAra dasamo : sadanuSThAna adhikAra (1) Adara - mokSamArganA abhilASI jIve potAnI je kaMI Avazyaka kriyAo karavAnI hoya, te pratye tene Adara ane bahumAna hovAM joIe. karavA jevuM to A ja che evI jyAM sudhI aMtaramAM zraddhA dRDha thatI nathI tyAM sudhI enuM mUlya samajAtuM nathI. koI vastu ApaNane prApta thaI hoya ane ApaNane enA mUlyanI khabara na hoya to ApaNe ene sAcavavAnI darakAra karatA nathI. paNa koIka samajAve ke A to bahu mUlyavAna ane durlabha vastu che; enI to ATalI badhI kiMmata bolAya che, tyAre e vastu pratye ApaNane ahobhAva thAya che ane e khovAI na jAya, tUTI na jAya ke corAI na jAya e mATe ApaNe ene bahu sArI rIte sAcavIe chIe. tevI rIte mokSamArga mATe maLelI kriyArUpI mUlyavAna sAmagrI pratye ApaNo evo AdarabhAva jAgrata rahevo joIe. (2) kriyAmAM prIti - sAdhakane kriyA karavAmAM ruci hovI joIe. kriyA karatAM bhAva avazya caDI jAya, paraMtu kriyA sarvathA heya nathI. kriyAnI upAdeyatA paNa sAdhakane samajAvI joIe. je je kriyA avazya karavAnI che te kriyA veThanI jema na karavI joIe. cittanA upayoga sahita, bhAvapUrvaka, rasapUrvaka ane prItipUrvaka te karavI joIe. jJAnAigyAM mokSa: | ema kahevAyuM che. alabatta, jJAna e ja kriyA eTalI ucca, sUkSma bhUmikA sudhI A vAtane laI jaI zakAya che, to paNa bhAvayukta kriyAnuM mahattva mokSamArgamAM svIkArAyeluM ja che enuM vismaraNa kyAreya na thavuM joIe. (3) avipna - sAmAnya rIte AvI UMcI dazA prApta karanAra sAdhakanA jIvanamAM dharmakriyA karatI vakhate pUrvanAM zubha karmanA baLe koI vighna AvatuM nathI. paraMtu koI bhAre nikAcita azubha karmanA udaye vidano Ave to te dUra karavAnuM athavA te pratye udAsIna, anAsakta rahevAnuM, sAkSIbhAvathI tene nihALavAnuM ane bhogavavAnuM sAmarthya AvuM amRta anuSThAna karanAramAM hoya ja che. (4) saMpadAnuM Agamana - sAdhakane bhautika saMpattimAM to rasa nathI, paNa dharmarUpI saMpadA ene avazya hitakAraka thAya che. potAnI sAdhanA mATe maLatI vividha prakAranI anukULatA paNa eka apekSAe saMpadArUpa gaNAya. sAdhakanI dazA anusAra bhAvarUpI vividha yogasaMpadA paNa ene sAMpaDe che. (5) jijJAsA - tattvanI jijJAsA sAdhakane hamezAM rahe che. saMsAranuM svarUpa kevuM che, cha dravyo kevI rIte kArya kare che, nava tattvonuM svarUpa kevuM che ane potapotAnI rIte e kevAM kAryo kare che, jIvonI vividha prakAranI gati kevI hoya che, karmo kevI rIte baMdhAya che ane kevI rIte chUTe che, svarUpAnusaMdhAna kevI rIte thAya che, AtmasAkSAtkAranI kSaNa kevI hoya che, dehathI bhinna avasthA kevI rIte pratIta thAya che, mokSagati kevI che ane kevI rIte te pamAya che vagere aneka prakAranI jijJAsA jIvane thAya che. teno yathArtha uttara maLatAM aMtaramAM jJAnano ughADa kevI rIte ane keTalo badho thato jAya che te to anubhave ja samajAya evuM che. (6) jJAnInI sevA - jemane zAstrajJAna yathArtha rIte prApta thayuM che ane svarUpAnusaMdhAnathI jemaNe uttama dazA prApta karI che evA jJAnIonI samIpe rahevAthI, emanI sevA karavAthI ane emanA AzIrvAda prApta karavAthI sAdhakanuM bahu kalyANa thAya che. pratyeka vAta zAstramAM AvatI nathI. keTalAya rahasyo gurugamathI ja prApta thaI zake che ane guru taraphathI e tyAre ja maLe che jayAre emanA aMtaramAM e ApavAno harSollAsayukta kudaratI bhAva jAgyo hoya. gurunI sevA vagara gurunI kRpA prApta karavAnuM saraLa nathI. mATe ja amRtAnuSThAna karanAra sAdhaka mATe jJAnInI sevA kartavyarUpa che. 159 Jain Education Interational 2010_05 Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra [294 memaa mahicchIpravRttisthirasiddhimaH | caturvidhamidaM mokSayojanAdyogasaMjJitam // 30 // anuvAda : icchA, pravRtti, sthiratA ane siddhi e cAra prakAranA bhedavALuM hovAthI tathA mokSa sAthe joDAyeluM hovAthI, "yoga' nAmathI e oLakhAya che. vizeSArtha : sadanuSThAnanuM svarUpa samajAvatAM ahIM batAvyuM che ke te mokSanI sAthe joDAyeluM hovAthI yoga'nA nAmathI oLakhAya che. yoga zabda yuju dhAtu parathI Avelo che. eno artha joDavuM evo thAya che. A anuSThAna dvArA jIvane mokSa sAthe joDANa thAya che. yogasvarUpa A anuSThAnanA cAra prakAra che : (1) icchAyoga, (2) pravRttiyoga, (3) sthiratAyoga ane (4) siddhiyoga. zrI haribhadrasUrie A cAre prakAranA yoganuM svarUpa yogaviMzikA'mAM samajAvyuM che. icchAyoga eTale zAstrArtha jANavAnI icchA. pUrve thaI gayelA mahAtmAonAM vRttAMto tathA temaNe samajAvelA mokSamArga vize jANavAno utsAha ane ullAsa te icchAyoga che. pravRttiyoga eTale zAstravihita vrata vagere vidhipUrvaka niraticAra karavA mATe pravRtta thavuM. sthiratAyoga eTale aticArano doSa lAgavAnI ciMtA na rahe tevI sthiratA. siddhiyoga eTale potAnA sAMnidhyamAM AvelA bIjAne dharmamArgamAM joDavAnI zaktirUpI siddha thayeluM anuSThAna. icchAdi A cAre yoganA pratyekanA sthAna, varNa, artha, AlaMbana, ane ekAgratA ema pAMca prakAra batAvavAmAM Ave che, jema ke sthAna icchAyoga, varNa icchAyoga, artha icchAyoga, AlaMbana icchAyoga, ane ekAgratA icchAyoga. evI ja rIte sthAna pravRttiyoga, varNa pravRttiyoga vagere. [195] rUchI tathA pratiyugaviparipAni | pravRttiH pAlanaM samyak sarvatropazamAnvitam // 31 // anuvAda : evI kathA prItiyukta hoya ane vipariNAmarahita hoya to te icchAyoga che. sarvatra upazamayukta samyapha pAlana te pravRttiyoga che. ' vizeSArtha: cAra yogamAMthI icchAyoga ane pravRttiyoga e be yoganI vyAkhyA A zlokamAM ApavAmAM AvI che. icchAyoganuM sauthI mahattvanuM lakSaNa te sAdhakane evA guru bhagavaMtano upadeza sAMbhaLatAM ke dharmakathA sAMbhaLatAM atyaMta prema thAya, harSa thAya; e sAMbhaLIne abhAva ke viparIta bhAva na thAya. vastutaH dharmanI, dharmakriyAnI, dharmopadezakonI, dharmatattvanI vAto sAMbhaLavA mATe tene laganI lAge ane te sAMbhaLIne te harSavibhora banI jAya. jANavA sAMbhaLavAnI icchA te icchAyoga che. AraMbhamAM jayAre sAdhakanI abhyAsa dazA hoya tyAre badhuM ja barAbara grahaNa na thAya, to paNa upadezaka pratye ane dharmakriyA pratye tenAM Adara ane bahumAna prazasya hoya. dravya, kSetra, kALa ane bhAvanI daSTie upazamayukta rahevuM ane zAstravidhi anusAra vratonuM ane anya dharmakriyAonuM ullAsapUrvaka pAlana karavuM te pravRttiyoga che. 160. Jain Education Interational 2010_05 Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha trIjo, adhikAra dasamo : sadanuSThAna adhikAra [26] sakSayopazotirIvicintayA | rahitaM tu sthiraM siddhiH pareSAmarthasAdhakam // 32 // anuvAda : sat kSayopazamanA utkarSathI aticAra vagerenI ciMtAthI rahita thavuM te sthiratAyoga che. bIjAonA arthane sAdhya karAve te siddhiyoga. vizeSArtha A zlokamAM bIjA be yoga te sthiratAyoga ane siddhiyoganAM lakSaNa batAvavAmAM AvyAM che. (1) sthiratAyoga - jayAM sudhI pravRttiyoga hoya che tyAM sudhI aticAranI ciMtA rahe che. paraMtu jema jema kSayopazama vadhato jAya ane utkarSa thAya tema tema aticAranI ciMtA ghaTatI jAya che. jema jema abhyAsa vadhe tema tema sthiratA AvatI jAya che. udayamAM AvelA mohanIya vagere karmo bhogavIne teno kSaya karavo tathA sattAmAM rahelAM karmono upazama dvArA nirodha karavo te kSayopazama che. (2) siddhiyoga - sthiratA sArI rIte prApta thayA pachI sAdhaka potAnA aMtaramAM rahelA upazama vagere bhAvo dvArA potAnA sAMnidhyamAM AvelAMne mATe paNa preraka bane ane tenA prabhAvathI teo paNa tevI rIte niraticAra dharmakriyA karavA saheje prerAya tene siddhiyoga kahe che. A cAre yogamAM kSayopazama anukrame uttarottara vadhato jAya che. [29] mevA rUpe vivitra: yuH kSayopazametara ! zraddhAprItyAdiyogena bhavyAnAM mArgagAminAm // 33 // anuvAda : zraddhA, prIti vagerenA yogathI mArgAnusArI bhavya jIvone, kSayopazamanA bhedathI A bhedo vicitra (asaMkhya) prakAranA hoya che. vizeSArtha : vicitra eTale bhAtabhAtanA athavA asaMkhya. icchAdi yoganA asaMkhya bhedo che, kAraNa ke mArgAnusArInAM zraddhA, prIti, dhRti, dhAraNA vagere bhAvomAM ghaNI taratamatA hoya che. koInI zraddhA maMda hoya, koInI zraddhA madhyama koTinI hoya, koInI zraddhA tIvra ke utkRSTa koTinI hoya. vaLI koIno kSayopazama ocho hoya, koIno madhyama prakArano hoya, koIno tIvra ke utkRSTa koTino hoya. vaLI te darekamAM prItinA paNa te pramANe bhedaprabheda hoya, dhRtinA paNa bhedaprabheda hoya. Ama zraddhAdinA asaMkhya prakAranA bheda che. eTale asaMkhya prakAranA kSayopazama che ane evI rIte asaMkhya prakAranA IcchAdi yoga che ema samajAya che. [298] manubrupa ca nirveH raMga: prazamatathA ! eteSAmanubhAvAH syuricchAdInAM yathAkramam // 34 // anuvAdaH IcchAdi yoganA anukrame anukaMpA, nirveda, saMvega ane prazama e anubhAvo che. vizeSArtha : icchAdi yogathI mArgAnusArI jIvamAM je bhAvo utpanna thAya che, tenA prakAra anukrame A pramANe che : anukaMpA, nirveda, saMvega ane prazama, icchAyogano anubhAva te anukaMpA, pravRttiyogano anubhAva te nirveda, sthiratAyogano anubhAva te saMvega ane siddhiyogano anubhAva te prazama che. anukaMpA eTale dayA. duHkhInAM duHkha dUra karavAnI bhAvanA athavA duHkhI pratye sahAnubhUti thavI ene 161 Jain Education Interational 2010_05 Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra dravya anukaMpA kahevAmAM Ave che. bhAvaanukaMpA eTale dharmahIna jIva dharma pAme evI bhAvanA. ene dharma pamADavA mATeno prayAsa. nirveda eTale vedano arthAt saMvedanAno abhAva. sAdhakane saMsAranAM sukho sukha jevAM na lAge. ethI saMsAra pratye udAsInatAno bhAva rahe. saMsAramAMthI chUTavAnI ene tIvra icchA rahyA kare. saMvega eTale koI paNa prakAranAM sAMsArika sukhonI icchA na rahetAM eka mAtra mokSanI ja abhilASA rahe te. krodha, mAna, mAyA ane lobha e cAre kaSAyono upazama karavo te prazama. ahIM mAnusArI jIvanA icchAyoganA bhAvo tarIke anukaMpA, nirveda, saMvega ane prazama ema AvavAmAM AvyA ane sabhyattvanAM pAMca lakSaNo tarIke te zama, saMvega, nirveda, anukaMpA ane Astikya ema gaNAvavAmAM Ave che. to A baMne vacce pharaka zo ? vastutaH mArgAnusArI jIva ane samaktiI jIvanAM anukaMpA, nirveda, saMvega ane prazamamAM tattvanI daSTie ke svarUpanI dRSTie kaMI pharaka nathI. emAM mAtra taratamatAno pharaka avazya rahevAno. paraMtu samaktiI jIvamAM Astikya e sauthI mahattvanuM lakSaNa che. eTale enAM bAkInAM cAre lakSaNa paNa Astikya sAthe hoya che. icchAyogamAM krama anukaMpAthI zarU thAya che. samyaktamAM pazcAnupUrvI krama levAno hoya che eTale emAM prathama Astikya Avaze. pachI anukaMpA, nirveda, saMvega ane zama e pramANe krama rahe che. [299] vAyotsavisUtronAM zraddhAmethavimAvata: icchAdiyoge sAphalyaM dezasarvavrataspRzAm // 35 // anuvAda : kAyotsargAdi sUtronI zraddhA, medhA vagere bhAvothI dezavirati ane sarvavirativALAne icchAdi yogamAM saphaLatA prApta thAya che. vizeSArtha icchA, pravRtti, sthiratA ane siddhi e cAre yoganI saphaLatA kyAre kahevAya? enA uttaramAM ahIM kahyuM che ke kAyotsargAdi Avazyaka sUtro tathA anya dharmakriyAomAM sAdhakane zraddhA, medhA, dhRti, dhAraNA, anuprekSA vagerenA bhAvo hoya che. e bhAvo ekasarakhA na paNa hoya. emAM maMdatA, tIvratA vagere prakAranI taratamatA hoI zake che. vaLI emAM dezavirati zrAvakanA tathA sarvavirati muninA bhAvamAM paNa taratamatAnA bhedo saMbhavI zake che. temanAmAM zraddhA, dhRti vagere bhAvo che ke teno abhAva che tenI pratIti kevI rIte thaI zake ? teo kAyotsargAdi kriyAo ke anya prakAranAM anuSThAno kare te vakhate temanAmAM te mATe keTalAM Adara ane prIti hoya che tenA uparathI tenI pratIti thAya. temanAmAM bhale vattAochA aMze paNa zraddhAdi bhAvo hoya to temAM temanI icchAdi yoganI saphaLatA rahelI che ema kahI zakAya. | [30] [3gImiAdhurya-vapuSAntare | __ bhedepIcchAdibhAvAnA doSo nArthAnvayAdiha // 36 // anuvAda : goLa, khAMDa vagerenA mAdhuryanA bhedanI jema icchAdi bhAvomAM, judA judA puruSanA bhede bheda hovA chatAM, temAM saMbaMdha hovAthI doSa nathI. 162 Jain Education Intemational 2010_05 Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha trIjo, adhikAra dasamo : sadanuSThAna adhikAra vizeSArtha : icchAdi yoganA bhAvo mANasomAM eka sarakhA nathI hotA. koIkamAM te atyaMta maMda paNa hoya, chatAM te vyakti icchAdi yogavALo ja kahevAya. zraddhA, medhA, dhRti, dhAraNA ane anuprekSA e pAMca bhAvomAM taratamatA hoI zake. vaLI koI eka vyaktimAM zraddhA baLavAna hoya ane dhAraNA ke anuprekSA maMda hoya, to bIjI vyaktimAM dhRti ane anuprekSA baLavAna hoya ane zraddhA vagere maMda hoya. koImAM prazama, saMvega ke anukaMpAdi bhAvo maMda hoya ane koImAM te prabaLa hoya. Ama taratamatAno bheda to vyaktie vyaktie rahevAno ane eka ja vyaktimAM paNa bhinna bhinna kALe paNa bhinna bhinna prakArano bheda rahevAno. ema chatAM jyAM sudhI e bhAvo che tyAM sudhI tevA bhAvonuM astitva ane saMbaMdha svIkAravAmAM doSa nathI. udAharaNa ApavAmAM Ave che ke jema goLa, khAMDa vagerenI madhuratAmAM bheda che, chatAM temAM madhuratA che, mIThAza che eno asvIkAra nathI karI zakAto. tevI rIte icchAdi yoganA bhAvone vize paNa samajavuM joIe. [301] zeSAM necchAvitnazopi teSAM tatsama | sphuTo mahAmRSAvAda ityAcAryAH pracakSate // 37 // anuvAda : jemanAmAM IcchAditayoga)no jarA paNa aMza nathI teone e ApavAmAM mahAmRSAvAda thAya che ema AcAryo kahe che. vizeSArtha : icchA, pravRtti, sthiratA ane siddhi ema cAra prakAranA yoga batAvavAmAM AvyA. keTalAka jIvo adhyAtmanA mArge pravRtti karavA icchatA hoya chatAM temanI icchA sAva sAmAnya prakAranI hoya athavA evA jIvo hoya ke jemane adhyAtmanA viSayamAM bilakula rasa na hoya. jemane bahu abhAva hoya evA jIvone athavA durbhavya ke abhavya jIvone icchAdi A cAra yoga batAvavAmAM akAraNa vyarthatA thaze. teo AvA yoga mATe anadhikArI hoya che ane chatAM temane enuM rahasya samajAvavAno prayAsa karavAmAM Ave, to te apAtre dAna jevuM thaze. vaLI teone vrata ApavAmAM Ave athavA kAyotsargAdi kriyA temanI pAse karAvavAmAM Ave, paraMtu jo teo pratijJAnusAra tenuM pAlana na kare to teo khoTuM bolyA evo artha thAya. Ama tadana apAtra jIva pAse parANe dharmakriyA karAvavA jatAM mRSAvAdano moTo doSa lAge che. te karanAra ane karAvanAra baMnene lAge che. vaLI temanAmAM jo viparyAsa buddhi hoya to avaLo artha grahaNa karavAno saMbhava paNa rahe che. ethI paNa temanuM vizeSa ahita thAya che. vaLI teone je sadanuSThAna ApelAM hoya te asadanuSThAna-viSAnuSThAnamAM pariNamavAno paNa saMbhava rahe che. mATe AvA doSamAM na paDavuM joIe. zrI haribhadrasUrie "lalita-vistarA" graMthamAM e pramANe samajAvyuM che. [302] nA sthApanuM vImAtaMgasAra | bhAvanIyamidaM tattvaM jAnAnairyogaviMzikAm // 38 // anuvAda : atyaMta ayogya kAraNathI unmArganuM utthApana (khoTA mArgane UMce sthApavA barAbara) thAya che. "yogavizikA'nA jANanArAoe A tattvane bhAvita karavuM joIe. 163 Jain Education Interational 2010_05 Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra vizeSArtha : sAdhanAmArganI kriyAo je jIvane zraddhA na hoya tenI pAse karAvavAthI to UlaTuM ene unmArge caDAvavA barAbara nIvaDavA saMbhava che. A adhyAtma mArga gUDha che. yogya pAtrane ja tenuM rahasya batAvavuM joIe. kAyotsargAdi vividha prakAranI dharmakriyAo mATe jene sadbhAva ke Adara nathI ene batAvavAthI to azuddha kriyA karavArUpa unmArge ene caDAvavA jevuM che. ethI unmArga pracalita bane che ane saravALe dharmane hAni pahoMce che. upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAje ahIM zrI haribhadrasUrikRta "yogaviMzikA' graMthano AdhAra Apyo che ane bhalAmaNa karI che ke e graMthamAM sadanuSThAna ane icchAyoga ityAdinuM svarUpa je samajAvyuM che te vize UMDuM manana karavuM joIe, kAraNa ke azuddha ane AdarabhAvarahita kriyA ayogya pAtra pAse karAvavAthI viparIta pariNAma Ave che. [303] trithA tatsavanuSThAnamAyaM zuddhatA | jJAtvA samayasadbhAvaM lokasaMjJAM vihAya ca // 39 // anuvAda : siddhAntano sabhAva jANIne ane lokasaMjJAne choDI daIne zuddha citta vaDe, sadanuSThAna traNe prakAre AdaravAM. vizeSArtha : "sadanuSThAna' nAmanA A adhikArano upasaMhAra karatAM graMthakAra maharSi pharamAve che ke ArAdhake zuddha cittathI sadanuSThAna sevavuM. e mATe prathama jarUra che siddhAntano sadbhAva jANavAnI. jayAM sudhI zAstravacanono paramArtha na jANyo hoya tyAM sudhI dharmakriyA sAcI rIte ane sArI rIte thaI zake nahi. vaLI jemaNe anuSThAna samajaNapUrvaka karavAM che emaNe lokasaMjJAne choDavI paDaze. loko gatAnugatika rIte, eke karyuM eTale bIjAe karyuM evA gADariyA pravAhanI jema bhAva vagara, keTalIka vAra to mithyA prayojanathI anuSThAna karatA hoya che. paraMtu jenAmAM siddhAntanI samaja Ave teNe arthahIna gatAnugatikatAno tyAga karavo joIe. vastutaH eka vakhata siddhAntanA rahasyamAM UMDo rasa paDavA lAge che to gatAnugatika lokasaMjJA ApoApa chUTI jAya che. sadanuSThAna sevanAre hRdayanI zuddhithI tema karavuM joIe. hRdayanI zuddhinI AvazyaktA ghaNI moTI che. siddhAntano marma barAbara samajAyo hoya ane kriyA bAhya rIte barAbara thatI hoya, paraMtu temAM jo hRdaya na parovAyuM hoya to te kriyA vizeSa phaLa na ApI zake. e kriyA mATe hRdayamAM khUba utsAha ane ullAsa pravartavo joIe. hRdayamAM mAyAcAra na AvI jAya te mATe sAdhake sAvadha rahevAnI jarUra che. AvI rIte karAtA sadanuSThAnamAM paNa sAdhake trividha trividha sAdhanA thAya e pratye lakSa rAkhavuM joIe. mana, vacana ane kAyAnI ekarUpatA emAM hovI joIe ane karavuM, karAvavuM ane anumodavuM ema traNe bhAvamAM ullAsa dhAraNa karavo joIe. sadanuSThAnanI saphaLatAnI A gurucAvI ahIM zAstrakAre batAvI che. iti sadanuSThAnAdhikAraH / sadanuSThAna adhikAra saMpUrNa. 164 2010_05 Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha trIjo adhikAra agiyAramo ke manaHzuddhi adhikAra ke [304] vitarara sumicchata prathamato manasaH khalu zodhanam / gadavatAM hyakRte malazodhane kamupayogamupaitu rasAyanam // 1 // anuvAda : ucita ane zubha AcaraNanI IcchA karanAra prathama manane zuddha karavuM joIe. rogIne maLazuddhi karyA vinA rasAyana ApyuM hoya to te kevI rIte upayogI thAya ? ' vizeSArtha : sadanuSThAnano adhikAra kahyA pachI have graMthakartA upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja enA anusaMdhAnamAM A manaHzuddhino adhikAra kahe che. sadanuSThAna karavA mATe pahelAM mananI zuddhi karavAnI AvazyakatA rahe che. vastutaH mananI zuddhi e enI pUrvazarata che. jayAM sudhI mananI zuddhi na thaI hoya tyAM sudhI anuSThAna zuddha na thAya. dUSita mana sAthe zubha hetuvALI karelI kriyA paNa dUSita thAya che. tevI dUSita kriyA enuM yogya phaLa nathI ApatI. ahIM eka sarasa anurUpa udAharaNa ApavAmAM AvyuM che. koI dardIne loha-bhasma, tAmra-bhasma, pravAla-bhasma vagere prakAranuM rasAyana ApavAnuM hoya, to vaidya pahelAM enA zarIramAM maLazuddhi karAve che. zarIranAM jaThara, AMtaraDAM vageremAM maLa bAjhI gayA hoya e dUra karyA vagara jo dardIne sIdhuM rasAyana ApavAmAM Ave to ethI roga to nirmULa thato nathI, paNa kyAreka to tenI viparIta kriyA thAya che. maLazuddhi karAvyA pachI ApeluM rasAyana zIdhra ane sArI rIte kAma kare che ane roga nirmULa thAya che. tevI rIte zubha, ucita anuSThAna karavAnI icchAvALAe pahelAM manaHzuddhi karI levI joIe. [305] para ne prAM mui rati dviSati vA svamano yadi nirmalam / virahiNAmaraterjagato rate - rapi ca kA vikRtivimale vidhau // 2 // anuvAda : jo potAnuM mana nirmaLa hoya to bIjAo potAnA prati atyaMga rAga kare ke dveSa kare to tethI zuM? virahIjanone arati thAya ane jagatane rati thAya, tethI nirmaLa caMdrane zI vikRti thavAnI ? 165 Jain Education Intemational 2010_05 ntemational 2010_05 Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra vizeSArtha : jo jIvamAM samatA AvI hoya ane mana nirmaLa hoya to evA jIvo sAMsArika abhiprAyo pratye potAnI pratikriyA vyakta karatA nathI. vastutaH emane evI icchA thatI nathI ke evI AvazyakatA jaNAtI nathI. ethI AgaLa jatAM keTalAkamAM evI pratikriyA ja thatI nathI, kAraNa ke temanI svabhAvadazA ja eTalI UMcI hoya che. saMsAramAM pratipaLe rAgadveSanI pravRtti cAlyA ja karatI rahe che. sagAMo, svajano, saMbaMdhIo, jJAtijano ke samAjanA vizALa vargamAM svArtha, ahaMkAra, dveSa, IrSA, pakSapAta ityAdine kAraNe niMdA-kuthalI thayA kare che. temAM paNa sAmAjika, zaikSaNika, dhArmika, rAjakIya vagere kSetranI pravRttiomAM paDelAo mATe rAganAM ke vaiSanAM moTAM nimitto vakhatovakhata UbhAM thAya che. eve vakhate sAmAnya sArA gaNAtA mANaso paNa, potAne mATe thayelA AkSepo ke thayelA anyAyane sahana na thatAM tarata tenI pratikriyA rUpe mana, vacana ke kAyAnI pravRtti cAlu karI de che. paNa jeo svastha che, nirmala che, udAra che, svapara hitaciMtaka che, samatAyukta che ane ArAdhaka che emanA manamAM ethI evI koI pratikriyA nathI cAlatI. e mATe dRSTAnta ApavAmAM Ave che ke pUrNimAno nirmaLa caMdra AkAzamAMthI zIta kiraNo relAvI rahyo che. ethI jagatanA lokone atyaMta AnaMda thAya che. paraMtu je virahI puruSa ke strI hoya tenA manane te vihvaLa karI nAkhe che. caMdrakiraNathI ene arati thAya che. Ama, jagatanA lokone rati thAya ke virahIone arati thAya, caMdra to pote avikArI ja rahe che ane nirmaLatAthI prakAze che. evI rIte nirmaLa mananA samatAyukta sAdhakomAM AvI koI pratikriyA thatI nathI. [36] vitavayanupasthita svamanasaiva hi zocati mAnavaH / upanate smayamAnamukhaH puna rbhavati tatra parasya kimucyatAm // 3 // anuvAdaH manuSya potAnI rucikara vastu upasthita nathI evuM jANIne potAnA manamAM je kheda kare che ane te prApta thatAM pAcho hasatA mukhavALo thAya che, emAM bIjAne kAraNabhUta zI rIte kahevAya? vizeSArtha : abhISTa vastuno ke vyaktino yoga ane viyoga manuSyanA cittamAM harSa ane zokanI lAgaNI janmAve che. koI suMdara, AkarSaka cIjavastu potAne joItI hoya ane te na maLe to tarata manamAM kheda thavA lAge che. e ja vastu maLe ke tarata enA caherA upara AnaMda prasarI rahe che. Ama harSa ke zokanI lAgaNI mANasanA manamAM thAya che. eTale jo prazna karIe harSa ke zokanuM kAraNa padArtha che ? ke enI prApti ke aprAptithI tevI lAgaNI anubhavanAra citta che ? to uttara spaSTa che ke cittamAM ja harSazokAdinI lAgaNIo uddabhave che. eTale harSa ke zoka mATe bIjAne kAraNabhUta ke doSita batAvavAno koI artha nathI. [37] varaVTyo priviyana zamarasaM sakalaM vikiratyadhaH / capala eSa manaHkapiruccakaiH rasavaNig vidadhAtu munistu kim // 4 // anuvAda : A atyaMta capaLa evo manarUpI vAnara cAritranA yogarUpI ghaDAone UMdhA 166 Jain Education Interational 2010_05 Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha trIjo, adhikAra agiyAramo : manaHzuddhi adhikAra vALIne zamarUpI badhA rasane nIce DhoLI nAkhe che. emAM munirUpI samarasano vepArI zuM kare? vizeSArtha : ahIM upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAje eka sarasa rUpaka prayojayuM che. jUnA jamAnAnuM eka citra najara samakSa khaDuM karo. ghI, tela, dIvela, koparela vagere pravAhIno (eTale rasano) eka vepArI che. enI dukAnamAM AvA rasanA ghaDA bharIne vecavA mATe rAkhyA che. evAmAM acAnaka eka moTo jabaro vAMdaro tyAM AvI caDe che. eka pachI eka ghaDAone UMdhA karIne pravAhI jamIna para DhoLI daIne bhAgI jAya che. vepArInA badhA ghaDA A rIte UMdhA vaLI gayA. vepArI Ubho thAya ane vAMdarAne bhagADe eTalI vAramAM to ene A badhuM nukasAna thaI gayuM. e vAMdarAne zI sajA karI zake ? vAMdaro to kyAMno kyAM bhAgI gayo. vepArInuM nukasAna koNa bharapAI karI Ape ? badhuM ja nukasAna vepArIe pote ja bhogavavAnuM rahyuM. evI ja rIte muni mahArAjo upazama rasanA vepArI jevA che. upazama athavA zamarUpI rasanA teo sAdhaka che. ghaNI sAdhanA pachI temaNe A upazama rasa prApta karyo che. paraMtu ghaNAMno potAnA mana upara akhaMDa saMyama nathI raheto. manane vAMdarA jevuM caMcala gaNAvyuM che. eka vicAra uparathI bIjA vicAra upara vAMdarAnI jema te keTaluM jhaDapathI kUdakA mAre che ! AvuM markaTa jevuM mana jo evI azubha dhArAe cAlyuM jAya to ghaDIkamAM muni mahArAjanI ke evA anya koI sAdhakanI saMyamanI sAdhanAne, enA upazama rasane te vicalita karI nAkhI zake che. mATe ja manane satata sthira rAkhavAno puruSArtha karavAnI atyaMta jarUra che. | [308] saMtatikRitasaMyamUtabhosthitaroni: prathayastamaH | atidRdvaizca manasturago guNairapi niyaMtrita eSa na tiSThati // 5 // anuvAda : satata khUMdelI saMyamarUpI jamInamAMthI UDelI dhULanA samUha vaDe aMdhakArane phelAvato A manarUpI ghoDo, atyaMta majabUta doraDA (guNa) vaDe bAMdhyA chatAM sthira raheto nathI. ' vizeSArtha : A zlokamAM bIjuM eka suMdara rUpaka ApavAmAM AvyuM che. vAMdarAnuM rUpaka ApyA pachI A zlokamAM manane mATe ghoDAnuM rUpaka ApavAmAM AvyuM che. ghoDo doDavAthI zuM thAya che? enA nALavALA pagathI satata khuMdAtI jamInamAMthI dhULanA goTegoTA UDe che ane cAre bAju evI rIte prasarI jAya che ke kazuM dekhAtuM nathI. ghoDo tAkAtavALo hoya, caMcala hoya ane doDavAno utsAhI hoya to doraDAnI lagAmathI ene aMkuzamAM levA jatAM paNa te Ubho raheto nathI. ahIM "guNa' zabda prayojavAmAM Avyo che. guNano eka artha "doraDuM thAya che. eTale ahIM guNa zabdamAM zleSa rahelo che. ahIM rUpakamAM manarUpI ghoDo che. guNarUpI lagAma che ane saMyamarUpI jamIna che. "satata kuti' zabda ghoDAne paNa lAgu paDe che ane saMyamarUpI bhUtalane paNa lAgu paDe che. kUTI phUTIne saMyamarUpI jamInane nakkara karavAmAM AvI hoya to paNa tevI jamInane ghoDo doDI doDIne khodI nAkhe che. jayAre cittanI aMdara asad vicAra ke vikalpanI dhArA dhasamasatI Ave che tyAre prApta karelA sadguNo paNa ene aTakAvavA mATe samartha banatA nathI. eTalA mATe manarUpI azvane ja evI tAlIma ApavI joIe ke jyAre icchIe tyAre e cAle ane jayAre icchIe tyAre e Ubho rahI jAya, kAraNa ke tAlImabaddha azva niraMkuza banato nathI. 167 Jain Education Interational 2010_05 Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra [30] ninavarodhanasAra5tninuraH kusumasAyakapAvakadIpakaH / ahaha ko'pi manaHpavano balI zubhamatidrumasaMtatibhaMgakRt // 6 // anuvAda : aho ! A koIka manarUpI pavana baLavAna che. te jinavacanarUpI kapUranuM haraNa kare che, kAmadevarUpI agnine prajvalita kare che ane zubha matirUpI vRkSonI hArane bhAMgI nAkhe che. vizeSArtha : manane mATe have ahIM vegavALA vAyunuM rUpaka yojavAmAM AvyuM che. pavana jayAre jhaMjhAvAta ke vAvAjhoDAnuM svarUpa dhAraNa kare che tyAre tenAmAM vinAza karavAnI ghaNI badhI zakti dekhAya che. ghanasAra eTale kapUra. te pavanamAM UDI jAya che. pavana kapUranA moTA DhagalAne paNa khalAsa karI nAkhe che ane chatAM najare dekhAtuM nathI ke A ghanasAranuM koNa haraNa karI jAya che. pavanathI agni vadhAre pradIpta thAya che. vAvAjhoDAmAM moTAM moTAM vRkSone toDI nAkhavAnI tAkAta hoya che. manarUpI vAvAjhoDuM kevo vinAza sarje che ? jinavacanarUpI eTale tIrthaMkara paramAtmAnI vANIrUpI je ujjavaLa ane suvAsita kapUra che tene te harI jAya che. manamAM jayAre viparIta Avego Ave che tyAre jinezvara devanI vANI paNa bhulAI jAya che athavA gamatI nathI. manarUpI vAyu puSpa jenAM bANa che evA kAmadevanA agnine prajavalita kare che. cittamAM kAmavikArano eka taNakho paDyo hoya to mane vividha prakAranA vicAro, taraMgo, kalpanAo, dazyo vagere khaDA karI e kAmavikArano bhaDako karI nAkhe che. pachI ene zAMta pADavo te hAtha bahAranI vAta thaI jAya che. cittamAM eka pachI eka zubha saMkalpo thatA hoya, suvicAronI zreNI khaDI thatI hoya, evAmAM durmatirUpa pavana eka jhapATe e badhA vicArone bhAMgIne jamInadosta karI nAkhe che. manano Avega jevo tevo nathI. e vAta sAdhake gaMbhIratApUrvaka ane sAvadhAnIpUrvaka samajI levI joIe. [31] varApuramaMApara: rat samayabodhatarUnapi pAtayan / bhramati yadyatimattamanogajaH kva kuzalaM zivarAjapathe tadA // 7 // anuvAda: cAritrarUpI gopura(daravAjA)ne bhAMgavAmAM tatpara banelo, hurAyamAna siddhAntanA bodharUpI vRkSone pADI nAkhanAra evo atyaMta madonmatta manarUpI hAthI hoya, to pachI mokSarUpI rAjamArgamAM kuzaLatA kyAMthI hoya ? vizeSArtha : A zlokamAM manane mATe madonmatta hAthInuM rUpaka ApavAmAM AvyuM che. koI gAMDotUra banelo hAthI rAjamArga upara tophAne caDyo hoya to e rastAmAM keTalAMye vRkSonI DALane potAnI sUMDhamAM bharAvI AkhA vRkSane pADI nAkhato hoya. tyAre tyAM mArgamAM javAAvavAmAM moTA avarodho utpanna 168 Jain Education Interational 2010_05 Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha trIjo, adhikAra agiyAramo : manaHzuddhi adhikAra thAya. madonmatta hAthI paNa tyAM hoya eTale jIvanuM paNa jokhama gaNAya. vaLI e hAthIe nagarano daravAjo ja bhAMgI nAkhyo hoya eTale nagarajano bahAra paNa kevI rIte jaI zake ? ane bahAra hoya te aMdara kevI rIte AvI zake ? eno artha e thayo ke hAthInA gAMDapaNane lIdhe badho vyavahAra sthagita ane bhayabhIta banI gayo che. evI rIte manarUpI gaja jyAre gAMDo thAya che tyAre AvuM bane che. emAM paNa munio mATe to e vadhu duSkara sthiti hoya che. A madonmatta manahasti cAritrarUpI gopurane bhAMgI nAkhe che. cAritrarUpI gopura ja jo tUTI jAya to mokSapurImAM praveza ja kevI rIte thaI zake ? mana jayAre unmAde caDe che tyAre munionA cAritrane te zithila karI nAkhe che. keTalAka manathI patita thAya che. keTalAka kAyAthI paNa patita thAya che ane keTalAka to munipaNuM choDIne gRhasthAvAsamAM AvI jAya che. vaLI AvuM jayAre bane che tyAre tophAne caDelo manarUpI hAthI zAstrabodharUpI je vRkSo UgelAM che tene paNa toDI nAkhe che. eTale cAritranI zithilatA ke zIlabhaMganA prasaMge vItarAganI vANI priya nathI lAgatI. moharAjA managajane unmatta banAve che. AvI rIte jayAre mokSapurIno rAjamArga ja jayAM chinnabhinna thaI gayo hoya, tyAM e mArge kuzaLatApUrvaka koNa vicarI zake ? [311] vratatattvanuM pramukhapRrute gano dahati duSTamanodahanaH punaH / nanu parizrama eSa vizeSavAn kva bhavitA suguNopavanodayaH // 8 // anuvAda : manuSya vratarUpI vRkSone praguNa kare (uchere) che, paraMtu duSTa manarUpI agni tene bALI nAkhe che. to pachI saguNarUpI upavananA udaya (vikAsa) mATe A parizrama kyAre saphaLa (vizeSavAna) thaze ? vizeSArtha : A zlokamAM manane mATe agninuM rUpaka ApavAmAM AvyuM che. koI sarasa upavana taiyAra karavAnuM hoya to tyAM bhAtabhAtanAM vRkSo vAvavAmAM Ave ane enA uchera mATe mATI, khAtara, pANI vagere dvArA satata kALajI rAkhavAmAM Ave. upavana to ghaNuM moTuM hoya. have dhAro ke emAM eka bAjuthI koI mANasa vRkSone ucherato ucherato AgaLa vadhato jato hoya, paraMtu pAchaLa najara kare to agni keTalAMye vRkSone bALI nAkhato dekhAya. Ama vRkSono uchera karavAnuM ane vRkSone bALI nAkhavAnuM ema baMne prakAranuM kArya sAthe sAthe cAlyA karatuM hoya to e upavanano vikAsa pUro kyAre thAya ? munio mATe paNa e pramANe che. teo ahiMsAdi paMca mahAvrato dhAraNa kare ane samiti tathA gupti dvArA tenA poSaNa ane saMvardhana mATe atyaMta udyama kare, paNa bIjI bAja ArtadhyAna ane raudradhyAnarUpI emanA manano agni jo prajavalita rahyA kare to te sadguNarUpI vRkSone bALI nAkhe. pariNAme suMdara patra. puSpa, phaLa vagere sahita manorama udyAnano je vikAsa thavo joIe te na thAya. evI rIte munie lIdhelo parizrama niSphaLa nIvaDe. enuM je utkRSTa pariNAma AvavuM joIe te Ave nahi. eTale vratAdinA pAlana sAthe cittane paNa saMyamamAM jAgratapaNe rAkhavuM joIe ke jethI parizramanuM yogya phaLa meLavyAno saMtoSa thAya. munionI jema vratadhArI zrAvakoe paNa A vAta lakSamAM rAkhavI jarUrI che. 169 Jain Education Interational 2010_05 Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra | [312] nitinA virathaFRAM na vapuSA vacasA ca zubhakriyAm / guNamupaiti virAdhanayAnayA bata durantabhavabhramamaMcati // 9 // anuvAda : jeNe manano nigraha karyo nathI te zarIra ane vacana vaDe uttama zubha kriyA kare, to paNa te mananI A virAdhanAne kAraNe kaMIpaNa guNa pAmato nathI, paraMtu e duraMta evA bhavanuM bhramaNa karAve che. ' vizeSArtha : mana, vacana ane kAyA e traNenA yogathI trividha prakAranI kriyAo thatI rahe che. have emAMthI koIka vyakti vacana ane kAyAthI zubha pravRtti kare, paNa manane saMyamamAM rAkhyuM na hoya to vacana ane kAyAnI pravRttimAM manano yoga bhaLato nathI, balake vacana ane kAyAnI zubha pravRttinI dizA karatAM mananI pravRttinI dizA UlaTI bAju rahe che. eTale ke te azubha tarapha rahe che. eno artha e thayo ke manathI virAdhanA thAya che. mana, vacana ane kAyAnI zubha ane azubha ema baMne prakAranI pravRtti rahyA kare che, jemake zarIrathI kAmabhoganI azubha pravRtti thAya ane bAhya tapa, jinapUjA, tIrthayAtrA vagere prakAranI zubha pravRtti paNa thAya. tevI rIte vacanathI krodhAdi kaSAyayukta vacano dvArA azubha pravRtti thAya ane stuti, maMtra, jApa, svAdhyAya ityAdi dvArA zubha pravRtti paNa thAya. have jo koI kAyA ane vacanathI uttama prakAranI zubha pravRtti karato dekhAya, paraMtu enI e kriyAo vakhate enA mananuM temAM joDANa na hoya eTale ke mana enAthI viparIta azubha vicAradhArAmAM vahetuM jatuM hoya to e zubha pravRttionuM yogya phaLa maLe nahi. vastutaH kAyA ane vacananI pravRtti karatAM paNa mananI pravRtti vadhAre mahattvanI che. mana pote jo azubha pravRttimAM hoya to ethI to saMsAranuM paribhramaNa vadhI jAya che. mATe manano nigraha karavo joIe. ene azubha vicAradhArAmAM kheMcAI jatuM aTakAvavuM e ghaNI mahattvanI vAta che. bhavabhramaNa ochuM karavA mATe virAdhanAmAM nahi paNa ArAdhanAmAM mana lAgeluM hovuM joIe. [313] nigRhItamanA viva5to narakRcchati taMduttamacavat | iyamabhakSaNajA tadajIrNatA'nupanatArtha vikalpakadarthanA // 10 // anuvAda : manano nigraha nahi karanAra, kharAba vikalpo karIne taMduliyA malyanI jema narake jAya che. nahi prApta thayelA padArthanA vikalponI kadarthanA, bhojana karyA vinA thayelI ajIrNatA che. vizeSArtha : mana, vacana ane kAyAnI pravRttiomAM mana keTaluM bhayaMkara kArya karI zake che e batAvatAM ahIM graMthakAra maharSie taMduliyA matyanuM jainomAM jANItuM prAcIna udAharaNa ApyuM che. moTA magaramacchanI AMkhanI pAMpaNamAM rahelA cokhAnA dANA jeTalA eTale ke taMduliyA matsyane vicAra Ave che ke "A magaramaccha kevo mUrkha che. enA khullA moDhAmAMthI keTalIye mAchalIo pAchI bahAra cAlI jAya che. huM enI jagyAe houM to badhI ja khAI jAuM. eka paNa pAchI javA na dauM," AvA azubha hiMsaka 170 Jain Education Intemational 2010_05 Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha trIjo, adhikAra agiyAramo : manaHzuddhi adhikAra vicArane pariNAme taMduliyA matsyanI gati sAtamI narakanI thAya che. have vicAra karIe ke taMduliyA matsye pote to eka paNa mAchalI khAdhI nathI ke te khAI zakavAno paNa nathI. eTale kAyAthI to ene kazuM pApakarma karyuM nathI. enA peTamAM to eka paNa mAchalI AvI nathI. Ama eNe bhakSaNa na karyuM hovA chatAM, bhakSaNa karatAM ye vadhu bhayaMkara kharAba vikalpa manamAM karyo. eTale ke mananI icchA anusAra kAyAnI pravRtti to na thaI, paNa enuM pApa ene lAgI cUkyuM. koI mANasa vadhAre paDatuM khAya to ene ajIraNano roga thAya. enI pAcanakriyA bagaDI jAya. AgaLanuM khAdheluM peTamAM jIrNa na thAya tyAM sudhI navuM bhojana na levuM, nahi to ajIrNa thAya. mATe kahevAyuM che ke anIneM monanuM heya / paraMtu ahIM to bhUkhyA taMduliyA matsyane peTe ajIrNano roga thayo. e te kevI vicitra vAta kahevAya ! tenuM kAraNa mananA kuvikalpo che. mana vicAro dvArA jAtajAtanA bhoga bhogave che, kAyAthI nahi, to paNa e badhA mATe manane zikSA maLe che. eTale ke e zikSA jIvane potAne ja thAya che. [314] manasi tolato viparItatAM vacananetrakareM gitagopanA / vrajati dhUrttatayA nayA'khilaM nibiDadaMbhaparairmuSitaM jagat // 11 // anuvAda : mana jyAre atyaMta capaLa bane che tyAre vacana, netra, ane hAthanI ceSTAonuM gopana viparItatA pAme che. bhAre daMbhIoe dhUrtatAthI A AkhA jagatane chetaryuM che. vizeSArtha : cittanI sAthe zarIranI ceSTAone sAmAnya rIte saMbaMdha rahe che. cittamAM cAlatA vicAro pramANe hAvabhAva anAyAsa thaI jAya che. Ama chatAM keTalAka mANaso potAnA mananA vicAro pramANe potAnA hAvabhAvane pragaTa thavA detA nathI. kyAreka manamAM hoya tevuM bolAI jAya che, to kyAreka manamAM bhAva judo hoya ane vacana judAM ja nIkaLatAM hoya. manamAM bhArobhAra niMdAno bhAva cAlato hoya ane te ja vakhate mukhathI atizaya prazaMsA thatI hoya. potAnAM vacana, netra ke hAthanI ceSTAo dvArA potAnA mananA bhAvonuM gopana karavAmAM ghaNAM loko atyaMta kuzaLa hoya che. keTalIka vAra evuM paNa bane che ke mana atyaMta caMcaLa thatAM gopana karelAM vacana, netra ke hAthanI ceSTAo viparItatA pAme che eTale ke te manamAM cAlatI vicAradhArAnI cADI khAya che. mANasa potAnI vAta chupAvavA jAya che paNa hAvabhAvathI pakaDAI jAya che. vacana ke hAthanI ceSTA karatAM paNa AMkho tathA caherAnI rekhAo mananA bhAvane vadhu pragaTa karI de che. sAdhaka vacana ane kAyAnuM gopana kare eTale ke ene saMyamamAM rAkhe, paraMtu caMcaLa manamAM ethI viparIta bhAvo hoya, to evA bAhya saMyamanuM phaLa viparIta maLe. jyAM mananI sAthe vacana ane kAyAnI ekarUpatA na hoya tyAM daMbha Ave. svArtha, pralobhano, pratiSThA, vAsanA vagerene kAraNe daMbha AcaratA AvA loko jANe AkhA saMsArane lUMTI letA hoya evuM nathI lAgatuM ? saMsAranA kuTila vyavahAramAM daMbha ane dhUrtatA ghaNo moTo bhAga bhajave che. _2010_05 171 Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra [315] manasa va tataH parizodhana niyamato vidadhIta mahAmatiH / idamabheSajasaMvananaM muneH parapumartharatasya zivazriyaH // 12 // anuvAda : eTalA mATe mahAmativALAe niyamathI mananuM parizodhana karavuM joIe. parama puruSArtha(mokSa puruSArtha)mAM rati dharAvatA munine mATe to zivalakSmIne vaza karavA mATe A auSadha vagaranuM vazIkaraNa che. vizeSArtha : manane vaza karyA vinA sarva kriyAo niSphaLa jAya che. vacana ane kAyAnA jeTalA vyApAro che, tenA karatAM sUkSma evA mananA vyApAro ghaNA badhA vadhAre che. bIjAnAM vacana ane kAyAnA vyApArone to haju paNa samajI zakAya, paNa enA mananA vyApArono pAra pAmavAnuM ghaNuM ja agharuM che. bIjAnI to vAta zI, mANasa khuda potAnA mananA vyApArone keTalIye vAra pote ja pAmI zakato nathI. mana eTaluM badhuM sUkSma, jaTila, gahana ane caMcaLa che. pratikSaNe vicAronAM spaMdano emAM cAlyAM ja kare che. have jo mana, vacana ane kAyAnI susaMvAditA, ekatA, nirmaLatA, ekAgratA, sthiratA ityAdi na hoya to munioe je munipaNuM dhAraNa karyuM che tenuM prayojana niSphaLa thAya. mATe munioe mananuM parizodhana satata ane niyamitapaNe karatA rahevuM joIe. emAM pramAda kare te na cAle. muninuM parama dhyeya to mokSaprAptinuM che. munioe sAMsArika strIno tyAga karyo hoya che. eTale kavio rUpaka prayoje che ke muniono puruSArtha zivasuMdarIne arthAt mokSalakSmIne varavA mATe hoya che. strIne vaza karavA mATe vazIkaraNa vidyA keTalAka ajamAve che. evA vazIkaraNamAM auSadhino upayoga ke prayoga paNa thAya che. amuka auSadha khAvA ke khavaDAvavAthI bIjAne potAnI icchA pramANe anukULa karI zakAya che. munio potAnA mananuM jo yogya rIte parizodhana karyA kare to zivasuMdarIne vaza karavA mATe e auSadha vagaranuM vazIkaraNa banI rahe che. [316] pravacanAbnavilAsavipramA prazamanIrataraM gataraMgiNI hRdayazuddhirudIrNamadajvaraprasaranAzavidhau paramauSadham // 13 // anuvAda : hRdayanI zuddhi e pravacanarUpI kamaLane vikasita karavAmAM sUryanI prabhA jevI che, prazamarUpI jaLanA taraMgavALI nadI che ane udaya pAmelA madarUpI vadhatA jatA jvarano nAza karavAmAM parama auSadharUpa che. 2010_05 1 vizeSArtha : hRdayanI zuddhi arthAt mananI zuddhino mahimA traNa yathArtha rUpako dvArA ahIM darzAvavAmAM Avyo che. jema sUryanAM kiraNothI kamaLano vikAsa thAya che tema mananI zuddhi hoya ane hRdayanI nirmaLatA 172 Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha trIjo, adhikAra agiyAramo : manaHzuddhi adhikAra hoya to jinezvara bhagavAnanAM vacanonAM rahasyonuM udghATana savizeSa thAya che. nadInAM nirmaLa nIramAM jo taraMgo UThatA hoya e to nadInI praphullita ane prasanna avasthAnuM sUcana kare che. hRdayanI zuddhi dvArA kSamA, saMyama, kaSAyanI upazAMtatA vagere prakAranA zubha bhAvo rUpI taraMgo UchaLatA rahe che. hRdayanI zuddhi thAya eTale ahaMkAra vicalita thayA vagara rahe nahi. jAti, kuLa, rUpa, tapa, zrata, baLa, dhana ane aizvarya e ATha prakAranA madarUpI vadhatA jatA javarano nAza karavAmAM A hRdayazuddhi parama auSadhinuM kAma kare che. Ama hRdayanI zuddhi hoya to bodha sArI rIte thAya, zubha bhAvanI bharatI rahyA kare ane madanA vikAro cAlyA jAya. [317] anukavAmRta chuM anuttara vratamarAlavilAsapayojinI sakalakarmakalaMkavinAzinI manasa eva hi zuddhirudAhRtA // 14 // anuvAda : mananI zuddhi anubhavarUpI amRtanA kuMDa samAna, mahAvratarUpI haMsane vilAsa karavA mATe kamalinI samAna ane sakala karmanA kalaMkano nAza karanArI che, ema kahyuM che. vizeSArtha : mananI zuddhino prabhAva varNavatAM A zlokamAM graMthakAra maharSi bIjI traNa vAta kahe che. svarUpAnubhava, mahAvrato ane karma vizenI A vAta che. manazuddhi thAya to ja svarUpAnubhava thaI zake, anyathA nahi. cittamAMthI vikalpo jyAre zamI jAya ane nirvikalpa dazA Ave e vakhate zAMta sudhArasano anubhava thAya che. e amRtanA kuMDa jevI A manazuddhi che. AvI zuddhi hoya to mahAvratorUpI arthAt cAritrarUpI sa mAnasarovaramAM kamalinI sAthe AnaMdakeli kare che. eTale ke mahAvratonA paripAlanamAM atyaMta utsAha ane ullAsa pravartavA lAge che. mahAvrato bojA rUpa nathI lAgatAM. taduparAMta mananI zuddhithI karmarUpI kalaMkano nAza thAya che. mana, vacana ane kAyA e traNemAM sauthI vadhAre ane sauthI bhAre karmo manathI baMdhAya che, to bIjI bAju karmono nAza karavAmAM sauthI mahattvanuM kArya paNa mana ja kare che. mananI zakti ghaNI moTI che. Ama, mananI zuddhinuM mAhAbhya ghaNuM ja che. [318] prathamato vyavahAranayasthitoDa zubhavikalpanivRttiparo bhavet / zubhavikalpamayava tase vayA harati kaMTaka eva hi kaMTakam // 15 // anuvAda : prathama to vyavahAra nayamAM rahIne zubha vikalpamaya vratonuM sevana karavA vaDe azubha vikalpanI nivRtti karavAmAM tatpara rahevuM. kAMTo ja kAMTAne kADhe che. vizeSArtha : je sAdhakoe cittazuddhi karavI che teoe sau prathama vyavahAra nayamAM sthira thaIne zubha 173 Jain Education Interational 2010_05 Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra vikalpamaya vratonI upAsanA dvArA azubha vikalpone TALavA paDaze. sAdhaka haju prAthamika dazAmAM hoya, azubha pravRttiomAM ane azubha adhyavasAyomAM vAraMvAra aTavAI jato hoya ane te jo zuddha nizcayanaya anusAra svasvarUpamAM sthira thavA mATe kUdako mAre to saMbhava che ke e tyAM sthira rahI na zake. citta ghaNuM saMkula che. enA vyApAro atyaMta caMcala che. jIvane anAdi kALanA saMskAra paDelA che. eTalA mATe enI pAse azubha adhyavasAyanuM tatkAla nivAraNa karavA mATe abhyAsa hovo jarUrI che. e mATe sAdhakane ahIM bhalAmaNa karavAmAM Ave che ke potAnI pAtratA ane kSamatAno vicAra karI laIne prathama eNe hiMsAdinA vicAro, mRSAvAda, mAyAcAra, daMbha, laMpaTatA, paradhana vagerenI vAsanAo, virodhIo hoya to temanA pratye IrSA, dveSa, asadubhAvo ityAdi vividha prakAranI azubha pravRttio ane azubha adhyavasAyomAMthI nivRtta thavAno mahAvaro rAkhavo joIe. ema karavAno eka saraLa ane akasIra upAya te cittane zubha pravRttimAM joDI devAno che. e yAda rAkhavuM jarUrI che ke A prAthamika tabakkAnI vAta che. e mATe sAdhake ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ane aparigraha e pAMca mahAvratonA saMniSTha pAlanamAM tathA Avazyaka kriyAomAM, upavAsa vagere bAhya tathA svAdhyAya vagere abhyatara tapamAM potAnA cittane joDI devuM joIe. citta jarA paNa navaruM paDe nahi ane paDe to ene zubha vikalpomAM joDI devuM joIe, A rIte vyavahAra nayamAM sthira thavA mATe sAdhakane zakti prApta thatI jaze, azubha vikalpane dvArA dUra karavAnI A kriyA mATe udAharaNa kAMTAnuM ApavAmAM Ave che. koI kAMTo pagamAM hoya to bIjo kAMTo laI enI aNIthI pahelA kAMTAnI vAgelI aNI kADhI zakAya che. ahIM tAtkAlika upacArano Azaya che. e upacAra jo karavAmAM na Ave to kAMTAnI pIDA vadhatI javAnI. cAlavAnuM kaSTabharyuM ke azakya banI javAnuM. paraMtu A upacArano Azaya bIjA kAMTAnuM gaurava karavAno nathI, enI tAtkAlika upayogitA darzAvavAno che. evI rIte azubha adhyavasAyone dUra karavA mATe tAtkAlika zubha adhyavasAyomAM cittane joDI devuM joIe. | [319] viSamadhItya pani : zanai harati maMtrapadAvadhi mAMtrikaH / bhavati dezanivRttirapi sphuTA guNakarI prathamaM manasastathA // 16 // anuvAda : jema yAMtrika maMtrapadonI avadhi sudhI pado dhIme dhIme bolIne viSanuM haraNa kare che tema AraMbhamAM mananI dezanivRtti paNa pragaTa rIte guNakArI thAya che. vizeSArtha : manane evuM zuddha karavuM joIe ke jethI te zubha ke azubha evA sarva vikalpothI rahita thAya. paraMtu A koI evI vAta nathI ke nirNaya karavAthI tarata amalamAM AvI jAya. cittanA vyApAromAM zubhAzubha vikalponI paraMparA satata vahetI ja rahe che. eTale graMthakAra maharSie AgalA zlokamAM vyavahAra nayathI jaNAvyuM ke zubha vikalpomAM sthira thavAthI jo azubhamAMthI nivRtti thatI hoya to eTalI AMzika nivRtti eTale ke dezanivRtti paNa guNakArI che. ethI lAbha ja thAya che. A niyamane samajAvatAM teo gAruDI vidyAnA jANakAra mAMtrikanuM udAharaNa Ape che. maMtrapadomAM camatkArika viziSTa zakti rahelI che. 174 Jain Education Interational 2010_05 nternational 2010_05 Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha trIjo, adhikAra agiyAramo : manaHzuddhi adhikAra maMtropAsanA e paNa sAdhanAno eka anokho prakAra che. judA judA hetu mATe judI judI vidyAo che ane te darekanA bhinna bhinna maMtro paNa che. maMtramAM sAMketika varNAkSaro, mAtRkAo hoya che. hajAro varSathI anubhavasiddha thayelo A viSaya che. je judA judA maMtro che emAM viSa utAravAno maMtra paNa che. enI vidyA te gAruDI vidyA kahevAya che. game te vyakti e maMtra bole tethI viSa UtarI jAya evuM nathI. jeNe e vidyA siddha karI hoya te ja evA prayoga vaDe viSa utArI zake che. koIne jhera caDyuM hoya to maMtravid dhIme dhIme e maMtra bole che. e maMtrapado jevI rIte, jeTalI vAra bolavAnA hoya te rIte bolAI rahe tyAre jhera UtarI jAya che. vaLI ema paNa kahevAya che ke mAMtrika dardInA zarIra upara hAtha pheravatAM pheravatAM ane maMtrapado vaDe ene nirviSa karatAM karatAM chevaTe je jagyAe DaMkha lAgyo hoya tyAM Ave che ane maMtrapadomAMnA chellAM padonA uccAraNa sAthe tyAMthI paNa jhera kADhI nAkhe che, Ama zarIramAM jo jhera prasaratuM hoya to zarIrane pahelAM nirviSa karavuM e jarUrI che ane guNakArI paNa che. viSa utAravAnI e kriyA tarapha durlakSa rAkhavuM yogya na gaNAya. viSa kADhavAne badale bIjA upacAro karavA jatAM dardInuM mRtyu paNa thAya. eTale ahIM viSa kADhavA rUpa dezanivRtti paNa lAbhakAraka ja che. eka eka aMgane nirviSa karavArUpa dezanivRtti ane sarva aMgone nirviSa karavArUpa sarvanivRtti evo artha paNa ghaTAvI zakAya. evI ja rIte manamAM cAlatA zubha ane azubha vikalponI bAbatamAM paNa samajavAnuM che. azubha vikalpo viSa barAbara che. manamAM e paNa satata cAlyA kare che. eTale azubha vikalpone kADhavArUpI dezanivRtti paNa lAbhakAraka che. zubha vikalpone dhIme dhIme sthira karavAthI azubha vikalpo dhIme dhIme nIkaLI jaze. Ama, vyavahAra nayathI prathama dezanivRttirUpe azubha vikalpone dUra karavA joIe. e jarUrI paNa che ane lAbhakAraka paNa che. sIdho nizcayanaya upara kUdako mAravA jatAM e sarakho mArI zakAze nahi. tema karavA jatAM sAdhakane lAbhane badale hAni thavAno saMbhava vadhu rahe che. [32] taSiyavyavasIyato lagati yatra mano'dhikasauSThavAt / pratikRtiH padamAtmavadeva vA tadavalaMbanamatra zubhaM matam // 17 // anuvAda : azubha viSayonA vyApAromAMthI nIkaLI gayeluM mana bahu sArI rIte jyAM lAge che te pratimA hoya athavA AtmA saMbaMdhI pada hoya, te zubha avalaMbana kahevAya che. vizeSArtha : caMcala mana azubha viSayonA ciMtanamAM vAraMvAra doDI jAya che. niMdAkuthalI, kUDakapaTa tathA viSayakaSAyanA viSayomAM ajJAnI mANasonuM citta adhika rasa le che. samaju mANasonA jIvanamAM ArtadhyAna ane raudradhyAnarUpI asat viSayonI vaNajhAra cAlatI hoya che. paraMtu emAMthI manane kheMcI lIdhA pachI te jyAre sArI rIte sat viSayomAM, zubha padArtho ane zubha bhAvomAM lAgI jAya che tyAre tene kaMIka vadhAre UMcI bhUmikA prApta karyA jevo anubhava thAya che. zubhanA ciMtanane mATe tene kaMIka avalaMbana joIe che. 175 Jain Education Intemational 2010_05 Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra pratikRti eTale pratimA ke citrapaTa, enuM darzana paNa sAdhakane mATe preraka banI rahe che. enuM mana tyAM sthira thAya che. pratimA uparAMta AtmA vizenAM padamAM paNa mana sthira thaI zake che. AtmA vizenAM padano bIjo eka artha zrata karIe to zrutasAhityamAM paNa tenuM citta ekAgratApUrvaka parovAI jAya che. AvI rIte manane asat avalaMbanamAMthI mukta karAvavA mATe zubha viSayonuM avalaMbana upakAraka thAya che. [321] taddana vana nizcayapanA vigalitavyavahArapadAvadhiH / na kimapIti vivecanasaMmukhI bhavati sarvanivRttisamAdhaye // 18 // anuvAda : tyAra pachI vyavahArapadanI avadhi vicalita thatAM koIka prakAranI nizcaya dazAnI kalpanA thAya che. ethI "kAMI paNa nathI' evo viveka sanmukha thAya che. ethI te sarvanivRttirUpa samAdhi meLavI ApanArI thAya che. vizeSArtha : AgaLanA zlokamAM jaNAvyuM te pramANe azubha vikalpone dUra karavA prAthamika kakSAnA sAdhako mATe tAtkAlika upAya jo hoya to te zubha vikalpono Azraya levAno che. paraMtu tyAM aTakavAnuM nathI. eTale zubhopayogamAM pravartatuM mana anukrame "A vyavahAranuM mAre have kaMI prayojana nathI' ema samajIne ene choDI daI nizcayanI kalpanA karaze. eTale ke vyavahAranayanI apekSAe pravarteluM mana nizcaya naya upara Avaze. ethI vyavahArano ApoApa tyAga thavA lAgaze. vaLI ahaM nalthi che oDuM'huM ekalo chuM, mAruM koI nathI'. evo sva-parano bheda, arthAt AtmA ane pudgalano viveka (vivecana) najara samakSa spaSTa thatAM sarvanivRttirUpa samAdhi prApta thavA lAge che. AvI nirvikalpa, nizcaya svarUpa AtmadazA bahudhA sarvaviratidhara mahAtmAo prApta karI zake che. [322) rUda di sarvavarviSayecuta hRdayamAtmani kevalamAgatam / caraNadarzanabodhaparaMparA paricitaM prasaratyavikalpakam // 19 // anuvAda : A rIte sarva bAhya viSayothI vimukta thayeluM, kevaLa AtmAmAM ja AveluM (sthira thayeluM), darzana, jJAna ane cAritranI paraMparAthI paricita thayeluM hRdaya (mana) nirvikalpa dazAne vize prasare che. ' vizeSArtha : ahIM "hRdaya' zabda prayojIne graMthakAra maharSie mana ane hRdayanI ekarUpatA darzAvI che. adhyAtma dazAmAM AgaLa vadhatAM mana ane hRdaya ekarUpa thaI jAya che. samagra vyaktitvamAM te ekAkAra thaI rahe che. evA mananI eka niSedhAtmaka ane eka vidheyAtmaka ema be bAju ahIM batAvI che. prathama 176 2010_05 Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha trIjo, adhikAra agiyAramo : manaHzuddhi adhikAra to jagatanA sarva viSayothI mana nivRtta thaI gayeluM hovuM joIe. jyAM sudhI jagatanA bAhya padArthomAM rasa ane raci rahyA kare tyAM sudhI AtmabhAvanAmAM eTalAM rasa ane ruci pragaTa na thAya. mATe sAMsArika bhogo bhoga ane itara sarva viSayomAMthI mana mukta thaI javuM joIe. bIjI bAju e ja mana darzana, jJAna ane cAritra e ratnatrayInI paraMparAthI paricita thayeluM hovuM joIe. eTale ke evuM mana ratnatrayInI ArAdhanAthI vAsita thayeluM hovuM joIe. enI paraMparA manamAM cAlatI rahevI joIe. AvI rIte sajja thayeluM mana pachI AtmAmAM sthira thavA lAge che. huM zuddha, buddha, caitanyaghana, avinAzI, jJAnasvarUpa trikALI dhruva AtmA chuM' evuM bhAna satata rahevA lAge che. AtmAnAM lakSaNo pratIta thAya che ane pachI to evI layasvarUpa ekAkAra dazA prApta thAya che ke jyAre zubha ke azubha evA koI vikalpo UThatA nathI. zuddha nirvikalpa dazA pragaTa thAya che. kevaLa AtmAnubhUti ja varyA kare che. pUrvajanmanI ArAdhanA cAlI AvatI hoya to AvI dazA vahelI prApta thAya che. [323] tamanyataithunApi no niyatavastuvilAsyapi nizcayAt / kSaNamasaMgamudItanisargadhI hata gAmanA vAhatam i20 || anuvAda : niyata vastune vize vilAsavALuM te mana have nizcaya svabhAvane lIdhe bIjA koI paNa bhAvane pAmatuM nathI. nisarga buddhino udaya thavAthI jenuM bAhya padArthonuM jJAna nAza pAmyuM te mana kSaNavAra asaMga dazAne pAme che. vizeSArtha : AvI rIte nizcaya dazAne pAmeluM mana have bIjA koI paNa para padArthamAM ke parabhAvamAM lAgatuM nathI. te niyata vastumAM eTale ke svasvarUpamAM vikase che. te caitanyamAM ramaNatA kare che. AthI svAbhAvika rIte ja tenI nirmaLa buddhi evI thaI jAya che ke parabhAvamAM javAnuM ke parapadArthano saMga karavAnuM tene gamatuM nathI. te kSaNavAra asaMga banIne potAnA svarUpamAM laya pAme che. tenI bahirmukhatA naSTa pAmatI jAya che. aMtarmuhUrta asaMga dazAnA vAraMvAra thatA anubhavane lIdhe bAhya padArthonuM tenuM lakSya chUTatuM jAya che. jIvano mananI zuddhi dvArA AdhyAtmika vikAsa kevI rIte thato jAya che teno ahIM paricaya karAvavAmAM Avyo che. [324] RSAyeya: saTgIrima prakRtizAntamudAttamudAradhIH / samanugRhya mano'nubhavatyaho galitamohatamaH paramaM mahaH // 21 // anuvAda : aho ! kaSAyo upara vijaya meLavanAra, udAtta ane udAra buddhivALA, gAMbhIryayukta, prakRtithI zAnta evA puruSo potAnA manano nigraha karIne moharUpI aMdhakAra jemAMthI galita thaI gayo che evI parama jyotino anubhava kare che. 177 Jain Education Intemational 2010_05 Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra vizeSArtha : sAcI ane sArI rIte manaHzuddhi koNa karI zake ane je kare tene kevo utkRSTa anubhava thAya tenuM kathana A zlokamAM karavAmAM AvyuM che. mananI zuddhi karavI e ghaNI ja kaThina vAta che. evA uttama koTinA manuSyo te karI zake che ke jemaNe krodha, mAna, mAyA ane lobha e cAre kaSAyo upara vijaya meLavyo hoya, je mANasonuM mana kaSAyothI kharaDAyeluM che te tene zuddha ke kaSAyo uparanA vijaya uparAMta teo gaMbhIra ane udAtta hovA joIe. vaLI teo udAra ane tIka buddhivALA hovA joIe. evI buddhi hoya to ja sata ane asatu vacceno bheda ke viveka karavAnI temanAmAM zakti Ave. teo prakRtie zAMta ane gaMbhIra hovA joIe. AvI rIte potAnA cittane teo nirmaLa banAvI zake. temanAmAMthI moharUpI aMdhakAra cAlyo gayo hoya che. ethI ja emanI Atmajayoti nirdhama, dedIpyamAna, sthira thaI jAya che. svasvarUpa parama AtmajyotinAM darzanano teo anubhava karI zake che. [325] nita6gvazva para dhRtavizuddhi mano bhavatIdRzam / dhRtimupetya tatazca mahAmatiH samadhigacchati zubhrayazaH zriyam // 22 // anuvAda : duSTa vikalponI paraMparA nAza pAmatAM ane vizuddhi dhAraNa karAtAM mana jyAre AvA prakAranuM thAya che, tyAre mahAmativALA vairya pAmIne ujvaLa yazalakSmIne prApta kare che. vizeSArtha : manaHzuddhi nAmano A adhikAra samApta karatAM upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja manaHzuddhino mahimAM A zlokamAM darzAve che. duSTa athavA azubha vikalponI paraMparAmAMthI cittane mukta karavAnuM ane mukta rAkhavAnuM sAmarthya jyAre evA mahAtmAo prApta kare che tyAre temanuM citta vizuddhi dhAraNa kare che. ene lIdhe temanAmAM pairya pragaTa thAya che. Ama dhairya ane pairyanA guNa vaDe evA mahAmativALA mahAtmAo potAnA cittane vadhu ane vadhu zuddhopayogamAM rAkhavA lAge che. AvI rIte uttarottara thatA vikAsane pariNAme evA mahAtmAo ujjavaLa yazalakSmIne eTale ke mokSalakSmIne prApta kare che. mananI vizuddhi vinA zuddhopayoga saMbhavita nathI ane zuddhopayoga vinA mokSagatinI prApti nathI. eTale adhyAtmamArgamAM mananI vizuddhi upara yogya rIte ja bhAra mUkavAmAM Avyo che. A adhikAranA A aMtima zlokamAM prAcIna paraMparAnusAra graMthakartA zrI yazovijayajI mahArAje potAnA yaza' nAmane zleSathI gUMthI lIdhuM che. iti manaHzuddhi nAmAdhikAraH / manaHzuddhi adhikAra saMpUrNa. rUti tRtIya: praviMdha: | 178 Jain Education Intemational 2010_05 Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha cotho adhikAra bAramo 7 sabhyatva adhikAra 78 [326] mana:zuddhi savilve satyeva paramArthatA tadvinA mohagarbhA sA pratyapAyAnubaMdhinI // 1 // anuvAda : paramArthathI to manaHzuddhi samyakatva sahita hoya to ja sAcI kahevAya. te vinA to te mohagarbhita ane pratyapAya(prati + apAya arthAt pApa)nA anubaMdhavALI ja che. vizeSArtha H AgaLanA adhikAramAM upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAje manaHzuddhinuM svarUpa samajAvyuM. have samyatva vizeno A adhikAra zarU karatI vakhate AraMbhamAM ja teo pahelI spaSTatA e kare che ke AdhyAtmika ArAdhanAnA mArgamAM mana:zuddhi to ja upayogI thAya jo te samyatva sahita hoya. zuM samyagdarzana vinA mana:zuddhi na saMbhavI zake ? saMbhavI zake, paNa e manaHzuddhi samyagadarzana mATe bhUmikArUpa na banI zake. saMsAramAM aneka prakAranA manuSyo che. koIka Arya, to koIka anArya; koIka nAgarika, to koIka jaMgalI; koIka vRddha, to koIka bALaka. e darekanA mananA bhAvomAM ochIvattI mananI zuddhi saMbhavI zake che. manaHzuddhimAM Ama ghaNA prakAra ane ghaNI taratamatA rahe che. paraMtu ghaNA lokonI manaHzuddhi vyAvahArika ane sAmAnya prakArI hoya che. te mohayukta, abhimAnayukta, ajJAnayukta hoya che. evI manaHzuddhi mithyAtvayukta hovAthI jIvane apAya arthAt pApAcaraNa tarapha ghasaDI jAya che. adhyAtmanA kSetramAM tenI upayogitA nathI. ucca prakAranI manaHzuddhi samyagadarzananI prApti mATe Avazyaka che. vaLI, samyagadarzananI prApti pachI paNa e manaHzuddhinuM sAtatya ane saMvardhana rahevuM joIe. anyathA samyagadarzana malina thaI jAya che. samyaggadarzana sahitanI manaHzuddhi jIvane mokSamArgamAM AgaLa vadhavA mATe sahAyaka ane upakAraka nIvaDe che. | [327] sarvihitA putra zuddha vAnAvA: kriyA: tAsAM mokSaphale proktA yadasya sahakAritA // 2 // 'anuvAda : dAnAdi kriyAo samyakatva sahita hoya to ja zuddha che. mokSanA phaLamAM teone (kriyAone) sahakAra ApanAra e (samyakatva) ja che ema kahyuM che. | vizeSArtha : jagatamAM tapa, tyAga, dAna, dayA, saMyama, bhakti vagere vividha prakAranI kriyAo ke pravRttio thatI hoya che. emAMnI keTalIye kriyAo pAchaLano Azaya laukika sukhanI prAptino, svArthano ke anya bhAvavALo hoya che. AvA bhAva sAthe je kaMI kriyAo thAya che te badhI zuddha eTale ke mokSamUlaka hoya che ema kahI zakAya nahi. je kriyAo sAthe samaktinuM sahakArIpaNuM hoya te kriyAo ja - 179 Jain Education Intemational 2010_05 Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra zuddha kahevAya che. mokSaprAptimAM samyakatvanI mukhyatA che. eTale ja samyaktva vinAnI dAnAdi kriyAo mokSaprAptimAM sahAyaka na thaI zake. koIkane prazna thAya ke, koI mithyAtvI vyakti dAna, dayA vagerenI pravRttio kare to te zuM khoTuM kare che ? tenI upayogitA nathI ? vastutaH mithyAtvI vyaktionI evI kriyAonI laukika dRSTie sAMsArika prayojanathI upayogitA che. eTale dAnAdi kriyAono sarvathA niSedha nathI. evI dAna-dayAnI pravRtti vinA saMsArano vyavahAra TakI na zake. paraMtu mokSamArgamAM AdhyAtmika pragati sAdhavA mATe to samyatva sahitanI dAnAdi pravRttio hoya to ja te upayogI che. samyaktva na hoya to AdhyAtmika dRSTie enuM mUlya na hoya. adhyAtma mArgamAM paNa samyaktva sahitanI pratyeka jIvanI dAnAdi kriyAone enI kakSA ane dazA anusAra judA judA nayathI tapAsI zakAya che. [328] broDapi kriya jJAtinabhokyanag | duHkhasyoro dadAno'pi nAndho jayati vairiNam // 3 // anuvAda : aMdha mANasa bhale kriyA kare, jJAti, dhana ane bhogano tyAga kare ane duHkhane potAnuM ura (hRdaya) ApI de (duHkhane sAmI chAtIe vahorI le) to paNa te vairIne jItI zakato nathI. vizeSArtha : samyakRtva sahitanI dharmakriyA ane samyaktva vinAnI dharmakriyA vacceno bheda ahIM dRSTAntathI samajAvavAmAM Avyo che. have pachI pAMcamA zlokamAM samajAvavAmAM AvyuM che ke samyatva manuSyanI AMkhamAM kIkI samAna che. e vinA manuSya aMdha che.] AMdhaLo mANasa zuM karI zake ? Ama juo to te ghaNuM karI zake. te dhana saMpattino tyAga karI zake, te sagA saMbaMdhIone choDI zake. te jo zabdavedhI bANAvaLI hoya ane aMdha hoya to paNa je dizAmAMthI ane je aMtarethI avAja Avyo hoya tyAM bANa choDIne potAnuM nizAna pADI zake. kadAca te duzmananI sAme hAthohAtha laDI paNa zake. ema chatAM te kyAreya duzmana sAthe laDAImAM jItI na zake. vijaya meLavavAnuM aMtima mahattvanuM kArya to te karI na zake. evI ja rIte samyakatva vinAnI vyakti dharmakriyAo kare, ghara, kuTuMba, sagAMsnehIono tyAga karI zake, dAna ApI zake, saMpattino tyAga karI zake, upavAsa vagere tapa tathA vrata karI zake, paraMtu te kyAreya aMtima lakSya eTale ke mokSa meLavI na zake. eTale ke mokSa mATe samyatva anivArya che. [329] harvattivRttimaAa >>Amano tyagannagi | duHkhasyoro dadAno'pi mithyAdRSTirna siddhayati // 4 // anuvAdaH e ja rIte nivRtti dhAraNa karato hoya, kAmabhogane tyajato hoya, duHkhane sAmI chAtIe vahorI leto hoya, paNa te mithyAdaSTi hoya to siddha thato (mokSa pAmato) nathI. bhAvArtha : AgaLanA zlokamAM je kahyuM te ja ahIM pharIthI samajAvyuM che. jagatamAM tyAga-vairAgyanI 180 Jain Education Intemational 2010_05 cation International 2010_05 For Private & Pe Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha cotho, adhikAra bAramo : samyakatva adhikAra vividha prakAranI pravRttio jovA maLe che. paraMtu te badhI ja pravRtti mokSaprApaka eTale ke mokSa apAvanAra na banI zake, kAraNa ke enA pAyAmAM samyaktva nathI hotuM. samyatva vinAnI zubha kriyAo ghANInA baLada jevI che. dhAro ke koI mANasa AtmAmAM ja na mAnato hoya, janmajanmAntaramAM ke mokSamAM paNa mAnato na hoya ane tevo mANasa upavAsa karato hoya, brahmacaryanuM pAlana karato hoya, kaSTa sahana karato hoya, bhogavilAsano tyAga karato hoya, sAdAInuM jIvana jIvato hoya to tenI tevI kriyAo ene mokSagati tarapha na laI jAya, kAraNa ke te mATe to prathama samyagadarzananI AvazyakatA rahe che. to zuM pelA nAstika mANasanI sarva zubha pravRttio ekAnta sarvathA niSphaLa ane nirarthaka che ? nA, ema to na kahI zakAya. enA bhautika vagere lAbha hoI zake. koI paNa kriyA phaLa ApyA vagara rahetI nathI. paraMtu adhyAtmamArgamAM, mokSapathamAM tevI kriyAo pariNAmadAyaka nIvaDatI nathI. [330] nIniveva netrI macceva sarama | samyaktvamucyate sAraH sarveSAM dharmakarmaNAm // 5 // anuvAda : jema netrano sAra kIkI (kanInikA) che ane puSpano sAra saurabha che, tema sarva dharmakAryano sAra samyakatva kahevAya che. bhAvArtha : A zlokamAM paNa samyaktvanI mahattA darzAvavAmAM AvI che. kavi upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja ahIM be upamA Ape che. AMkhamAM kIkI sauthI mahattvanI che. jovAnuM kAma te kare che. koInI AMkhano DoLo sarasa hoya, AkarSaka hoya, AMkhono AkAra ramya hoya, paNa enI kIkI nakAmI hoya eTale ke mANasa kazuM joI zakato na hoya to evA aMdha mANasanI rUpALI AMkhonI kazI kiMmata nathI. puSyano raMga suMdara hoya, eno AkAra ramaNIya hoya, paraMtu puSpamAM saurabha na ja hoya to evA puSpanuM mUlya ghaTI jAya che. evI ja rIte manuSyanI dharmakriyAonA sArarUpa enuM samyakatva che. samyakatva sahitanI dharmakriyAonuM mUlya mokSamUlaka che. samyaktva vinAnI dharmakriyAonuM eTaluM mUlya nathI. samyaktva sahitanI dharmakriyAo sakAma nirjarAnuM kAraNa bane che. mithyAtvayukta dharmakriyAo sakAma nirjarAnuM kAraNa banatI nathI. eTale ja dharmakriyAo samyakatva sahitanI hoya to te mokSaprAptimAM upakAraka nIvaDe che. [331] tattvazraddhAna netanna hita vinAne . sarve jIvA na hantavyAH sUtre tattvamitISyate // 6 // anuvAda : vaLI ene jinazAsanamAM "tattvazraddhAne kahyuM che. "sarva jIvone haNavA nahi te tattvane sUtramAM pratipAdita karyuM che. ' vizeSArtha : jinazAsanamAM ahiMsAne sarvoparI sthAna ApavAmAM AvyuM che. "ahiMsA paramo dharma e jaina dharmanuM mahattvanuM sUtra che. bhagavAna mahAvIre kahyuM che : savve jIvA vi icchaMti jIviuM na marijjiuM / tamhA pANIvahaM ghoraM niggaMthA vajjayaMti naH // sarva jIvone jIvavuM game che. koI jIvane maravuM gamatuM nathI. eTale ghora prANIvadhano nirjhanya sAdhuoe 181 2010_05 Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra tyAga karavo joIe, kAraNa ke ApaNane potAne jo jIvavuM gamatuM hoya to bIjAno prANa harI levAno ApaNane koI adhikAra maLato nathI. Ama, koI jIvane haNavA nahi' e dharmanuM sUtra bane che. e tattvarUpa che, ane tattvamAM zraddhAna e samakti che. jIvone tattva tarapha vALavA mATe ahiMsA e prathama pagathiyuM che. ahiMsA e AtmAno dharma che. hiMsA e AtmAno dharma nathI ke svabhAva nathI. eTale ahiMsAno saraLa bodha hRdayamAM pariName e samakti mATe Avazyaka che, anivArya che. jIvanI vibhAva dazAmAM jo hRdayamAM hiMsAnA bhAvo uddabhave to te ene samaktithI dUra laI jAya che. [332] zabdo thaDamiceMddhidhyAtmika sthitamU | zuddhAnAmidamanyAsAM rucInAmupalakSaNam // 7 // anuvAda : "A (ahiMsArUpa) dharma ja zuddha che' - e ja (zraddhAna-samyakatva) dharmarucirUpa che. A ja bIjI zuddha rucionuM upalakSaNa che. vizeSArtha : koIpaNa jIvane haNavA nahi--e dharma che, e tattva che, e jIvanuM zraddhAna che. jIvane dharmamAM rasa paDe, tema karavAnI abhilASA thAya te ruci che. A dharmaruci tattvArtha-zraddhAnarUpa samakti che. A ruci doSarahita, pAparahita, zuddha che. A dharmaruci dvArA bIjI rucio paNa sUcita thAya che. uttarAdhyayana sUtramAM AvI dasa rucio batAvI che, je nIce pramANe che : (1) nisarga ruci - jeo bIjAnA upadeza vinA, pUrva janmanA karmanA kSayopazamathI, potAnA AtmAmAM ja udbhavelA yathArtha jJAnathI jIva, ajIva, puNya, pApa, Azrava, saMvara, nirjarA, baMdha ane mokSa e nava tattvane yathArtha rIte jANIne tenA para zraddhA kare che tathA jinezvaroe yathArtha anubhavelA bhAvone potAnA jJAnathI jANIne "te ema ja che, anyathA nathI' evI aDaga zraddhA rAkhe te 'nisargaci'vALA che. (2) upadezaruci - jinezvara bhagavAna, kevaLI bhagavaMta ke chabastha guru bhagavaMto dvArA upadeza prApta karIne temAM zraddhA rAkhe te "upadezaruci'vALA che. (3) AjJAruci - jemanAM rAga, dveSa, moha ane ajJAna nIkaLI gayAM che evA mahAtmAonI AjJAmAM ruci rAkhanAra "AjJAruci'vALA che. (4) sUtraruci (zrutaruci) - jeo aMgapraviSTa ke aMgabAhyathI sUtrane bhaNIne te sUtra vaDe samakti pAme che te "sUtraruci'vALA che. (5) bIjaruci - pANImAM telanuM eka biMdu vistAra pAme athavA eka bIjamAMthI aneka bIja thAya tema jemane eka padathI ghaNAM pada ane padArtha para zraddhA vadhe te "bIjaruci'vALA che. (6) abhigamaruci - jemaNe agiyAra aMga, prakIrNaka, daSTivAda vagerenA arthane barAbara jANIne samakti prApta karyuM hoya te "abhigamaruci'vALA che. 182 Jain Education Interational 2010_05 Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha cotho, adhikAra bAramo : samyakatva adhikAra (7) vistAraruci - jemaNe cha dravyanA sarva bhAvo, sarva pramANo ane sarva navo jANIne samakti prApta karyuM che te 'vistAraruci'vALA che. (8) kriyArUci - darzana, jJAna, cAritra, tapa, vinaya, satya, samiti, gumi vagere zuddha kriyAo karatAM jeo samakti pAme te "kriyAruci'vALA che. (9) saMkSeparuci - jeo jina-pravacanamAM nipuNa nathI tathA bIjA koI vAdamAM paNa mAnatA nathI, chatAM svalpa jJAnathI je sAcI zraddhA prApta kare che teo "saMkSeparuci'vALA che. (10) dharmaci - jeo jinezvara bhagavAne prarUpelA astikAya dharma, mRtadharma ane cAritradharmamAM zraddhA rAkhe che te dharmaruci'vALA che. A dasa prakAranI rucine samyaktvanA dasa prakAra tarIke gaNAvavAmAM Ave che. jeTalI ruci vizuddha ane tIvra teTaluM samakti vadhu nirmaLa. [333] 35thaveTuM yathA tattvamIjJava tathAIniM | navAnAmapi tattvAnAmiti zraddhoditArthataH // 8 // anuvAda : athavA jema A samagra tattva AjJArUpe che tema nava tattvonI zraddhA e paNa arthathI (samyakatva) kahevAya che. vizeSArtha : "koIpaNa jIvane haNavo nahi' e sUtramAM zraddhA hovI joIe, kAraNa ke tevI bhagavAnanI AjJA che. AjJA e ja dharma che evuM jayAM zraddhAna che tyAM samakti che. koIpaNa jIvane haNavo nahi emAM phakta jIvatattvanI vAta Ave che. paraMtu bhagavAne to jIva, ajIva, puNya, pApa, Azrava, saMvara, nirjarA, baMdha ane mokSa e nava tattvanI vAta kahI che ane e paNa AjJArUpa che. eTale mAtra jIvatattvamAM ja nahi, nava tattvamAM zraddhAna hovuM e samaktinuM lakSaNa che. tesvArtha zraddhAnuM saMkhyaqrzanam | ema je vAcaka umAsvAti (umAsvAmI) mahArAje kahyuM che temAM tattva eTale jema deva, guru ane dharma laI zakAya, tema tattva eTale nava tattvo paNa laI zakAya. enuM zraddhAna e paNa samyagadarzananuM lakSaNa che ema samajavAnuM che. Ama 'tattva' zabdano ahIM arthavistAra karavAmAM Avyo che. [334] ihaiva procyate zuddhA'hiMsA vA tattvamityataH / samyaktvaM darzitaM sUtra prAmANyopagamAtmakam // 9 // anuvAda : vaLI ahIM zuddha ahiMsA athavA (zuddha) tattvane vize ja kaheluM che. e rIte sUtranA pramANapaNArUpane ja samyakatva tarIke darzAvyuM che. vizeSArtha : A jinazAsanamAM, jinAgamamAM zuddha ahiMsAnuM eTale ke dayAdharmanuM asaMbhava, asaMgati, atArkika ityAdi doSothI rahita zuddha nirdoSa svarUpa batAvavAmAM AvyuM che. A ja zuddha tattva che. kapila vagerenA graMthomAM, anya dharmomAM ahiMsAnuM nirUpaNa che, paraMtu te zuddha nirUpaNa nathI. eTale ja 183 Jain Education Intemational 2010_05 cation Intermational 2010_05 Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra jinezvara bhagavAne praNIta karelA sUtrane pramANabhUta, eTale ke adhikRta - Authentic mAnavuM joIe. Ama, sUranA pramANapaNAno svIkAra karavo emAM ja samyaktva raheluM che. [335 zuddhAdiMtiH sUtrapramANaM tata va ca | ahiMsA zuddhadhIrevamanyonyAzrayabhIrnanu // 10 // anuvAda : zuddha ahiMsAnA vidhAnathI sUtranuM zAstranuM) prAmANya siddha thAya che. vaLI (zAsa dvArA) zuddha ahiMsAnuM jJAna thAya che. to AmAM anyonyAzrayanA doSano bhaya Ubho nathI thato? vizeSArtha : jyAM sUtranI pramANitAno svIkAra che tyAM ja samyaktva che ema AgaLanA zlokamAM kahevAmAM AvyuM che. have koI ema kahe ke tame eka tarapha ema kaho cho ke jyAM zuddha ahiMsAnuM pratipAdana che tyAM sUtranI pramANatA che ane bIjI bAju ema kaho cho ke jyAM sUtranI pramANatA che tyAM zuddha ahiMsAnuM pratipAdana che. paraMtu Ama kahevAmAM anyonyAzrayano doSa na Ave ? anyonyAzrayavALI vAtathI to paristhitimAM gUMcavADo utpanna thAya; sAdhaka mATe ethI mUMjhavaNa UbhI thAya. paraMtu graMthakArazrI kahe che ke nA, ahIM anyonyAzrayano doSa utpanna thato nathI. prANIno vadha na karavArUpa, jIvadayA pratipAlanarUpa zuddha ahiMsA dharmanuM pratipAdana sUtramAM karavAmAM AvyuM hoya to ja te sUtra pramANarUpa kahevAya. evA sUtranA ja zravaNathI jIvamAM zuddha ahiMsAnA pAlana mATeno bhAva thAya. eTale sUranI pramANabhUtatA svIkAravAthI anyonyAzrayano doSa Avato nathI. [336] naivaM yasmRiihaMsA sarvaSAvatA | tacchuddhatAvabodhazca saMbhavAdivicAraNAt // 11 // anuvAda : nA, ema nathI, kAraNa ke ahiMsAnA viSayamAM badhA ja ekamata che. saMbhava vagerenI vicAraNAthI tenI (ahiMsAnI) zuddhatAno khyAla AvI zake. vizeSArtha : AgaLanA zlokanA uttara rUpe A zlokamAM kahevAyuM che ke ahiMsA e dharma che ane ahiMsAdharma vize sarva darzano ekamata che e sAcuM, paraMtu eTaluM pUratuM nathI. te te dharmoe ahiMsAdharmanuM pratipAdana kaI rIte karyuM che te paNa jovuM joIe. teoe je pratipAdana karyuM che te saMbhavita che ke nahi ane teno yathArtha bodha thAya che ke nahi te tapAsavuM joIe ane tenA AdhAre te pratipAdananI zuddhatAno vicAra karavo joIe. je sUtramAM zuddha ahiMsAnuM pratipAdana hoya te sUtra ja pramANabhUta bane. [337] yathAsTiMsA: paMra vratadharmamamiH | padaiH kuzaladharmAdyaiH kathyante svasvadarzane // 12 // anuvAda : jema ke ahiMsAdi pAMcane potapotAnAM darzanamAM vratadharma, yama vagere ke kuzaLadharma vagere pado vaDe jaNAvavAmAM AvyAM che. vizeSArtha : bhAratIya paraMparAmAM sAMkhya, mImAMsA, nyAya, vaizeSika, bauddha vigere bhinnabhinna darzanomAM 184 Jain Education Intemational 2010_05 ation International 2010_05 Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha cotho, adhikAra bAramo : samyakatva adhikAra manuSyajIvana mATe upakAraka evA keTalAka mahattvanA ucca niyamone judA judA nAmathI oLakhAvavAmAM AvyA che. vastutaH ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ane aparigraha e pAMcane jaina dharmamAM sAdhu mATe mahAvrata tarIke ane gRhastho mATe aNuvrata tarIke gaNAvyAM che. A pAMcane mATe koIka darzanamAM 'vratadharma', vaLI koImAM 'yama-niyama", to koIkamAM 'kuzaLadharma" jevA zabdo prayojAyA che. te eka bIjAnA paryAya jevA che to paNa te te vizenI vibhAvanA paNa darakanI thoDI thoDI judI che. vaLI tenA kramamAM paNa kyAMka pharaka rahelo che. [338] pradumAvatA taMtra dvatopadratapaMvam | yamAMzca niyamAn pAzupatA dharmAn dazA'bhyadhuH // 13 // anuvAda : emAM bhAgavatavALA pAMca vrata ane pAMca upavrata ema daza dharma kahe che ane pAzupatamatavALA pAMca yama ane pAMca niyama e dazane dharma mAne che. vizeSArtha : prAcIna kALamAM jyAre jIvanamImAMsA thatI hatI tyAre kyA kyA sadgaNo vyakti mATe, kyA saguNo kuTuMba mATe, kyA saguNo samAja mATe ane kyA saguNo rAjaya mATe tathA samagra vizva mATe dhArmika ane AdhyAtmika dRSTithI upayogI ane upakAraka che ane kyA saguNanI samAjane vizeSa jarUra che evo agratAkrama nakkI thato tathA zuM zuM hoya to vyakti ane samAja sukhI bane tenI mImAMsA paNa thatI. prAcIna kALamAM varNavyavasthA hatI ane tenAM baMdhano daDha hatAM. eTale brAhmaNa, kSatriya, vaizya ane zudranAM uttama lakSaNo nakkI thatAM. manusmRti, yAjJavalkakyasmRti vageremAM tenI talasparzI vicAraNA karAI che. taduparAMta vyaktinA naitika ane AdhyAtmika jIvananA utkarSa mATe zuM zuM upayogI che te vize paNa dareka dharmamAM potapotAnA dRSTibinduthI vicAraNA thayelI che. alabatta, eka dharme kahelA sadgaNono virodha bIjo dharma kare evuM na ja hoya, kAraNa ke aMte to te sadguNa che, paNa kone mukhya ane kone gauNa gaNavA e vize pharaka paDato; tevI rIte enA kramamAM paNa pharaka paDato. AmAM bhAgavatavALAe pAMca vrata ane pAMca upavrata ema dasa prakArano dharma gaNAvyo che. pAzupatamatavALAe pAMca yama ane pAMca niyama e pramANe dasa prakArano dharma batAvyo che. e vize have kahevAmAM Ave che. [339] 3hiMsA satyavacanamartacaM vAnvinA ! brahmacaryaM tathA'krodho hyArjavaM zaucameva ca // 14 // [340] saMtoSI guruzakRSI rUcete vaza sIrtitA: | nidatte yamada sAMaipi vyAsanusafma: IIkA anuvAda : ahiMsA, satyavacana, atainya (asteya), akalpanA (aparigraha) ane brahmacarya tathA akrodha, Arjava, zauca, saMtoSa ane guruzuzruSA ema daza kahelA che. vyAsane anusaranArA sAMkhyamatavALA paNa A yamane mAne che. vizeSArtha : prAcIna kALamAM jema dareka varganA potAnA keTalAka dharma (guNalakSaNa) hatA, tema 185 Jain Education Intemational 2010_05 Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra janasAdhAraNanA paNa keTalAka dharma hatA. sarva varga mATe e hovAthI evA dharmo "sArvavarNika dharma tarIke oLakhAtA. ene mAnavadharma tarIke oLakhAvI zakAya. ahIM je daza dharma batAvavAmAM AvyA che emAM ApaNe joI zakIe chIe ke ahiMsA, satya ane asteyane sauthI mahattvanuM sthAna ApavAmAM AvyuM che. vyaktigata ane samAjagata jIvana mATe e dharmo atyaMta jarUrI che. rAjyavyavasthA ane nyAyataMtra mATe e Avazyaka ja nahi, anivArya paNa che. A traNa dharma uparAMta akalpanA (eTale ke aparigraha) ane brahmacarya paNa mahattvanA sadguNo che. taduparAMta akrodha, RjutA, zauca, saMtoSa ane guruzuzruSA (guru bhagavaMta tathA vaDIlonI sevAcAkarI) e pAMca paNa mahattvanA gaNAvavAmAM AvyAM che. Ama daza prakArano dharma brAhmaNa paraMparAmAM bhAgavatavALA, pAzupatamatavALA tathA emane anusarIne sAMkhyamatavALA vagere sarvee svIkAryo che. prAcIna kALamAM bhAratIya jIvana-mImAMsakoe vyaktigata ane samaSTigata jIvana kevI rIte sukhI ane susaMvAdI rahI zake enI gahana mImAMsA karIne AvA keTalAka niyamo tAravyA hatA. bhautika jIvanane sukhI karavA uparAMta jIva kyAMthI Ave che ane mRtyu pachI enuM zuM thAya che e vize paNa gahana tattvamImAMsA teoe karelI che. ApaNo A prAcIna ciMtanAtmaka vAraso mAnavajAta mATe amUlya gaNAya evo che. [341] hiMsA satyataiinya brahmacarya turIyam | paMcamo vyavahArazcetyete paMca yamAH smRtAH // 16 // anuvAda : ahiMsA, satya, asainya, cothuM brahmacarya ane pAMcamo vyavahAra e pAMca yama jANavA. vizeSArtha : pAzupata eTale ke rudranA matavALA naiyAyiko. teo pAMca yama ane pAMca niyamamAM mAne che. bhAgavata matavALA paurANiko jema vrata ane upavrata zabdo prayoje che tema taiyAyiko yama ane niyama zabdo prayoje che. jema vrata mukhya che tema yama paNa mukhya che. bhAgavatavALAe je pAMca vrata batAvyAM che te ja pAMcane naiyAyiko yama tarIke oLakhAve che. temAM cothA-pAMcamAnA kramamAM kadAca thoDo pharaka jaNAya. vaLI aparigrahane mATe bhAgavatavALAe "akalpanA' zabda prayojyo che, to taiyAyikoe "vyavahAra' zabda prayojyo che, paraMtu baMneno bhAvArtha lagabhaga sarakho ja che. prAcIna kALamAM sadAcAranA niyamomAM mukhya ane gauNa evA prakAro pADavAmAM AvatA. vrata te mukhya ane upavrata te gauNa. tevI rIte yama te mukhya ane niyama te gauNa. kAyama pAlana karavAnuM hoya te yama ane amuka kALa sudhI sevana karAya te niyama evI paNa enI vyAkhyA karAya che. A badhAmAM pAMca ane dasanI saMkhyA vadhu rUDha thayelI jovA maLe che. [342] adAthI muzuzruSA zaucamahAratnAvavam | apramAdazca paMcaite niyamAH parikIrtitAH // 17 // anuvAda : akrodha, guruzuzruSA, zauca, AhAralAghava ane apramAda e pAMca niyama tarIke oLakhAya che. 186 Jain Education Intemational 2010_05 rational 2010_os Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha cotho, adhikAra bAramo : samyakatva adhikAra vizeSArtha : bhAgavatavALA paurANikoe gauNa vrata mATe "upavrata' zabda prayojyo che tema taiyAyikoe niyama' zabda prayojyo che. AgaLa joyuM tema yama karatAM niyama gauNa che. vaLI te amuka samayamaryAdA mATe hoya che. A pAMca niyamamAM akrodha eTale ke krodha na karavo arthAt kSamAno bhAva dhAraNa karavo; gurunI vaiyAvacca-sevAcAkarI karavI; zauca eTale zarIranI tathA vastrAdi upakaraNonI ane kriyAvidhinI zuddhi jALavavI; AhAranI laghutA eTale alpa AhAra karavo athavA uNodarI vrata dhAraNa karavuM arthAt AhAramAM saMyama rAkhavo tathA apramAda eTale asAvadhAnapaNAno, ALasano tyAga karavo athavA kartavyamAM pravRtta rahevuM ane akartavyamAMthI nivRtta thavuM. pAMca upavrata ane pAMca niyamamAM akrodha, zauca ane guruzuzruSA e traNa sAMkhya sAthe samAna che. Arjava ane saMtoSa e bene badale AmAM AhAralAghava ane apramAda e be mUkavAmAM AvyAM che. [343] vIddhaH suzana gha% vazeSyane kute | hiMsAsteyAnyathAkAmaM paizunyaM puruSAnRtam // 18 // [344] mitrAtnA vyApAkifmathyA viparyayam | ___ pApakarmeti dazadhA kAyavAGmAnasaistyajet // 19 // anuvAda : bauddho paNa daza kuzaLa dharmamAM mAne che. e A pramANe kahyA che : (1) hiMsA, (2) corI, (3) anyathAkAma (parastrIgamana), (4) paizunya (cADI), (5) kaThora (paruSa) vacana, (6) asatya, (7) saMbhinnAlApa (vRthA pralApa), (8) vyApAda viSa), (9) abhidhA (asaMtoSa) ane (10) daSTiviparyaya (azraddhA) - A daza prakAranAM pApa mana, vANI ane kAyAthI tyajavAM. vizeSArtha : bauddha dharmamAM pApone "akuzaLa dharma tarIke oLakhAvyAM che. eTale pApathI nivRtti arthAt evA prakAranAM pApa na karavAM tene "kuzaLa dharma' kahevAmAM Avyo che. hiMsA te akuzaLa dharma che ane ahiMsA te kuzaLa dharma che. bauddha dharmamAM zIla, bhAvanA, pAramitA vagere judA judA prakAranI AcaraNazuddhio batAvavAmAM AvI che. emAM paMcazIla, aSTazIla ane dazazIla ema traNa vargIkaraNa karavAmAM AvyAM che. emAM aSTazIlamAM paMcazIla AvI jAya che ane dazazIlamAM aSTazIla AvI jAya che. Ama chatAM enA kramamAM, nAmamAM ke viSayamAM kaMIka pheraphAra keTalAka graMthomAM jovA maLe che. alabatta, je paMcazIla che te badhA bauddha graMthomAM ekaMdare samAna che. e pAMca zIla A pramANe che : (1) prANAtipAtavirati eTale ke hiMsA na karavI (2) adattAdAnavirati eTale ke koInuM vagara ApeluM levuM nahi, corI na karavI (3) mRSAvAdavirati eTale asatya na bolavuM, (4) abrahmacaryavirati eTale brahmacaryanuM pAlana karavuM ane (5) surApAnapramAdasthAnavirati eTale ke madyapAna na karavuM ane pramAda thAya tevA mAdaka padArthonuM sevana na karavuM. - A paMcazIlanuM kaDaka pAlana bhikSuoe karavAnuM che. bauddha dharme jaina dharmanAM pAMca mahAvratomAMthI 187 Jain Education Interational 2010_05 Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra aparigraha'nuM vrata paMcazIlamAMthI choDI dIdhuM (paraMtu daza zIlamAM ene sthAna ApyuM) ane surApAnaviratine pAMcamA zIlavrata tarIke apanAvyuM. A pAMca zIlamAM bIjA traNa umerIne aSTazIla batAvyAM che. te A pramANe (1) akAla bhojanavirati, (2) nRtyagIta vAdi> (vAjiMtra) virati ane (3) mAlyagaMdhavilepanavirati. AmAM bIjAM be umerIne dasa zIla batAvavAmAM AvyAM che : (1) uccAsanazayanavirati ane (2) suvarNarajatapratigrahavirati. ATha ane dasa prakAranA zIlanA A kramamAM paNa koIka graMthomAM phera jovA maLe che. bauddha dharmamAM je dasa prakArano kuzala dharma batAvyo che tenAM nAma ane kramamAM paNa phera jovA maLe che. kuzala dharma bhikSu tathA gRhastha ema sarvane mATe che. emAM hiMsA, corI ane vyabhicAra e traNa kAyika pApakarma che. cADI, gALa-apamAna, asatya ane saMbhinnAlApa eTale vRthA pralApa athavA asaMbaddha baDabaDATa e cAra vAcika pApakarma che ane vyApAda eTale ke dveSa tathA dRSTiviparyaya eTale ke azraddhA e be mAnasika pApakarma che. [345] brahmAdipavIdhyAti tInyarveivizvaya: | ataH sarvaikavAkyatvAd dharmazAstramado'rthakam // 20 // anuvAda : vaidika matavALA vagere ene brahmAdi padanA vAcya tarIke oLakhAve che. Ama, sarvamAM ekavAkyatA hovAthI dharmazAstra sArthaka che. bhAvArtha : bhASAnuM svarUpa evuM che ke eka padArtha mATe eka karatAM vadhu zabdo pracalita hoya che. jema padArtha mATe tema bhAva ke vicAra mATe paNa bhinnabhinna zabdo prayojAtA hoya che. bIjI bAju keTalIka vAra samAnArthI zabdomAM paNa arthachAyAno sUkSma bheda rahelo hoya che. vrata, yama, niyama vagere mATe prAcIna kALamAM judAM judAM darzanomAM je zabdo prayojAyA hatA emAM paNa keTaloka pharaka jovA maLe che. je kALe eka darzanavALA "ahiMsA vagere zabdo prayojatA hatA te kALe vaidika matavALA "brahma' vagere zabdo prayojatA hatA. paraMtu zabdonA judApaNAthI e ahiMsAdi dharmo paraspara viruddha che ema nahi kahI zakAya. vastuta: ahiMsAdi dharmo mATe vicAra karIe to ApaNAM prAcIna darzanomAM ekavAkyatA jaNAya che. e ekavAkyatA bhUla rUpanI hoya to paNa sArthaka che ane upayogI che. tattvavicAranI dRSTie talasparzI abhyAsa karavAthI emAM je keTaloka sUkSma taphAvata rahelo che te paNa samajI zakAya che [346] ai aitaraMva yu rUti vijya mahAtmA ! zAstra parIkSamANenAvyAkulenAntarAtmanA // 21 // anuvAda: zAstranI parIkSA karavAvALA mahAtmAoe AmAM yogya saMbhava kyAM che te vize aMtarAtmAmAM avyAkuLa rahIne ciMtana karavuM joIe. vizeSArtha : upAdhyAyajI mahArAja ahIM ema kahe che ke jo sarva darzanomAM ahiMsA vagere dharmonI ekavAkyatA jaNAtI hoya to pachI kyA darzanamAM, kyA dharmagraMthamAM enuM yathArtha svarUpa savizeSa 188 Jain Education Intemational 2010_05 Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha cotho, adhikAra bAramo H samyakatva adhikAra samajAvavAmAM AvyuM hovAno saMbhava che te paNa zodhI kADhavuM joIe. paraMtu A koNa zodhI kADhe ? je yogya adhikArI evA mahAtmAo hoya te ja A kAma karI zake. jayAre darzanonI vAta Ave tyAre darekane potAnuM darzana vadhu yogya ane priya lAge e saMbhavita che. paraMtu pakSapAtathI jarA paNa kheMcAyA vinA, aMtaramAM jarA paNa AkuLavyAkuLa thayA vinA, svastha citte samatApUrvaka gahana parAmarza karIne A viSayamAM nirNaya Apavo joIe. ahIM kahevAnuM tAtparya e che ke ahiMsAnI vAta vividha daSTibinduthI jeTalI sUkSma rIte jaina darzanamAM samajAvavAmAM AvI che teTalI sUkSma rIte anya koI darzanamAM samajAvavAmAM AvI nathI evA nirNaya para zAstra parIkSA karanAra taTastha mahAtmAo AvyA vagara raheze nahi. [347] pramAhnikSaUTUstu nopayogotra kazana . tannizcaye'navasthAnAdanyathArthasthiteryataH // 22 // anuvAda : AmAM pramANa, lakSaNa vagereno kaMIpaNa upayoga nathI. eno nizcaya karavA jatAM anavasthA doSa Avaze, jethI anyathA arthanI sthiti (siddhi) thaze. vizeSArtha : graMthakAra maharSi kahe che ke A badhAM darzanomAM zuddha ahiMsAnuM pratipAdana kyAM thayuM che tenI tapAsa karavI joIe. koI ema kahe ke e tapAsa mATe pramANa ane lakSaNono upayoga karavo joIe. paraMtu AmAM evA pramANalakSaNanI koI AvazyakatA nathI, kAraNa ke pratyakSa pramANa, anumAna pramANa vagere vividha pramANonAM lakSaNo nizcita karavA mATe bIjAM pramANonI jarUra paDaze ane e pramANonAM lakSaNonI cakAsaNI mATe vaLI bIjAM pramANonI jarUra paDaze. ema eno aMta nahi Ave, eTaluM ja nahi emAM anavasthAno doSa Avaze. eTale arthagrahaNa mATe pramANalakSaNanI koI AvazyakatA nathI. [348] prasiddhini pramAni vyavahAra tatkRtaH | pramANalakSaNasyoktau jJAyate na prayojanam // 23 // anuvAda : pramANo ane teoe karelo vyavahAra prasiddha che. eTale pramANonAM lakSaNa kahevAnuM kaMI prayojana jaNAtuM nathI. vizeSArtha: zAstracarcAmAM pramANo ane tenAM lakSaNonI vAta mukhya banI jAya che. paraMtu jIvanavyavahAramAM tenA viniyogano prazna jaTila che. lokavyavahAranA AdhAre niyamo ghaDAtA hoya che. bIjI bAju lokonuM jIvana svAbhAvika rIte e niyamonI maryAdAmAM jIvAtuM hoya che. dareka rAjayamAM ghaNA kAyadAo hoya che, paraMtu gAmaDAnA koI nAgarikane pUchavAmAM Ave ke tArA jIvanamAM kyA kyA kAyadAonuM pAlana thAya che ? to e viSe ene kazI ja khabara na hoya. jo ema hoya to enI AgaLa kAyadAnI kalamo ane peTAkalamonI carcA karavAnuM koI prayojana rahetuM nathI. enuM ullaMghana thAya tyAre ja prazna Ubho thAya. paraMtu aneka loko evA hoya ke je kAyadAnI jANakArI vagara ke kAyadAnuM ullaMghana karyA vagara potAnuM jIvana pUruM kare che. eTale AvI paristhitimAM enI carcAnuM emane mATe koI prayojana rahetuM 189 2010_05 Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra nathI. zrI siddhasena divAkarajIe kahyuM che ke pramANo to lokomAM svataH rUDha thaI gayelAM hoya che. pramANonAM lakSaNo nahi jANanAra govALiyAomAM paNa pramANAnusAra vyavahAra jovA maLe che. eTale pramANanAM lakSaNo batAvavAnI koI AvazyakatA nathI. [34] tAtmA nitya pati pAmentavarNanam | hiMsAdayaH kathaM teSAM kathamapyAtmano'vyayAt // 24 // anuvAda : temAM "AtmA nitya ja che' evuM jemanuM ekAnta darzana che teone, AtmAno koI paNa prakAre nAza na hovAthI, hiMsAdi kevI rIte ghaTI zake ? " vizeSArtha : have graMthakAra upAdhyAyajI zrI yazovijayajI mahArAja bhinnabhinna bhAratIya darzanomAM ahiMsAnI vibhAvanA kevI che tenI chaNAvaTa kare che. ahIM teo sAMkhyadarzananI vAta kare che. sAMkhyadarzanamAM AtmA nitya che' evuM ekAnta vidhAna che. teo mAne che ke AtmA utpatti ane vinAzarahita, eka svabhAvavALo, nitya, zuddha, buddha ane sarvazaktimAna che. teo jIvanI judI judI avasthAnI - eTale ke paryAyanI anityatA svIkAratA nathI. eTale temanA manamAM hiMsA-ahiMsA, baMdha-mokSa vagere ghaTatAM nathI. jo AtmA ajara, amara, nitya, avinAzI (avyaya) hoya to teno vadha koI karI zakatuM nathI. to pachI tyAM hiMsAno saMbhava nathI. eTale ke hiMsAno prazna tyAM udbhavato ja nathI. paraMtu AtmA dravyathI nitya che, paryAyathI anitya che. pote nitya hovA chatAM jIvane potAno ke svajano vagereno vadha thavAno hoya to duHkha thAya che. jo AtmA ekAnta nitya hoya to vadha vakhate ene duHkha na thavuM joIe. jo duHkha na hoya to pachI tyAM hiMsA ghaTatI nathI. paraMtu duHkha thAya che e saunA anubhavanI vAta che. eTale A ekAnta darzanamAM truTi rahelI che ema kahevuM joIe. eTale ke emAM ahiMsAnuM zuddha svarUpa darzAvAyuM nathI. [35] manovo vizISa baMne paramAtmaH | hiMsA taccenna tattvasya siddherarthasamAjataH // 25 // anuvAda : mananA yogavizeSano nAza e ja AtmAnuM maraNa che eTale ke hiMsA che. paraMtu ema nathI. arthasamAjathI tattvanI siddhi che. vizeSArtha : sAMkhyavAdIone prazna pUchavAmAM Avyo che ke AtmA jo nitya hoya to hiMsA kevI rIte ghaTI zake ? ane to pachI tamArA darzanamAM ahiMsAnI vAta kevI rIte AvI zake ? sAMkhyavAdIonI mAnyatA A pramANe che : AtmAno indriya ane mana sAtheno je yoga che. emAM chellA yogano dhvaMsa eTale ke nAza thatAM jIvanuM maraNa thayuM ema lokomAM kahevAya che. A maraNa athavA manoyogano dhvaMsa ene ja hiMsA kahI zakAya, ane hiMsA karanAra hiMsaka kahevAya. sAMkhyavAdIo kahe che ke AmAM vastutaH AtmAnI hiMsA thatI nathI, paNa hiMsA nAmanI ghaTanA utpanna thAya che. tevI hiMsA na karavI joIe eTale ke ahiMsA dharmanuM pAlana karavuM joIe. 190 Jain Education Intemational 2010_05 Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha cotho, adhikAra bAramo : samyakatva adhikAra paraMtu sAMkhyavAdIonuM A kathana apUrNa che. manoyogano je dhvaMsa thAya che te saMyoga bIjI kSaNe nAza pAmI jAya che. vaLI AvI rIte hiMsA siddha thatI hoya to anya koI vyaktine hiMsaka tarIke oLakhAvI nahi zakAya, kAraNa ke A dhvaMsa to koI vyakti vinA paristhiti utpanna thatAM ApoApa siddha thaI jAya che. eTale ahiMsAnI vibhAvanAnuM tAttvika nirUpaNa sAMkhyamatamAM susaMgata nathI. [351] aiti vRddhatA yuvAvarUpe pavitam ! puMsi bhedAgrahAttasyAH paramArthA'vyavasthiteH // 26 // anuvAda : buddhimAM duHkhano utpAda karavArUpa e (hiMsA) che ema kahevuM paNa ucita nathI. puruSanA bhedanA AgrahathI te (hiMsA) vastutaH tenI (puruSanI) ja che ema karatuM nathI. ' vizeSArtha : sAMkhyavAdIo kahe che ke manoyoganA dhvaMsanI vAta tame na svIkAratA ho to amAre mate bIjI rIte paNa hiMsA ghaTI zake che. vizvamAM prakRtinAM je pacIsa tattvo che emAMnuM sauthI mahattvanuM eka tattva te buddhi che. e buddhimAM du:kha utpanna karavuM enuM nAma hiMsA paraMtu sAMkhyavAdIonI A vAta paNa ucita lAgatI nathI. sAMkhyavAdIo puruSa (cetana AtmA) ane prakRti (jaDa tattva)mAM mAne che. puruSamAM buddhinuM pratibiMba paDe che. eTale te baMne ekarUpa bhAse che. eTale buddhimAM je duHkha utpanna thayuM te puruSane potAnuM duHkha jaNAya che. A rIte puruSane hiMsA jaNAya che. paraMtu sAMkhyavAdIonI A vAta barAbara nathI kAraNake ahIM puruSamAM hiMsA sIdhI ghaTatI nathI, paNa buddhinA bhedanA Agrahane lIdhe UbhA thatA bhramanA pariNAme hiMsA jaNAya che. eTale vastutaH (paramArthatA) hiMsA puruSanI che eTale ke AtmAnI che ema siddha thatuM nathI. [3pa2] hiMsAparva nAzaparyAya thamo | jIvasyaikAntanityatve'nubhavAbAdhakaM bhavet // 27 // anuvAda : aho ! jIvane ekAtte nitya mAnavAthI nAzanA paryAyarUpa "hiMsA pada koI paNa rIte anubhavane abAdhaka nahi thAya. (eTale ke anubhavane bAdhaka thaze.). vizeSArtha : AtmAne ekAnta nitya mAnavAvALA sAMkhyavAdIo sAthe asaMmata thatAM graMthakAra maharSi samajAve che ke "hiMsA' padano eTale ke zabdano, paryAyavAcaka eka zabda che "nAza'. have AtmAne nitya mAnavAmAM Ave ane sAthe hiMsA paNa svIkAravAmAM Ave to e baMneno sumeLa thato nathI. AtmA nitya che eTale ke nAzavaMta nathI. have mANasano koI ghAta kare to tame kaho cho ke enI hiMsA thaI. eno artha e thayo ke enA AtmAno nAza thayo. Ama AtmAne nitya paNa kahevo ane nAzavaMta kahevo te susaMgata nathI. eTale AtmAmAM nAzavAcaka "hiMsA' zabdano prayoga karo to te anubhavane bAdhaka thaze. ApaNA anubhavathI te viparIta jaNAze, kAraNa ke nitya vastuno kyAreya nAza thato nathI. have jo AtmAno nAza thAya che ema svIkArazo to zabamAM paNa AtmA che ema svIkAravuM paDaze. 191 Jain Education Interational 2010_05 Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra vastutaH AtmA dravyathI nitya che. cetana tattva ajarAmara che. paNa eNe dhAraNa karelI avasthAbALaka, yuvAna, vRddha vagere badalAtI rahe che. eTale ke eka avasthAno nAza thaI bIjI avasthA pravartavA lAge che. [353 re saMvaMtho nityatve saMbhavI | vibhutve na ca saMsAraH kalpitaH syAdasaMzayam // 28 // anuvAda : A (jIva) nitya hoya to zarIra sAthe paNa teno saMbaMdha saMbhavato nathI. jo ene vibhu (sarvavyApaka) mAnazo to saMsAra ja kalpita thaI jaze e niHsaMzaya che. - vizeSArtha : AtmAne janmamaraNarahita ekAnta nitya eTale ke sarva daSTie nitya ja mAnavAmAM Ave to teno kyAreya nAza thato nathI ke temAM kazo pheraphAra thato nathI ema ja mAnavuM paDe. jo ema mAnavAmAM Ave to AtmAno ghara, jamIna, dhana, kuTuMba vagere sAtheno parivartanazIla saMbaMdha paNa mAnI nahi zakAya, eTaluM ja nahi, AtmAno zarIra sAtheno saMbaMdha paNa nahi mAnI zakAya, kAraNa ke zarIra paNa parivartanazIla che. paraMtu AtmAno zarIra sAtheno saMbaMdha to najare jovA maLe che. have zarIramAM je pheraphAra thAya che temAM AtmA potAnA pUrva svarUpano tyAga karIne rahe che ema svIkArIe to temAM AtmAnA niyatvane bAdha Avaze ane pUrvasvarUpano tyAga karyA vinA zarIra sAthe saMbaMdhita thAya che ema svIkAravAmAM Ave to pUrva ane vartamAna dehAvasthA vacce asaMgati thaze; eTale ke Atma-svarUpamAM visaMgatatA Avaze. Ama baMne rIte nitya AtmAno anitya zarIra sAthe saMbaMdha nahi ghaTI zake. vaLI sAMkhyavAdIo AtmAne "vibhu' tarIke mAne che te paNa asaMgata jaNAya che. AtmA te vibhu athavA sarvavyApI paramAtmA che ema mAnavAthI jIva cAra gatimAM paralokagamana kare che e kevI rIte svIkArAya ? ane jIva paralokagamana nathI karato ema ja mAnavAmAM Ave to A saMsAra ja kevI rIte saMbhavI zake ? to pachI saMsAra jevuM kaMI che ja nahi athavA saMsAra kalpita che ema mAnavAno vakhata Ave. paraMtu evuM to sAMkhyavAdIo mAnatA nathI. vaLI AtmA sarvavyApI che ema mAnavAmAM Ave to eka jIvanA mRtyunI sAthe sarva jIvanuM mRtyu svIkAravuM paDaze, kAraNa ke sarvavyApIpaNAmAM jo vibhAgo svIkAravAmAM Ave to enuM sarvavyApIpaNuM rahetuM nathI. eTale AtmA ekAnta nitya nathI, paraMtu dravyathI (svabhAvathI) nitya che ane paryAye anitya che ema ja mAnavuM paDaze. [354] madaSTAyaT: cAnyatara : | itthaM janmopapattizcenna tadyogAvivecanAt // 29 // anuvAda : (jo ema kahezo ke) anyatara karmathI udbhavelo dehasaMyoga aSTathI (prArabdhathI) thAya che ane e rIte janmamaraNa siddha thaI zake che to te ghaTatuM nathI, kAraNa ke teno prArabdhano) yoga kema thayo te spaSTa thatuM nathI. 192 Jain Education Intemational 2010_05 Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha cotho, adhikAra bAramo : samyakatva adhikAra vizeSArtha : AtmAne ekAnta nitya ane akriya mAnavAvALA sAMkhyavAdIo evI dalIla kare che ke AtmAe pUrve karelAM aneka prakAranAM karmomAMthI anyatara arthAt koIka karmane kAraNe paramANu grahaNa thatAM dehasaMyoga utpanna thAya che. eTale ke pUrve karelAM puNyapApanA saMskArane kAraNe ja AtmA zarIra dhAraNa kare che. AtmA kriyA karato nathI. anyataramAM eTale ke paramANuomAM kriyA thAya che. A karmo sUkSma hovAthI dekhAtAM nathI. te adaSTa ja rahe che. eTale AtmAmAM koI kriyA mAnavAnI jarUra nathI. dehasaMyoga aSTathI eTale ke prArabdhathI thAya che. paraMtu AtmAne ekAnta nitya mAnavAvALAnI A vAta yuktisaMgata nathI. AtmAne dehano saMyoga AvI adRSTa rIte thAya che arthAt eno janma AvI adaSTa rIte thAya che ema mAnavAthI koI artha sarato nathI, kAraNa ke koIpaNa vastu mATe "adaSTa che'- 'dekhAtI nathI', ema kahI dIdhA pachI tenI sAdhaka bAdhaka parIkSA - vivecanA thaI zakatI nathI. A saMyoga dehAtmAthI bhinna che ke abhinna ? ema baMne rIte vicAratAM anavasthAno doSa Ave che. eTale dehAtma saMyoganuM vivecana karavAnuM zakya nathI. arthAta deha ane AtmAno saMyoga kevI rIte thayo te spaSTa thatuM nathI. [355] mAtmakriyA vinA nitAluhaUT tham | kathaM saMyogabhedAdikalpanA cApi yujyate // 30 // anuvAda : AtmAnI kriyA vinA parimita aNuonuM grahaNa kevI rIte thAya? vaLI saMyoga, bheda vagerenI kalpanA paNa kevI rIte ghaTI zake ? vizeSArtha : AgaLanA zlokanA anusaMdhAnamAM A zloka che. sAMkhyavAdIo AtmAne ekAnta nitya mAnatA hovAthI temanA mate nitya evA AtmAmAM kriyA saMbhavatI nathI. have AtmA jo kriyA na kare to zarIrane utpanna karanArA amuka aNuonuM grahaNa te kevI rIte kare ? vaLI, teoe AtmAne nitya uparAMta sarvavyApI paNa mAnyo che. jo te vibhu hoya to deha mATe amuka parimita aNu ja kema grahaNa kare ? sarvavyApI paramAtmA hovAthI teno saMbaMdha to sarva aNuo sAthe hovo joIe. eTale amuka aNu te grahaNa kare ane amuka grahaNa na kare e kevI rIte banI zake ? AtmAne vibhu mAnavAthI parimita aNuo nahi paNa anaMta aNuo sAthe anaMta saMyoganI sthiti thaze. paraMtu e to zakya paNa nathI ane vAstavika paNa nathI. AthI sAMkhyavAdIonI aNunA grahaNa vizenI vAta svIkArya banatI nathI. [35] vayaMtrimUrtatAparvanA vapura saMdramAt | vyApArAyogatazcaitad yatkicittadidaM jaguH // 31 // anuvAda : zarIra vinA (parimita paramANuonA grahaNane kAraNe) AtmAmAM kathaMcita mUrtatA mAnavI paDaze. vaLI saMkrama na thavAnA kAraNe AtmAmAM koI paNa vyApAra ghaTI nahi zake. mATe A je kaMI kahyuM che te vyartha che. 193 Jain Education Intemational 2010_05 Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra vizeSArtha : pUrva zlokanA anusaMdhAnamAM A zloka che. ahIM vizeSa khulAso karavAmAM Avyo che. AtmAne ekAnta kuTastha, nitya ne akriya mAnavAmAM Ave to pachI deha ane AtmAno ra samajAvAze ? AtmAnuM dehamAM asaMkramaNa mAnavAmAM Ave to deha paramANu grahaNa kevI rIte karI zake ? nAnuM bALaka moTuM thAya che ane enA zarIranI vRddhi thAya che te kevI rIte thAya che ? AtmAne akriya nahi paNa sakriya mAnavAmAM Ave to ja tema saMbhavI zake. eTale AtmAne kathaMcita mUrti mAnavo paDaze. ema bane to ja AtmA zarIra mATenA paramANu grahaNa karI zake. vaLI AtmAne vibhu nahi paNa avibhu mAnavAmAM Ave to ja te saMyoga-bhedAdi vyApAra karI zake. jo ema mAnavAmAM na Ave to deha ane AtmAno saMbaMdha ane dehanA vyApAro ityAdi vize saMtoSakAraka rIte samajAvI nahi zakAya. [357] nioiDa to tti citte vI na nAvin ! kiMcitkenacidityevaM na hiMsA'syopapadyate // 32 // anuvAda : jo e (AtmA) niSkriya hoya to te koIne haNato nathI ane koInAthI kyAreya haNAto nathI. Ama enI hiMsA ghaTatI nathI. ' vizeSArtha : jeo AtmAne ekAnta nitya mAne che teo ema kahe che ke AtmA niSkriya che eTale ke AtmA kazuM karato nathI ke AtmA kazuM karAvato nathI. jo A pramANe hoya to emanA mata pramANe AtmA koIthI haNAto nathI ane AtmA koIne haNato nathI. jo Avo emano mata hoya to AtmAmAM hiMsAnI utpatti ja na thaI zake. jo A sAMkhya darzanamAM hiMsAnI ja vAta na ghaTatI hoya to ahiMsAnI vAta kevI rIte ghaTI zake ? [358] nircAttApakSe hiMsalInAmakhaMbhavaH | nAzahetorayogena kSaNikatvasya sAdhanAt // 33 // anuvAda : kSaNikatvane siddha karavAthI nAzanA hetuno ayoga thAya che. eTale ekAnta anitya mAnanArAnA pakSamAM paNa hiMsA vagereno asaMbhava che. vizeSArtha : ahIM bauddhonA kSaNikavAdano nirdeza che. bauddho mAne che ke A saMsAramAM utpatti ane nAzanI kriyA satata atUTa cAlyA kare che. pratyeka padArtha nAzavaMta che, kSaNika che. ghaDAnI utpatti thaI te samayathI ja ghaDAmAM nAzanI prakriyA cAlu thaI jAya che. eTale daMDanA prahArathI ja ghaDAno nAza thAya che evuM nathI. daMDanA prahAra vagara paNa ghaDAno nAza to lakhAyelo ja che. eTale ghaTanAza e ghaDAthI ke abhinna nathI. ghaTa ane ghaTanAza sAthe sAthe ja rahelAM che; kAraNa ke dareka vastu vinAzanA svabhAvavALI che, anitya che. have jo bauddhonA kSaNikavAdane mAnya rAkhIe eTale ke anityavAdano svIkAra karIe to pachI nAzanA hetu jevuM kaMI raheze nahi. to pachI hiMsAne mAnavAnI jarUra ja na rahI, kAraNa ke koI koIno nAza karI zakatuM nathI; vastu pote ja nAzavaMta hoya to hiMsaka kone gaNavo ? eTale anityavAdamAM 194 Jain Education Intemational 2010_05 Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha cotho, adhikAra bAramo H samyaktva adhikAra arthAt kSaNikavAdamAM hiMsAno saMbhava raheto nathI. paraMtu bauddho hiMsA-ahiMsAnI vAta svIkAre che. dasa prakAranA kuzaLa dharmamAM teoe hiMsAnA tyAgane paheluM sthAna ApyuM che. eno artha e thayo ke bauddha dharmamAM ahiMsAnA svarUpanuM yathArtha, aviruddha pratipAdana nathI thayuM. [359] ra saMtAnamevastha gano hiMso bhavet | sAMvRtatvAdajanyatvAd bhAvatvaniyataM hi tat // 34 // anuvAda : saMtAna (paraMparA) bhedano janaka ja hiMsaka thaze evuM nathI. sAMvRtatva(kAlpaniktA)thI ane ajanyatAthI to te avazya bhAvAtmaka ja bane. vizeSArtha : bauddho kSaNikavAdamAM mAne che. jagatamAM utpatti ane vinAzanuM cakra cAlyA kare che. je koI vastu ke jIva utpanna thAya che eno nAza thavAno ja che. vastutaH utpattinI kSaNe ja, enI sAthe ja enA nAzanI prakriyA cAlu thaI jAya che. eka dIvo saLagAvyo ke tarata emAM vinAzanI dhArA cAlu thaI jAya, ApaNane dIvo eno e ja dekhAya, paraMtu pratikSaNa tenA paramANuo badalAtA rahe che. jUnA paramANu nAza pAme che ane navA utpanna thAya che ane A rIte dIvAnI dhArA cAlatI cAlatI eka kSaNe pUrI thAya che ke jayAre dIvo olavAI jAya che. evI rIte koI ghaDo hoya to te ghaDA tarIke ja ApaNane dekhAya che, paraMtu pratikSaNa tenA vinAzanI dhArA nIkaLatI ja rahe che. jema jaDa vastumAM tema jIvaMta prANIomAMthI paNa dhArA vahetI rahe che. e dhArAne saMtAna athavA paraMparA kahevAmAM Ave che. koI paNa vastu ke jIvanI e ja svarUpe vinAzanI dhArA vahetI hoya to ene sajAtIya saMtAna kahevAya. mATImAMthI ghaDo banAvavAmAM Ave to mATInI sajAtIya dhArA pUrI thaI ane vijAtIya ghaDAnI dhArA cAlu thaI. pachI ghaDAnI sajAtIya dhArA vahevA lAge. have koI vastu acAnaka tUTI phUTI jAya ke jIvanuM acAnaka mRtyu thAya to dhArAno arthAt saMtAnano bhaMga athavA bheda thayo kahevAya. bauddha mata pramANe koI vyaktie pote bIjAnI hiMsA karIne e dhArA toDI nAkhI hoya to te saMtAnabhedaka kahevAya. AvI rIte jo koI vyakti saMtAnabheda kare to teNe te hiMsA karI ema kahevAya. eTale te hiMsaka kahevAya. A bauddha mAnyatA che. graMthakartA upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja kahe che ke AvI rIte saMtAnabheda karanAra(janaka)ne tame hamezAM hiMsaka TharAvI zakazo nahi. paheluM to e ke tame jene saMtAna athavA paraMparA kaho cho e sAMvRta arthAt kAlpanika che eTale kalpanAthI e samajavI paDaze. vaLI saMtAna-dhArA kAlpanika hovAthI teno janma kevI rIte thAya ? e ajanya-anutpanna ja kahevAya. je bhAvAtmaka vastu hoya te janya banI zake, paraMtu kAlpanika vastu janya na banI zake. eTale saMtAnabhedakane hiMsaka TharAvavAnuM tarkasaMgata nathI. [360] naradikSapade hiMsaR: | zUkarAntyakSaNenaiva vyabhicAraprasaMgataH // 35 // anuvAda : narAdikSaNano hetu te sUkarAdino hiMsaka nahi kahevAya. sUkaranI aMtyakSaNa sAthe paNa A rIte vyabhicAradoSa(Apatti)no prasaMga Avaze. 2010_05 195 Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra vizeSArtha : hiMsAno kartA koNa e vize ahIM bauddha matanI chaNAvaTa sUkara (bhUMDa) ane nara(manuSya)no dAkhalo laIne karavAmAM AvI che. bauddha dharma AtmAne nAzavaMta mAne che athavA AtmAne kSaNika mAne che. kSaNa nAzavaMta che. pahelI kSaNe je hoya te bIjI kSaNe hotuM nathI. have zikArI mANase bANa choDI bhUMDane mArI nAkhyuM to temAM saMtAnabhedaka hiMsaka koNa ? zikArIe bANa choDyuM ane bhUMDa mRtyu pAmyuM tyAM sudhImAM to keTalI badhI kSaNo cAlI gaI. have zikArIe bANa choDyuM te pahelI kSaNa laIe to te kSaNe bhUMDane haju bANa vAgyuM nathI, to zikArIne hiMsaka kema kahevAya ? bhUMDa mRtyu pAmyuM te aMtima kSaNa laIe to te kSaNe mAranAra zikArI rahyo nathI. mATe te hiMsaka nahi gaNAya. Ama Adi kSaNa lezo, to aMtima kSaNa sAthe ane aMtima kSaNa lezo to Adi kSaNa sAthe meLa besato nathI. vyabhicAradoSanI Apattino prasaMga Ave che. A zlokano bIjI rIte paNa artha karavAmAM Ave che. bauddha dharma janmajanmAMtaramAM mAne che. eka jIvanuM mRtyu thatAM tenAmAM rahelA vAsanAvALA paramANuo pharI tatpaNa ekatra thaIne navo jIva bane che. have dhAro ke koI mANase bhUMDane mArI nAkhyuM ane temAMthI bIjo janma manuSyano thayo. have je saMtAnabhedaka che teNe bhUMDane mArI nAkhyuM eTale eNe bhUMDa-bhUMDa-bhUMDanI sajAtIya dhArA toDI nAkhI ane manuSya-manuSyanI vijAtIya dhArA utpanna karI. have bhUMDanI dhArAnI je aMtima kSaNa che te ja manuSyanI dhArAnI prathama kSaNa che. eTale bhUMDanI aMtima kSaNa te manuSya-kSaNanI hetu banI. eTale tame jene bhUMDanA hiMsaka tarIke gaNo cho te naranA janmano hetu paNa banaze. eTale eka ja kSaNamAM tene hiMsaka paNa gaNavo paDaze ane janaka paNa gaNavo paDaze. paNa evI sthiti to bheLaseLa(vyabhicAradoSa)vALI gaNAya. ethI hiMsaka ke hiMsAno spaSTa khyAla nahi Ave. [361] 3naMtarakSotpAve vRddhanuvyavastunA naivaM tadviratiH kvApi tataH zAstrAdyasaMgatiH // 36 // anuvAda : anaMtara kSaNamAM utpatti(mAnavA)thI buddha ane zikArI (lubbaka) baMnene sarakhA mAnavA paDaze. ethI kyAreya virati (aMta) thaze nahi. pariNAme zAstrAdimAM asaMgati Avaze. vizeSArtha : AgaLanA zlokanA anusaMdhAnamAM A zloka che. have jo bauddha matavALA ema kahe ke bhUMDane mAranAranI te kSaNa na gaNatAM anaMtara eTale pachInI bIjI kSaNane hiMsAnI kartA gaNavI joIe, to emanA ja mata pramANe te bIjI kSaNe mAranAra zikArI to raheto nathI. eTale bIjI kSaNanA mAranArane hiMsaka gaNIe ke anya koI vyaktine gaNIe to ethI kaMI pharaka paDato nathI. hiMsAnuM pApa lubdhakane badale buddhane paNa lAgu paDI zake. eTale lubdhaka ane buddha baMnene samAna gaNavA paDaze. vaLI e rIte hiMsAnI vAta kyAMya aTakaze nahi. pariNAme zAstranA upadezamAM ja visaMgati UbhI thaze. Ama, ekAnta anityavAdamAM mAnatA bauddhadarzanamAM "hiMsAnI vAta ja jo barAbara baMdhabesatI na thatI hoya to "ahiMsAnI vAta to kyAMthI spaSTa ane zuddha rIte thAya ? bauddha dharme dasa kuzala dharmamAM ahiMsAne sthAna ApyuM che, paraMtu ahiMsA vizenI teonI vibhAvanA eTalI vizada ane tarkasaMgata nathI. 196 Jain Education Intemational 2010_05 Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha cotho, adhikAra bAramo H samyakatva adhikAra [362] paTane na vinAhiMsA satyAvInyapa tattvataH | etasyA vRttibhUtAni tAni yad bhagavAn jagau // 37 // anuvAda : ahiMsA vinA satya vagere paNa tattvadaSTie ghaTAvI zakAze nahi. e to enI (ahiMsAnI) vADa jevAM che ema bhagavAne kahyuM che. vizeSArtha ? AtmAne ekAnta nitya mAnavAvALA ke ekAnta anitya mAnavAvALA darzanomAM ahiMsAno upadeza hovA chatAM temAM ahiMsAnuM zuddha svarUpa sUkSma dRSTithI samajAvavAmAM AvyuM nathI. AthI ahiMsAnI paripUrNa vibhAvanA teomAM ghaTatI nathI. have jaina darzanamAM ahiMsAnA zuddha svarUpanI vicAraNA kevI thaI che te graMthakAra maharSi batAve che. jaina darzana pramANe mahAvratono jyAre vicAra karIe chIe tyAre sarva prathama ApaNe ahiMsAne sthAna ApIe chIe. dravyahiMsA ke bhAvahiMsA mana, vacana ane kAyAthI na karavI, na karAvavI ane na anumodavI joIe e ApaNuM sarvoparI vrata che. tyAra pachI satya, asteya, brahmacarya ane aparigraha-e cAra mahAvrata Ave che. eka daSTie joIe to bAkInAM cAra vrata te ahiMsAnA vratarUpI choDane mATe vADa jevAM che. eTale anya darzanomAM jo ahiMsAnI vAta ja adhUrI ane azuddharUpe hoya to tyAM pachI bAkInAM cAre vrato zuddha rIte kema ghaTAvI zakAya ? na ja ghaTAvI zakAya. [363 maunIje pravacane yuSyate sarvameva di | nityAnityaM sphuTaM dehAd bhinnAbhinne tathAtmani // 38 // anuvAda : jinendra(maunIndra)nA pravacanamAM AtmAnA viSayamAM nitya ane anitya tathA dehathI bhinna ane abhinna e sarva spaSTa rIte ghaTAvI zakAya che. vizeSArtha : munionA paNa je indra gaNAya tevA, tathA aSTa prAtihAryayukta ane atizayothI yukta evA jinezvara bhagavAnanA pravacanamAM eTale ke enA parathI racAyelAM zAstro(jinavANI)mAM vastunuMdravyanuM yathArtha svarUpa batAvavAmAM AvyuM che. emaNe AtmAne nitya ane anitya tathA dehathI bhinna ane dehathI abhinna evo batAvyo che. eTale dravyathI te nitya che. paraMtu utpAda ane vyayanI apekSAvALo AtmA kathaMcita anitya che. vaLI AtmA dehathI bhinna che, kAraNa ke baMne dravyo apekSAe judA judA guNadharmavALAM che. mRtyu pAmelA mANasanuM zarIra dekhAya che, paraMtu emAM AtmA hoto nathI. jIvaMta dehamAM AtmA dUdha ane pANInI jema athavA loDhAnA goLAmAM rahelA agninI jema pUrepUro vyApIne rahelo hovAthI tathA zAtA-azAtAno anubhava karavAvALo hovAthI te dehathI kathaMcit abhinna che. AtmAnA AvA svarUpa sAthe ja ahiMsA ityAdinI vibhAvanA barAbara ghaTI zake che. [u64] AtmA dravyArthato nityaH paryAyArthAdvinazvaraH / hinasti hiMsyate tattatphalAnyapyadhigacchati // 39 // anuvAda : AtmA dravyArthathI nitya che ane paryAyArthathI vinazvara che. te haNe che ane haNAya che ane te tevAM phaLane paNa bhogave che. 197 Jain Education Interational 2010_05 Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra vizeSArtha : saMsAranuM avalokana karatAM jaNAya che ke samaye samaye nAnAmoTA jIvo mRtyu pAme che ane keTalAya navA janme che. janma-maraNanuM A cakra cAlatuM hovA chatAM kazuMka dhruva che, nitya che. jIvatI vyakti ane zaba vacce pharaka e che ke ekamAM asaMkhyAtapradezI AtmA athavA caitanyazakti che, bIjAmAM nathI. A caitanya zakti nathI utpanna thatI ke nathI vinAza pAmatI. paNa e caitanya zaktie dhAraNa karelo dRzyamAna deha deva, manuSya, tiryaMca, nArakI vagere rUpe utpanna thAya che ane vinAza paNa pAme che. eTale zuddha caitanya tattvanI dRSTie AtmA nitya che, zAzvata che, paraMtu deharUpI paryAyonI dRSTie arthAta avasthAonI daSTie AtmA anitya che. sAmAnya rIte eka ja dravyamAM nityatva ane aniyatva ema paraspara viruddha be dharmo ghaTI na zake, paraMtu te baMnene judI judI apekSAthI arthAt judA judA nayathI joIe to ghaTI zake che. eTale dravyArthika nayathI joIe to AtmA nitya che ane paryAyArthika nayathI joIe to AtmA anitya che. Ama AtmAmAM baMne dharmo bhinna bhinna apekSAthI ghaTAvI zakAya che. eTale have ahIM paryAyArthika nayathI joIe to AtmA haNavAnI kriyA kare che ane pote bIjAthI haNAya paNa che. eTale ke hiMsAdinuM phaLa paNa te bhogave che. [365] rUda cInubhava: sAkSI vyAvRjyanvayovara: | ___ ekAntapakSapAtinyo yuktayastu mitho hatAH // 40 // anuvAda : ahIM anvaya ane vyAvRtti(vyatireka)thI samajAto anubhava ja sAkSI che. ekAntavAdano pakSa karanArI yuktio to mAMhomAMhe haNAI jAya che. vizeSArtha : jinezvara bhagavAne nityAnitya ane bhinnabhinna evuM AtmAnuM svarUpa kahyuM che. jIvanA svarUpamAM vyAvRtti eTale ke vyatireka jaNAya che ane anvaye paNa jaNAya che. e viSayamAM ApaNA sarvano anubhava ja sAkSIpramANa tarIke gaNI zakAya che. vyAvRtti eTale paryAyanI utpatti, pheraphAra vagere. vyAvRtti eTale vyatireka, anvaya eTale dhruva sattA. have mANasano vicAra karIe to bALapaNamAM te bALakanA paryAyarUpe hato. pachI e paryAyano nAza thayo ane yuvA paryAyavALo te thayo. tyAra pachI te vRddhaparyAyavALo banyo. have traNemAM avasthA judI judI che, chatAM temAM avyaya eTale ke dhruva sattA te AtmadravyanI che. e hovAthI ja vyakti enI e rahe che. e hovAthI ja ene pUrva paryAyanAM smaraNo tAjAM rahe che. A rIte eka apekSAe nityatA ane anya apekSAe anityatA e baMneno svIkAra jaina darzanamAM AtmA vize thayelo che. paraMtu ekAnta nityamAM mAnavAvALA ane ekAnta anityamAM mAnavAvALA to pote ja ekabIjAnuM tarka ane yuktithI khaMDana karIne haNAI jAya che. [366] pIDAvato rehavyApajyAM suImAvataH | tridhA hiMsAgame proktA nahIthamapahetukA // 41 // anuvAda : pIDA karavAthI, dehano nAza karavAthI ane duSTa bhAvathI ema traNa prakAranI hiMsA AgamamAM kahI che. e ahIM ahetuka nathI, sahetuka che. 198 Jain Education Interational 2010_05 Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha cotho, adhikAra bAramo H samyakatva adhikAra vizeSArtha : koI prazna kare ke jaina darzana paNa AtmAne nitya, ajara, amara, avinAzI mAne che, to pachI jaina darzanamAM AtmAno nAza athavA AtmAnI hiMsA kevI rIte saMbhave ? A praznano uttara ApatAM graMthakAra maharSi kahe che ke jinAgamamAM hiMsA traNa prakAre batAvI che. AtmA dravyathI nitya che, paNa paryAye anitya che. eTale je hiMsA karavAmAM Ave che te paryAya kare che ane jenI hiMsA thAya che te paNa paryAyanI hiMsA che. AvI hiMsA traNa prakAre che : (1) koIne zArIrika ke mAnasika pIDA karavAthI hiMsA thAya che. (2) koInA dehano ghAta karavAthI hiMsA thAya che ane (3) duSTabhAva athavA adhyavasAyathI hiMsA thAya che. pahelI be hiMsAne dravyahiMsA kahevAmAM Ave che ane trIjI hiMsA te bhAvahiMsA che. pahelI be hiMsA ane trIjI hiMsAmAM pharaka zo ? pharaka e che ke kazI zArIrika IjA ke pIDA pahoMcADyA vagara paNa mAnasika AghAta ApIne bIjAnA prANa harI levAya che. eTale te bhAvahiMsA che. bIjAnuM dila dubhavavuM e paNa bhAvahiMsA che. Ama A traNa prakAranI hiMsA sahetuka che. e kAlpanika nathI. [367] rujurgaprati vo koSo hiMsanIyI mA ! prasaktistadabhAve cAnyatrApIti mudhA vacaH // 42 // anuvAda : jenI hiMsA karavAmAM AvI che tenuM karma udayamAM AvyuM che. mATe hiMsakano zo doSa ? vaLI te(hiMsaka)nA abhAve bIjA(hiMsaka)ne vize hiMsA karavAnI prApti thaze. eTale AvuM vacana mithyA che. ' vizeSArtha : jaina darzana pramANe hiMsA ane karmasiddhAMtano vicAra karatAM koIkane evI zaMkA paNa thAya ke je mANasa bIjAnA ghAtathI mRtyu pAmyo e ghaTanAmAM e to potAnAM pUrvabaddha karmanA udayane kAraNe evI rIte mRtyu pAmavAno ja hato. emAM mAranAra to mAtra nimitta ja che. dhAro ke enuM evuM karma udayamAM na hota to mAranAra game te kare to paNa enuM mRtyu thAta nahi. eTale AmAM nimitta bananAra hiMsaka hatyArAne koI doSa lAgato nathI. maranAranuM AyuSya pUrNa thatAM mRtyu thavAnuM ja hoya to jo A mANasa nimittarUpa na thayo hota to bIjo koIka jarUra nimittarUpa thAta. eTale AmAM hiMsA karanArano doSa na joI zakAya. paraMtu Ama kahevuM te yathArtha nathI. vaLI koIka evI dalIla kare ke dhAro ke karmanA udaya vinA te mANasa mRtyu pAmyo ema kahIe to ? paraMtu evI rIte hiMsakane hiMsAno doSa jo lAgato hoya to bIjA ahiMsanIyane mAravAno doSa paNa hiMsakane ja lAgaze. paraMtu graMthakAra kahe che ke ke AvuM kahevuM e mithyA vacana che. emAM karmasiddhAntanI pUrI samajaNa nathI. A saMzayano khulAso have pachInA zlokamAM karavAmAM Avyo che. (368] hiMcavipArtha luchAyanimittattA | hiMsakatvaM na tenedaM vaidyasya syAdriporiva // 43 // anuvAda : hiMsya prANInA karmano vipAka hoya to paNa duSTa AzayanA nimittane lIdhe te hiMsA che. jevuM zatrune lAge evuM A hiMsakapaNuM vaidyanuM na hoya. 199 Jain Education Interational 2010_05 Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra vizeSArtha : hatyA thavAthI jo koI maranAra vyakti potAnA AyuSya karmanA vipAkane kAraNe mRtyu pAme tyAre tenI hiMsA karanAranA manamAM evA duSTa AzayanuM nimitta UbhuM thAya che. AvI ghaTanAmAM maranAra vyaktinuM karma jyAre udayamAM Ave che tyAre tenI sAthe sAthe mAranAranA manamAM duSTa Azaya paNa janme che. ethI te nimitta banato hovA chatAM tene hiMsAno doSa lAge che. dravya hiMsAnI je koI ghaTanA bane che temAM jenA hAthe hiMsA thAya che eTale je vyakti hiMsA karavAmAM nimitta bane che tenA mananA adhyavasAya para hiMsA-ahiMsAno AdhAra rahe che. ahIM vaidyanuM ane zatrunuM udAharaNa ApavAmAM Ave che. vaidya athavA DaoNkTara eka dardIne bacAvavA enuM oparezana kare che, paraMtu oparezana thatAM thatAM ja te dardI mRtyu pAme che. ahIM dardI potAnA karmanA udaye mRtyu pAme che ane DaoNkTara emAM nimitta bane che. paraMtu ethI DaoNkTarane hiMsAno doSa lAgato nathI, kAraNa ke DaoNkTaranA manamAM hiMsAnA adhyavasAyo na hatA. temano tevo Azaya na hato. temano Azaya to dardIne bacAvavAno ja hato. bIjI bAju koI mANasa zatrune mArI nAkhavA mATe zastrathI prahAra kare, paraMtu zatrunuM AyuSya karma pUruM thavAnuM na hovAthI te prahAra vakhate khasI jAya che ane bacI jAya che. ahIM hatyA thatI nathI, paNa mAranAranA manamAM hatyAno Azaya hato eTale tene hiMsAno doSa lAge che. [36] EUR saduparAstannavRttirapi chuTA | sopakramasya pApasya nAzAtsvAzayavRddhitaH // 44 // anuvAda : A rIte sadupadezathI, sopakrama pApanA nAzathI ane zubhAzayanI vRddhithI tenI (hiMsAnI) nivRtti paNa phuTa thAya che. vizeSArtha : hiMsAnA svarUpa ane phaLanI vAta karyA pachI A zlokamAM graMthakAra maharSi samajAve che ke hiMsAnI nivRtti arthAt ahiMsA dharmanuM pAlana kaI rIte thaI zake. e mATe traNa upAyo ahIM batAvavAmAM AvyA che. (1) sadupadezathI - skUla hiMsA kone kahevAya e samajAya evI vAta che, paraMtu sUkSma hiMsA kone kahevAya, tenuM phaLa kevuM hoya che ane temAMthI kevI rIte pAchA pharavuM joIe e jJAnI mahAtmAonA sadupadezathI samajAya che. A rIte sadupadezanuM kArya ghaNuM mahattvanuM che. (2) sopakrama pApanA nAzathI - sopakrama eTale zubha pariNAma vaDe prApta karavA lAyaka. eTale zubha pariNAmadhI pApano nAza karavAthI hiMsAnI nivRtti thAya che. manamAM hiMsAno eTale pApano vicAra Ave ke tarata temAMthI pAchA haThavAthI eTale ke manamAM UThatA hiMsAnA vicAra ke bhAvane aTakAvI devAthI dravyahiMsA thatI nathI. (3) zubhAzayanI vRddhithI - potAnAmAM koIne haNavAno bhAva utpanna paNa na thAya, e mATe ahiMsAnI bhAvanAnI, sarva jIvo pratye dayAnI bhAvanAnI vAraMvAra satata vRddhi karatA rahevAthI hiMsAnI nivRtti thavA lAge che. Ama, hiMsAnI nivRtti ane ahiMsAnI bhAvanAnA poSaNa mATe ahIM mukhya traNa upAyo batAvavAmAM AvyA che. 200 Jain Education Intemational 2010_05 mational 2010_05 Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha cotho, adhikAra bAramo : samyakatva adhikAra [37]] rUpavataronuM mulyAhiMcamucyate | satyAdIni vratAnyatra jAyante pallavA navAH // 45 // anuvAda : ahiMsA te mokSa (apavarga) rUpI vRkSanuM bIja che. te mukhya kahevAya che. ahIM satya vagere vrato te enAM pragaTelAM navAM pallavo che. vizeSArtha : ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ane aparigraha e pAMca mahAvrato che. emAM prathama sthAna ahiMsAne ApavAmAM AvyuM che. jaina darzanamAM ahiMsAnI avadhAraNA ghaNI ja sUkSma che. mana, vacana ane kAyAthI, karavuM, karAvavuM ane anumodavuM ema trividha trividha arthAt nava koTie ahiMsAnuM pAlana dravyathI ane bhAvathI karavAnuM hoya che. jo A pramANe eka mAtra ahiMsA vratanuM pAlana barAbara custa rIte thAya to bAkInAM cAre mahAvratonuM pAlana ApoApa thaI jAya che. eTalA mATe ahiMsA mahAvratane parama dharma tarIke oLakhAvavAmAM Ave che. pAMca mahAvratomAM ahiMsAne mokSarUpI vRkSanA bIja tarIke oLakhAvavAmAM Ave che. satya, asteya, brahmacarya ane aparigraha e bAkInAM cAre mahAvrato te ahiMsA rUpI vRkSane phUTelAM pallava eTale ke pAMdaDAM che. pAMdaDAM, DALI vagere vinA vRkSa paripUrNa bane nahi. ekalA thaDanI eTalI zobhA nahi ane vRkSano eTalo vikAsa paNa kahevAya nahi. paraMtu bIjI bAju vicArIe to bIja ke thaDa na hoya to DALI, pAMdaDAM vagere UgI zake nahi. A pAMca mahAvratonAM krama ane mahattvane samajavA mATe vRkSanuM A suMdara rUpaka bahu upayogI ane asarakAraka che. ahiMsAnI sUkSma samajaNa jIvane samyagadarzana apAve che ane ahiMsAnuM sUkSma pAlana jIvanAM karmo khapAvavAmAM sahAyarUpa thAya che. eTale phakta paripUrNa ahiMsAmAM paNa mokSagati apAvavAnuM baLa che. pAMca mahAvratomAM ahiMsA ane satya be mukhya che. keTalAka dharmoe satyane prathama sthAna ApyuM che ane pachI dayAne. satya e ja paramezvara che ema teo kahe che. satyathI saMsAra-vyavasthA TakI rahe che, paNa ahiMsAthI saMsAra vadhu sukharUpa bane che. kaTu satya kyAreka hiMsAne janmAvI ke uttejI zake che. jayAM saMhAra hoya tyAM sukha nathI hotuM. eTale ahiMsA ane satya e be vacce jyAM visaMvAda thato hoya to tyAM jaina dharma prathama sthAna ahiMsAne Ape che. ahiMsAnA sUkSma ane custa pAlanamAM satyanuM pAlana ApoApa AvI jAya che. jaina dharme ahiMsA ane satyanI (ane anya mahAvratonI paNa) jeTalI sUkSma vicAraNA karI che teTalI duniyAmAM anya koI dharme karI nathI. [371] ahiMsAsaMmavaltha dazyatetreva zAsane ! anubandhAdisaMzuddhirapyatraivAsti vAstavI // 46 // anuvAda : A pramANe ahiMsAno saMbhava A (jina) zAsanamAM jovA maLe che. anubaMdha vagere prakAranI zuddhi paNa vAstavikapaNe emAM ja rahelI che. Jaio Education International 2010_05 201 Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra ' vizeSArtha : ahiMsAno nirdeza sAMkhya, naiyAyika, bhAgavata-paurANika, bauddha vagere darzanomAM che. paraMtu e badhAMmAM ahiMsAnA zuddha pratipAdanano saMbhava kyAM che te vicArakoe, mahAtmAoe zodhI kADhavo joIe evuM graMthakAra maharSie A adhikAranA ekavIsamA zlokamAM pharamAvyuM hatuM. e pachI ekAnta nityavAdI, ekAnta anityavAdI vagere anya darzanomAM ahiMsAnA zuddha ane aviruddha pratipAdanano saMbhava nathI ema yuktisaMgata vicAraNA sAthe samajAvyA pachI ane jaina darzananI te vizenI rajUAta karyA pachI teo A carcAno upasaMhAra karatAM kahe che ke ahiMsAnA zuddha ane sarvAgINa pratipAdanano saMbhava phakta jaina darzanamAM ja jovA maLe che. vaLI zubhAzubha karmanAM phaLa, gati, zubhAzubha karmanI paraMparA eTale ke anubaMdha vagerenI thayelI vicAraNAnI dRSTie tapAsatAM paNa ahiMsAnA zuddha, tarkayukta, susaMvAdI svarUpanuM pratipAdana jaina darzanamAM ja jovA maLe che. graMthakAra maharSie Ama je vidhAna karyuM che te koI pakSapAtathI ke dRSTirAgathI nathI karyuM, paraMtu taTastha samAlocaka dRSTithI karyuM che. [372] hiMsAya jJAnayogena sagarmahAtmanaH | taptalohapadanyAsatulyAyA nAnubaMdhanam // 47 // anuvAdaH samyagadaSTivALA mahAtmAone jJAnayoga hovAthI, tapelA loDhA para paga mUkavAnI jema hiMsAno anubaMdha hoto nathI. vizeSArtha : bAhya sthUla dRSTie pravRtti hiMsAnI jaNAya ane chatAM emAM hiMsAno doSa kevI rIte ane kone nathI lAgato e vize A zlokamAM ane pachInA zlokamAM vicAraNA karavAmAM AvI che. A vizvamAM sUkSma jIvo ThAMsI ThAMsIne bharelA che. vaLI bAdara jIvo paNa eTalA ja che. hAtha-paga halAvatAM ke AMkhanuM maTakuM mAratAM paNa keTalA badhA jIvonI virAdhanA thAya che ! jo AvuM ja hoya to je gRhastha zrAvako potAnuM ghara baMdhAvatA hoya athavA jinamaMdira ke upAzrayanuM nirmANa karAvatA hoya to temane AraMbha-samAraMbhano, pRthvIkAya, apakAya, vAukAya vagere prakAranA jIvonI hiMsAno doSa lAge ke nahi ? tevI ja rIte sAdhu bhagavaMto vahoravA nIkaLe, vihAra kare, kyAreka apavAda rUpe nadInA pANImAMthI teone pasAra thavuM paDe to temane doSa lAge ke nahi ? A praznano uttara e che ke jo teo samyagraSTi hoya to temane doSa na lAge. temanA hRdayamAM hiMsAno bhAva ke Azaya nathI hoto. temanA hRdayamAM to ahiMsA, jIvadayA, karuNAno ja bhAva satata raheto hoya che. AvI virAdhanA anivAryatAne kAraNe, lAcArIthI thAya to te mATe temanA aMtaramAM to pazcAttApa ane pratikramaNano ja bhAva ramato hoya che. eTale potAnuM kArya pUruM thatAM tarata ja teo temAMthI nivRtta thaI jAya che. teo temAM rAcatA nathI. teo kSamAyAcanA ane Avazyaka prAyazcitta karI le che. ahIM udAharaNa ApavAmAM AvyuM che ke tapIne lAla thayelA loDhA upara paga mUkIne javuM ja paDe ema hoya to mANasa keTalI vAra sudhI paga mUkI rAkhe? na chUTake ja mUke ane tarata pAcho laI le. tevI rIte samyagRSTi jIvonI pravRtti paNa AvI ja hoya che. 202 2010_05 Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha cotho, adhikAra bAramo samyakatva adhikAra [373] satAmA vAri yatinIzininAm | anubaMdho hyahiMsAyA jinapUjAdikarmaNi // 48 // anuvAda : jayaNA ane bhakti vaDe zobhatA sapuruSothI jinapUjAdi kAryomAM kadAca kyAreka e (hiMsA) thAya to paNa temane anubaMdha to ahiMsAno ja che. vizeSArtha : have gRhasthonAM jinapUjAdi kAryomAM rahelA ahiMsAnA anubaMdha vize graMthakArazrI ahIM spaSTatA kare che. skUla ane sUkSma hiMsAnuM kSetra atyaMta vizALa che. sUkSma dRSTie ane sUkSma jIvonI dRSTie vicArIe to hAlatAM, cAlatAM, UThatAM, besatAM, bolatAM, khAtAMpItAM sUkSma jIvonI hiMsA, hiMsA ane hiMsA ja che. pRthvIkAya, apakAya, vAyukAya, teukAya, vanaspatikAya vagere prakAranA jIvonI hiMsA mANasathI niraMtara thayA kare che. A hiMsAne dravya ane bhAva uparAMta mana, vacana ane kAyA tathA karavuM, karAvavuM ane anumodavuM evI rIte vicArIe to ghaNA badhA prakAro thAya. dravyathI hiMsA hoya, paNa bhAvathI na hoya, bhAvathI hoya paNa dravyathI na hoya, dravyathI hoya ane bhAvathI paNa hoya ane dravyathI paNa na hoya ne bhAvathI paNa na hoya. gRhastha jIvanamAM AraMbha-samAraMbha hovAthI sUkSma jIvonI hiMsA to satata cAlatI ja rahetI hovA uparAMta AhArAdi mATe vanaspatikAya jevA pUla ekendriyAdi jIvonI hiMsA paNa satata cAlatI rahe che. emAM dareka vakhate hiMsA karavAnA dukha AzayathI hiMsA thatI nathI. emAM yatanA-jayaNAno bhAva na hoya to hiMsAno doSa lAge. paMcamahAvratadhArI sAdhu-sAdhvI bhagavaMtone to gRhasthajIvananA AraMbha-samAraMbha hotA nathI temaja teone dravyathI jinapUjAdi karavAnAM hotAM nathI, paraMtu gRhasthomAM jeo potAnA gRhajIvanamAM jayaNA pALe che tevA satparuSo to jinapUjAdi kAryomAM paNa jayaNA pALavAnA. zAstrakAroe pramAdathI thatI hiMsAne hiMsA gaNI che ane tene ghaNI gaMbhIra lekhAvI che. jyAM hiMsAno bhAva na hoya, irAdo na hoya tyAM thatI hiMsA eTalI doSarUpa nathI. dezavirati samyagRSTi jIva dvArA sAMsArika kAryomAM ajANatA ke anivAryapaNe thatI hiMsAmAM hiMsAno anubaMdha nathI. jinapUjAdi karatI vakhate samyagRSTi sanduruSonA cittamAM skUla ke sUkSma hiMsA karavAno bhAva ke Azaya nathI hoto. teo ahiMsAnI tIvra ruci sAthe emAM pUrI jayaNA pALe che ane temanA hRdayamAM vItarAganI bhaktino ullAsa hoya che. evA lokonI jinapUjAdimAM thatI dravyahiMsA te hiMsA nathI. vastutaH emAM anubaMdha ahiMsAno hoya che. vaLI evI pUjAdi kriyA karatI vakhate pramAda na rAkhanArA tathA pUrI jayaNA pALanArA mANaso to AvA ekendriya jIvonI karuNA ja manamAM ciMtavatA hoya che ane te mATe manomana kSamAdino bhAva paNa rAkhatA hoya che. alabatta, eno artha evo nathI ke jeTalA mANaso jinapUjAdi kAryo kare che te badhA ja jayaNApUrvaka, apramatta bhAvathI kare che. emAM paNa evA mANaso hoI zake ke jemanAmAM jayaNA jovA na maLatI hoya ane bhaktibhAva paNa na hoya. teo mAtra gatAnugatika rIte, yaMtravat jinapUjAdi karatA hoya. evA lokone doSa lAge che. 203. Jain Education Interational 2010_05 Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra [374] hiMsAnubaMdhinI hiMsA mithyAostu tumaMte / ajJAnazaktiyogena tasyAhiMsApi tAdRzI // 49 // anuvAda : durmativALA mithyArdaSTi jIvanI hiMsA te hiMsAnA anubaMdhavALI che. tenI ahiMsA paNa ajJAnazaktinA yogavALI hovAthI tenA (hiMsAnA) jevI ja che. vizeSArtha : jyAM mithyAtva che tyAM mAnyatA UMdhI thaI jAya che. jJAnathI je dRSTi ane samajaNano ughADa saMbhavI zake che te ajJAnane kAraNe saMbhavato nathI. durmativALA mANaso ughADI hiMsA karatA hoya che te to spaSTa rIte hiMsA ja hoya che. dharmane nAme teo pazubali vagere prakAranI jIvahiMsA karatA hoya to paNa te hiMsA ja kahevAya. vaLI gRhakArya vageremAM teo je hiMsA karatA hoya che te hiMsAnA anubaMdhavALI, azubha karmanI paraMparAvALI ja hiMsA hoya che. eTale evI hiMsAthI temane bhAre azubha karmanI paraMparA baMdhAya che. A to samajAya evI vAta che. paraMtu keTalIka vAra temanI kahevAtI ahiMsAmAM paNa svarUpe hiMsA ja rahelI hoya che. emAM emanuM ajJAna raheluM hoya che. mana, vacana ane kAyAnA yoganI sUkSma samajaNa na hoya tyAM sudhI A vAta na samajAya evI che. dekhItI ahiMsAmAM keTalIka vAra dravyahiMsA na hoya, paNa bhAvahiMsA rahelI hoya. AvuM jyAre bane tyAre ahiMsA paNa hiMsAnubaMdhI banI jAya che. bhAre azubha karmanI paraMparA sarje che. [375] yena svAn nivAvInAM viviSavuAMti: krmAt / hiMsaiva mahatI tiryag narakAdibhavAntare // 50 // anuvAda : eTale ja nihnavone devagatimAM paNa durgati prApta thAya che. moTI hiMsA tyAra pachI bhavAntaramAM temane tiryaMca, nakAdi gatimAM laI jAya che. vizeSArtha : koI mANasa jinazAsanamAM rahIne ahiMsAnuM pAlana karato hoya paraMtu te gADha mithyAtvI hoya, nidbhava hoya ke abhavya hoya to te tenI pALelI ahiMsA tene bahu sAruM phaLa ApatI nathI, balke tene durgatimAM paNa dhakelI zake che. jeo bahArathI mAtra viveka khAtara bhagavAnanAM vacanomAM zraddhA batAvatA hoya, paNa aMtaranA khUNe tene mithyA mAnatA hoya, gurunAM vacana uthApatA hoya, UMdho mata dharAvatA hoya temane niSphanava kahevAmAM Ave che. jinazAsanamAM AvA sAta nihnavonI vAta Ave che. A sAta nihnavanAM nAma che : (1) jamAli, (2) tiSmagupta, (3) ASADhAcAryanA ziSyo, (4) azvamitra, (5) gaMgAcArya (6) rohagupta ane (7) goSThA mAhila. A sAta nihnavone potAnA gurubhagavaMta sAthe zo matabheda thayo teno itihAsa rasika che. A sAta nihnavomAM jamAli, rohagupta ane goSThA mAhila e traNa ninAvo evA hatA ke je jIvanaparyaMta nihnava ja rahyA ane potAno svataMtra mata pravartAvavA mATe prayatno karyA. tiSmagupta, ASADhAcAryanA ziSyo, azvamitra ane gaMgAcArya e nihnavoe potAnI bhUlano svIkAra karyo, prAyazcita lIdhuM ane potAnA guru pAse pAchA AvI samudAyamAM joDAI gayA hatA. AvA nihnavo ahiMsA vratanuM pAlana karatA hoya to temane tethI kadAca devagati maLe. paraMtu temanA 2010_05 204 Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha cotho, adhikAra bAramo : samyakatva adhikAra mithyAtvane kAraNe, avaLI zraddhAne lIdhe devagatimAM paNa temane halakA kilbiSiyA devano duHkhadAyaka avatAra maLe che. vaLI evA jIvone tyAra pachI tiryaMca ke naraka gati maLe che ane tyAM te moTI hiMsA AcaranAra banI zake che. vastutaH jIva mithyAtvI hoya to teNe pALelI ahiMsA paNa tene durgatimAM laI jaI zake che ane enI pAse bhavAntaramAM vaLI moTI hiMsA paNa kadAca karAvI zake. [376] sAdhUnAmapramattAnAM sA vAhiMsAnubaMdhanI | hiMsAnubaMdhavicchedAd - guNotkarSo yatastataH // 51 // anuvAda : apramatta sAdhuone te (hiMsA) ahiMsAnA anubaMdhavALI thAya che, kAraNa ke hiMsAnA anubaMdhano viccheda thavAthI temanA guNano utkarSa thAya che. vizeSArtha : ahiMsAnI bhAvanA keTalI utkRSTa koTinI hoI zake che te ahIM darzAvavAmAM AvyuM che. jeo sarva viratidhara paMcamahAvratadhArI sAdhu mahAtmA che teoe ahiMsAnuM mahAvrata paNa nava koTie dhAraNa kareluM hoya che. AvA mahAtmAonA hRdayamAM saMsAranA sarva jIvo pratye niraMtara anukaMpA vahetI hoya che. jIvonI pratipaLa rakSA e vize emano jAgRtipUrvakano satata udyama raheto hoya che. potAnAthI UThatAM-besatAM, jatAM-AvatAM, hAlatAM-cAlatAM je koI sthUla sUkSma jIvonI virAdhanA thAya che te mATe teo 'iryApathikI' (iriyAvahI) karI laIne pazcAttApapUrvaka kSamA mAgI letA hoya che. je mahAtmAonA jIvanamAMthI mithyAtva, avirati ane pramAda cAlyAM gayAM hoya che, jeo apramatta nAmanA sAtamA guNasthAnake birAjatA hoya che. teo je jAgRtipUrvaka jayaNA pALe che tethI temane hiMsAno doSa lAgato nathI. tattvArthasUtramAM kahyuM che ke "jyAM pramattayoga che tyAM hiMsA che." : pramayo praNavyaparopa hiMsA | paraMtu jyAM apramattatA che tyAM hiMsA nathI. AvA sAdhu mahAtmAone koI zubha kArya mATe athavA anya koI apavAdarUpa prasaMge vihAra daramiyAna nadI UtaravAno vakhata Ave ke kyAMka kIcaDamAM cAlavAnuM anivArya banI jAya athavA anya koI kArya karavAnuM prApta thAya to paNa temanI satata jAgRti ane apramattatAne kAraNe temane hiMsAno doSa lAgato nathI. vastutaH AvA apavAdarUpa prasaMge to emaNe hiMsAnA anubaMdhano viccheda karyo hovAthI tathA niraMtara jAgRti hovAthI ane ahiMsAnI bhAvanA hRdayamAM ramatI hovAthI emanA guNo vadhu khIlatA hoya che, prakarSa pAmatA hoya che. [377] ,thAnAmiyamarAvatuM sAnuvaMdhA ja vit | . jJAnodrekApramAdAbhyAmasyA yadanubaMdhanam // 52 // anuvAda : ajJAnane kAraNe mugdha lokone te (ahiMsA) kadApi anubaMdhavALI thatI nathI, kAraNa ke A anubaMdha jJAnanA udraka ane apramAdathI ja thAya che. vizeSArtha : apramatta sAdhuonI hiMsA ane ahiMsAnI vicAraNA karyA pachI sAmAnya mANasonI ahiMsAnI ahIM vicAraNA karavAmAM AvI che. saMsAramAM aneka loko mugdha eTale ke bhoLA hoya che. teo ajJAnI ke mUrkha paNa hoI zake che. evA loko samaja vagara ahiMsAdharmanuM pAlana kare to temanI 205 Jain Education Interational 2010_05 Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra te ahiMsA, ahiMsAnA anubaMdhavALI eTale ke zubha karmanI paraMparAvALI na thaI zake, e ahiMsA tyAM ja aTakI jAya. ahiMsA anubaMdhavALI tyAre ja thaI zake ke jyAre jJAnano uddhaka hoya, eTale ke eTalI sUkSma samaja hoya ane te anusAra temanuM apramatta bhAvavALuM jIvana hoya. sAmAnya mANasonI ahiMsA ane apramatta sAdhu mahAtmAonI ahiMsA vacce ATalo pharaka che e lakSamAM rAkhavuM joIe. [38] zAmapi hiMsIyAmutte amadattaram | bhAvavIryAdi vaicitryAdahiMsAyAM ca tattathA // 53 // anuvAda : eka ja jAtanI hiMsAmAM paNa bhAva ane vIryanI vicitratA (vividhatA)ne lIdhe moTuM aMtara che. te ja pramANe ahiMsAmAM paNa che. vizeSArtha : hiMsA ane ahiMsAnuM svarUpa jaina darzana pramANe eTaluM badhuM gahana che ke sAmAnya mANasanI samajamAM te jaladI na Ave. eka ja jAtanI hiMsAmAM paNa ghaNuM badhuM aMtara hoya che. bAhya daSTie dekhAtI skUla dravya hiMsAnA be sarakhA banAva hoya to paNa hiMsA AcaranArano Azaya kevo che, tenA saMjogo kevA che, tenI vaya keTalI che, tenI kakSA kevI che, teno sAmAjika darajajo zo che, tenA mananA bhAvo kevA che vagere ghaNI badhI bAbatonI vicAraNA jarUrI che. udAharaNa tarIke eka mANasa bIjAno vadha kare che, paNa e vadha ene pharaja rUpe karavo paDe che, kAraNa ke rAjayano e nokara che ane gunegArane phAMsI ApavAnI tenI pharaja che. AvA prakAranI ghaNI vAto hiMsAnI bAbatamAM jovAmAM Ave che. eka mANasa jIvajaMtunI hatyA kare che ane bIjo mANasa mANasanI hatyA kare che. e baMne hatyAmAM pharaka che. vaLI temAM darekanAM rAgAdi pariNAmo kevAM che te paNa jovAya che. kyAreka mANasano mArI nAMkhavAno Azaya na hoya, mAtra dhamakAvavAno ja Azaya hoya, paNa gabharATamAM sAmA mANasanuM mRtyu thaI jAya. AvI aneka prakAranI ghaTanAo rAtadivasa banatI rahe che. paraMtu te darekamAM ghaNuM badhuM aMtara hoya che. jema hiMsAnI ghaTanAmAM ATalI badhI vicitratA arthAt vividhatA ane taratamatA hoya che, tema ahiMsA vratanA pAlanamAM paNa ghaNI badhI taratamatA hoI zake che. [37] : zAstrAntare vaidipAnA iminnatA pratipakSAntarAlena tathA zaktiniyogataH // 54 // anuvAda : enA (hiMsAnA ane ahiMsAnA) vipAkamAM paNa zaktinA niyogathI tathA pratipakSanA aMtarAlathI, tatkALa ke kAlAntare - evI bhinnatA rahelI che. vizeSArtha : hiMsA ane ahiMsAnAM pariNAma vize koIne bhrama na thAya e mATe karma siddhAntanI vAta ahIM rajU karI che. jagatamAM evA dAkhalAo jovA maLe che ke mANasa ghaNo ghAtakI ane hiMsaka hoya ne chatAM sukha bhogavato hoya. hiMsaka ToLakInA koI nAyake keTalAMyanAM khUna karAvyAM hoya ke dhanADhyone lUMTI lIdhA hoya. AvAM ghora kRtyo karavA chatAM e pote AlIzAna mahelamAM raheto hoya ane mahephilamAM moja mANato hoya. bIjI bAju satata jIvadayA pALanAra, ahiMsAdharmanuM pAlana karanAra vyaktine koI bhayaMkara roganI vedanA thatI hoya, koIka zArIrika trAsa ApatuM hoya ke koIka enI hatyA karI nAkhatuM 206 2010_05 Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha cotho, adhikAra bAramo samyakatva adhikAra hoya. AvI vicitra ghaTanAo jyAre bane tyAre utAvaLe bhramamAM na paDatAM zAntithI ane svasthatAthI teno vicAra karavo joIe. je badhI ghaTanAo bane che te karma siddhAnta anusAra ja bane che. karma udayamAM Ave tyAre eTale ke vipAka thAya tyAre karma bhogavAya che. emAM evuM nathI ke je karma bAMdhyuM te tarata ja bhogavAI javuM joIe. bIjI bAju evuM paNa nathI ke tarata bhogavavAnuM na ja Ave. karmo bAMdhatI vakhate teNe je zaktithI tathA je rasapUrvaka, jeTalI ugratAthI bAMdhyAM hoya te pramANe - eTale ke prakRti, sthiti, rasa ane pradeza - anusAra udayamAM Ave che. vaLI evuM nathI ke dareka jIva satata zubha karma ke satata azubha karma ja bAMdhyA kare. karmabaMdha paNa zubhAzubha prakArano rahe che. eTale udayamAM AvatAM te te vastuo bhAga bhajave che. eTale graMthakAra ahIM kahe che ke koIka karmano vipAka sadya eTale tatkALa hoya, attamuhUrtamAM ja hoya ane koI karmano vipAka kAlAntare eTale ke amuka kALa pachI hoya. eTalA kALamAM to keTalAMya varSa pasAra thaI gayAM hoya, eTaluM ja nahi jIvanA eka athavA aneka bhava pasAra thaI gayA hoya. zubha ke azubha karma tyAM sudhI sattAmAM rahyuM hoya che. - hiMsA ane ahiMsA e baMnemAM hiMsAnI pratipakSI ahiMsA kahevAya ane ahiMsAnI pratipakSI hiMsA kahevAya che. have evuM paNa banI zake ke hiMsAnAM bhAre azubha karmano vipAka thAya te pahelAM antarAlamAM eTale ke vacagALAmAM pUrve ahiMsA dvArA bAMdhelAM bhAre zubha karmano udaya thAya to hiMsAnA azubha karmabaMdhana pachI duHkha bhogavavAne badale ahiMsAnA zubha karmanA vipAkane kAraNe sukha bhogavavAnuM Ave. tevI ja rIte ahiMsAnA bhAre zubha karmano vipAka thAya te pahelAM vacce pUrve hiMsA dvArA bAMdhelAM azubha karmano vipAka thAya ane ahiMsA dharmanA pAlana pachI turata duHkha bhogavavAnuM Ave. karmanI ghaTamALa Ama sAmAnya mANasathI tarata na samajAya evI, vilakSaNa prakAranI che. eTale koI hiMsaka jIvane hiMsA karavA chatAM sukhI joIne mUMjhAvuM na joIe. videzomAM ane ApaNA dezamAM keTalAye mAMsAhArI loko tathA katalakhAnA calAvanAra ATaluM badhuM sukha kema bhogave che ? - evA praznanuM samAdhAna A zlokamAM AvI jAya che. katalakhAnA calAvanAra, mAMsAhAramAM rAcatA lokone potAnAM azubha karmo moDAM ke vahelAM bhogavavAno Ave ja che. vartamAna samayamAM yuropa, amerikA, jApAna vagere dezomAM mAMsAhArI loko ATaluM badhuM bhautika sukha bhogave che ane bhAratamAM zAkAhArI garIba loko ATaluM badhuM duHkha bhogave che, eTale mAMsAhAramAM pApa nathI evuM kahenArAonI samajaNa adhUrI hoya che athavA karma siddhAnta vize temanuM ghora ajJAna hoya che. [380] hiMsA'pyuttarakAlInaviziSTaguNasaMkramAt / tyaktAvidhyanubaMdhatvAdahisaivAtibhaktitaH // 55 // anuvAda : hiMsA paNa uttarakAlIna viziSTa guNonA saMkramaNathI, atibhaktithI tathA avidhinA anubaMdhanA tyAgathI ahiMsA ja che. vizeSArtha : hiMsA ane ahiMsAnuM svarUpa keTaluM badhuM sUkSma che te vize ahIM graMthakAra maharSi vadhu samajAve che. dekhItI rIte dravyahiMsA hoya chatAM ene bhAvasabhara ahiMsA tarIke ghaTAvI zakAya che, paraMtu e mATe hiMsA AcaranArano tevo zuddha, zubha, ucca Azaya hovo joIe. Jain Education Interational 2010_05 Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra keTalIye dharmakriyAomAM ekendriya jIvonI skUla hiMsA thavAno saMbhava che. paraMtu te kriyA karanAramAM hiMsAno bhAva nathI, paraMtu tenI bhaktino Avega ghaNo prazasya che. teNe avidhino tyAga karyo che. kriyA vidhipUrvaka thAya che temaja Ave prasaMge dravyahiMsA pachI uttarakALamAM je prazasta guNo khIle che enuM kriyA karanAramAM saMkramaNa thAya che. tene lIdhe dharmakAryamAM teNe AcarelI hiMsA paNa ahiMsA banI jAya che. eTale ke te hiMsA hiMsA rahetI nathI. eka sAduM udAharaNa laIe to koI mANasa potAnA ghare potAnA snAna mATe pramAdapUrvaka pANI DhoLato hoya to tene hiMsAno doSa lAge, paraMtu koI mANasa jinamaMdiramAM bhaktibhAvapUrvaka, ullAsathI jinezvara bhagavAnanI pratimAne jala vaDe prakSAla karato hoya ane eno Azaya hiMsAno na hoya to tene tyAM doSa na lAge. kyAreka bhaktinA udrekamAM thoDI avividha thaI jAya to paNa te niranubaMdha hoya che eTale ke azubha karmanI paraMparA te utpanna karatI nathI. [381] vRMdam zatopetAhiMsA yaMtropavaryaMte / sarvAMzaparizuddhaM tatpramANaM jinazAsanam // 56 // anuvAda : jemAM AvA seMkaDo bhedaprabheda sahita ahiMsAnuM varNana thayeluM che te sarvAMze parizuddha evuM jinazAsana pramANabhUta che. vizeSArtha : AraMbhamAM anya darzanomAM batAvelI ahiMsA ane jaina darzanamAM nirUpAyelI ahiMsAnI vibhAvanA vacce zo pharaka che tenI vigata chaNAvaTa karIne upasaMhAra karatAM graMthakAra maharSi pharamAve che ke anya darzanonA mukAbale jaina darzanamAM ahiMsAnI vicAraNA bahu ja sUkSma rIte karavAmAM AvI che. e rIte mana, vacana ne kAyAnA yoga tathA emAM taratamatA tathA karavuM, karAvavuM ane anumodavuM ane emAM taratamatA ityAdi daSTie vicArIe to ahiMsA dharmanA seMkaDo bhedaprabheda jovA maLe. ATalI badhI sUkSma vicAraNA anya koI darzanamAM thaI nathI. eTalA mATe ja jaina darzanamAM ahiMsAnuM nirUpaNa parizuddha ane pramANabhUta che. emAM koI paraspara visaMgati ke pUrvApara virodha nathI. emAM bauddhika tarka che ane hRdayanI vizALa bhAvanA paNa che. [382] arthovamaportha vRtti nirdhAranuM vi| AstikyaM paramaM cihnaM samyaktvasya jagurjinAH // 57 // anuvAda : A artha che ane bIjA anartha che evuM hRdayamAM nirdhAravuM--AvuM Astikya te samyaktvanuM parama cihna che ema jinezvaroe kaheluM che. vizeSArtha : ahIM batAvyuM che te pramANe Astikya e samyaktvanuM parama lakSaNa che. AstikatA athavA AsthAmAMthI samyaktvanAM anya cAra lakSaNo zama, saMvega, nirveda ane anukaMpA pragaTa thAya che. jinezvara bhagavAne kahyuM che te ja satya che, te ja arthayukta che, tethI bhinna te anartharUpa che - AvI dRDha zraddhA, evo makkama nirdhAra jIvamAM jo pragaTa thAya to ja te mokSano adhikArI banI zake che. phakta eka ahiMsA vratanI bAbatamAM paNa anya darzano ane jaina darzana vacce keTalo badho taphAvata che te graMthakartAe ahIM savigata sArI rIte batAvyuM ane samajAvyuM che. anya darzanomAM jyAre visaMgati jovA maLe che _2010_05 208 Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha cotho, adhikAra bAramo H samyakatva adhikAra tyAre jaina darzana savaze paripUrNa jaNAya che. mATe ja jaina darzanamAM, jinezvara bhagavAnanI vANImAM saMpUrNa zraddhA hovI joIe. je jIva A rIte samyatva prApta kare che te saMsAranA paribhramaNanA chellA pherAmAM ane temAM paNa ardhapudgale parAvartamAM AvI jAya che. upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAje phakta ahiMsA mahAvratanI Ama ahIM vigate chaNAvaTa karI che. anya cAra vratonI paNa e rIte tulanAtmaka vicAraNA thaI zake. paNa te ahIM prastuta nathI. samyagradarzananA eka mahattvanA lakSaNa anukaMpAnI dRSTie ahiMsAnI ahIM vicAraNA thaI che. [383] zamasaMve nirvAnupama: pariSkRtam | dadhatAmetadacchinaM samyaktvaM sthiratAM vrajet // 58 // anuvAda : zama, saMvega, nirveda ane anukaMpA vaDe sArI rIte, avicchinnapaNe dhAraNa thayeluM samyatva sthiratA pAme che. vizeSArtha : zama, saMvega, nirveda, anukaMpA ane Astikya e samyaktvanAM pAMca mukhya lakSaNa batAvavAmAM Ave che. koI vyakti pote kahe ke potAne samakti thayuM che athavA amuka vyaktine samakti thayuM che to tenI khAtarI zI ? tenI kasoTI kaI ? samaktiInuM pramANapatra koNa ApI zake ? kone mATe ApI zake ? yauvanamAM pravezatAM kizora-kizorInA zarIramAM thatA pheraphArone nihALI zakAya che, paraMtu samaktinA zarIramAM evA sAbitIrUpa koI pheraphAro joI zakAtA nathI. eno artha e nathI ke emanI kAyAmAM bilakula parivartana thatuM nathI. avazya thAya che. paNa te eTaluM sukSma hoya che ke sAmAnya najare nihALI zakAtuM nathI. mukhakAntinA avalokanano abhyAsa karanArane kadAca kaMIka aNasAra Ave to Ave. paraMtu samaktiI jIvane oLakhavA - pAMca lakSaNo batAvyAM che. je vyaktine samakti thAya che tenAmAM zama eTale upazama ane samatA, saMvega eTale mokSanI abhilASA, nirveda eTale bhavabhramaNa mATe kheda, anukaMpA eTale jagatanA sarva jIvo pratye dayA ane karuNAno bhAva-A cAra lakSaNo AsthA arthAt AstikyanA lakSaNa sAthe avicchinnapaNe rahelAM hoya eTale ke kula pAMca lakSaNa hoya tenuM samyaktva sthiratA pAme che. | upAdhyAyajI mahArAje A adhikAramAM anukaMpAnA-ahiMsAnA lakSaNane ja prAdhAnya ApIne e vize vistArathI samajAvyuM che. zama, saMvega, nirveda ane AsthA e cAra lakSaNono emaNe ahIM kazo vistAra karyo nathI. A aMtima zlokamAM to zama, saMvega ane nirveda e traNa lakSaNono to mAtra nAmanirdeza ja thayo che. enI chaNAvaTa karavA jatAM ghaNo vistAra thAya. vaLI samaktinA to 67 bola che. e vize upAdhyAyazrI yazovijayajIe sajhUjAya paNa lakhI che ane SasthAnakanI copAI paNa lakhI che. samaktino viSaya to atyaMta gahana ane vyApaka che. e vize svataMtra daLadAra graMtha lakhI zakAya eTalI vyApaka sAmagrI jaina zAstragraMthomAM bharelI che. tattvajijJAsuoe temAMthI meLavIne e joI javA jevI che. iti samyaktvAdhikAraH / samyaktva adhikAra saMpUrNa 209 Jain Education Intemational 2010_05 Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha cotho adhikAra teramo 7k mithyAtva-tyAga adhikAra jhak [384] mithyAtviyAtiH zuddha savindra nAyaoNDrinAmuM atastatparihArAya yatitavyaM mahAtmanA // 1 // anuvAda : mithyAtvanA tyAgathI jIvonuM samyakatva zuddha thAya che. eTale mahAtmAoe enA (mithyAtvanA) tyAga mATe prayatna karavo. ' vizeSArtha : samyaktvanA adhikAra pachI A mithyAtva vizeno adhikAra pUjya zrI upAdhyAyajI mahArAje lakhyo che. samyapha eTale sAcuM ane mithyA eTale khoTuM. samyapha ane mithyA e baMne zabdo paraspara viruddha che. mokSamArga mATe samyagadarzana, samyajJAna ane samyaphacAritra e traNenI anivAryatA che. emAM prAraMbhanI daSTie samyagadarzana arthAt samakti sauthI mahattvanuM che. e prApta karavA mATe jIve ghaNo bhAre puruSArtha karavo paDe che. mithyAtva eTale ajJAna. samyagdarzana e prakAza che. mithyAtva e aMdhakAra che. jyAM sudhI aMdhakAra jAya nahi tyAM sudhI prakAza AvI na zake. athavA jevo prakAza Avyo ke tatkSaNa aMdhakArano nAza thaI jAya che. tattvajJAnanI dRSTie, adhyAtmanI dRSTie, mokSamArganI dRSTie joIe to ekaMdare samagra saMsAra ajJAnarUpI aMdhakArathI bhArobhAra bharelo che. tiryaMca gatinA jIvonI vAta javA daIe ane mAtra manuSyagatino ja vicAra karIe to paNa mithyAtvanA aMdhakArane lIdhe saMsAramAM bhamatA jIvo aneka jovA maLaze. mokSa zuM che evI sAmAnya jANakArI paNa jene nathI evA aneka loko vacce ApaNe saMsAramAM rahIe chIe. mokSa zuM che e jANyA pachI e pratye ruci ke bhAva bilakula na thatAM hoya evA paNa keTalA badhA loko jovA maLe che. jIvane mithyAtva tarapha kheMcanArAM ane pakaDI rAkhanArAM sAMsArika pralobhano ane paribaLo paNa ochAM nathI. samyaktva ane mithyAtva eka apekSAe paraspara saMlagna che. paraMtu te bAju bAjumAM rahelI evI koI be judI judI nakkara vastu nathI ke ekane uThAvI levAya to tyAM tallaNa mAtra bIjI ja vastu rahe. vastutaH samyakatva ane mithyAtva baMnemAM pAra vagaranuM vattAochApaNuM arthAtu taratamatA che. eTale ekanI mAtrA vadhatI jAya to bIjAnI ghaTatI jAya. eTale samyaktva vadhu nirmaLa thaI zake che ane vadhu malina paNa thaI zake che. jIva mithyAtva vizenI potAnI samajaNa spaSTa kare ne eno tyAga karavAno jema jema vadhu ane vadhu puruSArtha kare tema tema tenuM samyaktva zuddha thatuM jAya che. vaLI zuddha thayelA samaktine TakAvI rAkhavA mATe paNa khUba udyama eTale puruSArthanI apekSA rahe che. hAthamAM AveluM samyaktva cAlyuM gayuM hoya evI paNa aneka ghaTanAo banatI ja rahe che. AdhyAtmika kSetre AMtarika puruSArthanI A sUkSma prakriyA che. 210 Jain Education Intemational 2010_05 Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha cotho, adhikA2 teramo : mithyAtva-tyAga adhikAra [385] nAsti nityo na ta = na moAtmA na nivRtti:| tadupAyazca netyAhurmithyAtvasya padAni SaT // 2 // anuvAda : AtmA nathI, te nitya nathI, te kartA nathI, te bhoktA nathI, mokSa (nivRti) nathI, teno upAya nathI - ema mithyAtvanAM cha pada kahevAya che. vizeSArtha : bhAratIya sAMskRtika paraMparAmAM bhinnabhinna darzanoe AtmatattvanI ane saMsAranA svarUpanI gaveSaNA karI che ane AtmA vize dareke potAno mata darzAvyo che. cArvAka darzana AtmatattvamAM ane janmajanmAntaramAM mAnatuM nathI. sAMkhya, yoga, nyAya, vaizeSika, pUrva mImAMsA ane uttara mImAMsA e darzano AtmatattvamAM mAne che ane janmajanmAntaramAM mAne che. bauddha darzana AtmAne anitya mAne che, paNa janmajanmAntaramAM mAne che. sAMkhya darzana AtmAne ekAnte nitya mAne che. jaina darzana AtmAne dravyathI nitya ane paryAyathI anitya mAne che. jagatanA kartRtva vize bhinnabhinna darzanono bhinnabhinna mata che. AtmatattvanI jevI gahana, yathArtha, buddhigamya vicAraNA jaina darzanamAM thaI che evI anya koI darzanamAM thaI nathI. jaina darzana AtmA vize nIcenAM cha mukhya pada athavA sthAnaka Ape che : 1. AtmA che. 2. AtmA nitya che. 3. AtmA karmano kartA che. 4. AtmA karmano bhoktA che. 5. mokSa che. 6. mokSano upAya che. A cha padamAM zraddhA na hovI e mithyAtva che. eTale mithyAtvanAM cha pada che : (1) AtmA nathI (2) AtmA nitya nathI (3) AtmA karmano kartA nathI (4) AtmA karmano bhoktA nathI (5) mokSa nathI ane (6) mokSano upAya nathI. AtmA vize mAtra A cha ja pada ane bIjuM kazuM nathI evuM nathI. AtmatattvanI vicAraNA bhinnabhinna dRSTithI thaI che ane tenAM lakSaNo darzAvavAmAM AvyAM che. paraMtu Atmatattva vize pAyAnI vAta A cha padamAM samAI jAya che. A cha padanA paNa traNa vibhAga pADI zakAya che. te A rIte : (1) AtmA che ane te nitya che. (2) AtmA potAnAM karmano kartA che ane bhoktA che ane (3) mokSa che ane mokSano upAya che. A traNa vibhAgane mATe paNa jo eka ja vAkya prayojavuM hoya to ema kahI zakAya ke nitya evo AtmA jo potAnAM karmonA kartRtva ane bhoktRtvamAMthI mukta thavAno puruSArtha kare to te avazya mokSa prApta karI zake che. bhAratIya darzanomAM AtmA vize je bhinnabhinna mAnyatA che te mujaba koIka ema kahe che ke AtmA jevuM kazuM che ja nahi, koIka ema kahe che ke AtmA che paNa te nAzavaMta che, nitya nathI. koIka kahe che ke AtmA che ane te nitya che, paNa te karmano kartA nathI. koIka kahe che ke te karmano kartA paNa nathI ane bhoktA paNa nathI. koIka kahe che ke mokSa jevI koI cIja nathI ane koIka kahe che mokSa che paNa e mATe koI upAya karavAnI jarUra nathI. cArvAka mata, bauddha mata, sAMkhya mata, yAjJika mata, mAMDalika mata vagerenI AtmA vizenI avadhAraNA kaMIka aspaSTa ane apUrNa che. jaina darzane AtmA vize jevuM gahana ane paripUrNa ciMtana karyuM che evuM anyatra kyAMya thayuM nathI. AmAM koI saMkucita abhimAnanI vAta nathI paNa taTastha vicAraNA che. eTalA mATe ja TheTha prAcIna kALathI moTA moTA anyadharmI dArzaniko paNa jaina darzana tarapha AkarSAtA rahyA che. 2010_05 211 Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra, jyAM sudhI AtmA vizenAM A cha padamAM pUrNa zraddhA na thAya tyAM sudhI samyagadarzana na thAya. samyagradarzanathI viparIta te mithyAdarzana che. e baMne mATe TUMkA zabdo "samyakatva (samakti)" ane "mithyAtva vaparAya che. jyAM sudhI AtmA vizenI UMdhI mAnyatA che tyAM sudhI mithyAtva che. keTalAkanuM mithyAtva eTaluM gADha hoya che ke chae padamAMthI eka paNa padamAM emanI zraddhA hotI nathI. koIka cAra pada ke pAMca padamAM zraddhA dharAve, paNa eka athavA be padamAM zraddhA na dharAve evuM paNa saMbhavI zake che. to paNa emAM mithyAtva to raheluM che. eTalA mATe jIve AtmA vizenAM A cha padamAM badhAmAM ja saMpUrNa zraddhA dharAvavI joIe. e ene mATe hitAvaha che. jeo mithyAtvI che teonI mAnyatAmAM kyAM kyAM suTi rahelI che te eka pachI eka pada laIne A adhikAranA have pachInA zlokomAM upAdhyAyajI mahArAje samajAvyuM che. 3i86] staryAtmaveThuddha-vyavahAvinaMdhanam | ayameva ca mithyAtvadhvaMsI sadupadezataH // 3 // anuvAda : AnAthI cha padanI) viparIta mAnyatAthI zuddha vyavahAranuM ullaMghana thAya che. sadupadezathI e mithyAtvano nAza karanAra thAya che. vizeSArtha : "AtmA jevuM kaMI che ja nahi evI mAnyatA te mithyAtva che. "AtmA nathI' evI pahelI mAnyatAmAMthI "AtmA nitya nathI' ityAdi bAkInI pAMca mAnyatAo phalita thAya che ane ema AvI cha viparIta mAnyatAo mithyAtvathI bharelI che. jyAM mithyAtva hoya tyAM vyavahAra paNa e prakArano hoya. "AtmA nathI' ema mAnavAmAM Ave to pachI prema, bhakti, vinaya, dAna, dayA, paropakAra, sahakAra, satkAra, bahumAna vagere vyavahAranI ghaNI badhI vAto nirarthaka ke anAvazyaka Tharaze. eno artha e thayo ke evI viparIta ane mithyAtvayukta mAnyatAthI zuddha (athavA zubha) vyavahAranuM ullaMghana thAya che. zuddha vyavahAra ane AtmA vizenI UMdhI mAnyatA e beno meLa thaI zake nahi. paraMtu jo sAco upadeza ApavAmAM Ave ane te grahaNa karavAmAM Ave eTale ke AtmA che, AtmA kSaNika nahi paNa nitya che, mokSa che ane eno upAya che evI mAnyatA zraddhApUrvaka svIkAravAmAM Ave to dAna, dayA, zubhAzubha karma ane tenAM phaLa, vinaya, bhakti, bahumAna vagere vyavahAranI badhI vAto barAbara yogya Thare ane ema thAya to tethI mithyAtvano dhvaMsa thAya che. mithyAtvano dhvaMsa thatAM dAna, dayAnI laukika pravRttionI yogyatA ane yathArthatA samajAya che. vaLI ethI mokSaprAptinI pAramArthika pravRttinI yathArthatA paNa daDha thAya che. ethI "AtmA che vagere cha pado athavA sthAnako je samyagadarzananA kAraNabhUta che te mATenI zraddhA daDhamUla bane che. [387 nAstitvavide naivopazo nozI | tasya kasyopakAraH syAtsaMdehAdivyudAsataH // 4 // anuvAda : nAstitvAdino Agraha hoya, to upadeza paNa na hoya ane upadezaka paNa na hoya. teno upakAra paNa konA upara thAya? kAraNa ke te to saMdeha vagerene dUra karavAthI thAya che. 21 ra Jain Education Intemational 2010_05 Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha cotho, adhikAra teramo H mithyAtva-tyAga adhikAra vizeSArtha : mithyAtvanAM cha padamAMthI pahelA padanI ahIM vicAraNA karavAmAM AvI che. keTalAka mAne che ke AtmA jevuM kazuM ja nathI. teo nAstivAdI che athavA nAstika che. teo AtmAmAM na mAnatA hovA chatAM paNa jo kadAca jIvanavyavahAramAM mAnatA hoya to dAna, dayA, sevA, paropakAra vagere tattvo AvyA vagara raheze nahi. jo teo vyavahArano sadaMtara lopa ja karatA hoya ane AtmA jevuM kaMI che ja nahi ema paNa kahetA hoya to pachI bIjAnA hita-ahitanI vAta ghaTatI nathI. Ama, jo upadeza ja na hoya to upadezaka paNa kyAMthI hoya ? to pachI upakAranI vAta kyAMthI baMdhabesatI lAge ? vastutaH saMsAramAM paribhramaNa karatA jIvo upara upakAra thAya che ja kAraNa ke jIvonA saMzayo dUra thAya to emanA upara upakAra thAya. Ama nAstikavAda jo svIkAravAmAM Ave ane eno Agraha rAkhavAmAM Ave to pachI hitAhita-upakAra, upadeza vagerenI vAto enI sAthe baMdha besaze nahi. [388] veSAM nizcaya vedo vyavahArastu saMskRtaH / viprANAM mlecchabhASeva svArthamAtropadezanAt // 5 // anuvAda : jema brAhmaNone mleccha bhASA svArtha pUratI bolavAnI chUTa che, tema jemane mAtra nizcaya naya ja iSTa che temane mATe vyavahAra to (nizcayano) upadeza karavA pUrato saMgata che. vizeSArtha : jeo nizcayavAdI che teone to mAtra nizcayanaya ja iSTa che. teo kahe che ke vyavahA2 to mAtra nizcayanA arthano upadeza karavA pUrato che. teo vyavahArane svIkAratA nathI, paNa apavAdarUpe eno Azraya le che. have koI prazna kare ke jo tamane mAtra nizcayanaya ja iSTa ane abhipreta hoya ane e mATe ja tamAro Agraha hoya to pachI tame vyavahAranI vAta ja zA mATe karo cho ? ema karavAthI tamAro nizcayavAda dUSita na thAya ? A dalIlano javAba nizcayavAdIo evo Ape che ke je vyavahArano kathaMcit Azraya levAmAM Ave che te to nizcayanA samarthana mATe ja che. jema ke brAhmaNoe potAnI zuddha saMskRta bhASA ja bolavI joIe. mlecchanI yavanI bhASA temanAthI bolAya ja nahi. brAhyo na snecchitavya:| ema kahevAyuM che. vaLI kahevAyuM che ke 'kaMThe prANa Ave to paNa brAhmaNoe yavananI bhASA bolavA lAyaka nathI.' Avo Adeza hovA chatAM vyavahAramAM evA keTalAka prasaMgo UbhA thAya che ke jyAre potAne mlecchanI garaja hoya ane mleccha jo brAhmaNanI bhASA na jANato hoya, to potAnuM kAma karAvavA mATe eTale ke svArtha mATe thoDIka mleccha bhASA bolI levI paDe che. paNa AvI rIte mleccha bhASA bolavAthI mleccha bhASA pratye Adara vyakta thato nathI. potAnA svArtha pUrato ja teno upayoga thAya che. tevI rIte vyavahAranayano upayoga nizcayanayanA svArtha mATe thAya che, anyathA nahi. eTale nizcayanaya dUSita thato nathI. [389] yathA vanamAtmAnaM nAnAna: zrutavatI / zrutena nizcayAtsarvaM zrutaM ca vyavahArataH // 6 // anuvAda : jema zrutakevalI nizcayathI zruta vaDe kevaLa AtmAne jANe che, tema vyavahArathI sarva zrutane jANe che. _2017_05 213 Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra vizeSArtha : keTalAka nizcayanayavAdIo nizcayanaya upara ja bhAra mUke che ane vyavahAranuM jarA paNa mUlya AMkatA nathI. teo potAnA dRSTikoNathI ja arthaghaTana kare che. teo udAharaNa Ape che zrutakevalInuM. zrutakevalI kone kahevAya ? zrutakevalI zabdano artha zo ? nizcayanayavAdIo kahe che ke zrutajJAna vaDe je kevaLa AtmAne jANe che te zrutakevaLI. ahIM kevaLa AtmA eTale saMpUrNa AtmA. paraMtu koI jIve potAnA AtmAne saMpUrNapaNe jANyo che ke nahi tenI pratIti zI rIte thAya ? eTale vyavahAranayano Azraya levo paDaze. vyavahAranaya pramANe je jIva sarva zrutane jANe-cauda pUrvane jANe te zrutakevalI, eTale ke zrutajJAnane vize kevaLI jevA. zrutakevalI bhagavaMta sakala jJAnane saMzayarahitapaNe jANe che. vaLI zrutajJAna eTale AtmajJAna arthAt jJAna ja AtmA che. eTale zrutakevalI sarvazruta dvArA AtmAne saMpUrNapaNe jANe che. Ama nizcayanaya ane vyavahAranaya ema baMne nayathI 'zrutakevalI' zabda ghaTAvAya che. [390] nizcayArthInna no sAkSAtvanuM nApi parvate / vyavahAro guNadvArA tadarthAvagamakSamaH // 7 // anuvAda : ahIM nizcayanayanA arthane sAkSAt kahI zakavAne koI samartha nathI. paraMtu vyavahAranaya guNa dvArA tenA arthano bodha karAvavA sakSama che. vizeSArtha : nizcayanayanI dRSTie joIe to AtmAno saMpUrNapaNe jeoe anubhava karyo che teo paNa potAnA anubhavane zabdamAM yathAtathya varNavavA samartha nathI, kAraNa ke e anubhava vacanAtIta che. eTale nizcayanA arthane sAkSAt kahI zakavA koI samartha nathI. tema chatAM vyavahAranaya nizcayanayanA guNanuM pratipAdana karI zake che. eTale vyavahAranaya AtmAne cetana, saccidAnaMda, jJAyaka vagere zabdo dvArA oLakhAve che. paraMtu vyavahAranayanuM pratipAdana game teTaluM sAruM hoya to paNa apUrNa ja rahevAnuM. chevaTe ene nizcayano ja Azraya levo paDaze. Ama nizcayanayavAdIo vyavahAranayane gauNa mAne che. [391] prAdhAnya vyavahAre cenna temAM nizcaye tham / parArthasvArthate tulye zabdajJAnAtmanordvayoH // 8 // anuvAda : jeone vyavahArane vize prAdhAnya hoya teone nizcaya vize kyAMthI hoya ? zabdAtmA (vyavahAra) ane jJAnAtmA (nizcaya) ema baMnenA sva-artha ane para-artha sarakhA hoya che. vizeSArtha : vyavahAranaya ane nizcayanayanI A vicAraNAmAM vyavahAranayavAdIonI eka dalIla ahIM 2jU ka2vAmAM AvI che. jo ema kahevAmAM Ave ke nizcayanaya ja pradhAna che, to enA prAdhAnya mATe kazAkanI gauNatA hovI joIe ne ? eka vastu gauNa hoya to ja bIjI vastu pradhAna gaNAya. paNa gauNa vastu jevuM kazuM hoya ja nahi to bIjI koI vastunuM prAdhAnya kevI rIte siddha thAya ? eTale vyavahAranayane gauNa gaNIe to ja nizcayanayanuM prAdhAnya jaNAze. matalaba ke vyavahAranayanI upekSA thaI zakaze nahi. tevI rIte jo vyavahAranayane pradhAna gaNavAmAM Ave to tethI nizcayanayanI upekSA thaI zakaze nahi. 2010_05 214 Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha cotho, adhikAra teramo : mithyAtvAga adhikAra jayAre be naya sAmasAmA ke paraspara viruddha hoya tyAre ekano potAno je artha hoya te artha bIjAne mATe pArako ke asvIkArya bane. eTale baMnenA svArtha ane parArtha sarakhA hoya che. nizcayanayane jJAnAtmA athavA jJAnasvarUpa tarIke ane vyavahAranayane zabdAtmA athavA zabdasvarUpa tarIke oLakhavAmAM Ave che. zabda saMketarUpa che ane jJAna bodharUpa che. eTale jeTalA svArtha jJAnAtmAnA che teTalA parArtha zabdAtmAnA che ane jeTalA svArtha zabdAtmAnA che teTalA parArtha jJAnAtmAnA che. eTale te darekanA svArtha ane parArthe sarakhA athavA tulya banI jAya che. Ama dareka naya potAnA sthAnamAM pradhAna ane anyanA sthAnamAM gauNa bane che. eTale baMne nayanI upayogitA che. [32] prathAnA vyavahAranI tatataSThavAri IIm mithyAtvarUpataiteSAM padAnAM parikIrtitA // 9 // anuvAda : vyavahAranA prAdhAnyane lIdhe teno vyavahArano) uccheda karanArAnAM te te padonuM mithyAtvapaNuM kahyuM che. vizeSArtha : "AtmA nathI', "AtmA nitya nathI" vagere je cha pado mithyAtvanAM kahyAM tenI nizcaya ane vyavahAranI dRSTie karelI vicAraNAno upasaMhAra karatAM graMthakArazrI ahIM kahe che ke A pado dAnAdi vyavahArano uccheda karanArAM che. paraMtu vyavahAranuM prAdhAnya amuka apekSAe svIkAravuM paDaze. te vyavahAranaya ja joIe, nizcayanaya nahi ja - evI mAnyatA jema bhUlabharelI che, tema phakta nizcayanaya ja sAco, vyavahAranaya joIe ja nahi - evI mAnyatA paNa apUrNa che. vastutaH jyAM jyAM jene jene prAdhAnya hoya tyAM tyAM te svIkArIne nizcaya ane vyavahAra vacce samatulA jALavavAthI ja yathArtha darzana ane yathArtha bodha thAya che. tattvagaveSaNAmAM jaDa ekAntikatA bAdhakarUpa bane che. eTale 'AtmA nathI' vagere cha pado vyavahArano uccheda karanArAM hovAthI mithyAtvarUpa ja che. [393 nAyaeNvAti vArtAnA pratyakSAnupatnamaH | ahaMtAvyapadezasya zarIreNopapattitaH // 10 // anuvAda : cArvAka kahe che ke pratyakSapaNe AtmA dekhAto nathI mATe te che ja nahi. ahaMtA(huMpaNA)no vyavahAra (vyapadeza) to zarIrathI thaI zake che. vizeSArtha : bhAratIya darzanomAM cArvAka darzana athavA lokAyata darzana anokhuM che. te aDhI hajAra varSa ke tethI paNa prAcIna manAya che. te AtmA jevA tattvamAM mAnatuM na hovAthI tene nAstika darzana kahevAmAM Ave che. cArvAko phakta pratyakSa pramANane ja mAne che. je vastuo indriyothI jaNAya eTalI ja te svIkAre che. zarIra e ja cetana che. judo AtmA mAnavAnI jarUra nathI. jaDa tattvono amuka prakAre saMyoga thAya to emAM caitanyano saMcAra thAya che ema teo kahe che. eTalA mATe cArvAka darzanane bhUtacaitanyavAdI kahevAmAM Ave che. te AtmA, pUrvajanma, janmAntara, svarga, naraka, mokSa, Izvara, karma ityAdimAM mAnatuM nathI. te kahe che ke deha bhasmIbhUta thayA pachI teno punarjanma nathI. mATe jyAM sudhI jIvAya tyAM sudhI khAI pIne sukhamAM jIvavuM e tenI philasUphI che. 215 Jain Education Intemational 2010_05 Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra A zlokamAM cArvAka darzananI mukhya mAnyatA batAvI che. cArvAka athavA cArvAkavAdIo kahe che ke AtmA jevuM kaMI che ja nahi. jo hoya to dekhAya kema nahi ? jema ghaTa (ghaDo), paTa (vastra) ApaNe indriya vaDe najare joI zakIe chIe, evI cIjonA astitva vize ApaNe kyAreya zaMkA karI nathI. paNa AtmA vize tema kahI zakAya ema nathI. badhA "AtmA" "AtmA' kahyA kare che, to paNa koIka to potAno AtmA kADhIne batAvo to kharA, ke jethI te kALo che ke goro che, UMco che ke nIco che tenI khabara paDe. paraMtu haju sudhI koIe potAno AtmA bahAra kADhIne batAvyo nathI. eTale AtmA che ema mAnavuM e bhramabhareluM che. koIka prazna kare ke jo AtmA nathI to ahaMtA eTale huM paNAno anubhava kone thAya che ? "huM sukhI chuM ke huM duHkhI chuM evo anubhava kevI rIte thAya che ? enA uttaramAM cArvAkavAdIo kahe che ke paMcamahAbhUtanA eTale ke pRthvI, pANI, vAyu, agni ane AkAzanA samudAyathI je zarIra utpanna thAya che te zarIrane ja Avo anubhava thAya che. te zarIra evI jJAnazakti dharAve che. e zakti paMcamahAbhUtonA ekatra thavAthI ja utpanna thAya che. eTale e mATe svataMtra Atmatattva mAnavAnI kaMI jarUra nathI. (394] Hdo mam: pratyemasatI tathA / ___ militebhyo hi bhUtebhyo jJAnavyaktistathA matA // 11 // anuvAda : jema madyanAM aMgomAM pratyekamAM madyanI spaSTatA-zakti (vyakti) thatI nathI, paraMtu ekatrita thavAthI thAya che tema bhUto (paMcamahAbhUta) ekatrita thavAthI jJAnanI spaSTatA-zakti (vyakti) manAya che. vizeSArtha : cArvAkavAdIo AtmAmAM mAnatA nathI. teo phakta pAMca indriyovALA zarIramAM mAne che. have koI prazna kare ke zarIra thAya che kevI rIte ? mANasa hAlacAle che, vRddha thAya che, mRtyu pAme che e badhuM koNa kare che ? kevI rIte thAya che ? cArvAkavAdIo kahe che ke paMcamahAbhUta ekatra thAya che tyAre temAMthI deha nirmAya che ane emAM huM sukhI chuM, huM puruSa chuM, huM strI chuM jevI jJAnazakti pedA thAya che. e paMcamahAbhUto amuka ja krame amuka rIte bhegAM thAya tyAre emAMthI jIvotpatti thAya che. pRthvI, pANI, vAyu, agni (teja) ane AkAza e pAMca mahAbhUto-padArthomAM darekamAM svataMtra rIte jIvane utpanna karavAnI zakti nathI, paNa e pAMce amuka rIte piMDarUpe ekatra thavAM joIe. e mATe udAharaNa ApavAmAM Ave che ke jema mahUDAnAM ke dhatUrAnAM phUla, goLa, pANI e pratyeka madya eTale ke madIrAnAM aMga che, paraMtu te madIrA banAvI zakatAM nathI, paNa pAMcenuM amuka rIte mizraNa thAya tyAre temAMthI dArU thAya che. tevI rIte pAMca mahAbhUto ekatra thatAM temAMthI jIvanI utpatti thAya che. e mahAbhUtomAM jJAnazakti pragaTa thAya che. anAtmavAdI cArvAkavAdIonI A mAnyatA che. 216 Jain Education Intemational 2010_05 Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha cotho, adhikAra teramo : mithyAtva-tyAga adhikAra [395] ravAM vivaivipi nAtmavAditam | svAbhAvikasya bhedasya grAvAdiSvapi darzanAt // 12 // anuvAda : rAjA-raMkAdinI vicitratA paNa AtmAnA baLathI nathI, kAraNa ke evo svAbhAvika bheda to pASANAdikamAM paNa dekhAya che. vizeSArtha : A jagatamAM garIba ane tavaMgara, rAjA ane raMka, rogI ane nIrogI, sukhI ane duHkhI AvA AvA bhedo kema dekhAya che ? keTalAka kahe che ke AtmAnA tevA zubha ke azubha karmane lIdhe tema dekhAya che. paraMtu cArvAka kahe che ke eTalA mATe AtmA jevAM dravyane mAnavAnI kaMI jarUra nathI. rAjA ane raMka ke UMca-nIcanA bheda to jagatamAM pahelethI ja kudaratI che. te paMcamahAbhUtonI utpattine lIdhe che. have tame jo ema kaho ke karmanA bhedane kAraNe ema thAya che to pachI jaDa che , jemake paththara(grAvA)mAM keTalA badhA bheda che ! koI lIlo che, to koI kALo che; koI lIsso che, to koI kharabacaDo che; koI kaThaNa che, to koI poco che. paththaramAM kyAM AtmA che ? paththare vaLI kyAM zubha ke azubha karmo karyA che ? chatAM A bheda najare jovA maLe che. eTale vastutaH e bheda paNa svAbhAvika che athavA kudaratI che. eTale jagatamAM pahelethI AvI vicitratAo jovA maLatI hovAne kAraNe AtmA jevI vAtane mAnavAnI jarUra nathI. A cArvAkavAdIono mata che. eno javAba have pachI Avaze. 3i99ii vacce te vAtmA parAraMjiffmaH | dRSTavAn na ca ko'pyenaM pramANaM yadvaco bhavet // 13 // anuvAda H (zAstronA) vAkyo vaDe paNa AtmA jANI zakAto nathI, kAraNa ke te paraspara viruddha che. vaLI koIe ene joyo nathI ke jethI enuM vacana pramANa thAya. vizeSArtha: cArvAkavAdIo potAnA matanA samarthanamAM AtmAnA astitva vize nIce pramANe be vAta ahIM rajU kare che : (1) vAkyo vaDe AtmA jANI zakAto nathI. A vAkyo te zAstronAM vAkyo. cArvAkavAdIo kahe che ke sAMkhya, naiyAyika, mImAMsaka, jaina, bauddha ityAdi darzanomAM paraspara viruddha evAM vAkyo che. ethI AtmA jevuM tattva che ke nahi te vize gUMcavADo Ubho thAya che. koIka kahe che ke AtmA yajJAdi karavAthI svargamAM jAya che. koIka kahe che ke pANInA parapoTA jevo AtmA ghaDIkamAM naSTa thaI javAno che. koIka kahe che ke sarva karmano kSaya thatAM AtmA mokSagati pAme che. zAstromAM AvAM AvAM paraspara viruddha vAkyo Ave che. eTale zAstrapramANa arthAt AgamapramANathI AtmA siddha thato nathI. (2) vaLI koI paNa zAstrakAre ke anya koIe jAte AtmAne joyo hoya ane amane batAvI zake ema hoya to enuM vacana pramANabhUta mAnI zakAya. paNa haju sudhI evo koI mANasa amane jovA maLyo nathI. 217 Jain Education Intemational 2010_05 Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra [397] mAtmAne paratnoE ra kriye vivighAM vA bhogebhyo bhraMzayatyuccairlokacittaM pratArakaH // 14 // anuvAda : dhUrta mANasa (pratAraka) AtmA, paraloka tathA vividha prakAranI kriyAo vize kahIne lokonAM cittane bhogothI atyaMta bhraSTa kare che. vizeSArtha : AtmAmAM na mAnanAra cArvAka darzanavALAo adhyAtmavAdIo para AkSepa kare che. teo teone dhUrta, ThagArA tarIke oLakhAve che. teo saMsAramAM bhoLA mANaso AgaLa AtmAnI, paralokanI ane paramAtmAnI vAto kare che. paNa koNe AtmA joyo che ke paraloka ke paramAtmAne joyo che ? teo paralokanI vAta kare che. paNa kyAM che paraloka ? vaLI teo zubha karma, azubha karma, svarga, naraka, mokSa vagerenI vAhiyAta vAto kare che. teo dAna karavAnI ke tapa karavAnI ke vividha kriyA karavAnI bhalAmaNa kare che. paNa ethI konuM bhaluM thayuM che ? je dAna kare che enI saMpatti ochI thAya che. je tapa kare che enuM zarIra sakAya che. A to badhA chetaravAnA dhaMdhA che. vagara levedeve mANasone sukha bhogavatA aTakAvavAmAM Ave che. A to bhoLA lokonA cittane atyaMta bhraSTa karavAnI tarakIbo che. samaja mANasoe AvA adhyAtmavAdInI AtmAnI vAtothI sAvadhAna rahevAnI jarUra che ema cArvAkavAdIo kahe che. A cArvAka darzanano mata che. [398] tyAstanaidikSa: zAma: vArthI nAnA+taskRta bhasmIbhUteSu bhUteSu vRthA pratyAgatispRhA // 15 // anuvAda : eTale aihika (A lokanA) kAmabhogo tyAga karavA lAyaka nathI. nahi prApta thayelA(anAgata-bhogo)nI spRhA karavA lAyaka nathI. (paMcamahAbhUta) bhasmIbhUta thayA pachI punarjanma(pratyAgati)nI spRhA vRthA che. ' vizeSArtha AgaLanA zlokamAM je kahyuM che tenA anusaMdhAnamAM cArvAkadarzanavALAono mata ahIM darzAvAyo che. teo kahe che ke eka vakhata paMcamahAbhUtomAMthI banelo deha bhasmIbhUta banI jAya tyAra pachI pharI janma maLaze tyAre sukha bhogavIzuM evI spRhA rAkhavI te vyartha che. je vastu koIe joI nathI enI AzA rAkhavAno zo artha? eTale vartamAna jIvanamAM je kaMI bhogopabhoganI sAmagrI ane anukULatA maLI che teno upayoga karI te badhA bhogo bhogavI levA joIe. Ajano lahAvo lIjIe, kAla koNe dIThI che?' ema kahIne cArvAko kahe che ke aihika bhogo tyAga karavA lAyaka nathI. tame nahi bhogavo to bIjA bhogavaze ane pachI tame pastAzo. enA karatAM vartamAnamAM je kaMI maLyuM che te bhogavI levuM joIe. A cArvAka darzanavALAono abhiprAya che. [39] tavetanaM mithyA gava: pratyakSa prava vat | guNAnAM saMzayAdInAM pratyakSANAmabhedataH // 16 // anuvAda : eTale A (cArvAka) darzana mithyA che, kAraNa ke pratyakSa, saMzayAdi guNonA abhedane lIdhe jIva pratyakSa ja che. 218 Jain Education Intemational 2010_05 Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha cotho, adhikAra teramo H mithyAtva-tyAga adhikAra vizeSArtha : cArvAka darzana kahe che ke AtmA jevuM nathI. jo hoya to te pratyakSa dekhAto kema nathI ? je dekhAya che te to zarIra che. paraMtu cArvAka darzananI A mAnyatA mithyA che, bhUlabharelI che. AtmA che ke nahi evo saMzaya kone thAya che ? evo saMzaya jene thayo te zuM ema ja thayo ke enAmAM kaMIka vicArazakti che mATe thayo ? e vicArazaktine jJAnaguNa tarIke oLakhAvI zakAya. guNa guNI vagara rahI na zake. eTale ke guNa ane guNIno kathaMcit abheda hoya che. A guNI te ja AtmA, e rIte e pratyakSa ja che. - jo tame ema kaho ke jJAna guNa e to zarIrano che, e mATe AtmAmAM mAnavAnI zI jarUra che? to prazna e thaze ke jo jJAnaguNa mArA zarIrano ja guNa hoya to zabamAM paNa guNa hovo joIe. paNa zaba saMzaya karIne kaMI pUchatuM nathI. eTale pUchanAro zarIrathI bhinna che. ene ja AtmA kahevAmAM Ave che. [400] na cAhaM pratyayAdInAM zarIrasyaiva dharmatA / netrAdigrAhyatApatterniyataM gauratAdivat // 17 // anuvAda : ahaM vagerenI pratIti thavI e zarIrano dharma nathI, kAraNa ke gauratA (gora) vagere jema netrAdi dvArA grAhya thAya che tevI Apatti tethI avazya Avaze. vizeSArtha : cArvAka darzanavALA kahe che huM jouM chuM', "huM anubhavuM chuM, huM sukhI chuM' vagere huMpaNAno, mArApaNAno eTale ke ahaMkAra ane mamakArano je anubhava thAya che e to zarIrano dharma che. zarIrane e thAya che. e mATe AtmA jevA alaga tattvamAM mAnavAnI jarUra nathI. paraMtu cArvAkavAdIonI A vAta yuktisaMgata nathI, kAraNa ke zarIranA je dharmo che te to netrAdi indriyothI pratyakSa jaNAya che. AMkhathI e joI zakAya che. nAnuM, moTuM, goruM, kALuM, UMcu, nIcuM vagere zarIranA dharmo indriyothI anubhavAya che. khATuM, tIkhuM, ThaMDuM, garama, madhura, karkaza vagere paNa indriyothI grAhya bane che. zarIranA je koI guNadharma che te pAMca indriyomAMthI koI eka athavA vadhu indriyathI grAhya bane che. have "ahaMne jo. zarIrano dharma mAnIe to te koI paNa indriyathI grAhya banavo joIe. paNa tema banato nathI. eTale ja ahaMpaNAne zarIrano dharma mAnavAnuM yogya nathI ja. [401] zarIra caiva vAtmatve nADanumUtamUtirmavet | bAlatvAdidazAbhedAt tasyaikasyA'navasthiteH // 18 // anuvAda : vaLI zarIra jo AtmA hoya to anubhavelAnI smRti thaze nahi, kAraNa ke bAlatva vagere dazAnA bhedane lIdhe te ekalAnI (zarIranI) anavasthiti che. (arthAtu zarIra tenuM te ja rahetuM nathI.) vizeSArtha : cArvAka darzana zarIrane ja AtmA mAne che. zarIrathI bhinna evA AtmatattvamAM teo mAnatA nathI. paraMtu zarIrane ja AtmA tarIke mAnavAmAM Ave to prazna e thaze ke bALaka jayAre moTuM thAya che tyAre have e zarIra ke e bALaka rahetuM nathI. eTale eno AtmA paNa raheto nathI. have e 219 Jain Education Intemational 2010_05 Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra yuvAnanuM zarIra thayuM. eTale yuvAnano judo AtmA mAnavo paDaze. ane ema thAya to bAlyakALanAM smaraNo yuvAnane na thavAM joIe. jUnA zarI2nA nAza sAthe e zarIra dvArA karelAM kAryonI smRtino paNa nAza ja thaI jAya. paraMtu anubhava ema kahe che ke bAlyakALanAM saMsmaraNo yuvAnane hoya che. smaraNa thAya to paNa AtmA judA judA hoI zake che ema jo kaho to pachI sAkara eka jaNa khAya ane mIThAza bIjo anubhave evI Apatti Avaze. to pachI bAlyakALa ane yauvanakALa athavA vRddhAvasthA e traNemAM eka ja AtmA che ke jene saMsmaraNo rahe che ema svIkAravuM paDaze. to pachI zarIra e ja AtmA che ema mAnavAnuM asvIkArya banI jAya che. [402] nAtmAnuM vimeghyastha tachavvAnusmRtiyaMta:| vyaye gRhagavAkSasya tallabdhArthAdhigantRvat // 19 // anuvAda : (zarIranuM) eka aMga e paNa AtmA nathI, kAraNa ke tenA nAza pachI tenA dvArA prApta thayelI smRti to rahe che, jemake gharano gokha naSTa thayA pachI paNa tenA dvArA jonArajANanAra hoya che tema. vizeSArtha : 'zarIra e ja jANanAra che, AtmA che. AtmA jevuM juduM tattva mAnavAnI jarUra nathI'- evA cArvAkanA matanuM khaMDana ahIM karavAmAM AvyuM. have cArvAko taraphathI evI dalIla karavAmAM Ave che ke bhale zarIrane tame AtmA na mAno, paNa zarIranA eka aMgane AtmA mAnavAmAM zo vAMdho che ? zarIranA koI eka aMga dvArA huMpaNAno anubhava na thaI zake ? cArvAkanI A dalIla paNa barAbara nathI. AMkha, nAka, kAna, hAtha, paga ityAdimAMthI koI eka ja aMgane AtmA mAnavA jatAM paNa visaMgati Avaze. dhAro ke tame kaho ke AMkha e AtmA che, to mANasanI AMkha jAya, te sAva aMdha banI jAya te pachI tene pote joyeluM yAda raheze, potAne AMkha hatI ane bIjAone AMkha hoya che e paNa yAda raheze. raMgo ane AkRtionI enI samajaNa paNa cAlu ja raheze. koI eka gharane gavAkSa eTale bArI ke jharUkho hoya ane temAMthI bahAranuM dRzya joyuM hoya. paraMtu pachI bArI tUTI jAya ke pUrI devAmAM Ave to paNa agAu jonArane to bArImAMthI joyelAM dazyo yAda raheze ja. evI rIte zarIranuM aMga cAlyA gayA pachI e dvArA thayelA anubhavonI smRti kone thaze ? eTale ja zarIranA aMgane AtmA kahI zakAze nahi. [ 403] na doSaH kAraNAt kArye vAsanAsaMkramAcca na / bhrUNasya smaraNApatteraMbAnubhavasaMkramAt // 20 // anuvAda : 'kAraNathI kAryamAM vAsanAnuM saMkramaNa thavAthI emAM doSa nahi Ave.' nA, to pachI mAtA(aMbA)nA anubhavanA saMkramaNathI garbhamAM rahelA bALaka(bhrUNa)ne smRti thAya evI Apatti Avaze. vizeSArtha : cArvAka mata kahe che ke zarIranA koI eka aMgane AtmA mAnIe ane e aMga naSTa _2010_05 220 Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha cotho, adhikAra teramo H mithyAtva-tyAga adhikAra thaI jAya to tethI AtmA naSTa thato nathI, kAraNa ke AMkha, nAka, kAna vageree je anubhavyuM hoya tenI vAsanAnuM samagra dehamAM saMkramaNa thaI jAya che. eTale enI smRtinuM saMkramaNa bAkInA zarIramAM thaI jAya che. mATe koI eka aMga naSTa thaI jAya tethI dehane AtmA mAnavAmAM koI bAdha Avato nathI. paraMtu cArvAkavAdIonI A dalIla paNa tarkasaMgata nathI. zarIranA eka aMganI vAsanAnuM saMkramaNa bIjAM aMgomAM thAya che ane ene e anubhava-smRti rahe che ema mAnIe to eka viziSTa vicAra karatAM A dalIla ayogya che ema tarata samajAze. mAtAnA udaramAM garbharUpe bALaka hoya che. jyAM sudhI bALaka garbhamAM hoya che tyAM sudhI e mAtAnA aMgarUpa ja hoya che. bALakano janma thatAM mAtAnuM te aMga juduM thaI jAya che. have jo vAsanAnuM saMkramaNa thatuM hoya ane anubhavanI smRti rahetI hoya to mAtAe garbhakALa daramiyAna je kaMI joyuM, anubhavyuM tenI smRti bALakane thavI joIe. paNa tema thatuM nathI. kAraNa ane kAryanI paraMparA svIkArI kAraNanI vAsanAnuM saMkramaNa kAryamAM thAya che ema dareka vakhate mAnI zakAya nahi. ahIM mAtA e kAraNa che ane garbhamAM raheluM bALaka e kArya che. chatAM mAtAnI vAsanAnuM-anubhava-smRtinuM saMkramaNa garbhastha bALakamAM thatuM nathI. eTale kAraNa-kAryano tarka paNa khoTo sAbita thAya che. [404] nopArAnAhupAya vAsanAthairya ne ! karAderatathAtvenAyogyatvApteraNusthitau // 21 // anuvAda : dhairyadarzanamAM upAdAnamAMthI upAdeyamAM vAsanA (saMkrama) nathI. aNunI sthitimAM (sthira darzanamAM) hAtha vagerenA atathApaNAthI (anastitvathI-nAzathI) ayogyatva prApta thAya che. vizeSArtha : zarIra e ja jo AtmA hoya to mAtAe je anubhavyuM tenuM smaraNa garbhamAM rahelA bALakane paNa hovuM joIe. paraMtu tema thatuM nathI. paraMtu potAnA matanA bacAvamAM cArvAko evI dalIla kare che ke mAtA ane bALaka vacce kArya-kAraNa bhAva che, upAdAna-upAdeya bhAva nathI. eTale mAtAnI vAsanAno saMkrama bALakamAM thato nathI. ahIM graMthakartAe "stharyadarzana' zabda prayojyo che e mahattvano che. jeo AtmAne kSaNika mAne che teonuM darzana kSaNikatAvAdI kahevAya. jeo AtmAne nitya, sthira mAne che temanuM darzana sthiratAvAdI darzana athavA dhairyadarzana kahevAya. vAsanA saMkramanI vAta kSaNikatAvAdI darzanamAM ghaTI zake, kAraNa ke pUrvanA paramANu-paMjamAMthI pachInA paramANu-paMjanI utpatti thatAM upAdAnanI vAsanAno saMkrama upAdeyamAM thAya che ema teo mAne che. jema ke hAtha te upAdAna ane kapAI gayA pachI tenA paramANu-puMja rahe te upAdeya. paraMtu hAthamAMthI paramANu-paMjamAM smRtinI vAsanA saMkramaNa pAmatI jovAmAM AvatI nathI. eTale paramANu-paMjanI sthiratAmAM mAnavAvALA eTale ke sthita athavA sthira darzanavALA upAdAnanI vAsanAno upAdeyamAM saMkrama thAya che ema mAnatA nathI. zarIra e ja AtmA ema mAnavAvALA evo bacAva kare che ke jayAM avayava-avayavI bhAva hoya tyAM ja upAdAna-upAdeya bhAva hoya. paraMtu mAtA ane bALaka vacce avayava-avayavIno bhAva nathI, mAtAthI bALaka chUTuM che, mATe mAtAnA anubhavanI smRti bALakane thAya nahi. paraMtu temanI A dalIla paNa barAbara nathI. dhAro ke koI mANasano hAtha kapAI gayo. have e hAthanuM atathAtva che eTale ke astitva nathI. 221 2010_05 Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra eTale kapAI gayelA hAtha sAthe avayava-avayavI bhAva have rahyo nahi. to paNa e mANasane potAnA e kapAI gayelA hAthe ja kaMI karyuM hoya tenuM smaraNa thaI zake che. eTale avayava-avayavI bhAva hoya tyAM ja upAdAna-upAdeya bhAva hoya ane tyAM ja smRti rahe e vAta ayogya Thare che. Ama zarIra e ja AtmA evo mata siddha thaI zakato nathI. eka sAdI vAtathI paNa samajAya che ke zarIra e ja jo cetanatattva hoya to jADA mANasanA zarIramAM haMmezAM vadhAre cetana hovuM joIe ane pAtaLA mANasamAM ochuM hovuM joIe. paNa pAtaLA mANaso paNa vadhu zaktivALA ane jADA mANaso pramAdI jovA maLe che. tevI rIte ekanuM eka zarIra jAgatuM hoya tyAre vadhu cetanavaMtu lAge che ane UMghatuM hoya athavA bebhAna hoya tyAre temAM ochuM cetana jaNAya che. zarIra e ja jo cetana hoya to AvI viparItatA jovA maLe nahi. eTale nizcita che ke zarIra e cetana athavA AtmA nathI. [405 mAMgyo vyaksipi no menarjA vinA | jJAnavyaktitathA bhAvyA'nyathA sA sarvadA bhavet // 22 // anuvAda : madyanAM aMgomAM maghanI abhivyakti (AvirbhAva) melaka (meLavanAra puruSa) vinA thaI zakatI nathI. tevI rIte jJAnanI spaSTatA (vyakti) jANavI. anyathA to te sarvadA thaze. vizeSArtha : cArvAkavAdIoe madIrAnuM daSTAnna ApyuM ane jaNAvyuM ke madIrAnI jema paMcamahAbhUto maLavAthI jIvanI utpatti thAya che. paraMtu cArvAkone emanA ja dRSTAnta dvArA AtmAnuM astitva ahIM samajAvyuM che. cArvAko kahe che ke puSpa, goLa, pANI vagere padArthomAM pratyekamAM dArU banavAnI zakti nathI, paNa te badhAM bhegAM thAya to temAMthI dArU bane che. AtmavAdIo kahe che ke A vAta svIkArIe chIe paNa puSpa, goLa, pANI vagere potAnI meLe bhegAM thatAM nathI ane potAnI meLe dArU nathI thato, paNa e badhAnuM mizraNa karIne, halAvIne amuka prakriyA koI mANasa kare che, tyAre dArU thAya che. eTale tyAM koIka melaka eTale ke meLavanAranI jarUra paDe che. tevI rIte pAMca mahAbhUto ekatra thAya tethI temAMthI jIva utpanna nathI thato, paNa e pAMcenuM mizraNa karanAra koIka zaktinI apekSA rahe che. e caitanya zakti te ja AtmA. Ama cAvakone emanA dRSTAntathI ja AtmAnA astitvanA svIkAranI jarUra paDaze. [406] rAjaraMkAdivaicitryamapyAtmakRtakarmajam / sukhaduHkhAdisaMvittivizeSo nA'nyathA bhavet // 23 // anuvAda : rAjA-rakAdinI vicitratA paNa AtmAe karelAM karmathI ja utpanna thAya che. te vinA sukhaduHkhAdinuM viziSTa jJAna thAya nahi. vizeSArtha : cArvAkavAdIo kahe che ke koI rAjA hoya ane koI reka hoya e to kudaratI bhedo pahelethI cAlyA AvatA jovA maLe che. paraMtu cArvAkavAdIonuM A kathana yathArtha nathI. jagatamAM rAjA ane bhikhArI, garIba ane dhanavAna, jJAnI ane mUrkha, AMdhaLo ane bahero, UMca ane nIca, sukhI 222 Jain Education Interational 2010_05 Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha cotho, adhikAra teramo : mithyAtva-tyAga adhikAra ane duHkhI evA bhedo mANasa mANasa vacce jovA maLe che. e badhAMno khulAso phakta karmasiddhAnta svIkAravAthI ja maLe che. koI janmAMdha hoya che ane koI svarUpavAna hoya che. A badhuM pUrve puNyarUpa ane pAparUpa zubha ke azubha je karmo bAMdhyAM hoya tenuM pariNAma che. dhAro ke karmanI vAta na svIkAro to pachI badhA ja lokone sukha ke du:khano anubhava eka ja sarakho thavo joIe ne ? paNa sukhaduHkhano anubhava darekano judo judo hoya che. vaLI eka ja vyakti eka samaye sukhI ane anya samaye duHkhI hoya che. jo karmanuM kAraNa na hoya to e vyakti kAyama sukhI athavA kAyama du:khI hovI joIe. pASANa vageremAM je vicitratA che te paNa enI sacetatAne lIdhe che. pRthvIkAya vagere jIvomAM paNa potapotAnAM karma anusAra sthiti hoya che ane ajIva-sajIvanAM RNAnubaMdha hoya che. 4i07] mA mari te vAtmA daSTathavirodhaH | tavaktA sarvaviccainaM dRSTavAn vItakazmalaH // 24 // anuvAda : daSTa ne iSTa arthanA virodha vinA, Agama thakI AtmA jaNAya che. tenA (AgamanA) vaktA sarvavid (sarvajJa) che. doSarahita (vItakamala) evA teoe ene (AtmAne). joyelo (anubhavelo) che. vizeSArtha : zAstromAM paraspara viruddha vidhAno Ave che evo AkSepa anAtmavAdI kare che te jinAgama pUrato to satya nathI ja. AgamomAM je AtmatattvanI vicAraNA thaI che te sarva rIte susaMgata che. emAM kyAMya visaMgati ke paraspara virodhIpaNuM nathI. daSTa artha ane iSTa artha baMnenI dRSTie e yathArtha ja che. daSTa eTale indriyAdi vaDe joI zakAya tevo padArtha ane iSTa eTale je prApta karavA lAyaka che tevo padArtha. dRSTArtha eTale pratyakSa pramANa ane iSTArtha eTale anumAna pramANa. A baMne pramANathI AtmatattvanI siddhi thayelI che. A AgamanI vANI eTale vItarAga bhagavAnanI vANI che. vItarAga bhagavAna sarva doSa (kamala)thI rahita che. vaLI teo sarvajJa che. teo je kaMI kahe emAM emano potAno koI svArtha hoto nathI. jagatanA jIvo pratyenI niSkAraNa karuNAthI prerAIne ja teo kahe che. teoe AtmA joyo che, jANyo che ane anubhavyo che. je AtmasvarUpa jagatanA anya jIvo mATe pratyakSa nathI te AtmasvarUpanuM sarvajJa, tIrthaMkaradevoe, kevalI bhagavaMtoe darzana karyuM hoya che. eTale temane mATe e pratyakSa ja che. [408] abhrAntAnAM ca viphalA nAmuSmikyaH pravRttayaH / para baMdhanadeto: va: vAtmAnavIyet ArA anuvAda : bhrAnti vinAnI paraloka saMbaMdhI pravRttio niSphaLa hotI nathI. bIjAne baMdhana karAvavA mATe koNa potAnA AtmAne viSAdamAM mUke? vizeSArtha : "zarIra e ja AtmA che. zarIra naSTa thayA pachI kazuM rahetuM nathI. punarjanma, paraloka, 223 Jain Education Intemational 2010_05 Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra mokSa vagerenI vAto karanArA mANaso dhUrta che. bIjAne ThagavA mATe teo AvI vAto upajAvI kADhe che." - cArvAkamatavAdI Avo je AkSepa kare che ane mokSanI vAta karanArA jinezvarone, sarvajJone dhUrta kahe che tenA javAba rUpe ahIM kahevAyuM che ke jeoe paraloka, mokSa vagerenI vAto karI che teo dhUrta nathI, paNa sarvajJa che, tIrthakara che. teone koI vAtanI brAnti ke saMdeha nahotAM. teoe potAnA jJAnathI joIne, saMsAranA jIvonuM avalokana karIne mokSamArganI, svarga ane narakanI vAto karI che. eTale emanI e vizenI pravRttio kyAreya niSphaLa hoI zake nahi. emanA upadezathI aneka AtmAonuM kalyANa thayuM che; aneke mokSagati prApta karI che. evA sarvajJone bIjAne karmabaMdha karAvavAmAM ke chetaravAmAM rasa hoya nahi. emAM emano koI svArtha hoya ja nahi, kAraNa ke evA sarvatyAgIone kazuM paNa joItuM nathI hotuM. teo eSaNA rahita hoya che. jeno bIjAne chetaravAno Azaya hoya ene enuM phaLa bhogavavuM paDatuM hoya che. paraMtu teo zA mATe hAthe karIne viSAdamAM paDe ? [40] riddhi sthApavAvivat vyaT saMzavAva vAtmana asau kharaviSANAdau vyastArthaviSayaH punaH // 26 // anuvAda H sthANu (dUThuM) vagerenI jema saMzayathI ja AtmAnI siddhi spaSTa rIte thAya che. vaLI te kharaviSANa (gadheDAnuM ziMgaDuM) vageremAM vyasta (bhinna) arthano viSaya hoya che. | vizeSArtha: AtmAnA astitvano asvIkAra karanArane ahIM eka tarkayukta dalIlathI javAba ApavAmAM Avyo che. tarkazAstrano eka niyama evo che ke koI vastu ahIM che ke nahi evo saMzaya thAya tyAre enuM kyAMka to astitva hovuM ja joIe. zarIramAM AtmA jevuM kazuM che ja nahi ema tame kaho to kyAMka to AtmA che ja ema nizcita thAya. "AtmA che ja nahi' - evuM tame kaho to kazuMka evuM kyAMka vidyamAna che je AtmA che ema eno artha thAya, nahi to "AtmA" jevo zabda Ave ja kyAMthI? ahIM udAharaNa sthANunuM ApavAmAM AvyuM che. sthANuno eka artha thAya che jhADanuM TUMThuM. DALI pAMdaDA vagaranA nAnA TUMThAne dhummasamAM jotAM ke AchA ujAsamAM jotAM te mANasa jevuM lAge che. TUMThuM jotAM mANasane saMzaya thAya che ke A koI mANasa to nahi hoya ? pachI khabara paDe che ke e mANasa nathI, TUMThuM che. Ama lUMThAmAM mANasa hovAno saMdeha thayo. paraMtu sUMThuM e ThUMThuM ja che, to paNa mANasa jevI vastu kyAMka hoya to ja TUMThAmAM mANasano AbhAsa thAya. eTale ke saMdehathI vastunI siddhi thAya che. evI rIte AtmA nathI ema kahevAthI AtmAnA astitvanI siddhi thAya che. AnI sAme koI evI dalIla kare ke gadheDA(khara)nuM zigaDuM (viSANa) evo saMzaya jyAre ApaNe karIe chIe tyAre gadheDAnA ziMgaDAnuM astitva ja kyAM hoya che ? kAraNa ke gadheDAne mAthe ziMgaDAM nathI hotAM. eTale ziMgaDAMnI zaMkA karavAthI ziMgaDAnuM astitva sAbita thatuM nathI. evI rIte AkAzakusuma ke vaMdhyAputranuM paNa astitva nathI hotuM. paraMtu Ano javAba e che ke ahIM vyasta eTale ke chUTo chUTo artha levAno che. "samasta' ane "vyasta' e vyAkaraNanA pAribhASika zabdo che. kharaviSANa e samAsamAM gadheDuM ane ziMgaDuM e beno 224 Jain Education Intemational 2010_05 Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha cotho, adhikAra teramo H mithyAtva-tyAga adhikAra samavAya saMbaMdha che. ahIM gadheDAne mAthe ziMgaDAnuM astitva bhale na hoya, paNa gadheDAnuM ziMgaDuM ema bolavAthI gadheDAnuM astitva siddha thAya che tathA ziMgaDAnuM astitva paNa siddha thAya che. tevI rIte AkAzakusumanuM astitva na hovA chatAM AkAzanuM astitva che ane kusumanuM astitva che. evI ja rIte vaMdhyAputra vagere samavAya saMbaMdhavALA zabdono artha ghaTAvI zakAya. AvA zabdono chUTo artha karavAthI te samajAya che. [41] nava rUti zabdaza nIvasattAniyaMtritaH | asato na niSedho yatsaMyogAdiniSedhanAt // 27 // anuvAda : "ajIva' zabda ja jIvanI sattAne (vidyamAnapaNAne) niyaMtrita kare che, kAraNa ke saMyogAdino niSedha thavAthI "asa"no niSedha thato nathI. vizeSArtha : "jIva' ane "ajIva" e be zabdo vize ahIM eka tarka rajU karavAmAM Avyo che. koI vastu mATe ApaNe "ajIva' zabdano prayoga karIe to eno artha e thayo ke kazuMka "jIva' jevuM paNa che. jo jIva zabda ja na hoya to 'ajIva' zabda Ave ja kevI rIte ? koI eka vastuno niSedha karavAmAM Ave to eno artha ja e thayo ke e vastu kyAMka astitva dharAve che. je vastu hoya ja nahi ane jene vize koIne kazI kalpanA na hoya, khabara na hoya e vastuno koI niSedha kare to te niSedha nirarthaka che. vastutaH niSedha ja vastunA astitvane puravAra kare che. eTale koI "ajIva' zabda prayoje to eno e artha thayo ke "jIva' jevuM kazuMka che. AnI sAme dalIla karavAmAM Ave che ke je vastunuM astitva ja na hoya teno niSedha thaI zakato nathI, kAraNa ke koI ema kahe ke "mane gadheDAne mAthe ziMgaDAM dekhAtAM nathI.' to A vAkyamAM gadheDAne mAthe ziMgaDAnI vAta AvI. paraMtu gadheDAne mAthe ziMgaDAM hotAM ja nathI. eTale ke "gadheDAne mAthe zigaDAM'- e asat che. te nathI athavA dekhAtAM nathI e eno niSedha che. eTale ke asano niSedha thayo ema kahI zakAze. paraMtu A vAta sAcI nathI. ahIM asatano niSedha nathI. ziMgaDAnuM vidyamAnapaNuM hoya che. gAyabheMsane mAthe ziMgaDAM hoya che. gadheDAne mAthe ziMgaDAM nathI ema kahevAmAM gadheDAM ane ziMgaDAMnA saMyogano niSedha thayo che. Ama, vyavahAramAM "ajIva' zabda jyAre prayojAya che tyAre te "jIva'nA astitvane siddha kare che. [411] saMyo: samavAya sAmaciM caM viziSTatA | niSidhyate padArthAnAM ta eva na tu sarvathA // 28 // anuvAda : padArthonA saMyoga, samavAya, sAmAnya ane viziSTatAno ja niSedha karAya che, paraMtu te sarvathA nahi. vizeSArtha : AgaLanA zlokanA anusaMdhAnamAM ahIM vadhu khulAso karavAmAM Avyo che. 225 Jain Education Intemational 2010_05 Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra duniyAmAM lokavyavahAramAM keTalIye vAra ApaNe niSedhAtmaka vANIno upayoga karIe chIe. amuka vastu nathI evuM vidhAna jyAre ApaNe uccArIe tyAre te vakhate teno saMdarbha zo che ane vastusthiti zI che te jovuM joIe. AkAzamAM sUrya nathI athavA varasAda paDato nathI athavA zIro gaLyo nathI ema ApaNe kahIe tyAre te samaye ane saMdarbhane tathA kahenAranA Azayane lakSamAM levAM joIe. AkAzamAM sUrya nathI ema kahIe tyAre teno artha e nathI ke sUrya jevI koI vastu ja nathI. eno artha e thayo ke atyAre AkAzamAM sUrya nathI. anya samaye sUrya hoI zake che. matalaba ke koI vastuno niSedha thAya eTale e padArthano sarvakALa mATe sarvathA niSedha thayo ema na kahI zakAya. kyAreka be vastu joDAvAnI hoya te na joDAI hoya, athavA be vastu ekarUpa thavAnI hoya te na thaI hoya athavA te vastunA sAmAnya ke viziSTa dharmo pragaTa na thayA hoya ema banI zake. eTale ke niSedha padArthano nahi paNa saMyogano, samavAyano, sAmAnyano ke vizeSano thAya che. | 'rAjA udyAnamAM nathI' ema jyAre kahevAmAM Ave tyAre tyAM rAjA ane udyAnanA saMyogano niSedha che. rAjAno ke udyAnano niSedha nathI. dUdhamAM khAMDa nathI' ema jayAre kahevAmAM Ave tyAre dUdha ane khAMDanA samavAya saMbaMdhano niSedha thAya che, dUdhano ane khAMDano niSedha nathI. khAMDa anyatra che ja. "zIro gaLyo nathI" ema kahIe tyAre zIro ane gaLapaNanA saMbaMdhano niSedha che. | mArI pAse chApuM AvyuM nathI' ema jyAre kahevAmAM Ave tyAre sAmAnya arthamAM te kahevAmAM AvyuM che. chApuM anyatra vidyamAna che. 'kALA cazmA paherato nathI' ema jyAre kahevAmAM Ave tyAre vizeSa prakAranA cazmAno-eTale ke cazmAnI viziSTatAno niSedha che. cazmAno niSedha nathI. Ama ghaNI judI judI rIte niSedhane samajI zakAya. jyAre niSedhAtmaka vAta hoya tyAre te te padArthano ja sarvathA niSedha karavAmAM Ave che ema nahi kahI zakAya. eTale AvI ja rIte jyAre dehamAM AtmA nathI' ema kahevAmAM Ave tyAre AtmAno niSedha nathI hoto, paraMtu deha ane AtmAnA saMyoga-saMbaMdhano niSedha thAya che. [12] zuddha vyutpattimanIvaparva sAthe vivA tadarthazca zarIraM no paryAyapadabhedataH // 29 // anuvAda : ghaTAdinI jema "jIva pada zuddha, vyutpattivALuM ane sArtha che. vaLI padanA paryAyanA bhedane kAraNe teno (jIva padano) artha zarIra thato nathI. vizeSArtha : 'jIva' zabdano artha "zarIra' karI zakAya nahi. e mATe ahIM vyAkaraNazAstranI dRSTie dalIla karavAmAM AvI che. vyAkaraNazAstranI daSTie vibhaktiyukta zabda eTale 'pada'. vAkyamAM vaparAyelo zabda te pada kahevAya che. 226. Jain Education Intemational 2010_05 Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha cotho, adhikAra teramo : mithyAtva-tyAga adhikAra padanA judA judA prakAra che. vaLI padanA samAnArthI zabdone paryAya kahevAmAM Ave che. sAmAnya rIte vAkyamAMthI koI eka zabda kADhIne teno paryAya mUkavAmAM Ave to tethI arthanI dRSTie khAsa kaMI pharaka paDato nathI. pada svataMtra hoya ane vyutpattivALuM hoya evo zabda te zuddha pada kahevAya che. be pada maLIne koI zabda thato hoya eTale ke sAmAsika pada hoya to tene zuddha pada gaNavAmAM AvatuM nathI. svataMtra pada hoya paNa tenI vyutpatti na maLatI hoya ke na thaI zakatI hoya to te padane paNa zuddha gaNavAmAM AvatuM nathI. teno artha icchA pramANe agAu thayelo hoya to tene "yadacchA pada' kahevAmAM Ave che. | 'jIva' padane "ghaTa' vagere padanI jema vyutpattivALuM gaNavAmAM Ave che. vyutpattithI zabdano artha thAya che. zabda kevI rIte utpanna thayo ane pracalita thayo te vyutpatti parathI samajAya che. vyutpatti eka karatAM vadhAre rIte thaI zake. saMskRta bhASAmAM "paTa" jevA aneka zabdo vyutpattivALA che, to bIjA aneka zabdo vyutpatti vagaranA paNa che. ghaTa eTale ghaDo. ghaTanI vyutpatti ApavAmAM Ave che. te veSTate jalAharaNAdi kAryeSu iti ghaTaH / jema 'ghaTa' vagere zabdonI vyutpatti ApavAmAM Ave che tema gIva zabdanI vyutpatti paNa ApavAmAM AvI che ke samagIvat nIvata gIviSyati | je jIvyo, jIve che ane jIvaze te jIva kahevAya. Ama jIva zabdanI vyutpatti thatI hovAthI ane te sAmAsika pada na hovAthI "jIva' pada zuddha che. je pada zuddha hoya te arthavALuM eTale ke sArtha hovuM joIe. te bIjAne tarata batAvI zakAya ke samajAvI zakAya evuM hovuM joIe. e zuddha padano vAcyArtha pramANe bodha thAya che ane te padArtha ke bhAvanuM astitva duniyAmAM hoya che. dareka padanA samAnArthI zabdo eTale ke paryAyo hoya che. koI be padanA paryAyo sarakhA sarakhA hoya to te baMne pada paNa ekabIjAnA paryAyarUpa banI zake che. paraMtu baMne padanA paryAyo bhinna bhinna hoya to te baMne pado ekabIjAnA paryAya eTale ke artharUpa banI na zake. zarIranA paryAya che : deha, tana, kAyA vagere ane jIvanA paryAya che : jaMtu, AtmA, cetana vagere. Ama 'jIva' ane "zarIra' padanA paryAyo bhinna bhinna che. eno artha e thayo ke "jIva' ane 'zarIra" e be pado ekabIjAnA paryAyarUpa nathI. eTale jIvane arthAt AtmAne "zarIra' tarIke oLakhAvI zakAya nahi. Ama vyAkaraNazAstra ane zabdakoza pramANe paNa "jIva' zabdano artha zarIra thato nathI. * [13] 3mAtmavyavasthityAcaM tatazAzanam | pApAH kilaitadAlApAH sadvyApAravirodhinaH // 30 // anuvAda : AtmAnI siddhi thatAM cArvAka darzana tyAjya thAya che. tenA AlApo (apalApo) savyApAranA virodhI ane pAparUpa che. vizeSArtha : cArvAka darzana AtmAmAM mAnatuM nathI. khAIpIne jiMdagInI mojamajA mANI levAnI te bhalAmaNa kare che, kAraNa ke tenA mate eka vakhata deha bhasmIbhUta thaI jaze pachI te pAcho AvavAno nathI. 227 Jain Education Intemational 2010_05 Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra paraMtu cArvAka darzana tarka ane anubhavanI kasoTI para TakI zakatuM nathI. zarIrathI bhinna evI zakti che ane te caitanya zakti e ja AtmA che. Ama AtmatattvanuM astitva jo puravAra thatuM hoya to je darzana AtmatattvamAM na mAnatuM hoya teno svIkAra kema thAya ? eno to tyAga ja karavo joIe. cArvAka darzana Atmatattvano ke Astika darzanano apalApa karavAvALuM che. te AdhyAtmika pragati mATenAM zubha anuSThAnono niSedha karanAra ke virodha karanAra che. te pApanI pravRttine uttejanAra che. eTalA mATe jIvane jamADanAra AvA mithyA darzanano tyAga karavo e ja yogya ane hitakara che. [14] jJAnakSaUvatnI rUpo nitya nAti saumAtA: | kramAkramAbhyAM nityatve yujyate'rthakriyA na hi // 31 // anuvAda : bauddho (saugato) kahe che ke jJAnakSaNanI AvalI(paraMparA)rUpa AtmA nitya nathI. nityatvamAM kramathI ke akramathI arthakriyA ghaTatI nathI. vizeSArtha : A zlokamAM have AtmA vizenI bauddha darzananI mAnyatA rajU thaI che. bauddho mAne che ke AtmA nitya nathI. to pachI AtmA kevo che ? teo kahe che AtmA jJAna-kSaNanI AvalIrUpa che. AvalI eTale hAra, paraMparA, dhArA athavA saMtAna. teo ema mAne che ke pratyeka kSaNe AtmA janme che ane bIjI kSaNe te nAza pAme che. Ama utpanna thavAnI ane nAza pAmavAnI prakriyA satata, niraMtara cAlatI rahe che. e satata cAlatI hovAthI niyatvano AbhAsa thAya che, paraMtu AtmA nitya nathI. bauddho kahe che ke deha e AtmA nathI. dehathI bhinna evo jJAnasvarUpa AtmA che. paraMtu e AtmA kSaNika che. tenI utpatti ane tenA vinAzanI paraMparA te jJAnanI dhArA che. temAM sAtatya hovAthI tene "saMtAna" paNa kahevAmAM Ave che. pratikSaNa jJAna utpanna thatuM hovAthI tene AtmA kahevAmAM Ave che. paraMtu AtmA nitya nathI, kAraNa ke nityatvamAM arthakriyA ghaTatI nathI. arthakriyA eTale prayojanapUrvaka thatuM kArya. bauddho pUche che ke A AtmA je arthakriyA arthAt kArya kare che te kramathI kare che ke akramathI ? kramathI eTale kAlAnusAra, anukrame ane akramathI eTale yugapatuM eTale ekasAthe. bauddho kahe che ke jo tame AtmAne nitya mAnazo to kramathI ke akramathI ema baMne rIte arthakriyA ghaTaze nahi. mATe AtmA nitya nathI. have pachInA zlokamAM e vize temano khulAso ApavAmAM Avyo che. [415] svamAnita mejyivRti ! akrameNa ca tadbhAve yugapat sarvasaMbhavaH // 32 // anuvAda : kramathI (AtmA) arthakriyA kare to temAM svabhAvanI hAni thatAM te anitya thaze. jo akramathI arthakriyA kare to eka ja samaye (yugapa) sarva (arthakriyA) saMbhavita thaze. vizeSArtha : AgaLanA zlokanA anusaMdhAnamAM ahIM bauddha matanuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che. bauddho AtmAne kSaNika mAne che. eka kSaNe te utpanna thAya che ane bIjI kSaNe te nAza pAme che ane e rIte enI paraMparA cAle che. 228 Jain Education Intemational 2010_05 Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha cotho, adhikAra teramo : mithyAtva-tyAga adhikAra have jo AtmAne nitya gaNavAmAM Avato hoya to bauddho ema dalIla kare che ke AtmA je kArya (arthakriyA) kare che te kramathI kare che ke akramathI ? jo ema kahevAmAM Ave ke AtmA kramathI kArya kare che to AtmAnuM nityatva TakI zake nahi, kAraNa ke pahelI kSaNe AtmAno amuka kArya karavAno je svabhAva hato te naSTa thaI gayo ane bIjI kSaNe bIjuM kArya karavAno svabhAva utpanna thayo. Ama, AtmA jo kramathI kArya kare to enA svabhAvanI hAni thaze. jo svabhAvano nAza thAya to eno artha to e thayo ke khuda AtmAno ja nAza thayo. eTale ke AtmA kSaNika ane nAzavaMta che ema ja siddha thaze. have jo tame ema kaho ke AtmA akramathI kArya kare che to eno artha e thayo ke AtmA yugapatu arthAta ekIsAthe kAma kare che. ema jo kahIe to to eno artha e thayo ke bhUtakALanAM ane bhaviSyakALanAM kAryo paNa AtmA vartamAna kALamAM kare che. paraMtu tema banatuM nathI. eTale AtmAne nitya nahi paNa anitya ja mAnavo paDaze. AtmA je arthayiA kare che te kramathI kare che ke akramathI evo muddo uThAvIne AtmAne anitya, kSaNika TharAvavAno prayAsa bauddha darzana kare che, paNa temanI A vAta bhrAmaka che. vastutaH AtmAne kSaNika mAnavAmAM kevA gaMbhIra prazno upasthita thaI zake te have AgaLa upara batAvavAmAM Avaze. [416] kSaLive tu koSomin rvadUvizeSi - dhruvekSaNotthatRSNAyA nivRttezca guNo mahAn // 33 // anuvAda : kurvid rUpathI vizeSita karelA A (amArA) kSaNikavAdamAM koI paNa doSa nathI, paraMtu dhruvane lIdhe utpanna thayelI tRSNAnI nivRttirUpa mahAna guNa (tamAM) che. vizeSArtha : keTalAMka darzano AtmAne nitya mAne che, jayAre bauddha darzana AtmAne kSaNika mAne che. teo mAne che ke potAnA kSaNikavAdamAM koI doSa nathI. have AtmAne anitya, kSaNika, pratyeka kSaNe utpanna thato ane nAza pAmato mAnavAmAM Ave to e AtmA pratyeka kSaNe kArya karavAnA svabhAvavALo kevI rIte thaI zake ? zarIra dvArA ja je badhI kriyAo thAya che te koNa kare che ? e kriyAomAM jaNAtuM sAtatya kevI rIte saMbhavI zake ? A praznono khulAso bauddha darzana evI rIte kare che ke AtmA kSaNika hovA chatAM je kSaNe AtmA dvArA kArya thAya che tenI pUrvanI kSaNe te kurvad rUpathI vizeSita thAya che, eTale ke e kArya karavAnI zakti dharAvato thAya che. anya samaye te zakti dharAvato nathI. kurvad rUpa eTale kArya karavAnI zakti. e mATenA bIjA zabdo che arthakriyAkAritva, athavA vaijAtya, athavA atizaya. AtmA kArya karavA mATe kurvad rUpa-viziSTa hoya che evI bauddha darzananI dalIla bahu gaLe Utare evI nathI. bauddha darzana vaLI ema kahe che ke AtmAne nitya mAnavA karatAM kSaNika mAnavAmAM vizeSa guNa athavA lAbha che. kevI rIte ? teo kahe che ke AtmAne nitya mAnavAthI jIvane pote kaMIka che evuM abhimAna rahe che. AtmAnI nityatAnuM ikSaNa arthAt avalokana karatA rahevAthI jIvane potAnA AtmA pratye mAyA baMdhAya che, ene sukhI karavAnI lAlasA janme che. emAMthI tRSNA udbhave che ke je badhAM duHkhonuM mULa che. 229 Jain Education Intemational 2010_05 Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra jo AtmAne kSaNika mAnavAmAM Ave to pote kaMI ja nathI, potAnuM kazuM ja TakavAnuM nathI, badhuM ja nAzavaMta che ema jIvane bhAna rahe che. potAnuM na hoya to mAyA baMdhAtI nathI, lAlasA jAgatI nathI, tRSNA udbhavatI nathI, vairAgyano bhAva rahe che. ethI samatA ne zAnti rahe che. Ama kSaNikavAda vairAgyano poSaka bane che. e eno moTo guNa che. prema, tRSNA, mohamAyAthI nivRtta thavuM e adhyAtmamArgamAM mahAna guNa che, moTo lAbha che. bauddha darzananI A dalIlano uttara have pachInA zlokomAM ApavAmAM Avyo che. [417] mithyAtvavRddhinUnaM taveta varNanam | kSaNike kRtahAniryattathAtmanyakRtAgamaH // 34 // anuvAda : eTale A darzana (bauddha darzana) paNa avazya mithyAtvanI vRddhi karanAruM che. AtmAne kSaNika mAnavAthI karelAM kAryanI hAni ane nahi karelAM kAryanA phaLanI prApti thaze. vizeSArtha : bauddha darzana AtmAne kSaNika mAne che. teo kahe che ke "AtmA anitya che. te kSaNe kSaNe mRtyu pAme che ane navo AtmA janme che. A kriyA eTalI jhaDapathI thAya che ke ApaNane AbhAsa thAya che ke AtmA eno e ja che." - bauddhonI A mAnyatA tarkasaMgata nathI. pratyeka kSaNe jo navo navo AtmA utpanna thato hoya to vyavahAranA prazno UbhA thaze. eka mANasa dukAnadAra pAsethI udhAra vastu laI Avyo ane pachI paisA ApavA jAya to have eno e dukAnadAra nathI ane paisA ApanAro paNa judo che. AthI vyavahAra TakI zake nahi ane ataMtratA-arAjakatA thAya. jema vyavahAramAM tema dharmanA kSetre paNa asaMgati Avaze. jeNe puNyakArya karyuM tene enuM phaLa bhogavavA nahi maLe. phaLa bhogavanAra bIjo ja koI haze. adharma karanAra paNa doSano svIkAra nahi kare. vaLI bIjI bAju jeNe kArya karyuM nathI ene phaLa bhogavavA maLaze. puNya karanAra eka ane sukha bhogavanAra bIjo evI asaMgati UbhI thaze. Ama, bauddha darzananI A vAta jo mAnavAmAM Ave to ethI mithyAtvanI vRddhi thaze. [18] dravyothAmAvadvinAsaMkramaza na ! paurvAparyaM hi bhAvAnAM sarvatrAtiprasaktimat // 35 // anuvAda : eka dravyanA anvayanA abhAvane kAraNe vAsanAno saMkrama thaze nahi. vaLI bhAvonuM paurvAparyapaNuM ja sarvatra atiprasaktivALuM che. vizeSArtha : AtmA kSaNika che evuM mAnavAvALA bauddhonA matanuM khaMDana bIjI eka dalIla vaDe sacoTa rIte ahIM karavAmAM AvyuM che. bauddho kahe che ke pUrva kSaNanuM dravya uttara kSaNanA dravyarUpe pariName che. eTale vAsanA saMkrama thAya che. paraMtu anya pakSa kahe che ke dravyanA anvaya-sAtatyasaMbaMdhanA abhAve vAsanA saMkrama thaI na zake. 230 Jain Education Intemational 2010_05 Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha cotho, adhikAra teramo : mithyAtva-tyAga adhikAra bauddho kahe che ke AtmA pratyeka kSaNe utpanna thAya che ane pratyeka kSaNe nAza pAme che. paraMtu jo ema mAnavAmAM Ave to "kRtanAza' eTale ke je karyuM che tenuM phaLa na maLe ane "akRtAgama eTale ke je nathI karyuM tenuM phaLa bhogavavAnuM Ave. dhAro ke eka mANase corI karI ane tarata ene mAravAmAM Ave, ane AtmA kSaNika ane nAzavaMta hoya to je AtmAe corI karI e to nAza pAmyo eTale ene enA karmanuM phaLa bhogavavuM paDyuM nahi. eTale ke eNe je kaMI karyuM te paNa nAza pAmyuM ema mAnavuM paDaze. bIjI bAja je AtmAne mAra paDyo eNe kazuM karyuM nahotuM chatAM bicArAne vagara leve deve mAra paDyo. akRta' eTale na karavA chatAM "Agama' eTale AveluM phaLa bhogavavAnuM. Ama AtmAne kSaNika mAnavAthI A doSa Ave che. AnA uttaramAM bauddha matAnuyAyIo ema kahe che ke AtmA jJAnakSaNarUpa che. pratyeka kSaNe AtmA bhale nAza pAme, paNa enI bAkI rahelI vAsanAonuM saMkramaNa bIjI ja kSaNe, bIjA utpanna thayelA navA AtmAmAM thaI jAya che. eTale AtmA kSaNika hovA chatAM vAsanAonA saMkramaNanuM sAtatya rahe che, eTale vAsanAnusAra karmaphaLa bhogavavAnAM rahe che. eTale 'kRtanAza' ane 'akRtAgama no doSa Avato nathI. bauddhonI A dalIlanuM khaMDana karatAM naiyAyiko ane anya darzanIo kahe che ke saMsAramAM anaMta AtmAo che. AtmArUpI eka dravyano bIjA AtmArUpI dravya sAthe jo koI anvaya eTale ke sAtatya saMbaMdha na hoya, to pachI "kSa' nAmanA AtnI vAsanAnuM saMkramaNa "jJa' nAmanA AtmAmAM paNa thaI zake. corI kare maganabhAI ane mAra paDe chaganabhAIne evuM paNa thaI zake. matalaba ke be AtmA vacce anvaya arthAt sAtatya-saMbaMdha na hoya to vAsanAnuM saMkramaNa thaI zake nahi. bIjI bAju AtmA kSaNamAM ja jo saMpUrNapaNe naSTa thaI jato hoya to be AtmA vacce saMbaMdhanuM koI prayojana rahetuM nathI. jo saMbaMdha na hoya to vAsanAnuM saMkramaNa paNa thaI zakatuM nathI. bauddho e mATe ema kahe che ke be AtmA vacce paurvAparyano saMbaMdha che. eTale ke eka AtmA pUrvanI kSaNano che ane bIjo AtmA uttara kSaNano che. eTale ke be AtmA vacce porvAparyano saMbaMdha che. paraMtu ema svIkAravAmAM atiprasaktino eTale ke ativyAptino eTale ke vadhu paDatuM lAgu pADavAno doSa Avaze. eTale ke "kSa" AtmAnI vAsanAno saMkrama "jJa" AtmAmAM thaI jaze. jo Ama thAya to to saMsAramAM pratyeka kSaNe avyavasthA ane anarthano pAra nahi rahe. eTale AtmAnI kSaNikatA ane vAsanAnuM saMkramaNa e be vacce meLa besato nathI. [419] survakUpavazeSe ra na pravRttine vADanumA | ___ anizcayAnna vAdhyakSaM tathA codayano jagau // 36 // anuvAda : kurvad rUpa vizeSamAM vaLI pravRtti nathI ane anumAna nathI. tathA anizcaya hovAthI pratyakSa (adhyakSa) pramANa paNa nathI ema udayane (nyAyakusumAMjalinA kartA udayanAcArya) paNa kahyuM che. vizeSArtha : bauddha matanI parIkSA udayanAcArye potAnA "nyAyakusumAMjali" nAmanA graMthamAM karI che. A 231 Jain Education Intemational 2010_05 Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra zlokamAM upAdhyAyajI mahArAja zrI yazovijayajIe bauddha matanuM khaMDana karyuM che ane e mATe AdhAra tarIke udayanAcAryanA e graMthamAMthI have pachIno zloka emaNe TAMkyo che. bauddha darzana AtmAne kSaNika mAne che. have jo eka ja zarIramAM rahelo AtmA nAza pAmato hoya ane pAcho utpanna thato hoya to nAza pAmelA AtmAe je kaMI karyuM te navA utpanna thayelA AtmAne yAda kevI rIte rahe ? vyavahAramAM to ApaNe joIe chIe ke mANasane mAtra taratanuM ja nahi, varSo pahelAMnuM paNa yAda rahe che. bauddha darzana ema kahe che ke pratyeka kSaNe nAza pAmelA ane navA utpanna thayelA AtmA vacce vAsanAno saMbaMdha hoya che. tenuM navA utpanna thayelA AtmAmAM saMkramaNa thAya che. pUrva kSaNano je AtmA hoya che enAmAM A rahelI vAsanAne kAraNe eka prakAranuM rUpavizeSa thAya che. ene "kurva rUpa vizeSa kahevAmAM Ave che. A kurva rUpa vizeSane kAraNe navA utpanna thayelA AtmAne pUrva kSaNanA AtmAnA mRtisaMskAra prApta thAya che. eTale jyAM sudhI e kurvad rUpa vizeSa thatuM rahe tyAM sudhI vAsanAnA saMkramaNane kAraNe pUrvanI smRti cAlu rahe che. paraMtu A bauddha matanI kSatio darzAvatAM udayanAcArye "nyAyakusumAMjali'mAM kahyuM che ke A kurva rUpa vizeSane kAraNe vAsanA saMkramaNa thAya che evI pratIti thatI nathI. temAM pravRtti, anumAna ane pratyakSa nathI. kurvad rUpavALA kSaNika padArthamAM koI pravRtti karatuM nathI. evI rIte kSaNika padArthanA kSaNitvanuM anumAna thatuM nathI ane kSaNikatvanA nizcaya vinA tenuM kSaNikatva pratyakSa (adhyakSa) thaI zakatuM nathI, arthAt najare dekhAtuM nathI. eTale AtmAnuM kSaNikatva sAbita thaI zakatuM nathI. udayanAcArye "nyAyakusumAMjali'mAM A mATe je zloka Apyo che te upAdhyAyajI mahArAje avataraNa tarIke nIce Apyo che. [42] na jainatyaM vinA talyAnna tasminnanunI mA vinA tena na tatsiddhirnAdhyakSaM nizcayaM vinA // 37 // anuvAda : vaijAtya vinA te (kSaNikatva) thaze nahi. te (kSaNikatva) vinA temAM anumAna (anumA) thaze nahi. te (anumAna) vinA tenI (kSaNitvanI) siddhi (nizcaya) thaze nahi. nizcaya vinA pratyakSa (pramANabhUta) thaze nahi. vizeSArtha : upAdhyAyajI mahArAje udayanAcAryanA "nyAyakusumAMjali' nAmanA graMthamAMthI AdhAra tarIke A zloka TAMkyo che. nyAyakusumAMjali'nA pahelA stabakanI soLamI kArikAmAM A zloka ApavAmAM Avyo che. - bauddha matavALA ema kahe che ke eka ja zarIramAM rahelo AtmA pratikSaNa naSTa thAya che ane navo utpanna thAya che. pUrva kSaNanA AtmAmAM kaMIka rUpavizeSa thAya che. ene kurvad rUpa vizeSa athavA vaijAtya (vijAtIyapaNuM) kahe che. ethI navA utpanna thayelA AtmAne smRtisaMskAra prApta thAya che eTale ke vAsanAnuM saMkramaNa thAya che. pUrva kSaNano AtmA ane uttara kSaNano AtmA bhinna bhinna che e samajAvavA mATe Jain Education Intemational 2010_05 cation Intermational 2010_05 232 Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha cotho, adhikAra teramo : mithyAtva-tyAga adhikAra udAharaNa tarIke teo kahe che ke anAjano eka dANo anAjanI koThImAM hoya che. tyAM sudhI emAMthI aMkura phUTato nathI, paNa e khetaramAM jAya che tyAre emAMthI aMkura phUTe che. eTale dANo ekano eka dekhAya che te bhrama che. koThIno dANo judo hato ane khetarano dANo judo che. dANAmAM je vaijAtya hatuM, atizayavizeSa hato ethI aMkura phUTyo che. vastuta: khetaramAM mATI, pANI, havA, sUrya prakAza ityAdi sahakArI kAraNo maLatAM dANAmAMthI aMkura phUTe che. paraMtu bauddho kSaNikavAdamAM mAnatA hovAthI A vaijAtyanI vAta lAve che. have jo vaijAtyanI vAta na hoya to kSaNikatvanI vAta TakI zakaze nahi. paraMtu kSaNikatvanI vAta svIkArIe to vaijAtya athavA atizayavizeSa athavA kAraNavizeSa svIkAravuM paDe, jethI kAryavizeSa thAya che. have jo viziSTa kAraNa-kArya svIkArIe to sAmAnya kAraNa-kArya choDI devA paDaze. eTale sAmAnya kAraNathI sAmAnya kArya utpanna thAya che e anumAnano uccheda thaze. eTale anumAnathI padArthamAM kSaNitvanI siddhi nahi thaI zake. tevI ja rIte te saMkramaNa najare dekhAtuM na hovAthI adhyakSa arthAt pratyakSa pramANathI paNa kSaNikatvanI siddhi thaI zakaze nahi. Ama, bauddhonA kSaNikavAda e mAtra bauddhika vyAyAma jevo che. anya koI darzane A kSaNikavAdano svIkAra karyo nathI. [421] tApratyafmajJAnaM kSatvei 2 vAthate . ___ yo'hamanvabhavaM so'haM smarAmItyavadhAraNAt // 38 // anuvAda : "jeNe (pUrve) anubhavyuM te ja huM tenuM smaraNa karuM chuM evI avadhAraNA thatI hovAthI ekatAnuM pratyabhijJAna kSaNikatvano bodha kare che. vizeSArtha : bauddha darzana AtmAne anitya ane kSaNika mAne che, paraMtu A vAta jIvananA sAdA anubhavathI viparIta che e tarata samajAya evuM che. AtmA kSaNe kSaNe jo nAza pAmato hoya ane utpanna thato hoya to pachI bhUtakALamAM banI gayelI ghaTanA yAda kevI rIte rahe ? kone rahe ? jIvanA zarIramAM kSaNe kSaNe pheraphAra jarUra thAya che. ethI nAnuM bALaka moTuM thAya che, yuvAna hoya te vRddha thAya che. eTale dehamAM pheraphAra thAya che. paraMtu dehamAM rahelo AtmA to nitya che. jo ema na hoya to bhUtakALamAM varSo pahelAM banelI ghaTanA jIvane Aje paNa yAda kevI rIte rahe ? e yAda rahe che. eno artha e thayo ke kazAkanuM sAtatya che. bhinna bhinna avasthA vacce paNa je ekatA che, abheda che tenuM pratyabhijJAna thAya che eTale ke oLakha athavA nizcaya thAya che. Ama smRti dvArA thatA bhUtakALanA anubhavane kAraNe arthAt mAro AtmA eno e ja che' emAM ekatAnA pratyabhijJAnane kAraNe AtmAnA kSaNikatvanI vAta TakI zakatI nathI. [422] nAnviSayavALo yat kSaDipi carthatA | nAnAjJAnAnvaye tadvat sthire nAnAkSaNAnvaye // 39 // anuvAda : AmAM pratyabhijJAnamAM) viSaya bAdhita thato nathI kAraNa ke (bauddha mate) aneka Jain Education Intemational 2010_05 Education Intemational 2010_05 233 Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra jJAnanI paraMparAmAM kSazitva hovA chatAM paNa ekatva bhAse che. tevI rIte aneka kSaNanI paraMparAmAM vaNAyelA sthira padArthamAM ekatva che. vizeSArtha : bauddha darzana kahe che ke AtmAmAM ekatAnA viSayano saMbhava ja nathI. AtmAmAM kSaNitvano ja saMbhava che. paraMtu bauddha darzananI A dalIla barAbara nathI, kAraNa ke AtmAmAM ekatAnA viSayano bAdha ja nathI. jema bauddha darzana kSaNika AtmAnI jJAnanI dhArAmAM (saMtAnamAM) ekatA sthApe che tema anya darzana pramANe sthira ane nitya evA AtmAmAM paNa ekatA avazya ghaTI zake. eTale ke to pachI AtmAnI kSaNikatAnI vAta svIkAravAnI koI AvazyakatA ke yathArthatA nathI. 4i23] nAnArthevarasvAmALe vidhya syAdvAdasaMnivezena nityatve'rthakriyA na hi // 40 // anuvAda : nAnA prakAranAM kAryonA aikyAkaraNanA svabhAvane mAnavAthI syAdvAdanI sthApanA (saMniveza) vaDe, nityatvamAM arthakriyAno virodha nathI. vizeSArtha : nAnA prakAranAM kAryo eTale vividha prakAranAM aneka kAryo. emAM aikyakaraNa eTale eka kartAno aneka kAryo karavAno, kAryajanakatvano svabhAva. A kartA te AtmA. bauddho ema kahe che ke AtmAne nitya mAnavAthI emAM arthakriyA ghaTI zakatI nathI. paraMtu jaina darzana kahe che ke syAdvAdano Azraya levAthI emAM arthakriyA ghaTI zake che. aneka kAryo kramathI karavAno (kAraNa ke eka ja samaye be upayoga sAthe saMbhavI zakatA nathI.) AtmAno svabhAva che. vaLI syAdvAdano Azraya letAM to e vastu taddana spaSTa thaze. syAdvAda zailIe AtmAne kathaMcit nitya ane kathaMcit anitya mAnI zakAya. eTale nityatvamAM arthakriyAno virodha raheto nathI. [424] nInAvAvathatizaya suvA: 8tham | pareNApi hi nAnekasvabhAvopagamaM vinA // 41 // anuvAda : aneka svabhAvano svIkAra karyA vinA bIjA (bauddha) vaDe nIla vagere raMgamAM atabhedanI zaktio zI rIte kahI zakAze ? vizeSArtha : bauddha darzanavALAo AtmAne kSaNika mAne che. eTale vastuta: AtmatattvamAM ja mAnatA nathI. jaina darzana AtmAne dravyathI nitya ane paryAyathI anitya mAne che. jaina darzana mAne che mane*dharmAtmajaM vastu | arthAt vastunA aneka dharmo che eTale eka padArthamAM aneka svabhAvano svIkAra karavo paDaze. bauddhadharmIo ema mAnatA na hoya to emane mAnyA vagara chUTako nathI. eka sAduM udAharaNa laIe. nIla raMga to badhA svIkAre che. paraMtu eka nIla raMgamAM je pILAza (ata)nI jhAMya che ethI enA vattAochA pramANe aneka bheda paDe che ane te badhA ja nIlanA bheda-svabhAva tarIke svIkAravA paDe che. ema chatAM nIla raMgamAM rahelA e pratyeka bhedane svabhAvane tame zI rIte kahI zakazo ? kahevAnuM zakya ja nathI. eTale ja eka padArthamAM aneka svabhAva svIkAravA ja paDe che. 234 2010_05 Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha cotho, adhikAra teramo: mithyAtva-tyAga adhikAra [425 ghuvekSA na prema nivRttamanukUvA ! __grAhyAkAra iva jJAne guNastannAtra darzane // 42 // anuvAda : AtmAne dhruva jovAmAM Ave to paNa anupaplavathI (rAgAdi saMskAranA nAzathI) ravAnA thayelo rAga (prema) Ubho nahi thAya, jema (bauddha mate) grAhyAkAra (arthAt yAkAra). anupamplavathI ravAnA thayA pachI pharIthI Avato nathI tema. mATe A darzana(bauddha darzana)ne mAnya rAkhavAmAM koI guNa (lAbha) nathI. ' vizeSArtha : A zloka 33 (416)mA zlokanA javAba rUpe che. bauddha darzana eka evI dalIla kare che ke AtmAne dhruva eTale nitya mAnavA karatAM kSaNika mAnavAmAM jIvane mATe vizeSa lAbha che. koI vastu kSaNika hoya, nAza pAmavAnI hoya to tenA para prema bahu Avato nathI. je vastu kAyama TakavAnI hoya tenA para prema, anurAga, Asakti vadhu thAya che. A AsaktithI tRSNA, moha, lAlasA vagere bhAvo janme che. ethI jIva mATe saMkaleza pariNAmo thAya che. AtmAne nitya mAnavAthI jIvane potAnA AtmA pratye vadhu prema thAya che. ene sukhI rAkhavA mATe jIva bahu mahenata kare che ane ethI te saMsAramAM racyopacyo rahe che. jIvane AtmA mATe mamatvabhAva rahe che. ethI ArtadhyAna thAya che. mAro AtmA, mAro AtmA' - ema mArApaNuM, mamatva vadhe che, je ene saMsAramAM DubADe che. eTale AtmAne nitya, dhruva tarIke jovAthI jIvanA enA mATenA premanI ke AsaktinI nivRtti thatI nathI. paraMtu bIjI bAju AtmAne kSaNika, kSaNabhaMgura mAnavAthI enA mATenA premanI nivRtti thAya che. ethI Asakti ghaTe che ane tyAgavairAgyanA bhAva daDha thAya che, je nirvANa mATe bahu jarUrI che. bauddha darzana AtmAnI kSaNikatAno svIkAra karavA mATe AvI dalIla kare che. paraMtu bauddha darzananI A dalIlamAM tathya nathI. e mAtra upajAvI kADhelI dalIla che, kAraNa ke AtmAne nitya, anAdi-anaMta mAnavAthI e mATe je prema thAya te saMkaleza karAve evA prakArano aprazasta rAga nathI, paNa prazasta rAga che. vaLI A rAga nivRtta na thAya evuM paNa nathI. enI nivRttimAM koI vighna AvatuM nathI. A mATe graMthakAra maharSie bauddha darzananI ja eka vAtanuM udAharaNa ApIne javAba Apyo che. jIvano AtmA mATeno prema nivRtta kema na thAya ? thAya ja, bauddha darzananA grAhya AkAranI jema ja avazya thAya. bauddha darzana mAne che ke pratyeka padArthanI jJAnanI eka dhArA athavA saMtAna cAle che. e dhArA cAlatI hoya tyAre citta enA vividha AkAra grahaNa kare che. paraMtu e AkAra paNa kSaNika che. Ama jJAnadhArAmAM grAhya AkAra nivRtta thaI jAya che eTale ke pAchA cAlyA jAya che. dhArA satata rahe che paNa AkAro nivRtta thaI jAya che, ema bauddha darzana kahe che. jaina darzana kahe che ke tamArA bauddha darzanamAM jJAnadhArAnA AkAro jema nivRtta thaI jAya che tema jIvano AtmA mATeno prema paNa, jJAnadazA ucca thatAM, nivRtta thaI jAya che. jaina darzana to kahe che ke pachI to evI ucca Atmika dazA prApta thAya che ke jyAre nirvANa athavA mokSa mATeno prema paNa raheto nathI. AnaMdaghanajIe kahyuM che tema "mukti saMsAra beu sama gaNe'. 235 Jain Education Interational 2010_05 Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra eTalA mATe A bauddha darzana bhale kSaNabhaMguratAmAM rahelA guNanI vAta kare paraMtu emAM koI guNa nathI ane tethI AtmAnI te kSaNikatA svIkArya nathI. TUMkamAM, bauddha darzanane mAnya rAkhavAmAM koI guNa eTale ke lAbha nathI. [426] pratyutAnityamAve di svataH kSaUInagudhiyA ! hetvanAdarataH sarvakriyAviphalatA bhavet // 43 // anuvAda : UlaTAnuM (pratyuta) anityabhAvathI to potAnI meLe ja kSaNika janma(jana)nI buddhi vaDe hetu upara anAdara thaze ane sarva kriyAnI niSphaLatA thaze. vizeSArtha : bauddha darzana AtmAne anitya mAne che. paraMtu A mAnyatA vyavahAramAM jarA paNa TakI zake ema nathI, kAraNa ke ethI hetu upara eTale ke kriyAnA phaLa upara mANasane anAdara thaze. dhAro ke koI mANasa bIjAnI hatyA karato hoya to e bacAva karI zakaze ke pote to mAtra nimitta thayo che, je kSaNe enI hatyA karavAmAM AvI enI pUrvenI kSaNe to e mRtyu pAmyo ja hato. mANasa corI karaze ane chatAM kahI zakaze ke pote corI karI nathI, kAraNa ke corI thAya e pahelAM to eno potAno AtmA mRtyu pAmyo hato. koI mANase dukAnamAMthI vastu kharIdI hoya ane paisA ApavAno inkAra karatAM te kahI zake ke jenI pAsethI vastu levAI e to kyArano mRtyu pAmyo che ane lenAro paNa mRtyu pAmyo che. Ama, AtmAne anitya mAnavAthI ghaNA doSo ane anartho UbhA thaze. koI kArya karavAmAM mANasane rasa nahi rahe. potAnA kAryanuM phaLa bIjA bhogavI zakaze. AtmA jo svataH utpanna thAya che ane svataH vinAza pAme che, to pachI zubha ke azubha karmanA baMdhanI koI vAta raheze nahi ane sukhaduHkhanAM kAraNo paNa asvIkArya banaze. pariNAme sarva kriyAonI niSphaLatA thaze. jo evuM thAya to dharmakriyA ke kartavyarUpa kriyA paNa mANasa karaze nahi. TUMkamAM AtmAne anitya mAnavAthI saMsAramAM anavasthA sarjAze. emAMthI bacavuM hoya to AtmAnI anityatAnI vAta choDI devI paDaze. [42] tawAvitari tyAjyamanityasvastha varNanam nityasatyacidAnaMdapadasaMsargamicchatA // 44 // anuvAda : eTale nitya, sata, cit ane AnaMdanA padano saMsarga icchanAre A anityavAdInuM darzana tyajavA yogya che. vizeSArtha : bauddhonA anityavAdanI mImAMsA karIne tathA emAM rahelI truTi darzAvIne graMthakAra maharSi ahIM bhalAmaNa kare che ke jeo sat, cit ne AnaMdasvarUpa evA nitya AtmAnuM pada pAmavA icchatA hoya eTale ke jeo sAcA mumukSu hoya teoe to AtmAne ekAnta anitya mAnatA A kSaNikavAdanI jALamAM phasAvA jevuM nathI. sarvane kSaNika ane anitya mAnavAthI mANasa bhramamAM paDI javAno ane khoTI dizAmAM bhUlo paDI javAno saMbhava rahe che. ethI jIvo mokSamArga cUkI javAno bhaya rahe che. mumukSune sAvadhAna rahevAnI graMthakArazrInI A bhalAmaNa sarvathA keTalI yathocita che ! 236 2010_05 Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha cotho, adhikAra teramo : mithyAtva-tyAga adhikAra [428] 1 rtA nApi moAtmA vinAnAM tu varjhane / janyadharmAzrayo nAyaM prakRtiH pariNAminI // 45 // anuvAda : kapilanA darzanamAM (sAMkhyamatamAM) AtmA kartA nathI ane bhoktA paNa nathI. e (AtmA) janmadharma-AzrayavALo nathI, (paraMtu) prakRti pariNAminI che. vizeSArtha : bauddha darzananA AtmA vizenA maMtavya pachI A zlokamAM kapilanA sAMkhya darzananuM mukhya maMtavya spaSTa rIte rajU karavAmAM AvyuM che. sAMkhya darzana AtmAne puruSa tarIke oLakhAve che. te cetanamaya che. te kamaLanA patranI jema sarvadA nirlepa che. te kazuM karato nathI. eTale ke te koI karmano kartA nathI ane koI vastuno te bhoktA paNa nathI. te saMpUrNapaNe vizuddha che, nirmaLa che. prakRti jaDa che. prakRtinuM pratibimba puruSamAM paDe che. vastutaH prakRti ane puruSa bhinnabhinna che. paraMtu potAnAmAM prakRtinuM pratibiMba paDatuM hovAthI puruSane evo bhrama thAya che ke 'huM sukhI chuM' 'huM du:khI chuM'. puruSane potAnAmAM paDelA pratibiMbane kAraNe evo bhrama thAya che ke pote prakRti ja che ane tevI rIte prakRtine paNa evo bhrama thAya che ke pote puruSa che. Ama baMne ekabIjAmAM otaprota rahe che. ene lIdhe saMsAra cAlyA kare che. jyAre puruSa (AtmA)no A bhrama bhAMgI jAya ane pote prakRtithI alaga thaI jAya to puruSano eTale ke AtmAno mokSa thAya che. puruSa jo prakRtithI bhinna thaI jAya to e kartA nathI ane bhoktA paNa nathI. puruSa nitya, avikArI, apariNAmI che. te akriya che. eTale enAmAM jJAnAdi dharmo janya nathI arthAt utpanna thatA nathI. eTale AtmA janyadharmonA AzrayavALo nathI. bIjI bAju prakRti anitya, vikArI ane pariNAmI che. prakRtimAM utpanna thatAM sukhaduHkhAdino anubhava potAne thAya che evo bhrama puruSane thAya che, kAraNa ke pote prakRtithI abhinna che, ema te mAne che. baMne vacce abheda che evo eno bhrama cAlyA kare che. A bhrama jyAre tUTe che tyAre puruSa (AtmA) prakRtithI alaga thaI jAya che ane tyAre eno mokSa thAya che. A sAMkhyadarzananI mAnyatA che. [429] prathama: parikhAmosyA buddhidharmASTAnvitA / tato'haMkAratanmAtrendriyabhUtodayaH kramAt // 46 // anuvAda : dharmAdi ATha vaDe yukta evI buddhi e enuM (prakRtinuM) prathama pariNAma che. tyAra pachI anukrame ahaMkAra, tanmAtrA, indriyo ane bhUtonI utpatti thAya che. vizeSArtha : sAMkhyadarzana pramANe A vizva puruSa sahita pacIsa tattvonuM baneluM che. emAM prakRtimAMthI anukrame bhinnabhinna tattvono vikAsa kevI rIte thAya che teno ahIM saMkSepamAM nirdeza karavAmAM Avyo che. sAMkhya darzana pramANe puruSa (AtmA) ane prakRtinA saMyoga vaDe ja A vizvanuM nirmANa thayuM che. puruSa cetanamaya che ane prakRti jaDa che. puruSa zuddha, nitya, nirvikAra che. eTale phakta puruSathI vizvanuM _2010_05 237 Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra sarjana thAya nahi. prakRti jaDa che. eTale phakta prakRtithI paNa vizvanuM sarjana thAya nahi. paraMtu puruSa ane prakRti bhegAM maLe to tethI vizvanuM sarjana thAya che. kevI rIte A sarjana thAya che ? sAMkhyo kahe che ke aMdhapaMgunyAye A sarjana thAya che. jaMgalamAM bhUlo paDelo eka AMdhaLo ane eka laMgaDo baMne potAnI meLe ekalA jaMgalamAMthI nIkaLI zake nahi. paraMtu AMdhaLAnA khabhA upara laMgaDo besI jaIne rasto batAve to baMne nIkaLI zake. garaja baMnene che. tevI rIte puruSa ane prakRtinA saMyogathI jagatanuM nirmANa thAya che. vastutaH jagata prakRtimAM bIjarUpe raheluM hoya che. sRSTinA sarjana pahelAM sattva, rajas ane tamasa e guNo prakRtimAM samAna bhAve, sarakhe aMze rahelA hoya che, paraMtu puruSanA sAnnidhyamAM AvatAM prakRtinA A traNe guNonI samatulA khoravAya che. guNomAM eka prakAranuM AMdolana utpanna thAya che. "guNakSobha" thAya che. A spaMdanane lIdhe guNo vacce saMgharSa thAya che. pratyeka guNa bIjA be guNa upara prabhutva jamAvavAno prayAsa kare che. emAMthI A triguNAtmaka sRSTi utpanna thAya che. emAM kyAMka eka guNanuM to kyAMka anya guNanuM prAdhAnya jovA maLe che. puruSa ane prakRtino saMyoga thatAM prakRtimAM pariNamana thAya che. prakRti vikArI bane che. emAMthI enuM sauthI mahattvanuM aMga te buddhi utpanna thAya che. eTalA mATe buddhine "mahat' kahevAmAM Ave che. A buddhinA ATha dharma che : dharma, jJAna, vairAgya, aizvarya, adharma, ajJAna, avairAgya ane anaizvarya. ene kAraNe jIvane sukhaduHkhano anubhava thAya che. prakRtimAMthI buddhi pachI ahaMkAranI utpatti thAya che. puruSa (AtmA) A ahaMkArane vaza thaI ' sukhI chuM', "huM duHkhI chuM ema samajI pote sarva kriyAno kartA ane bhoktA che ema mAne che. paraMtu e eno bhrama che. sAttvika ahaMkAramAMthI pAMca jJAnendriya, pAMca karmendriya ane mana ema agiyAra utpanna thAya che. pAMca jJAnendriya te kAna (zravaNendriya), AMkha (cakSurindriya), nAka (dhrANendriya), jIbha (rasendriya) ane tvacA (sparzendriya) che. pAMca karmendriya te mukha, hAtha, paga, maLadvAra ane jananendriya che. tAmas ahaMkAramAMthI pAMca tanmAtrA utpanna thAya che. A tanmAtrA te zabda, sparza, rUpa, rasa ne gaMdha. rAjas ahaMkAra sAttvika ahaMkArane ane tAmasa ahaMkArane madadarUpa thAya che. pAMca tanmAtrAmAMthI pAMca mahAbhUtonI utpatti thAya che. A pAMca mahAbhUto te AkAza, vAyu, agni, jaLa ane pRthvI. A rIte sAMkhya darzana pramANe jagatanI utpatti thAya che. teo kahe che ke jema dUdhamAMthI enI meLe ja vikAra thatAM dahIM thAya che tema prakRti enI meLe ja pariName che. A sAMkhya darzananI mAnyatA che. 238 Jain Education Intemational 2010_05 Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha cotho, adhikA2 teramo : mithyAtva-tyAga adhikAra [430] vidUSa: puruSo yuddha: sikscebaitanyamAnataH / siddhistasyAzca viSayAvacchedaniyamAccitaH // 47 // anuvAda : cipa puruSa cetana(tattva)nI mAnyatA buddhinI siddhi mATe che. ane tenI (citnI) siddhi viSayanA avacchedanA niyamathI che. vizeSArtha : A zlokamAM puruSa (AtmA-caitanya) tattvanI siddhi ane prakRti (buddhi) tattvanI siddhi zA mATe ane kevI rIte thAya che te aMge sAMkhyavAdIono mata darzAvavAmAM Avyo che. sAMkhyavAdI mAne che ke samagra saMsAra puruSa (cetana tattva) ane prakRti (jaDa tattva)nA saMyogathI che. prakRtinAM 25 tattvomAM buddhine teo pradhAna mAne che. eTale emAM buddhi ja mahattvanuM kArya kare che. have koI prazna kare ke puruSa eTale ke cetana tattvamAM mAnavAnI zI jarUra che ? na mAno to na cAle ? tevI ja rIte buddhinA tattvamAM mAnavAnI paNa zI jarUra che ? na mAno to na cAle ? A praznonA uttara A zlokamAM ApavAmAM AvyA che. emAM sAMkhyavAdIonA matanuM pratipAdana che. jaDa prakRti ja badhuM kArya karatI hoya ane puruSa cetana akriya hoya to paNa prakRti-buddhine 'huM cetana chuM, huM jJAnI chuM, huM karuM chuM' evo je bhrama thAya che te puruSanA astitvane kAraNe. jo puruSa na hoya to buddhine AvuM bhramamUlaka jJAna na hoya ane to saMsAra na hoya. eTale puruSa bhale akriya hoya to paNa enA astitvano svIkAra karyA vagara chUTako nathI. koI ema kahe ke puruSa-cetanano bhale svIkAra karo, paNa buddhi nAmanuM juduM tattva mAnavAnI jarUra zI che ? e na mAnatAM enA badhA dharmo-lakSaNo cetananAM che ema mAnI lo, to pachI buddhinA astitvane mAnavAnI jarUra nahi rahe. paNa sAMkhyavAdIo kahe che ke e vAta paNa barAbara nathI. cetana nitya ane akriya che, tema chatAM viSayano avaccheda karyAno, bAhya viSayonuM jJAna hovAno ene je bhrama thAya che te 'buddhi' tattvane kAraNe ja thAya che. pote buddhithI abhinna che evo cetanane bhramamUlaka bhAsa thAya che. eTale ja saMsAra che. have jo buddhinuM astitva ja na svIkArIe to cetanane koI bhrama ja nahi thAya. to pachI saMsAranA badhA jIvo mRtyu pachI sIdhA mokSagatimAM ja hoya. paraMtu vAstavamAM ema nathI. eTale buddhinuM astitva svIkAravuM ja paDaze. Ama puruSa (cetana) ane buddhi baMnenAM astitva arthAt vidyamAnatA siddha thAya che. A sAMkhyavAdIono mata che. [431] hetutve putyarthandriyALamatra nivRtti: / dRSTAdRSTavibhAgazca vyAsaMgazca na yujyate // 48 // anuvAda : puruSa, prakRti, artha ane indriyonA hetutvamAM (heturUpa mAnavAmAM) nivRti, dRSTAdRSTa, vibhAga ane vyAsaMga ghaTAvI zakAze nahi. _2010_05 239 Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra vizeSArtha : sAMkhyavAdIo buddhinA tattvane mAne che. koI prazna kare ke viSayanA jJAna mATe buddhine mAnavAnI zI jarUra ? buddhi vagara na cAle ? puruSa, prakRti, artha ane indriyo potAnI meLe viSayanuM jJAna (viSayAvaccheda) na meLavI le ? sAMkhyavAdI kahe che ke nA, ema mAnavA jatAM nivRti arthAta mokSa, dRSTAdeSTa vibhAga ane vyAsaMga anupapanna eTale ke artha vagaranAM thaI jaze. tene yogya rIte ghaTAvI nahi zakAya. puruSa (AtmA) jo viSayonuM jJAna meLavavA lAge to te eno svabhAva banI jAya. ane ema thAya to pachI eno kyAreya mokSa na thAya. prakRtine viSayAvaccheda karanArI mAnIzuM to pachI te puruSathI (AtmAthI) kyAreya alaga nahi thaI zake. puruSathI eno jo viyoga na thAya to prakRtino paNa kyAreya puruSathI chUTA paDavArUpa mokSa nahi thAya. ghaTapaTa vagere artho paNa viSayAvada na karI zake. jo te caitanya sAthe joDAI jAya, to pachI caitanyazaktine kAraNe badhuM ja te joI zake. "ghaTa mane dekhAya che mATe daSTa che, ane paTa mane dekhAto nathI mATe te adekha che' evA daSTa ne adRSTa vibhAga jagatamAM je che te pachI rahe ja nahi ane badhuM ja dRSTa banI javAnI Apatti Avaze. indriyo paNa viSayano avaccheda karI na zake eTale ke jJAna meLavI na zake, kAraNa ke jo tema thAya to badhuM ja tarata samajAI javuM joIe. paNa ApaNA anubhavanI vAta che ke keTalIka bAbato tarata samajAya che ane keTalIka samajatAM vAra lAge che. emAM vyAsaMga eTale ke vilaMba thAya che. vyAsaMga zabda ahIM pAribhASika che. vyAsaMga eTale Asakti ane vyAsaMga eTale moDuM thavuM, chUTA paDI javuM. ahIM vilaMbano artha levAno che. indriyo pote jo buddhinuM kAma kare to kazuM grahaNa karavAmAM vilaMba raheze ja nahi. eTale ke vyAsaMga ghaTAvI zakAze nahi, Ama, sAMkhyavAdIo kahe che ke buddhino svIkAra na karIe ane buddhinuM kArya kAM to puruSa kare, kAM prakRti kare, kAM artha kare ane kAM to indriyo kare to te vAta baMdhabesatI nahi thAya. eTale buddhinuM tattva svIkAravuM ja paDaze. A sAMkhyavAdIonI mAnyatA che. [432] tane vyAprAsiMnyAnnaratnAnamimAnataH | ahaMkArazca niyatavyApAraH parikalpyate // 49 // anuvAda : svapramAM vyAdhrAdinA saMkalpathI naratvanuM abhimAna na thatuM hovAthI niyata vyApAravALA ahaMkAranI kalpanA karAya che. vizeSArtha : ahIM sAMkhya matavALAnuM dRSTibiMdu rajU karavAmAM AvyuM che. mANasa nidrAmAM hoya che tyAre enI svaprAvasthA cAlu thAya che. svapramAM mANasa je jue che te vakhate tene mATe te sAcuM ja hoya che. jAgRta thatAM te mAtra bhrama ke AbhAsa hato evI ene pratIti thAya che. have svamamAM vAgha, siMha vagerenAM dazyo paNa jovAya-anubhavAya che ane te vakhate te sAkSAta che 240 Jain Education Intemational 2010_05 Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha cotho, adhikAra teramo : mithyAtva-tyAga adhikAra ema lAge che. cora, DAku, rAkSasa vagerenAM svapra paNa Ave che. jyAre svAvasthA cAlu thAya che tyAre ghaNuMkharuM mANasa pote je rUpe che te rUpe ja svapramAM vihare che, paraMtu kyAreka svapramAM paNa te judAM rUpa, veza dhAraNa kare che. svapramAM jANe ke te pote deva hoya, rAkSasa hoya, vAgha hoya, siMha hoya, bhikhArI hoya, cora hoya evA evA kaMIka anubhavo kyAreka thAya che. have Avo anubhava jyAre thAya tyAre teTalo vakhata pote je mANasa che te nathI ema bane che. arthAt naratvanuM enuM abhimAna tyAre thatuM nathI eTale ke mULa mANasa tarIkenI enI sabhAnatA hotI nathI. mANasa jyAre jAgRta hoya che tyAre 'huM mANasa chuM' evI enI sabhAnatA satata cAlu hoya che eTale ke eno ahaMkAra niraMtara rahe che. paraMtu svapramAM jyAre 'huM vAgha chuM', evo ene anubhava thAya che tyAre teTalo vakhata 'huM mANasa chuM' evo anubhava thato nathI. eno artha e thayo ke enA ahaMkAranI sabhAnatA covIsa kalAka satata rahetI nathI, paraMtu niyata ane maryAdita thaI jAya che. eTale ke ahaMkAra paNa niyata vyApAravALo thaI jAya che. [433] tanmAtrAmistasmAtprapaMcotpattidetave / itthaM buddhirjagatkartrI puruSo na vikArabhAk // 50 // anuvAda : eTale tanmAtrAdino krama jagata(prapaMca)nI utpatti mATe che. e pramANe buddhi jagatanI kartA che. puruSa (AtmA) vikAravALo nathI. vizeSArtha : sAMkhyadarzana pramANe puruSa ane prakRti e be mukhya tattvo che. prakRtimAM buddhi tattva sauthI mahattvanuM che. samagra jagatanI (prapaMcanI) utpatti buddhimAMthI thAya che. eTale buddhine jagatanA kartA tarIke (kartA mATe nArIjAtino zabda ka^) oLakhAvavAmAM Ave che. buddhi kevI rIte A utpatti kare che ? buddhimAMthI ahaMkAra nAmanuM tattva udbhave che. ahaMkAramAMthI SoDazagaNa eTale ke soLano samUha utpanna thAya che. emAM pAMca tanmAtrA, pAMca jJAnendriya, pAMca karmendriya ane mana ema 16 tattvo utpanna thAya che. AgaLa joI gayA tema pAMca tanmAtrA te zabda, sparza, rUpa, rasa ane gaMdha che. pAMca jJAnendriyo te zrotra, cakSu, ghrANa, jivA ane sparzendriya. pAMca karmendriya te vAk (mukha), pANi (hAtha), pAda (paga), pAyU (maLadvAra) ane upastha (jananendriya). A paMdara uparAMta saMkalpa svarUpa mana - ema maLIne SoDazagaNanI utpatti thAya che. - vaLI, pAMca tanmAtrAmAMthI paMcamahAbhUta AkAza, vAyu, teja, pANI ane pRthvI utpanna thAya che. Ama buddhimAMthI samagra jagatanI utpatti thAya che eTale buddhi jagatanI kartI che. buddhi eTale ke prakRti sakriya che, paraMtu puruSa (cetana AtmA) akriya, nirmaLa, nitya che. tenA potAnAmAM koI vikAra hoto nathI. prakRtinuM enAmAM pratibiMba paDavAne kAraNe te malina dekhAya che, paNa pote malina nathI. prakRtimAM kartApaNuM ane bhoktApaNuM che. puruSamAM tevuM kazuM nathI. A sAMkhya darzananI mAnyatA che. 2010_05 241 Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 4i34] puruSArthoparA to vyApArAveza va ca | atrAMzo vedamyayahaM vastu karomIti ca dhIstataH // 51 // anuvAda : puruSa-uparAga, artha-uparAga e be ane vyApArAveza e ahIM (buddhinA) aMzo che. tethI vastu(padArtha)ne "huM jANuM chuM ane huM karuM chuM evI buddhi thAya che. vizeSArtha : A zlokamAM sAMkhyavAdIono siddhAnta rajU karavAmAM Avyo che. buddhinA traNa dharmo eTale ke aMzo che : (1) puruSoparAga, (2) arthoparAga (viSayoparAga) ane (3) vyApArAveza. ene | lIdhe buddhine ema lAge che ke huM jANuM chuM" ane "huM karuM chuM. buddhine evo bhAva athavA adhyavasAya thAya che. A samajAvavA mATe arIso ane pratibiMbanuM dRSTAnta ApavAmAM Ave che. puruSa (AtmA) sphaTika jevo nirmaLa, nitya ne akriya eTale kazuM ja na karanAro che. prakRti jaDa che. prakRtinuM eka mukhya aMga te buddhi che. puruSa ane prakRti pAse pAse hovAthI prakRtinuM pratibiMba puruSamAM paDe che. AthI puruSane ema lAge che ke huM prakRti chuM ane prakRtine athavA buddhine ema lAge che ke huM puruSa eTale cetana chuM. uparAga eTale grahaNa (Eclipse) athavA saMpUrNa pratibiMba. puruSamAM buddhinuM pratibiMba paDatAM buddhine ema lAge che ke huM ja puruSa chuM. AvI je brAnti thAya te puruSoparAga. puruSamAM buddhine manano bhAva thAya che. puruSa ane buddhi vacce bheda hovA chatAM abheda hoya evo buddhine ? je bhrama thAya che tene "puruSoparAga' kahevAmAM Ave che. puruSa ane buddhino A saMbaMdha arIsAmAM paDelA pratibiMbanI jema che. te vAstavika ke tAttvika nathI. - have buddhi indriyo dvArA bahAra nIkaLe che ane arthane-padArthane eTale ke vastune grahaNa kare che. A arthoparAga athavA viSayo parAga che. padArtha sAthe buddhino saMbaMdha vAstavika athavA tAttvika che. buddhinI A jJAna-pariNatine arIsAmAM paDelA DAghA sAthe sarakhAvavAmAM Ave che. moDhAnA ucchavAsathI arIsAmAM je DAghA paDe che te sAcA che, vAstavika che. tevI rIte A jJAnapariNati tAttvika che. A paNa buddhino eka aMza che. buddhino trIjo aMza te chartavyam athavA vyApArAveza che. buddhine kRtino eTale kArya karyAno adhyavasAya thAya che, kAraNa ke buddhimAM kRtino guNa rahelo che. eTale buddhino vyApArAveza tAttvika che. Ama buddhi ane caitanya vacceno saMbaMdha brAnta athavA atAttvika che. [435] vetanoE roti vRddharmelAWsmi: | etannAze'navacchinnaM caitanyaM mokSa iSyate // 52 // anuvAda : "huM cetana chuM, huM karuM chuM.- e pramANe buddhinA bhedanA ajJAna(agraha)ne lIdhe te ahaMkAra (smaya) thAya che. eno (ahaMkArano ane ajJAnano) nAza thatAM avaccheda vinAnA caitanyane mokSa kahe che. vizeSArtha : ahIM sAMkhya mata rajU karavAmAM Avyo che. teo puruSa (AtmA) ane buddhiprakRti)ne 242 Jain Education Intemational 2010_05 Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha cotho, adhikAra teramo: mithyAtva-tyAga adhikAra judAM mAne che. paraMtu buddhinuM pratibiMba nirmaLa AtmAmAM paDavAne lIdhe buddhine ema lAge che ke huM ja cetana chuM, huM ja AtmA chuM, ane puruSa caitanyane ema lAge che ke, je kaMI thAya che te badhuM huM ja karuM chuM. vastutaH puruSa (AtmA) eTale ke caitanya ane buddhi vacce bheda che. te baMne eka nathI. paraMtu aMgraha arthAtu ajJAnane lIdhe buddhi ane caitanyanI vacce abheda jaNAya che. ethI ja caitanyamAM ahaMkAra (smaya) udbhave che ke "huM ja badhuM karuM chuM ane buddhine ema lAge che ke "huM ja caitanya chuM." paraMtu A ahaMkArarUpI ajJAnano nAza thatAM zuddha caitanya pragaTe che. e ja mokSAvasthA che. A pramANe sAMkhyavAdIo mAne che. 436] kartRbuddhigate duHkhasukhe puMsyupacArataH / naranAthe yathA bhRtyagatau jayaparAjayau // 53 // anuvAda : jema sevakane vize rahelo jayaparAjya rAjAne vize upacArathI kahevAya che tema kartArUpa buddhine vize sukhaduHkhano puruSane (AtmAne) vize upacAra karAya che. vizeSArtha : sAMkhya mata pramANe puruSa ane prakRti vaDe saMsAra cAle che. emAM puruSa zuddha ane nitya che. te kazuM karato nathI. prakRtinAM tattvomAMthI buddhi ja A badhAM kAryo kare che. zubhAzubha karma buddhi kare che, paNa ene mATe javAbadAra puruSa gaNAya che. vastutaH puruSa eTale AtmA to kaMI ja karato nathI. tenAmAM kartAbhoktApaNuM nathI. Ama chatAM vyavahArathI buddhine lIdhe sukhadu:kha udbhavatAM rahe che. teno upacAra puruSamAM thAya che. eTale lokone lAge che ke puruSa A badhuM karI rahyo che. paraMtu te phakta lokavyavahAra che, upacAra mAtra che. kharekhara ema nathI. A mATe sAMkhyavAdIo udAharaNa Ape che ke yuddhamAM laDe che sainiko, vijaya-parAjya temano thAya che, paraMtu vijaya-parAjayano upacAra thAya che rAjAmAM. rAjAno yuddhamAM vijaya thayo athavA rAjAno yuddhamAM parAjya thayo ema kahevAya che. vastutaH rAjAe to yuddhabhUmi joI paNa na hoya to paNa ema ja kahevAya. eTale vastutaH ema na hovA chatAM lokavyavahArathI ema kahevAya che. tevI rIte buddhie sArAM ke mAThAM kAryo karyA hoya to paNa e puruSe (eTale ke AtmAe) karyA che ema kahevAya che. vastutaH sukhaduHkhano kartA puruSa nathI ane e bhogavanAra paNa puruSa nathI. puruSa to nirvikAra ja che. sAMkhyavAdIonI A dalIla che. [37] >> bhosa ca no tarmahAtmA nitya niraMgana: adhyAsAdanyathAbuddhistathA coktaM mahAtmanA // 54 // anuvAda : eTalA mATe AtmA kartA ke bhoktA nathI. te nitya, niraMjana che. adhyAsa(mahAvarA)ne lIdhe tenA para anyathAbuddhi thAya che ema mahAtmAo kahe che. vizeSArtha : sAMkhya mata pramANe AtmA ekAnta nitya ane niraMjana che. AtmAmAM koI vikAra nathI, koI parivartana nathI. AtmA niraMjana che eTale ke ene kazuM lAgI zakatuM nathI, coMTI zakatuM 243 Jain Education Interational 2010_05 Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra nathI. te rAgAdi bhAvothI alipta che. te karmano kartA nathI. tethI te karmanA phaLano bhoktA paNa nathI. paraMtu buddhi sAthenA saMbaMdhane lIdhe tene "huM kartA chuM', "huM bhoktA chuM' evo bhrama thAya che ane evuM kahevAnI ene Teva paDI jAya che. vastutaH A teno bhrama ja che ema mahAtmAo kahe che. [38] proH mini zu: vani sarvaza: ahaMkAravimUDhAtmA kartA'hamiti manyate // 55 // anuvAda : sarvathA prakRtinA guNothI kAryo thAya che. paraMtu) ahaMkArathI vimUDha thayelo AtmA "huM kartA chuM ema mAne che. vizeSArtha : sAMkhyadarzana pramANe prakRti traNa guNonI banelI che. e traNa guNo che sattva, rajas ane tamas. prakRtine kAraNe ja A saMsAra che. eTale saMsAra triguNAtmaka che. A guNone lIdhe sukhaduHkha ane moha nIpaje che. prakRti sAthe saMlagna thanAra vizaddha AtmA ahaMkArane lIdhe tathA miththAbuddhine lIdhe vimUDha bane che. te buddhi sAthenA bhedane lIdhe bramapUrvaka mAnavA lAge che ke huM kartA chuM, huM sukhI chuM, huM duHkhI chuM' vagere. vastutaH puruSa (AtmA) to vizuddha ane avikArI che. te akartA ane abhoktA che. zubhAzubha karmanAM baMdhano ene ghaTatAM nathI. saMsAramAM je kaMI zubhAzubha karmo che te prakRtinAM karelAM che. satva, rajasa ane tamasa e traNe prakRtinA guNo vaDe ema thAya che. A pramANe sAMkhyadarzana kahe che. paraMtu A vAta jaina darzanane mAnya nathI. 4i39] vivArthamA no tata itanam kRticaitanyayorvyaktaM sAmAnAdhikaraNyataH // 56 // anuvAda : eTale A (sAMkhya) darzana paNa suMdara, vicAravA yogya nathI, kAraNa ke kRti ane caitanyanuM samAna adhikaraNa spaSTa che. ' vizeSArtha : graMthakartA maharSi upAdhyAya zrI yazovijayajIe sAMkhyadarzananI mAnyatAonI zAstrIya chaNAvaTa karyA pachI potAno abhiprAya ahIM darzAvyo che ke A sAMkhyadarzana paNa suMdara nathI, manamAM vasI jAya evuM nathI. te vicAravAyogya nathI. enuM mukhya kAraNa e che ke te kRti athavA kArya ane cetana tattvanAM adhikaraNa arthAt sthAna judAM judAM mAne che. te ema mAne che ke puruSa eTale ke AtmA nirvikArI ane akriya che. te kazuM karato nathI. te kartA nathI ane bhoktA paNa nathI. e badhuM karanAra te jaDa prakRti che. paraMtu jIva pote ja kartA che ane bhoktA che ema vyavahAramAM ApaNane spaSTa jaNAya che. eTale ke kRti ane caitanyanuM adhikaraNa athavA sthAna eka ja che e AMkhe dekhAya evuM vyakti che. jo A pramANe hoya to A sAMkhyadarzana vicAravA yogya ke svIkAravA yogya nathI emAM koI zaMkA nathI. [440] buddhiH kI ca bhoktrI ca nityA cennAsti nirvRtiH| anityA cenna saMsAraH prAgdharmAderayogataH // 57 // anuvAda : buddhi jo kartA, bhoktA ane nitya hoya to mokSa thAya nahi. jo e anitya hoya to, pUrvadharmanA ayogathI saMsAra ja rahe nahi. 244 Jain Education Intemational 2010_05 Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha cotho, adhikAra teramo : mithyAtva-tyAga adhikAra vizeSArtha : sAMkhyavAdIo puruSa ane prakRtimAM mAne che. prakRtinA pacIsa tattvomAM eka mukhya tattva buddhi che. teo buddhine kartA (karkI), bhoktA (bhotrI) ane nitya tarIke mAne che. paraMtu jyAM sudhI karma karanArI ane karma bhogavanArI buddhi hoya ane te nitya hoya to pachI karma karavAnuM ane karma bhogavavAnuM niraMtara cAlyA karaze. to pachI karmamAMthI muktinI vAta ghaTI zakaze nahi. eTale mokSa jevuM kaMI che ema svIkArI zakAze nahi. bIjI bAju jo buddhine anitya athavA kSaNika mAnavAmAM Ave to to pUrvadharmanI koI vAta ene lAgu pADI zakAze ja nahi. eTale ke pUrvanI vAtano ene ayoga rahe. jo ema thAya to pachI saMsAra kevI rIte cAle che ? Ama, buddhine nitya mAno ke anitya-baMne rIte saMsAra ane temAMthI muktinI vAta baMdhabesatI lAgatI nathI. paraMtu kartA, bhoktA ane nityapaNuM jo AtmAmAM mAnavAmAM Ave to ja saMsAra ane mokSanI vyavasthA barAbara ghaTI zakaze. [441] praveva tharnAlisvIvAre vaddhiva vA | suvacazca ghaTAdau syAdIgdharmAnvayastathA // 58 // anuvAda : prakRtine vize dharmAdino svIkAra karazo to pachI buddhinuM zuM? to pachI dharmAdino Avo saMbaMdha (anvaya) ghaTAdimAM paNa sukhethI kahevA yogya thaze. vizeSArtha : sAMkhyavAdIonI prakRti vizenI avadhAraNA sarvathA susaMgata nathI. prakRtine teo jaDa mAne che. vaLI ene avyakta mAyA tarIke oLakhAve che. prakRtinuM mukhya pariNamana te buddhi che. have prakRtine teo nitya mAne to paNa muzkelI che ane anitya mAne to paNa muzkelI che. jo teo prakRtine nitya mAne to temAM rahelA dharma-adharma vagerene paNa nitya tarIke svIkAravA paDe. jo dharmAdine svIkAre to pachI buddhinI kaMI jarUra rahetI nathI. vaLI prakRtine teo jaDa mAne che ane emAM dharmAdine svIkAre che. jo jaDamAM dharmAdi rahI zakatA hoya to jaDa evA ghaDAmAM paNa dharmAdi rahI zake che ema svIkAravuM paDaze. eTale e rIte paNa muzkelI Avaze. [442] timo ra vukSet vaMdho mokSa nAtmanaH | ___ tatazcAtmAnamuddizya kUTametadyaducyate // 59 // * anuvAda : kartApaNuM ane bhoktApaNuM buddhine ja hoya to AtmAne baMdha ane mokSa raheze nahi. to pachI AtmAne uddezIne je kahyuM te mithyA thaze. ' vizeSArtha : sAMkhyavAdIo baMdha ane mokSa vize je mata darzAve che te vize uttara ApatAM ahIM jaNAvAyuM che ke sAMkhyavAdIo kRti eTale ke kartApaNuM ane bhoga eTale ke bhoktApaNuM e be guNo buddhinA che ema kahe che. teo kahe che ke A saMsAra puruSa ane prakRtino banelo che. prakRtinAM pacIsa tattvomAM mukhya tattva buddhi che. A buddhi ja kartA che ane buddhi ja bhoktA che. 245. Jain Education Interational 2010_05 Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra paraMtu sAMkhyavAdIonA A matanuM khaMDana karatAM ema kahIzuM ke jyAM kartApaNuM ane bhoktApaNuM che tyAM ja baMdha ane mokSa che. to pachI tamAre baMdha ane mokSa buddhinAM mAnavAM paDaze, AtmAnAM nahi. eTale sAMkhyavAdI kapilamuni baMdha ane mokSa AtmAmAM ghaTAve che te mithyA thaze. Ama buddhimAM kartApaNuM ane bhoktApaNuM batAvavA jatAM baMdha ane mokSanI anavasthA UbhI thaze. 443] paMcaviMzatitattvajJo yatra tatrAzrame rataH / jaTI muMDI zikhI vA'pi mucyate nAtra saMzayaH // 60 // anuvAda : pacIsa tattvane jANanAro koI paNa Azramane vize Asakta hoya, te jaTAvALo, muMDanavALo ke pachI zikhAvALo (coTalIvALo) hoya, te mukti pAme che temAM saMzaya nathI. vizeSArtha : sAMkhyadarzanamAM pacIsa tattvanuM mahattva che. A pacIsa tattvanA AdhAre samagra sRSTinuM saMcAlana thaI rahyuM che. AmAM mukhya be tattva che - puruSa ane prakRti. puruSa e AtmA che, cetana dravya che. samagra sRSTimAM puruSa eka nahi paNa aneka che. prakRti jaDa tattva che. jaDa ane cetanano saMyoga thatAM temAMthI sarjana thAya che. puruSanA saMyogathI prakRtimAM saMkSobha thAya che. enA sattva, rajasa ane tamasuM e traNa guNonI samatulA rahetI nathI. e guNo vacce saMgharSa thAya che ane ethI prakRti vikArI, pariNamanazIla bane che. prakRtimAMthI buddhi ane ahaMkAra utpanna thAya che ane ema karatAM kula pacIsa tattvo thAya che. sAMkhyadarzana kahe che ke je koIne A pacIsa tattvamAM zraddhA che tene avazya mukti maLe che, pachI te game te Azramano eTale ke brahmacaryAzrama, gRhasthAzrama, vAnaprasthAzrama ke saMnyAsAzramano jIva hoya ane potAnA AzramamAM te Asakta ke racyopacyo hoya. vaLI te jaTAvALo hoya, mastake muMDanavALo hoya ke zikhA (coTalI) vALo hoya, paNa jo te A tattvomAM zraddhAvALo hoya to te bhavanAM baMdhanomAMthI mukta thAya che. tenI mukti vize koI saMzaya nathI. A mAnyatA sAMkhyadarzananI che. A darzanavALAo puruSanA (AtmAnA) mokSamAM mAne che, paNa puruSane kartA, bhoktA ke baMdhanavALo mAnatA nathI. paraMtu jo baMdhana na hoya to muktinI vAta kevI rIte ghaTI zake ? sAMkhyadarzana puruSa(AtmA)ne ekAnta nitya, nirvikArI, akartA, abhoktA mAne che. jaina darzana AtmAne dravyathI zuddha, nitya mAne che, paNa paryAyathI azuddha, anitya kahe che. [444] patI coparAratve mokSazAstra vRthAtrim anyasya hi vimokSArthe na ko'pyanyaH pravartate // 61 // anuvAda : ane jo eno upacAra karazo to tamAruM) samagra mokSazAstra vRthA thaze. anyanA mokSa mATe vaLI anya koI pravRtti karatuM nathI. vizeSArtha : puruSa jo nitya ane nirvikArI, zuddha hoya to pachI baMdha ane mokSa eno kevI rIte 246 For Private & Persona Jain Education Intemational 2010_05 ation International 2010_05 Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha cotho, adhikAra teramo : mithyAtva-tyAga adhikAra ghaTI zake ? AvA praznanA uttaramAM sAMkhya darzana kahe che ke vastutaH buddhino ja baMdha ane mokSa che. paraMtu teno upacAra puruSamAM karAya che. mAtra kahevA khAtara te kahevAya che. paraMtu emanI A upacAranI vAta tarkasaMgata nathI. buddhinA baMdha ane mokSanI vAta jo upacArathI puruSamAM ghaTAvAya to eno artha e thayo ke mahenata eka kare ane phaLa bIjo bhogave. paNa potAnI mahenatathI mokSa bIjAne maLI javAno hoya to evI mahenata-saMyama, tyAga, tapazcaryA vagere koNa kare ? zA mATe kare ? ema thAya to AkhuM mokSazAstra ja nakAmuM banI jAya. [445] pilAnAM mate tasmAsminnavoSitA ratiH / yatrAnubhavasaMsiddhaH kartA bhoktA ca lupyate // 62 // anuvAda : eTale A kapilanA matamAM prIti karavI yogya nathI, kAraNa ke emAM anubhavasiddha evA kartApaNAno ane bhoktApaNAno lopa karavAmAM Avyo che. vizeSArtha : kapilano sAMkhyamata AtmAne ekAnte nitya mAne che ane tethI te karmano kartA paNa nathI ane bhoktA paNa nathI ema mAne che. paraMtu saMsAramAM ApaNane sukhadu:kha pratyakSa dekhAya che. saMsAramAM sukhaduHkha che e saunA anubhavanI vAta che. vaLI jIva zubha ke azubha kArya karato dekhAya che. eTale ke jIva zubha ke azubha karma bAMdhe che ane jevAM karma bAMdhe che te pramANe te phaLa bhogave che. Ama AtmA karmano kartA che ane karmano bhoktA paNa che. paraMtu kapilano mata A vAtano asvIkAra kare che. je mata A anubhavasiddha vAtano ja lopa kare emAM rati, prIti ke zraddhA kevI rIte karI zakAya ? [446] nAsti nirvAmitvAnnurAtmanaH ve--vaMdhata: / prAk pazcAd yugapadvApi karmabaMdhAvyavasthiteH // 63 // anuvAda : AtmAne baMdha na hovAthI mokSa che ja nahi ema keTalAka kahe che, kAraNa ke pahelAM, pachIthI athavA ekasAthe AtmAne karmabaMdhanI avyavasthA che. vizeSArtha : A adhikAranA AraMbhamAM kahelAM AtmAnAM cha padamAMthI astitva, nityatva, kartRtva ane bhoktRtva e cAra padonI vicAraNA thaI. have mokSanI vicAraNA karavAmAM Ave che. mokSa jevI vAtamAM nahi mAnanArA amokSavAdIo ema kahe che ke AtmAne karmano koI baMdha ja na hoya to pachI mokSanI vAta ja kyAM rahI ? teo eka khoTo tarka karIne pUche che : AtmAne karma sAthe saMbaMdha thayo to kaho ke pahelAM AtmA hato ke pahelAM karma hatuM ? ke pachI baMne eka sAthe (yugapat) joDAyAM ? (1) have jo pahelAM AtmAnI utpatti thaI ane pachI karma tenI sAthe joDAyuM che ema kaho to tema kahevuM yogya nathI, kAraNa ke vizuddha utpanna thayelA AtmAne karmathI baMdhAvA mATe koI hetu ke prayojana nathI. vaLI koI hetu vinA AtmA utpanna thAya kevI rIte ? 2010_05 247 Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra (2) jo pahelAM karma utpanna thayuM hatuM ema kaho to te asaMgata che, kAraNa ke e rIte karmabaMdha saMbhavato nathI, kemake tyAre AtmAno eTale ke kartAno abhAva hoya che. (3) AtmA ane karma baMne ekI sAthe utpanna thayAM ema kaho to te paNa asaMgata che, kAraNa ke emAM kartA koNa ane baMdha kono ? evo prazna Ubho thaze, kAraNa ke eka sAthe kartRtva ane kAryatva saMbhavI zakatAM nathI. Ama, karma ane AtmAne pahelAM, pachI ke eka sAthe utpanna thayelAM mAnavAM e asaMgata bane che. A rIte karmabaMdha avyavasthita Thare che. eTalA mATe te asvIkArya che. have jo karmabaMdha ja na hoya to emAMthI mukti meLavavAnI vAta ja kyAM rahI ? A amokSavAdIno mata che. AtmA ane karmanA saMbaMdhanI emaNe karelI A vAta tarkasaMgata nathI. teoe pahelAM, pachI ke ekasAtheno prazna Ubho karyo temAM paNa tarka nahi, takabhAsa che. e vize have pachInA zlokomAM khulAso Ave che. [47] nAviryari saMbaMdha rUSya nIvargo : | __tadAnantyAnna mokSaH syAttadAtmAkAzayogavat // 64 // anuvAdaH jo jIva ane karmano saMbaMdha anAdi kahezo to AtmA ane AkAzanA saMbaMdhanI jema te anaMta thaze, jethI mokSa nahi thAya. ' vizeSArtha : mokSa jevuM kazuM nathI evuM mAnavAvALAnI dalIla A zlokamAM rajU karavAmAM AvI che. te pUrvapakSa tarIke ahIM ApavAmAM AvI che. AtmA ane karmanI utpatti kevI rIte thaI ? AtmA ane karmano saMbaMdha kyAre zarU thayo ? A praznonA, AgaLanA zlokamAM joyuM tema, traNa vaikalpika uttara hoI zake, jemake (1) pahelAM jIva hato ane pachI karma sAtheno eno saMbaMdha amuka kALe thayo. (2) athavA jIva ane karmanA saMbaMdhamAM koI paheluM nahi ke pachI nahi, paNa baMne ekasAthe utpanna thayAM (3) athavA jIva ane karmano saMbaMdha anAdi kALathI cAlyo Ave che. have tame jaina darzanavALA kaho cho ke jIva ane karmano saMbaMdha anAdi kALathI cAlyo Ave che. e samajAvavA mATe AtmA ane AkAzanA saMbaMdhanuM udAharaNa apAya che. AtmA ane AkAzano saMbaMdha koI eka kALe zarU thayo ema nathI, paNa anAdi kALano te saMbaMdha che. paraMtu je saMbaMdha anAdi kALano hoya te saMbaMdha anaMta kALa sudhI rahe che. AtmA ane AkAzano saMbaMdha jema anAdi che tema e saMbaMdha anaMta paNa che ema svIkAravuM paDaze. eTale jIva ane karmano saMbaMdha jo anAdi hoya to anaMta kALe paNa jIva ane karmano saMbaMdha rahevAno. jo jIva ane karmano saMbaMdha anaMta kALa sudhI rahevAno hoya to pachI mokSanI saMbhAvanA kyAMthI hoya ? kAraNa ke jIva karmarahita thAya to ja mokSa kahevAya. mATe mokSa jevuM kazuM ja nathI. mokSamAM nahi mAnanArAnI A dalIlano uttara e che ke AkAza ane AtmAno saMbaMdha anAdi ane anaMta che, paraMtu jIva ane karmano saMbaMdha anAdi hovA chatAM anaMta nathI, kAraNa ke je saMbaMdho anAdi hoya te anaMta hovA ja joIe evuM nathI. 248 Jain Education Interational 2010_05 nternational 2010_05 Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha cotho, adhikAra teramo : mithyAtva-tyAga adhikAra [48] tavetavatyasaMbaddha yagnathI detujAryoH | saMtAnAnAditA bIjAMkuravaddehakarmaNoH // 65 // anuvAda : tethI (mokSa nathI) ema kahevuM asaMbaddha che, kAraNa ke kAraNa-kAryarUpe, bIja ane aMkuranI jema deha (jIva) ane karma vacce saMbaMdha saMtAnarUpe anAdi che. | vizeSArtha : AgaLanA zlokanA uttararUpe A zloka che. keTalAka mAne che ke AtmAno karma sAthe koI saMbaMdha nathI athavA AtmAno mokSa thaze evI vAta saMbhavita nathI, eTale ke mokSa nathI. paraMtu AvI mAnyatA tarkasaMgata nathI. e taddana asaMbaddha che. jagatamAM kAraNa-kArya bhAva satata cAle che. je koI kArya pariName che enI pAchaLa kAraNa raheluM hoya che. jo AtmA kAraNa che, to karma e kArya che. jo karma e kAraNa che to jIvanI vividha avasthA e kArya che. karmathI bhavaparaMparA thAya che ane bhavaparaMparAmAM pAchAM navAM karmo baMdhAya che. bIja ane aMkuranI jema paraspara kAryakAraNabhAva anAdi kALathI saMtAnarUpe eTale ke paraMparAnA pravAharUpe cAlyo Ave che. eTale AtmA ne karmano kAryakAraNabhAva anAdi kALathI cAlyo Ave che ema svIkAryA vinA chUTako nathI. vaLI eno aMta lAvI zakAya che eTale ke mokSa che. [449] rtA vamanvito te nava maNi dehayu __kriyAphalopabhukkuMbhe daNDAnvitakulAlavat // 66 // anuvAda : jema daMDa sahita kuMbhAra kuMbhanI kriyAnuM phaLa bhogave che tema karma sahita jIva dehano kartA bane che ane dehayukta e (jIva) karmaphaLano bhoktA bane che. vizeSArtha : keTalAka ema mAne che ke AtmAne baMdha jevuM kaMI nathI, eTale mokSa che evuM mAnavAnI paNa kaMI jarUra nathI. A matavALAne ahIM kahevAmAM AvyuM che ke karma jevuM kaMIka che. deyukta jIva karmano karyA che, eTale karmano te bhoktA paNa che. dehadhArI jIva je kaMI zubhAzubha karma kare che eTale ke eno kartA bane che e ja jIva e zubhAzubha karmano bhoktA paNa bane che. ahIM kuMbhAra (kulAla)nI upamA ApavAmAM AvI che. kuMbhAra potAnA cAkaDAne lAkaDI vaDe pheravIne ghaDo banAve che eTale kuMbhAra ghaDAno banAvanAra thAya che. pachI e kuMbhAra potAnA ghaDAno upayoga kare ' che. eTale te ghaDAno bhoktA bane che. evI ja rIte dehamAM rahelo jIva karmano kartA bane che ane karmano bhoktA paNa bane che. [45] 3nAvisaMtaIza: Tu vInAMrathoriva | kukkuTyaMDakayoH svarNamalayoriva cAnayoH // 67 // anuvAda : bIja ane aMkuranI jema, kUkaDI ane IMDAnI jema, tathA suvarNa ane tenA | melanI jema A anAdi saMtatino nAza thAya che. 249 Jain Education Interational 2010_05 Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra vizeSArtha : bIjamAMthI aMkura thAya che, paraMtu bIja AvyuM kyAMthI ? e to aMkuro moTA thatAM, vanaspatimAM je phaLAdi thAya che, dhAnya thAya che temAMthI ja bIja prApta thAya che. eTale jema bIja hoya to ja aMkura thAya ane aMkura hoya to ja bIja thAya. emAM paheluM koNa ? evI rIte IMDAmAMthI kUkaDI thAya ane kUkaDI pAchI IMDA mUke. emAM pahelI kUkaDI ke pahelAM IMDuM ? tevI rIte suvarNa ane melano saMbaMdha che. A saMbaMdhanI zarUAta kyArathI thaI e tarkathI samajAvI nahi zakAya. eTale e saMbaMdhane anAdi kahevo paDaze. kUkaDImAMthI IMDuM ane IMDAmAMthI kUkaDI e saMbaMdha anAdi kALathI cAlyo Ave che. eTale A saMtatipravAha anAdi kALathI cAlyo Ave che ema kahevuM paDaze. have A kUkaDI ane IMDAno saMtatipravAha kyAM sudhI cAlaze ? sAmAnya rIte to prathama dRSTie evo ja bhrama rahe ke IMDuM ane kUkaDInI utpatti-kriyA satata cAlyA ja karavAnI. anaMtakALa sudhI e cAlaze. paNa barAbara vicAra karIe to koI paNa eka IMDAno ke koI paNa eka kUkaDIno nAza thatAM eno e pravAha anaMta thato nathI. pravAhanA anAdipaNAmAM ApaNe pheraphAra karI zakatA nathI. pheraphAra zakya nathI. paNa pravAhane aTakAvI zakAya che. eTale ke eno aMta lAvIne, ene aMtavALo arthAt sAnta banAvI zakAya che. eTale ke je je anAdi hoya te badhAM ja anaMta hoya evuM nathI. koI anAdi-anaMta hoya, tema koI anAdi-sAtta paNa hoI zake che. evI rIte jIva ane karmano saMbaMdha anAdi kALano che. paNa e saMbaMdha anAdi-anaMta ja hovo joIe evuM nathI. jIva ane karmanA saMbaMdhano jo sarvathA viccheda thaI jAya to e saMbaMdha anAdi hovA chatAM antavALo, arthAta sAnta banI zake. tapa, saMyamAdi upAyo vaDe karmano nAza thaI zake che. khANamAMthI nIkaLelA suvarNanI sAthe mela, mATI hoya che. paraMtu suvarNane tapAvatAM mela chUTo paDI jAya che ane suvarNa zuddha banI jAya che. suvarNa ane mela evAM ekarUpa nathI ke kyAreya te chUTAM paDI na zake. tevI rIte dharma vaDe jIva karmathI sarvathA mukta thaI zake che. potAnA zuddha svarUpane pAmavA mATe bhAre puruSArtha karavo paDe che. paraMtu evI Atmazuddhi avazya siddha thaI zake che. eTale ke jIva ane karmanI anAdikALathI cAlI AvatI saMtatino nAza thaI zake che ane e saMbaMdhane anAdi-sAnta banAvI zakAya che ane karmamukta banI mokSagati prApta karI zakAya che. [451] maLeSa vyavasthaya saMbaMdho nIvargo : I anAdyananto'bhavyAnAM syAdAtmAkAzayogavat // 68 // anuvAda : A vyavasthA bhavya jIvone vize che. abhavyo vize to jIva ane karmano saMbaMdha, AkAza ane AtmAnA yoganI jema anAdi ane anaMta che. vizeSArtha : jIva ane karmano saMbaMdha anAdi kALathI cAlyo Ave che. paraMtu puruSArtha karIne jIva karma sAthenA potAnA saMbaMdhano nAza karI zake che, eTale ke teno aMta lAvI mokSa prApta karI zake che. jIva karmathI sarvathA mukta thaI zake che. eTale ke jIva ane karmano saMbaMdha anAdi hovA chatAM sAnta hoI zake che. have prazna e thAya ke zuM badhA ja jIvono karma sAtheno saMbaMdha, bhale moDo ke vahelo, pUro ja 250 Jain Education Intemational 2010_05 Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha cotho, adhikAra teramo : mithyAtva-tyAga adhikAra thavAno ? A praznano uttara ApatAM pahelAM saMsAranA jIvonA svarUpano vicAra karavo joIe. jaina darzana pramANe saMsAramAM rahelA badhA ja jIvo mukti pAmavAnI yogyatA dharAvatA nathI. muktinI apekSAe saMsAramAM rahelA jIvonA be prakAra batAvavAmAM Ave che. bhavya ane abhavya. mokSa meLavavAnI yogyatAvALo pAriNAmika bhAva te bhavyatA. bhavya jIvo potAnAM karmono kSaya karIne mukti pAmI zakavAnI yogyatA dharAve che. paraMtu saMsAramAM je abhavya jIvo che te to kyAreya mukti pAmavAnA nathI. eTale ke abhavya jIvono karma sAtheno je saMbaMdha anAdi kALathI cAlyo Ave che te anaMta kALa sudhI rahevAno che. Ama jIva ane karmano saMbaMdha bhavya jIvo mATe anAdi-sAnta che ane abhavya jIvo mATe anAdi-anaMta che. have prazna thAya ke zuM jIvano arthAt AtmAno kazAnI sAthe anAdi-anaMta saMbaMdha saMbhavI zake ? teno uttara che ke hA, jema AkAza dravya ane AtmAno saMbaMdha anAdi che ane anaMta paNa rahevAno che tema abhavya jIvono karma sAtheno saMbaMdha paNa evo anAdi-anaMta ja rahevAno. [452] dravyamAve samAnepa nIvAnIvatvamevavat / jIvabhAvasamAne'pi bhavyAbhavyatvayorbhidA // 69 // anuvAda : jema dravyabhAva samAna hovA chatAM paNa jIvatva ane ajIvatvano bheda che, tema jIvabhAva samAna hovA chatAM paNa bhavyatva ane abhavyatvano bheda che. vizeSArtha : koI kadAca prazna kare ke badhA jIvomAM jIvatva ekasarakhuM che, to pachI jIvanA bhavya ane abhavya evA bheda karavAnI zI jarUra ? eka jIva bhavya kahevAya ne bIjo jIva abhavya kahevAya evuM zA mATe ? eno javAba e che ke samAna lakSaNovALI vastuomAM paNa enA uttarabhedo hoI zake. jemake dravyanuM dravyapaNuM badhAM dravyomAM samAna che. chatAM emAM jIva dravya ane ajIva dravya evA be vibhAga ApaNe karIe chIe. je dravyamAM cetanatattva che tene ApaNe jIva kahIe chIe ane dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, pudgalAstikAya ane kALa e pAMca dravyomAM cetanapaNuM nathI; temAM jaDapaNuM hovAthI tene ApaNe ajIva kahIe chIe. tevI rIte jIvomAM paNa mokSaprAptinI yogyatAvALA jIvone ApaNe bhavya jIva kahIe chIe ane mokSaprAptinI jemAM anaMtakALa sudhI ayogyatA ja rahevAnI che evA jIvone ApaNe abhavya jIva kahIe chIe. A rIte jIvanuM vargIkaraNa bhavya ane abhavya evA be prakAramAM avazya thaI zake che. [453] svAmAvivjha = madhyatve zaprA bhAvavat / nAzakAraNasAmrAjyAdvinazyanna virudhyate // 70 // anuvAda : kaLaza(ghaTa)nA prAgbhAvanI jema, nAzanA kAraNanI sAmagrIne lIdhe svAbhAvika bhavyatvano nAza thavAthI koI virodha Avato nathI. vizeSArtha : ahIM bhavyatvanI vAta cAle che. bhavyatva eTale mokSaprAptinI yogyatA. have koI prazna kare ke A bhavyatva kyAM sudhI Take ? mokSaprApti pachI paNa cAlu rahe ? eno khulAso karatAM ahIM 2010_05 251 ' Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra kahevAyuM che ke bhavyatva svAbhAvika che. mokSaprApti pahelAM jIvanuM bhavyatva kyAreya nAza pAmatuM nathI. anAdi kALathI te cAlyuM Ave che. paraMtu mokSaprApti thatAM jIvanuM bhavyatva rahetuM nathI. enI jarUra paNa nathI. jIvanuM jIvatva e upAdAna kAraNa che ane jIvanuM bhavyatva e sahakArI kAraNa che. mokSaprApti thatAM sahakArI kAraNano nAza thAya che, kAraNa ke have enI AvazyakatA rahetI nathI. jIvatvanoAtmatattvano nAza nathI thato, kAraNa ke upAdAna kAraNa che. jema mATImAMthI ghaDo (kaLaza) banAvavAmAM Ave, to mATI e dhaDAno prAgabhAva (prAk + abhAva) che. prAk eTale pahelAM. ghaDAnI utpatti thaI te pahelAM ghaDAno abhAva hato. e abhAva te mATI. have ghaDAnI utpatti thatAM mATI mATInA svarUpamAM na rahI. arthAt ghaDAno prAgabhAva nAza pAmyo. eTale ke mATIrUpI sthUla padArtha na rahyo. have mATInI jarUra na rahI. tevI rIte mokSaprApti thatAM bhavyatvanI jarUra nathI rahetI. [454] mavyochevo na caiva cAt purvAnAnnamA~zavat / pratimAdalavat kvApi phalAbhAve'pi yogyatA // 71 // anuvAda : AkAzanA pradezonI jema moTA anaMtavALA bhavya jIvono uccheda thaze nahi. kadAca phaLano abhAva hoya to paNa pratimA thAya tevA daLanI temAM yogyatA che. vizeSArtha : saMsAramAM je jIvo che tenuM bhavya, abhavya ane jAtibhavyamAM vargIkaraNa karavAmAM Ave che. bhavya jIvo e ke jenAmAM bhavyatA che, eTale ke mokSaprAptinI yogyatA che. abhavya jIvo e ke jemanAmAM mokSaprAptinI bilakula yogyatA nathI. jAtibhavya jIvo e ke jemanAmAM mokSaprAptinI yogyatA hovA chatAM anukULa sAmagrIno temane kyAreya yoga na maLavAthI temane mokSaprApti kyAreya thavAnI nathI. have koIka prazna kare ke eka pachI eka ema saMsAranA badhA bhavya jIvo jo mokSe cAlyA jAya to pachI chevaTe saMsAramAM mAtra abhavya ane jAtibhavya jIvo ja rahe ne ? eno uttara e che ke saMsAranuM svarUpa evuM che ke anaMta bhavya jIvo mokSe jAya to paNa saMsAramAM anaMta bhavya jIvo ja rahe. bhaviSyamAM anaMtakALa pachI paNa koIka kevalI bhagavaMtane prazna kare ke atyAra sudhImAM keTalA bhavya jIvo mokSe gayA ? to koIpaNa kevalI bhagavaMta eka ja uttara Apaze ke saMsAramAM jeTalA bhavya jIvo che eno mAtra anaMtamo bhAga ja haju siddhagatine pAmyo che. ahIM bhavya jIvone mATe kahyuM che ke teo nabhanA aMzanI jema moTA anaMtavALA che. nabha eTale AkAza ane aMza eTale pradeza. eTale ke AkAzanA pradezanI jema moTA anaMtavALA che. anantanA paNa jadhanya, madhyama ane utkRSTa anaMta-evA bhedo che. vaLI enA sakSaya anaMta ane akSaya anaMta evA bhedo paNa che. akSaya anaMtamAMthI anaMta bAda karavAmAM Ave to paNa anaMta rahe. ene anaMtathI bhAgavAmAM Ave ke guNavAmAM Ave to paNa javAba anaMta ja hoya che. A akSaya anaMtamAM paNa je nAnAmoTApaNuM che te udAharaNathI samajAvavAmAM Ave che. pahelAM anaMta te siddhagatinA jIvo che. enA karatAM paNa asaMkhyAtagaNI ke anaMtagaNI vadhAre saMkhyA te bhUtakALanA 'samaya'nI saMkhyA che. A bIjA anaMta karatAM paNa anaMtagaNI vadhAre te eka nigoda zarIramAM rahelA jIvonI saMkhyA che. A trIjA 2010_05 252 Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha cotho, adhikAra teramo : mithyAtva-tyAga adhikAra anaMta karatAM paNa anaMtagaNI vadhAre te saMpUrNa jIvarAzi che. A cothA anaMta karatAM paNa anaMtagaNI vadhAre te pudgala rAzi che. A pAMcamA anaMta karatAM paNa anaMtagaNA vadhAre te bhaviSyakALanA "samaya" che. enA karatAM paNa anaMtagaNo vadhAre te AkAzanA pradezo (nabhanA aMza) che. Ama eka anaMta karatAM bIjA anaMta moTA che. bIjA karatAM trIjA ne trIjA karatAM cothA moTA anaMta che. (anaMtanA A bIjA, trIjA vagere kramamAM keTalAka graMthomAM thoDo phera jovA maLaze. paNa teno Azaya eka ja che.) Ama, saMsAramAM bhavya jIvo nabhanA aMzanI jema moTA anaMte che ane te akSaya anaMta hovAthI saMsArano kyAreya uccheda nahi thAya. keTalAka bhavya jIvone jAtibhavya (athavA durbhavya) tarIke oLakhavAmAM Ave che. temanAmAM bhavyatva raheluM hovA chatAM teo mokSe javAnA nathI. to prazna thaze ke Ama kema ? eno uttara temanAmAM yogyatA hovA chatAM temane evo yoga maLavAno nathI. udAharaNa ApavAmAM Ave che ke svayaMbhUramaNa samudranI madhyamAM cheka taLiye koI paththara paDyo hoya to e paththaramAM pratimA eTale ke mUrti banavAnI yogyatA jarUra che, paNa ene bahAra nIkaLavAno yoga ja kyAreya prApta thavAno nathI, to pratimA banavAnI vAta to kyAM rahI ? eTale jAtibhavya jIvone jo pratyekapaNuM pAmavAnI zakyatA paNa na hoya to manuSyapaNuM prApta karI, ratnatrayInI ArAdhanA karavAnI ane mokSagati prApta karavAnI vAta kyAM rahI ? jo jAtibhavya jIvo mokSe na ja javAnA hoya to emane abhavya kahevAmAM zo vAMdho ? nA, jAtibhavya jIvone abhavya nahi kahI zakAya. jAtibhavya jIvo ane abhavya jIvo kyAreya mokSagati prApta nathI karI zakavAnA e sAcuM, to paNa jAtibhavyane abhavya nahi kahI zakAya. jAtibhavya jIvomAM bhavyatva raheluM che, paNa temane anukULa sAmagrIno, nimittono yoga kyAreya maLavAno nathI. abhavya jIvone anukULa sAmagrIno ane nimittono ghaNo yoga maLavA chatAM temanAmAM mokSa mATenI ruci ane zraddhA kyAreya nahi pragaTe. eTale svarUpa ane tattvanI dRSTie jAtibhavya jIvo ane abhavya jIvone sarakhA gaNI zakAya nahi, [55] nitayaM vahAmo yad bhavya: sarvoDa sidhdhati ! yastu sidhyati so'vazyaM bhavya eveti no matam // 72 // anuvAda : sarva bhavya jIvo siddhagati (mokSa) pAme che evuM amAruM kahevuM nathI, paraMtu je jIvo siddhagati pAme che te avazya bhavya che evo amAro mata che. vizeSArtha : mokSe javAnI yogyatA bhavya jIvamAM ja hoya che, abhavyamAM evI yogyatA hotI nathI mATe teo kyAreya mokSe javAnA nathI evuM kahyA pachI graMthakAra maharSi khulAso kare che ke "jeTalA jeTalA bhavya jIvo che te badhA ja mokSe gayA che, jAya che ke jaze ja evuM ame kahetA nathI." jaina darzana pramANe bhavya jIvomAM ja mokSaprAptinI yogyatA rahelI che. paNa eno artha e nathI te badhA ja mokSagati avazya pAmaze ja, kAraNa ke saMsAranuM svarUpa jevuM anAdi-anaMta che te pramANe to bhavya jIvo paNa, keTalAka evA rahevAnA ke jemaNe anaMtakALe paNa mokSagati prApta nahi karI hoya. paNa eTaluM to nizcita 253 2010_05 Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra ja che ke je jIvo siddhagati pAmyA che, pAme che ane pAmaze te badhA ja avazya bhavya jIvo ja hovAnA. abhavya jIva kyAreya mokSa pAmI zake nahi. [45] nanu mokSepa nIr vinAzinI masthiti naivaM pradhvaMsavattasyAnidhanatvavyavasthiteH // 73 // anuvAda : zuM mokSamAM paNa janyatva che mATe tenI bhavasthiti vinAzI che? nA, ema nathI. pradhvaMsanI jema enuM avinAzIpaNuM (anidhanatva) vyavasthita che. vizeSArtha : mokSamAM nahi mAnanArA eka dalIla evI kare che ke jIva jo mokSagati prApta kare to eno artha e thayo ke mokSamAM enI utpatti thaI. pahelAM e tyAM hato nahi ane have e tyAM che. have e to niyama ja che ke je janya hoya eTale ke jenI utpatti thaI hoya teno utpanna thayelA ghaDAnI jema nAza thAya. eTale mokSamAM utpanna thayelA jIvane pharI pAchuM saMsAramAM AvavAnuM rahe che. mATe mokSamAM bhavasthiti vinAzI che. amokSavAdIonI A dalIla che. eno javAba e che ke nA, e pramANe nathI. mokSamAM bhavasthiti vinAzI nathI. mokSamAM jIvane deha nathI. tyAM AyuSya karma nathI. vaLI evo niyama nathI ke jenI utpatti thAya teno nAza thAya, kAraNa ke evo paNa niyama nathI ke jeno pradhvaMsa thAya tenI utpatti thAya ja. pradhvaMsa abhAvAtmaka padArtha che eTale te nitya che. jema ghaDAne lAkaDInA prahArathI bhAMgI nAkhavAmAM Ave eTale ke ghaDAno pradhvasa thAya, eTale emAMthI pAcho ghaDo utpanna thato nathI. eTale pradhvasAbhAvanI jema mokSano vinAza thato nathI. mokSamAM anidhanatva che arthAt mRtyuno abhAva che, avinAzIpaNuM che. eTale siddhagatimAM gayelA jIvane pharIthI saMsAramAM paribhramaNa karavAnuM rahetuM nathI. [57] 3mAzaceva vaivijyAmuddIrdhadakSaye | jJAnAdeH karmaNo nAze nAtmano jAyate'dhikam // 74 // anuvAda : mugarAdi vaDe ghaTano kSaya thavAthI pRthakapaNAne kAraNe jema AkAzanI vRddhi thatI nathI), tema jJAnAdi vaDe karmano nAza thavAthI AtmAnI adhikatA thatI nathI. vizeSArtha : mudgara e sAMbelA jevuM eka sAdhana che je toDaphoDa mATe vaparAya che. AvA mudgara vaDe koI ghaDAno bhAMgIne bhUko kare to tethI AkAza-avakAza tattvamAM kazI vRddhi ke hAni thatI nathI. ghaDo bhAMgI javAthI, ghaDAnuM AvaraNa nIkaLI javAthI AkAza dravyamAM ghaDA jeTalo vadhAro thato nathI. AkAza to tyAM hatuM ja. eNe ghaDAne avakAza Apyo hato. jema ghaDo bhAMgavAthI AkAza tattvanI vRddhi thatI nathI tevI rIte jJAnAdi vaDe karmano kSaya thavAthI AtmatattvamAM vRddhi thatI nathI. Atmatattva to karmanA AvaraNa vakhate ke pachI jeTaluM hatuM teTaluM ja rahyuM che. eTale karmano kSaya thayA pachI AtmatattvamAM kazI vRddhi thatI nathI. alabatta, AtmAnI nirmaLatA ethI vadhe che. paraMtu enA Atmapradezo to eTalA ne eTalA ja rahe che. 254 Jain Education Intemational 2010_05 ernational 2010_05 Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha cotho, adhikAra teramo H mithyAtva-tyAga adhikAra [58] na IsaMvaMdhAmusthApi ra tA . yogAnAM baMdhahetUnAmapunarbhAvasaMbhavAt // 5 // anuvAda : karmanA paramANuonA saMbaMdhane kAraNe mukti pAmelAnI paNa mukti nathI, evuM nathI, kAraNa ke baMdhanA heturUpa yogonI tyAM pharIthI utpattino saMbhava nathI. vizeSArtha : jIva kevaLajJAna pAmIne ane tyAra pachI sarva karmano kSaya karI mukti jyAre pAme che tyAre te vizuddha AtmasvarUpe lokanA agra bhAga para pahoMcI siddhazilAnI upara anaMta kALane mATe acala svarUpe birAjamAna thAya che. - have koI zaMkA kare ke kAzmaNa vargaNAnA pudgala paramANuo to cauda rAjalokamAM ThAMsI ThAMsIne bharelA che. eno artha e thayo ke siddhazilA upara paNa kAzmaNa vargaNAnA pugala paramANuo che. e paramANuo siddhAtmAonI AsapAsa paNa aDoaDa rahelA che. eno artha e thayo ke mukti pAmelA AtmAone paNa karmanA paramANuo sAthe taddana nikaTano saMbaMdha che. ema jo hoya to e karma AtmAone lAge che. ane karma jo lAge to te AtmAone pharIthI saMsAramAM AvavAnuM rahe. eTale ke e siddha thayelA jIvo paNa siddha thayA athavA mukti pAmyA ema kahevAya nahi. riMtu AvI zaMkA yathArtha nathI, kAraNa ke siddhazilA upara kArmaNa vargaNAnA pudgala paramANuo hovA chatAM siddhAtmAone koI karmabaMdha thato nathI. siddhAtmAo azarIrI che. teone mana, vacana ke kAyAnA koI yoga hotA nathI. rAgAdi bhAvothI, mana, vacana ane kAyAnA yogathI ja karma baMdhAya che. siddha jIvone karmabaMdhanA heturUpa mana, vacana ke kAyAnA koI yoga hotA nathI ke jethI rAgAdi bhAvo thavAno saMbhava rahe. eTale kAzmaNa vargaNAnA paramANuo siddhAtmAonI AsapAsa hovA chatAM teone eno koI sparza thato nathI. siddhAtmAo potAnA svarUpamAM niSkapa hoya che. eTale ke have pharIthI teone koI karma baMdhAtuM na hovAthI siddha gatinA mukta jIvone saMsAramAM pharI pAchuM paribhramaNa karavAnuM rahetuM nathI. [59] sughI tAratambena prarvathApi mavAt | anaMtasukhasaMvittirmokSaH sidhyati nirbhayaH // 76 // anuvAdaH sukhanA tAratamyathI prakRSTa sukhano saMbhava hovAthI jemAM anaMta sukhanuM jJAna thAya che evo mokSa nirbhaya (Apattirahita) siddha thAya che. vizeSArtha : AtmAnAM che padamAMthI "mokSa che' e pAMcamuM pada paNa sAbita thAya che. A vizvamAM je badhA jIvo sukha bhogavatA jovA maLe che te badhAnuM sukha eka ja koTinuM jaNAtuM nathI. ekanA eka jIvo paNa sarva kALa ekasarakhuM sukha bhogavatA dekhAtA nathI. Ama saMsAramAM je bhautika sukha dekhAya che emAM taratamatA che. emAM ochAvattApaNuM raheluM che. zArIrika sukha, mAnasika sukha ane AdhyAtmika sukhamAM paNa taratamatA jovA-jANavA maLe che. jyAM taratamatA hoya tyAM chevaTanI koI sthiti hovI joIe. tarkathI e sthitino vicAra karIe to chevaTe to anaMta sukha sudhI pahoMcI javAze. 255 Jain Education Interational 2010_05 Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra anaMta sukhathI upara kazuM hoI na zake. jo hoya to anaMta te anaMta na kahevAya. have je A anaMta Atmika sukha tene zuM nAma Apazo ? ene ja mokSa kahevo paDaze. Ama anaMta sukha eTale mokSasukha ane mokSasukha eTale anaMta sukha ema e baMne ekabIjAnA paryAyarUpa gaNAze. Ano artha e thayo ke mokSa jevI sthiti che e siddha thAya che. tarkathI ke anumAnathI vicArIe to mokSanI A siddhimAM koI bAdhA ke Apatti AvI zakatI nathI. [460] vacanaM nAstikAbhAnAM mokSasattAniSedhakam / bhrAntAnAM tena nAdeyaM paramArthagaveSiNA // 77 // anuvAda : eTalA mATe nAstiko jevI bhrAntivALAonuM, mokSanI sattAno niSedha karatuM vacana paramArthanI gaveSaNA karanArAoe AvakAravuM nahi. vizeSArtha : keTalAka AtmAmAM mAne che, paNa AtmAne karmabaMdha che ane mokSa che evuM mAnatA nathI. AvA loko jema saMpUrNapaNe Astika nathI tema saMpUrNapaNe nAstika paNa nathI. eTale tevA lokone nAstika jevI bhrAntivALA tarIke athavA nAstikAbhAsa tarIke oLakhAvI zakAya. paraMtu AvA lokothI paNa sAcavavA jevuM che. teo AtmAmAM mAnatA hovAthI emanI bIjI vAtothI bhoLA mANaso doravAI jAya che. paraMtu jeo mokSAbhilASI che ane paramArthanI gaveSaNA karavAvALA che teoe emanAM mithyAtvathI bharelAM vacano AvakAravAM na joIe. evAM vacanonuM gaurava na karavuM joIe, kAraNa ke mokSamArgamAM thoDIka paNa utsUtra vAta svIkArAI jAya to jIvanuM saMsAraparibhramaNa vadhI jAya che. [461] na mokSopAya kRtyAtturapare nAstiopamAH / kAryamasti na hetuzcetyeSA teSAM kadarthanA // 78 // anuvAda : nAstika jevA bIjA keTalAka kahe che ke mokSano upAya nathI. kArya che, paNa teno hetu nathI evuM temanuM kahevuM e kadarthanA che. vizeSArtha : have AtmAnA chaThThA padanI eTale ke 'mokSano upAya che' e padanI vicAraNA karavAmAM Ave che. je bhinnabhinna dArzanika mato che emAMno eka mata mAMDalika mata tarIke oLakhAya che. e matanuM pratipAdana evuM che ke mokSa che, paNa mokSano koI upAya nathI; evA koI upAyamAM mAnavAnI jarUra nathI. je jIvano jyAre mokSa thavAno haze tyAre enI meLe thaze ja. jo eno mokSa thavAno nahi hoya to lAkho upAyo karavA chatAM tene mokSa prApta thavAno nathI. badhuM niyati pramANe ja thAya che. mokSa paNa niyati pramANe ja prApta thAya che. niyati pramANe mokSa thavAno haze te vakhate kazuM na karavA chatAM paNa mokSa thavAno ja che. e mokSane koI aTakAvI zakaze nahi. mATe mokSanA upAyanI vAta karIne vRthA puruSArtha karavAno koI artha nathI. e to khoTI mahenata karavA barAbara che. AvuM mAnavAvALAo kAryane mAne che, paNa hetune eTale ke kAraNane mAnatA nathI. kAraNa vagara kArya thAya che evI emanI A mAnyatA visaMgata che. evuM mAnavAvALAnI A mohanita viDaMbanA ja kahevAya che. 2010_05 256 Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha cotho, adhikAra teramo : mithyAtva-tyAga adhikAra AvuM mAnavAvALA 'mokSa che' ema jarUra mAne che. eTale aMze emanAmAM AstikatA che ema kahI zakAya, paNa mokSano koI upAya nathI ane koI upAya karavAnI jarUra nathI evI emanI mAnyatA te nAstikatA che. e dRSTie AvA loko pUrepUrA nAstika nathI, paNa nAstika jevA ja che ema kahI zakAya. [462] asmAdeva mavatItyanI niyattAvadheH / kadAcitkasya dRSTatvAd babhASe tArkiko'pyadaH // 79 // anuvAda : avadhinuM niyatapaNuM hovAthI ekAeka (akasmAt) ja mokSa thAya che ema kahevuM asatya che. evuM koIkanuM kadAcit jovAthI tArkika paNa e pramANe kahe che. vizeSArtha : mokSa mATe koI upAya, koI puruSArtha karavAnI jarUra nathI evuM mAnavAvALA kahe che ke je jIvano jyAre mokSa thavAno haze tyAre ja thaze. jIvanI mokSe javAnI nizcita avadhi eTale ke samayamaryAdA hoya che. ethI eka kSaNa vahelo ke eka kSaNa moDo mokSa nathI. jyAre e avidha pAke tyAre ekAeka (akasmAt) mokSa prApta thAya che. paraMtu A temanA kathanamAM asatya raheluM che. alabatta, kyAreka koIka jIvanI bAbatamAM ema baneluM jovA maLyuM hoya to te hetu sahita ja hoya. graMthakAre ahIM kahyuM che ke tArkiko eTale naiyAyikoe paNa A vAta kahI che. tArkika udayanAcArye 'kusumAMjali'mAM A vAta kahI che. have pachInA zlokomAM e vize vicAraNA karavAmAM AvI che. [463] zvetubhUtiniSedho na svAnupAvyAvidhina ca / svabhAvavarNanA naivamavadherniyatatvataH // 80 // anuvAda : avadhinuM niyatatva che. to paNa hetubhUta sAmagrIno niSedha nathI, svanA anupAkhyano vidhi nathI tathA svabhAva-varNanA nathI. vizeSArtha : AgaLanA zlokanA anusaMdhAnamAM A zloka che. tArkikone uttararUpe A zloka lakhAyo hovAthI enA pAribhASika zabdo samajavAnuM kadAca kaThina thAya. paraMtu zlokano sArAMza A pramANe che : mokSanA upAyamAM na mAnavAvALo mAMDalika mata ema kahe che ke je jIvano je kALe mokSa thavAno haze te kALe ja thaze. darekanA mokSanI avadhi niyata che. eTale jyAre mokSa thavAno hoya che tyAre acAnaka ja, ekAeka thaI jAya che. teo asmAd bhavana kahe che. ahmAt eTale acAnaka, bhavanaM eTale utpatti (mokSanI). ahIM hetu, anupAvya (alIka, mithyA), svabhAva, varNanA vagere pAribhASika zabdo dvArA mAMDalika matano uttara ApatAM kahyuM che ke mokSa upAya che ane e mATe puruSArthanI AvazyakatA che. kALanI avadhi niyata hovA chatAM vartamAna kALamAM chadmasthanA jJAnano viSaya e avadha banI zakatI nathI. eTale Atmazuddhi dvArA, ratnatrayInI ArAdhanA vaDe mokSaprApti mATeno puruSArtha kartavyarUpa che. _2016_05 257 Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra [464] na ca sArvatriko mokSaH saMsArasyApi darzanAt / na cedAnIM na tadvyaktiryaMjako hetureva yat // 81 // anuvAda : saMsAra to dekhAya che. tethI mokSa sArvatrika nathI. te (mokSa) vyakta nathI ema nahi kahI zako, kAraNa ke vyaMjaka (vyakta karanAra) to hetu ja hoI zake. vizeSArtha : jo ahetuka jIvano mokSa thayA karato hoya to mokSa sArvatrika hovo joIe. sarva kSetre sarva kAle mokSanI ghaTanA banatI rahetI hovI joIe. ane to pachI saMsAra ja na hoya. paraMtu saMsAra cAlyo jato najara sAme dekhAya ja che. jo saMsArano pravAha niraMtara hoya to pachI sarva kAle, sarva kSetre, sarva jIvano mokSa thayA kare che arthAt mokSa sArvatrika che ema kevI rIte kahI zakazo ? jo mokSa avyakta che ema kahezo to vyakta na thavAnuM kAraNa zuM ? paraMtu jo koI AvI dalIla kare ke saMsAra niraMtara dekhAyA kare che ane mokSanAM cihno to kyAMya dekhAtAM nathI, eTale ke mokSanI abhivyakti kyAMya thatI nathI. mATe mokSa che ja nahi, to e dalIla paNa yathArtha nathI, kAraNa ke bhale mokSanI abhivyakti na hoya to paNa mokSanA hetunI, mokSanA upAyanI eTale ke samyagadarzana, samyajJAna ane samyakracAritra e ratnatrayInI abhivyakti to thAya ja che. eTale mokSa che ane mokSano upAya paNa che ja. [465 mokSapAyo vitvastha nizcaya neti cemUtam | tanna ratnatrayasyaiva tathA bhAvavinizcayAt // 82 // anuvAda : mokSano upAya bhale hoya, paraMtu te upAyano nizcaya nathI evo jo mata hoya to tema nathI, kAraNa ke ratnatrayInA evA bhAvano vinizcaya che. vizeSArtha : koI kadAca ema dalIla kare ke bhale tame kaho cho eTale mokSano upAya che ema svIkArI laIe, paraMtu mokSano upAya kyo sAco e vize saMdeha rahe che. judAM judAM darzano, judo judo upAya darzAve che. to A badhAmAMthI kyo upAya sAco eno koI nizcaya thaI zakato nathI. pUrvapakSanI A dalIlano uttara e che ke vastutaH nizcita upAya nathI evuM nathI. mokSano upAya nizcita ja che ane e upAya te ratnatrayI che arthAt samyagadarzana, samyagrajJAna ane samyakracAritra e traNe maLIne ratnatrayIrUpa ArAdhanAno bhAva athavA upAya nizcita ja che. jJAnI mahAtmAoe e ja upAya darzAvyo che eTale mokSanA upAya vize koI saMdeha che ja nahi. tattvArthasUtramAM vAcaka umAsvAtie kahyuM che ke aganajJAnavAritrALa mokSamA: | [46] mAraVIRTY-pratipakSama nuM ! tadvipakSasya mokSasya kAraNaM ghaTatetarAm // 83 // anuvAda : A (ratnatraya) saMsAranA kAraNarUpa rAgAdinA pratipakSa che. eTale te (ratnatraya) vipakSa mokSanuM kAraNa che e sarva rIte ghaTe che. 258 Jain Education Interational 2010_05 Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha cotho, adhikAra teramo : mithyAtva-tyAga adhikAra vizeSArtha : e to suvidita ja che ke rAga ane dveSa vagere saMsAranAM kAraNa che. jayAM rAgAdi che tyAM saMsAra che. eka pakSe jo saMsAra che to sAme pakSe mokSa che. eka pakSe jo rAgadveSa che to sAme pakSe ratnatraya che. rAgadveSAdi jo saMsAranAM kAraNa che to ratnatraya mokSanAM kAraNa che. Ama ahIM sAdA tarkathI samajI zakAya evI vAta che. Ama mokSano upAya che. te nizcita ja che ane te ratnatrayInI ArAdhanA che. samyagadarzana, samyajJAna ane samyakracAritra e traNa judA judA upAyo nathI eTale ke emAMthI koI eka upAya te mokSano upAya che evuM nathI, paNa e traNe maLIne ja eka upAya thAya che. e traNamAMthI eka paNa na hoya to upAya apUrNa che. [467] atha ratnatrayauTH: prArmaputA yathA | parato'pi tathaiva syAditi kiM tadapekSayA // 84 // anuvAda : jema ratnatrayInI prApti pahelAM karmanI laghutA thAya che, tema prApti pachI paNa (karmanI laghutA) thaze. mATe tenI (ratnatrayInI) apekSA zA mATe? vizeSArtha : traNa ratna athavA ratnatrayI eTale samyagadarzana, samyajJAna ane samyaphacAritra. mokSaprApti mATe A ratnatrayInI prApti anivArya che. have e kaho ke A ratnatrayInI prApti mATe zenI jarUra che ? to eno uttara e che ke ratnatrayInI prApti mATe karmanI ladhutAnI jarUra che. ochAM haLavAM karmabaMdhano hoya to samyagadarzanAdinI prApti thAya. have A karmanI laghutA prApta karavI hoya to jIve zuM karavuM joIe ? e mATe jIvanamAM nyAyanIti hovAM joIe; sadAcAra, sevAvRtti, saraLatA, namratA, samatA, zucitA, prabhubhakti vagere hovAM joIe. e mATeno zabda che "pUrvasevA'. A pUrvasevAthI karmanI laghutA thAya che. Ama pUrvasevAthI karmanI laghutA, karmanI laghutAthI ratnatrayInI prApti ane ratnatrayInI prAptithI siddhagatinI prApti thAya. to eno artha to e thayo ke pUrvasevAmAM ja jIva satata lAgelo rahe to uttarottara karmaladhutA thatI ja rahe ane sarva karmano kSaya thAya eTale siddhagati maLe. to pachI vacce ratnatrayInI apekSA kema rAkho cho ? zuM pUrvasevAthI anukrame mokSa prApta nahi thAya ? A praznano uttara have pachInA zlokamAM ApavAmAM Avyo che. [468] naivaM yatpUrvasevaiva madvI no sAdhanakriyA / samyaktvAdikriyA tasmAd dRDheva zivasAdhanam // 85 // anuvAda : pUrvasevA Adi mUdu hovAthI mokSa sAdhananI kriyA nathI. eTale samyakatvAdi dRDha kriyA ja mokSasAdhanAmAM samartha che. vizeSArtha : mokSaprApti mATe pUrvasevA nAmanI kriyA jarUrI che ke samyakatvAdi kriyA ? vastutaH baMnenI potapotAnA sthAne jarUra che, paraMtu te baMnenI kSamatAno paNa vicAra karavo joIe. pUrvasevA mUdu kriyA che ane samyaktvAdi kriyA daDha che, sabaLa che. mokSamArga mATe AraMbha karanAra mArgAnusArI bALa jIvo 259 Jain Education Intemational 2010_05 Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra mATe temanI ruci ane zakti anusAra komala kriyA jarUrI che. sadAcAranI A badhI acaLa kriyAo 'pUrvasevA tarIke gaNAya che. paraMtu jIve tyAM ja nathI aTakI rahevAnuM. tyAMthI ghaNuM AgaLa vadhI samyagadarzana, samyagUjJAna ane sammacAritra rUpI ratnatrayInI ArAdhanA karavAnI che. A kriyA daDha che. mokSaprApti mATe tenI ja anivAryatA che. mokSa apAvavAnuM sAmarthya tenAmAM ja che. bhAre ghAtI karmono kSaya karavAnI tAkAta pUrvasevAmAM nahi paNa ratnatrayImAM che, kAraNa ke yuddhamAM baLavAna yoddhAnI jema te kAma kare che. mATe phakta pUrvasevA nahi, ratnatrayInI ArAdhanAnI paNa anivAryatA che. [49] TUT: prAdurmavanvencara thavA varSanAvavAn !. tathAbhavyatayA teSAM kuto'pekSAnivAraNam // 86 // anuvAda : athavA ucca guNo karmalAghavathI utpanna thAya che kAraNa ke tathAbhavyatA ja tevI che ema kahezo to paNa hetunI apekSAnuM nivAraNa kyAMthI thavAnuM? ' vizeSArtha : AgaLanA be zlokanA anusaMdhAnamAM A zloka che. pUrvapakSa ema prazna kare che ke mokSaprAptimAM samyagadarzanAdi ratnatrayInI apekSA zA mATe rAkho cho? tenA uttaramAM ahIM kahevAyuM che ke ratnatrayInI apekSA TALavAnI zI jarUra che ? kAraNa ke e to avazya joIze ja. bhavya jIvone potAnI bhavyatAno paripAka thAya eTale karmaladhutA thAya ja. have A karmalaghutA prApta thAya eTale ratnatrayInA ucca guNono avazya prAdurbhAva thavAno ja. e jo pragaTa na thAya to AgaLa vadhIne mokSagati sudhI pahoMcI na zakAya. e ja pragaTa thAya to ja mokSagati sudhI pahoMcI zakAya. Ama e ucca guNonA pragaTIkaraNa mATe tathAbhavyatArUpI hetu to vacce Avyo ja. eTale enuM (hetunuM) nivAraNa kyAMthI thaI zake ? vastutaH mArgAnusAritAthI mokSaprApti sudhInI yAtrAmAM ratnatrayInI ArAdhanA e moTuM mathaka che. ene bAju para rAkhIne AgaLa vadhI zakAya evuM nathI. [470] tathAbhavyatayAkSepAd guNA na ca na hetavaH / anyonyasahakAritvAd daMDacakrabhramAdivat // 87 // anuvAda : guNo to tathAbhavyatAthI pragaTe (kheMcAI Ave) che. teo (guNo) mokSanA hetuo nathI ema nahi kahI zakAya, jema (ghaTane vize) daMDa, cakra, bhramaNa vagere anyonya sahakArI hatuo) che tema. vizeSArtha : AgaLanA zlokanA anusaMdhAnamAM ahIM kahevAyuM che. koI prazna kare ke jo ratnatrayIne samyagadarzana, samyagrajJAna ane samyaphacAritrane ja mokSaprAptinA mukhya hetu tarIke gaNo cho, to pachI enA nirdezane ja mukhya gaNo. pachI tathAbhavyatA, karmalAghava vagerenI vAtane uccAravAnI jarUra ja zI ? graMthakArazrI enA uttaramAM kahe che ke ratnatrayI upara ATalo badho bhAra mUkavAmAM Ave che eno artha e nathI ke tathAbhavyatA, karmalAghava, pUrvasevA vagerenuM mUlya nathI. enuM paNa ghaNuM mUlya che. 260, 2010_05 Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha cotho, adhikAra teramo : mithyAtva-tyAga adhikAra tathAbhavyatAnA paripAkathI to keTalA badhA uttama guNo kheMcAIne Ave che. e badhA ucca guNo mokSaprApti mATe heturUpa nathI ema amAruM kahevuM nathI ja. e paNa heturUpa ja che. vastutaH A badhA guNo anyonyanA sahakArathI mokSaprAptinuM kArya kare che. ghaDo banAvavAmAM mAtra mATInI ja jarUra che ema nathI, kuMbhArano cAkaDo, dAMDo, cAkaDAnuM pharavuM e badhAM kAraNo paraspara sahakAra kare to ja ghaDAnuM nirmANa thAya che. [471] jJAnadarzanacAritrANyupAyAstadbhavakSa etanniSedhakaM vAkyaM tyAjyaM mithyAtvavRddhikRt // 88 // anuvAda : eTale bhava(saMsAra)nA kSaya mATe jJAna, darzana ane cAritra e upAyo che. eno niSedha karanAruM vAkya, mithyAtvanI vRddhi karanAra hovAthI tyAjya che. vizeSArtha : AtmAnA chaThThA pada 'mokSano upAya che' enI A rIte siddhi thAya che. A badhI vicAraNAne aMte eTaluM to nizcita thAya che ke janmamaraNanA cakramAMthI jIvano mokSa thAya che ane mokSano upAya paNa che. mokSano upAya te ratnatrayInI ArAdhanA che. A ratnatrayI eTale samyagdarzana, samyajJAna ane samyakcAritra. vAcaka umAsvAtie kaheluM sUtra ja lakSamAM rAkhavA yogya che ke samyaAnajJAna pAritrALi mokSamArga:| je jIva A ratnatrayInI ArAdhanA kare che e potAnI bhavaparaMparAno sadaMtara kSaya karI zake che, arthAt saMsArasAgarane tarI jAya che ane mokSagati pAme che. have mokSanA upAyanI cAvI jo hAthamAM AvI gaI hoya ane temAM yathArtha zraddhA beThI hoya to tevA jIve 'mokSa jevuM kaMI che nahi' ke 'mokSano koI upAya nathI' athavA 'mokSanI zI jarUra che ? saMsAranuM sukha ja sAcuM sukha che' - evAM evAM mokSano niSedha karanArAM vAkyothI bhoLavAI javuM na joIe. eTaluM nizcita samajavuM ke jyAM sudhI mithyAdarzana pratyenAM rAga ane zraddhA jaze nahi tyAM sudhI samyagdarzana prApta thaze nahi. mATe mithyAtvanI vRddhi karanArAM vAkyono sujJa jIve sarvathA tyAga karavA yogya che. [472] mithyAtvastha pavAcetAvyumRkhyottamathIdhanA:| bhAvayetprAtilomyena samyaktvasya padAni SaT // 89 // anuvAda : uttama buddhirUpI dhanavALAe mithyAtvanAM A padone tyajIne tenAthI UlaTAM evAM samyaktvanAM cha padonI bhAvanA karavI. vizeSArtha : mithyAtva jAya to samyaktva Ave. mithyA mAnyatA jAya to mithyAtva jAya. mithyA mAnyatA vividha prakAranI hoya che. eTale mithyAtvanA paNa pacIsa judA judA prakAro zAstromAM darzAvavAmAM AvyA che. sudeva, suguru ane sudharmane na mAnavAM ane kudevane sudeva mAnavA, kugurune suguru mAnavA ke kudharmane sudharma mAnavo emAM paNa mithyAtva raheluM che. mithyAtva eTale ajJAna. A ajJAna jIvane samyajJAnanI prAptimAM bAdhaka thAya che. pariNAme mithyAtvayukta jIva mokSaprApti kyAreya karI zakato nathI. zAstrakAroe AtmA ane mokSaprAptinI dRSTie cha mukhya pada athavA sthAna nakkI karyAM che. ene 2010_05 261 Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra samyaktvanAM SaTu sthAna athavA sthAnaka tarIke oLakhAvavAmAM Ave che. A adhikAranA AraMbhamAM eno ullekha thayo che. A cha pada nIce pramANe che : 1. AtmA che. 2. AtmA nitya che. 3. AtmA karmano kartA che. 4. AtmA karmano bhoktA che. 5. mokSa che. 6. mokSano upAya che. samyagadarzanamAM zraddhAnuM ja sauthI vadhu mahattva che. vAcaka umAsvAtijIe 'tattvArthasUtra'mAM kahyuM che : svAIzrInuM mukhyatverzanam ! eTale samyakatvanI prApti jeo icchatA hoya teoe mithyAtvanAM che padono pratiloma karavo joIe, eTale ke te ulaTAvavAM joIe. e rIte ulaTAvavAthI AtmA che, AtmA nitya che ityAdi cha pada prApta thAya che. te vize AdarabhAva karavo joIe. e cha padonI bhAvanA bhAvavAthI mithyAtvarUpI gADha aMdhakAra dUra thAya che ane samyaktvarUpI uvaLa prakAza prApta thAya che. mokSamArganA sAdhakoe eTalA mATe samyaktvanAM cha sthAnakomAM rati, prIti, AdarabhAva vagere rAkhavA kartavyarUpa che. mokSamArgamAM e AraMbhanuM moTuM AlaMbana che. iti mithyAtvatyAgAdhikAraH / mithyAtvatyAga adhikAra saMpUrNa 262 Jain Education Interational 2010_05 Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha cotho adhikAra caudamo * asadgahatyAga adhikAra * [473] mithyAtvavAvAnalanIravAdamsdgrhtyaagmudaahrnti ato ratistatra budhairvidheyA vizuddhabhAvai: zrutasAraviddhiH ||zA I anuvAda : mithyAtvarUpI dAvAnaLamAM asaGgahanA tyAgane megha samAna kahelo che. eTale vizuddha bhAvavALA ane zrutanA sArane jANanArA prAjJajanoe temAM (asadgahanA tyAgamAM) prIti karavI joIe. vizeSArtha : jyAM sudhI pote pakaDelA khoTA matano Agraha che tyAM sudhI mithyAtva rahevAnuM. mithyAtva jAya ane samakti Ave ene mATenI eka mahattvanI zarata e che ke asa arthAt khoTA matane pakaDI na rAkhavo joIe. jyAM khoTuM khoTA tarIke samajAya ke tarata ene choDI devuM joIe. paraMtu sAmAnya manuSyanI prakRti evI che ke potAnI bhUlano te tarata svIkAra nathI karato. potAnI bhUlano bacAva karavo, pote ja sAcA ane bIjA badhA khoTA che evuM AgrahapUrvaka pratipAdana karavAnuM valaNa ghaNAmAM hoya che. potAnI bhUla hoya ane pote khoTA che evI khAtarI thaI gayA pachI paNa potAnI vAtane pakaDI rAkhavI e asagraha che. mANasane emAM potAnuM svamAna haNAtuM lAge che. potAne nIcuM jovuM paDe che. mANasane potAnI pratiSThAno Dara rahe che. cAra jaNa vacce potAno kAna pakaDavAno vakhata Ave to mANasa mUMjhAya che. te haThe bharAya che ane pote ja sAco che ema bhArapUrvaka rajUAta kare che. e mATe jUThuM bolatAM paNa te acakAto nathI. sAmAnya vyavahAramAM jo AvuM banatuM hoya to tattvajJAnanA viSayamAM to kema na bane ? emAM paNa jo potAne samAjamAM paMDita ke jJAnI tarIke sthAna maLyuM hoya, potAnI vidvattAnI bhAre prazaMsA thatI hoya, potAno vizALa anuyAyIvarga hoya to potAnI bhUla svIkAratAM mANasa khacakAya che. kyAreka potAne bhUlano svIkAra karavo hoya to paNa eno anuyAyIvarga tema thavA deto nathI. pariNAme vakhatovakhata keTalAye evA kahevAtA paMDito-jJAnIonuM jIvana sAcI vastuno svIkAra karyA vinA ja pUruM thaI jAya che. 2010_05 AdhyAtmika kSetra ghaNuM gahana che. jagatamAM samyajJAnanA prakAza karatAM mithyAtvano aMdhakAra vadhu che. mithyAtvane aMdhakAra uparAMta dAvAnaLa tarIke paNa oLakhAvavAmAM Ave che. jJAnInI dRSTie to Akho saMsAra mithyAtvathI saLagI rahyo hoya evo che. dAvAnaLane olavavA thoDA ghaDA pANI Amatema nAkhyAthI nahi cAle. dAvAnaLa to tyAre olavAya ke jyAre AkAzamAMthI ghanaghora vAdaLAM varasI paDe. thanaghora 263 Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAre vAdaLAM tyAM ne tyAM ja rahe paNa varase nahi to dAvAnaLa na olavAya. ethI to dhUmADAnA goTegoTA cArebAju prasaratA jAya. paNa jo kALAM vAdaLAM varasI paDe to dAvAnaLa zAnta thaI jAya. AkAza paNa svaccha ane prakAzita thaI jAya tathA vAtAvaraNa nirmaLa banI jAya. ahIM mithyAtva e jo dAvAnaLa che to kALAM vAdaLAM e asadgaha-kadAgraha che. kALAM vAdaLAM varasI jAya eTale ke asagrahano tyAga thAya to mithyAtvarUpI dAvAnaLa zAnta thaI jAya. Ama mithyAtva cAlyuM javA mATe, ane samyaktva pragaTa thavA mATenI eka mahattvanI zarata te kadAgrahano tyAga che. jayAM sudhI kadAgraha che tyAM sudhI mithyAtva che ane jayAM sudhI mithyAtva che tyAM sudhI saMsAramAM, rakhaDavAnuM che. jeo mumukSu che-AtmavikAsa sAdhI UMcI guNazreNIe caDavAnA abhilASI che teoe to hamezAM kadAgrahathI, durAgrahathI mukta rahevAno satata prayAsa jAgratapaNe karatA rahevAnI AvazyakatA che. [474] mahAnirvAnita yantaH kva tatra tattvavyavasAyavalliH / prazAntipuSpANi hitopadeza phalAni cAnyatra gaveSayantu // 2 // anuvAda : jenuM hRdaya asadugraharUpI agnithI baLI gayeluM che temAM tattvajJAnanA vyavasAyarUpI vela, zAntirUpI puSpo ane hitopadezarUpI phaLo kyAMthI hoya? mATe tenI zodha anyatra karavI joIe. vizeSArtha : je dharatImAM asahya garamI hoya tyAM vAvelI velaDIo vikAsa na pAmI zake. garamImAM te karamAI jAya. velaDIone UgavA mATe to kUNI bhejavALI phaLadrupa dharatI joIe. pANInuM siMcana joIe. evA sAnukULa vAtAvaraNamAM vikaselI velaDIo para puSpa Ave che ane pachI mIThAM phaLa Ave che. paNa mULamAM ja jyAM khAmI hoya tyAM puSpa ane phaLanI to AzA ja kyAMthI rAkhI zakAya ? puSpa ane phaLa mATe to sAnukULa dharatI ane vAtAvaraNavALA anya sthaLe javuM joIe. evI rIte jenA aMtaHkaraNamAM asagrahano agni baLato hoya tyAM tattvanA nizcayarUpI velaDIno vikAsa kyAMthI thAya ? ane jo e vikAsa na thAya to prazamarUpI puSpo ane hitopadezarUpI phaLanI to AzA kyAMthI rAkhI zakAya ? evuM joItuM hoya to jyAM asagraha ke kadAgraha nathI tyAM javuM joIe. 4i75] 3thI viviSyaniza viraH sadgrahAtpaMDitamAnino ye / mukhaM sukhaM cuMbitamastu vAco lIlArahasyaM tu na tairjagAhe // 3 // anuvAda : thoDuMka bhaNIne ane thoDuMka sAMbhaLIne jeo asaghrahane lIdhe potAnI jAtane 264 For Private & Persona Jain Education Intemational 2010_05 emational 2010_05 Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha cotho, adhikAra caudamo H asadmahatyAga adhikAra paMDita mAne che teo bhale vANInA mukhane sukhethI cuMbana kare, paraMtu tenI lIlAnuM rahasya teo pAmyA nathI. | vizeSArtha : bIjA loko karatAM potAnI pAse saheja vadhu jANakArI hoya to mANasanI prazaMsA thavA lAge che. emAM paNa kAvyAlaMkArazAstra, jyotiSazAstra, Ayurveda, vAstuvidyA, zilpa-sthApatyAdi bhautikazAstromAM potAne kaMIka AvaDe to paNa mANasane jhaTa jhaTa moTA paMDita thaI javAnuM mana thAya che. evI ja rIte dharmazAstra ke adhyAtmazAstramAM paNa thAya che. thoDuMka AmatemathI vAMcyuM hoya ke thoDuMka sAMbhaLyuM hoya evA ardhadagdha paMDitone jarAka mAnapAna maLatAM dareka vAte potAne ja AvaDe che ane pote ja sAcA che evuM batAvavAno bhAva jAge che. jJAnanI sAthe ahaMkAra kudaratI rIte joDAI jAya che. evo ahaMkAra potAnAmAM na Ave e mATe sAdhake jAgRta rahevuM joIe. tattvajJAnano viSaya to mahAsAgara jevo agAdha che ane pote to mAtra eka biMdu jeTaluM ja jANe che evI potAnAmAM ladhutA rahevI joIe. paraMtu jeo AvA alpa jJAnane jIravI zakatA nathI, jemanI pAse mAtra pallavagrAhI pAMDitya che evA paMDito paNa pote jyAre khoTA paDavAnA hoya tyAre potAno bacAva karavA nIkaLI paDe che. paraMtu e bicArAone khabara nathI ke pote mAtra yatkiMcita ja jANe che. AvA ardhadagdha alpajJa paMDito mATe graMthakAra maharSie ahIM kaviparaMparAne anusarIne, zRMgArarasanuM rUpaka prayojayuM che. zRMgArarasamAM koIne haju mAtra mukhacuMbanano jarAka jeTalo ja anubhava hoya ane ethI te eTalo badho phulAI jAya ane ghelo thaI jAya ane mAne ke potAne kAmabhogano badho ja anubhava che ane pote kAmazAstrano jJAtA che ane ema samajIne e pramANe abhimAnapUrvaka kahevA lAge to enI jevI hAsyAspada dazA thAya tevI dazA A kadAgrahI paMDitonI thAya che. [476] hotsarparatuccha - rbodhAMzatAndhIkRtamugdhalokaiH / viDambitA hanta jaDaivitaMDA pAMDityakaMDUlatayA trilokI // 4 // anuvAda : asagrahathI jemano bhAre garva UchaLI rahyo che tathA jJAnanA aMzamAtrathI jeoe mugdha lokone aMdha karyA che evA jaDa mANasoe vitaMDAvAdI pAMDityarUpI khujalI vaDe, arere, traNe lokanI viDaMbanA karI che. * vizeSArtha : A saMsAramAM sAmAnyajano to bhoLA ja rahevAnA. evA bhoLA lokonI samajazakti maryAdita hoya che ane anubhava paNa maryAdita hoya che. temanI AgaLa je kaMI rajU thAya te emane mATe navuM ane mugdha karI de evuM hoya che. jagatamAM kadAgrahIo jo phAvatA hoya ane emanA khoTA matano bahoLo pracAra thato hoya to te AvA ajJAnI, bhoLA, mugdha lokone kAraNe ja. evA ajJAnIo AMdhaLA banIne kadAgrahInI pAchaLa doTa mUkatA hoya che, kAraNa ke bhale kadAgrahIonuM jJAna adhakacaruM hoya, paraMtu teo potAnI rajUAta rUAbathI pAMDityanA daMbha sAthe karatA hoya che. teo bhoLA lokone 265 Jain Education Intemational 2010_05 Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra AMjI nAkhe evo vAgvilAsa dharAvatA hoya che. teonI saMmohaka vANI lokone nacAve che. paraMtu vAstavika rIte to A eka prakAranI kharaja athavA caLa ja hoya che. jene kharajavuM thayuM hoya ane kharaja UpaDI hoya tene khaNavAmAM AnaMda Ave che, mIThAza lAge che, paNa ene khabara nathI hotI ke vastutaH A caLa to eka prakArano roga che. jeo samajadAra hoya che teo to samajI jAya che ke tAtkAlika mIThAzano anubhava karAvanArI kharaja aMte to pIDAkAraka nIvaDavAnI che. paraMtu bahoLo samudAya bhoLA mugdha lokono hoya che. tene A vAta jaladI samajAtI nathI. kadAgrahIo temanI lAgaNIo sAthe 2mata 2mI potAnuM dhAryuM karAvI le che. A rIte jagatanI hamezAM bhAre viDaMbanA thayA kare che. [477] vidhovivekSya na yaMtra STistmoghnN tattvaravirvilInaH / ashuklpksssthitiressnuunm-saddhaH jovi bhUvinAsa: anuvAda : jemAM tattvarUpI sUrya vilIna thaI gayo che, vivekarUpI candranuM darzana thatuM nathI tathA gADha aMdhakAra chavAI gayo che evI kRSNapakSanI rAtrinI sthitinA vilAsa jevo A asadraha che. vizeSArtha : jyAM kadAgraha hoya tyAM tattvano asvIkAra hoya che. jJAna sUrya jevuM prakAzamAna che. jyAM yathArtha tattvajJAnano asvIkAra hoya tyAM aMdhakAra ja hoya. sUrya asta thaI jAya to paNa zukala pakSamAM caMdranA tejathI thoDo ujAsa rahe che. paraMtu jyAM kadAgraha hoya tyAM sArAsArarUpa, athavA kRtyAkRtyarUpa viveka paNa cAlyo jAya che. vivekanuM tattva zukala pakSanA candra jevuM che. eTale sUryAsta thayo hoya ane candra paNa na hoya to aMdhakAra vyApI jAya che. A aMdhakAra te ajJAnarUpI che. aMdhakAramAM yathArtha dekhAtuM nathI ane gati thaI zakatI nathI. jyAre asagraha baLavAna banI jAya tyAre tyAM kRSNa pakSanI amAvAsyAnI rAtrinuM sAmrAjya jANe jAmyuM hoya evuM lAge. asagrahanI zakti paNa eTalI ja prabaLa hoya che. enAthI sAvadha rahevAnI jarUra che. [478] tAtreLa junAtitattvavlliiN rasAtsiMcati doSavRkSam / kSipatyadhaH svAduphalaM zamAkhya-masadgrahacchannamatirmanuSyaH // 6 // anuvAda : asadbahathI AcchAdita buddhivALo manuSya kutarkarUpI dAtaraDA vaDe tattvarUpI latAne chede che, doSarUpI vRkSane rasathI siMce che ane zama nAmanA svAdiSTa phaLane nIce pheMkI de che. vizeSArtha : kadAgrahI mANasanI viparIta bauddhika pravRtti mATe ahIM vRkSanuM mukhya rUpaka prayojavAmAM AvyuM _2010_05 266 Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha cotho, adhikAra caudamo H asadmahatyAga adhikAra che. vRkSanAM traNa aMgo mATe traNa peTArUpako prayojavAmAM AvyAM che. adhyAtmanA kSetre tattvarUpI velane sadguNo vaDe siMcana karavAmAM Ave to te zamarUpI phaLa Ape che. paraMtu kadAgrahI to UlaTI kriyA kare che. te mULane doSonA rasa vaDe siMce che. vikAsa pAmatI velaDIne te kutarkarUpI dAtaraDA vaDe kApI nAkhe che ane zamarUpI je phaLa AvyuM che te haLavethI utArI na letAM jamIna para paTakI pADe che ke jethI te chuMdAI jAya che ane kazA kAmamAM AvatuM nathI. jo te potAno kadAgraha choDI de ane mukta manano banI potAnA AdhyAtmika vikAsa mATe abhimukha bane, sadguNorUpI jaLathI mULamAM siMcana kare to tattvajJAnarUpI enI vela vikAsa pAme ane enA upara zamarUpI suMdara svAdiSTa, Arogyavardhaka phaLa prApta thAya. asaMgraha athavA kadAgraha adhyAtmamArgamAM keTalo hAnikAraka che te sacoTa rUpako dvArA ahIM sarasa rIte samajAvavAmAM AvyuM che. [479] madigrIvama di citte na kvA'pi sdbhaavrsprveshH| ihAMkurazcenna vizuddhabodhaH siddhAMtavAcAM bata ko'parAdhaH // 7 // anuvAda : asadgaharUpI pASANamaya cittamAM kyAreya paNa sabhAvarUpI rasano jo praveza na thato hoya, to emAM vizuddha bodharUpa aMkura to phUTe ja nahi. to pachI kaho emAM siddhAntanI vANIno zo aparAdha ? vizeSArtha : jayAM kadAgraha hoya tyAM jaDatA Ave ja. jyAM jaDatA hoya tyAM mRdutA na hoya, rasikatA na hoya ane sadbhAvanA na hoya. AvA hRdayane pASANa eTale ke paththara jevuM ja kahI zakAya. paththara nakkara hoya che. emAM pANI pravezI na zake. mATI mRdu hoya che. emAM pANI UtarI jAya, jyAM pANI ane mATIno saMyoga thAya tyAM aMkura phaTe. paraMtu nakkara paththaramAM pANI na Utare eTale emAM aMkura na phUTe. kadAgrahI vyaktinuM citta AvuM paththara jevuM niSphara hoya che. eTale e cittamAM zAstravacana mATe sadbhAvarUpI rasa pravezI zakato nathI. to pachI emAM vizuddha bodharUpI aMkura to kyAMthI phUTI zake ? AvI vyaktine zAstravacana bodharUpe na pariName e dekhItuM che. eTale kadAca buddhithI ene AgamavANI samajAI hoya, to paNa te pariNamatI nathI. AvuM thAya to emAM doSa kono ? emAM siddhAntano doSa nathI, zAstravacanano vAMka nathI. ene mATe to javAbadAra che kadAgrahIne jaDa citto [480] vratAni cIrNAni tapo'pi taptaM kRtA prayatnena ca piMDazuddhiH / abhUtphalaM yattu na nihnavAnA masadgrahasyaiva hi so'parAdhaH // 8 // anuvAda : vrato karyA, tapazcaryA karI ane prayatnapUrvaka piMDavizuddhi paNa karI, to paNa nihanavone tenuM phaLa maLyuM nahi. emAM kharekhara to asaggahano ja aparAdha che. 267 Jain Education Interational 2010_05 Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra vizeSArtha : ninavavAda e jainono eka pAribhASika viSaya che. zrI sthAnAMgasUtra, AcAraMgasUtra, bhagavatIsUtra, sUtrakRtAMgasUtra, Avazyaka niryukti ityAdi jaina AgamagranthomAM sAta ninavonA viSayanI prarUpaNA karavAmAM AvI che. e sAta nihanavonAM nAma A pramANe che : (1) jamAli, (2) tiSyaguptAcArya, (3) ASADhAcAryanA ziSyo, (4) azvamitrAcArya, (5) gaMgAcArya, (6) rohagupta ane (7) goSThA mAhila. A ninavo potAnA kadAgraha sivAya anya rIte vrata, tapa, AcArazuddhi vageremAM ghaNA AgaLa vadhelA hatA, paraMtu emanA kadAgrahane kAraNe ja teo pAchA paDyA ane bhavabhramaNamAM dIrghakALa mATe aTavAyA. kahevAnuM tAtparya e che ke cittanI nirmaLatA ane satyano svIkAra e sauthI mahattvanI vAta che. manamAM AMTI hoya to sAco bodha thato nathI. kadAgraha choDyA vinA vrata, tapa, japa vagere AdhyAtmika vikAsamAM eTalAM sahAyabhUta thatAM nathI. emAM doSa ke aparAdha vrata, tapa, japAdino nathI, paNa asagrahano che. [481] sthAnaM svabuddhiH supura tA rupasthitA kAcana modakAlI / asadgrahaH ko'pi gale grahItA tathApi bhoktuM na dadAti duSTaH // 9 // anuvAda : potAnI buddhirUpI thALa che. temAM sugururUpI dAtAra dvArA keTalAye modako prApta thayA che. paraMtu gaLe lAgelo koIka duSTa asagraha bhojana karavA deto nathI. ' vizeSArtha : kadAgrahane lIdhe keTalIka uttama jJAnaprasAdI grahaNa thaI zakatI nathI. e mATe ahIM eka sarasa rUpaka prayojavAmAM AvyuM che. potAnI buddhirUpI moTo thALa che. emAM suguru udAratAthI lADu upara lADu bhAvathI pIrase che. thALamAM lADu AvI gayA che. paNa e jovA mAtrathI thoDo saMtoSa thavAno che ? lADu to khAdhAthI saMtoSa thAya. paraMtu e ja vakhate jo koI ApaNI gaLacI dabAvI rAkhe to mukha AgaLa Avelo lADu peTamAM thoDo jaI zakavAno che? to A gaLuM dabAvanAra koNa che ? e che asagraha athavA kadAgraha. A hoya tyAM vastu game teTalI uttama hoya to paNa ApaNane te grahaNa na thavA de. ahIM jJAna grahaNa thaI zake evI potAnI buddhizakti che ane yogyatA che. vaLI e jJAna ApanAra paNa yogya adhikArI suguru che. teo atyaMta udAra che ane bhAvathI jJAnarUpI prasAdI ApI rahyA che. chatAM potAnA kadAgrahane kAraNe te grahaNa thaI zakatI nathI. jIvanavikAsamAM, jJAnaprakAzamAM, AdhyAtmika unnatimAM pUrvagraha, mAnasika graMthio, asagraha ke kadAgraha kevAM aMtarAyarUpa banI zake che te A rUpaka parathI samajI zakAze. [482) TusafzvayaTTUTHW gRhNAti nAsadgrahavAMstataH kim / drAkSA hi sAkSAdupanIyamAnAH kramelakaH kaMTakabhuG na bhuGkte // 10 // anuvAda : asaggahI mANasa gurue prasAdIrUpe karelA arthane grahaNa kare nahi tethI zuM thayuM? kAMTAne khAnAro UMTa, najara sAme rAkhavAmAM AvelI drAkSa khAto nathI. 268 Jain Education Intemational 2010_05 Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha cotho, adhikAra caudamo H asadmahatyAga adhikAra vizeSArtha : gurunA aMta:karaNamAM vAtsalyabhAva hoya ane teo ziSyane zAstranA arthono bodha karavAnI kRpA karavAvALA hoya to paNa kadAgrahI ziSyanA manamAM viparIta bhAvo hoya che. te zAstranA arthone grahaNa karato nathI. pariNAme te kadAgrahI ziSyanuM ahita thAya che. keTalAka kadAgrahIonI evI prakRti thaI jAya che ke temane uttama vastu pratye ruci thatI nathI. tuccha vastuomAM ja temanI prIti rahe che. jema kAMTALI vanaspati khAvAmAM rAcatA UMTa AgaLa drAkSanI lUma dharavAmAM Ave to te tenA tarapha najara suddhAM karato nathI. jayAre Ama thAya tyAre drAkSano doSa kema kADhI zakAya ? tevI rIte durAgrahI ziSyane zAstrano bodha na thAya to temAM vArtAlyasabhara gurunI kRpAno doSa kema kADhI zakAya ? [483] sAhAnyAmara saMti the kurvanti teSAM na ratirbudheSu / viSTAsu puSTAH kila vAyasA no miSTAnnaniSThAH prasabhaM bhavanti // 11 // anuvAda : asagrahane lIdhe jeo pAmara mANasonI saMgati kare che teone vidvAno upara prIti thatI nathI. viSTA khAIne puSTa thayelA kAgaDAo miSTAnnamAM bilakula Asakta thatA nathI. vizeSArtha : sobatanI asara mANasanA jIvana upara ghaNI badhI thAya che. eka vakhata pAmara manuSyonI kharAba sobatano raMga lAge to pachI emAMthI mukta thavAnuM ghaNuM kaparuM che. mukta thavAnI ruci paNa thatI nathI. bIjA mukta karAvavA icche to paNa teo temAM saphaLa thaI zakatA nathI. evI rIte keTalAka mANasone jJAnIjano pratye akAraNa pUrvagraha baMdhAI jAya che. teone jJAnI mahAtmAonI jJAnanI vAto catI nathI; evA mANaso potAnI halakI sobatamAM halakI vAto karavAmAM khIlI UThe che. kadAgrahI mANasonI AvI prakRti thaI jAya che. teo jJAnI mahAtmAonI niMdA, kuthalImAM ane asat vacanomAM rasa dharAve che. AvA kadAgrahIone kAgaDA sAthe sarakhAvI zakAya. kAgaDo miSTAnna ane viSTA baMne paDyAM hoya to te viSTA ja khAvA doDaze. tene parANe miSTAnna tarapha vALavAmAM Ave to paNa te na khAtAM viSTA tarapha ja jaze. viSTA khAIne puSTa thayelA kAgaDAnI evI prakRti thaI jAya che. [484] niyojayatyeva matiM na yuktau yuktiM matau yaH prasabhaM niyuGkte / asadgrahAdeva na kasya hAsyo' jale ghaTAropaNamAdadhAnaH // 12 // anuvAdaH yuktine vize je potAnI buddhine joDato nathI, paraMtu potAnI buddhine vize yuktine baLAtkAre yoje che te asadgahI mRgajaLamAM ghaDo nAkhanAranI jema kone hAMsI karavA yogya na thAya? vizeSArtha : mANasane kadAgraha vaLage che tyAre enI buddhi avaLI cAle che. sAmAnya rIte dharmajijJAsu 269 Jain Education Interational 2010_05 cation International 2010_05 Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra AtmArthI mANasa zAstronI paMktionA artha karatI vakhate potAnI buddhine kase che ane zAstranA artha pAmavAne mathe che. te potAnI buddhine zAstranA sAcA artha karavAmAM kAme lagADI de che. ethI zAstromAM je pramANe artha ane Azaya hoya che barAbara te ja pramANe ullAsathI grahaNa karavA te tatpara rahe che. enuM mana sarvathA mukta hoya che. paraMtu jo kadAgrahane kAraNe enA manamAM viparItatA AvI gaI hoya to pachI te potAnA dhArelA artha zAstramAMthI mArImacaDIne kADhavA mATe potAnI buddhine baLajabarIthI kAme lagADI de che. eka zabdanA ghaNA artha thatA hoya che. eTale te zabdono artha durAkRSTatAthI potAnI icchA pramANe karavA koziSa kare che. paraMtu teno Avo bauddhika vyAyAma ane Azaya pakaDAI jatAM te hAsyAspada banI jAya che. temAM rahelo asaMgatidoSa tarata najaramAM AvI jAya che. jema koI mANasa mRgajaLa joIne temAMthI pANI kADhavA mATe potAno ghaDo nAkhe to te aphaLAya che ane eno avAja thatAM e vAta chatI thaI jAya che, tevI rIte kadAgrahIoe karelA artha hAsyAspada banI jAya che. tarata pakaDAI jatAM teo khullA paDI jAya che. [485] maro vacce gata na nAza na dIyamAnaM zrutamasya zasyam / na nAma vaikalyakalaMkitasya praur3hA pradAtuM ghaTate nRpazrIH // 13 // anuvAda : jeno asadgaha nAza pAmyo na hoya tene zrutajJAna ApavuM prazasya nathI, kAraNa ke vikaLatAthI zArIrika khoDathI) kalaMkita thayelAne moTI rAjyalakSmI ApavI ghaTatI nathI. vizeSArtha : jeno kadAgraha gayo nathI evA mANasane zrutajJAna ApI zakAya nahi. jo zrutajJAna ene ApavAmAM Ave to te vAta prazasya na gaNAya. zrutajJAna pote prazasya che, iSTa che. teno mahimA che. te anadhikArI vyaktine ApI na zakAya. jenuM mana mukta nathI, paNa kadAgrahathI kharaDAyeluM che enA manamAM zrutajJAna sArI rIte praveza pAmI na zake. evA mANasa pAse zrutajJAna hoya to te zAstravacananA khoTA artha mana phAve tema karI lokone unmArge laI jAya. ethI to UlaTo anartha thAya. te kadAgrahI zrutajJAnano kyAre avaLo upayoga karI besaze e kahI zakAya nahi. e mATe ahIM rAjakumAranuM udAharaNa ApavAmAM AvyuM che. jUnA vakhatamAM rAjAnA uttarAdhikArI tarIke rAjakuMvarane gAdIe besADavAmAM Avato. rAjA vahelo mRtyu pAme ane rAjakuMvara sagIra vayano hoya to tenA hAthamAM rAjayazAsananI dhurA soMpavAmAM AvatI nahi. vaLI rAjakuMvara jo apaMga hoya ke maMdabuddhivALo hoya ke cakrama hoya ke gAMDo hoya to paNa rAjA tene potAnI rAjasattA soMpatA nahi. rAjAnI anupasthitimAM maMtrIo paNa e vAtanI takedArI rAkhatA. rAjyalakSmI to tene ja soMpI zakAya ke je ene zobhAve ane jenAthI rAjyakartA paNa zobhe. rAjA vikaLa hoya eTale ke zArIrika khoDakhAMpaNavALo hoya ke cakrama hoya to prajAmAM enuM bahumAna na rahe. maMtrI ane gAMThe nahi ane duzmana rAjAo game tyAre AkramaNa laI Ave. jema yogya vyaktinA hAthamAM ja rAjayalakSmI soMpI zakAya tema yogya pAtrane ja zrutajJAna ApI zakAya. pUrvagrahapIDita, kadAgrahayukta anadhikArI vyaktine zrutajJAna ApavAthI to pariNAme anartha ja thAya. 270 Jain Education Intemational 2010_05 Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha cotho, adhikAracaudamo H asadmahatyAga adhikAra [48] mAre ghare vAri kRtaM yathA - vinAzayetsvaM ca ghaTaM ca sadyaH / asadgRhagrastamatestathaiva zrutAtpradattAdubhayorvinAzaH // 14 // anuvAda : jema kAcA ghaDAmAM bhareluM pANI potAno tathA ghaDAno tatkALa nAza kare che, tema jenI buddhi asadgahathI grasta che tene zrutajJAna ApavAthI te baMneno vinAza thAya che. vizeSArtha : je mANasa kadAgrahI che te sAcI vAta grahaNa karavA icchato nathI ane karI zakavAno nathI. AvA mANasane zrutajJAna ApavAmAM Ave to tenuM zuM pariNAma Ave ? kadAjhaharahita mANasa . zrutajJAnathI enI prajJA vikAsa pAme che. zrutajJAna enA mATe upakAraka bane che. e jJAna enI bhavabhramaNanI paraMparAne ghaTADe che. paraMtu je mANasa kadAgrahI hoya ene jo zrutajJAna ApavAmAM Ave to e zratajJAnano upayoga potAnA kadAgrahanA poSaNa arthe ja karaze. ethI to UlaTuM ene nukasAna thaze. jo koI pAko ghaDo hoya ane emAM nirmaLa jaLa bharavAmAM AvyuM hoya to jaLa emAM TakI rahe che ane e jaLa ghaDAne ThaMDaka Ape che. e jaLa bIjAnI tarasa saMtoSe che ane anya rIte paNa kAma lAge che. paraMtu jo mATInA kAcA ghaDAmAM pANI bharyuM hoya to e ghaDo thoDA vakhatamAM phasakI jaze. ethI ghaDo to naSTa pAme che, paNa sAthe sAthe emAM bhareluM nirmaLa nIra paNa DhoLAI jAya che ane te koIne kAma AvatuM nathI. tevI rIte kadAgrahI mANasane bhaNAveluM zrutajJAna nirarthaka nIvaDe che, eTaluM ja nahi, e dvArA kadAgrahInI avaLI mati poSAya che ane ene kAraNe enuM bhavabhramaNa vadhI jAya che. eTale kadAgrahIne zrutajJAna ApavAthI aMte to enuM ja ahita thAya che. [487] sAtatte: pratte hitopadezaM khalu yo vimUDhaH / zunIzarIre sa mahopakArI kastUrikAlepanamAdadhAti // 15 // anuvAda : jenI buddhi asagrahathI grasta che evAne jo koI mUDha puruSa hitopadeza Ape to te (upadeza) mahAupakArI hovA chatAM kUtarInA zarIra para kastUrIno lepa kare che. vizeSArtha : je mANasa asadgahathI grasta thayelo hoya tene upadeza Apavo e to paththara upara pANI DhoLavA jevuM gaNAya. hitabuddhithI kahelAM vacano paNa nirarthaka nIvaDavAno saMbhava rahe che. jyAM evI khAtarI hoya ke potAnI mahenata vyartha javAnI ja che to pachI tyAM evI mahenata karavI te to mUDhatA ja kahevAya. sarva pratye upakAra karavAnA svabhAvavALA keTalAka mahAtmAo AvA kadAgrahI mANasone samajAvavA mATe hitopadezanAM vacano kahe che, paraMtu te paNa vyartha jAya che. ahIM daSTAnta ApavAmAM Ave che ke zItopacAra mATe, auSadhopacAra mATe ke kevaLa durgadha nivAravA mATe caMdana, kastUrI vagerenA 271 Jain Education Interational 2010_05 Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra lepa karavAmAM Ave che. lepa yathAsthAne karAya to ja enI upayogitA rahe che. jo te asthAne karAya to e nakAmI mahenata tarIke puravAra thAya che. kUtarIno svabhAva che dhULamAM ALoTavAno, gaMdakImAM rakhaDavAno. e kUtarIne caMdananA lepathI paNa moMgho evo kastUrIno lepa karavAmAM Ave to ethI kUtarIne kaMI guNa thavAno nathI. te to ApaNI najara sAme ja dhULamAM ALoTavAnI che. ApaNo moMgho lepa ghaDIkamAM naSTa thaI javAno che ane kUtarI to evI ne evI ja gaMdhAtI rahevAnI che. to pachI evo lepa karavAnuM prayojana zuM ? eTale ke game teTalo sarasa upadeza ucca kakSAnA mahAtmA Ape to paNa jo nizcitapaNe nirarthaka javAno hoya to tevo upadeza ApavA karatAM upadeza na Apavo sAro, kAraNa ke e badhI mahenata vyartha javAnI ja che. 488] kaNera naa vizarAmartha dadAti yo'sadgrahadUSitAya / sa khidyate yatnazatopanItaM bIjaM vapannUSarabhUmideze // 16 // anuvAda : je mANasa kaSTathI meLavelA AgamanA vizada arthane asathrahathI dUSita hoya tevAne Ape che te seMkaDo prayatnathI prApta karelA bIjane kSAravALI bhUmimAM vAvIne kheda pAme che. vizeSArtha : Agama zAstronA yogya artha karavAnuM kAma bauddhika zramathI bhareluM che. paraMtu e artha samajAya tyAre ghaNo prakAza sAMpaDe che. citta AnaMdita thaI jAya che. zrutajJAnanuM eTale ke zAstrajJAnanuM eka lakSaNa che ke amuka kaThina viSayamAM potAne jo sAcI rIte artha karatAM AvaDyo hoya to te artha bIjAne kahevAnuM mane kudaratI rIte thayA vagara rahe nahi. saguru pote kyAreka AvI sarasa rIte artha besADI zake tyAre ethI ghaNAne lAbha thAya che. paraMtu amuka vyakti potAnA UMdhA matamAMthI nIkaLavAnI ja na hoya, to evI kadAgrahI vyaktine e artha samajAvavAthI to tenuM pariNAma sAruM na Ave. kyAreka evo kheda thAya ke "AvA khoTA jaDa mANasane kyAM artha zIkhavADyo ? A to eno durupayoga ja karaze. enuM pariNAma sAruM nahi Ave." AvI paristhiti samajAvavA mATe ahIM dRSTAMta ApavAmAM AvyuM che. jemake koI kheDUte khetI karavA mATe sArAmAM sAruM ane moMghAmAM moMghuM biyAraNa ghaNI mahenata karIne meLavyuM hoya ane eTalI ja mahenata karIne jamInamAM vAvyuM hoya, paNa pachIthI ene jyAre khabara paDe ke A to uSarabhUmi che eTale ke khArAzavALI jamIna che eTale emAM kazuM UgavAnuM nathI tyAre pote lIdhelA parizrama mATe ene kheda ane pastAvo thAya che. Avo ja kaDavo anubhava kadAgrahIne zrutajJAna ApavAmAM sadgurune thAya che. [489] vRti zAstrAi muratavAsa karoti nAsadgrahavAn kadAcit / vivecakatvaM manute tvasAra grAhI bhuvi svasya ca cAlanIvat // 17 // anuvAdaH asadgahI mANasa kadAcit guru pAsethI zAstronuM adhyayana kare che, paraMtu temanI 272 Jain Education Intemational 2010_05 Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha cotho, adhikAra caudamo H asadmahatyAga adhikAra AjJAmAM raheto nathI ane te potAne vivecaka mAne che, paNa vastutaH jagatamAM te potAne mATe to cALaNInI jema asArane grahaNa karavAvALo hoya che. vizeSArtha : asaMgrahavALo mANasa kyAreya guru pAsethI zAstra zravaNa karavAnI abhilASA rAkhato nathI. kadAca zAstronuM zravaNa kare to paNa te kyAreya gurunI AjJAnuM pAlana karato nathI. potAne badhuM AvaDe che tathA pote vivecaka che evA mithyAbhimAnamAM ja te rAce che. AvA mANasane konI sAthe sarakhAvI zakAya ? cALaNI sAthe. kAraNa ke gurunI pAse hovA chatAM ane zAstrazravaNanI taka maLavA chatAM te temAMthI kazuM sAruM ane sAcuM grahaNa karato nathI. te pote jANe moTo vivecaka hoya tema varte che. cALaNImAM be rIte cALavAnI zakti che. sArA ane asArane judA pADavAnI A vAta che. cALaNI uttama vastune kADhI nAkhI potAnI pAse to chotarAM, photarAM, kAMkarA vagere rAkhe che ane kahe che ke juo meM kevuM sarasa prApta karyuM ! vastutaH cALaNIe pote to asAra vastune ja grahaNa karI ane sAra vastu nIkaLIne nIce jatI karI. e pramANe kadAgrahI mANasa gurunI samIpe rahevA chatAM ane zAstrazravaNa karavA chatAM avaLo bodha grahaNa kare che. te uttama vastune grahaNa na karatAM asAra vastune grahaNa kare che. [49] raMjAya caturthamavAre zAstra pratAraNAya pratibhApaTutvam / garvAya dhIratvamaho guNAnA masadgrahasthe viparItasRSTiH // 18 // anuvAda : aho, asatrahInA guNonI kevI viparIta sRSTi che ! tenuM cAturya daMbha mATe che, tenuM zAstrAdhyayana pApa mATe thAya che, buddhinI paTutA chetaravA mATe thAya che ane dhIrapaNuM garva mATe thAya che. ' vizeSArtha : mANasamAM je kaMI saguNo khIle che eno e sadupayoga paNa karI zake che ane durupayoga paNa karI zake che. mANasanI buddhi jo ghaNI khIlI hoya to e vaDe e potAnA durguNone yuktipUrvaka DhAMkI zake che ane bIjAnA durguNone chatA karI de che. kadAgrahI mANasamAM potAnA guNono viparIta upayoga karavAnI vRtti sahaja rahelI hoya che, kAraNa ke eno Azaya ja duSTa hoya che. te ghaNo catura, hoziyAra, buddhizALI hoya che. paraMtu ethI enI daMbhavRtti ghaNI vadhI jAya che. pote hoya tenA karatAM judA, sArA batAvavAnI sarasa AvaData enAmAM AvI gaI hoya che. zAstronA abhyAsathI vyaktimAM sArAsArano viveka Ave che, pApa ane puNyanI samaja vikase che, heya zuM ane upAdeya zuM teno ene khyAla rahe che, paraMtu kadAgrahI vyakti to potAnA zAstrAbhyAsathI potAnAM pApono bacAva khoTI dalIlo dvArA kare che. te eTalo catura hoya che ke eka vakhata to bIjAnA manamAM ThasAvI de che ke pote je karyuM te barAbara che. kadAgrahI vyaktimAM jo pratibhA hoya, paTutva hoya, nipuNatA hoya to te dvArA e bIjAno geralAbha uThAve che. bIjAne bhoLavavAnI, chetaravAnI AvaData ke phAvaTa tenI pAse hoya che. e dvArA te bIjAne AMjI nAkhI potAno svArtha sAdhI le che. sArI pratibhAne lIdhe vANI upara te prabhutva 273 2010_05 Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra dharAve che. potAnA vAcALapaNAthI bIjAne te phasAvI zake che. enAmAM dhIrapaNuM hoya che, paraMtu te garvamAM pariName che. potAnI svasthatA mATe te abhimAna dharAve che; Ama kadAgrahI mANasanuM mukhya lakSaNa potAno mata e ja sAco, pote kahe te ja yogya evuM siddha karavAnuM hovAthI potAnAmAM naisargika rIte rahelA ke vikaselA guNono te avaLo upayoga kare che. eTale ja kadAgrahI mANasanA vacanamAM tarata vizvAsa mUkI na zakAya. [491] asaddhahasthana sama samantAtsauhaardbhRduHkhmvaiti tAdRg / upaiti yAdRk kadalI kuvRkSasphuTattruTat kaMTakakoTikIrNA // 19 // anuvAda : kharAba vRkSanA phUTatA ane tUTatA aneka kAMTA bhoMkAvAthI jema keLa duHkha pAme che tema asadgahInI sAthe maitrI karanAra duHkha pAme che. vizeSArtha : kadAgrahI mANasa kevo che ane e potAnI jAtane kevuM nukasAna pahoMcADe che te batAvyA pachI evI vyaktionA saMparkamAM AvanArane paNa kevuM nukasAna pahoMcavAno saMbhava che te A zlokamAM batAvavAmAM AvyuM che. graMthakAra kahe che ke kadAgrahI mANasa sAthe maitrI paNa na karavI joIe. potAnA khoTA matano durAgraha rAkhanAra mANasa samAjamAM Adara pAmato nathI. jema jema enA durAgrahI svabhAvanI lokone khabara paDe che tema tema loko enAthI AghA khasatA jAya che. kadAgrahI mANasanA cittamAM uzkerATa rahe che. samajaNano tyAM abhAva hoya che. te samajavA mAgato paNa nathI. AthI te badhe apriya thaI paDe che. enI saMgata rAkhavAnuM koIne gamatuM nathI. samAjanA cAlu vyavahAromAM paNa AvuM spaSTa joI zakAya che. kadAgrahI mANasa sAthe saMbaMdha rAkhavAthI, enI vagovaNInI sAthe sAthe ApaNI paNa vagovaNI thAya che. ethI vepAradhaMdhAmAM ke kauTuMbika saMbaMdho bAMdhavAmAM, yAtrA-pravAsamAM ema vividha rIte evA mANasanA chAMTA ApaNane paNa UDe che. potAnA AgrahI svabhAvane kAraNe ApaNI sAdI sIdhI vAta paNa ene svIkAravAnuM gamatuM nathI. AvI prakRtivALA mANasanI jo AdhyAtmika kSetre saMgati karavAmAM Ave to enI UMdhI samajaNanA AgrahathI ApaNane vadhu nukasAna thavAno saMbhava che. evI maitrIno geralAbha ApaNane avazya thavAno. pachI to evo paNa vakhata Ave ke e maitrImAMthI ApaNe chaTakI na zakIe athavA ApaNane te chaTakavA na de. jema boraDI, bAvaLa jevAM kAMTALAM vRkSonI bAjumAM ja komaLa kadalI eTale ke keLanuM vRkSa UgyuM hoya to e keLanA pAMdaDAmAM kAMTA ArapAra bhoMkAyA vagara rahe nahi. keLanAM pAMdaDAM ethI phATI paNa jAya. keTalAka kAMTA thaDamAM ke phaLamAM paNa bhoMkAya. tUTIne UDelA aneka kAMTA paNa emAM bharAI jAya. ethI satata pIDA thayA kare. tyAM kAMTA kADhanAra koI hoya nahi. eTale e kaSTa sahana karyA karavuM paDe. Ama, kadAgrahI vyaktinI sobata paNa kAMTAvALA vRkSonI sobata jevI che. ethI samajapUrvaka enAthI dUra rahevA mATe prayatnazIla rahevAmAM ja lAbha che, kAraNa ke keTalAka catura durAgrahIo potAnI jALamAMthI bhoLA jIvone chaTakavA nathI detA. 2010_05 274 Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha cotho, adhikAra caudamo : asadmahatyAga adhikAra [492] vidyA vivei vinayo vizuddhi: siddhAntavAllabhyamudAratA ca / asadgrahAd yAnti vinAzamete guNAstRNAnI kaNAd davAgneH // 20 // anuvAda : dAvAnaLanA taNakhAthI jema ghAsa nAza pAme che tema asadgahathI vidyA, viveka, vinaya, vizuddhi, siddhAnta mATenI prIti ane udAratA--A guNo nAza pAme che. vizeSArtha : mANasa jyAre samajavAno ke satya svIkAravAno spaSTa inkAra karIne potAnA khoTA matano ja Agraha sevavA lAge che tyAre jo keTalAka sadguNo tenAmAM rahelA hoya to te moDA ke vahelA nAza pAme che. vaLI sadguNo tenAmAM pahelethI ja na hoya to te pachIthI AvatA nathI. matAgrahI mANasa pachI matAMdha bane che. matAMdha banelA mANasane enI dRSTi khullI na hovAthI potAnAthI judA matanAM zAstro vAMcavAM gamatAM nathI. ethI ekaMdare to vidyA pratye ja ene aprIti thAya che. samajadAra ane tattvavimarza karI zakanAra vyakti paNa jyAre potAnA matathI viparIta evA graMthonuM jo vAraMvAra vAMcana kare to saMbhava che ke enI mAnyatA DagI jAya. evI caMcala mananI vyaktione khoTA pracArAtmaka graMtho bahu vAMcavA devA na joIe e samajI zakAya evI vAta che. paraMtu bIjI bAju asagrahI mANasa to sArA, sAcA graMtho vAMcavAthI potAnI jAtane hetupUrvaka vaMcita rAkhe che. vidyA mATenI enI lAgaNI buThThI thaI jAya che. potAnA mata mATe AgrahI hovAne kAraNe tenAmAMthI sArAsArano, kRtyAkRtyano viveka paNa ocho thavA lAge che. kyAreka to tene bhaya rahe che ke jo viveka darzAvavA jaze to potAno mata DhIlo paDI jaze. eTale samajavA chatAM te viveka darzAvato nathI. potAnA matanA abhinivezane kAraNe te vinayI thaI zakato nathI. tenA namratA, laghutA, nirAbhimAnatA vagere guNo ghasAI jAya che. bIjAne paNa potAno mata hoI zake evo udAra bhAva enAmAMthI cAlyo gayo hovAthI cittavizuddhi, udAratA, sahiSNutA vagere guNo paNa enAmAM maMda paDavA lAge che. potAnAthI viparIta mata te sahI zakato nathI. Ama eka guNanI sAthe bIjo ane bIjAnI sAthe trIjo guNa ema tenA vividha sadguNo nAza pAme che. ahIM udAharaNa ApavAmAM Ave che ke kyAMka dAvAnaLa phATyo hoya ane enA taNakhA cAre bAju jorajorathI UDatA hoya ane emAMno eka taNakho potAnA khetaramAM rAkhelI ghAsanI gaMjImAM paDe to e eka ja taNakho samagra ghAsane bALI nAkhavAnI zakti dharAve che. tevI rIte asadgaha nAmano eka ja durguNa bIjA ghaNA badhA sadguNone bALI nAkhavAnI zakti dharAve che. [493] svArtha: priyo no muLavAMntu zin mUDheSu maitrI na tu tattvavitsu / asadgrahApAditavibhramANAM sthitiH kilAsAvadhamAdhamAnAm // 21 // anuvAda : asagrahamAM vibhrama pAmelA adhamAdhama mANasonI sthiti evI hoya che ke 2010_05 275 Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra teone koI guNavAna vyakti nahi, paNa svArtha priya lAge che ane teo tattvavettAonI sAthe nahi paNa mUrkha mANaso sAthe maitrI rAkhe che. vizeSArtha : eka vakhata durAgrahIno svabhAva vicitra thaI jAya te pachI tene potAnA jevA mANaso ja game. enI saMgata evA anya mUDha mANaso sAthe thavA lAge. kadAgrahI mANasa potAnA abhiprAya mATe ja Agraha rAkhe. ene kAraNe enAmAM svArthapaTutA AvavA lAge. potAnAthI viparIta mAnyatAvALA sAthe eTale ke sAcA, khullA dilanA, mukta mananA guNavAna tattvarasiko sAthe ene phAve nahi. potAno svArtha poSAya evA mUrkha mANaso sAthe enI dostI jAme. paraMtu pachI enuM pariNAma evuM Ave che ke uttarottara adhama mANasa sAthe enI dostI vadhatI jAya ane e dostInuM stara UtaratuM jAya. evA durAgrahI mANasonI AdhyAtmika sAdhanAno vikAsa A rIte aTakI jAya che, eTaluM ja nahi teo pAchA paDe che. [494] rUrva vivaMtattvamuvIra vRddhi rasadgrahaM yastRNavajjahAti / jahAti nainaM kulajeva yoSid guNAnuraktA dayitaM yazaHzrI // 22 // anuvAda : Ama tattvane jANanAra je udAra buddhivALo tRNanI jema asadgahano tyAga kare che teno, guNAnurAgI yazalakSmI, kuLavAna strInI jema, tyAga karatI nathI. vizeSArtha : eka vakhata kadAgrahanuM svarUpa samajAyuM hoya ane AdhyAtmika vikAsamAM tenAthI thatA nukasAnano khyAla AvI gayo hoya to tevI vyaktie kadAgrahI na thavuM joIe. vizeSata: tattvanA jANanAra, syAdvAdazailInA marmajJa, udAra daSTivALA, bIjAnA sAcA daSTibinduno bhAvapUrvaka svIkAra karanAra mahAtmAo to haMmezAM kadAgrahathI dUra ja rahe che. kyAreka potAnA maMtavyamAM kazIka kSatino khyAla Ave ke tarata ja teo potAnI pratiSThAnI paravA karyA vagara teno svIkAra karI le che. jeo nikhAlasa che, ucca dhyeyanI abhilASAvALA che, teonI to A rIte vastutaH pratiSThA UlaTI vadhe che. yazalakSmI emanA tarapha kheMcAIne Ave che. kuLavAna pativratA strInI jema e yazalakSmI evA mahAtmAono kyAreya tyAga karatI nathI. arthAt evA udAradila, prAmANika, saMniSTha, sahiSNu, tattvajJa mahAtmAonI kyAreya apakIrti thatI nathI. graMthakartA upAdhyAya zrI yazovijayajIe ahIM prabaMdhanA A chellA zlokamAM potAnuM nAma zleSathI gUMthI lIdhuM che. iti asadgrahatyAgAdhikAraH / asadmahatyAga adhikAra saMpUrNa 276 Jain Education Intemational 2010_05 Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pAMcamo adhikAra paMdaramo 7 yoga - avikAra ? [45] vyatIta - mithyAtvavivipuSaH | samyaktvazAlino'dhyAtmazuddheryogaH prasidhyati // 1 // anuvAda : asamrahanA nAzathI mithyAtvarUpI viSanAM biMduo(vipuSa)nuM jemaNe vamana karyuM che evA samyakatvathI zobhanArane adhyAtmanI zuddhithI yoga siddha thAya che. vizeSArtha : asaMgrahano tyAga ane mithyAtvanuM vamana e be sabhyatvanI prAptinI pUrvenI Avazyaka bhUmikA che. jeo mokSamArga vikAsa sAdhavA mAge che emaNe e mATe potAnI yogyatA prApta karI levI joIe. mokSamArgamAM yogasiddhi e jIvane vikAsa tarapha dorI jato tabakko che. e mATe prAthamika yogyatA te samyatvanI prApti che. e vinA yogasiddhi prApta thaI zakatI nathI. jyAM sudhI mithyAtva jAya nahi tyAM sudhI samyaktva prApta thAya nahi. mithyAtvane ahIM viSabiMduo tarIke oLakhAvAyAM che. udaramAM viSabiMdu ajANatAM cAlyuM gayuM hoya to e jaThara ane AMtaraDAmAM AgaLa vadhIne potAnI meLe bahAra nIkaLI jaze ema samajIne besI rahenAra mRtyune zaraNa thAya che. viSabiMdu zarIramAM AgaLa jAya te pahelAM ja ene kADhI nAkhavuM joIe. kevI rIte kADhI zakAya ? vamana eTale ke UlaTI karIne kADhI nakhAya. UlaTI thaI gayA pachI jIvane cena paDavA lAge che, kAraNa ke have viSa bahAra AvI gayuM che. mithyAtva eka prakAranuM viSa che. e na nIkaLatuM hoya to parANe kADhavAno prayatna karavo joIe. jyAM sudhI mithyAtva che tyAM sudhI jIvane adhyAtma vize, mokSamArga vize mUMjhAro rahe che. te AkaLavikaLa thAya che. "Ama karuM ke "tema karuM evI asahya dvidhA te anubhave che. paraMtu mithyAtvano nAza thatAM ane samyagadarzananI prApti thatAM te zAnti anubhave che. te adhyAtmanI zuddhi prApta karavA lAge che. mithyAtvano eTale ke viparIta mAnyatAono tyAga karavo hoya to jIve asadgaha eTale ke kadAgrahano tyAga karavo jarUrI che. asagrahane kAraNe khoTI ane UMdhI vastuo evI daDhatAthI pakaDAI jAya che ke te jaladI chUTatI nathI. evI majabUta graMthine ukelI zakAtI nathI. ene chedavI ke toDavI paDe che. ema karyA pachI ja AgaLano mArga saraLa bane che. yoga' zabda mAtra jaina darzanamAM ja nahi, sarva bhAratIya darzanomAM vaparAyelo zabda che. eTale A adhikAramAM sarva bhAratIya darzanonA samanvaya rUpe jaina darzanane saMmata evI yoganA svarUpanI rajUAta upAdhyAyajI mahArAje karI che. 277 For Private & Jain Education Intemational 2010_05 emational 2010_05 Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra [496] >>rmajJAnavimena sa dithI tatra vAmi: | AvazyakAdivihitakriyArUpaH prakIrtitaH // 2 // anuvAda : karma ane jJAnanA bhedane lIdhe te (yoga) be prakArano che. temAM pahelo (karmayoga). AvazyakAdi kriyA karavArUpa kahyo che. vizeSArtha : yoganA svarUpa vizenA A adhikAramAM AraMbhamAM yoganA prakArono nirdeza karavAmAM Avyo che. yoganA be mukhya prakAro te karmayoga ane jJAnayoga che. "yoga' zabda saMskRta yun parathI Avelo che. yun eTale joDavuM. jemAM kazuMka joDANa thAya te yoga. potAnI jAtane bhaktimAM joDavI te bhaktiyoga ane kriyA athavA karmamAM joDavI te karmayoga. evI rIte jJAnayoga, dhyAnayoga vagere prakAranA yoga che. cittane vividha prakAranA bhAvomAM joDavAthI tevA prakAranA yoga thAya che. zrImadbhagavadgItA pramANe arjunanuM citta jayAre viSAdathI chavAI gayuM hatuM tyAre tenI evI manodazA mATe "viSAdayoga' zabda prayojAyo hato. yoga aneka prakAranA saMbhave che. adhyAtmamArgamAM upayogI evA yogomAM karmayoga, bhaktiyoga, jJAnayoga, dhyAnayoga, samAdhiyoga vagerene gaNAvI zakAya. emAM mukhya be te karmayoga ane jJAnayoga che. ahIM 'karmayoga' zabda spaSTatAthI samajI levo Avazyaka che, kAraNa ke nahi to gUMcavADo thavAno saMbhava che. jaina dharmamAM ane jaina darzanamAM enI spaSTatAnI savizeSa jarUra che, kAraNa ke karmasiddhAntanI bahu vigate prarUpaNA jaina dharma-darzanamAM karavAmAM AvI che. karmayoga' zabdamAM 'karma'no artha ahIM kriyA athavA kArya evo levAno che. kAzmaNa vargaNAnA pudgala paramANuothI baMdhAtAM karmano artha ahIM levAno nathI. zarIra dvArA je je ceSTAo ke AcaraNa thAya che, te badhI ja kriyAone karmayoga tarIke oLakhAvavAmAM AvatI nathI, kAraNa ke jo koI ema oLakhAve to pachI to azubha karmayoga ane zubha karmayoga evA bheda pADavA paDe. jaina dharmamAM to AvazyakAdi je kriyAo che tenA viSayamAM 'karmayoga' zabda vaparAya che. sAmAyika, jinezvara bhagavAnanI stuti, vaMdana, pratikramaNa, paccakhkhANa ane kAusagga e mukhya che Avazyaka kriyA gaNAya che. sAdhuo mATe paDilehaNa, gocarI, vahoravA javuM vagere kriyAo paNa hoya che. A badhI kriyAo yogya kALe, yogya rIte, yogya lakSyapUrvaka karavI joIe. emAM pramAda, zithilatA, nIrasatA, jUnAdhikapaNuM, abahumAna ityAdi na hovAM joIe. zrImadbhagavadgItAmAM yoga: karmasu kauzatram | kahyuM che. eTale kahevAnuM tAtparya e che ke A badhI Avazyaka kriyAo cittanA pUrA upayogapUrvaka, nipuNatAthI vizuddha rIte karavAmAM Ave to te 'karmayoga' banI rahe che. e "karmayoga' 'jJAnayoga' mATe bhUmikA pUrI pADe che. jeno karmayoga azuddha che teno jJAnayoga paNa azuddha ja rahevAno. [497] zArIrayaMvarmAtmA yeyaM puSetnakSam | karmA'tanoti sadrAgAt karmayogastataH smRtaH // 3 // anuvAda : zarIranA spaMdarUpI karmavALo A AtmA sArA rAgane lIdhe puNyanA lakSaNavALI kriyAo kare che. tethI tene "karmayoga' kahevAmAM Ave che. 278 Jain Education Intemational 2010_05 Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pAMcamo, adhikAra paMdaramo : yoga - adhikAra vizeSArtha : A zlokamAM "karmayoga' zabda samajAvavAmAM Avyo che. vaidika darzanomAM "karmayoga' zabda jeTalo vyApaka rIte vaparAyo che teTalo jaina darzanamAM vaparAyo nathI. vaLI "ka" zabda paNa jaina darzanamAM je pAribhASika arthamAM vaparAyo che te mahattvano che. sAmAnya vyavahAramAM te sahaja rIte vaparAya che. jaina kuLomAM zubhAzubha baMdhanA arthamAM karma zabda savizeSa prayojAto rahyo che. ethI jaina darzana ane - anya darzano baMnene svIkArya bane evI rIte karmayoga' zabda upAdhyAyajI mahArAje prayojIne tattvavicAraNAmAM kaMI gerasamaja na thAya eTalA mATe AraMbhamAM ja ahIM enI vyAkhyA bAMdhI ApI che. zarIra dvArA je kaMI spaMdano thAya che arthAta nAnI moTI je kaMI kriyAo thAya che temAMthI prazasta bhAvathI, deva, guru ane dharma pratyenA anurAgathI ane puNyanA baMdhanA lakSaNavALI je kriyA thAya che tene 'karmayoga' kahevAmAM Ave che. Ama to zarIra dvArA hiMsA, asatya, corI, kAmabhoga, mAyAkapaTa, niMdAkuthalI vagere ghaNI azubha kriyAo paNa thAya che. e to pAparUpa che. ethI azubha karma baMdhAya che. ene mATe ahIM karmayoga kahevAmAM Avyo nathI. paraMtu devaguruvaMdana, sAmAyika, pratikramaNa, kAusagga, paccakhkhANa vagere je zubha pravRttio thAya che, jenAthI prAyaH puNya baMdhAya che tevI kriyAo mATe 'karmayoga' zabda ahIM prayojavAmAM Avyo che. (evI kriyAo jyAre jJAnayogI mahAtmAo dvArA thatI hoya che tyAre temAM temano rAga joDAyelo na hovAthI temane karmano baMdha thato nathI, balake ethI karmanI nirjarA paNa thaI zake che.) [498] mAvaThyAvirodha vAtsalyadvAvArIm | prApnoti svargasaukhyAni na yAti paramaM padam // 4 // anuvAda : AvazyakAdi (kriyAo) paranA rAgathI tathA jinezvaranI vANI pratyenA vAtsalyabhAvathI (jIva) svarganAM sukho prApta kare che. parama pada(mokSa)ne te pAmato nathI. vizeSArtha : ahIM AvazyakAdi kriyAo vize spaSTatA karavAmAM AvI che. sAmAyika, caturvizatistava, guruvaMdana, pratikramaNa, kAusagga ne paccakhkhANa e chane zrAvakanI Avazyaka kriyAo tarIke oLakhAvavAmAM Ave che. tevI rIte devavaMdana, paDilehaNa, pratikramaNa ityAdine sAdhu mahArAjanI Avazyaka kriyA tarIke batAvavAmAM Ave che. je kriyAo rojeroja avazya karavI ja joIe tene "Avazyaka kriyA kahevAmAM. Ave che. mokSamArganI sAdhanA mATe rojeroja karavAnI ATalI kriyAo Avazyaka gaNAya che. paraMtu ATalI ja kriyAo che ane bIjI nathI ema na kahI zakAya. sAdhaka ke upAsaka mATe gurunI AjJA anusAra bIjI ghaNI badhI nAnImoTI kriyAo hoya che. eTale ahIM phakta "Avazyaka' zabda na prayojatAM 'AvazyakAdi' zabda prayojavAmAM Avyo che. A AvazyakAdi kriyAo zubha kriyAo ja che. dharmanA mArge te AgaLa vadhAranAra che. AvI kriyAo mATe upAsakane rasaruci thAya e svAbhAvika che. AraMbhanA tabakke to bALajIvone jo A kriyAo gamI jAya to te pharI pharI karavAnuM temane mana thAya evuM che. eTale teomAM AvI kriyAo sarAga eTale ke rAgapUrvaka thatI jovA maLaze. 279 Jain Education Intemational 2010_05 Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra have saiddhAttika dRSTie vicArIe to jyAM rAga che ane kriyAo zubha che tyAM te kriyAo zubha karmabaMdhanI nimitta bane che. eTale ke AvI kriyAo karanAro bahoLo varga zubha karma bAMdhe che, puNyopArjana kare che. jayAM puNya che tyAM tenA phaLarUpe sukha che. vizeSa puNya hoya to svarganuM sukha paNa maLe. eTale AvI Avazyaka kriyAo enA karanArane svarga vagerenuM sukha apAve che. te kriyAo mokSanI prApti karAvatI nathI. paraMtu eno artha e nathI ke mokSaprApti karAvatI nathI mATe A badhI Avazyaka kriyAo choDI devI joIe. je choDavAno che te rAga che. mokSanA lakSyathI, AtmasvarUpamAM lIna thavA mATe, svarUpAnusaMdhAna mATe jo A kriyAo rAga vagara karavAmAM Ave to te parama pada arthAta mokSa apAvanAra nIvaDI zake. UMcI dazAe pahoMcelA AtmajJAnI mahAtmAo mAtra sAkSIbhAvathI A badhI kriyAo karatA hoya che. [499] jJAnayotipa: zuddhAtmaratyeRtnakSam | indriyArthonmanIbhAvAt sa mokSasukhasAdhakaH // 5 // anuvAda : jJAnayoga zuddha tapa che. Atmarati tenuM eka lakSaNa che. indriyonA viSayo paratve unmanI bhAvane lIdhe te (jJAnayoga) mokSasukhano sAdhaka che. ' vizeSArtha : karmayoganuM svarUpa samajAvyA pachI upAdhyAyajI mahArAja have jJAnayoganuM svarUpa saMkSepamAM ahIM kahe che. karmayoga ane jJAnayoga e be vacceno spaSTa bheda e che ke karmayoga vadhumAM vadhu svargasukha apAvanAra che, tyAre jJAnayogathI mokSasukhanI prApti thAya che. alabatta, eno artha evo nathI ke karmayoga rAva nirarthaka che mATe e choDI devo joIe. eno artha e che ke karmayoga paNa AraMbhamAM svIkAravA yogya che, paraMtu tyAM aTakI na jatAM jJAnayoga tarapha javAnuM che. vastutaH karmayoganuM ja jJAnayogamAM rUpAntara thAya che. pote e rUpAntara karavAnuM che. jo karmayoga nahi hoya to sIdho jJAnayoga tarata Avaze nahi, kAraNa ke jayAM sudhI deha che tyAM sudhI sthUla ke sUkSma karmayoga rahevAno. karmayoga dezaviratirUpa ane sarvaviratirUpa che. eTale karmayoga jJAnayogarUpe pariName e lakSya rAkhavAnuM che. jJAnayoga zuddha taparUpa che. A evuM tapa che ke jemAM Atmarati enuM eka mukhya lakSaNa che. AtmA pratye prIti, Atmasanmukha thavAnI utkaTa abhilASA A tapamAM hoya che. ethI e tapa puNyanA baMdhanuM nimitta na banatAM karmanI nirjarAnuM nimitta bane che. A jJAnayogamAM indriyonA viSayothI upara UThavAnI bhAvanA rahe che. indriyonA viSayo paugalika sukha tarapha jIvane kheMcI jAya che. jJAnayogamAM paugalika sukhanI, A bhava mATe ke bhavAntara mATe, koI abhilASA rahetI nathI. tyAM mAtra mokSanA sukhanI abhilASA pravartatI rahe che. AthI ja karmayoga karatAM jJAnayoga caDiyAto che. eTale ja enuM vizeSa mAhAbhya che. [500] na pa2prativaMthoDaminnanyothetmivettAt | zubhaM karmA'pi naivAtra vyAkSepAyopajAyate // 6 // anuvAda : emAM kevaLa AtmAnuM vadana hovAthI bIjo koI pratibaMdha hoto nathI. ahIM (jJAnayogamAM) zubha kriyA paNa vyApa (vikSepa) upajAvatI nathI. 280 Jain Education Intemational 2010_05 Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pAMcamo, adhikAra paMdaramo : yoga - adhikAra vizeSArtha : AgaLanA zlokamAM kahevAmAM AvyuM che ke jeo AvazyakAdi kriyAo utsAha ne premathI kare che ane jeo bhagavAnanI vANI pratye tIvra anurAga ane ahobhAva dharAve che teo svarganuM sukha meLavI zake che. paNa teo ethI mokSagati prApta na karI zake. mokSagati to jJAnayogIo ja prApta karI zake. to pachI prazna thAya ke zuM jJAnayogIone pratikramaNa, paDilehaNa, gocarI Adi AvazyakAdi kriyAo karavAnI ja nahi ? ane jo teo kare to temane svargasukha maLe ? eno uttara ahIM e ApavAmAM Avyo che ke jJAnayogIo paNa AvazyakAdi kriyAo jarUra kare che, paraMtu teo kevaLa AtmasvabhAvamAM ramatA hoya che, teone AtmAnuM vadana thayeluM hoya che. AthI teo je kriyA kare che te pratye temane anurAga hoto nathI. eno artha e nathI ke teo AvazyakAdi kriyAo veTha tarIke kare che. teo vizuddha rIte ja potAnI kriyAo karatA hovA chatAM e kriyAo pratye temane zubha rAga hoto nathI. teo rAgarahitapaNe kriyAo karatA hovAthI e kriyA temanA jJAnayogamAM pratibaMdhaka arthAt bAdhArUpa banatI nathI. teo aMtarmukha banIne zubha kriyAo karatA hovAthI te kriyAo temanI ArAdhanAmAM vyApa (vikSepa) rUpa, vighnarUpa thatI nathI. vastutaH jJAnInI kriyAo karmano zubha prakArano baMdha karAvanAra nahi, paNa karmanI nirjarA karAvanAra hoya che. ethI je kriyAo anyane svargasukha apAvIne saMsAramAM ja rAkhe che e ja kriyAo jJAnayogIne mokSasukha apAvI zake che. [501] = pramattasAdhUnAM NiTSNAvazyAvi ! niyatA dhyAnazuddhatvAdyadanyairapyadaH smRtam // 7 // anuvAda : dhyAnathI ja zuddha hovAne kAraNe apramatta sAdhuonI AvazyakAdi kriyA niyata hotI nathI. anya darzanIoe paNa ema kahyuM che. vizeSArtha : AvazyakAdi kriyA zrAvake temaja munioe karavI jarUrI che. eTalA mATe to tene Avazyaka arthAt avazya karavA jevI kahI che. evI kriyAthI AcAramAM zuddhi Ave che, citta sthira thAya che ane pramAda cAlyo jAya che. AvI Avazyaka kriyAo paNa vakhata jatAM yaMtravat banI javAno saMbhava rahe che. ema thAya tyAre cittanI ekAgratA ochI thAya che ane pramAda vadhe che. mahAtmAo dhyAnamAM jema jema vadhu ekAgra banatA jAya che tema tema temanA cittanI zuddhi ane upayoganI aMtarmukhatA vadhatAM jAya che. temanI apramatta dazA uttarottara vadhatI jAya che. eve vakhate koIka kAraNasara temanAthI AvazyakAdi kriyAo ochIvattI thAya che ke rahI jAya che. alabatta, tyAre emanuM citta to te Avazyaka kriyAmAM raheluM hoya che. tethI evI kriyA tyAre nathI thaI zakI, te pramAda ke anAdarane kAraNe nahi, paNa samayAbhAva, zArIrika pratikULatA ItyAdine kAraNe hoya che, athavA teo dhyAnamAM eTalA badhA lIna hoya che ke kriyA rahI jAya che. potAnAthI je kriyA nathI thaI zakI e mATe teo manomana "micchA mi dukkaDa paNa karI letA hoya che. teo svasvarUpamAM evA lIna banI gayA hoya che ane apramattAvasthAne kAraNe teo dhyAnanI evI UMcI zreNIe caDyA hoya che ke AvazyakAdi kriyAo temanAthI sahaja rIte chUTI gaI hoya che. apramatta jJAnI mahAtmAo mATe, AvazyakAdi kriyAo niyata, nizcita nathI hotI, paraMtu emano 281 Jain Education Intemational 2010_05 Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra dAkhalo laI pramattadazAvALA koI sAdhu ke zrAvaka kriyA choDI de to te yogya nathI. apramatta sAdhuo paNa bIjAne AvazyakAdi kriyA choDavAnuM kahe nahi. mATe emAM koIe potAne mATe utAvaLe nirNaya karavA jevo nathI. anya dArzanikoe paNa Ama ja kahyuM che. [502] yAtmaratideva cIlAtma mAnava: | __Atmanyeva ca saMtuSTastasya kAryaM na vidyate // 8 // anuvAdaH je mAnava AtmaratimAM ja hoya, je AtmatRpta hoya ane AtmAmAM ja saMtuSTa hoya tene kArya karavAnuM rahetuM nathI. ' vizeSArtha : upAdhyAyajI mahArAje zrImadbhagavadgItAnA trIjA adhyAyano A 17mo zloka ahIM Apyo che. emAM kahyuM che ke je manuSyane Atmarati hoya, je AtmatRpta hoya ne je AtmasaMtuSTa hoya tene koI kArya karavAnuM rahetuM nathI. ahIM kArya karavAnuM rahetuM nathI ema je kahyuM che te jeTaluM mahattvanuM che tenA karatAM Atmarati, AtmatRpta ane AtmasaMtuSTa e traNa zabdo vadhu mahattvanA che. emAM paNa AtmatRpta ane AtmasaMtuSTa zabdo samAna bhAvavALA che. Atmarati eTale AtmAmAM rati athavA prIti hovI jarUrI che ane te tRpti ke saMtuSTinI koTie laI jAya e kakSAnI hovI jarUrI che. A ucca dazAmAM mANasane saMsAranA sarva padArthonI anityatA bhAse che. eTale temAMthI kazuM meLavavAnuM tene prayojana rahetuM nathI. A evI UMcI AdhyAtmika dazA che ke jyAM mANasa khAvApIvAnuM bhUlI jAya che athavA sahaja rIte e chUTI jAya che. ene kazuM karavAnuM yAda AvatuM nathI. enI Atmarati eTalI UMcI koTinI che ke potAne deha che evuM bhAna paNa tyAre rahetuM nathI. jo evI dehAtIta dazA hoya to dehathI karavAnAM kAryo paNa tyAre na thatAM hoya e svAbhAvika che. ene koI vAsanA ke tRSNA rahetI nathI. nijAnaMdanI mastImAM ja te satata magna rahe che. sAmAnya mANasonI A dazA nathI, paNa jeo sthitaprajJa banyA che, AtmasvarUpamAM lIna banyA che evA virala mahAtmAonI A vAta che. mATe sAmAnya mANase Avazyaka dhArmika kArya, kartavya karavAnuM choDI devAnI utAvaLa na karavI joIe ane tevA bhramamAM na rahevuM joIe. [503] naiva tI tenArtho nAtene zana | na cAsya sarvabhUteSu kazcidarthavyapAzrayaH // 9 // anuvAda : tene A lokamAM karavAnuM kaMI prayojana hotuM nathI, tema na karavAnuM paNa kaMI (prayojana) hotuM nathI. tathA sarva bhUtone vize paNa tene kaMI vyapAzraya (svArtha ke moha) hoto nathI. vizeSArtha : upAdhyAyajI mahArAje zrImadbhagavadgItAmAMthI trIjA adhyAyano 18mo zloka ahIM avataraNa tarIke Apyo che. 282 2010_05 Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pAMcamo, adhikAra paMdaramo : yoga - adhikAra je AtmatRpta sAdhaka mahAtmAo che teone kazuM ja karavAnuM hotuM nathI. A pramANe AgalA zlokamAM gItAkAre je kahyuM che tenuM ja vadhu spaSTIkaraNa gItAkAra A zlokamAM kare che. AtmarativALA ane AtmAmAM ja saMtuSTa evA jJAnIone potAno koI svArtha hoto nathI. teoe kAryamAMthI potAnuM kartutva kADhI nAMkhyuM che. vaLI teone koI rAga ke dveSa hotA nathI. temanI sarva padArtho pratyenI Asakti maTI gaI hoya che. eTale temane sarAga evuM koI paNa kArya karavAnuM prayojana rahetuM nathI. teo evI UMcI kakSAe che ke lokasaMgrahanuM koI kArya paNa karatA nathI. have prazna ema thAya ke teone kArya karavAnuM hotuM nathI, chatAM mAno ke koI kArya karavAnuM AvyuM to teo te kArya kare ke na kare ? teno uttara e che ke tenuM kArya teo jarUra kare, kAraNa ke AvI paDeluM kArya jo na kare to te na karavAnuM prayojana hovuM joIe. eTale ke emAM icchA-anicchAne joDavAM paDe. paNa jJAnayogIne jema icchA nathI hotI tema anicchA paNa nathI hotI. anicchA hoya to tenuM paNa kAraNa hovuM joIe. eTale AvA jJAnayogIo je samaye je kArya karavAnuM prApta thAya te kArya teo kare kharA, paNa teo temAM manathI joDAtA nathI. tenAthI teo lepAya nahi. kArya karavAthI ke na karavAthI temanI cittazuddhimAM kazo pharaka paDato nathI. AvA jJAnayogIone saMsAranA koI paNa jIva sAthe kazo svArtha, lobha, lAlaca, rAga, dveSa, moha, vera, gharSaNa ityAdi kazuM ja hotuM nathI. sarva jIvo pratye teonI samadaSTi hoya che. AvI ucca dazA hoya tyAM teo saMsArane mAtra sAkSIbhAvathI nihALyA karatA hoya che. [504] gavAzo niSiddhominnatyAnaMyoragi | dhyAnAvaSTaMbhataH kvAstu tatkriyANAM vikalpanam // 10 // anuvAda : emAM dhyAnamAM) arati ane AnaMdano avakAza paNa niSiddha che. to pachI dhyAnanA avalaMbanathI te kriyAono vikalpa ja kyAMthI hoya ? vizeSArtha : ahIM jJAnayogInA dhyAnanI viziSTa koTinI vAta karavAmAM AvI che. sAmAnya mANasane indriyArtha padArthomAM tIvra rati-arati saMbhave che. sugaMdhI padArtha joIne tenI sugaMdha levAnuM tene mana thAya che ane durgadha levAno vakhata Ave to enuM moDhuM bagaDI jAya che. sarasa khAdya padArtho joIne e khAvA mATe tenA moDhAmAMthI pANI chUTe che ane lukhkhAsUkA, rasakasahIna khAdyapadArtho khAvAnA Ave to ene ubakA Ave che. asahya garamImAM eno jIva akaLAya che ane ThaMDakavALuM vAtAvaraNa maLatAM te rAjI rAjI thaI jAya che. Ama AvA ghaNA prasaMge sAmAnya mAnavInI rati-aratinI pratikriyA ApaNane jovA-anubhavavA maLe che. ApaNe paNa ApaNI potAnI sAmAnya dazA anusAra evo anubhava karIe chIe. paraMtu jeo UMcA sAdhaka che temanA jIvanamAMthI rati-aratino, prIti-aprItino bhAva nIkaLI gayo hoya che. lagnamAM javAnuM Ave ke smazAnamAM javAnuM prApta thAya, emanA cittanI dazA ekasarakhI ja rahe che. emAM rati athavA AnaMda ane arati athavA klezano jarA sarakho paNa avakAza hoto nathI. 283 Jain Education Intemational 2010_05 Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra emAM paNa evA jJAnayogIo jyAre dhyAnanI ucca zreNIe ArUDha thAya che tyAre to "A huM karuM ke A mAre nathI karavuM' evA prakAranA koI vikalpo paNa temanA cittamAM hotA nathI. [505 nirvAdamAtrA yApi fmakSATanAkuvA | nA jJAninoDasaMnneiva dhyAnavighAtinI zA anuvAda : mAtra dehanA nirvAha arthe bhikSATanAdi je kriyA che te asaMgapaNAne kAraNe jJAnInA dhyAnano vighAta karanArI thatI nathI. vizeSArtha : je jJAnayogIo hoya che teone paNa zarIra hoya che ane zarIranA dharmo hoya che. eTale jJAnIne paNa deha TakAvavA mATe AhAranI jarUra paDe che. e AhAra levA mATe emane bahAra javuM paDe che. bhikSA mATe aTana arthAt gamanAgamana karavuM paDe che. sAdhune gocarI vahoravA nIkaLavuM paDe che. eTale ke jJAnayogIone kriyA to karavI ja paDe che. have A kriyA jyAre karavAnI Ave tyAre temanA manamAM vikalpo UThe ke nahi ? teo amuka dizAmAM jaI, amuka ghare pahoMcI, e gharethI amuka ja vAnagI vahore che to e badhAmAM pasaMdagI karavAno vikalpa to Ubho thAya ja ne ? ane vikalpa Ubho thAya to tethI temanA dhyAnane e bAdhaka bane ne ?-AvA prazno thavA svAbhAvika che. paraMtu graMthakAra maharSi teno uttara ApatAM kahe che ke AvI ucca dazAnA jJAnayogIono potAnA deha paratveno mamatvabhAva nIkaLI gayo hoya che. deha pratye paNa teo asaMgabhAva ja anubhave che. eTale evI kriyAo karatI vakhate temanAmAM kartutvabhAva rahyo hoto nathI. AthI deha arthe thatI temanI AvI kriyAo temanA dhyAnamAM vikSepa karanArI ke temanA dhyAnano vighAta karanArI banatI nathI. [506] rastrazikSAdAcA hi tatriyonanam yathA | phalabhedAttathAcArakriyA'pyasya vibhidyate // 12 // anuvAda : ratnanA abhyAsaveLAnI dRSTi judI hoya che ane tenA niyojana (upayoga) vakhatanI dRSTi judI hoya che. tevI rIte emanI (jJAnInI) AcArakriyA paNa phaLanA bhedane lIdhe bhedavALI hoya che. vizeSArtha : phakta bAhya dRSTithI jonArAne keTalIka kriyA ekasarakhI lAge e svAbhAvika che, paNa e kriyAomAM paNa pharaka hoya che. A paNa eka samajavA jevI vAta che. eka sAmAnya vyakti AhAra le che ane eka jJAnI paNa AhAra le che, baMnenI vAnagI, Asana, jalapAna vagere badhuM ja sarakhuM che, chatAM sAmAnya mANasa ane jJAnInA AhAranI kriyAmAM pharaka che. A pharaka kevI rIte samajI zakAya ? e kriyA sAthe emanuM citta kevA bhAvathI joDAyeluM che tathA tenuM pariNAma kevuM rahe che tenA parathI samajI zakAya. ekasarakhI dekhAtI be kriyAo vacceno bheda A rIte pArakhI zakAya. ahIM upAdhyAyajI mahArAje eka sarasa ane sacoTa daSTAnta ApyuM che. eka jhaverInA dIkarAne ratnanI parIkSA karavA mATenA abhyAsavargamAM mUkavAmAM Avyo che. te ratnonI parIkSA karatAM zIkhe che. enA hAthamAM je ratna mUkavAmAM Ave tenA guNadoSa jotAM ene AvaDI gayuM che. Ama, ratnanA abhyAsa vakhate enI dRSTi ratnonA 284 2010_05 Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pAMcamo, adhikAra paMdaramo : yoga - adhikAra guNadoSone barAbara samajavAmAM rahelI che. e sivAya bIjA koI vikalpo enA manamAM nathI. tyAra pachI abhyAsa karIne taiyAra thayelA e jhaverIputrane pitA potAnI dukAne besADe che. have gharAko sAthe ratnonI levaDa devaDa vakhate paNa e jhaverIputra ratno hAthamAM laI jhINI najare enA guNadoSa nihALe che. ratnanA abhyAsanI enI dRSTi have ratnonA vepAramAM yojavAmAM Ave che. e vakhate ratna levA lAyaka che ke kema ? tenI keTalI kiMmata paravaDe ? tenI vecANa kiMmata keTalI rAkhavI ke jethI vadhumAM vadhu lAbha thAya ityAdi vicAro enI dRSTinI sAthe joDAya che. bAhya dRSTie joIe to eno e ja yuvaka ratnanI parIkSA karI rahyo che. paraMtu abhyAsa karatI vakhate enI daSTi judI hatI ane vepAra karatI vakhate judI hoya che. baMne dRSTi vacce pariNAmano-phaLano bheda che. AvI ja rIte jJAnayogIo je kriyA karatA hoya che te kriyA phaLanA bhedane lIdhe judI hoya che. AthI ja sAmAnya mANasa jevo ane jeTalo AhAra le ane jJAnI evo ane eTalo ja AhAra le, chatAM baMnenAM pariNAmamAM phera hoya che. Ama phaLabhedathI AcArakriyAmAM bheda paDe che. [507 ththAnAtha diAi teyaM pratye nidaM mana: ! prArabdhajanmasaMkalpAdAtmajJAnAya kalpate // 13 // anuvAda : A kriyA paNa dhyAnane mATe ja che. te (jJAnayogI) potAnA manane pAchuM vALIne, prArabdha-janmanA saMkalpane kAraNe, AtmajJAna mATe tene (kriyAne) upayogamAM le che. vizeSArtha : AgaLanA zlokomAM batAvavAmAM AvyuM che ke dehanirvAha mATenI ane anya Avazyaka kriyAo jJAnayogI muni kare to tethI tenA dhyAnamAM vikSepa paDato nathI. have ethI AgaLa vadhIne upAdhyAyajI mahArAja kahe che ke bhikSATanAdi kriyAthI paNa dhyAnano vighAta to thato ja nathI, eTaluM ja nahi, e dvArA vastuta: emanA dhyAnane puSTi maLe che. ahIM prArabdha-janmanA saMkalpanI vAta karavAmAM AvI che. prArabdha-janma eTale prArabdhane kAraNe udbhavatuM. prArabdha-janma saMkalpa eTale pUrvanAM karmonA udayane pariNAme banatI ghaTanA vakhate Avato vicAra. evI ghaTanA te muninA hAthanI vAta nathI. nikAcita karmanA udayane kAraNe rogAdi ke evuM je kaMI thAya te to bhogavavuM ja paDe che. eve vakhate jJAnayogI muni to A kasoTInA kALamAM bamaNA baLathI dhyAnamAM vadhAre sthira thAya che. tenuM dhyAna vicalita thatuM nathI. te ghaTanAthI asaMga banI jAya che. evI ghaTanAo sAthe tenuM mana joDAtuM nathI. pariNAme AvI paDelI A kriyAono te AtmajJAna mATe upayoga kare che. eTale ke AvI AvazyakAdi kriyAo dhyAnayogIne AtmajJAna tarapha vALavA mATe sAruM nimitta pUruM pADe che. [508] sthiramUtama svAtaM rana ratnati ne pratyAhRtya nigRhNAti jJAnI yadidamucyate // 14 // anuvAda : sthira thayeluM mana rajoguNathI caMcaLatA pAme che. jJAnI tene pAchuM kheMcIne teno nigraha kare che, je vize ahIM kahevAyuM che. 285 Jain Education Interational 2010_05 Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra vizeSArtha : mananI caMcalatA kevI che ane teno nigraha kevI rIte karI zakAya te vize ahIM kahevAyuM che. jIvanA sattva, rajasa ane tamasa e traNa guNomAMthI rajas arthAt rajoguNa evo che ke jIvane atyaMta pravRttizIla rAkhe che. evI pravRttiomAM yogyayogyatAno viveka jyAre cUkI javAya che tyAre cittanI caMcalatA vadhI jAya che. manane atyaMta saMyamapUrvaka sthira karavAmAM AvyuM hoya, paNa kaMIka nimitta maLatAM te eka viSaya parathI bIjA viSaya para ane bIjA viSaya parathI trIjA viSaya para kSaNavAramAM doDAdoDa karI mUkatuM hoya che. mANasa ekalo beTho hoya ane svastha thaI, ekAgra banIne vicArapUrvaka yAda kare ke thoDIka kSaNo pUrve pote kyA kyA viSayono vicAra karI lIdho hato to potAnI e yAdIthI potAne ja Azcarya thaze. citta jyAre caMcaLa bane che tyAre sAmAnya mANaso enA pravAhamAM kheMcAI jAya che. paraMtu jeo jJAnI che teo to bahAra cAlyA gayelA potAnA cittane pAchuM kheMcI laIne AtmAmAM sthira karI de che. teo potAnA manano nigraha karI zake che. have teo cittane vicAronA pravAhamAM taNAvA detA nathI. eTale ja teo jJAnI kahevAya che. jeo ajJAnI hoya che teone potAnA citta para koI saMyama hoto nathI. je samaye je je vicAro cittamAM UbharAtA hoya tene te UbharAvA de che, teo emAM rAce paNa che ane teno bhoga paNa banI jaI kyAreka ayogya vartana karI bese che. [59] zanaiH zanaipamen puci dhRtigRhIta | AtmasaMsthaM manaH kRtvA na kiMcidapi cintayet // 15 // anuvAda : dhRti vaDe grahaNa karelI buddhithI haLave haLave virAma (upara) pAmavuM. manane AtmAmAM sthira karI kaMI paNa ciMtavavuM nahi. ' vizeSArtha : upAdhyAyajI mahArAje zrImadbhagavadgItAnA chaThThA adhyAyano A pacIsamo zloka ahIM Apyo che. cittane saMyamamAM rAkhavA mATe AraMbhakALanA sAdhakone anubhavI jJAnI mahAtmAo dvArA je mArgadarzana apAya che te vize ahIM kahevAyuM che. citta vAnara jevuM caMcala che. tene jema jema bhagADo tema tema te vAraMvAra pAchuM doDI Ave che. eTale manane vaza karavAno acAnaka evo joradAra prayatna na karavo joIe ke jethI e vadhu caMcala bane ane hAthamAM na rahe. mana nAnA bALaka jevuM che. ene dhIme dhIme samajAvIne zAMta pADavuM joIe. manane gamatA viSayamAM joDI devAthI te tyAM vadhu Take che. gamatA viSayo sArA paNa hoya che ane kharAba paNa hoya che. durjano potAnA asaduM vyApAramAM manane joDe che, paraMtu jeo sAdhaka che, mumukSu che, AtmArthI che teo manane potAnA AtmAmAM AtmavicAraNAmAM, brahmasvarUpamAM joDI de che ane bIjuM kaMI citavatA nathI. temano upayoga satata AtmAmAM rahe che. evA jJAnI mahAtmAonuM citta pachI caMcala banatuM nathI. [510] yo yo ni:saMrati manacaMdanasthiram | tatastato niyamyaitadAtmanyeva vazaM nayet // 16 // anuvAda : caMcaLa ane asthira mana jyAre jyAre (je je kAraNathI) bahAra nIkaLI jAya tyAre tyAre (te te kAraNathI) tene pAchuM vALIne, niyamamAM rAkhIne, AtmAne vaza karavuM. 286 Jain Education Intemational 2010_05 Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pAMcamo, adhikAra paMdaramo : yoga - adhikAra vizeSArtha : caMcaLa manane vaza karavAnI vAtanuM ahIM punaruccAraNa thayuM che. caMcaLa banavuM ane asthira thavuM e manano svabhAva che. je samaye je viSayano vicAra karavo hoya te samaye phakta ja viSayano vicAra thavo ane anya koI viSayano vicAra na udbhavavo-evo saMyama mana para dharAvanAra mahAtmAoe paNa evI siddhi becAra divasamAM ja meLavI nathI hotI. varSonA satata abhyAsa pachI evI siddhi prApta thAya che. e abhyAsa te manamAM UThatA anya vicAronuM pramANa ochuM karavAno ane evI caMcalatAnI tvaritatA ghaTADavAno che. AraMbhamAM eka miniTa jeTalA samayamAM paNa potAnA nizcita viSayamAMthI mana ghaNI vAra bahAra nIkaLI jAya che ane bIjA vicAre caDI jAya che. kyAreka to sAdhakane potAne Azcarya thAya ke Avo vicAra potAnA cittamAM Avyo kyAMthI ? e vize eNe ghaNAM varSothI kyAreya vicAryuM nathI. paNa jIvamAM anAdi kALanA saMskAra paDelA che. e saMskAronA udayane kAraNe jyAre amuka prakAranA ajANyA vicAro cittamAM udbhave che tyAre sAdhaka vivaza ane Azcaryacakita thaI jAya che. AraMbhakALamAM AvI rIte anya viSayomAM doDI jatA cittane thoDI thoDI vAre rokavAno, pAchuM lAvavAno, ene niyamita karavAno ane AtmAmAM ene vaza karavAno prayatna karavAmAM Ave to bahAra doDI na javAnuM lakSaNa dhIme dhIme vadhatuM jaze ane ema karatAM karatAM citta saMyamita banatuM jaze. pravRttiomAMthI nivRtta thavuM, Asanabaddha thavuM, zvAsanI gatine niyamita karavI ane dhairya dhAraNa karI abhyAsa karatA javAthI uttarottara caMcalatA ghaTaze, sthiratA Avaze ane AtmAnA viSayamAM lInatA Avaze. e mATe niyamita abhyAsa athavA mahAvarA jevo anya koI upAya nathI. A aMge zrImad rAjacaMdrajIe kahyuM che : 'citta sthira karavA sAru, athavA vRttine bahAra na javA detAM aMtaraMgamAM laI javA sAru paradravyanA svarUpanuM samajavuM kAma lAge che. paradravyanuM svarUpa vicAravAthI vRtti bahAra na jatAM aMtaraMgane vize rahe che; ane svarUpa samajyA pachI tenA thayelA jJAnathI te teno viSaya thaI rahetAM athavA amuka aMze samajavAthI teTalo teno viSaya thaI rahetAM, vRtti pAdharI bahAra nIkaLI parapadArtho vize ramaNa karavA doDe che; tyAre paradravya ke jenuM jJAna thayuM che, tene sUkSmabhAve pharI samajavA mAMDatAM vRttine pAchI aMtaraMgamAM lAvavI paDe che; ane tema lAvyA pachI vizeSapaNe svarUpa samajAyAthI jJAne karI teTalo teno viSaya thaI rahetAM vaLI vRtti bahAra doDavA mAMDe che; tyAre jANyuM hoya tethI vizeSa sUkSmabhAve pharI vicAravA mAMDatAM vaLI paNa vRtti pAchI aMtaraMgane vize prerAya che. ema karatAM karatAM vRttine vAraMvAra aMtaraMga bhAvamAM lAvI zAMta karavAmAM Ave che, ane e pramANe vRttine aMtaraMgamAM lAvatAM lAvatAM AtmAno anubhava te vakhate thaI jAya che, ane jyAre e pramANe thAya che tyAre vRtti bahAra jatI nathI, paraMtu AtmAne vize zuddha pariNatirUpa thaI pariName che; ane te pramANe pariNamavAthI bAhya padArthanuM darzana sahaja thAya che. A kAraNothI paradravyanuM vivecana kAmanuM athavA heturUpa thAya che.' (vacanAmRta pR. 746) [511] ata vAdasvAnta: AMchAstrovitAM yiAm / sakalAM viSayapratyAharaNAya mahAmatiH // 17 // anuvAda : eTalA mATe jemanuM citta dRDha nathI evA mahAbuddhimAne manane viSayomAMthI pAchuM kheMcavA mATe zAstramAM kahelI samagra kriyAo karavI. 2010_05 287 Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra vizeSArtha : jeo mahAmativALA che, eTale ke mokSaprAptinI abhilASAvALA che, paraMtu jemanuM aMtaHkaraNa eTaluM dRDha thayuM nathI teonuM citta caMcala banIne vAraMvAra viSayonI pAchaLa doDI jAya che. teo potAnA cittanI caMcalatAnI bAbatamAM sabhAna hoya che, paNa prasaMge vivaza banI jAya che. AvA mokSArthIoe cittanI caMcalatAne nivAravAne koIka upAya zodhI kADhavo joIe. citta jo navaruM paDe to emAM jAtajAtanA saMkalpa vikalpo UThyA kare che. enI paraMparA evI vegathI cAle che ke jIva emAM ghasaDAya che. cittanA Avegone rokavAnuM eTaluM saraLa nathI. paNa mokSArthI jo jAgRta hoya to te tene rokavA mATe prayatna jarU2 ka2vAno. AvA prayatnomAMno eka prayatna te cittane bIjA vyApAromAM rokI devAno che. potAnA cittamAM cAlatA vyApArone aTakAvavAnuM kahevAthI aTakatA nathI. eTale AraMbhamAM to ene bIjA viSayonA vyApAro tarapha Aste Aste vALavAnI jarUra che. e mATe cittane jo satata zAstramAM kahelI Avazyaka kriyAo karavAmAM paroveluM rAkhavAmAM Ave to sAMsArika viSayomAMthI te dhImedhIme pAchuM haThatuM jaze. cittane anya A rIte munio mATe zAstramAM kahelI Avazyaka kriyAonI eka upayogitA viSayomAMthI nivRtta banAvI, caMcalatAmAMthI mukta karIne AtmAmAM sthira karavAnI che. ahIM Avazyaka kriyAonI ATalI ja upayogitA che ema na samajavuM. enI anya prakAranI mahattvanI upayogitAo paNa che, je jIvane ucca dazA tarapha laI javAmAM sahAyabhUta bane che. [512] zrutvA paizAciI vArtA vidhyAzca rakSaLam / nityaM saMyamayogeSu vyApRtAtmA bhavedyatiH // 18 // anuvAda : pizAcanI vArtA ane kulavadhUnA rakSaNa vize sAMbhaLIne yatie nitya saMyamayogomAM vyApAravALA thavuM. vizeSArtha : potAnuM citta caMcala banI na jAya, anya vicAromAM ke viSayomAM doDI na jAya e mATe yatioe potAnI jAtane saMyamanA yogonA vyApAramAM parovI devI joIe. citta svacchaMdI ghoDAnI jema Amatema doDavA lAge, ene bhaTakavAnuM gamavA mAMDe tyAre ene veLAsara vaza karI levuM joIe. e mATe zAstrakAroe vividha upAyo batAvyA che. yatioe potAnA mananI sthiti vize potAnA guru bhagavaMta pAse nikhAlasatAthI vAta karavI joIe ane gurubhagavaMta je upAyo batAve te udyamapUrvaka karavA joIe. lekhake ahIM prAcIna kALathI pracalita evAM be dRSTAnto ApyAM che. eka pizAcanuM dRSTAnta che ane bIjuM che kulavadhUnA zIlanA rakSaNanuM dRSTAnta. pizAca athavA yakSanuM dRSTAnta judI judI rIte kahevAya che, paNa teno sAra eka ja che. prAcIna samayamAM savAre pANIno loTo laI zaucakriyA mATe nagara bahAra vagaDAmAM javAno rivAja hato, je haju paNa ghaNe ThekANe pracalita che. zaucakriyA mATe je jagyAno upayoga karavAno hoya te jagyAnA mAlikanI athavA tyAM vasatA vyaMtarAdi devonI anujJA levAno rivAja ziSTamAnya gaNAto. have te vakhate tyAM koI deva pratyakSa hAjara to hoya nahi, ke dekhAya nahi, eTale pote anujJA mAMgavAnuM vacana bolIne bese to potAno doSa gaNAya nahi. eka vaNika A rIte eka vizAla vRkSa nIce zaucakriyA mATe jato ane tyAM jaIne bolato 'A jagyA jemanI hoya te mane anujJA Apo.' _2017_05 288 For Private Personal Use Only Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pAMcamo, adhikAra paMdaramo : yoga- adhikAra A rIte te vaNika tyAM niyamita zaucakriyA karI ghare pAcho Avato. have e vRkSamAM eka vyaMtara deva raheto. e pizAca duSTa hato. tene thayuM ke A vaNika roja zaucakriyA karIne mArI A sarasa jagyA durgadhavALI karI mUke che, paNa pahelAM e mArI anujJA mAgI le che eTale huM ene satAvI zakato nathI. paNa e mATe mAre bIjo koI rasto vicAravo joIe. eka divasa eNe pratyakSa thaI vaNikane kahyuM, "he vaNika ! tuM moTo sajjana che. tuM ziSTAcAravALo che. huM A vRkSamAM rahuM chuM ane tuM roja mArI rajA laIne zaucakriyA kare che. huM tArA para prasanna chuM. huM tane varadAna ApuM chuM ke tuM je kaheze e kAma tane tarata karI ApIza." vaNika ethI rAjI thayo, ene potAne ghare laI gayo. yakSe kahyuM, "huM tAruM badhuM ja kAma karI ApIza. paNa mane navarA besI rahevuM gamaze nahi. jo mane kAma vagarano rAkhyo to huM tane khAI jaIza.' pizAce vaNikane khatama karavA mATe A yukti prayojI hatI. vaNika pizAcane potAnA ghare lAvIne je kAma batAve te pizAca potAnI daivI zaktithI kSaNavAramAM ja karI ApavA lAgyo. lAkaDAM kApavAnuM, anAja lAvavAnuM, ghara bAMdhavAnuM, rasto banAvavAnuM-evAM evAM kAma tarata thaI javA lAgyAM. have vaNikane ciMtA thaI. eka divasamAM ja vaNika kAmathI rAjI thavAne badale parezAna thaI gayo kAraNa ke kAma nahi hoya to pizAca potAne khAI jaze. paNa te buddhicAturyavALo hato. eNe pizAcane kahyuM, 'jA jaMgalamAMthI UMcAmAM UMcA vAMsa laI Ava. tenI nisaraNI banAvI Apa." pizAce e kAma tarata karI ApyuM. vaNike gharanI bahAra e vAMsanI nisaraNI rakhAvI ane kahyuM, "jyAM sudhI tane bIjuM kaMI paNa kAma na batAvuM tyAM sudhI tAre A nisaraNI upara caDa-Utara karyA karavAnI.' pizAca vacanabaddha hato. vaNikane e khAI javA Icchato hato, paraMtu sUjhavALA vaNike ene Ama vaza karyo hato. A daSTAMtano sAra e che ke saMyama-jIvanamAM paNa yatioe pramAdarUpI pizAcane udyama vaDe vaza karavo joIe. bIjuM dRSTAnta kulavadhUnuM che. te A pramANe che : eka nagaramAM eka zreSThI raheto hato. teno putra vepAradhaMdhAmAM ghaNo ja hoziyAra hato. vepArane kAraNe ene deza-videzamAM vAraMvAra javuM paDatuM ane lAMbA samaya sudhI rahevuM paDatuM. enI yuvAna bhAryAthI A viraha khamAto nahi. te koI koI vakhata kAmavAsanAthI vihvaLa thaI jatI. eNe khAnagImAM potAnI sakhIne kahyuM ke koI dekhAvaDo yuvAna nagaramAM hoya to tuM mane eno paricaya karAva. mAre enI sAthe kAmabhoga bhogavavA che." * sakhIe vicAryuM ke A kuLavadhU jo cAritryathI bhraSTa thaze to A kuLa vagovAI jaze. eNe vaDIla zreSThIne e vize vAta karI. zreSThI tarata samajI gayA. emaNe potAnI patnIne e vize vAta karI. kaMIka upAya ajamAvavo joIe ema baMnene lAgyuM, kAraNa ke nokaracAkaravALA gharamAM kuLavadhU sAruM sAruM khAIpIne ekalI besI rahe to kAmavAsanA ene satAve ja. zeTha-zeThANIe gharamAM khoTekhoTo jhaghaDo karyo. zeThANI gharanA kAmamAM barAbara dhyAna ApatI nathI eTale ghara gaMdu rahe che, cIjavastuonuM ThekANuM hotuM nathI. badho doSa zeThANIne mAthe DhoLavAmAM Avyo. A jhaghaDAmAM putravadhU vacce paDI. zeThANIe kahyuM, uMmara ane tabiyatane kAraNe potAnAthI have kAma thatuM nathI. zeThe putravadhUne kahyuM, "beTA, have gharanI 289 Jain Education Interational 2010_05 Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra mAlika tuM che. ame to Aja chIe ne kAla nathI. mATe gharanI badhI javAbadArI tAre uThAvI levI joIe." sasarAe vahAlathI ane yuktipUrvaka krame krame eka pachI eka nokaracAkara chUTA karatA jaI tathA putravadhUnA kAmanI bhAre prazaMsA karatA jaI gharano eTalo badho bhAra putravadhUne mAthe nAkhI dIdho ke savArathI rAta sudhI te gharakAmamAMthI paravAratI nahi. patinA virahamAM udbhavelI enI kAmavAsanA to kyAMya adRzya thaI gaI. prAcIna samayamAM A be dRSTAnta bahu pracalita rahyAM che. eno ullekha karI, emAMthI bodha tAravavA mATe munione ahIM sUcana karavAmAM AvyuM che. citta satata vicAra karatuM rahe che. aneka prakAranA saMkalpavikalpo emAM UThe che. bhUtakALanI smRtio saLavaLe che. bhaviSyakALanA taraMgo, kalpanAnA ghoDe caDI Ave che. mANasa managamatI sRSTimAM rAce che. kyAreka na karavA jevA vicAro e karavA lAge che. evA asadu vicAronA pravAhamAM e taNAya che. evA vicArothI pote keTalo badho vivaza banI gayo che enI ene potAne paNa khabara paDatI nathI. bhaya, ciMtA, udvega, lobha, lAlaca, lAcArI, IrSA, dveSa, spardhA, asUyA, guNamatsara, hiMsaka taraMgo, kAmavAsanAnI kalpanAo, ahaMkAra ane gurutAgraMthi, hInabhAva-dInabhAva ane laghutAgraMthi-AvA AvA aneka prakAranA asadbhAvo cittamAM jANatAM ke ajANatAM udbhave che. enI jIvana upara asara paDe che. jo gRhastha jIvanamAM AvuM AvuM banatuM hoya to sAdhujIvana ke jemAM gharabAra ke vepAradhaMdhAnI vaLagaNa nathI evA nirAMtanA navarAzanA jIvanamAM to asad vicAro kema na Ave ? paNa sAdhu jo jAgrata hoya ane saMyamanA yogomAM-cAritrapAlana mATenI Avazyaka kriyAomAM potAnI jAtane satata rokAyelI rAkhe to citta caMcala thavAne koI kAraNa rahetuM nathI. eTalA mATe sAdhuoe potAnA samucita sAdhvAcArathI jIvanane satata udyamazIla rAkhavuM joIe. pramAdane vaza thavuM na joIe. [513] yA nivatnInAnAM aai rAtiprayoganA vyavahAradazAsthAnAM tA evAtiguNAvahAH // 19 // anuvAda : je kriyAo kevaLa nizcayamAM ja lIna rahelAo mATe ati prayojanavALI nathI te ja vyavahAradazAmAM rahelAo mATe ati guNakAraka che. ' vizeSArtha : jJAnayoga ane kriyAyoganuM svarUpa vividha dRSTibiMduthI samajAvatAM graMthakAra mahAtmA ahIM eka atyaMta mahattvanI vAtanI spaSTatA kare che. kriyA ane bhAva e bemAM zuM caDiyAtuM gaNAya ? Avo prazna koI kare tyAre spaSTa ja che ke kriyA karatAM bhAva caDiyAto gaNAya evo uttara ApavAno hoya. eka mANase upavAsa karyo hoya paNa upavAsano jarA paNa bhAva na hoya, parANe dekhAdekhIthI anicchAe upavAsa karavo paDyo hoya ane bIjA mANase upavAsa na karyo hoya, paNa upavAsa karavAno bhAva satata manamAM raheto hoya, upavAsa na karI zakavAnI potAnI lAcArI mATe manamAM satata pazcAttApa raheto hoya, AhAra letI vakhate paNa emAM svAdavRtti rahI na hoya to AvI be sthitimAM dekhItuM ja che ke kriyA karatAM bhAva caDiyAto che. paraMtu dareka vakhate phakta AvI be ja sthiti hoya che evuM nathI. taratamatAnI dRSTie emAM bIjI ghaNI sthitio saMbhavI zake che. eTale jyAre tattvanI daSTie vicAraNA karavAnI hoya tyAre badhI ja sthitione lakSamAM rAkhavI jarUrI che. 290 Jain Education Intemational 2010_05 Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pAMcamo, adhikAra paMdaramo : yoga - adhikAra have, saMyama mArgamAM AvazyakAdi kriyAo karatAM karatAM je munie sAdhanAnA ucca stara para ArohaNa karatA rahe che teonI AraMbha dazAmAM kriyAnI sAthe bhAva paNa eTalo ja joDAyelo hoya che. jema jema teonI AtmadazA uccatara thatI jatI hoya tema tema teo vadhu ne vadhu aMtarmukha banI AtmasvabhAvamAM ramaNatA karatA hoya che. eve vakhate AvazyakAdi kriyAono bhAva temanA manamAM satata rahelo hoya che. chatAM kyAreka kriyA chUTI jAya che ane bhAva dRDha rahe che. teo kriyAo choDatA nathI, paNa sahaja rIte chUTI jAya che. kriyAo pratye teone anAdara nathI hoto. tenI upayogitA pUrepUrI teo samajatA hoya che, paraMtu vyaktigata rIte teone potAne mATe enuM khAsa prayojana rahetuM nathI. (graMthakAre ahIM 'ati prayojana' zabda vAparyo che te noMdhavA jevuM che.) je mahAtmAo dhyAnanI ucca zreNIe caDatA jaI AtmasvarUpamAM layalIna thayA che teoe have evI nizcaya dazA prApta karI lIdhI che ke jyAM AvazyakAdi kriyAonuM mahattva rahetuM nathI. evA mahAtmAonI chUTI gayelI kriyAo joIne jo koI ema kahe ke mokSamArganI ArAdhanA mATe kriyAonI koI AvazyakatA nathI to te bhUla che, kAraNa ke badhA jIvo ekasarakhI AtmadazAvALA hotA nathI. keTalAka jIvo nizcayadazAvALA nahi, paNa vyavahAradazAvALA hoya che. teo jo saMyamamArganI kriyAo choDI de to teo kazuM pAmI zakaze nahi. AvazyakAdi kriyAo teone mATe atyaMta lAbhakArI che. ethI emanA AtmaguNanI vRddhi thAya che. keTalAka loko anekAnta dRSTi na apanAvatAM ekAnta dRSTi rAkhIne kahetA hoya che ke vrata, tapa, japa, pratikramaNa, jinabhakti vagere koI kriyAnI AvazyakatA nathI. AtmAne oLakho ane AtmAmAM sthira thAo eTaluM ja joIe. paNa badhAthI ema sIdhesIdhuM AtmAmAM sthira thavAtuM nathI. (pUrvajanmanA koI ArAdhaka jIvanI vAta alaga ane apavAdarUpa che.) eTale ja AtmasvarUpamAM javA mATe saMyamanI ArAdhanAnI ane e mATenI kriyAonI upayogitA rahelI che. koI gRhastha jIve utAvaLe evuM mAnavAnI bhUla karavA jevuM nathI ke pote have AtmadazAmAM ramaNatA kare che ane tethI potAne have koI kriyAonI jarUra nathI. evuM mAnavAvALA keTalAye jIvo atobhraSTa-tatobhraSTa thaI gayA che. ahIM to munionI vAta karavAmAM AvI che ke jeone mATe saMyamanI ArAdhanA ane AtmatattvanI upAsanA mATe pUro avakAza che. paraMtu vepAradhaMdhAmAM racyApacyA rahelA, putraparivArAdi kuTuMbajaMjALamAM khUMpelA, sAmAjika dRSTie moTuM sthAna pAmelA lakSmIvaMto AdhyAtmikatAnA pAThonuM popaTiyuM paThana karIne, kazI paNa tenI sasyak pariNati pAmyA vagara jyAre ema kahe ke 'ame AtmAmAM chIe, amAre have vrata, tapa, japAdi kriyAonI koI jarUra rahI nathI' tyAre teo pote to bhame ja che, paNa potAnA evA upadezathI bIjAne paNa bhamADe che. teonI Atmatattva-vicAraNA mAtra bauddhika vyAyAma jevI hoya che. [514]rmaLopi hi zuddhasya zraddhAmedhAviyo ta:| akSataM muktihetutvaM jJAnayogAnatikramAt // 20 // anuvAda : zraddhA, medhA vagerenA yogathI zuddha thayelI kriyA paNa jJAnayoganA atikramaNarUpa na hovAthI akSata muktino hetu thAya che. vizeSArtha : AvazyakAdi kriyAonI upayogitA ahIM samajAvavAmAM AvI che. sAmAyika, pratikramaNa, 2010_05 291 Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra kAusagga vagere AvazyakAdi kriyAo svarganuM sukha Ape che, mATe te heya che evuM ekAtte vicAravuM na ghaTe. AvazyakAdi kriyAo paNa muktino hetu banI zake che. evI kriyAo karatI vakhate enA phaLarUpe jo paugalika sukhanI AkAMkSA thAya to te nirmaLa karavI joIe. upavAsa, AyaMbila, sAmAyika, pratikramaNa, vaMdana, kAusagga vagere kriyAo paNa jo zraddhA, medhA, dhRti, dhAraNA ane anuprekSAnA yogathI karavAmAM AvI hoya to te avazya jJAnayogamAM rUpAMtarita thAya che. te jJAnayogamAM vRddhi kare che. ethI karmanI nirjarA thAya che ane e AvazyakAdi kriyAo paraMparAe mokSagati apAvanArI bane che. sAdhakanA jIvanamAM karmayoga ane jJAnayoga e baMne evAM ekarUpa banI jAya che ke tene chUTA pADavAnuM agharuM thaI jAya che, kAraNa ke aMte to evI ekarUpatA mokSa apAvanArI nIvaDe che. AthI evI AvazyakAdi kriyAo jJAnayoganuM atikramaNa ke ullaMghana kare che athavA emAM khalela pahoMcADe che ema kahI zakAze nahi. [515] mAre kriyApekSA yoginAM cittazuddha ! 0/ jJAnapAke zamasyaiva yatparairapyadaH smRtam // 21 // anuvAda : yogIone abhyAsakALe cittazuddhi mATe sakriyAnI apekSA rahe che. jJAnanA paripAkanI dazAmAM mAtra zamanI apekSA rahe che. A vize bIjAoe paNa kahyuM che. vizeSArtha : karmayogamAMthI jJAnayogamAM javAnI kriyA vize ahIM kahevAmAM AvyuM che. paristhitimAM parivartana AvatAM apekSAmAM paNa parivartana Ave che. nAnuM bALaka cAlatAM zIkhatuM hoya tyAre ene ThelaNagADInI ke walkernI jarUra rahe, paNa cAlatAM zIkhyA pachI enI jarUra na rahe. tevI rIte AraMbhakALanA abhyAsamAM yogIo mATe AvazyakAdi sakriyAnI apekSA rahe. e hoya to emanuM mana parovAyeluM rahe. e na hoya to mana bhinnabhinna viSayomAM bhaTakavA lAge. eTalA mATe citta uparanA saMyamanA arthe ane cittanI zuddhine arthe yogIoe AraMbhanA abhyAsakALamAM sakriyAo jarUra karatAM rahevuM joIe. AvI kriyAo kyAM sudhI karavI joIe ? jJAnanI paripakva dazA prApta thAya tyAM sudhI karavI joIe. evI dazA prApta thAya tyAre citta vividha viSayomAM bhaTakatuM nathI. jJAnayogI have aMtarmukha banelA che. emanA aMdaranA upayogamAM sthiratA na rahe tyAre mAtra upazamanI apekSA rahe che. tyAre deha, indriyo ane manane vaza karatAM vAra lAgatI nathI. AvuM anya darzanIoe paNa kahyuM ja che. e mATe upAdhyAyajI mahArAje zrImadbhagavadgItAmAMthI nIcenA zlokono AdhAra Apyo che : [51] mArkane re RUT | yogArUDhasya tasyaiva zamaH kAraNamucyate // 22 // anuvAda : yoga upara ArohaNa karavA icchatA munine mATe tenuM kAraNa karma kahevAya che. yogArUDha thayelAne mATe tenuM kAraNa zama kahevAya che. 292 Jain Education Intemational 2010_05 Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pAMcamo, adhikAra paMdaramo H yoga - adhikAra vizeSArtha : upAdhyAyajI mahArAje zrImadbhagavadgItAnA chaThThA adhyAyamAMthI trIjo zloka ahIM TAMkyo che. je munio jJAnayoga upara ArohaNa karavA icche che ane jeoe jJAnayoga upara ArohaNa karI lIdhuM che e baMne vacceno pharaka ahIM gItAkAre batAvyo che. baMnenA adhikAra vacceno bheda ahIM darzAvavAmAM Avyo che. je munio jJAnayoga upara ArohaNa karavA icchatA hoya temane mATe niSkAma karma arthAta sakriyAnI apekSA rahe che. muninI A AraMbhanI dazA che. eTale eNe karmayogano abhyAsa karavo joIe. potAne kartavyarUpe prApta thayelI kriyA anAsakta bhAve, apramatta bhAve, vizuddha rIte karavI joIe. ema karavAthI enA cittano upayoga vizuddha thato jaze, kAraNa ke niSkAma karma vinA cittazuddhi nathI ane cittazuddhi vinA jJAnayoga nathI. paraMtu Ama abhyAsa karatAM karatAM, AraMbha-parigrahano tyAga karatAM karatAM, karmasaMnyAsa dvArA jayAre jJAnayoga upara ArUDha thaI javAya che, barAbara goThavAI javAya che tyAre have jo mana ane indriyo caMcala thAya, saMkalpa-vikalpo UThe to ene zamAvavAnuM kArya karavAnuM rahe che. eTale have ene mATe zama-upazamanI upayogitA rahe che. karmatyAgathI e siddha thaI zake che. [117] yuvA di nendriyArthaSa na pharmanuSamte ! sarvasaMkalpasaMnyAsI yogArUDhastadocyate // 23 // anuvAda : jyAre indriyonA viSayomAM ane karmamAM Asakti na rAkhe tyAre sarva saMkalpono tyAga karanAra (muni) "yogArUDha' kahevAya che. vizeSArtha : zrImadabhagavadgItAnA chaThThA adhyAyano A cotho zloka che. ahIM anAsakti upara bhAra mUkavAmAM Avyo che. saMsAranA jIvone Asakti athavA rAga aneka padArtho pratye ane jIvo pratye rahe che. cittamAM gamavAnA (ane na gamavAnA) bhAva satata cAlatA rahe che. pote karelAM kAryonuM potAnI icchAnusAra phaLa meLavavA sau koI jhaMkhe che. paraMtu jeo anAsakta che teo indriyonA viSayomAM rAcatA nathI. je samaye je kArya karavAnuM prApta thAya te kArya teo sahaja rIte kare che. paraMtu temAM levAtA nathI. teo saMkalpanA saMnyAsI eTale ke saMkalpanA tyAgI banI gayA hoya che. koI paNa prakAranA saMkalpa-vikalpane, icchAone have temanA jIvanamAM sthAna nathI. indriyone jItanAra, Asaktirahita ane sarva saMkalpanA tyAgI evA mahAtmAo jJAnayoga para ArUDha thaI jAya che. eTalA mATe teone 'yogArUDha' kahevAmAM Ave che. munipaNAnI e ucca dazA kahevAya che. enAM lakSaNonuM sUkSmatAthI paripAlana thAya tyAre e dazA utkRSTa dazA bane che. AdhyAtmika siddhimAM enuM mUlya bahu moTuM che. [118] jJAna kriyaviddIna ra kriya vA jJAnavatA guNapradhAnabhAvena dazAbhedaH kilainayoH // 24 // anuvAda : kriyA vagara jJAna na hoya ane jJAna vinA kriyA na hoya. gauNa ane pradhAna evA bhAvathI e baMne vacce dazAno bheda che. 293 Jain Education Interational 2010_05 n Education International 2010_05 Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra vizeSArtha : skUla ane sUkSma dRSTie vicArIe to kriyA ane jJAnanAM kSetro evAM paraspara bhinna nathI ke eka hoya tyAM bIjuM na ja hoya. matalaba ke jyAM kriyA hoya che tyAM jJAna hoya che ane jyAM jJAna hoya che tyAM kriyA hoya che. alabatta, emAM eka gauNapaNe hoya ane bIjuM pradhAnapaNe hoya evuM bane che. AthI karmayogamAM kriyA pradhAna che ane jJAna gauNa che ane jJAnayogamAM jJAna pradhAna che ane kriyA gauNa che. karmayogamAM phakta karma ja hoya ne bIjuM kazuM na hoya ane jJAnayogamAM phakta jJAna ja hoya ne anya kaMI hoya ja nahi evuM saMbhave nahi. paraMtu sAdhake karmayogamAM ja na aTakatAM tyAMthI krame karIne jJAnayogamAM javAnuM che. karmayoga ane jJAnayoga e baMne vacce je dazAbheda che emAM jJAnayoganI dazA caDiyAtI che. [519] jJAninAM varSathona vittazuddhipeyupAm | niravadyapravRttInAM jJAnayogaucitI tataH // 25 // anuvAda : karmayoga vaDe cittanI zuddhi prApta karanAra, niravadya pravRttivALA jJAnIone tethI jJAnayoganI yogyatA prApta thAya che. ' vizeSArtha : karmayoga karatAM jJAnayoga caDiyAto che, paraMtu jyAM sudhI jIvamAM karmayoganI yogyatA AvatI nathI tyAM sudhI jJAnayoganI yogyatA AvI zake nahi. jJAnayogane citta sAthe vadhu saMbaMdha che. eTale jJAnayogImAM cittanI zuddhi e prathama AvazyakatA che. cittazuddhinA je vividha upAyo che temAM mahattvano upAya te karmayoga che. sAdhakane samaye samaye je je kriyA athavA kArya karavAnuM kartavya tarIke AvI paDe che te zuM e sArI zuddha rIte kare che ? ke veTha utAre che? ke aDadhuM-paDadhuM kare che ? manamAM roSa ke dveSa sAthe kare che ? emAM te svasthatA dhAraNa karI zake che ? te Asakti vinA athavA rAga ke dveSa vinA karI zake che ? AvA AvA praznonA uttarathI sAdhakanI dazA keTalI vikasI che ane caDiyAtI thaI che te samajAya che. sAmAnya mANaso AvI kriyAo je rIte kare che ane e vakhate potAnA cittamAM e mATe je valaNa dharAve che tenA karatAM jJAnI mahAtmAo cittanI vizuddhipUrvaka te te kriyA karatA hoya che. anya rIte kahIe to jema jema teo kriyA karatA jAya che tema tema temanuM citta vizuddha thatuM jAya che. potAnA cittanI vizuddhinI temane to khabara paDe ja, paNa temanA vyavahArathI anya lokone paNa temanA cittanI svasthatAnI, rAgadveSarahitatAnI, vizuddhinI pratIti thAya che. AvuM jyAre thAya tyAre tevA jJAnIo karmayogamAMthI have jJAnayoga tarapha AvavA mATe pAtra bane che. jJAnayogamAM AvyA pachI to temanI tamAma pravRttio nirdoSa, pAparahita, niravadya banI jAya che. AvI rIte jayAre teo doSayukta, sAvadha pravRttiothI mukta banI jAya che tyAre teo jJAnayogane lAyaka bane che. Ama karmayogImAMthI jJAnayogI banavA mATe potAnI sarva pravRttionI zuddhi mATe teone bhAre puruSArtha karavo paDe che: jJAnayogI thavuM saheluM nathI ane thayA pachI temAM TakI rahevuM e paNa saheluM nathI. [52] mata vi di suzrAddha-respirzanottaram | duHSpAlazramaNAcAragrahaNaM vihitaM jinaiH // 26 // anuvAda : eTalA mATe suzrAddhanA caraNa(cAritra-vrata)no sparza karyA pachI ja, duHkhe pALI zakAya evA sAdhunA AcAra grahaNa karavAnuM jinezvaroe kahyuM che. 294 Jain Education Intemational 2010_05 Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pAMcamo, adhikAra paMdaramo H yoga - adhikAra vizeSArtha : jaina dharmamAM sAdhanAnA kramamAM pahelAM dezivarati Ave che ne pachI sarvavirati Ave che. dezavirati e suzrAddha arthAt sAcA zrAvakano AcAradharma che ne sarvavirati e sAdhuno AcAradharma che. dezivarita eTale amuka aMze sAvadya eTale doSamaya pravRttiothI aTakI javuM ne sarvavirati eTale sAvagha pravRttiothI sarvathA viramavuM. jyAM sudhI dezaviratimAM nipuNatA na AvI hoya tyAM sudhI sarvavirati tarapha kevI rIte jaI zakAya ? kAraNa ke sarvavirativALuM sAdhupaNuM to ghaNA kaSTathI pALI zakAya che. zrAvakanAM aNuvrata che ane sAdhunAM mahAvrata che. je aNuvrata barAbara pALI na zakatA hoya teo sIdhA mahAvratanA pAlanano bojo kevI rIte upADI zake ? eTale eka apekSAe zrAvakanuM dezaviratapaNuM e karmayoga che ane sAdhunuM sarvaviratipaNuM e jJAnayoga che. eTalA mATe jeone jJAnayoga siddha karavo che teoe pahelAM karmayoga siddha karavo paDaze. jinezvara bhagavAne ja kahyuM che ke jyAM sudhI sAcuM dezivaratipaNuM AvyuM nathI eTale ke teno sparza thayo nathI, tyAM sudhI sarvaviratipaNAnI yogyatA AvI zake nahi. [521] oddezena saMvRtta rma yaurvabhUmim / doSocchedakaraM tatsyAd jJAnayogapravRddhaye // 27 // anuvAda : pUrvabhUmikArUpe je karma ekasamAna uddezathI thayuM hoya, te (karma) doSano nAza karanAra tathA jJAnayoganI vRddhi karanAra thAya che. vizeSArtha : AgaLanA zlokamAM dezavirati dharma ane sarvavirati dharmanI vAta karavAmAM AvI che. dezivarita dharma bahudhA karmayogapradhAna hoya che ane sarvavirati dharma jJAnayogapradhAna hoya che. sAdhakanuM lakSya karmayogamAMthI jJAnayoga tarapha javAnuM hovuM joIe. jJAnayoga karatAM karmayoga Utarato che mATe te nirarthaka ema mAnavuM nahi. enI paNa upayogitA che. 'pUrvabhUmikArUpe je karma thayuM hoya'- ema je ahIM kahevAmAM AvyuM che temAM 'karma' zabda karmayoganA arthamAM levAno che. pUrva bhUmikArUpe je karma thayuM te have doSanA nivAraNa mATe thAya che. dezivarita vratamAM sthUla prANAtipAta-viramaNa ke .sthUla mRSAvAda-viramaNa vagere hoya to temAMthI have sUkSma prANAtipAtaviramaNa ke sUkSma mRSAvAdaviramaNa vagere pratye javAnuM che. Ama dezavirati vrata pUrva bhUmikAnuM kAma kare che. sAdhaka karmayogamAMthI jJAnayoga tarapha gati kare che tyAre tenA krodhAdi kaSAyo pAtaLA paDatA jAya che. tenA doSo ghaTatA jAya che. AtmasAdhanA tarapha enI ruci vadhatI jAya che. Ama, dezavirati vratarUpI karmayoga doSonA nivAraNa mATe ane jJAnayoganI vRddhine mATe suMdara bhUmikA pUrI pADe che. [522] ajJAninAM tu yarma na tazcittazodhanam / yAgAderatathAbhAvAd mlecchAdikRtakarmavat // 28 // anuvAda : ajJAnIonuM je karma che tethI cittanI zuddhi thatI nathI. mleccha vageree karelA karmanI jema yajJAdimAM tevo bhAva hoto nathI. _2017_05 295 Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasA2 vizeSArtha : agAu ApaNe joyuM che tema manuSyanI pratyeka kriyA karmayoga banatI nathI. je kriyA dharmanA dhyeyathI, adhyAtmanA AzayathI yogya rIte karavAmAM Ave ane temAM mananA zubha bhAvo joDAyelA hoya to te kriyAne karmayoga tarIke oLakhAvI zakAya. paraMtu emAM paNa jJAnI ane ajJAnI vacceno pharaka karavo paDaze. jyAM jJAna nathI tyAM kriyAno Azaya zuddha hoya vA na paNa hoya. zubha Azaya hovA chatAM ajJAnInI kriyA azuddha hoI zake. eTalA mATe bhagavAna mahAvIre paDhamaM nAnuM to rayA che ema kahyuM che. pahelAM jJAna hovuM jarUrI che, pachI dayA. ahIM graMthakAra upAdhyAyajIe udAharaNa ApyuM che ke koI mleccha eTale ke yavana athavA jaMgalI anArya vyakti potAnA iSTa devadevIne prasanna karavA pazuno ke narano bali caDAve to evI pazudhanI ke manuSyavadhanI kriyAne ApaNe "karmayoga" tarIke oLakhAvIzuM? nahi ja, kAraNa ke devadevIne prasanna karavAno zubha bhAva hovA chatAM ajJAnane kAraNe tenI kriyA pApamaya banI jAya che. Ama ajJAnInI dharmakriyA karmayoga banI zakatI nathI. temAM cittanI vizuddhi hotI nathI. evI ja rIte keTalAka loko yajJa vagere prakAranI kriyA kare che, paraMtu temAM cittazodhana hotuM nathI. eTale karmayoganA svarUpane bahu sUkSmatAthI samajavAnI AvazyakatA che. [23] ra tarmayopeDapi hatnasaMnyavarnanAr .. saMnyAso brahmabodhAdvA sAvadyatvAtsvarUpataH // 29 // anuvAda : te karmayogamAM paNa phaLanA saMkalpano tyAga karavAthI athavA brahmanA bodhathI te saMnyAsa thaI zakato nathI, kAraNa ke te svarUpathI ja sAvadya che. vizeSArtha : AgaLanA zlokanA anusaMdhAnamAM A zloka che. vividha prakAranI kriyAo karmayoga banI zake che. paNa eno badhA dRSTibinduthI vicAra karavo ghaTe. AvA yajJa vagere prakAranA karmayogamAM phaLanA saMkalpano tyAga karavAmAM Ave athavA temAM brahmabodha rahelo hoya to paNa jayAM sudhI e kriyAo pAparUpa che, sAvadya che tyAM sudhI e saMnyAsa ke jJAnayoga banI zake nahi. yajJa karavAthI rAjayasukha, putrasukha ke svarganuM sukha prApta thAya che ema kahevAya che. koI yajJa kare ke karAve ane rAjaya, putra ke svarganA sukhano saMkalpa suddhAM na kare ane kahe ke pote cittazuddhi mATe yajJa karAve che to tethI tenA cittanI zuddhi thatI nathI, kAraNa ke mULa pravRtti ja sAvadya che, doSarUpa che, pAparUpa che. jayAM sudhI pravRtti pote niSpApa na hoya athavA pApathI bharelI hoya tyAM sudhI anya prakAranI nirmaLatAthI khAsa kazuM prApta thaI zake nahi. eTale prAthamika AvazyakatA e che ke pravRtti pote ja sAvadya athavA doSarUpa na hovI joIe. to ja cittazuddhi mATe avakAza rahe che. [524] no EURi mohiMsArA Ta | __ zyenAdvA vedavihitAdvizeSAnupalakSaNAt // 30 // anuvAda : jo ema na hoya to gohiMsAdithI paNa pragaTa zuddhi thaze nahi. nahi to vedamAM kahelA zyanayAgathI paNa zuddhi thaze, kAraNa ke baMnemAM koI vizeSa lakSaNabheda nathI. 296 Jain Education Interational 2010_05 Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pAMcamo, adhikAra paMdaramo H yoga - adhikAra vizeSArtha : ahIM graMthakAra maharSi keTalIka sAvagha pravRttio vize potAnuM maMtavya spaSTa kare che. teo vedane mAnanArAonI mAnyatA aMge paNa sacoTa abhiprAya Ape che. koI evI dalIla kare ke yajJAdi kriyA bhale sAvadya hoya, paNa jo te vedane mAnya hoya to pachI temAM koI doSa Avato nathI. eTale ke evI dharmakriyAthI cittanI zuddhi thAya che. paraMtu vedane mAnavAvALA yajJamAM pazuno bali ApatA hoya ane jaMgalI anArya mANaso potAnA iSTadevatA samakSa, ene prasanna karavA mATe gAyano vadha karatA hoya to baMne prakAranI sAvagha pravRtti ekasarakhI ja thaI gaNAze. mATe tame tamArA yajJane yogya jo mAnatA ho to anAryonA govadhane paNa yogya ja mAnavo joIe. AnI sAme vedamAM mAnavAvALA ema kahe ke govadhanI kriyAne vede mAnyatA ApI nathI, paraMtu amArA yajJane to vede mAnyatA ApelI che. mATe amArA vedavihita yajJAdithI cittazuddhi thaI zake. AnA javAbamAM vedanA paNa jANakAra upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja kahe che ke jo vedavihita sarva kriyAne tame zubha ane cittazuddhi karAvanAra gaNazo, to pachI tamArA vedamAM ja spenayAga karavAnuM kahyuM che. to pachI spenayAgane paNa zubha gaNavo paDaze. zyuna eTale bAja pakSI. yAga eTale yajJa. A yajJamAM bAja pakSIne homavAmAM Ave che. spenayAgamAM mAraNa vagere prakAranA maMtro hoya che. Avo yajJa bIjAne mArI nAkhavA mATe thato hoya che. evo yajJa karavAnuM vedamAM pharamAna che. paNa pachInA zAstrakAroe kSenayAgano niSedha karyo che. eTale jo ema kahevAmAM Ave ke vedamAM je karavAnuM kahyuM che te badhuM ja pavitra che, to pachI spenayAga paNa pavitra ane karavA jevo che ema svIkAravuM paDaze. paraMtu vedamAM mAnavAvALAne e svIkArya nathI. Ama, samagra rIte jotAM je dharmakriyAmAM hiMsAdi doSo hoya te dharmakriyA sAvadha hovAthI te cittanI zuddhi karI zake ja nahi. [525] sAvadya rma no tasmAvAveya buddhivipnavAt / karmodayAgate tvasmin na saMkalpAdabaMdhanam // 31 // anuvAda : eTalA mATe, buddhino viparyAsa karanAra hovAthI sAvadya karmano kyAreya Adara karavo nahi. karmanA udayane kAraNe te thayuM hoya to temAM saMkalpa na hovAne kAraNe karmano baMdha paDato nathI. vizeSArtha : AgaLanA zlokanA anusaMthAnamAM graMthakartAzrI kahe che ke Ama jemAM pazuvadha ke narabila thatA hoya evI ghora hiMsAvALI kahevAtI dharmakriyA game teTaluM iSTa phaLa apAvatI hoya to paNa tevI dharmakriyAno kyAreya Adara thaI zake nahi. eka vakhata jo evI pravRttine mAnya rAkhavAmAM Ave ane enuM bahumAna karavAmAM Ave to vakhata jatAM tevA manuSyonI buddhi ja bagaDI jAya ke avaLI thaI jAya. pachI to dharmanA nAme ghora hiMsaka kAryo karavA te taiyAra thaI jAya evo saMbhava rahe che. _2010_05 297 Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra A to moTI hiMsAnI vAta thaI. eno Adara na karAya. paraMtu jemAM sUkSma hiMsA rahelI hoya evI sAvadya kriyAo paNa hoya che. pUrvakarmanA udayane kAraNe ajANatAM evI koI sAvadya kriyA thaI jAya to temAM te karavAno saMkalpa ke irAdo jo na hoya to azubha karmano baMdha paDato nathI. pirada vaLAvato sAsuSu mAvo na hoya ! tatra saMkalpajo baMdho gIyate yatparairapi // 32 // anuvAda : karmane AcaratA hovA chatAM jJAnIno muktibhAva haNAto nathI, kAraNa ke temAM saMkalpathI ja baMdha utpanna thAya che. bIjAoe paNa te kahyuM che. vizeSArtha : jJAnayogI munionA sAvadya karma vize ahIM vadhu khulAso upAdhyAyajI mahArAja kare che. zuM jJAnayogI munione sAvadya karma karavAnuM kyAreya Ave ja nahi ? nA, ema to kema kahevAya ? pUrva karmanA udayane kAraNe munithI paNa kyAreka vikaTa saMjogomAM sAvadya karma thaI jAya, paraMtu teve vakhate tevuM karma karavAno temano saMkalpa hoto nathI. eTale saMkalpane kAraNe utpanna thato azubha karmano baMdha temane paDato nathI. eTale emanA muktibhAvane hAni pahoMcatI nathI. drakriyA ane bhAva e benI sUkSma vicAraNA jaina darzanamAM karavAmAM AvelI che. hRdayamAM atyaMta nirmaLa zubha bhAva hoya, paraMtu kAryanuM pariNAma azubha Ave to tyAM saMkalpa azubhano nathI mATe azubha karmano baMdha thato nathI. jaina darzanamAM je A vAta kahI che tevI ja anya darzanamAM paNa kahI che e batAvavA mATe upAdhyAyajI mahArAja have ahIM zrImadbhagavadgItAmAMthI zloka TAMke che. [527] varSathe ya: pathe i2 1 yA sa buddhimAn manuSyeSu sa yuktaH kRtsnakarmakRt // 33 // anuvAdaH je karmane vize akarmane ane akarmane vize karmane jue che te manuSyomAM buddhimAna che. te sarva karmano karanAro che ane te yukta (yogavALo) che. vizeSArthaH upAdhyAyajI mahArAje potAnA vaktavyanA samarthanamAM zrImadbhagavadgItAnA cothA adhyAyano A 18mo zloka TAMkyo che. zrImadabhagavadgItAmAM kahyuM che ke je karmane vize akarmane ane akarmane vize karmane jue che te prAjJa puruSa che. gItAnA A zabdo sUkSmatAthI samajavAnA che. karmamAM je akarmane jue che eTale ke je kArya kare che chatAM emAMthI potAno kartutvabhAva kADhI nAMkhe che te. anAsaktabhAve arthAt rAgadveSathI rahita thaIne je AMkha, nAka, kAna vagere indriyo dvArA kartavyarUpe karavAmAM AvelAM karmo kare che te prAjJa puruSa che. te buddhimAna che. potAnAM karmo (kAryo) uparAMta anyanAM karmo (kAryo)ne paNa te sAkSIbhAvathI nihALe che. temAM potAnA AtmAne te joDato nathI, kAraNa ke te anAsakta, icchArahita hoya che. 298 Jain Education Intemational 2010_05 Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pAMcamo, adhikAra paMdaramo : yoga-adhikAra vaLI AvA jJAnI mahAtmAo akarmamAM karmane jue che. eno artha e thayo ke je loko mAtra dehabhAvamAM rahelA hoya teo koIvAra bAhya dRSTie kazuM ja na karatA hovA chatAM manathI ahaMkAra, ISya, krodhAdi ghaNuM karatA hoya che. eTale ajJAnI lokonA akarmamAM paNa teone karma (arthAta jaina paribhASA vAparIe to karmabaMdha) karatA dekhAya che. vaLI "akarmamAM karmano evo paNa artha ghaTAvavAmAM Ave che ke jJAnI mahAtmAo bAhya dRSTie kazuM ja na karatA hovA chatAM potAnA AtmasvarUpanA kartAbhoktA hoya che. AvA yogArUDha mahAtmAo potAnI sarva kriyAo yogapUrvaka karatA hovAthI teo sarva karmanA karanArA gaNAya zrImadbhagavadgItAnAM A vacano yathArtharUpe samajavAnI AvazyakatA che. to ja jaina dharmanA jJAnayoganA svarUpa sAthe enI susaMgatatA samajAze. [28] varmaverna vI eN sUkSma mijhume pitA nobhe vA bhaMgavaicitryAdakarmaNyapi no mate // 34 // anuvAda : (jJAnayogIne) karmane vize akarma athavA karma ema te baMne bhAMgA mAnelA che athavA te baMne nathI mAnelo; bhaMga(bheda)nI vicitratAne kAraNe tevI rIte akarmane vize paNa mAnelAM nathI. ' vizeSArtha : karma (kriyA) karavA chatAM je karma karato nathI ane karma na karavA (akarma) chatAM je karma kare che tenA haju paNa vadhu sUkSma bhedo pADI zakAya. eka vakhata bhaMga (bhedo) pADavAnuM zarU karyuM eTale bhedo paDatA ja jAya che. vaicitrya e bhedanuM eTale bhaMganuM lakSaNa che. adhyavasAyonI taratamatAno vicAra karavAthI bhaMganI vadhatI jatI saMkhyAno khyAla Avaze. mana, vacana, ane kAyAnA yogo jaina dharma pramANe asaMkhya che. eTale skUla-sUkSmatAne kAraNe karmayoganuM rahasya paNa ghaNuM gahana che. kArya karavA chatAM mANasa kArya na karato kahevAya ane kArya na karato hovA chatAM te kArya karato gaNAya evI sUkSma sthiti ke dazA emAM pravartatI hoya che. karmane vize, karma ane akarma-che" ane "nathI' tathA akarmane vize, karma ane akarma-che ane "nathI' evA bhedo pADavAmAM Ave che. Ama karmayoganA nIce pramANe cAra cAra ema kula ATha prakAro batAvI zakAya ? (1) karmamAM karmarUpI karmayoga (2) karmamAM akarmarUpI karmayoga (3) karmamAM karma - akarmarUpI karmayoga (4) karmamAM na karma - na akarmarUpI karmayoga AvI ja rIte akarma vize paNa A pramANe prakAro pADI zakAya (1) akarmamAM karmarUpI karmayoga (2) akarmamAM akarmarUpI karmayoga 299 Jain Education Interational 2010_05 Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra (3) akarmamAM karma - akarmarUpI karmayoga (4) akarmamAM na karma-na akarmarUpI karmayoga karma ane akarmano A viSaya ghaNo gahana che. eTaluM yAda rAkhavuM jarUrI che ke ahIM 'karma' zabda kriyA ke kAryanA arthamAM vaparAyo che. kAzmaNa vargaNAnA pudgala paramANuonA arthamAM te vaparAyo nathI. [52] baircaveSImuvAlInI vibhAvanuM ! jJAnI no lipyate bhogaiH padmapatramivAMbhasA // 35 // anuvAda : karma ane niSkarmanI viSamatAne ciMtavato udAsIna jJAnI, jaLathI kamalanA patranI jema, bhogothI lapAto nathI. vizeSArtha : karma ane niSkarma (athavA karmayoga ane jJAnayoga)nI vacce rahelI viSamatAnuM ciMtana karavAthI te pratye jJAnI mahAtmAone udAsInatAno bhAva Ave che. A udAsInatA eTale evA prakAranA liMkothI upara UThavAnI dazA. AvI udAsInatA jemaNe prApta karI che evA mahAtmAo khAnapAna vagere prakAranA bhogo pratye udAsIna rahe che. kadAca temane bhogo bhogavavA paDe to paNa teo temAM levAtA nathI. ahIM jaLakamaLanuM udAharaNa ApavAmAM AvyuM che. kamaLa pANImAM Uge che chatAM te pANIthI upara rahe che. eTale ke te pANIthI bhIMjAtuM nathI. evI rIte saMsAramAM rahelA jJAnI mahAtmAone potAnA dehanA nirvAha arthe athavA anya koI prayojanArthe koI kArya karavuM paDe to teo kare che, paraMtu temAM teo rasa letA nathI. tenAthI teo levAtA nathI. temAM temanuM kartutva ke bhostRtva raheluM hotuM nathI. alabatta, evI sthitie pahoMcavAnuM atyaMta duSkara che, paNa jJAnI mahAtmAo te dazAne potAnA jIvanamAM siddha karI zake che. [530] pApAramAtrAddhi na maunaM vivitsa ! __ ananyaparamAtsAmyAd jJAnayogI bhavenmuniH // 36 // anuvAda : pApa na karavA mAtrathI, vicikitsAthI munipaNuM (mauna) AvatuM nathI. ananya, parama samatAthI jJAnayogI muni thAya che. vizeSArtha : munipaNuM ane jJAnayogIpaNuM e be vize ahIM keTalIka zaMkAnuM nivAraNa karavAmAM AvyuM che. munione sAvadya pravRtti na karavAnAM paccakhANa hoya che. gRhastha jIvanano tyAga karI koI vyakti sAdhu bane che tyAre gRhastha jIvananI AraMbha-samAraMbhanI pravRttiothI te mukta bane che. dhanopArjananI pravRtti tene karavAnI rahetI nathI ane vyavahAra sAcavavA mATe lagna-maraNAdi prasaMge doDAdoDa karavAnI hotI nathI. Ama ekaMdare munine pAparUpa sAvadya pravRtti karavAnI rahetI nathI. have koI gRhastha hetupUrvaka ke ajANatAM, saMdehathI evI pAparUpa pravRtti choDI dIdhI hoya to te zuM muni kahevAze ? nA, nahi kahevAya kAraNa ke teNe munipaNAnuM vrata dhAraNa karyuM nathI. to pachI koI munie pAparUpa sAvadya pravRtti choDI dIdhI hoya to teTalA mAtrathI tene sAcA arthamAM 300 2010_05 Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pAMcamo, adhikAra paMdaramo : yoga - adhikAra muni kahevAze ? nA, ema paNa nahi kahevAya, kAraNa ke muni banavA mATe mAtra sAvadya pravRttino tyAga karIne aTakI javAnuM nathI. sAvadya pravRttino tyAga e to prAthamika zarata che. paraMtu pachI muni thavA mATe to eNe saMyamAdi vratonI upAsanA karavI paDaze. koI munithI AdhAkarmAdi sAvadya pravRtti thaI jAya to tenuM munipaNuM maTI jAya ? nA, eTalA mAtrathI tenuM munipaNuM maTI jatuM nathI. vastutaH munie je sAdhanA karavAnI che te rAgadveSathI para thavA mATenI che. jayAM sudhI jIvanamAM samatA AvatI nathI tyAM sudhI rAgadveSathI para thavAtuM nathI. A samatAnI sAdhanA paNa jyAre utkRSTa koTie pahoce che tyAre muni jJAnayogI bane che. eTalA mATe munijIvanamAM paNa Adarza to jJAnayogI banavAno che. e dazA ja paramAtma-svarUpano sAkSAtkAra karAve che. [531] viSayeSu na vA vA tethI vA maunamaskUle ! samaM rUpaM vidasteSu jJAnayogI na lipyate // 37 // anuvAda : viSayone vize rAgI ke dveSI na hovAthI te munipaNuM pAme che; tene (viSayone) samabhAve jANIne jJAnayogI levAtA nathI. vizeSArtha : jJAnayogI kevA hoya che ? teo sAMsArika viSayo paratve rAgI paNa nathI hotA ke dveSI paNa nathI hotA. sAmAnya vyavahAramAM sAMsArika vyaktine koIka viSayane mATe kAM to rAga hoya che ane kAM to Sa hoya che. dveSathI mukta thavuM tenA karatAM rAgathI mukta thavuM vadhu agharuM che. paraMtu rAga ane Sa baMnethI mukta thavuM e to ethI paNa vadhu kaThina che. jJAnayogIonI rAgadveSathI mukta thavAnI sAdhanA hoya che ane tethI teo sAcA arthamAM munipaNAne pAme che. jJAnayogIo viSayone yathArtha svarUpe anAsakta bhAve jue che. viSayo pratye temanI samadaSTi hoya che. AvA jJAnayogI mahAtmA pUrvabaddha karmanA udayane kAraNe sukha bhogavatA dekhAtA hoya tevuM kyAreka lAgavAno saMbhava che. paNa tyAre paNa teo temAM rasa letA nathI ke lekhAtA nathI. A badhI pugalanI mAyA che ema teo spaSTa samajatA hoya che. eTale ja aMdarathI to teo evA ja alipta rahetA hoya che. [532] satattvacintaya yafmasamanvItA ne |. __ AtmavAn jJAnavAn vedadharmabrahmamayo hi saH // 38 // anuvAda : tattvaciMtanapUrvaka jeNe A (viSayo) svIkAryA (svavaza karyA che te AtmavAna, jJAnavAna, vedavAna, dharmavid ane brAhmavihu ja che. vizeSArtha : AvA jJAnayogIo mATe je judA judA zabdo jaina darzana ane anya darzanamAM prayojAyA che te vastutaH yogya arthamAM yogya rIte ja prayojAyA che ane te rIte ja samajavAnI AvazyakatA che. AvA jJAnayogIoe padArthamAM rahelA tattvanI vicAraNA karIne viSayone svavaza karyA hoya che. viSayoe temane vaza nathI karyA hotA. temanuM jIvana ja evuM anokhuM ane pavitra hoya che ke zabdAdi viSayo arthAt vividha prakAranA kAmabhogo temane vaza karI zakatA nathI. AvA jJAnayogIne koI 301 2010_05 Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra AtmavAnuM kahe to te yogya ja che, kAraNa ke teo potAnA Atma-svarUpamAM ja ramaNatA karatA hoya che. temanI dehadaSTi nIkaLI gaI hoya che. deha ane AtmA bhinna che evo jeo sAkSAta anubhava karI cUkyA che ane kare che ane jJAtAdaSTAbhAvamAM rahe che teo vastutaH AtmavAnuM che. AtmA jJAnasvarUpa che, jJAnamaya che evuM teo jANe che ane anubhave che eTale teone "jJAnavAna' paNa kahevAmAM Ave che. teo "vedavAnuM' che. vaidika darzanavALA paNa AvA jJAnayogIne "vedavAnuM kahe che, kAraNa ke teo vedavid arthAt vedane jANanAra hoya che. jaina darzana pramANe "veda" eTale AgamagraMtho. AvA jJAnayogIo AcArAMgAdi AgamazAstronA samartha jJAtA hovAthI teone "vedavA" kahI zakAya. teoe AtmAnuM vedana anubhavyuM hovAthI paNa vedavAnuM kahI zakAya. teo dharmane-mokSamArgane jANatA hovAthI "dharmavi paNa kahevAya che ane teo brahmane-AtmAne ane AtmAnA sukhane jANatA hovAthI "brahmavit' paNa kahevAya che. Ama zabdo judA judA hovA chatAM temAM bhAva ekasarakho che. [33] vaiSamyuvI namajJAna ninna jJAnayoniH | _ viSayAMste parijJAya lokaM jAnanti tattvataH // 39 // anuvAda : jJAnayogIo viSamatAnA bIjarUpa ajJAnano nAza kare che. teo viSayone oLakhIne lokasvarUpane tattvathI jANe che. vizeSArtha : laukika dRSTie joIe to A jagata pAra vagaranI viSamatAothI bhareluM che. koI garIba che, koI zrImaMta che, koI UMca che, koI nIca che, koI sukhI che to koI du:khI che. A viSamatAo je dekhAya che te mohadaSTine kAraNe dekhAya che. ajJAnane kAraNe padArtho iSTAniSTa jaNAya che. eka vakhata ajJAnano nAza thAya, tattvadRSTi prApta thAya eTale viSamatAo pachI viSamarUpe jaNAtI nathI. ajJAnano nAza thAya eTale pAramArthika dRSTithI jotAM viSamatAno paNa nAza thAya che. viSamatAnuM utpattikAraNa te ajJAna che. ajJAna dUra thatAM jJAnadRSTi prApta thAya che. jJAnadaSTithI jagatamAM badhuM samarUpa, vyavasthita jaNAya che. jJAnayogIo pAse AvI tattvadRSTi hoya che. evI tattvadaSTithI ja samagra lokanA svarUpane teo jANatA hoya che. ethI ja teo samagra lokane jJAtAdRSTAbhAvathI nihALe che. pi34] phatazrApUrvavijJAnAgnivInaMvinoniH | jyotiSmaMto bhavantyete jJAnaniSUtakalmaSAH // 40 // anuvAda H Ama apUrva vijJAnathI cidAnaMdanA vinodavALA te (jJAnayogI) jJAna vaDe pApano nAza karanArA jyotiSmata (jyotirmaya) thAya che. vizeSArtha : ahIM jJAnayogIonA Atmika vikAsano paricaya karAvavAmAM Avyo che. jJAnayogIo samadaSTi prApta karI, samatA dhAraNa karI, AtmasvarUpamAM lInatApUrvaka je ramaNatA kare che tene pariNAme teo koI apUrva vijJAnathI cidAnaMdanI mastI anubhave che. Ama jJAnadazAmAM teo jema jema AgaLa vadhatA jAya che tema tema teonAM azubha karmono, pApakarmono kSaya thavA lAge che. jema jema teo vizuddha thatA jAya che tema tema temanI Atmajyoti paranuM AvaraNa ghaTatuM jAya che ane e rIte temano AtmA 302 For Private & F Jain Education Intemational 2010_05 nternational 2010_05 Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pAMcamo, adhikAra paMdaramo : yoga- adhikAra vizeSa jyotirmaya banato jAya che. potAnI jhaLahaLatI Atmajyotino teone sAkSAtkAra thavA lAge che. samatAnI sAdhanAmAM sthira thavAthI teonI vizuddhi vRddhi pAmatI jAya che. [35] tenobleSAvivRddhi pAmavRddhitaH | bhASitA bhagavatyAdau setthaMbhUtasya yujyate // 41 // anuvAda H paryAyanA kramanI vRddhithI tejolezyAnI thatI vRddhi, je bhagavatI vagere(sUtro)mAM kahelI che te AvA(jJAnayogI)ne ja ghaTe che. vizeSArtha : upAdhyAyajI mahArAje A zloka potAnA graMtha "jJAnasAranA magnASTakamAMthI ahIM Apyo che. je sAdhaka vikAsakramanA pagathiyAM satata caDato rahe che te sAdhaka cittanI uttarottara vadhu ane vadhu zakti prApta karato rahe che. sAdhuo potAnA dIkSA-paryAyamAM vRddhi pAmatA rahe che ane jema jema saMyamanA mArge teo ArohaNa karatA rahe che tema tema temanI vezyAo vizuddha thatI rahe che. teone cittanuM viziSTa sukha prApta thAya che ane temanAmAM lablisiddhi paNa pragaTa thavA lAge che. bhagavatIsUtra tathA anya zAstragraMthomAM tejovezyAnI je vAta Ave che te vAta AvA jJAnayogIone ghaTe che. kRSNa, nIla, kApota, pata (tejo), padma ane zukala ema cha prakAranI vezyA batAvavAmAM Ave che. lezyA eTale zubhAzubha adhyavasAyone kAraNe cittamAMthI pragaTa thatI eka AbhA. lazyAnA dravyalezyA ane bhAvalezyA evA be prakAra batAvavAmAM AvyA che. A cha vezyAomAM kRSNa, nIla, kApota e azubha lezyA che ane pIta, padma ane zukala e zubha lezyAo che. krodhI, pApI, durAcArI mANasanI vezyA taratamatA anusAra kRSNa (arthAt kALA raMganI) ke nIla ke kApota raMganI hoya che. jJAnI mahAtmAonA vizuddha, pavitra cAritrane kAraNe emanAmAM taratamatA pramANe anukrame pIta, padma ke zukala lezyA pragaTa thAya che. AmAM pIta vezyAne tejalezyA paNa kahevAmAM Ave che. vaLI tejalezyA eka viziSTa prakAranI labdhi paNa che. te jo vezyAno eka artha thAya che 'cittasukhano lAbha". "dharmabindu'nI TIkAmAM kahyuM che temnazcittasuraunnakSam | cAritravaMta jJAnamagna sAdhune cAritraparyAyanI jema jema vRddhi thAya tema tema cittasukhanI vizeSa vRddhi thAya che. bhagavatI sUtramAM jaNAvyA pramANe gautamasvAmInA praznanA uttaramAM bhagavAna mahAvIra svAmIe kahyuM che ke eka mAsanA cAritraparyAyavALA muni vAnagaMtara devonA sukhane oLaMgI jAya che. ema anukrame bAra mAsanA cAritraparyAyavALA nirgastha zramaNa anuttaropapAtika devonA sukhane oLaMgI jAya che. [53] viSameDapi mekSI yaH sa AnI sa ra paMDita jIvanmuktaH sthiraM brahma tathA coktaM parairapi // 42 // anuvAda : je viSamane vize paNa samadaSTivALA che te ja jJAnI, te ja paMDita, te ja | jIvanamukta ane sthira brahma che. bIjAoe paNa temaja kahyuM che. 303 Jain Education Intemational 2010_05 Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra vizeSArtha : saMsAranA sAmAnya jIvo jevuM jue tevuM ja mAne che ane tevuM ja anubhave che. samagra saMsAra viSamatAothI ane vicitratAothI bhArobhAra bharelo che. saMsAramAM coryAzI lAkha prakAranI yoninA jIvo che ane pratyeka yoninA jIvo vacce paNa aneka bheda che. phakta manuSyono ja vicAra karIe to zarIra, rUpa, raMga, vidyA, jAti, kula, dhana, sattA, vaibhava ityAdinI dRSTie keTaluM badhuM nokhApaNuM che. samagra jIvarAzimAM to asaMkhya prakAranI viSamatA jovA maLe che. A viSamatA anAdi kALathI cAlI Ave che ane anaMta kALa sudhI rahevAnI che. koI ene dUra karavA samartha nathI. paraMtu A badhA jIvo jIvatattvanI, AtmasvarUpanI daSTie ekasarakhA che, samAna che, ema jJAnIo ApaNane kahe che. have AvA viSamatAvALA badhA jIvomAM raheluM samAna Atmatattva nihALavuM e ghaNI UMcI dazAnI samajaNa mAgI le che. keTalAye mANaso DAhyuM DAhyuM bolatA hoya che ke "badhA jIvo sarakhA che', paNa emanA vyavahAramAM e UtareluM hotuM nathI. vyavahAramAM to pakSapAta, dveSa, dhikkAra, kuTilatA, apamAna ityAdi rahelAM hoya che. jeo badhAmAM vilasI rahelA Atmatattvane samAnarUpe nihALe che ane emano jIvanavyavahAra paNa evo ja vivekabharyo, karuNAsabhara, vizuddha hoya che, evA mahAtmAone 'jJAnI", "paMDita', 'jIvanamukta", "sthira brahma ityAdi tarIke oLakhavAmAM Ave che. anya dharmomAM paNa A vAta kahevAmAM AvI che. [537] vivinasaMpanne brahma vi rtini ! zuni caiva zvapAke ca paMDitAH samadarzinaH // 43 // anuvAda : paMDito (jJAnIo) vidyA ane vinayathI saMpanna evA brAhmaNa, gAya, hAthI, zvAna ane cAMDAla e (sava) pratye samadarzI hoya che. vizeSArtha : zrImadbhagavadgItAnA pAMcamA adhyAyano A 18mo zloka che. samadarzI AtmajJAnI paMDita mahAtmA kevA hoya te samajAvatAM kahevAmAM AvyuM che ke teonI sarva jIvo pratye ekasarakhI dRSTi hoya che. teo manuSya ane manuSya vacce UMcanIcano bheda karatA nathI, eTaluM ja nahi manuSya ane pazupakSIo vacce paNa UMcanIcano bheda karatA nathI. alabatta, A vidhAna viziSTa apekSAthI yathArtha rIte samajavAnI jarUra che. mANasa jAtithI brAhmaNa hoya ane temAM vaLI vidyAvAna hoya, zAstrajJAnI hoya, vaLI te vaDIlo vagere pratye AdarasatkAra batAvanAra, pUjya bhAva dhAraNa karanAra vinayI hoya evA brAhmaNa pratye, ke zvapAka arthAta cAMDAla pratye ekasarakho sadbhAva samadarzI jJAnIne hoya, eTaluM ja nahi, brAhmaNa hoya ke cAMDAla, gAya hoya, hAthI hoya ke kUtaruM hoya, pazuomAM paNa bAhya dRSTie taratamatA hoya to paNa e sarva jIvo pratye jJAnI paMDito samadarzI hoya che. teo badhAmAM rahelA vizuddha brahmane, vizuddha AtmAne nihALe che ane te pramANe vyavahAra kare che. temanI karuNAdeSTi sarva jIvo pratye ekasarakhI hoya che. koIkane prazna thAya ke zrImadbhagavadgItA pramANe badhA jIvo jo ekasarakhA hoya to hiMdu dharmamAM (ane jaina dharmamAM paNa) kIDInI hatyA karatAM brAhmaNanI hatyAmAM vadhAre bhayaMkara pApa raheluM che ema kema kahyuM che ? brahmahatyA, strIhatyA, bAlahatyA, gohatyAne moTA pApa tarIke kema oLakhAvavAmAM AvyAM che ? 304 For Private & Perso Jain Education Intemational 2010_05 ation International 2010_05 Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pAMcamo, adhikAra paMdaramo : yoga- adhikAra jo badhA jIvo sarakhA hoya to badhI hatyAnuM pApa ekasarakhuM na hovuM joIe ? ahIM AdhyAtmika dRSTi ane sAMsArika dRSTi vacceno pharaka samajavAno che. kevaLa Atmika dRSTie vicAravAmAM Ave to badhA jIvomAM ekasarakho AtmA rahelo che. sAMsArika dRSTie vicAravAmAM Ave to badhA jIvo ekasarakhA nathI. temAM kakSAbheda che. mAtra pazu ane manuSya vacce ja nahi, manuSya ane manuSya vacce paNa kakSAbheda rahelo che. koI ema kahe ke badhA jIvo ekasarakhA che, mATe kIDIne jeTaluM khAvAnuM ApIe teTaluM ja hAthIne ApavuM joIe. athavA ethI viparIta rIte karavuM joIe, to te barAbara nathI. gAyane ghAsa ApIe to badhAne khAvA mATe ghAsa ApI na zakAya. A badhuM sAMsArika, vyAvahArika dRSTithI vicAravAnuM rahe ane temAM nyAya-nIti, kartavya-dharma vagerenI dRSTie paNa jovAnuM rahe. - paMDito samadarzI hoya che eTale emanA jIvanamAM asad vyavahAra hoto nathI. UMcI AdhyAtmika daSTi khIlI hoya to ja sarva jIvomAM samAna AtmAnuM darzana thAya. mAtra kahevAthI tevuM darzana thaI jatuM nathI. jayAM AvI samadarzitA Ave che tyAM ja sthitaprajJatA Ave che. [38] pheva sainitaH sa Sa sAcce sthitaM manaH | nirdoSaM hi samaM brahma tasmAd brahmaNi te sthitAH // 44 // anuvAda: jeonuM mana samatAne vize sthira raheluM che teoe A janmamAM ja saMsAra(sarga)ne jItI lIdho che. brahma nirdoSa ane sama che. eTale teo brahmane vize ja sthira rahelA che. vizeSArtha : zrImadbhagavadgItAnA pAMcamA adhyAyano 19mo zloka ahIM TAMkavAmAM Avyo che. sarva jIvo pratye samadaSTi keLavavAnuM ApaNe dhArIe eTaluM saraLa nathI, paraMtu je mahAtmAo potAnA manamAM evI samadaSTine, samatAne sthira karI zakyA che teo kharekhara dhanya che. teoe to jANe A bhavamAM ja samagra saMsArane jItI lIdho che. eTale ke teo jIvanamukta banyA che. saMsAra sAgarane tarI javAnI yogyatA emaNe prApta karI lIdhI che. evA jJAnI mahAtmAone sarvatra brahmano sAkSAtkAra thAya che. sarvatra caitanyatattvane teo anubhavI zake che. teoe evI ucca dazA prApta karI lIdhI che ane brahmamAM, AtmasvarUpamAM teo sthira thaI gayA che. A brahmatattva sarvatra nirdoSa ane samatvarUpa che. jeo AtmajJAnI banyA che teo saMsAranI dekhItI viSamatAmAM paNa samAnatAne nihALe che ane anubhave che. evuM nathI ke saMsAranI viSamatAnI temane kazI khabara nathI paDatI athavA temanI buddhi eTalI maMda che. teone saMsAranI viSamatAnI pUrI khabara hoya che ane te samajAya che, paraMtu te tarapha temanuM lakSa jatuM nathI. ethI ja teoe saMsArane jItI lIdho che ema eka apekSAthI kahevAya. [53] = pradRSyayiM prANa nospriANa vApriya{I. sthirabuddhirasaMmUDho brahmavidbrahmaNi sthitaH // 45 // anuvAda : priya vastu prApta karIne harSa pAmato nathI ane apriya vastu prApta karIne udvega pAmato nathI evo sthira buddhivALo ane asaMmUDha brahmavitu brahmamAM sthira rahe che. 305 2010_05 Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra | vizeSArtha : zrImadbhagavadgItAnA pAMcamA adhyAyano 20mo zloka ahIM TAMkavAmAM Avyo che. jeo brahmavita che, brahmajJAnI che teo AtmasvarUpane jANavAvALA che. teonI buddhi athavA prajJA brahmamAM sthira thaI gaI che. jyAre saMmoha cAlyo jAya che, mUDhatA adRzya thaI jAya che tyAre tevA brahmajJAnIo samavayogamAM hoya che. koI paNa priya ke apriya ghaTanA ke evI vastunI prApti ke aprApti temanI samAdhine khaMDita karI zakatI nathI. sAMsArika jIvone putranI prApti, dhananI prApti, pada ke sattAnI | prAptinI je abhilASA hoya che ane te jyAre prApta thAya tyAre temanA harSano pAra nathI hoto. evA dhanya prasaMgo prApta thAya tyAre teo tenI UjavaNI kare che ane rAjI rAjI thaI jAya che. have to rAjI thavAnAM ane karavAnAM sAdhano paNa vadhyAM che.) bIjI bAju svajananuM mRtyu, vepAradhaMdhAmAM khoTa, spardhAmAM parAjaya, Akasmika Apatti vagere apriya ghaTanAo sAmAnya vyaktinA jIvanamAM bane che tyAre tenA udvega, zoka, saMtApa ityAdino pAra nathI hoto. tenI mukhamudrA ja tenI cADI khAya che. paraMtu jeo AtmasvabhAvamAM rame che, jemanI mohadaSTi nIkaLI gaI che evA AtmajJAnInA jIvanamAM priya vastunI prAptithI harSa nathI ane apriya vastunI prAptithI uga nathI. emanI mukhamudrA to emanA AMtarika svabhAva mujaba evI ja sthira ane prasanna hoya che. vastutaH temane mana to kazuM ja priya ke apriya hotuM nathI. teo priya-apriyanA bhedathI upara UThelA hoya che. priya ane apriyano ApaNe ApaNI dRSTithI vicAra karIe chIe. AvI samatvanI sAdhanA eka divasamAM thaI jatI nathI, paraMtu satata AMtara avalokanathI, saMsAranA svarUpanA avalokanathI ane Atmatattvane pAmavA mATenA daDha ane niraMtara puruSArthathI te Ave che. evI dazAno sAkSAtkAra karavA mATe jema bhAre puruSArthanI jarUra che tema e dazAmAM sthira rahevA mATe paNa eTalA ja pramAdarahita bhAre puruSArthanI AvazyakatA che. [54] maryAviyAM roSAya vaiSaNe sAvinam __nirapekSamunInAM tu rAgadveSakSayAya tat // 46 // anuvAda : arvAgudazAmAM nIcenI dazAmAM-karmayoganI dazAmAM) viSamatAmAM sAmyadarzanA rAkhavuM te doSane mATe thAya che, paraMtu nirapekSa munione to te rAgadveSanA kSaya mATe thAya che. vizeSArtha : jJAnayogInI dazA ghaNI ja UMcI che. paraMtu arvAga eTale nIcenI dazAmAM, vyavahAradazAmAM ke karmayoganI dizAmAM viSamatAmAM sAmyadarzana karavuM arthAt sarakhI daSTi - samadaSTi rAkhavI e doSarUpa gaNAya che. A eka mahattvano muddo lakSapUrvaka zAMta citte samajavA jevo che, nahi to gerasamaja thavAno saMbhava rahe che. A saMsAra viSamatAothI bharapUra che. viSamatAo che eTale to ApaNe ene saMsAra kahIe chIe. saMsAramAM koI garIba che, koI tavaMgara che, koI UMca che ane koI nIca che, koI bALaka che ane koI ! vRddha che, koI strI che ane koI puruSa che, koI jJAnI che ane koI ajJAnI che, koI svarUpavAna che ane koI kadarUpo che. AvI to aneka prakAranI viSamatA jovA maLe che. saMsArIjano e viSamatAne viSamatA tarIke svIkAre e ja yogya che. koI nyAyAdhIza gunegArane sajA na kare ane kahe ke "mArI najaramAM to 306 Jain Education Intemational 2010_05 Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pAMcamo, adhikAra paMdaramo : yoga - adhikAra badhA jIvo ekasarakhA che' athavA koI sAmAnya puruSa ema kahe ke "svastrI ane parastrI evA bheda karavAmAM huM mAnato nathI, huM to samadaSTithI jouM chuM." to AvI samadaSTi calAvI na levAya. ethI arAjakatA ane anartha ja thAya. eTale vyavahAradazAmAM athavA karmayoganI dizAmAM viSamatAmAM samadaSTi doSarUpa ja gaNAya. karmayogIoe jAti, kula vagerene samajIne vyavahAra karavo paDe che. paraMtu je muni jJAnayogI banyA che teone to saMsAranA badhA jIvomAM ekasarakho AtmA jaNAya che, kAraNa ke temane saMsAramAM have koI svArtha nathI, koI pratye rAga ke dveSa nathI. teo potAnI AdhyAtmika dazAmAM lIna banelA che. teo jo kaMI bhedabhAva rAkhe to te doSarUpa gaNAya. vastutaH jema jema samadaSTi khIlatI jAya tema tema rAgadveSano kSaya thato jAya che. samadaSTi potAnAmAM khIlI che ke nahi e to kasoTInA kALamAM tarata parakhAI jAya che. potAne ja enI AMtaryatIti thAya che. [541] payAti jJAna viSayasUcatAm | chidyate bhidyate vA'yaM hanyate vA na jAtucit // 47 // anuvAda : rAgadveSanA kSayathI jJAnI viSaya-zUnyatAne pAme che. te kadApi chedAto, bhedato ke haNAto nathI. vizeSArtha : AtmajJAnI mahAtmAne saMsAramAM koI pratye rAga nathI ke koI pratye dveSa nathI. krodha, mAna, mAyA ane lobha e kaSAyo paNa emanA sAva maMda paDI gAya hoya che. AthI teo saMsAranA badhA ja viSayone anAsaktabhAve nihALe che. jagatanA vividha viSayo have temane zUnyavat bhAse che. teo potAnA AtmAnA upayogamAM eTalA badhA sthira thaI gayA hoya che ke deha ane AtmA temane spaSTa bhinna bhAse che. deha te kSaNabhaMgura paudgalika padArthono banelo che ane AtmA to ajara, amara, avinAzI che. teo dehAtIta avasthAmAM hoya che. Ave vakhate gajasukumAlanI jema teo svasvarUpamAM abheda anubhave che. koI mAraNAntika upasarga Ave to teo jarA paNa vicalita thatA nathI. mRtyuno temane Dara nathI. je nAza thavAno che te dehano thavAno che, potAnA AtmAno nahi. eTale AvA AtmA kyAreya chedAtA nathI, bhedAtA nathI ke haNAtA nathI ema kahevAya che. [542) anumati nAtIta naiva kSatyanAtim | ___zItoSNasukhaduHkheSu samo mAnApamAnayoH // 48 // anuvAda: te (jJAnayogI) bhUtakALa(atIta)nuM smaraNa nathI karatA ane bhaviSya(anAgata)nI abhilASA nathI karatA. te zIta-uSNamAM, sukha-du:khamAM, mAna-apamAnamAM samabhAve rahe che. ' vizeSArtha : jJAnayogI eTale zrImadbhagavadgItAmAM jene sthitaprajJa kahyA che tevA mahAtmAo. teo bhUtakALane saMbhAratA nathI. bhUtakALamAM pote bhogavelA bhogonuM jo smaraNa thAya to tethI vAsanAo gRta thavAno saMbhava rahe che. vaLI teo jo kAcApocA hoya to potAnI vartamAna sthiti mATe pazcAttApa anutApa thavAno saMbhava paNa rahe. cittamAM galagaliyAM thAya evAM saMvedano UThe. evuM sukha 307 Jain Education Intemational 2010_05 Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra bhogavanArAono vicAra AvatAM ISya ke asUyAno bhAva paNa janme. bhUtakALamAM jo duHkha veDyuM hoya, koInI sAthe vaira baMdhAyuM hoya to evAM saMsmaraNo tAjAM thatAM cittamAM saMkaleza thavA lAge. tyAre Ama karyuM hota to sAruM" athavA "evuM na thayuM, kAraNa ke...' evA evA manamAM vikalpo UThe. AthI bhUtakALanAM saMsmaraNo tAjA karavAthI citta enA pravAhamAM vadhAre taNAI jAya che ane rAgadveSanI tIvra pariNati thavA lAge che. eTalA mATe jJAnayogI mahAtmAo bhUtakALano vicAra Ave tyAre athavA potAnI sAthe saMkaLAyelI koI vyakti tevAM smaraNo tAjAM karAvavA prayatna kare tyAre teo tarata ja tene tyAM aTakAvI de che ane bhUtakALa para paDado nAMkhI de che. bIjI bAju jJAnayogI mahAtmAo bhaviSyakALanI abhilASAono paNa tyAga karatA hoya che. manuSyanuM mana bhaviSya tarapha satata najara rAkhIne doDatuM hoya che. saMsAra choDI sAdhu-saMnyAsI banelA mahAtmAone paNa dharmanA ane adhyAtmanA kSetre ghaNuM badhuM gRhastho pAse karAvavAnI AkAMkSA rahe che. pachI teono A eka bIjA prakArano saMsAra banI jAya che. kyo mANasa potAnA kahevAthI keTalAM nANAM kharcI zake ema che, hamaNAM te keTaluM kamAyo che, zI lAlaca ApIzuM to e nANAM vAparaze, kyA rAjadvArI netA sAthe saMbaMdha rAkhavA jevo che ke jethI dharmanuM kAma thaI jAya, potAnI prasiddhi chApAomAM Ave, bIjA koI sAdhu saMnyAsI potAnA kAryano khoTo jaza khATI na jAya tenI takedArI rAkhavI vagere ghaNI gaDamathala temanA manamAM cAlatI hoya che. paraMtu je AtmasvabhAvamAM rame che tevA sAcA jJAnayogIone to bhaviSyanAM AvAM koI AyojanonI apekSA ke abhilASA rahetI nathI. eTale ja TADha hoya ke taDako, sukha hoya ke du:kha, mAna hoya ke apamAna-sarve anukULa ke pratikULa saMjogomAM teo jarA paNa calita thatA nathI. AmAM paNa sUkSma kasoTI karanArA prasaMgo Ave tyAre emanI jAtanI parIkSA thatI hoya che. keTalAka kahevAtA mahAtmAo eTalA vinamra hoya che ke emane kyAMya mAnamobho joItAM nathI hotAM, paraMtu jo kyAMka emanI avahelanA thAya tyAre, sarakhuM sthAna na maLyuM hoya, athavA potAnAthI nAnAne potAnA karatAM UMcuM sthAna maLyuM hoya tyAre emanA caherAnI rekhAo badalAI jatI hoya che. teo aMdarathI nArAja che e vAtanI cADI emano cahero khAI jAya che. mAna ane apamAna baMnemAM je svastha rahe, samatva dhAraNa kare te jJAnayogInuM lakSaNa che, bhUSaNa che. zAntinAtha bhagavAnanA stavanamAM zrI AnaMdaghanajI mahArAje kahyuM che : mAna apamAna citta sama gaNe, sama gaNe kanaka pASANa re; vaMdaka nidaka sama gaNe re, isyo hoya te jANa re. sarva jagajaMtune sama gaNe, sama gaNe tRNa maNi bhAva re. mukti saMsAra bihu sama gaNe, muNe bhavajalanidhi nAva re. jeo AtmajJAnanI ucca dazA prApta kare che teo potAnA AtmasvabhAvamAM savizeSa sthira thavAthI teonuM bAhya jagata pratyenuM lakSa nIkaLI gayuM hoya che. eTale ja teo mAna ane apamAna baMnemAM samatA dhAraNa kare che. keTalAka apamAna pratye pratikriyA karatA nathI, paNa mAna-satkArathI harSa anubhave che, to keTalAka mAnasatkArathI harSita thatA nathI, paNa apamAna-avahelanA vakhate emanI vAcika athavA 308 Jain Education Intemational 2010_05 Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pAMcamo, adhikAra paMdaramo : yoga - adhikAra chevaTe mAnasika pratikriyA cAlu thaI jAya che. paraMtu jJAnayogIo to sarva prakAranA kaMdothI para thaI kevaLa sAkSI bhAvathI jagatane nihALe che. [543] jitendriyo gitotho mAnamAyAnupakuMta: lobhasaMsparzarahito vedakhedavivarjitaH // 49 // anuvAda : te (jJAnayogI) indriyone jItanAra, krodha upara vijaya meLavanAra, mAna ane mAyA vaDe upadrava nahi pAmanAra, lobhanA sparzathI rahita ane veda(strIveda vagere traNa veda)nA khedathI vivarjita hoya che. vizeSArtha : jJAnayogInAM bIjAM keTalAMka mahattvanAM lakSaNo A zlokamAM darzAvavAmAM AvyAM che. jJAnayogI indriyone jItanAra hoya che. sparza, rasa, gaMdha, zabda, varNa evI indriyonA AsvAdanA asaMkhya padArtho hoya che, paraMtu je jJAnayogI hoya che teone indriyonA padArthomAM jarA paNa ruci hotI nathI. indriyone jItanAra tarIke potAne oLakhAvavAnuM keTalAkane gamatuM hoya che, paraMtu tevA kahevAtA mahAtmAo kasoTIne kALe TakI zakatA nathI. - rasoImAM koIka vAnagImAM mIThuM rahI gayuM hoya to temane bhAvatuM nathI. te mATe teo TokyA vagara rahI zakatA nathI. athavA na bole to paNa tevI vAnagI khAvI choDI de che. teo sugaMdhathI kadAca pralobhana na pAme, paNa kyAMkathI durgadha AvatI hoya to tarata teo nAke kapaDuM DhAMkI de che athavA ADo hAtha rAkhe che. madhura saMgIta sAMbhaLavAnuM teo kadAca choDI zake che, paNa kyAMka kAne athaDAya evo karkaza moTo avAja satata thato hoya to emanuM mAthuM duHkhI jAya che. Ave vakhate jJAnayogInI kasoTI thAya che. jJAnayogIoe krodha upara saMyama meLavyo hoya che. mAna ane mAyAnA upadravo vakhate teo sthira, acala rahe che. lobha temane sparzato nathI. krodha, mAna, mAyA ane lobha e cAre kaSAyo upara teoe vijaya meLavyo hoya che. alabatta, pote barAbara vijaya meLavyo che ke nahi enI khAtarI to teone kasoTInA kALe thAya che. jevI rIte krodhAdi cAra mukhya kaSAyothI teo rahita hoya che tevI rIte nava nokaSAyathI paNa teo rahita hoya che. nava nokaSAyamAM traNa veda - strIveda, puruSaveda ane napuMsakaveda - jIvane satAvatA hoya che. jJAnayogI mahAtmAo AvA vedanA khedathI paNa rahita hoya che. jJAnayogI sAdhakanI A uccatara, uccatama dazA che. [544] saMnidhyAtmanAtmAnaM sthitaH svavRtamafmatuM ! haThaprayatno parataH sahajAcArasevanAt // 50 // anuvAda : AtmAne AtmA vaDe rUMdhI rahelo, potAnAM karelAM karmone bhedanAro tathA sahaja AcArane sevavA vaDe baLa(haThayoga)nA prayatnothI mukta banelo te (jJAnayogI) hoya che. 309 Jain Education Interational 2010_05 Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra vizeSArtha : jJAnayogInAM bIjAM keTalAMka lakSaNo A zlokamAM darzAvavAmAM AvyAM che. jJAnayogI kevo hoya ? eNe AtmAnuM AtmA vaDe damana kareluM hoya che, eTale ke bhAvamanarUpI AtmAnuM zuddha upayogarUpI AtmA vaDe damana kareluM hoya che. jeo sAdhanAnA paMthe che teone AtmAthI AtmAnuM damana karavAnI A vAta tarata samajAze. potAnAmAM UThatA viSaya kaSAyanA vikAronuM pote ja damana ke zamana kare, to emAM jene vikAro udbhavyA te koNa ane jeNe e vikAronuM zamana karyuM te koNa? prathama AtmA te bhAvamanarUpI AtmA che. ene jo vaza karavAmAM na Ave to te dravya mana dvArA indriyone caMcala banAvaze. e bhAva manarUpI AtmAne zuddha upayogIrUpa AtmA saMyamamAM rAkhI zake. anya rIte kahIe to bahirAtmAne aMtarAtmA vaza kare che. je ema karI zake te je paramAtmA banavAne pAtra bane che. jJAnayogInI kasoTI to jayAre pUrvasaMcita zubhAzubha karmono udaya thAya che tyAre vadhu thAya che. azubha bhAre karmanA udaya vakhate asahya zArIrika pIDA thatI hoya, athavA sagAMsnehIo sAthe saMgharSa thato hoya, potAnA upara khoTAM ALa caDAvAtAM hoya, potAnI apakIrti thatI hoya tevA ghora ane kyAreka ghAtaka prasaMgo Ave te vakhate enI AtmasthiratA keTalI rahe che te jovAnuM rahe che. moTA moTA mahAtmAone paNa AvAM keTalAMka azubha karmono udaya calita, parAjita karI nAMkhe che. zubha karmanA udaya vakhate vividha indriyArtha padArtho bhogavavA maLatA hoya, mAnapAna, pUjAsatkAra maLatAM hoya, ThAThamAThathI rahevAnI anukULatA maLatI hoya, bhaktANIonAM pralobhano dekhAtAM hoya, Thera Thera dharmopadeza nimitte javA mana lalacAtuM hoya, e mATe Ayojano karAvAtAM hoya ityAdi prasaMge AvA mahAtmAonI kasoTI thAya che. pUrvakarmanA udayane lIdhe badhuM thatuM hovA chatAM jJAnayogIo evAM karmono cheda uDAvI nAMkhe che. "zuM karIe ? hamaNAM udaya evo che.'- evAM bahAnA heThaLa rasathI bhoga bhogavatA pothI-paMDitonI jema AvA sAcA jJAnayogIo vartatA nathI AvA jJAnayogIonuM jIvana sahaja hoya che. je vakhate je thayuM te yogya ja che ema mAnavAvALA ane e pramANe rahevAvALA te hoya che. je kharekhara svarUpajJAnI mahAtmAo hoya che emanuM jIvana sahaja ne svAbhAvika eka pRthaphajana jevuM pAradarzaka hoya che. teo indriyonA pratyAhAra mATe koI haThIlA prayatno karatA nathI, karavAnI emane jarUra paNa paDatI nathI kAraNa ke temanuM jIvana ja e prakAranuM hoya che. [545 nokasaMjJAvino mithyavIraprapaMcadam | ullasatkaNDakasthAnaH pareNa paramAzritaH // 51 // anuvAda : te (jJAnayogI) lokasaMjJAthI vimukta, mithyAcAranA prapaMcane haranAra, ullAsa pAmatA kaMDakasthAnavALA ane parathI para dazAmAM sthira thayelA hoya che. vizeSArtha : jJAnayogInAM keTalAMka vadhu lakSaNo A zlokamAM darzAvavAmAM AvyAM che. jJAnayogIo lokasaMjJAthI vimukta hoya che. gRhasthajIvanamAM keTalIka vastu karavI na hoya paNa loko 310 Jain Education Interational 2010_05 Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pAMcamo, adhikAra paMdaramo : yoga-adhikAra zuM kaheze ?' evA DarathI anicchAe paNa te karavI paDe che. vyavahAramAM rahevuM hoya to ATaluM karavuM paDaze. nahi karIe to pachI ApaNA ghare prasaMga Avaze to koNa karaze ?'- Avo AvAM vAkyo anekavAra ApaNane sAMbhaLavA maLe che. manuSya samAjajIvananI racanA karIne jIve che eTale sAmAjika dRSTie keTalIka vastuo karyA vagara ene chUTako nathI. Ama chatAM gRhasthajIvanamAM paNa keTalAka naitika hiMmata dAkhavI lokavyavahArano lopa karI zake che. paraMtu jJAnayogI sAdhuone mATe to lokAcArano koI prazna ja Ubho thato nathI. vaLI teone lokomAM potAnI vAhavAha thAya, mAnapAna vadhe, pratiSThA baMdhAya, lAgavaga vadhe, bahoLo anuyAyI varga maLe evI koI eSaNA hotI nathI. eTale teo AvI lokasaMjJAothI mukta hoya che. vaLI zAstrAnusAra sadAcArane varelA jJAnayogIone samAjamAM vadhI gayelA khoTA rItarivAjonI paNa kazI paDI hotI nathI. teo to AvA mithyAcAranA prapaMca arthAt vistArane phagAvI de che. vaLI jJAnayogIo ullAsa pAmatA jatA kaMDakasthAnavALA hoya che. "kaMDakasthAna jaina pAribhASika zabda che. eno artha thAya che saMyamanuM sthAnaka, saMyamanI vizuddhinA adhyavasAyo. jJAnayogI potAnA saMyamadharmamAM ullAsapUrvaka AgaLa vadhatA hoya che. teo "parathI para' arthAt bahu ucca Atmika dazAmAM sthira thayelA hoya che, evI dazAne pAmelA hoya che. [54] zraddhAvAnAjJA yut: britito hazaznavAnA gato dRSTeSu nirvedamaninutaparAkramaH // 52 // anuvAda : zraddhAvAna, AjJAthI yukta, zAtIta, azawvAna, daSTa padArtho pratye nirveda pAmelo ane parAkramane nahi chupAvanAra te (jJAnayogI) hoya che. vizeSArtha : jJAnayogInAM bIjAM keTalAMka vadhu lakSaNo A zlokamAM ApavAmAM AvyAM che. jJAnayogI jinezvara bhagavAnanAM vacanomAM daDha zraddhAvALo hoya che. te game teTalo buddhizALI hoya, tarkazaktivALo hoya, paNa jinezvara bhagavAne prarUpelA dharmanI vAta Ave to tyAM te sAcI zraddhAthI te vAtane svIkArI le che, eTaluM ja nahi, bhagavAnanI AjJAnuM te bhArapUrvaka pAlana karavAvALo hoya che. koIka vyakti zraddhAvAna hoya, paNa enAmAM AjJAruci na hoya. koIkamAM AjJApAlana hoya paNa te mATe ruci na hoya ke zraddhA paNa na hoya. jJAnayogI zraddhAvAna hoya ane AjJAthI yukta paNa hoya. - jJAnayogI mATe ahIM bIjAM be vizeSaNo prayojavAmAM AvyAM che. te zastrAtIta ane azastravAna hoya. zastrAtIta eTale zastrathI para, zastranuM ullaMghI janAra. zastra tene haNI na zake. jJAnayogIne zastra kazuM karI zake nahi. A zastro eTale hiMsAdi azubha adhyavasAyarUpI zastro. jJAnayogI enAthI para hoya. skUla artha laIe to jJAnayogI evI ucca AtmadazAmAM hoya ke game tevAM ghAtaka zastronA upasargathI emanI cittavRtti calita thatI nathI. vaLI jJAnayogI azastravAna hoya che eTale bAhya sthUla zastro vagaranA hoya che. emane potAnI pAse zastra rAkhavAnuM koI prayojana nathI. emane enI koI jarUra nathI. AvA jJAnayogIne bhautika paudgalika padArthonA sukha pratye nirveda, abhAva, aruci hoya che. evA padArtho A dazyamAna jagatanA hoya ke adazyamAna evA svargalokanA hoya, paraMtu te sarva pratye ene 311 Jain Education Intemational 2010_05 Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra nirveda hoya che. vaLI te jJAnayogI potAnA parAkramane arthAtu potAnA AtmavIryane na gopavanAra hoya che, eTale ke te paMcAcAranuM utsAhathI pAlana karanAra tathA jJAna, dhyAna, tapa, japa ityAdi avazya karanAra hoya che. te pramAdarahita hoya che. [54] nikSiptavaM nAnnidhapAcanavra : | - pratistrotoDanurveina novottaravaritramRt parA anuvAda : daMDano nikSepa karanAra, pAparUpI IMdhana-samUhano dhyAnarUpI agni vaDe nAza karanAra, loka-pravAhanI sAme taranAra, tathA lokottara cAritrane dhAraNa karanAra te (jJAnayogI) hoya che. vizeSArtha : jJAnayogInAM bIjAM keTalAMka vadhu lakSaNo A zlokamAM ApavAmAM AvyAM che. jJAnayogI daMDano nikSepa karanAra (daMDane pheMkI denAra) hoya che eTale ke manadaMDa, vacanadaMDa, kAyadaMDa jevA anartharUpI daMDanA pApane pheMkI denAra hoya che. sAmAnya gRhastho kyAreka samajaNa vagara ke kyAreka samajaNapUrvaka, je keTalAMka akAraNa pApa karatA hoya che, evA levAdevA vagaranAM pApothI jJAnayogI taddana mukta thaI jAya che. anarthadaMDanA viramaNane eka vrata tarIke mAtra jaina dharmamAM ja batAvavAmAM AvyuM che. gRhasthoe enuM khAsa pAlana karavAnuM hoya che, kAraNa ke sAdhune evAM pApano avakAza ghaNo ocho hoya che. jJAnayogIno mana, vacana ane kAyAno upayoga eTalo suyogya hoya che ke tenAthI ekaMdare anarthadaMDarUpI pApa thatuM nathI. te uparAMta anya pAponI bAbatamAM paNa jJAnayogI, dhyAnayogI banIne eno nAza karI nAkhe che. pApane ahIM baLataNa tarIke, lAkaDAM ke IMdhana tarIke oLakhAvyuM che. pApono samUha eTale IMdhanano bhAro athavA Dhagalo. eka cinagArIthI ene bALIne bhasma karI zakAya. agninI AgaLa IdhananuM kazuM ja baLa nahi. jJAnayogI mahAtmAo zubha dhyAnanI zreNIe caDe ane kSamAno bhAva dhAraNa karIne rahe eTale pUrvasaMcita pApo baLIne bhasma thaI jAya che. navAM pApo to temanI samakSa moTuM paNa nathI batAvatAM. jJAnayogI mahAtmAo lokapravAhanI sAme taranAra hoya che. zAnta pANImAM taravuM te eka vAta che. vaLI jo taratAM AvaDatuM hoya to vahetA pANImAM ochA prayAse vadhu tarI zakAya. paNa nadImAM pravAha je dizAmAM hoya enI sAme taravuM, sAme pUre (pratisrota eTale sAme pravAha) AgaLa vadhavuM e to koIka zaktizALI anubhavI viralAnuM kAma che. saMsAramAM ekaMdare loko gatAnugatika hoya che. je bAjuno pravAha hoya te bAju DhaLI janArA loko hoya che. emAM ghaNIvAra khoTuM paNa thatuM hoya che. lokalajjA ane naitika hiMmatanA abhAvane kAraNe loko sAmA thatA nathI. paraMtu je jJAnayogI hoya che tene koI svArtha hoto nathI. tene koI sAmAjika pratiSThAno prazna naDato nathI. eTale te naitika hiMmata dhAraNa karI, dharmano ane satyano mArga svIkArI lokapravAhanI sAme jaI zake che. AvA jJAnayogI mahAtmAonuM potAnuM caritra (jIvana) lokottara hoya che. teo asAmAnya hoya che. temanuM samagra jIvana saMyamathI suvAsita hoya che. svakalyANa ane lokakalyANano samanvaya temaNe sAdhyo hoya che. ethI ja teo lokAdarane pAtra banyA hoya che. koI AMgaLI cIMdhe evuM kazuM ja emanA jIvanamAM hotuM nathI. A zlokamAM "lokottara' zabda labdhisiddhinA arthamAM paNa ghaTAvAya che. labdhisiddhine kAraNe AvA 312 Jain Education Intemational 2010_05 ation International 2010_05 Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pAMcamo, adhikAra paMdaramo : yoga - adhikAra mahAtmAonAM jIvanamAM keTalIka ghaTanA camatkArika bane che - evo sthUla artha paNa ahIM vicArI zakAya. jaina zAsananI paraMparAmAM jemanA jIvanamAM sAce ja camatkArI banyA hoya evA udAharaNo paNa ghaNAM jovA maLe che. nadImAM sAme pUre taravAnI ke pANI upara cAlavAnI ghaTanAo ke evI bIjI ghaTanAone lIdhe evA mahAtmAonAM caritra lokottara banI jAya che. Avo sthUla artha ahIM koIne ghaTAvavo hoya to ghaTAvI zake, paraMtu sUkSma artha ja vadhu gauravabharyo che. (548] naththAmAn varvisarvavaMdurUpanIm ! sphArIkurvanparaM cakSuraparaM ca nimIlayan // 54 // anuvAda : te (jJAnayogI) prApta thayelA kAmabhogane dUra karanAra, bahurUpIpaNuM nahi karanAra, parama cakSune ughADanAra ane apara cakSune baMdha karanAra hoya che. vizeSArtha : jJAnayogInAM bIjAM keTalAMka mahattvanAM lakSaNo ahIM batAvavAmAM AvyAM che. jJAnayogI labdhivALo hoya che. tene potAnI labdhine kAraNe ke anya rIte paudgalika sukhonI sAmagrI sAmethI AvIne maLatI hoya che. AvI sukhasAmagrI jotAM sAmAnya mANasonuM ane sAmAnya munionuM kadAca mana calita paNa thaI jAya. kAyAthI teo tevI sAmagrI kadAca na bhogave to paNa manamAM bhogavavAno ke gamavAno bhAva AvI javAno saMbhava che. paraMtu jeo jJAnayogI che. teo to AvA kAmabhogone dUra haDaselI potAnI AtmaratimAM ja magna banI jAya che. jJAnayogIone potAnI prApta labdhine kAraNe ke anya kAraNe judAM judAM rUpa dhAraNa karavAno avakAza kadAca sAMpaDato hoya to paNa teo tevuM bahurUpIpaNuM karatA nathI. teo dharmapracAra mATe paNa evA labdhiyukta bahurUpIpaNAno Azraya letA nathI. jo tevI labdhi ke camatkAranI vAta na hoya dekhADo karavAnA prasaMgo hoya to paNa dharmapracArArthe paNa jJAnayogIo camatkAranI khoTI vAta phelAvatA sAdhupaNAmAM A eka bhAre kasoTIno prasaMga hoya che. koIka ghaTanA anAyAsa, svAbhAvika rIte ja banI hoya, paraMtu bhakto tene gurumahArAje karelA camatkAra tarIke khapAve, te vakhate guru mahArAja jANatA ja hoya ke pote evo koI camatkAra karyo nathI, chatAM e camatkArano jaza levAnuM potAne mana thaI jAya che. potAno mahimA vadhe evI camatkArabharelI vAto pote ja prasarAvatA hoya, kyAreka evI yukti-prayuktio paNa karatA ke karAvatA hoya ane kyAreka tevuM kazuM na karatA hoya to paNa potAnA camatkAranI vAtamAM mauna saMmati darzAvatA hoya evA sAdhusaMnyAsIo ke bAvAjati ghaNA jovA maLe che. keTalAkane mATe sAdhu-saMnyAsIpaNuM vyavasAyarUpa banI gayuM hoya che. duHkhI, bhoLA bhagato dareka sAdhusaMnyAsIne A jagatamAM maLI ja rahevAnA. paraMtu je sAcA jJAnayogIo che teo to AvA mAyAmRSAvAdathI dUra ja rahe che. jJAnayogIone bAhya jagatanA saundaryayukta padArtho nihALavAnI koI vRtti hotI nathI. e pratye to emanAM nayana bIDAyelAM ja rahevAnAM, kAraNa ke AMtacakSuthI teoe je Atmika vaibhava nihALyo hoya che enI AgaLa A bAhyajagatanA padArtho kevaLa tRNavata ja che. 313 Jain Education Interational 2010_05 Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra [549] pazyannanatAnmAvIna pUnAvamupAtiH | bhuMjAno'dhyAtmasAmrAjyamavaziSTaM na pazyati // 55 // anuvAda : aMtaramAM rahelA bhAvone joyA pachI, pUrNa bhAvone prApta karanAra ane adhyAtmanA sAmrAjyane bhogavatA te (jJAnayogI) avaziSTane jotA nathI. | vizeSArtha : jJAnayogI adhyAtmayogI che. te potAnA AtmAmAM rahelA bhAvone jotAM jotAM evI pUrNatA prApta kare che ke pachI ene bAhya jagatamAM kazuM jovA jevuM lAgatuM nathI. eka vakhata AtmArUpI lakSmInI prApti thaI gaI pachI bAhya jagata emane taNakhalA jevuM tuccha, parivartanazIla, zudra, kSaNabhaMgura, vatuM lAge che. bAhya dazyamAna saMsAramAM kyAMya emanI dRSTi TharatI nathI. teo potAnA AdhyAtmika sAmrAjyane bhogavavAmAM eTale ke AtmaramaNatAmAM eTalA badhA magna banI jAya che ke avaziSTa arthAta bAkInA sAMsArika padArtho tarapha teo najara suddhAM karatA nathI. ahIM jJAnayogInI AdhyAtmika zaktino mahimA darzAvavAmAM Avyo che. jeoe AvI AdhyAtmika dazA anubhavI che teone to A zabdonI yathArthatA barAbara samajAya evI che. [55] zreSTha dizAnothamadhyAtmaceva yajJa . baMdhapramokSaM bhagavAn lokasAre sunizcitam // 56 // anuvAda : adhyAtmane vize A jJAnayoga ja zreSTha che, kAraNa ke bhagavAne "lokasAramAM ene karmabaMdhathI avazya choDAvanAra kahyo che. vizeSArtha : adhyAtmanI je judI judI vicAradhArAo che ane bhinna bhinna sAdhanA-paddhatio che emAM A jJAnayoga sauthI zreSTha che. bhagavAna mahAvIre AcArAMgasUtranA "lokasAra' nAmanA pAMcamA adhyayanamAM kahyuM che ke A jJAnayoga karmabaMdhanamAMthI choDAvanAro che. na upAdhyAyajI mahArAje ahIM AcArAMgasUtrano AdhAra Apyo che. enA "lokasAra" nAmanA adhyayanamAM kahyuM che ke vaMdhapogho manthava | eTale ke baMdha ane mokSa(chUTakAro)mAM adhyavasAyonI - AtmapariNAmonI mukhyatA che. jJAnayogathI ja karmabaMdhanamAMthI mukti tvarita maLe che. [551] 3payoausaritnAvAzvasaMmobodhataH | mokSApteryujyate caitattathA coktaM parairapi // 57 // anuvAda : A (jJAnayoga) kevaLa upayogamaya che. te zIdhra moharahita bodha karAvanAra ane mokSanI prApti sAthe joDI ApanAra che. anya darzanIoe paNa ema kahyuM che. vizeSArtha : A jJAnayoga kevaLa upayogamaya che. jJAnayogamAM aMtarAtmAno anubhava karavAno che ane dhyAna dvArA ja te thaI zake che. eTale jIve bAhya parapadArthomAMthI potAnI jAtane kheMcI laI potAnA upayogane aMdara vALavAno che. jIve Atmasanmukha thaI dhyAnanI ucca zreNIe caDavAnuM che. 314 Jain Education Intemational 2010_05 Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pAMcamo, adhikAra paMdaramo : yoga - adhikAra jyAre darzana mohanIya karmano kSaya thAya tyAre samyagadarzanano bodha thAya. eTale Avo jJAnayoga Azu eTale ke zIdhra ane asaMmohaka eTale moharahita bodha karAvanAra che. A jJAnayoga AgaLa vadhatAM ghAti karmono kSaya karAve che eTale mokSa sAthenuM te joDANa karI Ape che. anya darzanIoe paNa A jJAnayogano mahimA gAyo che. [552] tapasviofdho yojI jJAnioDadho matiH karmibhyazcAdhiko yogI tasmAdyogI bhavArjuna // 58 // anuvAda : yogI tapasvIo karatAM adhika che. te jJAnIo karatAM paNa adhika manAya che. yogI kriyAkAMDIo karatAM paNa adhika che. mATe he arjuna ! tuM yogI thA. vizeSArtha : zrImadbhagavadgItAnA chaThThA adhyAyano 46mo zloka upAdhyAyajI mahArAje ahIM TAMkyo che. jJAnayogInuM sthAna keTaluM badhuM caDiyAtuM che te darzAvyA pachI enA samarthanarUpe upAdhyAyajI mahArAje zrImadbhagavadgItA jevA anya zAstramAMthI A zloka Apyo che emAM emanI dArzanika udAratA ane guNagrAhI samanvayanI daSTi joI zakAya che. zrImadbhagavadgItAmAM zrIkRSNa arjunane kahe che ke yogIo tapasvIo karatAM, jJAnI karatAM ke kriyAkAMDI karatAM adhika che. mATe he arjuna ! tuM yogI thA ! ahIM tapasvI, jJAnI ke kriyAkAMDIne utArI pADavAno Azaya nathI, paNa teomAM je khUTe che te meLavIne AgaLa vadhIne sAdhake yogInI kakSA sudhI pahoMcavAnuM che. yogIo kazI tapazcaryA na ja kare ? kazuM zAstrAdhyayana na ja kare ? ke kazI dharmakriyA na ja kare ? nA, ema nathI, paNa tyAM aTakavAnuM nathI, haju vadhAre ucca ane vizuddha dazA sudhI pahoMcavAnuM che. jeo mAtra bAhya tapasvI che teo mAtra dehadamana karatA hoya che. prAcIna samayamAM tApaso mAtra sAmAnya vanaspatino AhAra letA. taDakAmAM kalAko sudhI UbhA rahetA. kaDakaDatI asahya ThaMDI sahana karatA. teonuM lakSya ekamAtra zarIrane tapAvavAnuM, kaSTa ApavAnuM rahetuM. paraMtu teo krodhe bharAya to koIne zApa paNa ApatA. jeo mAtra zuSka jJAnI che teo zAstronuM adhyayana karIne paNa teno upayoga vAdavivAda ke vitaMDAvAda mATe karatA hoya che. temane AvaDe ghaNuM, paNa teno upayoga bIjAne harAvavA ke haMphAvavAmAM karatA. vividha viSayonuM temanuM jJAna mAtra bauddhika vyAyAma jevuM banI jatuM. pote manamAM jANatA hoya vAta khoTI che, paraMtu tarka ane dalIlathI te sAcI che ema sAbita karI ApatA ane ethI rAjI thatA. sAcI vAtane khoTI puravAra karatAM paNa temane AvaDe. zabdanA judA artha karIne bIjAne kema mUMjhavavo enI yuktiprayukti teone AvaDatI. AvA pothI paMDitonA jIvanamAM emanuM jJAna UtaryuM na hoya. aMgata jIvanamAM teo atyaMta lAlacu, lobhI, abhimAnI ane kyAreka to vAsanAothI bharelA hoya che. jeo kriyAkAMDI hatA teone kazuMka karavA joIe. yajJa, zrAddha ane anya prakAranAM sAmAjika ane dhArmika vidhividhAna karAvavAmAM teo kuzaLa rahetA. e badhAMno krama ane ene anurUpa zloko tathA 315 Jain Education Interational 2010_05 Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra jarUrI cIjavastuo vagere vizenI mAhitI temane kaMThastha rahetI. paNa teo dakSiNAnA lAlacu rahetA yajamAna pAsethI nANAM kema kaDhAvavAM ke paDAvavAM tenI tarakIbo temane AvaDatI. prAcIna kALanA AvA tapasvI, jJAnI ke kriyAkAMDI karatAM, AtmasvarUpamAM ramaNa karanAra, kSamatAnA dhAraka jJAnayogIo avazya caDiyAtA gaNAtA. eTale ja ahIM emanuM gaurava darzAvavAmAM AvyuM che. [553] samApattirivyamAtmanaH paramAtmani / abhedopAsanArUpastataH zreSThataro hyayam // 59 // anuvAda : AmAM (jJAnayogamAM) paramAtmAne vize AtmAnI ekatvanI prApti (samApti) spaSTa che. tethI abheda upAsanArUpa A (jJAnayoga) sauthI zreSTha che. vizeSArtha : zrImad nagavadgItAno zloka TAMkIne upAdhyAyajI mahArAje kahyuM ke tapasvI, jJAnI, kriyAkAMDI karatAM jJAnayogI zreSTha che. A zreSThatA kevI rIte ? eno khulAso karatAM teo kahe che ke jJAnayogamAM AtmA ane paramAtmAnuM ekatva prApta thAya che. jyAM koI parama tattvanI upAsanAmAM potAno AtmA ane paramAtmA e be bhinna bhinna che, potAnA karatAM paramAtmA caDiyAtA che, pote sadaiva bhaktano bhakta ja raheze, paramAtmA banI nahi zake, paramAtmA banavAnuM kyAreya koInAthI zakya ja nathI, paramAtmA icche tene potAno kRpApAtra banAvI darzana Ape ane icche to zikSA karI duHkhI karI nAkhe vagere prakAranI vicAraNA hoya temAM paramAtmA sAthe abheda ke ekarUpatA sadhAtAM nathI. jJAnayoganI sAdhanAmAM potAnA ja AtmAne paramAtmasvarUpa banAvI zakAya che. A sAdhanA enI uccatama koTie pahoMce tyAre AtmA e ja paramAtmA banI rahe che. baMnenI samApti thAya che. jJAnayogI te spaSTa anubhavI zake che. A rIte jJAnayoganI abhedarUpa sAdhanA sarva sAdhanAmAM ke upAsanAmAM zreSTha che ema kahI zakAya. emAM dhyAtA, dhyAna ane dhyeya athavA jJAtA, jJAna ane jJeya ekarUpa banI rahe che. have pachInA zlokamAM e vize vadhu kahevAyuM che. [554] upAsanA mALavatI sarvamyovi garIyasI / mahApApakSayakArI tathA coktaM parairapi // 60 // anuvAda : bhagavAnanI A upAsanA sarvathI paNa moTI che. tathA te moTAM pApano kSaya karanArI che ema anya darzanIoe paNa kaheluM che. vizeSArtha : paramAtmA sAthenI A abheda upAsanA sarvathI zreSTha che. bhagavAnanI upAsanA vividha rUpe thAya che. jJAnathI, dhyAnathI, karmayogathI, bhaktithI, zaraNAgatithI, sakhyathI ema vividha prakArana sAdhanA paddhatithI ane vividha prakAranA kriyAkAMDathI jagatamAM bhagavAnanI upAsanA thatI dekhAya che. e badhAmAM A upAsanA zreSTha che. yajJa vagere ke jemAM pazuono bila caDAvavAmAM Ave che evI upAsana to dhora pApa karAvanArI che. paraMtu A abheda upAsanA to pApano kSaya karAvanArI che. jainaM darzanana A siddhAMta che eTaluM ja nahi, anya darzanIo paNa A vAtanuM samarthana kare che. 2010_05 316 Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pAMcamo, adhikAra paMdaramo : yoga - adhikAra [555] yoninAmapi sarveSAM tenA tarAtmanA | zraddhAvAn bhajate yo mAM sa me yukta tamo mataH // 61 // anuvAda : sarva yogIomAM paNa je zraddhAvAna, mArAmAM lIna thayelA aMtarAtmA vaDe mane bhaje che tene meM atyaMta yogya (zreSTha) mAnyo che. vizeSArtha : zrImadbhagavadgItAnA chaThThA adhyAyano 47mo zloka ahIM avataraNa tarIke upAdhyAyajI zrI yazovijayajIe Apyo che. A zlokamAM zrIkRSNa arjunane samajAve che ke sarva jJAnayogIomAMthI paNa je zraddhAvAna jJAnayogI mArA aMtarAtmA sAthe ekarUpa banIne mane bhaje che ane mArA jevo thaIne rahe che te jJAnayogI atyaMta yogya che ema huM mAnuM chuM. ahIM "zraddhAvAna' zabda upara bhAra mUkavAmAM Avyo che. paramAtmA sAthenI abheda upAsanAne zreSTha gaNAvyA pachI have evI upAsanAmAM paNa je yogI zraddhApUrvaka bhagavAnanI bhakti kare che te vadhu zreSTha che ema ahIM kahevAyuM che. eTale ke je yogI bhagavAnanuM zaraNa laI, emanI zraddhApUrvaka bhakti karI, emanA aMtarAtmA sAthe ekarUpa banI emanA jevo paramAtma svarUpa thAya che te vadhu zreSTha che. eTale upAdhyAyajI mahArAja kahe che ke Ama jJAnayogamAM paNa paramAtmAnI bhakti aMtargata rahelI che ema samajavAnuM che. bhakti dvArA paramAtmA sAthe ekarUpa banI paramAtmA jevA thavAnuM che. eTale ke svasvarUpamAM ramaNatA karavAvALA jJAnayogIoe jinezvara bhagavAnanI zraddhApUrvaka bhakti karIne abheda upAsanA siddha karavAnI che. [556] 32Ate jJAnavat revaM yo niraMganamavyayam | __ sa tu tanmayatAM yAti dhyAnaniSUta kalmaSaH // 62 // anuvAda : niraMjana ne avyaya evA devanI je jJAnavAna upAsanA kare che te dhyAna vaDe pApano nAza karIne tanmayatA divasvarUpa) pAme che. vizeSArtha : graMthakAra maharSie AgaLanA be zlokamAM je kahyuM che tenA anusaMdhAnamAM ja ahIM vadhu spaSTatA karI che. ahIM vItarAga paramAtmAnI bhaktinI vAta karavAmAM AvI che. je jJAnayogI che te svasvarUpamAM ramaNatA kare che, Atmadarzana kare che, samyagadarzana pAme che ane ema karatAM potAno AtmA e ja paramAtmA che athavA ene ja paramAtmA banAvavAno che evI samajaNa prApta kare che. paraMtu AvA jJAnayogI jo ema kahe ke "mAre have vItarAga bhagavAnanA AlaMbananI koI jarUra nathI,' to te yathArtha gaNAze nahi. vastutaH mokSamArganI oLakhANa jinezvara bhagavAna karAve che. emanI bhaktithI ja, emanuM zaraNa svIkAravAthI ja Atmadarzanano mArga samajAya che. jinezvara bhagavAna eTale nizcaya nayanI apekSAe niraMjana, avinAzI, parama tattva. emanI upAsanA jJAnayogI kare che. te emanuM ja dhyAna dhare che. emanA jevA ja potAne thavAnuM che enI ene khabara che. jinezvara bhagavAnanI AvI bhaktithI, emanA 317. Jain Education Intemational 2010_05 Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra dhyAnathI ja pApano kSaya thAya che, muktimArga saraLa bane che, dhAti karmano kSaya thAya che, kevaLajJAna prApta thAya che ane pachI siddhagati prApta thAya che. eTale sAdhaka dazAnA jJAnayogInA jIvanamAM paNa vItarAga evA jinezvara bhagavAnanuM dhyAna anivArya che. jinezvara bhagavAnanI avagaNanA karIne koI jJAnayogI vadhu AtmavikAsa na karI zake. balke enuM jJAnayogIpaNuM ja maTI jAya. te svacchaMde caDI jAya, bhramaNAmAM rahe ane ene kRtaghnatAno doSa lAge. [557] vizeSamaghyanAnAno ya: pravinitaH / sarvajJaM sevate so'pi sAmAnyayogamAsthitaH // 63 // anuvAda : vizeSane nahi jANatAM chatAM kadAgrahathI rahita evo je sarvajJanI sevA kare che te paNa sAmAnya yogamAM rahelo che. vizeSArtha : graMthakAra upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja havenA keTalAka zlokamAM bhAratIya darzanomAM sarvajJa vizenA je abhiprAyo che tenA samanvayanI bhUmikA rajU kare che. keTalAka mANaso sarvajJanI pUjAbhakti karatA hoya che. chatAM emanA manamAM sarvajJa vizenI koI viziSTa jANakArI nathI hotI. to paNa AvA mANasamAM be vAta mahattvanI che. eka to e ke te kadAgrahathI rahita che. e amuka ja matano kaDaka AgrahI nathI. je samajAya te svIkAravA e taiyAra che. bIjuM je devane e sarvajJa samajIne bhajato hoya to te sarvajJanI enI bhakti-sevA yathArtha ane zuddha che. AvA mANasanI sAdhanAne sAmAnya yogavALI kahI zakAya. e vyaktine sarvajJanuM sAcuM viziSTa svarUpa samajAze tyAre e avazya eno svIkAra karaze, kAraNa ke tene koI vAtano kadAgraha nathI. eTale AvI vyakti jJAnayoganA sAmAnya mArgamAM AvI gaI che ema kahI zakAya. [558] sarvajJo mukhya vastapratipattijja yAvatAm / sarve'pi te tamApannA mukhyaM sAmAnyato budhAH // 64 // anuvAda sarvajJa mukhya eka ja che. jeone tenA para bhaktibhAva che te sarva paMDito sAmAnyathI mukhyapaNe tene (sarvajJane) pAmelA che. vizeSArtha : ApaNe vItarAgadevane sarvajJa kahIe chIe. sarvajJa eTale sarva jANanAra. sarva eTale sarva kALanA sarva dravyonA sarva kramabaddha paryAyane jANanAra evo artha ghaTAvAya che. ghAti karmonA kSaya pachI kevaLajJAna-sarvajJatA pragaTa thAya che. A jaina mAnyatA che. e dRSTie AvAM lakSaNovALA mukhya eka ja prakAranA sarvajJa che. have anya darzanonA sujJa paMDito je sarvajJane mAne che ane bhaktibhAvapUrvaka seve che te darekanA hRdayamAM sarvajJa mATe potapotAno eka khyAla hoya che. te potapotAnA iSTa devane sarvajJa mAne che. Ama darekanA iSTa deva judA hoya che, paNa sarvajJanI je avadhAraNA che te mukhya eka ja che, pachI bhale temane mATe judA judA zabdo prayojAtA hoya. 2010_05 318 Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pAMcamo, adhikAra paMdaramo : yoga - adhikAra [559] na jJAte vizeSatu sarvathA sarvazifmaH ato na te tamApannA viziSya bhuvi kecana // 65 // anuvAda : asarvadarzIo sarvathA vizeSane jANatA nathI. eTale jagatamAM koIpaNa tene (sarvajJane) vizeSa svarUpathI pAmI zakatA nathI. vizeSArtha : A jagatamAM sarvajJane vizeSapaNe koNa oLakhI zake ? vividha darzanamAM zraddhA dharAvatA mahAtmAo pote ja asarvadarzI che arthAt asarvajJa che. je asarvajJa hoya te sarvajJane vizeSapaNe kevI rIte jANI zake ? eTale ke teo sarvazane je rIte jANe che te saMpUrNapaNe nahi paNa sAmAnyapaNe jANe che. arthAt saMpUrNapaNe nahi paNa aMze jANe che. eTale teo sarvajJane mATe judAM judAM nAmo prayoje te svAbhAvika che. [pa60] sarvajJapratipasvaMzAnujetA sarvayonim dUrAsannAdibhedastu tadbhUtyatvaM nihanti na // 66 // anuvAda : sarva yogIonuM sarvajJanI sevArUpa aMzathI sarakhApaNuM che. dUra ane najIka vagere bheda tenA sevakapaNAne haNatA nathI. vizeSArtha : sarva yogIo potapotAnA mate je sarvajJa hoya tenI sevA kare che. A je sevAno aMza che te badhAmAM samAna che. eTale aMze sarva yogIo sarvajJanI upAsanA kare che ema kahI zakAya. A sevAmAM koI AgaLa hoya ke koI pAchaLa hoya, koI dUra hoya ke koI Asanna eTale najIka hoya, ethI temanI sevA haNAtI nathI ke temanuM sevakapaNuM haNAtuM nathI. ahIM mRtyatva arthAt sevakapaNAnI vAta karavAmAM AvI che. koI sevaka najIka hoya ke koI sevaka dUra hoya ethI enuM sevakapaNuM cAlyuM jatuM nathI. rAjAno maMtrI rAjAnI pAse ja rahe che, paNa aMte to te rAjAno sevaka ja che. tevI rIte rAjAno dvArapALa rAjAthI ghaNo dUra hoya che, paNa te paNa rAjAno sevaka ja che. pradhAna najIka ane dvArapALa dUra hovA chatAM baMnemAM sevakapaNuM raheluM che. evI rIte ArAdhanAnA mArgamAM koI sarvavirati sAdhu banI dhyAnanI ucca zreNIe caDatA hoya ne mokSanI najIka hoya ane koI haju dezaviratipaNuM paNa pAmyA na hoya, mAtra mArgAnusArIpaNuM pAmyA hoya ane mokSathI ghaNA dUra hoya, to paNa koInI ArAdhanA haNAtI nathI. teonI ArAdhanA nirarthaka jatI nathI. [51] mAdhyazcamavanaMbaiva revatatizathI hi ! sevA sarvairbudhairiSTA kAlAtIto'pi yajjagau // 67 // anuvAda : mAdhyasthabhAvanuM avalaMbana laIne atizayayukta devatAnI sevA karavAnuM sarva paMDitone ISTa che. kAlAtIta (e nAmanA paMDita) paNa ema ja kahe che. vizeSArtha : judA judA matanA anuyAyI paMDito sarvajJa devanI upAsanAmAM mAdhyabhAvanuM avalaMbana le 319 Jain Education Intemational 2010_05 Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra che. eTale ke pote ja sarvathA sAcA ane bIjA taddana khoTA evo Agraha teo rAkhatA nathI. A mAdhyasthabhAvanuM AlaMbana laIne atizayayukta devatAnI eTale ke atizaya svarUpa devatattvanI sevA karavI joIe. dharmanuM kSetra evuM che ke emAM kaTTaratA AvI jAya che. jeo sujJa paMDito che, samaju che, jANakAra che tathA taTastha buddhinA che teo to je nyAyayukta vAta hoya te avazya svIkArI le che. teo vitaMDAvAdamAM rAcatA nathI ke jhanUnI banI jatA nathI. eTale teono mAdhyasthabhAva AdarapAtra che. upAdhyAyajI mahArAje ahIM AdhAra TAMkyo che ke kAlAtIte paNa A pramANe kahyuM che. kAlAtIta sAMkhyamatAnuyAyI paMDita hatA. temane vize nAma sivAya bIjuM vizeSa kaMI have jANavA maLatuM nathI. paraMtu upAdhyAyajI mahArAje emano AdhAra TAMkyo che e uparathI jaNAya che ke emanA jamAnAmAM kAlAtItanuM lakhANa upalabdha haze. [562] anveSAmavyaya mArgo munhAvidyAvivavinAm| abhidhAnAdibhedena tattvanItyA vyavasthitaH // 68 // anuvAda : muktavAdI, avidyAvAdI vagere bIjAono paNa A ja mArga judA nAmathI je che te tattvadRSTie vyavasthita che. vizeSArtha : prAcIna samayamAM bhAratamAM adhyAtma kSetre bhinna bhinna ghaNA vAda hatA. teo dareka koIka eka tattva para vadhu bhAra mUkatA ane ethI teo tevA nAmathI oLakhAtA. evA vAdIomAM muktavAdI ane avighAvAdIono ullekha A zlokamAM karavAmAM Avyo che. AvA ghaNA vAdomAM mAtra nAma ja judAM che, mULa vAta to ekasarakhI ja che. eTale abhidhAna (nAma) bhedathI tattvabheda thato nathI. e badhAno mArga to eka ja che. sthUla saMkucita dRSTie joIe to judApaNuM lAge, paNa sUkSma tattvanI udAra dRSTithI jovAmAM Ave to badhuM sarakhuM lAge. muktavAdI karmabaMdhathI mukta evA AtmAne sarvajJa mAne che ane avidyAvAdI avidyA (mAyA)thI mukta evA AtmAne sarvajJa mAne che. vastutaH Izvara saMbaMdhI tattvataH eka ja mArga vyavasthita thayelo che. eTale upAsanA to atizayayukta devatattvanI karavAnI che. [563] muddo yuddhovApi yavaizvaryeLa samanvitaH / tadIzvaraH sa eva syAt saMjJAbhedo'tra kevalam // 69 // anuvAda : mukta, buddha ke arhan je aizvarya vaDe yukta hoya te ja Izvara kahevAya. ahIM kevaLa saMjJAno bheda che. vizeSArtha : bhAratIya AdhyAtmika tattvavicAraNA ghaNI gahana che. aneka samartha jJAnI mahAtmAoe e vize potAnI khoja calAvIne tattvamImAMsA karI che. A vizvamAM koIka sarvocca kakSAnI vibhUti che ema badhA svIkAre che. parabrahmavAdIo ene 'mukta' kahe che, bauddhamatavALA tene 'buddha' kahe che ane jaino tene 'arhan'kahe che. vastutaH A traNe nAmo che judAM judAM, paNa teo eka ja vAta kahe che. eTale vastutaH je aizvaryayukta hoya te Izvara ema svIkAravAmAM kazo vAMdho hoI na zake. AmAM upAdhyAyajI mahArAjanI padArthane ghaTAvavAnI dRSTi ane samanvayanI bhAvanA nihALI zakAya che. 2010_05 320 Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pAMcamo, adhikAra paMdaramo : yoga - adhikAra [54] vizuddha phavi e ya dhyete tattattantrAnusAreNa manye so'pi nirarthakaH // 70 // anuvAda : anAdizuddha vagerenA enA je bheda kalpelA che te e darzana (taMtra) anusAra che ane te paNa nirarthaka che ema huM mAnuM chuM. vizeSArtha : AgaLanA zlokamAM graMthakartAe darzAvyuM ke "mukta', buddha', "aham' vagere nAmo judAM judAM che. paNa vastutaH eka sarvajJanI emAM vAta che. evI rIte have A zlokamAM kahevAmAM AvyuM che ke bhinna bhinna darzanakAroe brahmasvarUpa IzvaranAM lakSaNo potapotAnI kalpanA anusAra ApyAM che te paNa nirarthaka che. zaivamatAnuyAyIo Izvarane "anAdizuddha' kahe che, paraMtu jaino kahe che ke sarvajJa tIrthakaradevano jIva anAdizuddha nahi paNa karmamalayukta hovAne kAraNe "anAdiazuddha hato. te jIva zuddha thayo tyAre tIrthaMkaradeva thayo. bauddho kahe che ke AtmA (athavA paramAtmA) kSaNika ane vinAzI che. koIka Izvarane sarvagata mAne che ane koIka asarvagata mAne che. paraMtu AvI judI judI mAnyatAthI sAdhakanI upAsanAmAM pharaka paDato nathI. eTale "anAdizuddha' vagere je bhedo batAvavAmAM Ave che enI bIjI koI upayogitA jaNAtI nathI. [565] viSAparijJAnAt yunAM nAtivAvata: | prAyo virodhatazcaiva phalAbhedAcca bhAvataH // 71 // anuvAda : vizeSane nahi jANavAthI, yuktionA jAtivAda (asatupaNA)thI, prAyaH teomAM ja paraspara virodha hovAthI ane bhAvathI phaLano abheda hovAthI (A svarUpabheda nirarthaka che.) vizeSArtha : AgaLanA zlokanA anusaMdhAnamAM A zloka Apelo che. graMthakartA maharSi kahe che ke bhinna bhinna darzano vacce IzvaranA svarUpa vize je bheda che ene jarA paNa mahattva ApavA jevuM nathI. ahIM e mATe cAra mukhya kAraNa ApavAmAM AvyAM che. e nIce mujaba che : (1) darzanakAro vizeSane jANatA nathI. bhinna bhinna darzanakAroe sarvajJa Izvarane jAte joyo nathI. teo mAtra tarkathI anumAna kare che. eTale teo IzvaranA svarUpanI je vAta kare che te sAmAnya prakAranI che, vizeSa prakAranI nathI. bIjA koIe Izvarane sAkSAt vicaratA joyA hoya ane temanI pAsethI sAMbhaLelI vAta hoya evuM paNa nathI. eTale ke IzvaranA svarUpa vize koI savizeSa pUrNa khyAla temane nathI. (2) teo je yukti arthAta dalIla rajU kare che te paNa anumAnanA AdhAre hovAthI AbhAsa jevI asat hoya che. (3) sAMkhya, yoga, vaizeSika, mImAMsA vagere darzanomAM ja mAMhomAMhe virodha che. teo ja ekamata thayA nathI. (4) Izvarane judA judA svarUpe mAnIne karAtI ArAdhanAnuM phaLa bhAvathI to ekasarakhuM ja hoya che. eTale ke aMte to azuddhi, kleza, karma vagerethI mukta thavAnuM ja che. svarUpabheda hovA chatAM pariNAmabheda nathI. to pachI svarUpabhedanI sArthakatA ke prayojana rahetAM nathI. 321 Jain Education Intemational 2010_05 Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra [566] vidyAviklezarmAdi yati mavArapAmT tataH pradhAnamevaitatsaMjJAbhedamupAgatam // 72 // anuvAda : jema avidyA, kleza, karma vagere bhavanuM (saMsAranuM) kAraNa che, tema e ja pradhAna che je saMjJAbhedane pAmeluM che. vizeSArtha : bhAratIya darzanomAM jema Izvara athavA sarvajJanI vibhAvanA mATe judA judA dArzanikoe judI judI saMjJAo batAvI che tema bhavanAM eTale ke saMsAra-paribhramaNanAM kAraNa tarIke paNa judI judI saMjJAo vaparAI che. eTaluM yAda rAkhavuM joIe ke vaidika, jaina ane bauddhadarzana janma-janmAntaramAM mAne che. vaLI emAMthI jIve mukti meLavavI joIe ema paNa mAne che. jIva zAne kAraNe saMsAramAM rakhaDyA kare che ? vedAntIo kahe che ke "avidyA(mAyA)ne kAraNe jIvanuM saMsAramAM paribhramaNa cAle che. sAMkhyamatavALA kahe che ke 'kaleza'ne kAraNe ema bane che. jaino 'karmane kAraNabhUta gaNe che. bauddho "vAsanAnuM kAraNa jaNAve che. zaivo ene "pAza' kahe che. have A badhAmAM eTaluM to nakkI ja che ke bhavabhramaNanuM koIka kAraNa che. ene ame pradhAna athavA mukhya kAraNa jo kahIe to pachI A badhAM judAM judAM nAmo nirarthaka bane che. alabatta, kleza, karma, avidyA, vAsanA vagere te te darzanonA pAribhASika zabdonI avadhAraNAmAM kiMcit pharaka to paDavAno, paraMtu mukhya je vAta bhavabhramaNanA kAraNanI che temAM pharaka paDato nathI. [pa67] mathApi thoDapa mezcitropAdhithI tathA gIyate'tItahetubhyo dhImatAM so'pyapArthakaH // 73 // anuvAda : enA vaLI bIjA je bhedo che te paNa tema tema citravicitra upAdhivALA che. pUrve kahelA tenA hetuothI buddhimAnane te paNa nirarthaka (apArthaka) lAge che. vizeSArtha : AgaLanA be zlokamAM svarUpabhedanI nirarthakatAnA cAra hetu jaNAvyA che. A uparAMta bIjA paNa nAnAmoTA, citravicitra upAdhivALA bhedo temAM jovA maLe che. paraMtu sarvajJanA svarUpa vize jema "buddha', "mukta', "ahaM" vagere bhedo vyartha che ane bhavabhramaNanA kAraNa rUpe "avidyA', "kaleza', 'karma vagere bhedo vyartha che, tema tenA AvA bIjA nAnA nAnA prabhedo je kahevAmAM Ave che te paNa jJAnI mahAtmAo mATe vyartha che. [58] tatAnaprayAsoDya yattardhvanirUpam | sAmAnyamanumAnasya yatazca viSayo mataH // 74 // anuvAda : tethI je te bhedanuM nirUpaNa karavAno prayAsa asthAne (anAvazyaka) che, kAraNa ke anumAnano viSaya sAmAnya dharma hoya che ema svIkArAyuM che. 322 Jain Education Intemational 2010_05 Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pAMcamo, adhikAra paMdaramo : yoga - adhikAra vizeSArtha : AgaLanA zlokonA anusaMdhAnamAM ahIM kahevAyuM che ke devatattva, bhavabhramaNanAM kAraNo vagerenA pAribhASika bhedo karavAnuM koI prayojana nathI. AvA bhedo karavAmAM mukhyatve anumAna pramANano ja AdhAra levo paDe che. devatattva ke Izvara jevA atIndriya tattva mATe mAtra anumAna ja thaI zake. e vize koIne vizeSa svarUpe jJAna hotuM nathI. vaLI anumAna-pramANanI maryAdA e che ke te sAmAnyano bodha karAve che, vizeSano nahi. eTale AvA AvA bhedonuM nirUpaNa karavAno prayAsa asthAne che. ethI mAtra vyartha parizrama ja thAya che. [59] saMkSitrinizAno vizeSAnavatnaqnam | cArisaMjIvinIcAra jJAtAdatropayujjate // 75 // anuvAda : saMkSipta rucivALA jijJAsue vizeSanuM avalaMbana na karavuM. "cArisaMjIvanI' nyAya pramANe te ahIM upayogI che. vizeSArtha : ahIM saMkSipta rucivALA jijJAsunI vAta karI che. ekaMdare ghaNAkharA jIvo saMkSipta rucivALA hoya che. ethI vizeSa temanI zakti hotI nathI. vaLI e mATe adhikAra ke yogyatA temanI pAse hotAM nathI. AvA jijJAsu lokoe to jeTalAthI potAno artha sare teTalI ja mathAmaNa karavI joIe. jIvana TUMkuM che ane tattvanI gahanatAno pAra nathI. AthI evA jijJAsue devasAmAnyanuM avalaMbana levuM joIe. sAmAnyanuM avalaMbana levAthI "cArIsaMjIvanI nyAya pramANe eno artha saravAno ja che. jeo potAnI alpa rucivALI jijJAsAthI sAmAnya devanuM sarvajJa tarIke avalaMbana le che te vakhata jatAM sarvajJa vizeSane ane muktimArgane pAmI zake che. cArIsaMjIvanInuM prAcIna dRSTAnta jANItuM che. eka strIe potAnA patine vaza karavA koIka prayogathI patine baLada banAvI dIdho. paNa pachI ene pazcAttApa thayo. e rudana karatI hatI te vakhate AkAzavANI saMbhaLAI ke tArA patine baLadamAMthI pAcho manuSya karavo hoya to saMjIvanI auSadhi tArA khetaramAM ja che. te tuM ene khavaDAva. paNa khetaramAM UgelA ghAsa, choDavA, velA vageremAM kaI vanaspati saMjIvanI che tenI ene khabara nahotI. ethI te mUMjhAI, paNa pachIthI tene rasto jaDI Avyo ke dhIme dhIme khetaranuM badhuM ja ghAsa jo khavaDAvI devAmAM Ave to emAM saMjIvanI jaDIbuTI paNa AvI jAya. eNe e pramANe karyuM ane te ghAsamAM saMjIvanI AvI jatAM teno pati baLadamAMthI pAcho manuSya thaI gayo. A dRSTAnta pramANe koI jijJAsu jIva pote sAmAnyapaNe sarvazane jANIne enI pUjA, bhakti karato hoya to kALakrame yogyatA prApta thatAM ene sAcA sarvajJanuM avalaMbana maLe che ane sarvajJa banavArUpa phaLa paNa maLe che. [70] jijJAsA saMta gAthA vanyapa vataMtya | jijJAsurapi yogasya zabdabrahmAtivartate // 6 // anuvAda : satu puruSonI jijJAsA paNa yogya che. bIjAo paNa ema kahe che. yogano jijJAsu paNa "zabdabrahma karatAM vadhI jAya che. 323 Jain Education Intemational 2010_05 nternational 2010_05 Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra vizeSArtha : yoganI jijJAsA vize ahIM kahevAyuM che. dharma ane tattvajJAnanA kSetramAM jijJAsA sauthI mahattvano bhAga bhajave che. badhA ja mANaso badhuM ja jANatA nathI. eTale pote je na jANatA hoya te jANavAno bhAva mANasane thAya e svAbhAvika che. jijJAsA eka vAta che ane zaMkAkuzaMkA ke dalIlabAjI e bIjI vAta che. ArAdhanAnA kSetramAM jijJAsA mahattvanI che. jijJAsA thAya e svAbhAvika ane nyAyya (yogya) che, kAraNa ke parama tattvanI khoja niraMtara cAlyA ja kare che. AvA jijJAsuo eka apekSAe ghaNuM jANavAvALA ane jijJAsArahita zabdazAsrIo karatAM caDiyAtA che ema zrImadbhagavadgItAmAM kahyuM che. keTalAka mANasone zuSka zabdacarcAmAM ja rasa hoya che. pote tattvajJAnanA kSetre bahu niSNAta che evo ghamaMDa paNa teone hoya che. ghaNI jANakArI meLavavI e eka vAta che ane aMtarmukha thaI Atma-saMvedano anubhavavAM e bIjI vAta che. pothIpaMDito pothImAM ja aTavAyelA rahe che. teo mAnakaSAyathI bharelA hoya che. temano AtmA eTalo nirmaLa hoto nathI. lobha-lAlaca temane vaLagelAM hoya che. zAstragraMthonAM vAkyo TAMkavAmAM teo kuzaLa hoya che. evA zuSka jJAnI karatAM AtmajJAnanA kSetre haju zarUAta karanAra jijJAsu caDiyAto gaNAya che. te yogano adhikArI banI yogArUDha thaI yogAtIta thaI zake che. [571] Arto nijJAsurI jJAnI kheti tuvidhA: / upAsakAstrayastatra dhanyA vastuvizeSataH // 77 // anuvAda : ArTa, jijJAsu, arthArthI ane jJAnI ema cAra prakAranA upAsako che. emAM traNa upAsako vastuvizeSane lIdhe dhanya (mukhya) che. vizeSArtha : upAdhyAyajI mahArAje ahIM zrImadbhagavadgItAmAMthI Akho zloka TAMkyo nathI, paraMtu emAMthI bIjA aDadhA caraNane potAnA zabdomAM vaNI lIdhuM che. zrImadbhagavadgItAmAM zrIkRSNe arjunane samajAvatAM kahyuM che ke IzvaranA upAsako cAra prakAranA che : ArTa, jijJAsu, arthArthI ane jJAnI. Arta eTale duHkhI. saMsAranAM du:khothI je grasta hoya, trasta hoya, tama hoya tene du:khamAMthI chUTavA mATe koIka zaraNa joIe che. Izvara bhaktone duHkhamAMthI choDAvanAra che ema samajIne te IzvaranuM zaraNa svIkAre ane ene prasanna karavA enI upAsanA kare che. jijJAsune saMsAranuM avalokana karatAM sukhaduHkha zA mATe che te vize kutUhala thAya che. kAryakAraNano vicAra karatAM karatAM, jema jema jijJAsA saMtoSAtI jAya tema tema te koIka tattva upara sthira thAya che. ene mana e tattva te paramezvara. eTale paramezvaranI upAsanA karavAnuM ene samajAya che ane e pramANe te upAsanA karavA lAge che. jeo artha arthAt dhana ityAdi padArthonA arthI che, temane dhana vagere meLavavuM che. keTalAkane mahAprayatne paNa alpa dhana maLatuM hoya che ane bIjAne alpa prayatna ke anAyAsa, acAnaka ghaNuM badhuM dhana maLI jatuM hoya che. AvuM kema bane che tenI khoja karatAM karatAM athavA vaDIlo pAsethI tevuM sAMbhaLatAM, _2010_05 3ra4 Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pAMcamo, adhikAra paMdaramo : yoga- adhikAra arthArthI mANaso dhana mATe paramezvaranI pUjA karavA lAge che. dhana uparAMta patnI, putra, parivAra, lokakhyAti ityAdinI jhaMkhanA, khevanA karanArA paNa arthArthI kahevAya che. je jJAnI che te to saMsAramAM samatvanI sAdhanA kare che. e parama tattvanI khoja kare che. parama tattvanI niSkAma upAsanA ja aMte to jIvane saMsAranA baMdhanomAMthI choDAvanAra che ema te sArI rIte jANe che. eTale te anya koI bhautika prayojana vinA paramatattvanI upAsanA kare che. Ama A cAra prakAranA upAsako batAvavAmAM AvyA che. (Arta, jijJAsu ane arthArthIno lAkSaNika artha paNa karavAmAM Ave che, jemake A eTale tattvane jANavAnI AturatAvALo, jijJAsu eTale tattvane jANavAnI utkaTa icchAvALo ane arthArthI eTale paramArthane prApta karavAnI bhAvanAvALo). A cAra upAsakomAMthI traNa upAsaka dhanya che ema ahIM kahevAmAM AvyuM che. A traNa te koNa ? A zlokamAM pahelA traNa evuM spaSTa kahevAmAM AvyuM nathI. eTale mAtra dhananI icchAthI prabhubhakti kare e bahu UMcI jAtano upAsaka na gaNAya ema samajIne Arta, jijJAsu ane jJAnI e traNane ahIM dhanya gaNavAmAM AvyA che ema keTalAkanuM mAnavuM che. bIjI bAju, jJAnI mATe judA zlokanI racanA karavAmAM AvI che e jotAM Arta, jijJAsu ane arthArthI e TANane dhanya gaNavAmAM AvyA che ema keTalAka kahe che. vaLI ahIM je arthArthInI vAta karavAmAM AvI che te evA upAsakonI che ke jemane dhana joIe che, paNa temanA aMtaramAM dhana karatAM prabhunI upAsanA caDiyAtI che. ahIM "dhanya' zabda mukhyanA arthamAM vaparAyo che. Arta, jijJAsu ane arthArthI dhanya che ane jJAnI adhanya che evo artha levAno nathI. ahIM je dhanyatA darzAvI che te vastuvizeSanA saMdarbhamAM che. "vastuvizeSa' temane mATe "paramezvara' che. pahelA traNane mATe paramezvara vastuvizeSa che, upAsya che. [572] jJAnI tu zAntavikSepo nityamarmrviziSyate | atyAsanno hyasau bharturantarAtmA sadAzayaH // 78 // anuvAda : jJAnI vikSeponI zAntivALo, (paramezvaranI) nitya bhaktinI vizeSatAvALo, sadAzayavALo ane aMtarAtmAnI atyaMta pAse rahelo hoya che. vizeSArtha : AgaLanA zlokamAM Arta, jijJAsu ane arthArthInI vizeSatA dAkhavavAmAM AvI che. have A zlokamAM cothA prakAranA upAsaka evA "jJAnI'nI vizeSatA zrImadbhagavadgItAnA sAtamA adhyAyanA 17mAM zloka anusAra darzAvavAmAM AvI che. jJAnI kevo hoya che ? te zAnta cittavALo hoya che. tenA cittanI samAdhimAM koI vikSepo hotA nathI. vikSepo Ave to jJAnIne mATe te vikSeparUpa hotA nathI. ghaNuMkharuM to e vikSepo svayameva zAnta thaI jAya che. vikSepo zAnta na thayA hoya to paNa te jJAnInI zAntine bAdhAkara nIvaDatA nathI. jJAnI paramezvara pratyenI nitya bhaktivALo hoya che. te emAM tallIna hoya che. tenI bhakti akhaMDita ane niHsvArtha hoya che. prabhubhaktino tene sAco ane UMco raMga lAgyo hoya che. jJAnI hamezAM sadAzayavALo eTale ke sArA zubha AzayavALo hoya che. enA hRdayamAM duSTa 325 Jain Education Intemational 2010_05 Education International 2010.05 . Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra Azayo AvatA nathI. te saunuM kalyANa ja icchato hoya che. AvA jJAnIonA aMtaramAM ja paramAtmA vasatA hoya che. teo hamezAM aMtarathI 52mAtmAnI samIpa ja hoya che athavA sAdhanAnI UMcI dazAe pahoMcatAM teo pote ja brahmasvarUpa thayA hoya che. [573] rmayo vizuddhastannAne yunIta mAnasam / ajJazcAzraddadhAnazca saMzayAno vinazyati // 79 // anuvAda : karmayogathI vizuddha thayelo te manane jJAnamAM joDe che. ajJAnI ane azraddhAvAna evo saMzayAtmA (saMzayAna) vinAza pAme che. vizeSArtha : karmayoga ane jJAnayoga jIvane kevI rIte upakAraka thAya che te darzAvavA mATe graMthakAra ahIM zrImadbhagavadgItAnA cothA adhyAyanA zloka 39 ane 40no AdhAra laIne kahe che ke karmayoga jIvane vizuddha banAve che. kriyAonI vizuddhi tene jJAna mATe pAtra banAve che. evI pAtratA prApta karyA pachI je karmayogIo potAnA manane jJAnamAM joDe che teo AgaLa jatAM jJAnayogI paNa bane che. jJAnayogI banavAthI teo karmayogI tarIke maTI jatA nathI, paNa teono karmayoga jJAnayogamAM ekarUpa thaI jAya che. teo karmayoga ane jJAnayoganA samanvayanI UMcI bhUmikAe pahoMce che. jeo A bhUmikAe pahoMce che teo ja mokSamArganI sArI sAdhanA karI zake che. jeo karmayogI nathI thayA teo jJAnayoga mATe pAtra banatA nathI. jeo ajJAnI che, azraddhAvAna che teo sAcA karmayogI jo na thaI zakatA hoya to jJAnayogI to kyAMthI thaI zake ? temAM paNa jeo saMzaya ke saMdehavALA hoya che, jemanI buddhi paripakva hotI nathI, jeo nirNaya karI zakatA nathI evA jIvo to vinAza pAme che eTale ke sAdhanAmAMthI bhraSTa thaI bhavabhramaNamAM satata bhaTakyA kare che. [574] nirbhaya: sthiranAsApravRttadaSTivaMtasthitaH / sukhAsana: prasannAsyo dizazcAnavalokayan // 80 // [575] vedamadhyazironrIvamava dhArayavrudhai:| dantairasaMspRzan daMtAn suzliSTAdharapallavaH // 81 // [576] AttarIke parityanya dharme zunne ca vattathI: / apramatto rato dhyAne jJAnayogI bhavenmuniH // 82 // anuvAda : nirbhaya, nAsikAnA agrabhAga upara sthira dRSTi rAkhanArA, vratamAM rahenArA, sukhAsanavALA, prasanna mukhamudrAvALA, dizAonuM avalokana nahi karanArA, dehano madhyabhAga (kaTi), mastaka ane grIvAne avakra (sIdhAM) dhAraNa karanAra, budha (jAgrata, jJAnI), dAMta vaDe dAMtano sparza nahi karanAra, adhara (hoTha) rUpI pallava barAbara bIDelA rAkhanAra, Arta ane 2010_05 326 Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pAMcamo, adhikAra paMdaramo : yoga - adhikAra raudra dhyAnane tyajIne dharma ane zukala dhyAnamAM buddhine sthira rAkhanAra tathA pramAdarahita thaI dhyAnamAM tallIna thanAra muni jJAnayogI bane che. vizeSArtha : A traNa zlokamAM sAdhanA dvArA jJAnayogI bananArA mahAtmAnAM keTalAMka mahattvanAM skUla ane sUkSma lakSaNono nirdeza karavAmAM Avyo che. e mATe graMthakAra maharSie zrImadbhagavadgItA, pAtaMjala yogasUtra vagere prAcIna graMthono AdhAra lIdho che. jeo jJAnayogI hoya che teo nirbhaya hoya che. saMsAramAM Akasmika durghaTanAo bane che, yuddha, rogacALo vagerenA upadravo thAya che, kudaratI Apattio Ave che, svajanono viyoga thAya che, mAraNAntika (maraNAttika) upasargo sahana karavA paDe che - AvI AvI badhI ja paristhitimAM samadarzI sAdhako aDola ane bhayarahita hoya che. temanuM citta asvastha, vyagra ke udvigna banatuM nathI. abhaya temanA jIvanamAM satata vaNAyelo hoya che. teone koInA pratye dveSa, tiraskAra ityAdi thatAM nathI. teone koI paNa vAte ciMtA thavA lAgI to samajavuM ke teo haju jJAnayogInI bhUmikAe pahoMcI zakyA nathI. AvA munio jyAre dhyAnayogamAM bese che tyAre teo sukhAsanamAM (thAka ke kaMTALo na Ave evI rIte padmAsanamAM ke palAMThI vALIne) beThelA hoya che. temanI dRSTi nAkanA agrabhAga para sthira hoya che. teo ADuMavaLuM jotA nathI. temanI karoDarajju sIdhI TaTTAra hoya che eTale ke emanI kamara, Doka ane mastaka sIdhI UbhI eka lITImAM hoya che. temanA baMne hoTha bIDelA hoya che. mukhamAM temanA uparanA dAMta nIcenA dAMtane aDatA nathI. temanI mukhamudrA prasanna hoya che. AvI rIte dhyAnamAM beThelA e mahAtmAonA cittamAM Arta ane raudra dhyAna cAlatAM nathI. teo dharmadhyAna ane zukaladhyAnamAM potAnA cittane parovI de che. AvI rIte potAnA dhyAnamAM teo apramatta bhAvathI lIna banI gayA hoya che. dhyAnamAM lIna thanAra jJAnayogInuM eka sarasa suMdara zabdacitra ahIM ApavAmAM AvyuM che. jeo dhyAna dharavA icchatA hoya teone mATe kevI rIte besavuM ane kevI mudrA dhAraNa karavI e vize ahIM suMdara mArgadarzana ApavAmAM AvyuM che. alabatta, ahIM jeTalI vAta gaNAvavAmAM AvI che eTalI ja che evuM na mAnavuM. ahIM to mukhya mukhya vAta gaNAvavAmAM AvI che. dhyAnanA mArgamAM uttarottara pragati karavAnI abhilASAvALAoe to potAnA prAjJa guru bhagavaMtanuM mArgadarzana samaye samaye meLavatA rahevuM joIe. [577] zramayo sAmagrI jJAnayogAsAhitaH | dhyAnayogaM samAruhya muktiyogaM prapadyate // 83 // anuvAda : karmayogano sArI rIte abhyAsa karIne, jJAnayogamAM sArI rIte sthira thaIne, (mahAtmA) dhyAnayoga para ArUDha thaIne muktiyoga prApta kare che. vizeSArtha : yoga vizenA A adhikArano upasaMhAra karatAM graMthakAra maharSi karmayoga, jJAnayoga, dhyAnayoga ane muktiyoga e cArenI mahattA darzAve che. karmayoga, jJAnayoga, dhyAnayoga ane muktiyoga 327 Jain Education Interational 2010_05 Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra A cAre kramAnusAra che ane paraspara gUMthAyelA che. saMsAramAM paribhramaNa karatA jIvanuM aMtima lakSya muktiyoga prApta karavAnuM che. agAu kahyuM che tema ahIM "karma' zabda kriyAnA arthamAM vaparAyelo che. jaina darzanamAM karma zabda kArpaNa vargaNAnA pudgala paramANuo dvArA thatA zubhAzubha baMdha mATe vaparAya che. jIva sarva karmathI jyAM sudhI mukta na thAya tyAM sudhI mukti-mokSa athavA siddhigati prApta thatI nathI. A jaina pAribhASika arthamAM 'karma' zabda ahIM prayojAyo nathI, paNa zrImadbhagavadgItAmAM "karmayoga' zabda je rIte prayojAyo che tevA arthamAM jaina darzananI daSTie te ahIM prayojAyo che. evI rIte "jJAnayoga' zabda paNa prayojAyo che. zrImaddabhagavadgItAmAM karmayoga, bhaktiyoga ane jJAnayoga e mukhya traNa yoganI mImAMsA sAMkhyAdi darzana anusAra karavAmAM AvI che. yoga vizenA A adhikAramAM upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAje zrImadbhagavadgItAnI e mImAMsAno jaina darzanane anurUpa evo sarasa samanvaya karyo che ane jayAM jayAM yogya lAgyuM che tyAM tyAM zrImadbhagavadgItAnA zloko paNa TAMkyA che. mokSanA abhilASI ArAdhaka sarva jIvo dharmakriyAmAM rasarucivALA hoya che. emAM teo pramAda karyA vinA nipuNatA prApta kare che. A rIte karmayogano satata abhyAsa thato rahe che. evo abhyAsa ja temane jJAnayoganA adhikArI banAve che. ekalo karmayoga ke ekalo jJAnayoga ArAdhaka munionA jIvanamAM hoto nathI. emAM AtmadazA anusAra gauNa-mukhyatAno phera hoya che. karmayoganA abhyAsa dvArA jJAnayogamAM AgaLa vadhAya che. jJAnayogathI samatA ane samAdhi prApta thAya che. UMcanIca lAgatA sarva jIvomAM rahelo AtmA eka sarakho ja che evI daDha AMtarapratIti jJAnayogIne thAya che. jeo jJAnayogamAM sthira thAya che teo ja dhyAnayoganA adhikArI bane che. ahIM dhyAna te zubha dhyAna arthAt dharmadhyAna ane zukaladhyAna che. dhyAnayogamAM ArUDha thavAnuM che. arthAt kSapakazreNIe caDavAnuM che. jeo dhyAnayogamAM ArUDha thAya che teo muktiyoga prApta kare che. muktiyoga eTale muktinI avasthA arthAt mana, vacana ane kAyAnA yogathI rahita evI siddhAvasthA. ahIM sAdhanAnA aMtima lakSya sudhInA cAra mukhya yoga kramAnusAra darzAvavAmAM AvyA che. e kramanuM ullaMghana sAdhako karatA nathI ane karavA jAya to lakSyasthAna sudhI pahoMcI zakatA nathI. iti yogAdhikAraH / yoga adhikAra saMpUrNa 328 Jain Education Intemational 2010_05 Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pAMcamo adhikAra soLamo * dhyAna adhikAra [578] sthiramadhyavasAnuM yat taththAnuM vittamasthiram / bhAvanA cApyanuprekSA cintA vA tatridhA matam // 1 // anuvAda : je sthira adhyayavasAya che te dhyAna che. asthira cittanA bhAvanA, anuprekSA ane ciMtA ema traNa prakAra kahyA che. vizeSArtha : A 'adhyAtmasAra' graMthamAM yoganuM svarUpa samajAvyA pachI graMthakAra maharSi upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja have dhyAnanuM svarUpa samajAve che. jaina dharma, vaidika dharma ane bauddha dharma e darekamAM dhyAnanAM svarUpa ane prakriyAnI ghaNI gahana vicAraNA thayelI che. manuSyanuM mana atyaMta caMcala che, asthira che. ene sthira karavAnuM, saMyamamAM rAkhavAnuM ghaNuM kaThina che. * manano AtmA sAthe gADha saMbaMdha che. bIjI bAju manano indriyo sAthe paNa eTalo ja ghaniSTha saMbaMdha che. eTale AtmatattvanI vicAraNAmAM - adhyAtmanI mImAMsAmAM mana vize vicAraNA avazya karavI ja paDe. manane koI paNa eka viSayamAM keTalo vakhata sthira rAkhI zakAya ? A prayoga jAte karI jovAthI mananI caMcaLatA ane mananI zaktino khyAla Avaze. ApaNe dhArIe chIe eTaluM sthira ApaNuM mana eka viSayamAM rahI zakatuM nathI. keTalIka vAra to moDethI khabara paDe che ke pote kyAranAya bIjA viSayo para cAlyA gayA che. eTale manane koI paNa eka viSayamAM sthira rAkhavA mATe vAraMvAra, satata abhyAsa karatA rahevAnI, Asanabaddha thaIne dhyAna dharavAnI jarUra rahe che. _2010_05 mananA vyApAranA be prakAra pADavAmAM Ave che. manane eka ja viSayamAM ekAgra karavAmAM Ave te dhyAna ane eka viSaya parathI bIjA viSaya para mana doDe, asthira rahe te citta. vaLI cittanA traNa prakAra pADavAmAM Ave che : (1) bhAvanA (2) anuprekSA ane (3) ciMtA. jinabhadragaNi kSamAzramaNe 'dhyAnazataka'mAM AraMbhamAM ja kahyuM che : jaM thiramajjhavasANaM taM jhANaM, jaM caleM tayaM cittaM / teM hoMkhma mAvaLA vA, anupehA vA, mahava ciMtA // AnA AdhAre athavA enA uparanI haribhadrasUrinI TIkAnA AdhAre ja upAdhyAya zrI yazovijayajIe A adhikAranA A prathama zlokanI racanA karI che. ahIM sthira cittanA traNa prakAra batAvyA che : bhAvanA, anuprekSA ane ciMtA. bhAvanA eTale jenAthI mana bhAvita thAya te. bhAvanA eTale je viSayanI manamAM laganI lAge te. mana navaruM paDe eTale e viSayamAM doDI jAya. jema-kastUrI ke evI koI tIvra sugaMdhavALI vastu sAthe bIjI koI cIja mUkI hoya to te cIjamAM pelI vastunI sugaMdha ghUsI jAya che, 329 Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra tevI rIte mana e viSayathI anAyAsa gherAI jAya che. eTale dhyAna mATe manane bhAvita karavuM hoya to te tathA tenI sAthe saMkaLAyelA viSayonA graMthono ane te viSayanA dhyAnano vAraMvAra abhyAsa karatAM rahevuM joIe, jethI ekAgratA AvavA lAge. anuprekSAno zabdArtha A pramANe che : anu eTale pAchaLa athavA pachIthI ane prekSA eTale jovuM, darzana. je koI viSayano abhyAsa karyo hoya tene yAda karIne ciMtana karavuM te anuprekSA. anuprekSA dhyAna mATe upakAraka che. dhyAna jyAre tUTe tyAre citta jo anuprekSAmAM lAgI jAya to pharI dhyAnanuM anusaMdhAna thaI zake che. bhAvanA ane anuprekSA najIka najIkanA zabdo che. eTale je anityAdi bAra bhAvanAne bAra anuprekSA paNa kahevAmAM Ave che. ciMtA" zabda dhyAnAbhyAsanI dRSTie bhAvanA ane anuprekSA karatAM Utarato che. ciMtA eTale bhAvanA ke anuprekSA sivAyanI cittanI asthira avasthA. te zarIra, putra-parivAra, dhanamilakata vagere vyAyavahArika laukika viSayomAM doDI jAya che athavA dhArmika, AdhyAtmika viSayanA praznomAM aTavAI jAya che. Ama dhyAna, bhAvanA, anuprekSA, ciMtA ityAdi zabdo dhyAna mATenI paribhASAnI dRSTie samajAvavAmAM Ave che. jaina-ajaina dArzaniko mana ke cittanA vividha vyApAro mATe A ane AvA bIjA zabdone kiMIka bhinna arthamAM ghaTAve e saMbhavita che. paraMtu cittane koI paNa eka viSayamAM ekAgra ane sthira karavuM e dhyAna - e vize sarva saMmata che. | mana eTaluM badhuM saMkula ane gahana che ke mananA vyApArone samajavA te atyaMta kaThina vAta che. prAcIna kALanA RSimunio ane jJAnI mahAtmAothI mAMDIne vartamAna samayanA manovaijJAniko sudhInA sarvee manano tAga pAmavA prayatno karyA che, to paNa mananA sarva vyApArone saMpUrNapaNe koI samajAvI zakatuM nathI. [59] murtAntarmavet dhyAnameznArthe mana: sthitiH | bahvarthasaMkrame dIrghApyacchinnA dhyAnasaMtatiH // 2 // anuvAda : eka ja arthamAM (viSayamAM) mananI aMtamuhUrta sudhI rahetI sthiti te dhyAna che. bahu viSayomAM saMkrama pAmatI dIrgha ane avicchinna je sthiti te dhyAnazreNI (dhyAnasaMtati) che. vizeSArtha : koIpaNa eka padArthanA koI eka bhAva upara cittane kendrita karavuM tene dhyAna kahevAmAM Ave che. jemAM sAtatya na hoya ane eka viSaya parathI bIjA viSaya para mana cAlyuM jatuM hoya evI vividha sthitine ciMtA, bhAvanA, anuprekSA vagere zabdothI oLakhI zakAya. | mana koI paNa eka viSaya para keTalo kALa TakI zake ? dhyAna dharanAranA mahAvarA para eno AdhAra che. to paNa chabastha vyakti vadhumAM vadhu antarmuhUrta sudhI dhyAna dharI zake. dhyAnanI zarUAta karanArAo mATe to eka ja viSayamAM pAMca-cha miniTa citta sthira rahI zake to te paNa sArI siddhi gaNAya. pAMca 330 Jain Education Interational 2010_05 Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pAMcamo, adhikAra soLamo : dhyAna adhikAra miniTamAM potAnuM citta keTalI vAra bahAra gayuM enI prAmANika gaNatarI karatA rahIne ene ghaTADavAno ane ekAgratAne vadhAravAno prayAsa karavo joIe. A rIte abhyAsathI dhyAtAnuM dhyAna vadhumAM vadhu aMtarmuhUrta sudhInuM thaI zake. e pachI chadmasthanA dhyAnamAM avazya parivartana thAya che. alabatta, sUkSma pheraphAro sAthe, tIvra ke maMda svarUpe ekAgratA eka ja viSaya para dIrgha kALa cAlI zake. aMtarmuhUrta eTale muhUrtanI aMdara-muhUrtAntara eTalo samaya. eka muhUrta athavA be ghaDInI aMdarano kALa eTale 48 mineTanI aMdarano kALa. enI gaNatarI A pramANe che : sUkSmamAM sUkSma avibhAjaya kALanuM je ekama ene jaina darzanamAM "samaya" kahevAmAM Ave che. samaya ahIM pAribhASika zabda che. AMkhanA eka palakArAmAM asaMkhya samaya pasAra thaI jAya che. eTaluM badhuM sUkSma enuM svarUpa che. have asaMkhya samaya barAbara taMdurasta mANasano eka zvAsocchazvAsa athavA prANa. 7 prANa barAbara eka sToka. 7 stoka (eTale 49 prANa) barAbara eka lava. 77 lava barAbara eka muhUrta. eka muhUrta barAbara 2 ghaDI (eTale aMgrejI samaya 48 miniTa) antarmuhUrta eTale 48 miniTanI aMdarano kALa, e kALa 8 samayathI vadhu hoya ane vadhumAM vadhu lagabhaga 48 miniTa sudhIno hoI zake. e pachI dhyAna TakI na zake, athavA evI ja tIvratA ke ekAgratAmAM rahI na zake. mANasa bIjuM kazuM na kare ane Akho divasa eka Asane dhyAnamAM besI rahevA icche to besI zake. paraMtu aMtarmuhUrta pachI enuM dhyAna tUTe. paraMtu tUTeluM enuM dhyAna enA e ja viSayamAM ke anya viSayamAM lAgI zake. AvI rIte be dhyAnanI vacceno je kALa che tene dhyAnAnsarikA' athavA "dhyAnanuM AMtaruM' kahevAmAM Ave che. AMtarA sAthe lAMbA samaya sudhI cAlatA dhyAnane dhyAnanI zreNI, dhyAnanI saMtati, vyAnadhArA ityAdi kahevAmAM Ave che. [580 mArja saudra ra tha = vinaM ti caturvidhA ___ tat syAd bhedAviha dvau dvau kAraNaM bhavamokSayoH // 3 // anuvAda : (dhyAnanA) Arta, raudra, dharma ne zukala ema cAra prakAra che. temAM be be bheda (anukrame) bhavanAM ane mokSanAM kAraNabhUta che. vizeSArtha : ahIM dhyAnanA mukhya cAra prakAra batAvyA che. emAM ArtadhyAna ane raudradhyAna azubha dhyAna tarIke ane dharmadhyAna ane zukaladhyAna zubha dhyAna tarIke oLakhAya che. AmAM pahelAM be dhyAna te azubha che. tenAthI jIvanI bhavanI arthAt saMsAranI vRddhi thAya che. pachInAM be zubha dhyAna che. e mokSanAM kAraNabhUta che. ArtadhyAnamAM Arta zabda 'Rta' zabda parathI Avyo che. zratano eka artha thAya che duHkha. je duHkhathI udbhave che athavA duHkhane nimitte je daDha adhyavasAya thAya che te ArtadhyAna. AyuSyano baMdha paDe tyAre jo ArtadhyAna pravartatuM hoya to jIva tiryaMca gatimAM jAya che. rudra eTale bhayaMkara, ghAtakI, krUra. hiMsA, corI, asatya vagerene kAraNe rudratA eTale ke krUratAthI bharelA cittanA adhyavasAyo athavA 331 Jain Education Intemational 2010_05 Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra AtmAnA tevAM krUra pariNAmo te raudradhyAna. AyuSyano baMdha paDe tyAre jo raudradhyAna pravartatuM hoya to te jIva naraka gatimAM jAya. ArttadhyAna karatAM paNa raudradhyAna vadhAre bhayaMkara che. A rIte ArttadhyAna ane raudradhyAna durgatimAM laI janArAM, bhavanuM paribhramaNa vadhAranArAM, saMsAramAM rakhaDAvanArAM che. dharmadhyAna enuM nAma ja kahe che te pramANe dharmayukta dhyAna che. zrutadharmarUpI ane cAritradharmarUpI zubha adhyavasAya ke zubha pariNAmavALuM A dhyAna che. dharmadhyAnathI jIvanI zubha gati thAya che. te devagati apAve che ane paraMparAe mokSagati apAve che. zukala eTale zveta athavA zuddha. zukaladhyAna ATha prakAranAM karmonA maLanuM zodhana kare che. te karmono nAza karI mokSagati apAve che. Ama, ArttadhyAna ane raudradhyAna saMsAranAM kAraNabhUta che ane dharmadhyAna tathA zukaladhyAna mokSanAM kAraNabhUta che. A cAre prakAranAM dhyAna vize have vigate kahevAmAM Avaze. [581] zabdAvInAmaniSThAnAM viyogaEprayogayoH / cintanaM vedanAyAzca vyAkulatvamupeyuSuH // 4 // anuvAda : aniSTa zabdAdinA (viSayonA) viyoganuM ane asaMprayoga(aprApti)nuM, tathA vedanAnI vyAkuLatAnuM ciMtana karavuM. vizeSArtha : ArdradhyAnanA cAra prakAra che. emAMthI pahelA be prakArano ahIM nirdeza che. A prakAro che : (1) aniSTa viyogacintA (2) vedanAnubaMdha arthAt rogacintA A pahelA be prakAranAM ArttadhyAnamAM aniSTa vastuno potAne saMyoga na thAya, roga-vedanA na thAya e prakAranI icchAmAMthI udbhavelI cintA che. manuSya mAtrane iSTano saMyoga ane aniSTano viyoga game che, paraMtu jyAre aniSTano saMyoga thAya che tyAre mANasa AkuLavyAkuLa thaI jAya che ane kyAre emAMthI chUTAya enI satata ciMtAmAM rahe che. aniSTa vastuno jeTalo vadhAre saMyoga teTalI enI cittA vadhu ugra. aniSTa vastu, vyakti, viSaya, saMjogo ityAdi pratye mANasane abhAva, aruci, aprIti rahe che. eno saMyoga na thAya ema te icche che. enI icchA anukrame ciMtAmAM eTalI ugra rIte pariName che ke enuM citta satata enuM ja ciMtana kare che. eTale to ene dhyAna kahyuM che. A ArtadhyAna 'huM' ane 'mArA' paNAmAMthI janme che. vastutaH e rAga ane dveSanuM ja pariNAma che. mANasane aniSTanA saMyogaviyoganI je cintA thAya che te traNa kALanI dRSTie vaheMcI zakAya. vartamAna kALamAM to mukhyatve te e pramANe ciMtave che ke potAne zabdAdinA aniSTa viSayo vagereno je na gamato saMyoga thayo che emAMthI pote kyAre chUTe eTale ke eno kyAre viyoga thAya. tyAra pachI e evA aniSTa viSayonI ciMtA kare che ke jenI prApti haju thaI nathI, paNa bhaviSyamAM thavAno saMbhava che. evo saMbhava na 2010_05 332 Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pAMcamo, adhikAra soLamo : dhyAna adhikAra Ubho thAya ane pote bacI jAya e mATe enA manamAM vicAro cAle che. A thaI bhaviSyakALanI vAta. taduparAMta e ema ciMtave che ke bhUtakALamAM je aniSTa saMyogo thayA hatA ane jemAMthI te mAMDa chaTyo che te aniSTa saMyogo pharIthI na Ave to sAruM. Ama, aniSTanA viyoga mATe te traNe kALanI dRSTie ciMtA karato rahe che. e viSayonI ekAgra ane satata ciMtA enuM nAma ArtadhyAna che. bIjA prakAranuM ArtadhyAna che vedanAnI athavA zArIrika ke mAnasika roganI ciMtA. nAnA rogo ke jene kSudra rogo kahevAmAM Ave che enI mANasane bahu ciMtA hotI nathI. peTamAM, chAtImAM, mastakamAM, gaLAmAM ke zarIramAM kyAMka ghA paDyo hoya te vakhate thatI tIvra vedanAthI potAne AkuLavyAkuLa karI nAkhanArA je rogo hoya che te viSe mANasa ciMtAtura rahe che. evo bhayaMkara roga mANasane thayo hoya to ene ema thAya che ke kyAre e rogano viyoga thAya ane kyAre potAnI vedanAno aMta Ave. vedanA gayA pachI mANasane Dara rahe che ke rakhene pharI e roga Uthalo mAre. eTale bhaviSyamAM potAne e roga pharI na thAya enI paNa ciMtA rahe che. Ama, roga aMge vividha prakAranI ciMtA mANasane thAya che. jIvaleNa roga vakhate te vadhu hoya che. AvI citA te ArtadhyAna che. [582] rUchInAM pradhAna stra saMprayokAviyovAyo: . nidAnacintanaM pApamArttamitthaM caturvidham // 5 // anuvAda : ISTanA saMyoga ane aviyoganuM ciMtana (praNidhAna) tathA nidAnanuM ciMtana--evuM pApamaya ArtadhyAna cAra prakAranuM che. vizeSArtha : pUrvanA zlokanA anusaMdhAnamAM A zloka che. pUrvanA zlokamAM be prakAranAM ArtadhyAna batAvavAmAM AvyAM. emAM aniSTanI vAta che. have bAkInAM be prakAranAM ArtadhyAnano ahIM ullekha che. A ArtadhyAna iSTa aMgenAM che. - trIjA prakAranuM ArtadhyAna te ISTanA saMyogaviyoganuM che ne cothA prakAranuM ArtadhyAna nidAna (niyANu)nA vicAra aMgenuM che. jema aniSTanI mANasane ciMtA rahe che tevI rIte iSTanI ciMtA paNa rahe che. managamatA zabda, rasa, rUpa, sparza vagerenA viSayo athavA evA viSayovALA padArtho ke priya vyaktio potAnI pAse ja rahe, emano potAne viyoga na thAya e mATe mANasa satata Atura rahe che. enuM je ciMtana te ArtadhyAna kahevAya che. A ArtadhyAna bhUtakALa, bhaviSyakALa ne vartamAnakALa e traNenA saMdarbhamAM rahe che. tIvra rAganA pariNAme mANasane AvA prakAranuM ArtadhyAna thAya che. ArtadhyAnano cotho prakAra te nidAna ciMtana che. nidAna eTale niyANu. jaina dharmano A pAribhASika zabda che. mANasa potAnAM tapa-tyAga-saMyamanA badalAmAM amuka vastu potAne prApta thAya evI abhilASA namAM seve to ene nidAnaciMtana kahevAmAM Ave che. A paNa eka prakAranuM gADha mAnasika ciMtana che. AmAM paNa iSTa vastunI prApti mATenI jhaMkhanA hoya che. devagatinAM sukho, cakravartIpaNuM, suMdara priya pAtranI ke evA kAmabhoganI prApti vagere mATe mANasa potAnI tapazcaryAnA badalAmAM manathI mAgaNI kare che. AvI 333 Jain Education Intemational 2010_05 Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra mAgaNIo jo utkRSTa tapa vakhate hoya to ghaNuMkharuM phaLe paNa che. paraMtu A eka prakAranuM azubha dhyAna che. eTale A prakAranA ArtadhyAnano tyAga karavo joIe. ga karavo joIe. ajJAna ane mohane kAraNe AvuM ArtadhyAna thAya che. alabatta, niyANa prazasta paNa hoI zake. "jayavayarAya sUtramAM jema kahyuM che tema niyANA tarIke bhavobhava jinezvara bhagavAnanI bhakti mAgavAmAM Ave to te prazasta prakAranuM niyANu gaNAya che. jo ke adhyAtmamArge UMce caDelA mahAtmAo mATe to Adarza sthiti e che ke prazasta niyANuM karavAno paNa vakhata na Ave. [583] vApotI#JAnAM naizyAnAmatra saMmavA anatikliSTabhAvAnAM karmaNAM pariNAmataH // 6 // anuvAda : ati kliSTa nahi evA bhAvonAM karmone pariNAme ahIM (ArtadhyAnamAM) kApo, nIla ane kRSNa lezyAno saMbhava che. vizeSArtha : ArtadhyAnanI vezyA kevI hoya teno nirdeza ahIM karavAmAM Avyo che. legyA eTale mananAM pariNAma. legyA eTale mana, vacana ane kAyAnA yogamAM kRSNa, nIla vagere raMganAM zarIramAM, vizeSataH mastakamAM, rahetAM dravyonI sahAyathI je AtmapariNAma thAya che te. lezyAnA dravyalezyA ane bhAvalezyA evA be prakAro pADavAmAM Ave che ane zubha athavA prazasta lezyA ane azubha athavA aprazasta lezyA evA prakAro paNa pADavAmAM Ave che. lezyA tenA raMga pramANe che che : kRSNa (kALA raMganI), nIla, (lIlAbhUrA raMganI), kApota (kabUtaranI pAMkha jevA raMganI), pIta (tejolezyA, pILA raMganI), padma (gulAbI raMganI) ane zukala (zveta raMganI). AmAM kRSNa, nIla ane kApota azubha lezyA che ane pIta, padma ane zukala e zubha lezyA che. lezyA mananA adhyavasAyo para AdhAra rAkhe che. eTale legyAmAM maMdatA ane tIvratA Ave che. vaLI eka legyAmAMthI bIjI vezyA pragaTe che. kRSNa lezyA atyaMta kharAba che. ethI haLavI te nIla ane ethI haLavI te kApota lezyA. pIta vezyA sArI che, ethI vadhu sArI te padma lezyA ane sarvazreSTha vezyA te zukala lezyA. teramA guNasthAnaka sudhI jIvane vezyA rahe che. caudamA ayogI kevaLInA guNasthAnake vezyA hotI nathI. jIva tyAre lezyAtIta bane che. azubha legyAmAMthI zubha legyAmAM na javAya athavA zubhamAMthI azubhamAM na sarakI paDAya evuM nathI. mananA adhyavasAyo, AtmAnAM pariNAmo upara teno AdhAra rahe che. ArtadhyAna ane raudradhyAna azubha dhyAna hovAthI evuM dhyAna karanArane kApota, nIla ane kRSNa lezyA hoya che. paraMtu ArtadhyAnamAM lezyA ati saMkalezavALI nathI hotI. ArtadhyAna karatAM raudradhyAna vadhu kharAba hovAthI temAM e traNe azubha lezyAo vadhu tIvra ne saMkaleza pariNAmavALI hoya che. [584] # rudra prasai: zorane vinam | tADanaM luMcanaM ceti liMgAnyasya vidurbudhAH // 7 // anuvAda : chaMdana (AMsu sAthe UMcA sAde raDavuM), ucca svare rudana, zoka karavo, paridevana 334 Jain Education Intemational 2010_05 Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pAMcamo, adhikAra soLamo : dhyAna adhikAra (dInatAyukta rudana), tADana ane luMcana vALa kheMcavA) e AnA (ArtadhyAnanAM) cihano che ema paMDito kahe che. vizeSArtha : jenuM ArtadhyAna atyaMta tIvra banI gayuM hoya evI vyaktiothI keTalIka ceSTAo anAyAsa thaI jAya che. jyAre iSTa-viyogane kAraNe ke aniSTa-saMyogane kAraNe temanuM potAnuM duHkha hRdayamAM samAtuM nathI tyAre tevI vyakti raDavAkUTavA lAge che. evI vyaktiomAM paNa judI judI sthiti saMbhave che. koIka ekAntamAM raDe, paNa bIjAnI upasthitimAM na raDe; koIka ekAntamAM na raDe, paNa bIjAnI upasthitimAM koIkanAM sahAnubhUtibharyA vacana sAMbhaLatAM raDI paDe. koIka lajajAthI ke daMbhathI paNa vadhAre paDatuM raDe. keTalAka ArtadhyAnI bIjAnA AzvAsanathI zAnta thAya, to keTalAka bIjAnA AzvAsananA vakhate ja vadhAre jorathI raDe. svajananuM mRtyu, bhAre akasmAta, kudaratI Apatti vagere AghAtajanaka paristhitimAM mANasa poka mUkIne raDI paDe che. duHkha tenAthI sahana thatuM nathI. ArtadhyAnInAM AvAM keTalAMka lakSaNono nirdeza A zlokamAM karavAmAM Avyo che. iMdana eTale AMkhamAMthI AMsu vahyAM jAya eTaluM badhuM jorathI raDavuM. rUdana eTale moTA lAMbA avAja sAthe raDavuM. zocana eTale zokagrasta, sUnamUna banI javuM athavA have zuM thaze enI gherI ciMtAmAM paDI javuM. paridevana eTale duHkhathI saMtapta thavAthI potAnI jAtane mAravuM, chAtI ke mAthuM kUTavuM, hAthapaga pachADavAM, vyAkULatApUrvaka ALoTavuM, rotAM rotAM cIjavastuo pachADavI, toDI nAkhavI. laMcana eTale AvezamAM AvI jaI potAnA vALa kheMcavA, kheMcI kADhavA. A badhA ArtadhyAnanAM liMgo eTale ke lakSaNo che ema DAhyA anubhavI avalokanakAro kahe che. A badhAM bAhya pragaTa lakSaNo che ke je tarata najare paDe che. A badhAM ja lakSaNo eka sAthe ja hovAM joIe evuM nathI. kyAreka emAMthI phakta eka ke be lakSaNo ja jovA maLe to paNa e vyakti ArtadhyAnI che e niHsaMzaya che. enuM ArtadhyAna ugra ke tIvra che ema samajavAnuM che. jayAM A lakSaNo na hoya tyAM ArtadhyAna na ja hoya evuM nathI; paNa tenI tIvratA eTalI badhI na hoya, kAraNa ke keTalIka vyaktio potAnA ArtadhyAnane manamAM dabAvI rAkhI, bAhya lakSaNone pragaTa thavA detI nathI. vastutaH jayAM "ahaM' ane "mama'nA bhAvanI kriyA-pratikriyA che tyAM ArtadhyAna che. [585] morSa nittii nRtya prAMsapara saMpaH. vismitaH prArthayannetAH prasaktazcaitadarjane // 8 // anuvAda : potAnA niSphaLa thayelA kAryanI niMdA kare, bIjAnI saMpattinI prazaMsA kare, vismaya pAmIne e mATe (saMpatti mATe) prArthanA kare ane te meLavavA mATe Asakta thAya. vizeSArtha : ArtadhyAnInAM anya keTalAMka lakSaNo A zlokamAM ApavAmAM AvyAM che. ArtadhyAnI mANasa vaLI kevo hoya che ? te jabaro hoya che. tene potAnA vepAradhaMdhAmAM, jarajamInanA sodAomAM, sagAI-lagna vagere kauTuMbika avasaromAM, vastrAlaMkAranI kharIdI ke vecANamAM, pravAsa-tIrthayAtrAdimAM - AvAM AvAM kAryomAM te potAnuM dhAryuM ja karavA - karAvavAnI vRttivALo ane saphaLatA meLavavAnI abhilASA rAkhavAvALo hoya che. paraMtu jo tema na thAya ane potAne niSphaLatA maLe to te potAnI 335 Jain Education Intemational 2010_05 Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra niMdA karavA lAge che. te potAnA nasIbano, ke bIjA koIno tarata doSa kADhe che. niSphaLatA enAthI jIravAtI nathI. hatAza thayelo te cArebAju bUmarANa macAve che. te bIjAnI saMpattinI prazaMsA kare che, paraMtu te eTalA mATe ke evI saMpatti potAne paNa maLavI joIe. e bIjAnAM moTAM sukha joIne Azcaryacakita thaI jAya che ane potAnI yogyatA hoya ke na hoya to paNa tevuM sukha meLavavA mATe jhaMkhe che, prArthanA kare che ane e mATe vividha upAyo ajamAve che, kAraNa ke enA hRdayamAM ghaNI lAlasAo paDelI hoya che. duniyAmAM je kaMI uttama che, sarasa che te badhuM potAne maLavuM ja joIe evI kAmanA enA hRdayamAM haMmezAM udbhavatI rahe che. 'mAruM', 'amAruM', 'ApaNuM' jevA zabdo enI vAtamAM vAraMvAra vaNAI jAya che. [586] pramattaznendriyAthaiyu vRddho dharmaparAGamula: / jinoktamapuraskurvannArttadhyAne pravartate // 9 // anuvAda : pramatta, indriyonA viSayonA lolupa, dharmathI vimukha tathA jinavacanane nahi mAnanAra--A (lakSaNo) ArdradhyAnamAM pravarte che. vizeSArtha : ArtadhyAnInAM bIjAM keTalAMka vadhu lakSaNo ahIM ApavAmAM AvyAM che. ArttadhyAnI pramAdI ALasu hoya che. tene sArI vAtano udyama gamato nathI. 'pramAdI' zabdano A sthUla artha thayo. sUkSma artha karIe to indriyonA viSayomAM te pramAdI banI rahe che eTale ke tenA viSayomAM racyopacyo rahe che. te vAsanAono dAsa banI jAya che. viSayabhogamAMthI te bahAra nIkaLI zakato nathI. enI lolupatAne kAraNe te dharmathI vimukha rahe che. dharmanA, tattvajJAnanA graMtho vAMcavA mATe enAmAM ruci rahetI nathI. dharmasthAnakomAM javAnuM e TALe che. dharmakathAmAM, pravacanomAM, satsaMgamAM janArAonI, tattvanI carcA karanArAonI te hAMsI uDAve che, athavA evAM sthAnomAM javAno prasaMga paDe to te temAMthI doSo kADhe che, dharmAtmAonI ThekaDI uDAve che. tene jinavacanamAM zraddhA nathI hotI. teno mApadaMDa nANAM hoya che. 'bajAramAM bhagataDAonI kazI kiMmata nathI' ema te bole che. ArtadhyAnInAM ATalAM lakSaNo ja che evuM nathI. A to namUnArUpa che. kraMdana, rUdana, tADana jevAM keTalAMka lakSaNo dekhAya evAM che. paraMtu bIjAM keTalAMka lakSaNo dekhAtAM nathI. paraMtu evI vyaktinA saMsargamAM AvavAthI A lakSaNono paricaya thAya che. [587] pramattAntamuLasthAnAnu AmetamahAtmanA / sarvapramAdamUlatvAttyAjyaM tiryaggatipradam // 10 // anuvAda : pramatta guNasthAnakanA aMta sudhI rahenAruM, tiryaMca gatine apAvanAruM e (ArtadhyAna) sarva pramAdanuM mULa hovAthI mahAtmAoe tyajavA yogya che. vizeSArtha : cAre prakAranuM ArttadhyAna kyA kyA guNasthAnaka sudhI saMbhavI zake ane enuM phaLa zuM hoI zake te vize A zlokamAM kahevAmAM AvyuM che. 2010_05 336 Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pAMcamo, adhikAra soLamo : dhyAna adhikAra aniSTa saMyoga-viyogAnubaMdhI, vedanAnubaMdhI, iSTa saMyoga-viyogAnubaMdhI ane nidAnAnubaMdhI e cAre prakAranAM ArtadhyAna rAga, dveSa ane mohane kAraNe thatAM hoya che. samyagdaSTi sarvaviratidhara sAdhu mahArAja chaThThA pramatta guNasthAnake hoya che. A guNasthAnaka sudhI rAga, dveSa ane mohanI pariNati rahetI hoya che. eTale e chaThThA guNasthAnaka sudhI ArttadhyAna pravarte che. eTale sAdhupaNAmAM jeo rAgadveSa ke mohane vaza thaI ArttadhyAna seve che teo tevA prakAranAM karma bAMdhe che. paraMtu jeo jAgRta che, sAvadha che tevA muni mahAtmAo evAM karma bAMdhatA nathI. ArtadhyAnane pariNAme je karmo baMdhAya che te jIvane ekendriyAdi tiryaMca gatimAM laI janArAM hoya che. eTalA mATe sAdhu mahAtmAoe roga vagerenA prasaMge evAM karmo bAMdhatAM samatAbhAva dhAraNa karavo joIe. [588] niyaM vadhabaMdhAvicintanuM niviDadhA / pizunAsabhyamithyAvAk praNidhAnaM ca mAyayA // 11 // anuvAda : atyaMta krodhe bharAIne nirdayatAthI vadha, baMdhana vagere ciMtavavuM, mAyA (kapaTa) vaDe pizuna (cADI karavI), asabhya vacana ane mithyAvANIno vicAra (praNidhAna) karavo. vizeSArtha : have graMthakArazrI A zlokathI raudradhyAnanA cAra prakAro batAve che. emAMnA pahelA be prakAronAM lakSaNo A zlokamAM ApavAmAM AvyAM che. ArdradhyAna ane raudradhyAna e be azubha dhyAna che. emAM ArtadhyAna karatAM raudradhyAna vadhu bhayaMkara che. raudra zabdano artha ja 'bhayaMkara' thAya che. svArtha, dveSa, IrSyA, verajhera vagerene lIdhe manuSyanA cittamAM je bhayaMkara ahitakara vicAro udbhave che ane e pramANe keTalIye vAra AcaraNa thAya che te raudradhyAnano viSaya che. raudradhyAnanA cAra prakAro che : (1) hiMsAnubaMdhI, (2) mRSAnubaMdhI, (3) steyAnubaMdhI ane (4) saMrakSaNAnubaMdhI athavA parigrahAnubaMdhI. e cAramAMthI A zlokamAM hiMsAnubaMdhI ane mRSAnubaMdhIno ullekha che. A dareka prakAranA dhyAnanAM lakSaNo to ghaNAM badhAM hoya, paraMtu lAghavayukta graMthazailIne kAraNe ahIM namUnArUpa thoDAM lakSaNono nirdeza ka2vAmAM Avyo che. hiMsAnubaMdhI jIva hiMsAno anubaMdha karanAro eTale ke hiMsAnA pApa dvArA bhAre karma bAMdhanAro hoya che. hiMsA, sthUla ane sUkSma ema ubhaya prakAranI hoya che. vadha, hatyA, khUna vagere sthUla hiMsAnA zabdo, jIvanA prANa laI levA mATe vaparAya che. jIvane mArI nAMkhavAmAM na Ave, paNa nirdaya rIte bAMdhavAmAM Ave, pUravAmAM Ave, gUMgaLAvavAmAM Ave, mAra mAravAmAM Ave te paNa hiMsA che ane anya jIvane dubhavavAmAM Ave, ene mAnasika trAsa ApavAmAM Ave, enuM ahita ciMtavavAmAM Ave e paNa hiMsA che. e kadAca dekhAya nahi evI hiMsA hoya to te sUkSma hiMsA che. hiMsAnI ghaTanAo Ama aneka prakAranI ane ghaNI taratamatAvALI hoI zake che. AvI hiMsA AcaravI e eka vAta che ane evI hiMsAno manamAM mAtra vicAra karavo e bIjI _2010_05 337 Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra vAta che. hiMsA AcaratAM pahelAM manamAM vicAra avazya Ave che, paraMtu jeTalI vAra vicAra Ave teTalI vAra te pramANe AcaraNa thAya ja evuM nathI. kyAreka to bIjAne khabara suddhAM na paDe ke potAnA manamAM evI krUra hiMsAnA bhAvo AvI gayA ane cAlyA paNa gayA. manamAM AvA je krUra bhAvo udbhave tene hiMsAnubaMdhI raudradhyAna kahevAya. e raudradhyAna ekendriyathI mAMDIne saMjJI paMcendriya jIvone mAravA sudhInuM hoI zake. mANasane krodhAvezamAM jAtajAtanA bhayaMkara vicAro manamAM Ave che, jemake "e badhAMne goLIe vIMdhI nAkhavA joIe", "have to e mare to ja A trAsamAMthI chUTIzuM', evI davA chAMTo ke badhAM jIvaDAMno kaccaraghANa nIkaLI jAya", "sAruM thayuM ke vimAna tUTI paDyuM, badhA e ja dAvanA hatA." AvAM AvA koIka vAkyo ApaNA cittamAM ramI jAya, e paNa hiMsAnubaMdhI raudradhyAna che. krodha uparAMta ISya, keSa, abhimAna ityAdine kAraNe paNa evA vicAro Ave che. kyAreka pazu hiMsA thAya nahi, paNa e karavA mATe potAnA manamAM AnaMda ja rahelo hoya che. zikArIno zikAra karavAno zokha, utsAha haju manamAM ja hoya tyAM A raudradhyAna thaI cUkyuM hoya che. mAMsAhArI lokomAM e prakAranuM dhyAna vizeSa hoya che. paraMtu A badhA prakAranuM raudradhyAna bhAre azubha karmabaMdharUpa, pAparUpa ane jIvane durgatimAM laI janAra hoya che. bhayaMkara raudradhyAna narakagatinAM duHkho apAve che. raudradhyAnano bIjo prakAra te mRSAnubaMdhI dhyAna che. mRSA eTale asatya. asatyanA ghaNA prakAro che. duSTa vacana bolavAnA manamAM vicAro udbhave, cADIcugalI karavAno vicAra Ave, koI gupta vAta bahAra pADI devAnuM mana thAya, asabhya ke apamAnajanaka zabdo bolavAno bhAva thAya, gALa devAnuM mana thAya, azlIla zabdo vicArAya, vepAra dhaMdhAmAM, dIkarA-dIkarInI sagAImAM, milakatanA bhAganI vaheMcaNI vakhate, korTa-kacerInA kissAomAM - ityAdi ghaNI bAbatomAM pote kevuM jUThANuM sevavuM enA agAuthI vicAro manamAM Ave che. keTalIka vAra to evo prasaMga ja nathI Avato, paNa manamAM raudradhyAnanuM pApa to thaI cUkyuM hoya che. mAyAkapaTane kAraNe AvuM mRSAnubaMdhI raudradhyAna savizeSa thAya che. te jIvane durgatimAM laI jAya che. [589] cauaithanirapekSastha tIvrathArtha ghA sarvAbhizaMkAkaluSaM cittaM ca dhanarakSaNe // 12 // anuvAda : tIvra krodhathI vyAkuLa ane (sajA ke duHkhathI) nirapekSa thayelAne corI karavAnI buddhi thAya che. tathA dhananA rakSaNa mATe sarva pratyenI zaMkAthI citta kaluSita thAya che. vizeSArtha : raudradhyAnano trIjo prakAra che teyAnubaMdhI. teya eTale corI. krodha, lobha, dhanano abhAva ityAdithI vyAkuLa banelo mANasa bIjAnuM corI levAnA vicAro kare che. duniyAmAM corInI ghaTanA satata cAlatI rahe che. corIthI vagara mahenate, vagara paraseve cIjavastu ke dhana maLI jAya che. ethI jIva evI rIte te meLavavA lalacAya che. emAM anIti che, e khoTuM thAya che, e pApamaya che evA vicAro ene AvatA nathI. corI phakta garIbo ja kare che evuM nathI. sAdhana saMpanna mANaso paNa potAnI managamatI cIjavastuo mATe ema karatA hoya che. corI eTale chAnuMmAnuM, koI na juve e rIte laI levuM. ethI 338 Jain Education Intemational 2010_05 Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pAMcamo, adhikAra soLamo : dhyAna adhikAra koIne khabara paDavAnI nathI ane pote pakaDAvAno nathI, ane pakaDAze to paNa vadhumAM vadhu zuM thaze e vize e pote nizcita eTale ke nirapekSa rahe che. keTalAka to corI karyA pachI, pote kevI siphatathI corI karI e vize baDAza paNa hAMke che. Ama, corI karavA vizenuM manamAM je ciMtana cAlatuM hoya che te paNa steyAnubaMdhI raudradhyAna che. raudradhyAnano cotho prakAra te saMrakSaNAnubaMdhI athavA parigrahAnubaMdhI che. zabdAdi viSayonA bhogavaTA mATe joItA dhanadolatane surakSita rAkhavA mATe mANasa jAtajAtanI yukti-prayuktino vicAra kare che. dhana kamAvAnA vicAro te ArtadhyAna che, paNa kamAyeluM dhana sAcavavAnA vicAro ugra AvegavALA jyAre banI jAya che tyAre te raudradhyAna thAya che. bhaya ane zaMkAne kAraNe evA azubha vicAro Ave che. are, teo potAnAM svajanono, pitA ke putrano, pati ke patnIno vizvAsa karatA nathI. keTalIka vAra dhana to haju AvyuM na hoya, paNa te pahelAM ene sAcavavA vizenA vicAro karatAM karatAM mANasa durdhyAna para caDI jAya che. evA durdhyAnamAM hiMsAnA vicAro sudhI te pahoMcI jAya che. 'mArA paisAne hAtha to lagADe, jAnathI mArI nAMkhuM.' evA evA bhayaMkara vicAro enA manamAM ramI jAya che. e enI pAse pApakarma karAve che. Ama, raudradhyAna mukhyatve cAra prakAranuM che. vaLI emAM ghaNI taratamatA che. cittamAM UThatA azubha bhayaMkara adhyavasAyomAMthI ghaNA anartho niSpanna thAya che. eTalA mATe naraka gatimAM laI janAra A azubha dhyAna para vijaya meLavavo iSTa che. [50] tatttavoSaraLa-jALAnumatisthiti / dezaviratiparyantaM raudradhyAnaM caturvidham // 13 // anuvAda : A doSayukta (kArya) karavuM, karAvavuM ane anumatirUpa jenI sthiti che te cAra prakAranuM raudradhyAna dezavirati (guNasthAnaka) sudhInAne hoya che. vizeSArtha : A cAra prakAranuM raudradhyAna eTale hiMsAnubaMdhI, mRSAnubaMdhI, sTeyAnubaMdhI ane parigrahAnubaMdhI raudradhyAna. emAM paNa pratyekanA karavuM, karAvavuM ane anumodavuM ema prakA2o paDe che. raudradhyAnamAM krUra bhAvo hoya che. hiMsA karatI vakhate mANasanA hRdayamAM nirdayatA Ave che. sAmAnya lokone evo khyAla hoya che ke jAte hiMsA karavAmAM pApa che. pakaDAI javAnI ane potAne sajA thAya evI bIka paNa rahe che. paraMtu bIjA pAse hatyA karAvI hoya to potAne ochuM pApa lAge ane gunegAra tarIke pote pakaDAya niha. paraMtu A eka prakArano bhrama che. zAstrakAro to kahe che ke hiMsA karanAra, karAvanAra ane anya karanAranI anumodanA karanAra e traNe prakAranI hiMsA sarakhAM phaLa Ape che. vIravijayajI mahArAje pUjAnI DhALamAM kahyuM che : 'kAraNa, karAvaNa ne anumodana, sarakhAM phaLa nipajAve.' paMcendriya manuSyanI hatyA ja nahi, ekendriyAdi jIvonI hiMsAmAM paNa krUratAnA adhyavasAyo saMbhavI zake che. jema hiMsAmAM tema jUThuM bolavAmAM, chaLakapaTa karavAmAM, vepAradhaMdhAmAM asatyano Azraya levAmAM, khoTI vAta vahetI mUkavAmAM paNa eTalo ja doSa rahelo che ane corI vagere karavAmAM, aNahakkanuM ke adatta levAmAM paNa evA doSo lAge che. parigraha vadhAravA ane enuM saMrakSaNa karavA aMge paNa pApapravRtti thAya che. _2010_05 339 Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra hiMsA, corI vagere pote karavAM ane bIjA dvArA karAvavAM e pAparUpa che ema samajavAnuM agharuM nathI, jo ke keTalAka lokone to e paNa samajAtuM nathI. eTaluM gADha emanuM ajJAna ane mithyAtva hoya che. paraMtu anumodanAthI thatAM pApanI sUkSma samajaNa bahu ochAmAM hoya che. yuddha cAlatuM hoya ane duzmana dezanA sainikonI khuvArIno AMkaDo moTo Ave to manathI rAjI thavAya, pratispardhI vepArIne tyAM corI thaI hoya, Aga lAgI hoya ke AvakaverAnI dhADa paDI hoya to manamAM khuza thavAya, khoTuM karanAra koIkane takalIpha thaI to "bahu sAruM thayuM, e ja dAvano te che. kudarate ene barAbara pATha bhaNAvyo' ema bolIne rAjI thavAya-AvA AvA aneka kissAomAM, kyAreka to vagara levedeve anumodanA thayA kare to te doSarUpa che, pAparUpa che ema samajavuM joIe. vartamAna samayamAM to hatyA, corI, lUMTa, baLAtkAra, haDatAla vagerenI eTalI badhI ghaTanA vize savAranA pahoramAM chApAMomAM vAMcatAM keTalAye lokonAM cittamAM raudradhyAnanA azubha adhyayavasAyo udbhavatA rahe che. kyAMka anyAyI mAgaNI hoya to AvA lokone to goLIe vIMdhI nAkhavA joIe--evA evA prakAranA Akrozayukta azubha adhyavasAyo keTalAkanA cittamAM thatA hoya che. sUkSma samaja dharAvanAre emAMthI bacavA jevuM che. AvA prakAranuM raudradhyAna kyA jIvo kare ? zAstrakAro kahe che ke dezavirati guNasthAnaka sudhInA jIvo AvuM raudradhyAna sevatA hoya che. mithyASTivALA ajJAnI jIvo to samyak zraddhAnA abhAve raudradhyAna karatA hoya ja che, paraMtu samyagadaSTi avirati ke dezavirativALA jIvo paNa AvuM raudradhyAna karatA hoya che. koIkane prazna thAya ke zuM samyagRSTivALA jIvo raudradhyAna sevI zake ? to eno khulAso e che ke dezavirati guNasthAnaka sudhInA jIvone AvuM dhyAna hoI zake. bhagavAnanAM vacanomAM zraddhA hovAne kAraNe AvuM dhyAna na sevavuM joIe ema teone samajAtuM hovA chatAM cAritra mohanIya karmane kAraNe AvuM raudradhyAna temanAthI thaI jAya che. AvA dhyAna vakhate jo teo emAM rasapUrvaka rAcavA lAge to potAnuM samyagdarzana gumAvIne mithyASTi paNa banI jAya. koIne prazna thAya ke jo raudradhyAna pAMcamA guNasthAnaka dezavirati paryata ja hoya, to zuM sarvaviratidhara sAdhu mahAtmAone raudradhyAna hoI ja na zake ? nA, sAmAnya rIte to paMcamahAvratadhArI sAcA sAdhuone raudradhyAna na hoI zake, paNa jeo mAtra vezathI ja sAdhu che, mAtra dravyaliMgI ja che teone koIka prasaMge raudradhyAna hoI paNa zake che. sarvaviratidhara bhAvaliMgI mahAtmAone kyAreya raudradhyAna TakI na zake. teonI jAgRti eTalI badhI hoya che ke tatkSaNa temAMthI teo pazcAttApapUrvaka nivRtta thaI jAya che. prasannacaMdra rAjarSinuM daSTAnta suprasiddha che. pote kAusagga dhyAnamAM hovA chatAM ArtadhyAnamAMthI krUra hiMsAnA raudradhyAnanI dhArAe caDI gayA. paraMtu pote tarata jAgRta thaI gayA, zubhadhyAnanI dhArAe caDI gayA eTaluM ja nahi zukala dhyAnamAM AvI gayA ane tyAM ja kevaLajJAna pAmyA. [591] potanI<Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pAMcamo, adhikAra soLamo : dhyAna adhikAra vizeSArtha : jema ArtadhyAnI vyaktimAM azubha lezyAo hoya che tema raudradhyAnI vyaktimAM paNa kaI kaI azubha lezyAonI zakyatA hoya che te vize ahIM darzAvavAmAM AvyuM che. ArtadhyAnanI jema raudradhyAna paNa azubha hovAthI te dhyAnavALI vyaktimAM azubha lezyAo ja saMbhavI zake. e traNa lezyAo kApota, nIla ane kRSNa che. A lezyAo tIvratAnA anukrame hoya che. lezyA karmajanya pudgala pariNAma che. jevA varNanAM eTale ke raMganAM pudgalo hoya tevA prakAranA bhAvo jIvamAM hoya che. raudradhyAnI vyaktiomAM hiMsA, corI, jUThANuM vagerenA tIvra bhAvo hoya che. eTale teonIlezyA paNa e prakAranI hoya che. ArtadhyAnamAM kRSNa, nIla ane kApota e traNa prakAranI azubha lezyAo hoya che. tevI ja rIte e traNa azubha lezyAo raudradhyAnImAM paNa hoya che. paraMtu pharaka e che ke raudradhyAnImAM te lezyA atyaMta tIvra saMkalezavALI hoya che. zreNika mahArAjAmAM koNika uparanA dveSane lIdhe hiMsAnubaMdhI raudradhyAnane kAraNe tIvra saMkalezavALI kRSNa lezyA udbhavI hatI. [592] utpannavaduoSatva nAnAmArazeSatA / hiMsAdiSu pravRttizca kRtvA'ghaM smayamAnatA // 15 // [593] niyAnanuzI bahumAna: pApavi| liMgAnyatretyado dhIraistyAjyaM narakaduHkhadam // 16 // anuvAda : hiMsAdInI pravRttimAM utpanna (satata), bahudoSatva, nAnAvidha, AmaraNadoSa, pApa karIne harSAbhimAna karavuM, nirdayatA, pazcAttApa-rahitatA (an + anuzaya), bIjAnA duHkhamAM abhimAna - e enAM (raudradhyAnanAM) liMgo che. dhIra puruSe nakanuM duHkha ApanArAM eno (liMgono) tyAga karavo. vizeSArtha : A be zlokamAM raudradhyAnI kevo hoya teno citAra ApavAmAM Avyo che. raudradhyAnIne oLakhavA mATe athavA potAnAmAM raudradhyAna che ke nahi te jANavA mATe raudradhyAnInAM keTalAMka lakSaNo ahIM ApavAmAM AvyAM che. evuM na samajavuM ke raudradhyAnInAM ATalAM ja lakSaNo hoya. A to namUnArUpa moTAM lakSaNo che. raudradhyAna vize ahIM 'hiMsAdi' zabda prayojAyo che, eTale hiMsA, asatya, corI, parigraha vagerene lagatAM pApono vicAra paNa emAM AvI jAya che. raudradhyAnInAM ahIM je lakSaNo ApyAM che te nIce pramANe che : - (1) utpanna doSa - utsanna eTale satata athavA vAraMvAra. raudradhyAnIne hiMsA vagere pApanA vicAro ekavAra nahi paNa vAraMvAra, satata AvyA karatA hoya che. (2) bahula doSa - mAtra eka vAtamAM ja nahi, ghaNI vAtamAM ghaNA doSa te ciMtavato hoya che. ahIM doSano jaththo levAno che. _2016_05 341 For Private Personal Use Only Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra (3) nAnA doSa - nAnA eTale vividha prakAranA doSonuM ciMtana te kare che. pratyeka pApamAM te vidhavidha prakAranI yuktiprayukti karato hoya che. (4) AmaraNa doSa - eTale mRtyu thaI jAya tyAM sudhIno doSa. keTalAka evA jhanUne caDatA hoya che ke "kAM to mAruM ane kAM to maruM'. bIjAnuM mRtyu thAya tyAM sudhI e pApa AcaravAnuM choDe nahi. ethI ene arerATI na thAya. bIjI bAju potAnuM mRtyu thAya to enI ene paravA nathI rahetI. (5) ayamAnatA - pApa karIne te mATe abhimAna karavuM, rAjI thavuM. potAnAmAM ja AvuM karavAnI hiMmata che, bIjA badhA namAlA che : evA vicAro sevavA. (6) nirdayatA - pApa karatI vakhate pAchuM vALIne te joto nathI. hiMsA, corI vagerethI sAmA mANasanI ane enA kuTuMbanA sabhyonI jiMdagI pAyamAla thaI jaze evo vicAra suddhAM ene Avato nathI. enAmAM eTalI badhI nirdayatA hoya che. (7) an anuzaya - anuzaya eTale pazcAttApa. anarzaya eTale pazcAttApa na thavo. keTalAka loko pApa karyA pachI pastAtA hoya che. keTalAka pApathI potAne nukasAna thayuM hoya to ja pastAya che, keTalAka potAne nukasAna na thayuM hovA chatAM pastAtA hoya che, paraMtu raudradhyAnI to potAne nukasAna thAya to paNa pastAto nathI. (8) bIjAnA duHkhamAM potAnuM gaurava ke bahumAna samaje. pApa karIne mANasa abhimAna kare eTaluM ja nahi bIjAne jema vadhAre du:kha paDe tema te pote vadhu khuzI anubhave che. Ama, raudradhyAnInAM ahIM A keTalAMka lakSaNo ApavAmAM AvyAM che. A to haju sthUla pApa karatAM pahelAM manamAM calAvelI azubha vicAradhArA che. eTalAthI paNa kevA kevA bhayaMkara karmabaMdha thAya che ! hiMsAdi pApa karyA pachInA karmabaMdhanI to vAta ja zI ! eTale ja kahevAmAM AvyuM che ke DAhyA mANasoe narakagatinAM duHkho ApanArA AvA prakAranAM raudradhyAnathI bacavuM joIe. potAnA cittamAM jo raudradhyAna thAya to ene aTakAvI devuM joIe ane e mATe pazcAttApa-prAyazcita karI levA joIe. [594 mate rUme dhyAne phuratte virasaMtune ! prazastaM tu kRtAbhyAso dhyAnamAroDhumarhati // 17 // anuvAda : A (be) aprazasta dhyAna duranta ane ciraparicayavALAM hovAthI prazasta dhyAnamAM abhyAsa karIne ArUDha thavuM yogya che. vizeSArtha : ArtadhyAna ane raudradhyAna azubha che. te aprazasta che eTale prazaMsA karavApAtra nathI. jIvane cirakALathI A be dhyAnano gADha paricaya rahelo che ane ethI ja te vartamAna samaya sudhI saMsAramAM bhaTakato Avyo che. A be dhyAna evAM che ke te mATe jIvane puruSArtha karavo paDato nathI. verati, kaSAya ane pramAdane kAraNe e be dhyAna jIvane vaLagelAM ja rahe che. te dhyAna duraMta che eTale ke eno aMta lAvavAnuM kaThina che. jIva jyAM sudhI sAcI dizAmAM samajapUrvaka moTo 342 Jain Education Interational 2010_05 Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pAMcamo, adhikAra soLamo : dhyAna adhikAra udyama na kare tyAM sudhI A aprazasta dhyAna enA jIvanamAMthI nIkaLatAM nathI. te dhyAna AtmAne malina karyA ja kare che. te jIvane durgatimAM laI janArAM che. jIve jo durgatimAMthI bacavuM hoya to eNe dharmadhyAna ane anukrame zukala dhyAna e be prazasta dhyAnanuM AlaMbana levuM ja paDaze. paraMtu jyAM sudhI dharmadhyAna AvatuM nathI tyAM sudhI zukaladhyAna AvavAnuM nahi. mATe sauthI pahelAM dharmadhyAna para ArUDha thavA mATe ja puruSArtha karavo paDaze. zubha dhyAna abhyAsano viSaya che. eka divasamAM zubha dhyAna siddha thatuM nathI. sthaLa, kALa ityAdinI AraMbhamAM pasaMdagI karIne, koI anubhavInuM mArgadarzana meLavatA rahIne mANase utsAhapUrvaka dharmadhyAnano mahAvaro vadhAratA javuM paDaze. dhyAnanA anekavidha viSayo che ane dhyAnanI vibhinna sAdhanA-paddhatio che. paraMtu ahIM to dharmadhyAnanA je peTAprakAro che temAM ja anukrame cittane parovavAnuM che. A rIte abhyAsa vadhAratAM vadhAratAM sAdhaka dharmadhyAna para ArUDha thaI zake che. [195] mAvanA zatna vAsanAnaMvanamAnA dhyAtavyadhyAtranuprekSAlezyAliMgaphalAni ca // 18 // anuvAda : bhAvanA, deza, kALa, potAnuM Asana, AlaMbana, krama, dhAtavya, dhyAtA, anuprekSA, lezyA, liMga ane phaLa (vize jANavAnI AvazyaktA che). vizeSArtha : pUrvanA zlokamAM prazasta dhyAnano nirdeza karIne enA abhyAsa upara bhAra mUkavAmAM Avyo che. prazasta dhyAna mATe pUrvataiyArI rUpe pahelAM kaI kaI bAbatono abhyAsa karavo joIe ? e mATe A zlokamAM bAra bAbato jaNAvavAmAM AvI che. e bAbatone - muddAone dvAra kahevAmAM Ave che. A zlokanuM anusaMdhAna have pachInA zlokomAM che. jeone sAcA dhyAnayogI thavuM che teoe pahelAM dhyAna vizenI vividha bAbatonI jANakArI meLavI levI joIe. dhyAnano viSaya ghaNo ja gahana che. AMkha mIMcIne beThA eTale tarata dhyAna thaI gayuM ema samajavAnI utAvaLa na karavI joIe. dhyAnanA viSayanI pUrI tapAsa karavI joIe ane evA prakAranI sajjatA e mATe pahelAM keLavavI joIe. ema thAya to dhyAnano abhyAsa vyavasthita thAya ane tenuM sAruM pariNAma Ave. graMthakartA maharSi upAdhyAya zrI yazovijayajIe pUrvAcAryone anusarIne A zlokamAM nIcenA bAra peTAviSayono nirdeza karyo che : 1. bhAvanA - jJAnabhAvanA, darzanabhAvanA, cAritrabhAvanA vagere bhAvanAo. 2. deza - dhyAna dharavA mATe ucita deza eTale ke sthaLanI pasaMdagI. 3. kALa - dhyAna dharavA mATe yogya ane anukuLa samaya. 4. Asana - dhyAna dharavA mATe zarIrane padmAsana ityAdi kevA AsanamAM rAkhavuM joIe tenI vicAraNA. 343 Jain Education Intemational 2010_05 Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra 5. AlaMbana - dhyAna mATe vAcanA vagerenuM AlaMbana. 6. krama - dhyAna mATe manonirodha ItyAdino krama. 7. dhAtavya - eTale dhyAnano viSaya, jemake jinezvara bhagavAnanI AjJA, saMsAranAM duHkho, karmano vipAka, vizvanuM svarUpa vagere. 8. dhyAtA - dhyAna dharanAranI yogyatA, jemake apramAda vagere guNavALI te vyakti hovI joIe. 9. anuprekSA - dhyAna pUruM thatAM anuciMtana - e mATe anityAdi bhAvanAonuM ciMtana. 10. lezyA - dharmadhyAnInI zubha lezyAo. 11. liMga - dharmadhyAnInI oLakha - zuddha samyapha zraddhAna vagere. 12. phaLa - devaloka vagere gatinI prApti. A badhA kAro vize have pachInA zlokomAM savigata vicAraNA karavAmAM AvI che. [596] jJAtvI tharca tato dhyAvyatatrastara mAvanA: jJAnadarzanacAritravairAgyAkhyAH prakIrtitAH // 19 // anuvAda : e vize jANyA pachI dharmadhyAna dhyAvavuM. temAM jJAna, darzana, cAritra ane vairAgya nAmanI cAra (catagna) bhAvanA rahelI che. vizeSArtha : pUrvanA zlokanA anusaMdhAnamAM A zloka che. emAM dharmadhyAnanA abhyAsa mATe bAra aMga jaNAvyAM che. emAM sauthI paheluM aMga te bhAvanA che. dharmadhyAna dharanAra A bhAvanAono abhyAsa karavo joIe. bhAvanAo vividha prakAranI che. maitrI, pramoda vagere cAra bhAvanAo che. vaLI anitya, azaraNa vagere vairAgyanI bAra bhAvanA che. ahIM jJAna, darzana, cAritra ane vairAgya e cAra bhAvanAnA abhyAsanI vAta che. ethI dhyAna dharavAnI yogyatA prApta thAya che. jenAthI mana bhAvita thaI jAya te bhAvanA. mAvyate manena ti bhAvanA evI bhAvanAnI vyAkhyA ApavAmAM AvI che. anAdi kALanA saMskArane lIdhe jIva atyAra sudhI mithyAtva, indriyaviSayo, kaSAyo, AhAra, parigraha, viSayavAsanA, bhaya ityAdine lagatI aprazasta bhAvanAothI bhAvita hato. saMsAranA raMgothI te raMgAyelo hato ane saMsAranI malinatAthI kharaDAyelo rahyo hato. have ene prazasta bhAvanAothI bhAvita karavAno che. e bhAvanAonA abhyAsathI mana caMcaLa, azAMta, nirbaLa maTIne sthira, zAnta ane sabaLa bane che. jinabhadragaNi kSamAzramaNe dhyAnazataka'mAM kahyuM che ke jJAna-bhAvanAno abhyAsa karanAre zrutajJAnanI hamezAM pravRtti rAkhavI joIe; manane azubha bhAvonA vyApAromAM jatuM aTakAvavuM joIe; sUtra ane arthanI vizuddhi sAcavavI joIe; bhavanirveda keLavavo joIe; jJAnaguNathI vizvanA padArthone samajavA 34 Jain Education Intemational 2010_05 Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pAMcamo, adhikAra soLamo : dhyAna adhikAra joIe eTale ke paramArthanI samaja prApta karavI joIe ane tyArapachI dharmadhyAna dharavuM joIe ke jethI dhyAnamAM sthiratA Ave. | darzanabhAvanAno abhyAsa karanAre zaMkA, kAMkSA, vicikitsA, prazaMsA ane saMstava e pAMce doSo dUra karavA joIe ane pramAdi, zaurya, prabhAvanA, Ayatana sevA (rakSaka sthAnonI sevA) ane bhakti e pAMca guNo keLavavA joIe. cAritrabhAvanAno abhyAsa karanAre indriyanA viSayo, kaSAyo ane hiMsAdi pAponI aviratirUpI Azravo aTakAvavA joIe, bAra prakAranA tapanuM sevana karavuM joIe ane samitigutinuM barAbara pAlana karavuM joIe. vairAgya bhAvanAno abhyAsa karanAre suvidita jagatasvabhAvane oLakhavo joIe, niHsaMga, nirbhaya ane nirAzasa eTale ke icchArahita anAsakta banavuM joIe ane krodhAdi kaSAyo para vijaya meLavavo joIe. Ama A cAre bhAvanAnA abhyAsathI dharmadhyAna dharanAranI yogyatA vadhe che. [597] nizcatatvasaMzoro nirNA pUrvajan ! saMgAzaMsAbhayocchedaH phalAnyAsAM yathAkramam // 20 // anuvAda : nizcalatva, asaMmoha, pUrvakarmonI nirjarA tathA saMgano, AzaMsAno ane bhayano uccheda e anukrame enAM (cAra bhAvanAnAM) phaLa che. vizeSArtha : dharmadhyAnanI sajjatA mATe jJAnabhAvanA, darzanabhAvanA, cAritrabhAvanA ane vairAgyabhAvanA e cAra bhAvanAthI manane bhAvita karavAnI bhalAmaNa karavAmAM AvI che. ethI sAdhakane zo lAbha thAya che? A bhAvanAothI sAdhakane je mukhya mukhya lAbha thAya che teno ahIM nirdeza karavAmAM Avyo che. evuM nathI ke phakta ATalA ja lAbha thAya che. bIjA paNa ghaNA badhA lAbho thAya che ke je ene dhyAnasAdhanAmAM ane adhyAtmavikAsamAM kAma lAge che. je mukhya lAbha thAya che te nIce pramANe che : (1) jJAnabhAvanAthI nizcalatvano lAbha - zrutajJAnanA abhyAsathI mANasa zubhAzubha tattvane pArakhI zake che, azubha vyApAramAM jatA potAnA manane rokI zake che, saMsAra pratye ene nirveda rahe che, dehanI ane sAMsArika saMbaMdhonI kSaNabhaMguratA samajAya che, AtmAnI amaratAnI pratIti thAya che ane pariNAme evI nizcalatA pragaTe che ke game tevA viparIta saMjogomAM, parISaha-upasargAdimAM paNa te calita thato nathI. (2) darzanabhAvanAthI asaMmohano lAbha - darzanabhAvanAthI zaMkA, kAMkSA, vicikitsAdi dUra thAya che. samyak zraddhAne kAraNe anya tattva ke mithyAtvI devadevInI upAsanA mATe te saMmohita thato nathI. A bhAvanAthI sthiratA ane amUDhatAnA guNo pragaTa thAya che. (3) cAritrabhAvanAthI karmanirjarAno lAbha- cAritrabhAvanAnA abhyAsathI tapanI vRddhi thAya che. ethI pUrvanAM bAMdhelAM karmonI nirjarA thAya che. vaLI jIva navAM azubha karmo bAMdhato aTake che, tathA anAyAse zubha karmo bAMdhe che. 345 Jain Education Intemational 2010_05 Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra (4) vairAgyabhAvanAthI saMga, AzaMsA ane bhayano uccheda - A bhAvanAnA abhyAsathI mANasa saMsAranI asAratA samaje cheH dehanI nazvaratAne te pichAne che. ethI te rAgadveSanI vRddhi thAya evo saMga choDe che eTale ke ene niHsaMga banavuM game che. te AzaMsA eTale ke icchAo, AzAo, vAsanAo upara meLavato jAya che. zuddha AtmatattvanI ramaNatAne lIdhe koIpaNa prakArano bhaya have ene lAgato nathI ke satAvI zakato nathI. Ama pratyeka bhAvanAnA abhyAsathI jIvane AdhyAtmika vikAsa mATe phaLa svarUpe je keTalAka guNo prApta thAya che te badhA ene dharmadhyAna mATe paNa upayogI bane che. ethI dharmadhyAna mATenI enI sajjatA vadhe che. [598] sthitti: vizvanaitAmiryAti dhyAnastha yotAm yogyataiva hi nAnyasya tathA coktaM parairapi // 21 // anuvAda : sthira cittavALo ja e (bhAvanAo) vaDe dhyAnanI yogyatA pAme che. e sivAya bIjA koInI yogyatA nathI. bIjAoe (anya darzanIoe) paNa e pramANe kahyuM che. vizeSArtha : dharmadhyAnanI cAra bhAvanAo - jJAnabhAvanA, darzanabhAvanA, cAritrabhAvanA ane vairAgyabhAvanA - vaDe manane bhAvita karavuM joIe. abhyAsathI ja mana bhAvita thAya che. bhAvita thAya eTale ke eno ene raMga lAge che. emAM ja ene rasa paDe che. enA ja vicAro ene Ave che. ema karavAthI citta sthira ane zAnta thAya che ane tyArapachI te dharmadhyAnanI yogyatA prApta kare che. jo cittamAM vakhatovakhata tareha tarehanA viSayo ramatA hoya, AraMbha, parigraha, viSayavAsanA, verajhera vagerenA ja vicAromAM citta doDI jatuM hoya to enAmAM caMcalatA AvyA vagara rahe nahi. jyAM sudhI citta eka viSayanA vicAra parathI bIjA viSayanA vicAra para kUdAkUda karatuM hoya to tyAM sthiratA kyAMthI Ave ? paNa bhAvanAomAM mana taraboLa rahe to cittanI caMcalatAno prazna rahe nahi. citta sthira bane ane pariNAme te dhyAna mATe yogya bane. jyAM sudhI sAdhaka A pramANe bhAvanAthI bhAvita na thAya tyAM sudhI te dhyAna mATenI pAtratA meLavI zake nahi. Ama, dhyAna mATe bhAvanAonA abhyAsanI AvazyakatA rahelI che. zrImadabhagavadgItA vagere graMtho paNa A vAtanI sAkSI pUre che. e mATe upAdhyAyazrI yazovijayajIe nIcenA keTalAka zloka zrImadbhagavadgItAmAMthI TAMkyA che. [599] caMva di manaH #pramAthi vatnava deham tasyAhaM nigrahaM manye vAyoriva suduSkaram // 22 // anuvAda : he kRSNa ! mana to caMcaLa, kSobha upajAvanAruM (pramAthi), baLavAna ane daDha che. tene vaza karavuM e vAyunI jema atyaMta duSkara che ema huM mAnuM chuM. ' vizeSArtha : upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAje potAnA vaktavyanA samarthanamAM zrImadbhagavadgItAnA -- 346 2010_05 Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pAMcamo, adhikAra soLamo : dhyAna adhikAra A paNa sA*, ekAgra rAItanuM chaThThA adhyAyanA traNa zloka (naM. 34, 35, 36) ahIM TAMkyAM che. emAMthI A 34mo zloka mana vize che. emAM arjunanI zrIkRSNa pratyenI A ukti che manuSyanuM mana anAdi kALathI keTalIka lAkSaNikatAovALuM che ane raheze. emAM deza, jAti, kuLa ItyAdino koI bheda nathI. e sarvatra samAna che. eTale koIpaNa dharmanA, koIpaNa samAjanA, koIpaNa zAstranA koIpaNa graMthomAM mananI A ja lAkSaNikatAo darzAvelI jovA maLaze. eTalA mATe ja upAdhyAyajI mahArAje anya darzananAM AvAM vacano ahIM TAMkyAM che ke jethI vAcakane A vAtanI pratIti thAya. zrImadbhagavadgItAmAM arjuna zrIkRSNane kahe che ke mana atyaMta caMcala, baLavAna, daDha, zarIra ane indriyone kSobha pamADanAruM che ane vAyune jema muThThImAM pakaDI na zakAya tema manane sthira karavuM te duSkara che. arjunano A anubhava sarvasAmAnya che. mAnava mAtranI mUMjhavaNane arjune ahIM vAcA ApI che. saMta ane sthira rAkhavAnuM ghaNuM ja muzkela che. mana caMcaLa che. paNa sAthe baLavAna paNa che. tene sahelAIthI jItI zakAtuM nathI. eTale ke eka ja viSayamAM jhAjho vakhata manane ekAgra rAkhI zakAtuM nathI. eTale ja thoDI atizayokti sAthe paNa sAcuM ja kahevAyuM che ke samadranuM pAna karavuM. mera parvatanuM unmalana karavuM ke agninuM bhakSaNa karavuM saheluM che, paNa manane potAnI dhAraNA mujaba pakaDI rAkhavuM kaThina che. moTA moTA mahArathIo paNa manane vaza karI zakyA nathI cittamAM pratikSaNa, sUtAM ke jAgatAM, vicArono pravAha avirata cAlyA ja kare che. thoDIka kSaNomAM to mana kUdakA mAratuM kyAMthI kyAM nIkaLI jAya che. thoDIvAra ekAMtamAM besIne sabhAnapaNe potAnA mananuM avalokana karavAthI A vAta samajAya evI che. manonigraha eTale ke manane vaza rAkhavuM e to Ama ghaNI kaThina vAta che, paraMtu te azakya nathI. e mATe abhyAsa, tyAga, vairAgya, sAdhanA vagere joIe. e vize have pachInA zlokamAM kahevAmAM AvyuM che. [6OO] saMzayaM mahIvAdo mano vinam | abhyAsena tu kaunteya vairAgyeNa ca gRhyate // 23 // anuvAda : he mahAbAha! mana caMcala ane sahelAIthI vaza na thAya evuM che. emAM saMzaya nathI. paraMtu he kauntaya ! abhyAsa vaDe ane vairAgya vaDe te vaza karAya che. vizeSArtha : upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAje A bIjo zloka paNa zrImadbhagavadgItAnA chaThThA adhyAyamAMthI ahIM Apyo che. A zlokamAM zrIkRSNa mananI caMcaLatA vizenA arjunanA vicArano javAba Ape che. teo kauntaya eTale ke kuttInA putra arjunane "mahAbAhunuM saMbodhana karIne ene enA sAmarthyanuM bhAna karAvIne kahe che ke mana caMcaLa che e vize koI zaMkA nathI. asaMkhya lokono Avo ja anubhava che. e ja vAstavikatA che. paraMtu e Adarza nathI. manane saMyamamAM jarUra lAvI zakAya che. aneka mahAtmAoe bhUtakALamAM mana para prabhutva meLaveluM che. mana atizaya caMcaLa hovAthI te eka divasamAM ke pAMca-paMdara divasamAM tarata ja kAyamane mATe saMyamamAM AvI jAya evuM nathI. ene mATe satata abhyAsanI jarUra che. jema vyAyAmavIro, yogIo potAnA zarIranA aMgone vALI zake che, jema khelADI doDavAmAM, u47 Jairt Education International 2010_05 Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra kUdavAmAM, taravAmAM, ramata ramavAmAM abhyAsathI AgaLa vadhI zake che, jema pazuone keLavI zakAya che tema manane paNa mahAvarAthI vaza karI zakAya che. manane eka dizAmAM vALavAno prayAsa karIe, paNa enI doDI javAnI bIjI dizA ja baMdha na karIe to ghaNI mahenate paNa pariNAma nahi jevuM ja Ave. eTale manane caMcaLa banAvanAra kAraNono pahelAM vicAra karIne e kAraNone nivAravAM joIe. mana bhAta-bhAtanA viSayomAM sahaja rIte doDI jAya che. indriyonA viSayomAM e tallIna banIne rAce che. AvuM jyAM sudhI thayA kare tyAM sudhI manane vaza karavA mATe game teTalA upAyo karIe to paNa te badhA niSphaLa nIvaDavAnA. eTale manane pahelAM viSayothI virakta banAvavuM joIe. jyAM sudhI vairAgyabhAva na Ave tyAM sudhI viSayabhoganI icchAo zAnta na thAya. eTale vairAgyanI paNa jarUra che. vairAgya tyAre Ave ke jyAre vRttio bahirmukha thatI aTakI jAya ane citta aMtarmukha bane. citta aMtarmukha tyAre ja bane ke jayAre ene potAnAmAM - AtmAmAM athavA brahmamAM rasa paDe ane dehano mamatvabhAva ghaTato jAya. eTale cittane AtmAmAM rasa letuM karI zakAya to vairAgyabhAva saraLa bane. vairAgyabhAva pragaTa thAya to cittane saMyamamAM rAkhavAnA abhyAsanuM sAruM pariNAma Ave. Ama, abhyAsa ane vairAgya vaDe caMcala manane avazya saMyamamAM rAkhI zakAya che, jItI zakAya che. [601] saMtAtmano yoga suwAthamiti matiH vazyAtmanA tu yatatA zakyo'vAptumupAyataH // 24 // anuvAda : jeNe manane vaza karyuM nathI (asaMyatAtmA) tene mATe (sAmyarUpI) yoga duSmApya che, paraMtu jeNe manane vaza kareluM che evA yatnazIla (mahAtmAo) vaDe to upAyathI te prApta (vaza) karavuM zakya che ema mAruM mAnavuM che. vizeSArtha : upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAje A trIjo zloka paNa zrImadbhagavadgItAnA chaThThA adhyAyamAMthI ahIM TAMkyo che. zrIkRSNa mananI caMcaLatAne vaza karavA mATe abhyAsa ane vairAgyanI vAta karyA pachI arjunane teo samajAve che ke je asaMyamI che tene mATe yoga duSmApya che. je saMyamI che tene mATe te suprApya che. samatvarUpI yoga to saMyamI mahAtmAo ja prApta karI zake che. jeo asaMyamI che teonuM mana viSayonA aneka vicAromAM bhaTakatuM rahevAnuM. jyAM sudhI mana bhaTakatuM rahe tyAM sudhI te sthira thAya nahi. jayAre mana bhaTakatuM baMdha thAya tyAre te sthira thAya. te saMyamamAM Ave. tenAmAM vivekabuddhi jAge. te AtmabhAvamAM sthira thavA lAge. ema thavAthI te game tevA viparIta prasaMgomAM kSobha na anubhave ane bhogavilAsanA sArA anukULa prasaMgomAM kheMcAya nahi ke rAce nahi. ethI enI samatvabuddhi khIle. paraMtu evI samatA prApta karavA mATe mANase, vizeSataH sAdhake vividha upAyo vaDe manane sthira karavA mATe prayatnazIla rahevuM joIe. [602] saMdaza pratyAvRjyA vaitRwthAt varthitaH | etacca yujyate sarvaM bhAvanAbhAvitAtmani // 25 // anuvAda : sadaza bodha(pratyaya)nA abhyAsa(AvRtti)thI ane bAhya artho (viSayo) vize tRSNArahita thavAthI (vairAgyathI), bhAvanAthI bhAvita thayelA AtmAne mATe A sarva zakya che. 348 2010_05 Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pAMcamo, adhikAra soLamo : dhyAna adhikAra vizeSArtha : zrImadbhagavadgItAnA mana vizenA traNa zloka TAMkIne upAdhyAyajI mahArAja have darzAve che ke vairAgyano bodha jaina darzana ane bhagavadgItAmAM ekasarakho ja che. eTale ja vairAgyanI bhAvanAthI bhAvita thayelA AtmAo mATe manane vaza karavAnuM zakya che. vairAgyanI bhAvanA mATe jagatanA bAhya padArthomAMthI manane pAchuM kheMcI levAnI jarUra che. tRSNAo upara, vAsanAo upara vijaya meLavavAthI mana vairAgyavAsita thAya che. AvA mana mATe paNa tattvano yathArtha bodha Avazyaka che. bodhathI mana zuddha ane nirmaLa thAya che. satata AtmavicArathI A nirmaLatA TakI rahe che. saMsAramAM keTalAye evA mANaso hoya che ke jene sAMsArika bhogavilAsamAM rasa paDato nathI. eTale kadAca koIka teone vairAgyavAna kahe, paNa eno artha e nathI ke teo badhA sAcA vairAgyavAna athavA AtmabhAvanAvALA che. vairAgya ane AtmabhAvanA baMnenI AvazyakatA che. AtmabhAvanAno paNa upayogapUrvakano satata abhyAsa jarUrI che. AvRtti eTale Avartana athavA punarAvartana athavA satata abhyAsa. dharmadhyAnarUpI yogamAM jeone sthira thavuM che teoe e mATe vAraMvAra samajaNapUrvaka, jAgRti sAthe abhyAsa karavAnI jarUra che. sArA sAdhaka banavA mATenI A pUrvataiyArI che. [603] trIpazuvaknIvaDazItravartita thAnamApe ! sadA yatInAmAjJaptaM dhyAnakAle vizeSataH // 26 // anuvAda : strI, pazu, napuMsaka (phalIba) ane du:zIlathI varjita evuM sthAna sadA yatione mATe AgamamAM zAstramAM) kahyuM che. emAM paNa dhyAna samaye vizeSataH kahyuM che. . vizeSArtha : have upAdhyAyajI mahArAja dhyAna dharavA mATenA sthaLa vize kahe che. ghaNA loko pUchatA hoya che ke dhyAna dharavA mATe kyAM besavuM ? dhyAna sArI rIte thAya e mATe kevuM sthaLa pasaMda karavuM ? e vize zAstrakAroe UMDI mImAMsA karelI che. AgamagraMthomAM paNa e vize vicAraNA thayelI che. sAruM dhyAna cittanI ekAgratA hoya to ja thaI zake. to pachI jyAM cittanI ekAgratA kadAca na TakI zake eTale ke dhyAnamAM vikSepa paDe evo saMbhava hoya evA sthAnamAM dhyAna dharavA mATe na besavuM joIe. dhyAna dharatI vakhate sthaLa, samaya, Asana, vAtAvaraNa vagere ghaNAM kAraNone lIdhe cittanI ekAgratA na sacavAya evuM bane che. emAM atyAre ahIM phakta sthaLano vicAra karavAmAM Avyo che dhyAna dharavuM hoya to mananI zAnti joIe. mananI zAnti mATe AraMbhamAM to indriyo zAnta thavI joIe ane pachI paNa zAnta rahevI joIe. indriyone potAnA viSayamAM doDI javAnuM nimitta maLatAM te doDI javA lAge che. ethI mananI caMcaLatA vadhe che. sarasa bhojana hoya, atyaMta sugaMdha ke durgadha hoya, mArAmArInAM ke bhayanAM ke kAmabhoganAM dazyo hoya, karNamadhura saMgIta hoya ke vIjaLInA kaDAkA ke tevA moTA dhaDAkA bhaDAkA hoya to indriyo temAM parovAI jAya che, gamo, aNagamo ke ciMtA thAya che ane ethI cittanI sthiratA DahoLAya che. eTale dhyAnayogano AraMbha karanAre to AvI paristhitithI dUra rahevuM joIe. saMbhavita vikSepanAM sthAno TALavAM joIe. yogIoe ane yatioe paNa potAnA raheThANa mATe evA sthaLo pasaMda karavAM joIe ke jethI temanI saMyama-sAdhanAmAM vikSepa na paDe. e mATe jyAM bAjumAM strIono vAsa hoya tyAM na rahevuM joIe ke jethI vijAtIya AkarSaNanA bhAvo manamAM na 349 Jain Education Interational 2010_05 Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra UThe. (jema yatio mATe strInAM sthAno varya che tema sAdhvIo mATe puruSonAM sthAno vajarya gaNAyAM che.) tevI rIte pazu hoya, napuMsako hoya athavA jugArI, pApAcArI, duHzIla mANaso vasatA hoya tyAM yatioe--sAdhusAdhvIoe na rahevuM joIe. cittanA vikSepanAM, azubha adhyavasAyanAM nimitto tyAM vAraMvAra upasthita thatAM hoya che. vaLI potAnA pUrvanA azubha saMskAro jo hoya to te jAgRta thavAnA tyAM kAraNo rahe che. gRhasthajIvanamAM paNa sArA paDozamAM rahevAthI samagra kuTuMbane lAbha che ane naThArA paDozamAM rahevAthI naThArI sobata thAya che, je saravALe hAnikAraka che. evI rIte sAdhako mATe sAdhanAne anukULa ekAMta evAM zAnta, nirupadravI, preraka, poSaka sthAna hovAM joIe. Ama jo sAdhuo mATe mAtra raheThANanI dRSTie paNa sthAnanI yogya pasaMdagI thavI joIe, to pachI dhyAna dharavA mATe to savizeSa anukULa sthaLa hovuM joIe. sAdhanAnA AraMbhakALamAM yogya, anukULa ane preraka sthaLanI AvazyakatA savizeSa che, kAraNa ke keTalIkavAra sAdhakane potAne khabara paNa na paDe ke dhyAna mATeno potAno rasa kema UDI gayo che, athavA dhyAna mATe potAne kema vikSepa thAya che athavA dhyAnamAM zA mATe potAne barAbara siddhi nathI maLatI ? AraMbhanAM varSo mATe AvI badhI sAvacetI atyaMta Avazyaka che. dhyAna-mArgamAM ThIka ThIka AgaLa vadhyA pachI A ja vastuono navA saMdarbhamAM navI rIte vicAra karI zakAya che. have pachInA zlokamAM upAdhyAyajI mahArAja te vize kahe che. [60] sthirathI tu prAme vizeSa: vAnane vA tena yatra samAdhAnaM sa dezo dhyAyato mataH // 27 // anuvAda : sthira yogavALAne to gAmamAM, jaMgalamAM ke upavanamAM koI vizeSatA nathI. jyAM samAdhAna (samAdhi) rahe te pradeza yogya manAya che. vizeSArtha : have potAnA dhyAnayogamAM jeo sthira thayA che temane vize A zlokamAM nirdeza che. cittanI caMcalatA eka divasamAM jatI nathI. sthiratA meLavatAM ThIka ThIka samaya lAge che. keTalAkane to varSonAM varSo lAge che. AraMbhanA vakhatamAM to sthiratA Ave ane jAya evA anubhavo thAya che. prAraMbha dazAnA sAdhaka mATe to dhyAnamAM beThA pachI nizcita karelA potAnA viSayamAM mana eka miniTa paNa sthira rahetuM nathI, krame krame vAraMvAra mahAvarAthI citta eka ja viSayamAM dhIme dhIme sthira thavA lAge che. citta bIjA viSayamAM cAlyA gayA pachI thoDI vahelI ke moDI sabhAnatA Ave che ane e anya viSayamAMthI cittane nivRtta karI potAnA viSayamAM pharI pAchuM kendrita karavuM paDe che. A sabhAnatA ane satata jAgRtithI cittane anya viSayamAM jatuM tarata rokI zakAya che. mANasanI zraddhA ane daDha manobaLapUrvaka potAnA viSayamAM jeTalI rUci rahe teTalI ekAgratA ane sthiratA vadhe che. AvuM jayAre thAya che tyAre bahAranAM kAraNo tene have vikSepa karatAM nathI. gRhasthanA vyavahArajIvanamAM paNa ApaNe joIe chIe ke keTalAka mANasone potAnI managamatI pravRttimAM koI vyavadhAna naDatuM nathI. kyAreka to enI ene khabara paNa paDatI nathI. vepArI nANAM gaNato hoya, citrakAra, zilpI, suvarNakAra vagere potAnI kalAkRti taiyAra karavAmAM magna hoya, cesa, pattAM, krikeTa, Tenisa vagerenA khelADIo ramata ramatAM hoya, nRtyAMganA 350 Jain Education Intemational 2010_05 Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pAMcamo, adhikAra soLamo : dhyAna adhikAra nRtya karatI hoya, kAmIjana kAmabhogamAM pravRtta hoya vagere aneka vividha prakAranI kriyAomAM mANasanuM citta eTaluM badhuM parovAI jAya che ke AsapAsa zuM thAya che enI ene khabara paDatI nathI. rasa ane rUcinI jeTalI prabaLatA teTalI ekAgratAmAM tIvratA Ave che. AvI ekAgratAnA mahAvarAthI sthiratA prApta thAya che. AvI ja rIte saMyamI yogIonuM mana. eka vakhata potAnA viSayamAM rasa, ruci, zraddhA ane baLathI dhyAna dharavAmAM lAgI jAya che to temAM paNa anukrame sthiratA AvI jAya che. pachI evA dhyAnayogIo mATe anukULa sthAnano prazna raheto nathI. pachI nAnuM gAma hoya ke moTuM nagara hoya, jaMgala hoya ke upavana hoya, koIpaNa sthaLe teo tarata dhyAna dharavA besI zake che. temane mATe sthaLanI koI pratikULatA rahetI nathI. [605] catra yogAsamAthAnaM tnorpaSTa sa va di dinarAtrikSaNAdInAM dhyAnino niyamastu na // 28 // anuvAda : jemAM yoganuM samAdhAna thAya (sthiratA prApta thAya) te ja kALa ISTa che. dhyAnIne divasa, rAtri ke kSaNano koI paNa niyama nathI. vizeSArtha : dhyAnae dhyAna dharavA kyAre besavuM ? dhyAna-yoganI zarUAta karanAra mATe vicArIe to eNe evA samaye dhyAna dharavA besavuM joIe ke jayAre vikSepa na thavAno hoya ke AsapAsa ghoMghATa na hoya. vAtAvaraNamAM zItalatA hoya, potAnA hRdayamAM ullAsa hoya ne zarIra thAkeluM na hoya, vahelI savArano, brAhmamuhUrtano samaya e mATe zreSTha gaNAyo che. tevI ja rIte rAtre dasa-agiyAra vAgyA pachIno samaya paNa zAntino hoya che. bhojana pachInA taratanA kALamAM nidrA-jhokAM AvavAno saMbhava rahe che. zarIranA Avego - bhUkha - tarasa, laghuzaMkA, guruzaMkA vagerenI nivRtti pachI dhyAna mATe besavuM joIe. dhyAna dharavA mATe kyo samaya potAne anukULa che e dareka sAdhakane potapotAnA anubhavathI samajAya che. evA anukULa, preraka, protsAhaka kALamAM dhyAna dharavAthI vadhatI jatI ekAgratA jayAre sthiratA sudhI pahoMce che tyAre kALanI pratikULatAnAM baMdhano ochAM thatAM jAya che. pachI to dhyAnanI evI laganI lAge che ke divase ke rAtre jyAre jeTalo avakAza maLe tyAre te pramANe e dhyAna dharavA besI jAya che athavA vadhAre sArI ne sAcI rIte kahIe to te dhyAnamAM eTale ke yogasamAdhimAM sarI paDe che. eTale dhyAnIne mATe kALano koI niyama ke baMdhana rahetAM nathI. vaLI zarIranA Avego paNa tyAre kudaratI rIte ja zAnta thaI jAya che. [60] vaivAvasthA vitA gAtu na cArTInopathatino ! tathA dhyAyenniSaNNo vA sthito vA zayito'thavA // 29 // anuvAda : je avasthA jItelI che te dhyAnano upaghAta karanArI thatI nathI. te pramANe (tevI avasthAmAM) beThAM beThAM, UbhA rahIne ke sUtAM sUtAM dhyAna karavuM. vizeSArtha : dhyAna dharavA mATe kevI rIte besavuM? dhyAnanI prakriyA zIkhanAra mATe A prazna mahattvano 351 Jain Education Intemational 2010_05 Intiemational 2010_05 Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra che. jyAM sudhI zarIranI sthiratA prApta na thAya tyAM sudhI mananI sthiratA Ave nahi. dhyAna dharavA beThA hoIe paNa Asana UMcuMnIcuM hoya athavA nIce kAMkaro AvI gayo hoya to te khUMce ane vAraMvAra mana tyAM jAya. keTalAkanI zArIrika pravRti evI hoya ke amuka rIte besatAM page khAlI caDI jAya, athavA ghUMTaNa du:khavA Ave, keTalAkathI nIce palAMThI vALIne besI zakAya ja nahi. eTale pota anukULatA pahelI jovI joIe. zarIra sAruM hoya ane paga vaLI zakatA hoya to padmAsana ke vIrAsana uttama Asana gaNAya che. ethI indriyo saMyamamAM rahe che ane mana zAMta banI dhyAnamAM ekAgra thAya che. paraMtu evI anukULatA na hoya athavA e AsanamAM vadhAre vakhata TakI na zakAtuM hoya to ardhapadmAsana athavA palAMThI vALIne besavuM vadhu anukULa che. emAM khalela vinA ArAmathI vadhu samaya besI zakAya che. eTale ja ene sukhAsana kahevAmAM Ave che. A AsanamAM sAdhaka ghaNo vadhAre samaya besI zake che. dhyAna dharatI vakhate paga uparAMta hAthanI avasthA paNa sAdhake potAnI zArIrika anukULatA pramANe vicArI levI joIe. dhyAnano AraMbha karanAre AMkho baMdha rAkhavI jarUrI che ke jethI bAhya dezyone kAraNe dhyAnamAM vikSepa na paDe. potAnI zArIrika zakti ochI hoya tyAre sUtAM sUtAM (zavAsanamAM) paNa dhyAna karI zakAya. emAM jaladI UMgha AvI javAnuM jokhama raheluM che. tAkAta sArI hoya to UbhAM UbhAM (khagAsana)mAM kAryotsarga mudrAmAM paNa dhyAna karI zakAya. emAM raktacApa (blaDa prezara) ghaTI na jAya ke cakkara AvI na jAya te jovAnuM rahe che. A badhI sAvacetI dhyAnano AraMbha karanAre rAkhavI jarUrI che. paraMtu jeo niyamita dhyAna dharatAM dharatAM ekAgratA ane sthiratA sudhI pahoMcI jAya che evA dhyAnayogIone mATe pachI Asanano koI prazna raheto nathI. teo beThAM beThAM, UbhAM UbhAM ke sUtAM sUtAM dhyAna dharI zake che. prasannacaMdra rAjarSi eka page UbhAM UbhAM ane bIjo paga ghUMTaNethI vALIne, be hAtha UMcA rAkhIne kAusagna-dhyAna karatA hatA. bhagavAna mahAvIrasvAmIne godohAsane kevaLajJAna thayuM hatuM. keTalAye mahAtmAo ughADI AMkhe athavA aDadhI mIMcelI AMkhe vikSepa pAmyA vagara dhyAna karI zake che. dhyAnayogInA mahAvarA-abhyAsa upara ane emanI e kAryamAM thayelI pragati upara badho AdhAra rahe che. indriyone jItavAthI, jitendriya banavAthI sArI dhyAnasiddhi prApta thAya che. [60] sarvA, muno zAnAvasthA/ vatnam prAptAstanniyamo nAsAM niyatA yogasusthatA // 30 // anuvAda : sarva deza, kALa ane avasthAmAM munio kevaLajJAna pAmelA che. mATe emAM niyama nathI. mAtra yoganI sthiratA(susthatA)no niyama che. vizeSArtha : dhyAna dharavA mATe pUrvanA traNa zlokamAM anukrame deza, kALa ne avasthA vize maMtavya darzAvyA pachI upasaMhArarUpe ahIM graMthakartA kahe che ke je je mahAtmAoe, tIrthaMkara paramAtmAoe bhUtakALamAM kevaLajJAna prApta karyuM hatuM e darekano vicAra karIe to dhyAna dharavA mATe koI nizcita deza, nizcita kALa ane nizcita avasthAno niyama karI zakAya nahi. sarva dezamAM, sarva kALamAM ane sarva avasthAmAM dhyAna dharIne kevaLajJAnIo kevaLajJAna pAmyA che. eTale sarva deza, kALa ane avasthAmAM 3para Jain Education Intemational 2010_05 Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pAMcamo, adhikAra soLamo : dhyAna adhikAra dhyAna dharI zakAya che. emAM kasoTI hoya to mAtra eTalI ja che ke dhyAnayoganI sthiratA prApta thAya che ke nahi ? dezanI anukULatA hoya, kALanI anukULatA hoya, avasthA - AsananI anukULatA hoya - badhuM ja manapasaMda hoya ane chatAM citta dhyAnamAM parovAtuM na hoya, caMcalatA AvI jatI hoya evuM bane to pachI e badhI anukULatAo kazI kAmanI rahetI nathI. enuM koI mUlya nathI. keTalIka vAra AraMbhakALamAM kAcA sAdhako potAnA mananI caMcalatAno bacAva karavA mATe sthaLa, kALa ke Asanano vAMka kADhatA hoya che. vaLI keTalAka e traNenI cokasAInI eTalI cIkAza ke phariyAda karatA hoya che ke temano badho samaya emAM ja vItI jAya che ane dhyAna mATe samaya raheto nathI. eTale sarva prathama, dhyAna mATenAM rasarucine keLavavAnI ane ene prabaLa banAvavAnI AvazyakatA che. [608] vAvanA vaiva pRcchA para vRjyagurantA kriyA cAlambanAnIha saddharmAvazyakAni ca // 31 // anuvAda : vAcanA, pRcchanA, parAvartana ane anuciMtana tathA sadharmanI Avazyaka kriyA enAM (dharmadhyAnanAM) AlaMbano che. vizeSArtha : have A zlokamAM dhyAna mATenAM AlaMbano vize kahyuM che. AtmA jJAnabhAvanA, darzanabhAvanA, cAritrabhAvanA tathA vairAgyabhAvanAthI bhAvita thAya te pachI dhyAna para ArUDha thavA mATe eNe kevAM AlaMbana levo joIe ke jethI te dhyAnamAM sthira rahI zake ? zAstrakAroe batAvyuM che ke dharmadhyAnamAM TakI rahevA mATe keTalAMka AlaMbananI upayogitA che ane AvazyakatA paNa che. paMcamahAvratadhArI saMyamI sAdhuo mATe zratadharma ane cAritradharmane lakSamAM rAkhIne je AlaMbano batAvavAmAM AvyAM che te A pramANe che : vAcanA, pRcchanA, parAvartana ane anuprekSA (anuciMtana) - A cAra mRtadharmanAM dharmadhyAna mATenAM AlaMbano che. cAritradharmamAM sAmAyika, paDilehaNa ityAdi Avazyaka kriyAo dharmadhyAna mATe AlaMbanarUpa che. vAcanA eTale bhaNavuM ane bhaNAvavuM. gaNadharAdie racelAM sUtronA zabda ane artha gurubhagavaMta ziSyane samajAve che. ziSya jo A sUtrArtha samajavAmAM ekAgratApUrvaka rasa le to te dharmadhyAna para caDI zake che. vaLI vAcanAdi karmanirjarAnAM moTAM nimitto banI zake che. pRcchanA eTale pUchavuM. potAne je bhaNAvavAmAM Ave temAM kaMI na samajAya, zaMkA thAya to ziSya vinayapUrvaka avazya pUchavuM joIe. parAvartana eTale punarAvartana (Revision). bhaNeluM bhUlAya nahi e mATe phAjala samayamAM sUtrArthanI punarAvRtti - parAvartanAnI pravRtti cAlu rAkhavI joIe. ethI mana paNa zubha pravRttimAM joDAyeluM rahe. ethI karmanI nirjarA paNa thAya. anuciMtA athavA anuprekSA eTale je bhaNI gayA hoya te strArthanuM ane enAM sUkSma rahasyonuM avismaraNa na thAya te mATe manamAM vAraMvAra ciMtana karavuM te. Ama vAcanA, pRcchanA, parAvartana ane anuciMtA e cAra dharmadhyAna mATenAM zratadharmamAM rahelAM AlaMbano che. A uparAMta dharmadhyAna mATe sAmAyika vagere Avazyaka kriyAo paNa AlaMbanarUpa che. e kriyAo cAritradharmanA aMgarUpa che. 353 Jain Education Interational 2010_05 Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra [69] umAti dehavyAnaMvano viSa6 pam | tathArohati saddhyAnaM sUtrAdyAlaMbanAzritaH // 32 // anuvAda : jema daDha vastu(dravya)nA AlaMbanavALo viSama sthAna (pada) upara ArohaNa kare che tema sUtrAdinA AlaMbanano Azraya karanAra sadhyAna upara ArUDha thAya che. ' vizeSArtha : ArohaNa eTale upara caDavuM. koI vikaTa UMcA sthaLe caDavuM hoya to kazAkanA AlaMbananI jarUra paDe che. upara caDavA mATe Teko hoya to kaSTa ochuM paDe che ane kArya pAra paDe che. ahIM 'sUtra' zabda prayojavAmAM Avyo che. emAM zleSa rahelo che. sUtrano eka artha "vAcanA" thAya che. tema sUtrano bIjo artha 'doraDuM" paNa thAya che. parvatArohaNamAM doraDAno upayoga thAya che. keTalAMka zikharo evAM sIdhAM ane UMcAM hoya che ke enA para sAmAnya mANasathI caDI ja na zakAya. paraMtu parvatArohako doraDAno upayoga karIne evAM viSama vikaTa zikharo para caDI jAya che. kUvAmAMthI bahAra AvavA mATe mANasa doraDAno upayoga kare che. lazkaranA mANaso nAnI khINa ke nALAM doraDAMnI madadathI oLaMgI jAya che. doraDuM Ama AlaMbana tarIke ghaNuM mahattvanuM che. tevI ja rIte dharma-dhyAnamAM ArohaNa karavA mATe sUtra eTale vAcanA, pRcchanA, parAvartanA vagere AlaMbana tarIke ghaNAM upayogI che. sadhyAna athavA zubha dhyAnamAM ucca zikharo sara karavAnuM saraLa nathI. paNa sUtrAdinuM AlaMbana hoya to te temAM sahAyarUpa bane che. [61] AnaMvanA bhUtapracUkSayayotiH | dhyAnAdyArohaNabhraMzo yoginAM nopajAyate // 33 // anuvAda : AlaMbanano Adara utpanna thavAthI, vidgonA kSayanA yogathI yogIone dhyAnAdinA ArohaNano vaMza thato nathI. ' vizeSArtha : vAcanA, pRcchanA, parAvartanA ityAdi AlaMbanone kAraNe dhyAnayogIo potAnA dharmadhyAnamAM daDha bane che. Ama thavAmAM eka mahattvanuM kAraNa te teono AlaMbano mATenA AdarabhAva, bhaktibhAva che. A Adara-bahumAna teone potAnI sAdhanAmAM sahAyaka baLa pUruM pADe che. moTA moTA yogIone paNa potAnA dhyAnamAMthI calita thavAnA prasaMgo Ave che. pUrvabaddha karmanA udaye temanI sAdhanAmAM vino paNa Ave che. paraMtu jeone AlaMbana mATe - sUtrArthanI vAcanA, pRcchanA, parAvartanA ityAdi mATe, vizuddha bhAvapUrvaka Adara bahumAna hoya che teonA AlaMbanamAM karmanI nirjarA karavAnI, viknono kSaya karavAnI zakti hoya che. eTale AvA dhyAnayogIonI jyAre yogamAMthI patana thavAnI saMbhAvanA hoya che tyAre A AlaMbano temanA e patanane aTakAvIne teone pAchA dhyAnayogamAM sthira karI de che. [11] manorothavo dhyAnapratipattimAM nine ! zeSeSu tu yathAyogaM samAdhAnaM prakIrtitam // 34 // anuvAda : jinane vize manorodha Adi dhyAnanI prApi(pratipatti)no krama che. bAkInAo mATe to yathAyogya samAdhAna kaheluM che. 354 Jain Education Interational 2010_05 Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pAMcamo, adhikAra soLamo : dhyAna adhikAra vizeSArtha : dhyAnane mana, vacana ane kAyAnA yoga sAthe saMbaMdha che. chadmasthanA dhyAnamAM to mana, vacana ane kAyAnA vyApArono koI nizcita krama nathI hoto. paraMtu zAstrakAro kevalI bhagavaMtanA zukala dhyAna vize spaSTatA kare che. ahIM 'jina' zabda kevalInA arthamAM levAno che. kevaLajJAnI mahAtmAono mokSa pAmavAno ati nikaTano kALa jyAre hoya che eTale ke zailezIkaraNanI pahelAMnA aMtarmuhUrtano kALa hoya che tyAre teone zukala dhyAnanA chellA be pAyAnuM dhyAna cAlatuM hoya che. e vakhate teo je yoganirodha kare che arthAt yogano nigraha kare che emAM krama rahelo hoya che. teo pahelAM bAdara ane sUkSma manoyogano nigraha kare che, pachI bAdara ane sUkSma vacanayogano nigraha kare che ane pachI bAdara ne sUkSma kAyayogano nigraha kare che. Ama mana, vacana ane kAyAnA temanA yoganA nirodhano nizcita krama hoya che. A thaI kevaLajJAnInA zukla dhyAnanI vAta. paraMtu jeo nIcenA guNasthAnake hoya che temane mATe dhyAnaprAptino amuka nizcita krama nathI hoto. teone je kramathI yoganuM samAdhAna thAya eTale ke dhyAnayogamAM sthiratA prApta thAya te ja temane mATe dhyAnaprAptino krama hoya che. [612] AjJApAvipALAnAM saMsthAnaya = cintanAt| dharmadhyAnopayuktAnAM dhyAtavyaM syAccaturvidham // 35 // anuvAda : dharmadhyAnamAM joDAyelA (upayukta thayelA) dvArA AzA, apAya, vipAka ane saMsthAnanuM ciMtana karavAthI te (dharmadhyAna) cAra prakAre dharAya che. vizeSArtha : zubha ane prazasta evA dharmadhyAnanA prakAra ahIM batAvavAmAM AvyA che. ArtadhyAna ane raudradhyAna e be azubha dhyAnane dUra karavAM hoya to zubha dhyAna dharavuM joIe. manuSyanuM citta evuM vilakSaNa che ke te satata koIka ne koIka vicA2mAM parovAyeluM ja rahe che. e vicAro zubha paNa hoya ane azubha paNa hoya. eka vakhata azubha dhyAnane jAgRtipUrvaka aTakAvavAmAM Ave to zubha dhyAna mATe avakAza thAya ane zubha dhyAnamAM citta parovAya. bIjI bAju eka vakhata zubha dhyAnamAM cittane joDavAmAM Ave to azubha dhyAna ApoApa ochuM thavA lAge. cittamAM baMne prakAranI zakyatAo rahelI che. jIvane ArttadhyAna ane raudradhyAnathI bacAvanAra dharmadhyAna che. ArttadhyAna ane raudradhyAna thavAnAM cAra moTAM kAraNo che : (1) viSayarAga, (2) hiMsA vagere pApono rasa ane te karavAmAM nirbhayatA, (3) ahaMkAra ane dInatA ane (4) ajJAna ane mUDhatA. dharmadhyAnanA cAra prakAra A cAra kAraNone aTakAvanAra che. AjJAvicaya, apAyavicaya, vipAkavicaya ane saMsthAnavicaya ema dharmadhyAnanA cAra prakAra zAstrakAro batAve che. tattvArthasUtramAM vAcaka umAsvAtie kahyuM che : AjJA'pAya-vipAka-saMsthAnavicayAya dharmyam / eTale ke dharmadhyAna AjJA, apAya, vipAka ane saMsthAnanA ciMtana mATe che. vicaya eTale saMzodhana athavA gahana tattvaciMtana. (1) AjJAvicaya - AjJA eTale jinezvara bhagavAnanI AjJA. bhagavAnanuM vacana te AjJArUpa che eTale ke jinAgamo jinAjJArUpa che. bhagavAnanAM vacanomAM viSayarAganA tyAgano ane samyak cAritrano bodha AvI 2010_05 355 Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra jAya che. eTale bhagavAnanAM vacanone AjJArUpa mAnI, zraddhA, bhakti ane bahumAnapUrvaka jIvanamAM tene utAravAno nirdhAra karIe to viSayarAga ghaTavA lAge che. pariNAme ArtadhyAna paNa ochuM thAya che. (2) apAyaricaya - apAyano artha thAya che anartha, kaSTa, duHkha ityAdi. apAya-vicayamAM hiMsA vagere pApothI ane rAga vagere doSothI kevA kevA anartho UbhA thayA che ane jIvone kevAM kevAM kaSTo veThavAM paDe che tenuM ciMtana thAya che. e ciMtana thavAthI tenAM pApo pratye tiraskAra thAya che ane tevA doSo na karavAno bhAva thAya che. evAM pAponI sajA karmasattA kevI kare che te vicAratAM tevAM pApo karatI vakhate manamAM bhaya pedA thAya che ane aTakI javAya che. Ama apAyavicayathI raudradhyAna aTake che. (3) vipAkavicaya - vipAka eTale paripAka. ahIM vipAka eTale karmonuM pAkavuM te. zubhAzubha karmono udaya thAya che ane te jIvone bhogavavAnAM Ave che. keTalIka vAra to nahi kalpalAM pariNAma najara samakSa jovA maLe che tyAre karmanI gati kevI nyArI che enuM ciMtana cAle che. pariNAme karmasiddhAntamAM acala vizvAsa bese che. A ciMtana te vipAka-vicaya dhyAna. potAnA sukhanA bhogavaTA vakhate je bhAvo jAge che ane Arta ane raudra dhyAnamAM pariName che te e ciMtanathI aTakI jAya che. A rIte vipAkaciyarUpI zubha dhyAna azubha dhyAnane aTakAve che. (4) saMsthAnavicaya - dharmadhyAnano cotho prakAra te saMsthAnavicaya che. saMsthAna eTale saMracanA, vyavasthA, sthiti ityAdi. ahIM cauda rAjaloka ane jIva-ajIvAdi SaDU dravyonI sthiti kevI che ane A virATa vizvanI vyavasthA keTalI badhI adbhuta che tenuM ciMtana karavAnuM che. e ciMtana karatAM karatAM potAnI alpatA, vizvanAM rahasyo samajavA mATenI potAnI azakti ityAdinI pratIti thAya che ane jema jema rahasyo samajAtAM jAya che tema tema badhuM ja vyavasthita che ema lAge che. A rIte A zubha dhyAnathI jIvanI mUDhatA dUra thAya che ane enuM azubha dhyAna aTake che. Ama dharmadhyAna azubha dhyAnane aTakAve che. AjJA, apAya, vipAka ane saMsthAna vize AraMbhamAM mAtra vicAraNA ke sAdhAraNa kakSAnuM ciMtana cAle che. paraMtu pachI e ciMtana dhArArUpa banI jAya che ane emAM gahanatA, lInatA ane tanmayatA Ave che tyAre te dharmadhyAna bane che. [613] nAmaM pramaUTyAM dehUlAdarapavitA | AjJAM dhyAyejjinendrANAmaprAmANyAkalaMkitAm // 36 // anuvAda : nayabhaMga ane pramANathI vyAsa, hetu tathA udAharaNathI yukta, aprAmAyathI kalaMkti nahi thayelI evI jinezvaranI AjJAnuM dhyAna dharavuM. ' vizeSArtha: dharmadhyAnanA viSaya tarIke sau prathama jinezvara bhagavAnanI AjJAnuM dhyAna dharavAnI bhalAmaNa karavAmAM AvI che. - jinezvara bhagavAnanI AjJA eTale jinavacana, jinAgama, jinavANI. bhagavAnanI vANI-jinavANI kevI che ? bhagavAnanI vANIno, emanI AjJAno mahimA judAM judAM vizeSaNo vaDe zAstrakAro darzAvatA rahyA che. ahIM upAdhyAyajI mahArAja zrI yazovijayajIe e mATe keTalAMka mahattvanAM lakSaNo darzAvyAM che. 356 Jain Education Intemational 2010_05 Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pAMcamo, adhikAra soLamo : dhyAna adhikAra jinezvara bhagavAnanI jagatanA dIvAsamI AjJA nayabhaMga ane pramANathI vyApta athavA samRddha hoya che. naya eTale eka dRSTikoNa athavA eka apekSA athavA eka bAju. bhaMga eTale prakAra. pramANa eTale samasta bhAve, sakalAze avalokana. naya karatAM pramANanuM mahattva vadhAre, paraMtu vastune jhINavaTathI jovI hoya to nayanI jarUra paDe. be naya paraspara viruddha hoya to paNa baMnenI jarUra paDe. nayanA judA judA prakAro che, jema ke jJAnanaya ane kriyAnaya athavA dravyArthika naya ane paryAyArthika naya. nayo ApaNane padArthanuM anekAntika darzana karAve che. jinezvara bhagavAnanI vANI naya ane pramANathI yukta, saMpUrNa hovAne kAraNe emAM koI truTi ke tarkadoSa batAvI zake nahi. jinezvara bhagavAnanI vANI hetu ane udAharaNathI yukta hoya che. keTalAka jIvone samajAvavA mATe enI jarUra paDe che. hetu eTale prayojana ane kAraNa. udAharaNa eTale sAcI banelI ghaTanAnuM ke kalpita evuM dRSTAnta. keTalAkane maMdabuddhine kAraNe, jJAnAvaraNIya karmanA tevA prakAranA udayane kAraNe ke hetuudAharaNanA abhAvane kAraNe tattvanI vAta nathI samajAtI. AvAM ghaNAM judAM judAM kAraNo hoya che. paraMtu jinezvara bhagavAnanI vANI hetu - udAharaNathI sabhara hovAthI te samajAya evI hoya che. vaLI, bhagavAnanI vANI aprAmANyanA doSathI kalaMkita nathI. eTale ke te pramANabhUta che. dravya, kSetra, kALa, bhAva e cAra pramANa athavA pratyakSapramANa ane parokSapramANa athavA anumAnapramANa ane upamAna pramANa - ema vividha prakAranAM pramANa che. bhagavAnanI vANI pramANayukta hovAthI apUrNa nathI ke asatya nathI. Ama, dharmadhyAnamAM jinezvara bhagavAnanI AjJA vize ghaNuM UMDuM dhyAna dharI zakAya che. e mATe ghaNA badhA viSayo ane vizeSaNo che. temAMthI keTalAMka A pramANe che : (1) sunipuNa (nipuNatAthI bharelI), (2) anAdinighana (anAdikALathI te ja svarUpe rahelI), (3) bhUtahitA (jIvonuM kalyANa karavAvALI), (4) bhUtabhAvana (satyathI bhAvita), (5) anartha (mahAmUlyavAna), (6) amRta jevI, (7) ajeya, (8) mahAna arthavALI, (9) mahAnubhAva (mahAsAmarthyavALI), (10) mahAviSayavALI, (11) niravadya (pAparahita, nirdoSa), (12) anipuNa janathI duya (sAmAnya mANasathI na samajAya evI) ane (13) naya-bhaMga-pramANathI atyaMta gahana. jinAjJAno, jinavANIno A rIte sarvocca mahimA darzAvavAmAM Avyo che. jinabhadragaNi kSamAzramaNe "dhyAnazatakamAM A AjJAnAM upara pramANe tera vizeSaNa batAvyAM che. te pratyeka arthagaMbhIra che. [614] rASiSAyaviparitAnAM kanuSmatI ! aihikAmuSmikAMstAMstAnnApAyAn vicintayet // 37 // anuvAda : rAga, dveSa, kaSAya vagerethI pIDA pAmelA jIvonA aihika ane paraloka (Amumbika) vizenAM te te vividha prakAranAM apAyo(kaSTo, duHkho, anartho)no vicAra karavo. ' vizeSArtha: dharmadhyAnano bIjo prakAra che apAyaricaya. apAya eTale duHkha, kaSTa, trAsa, anartha ityAdi. 3pa7 : 2010_05 Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra saMsAranA jIvo vividha prakAranAM duHkho, anartho A lokamAM ane paralokamAM anubhave che. rAgadveSa karavAM e jIvano svabhAva nathI. paraMtu vibhAva dazAmAM ajJAnane kAraNe jIva rAgathI, dveSathI, kaSAyone kAraNe ghaNAM duHkho bhogave che ane potAnuM saMsAra-paribhramaNa vadhArI de che. daSTirAga, kAmarAga ane sneharAgathI tathA TreSarUpI agnithI jIvanamAM duHkha, azAnti, AkuLavyAkuLatA udbhave che. krodha, mAna, mAyA ane lobha e cAra kaSAyathI tathA mithyAtvathI ghaNA bhayaMkara anartho sarajAya che ane te bhAre karmabaMdha karAve che. Ama, aihika ane pAralaukika evAM tamAma duHkhonuM - apAyonuM mULa rAgadveSAdi che. A apAyaricaya nAmanA dharmadhyAnathI ArtadhyAna aTake che. [615. vipazciM ca te taM yogagumAvanam prakRtyAdicaturbhedaM zubhAzubhavibhAgataH // 38 // anuvAda : te te yoganA anubhAva(prabhAva)thI utpanna thayelA ane prakRti Adi cAra prakAranAM karmonA vipAkanuM zubha ane azubhanA vibhAgathI dhyAna karavuM. ' vizeSArtha : dharmadhyAnano trIjo prakAra te vipAkavicaya che. vipAka eTale karmano paripAka athavA karmanuM phaLa. A prakAramAM enA vize ciMtana karavAnuM hoya che. A saMsAramAM pratikSaNa zubha ane azubha karmanAM najare caDe evAM moTAM phaLa keTalAM badhAM jovA maLe che ! A badhI je ghaTanAo bane che emAM karmasattA kevI gajabanI rIte kAma karI rahI che e to karmasiddhAntanuM rahasya je jANatA hoya tene savizeSa samajAya che. koI ghaTanA jue ke e vize sAMbhaLe ane mANasane tarata kyA prakAranuM karma tyAM udayamAM AvyuM te samajAya. dIrakAnAM lagna lIdho hoya ane badhI taiyArIo thaI gaI hoya ne Agale divase chApAmAM jAherAta ApavI paDe ke anivArya saMjogone lIdhe lagna baMdha rahyAM che tyAre aMtarAyAdi karmono kevo udaya Avyo te samajAya. potAnI bhaNelI, dekhAvaDI dIkarIe potAnA ja abhaNa, garIba, anya dharmI DrAIvara sAthe bhAgI jaIne lagna karI lIdhAM hoya tyAre mohanIya vagere karmano kevo udaya che te samajAya. relave akasmAtamAM koIno paga kapAya ane asahya pIDA anubhave tyAre azAtA vedanIyAdi karmonA vipAkanI samaja paDe. maMdabuddhinA bALakane joIne jJAnAvaraNIya karmanA vipAkano vicAra sphare. koIka maraNapathArIe hoya to AsapAsa DaoNkTaro, sagAMsaMbaMdhIo ane anya cAhakonuM moTuM ToLuM jAmyuM hoya ane doDadhAma thatI hoya ane bIjI bAju koIka potAnA khoraDAmAM maraNapathArIe hoya ne cIso nAkhato hoya paNa ene beTho karavA ke pANI pAvA mATe paNa koI tyAM hAjara na hoya tyAre karmanI viSama gatino khyAla Ave che. koI devanI jema khAvApIvAnuM ane haravApharavAnuM sukha bhogavato hoya che ane koIka zerIe zerIe bhIkha mAMgI mAMDa peTa bharato hoya che. karmanAM vipAkanI AvI AvI vilakSaNa ghaTanAo ApaNI dRSTi kholI nAMkhe che. evI ghaTanAono koI pAra nathI. dharmadhyAna dharanAra mATe A vipAkavicayano viSaya bahu sahAyaka bane evo che. A prakAranA dharmadhyAnamAM zAstrakAroe karmanA vipAkamAM mana, vacana ane kAyAnA yogathI baMdhAtAM 358 Jain Education Intemational 2010_05 Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pAMcamo, adhikAra soLamo dhyAna adhikAra karmo tathA karmanAM prakRti, sthiti, rasa ane pradeza tathA zubha ane azubha prakAranAM karmonuM ciMtana karavAnI bhalAmaNa karI che. karmanI prakRti eTale karmanA jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya vagere ATha prakAra tathA tenA uttarabheda, sthiti eTale kAmaNa vargaNAnAM pula paramANuono Atmapradezo para coMTelA rahevAno kALa. pradeza eTale jIvanA Atmapradezo para karmanA jaththAnuM vaLagelA rahevuM te. rasa athavA anubhAga eTale karmonI tIvratA, maMdatA vagere. A ATha prakAranAM karmo mana, vacana ane kAyAnA yoge baMdhAya che. te spaSTa, baddha ane nikAcita prakAre baMdhAya che ane te karmo zubha hoya to zAtAno anubhava karAvanAra, devagatinAM sukho apAvanAra ane azubha hoya to azAtA, kaSTa, yAtanAno anubhava karAvanAra, naraka gatinAM duHkhomAM dhakelI denAra hoya che. A rIte dharmadhyAnano dhyAtA karmanA vipAkanuM dhyAna dharI zake che. [61] utpAusthitimaMripatnakSa: pRthak aa bhedairnAmAdibhirlokasaMsthAnaM cintayedbhutam // 39 // anuvAda : utpatti, sthiti, nAza (bhaMga) vagere paryAyorUpI lakSaNo vaDe tathA nAma vagere pRthapha bhedo vaDe bharelA lokasaMsthAnanuM ciMtana karavuM. ' vizeSArtha : cothA prakAranuM dharmadhyAna te saMsthAnavicaya che. A prakAranA dhyAnamAM cauda rAjalokanuM eTale ke samagra saMsAranuM ciMtana karavAnuM che. A saMsAramAM cha dravyo che : jIvAstikAya, pudgalAstikAya, dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya ane kALa. A cha dravyonAM lakSaNa, AkRti, AdhAra prakAra, pramANa tathA utpAda, vyaya, provya vagere paryAyo che. vaLI nAma, sthApanA, dravya, kSetra, kALa, bhAva, paryAya, loka ema ATha bhedathI paNa lokanuM ciMtana karavAmAM Ave che. tudaparAMta devaloka, naraka vagere sahita cauda rAjaloka vize ciMtana karI zakAya che. jIvanuM lakSaNa, deha, karmano kartA, karmano bhoktA ityAdi dRSTie paNa dhyAna dharI zakAya che. saMsAra eka samudra che ane emAM cAritrarUpI jahAjathI pAra pahoMcI mokSanagarImAM jaI zakAya che - ityAdi prakAranuM dhyAna paNa dharavAmAM Ave che. Ama, saMsthAnavicayamAM padArthonuM ciMtana vistArathI karI zakAya che. [617] viyettatra vartAra more nijharSaUAm arUpamavyayaM jIvamupayogasvalakSaNam // 40 // anuvAda : jIva upayogarUpI svalakSaNavALo, potAnAM karmano kartA ane bhoktA che, arUpI che, avyaya che - enuM emAM ciMtana karavuM. vizeSArtha : saMsthAnavicaya nAmanA dharmadhyAnamAM cauda rAjaloka uparAMta cha dravyomAM mukhya evA jIva dravyanuM paNa ciMtana karavAnuM che. A jIva (saMsArI ane siddha evA baMne prakAranA) vize zuM ciMtana karazo ? jIvanA svarUpa ane enAM lakSaNonuM ciMtana karatAM to pAra na Ave. eTale emAMthI thoDAMka lakSaNo ahIM upAdhyAyajI mahArAje ApyAM che. 3pa9 Jain Education Intemational 2010_05 Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra (1) jIva svakarmano kartA 1 che jIva arthAt AtmA svabhAvathI zuddha caitanya svarUpa che. eTale te potAnA svarUpano kartA che. paraMtu jIva potAnI vibhAva dazAmAM ajJAnane kAraNe karmano kartA che. mithyAtva, avirati, pramAda ane kaSAyone kAraNe jIva jJAnAvaraNIya vagere prakAranAM karmo bAMdhe che. jyAM sudhI kevaLajJAna ane mokSagati prApta na thAya tyAM sudhI karmo bAMdhavAnI enI kriyA niraMtara bhavabhavAMtaramAM cAlatI ja rahe che. (2) jIva svakarmano bhoktA che - jIva svabhAvathI potAnAM svarUpano bhoktA che. paraMtu vibhAva dazAmAM ajJAnane lIdhe bAMdhelAM karmano te bhoktA paNa che. jyAM sudhI mokSagati prApta thatI nathI tyAM sudhI jIve bAMdhelAM karmo eNe bhogavavAnAM ja rahe che. (3) arUpa athavA arUpI - AtmA svabhAve zuddha, niraMjana, nirAkAra, azarIrI, arUpI che. sarva karmathI mukta thayelo jIva siddhazilA para birAjamAna thAya che tyAre te arUpI hoya che ane anaMtakALa paryaMta te pramANe arUpI rahe che. jIva saMsAramAM svakarmane lIdhe, jaDa dravyanA AvaraNane lIdhe zarIradhArI dekhAya che, AkRtivALo dekhAya che. paraMtu e enI vibhAvadazA che, ajJAnadazA che. vastutaH jIva arthAt AtmA svasvabhAvathI arUpI che. (4) avyaya - avyaya eTale jeno vyaya na thAya te arthAt avinAzI. je nAza pAme che te zarIra che. AtmA to ajara, amara che. jIva anutpanna che eTale ke AtmA anAdi che. amuka kALe enI utpatti thaI evuM nathI. paraMtu anAdi kALathI karmanA saMyogane kAraNe enA dehanI, janma-maraNanI kriyA cAlyA kare che. te eka deha mUkIne bIjo deha dhAraNa kare che. paraMtu rUpI AtmA jyAre sarva karmano kSaya karI zuddha svarUpe pragaTa thAya che, siddhazilA para sthita thAya che tyAre te avyaya, arUpI, avinAzI hoya che. (5) upayoga-lakSaNa - upayoga e jIvanuM lakSaNa che. upa eTale pAse ane yoga eTale joDAvuM. eTale jIva jenI sAthe gADha rIte joDAya te upayoga. jIva jJAna sAthe ane darzana sAthe gADhapaNe joDAyelo raheto hovAthI jIva jJAna-upayogavALo tathA darzanaupayogavALo kahevAya che. jIvanA sAkAra upayogane jJAnopayoga ane nirAkAra upayogane darzanopayoga kahevAmAM Ave che. sAkAra upayoga matijJAna vagerenI dRSTie ATha prakArano ane nirAkAra upayoga cakSudarzana vagerenI dRSTie cAra prakArano batAvavAmAM Ave che. jJAnopayogane vizeSopayoga ane darzanopayogane sAmAnyopayoga paNa kahevAmAM Ave che. A zlokamAM jIvanAM pAMca lakSaNo batAvavAmAM AvyAM che. jinabhadragaNie 'dhyAnazataka'mAM jIvanuM anAdi, anaMta evuM kALasthitinuM lakSaNa gaNAvyuM che teno 'avyaya' lakSaNamAM samAveza karI zakAya. have bhavarUpI samudranuM rUpaka varNavavAmAM Ave che : [618] tamnanita nanmanarAmaraLavattaranA / pUrNaM mohamahAvartaM kAmaurvAnalabhISaNam // 41 // anuvAda : te (bhavasamudra) karmathI utpanna thayelo, janma, jarA, maraNarUpI jaLathI bharelo, mohanA moTA vamaLa(Avarta)vALo ane kAmarUpI vaDavAnalathI bhISaNa banelo-- _2010_05 360 Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pAMcamo, adhikAra soLamo : dhyAna adhikAra [19] kAzImahAnitnApUIvaSaya-tnazochatnat | asadvikalpakallolacakraM dadhatamuddhatam // 42 // anuvAda : te (bhavasamudra) AzArUpI mahAvAyuthI pUrNa, kaSAyarUpI kaLazothI uchALAto, asat vikalporUpI uddhata taraMgonA samUhane dhAraNa karato - [62] IH zrotasivAvettAsaMpAduratimam prArthanAvallisaMtAnaM duSpUraviSayodaram // 43 // anuvAda : te (bhavasamudra) hRdayamAM zrotasikA (indriyo arthAtu vAsanAo) rUpI veLA(bharatI)ne lIdhe bahu kaSTathI oLaMgI zakAya evo, prArthanA (vAsanAonA saMtoSa mATe) rUpI laharIonI paraMparAvALo, duHkhe karIne saMtoSAya evA viSayarUpI udara(madhyabhAga)vALo[621] majJAnanuM vyApadyutAtoddhavaddhAn kadAgrahakuvAtena hRdayotkaMpakAriNam // 44 // anuvAda : te (bhavasamudra) ajJAnarUpI durdinavALo, vipattirUpI vIjaLI paDavAthI bhaya utpanna karanAro, kadAgraharUpI duSTa vAyu vaDe hRdayane kaMpa karAvanAro[622] vividha vyAdhisaMvaMghamacchapasaMetnam | ciMtayecca bhavAMbhodhiM caladoSAdridurgamam // 45 // anuvAda : tathA vividha prakAranA vyAdhionA saMbaMdharUpI matsya ane kAcabAthI saMkula, doSorUpI calAyamAna parvatothI durgama evA bhavasamudranuM ciMtana karavuM. vizeSArtha : A pAMca zlokamAM saMsArarUpI sAgaranuM varNana karavAmAM AvyuM che. vizALa saMsArasAgara kyAreya sUkAto nathI eTale tathA emAM rojaroja janmarUpI bharatI ane mRtyarUpI oTanAM keTalAMye mojAMo AvatAM hovAthI TheTha prAcIna kALathI kavio saMsArane mATe samudra ke sAgaranuM rUpaka prayojatA AvyA che. samudranAM bhinnabhinna aMgone rUpaka vaDe bhinnabhinna rIte ghaTAvAya che. 'vizeSAvazyaka'nA racayitA zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNe racelA dhyAnazatakamAM saMsArasAgaranuM je rUpaka. prayojayuM che tenA upara zrI haribhadrasUrijIe TIkA racI che. enA AdhAre upAdhyAya zrI yazovijayajIe A saMsArasamudranuM - bhavAbdhinuM rUpaka prayojyuM che. A rUpakamAM teo kahe che : (1) A saMsArasamudra karmathI utpanna thayelo che. (2) te janma, jarA ane maraNarUpI jaLathI bharelo che. (3) te mohanAM moTAM vamaLavALo che. 361 Jain Education Intemational 2010_05 2010_05 For Privas Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra (4) te kAmarUpI vaDavAnalathI bhISaNa banelo che. (5) te AzArUpI vAyuthI bharelo che. (6) te krodhAdi kaSAyorUpI pAtAla-kalazothI UchaLato rahe che. (7) te asat vikalporUpI moTAM bhayaMkara mojAMone dhAraNa kare che. (8) te hRdayamAM UThatI vAsanAonA joradAra pravAhone kAraNe na ullaMghI zakAya evo che. (9) te sukhanI prArthanAorUpI laharIonI paraMparAvALo che. (10) te jaladI na saMtoSAya evA viSayarUpI udaravALo che. (11) te ajJAna (mithyAtva) rUpI durdinavALo che. (12) te ApattiorUpI vIjaLI paDavAthI bhaya pedA karanAro che. (13) te kadAgraharUpI duSTa vAyu vaDe hRdayane dhrujAvanArI che. (14) te vyAdhiorUpI mAchalAM ane kAcabAothI khIcokhIca bharelo che. (15) te jaMgama athavA calAyamAna parvato (AIsabarga)thI durgama che. Ama janma, jarA, mRtyu, ajJAna, mithyAtva, vAsanAo, kaSAyo, parigraha, vyAdhio, Apattio vagerethI bharelo saMsAra bhayaMkara che ema ciMtavavAthI dharmadhyAnamAM sthira thavAya che. [23] saMtaroparva sIvavaMdavaMdhanam | bahuzIlAMgaphalakaM jJAnaniryAmikAnvitam // 46 // anuvAda : tene (saMsArarUpI sAgarane) taravAnA upAyarUpe samyakatvarUpI daDha baMdhanavALA, bahu zIlAMgarUpI pATiyAM(phalaka)vALA, jJAnarUpI niryAmaka(sukAnI) sAthenA[624] saMvarItAzrachidra guNiputaM mAtaH | AcAramaMDapoddIptApavAdotsargabhUdvayam // 47 // anuvAda : saMvara vaDe jenAM AzravarUpI chidro pUrAyelAM che, cAre bAjuthI te guktio vaDe rakSaNa karAyeluM che, apavAda ane utsargarUpI be mALa(bhUmi)vALA ne AcArarUpI maMDapathI pradIpta che evA- (625] saMtura vaiwchuSya salAzaH | sadyogakUpastaMbhAgranyastAdhyAtmasitAMzukam // 48 // anuvAda : sadAzayarUpI asaMkhya durdhara yoddhAone lIdhe aparAjeya, sadyogarUpI kUvAtaMbhanA agra bhAga upara adhyAtmarUpI saDha (sitAMzukazveta vastra) che evA 362 Jain Education Interational 2010_05 Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pAMcamo, adhikAra soLamo : dhyAna adhikAra [626] tapoDanutra pavano krUtaraMvepAtaH | vairAgyamArgapatitaM cAritravahanaM zritAH // 49 // anuvAda : tArUpI anukULa pavanathI utpanna thayelA, saMvegarUpI vegathI vairAgyarUpI mArge paDelA (caDelA), cAritrarUpI vahANamAM beThelA [627] sadbhAvanAdhyamaMjUSAcastagneittara tataH | yathA'vighnena gacchanti nirvANanagaraM budhAH // 50 // anuvAda : paMDito (jJAnIo) sadbhAvanA nAmanI peTI(maMjUSA)mAM zuddha cittarUpI ratna mUkIne, nirvine nirvANa-nagare pahoMce che. vizeSArtha : zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNe dhyAnazataka'mAM saMsArarUpI sAgaranuM rUpaka prayojayuM che ane e sAgarane taravA mATe cAritrarUpI jahAjanuM rUpaka paNa prayojayuM che. ene anusarIne zrI ribhadrasUrie ane enA uparathI upAdhyAyazrI yazovijayajIe paNa A rUpaka ApyuM che. emAM dhyAnazataka' karatAM thoDo vigataphera che, paNa te rUpakane vadhu savigata banAvavA mATe che ema samajAya che. jo saMsArarUpI sAgara janmamaraNa, moha, krodhAdi kaSAyo, azubha vikalpo, vAsanAo, ajJAna, kadAgraha, vyAdhio vagerethI bharelo ane durgama hoya to e sAgarane tarIne sAme pAra pahoMcavA mATe sAmagrI ane zakti paNa evA ja sabaLa joIe. eTale e samudrane taravA mATe cAritrarUpI jahAja taiyAra karavAmAM AvyuM che. zIlAMgarUpI pATiyA ane samyaktvarUpI daDha baMdhathI e bAMdhavAmAM AvyuM che. temAM utsarga ane apavAdarUpI be mALamAM AcArarUpI maMDapa (kebina) karavAmAM Avyo che. vahANamAM AzravorUpI je chidro rahI gayAM hatAM te saMvara vaDe pUravAmAM AvyAM che. emAM sadyogarUpI kUvAstaMbha upara adhyAtmarUpI zveta rezamI vAvaTo (sitAMzuka) pharakAvavAmAM Avyo che. sukAnI tarIke jJAnanI nimaNUka karavAmAM AvI che. vahANanA rakSaNa mATe samitigupti sAthe sadAzayarUpI yoddhAo levAmAM AvyA che. A vahANamAM paMDito (jJAnIo) beThA che. teonI pAse sadbhAvanArUpI maMjUSAmAM zuddha citta (zuddhopayoga) rUpI ratno che. | vahANa UpaDyuM ane eNe vairAgyarUpI dizA pakaDI. tArUpI joradAra anukULa pavanane lIdhe saMvegarUpI vega maLyo. AthI A jahAja surakSitapaNe nirvANarUpI nagarIe pahoMcI gayuM. Ama saMsArarUpI sAgara ane te pAra karavA mATe cAritrarUpI jahAjanuM rUpaka saMsthAnaviya nAmanA dharmadhyAna mATe prAcIna samayathI apAtuM AvyuM che. eka eka vigata goThavatAM goThavatAM ane te pramANe cittamAM citra taiyAra karavAmAM ThIka ThIka samaya lAge che ane e rIte dhyAtA A dharmadhyAnamAM ThIka ThIka rokAyelo rahe che. enA cittamAM caMcaLatA ke anya vikalpo jaladI AvatA nathI. 363 Jain Education Interational 2010_05 Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra [628] yathA 2 mopIze navyavyatine sati / saMsAranATakocchedAzaMkApaMkAvile muhuH // 51 // anuvAda : ane jyAre moharAjA (pallIpati)e A vRttAnta jANyo tyAre saMsArarUpI nATakanA ucchedanI zaMkArUpI kAdavathI te vAraMvAra malina thayo. [629] sakhIvRtasvIyamaTe nAvuM yuvruddhinAmiAm / zrite durnItinauvRndArUDhazeSabhaTAnvite // 52 // anuvAda : teNe (moharAjAe) potAnA subhaTone sajja karIne durbuddhi nAmanI naukAmAM besADyA ane bAkInAne dunvatirUpI naukAmAM besADyA. [630] JayajItyatha dharmezamaTAthe raNamaMDapam / tattvacintAdi-nArAcasajjIbhUte samAzrite // 53 // anuvAda : tyAre tattvaciMtanAdirUpI bANothI sajja thayelA subhaTonA samUha sAthe dharmarAjA raNamedAnamAM AvI pahoMce che. [631] mitho tane raLAveze samya varzanamaMtrinA / mithyAtvamaMtrI viSamAM prApyate caramAM dazAm // 54 // anuvAda : paraspara temanI vacce raNayuddha thatAM samyagdarzanarUpI maMtrI dvArA mithyAtvarUpI maMtrIne chellI viSama dazAne pamADAya che. (mRtaprAyaH karI devAya che.) [632] tItathaiva nirucatte SAyaparaTA api / prazamAdi mahAyodhaiH zIlena smarataskaraH // 55 // anuvAda prazama vagere moTA yoddhA dvArA kaSAyarUpI corone ane zIlarUpI subhaTa dvArA kAmarUpI corane lIlA mAtramAM ruMdhavAmAM Ave che. [633] hAsyAviSaTkhuMTAvRndra vairAyasenayA / nidrAdayazca tADyante zrutodyogAdibhirbhaTaiH // 56 // anuvAda hAsya vagere cha lUMTArAnA ToLAMne vairAgyarUpI senA dvArA ane nidrA vagerene zruta-udyoga vagere subhaTo dvArA mAra mAravAmAM Ave che. _2010_05 For Private 364 Personal Use Only Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pAMcamo, adhikAra soLamo : dhyAna adhikAra [634] makhya dharmagusnAkhyAmAttaraudrAmitha mAM nigraheNendriyANAM ca jIyate drAgasaMyamaH // 57 // anuvAda : dharma ane zukala dhyAnarUpI subhaTo dvArA Arta ane raudra dhyAnarUpI yoddhAone ane indriyanigraha dvArA asaMyamane tatkALa (drApha) jItI levAya che. [35] kSayapAmatakSanAvarAyaH nazyatyasAtasainyaM ca puNyodayaparAkramAt // 58 // anuvAda : kSayopazamarUpI subhaTathI cakSudarzanAvaraNa vagere ane puNyodayarUpI subhaTanA parAkramathI azAtArUpI sainya nAza pAme che. [636] sada devAne sAsari tathA ! sutena mohabhUpo'pi dharmabhUpena hanyate // 59 // anuvAda : dharmarAjA vaDe moharUpI rAjA, potAnA dveSarUpI gajendra ane rAgarUpI kesarI (siMha) nAmanA putro sahita haNAya che. [637] tata: prAmAnaM mUuprAtaH yathA kRtArthA jAyante sAdhavo vyavahAriNaH // 60 // anuvAda : tyAra pachI dharmarAjAnI kRpAthI (prasAdathI) jeone mahA AnaMda thayo che te sAdurUpI vepArIo kRtArtha thAya che. [638] vicintayettathA sarva dharmadhyAnaniviSTathI IdRganyadapi nyastamarthajAtaM yadAgame // 61 // anuvAda : dharmadhyAna vize jemanI buddhi tallIna thayelI che teoe AgamamAM nirUpAyelA bIjA paNa AvA padArtho vize ciMtana karavuM. | vizeSArtha : saMsArarUpI sAgarane tarI javA mATe, nirvANanagare pahoMcavA mATe cAritrarUpI jahAjamAM besIne munio nIkaLe che. paraMtu ApaNo anubhava che ke saMyamayAtrA ghaNI kaThina che ane emAM ghaNI muzkelIo-vighno Ave che. emAM paNa pratispardhI hoya to te yAtrAne saphaLa na thavA devA mATe aneka upAyo yoje che. eTalA mATe ja cAritrarUpI jahAja laIne teo nIkaLyA che. A sarasa savigata rUpakane ahIM agiyAra zlokamAM varNavavAmAM AvyuM che. samudramAM vahANane lUMTI levAnI cAMciyAgIrI prAcIna samayathI vartamAna samaya sudhI pracalita che. moharAjArUpI cAMciyA rAjAe 365 Jain Education Intemational 2010_05 Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra durbuddhi ane durvAti nAmanI naukAomAM mithyAtvarUpI maMtrI, kaSAyarUpI yoddhAo, hAsyAdi nokaSAyarUpI subhaTo, ArtadhyAna ane raudradhyAnarUpI yoddhAo sahita azAtArUpI senA sAthe dharmarAjA upara AkramaNa karyuM. bhISaNa yuddha thayuM. samaktirUpI maMtrI ane zIla, prazama, vairAgya, zruta-udyoga, dharmadhyAna, zukladhyAna, Indriyanigraha, kSayopazama, puNyodaya vagerarUpI yoddhAo sahitanI senAe potAnA apUrva baLa ane parAkrama vaDe aMte moharAjAne parAjita karyo. Ama, dharmadhyAna dharavA mATe sarasa, rocaka, preraka ane protsAhaka evuM rUpaka ahIM ApavAmAM AvyuM che. saMsthAna-vicaya dharmadhyAnamAM koI paNa eka padArtha vize satata dhyAna dharavAthI, jemAM kaMIka ghaTanA banatI hoya evAM dRzyo mAnasacakSu samakSa khaDAM karavAthI mana vadhu samaya mATe ekAgra rahe che. e daSTie AraMbhakALamAM AvAM rUpako dhyAtA mATe bahu upayogI nIvaDe che. upAdhyAya zrI yazovijayajIe eTale ja ahIM kahyuM che ke dharmadhyAnanA dhyAtAo AgamamAM nirUpAyelA AvA bIjA padArtho vize paNa dhyAna dharI zake che. dharmadhyAna dharavA mATe sAmagrInI alpatA nathI. eTalA mATe jenA vaDe potAnuM citta dharmadhyAnamAM vadhu samaya sudhI ekAgra ne sthira rahe tevA viSayo dhyAtAe pasaMda karavA joIe. [63] manakriyAnAM ca nayA nivArathI .. dharmadhyAnasya sa dhyAtA zAnto dAntaH prakIrtitaH // 62 // anuvAda : mana ane IndriyonA jayathI nirvikAra buddhivALA je hoya te zAnta ane dAtta(muni)ne dharmadhyAnanA dhyAtA kahyA che. vizeSArtha : dharmadhyAna dharavA mATe yogya vyakti koNa ? enI yogyatA athavA lAyakAta zI ? ahIM kahevAmAM AvyuM che ke mana ane indriyo upara vijaya meLavanAra, nirvikAra buddhivALA, zAnta ane dAnta muni ja dharmadhyAnanA sAcA adhikArI banI zake. ATaluM to nizcita che ke jayAM sudhI jIva ArtadhyAna ane raudradhyAnamAM rAcato hoya tyAM sudhI dharmadhyAna para AvI zakato nathI. jyAM sudhI jIvanamAM viSaya, kaSAya ane pramAdanuM jora vadhAre che tyAM sudhI jIva dAnta eTale ke indriyone damanAro ane zAnta thato nathI. dharmadhyAnanI pAtratA meLavavA ane keLavavA mATe mana ane indriyo upara vijaya meLavavo jarUrI che. viSaya, kaSAya, nidrA, vikathA, ajJAna, bhrama, saMzaya, vismRti ityAdithI je rahita hoya, zAnta ane dAtta hoya tevA muni dharmadhyAnanA adhikArI banI zake. teo nirvikAra buddhivALA eTale ke jJAnarUpI dhanavALA hoya che. [E40] parairapi yadiSTaM ca sthitaprajJasya lakSaNam / ghaTate hyatra tatsarvaM tathA cedaM vyavasthitam // 63 // anuvAda : bIjAoe paNa sthitaprajJanuM je lakSaNa kahyuM che te sarva ahIM ghaTI zake che. eTale A paNa vyavasthita ja che. vizeSArtha : graMthakartA upAdhyAya zrI yazovijayajIe jaina darzana uparAMta anya darzanono talasparzI 366 Jain Education Intemational 2010_05 Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pAMcamo, adhikAra soLamo : dhyAna adhikAra abhyAsa karyo hato. eTale anya darzana sAthenI tulanA emanA graMthamAM svAbhAvika rIte ja AvI jAya. vaLI bIjI bAju keTalAka mugdha bhoLA lokomAM potAnA dharmanI - darzananI eTalI jANakArI na hoya ane anya darzananI thoDI vAta sAMbhaLatAM teo rAjI rAjI thaI jAya evuM bane che. keTalAka kadAca evuM kaheze ke "gItAmAM sthitaprajJanAM kevA sarasa lakSaNo batAvyAM che. ApaNe tyAM che evuM kaMI ?' vastutaH jaina darzanamAM dharmadhyAnInAM je lakSaNo kahyAM che tevAM ja lakSaNo sthitaprajJanAM che. emAM zabdo kadAca judA hoya to paNa arthathI te baMnenAM lakSaNo ekabIjA sAthe ghaTAvI zakAya ema che. eTale jaina darzanamAM dharmadhyAnInAM je lakSaNo batAvavAmAM AvyAM che te sarvathA yogya ane vyavasthita ja che. A sarakhAmaNI mATe upAdhyAyajI mahArAje zrImadbhagavadgItAmAMthI have pachInA cAra zloka TAMkyA che. [641] prajJAti mAn sarvAvArtha manokAtAnA AtmanyevAtmanA tuSTaH sthitaprajJastadocyate // 64 // anuvAda : he arjuna (pArtha) ! jyAre manamAM rahelI sarva kAmanAone te (sAdhaka) tyajI de che, (ane) potAnAmAM ja potAnA (AtmA) vaDe saMtuSTa hoya che tyAre te sthitaprajJa kahevAya che. vizeSArtha : upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAje zrImadbhagavadgItAnA bIjA adhyAyamAMthI cAra zloka (naM. 55 thI 58) ahIM TAMkyA che. A zloko zrIkRSNa arjunane saMbodhIne kahelA che. teo arjunane 'sthitaprajJa'nAM lakSaNo samajAve che. jaina darzanamAM je dharmadhyAnayogI che te ja gItAmAM sthitaprajJa che. ahIM A zlokamAM sthitaprajJanAM be mukhya lakSaNo darzAvavAmAM AvyAM che. sthitaprajJa e kahevAya ke jeNe badhI vAsanAono tyAga karyo che ane je potAnA AtmAmAM ja saMtuSTa hoya che. ahIM vAsanAonA tyAga upara bhAra mUkavAmAM Avyo che. manuSyanuM mana vAsanAone kAraNe ja saMkalezavALuM rahe che. manuSyane AhArasaMjJA vaLagelI che. bhAtabhAtanI vAnagIono vividha prakArano rasa te mANavA icche che. tenI sarva indriyo ane mana bhogopabhoga mATe sateja rahe che. manuSyanI vividha prakAranI eSaNAone cAra mukhya vibhAgamAM zAstrakAroe vaheMcI nAkhI che. e che dAreSaNA, putreSaNA, viSaNA ane lokeSaNA. puruSane strI sAthe ane strIne puruSa sAthe kAmabhoga bhogavavAnI prabaLa vAsanA rahyA kare che. taduparAMta saMtAnaprAptinI ane dhanamilakata meLavavAnI eSaNA rahe che. keTalAka A traNe vAsanAo upara vijaya meLave che, paraMtu lokeSaNA, lokakhyAti, lokomAM potAnI vAhavAha thAya, potAnAM yazakIrti vadhe, pote moTA prasiddha puruSa thAya, lokanetA ke abhinetA thAya evI mahattvAkAMkSA sevatA rahe che ane te saMtoSAtAM uttarottara vadhu ane vadhu pUjA-satkAra mATenI teonI abhilASA vadhatI rahe che. paraMtu je AvI badhI eSaNAo, icchAo, vRttio, AkAMkSAo, vAsanAono tyAga kare che, tenA para vijaya meLave che, niSkAma ane anAsakta bane che te ja sthitaprajJa banavAne adhikArI thaI zake che. vAsanAonI upara vijaya meLavanAra ja aMtarmukha banI zake che. je aMtarmukha thAya che, AtmavicAra, AtmajJAna, AtmadhyAna tarapha AgaLa vadhe che te ja adhyAtmamArgamAM AgaLa vadhe che. te ja adhyAtmamArgano sAco pravAsI banI zake che. pachIthI ene potAnAmAM ja eTalo saMtoSa rahe che ke dunyavI koI paNa bAbata ene AkarSI zakatI nathI. Ama, AtmasaMtuSTa, Atmastha, AtmajJAnI vyakti ja 'sthitaprajJa' banI zake che. 367 2010_05 Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra [642] suSyanuddhinamanA: suSa vigataNUka | 'vItarAma: sthitathI munisuvyate davA anuvAda : duHkhamAM je ugarahita manavALo che, sukhamAMthI jenI spRhA jatI rahI che, jenA rAga, bhaya ane krodha cAlyA gayA che te muni sthirabuddhivALo kahevAya che. ' vizeSArtha : zrImadbhagavadgItAnA bIjA adhyAyamAMthI sthitaprajJa vizeno A bIjo zloka ahIM ApavAmAM Avyo che. sthitaprajJa muni saMsAramAM kevI rIte rahe? kevI rIte bese ? kevI rIte bole ? - ityAdi prakAranA arjunanA praznonA uttara zrIkRSNa ahIM saMkSepamAM mArmika rIte ApIne sthitaprajJanAM lakSaNo darzAvyAM che. saMsAramAM sarva lokone sukhaduHkhanA anubhavo to thayA ja kare che. vaLI sukhaduHkhanI kalpanA paNa darekanI judI judI hoya che. sAmAnya mANasa sukhamAM rAjI thAya che ane duHkhamAM duHkhI thAya che. A sukha ane duHkha sthUla indriyonA bhoga-upabhogane lagatuM, anukULatA ane pratikULatAvALuM hoya che. e ja sukhadu:khane jJAnIo judI rIte jotA hoya che. game tevA zoka-saMtApanA prasaMgo Ave te vakhate jJAnIo udvigna ke saMtapta thatA nathI. teo duHkhane samatA bhAvathI sahana karI le che. temanI prasannatA jarA paNa ochI thatI nathI. teo samaje che ke je koI duHkhano prasaMga AvI paDyo hoya che te to potAnA pUrvabaddha azubha karmone kAraNe ja che. emAM koIno doSa nathI. doSa hoya to te potAnAM karmono ja che. vaLI duHkha te to dehane paDyuM che, AtmAne nahi. evI samajaNa sAthe teo duHkhanuM vedana sAkSIbhAvathI karI le che. jema duHkhanA prasaMge tema sukhanA prasaMge paNa AtmajJAnI mahAtmAonuM valaNa nirALuM ja hoya che. sukhamAM teo harakhAI jatA ke chalakAI jatA ke chakI jatA nathI. A badhuM kSaNika ke anitya ja che ema teo samaje che. sukhanA anubhava vakhate temane tenI vadhu spRhA thatI nathI ke rahetI nathI. vadhu sukha meLavavA mATe abhilASA temane satAvatI nathI. sukha ane duHkha to Ave ne jAya ema ja teo samajatA hoya che. tethI ja teo tenAthI alipta rahI zake che. sthitaprajJa vyaktinA jIvanamAMthI rAga, bhaya, ane krodha nIkaLI gayA hoya che. teo anAsakta bhAve jIvana jIvatA hovAthI, rAgamukta hovAthI, dehAtIta avasthAmAM rahetA hovAthI temane mRtyuno bhaya raheto nathI. mRtyuno bhaya nIkaLI jatAM anya prakAranA bhaya paNa temane rahetA nathI. vaLI rAgamukta hovAthI Samukta paNa teo hoya che. ethI koI vAte krodha ke uga karavAnuM temane kAraNa rahetuM nathI. AvI UMcI dazA sthitaprajJa yogInI hoya che. [643] : sarvatrAmadaktittastrANa gumAzumamT nAbhinandati na dveSTi tasya prajJA pratiSThitA // 66 // anuvAda : je sarvatra sneharahita (rAgarahita, anAsakta) che ane je zubhAzubha pAmIne nathI AnaMdita thato ke nathI kaeNSa karato, tenI prajJA pratiSThita che. 368 Jain Education Intemational 2010_05 Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pAMcamo, adhikAra soLamo : dhyAna adhikAra vizeSArtha : zrImadbhagavadgItAnA bIjA adhyAyamAMthI A zloka ahIM TAMkavAmAM Avyo che. emAM sthitaprajJa yogInuM bIjuM eka mahattvanuM lakSaNa darzAvavAmAM AvyuM che. sthitaprajJa mahAtmA anAsakta hoya che. teo abhisneharahita hoya che eTale ke teone snehanuM vaLagaNa hotuM nathI. teo rAgarahita, Asaktirahita hoya che. sAmAnya saMjogomAM sAdhAraNa kakSAnA loko kadAca thoDo vakhata Asaktirahita hovAno dAvo karI zake. paraMtu kasoTIno kALa ja vadhu mahattvano che. potAne sthitaprajJa ke anAsakta tarIke oLakhAvanAra mahAtmAo paNa kasoTInA prasaMge DagI jAya che. kyAreka evA saMjogo UbhA thAya che ke mANasane ekano athavA bIjAno pakSa levAnuM mana thaI jAya. kyAreka viparIta prasaMgomAM, zArIrika ke mAnasika kaSTonA vakhate manathI ke vacanathI bIjA mANaso ke para padArtho pratye itarAjI, nArAjagI, Avega, Akroza, IrSA, dveSa jevuM kaMIka vyakta thaI jAya che. potAnAM pUrvabaddha moTAM nikAcita zubha karmano ke azubha karmano jyAre udaya hoya che tyAre to mANasanI barAbara kasoTI thAya che. paraMtu jeoe aMtarmukha banIne, AtmasvarUpamAM lIna thaIne, sva ane parano bheda pArakhIne barAbara sAdhanA karI hoya che teo to AvI badhI vAtone kSaNika, anitya ane saMsAranA svabhAvarUpa mAnIne nirlepa rahe che. tevA sAdhako sthira buddhivALA, sthitaprajJa athavA dharmadhyAnanA adhikArI kahevAya che. [644] ya saMdarate vArtha nava sarvaza: I indriyANIndriyArthebhyastasya prajJA pratiSThatA // 67 // anuvAda : ane jema kAcabo badhI bAjuthI aMgone saMharI (sameTI) le che tema Indriyone indriyonA viSayomAMthI saMharI lenAranI prajJA pratiSThita (sthira) che. ' vizeSArtha : zrImadbhagavadgItAnA bIjA adhyAyamAMthI A zloka ahIM ApavAmAM Avyo che. emAM sthitaprajJa muni athavA yogInuM vadhu eka lakSaNa kAcabAnA udAharaNa sAthe samajAvavAmAM AvyuM che. kAcabo eka evuM prANI che je jaLacara paNa che ane sthaLacara paNa che. enI pITha vaja jevI majabUta hoya che. te DhAla jevI hoya che. enA para prahAro karavA chatAM kAcabAne vAgatuM nathI. paNa enAM aMgAMgo komaLa che. te potAnuM mukha ane cAre paga pIThanI bahAra kADhIne hare phare che, pANImAM tarI zake che. paraMtu jarAka bhaya jaNAya ke tarata te potAnAM aMgAMgone pIThanI aMdara kheMcI le che. ethI e tarata surakSita banI jAya che. have ene koI bhaya raheto nathI. indriyonA saMrakSaNa ane saMgopana mATe kudarate kAcabAne jevI vyavasthA ApI che tevI anya prANIone ApI nathI. eTale indriyonA saMyama mATe kAcabAnuM udAharaNa anurUpa ane tarata samajAya evuM che. kAcabAne e pramANe karato jeNe najare joyo hoya tene to A udAharaNanI yathArthatA tarata samajAya evI che. sthitaprajJa munio paNa e pramANe ja kare che. temanI indriyo bahAra hoya che. kAcabAnA zarIranA jevI ApaNA zarIramAM vyavasthA nathI. paraMtu indriyone enA viSayomAMthI pAchI kheMcI laI zakAya che. mANasanI AMkha khullI hoya ane chatAM te kazuM joto na hoya, jovA icchato na hoya ema te karI zake che. e pramANe jemanI prajJA arthAt paripakva buddhi sthira thayelI che, jeo anAsakta che teo potAnI 369 Jain Education Interational 2010_05 Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra jJAnendriyone enA viSayomAM javA detA nathI. teo indriyonA viSayomAM levAtA nathI. eTale ke teo khAya che chatAM khAtA nathI. teo jae che chatAM jotA nathI. teo sAMbhaLe che chatAM sAMbhaLatA nathI, indriyanigrahane kAraNe temanuM mana zAnta thaI jAya che. emanI prajJA sthira thaI jAya che. teo AtmasvarUpamAM lIna banI jAya che. temanAmAMthI kartutva ane bhoknatvano bhAva nIkaLI jAya che. mATe teo kartA chatAM kartA nathI ane bhoktA chatAM bhoktA nathI. zrImadbhagavadgItAmAM sthitaprajJanAM je lakSaNo ahIM batAvavAmAM AvyAM che te ja lakSaNo jaina darzanamAM dharmadhyAnanA yogInAM che. [645] zIkhto tAnto malIdAtmArAmatathA sthita siddhasya hi svabhAvo yaH saiva sAdhakayogyatA // 68 // anuvAda : je zAnta, dAtta ane AtmaparAyaNatAmAM sthita hoya te ja A pramANe (dhyAtA) thAya che. siddhano (siddhayogIno) je svabhAva che te ja sAdhakanI yogyatA che. vizeSArtha : dharmadhyAnanA adhikArI dhyAtA vize ahIM pharIthI kahevAmAM AvyuM che. 63mA zlokamAM dharmadhyAnanA dhyAtAnAM lakSaNo batAvatAM graMthakartAzrIe kahyuM che ke je mana ane indriyo para vijaya meLavanAra, nirvikAra, buddhivALo, zAnta ane dAtta hoya te ja dharmadhyAnano adhikArI banI zake. jaina darzanamAM darzAvelA dharmadhyAna-dhyAtAnI sAthe zrImadbhagavadgItAnA sthitaprajJane sarakhAvyA pachI graMthakAra maharSi kahe che ke 'siddhayogI" athavA sthitaprajJano je svabhAva batAvavAmAM Avyo che tevI ja yogyatA AvA sAdhaka athavA dharmadhyAnanA zAnta, dAnta dhyAtAmAM paNa hoya che. (ahIM "siddha' zabda siddhAtmAnA arthamAM levAno nathI.) eTale zrImadbhagavadgItAnA sthitaprajJa ane jaina darzananA dharmadhyAnadhyAtA ekasarakhA che ema kahI zakAya. [46] dhyAtAyameva zukyAmattaH pAyortiyo: | pUrvavid yogyayogI ca kevalI parayostayoH // 69 // anuvAda : A ja apramatta (muni) zukaladhyAnanA (prathama) be pAyAnA pUrvadhara dhyAtA che, temAM pachInAM be (zukaladhyAnanA trIjA ane cothA pAyAnA dhyAtA) sayogI ane ayogI kevalI (anukrame) che. ' vizeSArtha : dharmadhyAnanA dhyAtAnI yogyatA kevI hovI joIe teno nirdeza agAu thaI gayo che. ahIM dharmadhyAnanA dhyAtAnI ane zukaladhyAnanA dhyAtAnI yogyatA vize bIjI thoDIka vAta karavAmAM AvI che. vastutaH dharmadhyAnano je dhyAtA hoya te ja AgaLa jatAM vadhu yogyatA prApta thatAM zukaladhyAnano dhyAtA banI zake. dharmadhyAnano dhyAtA pramatta guNasthAnakavALo hoI zake ane apramatta guNasthAnakavALo paNa hoI zake. emAM apramatta guNasthAnakavALo dhyAtA jo zukaladhyAnanA pahelA be pAyAnuM dhyAna dhare to te avazya pUrvadhara eTale ke cauda pUrvano jJAtA hovo joIe. 370 Jain Education Intemational 2010_05 Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pAMcamo, adhikAra soLamo : dhyAna adhikAra zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNe dhyAnazataka'mAM vaLI kahyuM che ke zukaladhyAnanA prathama be dhyAnano apramatta dhyAtA pUrvadhara hovA uparAMta prazasta saMghayaNavALo eTale ke vaja-RSabha-nArAca-saMghayaNavALo hovo joIe. jo ke A lakSaNa pUrvadharanA lakSaNa jeTaluM mahattvanuM nathI. - zukaladhyAnano dhyAtA pUrvadhara hovo joIe ema jo kahevAmAM Ave to koIkane prazna thAya ke to pachI marudevI mAtA ane mAsatuSa muni kevaLajJAna pAmyAM hatAM ane teo 'pUrvadhara' nahotAM to te kevI rIte banI zake ? eno khulAso ema ApavAmAM Ave che ke teone apramatta guNasthAnake nahi paNa tyAra pachInA uparanA guNasthAnake zukaladhyAna thayuM hatuM. kaSAyanI maMdatAthI, sAmarthyayoganA prabhAve, jJAnAvaraNIya vagere karmano tevo kSayopazama thavAthI teone zukaladhyAna thayuM hatuM, jemAM cauda pUrvanA jJAnanA sUkSma padArthonuM rahasya AvI jAya che. teo paka-upazamaka hatA. pUrvadhara na hoya evA nirjhanthA kSapakane kevaLajJAna thaI zake che. zukaladhyAnano trIjo pAyo te sUkSmakriyA-anivRtti che. e dhyAna sayogI kevaLIne hoya. sayogI eTale mana, vacana ane kAyAnA yogavALA. vihAra, gocarI, upadeza, zaMkAnivAraNa ityAdimAM kAyayoga, vacanayoga ane manoyogavALA kevaLI bhagavaMtone zailezI avasthA prApta thavAnA pUrvanA aMtarmuhUrtamAM zukaladhyAnano trIjo pAyo prApta thAya che. tyArapachI mana, vacana ane kAyAnA yogano nirodha karI, ayogI kevaLI banI teo jyAre zailezI avasthA prApta kare che tyAre zukaladhyAnano cotho pAyo prApta thAya che. [47] nityasvInuprekSA sthAno para bhAvayennityamabhrAntaH prANA dhyAnasya tAH khalu // 70 // anuvAda : dhyAnathI (dharmadhyAnathI) nivRtta (upara) thavAya tyAre paNa abrAnta AtmAe hamezAM anityAdi anuprekSAo bhAvavI, kAraNa ke te kharekhara dhyAnanA prANarUpa che. ' vizeSArtha : dharmadhyAna dharanArAo mATe ahIM eka suMdara vAstavika bhalAmaNa karavAmAM AvI che. koIpaNa chabastha jIva divasarAta koIpaNa eka prakAranA dhyAnamAM satata rahI zakato nathI. citta eTaluM caMcala che ke kyAre dhyAnano viSaya choDI daIne e anya viSayomAM lAgI jAya che tenI khabara paDatI nathI. dhyAnanA prakhara abhyAsIo nizcita samaya mATe koI eka prakAranA dhyAnamAM tanmaya, sthira thaI zake che, paraMtu e samayAvadhi pUrI thatAM temanuM mana bAhya jagatamAM pAchuM joDAI jAya che. che jyAre AvuM thAya tyAre athavA dhyAna dharavAnA be-traNa nizcita samayAvadhinI vaccenA samayamAM mana jayAre nivRtta thAya tyAre dhyAna dharanAra abrAnta AtmAoe vaccenA e samayamAM anityAdi bAra bhAvanAonI anuprekSA karavI ke tenuM ciMtana karavuM ane e bhAvanAo vaDe manane bhAvita karavuM joIe. bAra bhAvanAo A pramANe che : (1) anitya bhAvanA, (2) azaraNa bhAvanA, (3) eka bhAvanA, (4) anyatva bhAvanA, (5) azuci bhAvanA, (6) saMsAra bhAvanA, (7) Azrava bhAvanA, 8) saMvara bhAvanA, (9) nirjarA bhAvanA, (10) loka bhAvanA, (11) dharma bhAvanA ane (12) bodhidurlabha hvanA. 371 Jain Education Interational 2010_05 Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra A bAra bhAvanAonI anuprekSA karavAnuM sUcana bahu upayogI che, kAraNa ke dharmadhyAnanA prakAroAjJA, apAya, vipAka ane saMsthAnamAM je ciMtana karavAnuM che tenI sAthe anityAdi bhAvanAonA viSayono sumeLa che. eTale dharmadhyAnanI dhArA tUTe tyAre A anityAdi bhAvanAo e dhArAne joDavAmAM sahAyarUpa bane che. A bhAvanAothI saMsAra pratyenI Asakti ane deha mATenI mamatA chUTe che ane zuddha AtmatattvanA upayogamAM citta coTe che. eTalA mATe A bhAvanAone dhyAnanA prANa samI oLakhavAmAM Ave che. dharmadhyAnamAM e bhAvanAo baLa pUre che. [48] tIvrAvimAna: yunaizyAti rUdyottara: liMgAnyatrAgamazraddhA vinayaH sadguNastutiH // 71 // anuvAda : ahIM tIvrAdi bheda(prakAra)vALI chellI traNa lezyAo hoya che. AgamazraddhA, vinaya ane sadguNastuti e enAM liMgo che. vizeSArtha : ahIM pahelAM dharmadhyAnanI vezyAonI vAta karI che. tIvrAdibheda eTale tIvra, tIvratara, tIvratama ema laI zakAya athavA tIvra, madhyama ane maMda ema paNa laI zakAya. cha vezyAomAMthI kRSNa lezyA, nIla glezyA ane kApota lezyA azubha prakAranI che. te dharmadhyAnIne hoI na zake. dharmadhyAnIne zubha, nirmaLa adhyavasAyo hovAthI temanI vezyA zubha hoya che. e traNa zubha lezyAo anukrame che : pIta (tejo) lezyA, padma lezyA ane zukala lezyA. emAM patine jo tIvra kahIe to zukalane tIvratama kahevAya. patine jo maMda vezyA kahIe to zukalane tIvra vezyA tarIke oLakhAvI zakAya. pratyeka vezyAmAM paNa enI mAtrA caDaUtara karatI hoya che. dharmadhyAna dharanArAonA zubha adhyavasAyomAM paNa maMdatA ke tIvratA hoI zake che ane e pramANe teonI vezyA rahe che. sAdhanA anusAra teonI vezyA uttarottara vadhu vizuddha banatI jAya che. have dharmadhyAnInA liMganI vAta karavAmAM Ave che. liMga eTale cihna athavA oLakhavA mATenI nizAnI. koI vyakti dharmadhyAna tarapha vaLelI che ke nahi enI ApaNane khabara zI rIte paDe ? to kahe che ke dharmadhyAnavALAnuM paheluM lakSaNa che zraddhA. enI zraddhA tIrthaMkara paramAtmAnI dezanA para eTale ke Agama upara acala hoya che. paDu dravya, nava tattva, ATha karma, cauda guNasthAna, guNa-paryAya vageremAM enI zraddhA deDha hoya che. AgamonA svAdhyAyathI A zraddhA vadhu dRDha bane che. jeone jAte AgamasUtro vAMcavA na maLe teone AcArya mahArAjanA upadeza dvArA te tattvonI vAta sAMbhaLavA maLe che. e rIte upadeza dvArA emanI zraddhA daDha thAya che. keTalAkane AjJAthI zraddhA thAya che eTale ke jinezvara bhagavAne AjJArUpe je pharamAvyuM che te yathArtha ane vyavasthita che evI pratIti thAya che. keTalAkane nisargarUpe, svAbhAvika rIte ja, mithyAtva mohanIya karmano kSayopazama thatAM jinokta tattvamAM zraddhA pragaTe che. zAstranuM koruM zuSka jJAna ke vidvattAbharI vANI hoya paNa aMtaramAM sAcI zraddhA na hoya to dharmadhyAna saMbhavI zake nahi. dharmadhyAnIne oLakhavAnuM bIjuM liMga ke lakSaNa te enAmAM rahelo vinayabhAva che. dharmadhyAnI uddhata ke avinayI na hoya. enA vartanamAM namratAno bhAva hoya. e tIrthakara bhagavAnanA kALamAM hoya to tIrthakara bhagavAnano eTalo ja vinaya kare. te aMjalibaddha hoya, sAme levA jAya, mUkavA jAya, vaMdana kare. te 37ra Jain Education Intemational 2010_05 Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pAMcamo, adhikAra soLamo : dhyAna adhikAra tIrthaMkara bhagavAnanA virahakALamAM emanI pratimAjIno paNa eTalo ja vinaya kare. te guru bhagavaMtano paNa vinaya kare. emane Asana Ape, sukhazAtA pUche, emanA AhAra vagerenI vyavasthA aMge dhyAna rAkhe, vaiyAvacca kare. dharmadhyAnInuM trIjuM liMga che sadguNastuti. te jinezvara bhagavAnanAM sadguNonuM kIrtana kare. te stavanastuti lalakAre, bhakti-sevA kare. te sAdhu bhagavaMtonAM niraticAra cAritranI prazaMsA, anumodanA kare. enuM hRdaya AnaMdollAsathI sabhara hoya. dharmadhyAnI mAtra upacAra khAtara, dekhAva tarIke bIjAne batAvavA mATe vinayabhakti, sadguNastuti karato hoya ane enA aMtaramAM evA sAcA bhAvo na hoya to enI e daMbhI pravRtti tarata parakhAI jAya che. emAM rahelI kRtrimatAnI gaMdha AvI jAya che. to e sAco dharmadhyAnI nathI, pachI bhalene potAnI jAtane dharmiSTha tarIke oLakhAvato hoya. enuM ArtadhyAna ane enI azubha lezyA - e be vadhu vakhata chAnAM rahI zakatAM nathI. [649] zIlasaMyamayusya dhyAyato dharmamuttamam / svargaprAptiM phalaM prAhuH prauDhapuNyAnubaMdhinIm // 72 // anuvAda : zIla ane saMyamathI yukta evA, uttama dharmadhyAnanA dhyAtAne prauDha puNyanA anubaMdhavALI svargaprAptirUpI phaLa kahyuM che. vizeSArtha : ahIM dharmadhyAnanA phaLano nirdeza che. dharmadhyAna dharanAra jo zIla ane saMyamathI yukta hoya to tene dharmadhyAnanA phaLarUpe svargaprApti thAya che. dharmadhyAnathI puNyopArjana thAya che ane karmanI nirjarA paNa thAya che. je puNyopArjana thAya che te prauDha eTale ghaNuM moTuM hoya che ane vaLI te puNyAnubaMdhI hoya che. moTA puNyanA phaLarUpe UMcI devagati prApta thAya che. devagati eTale mAtra bhogavilAsa ane raMgarAga evuM nathI. UMcI devagatimAM to mokSAbhilASA ane AtmaciMtana paNa cAlatAM hoya che. sAdhuo brahmacarya vratanuM pAlana kare, zIla ane saMyamanI sarasa ArAdhanA kare to emane devagati prApta thavAnI zakyatA rahe che. paraMtu emanuM lakSya to mokSagati che. temanA aMtaramAM svarganAM sukhono mahimA nathI hoto, paraMtu temanuM puNya eTaluM badhuM hoya che ke temane UMcI devagati prApta thAya che. teo samakitI hoya che. eTale dharmadhyAna emane devagatimAM laI jatuM hovA chatAM paraMparAe te teone mokSagati apAve che. [650] dhyAverjInamatha kSAntimRDutvArnavamuiima: / chadmastho'Nau mano dhRtvA vyapanIya mano jinaH // 73 // anuvAda : tyArapachI kSamA (kSAnti), mRdutA, saraLatA (Arjava) ane nispRhatAthI yukta chadmasthe (munie) paramANumAM mana joDIne ane jine (kevaLIe) manano nirodha karIne zukaladhyAna dhyAvavuM. _2010_05 373 For Private Personal Use Only Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra vizeSArtha : dharmadhyAna pachI cothA zukaladhyAnano viSaya have levAmAM Ave che. zukaladhyAnanA cAra prakAra che. e cAra prakArane cAra pAda, pAyA eTale ke pagathiyAM kahevAmAM Ave che, kAraNa ke te anukrame ja levAnAM che. pahelAM traNa dhyAna je kahyAM--Artta, raudra ane dharma--temAM enA peTAprakAro AgaLa pAchaLa paNa thaI zake. te anukrame ja levAnuM pharajiyAta baMdhana nathI. paraMtu zukaladhyAnamAM sAdhaka enA peTAprakAromAM anukrame ja AgaLa vadhI zake che. zukaladhyAnamAM trIjA prakAranA dhyAna pachI pahelA prakAranA dhyAnamAM na AvI zakAya. zukaladhyAna dharanAra apramatta guNasthAnake hoya eTale ke teo muni hoya. teo kevaLI bhagavaMta hoya to temA guNasthAnake hoya. jo teo muni hoya to emaNe zukaladhyAnanA pahelA ane bIjA pAyAnuM dhyAna dharavAnuM hoya ane jo teo kevaLI hoya to trIjA ane cothA pAyAnuM dhyAna dharavAnuM hoya. chadmastha dhyAtA kSamA, mRdutA, Arjava, nispRhatA vagere guNonI utkRSTa bhAvanAnA AlaMbana vaDe zukaladhyAna para caDe che. te potAnA mananA viSayono saMkSepa karIne tene paramANumAM joDe che. A saMkSepamAM krama rahelo che. te dharmadhyAnamAM zarUAtamAM traNa bhuvananuM dhyAna dharato hoya che. have zukaladhyAnamAM te dhyAnanA viSayono saMkSepa kare che ne je viSaya choDyA tenA para pAcho jato nathI ane tema viSayono saMkSepa karatAM karatAM, viSayono tyAga karatAM karatAM chevaTe eka paramANunA dhyAnamAM potAnA manane kendrita kare che. zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNe dhyAnazataka'mAM saMkocanA A krama mATe traNa dRSTAnta ApyAM che : (1) viSanuM dRSTAnta--jema koI mANasane DaMkhathI jhera caDyuM hoya to maMtravid tenA zarIranA eka pachI eka bhAganuM jhera utArato jaIne chevaTe jyAM DaMkha vAgyo hoya tyAM Ave che ane pachI maMtranA yogathI e DaMkhamAMthI jhera kADhI nAkhe che, emAM saMkocano krama rahelo che. (2) agninuM dRSTAnta--jema eka sAthe ghaNAM lAkaDAM saLagatAM hoya to temAMthI eka pachI eka lAkaDuM kheMcI, olavIne agni ocho karatA jaI chevaTe thoDAMka IMdhaNa para rahelA agnine olavavAmAM Ave che. (3) pANInuM dRSTAnta-jevI rIte tapelAmAM ke koI vAsaNamAM pANI garama thatuM hoya to te chevaTe eka TIpuM rahIne te paNa baLI jAya. AvI rIte dhyAnanA viSayono saMkoca karatAM karatAM chevaTe eka paramANu para dhyAtAnuM dhyAna sthira thAya che. zukaladhyAnanA pahelA be prakAramAM viSayono saMkoca thatAM thatAM chevaTe mananI eka paramANumAM sthiratA thAya che. A dhyAna chadmasthane hoya che. zukaladhyAnanA chellA be prakAranuM dhyAna jinane eTale kevaLajJAnIne aMtasamaye hoya che. mokSa pAmavAne aMtarmuhUrtanI vAra hoya te vakhate yoganirodha thAya che. temAM manoyogano nirodha thatAM kevaLajJAnI a-mana banI jAya che. [651] savita mavicAra pRthavatva tamim / nAnAnayAzritaM tatra vitarkaH pUrvagaM zrutam // 74 // anuvAda : savitarka, savicAra ane samR ema A (zukaladhyAnano pahelo pAyo) che. emAM vividha nayano Azraya karIne raheluM pUrvagata zruta te vitarka che. _2010_05 374 For Private Personal Use Only Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pAMcamo, adhikAra soLamo : dhyAna adhikAra vizeSArtha : dhyAnanA zubhAzubha prakAromAM cothuM dhyAna te zukaladhyAna che. te zubha ane sarvotkRSTa che. zokane naSTa kare te "zukala' evI A dhyAnanI eka vyAkhyA ApavAmAM Ave che. zukaladhyAnanA cAra prakAra athavA cAra pAyA nIce pramANe che : 1. sapRthakRtva, savitarka, savicAra 2. ekatva, savitarka, savicAra 3. sUkSmakriyA-anivRtti 4. samucchitra (vyavacchinna) kriyA apratipAtI A cAramAMthI pahelA prakAranA zukaladhyAnanAM traNa mukhya lakSaNo ahIM ApavAmAM AvyAM che : (1) savitarka (2) savicAra ane (3) sapRtha8. ("sa" eTale sahita) A traNa zabdo pAribhASika che. eno artha nIce pramANe che : | vitarka - ahIM zlokamAM ja vitarkanI vyAkhyA ApavAmAM AvI che te pramANe vitarka eTale vividha nayono Azraya karIne cauda pUrvamAM rahelA zrutajJAnano bodha. cauda pUrvamAM padArthanI, eTale ke tattvanI ghaNI sUkSma, gahana ane savistara vicAraNA karavAmAM AvelI che. ene AdhAre dhyAtA dravyaguNaparyAyanuM atyaMta sUkSma ciMtana karI zake che. eTale A zukaladhyAna pUrvazrutanA jJAtA ja karI zake. (A pUrvono hAla viccheda thayelo che.) A pahelA prakAranA zukaladhyAnamAM dhyAnano viSaya che dravyanA paryAya. paryAyamAM utpatti, sthiti ane nAza Ave. dhyAna dharanAra dhyAtA koI paNa dravyanA - paryAyonAM utpatti, sthiti ane nAzanuM sUkSma ciMtana karI zake. vicAra - ahIM vicAra zabdano artha thAya che vicaraNa eTale ke saMkramaNa. cittanuM ekamAMthI bIjAmAM javuM te saMkramaNa. artha, vyaMjana ane manAdi yogonuM je saMkramaNa thAya tene vicAra arthAta vicaraNa kahevAmAM Ave che. artha eTale dravya ke padArtha, vyaMjana eTale zabda. yoga eTale mana, vacana, kAyAnA yogo. enA ciMtanamAM saMkramaNa thAya te vicAra. udAharaNa tarIke cittanuM manoyogamAMthI vacanayogamAM ke vacanayogamAMthI kAyayogamAM saMkramaNa thAya, eka paryAyamAMthI bIjA paryAyamAM ke eka guNamAMthI bIjA guNamAM saMkramaNa thAya te vicAra kahevAya. pRthakatva - pRthaphatvanA judA judA artha karavAmAM Ave che. graMthakAre ahIM eka artha Apyo che te pramANe dravya, paryAya ane guNamAM attaragati karavI te. eTale ke dravyathI dravyamAM, paryAyathI paryAyamAM ane guNathI guNamAM cittanuM je javuM te pRthakRtva. pRthakRtvano bIjo artha thAya che judApaNuM. dhyAna ane dhyeya baMne judAM che, ekAkAra nathI thayAM evuM A dhyAnane vize rahe che. pRthatva eTale bhinnatAne kAraNe vistAra evo artha paNa karavAmAM Ave che, kAraNake saMkramaNane kAraNe A prakAranA dhyAnamAM viSayano vistAra ghaNo badho thato rahe che. 375 Jain Education Intemational 2010_05 Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra [52] arthavyaMnanayogAnAM vicArokyonyasaMkrma: / pRthaktvaM dravyaparyAya guNAntaragatiH punaH // 75 // anuvAda : artha (padArtha), vyaMjana (zabda) ane yogo (mana, vacana, kAyAnA)no anyonya saMkrama te vicAra, tathA dravya, guNa ane paryAyanI aMtaragati (saMkrama) te pRtha. [653] triyo yozina: sAovitAnvita gha: / ISaccalataraMgAbdheH kSobhAbhAvadazAnibham // 76 // anuvAda : traNa yoganA yogavALA sAdhune vitarkAdithI yukta A (pahelA prakAranuM zukaladhyAna) kaMIka capaLa taraMgavALA samudranI kSobharahita dazA jevuM hoya che. vizeSArtha : pUrvanA be zlokamAM pRtha, vitarka, savicAra nAmanA prathama prakAranA zukaladhyAnanAM lakSaNo darzAvyA pachI ahIM evA dhyAnane samajavA mATe yogya upamA ApavAmAM AvI che. paheluM to e ke A dhyAna sAtamA apramatta guNasthAna ke tethI upa2 gayelA munione ja hoI zake. gRhasthonI--dezavirati zrAvakonI A dhyAna mATe yogyatA nathI. AvA muni, mana, vacana ane kAyAnA yogavALA hoya che ane temanuM dhyAna vitarkayukta hoya che. eTale AvuM dhyAna dhIragaMbhIra vizALa samudra jevuM hoya che. samudramAM paNa, moTI bharatIvALA ghUghavatA samudra jevuM nahi paNa yatkiMcit kaMpavALA, caMcalatAvALA, nAnAM nAnAM mojAMnI dhImI dhImI laheravALA samudra jevuM A dhyAna hoya che. eno artha e ke A dhyAna dharanArane dhyAnamAM vizALatA, gahanatA ane adbhuta zAntino chatAM thoDAMka spaMdanono anubhava thAya che. [654] Dvena vitaoLa vidyAreLa = saMyutam / nirvAtasthapradIpAbhaM dvitIyaM tvekaparyayam // 77 // anuvAda : ekatvathI, vitarkathI ane vicArathI saMyukta, eka paryAyavALuM bIjuM (zukaladhyAna) vAyu vinAnA sthAnamAM rahelA pradIpanI jyoti jevuM che. vizeSArtha : ahIM zukaladhyAnanA bIjA prakAra 'ekatva, vitarka, savicAra' vize kahevAmAM AvyuM che. zukaladhyAnanA pahelA pAyAmAM dhyAna dharanAra dhyAtA koI paNa dravyanA paryoyonAM utpatti, sthiti ane nAzanuM dhyAna dhare ane enuM citta eka paryAyamAMthI bIjAmAM saMkramaNa karI zake che. have AgaLa vadhatAM dhyAtA jyAre zukaladhyAnanA A bIjA pAyA para Ave che tyAre vitarka pUrvavat rahe che, paraMtu pRthaktvanI jagyAe have ekatva Ave che. eno artha e thayo ke have te koI paNa eka ja paryAyanuM dhyAna dhare che. AmAM citta vadhu sthira bane che. AmAM artha, vyaMjana ane yogamAM saMkramaNa nathI hotuM. eTale ene 'savicAra' dhyAna kahe che. A dhyAnamAM ekatva Ave che. eno eka artha ema paNa karavAmAM Ave che ke A dhyAnamAM dhyAtA, dhyAna ane dhyeya ekarUpa banI jAya che. AmAM abhedatA sadhAya che. _2010_05 376 Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pAMcamo, adhikAra soLamo : dhyAna adhikAra I A dhyAna niSkapa hovAthI pavana vinAnA sthAnamAM dIpakanI jyoti jema sthira rahe tevI rIte te sthira rahe che. pahelA prakAranA zukaladhyAna karatAM AmAM dhyAnanI sthiratA ane nirmaLatA vadhu hoya che. [65] sUkSmadiyAnivRtyAraa tRtIyaM tu ninI tata __ ardharuddhAMgayogasya ruddhayogadvayasya ca // 78 // anuvAda : sUkSmakriyA anivRtti nAmanuM A trIjuM dhyAna kevalI(jina)nuM che. emAM kAya (aMga) yogano aDadho nirodha ane bIjA be yoga(vacana ane mana)no nirodha hoya che. vizeSArtha zukaladhyAnanA trIjA pAyAno ahIM paricaya Apyo che. A dhyAna phakta jina eTale ke kevaLI bhagavaMtane ja hoya che. zukaladhyAnanA bIjA pAyAne aMte kevaLajJAna pragaTa thAya che. tyAre kevaLI bhagavaMtanA mana, vacana ane kAyAnA yogo cAlu hoya che. eTale emane sayogI kevaLI kahevAmAM Ave che. teo teramAM guNasthAnake hoya che. teono lagabhaga badho AyuSyakALa teramA guNasthAnake hoya che. AyuSya pUrNa thatAM pahelAM temane A trIjuM zukaladhyAna hoya che. eTale bIjA pAyA ane trIjA pAyAnA dhyAna vacce koIne divasa ke divasonuM, to koIkane varSonuM aMtara (mahAvIra svAmIne lagabhaga 30 varSa) rahe che. A trIjA pAyAnA dhyAnamAM yoganirodhanI kriyA cAlu thAya che. vacana ane mananA yogano nirodha thaI gayA pachI, eTale ke enI have kazI ja skUla (bAdara) ke sUkSma pravRtti ke kriyA rahI na hoya ane zarIranI mAtra zrosocchavAsa pUratI sUkSma kriyA bAkI hoya eTale ke kAyAno aDadho yoganirodha thaI cUkyo hoya tyAre A trIjA pAyAnuM dhyAna cAlu thAya che. A dhyAnamAM manoyoga ane vacanayoganI nivRtti thaI gaI hoya che ane kAyayoganI sUkSma kriyAnI haju anivRtti che. mATe A dhyAnane "sUkSma kriyA anivRtti' kahevAmAM Ave che. A dhyAna mATe "sUkSma kriyA anivArtA (pAchI nahi pharanArI) evo zabda paNa prayojAya che te e arthamAM ke AtmasthiratAnA pariNAmathI have pAchI nahi pharanArI eTale sUkSmamAMthI pAchI bAdaramAM nahi AvanArI (anivArtA) evI A sUkSma kriyA (kAyAnI) che. [65] turIyaM chinnayimamtipatti tA. zailavanniSprakaMpasya zailezyAM vizvavedinaH // 79 // anuvAda : A cothuM (zukaladhyAna) "samucchinna kriyA apratipAtI (sarvathA ucchinna vyApAravAnuM ane pAchuM na paDe tevuM) che. te zailezI avasthAmAM, parvatanI jema niSpakaMpa rahenAra sarvajJa(vizvavedina)nuM hoya che. vizeSArtha : have zukaladhyAnanA cothA pAyAno paricaya ApavAmAM Avyo che. sayogI kevaLI mana ane vacana e benA yogano saMpUrNa nirodha karI kAyAnA bAda yogano nirodha kare che ane have phakta sUkSma kAyayogarUpI zvAsocchavAsanI kriyA hoya che ane zukaladhyAnanA trIjA pAyAmAM hoya che tyAre teo kAyAnA sUkSma yogano nirodha karavAno prabaLa puruSArtha AdarI de che. eTale 377 Jain Education Intemational 2010_05 cation Intermational 2010_05 Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra A trIjuM zukaladhyAna alpakALanuM ja hoya che. kevaLI bhagavaMta potAnA Atmapradezone nizcala karavAno puruSArtha kare che. A puruSArthamAM teo aDaga rahe che ane sUkSma kAyayogano paNa nirodha karIne ja rahe che. A badhI sUkSma kriyA teramA guNasthAnakanA aMtima kALe thAya che. ahIM sarvathA kAyanirodha thatAM teramuM guNasthAnaka pUruM thAya che ane ayogI kevalInuM caudamuM guNasthAnaka cAlu thAya che. A caudamA ayogI kevalInA guNasthAnake thatA zukaladhyAnane 'samucchinna kriyA' athavA 'vyavacchinna kriyA' athavA 'vyuparata kriyA' kahevAmAM Ave che. siddhAvasthA prApta thAya tyAM sudhI A dhyAnamAMthI have pAchA pharavAnuM, pAchA paDavAnuM nathI hotuM mATe ene 'apratipAtI' kahevAmAM Ave che. A dhyAna daramiyAna Atmapradezo niSmakaMpa, nizcala hovAthI meru parvata jevA te sthira hoya che. zaila eTale parvata ane zaileza eTale parvatomAM zreSTha evo meru parvata. [57] taMtuvidha zuvatadhyAnama yo: tam / AdyayoH suralokAptiraMtyayostu mahodayaH // 80 // anuvAda : A cAra prakAranA zukala dhyAnamAMnA pahelA be(prakAra)nuM phaLa svargalokanI prApti che ane chellA benuM (phaLa) mokSa (mahodaya) che. vizeSArtha : zukaladhyAnanA cAra prakArane cAra pAyA kahevAmAM Ave che. jema dareka dhyAnanuM phaLa batAvavAmAM Ave che tema prazna thAya ke zukaladhyAnanuM phaLa zuM ? zukaladhyAnanA pahelA be pAyA te 'sapRthak savitarka savicAra' ane 'ekatva-savitarka savicAra' che. A pahelA be prakAranA zukaladhyAnathI viziSTa koTinAM zubhAzrava thAya che ane tevI ja karmanirjarA thAya che. A dhyAnanI zreNIe caDelA muni jo upazama zreNI mAMDIne paDe ane AyuSya pUrNa kare to te svargalokamAM deva thAya che. paNa jo te zrapakazreNI mAMDe to kevaLajJAna pAmI mokSagati prApta kare che. zukaladhyAnanA chellA be pAyA 'sUkSmakriyA anivartI' ane 'bucchinnakriyA apratipAtI' to phakta anukrame sayogI ane ayogI kevaLajJAnIne ja hoya che. eTale enA phaLarUpe mokSagati ja hoya e dekhItuM che. [658] prazravApAyasaMsArAnubhAvabhavasaMtatI / arthe vipariNAmaM vA'nupazyecchuklavizrame // 81 // anuvAda : zukaladhyAnanA vizrAma daramiyAna, AzravothI thatA apAyonI (duHkhonI), saMsAranA anubhavanI, bhavanI paraMparAnI athavA arthamAM vipariNAmanI anuprekSA karavI. vizeSArtha : koI paNa dhyAnanI dhArA amuka samaya pachI athavA vadhumAM vadhu aMtarmuhUrta sudhI TakatI hoya che. cittanA caMcala svabhAvane kAraNe ema bane che athavA dhyAnI mahAtmAoe dhyAna dharatAM pahelAM enI samayAvadhi vicArelI hoya che. dharmadhyAnathI paNa vadhu AgaLa zukaladhyAna sudhI pahoMcelA muni mahAtmAo potAnA dhyAnamAM vadhu samaya sthira rahI zake che. to paNa te dhyAna vadhumAM vadhu aMtarmuhUrta sudhI _2010_05 378 Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pAMcamo, adhikAra soLamo : dhyAna adhikAra TakI zake che. pachI vizrAMtino, virAmano samaya Ave che. be dhyAnayoga vaccenA AvA alpa kALane dhyAnAnsarikA kahevAmAM Ave che. | dharmadhyAnanI dhyAnAntarikAmAM anityAdi bAra bhAvanAonI anuprekSAnI bhalAmaNa karavAmAM AvI che. zukaladhyAnanI dhyAnAnsarikA mATe zAstrakAroe anuprekSAnA cAra viSayo sUcavyA che. A viSayo anukrame ja levA evuM nathI. e vikalpa che. zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNe dhyAnazataka'mAM (gAthA 87-88)mAM A viSayono nirdeza karyo che, je nIce pramANe che : (1) Azrava-apAya anuprekSA - AzravanAM eTale ke karmabaMdhanAM dvAra mithyAtva, avirati, kaSAya ityAdi ghaNAM che. zarIranI indriyo vagere dvArA pratikSaNa zubhAzubha karmo baMdhAtAM rahe che. AvA AzravothI kevAM kevAM apAyo eTale ke anartho, kaSTo, duHkho, jIvane bhogavavAM paDe che ! AvAM duHkho A bhavamAM ahIM ja bhogavavA paDe che ane paralokamAM paNa bhogavavA paDe che. nigodanAM duHkhothI mAMDIne naraka gatinAM duHkho jIva bhogavato raheto hovA chatAM ajJAna-mithyAtvanA gADha aMdhakAramAM aTavAyA karato rahe che. Ama, AvA viSayonI anuprekSA karI zakAya. (2) saMsAranA anubhavanI anuprekSA - A saMsAra anAdikALathI cAlyo Ave che ane anaMtakALa sudhI raheze. emAM juo ke jIvo kevAM kevA prakAranAM du:kho bhogave che ! kSaNika, nAzavaMta cIjo pAchaLa jIvo kevI doTa mUke che ! bhautika indriyArtha sukha aMte kevuM duHkha Ape che, jayAre AtmadhyAnanuM sukha kevI ucca koTinuM che ! to pachI mokSa sukha to kevuM haze ! Ama chatAM ajJAnI jIvo te tarapha na jatAM jhAMjhavAnAM nIra jevAM sAMsArika sukho pAchaLa doDIdoDIne kevA thAkI jAya che - A rIte saMsAranAM svabhAva ane anubhavanuM ciMtana karAya che. (3) bhava-saMtatinI anuprekSA - bhava athavA janmamaraNanI paraMparA kevI cAlyA kare che ! ApaNe ApaNI najara samakSa keTalAyanA jIvanano aMta Avelo joyo ne keTalAye navA jIvo janmelA joyA. saMsAranI A paraMparA avicchinnapaNe cAlI rahI che. e calAvanAra cAlaka tattva te karmasattA che. A rIte bhavaparaMparAnuM ciMtana karI zakAya che. (4) arthamAM vipariNAmanI anuprekSA - saMsAramAM padArthonA svarUpamAM ane saMbaMdhomAM kevI kevI viparItatA Ave che ! eka janmanAM pitA-putra ke mAtA putra ke bhAI-bhAI ityAdi anya janmamAM - ekabIjAnAM vairI bane che, A saMsAramAM kazuM zAzvata nathI. eka janmamAM paNa saMjogonI, saMbaMdhonI, cIjavastuonI keTalI badhI viparItatA sarjAya che ! || zukaladhyAnanA pahelA pAyAne aMte ane bIjA pAyAne aMte AvA prakAranI anuprekSA karavAnI hoya ' che. zukaladhyAnanA trIjA-cothA pAyAmAM to kevaLajJAna hoya che, je chevaTe mokSagati ja apAve che. eTale emAM anuprekSAno prazna ja udbhavato nathI, [659] [o: zu tRtIthe ne sA parama patA caturthaH zuklabhedastu lezyAtItaH prakIrtitaH // 82 // anuvAda : bemAM (zukaladhyAnanA pahelA be pAyAmAM) zukala (lezyA), trIjAmAM te legyA parama (utkRSTa) mAnelI che tathA zukaladhyAnanA cothA prakAramAM (dhyAnI mahAtmA) lezyAtIta kahevAya che. 379 2010_05 Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra vizeSArtha : A zlokamAM "zukala' zabda dhyAna mATe prayojAyo che ane legyA mATe paNa prayojAyo che. e lakSamAM rAkhavAnI jarUra che. dhyAnanA be zubha prakAra te dharmadhyAna ane zukaladhyAna. traNa zubha lezyA te pIta (tejo) vezyA, padma lezyA ane zukala lezyA. A vezyAo ekasarakhI mAtrAnI nathI hotI. emAM paNa mAtrAonI caDa-Utara cAlatI hoya che. A mAtrAmAM paNa maMda, madhyama ane tIvra athavA utkRSTa evA prakAra pADI zakAya che. zukaladhyAnanA cAra pAyA batAvavAmAM AvyA. temAM prathama be pAyAmAM - (1) pRthakRtva vitarka savicAra ane (2) ekatva savitarka savicAra - mAM zukala lezyA hoya che. zukaladhyAnanA trIjA pAyAmAM eTale ke sUkSma kriyA anivartIimAM zukala legyA parama eTale ke utkRSTa koTinI hoya che. zukaladhyAnanA cothA pAyAmAM (vyavacchinnakriyA-apratipAtImAM) mana, vacana ane kAyAnA yogano sarvathA nirodha thaI javAthI dhyAnI-mahAtmA vezyAtIta athavA vezyArahita bane che. [66] trinuM nirmanocaii zunnadhyAnavatoDavA asaMmoho vivekazca vyutsargazcAbhidhIyate // 83 // anuvAda : nirmaLa yogavALA zukaladhyAnInAM avadha, asaMmoha, viveka ane vyutsarga e liMga kahyAM che. vizeSArtha : have zukaladhyAnInAM liMga kahevAmAM Ave che. liMga eTale cila athavA nizAnI ke jenAthI vyakti oLakhAI zake (Indentification Mark). liMga bAhya athavA sthUla hoya che ane AMtarika athavA sUkSma paNa hoya che. bAhya sthUla liMgane dravyaliMga kahe che ane AMtarika sUkSma liMgane bhAvaliMga kahe che. koI vyaktine zukaladhyAna thayuM che e kevI rIte khabara paDe ? athavA potAne zukaladhyAna thayuM che evo aNasAra vyaktine potAne kevI rIte Ave ? e mATe zukaladhyAnInAM cAra bhAvaliMga kahevAmAM AvyAM che. e che : (1) avadha, (2) asaMmoha, (3) viveka ane (4) vyutsarga. zukaladhyAnIne mana, vacana ane kAyAnA yoga nirmaLa thaI gayA hoya che. have teo dehathI bhinna evA zuddha AtmasvarUpamAM ramaNatA karatA hoya che. ethI temanAmAM je cAra vizeSatAo udbhave che e emane oLakhavA mATenAM lakSaNo che. A cAra - avadha, asaMmoha, viveka ane vyutsarga vize have pachInA be zlokamAM samajaNa ApI che. [961] vadhAvupacca: jaMpate ja viti vA __ asaMmohAnna sUkSmArthe mAyAsvapi ca muhyati // 84 // anuvAda : avadhane lIdhe teo upasargathI kaMpatA nathI ke bhaya pAmatA nathI. asaMmohane lIdhe teo sUkSma arthamAM ke mAyAmAM paNa mUMjhAtA nathI. vizeSArtha : zukaladhyAnavALA yogI mahAtmAonAM prathama be liMga te avadha ane asaMmoha che. e vize ahIM nirdeza karavAmAM Avyo che. 380 Jain Education Intemational 2010_05 Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pAMcamo, adhikAra soLamo : dhyAna adhikAra avadha eTale vadha na thavo te. athavA avadha eTale acalatA, calAyamAna na thavuM te. zukaladhyAna para ArUDha thayelA mahAtmAone deha ane AtmAnI bhinnatA satata rahetI hovAthI deha parano temano mamatvabhAva chUTI gayo hoya che. AthI e dehane koI parISaha ke upasargathI kaMpita karI zakatA nathI. bhUkha, tarasa, TADha, taDako, macchara vagerenA parISaho teo sahana karatA hoya che. vastutaH pote e sahana kare che evI sabhAnatA paNa hotI nathI. mArAntika upasarga Ave eTale ke koI potAno vadha kare athavA anya koI rIte evuM kaSTa Ape ke je mRtyumAM pariName, eve vakhate paNa teo bhaya pAmatA nathI, dhrUjatA nathI, vyagra ke zokAtura banatA nathI. je kaMI thAya che athavA thavAnuM che te dehane thavAnuM che ane deha potAno nathI evuM emanA aMtaramAM vaseluM hoya che. mAraNAntika upasarga vakhate te to jJAtAdeNA bhAvamAM ja hoya che. teo samatvamAM ja sthira hoya che. zukaladhyAnInuM bIjuM liMga che asaMmoha. saMmoha eTale moha pAmavo, lobhAI javuM, chetarAI javuM, mUMjhAI javuM. asaMmoha eTale moha, mAyA, lAlasA, mUMjhavaNa ityAdi na anubhavavAM. asaMmohano bIjo artha paNa thAya che. zukaladhyAna vartatuM hoya tyAre cauda pUrvamAM AvatA sukSma padArthonuM ekAgratAthI ciMtana cAlatuM hoya che ane e vakhate game teTalo gahana padArtha hoya to paNa dhyAtAnuM citta vyAmohamAM sapaDAtuM nathI, kAraNa ke teone pramAda hoto nathI ane zraddhAthI teo saMpanna hoya che. eTale sUkSma arthane teo samajI zake che. sUkSma arthanA ciMtanamAM ke sUkSma padArthonAM rahasya samajavAmAM te mUMjhAya nahi, gUMcavAya ke badhAM rahasyo temane spaSTa thavA lAge che. vaLI zukaladhyAna pragaTe che tyAre labdhisiddhi paNa pragaTe che. vaLI devadevIo paNa temane lobhAvavA ke temanI parIkSA karavA mAyAjALa race che. paraMtu vaikriya labdhivALAM devadevIothI teo prabhAvita thatA nathI ane tevI labdhio joI rAjI thatA nathI. teo AkarSAya nahi ke tevI labdhio mATe temanAmAM abhilASA janme nahi, A dRSTie paNa teo asaMmohita rahe che. Ama, avadha ane asaMmoha e be lakSaNone lIdhe zukaladhyAnI mahAtmAmAM samatAyukta zairya ane pairya rahelAM hoya che. [662) vivetsarvasaMyo mitramAtmAnamItte .. dehopakaraNAsaMgo vyutsargAjjAyate muniH // 85 // anuvAda : viveka dvArA te sarva saMyogathI potAnA AtmAne bhinna jue che. vyutsarga dvArA muni zarIra ane upakaraNathI asaMga thAya che. vizeSArtha : A zlokamAM zukaladhyAnI mahAtmAnAM bIjAM be liMgano eTale ke lakSaNono artha darzAvavAmAM Avyo che. emanuM trIjuM liMga te viveka ane cothuM liMga te vyutsarga che. - viveka eTale bheda pArakhavAnI zakti. ahIM viveka eTale deha ane AtmAne bhinna jovAM te. dehanI sAthenA sarva saMjogo paNa zukaladhyAnIne AtmAthI bhinna anubhavAya che. dehane sagavaDa-agavaDa thAya, kaSTa vagere paDe, mAna-apamAna sahana karavo paDe, koI zArIrika pIDA kare ke karAve ityAdine teo potAnAM mAnatA nathI. teono temAM upayoga jato nathI. dehanI sAthe saMkaLAyelA sarva saMjogone 381 * 2010_05 Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra paNa teo bhinna gaNatA hoya che. eTale game tevA sAnukULa ke viparIta saMjogomAM paNa teo potAnA dhyAnathI calita thatA nathI. maraNAntika upasargo paNa teone dhyAnabhaMga karI zakatA nathI. e mATe gajasukumAlanuM dRSTAnta jANItuM che. teo smazAnamAM kAusaggadhyAnamAM UbhA che. te vakhate roSe bharAyelA sasarA somila temanA mAthA para mATInI pALa karI aMdara devatA bhare che te vakhate gajasukumAlane thAya che ke 'deha baLI rahyo che. ethI mArA AtmAne zuM ? je baLe che te mAruM nathI ane je mAruM che te baLatuM nathI.' AvA bhAva sAthe potAnA dhyAnamAM teo sthira rahe che. pariNAme emane tyAM ja kevaLajJAna prApta thAya che ane tyAM ja sarva karma khapAvIne teo mokSagatie sidhAve che. vyutsarga e zukaladhyAnInuM cothuM liMga che. vi+utsarga eTale vizeSapaNe tyAga karavo. vivekamAM deha ane enI sAthe saMkaLAyelA saMjogone zukaladhyAnI potAnA mAnatA nathI. have ethI paNa AgaLa vadhIne deha ane sarva upakaraNothI teo asaMga thaI jAya che eTale ke teno tyAga kare che, vosirAve che. ahIM vosirAve che eno artha e ke zarIra ane upadhi pratye teone koI paNa prakArano rAga (ke dveSa paNa) raheto nathI. zukaladhyAnI mahAtmAone tyAra pachI kevaLajJAna thAya che ane jyAM sudhI AyuSya hoya tyAM sudhI deha to rahe che, paNa deha pratye temane kazI mamatA hotI nathI. Ama, avadha, asaMmoha, viveka ane vyutsarga e cAra liMga athavA lakSaNothI zukaladhyAnI mahAtmAone oLakhI zakAya che. [663] junuM dhyAnamaM zuddha mA manavajJayA / yaH kuryAdetadabhyAsaM saMpUrNAdhyAtmavid bhavet // 86 // anuvAda : je (yogI) bhagavAnanI AjJA vaDe zuddha dhyAnano A krama jANIne eno abhyAsa kare te saMpUrNa adhyAtmane jANanAro thAya che. vizeSArtha : A adhikAranuM samApana karatAM graMthakartA maharSi upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja have dhyAnanA phaLano nirdeza kare che. jinezvara bhagavAnanI AjJAnusAra zuddha dhyAnano krama ahIM darzAvavAmAM Avyo che. ArttadhyAna ane raudradhyAna e be azubha dhyAnano tyAga karIne jIve dharmadhyAna ane zukaladhyAna tarapha vaLavAnuM che. A dhyAnanA svarUpano je abhyAsa kare che ane e pramANe niyamita dhyAna dhare che te mahAtmAo adhyAtmavid arthAt adhyAtmane jANanArA bane che. dharmadhyAnathI ane zukaladhyAnathI puSkaLa zubhAzrava (puNyabaMdha), saMvara ane karmanI nirjarA thAya che. sarva karmano kSaya thatAM teo kevaLajJAna ane mukti prApta kare che. A rIte dhyAnano mahimA mumukSu jIvo mATe ghaNo moTo che. _2016_05 iti dhyAnAdhikAraH / dhyAna adhikAra saMpUrNa 382 Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pAMcamo adhikAra sattaramo 26 dhyAnastuti adhikAra 7 [64] yaMtra achata paraM parivA pAkazAsanapadaM tRNakalpam / svaprakAzasukhabodhamayaM tad dhyAnameva bhavanAzi bhajadhvam // 1 // anuvAda : je (dhyAna) parama paripAkane pAmatAM indra(pAka)nA zAsananuM pada paNa tRNa samAna lAge che, je dhyAna svaprakAzaka, sukharUpa, bodhamaya ane bhavabhaMjaka che tenuM ja tuM sevana kara. ' vizeSArtha : dhyAnastuti' nAmanA A adhikAramAM ucca koTinA zubha dhyAnano mahimA darzAvavAmAM Avyo che. ucca koTinA dhyAnayoganAM cAra mukhya lakSaNo che : (1) svaprakAzaka, (2) sukharUpa, (3) bodhamaya ane (4) bhavabhaMjaka. A lakSaNono ahIM nirdeza karavAmAM Avyo che. A dhyAna svaprakAzaka che, eTale ke svasvarUpanuM prakAzaka che. jIva AvA dhyAna vaDe svasvarUpamAM lIna bane che ane AtmAnA divya prakAzano anubhava kare che. e anubhava sukharUpa hoya che, AnaMdasvarUpa hoya che. A dhyAnanA yogathI bodha thAya che. vaLI AvuM dhyAna janmamaraNanA cakrano aMta ANI mokSagati prApta karAvanAra che. e dhyAna bhavanAzaka arthAt bhavabhaMjaka che. AvA parama prakRSTa dhyAnano AtmArthIne jayAre anubhava thAya che tyAre tene dunyavI lakSmI tuccha lAge che, eTaluM ja nahi khuda indranAM daivI vaibhava ane sattA paNa taNakhalAM jevAM tuccha bhAse che. AnA parathI kalpI zakAze ke A uccatama dhyAnano anubhava keTalo AnaMdamaya, samRddha ane mahimAvaMta hoya che. jyAM sudhI evo anubhava jIve karyo nathI hoto tyAM sudhI ja tene bhautika sukhasamRddhi ane sattAno moTo mahimA jaNAya che. paraMtu e bhautika sukhAnubhava mAtra AbhAsarUpa ja hoya che. eTale sAcA Atmika sukhano anubhava karAvanAra zubha dhyAnanuM AlaMbana levAnI sAdhakane ahIM bhalAmaNa karavAmAM Ave che. [65] mArA kapi sAkSAt sutyajA hi viSayA na tu raagH| dhyAnavAMstu paramadyutidarzI tRptimApya na tamRcchati bhUyaH // 2 // anuvAdaH Atura ane jaDa mANaso mATe viSayone sAkSAt tyajavA sahelA che, paraMtu rAga 383 Jain Education Intemational 2010_05 Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra tevo (tyajI zakAya evo) nathI. parama zutine jonAra dhyAnI to tRpti pAmIne teno (rAgano) pharIvAra svIkAra karatA nathI. vizeSArtha : sAmAnya sAMsArika mANaso ane dhyAnI mahAtmAo vacceno taphAvata keTalo moTo che e ahIM batAvavAmAM AvyuM che. dhyAnI mahAtmAoe sAMsArika viSayono tyAga karelo hoya che. have koI ema kahe ke saMsAramAM evA keTalAka mANaso hoya che ke jeo viSayono bhogavaTo karatA nathI. jemake koI mANasa Atura eTale ke mAMdo hoya athavA koI mANasa azakta, jaDa ke mUrkha hoya to teo paNa viSayo bhogavatA nathI, to teo ane dhyAnI vacce pharaka zo ? emAM pharaka e che ke evA mAMdA, azakta, jaDa ke mUrkha mANaso viSayo na bhogavI zakatA hovA chatAM viSayo temane game che. e pratye temane rAga hoya che. e mATe temanA manamAM icchA, Asakti, abhilASA ke vAsanA hoya che. paraMtu dhyAnI mahAtmAonA cittamAM viSayo mATe rasa ke rAga nathI hotA. teo saMtRpta hoya che. teoe paramAtma-svarUparUpI parama jyotinuM darzana karyuM hoya che. emano e anubhava ja evo ullAsamaya ane saMtarpaka hoya che ke pachI bhautika koI vAtanI emane eSaNA ja rahetI nathI. anubhave A vAta vizeSa samajAya evI che. [66] thI nizA sazanamUtaUInAM dhyAnino dinamahotsava eSaH / yatra jAgrati ca te'bhiniviSTA dhyAnino bhavati tatra suSuptiH // 3 // anuvAda : sakala prANIsamUha mATe je rAtri che te dhyAnIne mATe divasano mahotsava che. vaLI, abhinivezavALA jeo jemAM jAgRta rahe che temAM dhyAnIne suSupti hoya che. ' vizeSArtha : saMsAramAM racyApacyA rahelA jIvo ane adhyAtmamArganA dhyAnI mahAtmAo vacce anubhavano keTalo bapo taphAvata che te ahIM darzAvavAmAM AvyuM che. manuSyane je viSayamAM rasa paDe temAM te tadAkAra banI zake che ane tyAre ene divasarAtanuM bhAna rahetuM nathI. vAstavika rIte rAta paDI gaI hovA chatAM enI AMkhamAM UMgha nathI hotI. rAtri paNa ene mATe divasarUpa banI rahe che. bIjI bAju mANasane je vAtamAM rasa na paDe tevI vAto sAMbhaLavAmAM ene kaMTALo Ave che; e bagAsAM khAya che; ene jhokAM Ave che. te UMghI jAya che. divasa hovA chatAM te tene mATe rAta barAbara hoya che. sAMsArika vAsanAvALA mANasone tattvajJAnanI vAtamAM rasa paDato nathI. samaja paNa paDatI nathI. e vAto temane mana aMdhakAramaya, nirarthaka hoya che. eTale teo temAM suSupti anubhave che. bIjI bAju tattvajJAnI, AtmadarzI, dhyAnI mahAtmAo mATe evI vAto utsavarUpa hoya che. vaLI sAMsArika bhogopabhoganI vAto sAMsArika jIvone mATe jAgRtipreraka hoya che, to evI vAto jJAnI dhyAnI mahAtmAo mATe tuccha, nirarthaka ane nIrasa hovAthI suSuptirUpa hoya che. 384 Jain Education Intemational 2010_05 Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pAMcamo, adhikAra sattaramo : dhyAnastuti adhikAra zrImadbhagavadgItAnA nIcenA zlokanI chAyA ahIM joI zakAya che : yA nizA sarvabhUtAnAM tasyAM jAgati saMyamI / yasyAM jAgrati bhUtAni sA nizA pazyato muneH / / [67] saMskUto rUvAMdhujhanAnAM sarvataH sakalakarmaphalAnAm / siddhirasti khalu yatra taduccai Anameva paramArthanidAnam // 4 // anuvAda : jema kUvAnA jaLanI siddhi (prApti) cotaraphanI saravANInA jaLa vaDe che tema sakala karmanA phaLanI siddhi jemAM rahelI che te, paramArthanA kAraNarUpa, ucca dhyAna ja che. vizeSArtha : aMdha athavA aMdhula eTale kUvo. dhyAnanAM svarUpa ane kArya mATe ahIM kUvAnI upamA ApavAmAM AvI che. kUvAmAM je pANI che tenuM kAraNa nIce aMdara cAre taraphathI pANInI phUTelI saravANIo (saMskuta) che. saravANImAMthI vahetuM pANI kUvAmAM ekatra thAya che. eTale kUvAnuM jaLa saravANInI siddhirUpa che. te pariNAmarUpa athavA phaLasvarUpa che. jo saravANIo na hoya to kUvo sUkAI jAya. tevI rIte saghaLI kriyAonI saphaLatA dhyAnamAM rahelI che. ahIM "karma" zabda kriyAnA arthamAM levAno che. kriyA sAthe jo dhyAna na joDAyuM hoya to kriyA niSphaLa nIvaDe. jeTaluM dhyAna ucca ane paramArtha svarUpa teTaluM tenuM phaLa vizeSa rahe che. [668] vAte di RSAyasandha nisarna natabhUpanamadbhiH / atyaniSTaviSayairapi duHkhai AnavAnnibhRtamAtmani lInaH // 5 // anuvAda : AtmAmAM sArI rIte lIna thayelo dhyAna kaSAyathI utpanna thayelA manovikArothI, namelA rAjAonA namaskArothI ke atyaMta aniSTa viSayothI ke duHkhothI paNa bAdhA pAmato nathI. vizeSArtha : dhyAnI mahAtmAonI AtmasthiratA kevI hoya che te ahIM batAvavAmAM AvyuM che. teo potAnA AtmAmAM, potAnA svabhAvamAM jyAre sArI rIte lIna thaI jAya che tyAre anukULa ke pratikULa viSayo ke upasargo temane calita karI zakatA nathI. kaSAyothI utpanna thatA manovikAro paNa temane pIDatA nathI. vastutaH temanA anaMtAnubaMdhI vagere kaSAyo zAnta thaI gayA hoya che. mAtra saMjavalananA prakAranA kaSAyo rahyA hoya to tenI AgaLa paNa teo namI paDatA nathI. dhyAnI mahAtmAone moTA rAjAo vaMdana-namana kare to paNa temanAmAM garva Avato nathI. temanAmAM mAna kaSAya udaya pAmato nathI. pratikULa 385 Jain Education Intemational 2010_05 Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra kaSTo, aniSTo ke bhayaMkara duHkho paNa temane bAdhA pahoMcADI zakatAM nathI. AvA dhyAna mahAtmAoe dhyAna vaDe deha ane AtmAnI bhinnatAno je anubhava karyo hoya che ane pariNAme deha paratve temanuM lakSa jatuM nathI. teo anAsakta thaI mAtra jJAtAdRSTA banI rahe che. [669] spaSTadaBsusaMskRtamithuM dhyAnamastu zivazarmagariSTham / nAstikastu nihato yadi na syA devamAdinayavAGmayadaMDAt // 6 // anuvAda : spaSTa rIte joyelA sukhathI bhareluM, ISTa ne mokSasukhathI gariSTha (moTa) evuM dhyAna mane ho! jo nAstika A nayagarbhita vANIrUpI daMDanA prahArathI na haNAya to tethI zuM? ' vizeSArtha : A zlokamAM graMthakAra maharSi dhyAna vaDe thatA AtmadarzananA anubhavonI vAta kare che. emAM emanA potAnA anubhavanI vAta rahelI che. teo kahe che ke evuM dhyAna mAre ho ke je dhyAna spaSTa rIte joyelA, iSTa ane priya mokSasukhathI gariSTha arthAta moTuM baneluM hoya. dhyAnanI UMcI dazAmAM AtmAno anubhava thAya che, svasvarUpanuM vedana thAya che. Atmadarzanano A anubhava atyaMta priya ane sukhathI bharelo hoya che. e anubhavamAM jANe mokSanA sukhano aMza anubhava thato hoya evI pratIti thAya che. AvA anubhava dvArA spaSTa bodha thAya che ke Atmadravya jevuM dravya che. AtmAnA AvA anubhava mATe pachIthI zAstranA koI pramANanI apekSA rahetI nathI. aneka mahAtmAonA anubhavane AdhAre zAstro racAyAM che. eTale zAstramAM AtmAnA astitvanI vAta Ave che. Ama chatAM keTalAka nAstiko AtmAnA astitvano svIkAra karatA nathI. ahIM zAstronAM vacanone daMDaprahAra tarIke oLakhAvyAM che. keTalAka vidyArthIone samajAvavA mATe zikSaka soTIno prahAra kare che. ethI vidyArthInuM citta jAgRta bane che. samajavA mATe ene cAnaka caDe che ane tarata ene samajAya che. eTale ja kahevata paDI che ke "soTI vAge cama cama ane vidyA Ave ghama ghama.' Ama chatAM koIka vidyArthI evA ja hoya ke je soTInA prahAra pachI paNa bhaNe nahi. to zikSake evA vidyArthInI upekSA ja karavI rahI. tevI rIte nayavADmaya arthAtu zAstranA vacanarUpI daMDanA prahArathI koI nAstika mANaso AtmAnA astitvano svIkAra karavA ja taiyAra na hoya to pachI evA nAstiko pratye udAsInatApUrvaka upekSAbhAva rAkhavo e ja yogya che. [670] yatra nArvavidhutAravIpa jyotiSAM prasaratAmavakAzaH / dhyAnabhinnatamasAM muditAtma jyotiSAM tadapi bhAti rahasyam // 7 // anuvAda : jyAM sUrya, caMdra, tArA ane dIpakanI prasaratI jyotine avakAza raheto nathI tyAM paNa dhyAnathI aMdhakArane bhedanArA ane Atmajyotine udita karanArAonuM rahasya prakAze che. 386 Jain Education Intemational 2010_05 Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pAMcamo, adhikAra sattaramo : dhyAnastuti adhikAra vizeSArtha : sUrya, caMdra, tArA ane dIpaka e darekanI potapotAnI ochIvattI zakti aMdhakArano nAza karavAnI che. dIvAnI jyota karatAM AkAzanA tArAo vadhu zaktimAna che. tArAo karatAM caMdra ane caMdra karatAM sUrya vadhu prakAza Ape che. e darekanI zakti aMdhakArane bhedavAmAM rahelI che. alabatta, A zakti te sthUla aMdhakArane bhedavAnI che. paraMtu vizvamAM mohamAyArUpI, ajJAnarUpI ane mithyAtvarUpI aMdhakAra paNa eTalo badho sUkSma ane gADha che ke te narI najare dekhAto nathI; prajJAcakSu vaDe ja te nihALI zakAya che. AvA pragADha aMdhakArane sUrya, caMdra, tArA vagere bhedavAne zaktimAna thatA nathI. emanuM eka kiraNa paNa A aMdhakAramAM pravezI zakatuM nathI. vastutaH tyAM emane avakAza ja nathI. paraMtu Atmajyoti to sUrya ane caMdra karatAM paNa vadhu prakAzamAna che. dhyAna vaDe e AtmajyotinAM darzana thaI zake che. je dhyAnI mahAtmAo potAnA dhyAna vaDe AvA aMdhakArane bhedI zake che. teo Atmajyotine nihALI zake che. teo enA rahasyane prakAzI zake che. [671] yoJayatyamitAtavidyuttAM preyasIM zamaratiM tvaritaM yat / dhyAnamitramidameva mataM naH kiM parairjagati kRtrimamitraiH // 8 // anuvAda : cirakALathI viyukta thayelI zamaratirUpI preyasIne tvarAthI je meLavI Ape che te dhyAnarUpI mitra ja amAre mATe mAnavA yogya che. jagatamAM bIjA kRtrima mitronuM amAre zuM kAma che ? vizeSArtha : ahIM dhyAna mATe eka sAcA, uttama paragaju mitranuM rUpaka yojavAmAM AvyuM che. sAco mitra e ke je duHkhamAM, kaSTamAM sahAyarUpa bane. jIvane anaMta kALathI potAnI priyatamA zamatino viyoga thayo che. zamati eTale samatA ane zAntino AnaMda. zamarati eTale svasvarUpamAM sthiratAno AnaMda. zamarita eTale kaSAyonI upazAntino AnaMda. A AnaMda mATe priyatamAnuM rUpaka yojavAmAM AvyuM che. saMsAramAM koIka kAraNasara pati-patnI vacce viyoga sarjAya che tyAre baMne ekabIjAne mATe satata jhUratAM rahe che. paraMtu jyAre te baMnenuM milana thAya che tyAre AnaMdotsava anubhavAya che. evA milananuM Ayojana koIka paragaju niHsvArtha mitra goThavI Ape che. jIva ane zamarati paraspara gADha saMkaLAyelAM che, paraMtu vartamAnamAM emanI vacce viyoga che. keTalAye bhavathI A viyoga cAlyo Ave che. paraMtu dhyAnarUpI mitra A viyoga dUra karAvavA kaTibaddha thAya che. milananA AnaMdano te A rIte anubhava karAve che. dhyAna-mitra zamaratine zodhI lAve che, ane meLApa karAvI Ape che. jIva jyAre dhyAnArUDha bane che, dhyAnanI UMcI bhUmikAe pahoMce che tyAre te zamarUpI ratino AnaMda anubhave che. vastutaH dhyAna ja jIvane prazamasukhano anubhava karAve che ane mokSagati pamADe che. jyAM Avo sAco mitra maLato hoya tyAM pachI saMsAramAM paribhramaNa karAvanArA viSaya-kaSAyarUpI nakalI mitronuM ApaNane zuM kAma hoya ? 2010_05 387 Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra [672] vAritaspara banatapavAre zIlazItalasugaMdhiniveze / ucchrite prazamatalpaniviSTo dhyAnadhAmni labhate sukhamAtmA // 9 // anuvAda : jemAM kAmadevanA baLarUpI taDakAne (Atapane) aTakAvavAmAM Avyo che, jenI racanA zIla vaDe zItala ane sugaMdhI che, je vizALa-uttuMga (uskRita) che evA dhyAnarUpI prAsAdamAM prazamarUpI palaMga(talpa)mAM beThelo AtmA sukha pAme che. vizeSArtha : dhyAnane mATe ahIM mahelanuM rUpaka prayojavAmAM AvyuM che. A mahela kevo che ? te evo che ke jemAM dajhADato garama prakhara taDako dAkhala thato nathI. e taDako te zuM ? e kAmadevanA baLarUpI taDako che. eTale ke jyAM dhyAna che tyAM kAmavAsanA pravezI zakatI nathI. tyAM brahmacaryano ja mahimA che. e mahelamAM zItalatA che ane sugaMdha che. A zItalatA ane sugaMdha te zIlarUpI che. jyAM zIla che, saMyama che, cAritra che tyAM zItalatA, zAnti, madhuratA ityAdi anubhavAya che. A mahelamAM padhArelA AtmArUpI atithi prazamarUpI palaMgamAM ArAmathI birAjamAna che. te sukha ane AnaMda anubhave che. [673] zatnaviBratamAM vepA prAtibhAya'samatAmadhuparkaiH / dhyAnadhAmni bhavati sphuTamAtmA hUtapUtaparamAtithipUjA // 10 // anuvAda : dhyAnarUpI dhAma(prAsAda)mAM pote ja pragaTa rIte nimaMtrelA pavitra ane parama atithinA pUjAsatkAra mATe zIlarUpI Asana (viSTara), damarUpI pAdodaka, pratibharUpI artha ane samatArUpI madhuparka che. ' vizeSArtha : dhyAnane mATe ahIM uttama prAsAdanuM ane AtmA mATe atithinuM rUpaka prayojavAmAM AvyuM che. koI zrImaMtanA mahelamAM koI moMgherA mahemAna padhAre to pravezatAM ja emano keTalo badho AdarasatkAra thAya che ! emane besavA mATe Asana, pAdaprakSAlana mATe sugaMdhI jala hoya che tathA svastha ane prasanna thavA mATe zItala peya padArtho, artha ane madhuparkanI taiyArI rAkhavAmAM Ave che. tevI rIte dhyAnarUpI prAsAdamAM pravezatA caitanyarUpI pavitra, uttama atithi mATe zIlarUpI Asana, pAdaprakSAlana mATe damasaMyamarUpI sugaMdhI jala tathA prAtilarUpI artha ane samatArUpI madhuparka taiyAra hoya che. ahIM jema Asana, sugaMdhI jala, artha ane madhuparka anukrame che tema zIla, dama-saMyama, pratibhA ane samatA anukrame UMcI bhUmikAe laI janAra che. emAM prAtija eTale pratibhAsaMpannanuM viziSTa jJAna. kevaLajJAna pragaTe te ! pahelAM pragaTatuM A jJAna sUryodaya pahelAM thatA paroDha jevuM hoya che. madhuparka eTale dUdha, dahIM, sAkara vagere pAMca dravyonuM mizraNa. e hatheLImAM laI moDhAmAM mUkatAM ja tAjhagI anubhavAya che. atithine 388 Jain Education Interational 2010_05 Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pAMcamo, adhikAra sattaramo : dhyAnastuti adhikAra prasanna karavA mATe madhuparkano A eka pratIkarUpa pavitra upacAra che. ahIM AtmAne mATe atithinuM rUpaka prayojAyuM che. A caitanyarUpI atithi acAnaka ajANatAM AvI caDelA nathI. dhyAnarUpI nimaMtraNa ApIne potAne tyAM padhAravA mATe emane jAhera rIte vinaMtI karavAmAM AvI che. vaLI A atithinI yogyatA paNa keTalI badhI che ! teo pavitra ane parama arthAt uccatama che. vastutaH dhyAna dharanAra dhyAnamAM ahIM batAvyA pramANe zIla, saMyama, prAtibha, samatA ityAdi na hoya to ene dhyAna dvArA sAcI, UMcI AtmAnubhUti thatI nathI. kevaLajJAnanI prApti mATe A badhAM uttama lakSaNo dhyAnamAM pUrvazaratarUpe rahelAM hovAM joIe ema ahIM jaNAvyuM che ane evA dhyAnIno ane enA caitanyano ahIM mahimA darzAvavAmAM Avyo che. [674] mAtmano diparamAtmani yoDamUt - bhedabuddhikRta eva vivAdaH / dhyAnasaMdhikRdamuM vyapanIya drAgabhedamanayorvitanoti // 11 // anuvAda : AtmAno paramAtmA vize je vivAda che te bhedabuddhie karelo che. dhyAnarUpI saMdhi karanAre e dUra karIne te baMneno (AtmA ane paramAtmAno) abheda vistAryo che. vizeSArtha : saMsAramAM paribhramaNa karanAra jIvAtmA ane siddhazilA para birAjamAna paramAtmA e baMne eka che ke judA judA che evo vivAda kyAreka thato hoya che. paraMtu AtmA pote paramAtmA banI zake che. dhyAna vaDe jIvAtmA potAnA saMsAra paribhramaNane TUMkAvI, karmono kSaya karI, mokSagati prApta karI, paramAtmA banI zake che. e rIte AtmA ane paramAtmA vacce tyAre abheda thAya che. A abheda koNa karAve che ? zubha dhyAna karAve che. zukaladhyAna vaDe jIva kevaLajJAna pAmIne, siddha gati prApta karI zake che. e daSTie dhyAna jIvAtmA ane paramAtmA vacce saMdhi karAvanAra dUtanuM kArya kare che. baMne vacce te abheda karAvI zake che. tyAre ja AtmA paramAtmA banI zake che. [675] vAmRta viSamRta no. kva kSayiNyapi vidhau tridive vaa| kvApsaroratimatAM tridazAnAM dhyAna eva tadidaM budhapeyam // 12 // anuvAda : viSathI bharelA sarpalokamAM amRta kyAMthI hoya? kSaya pAmanArA caMdrane vize paNa amRta kyAMthI hoya ? athavA svargamAM apsarAonI prItivALA devatAone paNa amRta kyAMthI hoya? e (amRta) jJAnI mahAtmAone pAna karavA lAyaka dhyAnane vize raheluM che. vizeSArtha : jenuM pAna karyA pachI jIva amara thaI jAya, mRtyuthI para thaI jAya evuM amRta kyAM 389 2010_05 Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra che? koIka kahe ke sarpa lokamAM-nAgalokamAM kadAca amRta hoI zake. paNa nA, tyAM hovAno saMbhava ja nathI, kAraNa ke sarpaloka to viSathI bharelo che. jyAM viSa hoya tyAM amRta kyAMthI hoI zake ? koIka kahe ke caMdrane sudhAMzu tarIke oLakhAvavAmAM Ave che eTale caMdranI zItala cAMdanImAM amRta hoI zake. paraMtu tyAM paNa amRta hovAnuM svIkArI zakAya nahi; kAraNa ke jyAM amRta hoya tyAM kSaya na hoya. caMdra to kRSNa pakSamAM uttarottara kSaya pAmato jAya che. koI kahe ke svargamAM, devalokamAM amRta che. tridaza eTale trIjI dazA-yuvAvasthA satata bhogavanAra devo, apsarAo sAthe je AnaMda mANe che emAM amRta raheluM che. paNa nA, tyAM paNa amRta nathI, kAraNa ke jayAM amRta hoya tyAM atRpti na hoya ane jyAM amRta hoya tyAM mRtyu na hoya. devo paNa e sukhanI atRpti anubhave che ane devono jIvanakALa samApta thatAM temanuM avana thAya che. to pachI amRta che kyAM ? amRta to che dhyAnIonA dhyAnamAM. jJAnI-dhyAnI mahAtmAonuM e pINuM che. dhyAna vaDe jIva ghAtI karmano kSaya karI kevaLajJAna pAme che. ane tyAra pachI aghAtI karmono kSaya thatAM siddhagati prApta kare che. evI paramocca dazA prApta thayA pachI jIvane pharI janmamaraNa rahetAM nathI. koIpaNa prakAranI atRpti paNa rahetI nathI. tyAM amaratva che, amRta che. Ama dhyAna svarganAM sukho karatAM paNa caDiyAtuM che. eno mahimA apAra che. [676] motanIpura sitANu sukAyAM nApi nApi vnitaadhrbiNbe| taM rasaM kamapi vetti manasvI dhyAnasaMbhavadhutau prathate yaH // 13 // anuvAda : dhyAnathI utpanna thatI vRtimAM je koI apUrva rasa prasiddha che tene manasvI (jJAnI) ja jANe che. tevo rasa drAkSamAM nathI, sAkaramAM nathI, sudhAmAM nathI ane vanitAnA adharamAM paNa nathI. vizeSArtha : saMsAramAM vividha prakAranA paudgalika rasano anubhava mANasane thAya che. emAM e mIThAza anubhave che. khaTamIThI drAkSa (gostana) hoya, zveta sAkara (sitA) hoya, sudhA hoya - e darekano svAda bhogopabhogamAM racyApacyA mANasane AnaMdano anubhava karAve che. khAdya padArthonA eTale ke rasanendriyanA e AnaMda karatAM koIne strInA adharAmRtanA pAnano AnaMda caDiyAto lAge che. paraMtu A badhA bhautika paugalika AnaMdanI paNa eka sImA hoya che. eno atibhoga nathI thaI zakato ane bhogane aMte thAka, udvega, glAni, atRpti ityAdi anubhavAya che. paraMtu dhyAnayogano je AnaMda manasvI arthAt mananA svAmI evA jJAnI mahAtmAo cittanI sthiratA dvArA anubhave che te to apUrva ane alaukika hoya che. A AnaMdanuM svarUpa kevuM che te to enA anubhavI ja vadhAre sAcI rIte kahI zake. 390 Jain Education Interational 2010_05 Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha pAMcamo, adhikAra sattaramo : dhyAnastuti adhikAra [677] nRtyavetya manasA paripadhyaansNbhvphle garimANam / tatra yasya ratirenamupaiti prauDhadhAmabhRtamAzu yazaHzrI // 14 // anuvAda : A rIte paripakva dhyAnathI utpanna thatA phaLanI garimAne manathI jANIne temAM (dhyAnamAM) jemane rita thAya che tevA prauDha tejayukta mahAtmA pAse yazarUpI lakSmI jaladI pahoMcI jAya che. vizeSArtha : je munio yamaniyama, AsanAdimAM sthira thaI yogya dhyAna dhare che ane temAM uttarottara pragati karatA rahe che evA munione dhyAnanI mahattA samajAya che. dhyAnanA phaLanI gariSThatAnI temane pratIti thAya che. je pravRttinuM pariNAma zubha ane ucca hoya tevI pravRttimAM lAgyA rahevAnuM mana mANasane svAbhAvika rIte thAya che. munione, yogIone sAMsArika bhogavilAsanI koI ja icchA rahI hotI nathI. temanI vAsanA nirmULa thaI gaI hoya che. have to eka mAtra AtmAnubhUti, AtmakalyANa, mokSaprAptinI ja teone laganI lAgI hoya che. e mATe dhyAna anivArya che. eTale dhyAna dharavAmAM ja teonI savizeSa prIti rahe che. aMte to dhyAnamArga ja mokSarUpI lakSmInI prApti karAve che. kevaLajJAna vinA mokSa nathI ane zukaladhyAna vagara kevaLajJAna nathI. eTale ucca dazA prApta thayA pachI mumukSuoe dhyAnamArgamAM ja sthira thavAnuM che. ahIM 'dhyAnastuti' nAmano sattaramo adhikAra pUrNa thAya che. sAthe sAthe prabaMdha pAMcamo paNa pUrNa thAya che. eTale pratyeka prabaMdhane aMte upAdhyAyajI zrI yazovijayajI mahArAje potAnuM nAma zveSathI gUMthI lIdhuM che tema A pAMcamA prabaMdhanA A aMtima zlokamAM yajJazrI zabda mUkIne zleSathI potAnA nAmano nirdeza, kaviparaMparAnusA2 karI lIdho che. 2010/05/ iti dhyAnastutyadhikAraH / dhyAnastuti adhikAra saMpUrNa prabaMdha pAMcamo saMpUrNa 391 Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha chaThTho adhikAra aDhAramo 7k Atmanizcaya adhikAra nak [678] mAtmajJAnapranuM dhyAna( jJAna )mAtmajJAna 2 muvim AtmajJAnAya tannityaM yatnaH kAryo mahAtmanA // 1 // anuvAda : AtmajJAna e dhyAnanuM phaLa che ane AtmajJAna mukti apAvanAra che. eTalA mATe mahAtmAoe hamezAM AtmajJAna mATe prayatna karavo joIe. (hastapratamAM dhyAna' ne badale "jJAna" zabda che.) vizeSArtha : pAMcamA prabaMdhamAM upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAje dharmadhyAnanuM ane zukaladhyAnanuM svarUpa samajAvyuM. e baMne dhyAna samyagadarzana, samyagrajJAna ane samyaphacAritra e ratnatrayInI ArAdhanA dvArA sAdhakane AtmajJAna tarapha laI jAya che. eTale AtmajJAna e baMne dhyAnanAM phaLasvarUpa che. AtmajJAnamAM vikAsanI ghaNI bhUmikAo che. "huM deha nathI, AtmA chuM', athavA "zarIra nAzavaMta che, AtmA amara che', evA sAmAnya bodhathI zarU karIne kevaLajJAna sudhInI AtmajJAnanI aneka bhUmikAo che. emAM uttarottara uccatara bhUmikA para ArohaNa karavA mATe dhyAnanuM mAdhyama atyaMta upayogI che. zAstrAbhyAsathI sAdhakane padArthano vizada bodha prApta thAya che. e paNa atyaMta jarUrI che. paraMtu sAdhake tyAM aTakI javAnuM nathI. AtmajJAna prApta karavA mATe eNe jJAnI gurunA mukhethI grahaNa karelA upadezabodhanuM dhyAna vaDe AtmAnubhavamAM pariNamana karavAnuM che. eNe potAnA upayogane aMdara vALIne dhyAnanI zreNIe caDavAnuM che. nizcaya dRSTie A dhyAna ene AtmasvarUpano anubhava karAve che. paraMtu A dhyAnano abhyAsa niraMtara thavo joIe. to ja AtmajJAna vizuddha thavA lAge. to ja dehanI ane AtmAnI bhinnatA spaSTa jaNAya. AvuM bhedajJAna ja AtmAnuM vedana karAve. emAM jema jema sthiratA AvatI jAya tema tema kaSAyo nabaLA paDatA jAya ane ghAtI karmo haLavAM banatAM jAya tathA pariNAmanI vizuddhi prApta thatI jAya, dhyAnanA phaLasvarUpe prApta thayelA AtmajJAna dvArA sAdhaka niraMtara puruSArtha karIne AgaLa vadhato jaI, sAtamA guNasthAnakethI upara caDhI, kSapakazreNI mAMDIne kevaLajJAna pragaTAvI zake che. kevaLajJAnanI prApti thAya eTale tave ja aMte yoganirodha thatAM mukti thAya. eTale ja ahIM kahyuM che ke dhyAnanuM phaLa AtmajJAna che ane AtmajJAnanuM phaLa mukti che. dhyAnane badale "jJAna" pATha hoya to te pramANe artha ghaTAvI zakAya. bhAvArthamAM koI pharaka paDato nathI. A kALamAM ane A kSetramAM kevaLajJAna nathI, to paNa AtmajJAna avazya che. eka vakhata prApta thayeluM AtmajJAna bhavAntaranuM moTuM bhAthuM bane che. eTale ja upAdhyAyajI mahArAje AtmajJAnanI prAptimAM niraMtara prayatnazIla rahevAnI sAdhaka mahAtmAone bhalAmaNa karI che. 392 2010_05 Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha chaThTho, adhikAra aDhAramo : Atmanizcaya adhikAra [679) jJAte tmini na mUlya jJAtivyamavaziSTate ajJAte punaretasmin jJAnamanyannirarthakam // 2 // anuvAda : AtmAne jANyA pachI bIjuM kaMI jANavA yogya bAkI rahetuM nathI, paraMtu jo ene (AtmAne) jANyo nathI, to bIjuM (AtmajJAna sivAyanuM) jJAna nirarthaka che. vizeSArtha : jeNe AtmA jANyo teNe sarva jANyuM. AcArAMgasUtramAM kahyuM che ke : je ajjhatthaM jANai se bahiyA jANai / eTale ke je adhyAtmane eTale ke AtmasvarUpane jANe che te bAhya arthAta pagalAdi dravyone jANe che. chAMdogyopaniSadamAM kahyuM che : : mAtmavat sa sarvavid ! je AtmAne jANe che te sarvane jANe che. A saMsAramAM jANavA jevuM koI tattva hoya to te AtmA ja che. jagatanA anya sarva padArtho satata parivartanazIla che, kSaNabhaMgura che. eTale tenI jANakArI tatkAla pUratI bAhya sAMsArika daSTie thoDI kadAca khapa lAge, paNa vakhata jatAM te e badhI jANakArImAMthI keTalI badhI kAlagrasta banI jAya che ! A to sthUla padArthonI bAhya jANakArInI vAta thaI, paraMtu keTalAMye bhautikazAstro potAnA yugamAM sarvoparI hovA chatAM yuga palaTAtAM nirarthaka banI jAya che. keTalAMkanA jJAnanuM koI prayojana ke mahattva rahetuM nathI. jagatamAM zAzvata tattva hoya to te Atmatattva che. jeoe saMsAranuM avalokana karyuM che ane AtmatattvanI vicAraNAmAM zraddhAvALA thayA che teone to te sivAya anya koI padArthamAM rasa paDe nahi. bhavAntaramAM paNa Atmabodha ja kAma lAge evo che. Atmatattvano zAstranA zabdo dvArA bodha thavo, e vizenI samajaNa prApta thavI e eka vAta che ane dhyAna dvArA AtmAnuM vedana thavuM e bIjI vAta che. vaLI e baMne vAtamAM eka ekathI caDiyAtI evI ghaNI badhI bhUmikA hoya che. paraMtu eka vakhata AtmatattvamAM, svasvarUpamAM rasa paDyA pachI bIjI badhI vastuo tuccha ane nirarthaka lAge che. vastutaH AtmajJAna thayA pachI kaMI jJAtavya eTale ke jANavA jevuM rahetuM nathI. vaLI evA bAhya padArtho vize jANavAnuM koI prayojana paNa rahetuM nathI. alabatta e padArthonuM, anya dravyonuM jJAna, AtmajJAnane vadhu vizada karavA mATe hoI zake, paraMtu je mANasane AtmajJAnamAM ja rasa nathI ke tenA pratye jene abhimukhatA nathI, tenuM anya padArthonuM jJAna aMte nirarthaka nIvaDe che. [68] navInAmapi tattvAnA jJAnamAtmaprasiddhaye | yenAjIvAdayo bhAvAH svabhedapratiyoginaH // 3 // anuvAda : nava tattvanuM jJAna paNa AtmAnI siddhi mATe che, kAraNa ke ajIvAdi bhAvo (padArtho) svabheda(Atmabheda)nA pratiyogI che. vizeSArtha : jeNe AtmA jANyo teNe sarva jANyuM ema kahyuM eTale A jagatamAM jANavA jevuM koI tattva hoya to te AtmA ja che. paraMtu phakta AtmAne ja jANavA prayAsa karyo ane bIjuM kazuM jANavA tarapha lakSa ja na ApyuM to zuM te pUratuM che ? nA, e pUratuM nathI, adhUruM che. dhoLA raMgane ema ne ema 393 2010_05 Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra joIe ane kALA raMganI bAjumAM mUkIne joIe to pharaka paDaze. dhoLo raMga vadhAre ujjavaLa lAgaze. aMdhakAranA anubhava pachI prakAzanA anubhavano mahimA vizeSa samajAya che. koIpaNa padArthanuM mUlya enA viruddhanA padArthane samajyA pachI vadhAre pratIta thAya che. evI ja rIte AtmAnA pratiyogI arthAt viruddhanAM tattvone jANavAthI AtmAnuM jJAna vadhe che. saMsAra mukhya nava tattvone AdhAre cAlI rahyo che. e nava tattvo che : jIva, ajIva, puNya, pApa, Azrava, saMvara, nirjarA, baMdha ane mokSa. A nava tattvomAM mukhya tattva che jIva athavA AtmA. te cetanarUpa che. pratyeka mokSAbhilASIe potAnA AtmAnuM jJAna prApta karavAnuM che. e jJAna pahelAM bodharUpe ane pachI anubhavarUpe hovuM anivArya che. paraMtu AtmatattvanA bodha mATe tenA pratiyogI ajIvAdi bAkInAM tattvone paNa samajavAnI jarUra che. jIva ane ajIva vacce zo bheda che ? tenuM svarUpa kevuM che ? ityAdinuM jJAna jIva vizenA jJAnanI prAptimAM upakAraka bane che. koIpaNa vastu zuM che ane zuM zuM nathI ema baMne prakAranI samajathI tenA vizenuM jJAna paripUrNa banI zake che. e pramANe thavAthI mokSamArgamAM AtmasvarUpano mahimA spaSTapaNe samajAya che. mATe nave tattvonuM jJAna AtmasAdhanAmAM-mokSamArgamAM upakAraka che ane anivArya che. [681] zruto hyAtmapara mevoDanubhUta: saMstuto'patra / nisargAdupadezAdvA vetti bhedaM tu kazcana // 4 // anuvAda : AtmA tathA para(anAtmA, jaDa)no abheda sAMbhaLyo che, anubhavyo che ane paricita paNa karyo (athavA vakhANyo che), paraMtu koIka nisargathI athavA upadezathI eno bheda jANe che. vizeSArtha : anAdi kALathI AtmA ane parano eTale ke dehano saMbaMdha cAlyo Ave che. siddhagatimAM AtmAo azarIrI che, paraMtu saMsAramAM to sarva jIvo dehadhArI che. koI mANasa ke pazu mRtyu pAme che tyAre deha ane AtmAnI bhinnatA samajAya che. paraMtu ekaMdare to ajJAnane kAraNe deha ane AtmAnI bhinnatA jaNAtI nathI. jIva dehabhAvamAM ja vizeSa rahe che. 'huM goro chuM, huM kALo chuM, huM UMco chuM, huM pAtaLo chuM'- evAM evAM vacano vyavahAramAM bolAtAM saMbhaLAya che. pApapuNya anusAra jIva duHkha ke sukha bhogave che. te anusAra dilasojI ke khuzAlI vyakta karAya che, kAraNa ke deha sAthenI ekatvabuddhinA saMskAra anAdi kALathI cAlyA Ave che. Ama chatAM keTalAye sujJa lokone bolatAM sAMbhaLIe chIe ke 'AtmA amara che, deha nAzavaMta che; janmanI sAthe mRtyu saMkaLAyeluM che; moTA cakravartIne paNa chevaTe maravAnuM che.' AvuM AvuM bolAtuM hovA chatAM jyAre khuda potAnA jIvanano vicAra karavAnuM prApta thAya che tyAre emanI dehabuddhi prabaLa banI jAya che. pote jANe kyAreya deha choDavAnA ja nathI evA bhramamAM teo rahe che. Ama deha sAtheno AtmAno abheda sAMbhaLyo che, anubhavyo che ane ene paricita paNa karyo che athavA vakhANyo paNa che. paraMtu sAmAnya janasamudAyamAMthI koIka virala mANaso ja deha ane AtmAnI _2010_05 394 Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha chaThTho, adhikAra aDhAramo : Atmanizcaya adhikAra bhinnatAne sAcI rIte samaje che ane anubhave che. keTalAka potAnA pUrvajanmanA tevA saMskArane lIdhe naisargika rIte ja evA anubhavanA adhikArI hoya che, to bIjA keTalAkane guru bhagavaMtanA upadezathI enI pratIti thAya che. Ama nisarga eTale kudaratI rIte ane adhigama eTale zikSaNathI athavA bodhathI ema baMne prakAre deha ane AtmAnA bhedanuM jJAna thAya che. [682] tattvapUthabrutvakhyAmAtmajJAna hitAvadam vRthaivAbhiniviSTAnAmanyathAdhIviDaMbanA // 5 // anuvAda : eTale ekatva (abheda) ane pRthaphatva(bheda)thI AtmajJAna hitAvaha che. abhiniveza(kadAgraha)vALAnI viparIta buddhi to vRthA ane viDaMbanArUpa che. vizeSArtha : jeone AtmajJAna prApta karavuM che, jeo sAcA mokSAbhilASI che teone mATe ahIM eka sonerI salAha ApavAmAM AvI che. dareka vastune jovAnA judA judA daSTikoNa hoya che. ene naya kahevAmAM Ave che. Atmadravya vize vyavahAranaya pramANe eka abhiprAya hoya ane nizcayanaya pramANe anya abhiprAya hoya. etva eTale abhinnatA athavA abheda ane pRthatva eTale bhinnatA athavA bheda. eka naya jayAM bheda jue tyAM bIjo naya abheda jue. upAdhyAyajI mahArAja ahIM kahe che ke baMne naya mATe mana khulluM rAkhavuM emAM ja AtmAnuM kalyANa che. AtmajJAna mATe e ja hitAvaha che. jeo koI paNa eka ja nayane athavA matane pakaDI rAkhe che ane e mATe ja Avega ke abhiniveza dhAraNa kare che tathA kevaLa khaMDanamaMDanamAM ja rAce che evA ekAntavAdI, kadAgrahI mANaso pariNAme to potAnA AtmAnuM ja ahita kare che. AtmA vize ekatva ane prathakRtva kevI rIte ghaTe che te AtmArthIe lakSamAM rAkhavA jevuM che. nizcayanaya kahe che ke AtmAno potAnA jJAnAdi guNo sAthe, potAnA svAbhAvikabhAva sAthe ekatvabhAva che. AtmAne potAnAM karmo sAthe, pApapuNya sAthe, zarIra sAthe, rAgAdi bhAvo sAthe, paradravyo sAthe pRthatva che. vyavahAranaya kahe che ke jyAM sudhI mokSaprApti thatI nathI tyAM sudhI AtmA zarIrathI, karmothI, pApapuNyathI, AzravasaMvAdithI chUTo thaI zakato nathI. e arthamAM te baMne abhinna jevA gaNAya che. Ama baMne nayamAM rahelI judI judI dRSTine samajavI joIe. eka naya sarvathA sAco ane bIjo naya sarvathA khoTo evA AgrahI matathI AtmakalyANa sadhAtuM nathI. ekatva ane pRthakatvane barAbara samajIne, aMtarmukha banIne, AMtara avalokana karIne, svAvAda zailIthI AtmatattvanuM bhAvana karavAthI anubhavAtuM bhedajJAnarUpI AtmajJAna jIvane mATe hitAvaha bane che. manuSyabhava prApta karIne AtmakalyANa mATe, AtmajJAnanI prApti mATe udyamazIla banelA keTalAye jIvo pachIthI ekAnta vicAradhArAnA kadAgrahane kAraNe mokSaprAptinuM lakSya cUkI jAya che ane potAnuM saMsAraparibhramaNa vadhArI de che. 395 Jain Education Intemational 2010_05 Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra [683] , parva di tatrabhiA masimevasthitaH | jJAnadarzanacAritralakSaNaH pratipAditaH // 6 // anuvAda : svabhAvamAM sthita rahelo ane jJAna, darzana tathA cAritranA lakSaNavALo eka ja AtmA temAM pratipAdita thayelo che. vizeSArtha : AgaLanA zlokamAM kahyuM che ke mAtra etva ke mAtra pRthatvathI nahi, paNa ekatva ane pRthaphatva ema baMne dvArA thatuM AtmajJAna jIvo mATe hitAvaha che, kalyANakArI che. eTale jIvanamAM ane sAdhanAmAM vyavahAranaya ane nizcayanaya baMneno samanvaya thavo joIe. - have ekatva ane pRthatva e bemAMthI ekatva kaI rIte pratipAdita thayeluM che te zuddha nizcayanayathI A zlokamAM batAvavAmAM AvyuM che. A ekatva be rIte pratIta thaze. jagatanA sarva jIvomAM ekasarakhuM vizuddha caitanya tattva vilasI rahyuM che. emAM alpa mAtra cUnAdhikatA nathI ke prakArAntara nathI. A daSTie sarva AtmAomAM svabhAvathI ekatva sthita raheluM che. eTale samagra saMsAramAM eka ja AtmA che athavA eka sarakhA zuddha AtmA che ema zuddha nizcayanayathI kahevAya che. have guNalakSaNonI dRSTie Atmatattvano vicAra karIe to jJAna, darzana ane cAritra e AtmAnA guNo che. A guNo ja AtmAno svabhAva che. guNa ane guNI vacce hamezAM abheda hoya che. guNo AdhAra vinA svataMtra rIte kyAMya rahI zakatA nathI. A rIte AtmAne potAnA guNo sAthe ekatva che. Ama anya AtmAo sAthe tathA potAnA guNo sAthe AtmAne abheda che, ekatva che ema zuddha nizcayanaya kahe che. [68] pramAnendazInAM yathA strInna bhinnatA | jJAnadarzanacAritralakSaNAnAM tathAtmanaH // 7 // anuvAda: jema ratnanI prabhA, nirmaLatA ane zakti enAthI bhinna nathI, tema jJAna, darzana ane cAritrarUpa lakSaNo AtmAthI bhinna nathI. ' vizeSArtha : AtmA jJAna, darzana ane cAritrathI abhinna che e darzAvavA mATe ahIM ratnanuM udAharaNa ApavAmAM AvyuM che. ratnanuM teja joIe tyAre ratna eka vastu che ane enuM teja bIjI ja koI vastu che ema juduM juduM nathI lAgatuM. ratna laI levAmAM Ave to te pachI tyAM enuM teja juduM rahetuM nathI. ratnanI sAthe ja ratnamAM ja teja raheluM che. ratna ane teja baMnene chUTAM pADI zakAya ema nathI. baMnemAM guNa ane guNIno saMbaMdha che. vaLI ema prazna thAya ke jJAna, darzana ane cAritra e traNe judAM judAM che to te traNe AtmAmAM eka sAthe kevI rIte rahI zake ? eno uttara e che ke jema ratnanI prabhA, nirmaLatA ane zakti (vAMchita phaLa ApavAnI ciMtAmaNi ratnanI zakti ItyAdi) judAM judAM hovA chatAM e traNe guNo ratnamAM sAthe ja hoya che, tema jJAna, darzana ane cAritra e traNe guNo AtmAnI sAthe ja hoya che. te AtmAnI sAthe abhinnatA dharAve che. 396 Jain Education Intemational 2010_05 ation International 2010_05 Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha chaThTho, adhikAra aDhAramo : Atmanizcaya adhikAra [685] Atmano lakSaLAnAM tra vyavahAro hi minnatAm / SaSThyAdivyapadezena manyate na tu nizcayaH // 8 // anuvAda : vyavahAra (naya) SaSThI vagere vibhaktinA prayoga (vyapadeza) vaDe AtmA ane tenAM lakSaNonI bhinnatA mAne che, paraMtu nizcaya (naya) ema mAnato nathI. vizeSArtha : vyavahAramAM ApaNe bolIe chIe 'AtmAnuM jJAna', 'AtmAnuM darzana' ityAdi. emAM 'no', nI', 'nuM' evA pratyayo lagADIe chIe. A chaThThI vibhaktinA pratyayo che. e pratyayo lagADavAne lIdhe AtmA ane jJAna jANe judAM hoya evo AbhAsa thAya che. vastutaH e chaThThI vibhaktino mAtra prayoga ja che. vAstavamAM, nizcayanayanI dRSTie to 'AtmA ja jJAna che' athavA 'AtmA ja darzana che'. e pramANe jJAnAdi guNo sAthe AtmAnI abhinnatA che. [686] ghaTasvarUpamityatra yathA mevo vilpana: / Atmanazca guNAnAM ca tathA bhedo na tAttvikaH // 9 // anuvAda : jema 'ghaTanuM rUpa'- emAM bheda vikalpathI utpanna thayelo che, te pramANe 'AtmAnA guNo'mAM bheda tAttvika nathI. vizeSArtha : AgaLanA zlokamAM ratnanuM udAharaNa ApavAmAM AvyuM tema ahIM ghaDAnuM udAharaNa ApavAmAM AvyuM che. koI 'ghaDAnuM rUpa' ema kahe to temAM ghaDo ane enuM rUpa ema e be vacce bheda darzAvAya che, paraMtu te to vyavahArathI bolavAnI rIta che. e bheda vikalpathI eTale ke kalpanAthI utpanna thayelo che. emAM vyavahAranaya rahelo che. 'ghaDAnuM rUpa' emAM chaThThI vibhaktithI ghaDA ane enA rUpa vacceno bheda sUcita karavAmAM Ave che. paraMtu nizcayanayathI tattvanI dRSTie joIe to ghaDo ane enA rUpa vacce koI bheda nathI. emAM abheda ja che. AvI ja rIte 'AtmAnuM jJAna' ema kahevAmAM Ave tyAre vyavahAramAM koIne samajAvavA mATe AtmA ane jJAnane judAM batAvavAmAM Ave che, paNa te tAttvika nathI, kAraNa ke nizcayanayathI tAttvika dRSTie joIe to AtmA ja jJAna che athavA AtmA ja jJAnasvarUpa che ema kahevAya che. AtmA ane jJAna bhinna nathI, paNa abhinna ja che. [687] zuddha yAbhano svayaM nizcayenAnusUyate / vyavahAro bhidAdvArAnubhAvayati tatparam // 10 // anuvAda : nizcayanaya vaDe AtmAnuM je zuddha svarUpa anubhavAya che te parama (utkRSTa) svarUpano vyavahAranaya bheda dvArA anubhava karAve che. vizeSArtha : AgaLa ghaDAnA dRSTAntathI je samajAvavAmAM AvyuM te vize ahIM pharIthI kahevAmAM AvyuM che. AtmAnuM jJAnAdimaya zuddha svarUpa nizcayanayathI anubhavAya che. A ja svarUpano vyavahAranaya bheda _2010_05 028 Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra dvArA anubhava karAve che. eTale ke A AtmA che ane A tenA jJAnAdiguNo che' (A guNI che A guNo che) evo anubhava vyavahAranaya karAve che. 'AtmA jJAnAdimaya che' ema kahIe to temAM nizcayanaya rahelo che ane 'AtmA jJAnAdiguNavALo' che ema kahIe to temAM vyavahAranaya rahelo che. padArthane samajAvavA mATe vyavahAranayanI AvazyakatA che. vastutaH nizcayanaya ja emAM mukhya che. [688] vastutastu guNAnAM tadrUpaM na svAtmanaH pRthak / AtmA syAdanyathA'nAtmA jJAnAdyapi jaDaM bhavet // 11 // anuvAda : vastutaH to te guNonuM svarUpa AtmAthI bhinna nathI. anyathA AtmA anAtmArUpa thaze ane jJAnAdi paNa jaDa thaze. vizeSArtha : AtmA ane enA jJAnAdi guNo bhinna nathI paNa abhinna che e samajAvavA mATe ahIM eka tArkika kasoTI batAvavAmAM AvI che. vastutaH AtmAnA potAnAthI enA jJAnAdi guNonuM svarUpa pRthak eTale ke bhinna nathI. chatAM dhAro ke AtmAne enA jJAnAdi guNothI bhinna karavAmAM Ave to zuM thaze ? to AtmA je cetanavaMta che temAMthI jJAnAdi guNo nIkaLI jaze to te mRta zarIrarUpa banI jaze, eTale ke te jaDa banI jaze. bIjI bAju jJAnAdi guNo chUTA paDI AdhArarahita banI jAya to te paNa iSTAniSTa gaNavAnI potAnI zakti gumAvI detAM mATInA ghaDAnI ke lAkaDAnA TukaDAnI jema jaDa banI jaze. paraMtu evuM kyAreya zakya nathI. mATe AtmA ane enA jJAnAdi guNo vacce abhinnatA che. [689] caitanyaparasAmAnyAt sarveSAmetAtmanAm / nizcitA karmajanito bhedaH punarupaplavaH // 12 // anuvAda : sarva AtmAonI parasAmAnyathI (zuddha saMgrahanayathI) caitanyarUpa ekatA nizcita che, paraMtu karmajanita bheda temAM upaplavarUpa (aniSTa viSamatArUpa) che. vizeSArtha : ahIM 'parasAmAnya' zabda caitanyanA saMdarbhamAM saMgrahanayanI dRSTie prayojAyo che. saMgrahanaya bhedamAM abhedane jue che. bhinnabhinna tattvo ke padArthomAM rahelA samAna tattvane e nihALe che ane ema karatAM karatAM te upara caDato rahe che. parasAmAnya eTale parama sAmAnya, mahAsAmAnya, sAmAnyatAomAM paNa je caDiyAtI sAmAnyatA che te. udAharaNa tarIke eka sarakhA kadanA ghaDA hoya to temAM kadanuM sarakhApaNuM e sAmAnya che. nAnAmoTA ghaDA hoya to temAM ghaDApaNuM e sAmAnya che. mATInAM ghaDA, maTakI, koDiyAM vageremAM mATIpaNuM sAmAnya che. mATInAM, loDhAnAM, tAMbAnAM, rUpAnAM vagere prakAranAM vAsaNomAM vAsaNapaNuM sAmAnya che. Ama eka sAmAnya karatAM bIjuM sAmAnya caDiyAtuM hoI zake. e rIte saMsAranA sarva jIvomAM ATaluM badhuM vaividhya jovA maLatuM hovA chatAM temAM sarvazreSTha sAmAnyapaNuM arthAt parasAmAnya te caitanya che. A caitanyarUpa ekatA sarva jIvomAM sAmAnya che. A caitanyarUpa ekatA sarva jIvomAM rahelI hovA chatAM nIcenI bhUmikAe emAM karmajanita eTaluM badhuM vaividhya jovA maLaze ke enuM vargIkaraNa _2010_05 398 Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha chaThTho, adhikAra aDhAramo : Atmanizcaya adhikAra karavA jatAM mANasa mUMjhAI jaze. A vaividhya e eka prakArano upaplava che, upadrava che, gUMcavADArUpa che, e aniSTa viSamatArUpa che. [60] cite vyavahAratuM bhUtaprAmAvimevataH | janmAdezca vyavasthAto mitho nAnAtvamAtmanAm // 13 // anuvAda : vyavahAranaya prANI(bhUta)nA samUha vagere(grAmAdi)nA bhedathI tathA janmAdinI vyavasthAthI AtmAnuM paraspara (mitho) vividhapaNuM (nAnAtva) mAne che. vizeSArtha : nizcayanayathI, siddhAntanI daSTie joIe to sarva jIvomAM ekasarakho AtmA rahelo che, paraMtu saMsAranA sarva jIvonuM vAstavika pUla, avalokana karIe to temAM mukhya be bheda jovA maLe che. (1) bhUtagrAmamAM eTale prANIonA samUhamAM keTalA badhA bhedo dekhAya che. vaLI eka ja jIvamAM paNa janmathI mRtyu paryata paNa keTalA badhA bhedo jovA maLe che ! cAra gatinA jIvo (1) manuSya, (2) tiryaMca, (3) devatA ane (4) nArakInA jIvo che. vaLI pRthvIkAya, apakAya, vAukAya, teukAya, vanaspatikAya e sthAvara jIvo ane trasa jIvo ema maLIne chakAyanA jIvo che. ekendriya, beindriya, te indriya, caurendriya ane paMcendriya ema pAMca prakAranA jIvo che. strI, puruSa ane napusaMka ema traNa veda anusAra jIvo che. vaLI ekanA eka jIvamAM paNa janmAvasthA, bAlyAvasthA, yuvAvasthA, vRddhAvasthA vagere prakAro jovA maLe che. vaLI, nAmakarma anusAra kALAgorA, UMcAnIcA vagere prakAranuM apAra vaividhya jagatanA jIvomAM jovA maLe che. javalle ja be jIva ekasarakhA jovA maLaze. . Ama vyavahAranaya pramANe to vividha prakAranA jIvo saMsAramAM jovA maLe che. [691] 2 vaigniza yu bhUtaprAmo toDaritna: I nAmakarmaprakRtina: mAvo nAtmanaH puna: 24 anuvAda : te (jIvonuM vividhapaNuM) nizcayanayane vize yukta nathI, kAraNa ke samagra (akhila) prANIsamUha(bhUtagrAma)nI bhinnatA nAmakarmanI prakRtithI utpanna thayela che. te AtmAno svabhAva ja nathI. ' vizeSArtha : vyavahAranaya pramANe saMsAranA jIvomAM ekendriyapaNuM, beIndriyapaNuM vagere tathA deva, manuSya, tiryaMca vagere tathA janma, maraNa, bAlyAvasthA, vRddhAvasthA vagerenI dRSTie ghaNA prakAranA bhedo jovA maLe che. koIpaNa samaye jagatanA bhUtagrAmamAM eTale prANIsamUhamAM A bhedo jovA maLe che. vaLI anaMta kALanI dRSTie ekano eka AtmA pratyeka janme navAM navAM rUpa dhAraNa karato bhame che. paraMtu vyavahAranaye mAnelA A badhA bhedo nizcayanayane mAnya nathI. te kahe che ke saMsAramAM jIvomAM je vaividhya dekhAya che te nAmakarmane kAraNe che. e AtmAne kAraNe nathI. e AtmAno svabhAva nathI. badhA AtmA AtmasvarUpe ekasarakhA ja che. AtmAmAM koI bheda paDI zake ema nathI. te svabhAvathI ja zuddha che. 399 Jain Education Intemational 2010_05 Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra [62] goDapi niyata: parimo di varmAn na ca karmakRto bhedaH syAdAtmanyavikAriNi // 15 // anuvAda : janma vagerenA bheda nizcayathI to karmanuM ja pariNAma che. tathA karmakRta bheda avikArI AtmAne hoI zake nahi. vizeSArtha : jIvonAM janma, jIvana ane maraNanI ghaTanA saMsAramAM pratikSaNa cAlyA ja kare che. janmamaraNanI ghaTanA vastutaH AyuSya nAmanA karma pramANe thAya che. tevI rIte anya karmone kAraNe saMsAramAM vividhatA dekhAya che. paraMtu karmane kAraNe jaNAtA A badhA bhedo te AtmAnA nathI. zuddha nizcayanaya pramANe AtmA to nirvikAra che. AtmAno svabhAva ja trikALI dhruva che. te saccidAnaMda svarUpa che. karmanI sAthe AtmAnI abhinnatA nathI. karma AtmAmAM vikAra karAvI zake nahi. eTale zuddha nizcayanayathI AtmA eka che, vizuddha che, avikArI che. [63] mAro veva<< varmavRttAM vikRtimAtmA bhramanti bhraSTavijJAnA bhIme saMsArasAgare // 16 // anuvAda : kevaLa karmakata vikRtine AtmA vize AropaNa karIne jJAnathI bhraSTa thayelAo bhayaMkara (bhIma) saMsArasAgaramAM bhramaNa kare che. vizeSArtha : AgaLanA zlokamAM batAvyA pramANe vyavahAramAM indriyo, gati, nAmakarma tathA anya karmone kAraNe jIvonA bhedo jovA maLe che ane vyavahAranaya A badhA bhedone mATe kAraNarUpe AtmAmAM thatI karmakRta vikRtine mAne che. paraMtu nizcayanaya kahe che ke karmakRta vikRtinuM AtmAmAM AropaNa karavAnuM yathArtha nathI. AtmA to vizuddha che. eTale puNyanA udaye bhautika sukhasaMpattithI AtmAne AnaMda thAya che ane pApanA udaye AtmAne vedanA ane duHkha thAya che ema mAnavuM te paNa yogya nathI. A badhA karmakRta vikAro che. AtmAno svabhAva to trikALa jJAnAnaMdamaya che. paraMtu ajJAnane kAraNe, bhraSTa jJAnane kAraNe karmakRta vikRtinuM AropaNa AtmAmAM thAya che. badho doSa karmane mAthe nAkhI daI Atmavizuddhi mATe puruSArtha na karanArA AvA ajJAnIo bhayaMkara saMsAramAM bhamyA kare che. [69] upAdhimeNaM meTuM vejyajJa: Ti yathA! tathA karmakRtaM bhedamAtmanyevAbhimanyate // 17 // anuvAda : jema ajJAnI mANasa upAdhinA bhedathI utpanna thayelA bhedane sphaTikane vize jANe che, tema karmakRta bhedane AtmAne vize mAne che. vizeSArtha : saMsAramAM jIvonuM apAra vaividhya jovA maLe che. devagati ane narakagatinA jIvo najare jovA maLatA nathI, paNa je najare jovA maLe che te tiryaMcagatinA jIvomAM ekendriyathI mAMDIne paMcendriya sudhInA jIvomAM phaLa, phUla, mAkhI, macchara, kUtarAM, bilADAM, vAghasiMha, hAthIghoDAM vagere keTakeTalA bhedo 400 2010_05 Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha chaThTho, adhikAra aDhAramo : Atmanizcaya adhikAra che ane vaLI manuSyomAM kALA-gorA, UMcA-nIcA, bALaka-vRddha, DAhyA-gAMDA vagere paNa keTalA badhA bhedo che. paraMtu A badhA bhedo phakta bAhya dRSTie dekhAya che. vastutaH e bhedo karmane kAraNe ja che. paraMtu e badhA jIvomAM rahelo vizuddha AtmA to ekasarakho ja che. A karmakRta bhedane ajJAnI loko AtmAnA bheda tarIke jue che, paNa hakIkatamAM tema nathI. ahIM udAharaNa ApavAmAM AvyuM che ke sphaTikano svaccha pAradarzaka paththara hoya, paraMtu tenI pAse lAla, lIlA, pILA raMganAM phUlo athavA evA anya koI raMgIna padArtha mUkavAmAM AvyA hoya to raMga pramANe ja ajJAnI mANasa sphaTikane raMgIna mAnI le. paraMtu pAseno raMgIna padArtha khaseDIne sphaTika hAthamAM ApavAmAM Ave to ene khAtarI thAya ke sphaTika raMgIna nathI, paNa nirmaLa che. tevI rIte jeonI pAse vizuddha AtmAne jovAnI tattvadaSTi na hoya teone to saMsAranA jIvo judA judA bhAsavAnA. vastutaH e ajJAna che. [65] 3pafdharmano nAti vyavahArarvazarmaUT: ___ityAgamavaco luptamAtmavairUpyavAdinA // 18 // anuvAda : "upAdhirUpa karmathI utpanna thayelo vyavahAra karmarahita(AtmA)ne hoto nathI' e Agamavacanano lopa AtmAnI virUpatAmAM mAnanArA kare che. vizeSArtha : zuddha nizcayanaya anusAra ahIM kahevAmAM AvyuM che ke AtmA akarmarUpa che. eTale upAdhirUpa karmathI utpanna thato vyavahAra AtmAne hoto nathI. jJAnAvaraNIyAdi karmane lIdhe udbhavato vyavahAra athavA deva, manuSya, nArakI ityAdino vyavahAra athavA bAhya lakSaNathI karAto vyavahAra jema ke A tapasvI che, A mUrkha che, A cora che ityAdi prakArano vyavahAra paNa AtmAne nathI, kAraNa ke AtmA karmano kartA nathI ane bhoktA nathI. AtmA jJAnasvarUpa che. te mAtra jJAtAdraSTA che. pudgalomAM te koI kriyA karanAra nathI. karmapudgalothI te bhinna che. jeo AtmA mATe mAtra upAdhirUpa karmanI daSTie bole che arthAt AtmAmAM kevaLa karyajanita vyavahAranI ja vAta karyA kare che ane enA zuddha svarUpane jotA nathI teo viparItapaNe bole che. ethI AgamanA vacanano lopa thAya che, ema zuddha nizcayanaya kahe che. [66] kSetrasthitoDabeti nAbhI maiTUndriyam tathAbhavyasvabhAvatvAcchuddho dharmAstikAyavat // 19 // anuvAda : eka kSetramAM rahyA chatAM AtmA dharmAstikAyanI jema zuddha rahevAnA tenA tathAbhavyatva svabhAvane kAraNe karmaguNo sAthe saMbaMdhavALo thato nathI. vizeSArtha : zuddha nizcayanayanI dRSTie ahIM vicAraNA karavAmAM AvI che. AtmA ane karmanA paramANuo eka ja AkAza pradezamAM rahelA che. koIpaNa eka jIvano vicAra karIe to eno deha ane eno AtmA eka kSetrAvagAhe rahyA hovA chatAM jaDa pugala paramANuono banelo deha AtmasvarUpa 401 2010_05 Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra banI nathI jato tathA AtmA jaDasvarUpa banI jato nathI. evI ja rIte samasta saMsAramAM, cauda rAjalokamAM anaMtAanaMta jIvo che ane eTalA ja kArmaNa vargaNAnA pudgala paramANuo che. baMne eka ja kSetramAM, eka ja AkAza pradezamAM aDoaDa rahelA che, chatAM AtmA karmanA guNavALo banato nathI, eTale ke karmanAM rUpa, rasa vagere dhAraNa karato nathI. AtmA upara karmanI koI asara thatI nathI. ahIM dharmAstikAyanI sAthe sarakhAmaNI karavAmAM AvI che. cha dravyomAM gatisahAyaka dravya dharmAstikAya cauda rAjalokamAM vyApeluM che. te sUkSma che, arUpI che. te najare joI zakAya evuM nathI. tevI ja rIte A cauda rAjalokamAM kArmaNa vargaNArUpI pagalAstikAya dravya . vyApeluM che. paraMtu tenI asara dharmAstikAya dravya upara thatI nathI. pudagalAstikAyanI aDoaDa rahevA chatAM dharmAstikAya dravya aza ke malina thatuM nathI. evI ja rIte cauda rAjalokamAM jIvAstikAya ane dharmAstikAya e be dravyo eka kSetre aDoaDa rahevA chatAM dharmAstikAya je acetana che te cetana banI jatuM nathI ane jIvAstikAya jaDa banI jatuM nathI. dareka dravya potAno zuddha svabhAva choDatuM nathI. eka dravyanI bIjA dravya para koI asara paDatI nathI. eka dravya bIjA dravyanuM kazuM karI zakatuM nathI. [697] yathA taimirizcamavedaM ca dvidhA anizcayakRtonmAdastathAtmAnamanekadhA // 20 // anuvAda : jema netrarogavALo (naimirika) eka ja candrane be prakAre (tarIke) jANe che, tema anizcaye karelA unmAdavALo eka ja AtmAne aneka prakArano mAne che. ' vizeSArtha : karmakRta avasthA bhede, judA judA AtmAne mAnavAvALAne ahIM netrarogI sAthe sarakhAvavAmAM Avyo che. timira eTale aMdhAruM. taimirika eTale ke je mANasane AMkhano roga thayo hoya, AMkhe jhAMkhuM dekhAtuM hoya che. tevA mANasane AkAzamAM eka ja candra hovA chatAM be candra dekhAya che. (sAruM dekhato mANasa paNa AMkhane amuka rIte dabAvI vikRta kare to tene paNa be candra dekhAya che.) evA bhramanuM kAraNa eno roga che, vikRti che. tevI rIte vyavahAramAM paNa jeo anizcaya che eTale ke nizcayanA ajJAnavALA che teo ethI utpanna thayelA unmAdane kAraNe eka ja AtmA hovA chatAM tene aneka prakArano mAne che. [698] yathAnubhUyate hai svarUpastitvamathAt | sAdRzyAstitvamapyekamaviruddhaM tathAtmanAm // 21 // anuvAda : AtmAnA svarUpanuM astitva jema anvayathI eka ja anubhavAya che, tema | sAdezyathI paNa AtmAnuM astitva eka ane aviruddha che. vizeSArtha : AtmAnA astitvano anubhava ApaNane kaI rIte thAya che ? be rIte, svarUpathI ane sAdezyathI. AtmAnuM astitva svarUpathI eka ja anubhavAya che, tema AtmAnuM astitva sAdRzya arthAt sarakhApaNAthI paNa eka ja anubhavAya che. AtmAnA astitvano vicAra pahelAM enA svarUpathI karIe. eka ja jIva judI judI gatimAM janma 402 Jain Education Interational 2010_05 Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha chaThTho, adhikAra aDhAramo : Atmanizcaya adhikAra le che chatAM te eka ja che. tevI rIte eka ja dehamAM judI judI avasthA dhAraNa kare che chatAM paNa AtmA eka ja che, badalAto nathI. eka ja jIva manuSyapaNAmAM kyAreka rAjA bane, kyAreka bhikhArI bane. eno e ja jIva devagatimAM eka vakhata vyaMtara deva bane. ane pharI koI vakhata vaimAnika deva bane. e ja jIva naraka gatimAM jAya ane tiryaMca gatimAM paNa jAya. e jIva judI judI gatimAM jato hovA chatAM eno AtmA svarUpathI eno e ja che. evI ja rIte manuSya gatimAM e jIva bALaka tarIke janme che, pachI yauvanamAM Ave che ane tyAra pachI vRddhAvasthAmAM Ave che, to paNa svarUpathI e AtmA eno e ja che. Ama jIva saMsAranA paribhramaNamAM vividha prakAranA deha dhAraNa karato hovA chatAM ane enA dehamAM pheraphAro thatA hovA chatAM svarUpathI AtmAnuM astitva eka ja che. have sAdayathI eTale sarakhApaNAthI AtmAnA astitvano vicAra karIe. udAharaNa tarIke pitAnA dehamAM rahelo AtmA ane putranA dehamAM rahelo AtmA baMne AtmadravyanI daSTie ekasarakhA ja che. baMnenA bAhya AkAra, bAhya jIvana judAM judAM hovA chatAM baMnenA AtmA eka ja sarakhA che. tevI rIte eka jIva manuSya hoya, eka narakagatino, devagatino ke tiryaMcagatino hoya, saMsAranA badhA jIvomAM rahelo AtmA ekasarakho ja che. emAM sAdRzya raheluM che. AtmadravyanI dRSTie kIDI ane kuMjaramAM rahelA AtmAmAM kazuM ja nyUnAdhika nathI. A vAta yathArtha ane aviruddha che arthAtu badhA AtmAo paNa eka ja che. A vAtanuM koIpaNa rIte khaMDana thaI zake ema nathI. [69] sadApizunAt saMzotha vyavahArataH | darzayatyekatAratnaM satAM zuddhanayaH suhRt // 22 // anuvAda : satu-asatu rUpI vAdane jaNAvatA cADiyA(pizuna)rUpI vyavahAranayathI rakSaNa karIne zuddha nayarUpI mitra satparaSone ekatArUpI ratna batAve che. vizeSArtha : zuddha nizcayanaya ane vyavahAranaya vacceno pharaka ahIM spaSTa karavAmAM Avyo che. e to spaSTa che ke jIve chevaTe vyavahAranaya choDIne zuddha nizcayanayano ja Azraya levo paDaze. zuddha nizcayanaya mATe ahIM mitranuM rUpaka prayojavAmAM AvyuM che ane vyavahAranaya mATe amuka apekSAe pizuna athavA duSTa cADiyAnuM rUpaka prayojavAmAM AvyuM che. mitra hamezAM sAcI salAha Ape ane cADiyo ghaDIkamAM eka prakAranuM bole ane ghaDIkamAM bIjA prakAranuM. te moDhe vakhANa kare ane pAchaLathI niMdA kare. zuddha nizcayanaya AtmAnA, karmakRta bhedarahita, vizuddha svarUpanuM darzana karAve che. vyavahAranaya saMsAramAM jovA maLatA karmakRta bhedonuM darzana karAve che. te nitya ane anityanI, eka ane anekanI, sUkSma ane bAdaranI, kathaMcit sat ane kathaMcit asatanI vAto kare che. zuddha nizcayanaya AvA bhedabhedamAM, sadasanA kathanamAM paDato nathI. te sarva jIvonI ekatA batAve che. vyavahAranaya pramANe jIvane rAgadveSanI pariNati thAya che. zuddha nizcayanaya pramANe jIvane rAgadveSanI pariNati thatI nathI. nizcayanaya sarva AtmAonI ekatArUpI mUlyavAna ratna satpuruSone Ape che. tethI te sAco mitra che. 403 Jain Education Intemational 2010_05 Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra / [700] nRnarakAdiparyAyairapyutpannavinazvarai: bhinnairjahAti naikatvamAtmadravyaM sadAnvayi // 23 // anuvAda : utpanna thatA ane nAza pAmatA manuSya, nArakI vagere bhinna bhinna paryAyo vaDe paNa sadA anvayavALuM Atmadravya ekatvane choDatuM nathI. vizeSArtha : agAu svarUpa ane sAdRzyanI dRSTie AtmadravyanI ekatA darzAvavAmAM AvI che. e vize ahIM vadhu spaSTatA karavAmAM AvI che. jIvoe dhAraNa karelA deharUpI paryAyono vicAra karavAmAM Ave to paheluM to e jaNAze ke A paryAyo utpatti ane vinAzanA dharmavALA arthAt lakSaNavALA che. vyavahAramAM ApaNe sAMbhaLIe chIe ke je jAyuM te jAya' (je janma pAmyuM te nAza pAme che) athavA 'koI amara paTo lakhAvIne AvyuM nathI.' Ama, eka janmanI dRSTie joIe to pratyeka jIvanA zarIrano moDo ke vahelo aMta avazya Ave ja che, paraMtu manuSyAdi jIvonI utpattithI vinAza sudhInI kriyA daramiyAna Atmadravya sarva avasthAmAM enuM e ja rahe che. tyArapachI janmajanmAntaranI dRSTie vicAravAmAM Ave to zR (eTale manuSya), nArakI ityAdi bhavo eka ja jIvanA thAya ane e bhinnabhinna paryAyo hovA chatAM temAM rahelo AtmA bhinna nathI hoto. eTale ke jJAnAdiguNayukta AtmA potAnuM ekatva choDato nathI. te sadAnvayI eTale ke kAyama jJAnAdi guNo sAthe joDAyelo hoya che. [701] yathaikaM hema keyUrakuMDalAdiSu vartate / nRnArakA dibhAveSu tathAtmaiko niraMjanaH // 24 // anuvAda : jema eka ja suvarNa keyUra, kuMDala vageremAM hoya che tema eka ja niraMjana AtmA manuSya, nArakI vagerenA bhAvomAM hoya che. vizeSArtha : saMsAramAM manuSya, tiryaMca, deva ane nArakI e cAre gatinA maLIne anaMtAnaMta jIvo che. pratisamaya janma-maraNanuM cakra cAlyA kare che. keTalAye jIvo mRtyu pAme che ane keTalAye navA janme che. paraMtu e badhAmAM rahelo vizuddha AtmA to jJAnaguNathI, AtmapradezothI ekasa2kho ja che. eka AtmA ane bIjA AtmA vacce vizuddha AtmadravyathI dRSTie kazo pharaka nathI. te AtmAe dhAraNa karelA deha bhinnabhinna che, paraMtu A dekhAya che te bhinnatA bAhya che, bhrAmaka che ane kSaNika che. ahIM suvarNanA alaMkAronuM udAharaNa ApavAmAM Ave che. eka ja sonAmAMthI keyUra eTale hAthe paheravAnuM ghareNuM banAvavAmAM Ave che ane kuMDala eTale kAne 5he2vAnuM ghareNuM banAvavAmAM Ave che. evI rIte sonAnI baMgaDIo bhaMgAvIne hAra banAvavAmAM Ave che, hAra bhaMgAvIne poMcI banAvavAmAM Ave che. eka ja sonAmAMthI vArApharatI nAnAMmoTAM ghareNAM thAya che. paraMtu te badhAmAM sonuM to enuM e ja rahe che. 'ghATa ghaDyA pachI nAmarUpa jUjavAM, aMte to hemanuM hema hoye.' enI jema ja jIvomAM rahelA niraMjana AtmA vize kahevAya. are, mRtyunI ke bIjA janmanI vAta pachI laIe, paraMtu eka ja janmamAM bALapaNa, yauvana, vRddhAvasthA ityAdi keTalI badhI avasthAo jovA maLe che ! paraMtu emAM rahelo vizuddha AtmA nathI moTo thato ke nathI nAno raheto. Atmadravya sarvatra, sarvakALe ekasarakhuM ja che ane e pramANe ja rahe che. 2010_05 404 For Private Personal Use Only Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha chaThTho, adhikAra aDhAramo : Atmanizcaya adhikAra [702] varmAte di paryAya nAtmanaH zuddhAkSiUT: karma kriyAsvabhAvaM yadAtmA tu jJasvabhAvavAn // 25 // anuvAda H te paryAyo karmanA ja che, zuddha sAkSIrUpa AtmAnA nathI, kAraNa ke karma kriyAnA svabhAvavALuM che, tyAre AtmA to jJa(jJAtA) svabhAvavALo che. vizeSArtha : nizcayanayanI dRSTie AtmA karmano kartA nathI e vAta ahIM pharIthI spaSTa karavAmAM AvI che. manuSya, tiryaMca, deva ke nArakI e badhA jIvanA je paryAyo jovA maLe che te vastutaH karmanA che. karma zarIrarUpa che ane A badhA paryAyo paNa zarIrarUpa che. karma kriyA karavAnA svabhAvavALuM che. karmano udaya thAya che tyAre jIvanA kArmaNa zarIramAM te pramANe kriyA thAya che. bIjI bAju AtmA vizuddha che eTale ke kAzmaNavargaNAnA pudgala paramANuothI alipta che, mukta che. vaLI AtmA sAkSIrUpa che. enA jJAnanA upayogamAM paryAyarUpa zeya pratibiMbita thAya che. vastutaH zuddha nizcayanayanI daSTie AtmA kazuM utpanna karato nathI; vaLI te pote paNa utpanna thato nathI. te jJAna(jJa) svabhAvavALo che. [703] nAhUnAM varSo vADa mava: svabhAvanA: ___ ekaika virahe'bhAvAnna ca tattvAntaraM sthitam // 26 // anuvAda : A bhavasaMsAra (bhavasarga) karmanA aNuonA svabhAvathI utpanna thayelo nathI. eka ekanA virahathI teno (saMsArano) abhAva che tathA anya koI tattvathI tenuM astitva (sthiti) nathI. vizeSArtha sarga eTale racanA, sarjana. bhavasarga eTale janma, gati, maraNa vagerenI ghaTamALarUpI saMsAranI racanA. saMsAranI A racanA kevI rIte utpanna thAya che ? vyavahAranaya kaheze ke karmane kAraNe saMsAranI A ghaTamALa cAlyA kare che. paraMtu nizcayanaya kahe che ke ema nathI. phakta karmanA paramANuonA kriyArUpI svabhAvathI saMsAra udbhavato nathI. tema bIjI bAju phakta jIvanA-AtmAnA svabhAvathI paNa saMsAra udbhavato nathI. matalaba ke bemAMthI koI paNa ekano viraha arthAt abhAva hoya to saMsArano paNa abhAva che eTale ke saMsAra udbhavato nathI. saMsAra-paryAya phakta karmano nathI tema AtmAno paNa nathI. AtmA na hoya ane mAtra kArmaNavargaNAnA pudgala paramANuo hoya to te janma-jarArUpI saMsAra utpanna karI zake nahi. tevI rIte siddhagatimAM phakta vizuddha Atmadravya che, paNa karmanA paramANuo tyAM AtmAne vaLagelA nathI. eTale tyAM paNa saMsAranI racanA saMbhavI zakatI nathI. ahIM vyavahAranaya kaheze ke AtmA ane karmanA saMyogathI saMsArano udbhava thAya che. paraMtu nizcayanaya kahe che ke A tattvAntarathI paNa bhavasaMsAranI utpatti thatI nathI, kAraNa ke Atmadravya ane pudgaladravya pRthapha che, bhinna che. baMne potapotAnA svabhAvamAM ja rahe che. te ekabIjAnA svabhAvane grahaNa karatA nathI. eTale zuddha nizcayanayanI dRSTie je bhavasarga dekhAya che te bhramAtmaka ja che. A samajAvavA mATe have bhIMta ane enI ujjavaLatAnuM udAharaNa ApavAmAM AvyuM che. 405 Jain Education Intemational 2010_05 Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra [704] zretadravyakta caitye mittika kathA : . __ bhAtyanaMtarbhavacchUnyaM prapaMco'pi tathekSyatAm // 27 // anuvAda : jema bhIMta para zveta dravyathI karelI ujavaLatA (caitya) te baMnemAM (bhIMta ane dravyamAM) aMtarbhAva pAmyA vagara ane zUnya banyA vinA prakAze che, tema prapaMca(saMsAra)ne paNa jovo. vizeSArtha ? AtmA ane karmano saMyoga kevA prakArano che te zuddha nizcayanayanI dRSTie samajAvavA mATe ahIM bhIMta ane cUnAnuM dRSTAnta ApavAmAM AvyuM che. bhIMtane cUnA vaDe dhoLavAmAM Ave che tyAre je zvetatA eTale ke ujjavaLatA dekhAya che te paraspara aMtarbhAva pAmyA vinA zobhe che. bhIMta cUnAmAM pesatI nathI ane cUno bhIMtamAM pesato nathI. baMne aDoaDa hovA chatAM athavA ekabIjAmAM bhaLI gayelAM dekhAvA chatAM, potapotAnA svarUpamAM che. tevI rIte AtmA ane karmano saMyoga thavA chatAM, teo baMne paraspara ekarUpa thatAM nathI. eTale ke jaDa karmano aMtarbhAva cetana AtmAmAM thato nathI ane cetana AtmAno aMtarbhAva jaDa karmamAM thato nathI. teo baMne bhaLelAM che ema je dekhAya che te bhrama che. prapaMca eTale ke saMsArane paNa e rIte jovo joIe. jo teo baMne ekarUpa banI jatAM hoya to mRta zarIramAM bhAva ke lAgaNI kema jovA maLatI nathI ? ane siddhagatinA jIvomAM kema koI ceSTA hotI nathI ? to pachI saMsAra kevI rIte utpanna thAya che ? alabatta saMsAra AtmA ane karmanA saMyogathI utpanna thAya che. paraMtu e mAtra saMyoga ja che. AtmA na hoya to phakta karmamAM saMsAra utpanna karavAnI zakti nathI ane karma na hoya to AtmA saMsAra utpanna karato nathI. vastutaH AtmA ane karmano saMyoga thavA chatAM teo ekabIjAmAM aMtarbhAva pAmatAM nathI eTale ke ekarUpa thaI jatAM nathI. eka cetana che ane bIjuM jaDa che. baMnenA svabhAva bhinnabhinna che. [705] yathA svaMAvavuDazeM vivuddhana na zyA vyavahAramataH sargo jJAninAM na tathekSyate // 28 // anuvAda : jema svamamAM jANelo padArtha jAgyA pachI dekhAto nathI, tema vyavahAra mAnelo saMsAra (sarga) jJAnIone dekhAto nathI. vizeSArtha : mANasa jyAre svaprAvasthAmAM hoya che tyAre ene emAM je dazyo dekhAya che te teTalo vakhata atyaMta vAstavika rIte, satya tarIke anubhavAya che. svapramAM kyAreya mANasane ema thatuM nathI ke A to svapra che, avAstavika che, khoTuM che ane bhramarUpa che. svapramAM je kaMI e jue che, nagara, nadI, maMdira, mahela, svajano ityAdi te badhuM ja sAcuM che ema eTalo samaya ene lAge che. kyAreka bhayAnaka svapra hoya to mANasa sAcI cIsa pADe che. paraMtu jAgRta thatAM ja mANasane samajAI jAya che ke A to svapra hatuM, khoTuM hatuM. AvI ja rIte jJAnI mahAtmAo saMsArane jue che. teo to AtmAne vizuddha mAne che. teo 406 ucation International 2010_05 Jain Education Interational 2010_05 For Private Use Online Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha chaThTho, adhikAra aDhAramo : Atmanizcaya adhikAra AtmAne karmano kartA ke karmano bhoktA mAnatA nathI. vizuddha AtmA karmamukta che. eTale AtmA jo. karmamukta hoya to sarga arthAt saMsAranI utpatti kevI rIte thAya ? bhavano prapaMca athavA vistAra kevI rIte banI zake ? eTale emane mana saMsAra svapra jevo che. A zuddha nizcayanayanI dRSTi che. vyavahAranaya AtmAne karmano kartA ane karmano bhoktA mAne che. ene lIdhe ja saMsAranI lIlA cAlyA kare che. vyavahAradaSTie saMsAra vAstavika che. e saMsAramAMthI chUTavAnuM che ane chUTavA mATenA AtmajJAnasahita tapasaMyamAdinA je upAyo jJAnI bhagavaMtoe batAvyA che te pramANe puruSArtha karavAno che. vyavahAranaya bhavano bhaya batAvI teno aMta lAvavAnuM kahe che. nizcayanaya kahe che ke sUkSma dRSTithI jatAM saMsAra jevuM kaMI che ja nahi. vastutaH baMne nayanA samanvaya mATe samyagdaSTi prApta karavAnI pAtratA Avazyaka che. [706] madhyAhai mRtRMTyAM paya pUro yathezyate | tathA saMyogajaH sargo vivekAkhyAtiviplave // 29 // anuvAda: jema madhyAhune mRgatRSNA(mRgajaLa)mAM pANInuM pUra dekhAya che, tema vivekanA ajJAna(akhyAti)nA viplava(utpAta)ne lIdhe saMsAra (sarga) saMyogathI utpanna thayelo dekhAya che. vizeSArtha : zuddha nizcayanayathI saMsAranuM svarUpa ahIM batAvavAmAM AvyuM che. e mATe mRgajaLanuM dRSTAnta ApavAmAM AvyuM che. grISma RtumAM bapore sUryanAM atyaMta uSNa kiraNothI dUra verAnamAM tapelI mATI athavA retImAM je prakAza patharAya che ane pratibiMbita thAya che tethI mANasane evI bhrAnti thAya che ke tyAM pANI che. tarasyuM mRga te jaLa joIne pIvA doDe che, paNa jema doDe che tema pANI AvuM ane AvuM jAya che, kAraNa ke te vAstavika jaLa nathI. jaLa tarIke dekhAvA mATe amuka aMtara joIe. eTale mRga thAkIne taraphaDe che, paNa tRSA chIpatI nathI, kAraNa ke e sAcuM pANI nathI. e mAtra bhrama che. mATe AvA dazyane mRgajaLa kahevAmAM Ave che. baporanA taDakAmAM DAmaranI sIdhI saDaka para paNa dUra AvAM mRgajaLa dekhAya che. samaju buddhizALI mANasane tarata khAtarI thAya che ke A bhrama che. A saMsAra AvA mRgajaLa jevo che. vivekanA ajJAnane lIdhe, saMsAra jIva ane karmanA saMyogathI utpanna thayelo bhAse che, paraMtu zuddha nizcayanayanI dRSTie vicArIe to jIva kazuM karato nathI eTale saMsAra udbhavato nathI. je dekhAya che te mRgajaLanI jema bhrama mAtra che. [707 tharvanarAjInAmaMbare Dembaro yathA | tathA saMyogajaH sarvo vilAso vitathAkRtiH // 30 // anuvAda : jema AkAzamAM gaMdharvanagarI vagereno ADaMbara dekhAya che tema saMyogathI utpanna thayelo sarva vilAsa khoTI AkRtivALo che. ' vizeSArtha : saMsAra mATe mRgajaLanI upamA ApyA pachI have A zlokamAM graMthakartA maharSi tene mATe AkAzamAM vAdaLAMonA AkArathI bhAsatI gaMdharvanagarInI upamA Ape che. 407 Jain Education Intemational 2010_05 Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra AkAzamAM nAnAMmoTAM kALAdhoLAM vAdaLAMonI avarajavara vAraMvAra dekhAya che. e vAdaLAM-vAdaLIomAM vividha AkAro jovA maLe che. kyAreka saMdhyATALe sUryanAM kiraNonA saMyogathI raMgaraMganI vAdaLIomAM, jANe te gaMdharvanagarI hoya evI AkRtino bhAsa thAya che, paraMtu e mAtra AbhAsa che. e AkRti te gaMdharvanagarI nathI, paNa mAtra vAdaLIo che. bhramane lIdhe evo AbhAsa jaNAya che. thoDIvAramAM ja e vAdaLIo khasI jatAM e badhA AkAro mithyA hatA evI pratIti thAya che. evI ja rIte jIva ane karmanA saMyogathI utpanna thayelo saMsArarUpI samagra vilAsa paNa satya nathI, mithyA che, bhramarUpa che. [708] ti zabdanAyattameLavaM pratimatmina ! aMzAdikalpanApyasya neSTA yatpUrNavAdinaH // 31 // anuvAda : Ama AtmAne vize zuddha nayanizcayanaya)ne AdhIna evuM ekatva prApta thayuM che, kAraNa ke A pUrNavAdI(nizcayanaya)ne aMzAdikanI kalpanA paNa ISTa nathI. vizeSArtha : Atmadravya vize bheda ane abhedanI vicAraNA ahIM karavAmAM AvI che. saMsAramAM jIvonuM keTaluM badhuM vaividhya che ! paNa e vaividhya bAhya che. A badhA bhedo karmakRta che. paraMtu badhA jIvomAM je Atmatattva che te samAna che. zuddha nizcayanaya pramANe AtmAne vize ekatva eTale ke pti thAya che. eTaluM ja nahi emAM paNa je pUrNavAdIo che eTale ke pUrNatAnA pakSa lenArAo che teo to aMzAdinI kalpanAne, pradeza vagerenA vibhAganI kalpanAne paNa iSTa gaNatA nathI. jagatanA sarva jIvomAM parasAmAnyathI caitanyanuM etva che. judA judA jIvonI ke AtmAnA pradezonI daSTie AMzika vibhAjananI kalpanA pUrNavAdIone Avazyaka jaNAtI nathI. teo saMgrahanayanI dRSTie kahe che ke saMsAramAM eka ja Atmadravya che. [70] [ 3mAtmiti sUtrathANayamevAzayo mataH | pratyagjyotiSamAtmAnamAhuH zuddhanayAH khalu // 32 // anuvAda : "AtmA eka che."- A sUtrano paNa Avo ja Azaya mAnelo che, kAraNa ke zuddha nayoe AtmAne zuddha jyotivALo kahyo che. vizeSArtha : AgaLanA zlokanA kathana mATe ahIM AgamasUtrano AdhAra ApavAmAM Avyo che. ahIM sUtra eTale sthAnAMga (ThANAMga) sUtra. A AgamasUtranA pahelA ja adhyayana (sthAna)mAM AraMbhamAM ja sUtra ApyuM che : ne kAyA | eTale ke AtmA eka che. AtmA anaMta hovA chatAM cauda rAjalokamAM eka AtmA' che ema AgamasUtramAM kahevAmAM AvyuM che to tenI pAchaLa kaMIka Azaya hovo joIe. Azaya e che ke sarva jIvomAM svarUpanI dRSTie eka ja zuddha AtmA birAje che. te AtmA zuddha prakRSTa jayotirUpa che. eTale saMgrahanayanI dRSTie saMsAramAM eka ja AtmA che ema kahevAmAM Ave che. ahIM 'naya' zabda bahu vacanamAM prayojayo che. eTale jeTalA zuddha nayo che te badhA ja navo AtmA eka ja che ema mAne che. 408 2010_05 Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha chaThTho, adhikAra aDhAramo : Atmanizcaya adhikAra A nayo pramANe AtmAne svaguNo sAthe ekatva che ane sarva AtmAo sAthe paNa ekatva che. parasAmAnyanI dRSTie sarva AtmAomAM eka ja caitanya vilasI rahyuM che. AtmA jJAnasvarUpa che ane jJAna prakAzamaya, jyotisvarUpa che. zuddha AtmasvarUpane jonAra sarva zuddha nayonI apekSAe saMsAramAM AtmA eka che ema kahevAmAM AvyuM che. evA ekatvarUpa AtmAnuM anubhUtipUrvaka darzana karavuM e ghaNuM duSkara che. eTale ja graMthakArazrI have pachInA zlokamAM evuM darzana karAvavA mATe potAnAmAM rahelA bhagavAna AtmAne prArthanA kare che. [710] prapaMcasaMcayavinAnmAyArUpAvimi te / prasIda bhagavannAtman zuddharUpaM prakAzaya // 33 // anuvAda : he bhagavAn AtmA ! prapaMcanA saMcayathI kliSTa evA tamArA mAyAnA rUpathI huM bhaya pAmuM chuM. mATe mArA para prasanna thAo ane zuddha rUpane prakAzita karo. vizeSArtha : AtmAnA karmathI kharaDAyelA svarUpa ane vizuddha svarUpa vacce keTaluM badhuM aMtara che ! karmanA prapaMcane lIdhe kliSTa baneluM svarUpa eTaluM badhuM mAyAvI che ke loko ene ja sAcuM mAnI le che. jema khoTI vAtamAM sArA sAcA mANasone paNa phasAI javAnuM jokhama rahe che tema saMsArI jIvonI prapaMcI lIlAthI jJAnI mahAtmAone paNa bhaya rahe che. Dukkara kAdavamAM ALoTatuM hoya ane gaMdI vastu khAtuM hoya to te joIne ApaNane cItarI caDe che, paNa Dukkarane emAM atizaya AnaMda anubhavavA maLe che. AvuM ja avivekI manuSyonuM che. paraMtu zubha karmane lIdhe mANasone bhautika mAyAvI sukhamAM mahAlatA joIne jJAnIne kheda thAya che. upAdhyAyajI mahArAja ahIM, svagatoktirUpe potAnA AtmAne prArthe che ke 'he bhagavAna AtmA, mArA para prasanna thAo ane mArA zuddha rUpane prakAzita karo, kAraNa ke mane mAyAvI prapaMcano Dara lAge che.' teo potAnA AtmAne 'bhagavAna' kahIne saMbodhe che. teo potAnA AtmAmAM ja rahelA paramAtmasvarUpane nihALe che. AtmA e ja paramAtmA che. vikRti ane mAyAprapaMcanI jALamAM phasAyelA AtmAne temAMthI mukta karI enA vizuddha svarUpane pragaTAvavAnuM kartavya jIvanuM che. [711] vehena samametyuM manyate vyavahAravit / kathaMcinmUrtatApattervedanAdisamudbhavAt // 34 // anuvAda : vyavahArane jANanAra dehanI sAthe (AtmAnuM) ekatva mAne che, kAraNa ke (AtmAne) koIka prakAre mUrtatAnI prApti thavAthI vedanA vagereno udbhava thAya che. vizeSArtha : AtmA mUrta che ke amUrta ? rUpI che ke arUpI ? A praznano javAba ApatAM vyavahAravid eTale ke dravyArthika nayamAM mAnanAra ema kahe che ke AtmAmAM kathaMcit--kaMIka aMze mUrtatA che, kAraNa ke tenAmAM vedanAno udbhava thAya che. deha ane AtmA eka kSetre rahelA che. have koI mANasa dehane lAkaDIthI prahAra kare to tyAM vedanA, AghAta udbhave che. e AtmAne thAya che. mUrta dravyakRta pariNAma _2010_05 409 Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra mUrta dravyamAM ja thAya. dharmAstikAyane, adharmAstikAyane, siddhagatinA jIvone koI mUrta dravyathI prahAra kare to temane vedanA thatI nathI, kAraNa ke te amUrta che. paraMtu dehadhArI jIvane prahAra kare to dehamAM potApaNAno bhAva hovAthI vedanA thAya che. eTale AtmAmAM kaMIka aMze mUrtatA svIkAravI paDaze. Ama vyavahAranaya kahe che, kAraNa ke te amuka aMze dehanI sAthe AtmAnI abhinnatAmAM mAne che. [712] tannazcaya na sahate yamUrto na mUrtitAm aMzenApyavagAheta pAvakaH zItatAmiva // 35 // anuvAda : te vAtane nizcayanaya sahana karato nathI (svIkArato nathI), kAraNa ke jema agni (pAvaka) zItalatA pAmato nathI, tema amUrta (AtmA) mUrtapaNAne aMze paNa avagAhato nathI. vizeSArtha : vyavahAranaya kahe che ke AtmA kathaMcit mUrta che ane deha sAthenI enI ekatA che, kAraNa ke deha upara kaMI prahAra thAya to AtmA te vedanA anubhave che. paraMtu nizcayanaya A vAta sahana karato nathI eTale ke A vAtane jarA paNa svIkArato nathI. te kahe che ke AtmAmAM aMze paNa mUrtatA nathI. ahIM agninuM udAharaNa ApavAmAM AvyuM che. agni aMze paNa zItalatA pAmato nathI. agni uSNa che eTale uSNa ja che. emAM aMze paNa zItalatA saMbhavI zakatI nathI. tevI rIte amUrta AtmA kyAreya mUrta, rUpI, sAkAra eTale AkAravALo banI zakato nathI. [713] 3JsthAneryathA yoddhRtamuwAmiti prama:.. tathA mUrtIgasaMbaMdhAdAtmA mUrta iti bhramaH // 36 // anuvAda : jema uSNa agninA saMyogathI ghI uSNa che evo bhrama thAya che, tema mUrti aMganA saMbaMdhathI AtmA mUrti che evo bhrama thAya che. vizeSArtha : dehamAM AtmA rahelo che, paNa te dehathI bhinna che. dehAkAre saMsArI jIva rahelo hovAthI sAmAnya mANasone evo bhrama thAya che ke AtmA mUrti che. vastutaH AtmA amUrta che, paraMtu mUrta dehanA saMyogathI AtmA mUrta che evo AbhAsa thAya che. eTale vyavahAramAM paNa "huM goro chuM, huM nIco chuM, huM jADo chuM' ityAdi bolAya che. vastutaH AtmA arUpI che, adazyamAna che. ahIM udAharaNa ghI ane agninuM ApavAmAM AvyuM che. agnino guNadharma uSNatA che. ghIno guNadharma zItaLatA che. paraMtu cUlA upara ghI mUkavAmAM Ave to ghI garama thAya che. te vakhate ghInA zItala paramANuonI vacce agninA uSNa paramANuo pravezI jAya che. eTale ghI garama che evo bhrama thAya che. garama ghI te khAnArane to zarIramAM ThaMDaka ja kare che, kAraNa ke zItalatA eno svabhAva che. evI rIte AtmA zarIramAM rahelo hovAthI mUrta dekhAya che, paraMtu svaguNalakSaNathI to te amUrta ja che. [714] na rUpa na raso gaMtho na na sva na rItiH ___ yasya dharmo na zabdo vA tasya kA nAma mUrtatA // 37 // anuvAda H je(AtmA)no dharma rUpa nathI, rasa nathI, gaMdha nathI, sparza nathI, AkRti nathI tathA zabda paNa nathI, tenuM mUrtatva kyAMthI hoya ? 410 Jain Education Intemational 2010_05 Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha chaThTho, adhikAra aDhAramo : Atmanizcaya adhikAra vizeSArtha : AgaLanA zlokanA anusaMdhAnamAM AtmAnI amUrtatA pudgalathI kevI rIte bhinna che te ahIM samajAvyuM che. AtmAmAM eTale ke jIvadravyamAM rUpa nathI, rasa nathI, gaMdha nathI, sparza nathI, AkRti ke zabda nathI, kAraNa ke AtmA amUrta che. Ama chatAM AtmA dehasvarUpa mUrta che evo bhrama thAya che, kAraNa ke deha ane AtmA ekakSetrAvagAhI che. AthI dehanI sAthe ekatAbuddhi thAya che. deha ane AtmA ekabIjAnI sAthe aNue aNu nIrakSIranI jema rahelA hovA chatAM samajavuM joIe ke deha kyAreya AtmA thavAno nathI ane AtmA kyAreya deha thavAno nathI. deha ane AtmAnuM ekatva vyavahAramAM upacAra mAtrathI kahevAtuM hoya to paNa zuddha nizcayanayathI baMne vacce ekatva nathI ema jANavuM joIe. deha sAthenI ekatvabuddhine lIdhe deha pratyeno rAga janme che. dehane je anukULa pudgalo hoya te pratye rAga ane pratikULa pudgalo hoya te pratye dveSa thAya che. paraMtu jIva jo nizcayanayathI zuddha, amUrta AtmadravyanuM ciMtana karavAno, svasvarUpa pratye abhimukha thavAno abhyAsa kare to deha sAthenI enI tAdAtmyabuddhi ochI thatI jAya ane muktinI prAptinuM bIja vavAya. [715] dazAdachyuM vAgnAnuM vAvApi na govara: / svaprakAzaM hi yad rUpaM tasya kA nAma mUrtatA // 38 // anuvAda : je rUpa dRSTi vaDe dekhAya tevuM nathI, hRdaya vaDe grAhya nathI, vANI vaDe gocara nathI, paraMtu je svayaM prakAza che, tene vaLI mUrtatA kevI rIte hoya ? vizeSArtha : AtmAnuM svarUpa kevuM che te darzAvatAM ahIM graMthakArazrI kahe che ke enuM rUpa dRSTi vaDe dekhAya evuM nathI, hRdayathI te grAhya nathI ane vANIthI te gocara nathI. sthUla pudgalarUpa padArtha hoya tene AkAra hoya. te AMkhathI joI zakAya, hRdayathI (eTale ahIM dravya manathI) grahaNa karI zakAya ane tene vANIno viSaya banAvI zakAya. paraMtu dareka indriyane jema potAnI zakti hoya che, tema maryAdA paNa hoya che. AtmA amUrta che. te cakSuthI joI zakAya evo nathI. te varNavI zakAya evo nathI. te vacanAtIta che. tene prakAzavA mATe anya koI prakAzanI jarUra nathI, kAraNa ke te pote ja sUryAdinI jema prakAzasvarUpa che. jJAna eno prakAza che. 716] AtmA sacivAnanta: sUkSmAsUkSma: parAtpara: / spRzatyapi na mUrtatvaM tathA coktaM parairapi // 39 // anuvAda : sat (satya), cit ane AnaMda svarUpa, sUkSmathI sUkSma, parathI para evo AtmA mUrtatvane sparza paNa karato nathI. vaLI bIjAo(anya darzanIo)e paNa ema kahyuM che. vizeSArtha : AtmA sat svarUpa che, yathArtha svarUpa che. dehAdithI bhinna svasattAne te dhAraNa karanAra che. AtmA cit svarUpa eTale jJAnasvarUpa che. vaLI AtmA AnaMdasvarUpa che. Ama, AtmA saccidAnaMda svarUpa che. alabatta, ema kahevuM saraLa che, paNa aMtaramAM eno bodha thavo, anubhava thavo te bahu kaThina che, kAraNa ke AtmA sUkSmathI paNa sUkSma che. pudgala paramANu atyaMta sUkSma che, paNa AtmA to ethI _2017_05 411 Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra paNa sUkSama che. vaLI AtmA parAtpara eTale parathI para che. para eTale zreSTha, prakRSTa, caDiyAto. jagatamAM eka karatAM bIjI ane bIjI karatAM trIjI vastu caDiyAtI hoya che. paraMtu tevI caDiyAtI skUla vastuo athavA indriya, mana, buddhi vagere karatAM paNa AtmA caDiyAto che. para eTale sUkSma evo artha laIe to te parAtpara arthAt sUkSmathI paNa sUkSma che. eTale AtmA pUla, mUrta na hoI zake. te mUrtatvane sparzato nathI. [71] kriyAni pArijigyA para manaH manaso'pi parA buddhiryo buddheH paratastu saH // 40 // anuvAda : indriyone para kahelI che. mana indriyothI paNa para che. buddhi manathI paNa para che. te (AtmA) buddhithI paNa para che. vizeSArtha : upAdhyAya zrI yazovijayajIe zrImadabhagavadagItAnA trIjA adhyAyano 45mo zloka ahIM potAnA kathananA samarthanamAM TAMkyo che. Atmatattva sUkSmAtisUkSma che, amUrta che ema anya darzano paNa kahe che. zrImadbhagavadgItAmAM zrIkRSNa arjanane samajAve che ke kAmazatru upara vijaya meLavavA mATe AtmajJAna, AtmasAka sAdhana che. AtmA indriya, mana ane buddhithI para che eTale ke sUkSma che. barAbara vicArIe to indriyo pote sUkSma che. AMkha, nAka, kAna vagere to indriyanAM mAdhyama che. maDadAne AMkha hovA chatAM te joI zakatuM nathI ane kAna hovA chatAM sAMbhaLatuM nathI. eTale AMkha, kAna vagere dvArA je zakti kAma kare che te indriyo che. te sakSma che. indriyonA viSayo sthala hoI zake. indriyothI mana sukSma che, kAraNa ke jayAM indriyo na pahoMce tyAM mana pahoMcI zake che. indriyanI sahAya vagara paNa mana te viSayone grahaNa karI zake che. eTale mana sukSma che. paNa potAnuM mana caMcaLa che, zAnta che. lobhI che, udAra che ema buddhi jANe che. eTale buddhi mana karatAM sUkSma che. paraMtu potAnI buddhi kAme lAgI gaI che athavA potAnI buddhi have cAlatI nathI evuM je jANe che te AtmA che. eTale buddhi karatAM AtmA sUkSma che. AtmA A rIte indriyo, mana ane buddhithI para che eTale ke sUkSmAtisUkSma che. [718] vinne datta nospinnamUrta pUrtatAjhamAt pazyatyAzcaryavad jJAnI vadatyAzcaryavadvacaH // 41 // anuvAda : are, amUrta(AtmA)ne vize mUrtatAnA bhramane kAraNe viveka vinAnA (vikala) A lokane vize jJAnI AzcaryanI jema jue che ane AzcaryanI jema vacana bole che. vizeSArtha : sAmAnya mANasonI ane jJAnInI dRSTimAM pharaka hoya che. sAmAnya mANasa bAhya cakSuthI je najare dekhAya e jue che. jJAnI bAhya jagatane jotA hovA chatAM potAnAM AMtaracakSuthI padArthanA marmane athavA yathArtha svarUpane nihALe che. eTale lokone haratA pharatA joIne AtmA mUrti che ema sAmAnya mANaso kahe che, paraMtu jJAnI nAzavaMta zarIranI aMdara rahelA arUpI, amUrta, amara AtmAne 412 Jain Education Intemational 2010_05 in Education International 2010_05 Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha chaThTho, adhikAra aDhAramo : Atmanizcaya adhikAra nihALe che. zarIra ane AtmA eka kSetramAM rahelAM hovAthI sAmAnya mANasone Avo bhrama thAya che. padArthane athavA AtmatattvanA svarUpane samajavAnI vivekabuddhi temanAmAM hotI nathI. lokono Avo bhrama joIne jJAnI mahAtmAone Azcarya thAya che. bIjI bAju teo jyAre mUrtatAmAM amUrtatAnI Azcaryayukta vAta kare che tyAre emanAM vacanathI ajJAnI lokone navAI lAge che. jJAnI ane ajJAnI vacceno A pharaka saMsAramAM hamezAM rahevAno. [71] vefpa na mUrtasthaMnimittA kuTamAtmanaH | pudgalAnAM tadApatteH kiMtvazuddhasvazaktijA // 42 // anuvAda : spaSTa che ke vedanA paNa AtmAnA mUrtitvanA nimittathI nathI. jo ema hoya to pudgalone te (vedanA) prApta thAya evI Apatti Avaze paraMtu te (vedanA) potAnI (AtmAnI) azuddha zaktithI ja uddabhave che. ' vizeSArtha : vyavahAranaya kahe che ke jIva sukhaduHkharUpI je vedana athavA vedanA (vedanA zabda ahIM kaSTa ke pIDAnA ja arthamAM nathI vaparAyo paNa saMvedananA arthamAM vaparAyo che.) anubhave che te AtmAmAM mUrtatva hoya to ja anubhavI zake. mATe AtmAne mUrta tarIke svIkAravo paDaze. paraMtu nizcayanaya kahe che ke jo jayAM mUrtatva hoya tyAM vedanA hoya to pachI pugalone paNa vedanAno anubhava thavo joIe evI Apatti Avaze, kAraNa ke pudgalo mUrta, rUpI, sAkAra che. paNa ApaNe jANIe chIe ke pudgalone eTale ke khurazI, Tebala, vastra, alaMkAra vagere mUrta jaDa vastuone sukhadu:khano anubhava thato nathI. - to pachI jIvane sukhadu:khano anubhava thAya che te kaI rIte ? eno uttara e che ke vedanAno e anubhava AtmAnI azuddha zaktimAMthI udbhavelo che. AtmAnI zuddha zakti ane azuddha zakti evA be bheda karavAmAM Ave che. karmonA saMyogane kAraNe AtmAnI malina thayelI cetanA te azuddha zakti. koIpaNa prakAranA karma vagaranI AtmAnI potAnI zakti te zuddha zakti. siddha gatinA jIvone AvI zuddha zakti hoya che. teo potAnA svabhAvanA pariNamanathI, vizuddha jJAnacetanAthI ya padArthone jJAnanA viSaya banAve che. e mATe teone zeya padArthonuM avalaMbana hotuM nathI. saMsAramAM rahelA jIvonI cetanA azuddha hovAthI, tathA zarIra ane karmothI te pRthapha hovA chatAM, parapadArthonuM avalaMbana karIne, rAgAdi pariNati ke vedanA anubhave che. eTale vedanA azuddha svazaktimAMthI udbhavelI che. [72] akSara yathA jJAnaM svayaM parityayam tatheSTAniSTaviSayasparzadvAreNa vedanAm // 43 // anuvAda : jema A (AtmA) indriyo (akSa) dvArA pote jJAnarUpe pariName che, tema iSTa ane aniSTa viSayanA sparza dvArA vedanAne pariName (anubhave) che. vizeSArtha : AgaLanA zlokanA anusaMdhAnamAM A kahevAmAM AvyuM che. chadmastha saMsArI jIva zravaNAdi 413 Jain Education Intemational 2010_05 Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra indriyonA avalaMbana dvArA ghaTa-paTAdinA jJAnane pote pariNamana pamADe che eTale ke AtmA potAnI meLe ja iSTaniSTanA pariNamanavALo thAya che. tevI rIte ISTa ke aniSTa, anukULa ke pratikULa viSayonA sparza dvArA sukhaduHkhAdi anubhavarUpa vedanAne paNa te svayaM pariNamana pamADe che. paraMtu sukhaduHkhAdirUpa vedanAnA pariNamanane kAraNe AtmAmAM mUrtatA mAnavAnI AvazyakatA rahetI nathI. A nizcayanayanuM kathana che. [721] vipAlAnaM prAdhyApa venA pariNAma mUrtI nimittamAtraM no ghaTe daMDavadanvayi // 44 // anuvAda : A (AtmA) vipAka-kALane prApta karIne vedanAnA pariNAmane bhajanAro (bhogavanAro) thAya che. eTale mUrtatA tenuM nimitta mAtra che. ghaTane vize daMDa jema anvayI (joDanAra, aMgarUpa) nathI tema. (mUrtatva AtmAmAM anvayI nathI.) vizeSArtha : AtmA amUrta che, paraMtu deha ane AtmA eka kSetre rahelA hovAne kAraNe bhrama thAya che ke AtmA mUrti che, AkAravALo che. vyavahAranaya ema kahe che ke AtmAmAM sattAmAM rahelAM karmo vipAkakALa prApta thatAM jyAre udayamAM Ave che tyAre AtmA sukhaduHkhanI vedanA anubhave che. pudgala-svarUpa karma mUrta che ane ene bhogavanAra AtmA che. eTale AtmAmAM mUrtitva che ema svIkAravuM paDaze. enA uttaramAM nizcayanaya kahe che ke emAM zubhAzubha karma to nimitta mAtra che. paraMtu tethI te karmo AtmA sAthe ekarUpa thayAM che ema na kahI zakAya. karmanI AtmA sAthe saMnidhi che, paNa AtmA ane karma ekarUpa banI gayAM nathI. karmanA vipAkanA pariNAme AtmA vedanAnA pariNAmavALo thAya che, paraMtu e mUrtatA to nimitta mAtra che. ahIM ghaDAnuM udAharaNa ApavAmAM AvyuM che. ghaDAmAM mATI upAdAna kAraNa che ane daMDa, cakra vagere nimitta mAtra che. daMDa ane cakra ghaDA sAthe aMgarUpa ke ekarUpa thaI gayAM nathI. nizcayanaya kahe che ke upAdAna evo AtmA mUrta karmanA nimitte vipAkakALe vedanAnA pariNAmavALo thAya che, paraMtu ethI AtmAmAM mUrtitva siddha thatuM nathI. AgaLanA zlokamAM batAvyuM che te pramANe vedanA to AtmAnI azuddha zaktine kAraNe ja udbhave che. [722] jJAnArthI retanA vothaH voDyA givatA jantoH karmaphalAkhyA sA vedanA vyapadizyate // 45 // anuvAda : jIvano AtmAno) bodha e jJAna nAmanI cetanA kahevAya che. veSIpaNuM ane rAgIpaNuM e karmacetanA kahevAya che. vedanA te karmaphalAtmaka cetanA kahevAya che. vizeSArtha : AgaLanA zlokamAM vedanA vize je kahyuM che te vize ja ahIM vadhu spaSTatA karavAmAM AvI che. 414 Jain Education Interational 2010_05 Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha chaThTho, adhikAra aDhAramo : Atmanizcaya adhikAra AtmA amUrta, arUpI che. AtmAmAM sukhaduHkharUpa saMvedana arthAt vedanAno je anubhava thAya che temAM mUrtitva nathI. dehadhArI jIvo je vedanA anubhave che te prakriyAne cetanAnI dRSTie traNa vibhAgamAM vaheMcavAmAM Ave che ? (1) jIvanI jJAnacetanA, (2) jIvanI karmacetanA, (3) jIvanI karmaphalacetanA. jIvanI jJAnacetanA te bodharUpa che. jIvane viSayAdi svarUpanuM jJAna zuddha cipa svazaktithI thatI pariNati che. dviSTatA eTale dveSIpaNuM ane raktatA eTale rAgIpaNuM jIvanI rAgadveSarUpI pariNati e azuddha zaktithI udbhavatI pariNati che. e zubhAzubha bhAvakarmarUpa che ane dravya karma emAM nimitta hoya che. karmanA phaLasvarUpe jIvone sukhaduHkhano je anubhava thAya che te karmaphaLacetanA che. e vedanA azuddha zaktinI pariNatirUpa che. Ama vedanA e paNa AtmAnI cetanA ja che. eTale vedanAnA udbhavathI AtmAmAM mUrtatva mAnavAnI koI jarUra nathI. [723 nAtmA tasmAtamUrtatve caitanya rAtivartate ! ___ ato dehena naikatvaM tasya mUrtena karhicit // 46 // anuvAdaH eTale AtmA amUrtatvane ane caitanyane ullaMghI jato nathI. tethI tenI (AtmAnI) mUrta dehanI sAthe kyAreya ekatA nathI. ' vizeSArtha : AgaLanA zlokonA upasaMhArarUpe ahIM nizcayanayathI kahevAmAM AvyuM che ke AtmA amUrtatvanuM ane caitanyanuM ativartana karato nathI, arthAta enuM ullaMghana karato nathI. matalaba ke AtmAnuM amUrtatva ane caitanya akhaMDita rahe che. AtmA ane deha eka kSetre avagAhIne rahelA che ane dehamAM mUrtatva che tathA te pudgalasvarUpa hovAthI temAM ajIvatva che. chatAM dehane lIdhe AtmA mUrta banato nathI ke pugalanA ajIvatvane kAraNe AtmA caitanyarahita eTale ke jaDa banato nathI, kAraNa ke AtmA ane pudgalanA svabhAva judA judA che. Ama, nizcayanaya pramANe AtmAnuM deha sAthe ekatva nathI. [724] sanniSThAnanovALI ripi pusnAt | viprakRSTAddhanAdezca bhAvyaivaM bhinnatA'tmanaH // 47 // anuvAda : A rIte mana, vANI ane karma vagere nikaTanAM pudgalothI tathA dhana vagere dUranAM pudgalothI AtmAnI bhinnatA vicAravI. vizeSArtha : saMnikarSa eTale pAse ane viprakarSa eTale dUra. nizcayanayathI batAvyuM ke AtmA ane deha ekabIjAthI bhinna che. have dehathI saMbaMdhita evAM atyaMta nikaTanAM pugalothI ane dehathI saMbaMdhita evA dUranA padArthothI paNa AtmA bhinna che ema ahIM batAvavAmAM AvyuM che. deha ane AtmA eka kSetrAvagAhe rahelA che. saMsArI jIvanA ATha Rcaka pradeza sivAya pradeza 415 Jain Education Intemational 2010_05 Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra pradeze pudgala paramANuo rahelA che. tejas ane kAzmaNa zarIranA pudgala paramANuo najare na dekhAya evA sUkSma che. dravya manathI AtmA jyAre vicAra kare che tyAre manovargaNAnA pugala paramANuo jIvamAM anukULa adhyavasAyo utpanna kare che. jIva jyAre vANI dvArA vacana bole che tyAre bhASAvargaNAnA pudgala paramANuo sakriya bane che. jIva kAyAnI kriyAo kare che tyAre zvAsocchavAsa tathA anya anurUpa pudgala paramANuo sakriya banI AtmAmAM tevA adhyavasAyo utpanna kare che. A badhA prakAranA paramANuo AtmAnI atyaMta najIka rahelA che. pradeza pradeze te vaLagelA che. Ama chatAM A pudgala paramANuo ajIva dravya che. eTale AtmA-jIva dravya sAthe enI abhinnatA nathI. A paramANuo tANAvANAnI jema gUMthAyelA, coTelA hovA chatAM Atmatattva sAthe te ekarUpa ke abhedarUpa nathI. te 1 taddana bhinna che. - taduparAMta jIvanA dehanI sAthe saMbaMdha dharAvanArAM, paNa dehathI chUTAM rahelAM evAM dhana, ghara vagere paNa AtmAthI bhinna che. A padArtho sAthe jIvane eka kSetrAvagAha nathI. eTale e padArthonI sAthenI bhinnatA to najare dekhAya evI atyaMta spaSTa che. eTale tenI sAthe vyavahAranaya anusAra saMbaMdha hovA chatAM te AtmAnAM nathI. 7i25 pudgallAnAM kuLo mUrtiAtma jJAnar: punA pudgalebhyastato bhinnamAtmadravyaM jagurjinAH // 48 // anuvAda : pudgalono guNa mUrtatA che, tyAre AtmAno guNa jJAna che. eTale jinezvaroe Atmadravyane pudgalothI bhinna kahyuM che. ' vizeSArtha : jIva dravya ane ajIva dravya bhinna che. jIva dravya traNa kALamAM kyAreya ajIva dravya na thAya ane ajIva dravya jIva na thAya. ajIva dravya pAMca prakAranAM che : (1) pudgalAstikAya, (2) dharmAstikAya, (3) adharmAstikAya, (4) AkAzAstikAya ane (5) kALa. dareka dravyano potAno eka Agavo guNa che je enuM svataMtra astitva darzAve che. jIva dravyanI enA jJAna guNanI dRSTie anya dravya sAthe sarakhAmaNI karIne ahIM batAvavAmAM AvyuM che ke jIva dravya e jIva dravya ja che. have pachInA eka eka zlokamAM te te dravyanA guNonI sAthe sarakhAmaNI karavAmAM AvI che. prathama pudgala dravyano vicAra karIe. mUrti, mUrtatA athavA AkAra e pudgala dravyano guNa che. AtmAno guNa jJAna che. eTale jinezvaroe AtmArUpI dravyane pudgalathI bhinna kahyuM che. mUrtatA athavA AkAra indriyothI grAhya bane che, paraMtu jJAnaguNasvarUpa evo AtmA indriyothI grAhya banato nathI. dareka AtmA potAnA jJAnaguNanuM vedana karI zake che, paNa te indriya dvArA bIjA AtmAnA jJAnaguNane grahaNa karI zakato nathI. dehadhArI jIvamAM pugala ane Atmadravya eka kSetre aNue aNunI jema avagAhIne rahelAM hovAthI ekatvabuddhi thAya che, paNa vastutaH te bhrama che, kAraNa ke pudgala dravya potAno dharma choDIne Atmadravya thatuM nathI, tema Atmadravya paNa pudgaladravya thatuM nathI. eka dravya bIjA dravyanuM kazuM karI zakatuM nathI. sUkSma dRSTithI jotAM pudgala dravya ane AtmadravyanI bhinnatA samajAze. e samajaNa UgyA pachI enuM bhAvana karavAnI AvazyakatA rahe che. 416 Jain Education Interational 2010_05 Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha chaThTho, adhikAra aDhAramo : Atmanizcaya adhikAra [726] dharmasya naitihetutva guLo jJAna tathAtmanaH / dharmAstikAyAttadbhinnamAtmadravyaM jagurjinAH // 49 // anuvAda : dharmAstikAyano guNa gatihetutva (gatisahAyakatva) che, ane AtmAno guNa jJAna che. eTale jinezvaroe dharmAstikAyathI Atmadravyane bhinna kahyuM che. vizeSArtha : AtmAno pudgala dravya sAthenA abhedano jevo bhrama thAya che tevo dharmAstikAya sAthe thato nathI. dharmAstikAyano guNa gati karAvavAno che; te gatisahAyaka che. AtmAno guNa jJAna che. Ama baMnenA guNa bhinnabhinna hovAthI baMne dravyo judAM judAM che ema jinezvaroe kahyuM che. vyavahAranayathI jotAM jIvane gati karavA mATe dharmAstikAyanI jarUra rahe che. eTale AtmAne gati sAthe eTale ke dharmAstikAya sAthe saMbaMdha che, paraMtu te baMne vacce abheda nathI. [727] adharme sthitiotutva guNo jJAnanuLoDyumAn tato'dharmAstikAyAnyamAtmadravyaM jagurjinAH // 50 // anuvAda : adharmAstikAyano guNa sthitihetutva (sthitisahAyakatva) che. AtmAno guNa jJAna che. eTale jinezvaroe Atmadravyane adharmAstikAyathI bhinna kahyuM che. vizeSArtha : asumAn eTale prANI, jIva athavA AtmA. eno guNa te jJAnaguNa che. adharmAstikAyano guNa sthitihetutva che. padArthane sthira karavAmAM te sahAyaka che. vyavahAranayathI jotAM jIvane sthiti karavAmAM adharmAstikAyanI jarUra rahe che. eTale AtmAne adharmAstikAya sAthe saMbaMdha che. tema chatAM e baMne dravyo vacce abheda nathI. baMne dravyo svataMtra ane bhinna che. [728] pravAho khuLo vyono jJAnaM svatvAtmano muLa: / vyomAstikAyAttadbhinnamAtmadravyaM jagurjinAH // 51 // anuvAda : AkAzAstikAyano guNa avagAha (avagAhanA) che, paraMtu AtmAno guNa jJAna che. eTale jinezvaroe Atmadravyane AkAzAstikAyathI bhinna kahyuM che. vizeSArtha : vyoma eTale ke AkAzano guNa avagAha athavA avagAhanA che arthAt AkAzano guNa avakAza ApavAno che. cauda rAjalokamAM jIva ane pudgala AkAzanA AdhAre rahelAM che. jIvonI ane pudgalonI gati ane sthitine avakAza ApanAra dravya te paNa AkAza dravya che. Ama chatAM Atmadravya ane AkAzAstikAya e baMne bhinnabhinna dravya che, kAraNa ke bannenA guNa bhinnabhinna che. [729] mAtmA jJAnamuLaH siddhaH samayo vartanAmuLa: / tadbhinnaM samayadravyAdAtmadravyaM jagurjinAH // 52 // anuvAda : AtmAno jJAna guNa siddha che. samaya(kALa)no guNa vartanA che. eTale jinezvaroe Atmadravyane kALadravyathI bhinna kahyuM che. 2010_05 417 Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra vizeSArtha : samaya athavA kALanI mImAMsA jaina darzanamAM anokhI che. nizcayanayanI dRSTie, tattva siddhAntanI dRSTie jaina darzana mAne che ke kALa jevuM koI dravya nathI. paraMtu vyavahAramAM sUryodaya, sUryAsta, , divasa, rAtri, bALapaNa, yauvana, vRddhAvasthA ityAdine kAraNe ApaNane kALano AbhAsa thAya che. eTale jIva-ajIva dravyamAM je parivartana thAya che, vartana thAya che tene kALadravya tarIke oLakhAvavAmAM Ave che. kALa ane jIva e baMne dravya bhinnabhinna che, kAraNa ke baMnenA guNa bhinnabhinna che. [73] AtmanistanIvekhyo vimannatyaM vyavasthitaY. ____ vyaktibhedanayAdezAdajIvatvamapISyate // 53 // anuvAda : eTale AtmAnuM ajIva dravyothI bhinnatva vyavasthita che. vyaktino bheda karanAra naya(vyavahAranaya)nA AdezathI (AtmAnuM) ajIvatva paNa siddha thaI zake che. vizeSArtha : AgaLanA zlokomAM batAvyuM che te pramANe pudgalAstikAya, dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya ane kAla e pAMca dravyo ajIva che ane te AtmAthI eTale ke jIva dravyathI bhinna che. A bhinnatva nizcayanayathI che ane te bhinnatva ja vyavasthita che. eTale AtmAmAM jIvatva che, ajIvata nathI. paraMtu koI eka nayanI apekSAe AtmAmAM jema jIvatva che tema ajIvatva che ema tarkathI siddha karI ApavuM hoya to karI zakAya che. e mATe ahIM vyaktibhedanayanuM udAharaNa ApavAmAM Ave che. bheda eTale judAM pADavuM. vyaktibhedanaya eTale padArthanuM vyaktinI apekSAe vargIkaraNa karavuM ane pachI tene paraspara ghaTAvavAM. A eka prakArano vyavahAranaya che. nizcayanaya pramANe sarva jIvo jIvatvanI dRSTie, AtmAnI sattAnI daSTie sarakhA che. dareka jIvamAM siddhatva raheluM che. eTale badhA ja jIvo e apekSAe sarakhA che. bhedo pADanAro vyavahAranaya jIvonA bhedo pADe che ane kahe che ke jIvo be prakAranA che, saMsArI ane siddha, (athavA udAharaNa tarIke jIvo pAMca prakAranA che : ekendriyathI paMcendriya sudhInA) have saMsArI jIvo ane siddhagatinA jIvone sAmasAme rAkhIne vyaktibhedanaya dalIla karatAM kahe che ke jyAM prANa hoya tyAM jIva ane e rIte jyAM prANa na hoya te ajIva. dravyaprANa saMsArI jIvamAM che, siddhagatinA jIvamAM nathI, mATe siddhagatinA jIvo ajIva kahevAya. bIjI bAju siddhagatinA jIvonI apekSAe jyAM bhAvaprANa pUrNapaNe pragaTa hoya te jIva ane na hoya te ajIva. eTale e rIte saMsArI jIvamAM bhAvaprANa pUrNapaNe pragaTa na thayA hovAthI te ajIva gaNAze. A vize have pachInA zlokamAM khulAso karavAmAM Avyo che. | [731] manavA ni: zulkamAvaIUvyivekSA | siddhAzca nirmalajJAnA dravyaprANavyapekSayA // 54 // anuvAda : zuddha bhAvaprANanI apekSAe janmadhArI (janmina-saMsArI jIvo) ajIva che ane dravyaprANanI apekSAe nirmaLa jJAnavALA siddho ajIva che. 418 Jain Education Intemational 2010_05 Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha chaThTho, adhikAra aDhAramo H Atmanizcaya adhikAra vizeSArtha : vAstavika rIte to jyAM cetanatattva che, Atmadravya che tyAM jIva che, paraMtu koI eka apekSA laIne tarkathI (hakIkatamAM tarnAbhAsathI) jIvane paNa ajIva tarIke batAvI zakAya. jenAmAM prANa hoya te jIva ane jenAmAM prANa na hoya te ajIva. have saMsArI jIvomAM jJAna, vIrya, sadAzvAsa ane nityasthiti e cAra zuddha bhAvaprANa nathI (eTale ke pUrNapaNe pragaTa thayA nathI.) eTale zuddha bhAvaprANa na hovAthI te jIva nathI, ajIva che. bIjI bAju siddhagatinA jIvomAM indriya, baLa, zvAsocchavAsa ane AyuSya e cAra dravyaprANo nathI. prANa na hoya to te jIva nathI. eTale siddhagatinA jIvo ajIva che. Ama, saMsArI ane siddhagatinA jIvone-baMnene judI judI apekSAe ajIva TheravI zakAya. paraMtu e mAtra tarkanI ramata che. saMsArI ke siddhagatinA jIva, jIva ja che, ajIva nathI. [732] kriyALi va<< zvAsocchAsAvAyustathA param | dravyaprANAzcaturbhedAH paryAyAH pudgalAzritAH // 55 // anuvAda : Indriyo, baLa, zvAsocchavAsa tathA AyuSya e cAra prakAranA dravyaprANI che. tenA paryAyo pudgalAzrita che. vizeSArtha : dravyaprANanA cAra mukhya prakAra ahIM batAvavAmAM AvyA che : (1) indriyo, (2) baLa, (3) zvAsocchavAsa ane (4) AyuSya. (pAMca indriyonA pAMca prakAra, mana, vacana ane kAyAnuM baLa ema traNa prakAranuM baLa tathA zvAsocchavAsa ane AyuSya ema peTAprakAro sAthe dasa prakAranA dravyaprANa paNa gaNAvavAmAM Ave che.) prANa eTale jenA vaDe jIvanuM astitva TakI rahe che. A dravyaprANa vaDe saMsArI jIva jIve che. e na hoya to jIva mRtyu pAme. paraMtu A dravyaprANo pulAzrita che. te pudgalanA paryAyo che. te utpAda-vyayarUpa che. [733] mitrAste doDatyanta tainaMti nIvanamUA. jJAnavIryasadAzvAsanityasthitivikAribhiH // 56 // anuvAda : te (dravyaprANo) AtmAthI atyaMta bhinna che. eTale jJAna, vIrya, sadAzvAsa ane nityasthitinA vikAravALA te (dravyaprANo) vaDe (AtmAnuM) jIvana hotuM nathI. vizeSArtha : indriya, baLa, zvAsocchavAsa ane AyuSya e cAre dravyaprANo pudgalAzrita hovAthI AtmAthI atyaMta bhinna che. enAthI AtmAnuM jIvana nathI. vyavahAranayathI jotAM zarIra ane AtmA eka kSetre rahelA hovAthI temanI vacce kathaMcit abheda che. tevI rIte dravyaprANo pugalanA pariNAmarUpa hovA chatAM eka kSetre rahelA hovAthI AtmA ane dravyaprANo vacce kathaMcit abheda rahelo che ema vyavahAranaya kahe che. paraMtu zuddha nizcayanaya pramANe to dravyaprANo AtmAthI bhinna che. vastutaH A dravyaprANo AtmAnA bhAvaprANonA vikArasvarUpa che. 419 Jain Education Intemational 2010_05 Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra A vikArasvarUpa kevI rIte che ? AtmAnA cAra bhAvaprANo te jJAna, vIrya, sadAzvAsa ane nityasthiti che. enA vikAro A pramANe che : (1) jJAnarUpI bhAvaprANanA vikArarUpe indriyorUpI dravyaprANa che, kAraNa ke jJAnaguNane pragaTa karavAmAM indriyo ja upayogI thAya che. indriyonA nimitta dvArA ja jJAnaguNa pravartI zake che. (2) vIryarUpI bhAvaprANanA vikArarUpe baLarUpI dravyaprANa che. pudgalAzrita zarIramAM je baLa pragaTa thAya che te AtmAnI vIryazaktine pravartAvavAmAM nimitta bane che. (3) sadAzvAsa eTale nitya caitanyarUpa bhAvazvAsocchavAsa. enA vikArarUpe dravya zvAsocchavAsa che. te zvAsocchavAsa vargaNAnA paryAyarUpa che. (4) nityasthitirUpI bhAvaprANanA vikArarUpe dravya prANa AyuSya che. AyuSya nityasthitirUpa nathI. te keTalAka kALa mATe ja sthitirUpa che. A cAre dravyaprANo vikArasvarUpa che. paraMtu AtmA pote nirvikAra che. eTale A dravyaprANo AtmAnA thaI zake nahi. eTale te AtmAnA nathI. e jo AtmAthI bhinna hoya to enA vaDe AtmAnuM jIvana saMbhavI zake nahi. [734] patipratimUtAma: zAzvata mitu zami : jIvatyAtmA sadetyeSA zuddhadravyanayasthitiH // 57 // anuvAda : AtmA enI (jJAna, vIryAdinI) prakRtibhUta zAzvatI zaktithI sadA jIve che. A pramANe zuddha dravyanayanI sthiti che. ' vizeSArtha : dravyaprANa ane bhAvaprANa vacce ghaNuM moTuM aMtara che. dravyaprANa dekhAya che, bhAvaprANa dekhAtA nathI. paraMtu saMsArI ke siddha avasthAmAM jIva bhAvaprANa vaDe jIve che. jJAna, vIrya, sadAzvAsa ane nityasthiti e AtmAnI svabhAvagata zAzvata, trikALavartI, avinAzI zakti che. A zaktino kyAreya aMta AvavAno nathI. A zakti na hoya to AtmabhAva na hoya. A pramANe zuddha dravyArthikanaya kahe che. te saMsAramAM jIvanI karmanA udayavALI avasthAne na jotAM tenA vikArarahita, vizuddha svarUpamAM rahelI jJAnAdi zaktivALI avasthAne jue che. [735] nIvo nIvati = prArvinA taireva nIti idaM citraM caritraM ke hanta paryanuyuMjatAm // 58 // anuvAda : jIva je prANI vinA jIvato nathI chatAM tenA vaDe ja te jIve che. A citra (AzcaryakAraka) caritrane bhalA koNa jANI zake? vizeSArtha : dravyaprANa ane bhAvaprANanA saMdarbhamAM jIvanI avasthAma kevI vicitratA jovA maLe che te 420 Jain Education Interational 2010_05 Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha chaThTho, adhikAra aDhAramo : Atmanizcaya adhikAra vize ahIM Azcarya vyakta karavAmAM AvyuM che. indriya, baLa, zvAsocchavAsa ane AyuSya A cAra dravyaprANo na hoya to saMsArI jIva jIvI na zake. vyavahAranayanI daSTie jIva mRtyu pAme. enA jIvanano aMta Ave. paraMtu siddhAvasthAmAM A dravyaprANo vagara jIva jIve che ane sadAkALane mATe jIve che. tyAM dravyaprANo hotA nathI ane hoI zake paNa nahi. Ama, je prANo vagara saMsAramAM jIva jIvI zakato nathI, e prANo vagara siddhagatinA jIvo jIve che e kevI AzcaryanI vAta che ! [736] nA puSya na vA pApa yajyukUtrAtmA AdyavAlazarIrasyopAdAnatvena kalpite // 59 // anuvAda : AtmA puNyarUpa nathI athavA pAparUpa nathI, kAraNa ke te (puNya-pApa) pudgalAtmaka che. Adi bAlazarIra(janma)nA upAdAnatvathI e kalpelAM che. vizeSArtha : nava tattvomAM jIva (AtmA) tattva ajIva tattvathI bhinna che ema batAvyA pachI nizcayanaya pramANe AtmA puNya ane pApa e be tattvothI paNa bhinna che ema have batAvavAmAM Ave che. AtmA caitanyasvarUpa che. puNya zubha prakRtirUpa karma che ane pApa azubha prakRtirUpa karma che. vastutaH puNya ane pApa baMne karmasvarUpa che eTale te pudgalAtmaka che, jaDa che. eTale te AtmAthI bhinna che. ApaNuM zarIra zubha ane azubha karma anusAra tevA prakAranAM pudgalothI satata banatuM rahe che. jIva eka zarIramAMthI ja anya zarIravALo thAya che. padagalano svabhAva caya-apacaya, pUraNahAnino che. ApaNuM vartamAna zarIra navA pudgalone grahaNa kare che ane jUnAM pugalone choDI de che. A rIte pUrva zarIramAMthI uttara zarIra bane che. eTale ApaNA uttara zarIra mATe pUrva zarIra upAdAna kAraNa che. Ama pudgalanI ja caya-apacayanI kriyAnI paraMparA satata cAlatI rahe che. paraMtu pudgala to jaDa che. eTale AtmAthI te bhinna che. vartamAna zarIranAM pudgalonI caya-apacayanI kriyAnI vAta barAbara che. e rIte bhUtakALano vicAra karI zakIe. paNa mAtAnA udaramAM bALaka je kSaNe janma dhAraNa kare che te kSaNe ene kyAM zarIra hoya che? pUrvajanmano koI AtmA ja tyAM avatare che. enuM upAdAna kAraNa kyuM ? eno uttara e che ke tyAM paNa puNya-pApanI vicAraNA karI zakAya che. pUrvajanmamAMthI je jIva mAtAnA udaramAM Ave che te potAnA kArpaNa zarIra sAthe Ave che. kAzmaNa vargaNAnAM pugala paramANuo tyAM hoya ja che. e enuM zarIra che. e kSaNanAM pudgala paramANuo zubha ane azubha prakAranAM, puNya ane pApanA prakAranAM hoya che. e kArpaNa zarIra puNya-pApa anusAra navAM pudgalone grahaNa karavA lAge che ane jUnAM choDe che. eTale Adya bAlazarIramAM paNa puNya-pApa ghaTe che. eTale tyAM paNa AtmA puNya-pApathI bhinna che. [73] puSa#rma propazama pApamucyate | tatkathaM tu zubhaM jantUn yat pAtayati janmani // 60 // anuvAda : zubha karmane puNya kahyuM che ane azubha(karma)ne pApa kahyuM che. temAM jIvone je janmamAM (bhavabhramaNamAM) pADe che tene puNyane) zubha kema kahevAya ? 421 2010_05 Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra vizeSArtha : AtmA puNyarUpa nathI ane pAparUpa paNa nathI. puNyarUpI karma ane pAparUpI karma pudgalasvarUpa che. eTale AtmAne pudgala sAthe koI saMbaMdha nathI ema nizcayanaya kahe che. AthI nizcayanaya puNya ane pApa baMnene heya, tyajavAyogya gaNe che ane baMnene azubha kahe che. A bAju vyavahAranaya puNyane zubha kahe che ane pApane azubha kahe che, kAraNa ke zubha karmathI puNya baMdhAya che ane azubha karmathI pApa baMdhAya che. vAcaka umAsvAtie tattvArthasUtranA chaThThA adhyAyamAM kahyuM che : zuma: puNya, azuma: pApacce ! | zubha yoga puNyano Azrava che ane azubha yoga pApano Azrava che. zubha ane azubhanA bheda sAMsArika phaLanI apekSAe batAvavAmAM AvyA che. zubha karma, sAMsArika sukha ApanAra che. puNyathI manuSyajanma, Arya deza, ucca gotra, paMcendriyanI paripUrNatA, nirogI zarIra, sadguruno yoga, dharmazravaNanI ruci, mokSaprAptinI abhilASA, e mATeno puruSArtha, sarva prakAranI anukULatA ityAdi prApta thAya che. tiryaMca gati ke narakagatinAM duHkho athavA manuSyajanmamAM paNa gADha mithyAtva, nIca kuLa, vividha prakAranI zArIrika ane mAnasika yAtanAo ityAdi pApanA udaye prApta thAya che. eTale sAMsArika phalanI daSTie puNya ane pApa vacceno pharaka spaSTa che. eka iSTa che, bIjuM aniSTa che. eTale vyavahAranaya ekane zubha ane bIjAne azubha kahe te samajI zakAya evuM che. paraMtu saiddhAttika dRSTie, paramArthanI dRSTie vicArIe to je karmo saMsAramAM bhramaNa karAvyA kare tene zubha kema kahI zakAya ? je mokSa apAve te zubha ane je saMsAramAM rakhaDAve te azubha. puNya ane pApa baMne saMsAramAM rakhaDAvanAra che. mATe te baMnene azubha ja gaNavAM joIe ema nizcayanaya kahe che. [738] na hAyasI vaMthastha tapanIyamayarI | pArataMtryAvizeSeNa phalabhedo'sti kazcana // 61 // anuvAda : lokhaMDanI beDI(baMdhana)nA ane sonAnI beDInA parataMtratAnA samAnapaNA(avizeSa)thI temAM phaLano kaMI paNa bheda nathI. vizeSArtha : ayasa eTale lokhaMDa, loDhuM. tapanIya eTale sonuM. je tapAvIne zuddha kareluM hoya te tapanIya. puNya ane pApa e baMneno zuddha nizcayanayathI ahIM vicAra karavAmAM Avyo che. puNyathI manuSyajanma, sAruM zarIra, yazakIrti, sarva prakAranA AhAra-vihAranI anukULatA, buddhizakti, cakravartIpaNuM, devagati ityAdi maLe che ane pApathI aneka prakAranAM zArIrika, mAnasika duHkho, apakIrti, gaMbhIra bImArI, kArAvAsa, narakagati ityAdi sAMpaDe che. paraMtu jyAM sudhI puNyopArjana che ane eno bhogavaTo che athavA jyAM sudhI pApano udaya che tathA navAM navAM pApa baMdhAtAM jAya che tyAM sudhI ghAti-aghAti karmomAMthI sarvathA mukti nathI ane tyAM sudhI mokSagati nathI. jIvanuM saMsAramAM paribhramaNa puNyathI hoya ke pApathI hoya, paribhramaNa eTale paribhramaNa. jyAM sudhI mokSa nathI tyAM sudhI paribhramaNano aMta AvavAno nathI. eTale puNya ane pApa baMnethI vAstavika rIte karmabaMdhana che. A baMdhana sAdhAraNa hoya 422 Jain Education Interational 2010_05 Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha chaThTho, adhikAra aDhAramo H Atmanizcaya adhikAra ke suzobhita hoya, beDI eTale beDI che. emAMthI aMte chuTakAro meLavavAno ja che. pApane tame loDhAnI beDI tarIke oLakhAvo, to puNyane sonAnI beDI tarIke oLakhAvI zakAya. paNa ethI baMdhana chUTatuM nathI. baMnemAM jIvanI parataMtratA che, svataMtratA nathI. A nizcayanayathI kahevAmAM AvyuM che. saiddhAttika rIte te sarvathA sAcuM che. paraMtu nizcayanaya ane vyavahAranayamAM pharaka che. jIvane duHkha, durgati apAvanAra pApa sarvathA na AcaravAyogya che, ekAnta heya che ema nizcayanaya ane vyavahAranaya baMne svIkAre che. paraMtu puNyanI bAbatamAM vyavahAranaya kahe che ke "puNya ekAtte heya che, sarvathA na AcaravAyogya che.'- ema nahIM kahI zakAya. puSya mokSanuM sAkSAta kAraNa nathI e sAcuM, to paNa puNyAnubaMdhI puNya nirjarAne anukULa bAhya sAmagrI prApta karAvavAmAM sahAyaka banI zake ane e rIte paraMparAe mokSaprApti sudhI sahAyaka banI zake che. jayAM sudhI vartamAna manuSyabhavamAM mokSa nathI, ane mokSaprApti mATe anya eka manuSya bhavanI AvazyakatA rahe che, ane e manuSyabhavanI prApti puNya vagara saMbhavita nathI tyAM sudhI puNya e apekSAe upAdeya che e lakSamAM rAkhavuM jarUrI che ema vyavahAranaya kahe che. alabatta, puNyanA laze puNya na hovuM joIe. [739] sattAmya suvikhyAM ja beH puthapAyoH duHkhAnna bhidyate hanta yataH puNyaphalaM sukham // 62 // anuvAda : sukhaduHkharUpa phaLathI puNya ane pApano bheda nathI, kAraNa ke vastutaH puNyanuM phaLa je sukha te duHkhathI bheda pAmatuM nathI (juduM nathI). vizeSArtha : vyavahAranaya ema kahe che ke puNya zubha karma che ane pApa azubha karma che. puNyanuM phaLa sukha che ane pApanuM phaLa duHkha che. sAmAnya mANasono e anubhava che ke puNyathI sukhasaMpatti sAMpaDe che ane pApathI duHkha ane durgati prApta thAya che. paraMtu jJAnIo ema kahe che ke sAmAnya mANaso sukha ane duHkhanI AvI vAta kare che, kAraNa ke emane sukha ane duHkhanA vAstavika svarUpanI sAcI samajaNa nathI. nizcayanaya kahe che ke sAmAnya mANaso jene sukha tarIke oLakhAve che, temAM paNa du:kha ja raheluM che. mATe sukha ane duHkha vacce bheda karavAnI, temanA vibhAga karavAnI kaMI jarUra nathI. puNya ane popa baMneno tAttvika anubhava to du:kharUpa ja che. [740] sarvaM puNyaphalaM duHkhaM karmodayakRtatvataH / tatra duHkhapratIkAre vimUDhAnAM sukhatvadhIH // 63 // anuvAda : sarva puNyaphaLa karmodayane kAraNe thatuM hovAthI duHkha che. temAM duHkhanA pratikAramAM (pratikArarUpa puNyaphaLamAM) mUDha mANasone sukhanI buddhi thAya che. vizeSArtha : sukha ane duHkhanuM svarUpa ahIM tAtvika dRSTie samajAvavAmAM AvyuM che. sAmAnya mANasane sukhano anubhava thAya che te puNyanA phaLarUpe che. paraMtu puNyodaya zuM che ? te to karmono udaya che. ane karmo zuM che ? AtmAnI vikRti che. AtmAno sAco svabhAva AnaMdarUpa che. AtmA sva-svabhAvathI 423 Jain Education Interational 2010_05 Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra avyAbAdha sukhano anubhava kare che. karma AtmAnI vibhAvadazA che. eTale e sukhano anubhava kevI rIte karAvI zake ? eTale AtmAmAM karmanA udayathI je vikRti pedA thAya che te sukhanuM kAraNa banI zake nahi. to pachI puNyanA udayathI sukhano je anubhava thAya che te zuM che ? te sAcuM sukha nathI. vastutaH te to du:khano pratikAra che. pratikAra athavA pratIkAra eTale upAya athavA duHkhano sAmano che. mANasa khAya che ane ene AnaMda thAya che tenuM kAraNa ene bhUkhanI pIDA utpanna thaI che ane e zAnta thatAM ene AnaMda thAya che. mANasa pANI pIe che te tRSAne chIpAvavA mATe. mANasane anukULatAmAM sukha lAge che kAraNa ke te anukULatA pratikULatAne dUra kare che. mANasane saMpattithI sukhano anubhava thAya che, kAraNa ke saMpatti maLatAM lakSmInA abhAvanuM du:kha cAlyuM jAya che. eTale puNyanA udayathI maLatuM sukha te sukha nathI, paNa du:khane maTADavAno upAya (pratIkAra) che. eTale hakIkatamAM to sukhanA mULamAM duHkha ja raheluM che. puNyanA udaye A duHkhano sAmano karavA mATenI anukULa sAmagrI maLI rahe che. Ama, sukhanA mULamAM duHkha ja chupAyeluM rahyuM che, paraMtu mUDha, ajJAnI mANasone te samajAtuM nathI. [741] paripatra tApAtra saMttra purvatamU guNavRttivirodhAcca dukhaM puNyabhavaM sukham // 64 // anuvAda : puNyathI udbhavelA sukhane jJAnIoe pariNAmane lIdhe, tApane lIdhe, saMskArane lIdhe tathA guNavRttinA virodhane lIdhe duHkharUpa mAneluM che. vizeSArtha : jIvo puNyanA udaye je sukha anubhavatA bhAse che tene jo tAttvika dRSTie tapAsIe to e sukha du:kharUpa ja che. ajJAna, moha ityAdine lIdhe jIvane te sukha hovAno bhrama thAya che, jJAnIo evA bahiraMga sukhanI barAbara tapAsa karIne evA niSkarSa para AvyA che ke puNyathI udbhaveluM e sukha aMte to du:kharUpa che. sAmAnya rIte, prathama dRSTie jIvane sukha e duHkha che e samajAya nathI. paraMtu jJAnIo enI cAra kasoTI batAve che : (1) pariNAma, (2) tApa, (3) saMskAra ane (4) guNavRtti. koI paNa kAryanuM chevaTe zuM pariNAma Ave che, te keTalI vyAkuLatA janmAve che, te keTaluM tapAve che eTale ke kaSTa Ape che, te kArya pUruM thaI gayA pachI enI asara athavA saMskAra ityAdi kevAM rahI jAya che ane sattva, rajas ane tamasa e triguNanI dRSTie enI sthiti kevI hoya che e pramANe puNyanI kasoTI karavI joIe. ahIM puNya vizenI A cAra kasoTI pAtaMjala yogadarzana' anusAra batAvavAmAM AvI che. 'pAtaMjala yogadarzana'nA dvitIya "sAdhanapAda'mAM paMdaramuM sUtra A pramANe ApavAmAM AvyuM che, jemAM pariNAma, tApa, saMskAra ane guNavRttino nirdeza che. pariNAma-tApa-saMRA radu:anavRttivirodhISya 3:vameva sarva vivena: | saMsAramAM sAmAnya mANasone je sukhanA, AnaMdanA padArtho ke viSayo jaNAya che temAM yogIone eTale ke jJAnIone sukha ke AnaMda jaNAtAM nathI, kAraNa ke emAM kahevAtuM sukha te kharekhara, sAcuM sukha che ke nahi, tenI cAra prakAre teo kasoTI kare che ane evo nirNaya tArave che ke puNyajanita e sukha paNa aMte duHkhamaya ja che. 424 Jain Education Intemational 2010_05 Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha chaThTho, adhikAra aDhAramo : Atmanizcaya adhikAra A vize have pachInA zlokamAM vizeSa spaSTatA karavAmAM AvI che. [742] vepuNenuMrAmarzvanAyAnAmapiTam / mahAjapoSaNasyeva pariNAmo'tidAruNaH // 65 // anuvAda : manuSya ane deva(amartya)nA nAyakonA paNa dehanI puSTinuM pariNAma, moTA bakarA(mahA aja)nA poSaNanI jema spaSTapaNe atyaMta dAruNa (bhayaMkara) che. vizeSArtha : sArAmAM sAruM khAvuMpIvuM, sArAmAM sArAM vastra ane alaMkAro dhAraNa karavAM, yatheccha haravuMpharavuM, pAMce indriyonA anekavidha viSayomAM rAcavuM evuM badhuM sukha anubhavatAM jIva rAjI thAya che. manuSyomAM nAyaka te cakravartI ane devomAM nAyaka te indra e badhAM paNa keTaluM badhuM bhautika sukha bhogave che ! evuM sukha potAne bhogavavA maLe to kevuM sAruM ema mANasane thAya che. vastutaH e badhuM sukha puNyane kAraNe prApta thAya che. e kAyama mATe TakavAnuM nathI. jyAM sudhI puNya che tyAM sudhI ja e sukha che. pachI duHkha ja che. eTale puNya paNa aMte kyAreka dAruNa du:kha apAvanAruM bane che. e jIvane karmabaMdhamAM nAkhanAra thAya che. mATe evA puNyajanita sukhathI mohita thavuM na joIe. ahIM udAharaNa ApavAmAM AvyuM che bakarAnuM. Ida mATe athavA anya koI utsava mATe bakarAnuM mAMsa khAnArA loko ghare bakaro laI Ave che ane ene sArAmAM sAruM ghAsa, java vagere pauSTika AhAra ApavAmAM Ave che. ethI bakaro rAjI thaI nAce che ane jADo thato jAya che. paraMtu enuM jADApaNuM te kApIne vadhAre AhAra meLavavA mATe ja hoya che. bakarAno vadha thatAM enuM nAcavuM nIkaLI jAya che. tevI rIte jIva puNyathI puSTa thAya che, harSita thAya che, paraMtu aMte te bhayaMkara duHkha pAme che. -- [743] [jUA: suddhamAniyaH pivanyo rudhira yathA / bhuMjAnA viSayAn yAnti dazAmante'tidAruNAm // 66 // anuvAda : rudhiranuM pAna karavAthI sukha mAnanArI jaLonI jema viSayone bhogavanArAo aMte atyaMta dAruNa dazA pAme che. vizeSArtha : puNyopArjananA phaLarUpe bhogopabhoga bhogavIne sukha anubhavanArA pudgalAnaMdI jIvo mATe ahIM bIjI eka upamA ApavAmAM AvI che. evA loko jaLonI jema sukha bhogavanAra che. koI mANasane roga thayo hoya ane enuM lohI bagaDI gayuM hoya to bagaDeluM lohI zarIramAMthI kheMcI kADhavA mATe jUnA vakhatamAM jaLono prayoga karavAmAM Avato. jaLo e sAva nAnuM jIvaDuM che. e zarIramAM jyAM coMTADavAmAM Ave athavA jAte coMTI jAya tyAM evuM sakhata coMTI jAya che ke jaladI UkhaDe nahi jANe ke te zarIra sAthe ekarUpa banI jAya che. eTalA mATe to 'jaLonI jema coMTavuM' jevI kahevata paDI gaI che. jaLone baLajabarIthI khotarIne ukhADavAmAM Ave to zarIramAM lohI nIkaLe. jaLo zarIramAM coMTI gayA pachI dhIme dhIme lohI pItI jAya ane jADI thatI jAya. jADI thAya tyAre zarIra parathI ukhADIne ene dabAvavAmAM Ave eTale eNe pIdheluM lohI bahAra nIkaLI jAya. pharI e jaLone zarIra para coMTADavAmAM 2010_05 425 Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra Ave ane pharI UkheDIne nicovavAmAM Ave. A rIte zarIramAMthI azuddha lohI jaLo dvArA kADhavAno prayoga jUnA vakhatamAM karavAmAM Avato. jaLo jyAre lohI pItI hoya che tyAre keTalI badhI AnaMdita thatI hoya che. paNa pachI jyAre ene nicovavAmAM Ave tyAre ene pAra vagaranuM kaSTa paDe che. kyAreka marI paNa jAya che. evI rIte jIva jayAre paugalika sukha bhogavato hoya tyAre ene khabara nathI hotI ke puNya jevuM pUruM thaze eTale dAruNa duHkha bhogavavAnuM Avaze. [74] tIvra nisaMsaMkhyatyayasAyamiva | yatrautsukyAtsadAkSANAM taptatA tatra kiM sukham // 67 // anuvAda : tIvra agninA saMgathI jenuM jaLa (payasa) zoSAI gayuM che evA loDhA(ayasa)nI jema jemAM (viSayasukhamAM) sadA utsukatAne lIdhe Indriyo(akSa)nI saMtaptatA rahe che, temAM sukha kyAMthI hoya ? ' vizeSArtha : akSa eTale indriyo. indriyo satata tRpti jhaMkhe che. mANasane bhUkha lAgI hoya tyAre svAdiSTa bhojana maLatAM tRpti thAya che. paNa thoDo vakhata pasAra thatAM pharI pAchI bhUkha lAge che. AvI rIte indriyonA sarva prakAranAM sukho jIva pharI pharI bhogavavA jhaMkhe che. indriyo kyAreya kAyamane mATe saMtRpta rahetI nathI ke thatI nathI. te saMtapta ja rahe che. e mATe ahIM udAharaNa ApavAmAM AvyuM che ke jema agnithI ekadama tapI gayelA loDhA upara pANI chAMTavAmAM Ave to te tarata zoSAI jAya che ane loDhuM to pAchuM evuM ne evuM ja tapeluM rahe che. tevI rIte indriyo sukhanA bhogavaTA mATe satata utsukatAthI tapelI rahe che. game teTaluM sukha bhogavavA maLe to paNa indriyo bhUkhI ane bhUkhI rahe che, tapta rahe che. eTale puNyanA phaLarUpe maLelA sukhanI aMdara atRptirUpa, tAparUpa duHkha raheluM ja che. zAstrakAro kahe che ke indriyo dvArA anubhavAtu sukha e to agninI aMdara ghI homavA barAbara che. ghI nAkhatAM agni vizeSa prajavaLe che, paNa e zAMta thato nathI. ghI mATenI agninI vAsanA kyAreya saMtoSAtI nathI. tevI rIte viSayonA bhogavaTA dvArA indriya zAMta-saMtuSTa haMmeza mATe thaI jAya evuM banatuM nathI. kyAreka to bhogavaTAthI enI vAsanA vakare che ane eno atibhoga jaDatA, glAni, nirbaLatA ityAdimAM pariName che. [745] pravipazcAkhyAtipazat purapImuveyura ! indriyANAM gaNe tApavyApa eva na nirvRtiH // 68 // anuvAda : prathama ane pachI paNa aratinA sparzathI puTapAka pAmatA indriyonA samUhane saMtApano ja vyApa thAya che, sukha nivRti) thatuM nathI. ' vizeSArtha : puNyathI utpanna thatuM sukha enI sAthe saMkaLAyelA paritApathI aMte to duHkharUpa ja che e samajAvavA mATe ahIM puTapAka auSadhinuM dRSTAnta ApavAmAM AvyuM che. keTalIka vanaspati evI hoya che, ke ene pANImAM ukALavAmAM Ave ke bALIne bhasma karavAmAM Ave to te bahu guNa na kare, paraMtu e auSadhi ke auSadhinAM mizraNa, drAvaNa evAM hoya che ke ene puTamAM eTale kulaDI athavA zakorAma 426 Jain Education Intemational 2010_05 Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha chaThTho, adhikAra aDhAramo : Atmanizcaya adhikAra athavA mATInA mATalAmAM ke evA koI pAtramAM rAkhIne pachI bahArathI cAre bAjuthI ene pahelAM ane pachI tapAvavAmAM Ave to te auSadhi guNa kare che. AvI rIte auSadhi taiyAra karavAnI rItane "puTapAka' kahevAmAM Ave che. indriyonA sukhopabhogonuM paNa evuM ja che. sukha meLavavA mATe mANasa divasa rAta keTalI mathAmaNa kare che, kALI majUrI kare che, thAkIne lotha thaI jAya che ! vaLI sukha bhogavyA pachI asaMtoSa, glAni, thAka, AturatA, arati ityAdi anubhave che ane pharI pAcho doDAdoDa karavA lAge che. alpa sukha mATe te AgaLapAchaLa ghaNuM kaSTa veThe che. enuM sukha "puTapAka' auSadhi jevuM kaSTathI sabhara che. bhautika viSayonuM sukha AvuM che. [746] savA yatra sthita SoghaH svapratithiy sukhAnubhavakAle'pi tatra tApahataM manaH // 69 // anuvAda : sukhanA anubhavanA samaye paNa jyAM sadA potAnA zatruo (pratipaMthI) vize leSanuM ciMtana raheluM che tyAM mana tApathI haNAyeluM (ghavAyeluM) che. ' vizeSArtha : jIva jyAre mana, vacana ane kAyAthI sAMsArika sukhano anubhava kare che tyAre paNa tenuM citta vividha prakAranA tApathI eTale ke saMklezathI haNAyeluM hoya che. sukha prApta karavAnAM sAdhanonI anukULatA ane pratikULatA tathA saMbaMdhita vyaktionI anukULatA ane pratikULatA vize enA cittamAM gamA-aNagamAnI, svArtha, lobha ityAdi prakAranA rAgadveSanI paraMparA cAle che. prAptavyanI prApti mATe puruSArtha ane prApta thayA pachI e sukha koI paDAvI na jAya ke emAM koI aMtarAya na nAkhe e mATe manamAM ciMtA hoya che. sukhanAM virodhI sAdhano ane vyaktio (pratipaMthIo) pratye dveSa-buddhi enA sukhabhogamAM paNa saMkleza karAve che. eTale ahIM dveSa athavA saMkleza e tAparUpa che. Ama puNyodayathI prApta thayelA sAMsArika sukhanA bhogavaTAmAM paNa citta svastha ane zAnta rahetuM nathI. [747] skaMdhAtskaMdhAntarArope bhArasyeva na tattvataH / akSAlAde'pi duHkhasya saMskAro vinivartate // 70 // anuvAda : vastutaH eka khabhA (skaMdha) parathI bIjA khabhA para pheravavAthI jema bhAra dUra thato nathI, tema IndriyonA AnaMda(akSa-AhalAda)mAM paNa vastutaH duHkhano saMskAra nivRtta thato nathI. ' vizeSArtha : ahIM saMskAra eTale koI eka vastu banI jAya te pachI rahI jatI tenI asara. e mATe udAharaNa ApavAmAM AvyuM che ke jema mANasa eka khabhA upara bhAra UMcake che. pachI jyAre te khabho duHkhavA Ave che tyAre tyAMthI bhAra bIjA khabhA upara mUkavAmAM Ave che. e vakhate pahelA khabhA uparathI bhAra UtaratAM haLavAza anubhavAya che. rAhata lAge che. kaMIka sukhano anubhava thAya e bhArano saMskAra je kaSTamaya che te dUra thayo nathI. tevI rIte sAMsArika sukhamAM, enI prApti mATeno 4ra7 Jain Education Interational 2010_05 Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra pUrve vartato hato te duHkhano saMskAra nivRtta thato nathI. indriyonA bhogakALamAM icchAonI atRpti, utsuktA ityAdinA saMskAra rahyA kare che ke je du:kharUpa hoya che. [748] sura purva ra modaza tistroDapi puNavRttayA viruddhA api vartante duHkhajAtyanatikramAt // 71 // anuvAda : sukha, duHkha ane moha e traNe guNanI vRttio paraspara viruddha che, to paNa duHkhanI jAtinuM ullaMghana karatI na hovAthI te duHkharUpa ja che. vizeSArtha : 'pAtaMjala yogadarzananA dvitIya pAdamAM batAvyA pramANe buddhinI traNa avasthAo te traNa guNa che : sattva, rajas ane tamasa. sattvaguNa sukhAnubhava karAve che, rajoguNa duHkhAnubhava karAve che ane tamoguNa mohAnubhava karAve che. eTale sattva, rajas ane tamasa e traNanI anukrame sukha, duHkha ane moha evI traNa vRttio che. buddhimAM phakta eka ja guNa hoya ane bIjA be guNa hoya ja nahi, athavA koIpaNa be guNa hoya ane eka guNa hoya ja nahi ema kyAreya bane nahi. buddhimAM traNe guNono ane emanI vRttiono saMyukta pravAha niraMtara cAlyA ja karato rahe che. emAM koI eka guNavRtti pradhAna hoya che ane bIjI be gauNa hoya che. Ama traNe guNavRttio viSama avasthAmAM hoya tyAM sudhI teo eka ja sthAne rahI zake. jo teo traNeya sama avasthAmAM AvI jAya to teo ekabIjAnI virodhI banI jAya che. eTale traNe guNavRttio sama avasthAmAM paraspara virodhIpaNe vartatI hovA chatAM viSama avasthAmAM sAthe rahe che. jyAre viSama avasthAmAM traNe hoya tyAre koIpaNa eka guNavRtti atyaMta prabaLa athavA baLavAna banI jAya che. tyAre te bIjI be nabaLI guNavRttione dabAve che. paraMtu tyAre e nabaLI guNavRttio prabaLa guNavRttine sahakAra ApI enI sAthe ja rahe che. Ama eka guNavRtti prabaLa hoya tyAre bIjI be guNavRtti hoya ja nahi ema bane nahi. mAtra tenuM jora ochuM hoya. eno artha e thayo duHkhAnubhava vakhate to duHkha che ja, paraMtu sattvaguNavRttinI prabaLatAne lIdhe jayAre sukhAnubhava thato hoya tyAre paNa, bhale maMdapaNe paNa duHkhAnubhava ane mahAnubhava to tyAM rahelA ja hoya che. Ama jIvane nirbheLa sukhano anubhava kyAreya thato nathI. pratyeka sukhAnubhavanI sAthe du:khAnubhava joDAyelo che. du:khanI jAtinuM atikramaNa ke ullaMghana thatuM nathI. sukhaduHkha sAthe vaNAyelAM che. A sukhadu:khanI vAta te sAMsArika sukhadu:khanI che. yogadarzana anusAra ahIM tenI vicAraNA thayelI che. puNyanA udaye je sAMsArika sukhAnubhava thAya che temAM paNa duHkhAnubhava aMtargata rahelo che ema ahIM darzAvavAmAM AvyuM che. upAdhyAyajI zrI yazovijayajI mahArAje anya darzanano paNa kevo suMdara samanvaya karI lIdho che te ahIM joI zakAya che. [749] ddhanAkSaUITopamo mopoddhavozvina: vilAsazcitrarUpo'pi bhayaheturvivekinAm // 72 // anuvAdaH bhogathI udbhavelo samagra sukhAnubhava (vilAsa) krodhe bharAyelA nAganI phaNAnA vistAranI upamAvALo che. te suMdara citrarUpa) hovA chatAM vivekI puruSone bhayanA kAraNarUpa che. 428 Jain Education Interational 2010_05 Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha chaThTho, adhikAra aDhAramo : Atmanizcaya adhikAra vizeSArtha : puNyodayathI prApta thatA bhogopabhogo tAttvika rIte, pariNAme to duHkharUpa ja che e samajAvavA mATe ahIM krodhe bharAyelA nAganuM dRSTAnta ApavAmAM AvyuM che. nAga krodhe bharAya to tarata UMco thaI jAya che ane tenI phaNA pahoLI thaI jAya che. tenI vistRta thayelI phaNA raMga, AkRti ane enI bhAtane kAraNe keTalI suMdara lAge che ! vaLI e keTalI suMvALI ane camakatI dekhAya che. A jherI nAga che evI jene khabara na hoya te to enA saundaryathI mugdha thavAnA ane rAjI rAjI thaI eno sparza karavA, enA para hAtha pheravavA lalacAvAnA. paraMtu ema karavA jatAM to nAga tarata DaMkha mAre che ane mANasanuM tatkAla mRtyu thAya che. eTale DAhyA mANase nAganI suMdara phaNAne sparza karavA jevuM nathI. balake nAgathI bacavA mATe ghaNe dUra rahevA jevuM che. AvuM ja che saMsAranA sukhopabhoganuM. puNyathI sukha maLe che tyAre jIva e joIne, anubhavIne rAjI rAjI thaI jAya che. te bhautika sukhamAM mahAlavA lAge che. A enI ajJAna dazA che. vastutaH A bhogopabhoga aMte to ene durgatimAM laI janAra nIvaDe che. Atmika sukhanI AkAMkSA rAkhanArAoe AvA bhogopabhogothI DarIne enAthI dUra rahevuM joIe. [750] rUtthamendvamApanna pAMta: puNyapAyo: / manyate yo na mUDhAtmA nAntastasya bhavodadheH // 73 // anuvAda : A pramANe phaLanI dRSTie puNya ane pApanuM ekapaNuM prApta thayuM. je mUDha mANasa Ama mAnato nathI, tenA bhavasAgarano aMta nathI. vizeSArtha : AgaLanA zlokomAM puNya ane pApanI je vicAraNA karavAmAM AvI che teno upasaMhAra karatAM graMthakArazrI ahIM kahe che ke zuddha nizcayanayathI joIe to AtmA puNya ane pApathI bhinna che. puNya ane pApa pudgalarUpa che ane AtmAne te baMdhanamAM nAkhanAra che. phaLanI dRSTie joIe to puNya ane pApa e be vacce kazo bheda jaNAze nahi, kAraNa ke jyAM sudhI pApa che tyAM sudhI jema saMsAramAM paribhramaNa che, tema jyAM sudhI puNya che tyAM sudhI paNa saMsAramAM paribhramaNa che ja. eTale jJAnInA manamAM puNyano mahimA na hoI zake. puNyathI prApta thatA bhogopabhogo jJAnIne bhayanA heturUpa, saMsAranA paribhramaNarUpa jaNAya che. jJAnIne vivekadRSTithI jotAM puNya pratye rAga ane pApa pratye dveSa hotAM nathI. te to baMnene du:khanA heturUpe ja jue che. je mUDha jIva puNya ane pApanuM A du:khadAyI pariNAma samajato nathI tenA bhavasAgarano aMta Avato nathI. [751] du:OrUpayomitronAtmA puchyavApayo: / zuddhanizcayataH satyacidAnandamayaH sadA // 74 // anuvAda : eTale duHkhanA ja eka svarUpavALAM puNya ane pApathI AtmA bhinna che. zuddha nizcayanayathI AtmA sadA sacit-AnaMdamaya che. vizeSArtha : puNya ane pApathI AtmA bhinna che ane te AtmA saccidAnaMda svarUpa che ema zuddha _2010_05 429 Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra nizcayanaya je kahe che te vAtano ahIM upasaMhAra karavAmAM Avyo che. vyavahAranaya kahe che ke puNya sukharUpa che ane pApa duHkharUpa che, paraMtu zuddha nizcayanaya kahe che ke tattvanI daSTie puNya ane pApa baMne du:kharUpa ja che. AtmA cetana dravya che ane puNya tathA pApa karmarUpe che eTale ke pugalarUpe che, arthAt ajIva dravya che. vyavahAranaya kahe che ke siddhAvasthAmAM jIva sarva karmathI sarvathA mukta hoya che. eTale e tyAM saccidAnaMdamaya hoya che. paraMtu saMsAramAM AtmAne puNya ane pApanI sAthe eTale ke zubhAzubha karmanI sAthe, eka kSetrAvagAhane kAraNe, potAnI mohadazAne lIdhe kaMIka abhinnatA bhAse che. vastutaH cetana dravya te AtmA, puNya ane pAparUpI ajIva dravya sAthe, eka kSetrAvagAha hovA chatAM, tANAvANAnI jema te baMne dravyo rahelAM hovA chatAM, ekarUpa thaI zake nahi, kAraNa ke eka dravya bIjA dravyanuM kazuM karI zake nahi. dareka dravya svasvarUpe ja pariName. koI paNa dravya potAno svabhAva choDIne anya dravyanA svabhAvane dhAraNa karI zake nahi. AtmAno svabhAva sata, cita ane AnaMdarUpa che. traNe kALamAM eno e ja svabhAva rahe che. paraMtu pote deha sAthe ekarUpa che evo jIvane bhrama rahyA kare che. jJAnIne to deha ane AtmAnI bhinnatAno bodha thAya che ane enuM vadana thAya che. AthI vipAke duHkhAnubhava karAvanAra puNya ane pApa sAthe saccidAnaMda svarUpa AtmAne koI saMbaMdha nathI. [752] tattarIyazALaMyarUpamAvarakSayAt | bhAtyuSNodyatazIlasya ghananAzAdraveriva 75 // anuvAda : jema meghano nAza thavAthI uSNa prakAzanA svabhAvavALo sUrya dekhAya che, tema AvaraNano kSaya thavAthI te turIya dazAmAM (AtmAnuM) jANI zakAya tevuM (vyaMgya) rUpa AvirbhAva pAme che. vizeSArtha : turIya athavA turya eTale cothuM. AtmAnI cAra dazA batAvavAmAM Ave che. (1) suSupti, (2) jAgrata, (3) svama ane (4) ujJAgara. emAM cothI dazAmAM anya darzana pramANe AtmA pote parabrahma athavA paramAtmA sAthe ekarUpa thaI jAya che. jaina darzana pramANe AtmAnI cothI ujAgara dazA eTale kevaLajJAnanA prakAzavALI dazA. A dazAnI zarUAta AtmAnA nirvikalpa upayogathI thAya che ane teramA guNasthAnake jyAre kevaLajJAna pragaTe che tyAre te dazA sthira thAya che. have AtmAne saccidAnaMda svarUpa batAvavAmAM Ave che eTale AtmAmAM A cothI ujAgara dazA rahelI che ema kahevAmAM Ave che. to pachI jIvanI e cothI dazA jovA kema maLatI nathI ? enuM kAraNa e che ke AtmAmAM e dazA rahelI hovA chatAM, AvaraNane kAraNe e jovA maLatI nathI. A AvaraNa te jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya ane aMtarAya e cAra ghAtakarmarUpa AvaraNa che. e AvaraNano kSaya thatAM tarata ja A cothI ujAgara dazA-kevaLajJAnanA prakAzanI dazA dekhAya che. ahIM sarakhAmaNI ApavAmAM AvI che sUryanA prakAzanI. AkAzamAM sUrya che, paraMtu eno prakAza ane enI uSNatA jo gADha vAdaLAM hoya to anubhavavA nathI maLatAM. paraMtu jevAM vAdaLAM vikharAI jAya che ke tarata jhaLahaLato sUryaprakAza jovA tathA uSmA anubhavavA maLe che. vAdaLAMne lIdhe sUryaprakAza 430 Jain Education Interational 2010_05 Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha chaThTho, adhikAra aDhAramo : Atmanizcaya adhikAra jovA na maLato hoya to eno artha e nathI ke AkAzamAM sUrya nathI. tevI rIte ghAtI karmonA AvaraNane kAraNe AtmAnI turIya avasthA na jovA maLatI hoya to eno artha e nathI ke AtmAmAM evI avasthA che ja nahi. [753) nAthane nAgratoDagrazcitrAthI suvavRtta: .. sAmAnyaM tu cidAnaMdarUpaM sarvadazAnvayi // 76 // anuvAda : jAgratane (AtmAne) indriyo (akSa) dvArA vividha sukhavRttionI buddhi udbhave che, paraMtu sarva dazAmAM cidAnaMda svarUpa to samAna rIte aMtargata raheluM che. ' vizeSArtha : je jAgrata che eTale ke dravyanidrArahita che tene vividha prakAranI sukhanI vRttio udbhave che. potAnI indriyo dvArA te anubhave che. paraMtu nidrAvasthAmAM te anubhava thato nathI. e batAve che ke indriyo dvArA thato sukhano anubhava amuka vakhate thAya che ane amuka vakhate thato nathI. paraMtu indriyAtIta evA AtmAnA cidAnaMda svarUpano je anubhava thAya che emAM koI dazAno bAdha nathI. sarva dazAmAM te samAna rIte aMtargata rahelo che. jIvanI indriyasahita dazA hoya, ke indriyarahita dazA hoya, ke deharahita siddhAvasthA hoya-sarva dazAmAM cidAnaMda svarUpa samAnarUpe raheluM che. [754] putnine yathA vahUirvAdhyate tApyaDathavI . nAnubhUtiparAbhUtI tathaitAbhiH kilAtmanaH // 77 // anuvAda: jema taNakhA vaDe agni prakAzato nathI athavA tApa pamADato nathI, tema enA vaDe sukhanI vRttio vaDe) AtmAno anubhava athavA parAbhava thato nathI. vizeSArtha : AtmAnuM svarUpa jo saccidAnaMdamaya hoya to jayAre indriyo dvArA sukhano athavA duHkhano anubhava thAya che te vakhate AtmAnuM saccidAnaMda svarUpa kema prakAzita ke pratIta thatuM nathI ? eno uttara e che ke indriyo dvArA thatI sukha ke duHkhanI lAgaNI e to bhaDabhaDa baLatA agnimAMthI UDatA eka sphaliMga jeTalI che. eka sphaliMganI tAkAta keTalI ? agnino ja e eka kaNa hovA chatAM enAmAM prakAza ApavAnI ke kazuM garama karavAnI zakti hotI nathI. kSaNavAramAM to e taNakho olavAI jAya che. tevI rIte indriyo dvArA AtmAnuM cidAnaMda svarUpe pragaTa thaI zakatuM nathI athavA indriyo dvArA anubhavAtuM duHkha AtmAno parAbhava karI zakatuM nathI. [755] pAkSiUT: su pacce suSuta nirahaMtam yathA bhAnaM tathA zuddhaviveke tadatisphuTam // 78 // anuvAda : suSuptimAM sukharUpa ane sAkSI(evA AtmA)nuM jema ahaMkArarahita bhAna thAya che, tema zuddha vivekamAM te (bhAna) ati phuTa thAya che. vizeSArtha : AtmA dehathI bhinna che. te sukharUpa che, sAkSIrUpa che. paraMtu jIvane ajJAnane kAraNe, 431 Jain Education Intemational 2010_05 Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra zarIrAdinA pudgalonI atyaMta nikaTatAne kAraNe "huM khAuM chuM, huM jAuM chuM, huM goro chuM, huM kALo chuM, huM sattAdhIza chuM, huM paMDita chuM, huM bhogavuM chuM, huM duHkhI chuM, huM bImAra chuM.' ityAdi prakAranA je bhAvo thAya che temAM enI sabhAnatA hoya che paraMtu e ja vyakti jyAre gADha nidrAmAM poDhI jAya che tyAre sabhAnatArUpI ahaMkAravALA tenA vikalpo zamI jAya che. potAnA dehanI sabhAnatA paNa rahetI nathI. zuddha cetanAno maMda, aspaSTa anubhava tyAre rahe che. paraMtu enA karatAM paNa jAgRta bodhadazAmAM anubhava vizeSa spaSTa hoya che. jyAM sudhI zarIrathI pote pRthapha che evo bodha thato nathI tyAM sudhI kartutva ane bhophatRtvanI buddhi rahe che. paraMtu e eno bhrama che. jyAre svasvarUpano bodha thAya che tyAre, jayAre viveka pragaTe che tyAre "huM kartA-bhoktA nathI, mAtra sAkSIrUpa chuM' evI pratIti thAya che. e sAkSIbhAva enA Atmika sukhanA saMvedanarUpa bane che. | 'adhyAtmasAra'nA A Atmanizcaya adhikAramAM have pachInA keTalAka zlokomAM AtmatattvanI vicAraNA bhinna bhinna nayanI dRSTie karavAmAM AvI che. e samajavA mATe prAthamika kakSAnA vAcakone lakSamAM rAkhIne bhinna bhinna nayanI saMkSepamAM ahIM rUparekhA ApavAmAM AvI che. vastumAtramAM anaMta dharmo rahelA che. temAMthI nizcita karelA aMza ke aMzone je grahaNa kare ane bAkInA aMzo aMge udAsIna rahe te naya kahevAya. (bAkInA aMzono niSedha kare to te nayAbhAsa kahevAya.) naya eTale vastunuM pratipAdana karavA mATeno eka dRSTikoNa athavA eka apekSA. judI judI apekSAthI vastunuM pratipAdana karavAnI paddhati aneka che. temAM paNa sUkSmadRSTithI ghaNA bhedaprabheda batAvavAmAM Ave che. A badhA nayomAM mukhya be naya che : nizcayanaya ane vyavahAranaya athavA dravyArthika (dravyAstika) naya ane paryAyArthika (paryAyAstika) naya. dravyanuM lakSaNa "sa" che. potAnA guNaparyAyamAM je rahe che te "sa" che athavA utpatti, vinAza ane sthiratAyukta je che te "satu' che athavA je arthakriyAkArI che te "sata' che. paryAya eTale je utpatti ane vinAza pAme che te. vizAla arthamAM dravyArthikanaya e ja vyavahAranaya che ane paryAyArthikanaya e ja nizcayanaya che. Ama chatAM te baMne nayo ekabIjAnA paryAya nathI ema paNa kahevAmAM Ave che. Agama ane adhyAtma vacce bheda karIne kahevAmAM Ave che ke dravyArthika ane paryAyArthika naya AgamanA naya che ane nizcayanaya ane vyavahAranaya e adhyAtmanA naya che. A nayonA paNa zuddha ane azuddha vagere peTAprakAro batAvavAmAM Ave che. A badhAmAM mukhyatve sAta naya che. te anukrame A pramANe che : (1) naigamanaya, (2) saMgrahanaya, (3) vyavahAranaya, (4) RjusUtranaya, (5) zabdanaya, (6) samabhirUDhanaya ane (7) evaMbhUtanaya. emAM pahelA traNa dravyArthika naya che ane pachInA cAra paryAyArthikanaya che. - sAta nayamAM mukhya naigamanAya che. "naigama' zabdane judI judI rIte ghaTAvavAmAM Ave che, jema ke naigama eTale "naika gama. gama eTale gamana karavAno mArga. naika eTale eka nahi arthAta aneka. Ama jenA aneka mArga che te naigama. vaLI naigama' zabda e rIte paNa ghaTAvAya che ke nigamano bodha karAve te naigama. nigama eTale saMkalpa athavA kalpanA. nigama eTale laukika darzanakAroe potapotAnI mAnyatAnusAra vicAradhArA jemAM vyakta karI hoya te. naigamanaya eTale nigamano bodha karAvavAmAM je kuzaLa hoya te naya. ' 432 Jain Education Interational 2010_05 Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha chaThTho, adhikAra aDhAramo : Atmanizcaya adhikAra naigamanaya ghaNo vyApaka che. teno viSaya vizALa che. laukika rUDhi para te Azrita che. te atIta, vartamAna ane anAgatane vikalparUpathI sAMdhe che. e rIte naigamanayanA bhUtanaigama, vartamAnanaigama ane bhAvinaigama ema traNa mukhya prakAra paDe che. udAharaNa tarIke koI divALIne divase ema kahe ke "Aje bhagavAna mahAvIra svAmInuM nirvANa thayuM.' to te bhUtanaigamanAya che. emAM bhUtakALanI ghaTanAne vartamAnamAM banatI hoya tema varNavAya che. tevI rIte bhaviSyanI ghaTanA vartamAnamAM banatI hoya tevI rIte varNavAya che. dA.ta. koI mahinA pachI amerikA javAnA hoya to ApaNe paricaya karAvIe chIe ke 'bhAI amerikA jAya che.' koI dAktarI vidyAno abhyAsa karatA hoya paNa haju DaoNkTara thayA na hoya to paNa ApaNe kahIe chIe; "Avo DaoNkTara.- AvuM badhuM lokavyavahArathI ghaTI zake che. naigamanaya vastune sAmAnya tathA vizeSa ema ubhayAtmakarUpe mAne che. vaLI naigamananA "saMkalpanaigama", "aMza naigama' ane "Aropa naigama" evA tathA 'dravyanaigama", "paryAyanaigama' ane 'dravyaparyAyanaigama" evA peTAprakAro paNa batAvavAmAM Ave che. saMgrahanaya padArthanA sAmAnya svarUpano bodha karAve che. vibhinna vastuomAM vizeSa guNadharmo ane sAmAnya guNadharmo rahelA che. vizeSa guNadharmo bhinna bhinna vastuomAM paraspara viruddha paNa hoI zake che, paraMtu sAmAnya guNadharma emAM samAnarUpe hoya che. AvA samAna guNadharmono saMgraha karIne e apekSAe kathana karavuM te saMgrahanayanuM kArya che. nAnA saMgrahamAMthI moTA saMgraha tarapha jatAM saMgrahanayane koI maryAdA nathI. kAgaDo, popaTa, mora ema na kahetAM saMgrahanaya "pakSIo' kaheze. kAgaDo, bakarI, siMha ema na kahetAM te "prANIo' kaheze. kAgaDo, bakarI, siMha, strI, puruSa vagerene te "jIva' kaheze. AMbo, lImaDo, pIpaLo ema judA judA na kahetAM te "vRkSa' kaheze. AMbo, lImaDo, ghAsa, vela vagerene te vanaspati kaheze. e pramANe sAmAnya dharmavAcaka, eTale ke samUhavAcaka zabda prayojaze. saMgrahanayanA zuddha saMgrahanaya ane azuddha saMgrahanaya evA be prakAro che. e baMnene anukrame mahAsAmAnyanaya (athavA parasaMgrahanaya) tarIke ane avAntara sAmAnyanaya (athavA aparasaMgrahanaya) tarIke paNa oLakhavAmAM Ave che. vastuo vizeSarUpathI vyavahAra kare te vyavahAranaya che. vyavahAranaya arthabhedaka che. te dareka padArthane anya padArthathI bhinna evI vizeSatAthI oLakhavAnuM kahe che. saMgrahanayamAM ekIkaraNa che, to vyavahAranayamAM pRthakkaraNa che. lokavyavahAramAM vyavahAranaya upayogI thAya che, eTaluM ja nahi, te anivArya paNa banI jAya che. bhinnabhinna vastuonA temanI vizeSatA anusAra vibhAga karavA jIvanamAM jarUrI bane che. saMgrahanaya padArthone uttarottara saMgrahIta kare che, eka ja zIrSaka heThaLa lAvavAno prayAsa kare che, to vyavahAranaya padArthone uttarottara vibhAjita kare che, eTale ke padArthone te bhinnabhinna zIrSaka heThaLa vizeSatA anusAra mUke che. udAharaNa tarIke saMgrahanAM badhAM vRkSone vRkSonA sAmAnya dharmathI oLakhAve che, to vyavahAranAM vRkSomAM AMbo, lImaDo, vaDa evA bheda batAve che. mIThAInI eka dukAnanuM nAma rAkhavuM hoya to saMgrahanaya apanAvavo paDe ane gharAka mIThAI levA Ave tyAre peMDA, baraphI, jalebI judAM judAM batAvIne vyavahAranayano Azraya levo paDe. vyavahAranayanA zuddha vyavahAranaya ane azuddha vyavahAranaya evA tathA anya prakAranA bhedo batAvavAmAM AvyA che. 433 2010_05 Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra RjusUtranayanI judI judI vyAkhyA ApavAmAM Ave che. Rju eTale avakra athavA saraLa ane sUtra eTale doro. RjusUtranaya eTale je naya vastune saraLa rIte sUtramAM parove te. | RjusUtranaya mukhyatve vartamAna paryAyane grahaNa kare che. paraMtu vartamAna paryAya eka "samayanI hoya che. e "samaya"nI pahelAMno 'samaya' te bhUtakALa che ane pachIno 'samaya' bhaviSyakALa che. A naya kahe che ke atIta athavA bhUtakALa naSTa thaI gayo che ane anAgata athavA bhaviSyakALa haju anutpanna che. eTale e baMnemAM viSayano vyavahAra thaI zakato nathI. bIjI bAju vartamAna samaya' kSaNamAtramAM nAza pAme che. eTale vartamAna samayanI paryAya apruva athavA kSaNadhvasI che. chadmastho e grahaNa karI zakatA nathI. eTale RjusUtranaya eka sthitinA paryAyanA samudAyane paNa mAnya rAkhe che. eTale RjusUtra nayanA be prakAra thAya che. nizcayathI eka ja samayanI paryAyane je grahaNa kare te sUkSma RjusUtranaya ane vyavahArathI paryAyanA amuka samudAyane grahaNa kare te sthUla RjusUtranaya. vyavahArathI vartamAnakALanA saMdarbhamAM Ajano divasa, A cAlu mAsa, A cAlu varSa, vartamAna covIsI, vartamAna avasarpiNI, devaparyAya, manuSyaparyAya vagerene RjusUtranaya sthUla rIte paryAya tarIke grahaNa kare che. ' zabdanaya enuM nAma sUcave che te pramANe yogya zabda upara bhAra mUke che. yogya samaye vastusthitine yogya rIte rajU karavA mATe zabdanI pasaMdagI yogya rIte thavI joIe. eTale ja zabdanayamAM vyAkaraNa ane zabdakoza baMne AvI jAya. zabdanAM jAti, vacana, kALa, kAraka (vibhakti) anusAra eno bhinnabhinna upayoga thavo joIe. udAharaNa tarIke "puruSa' mATe "strI' zabda na prayojI zakAya. putrane putrI tarIke na oLakhAvAya. pitA-putra, pati-patnI, bhAI-bahena, bhAI-bhAbhI, kAkA-kAkI, mAmA-mAmI, popaTa-menA, cakalo-cakalI ityAdi zabdomAM liMga, saMbaMdha vagere anusAra vyavahAra thavo joIe. tevI ja rIte prasaMgAnusAra vyakti', "mANaso' vagere zabdo prayojI zakAya. jayAM eka zabdane badale bIjo zabda prayojI zakAya ema hoya to tevA ekAryavAcI paryAyavAcaka zabdone A zabdanaya svIkAre che. dIkaro' ane "putra samAnArthI zabdo che. "ravi', 'sUrya', 'bhAnuM vagere zabdo ekabIjAnA paryAya tarIke prayojI zakAya che. samabhirUDhanaya zabdanaya karatAM sUkSmatAthI vicAre che. te vyutpattibhede athavA zabdabhede arthabheda svIkAre che. zabdanaya liMgabheda, saMkhyAbheda, vacanabheda, kALabheda ityAdi anusAra arthabheda thato hoya to te svIkAre che, paraMtu bIjI bAju indra, zakra, puraMdara, zacIpati jevA ekAryavAcI zabdone paNa te svIkAre che. paraMtu samabhirUDhanaya pramANe koIpaNa zabda paryAyavAcI nathI. jagatamAM jeTalA zabda che teTalA artha che. zabdamAM bheda hoya to arthamAM bheda hovo joIe. kuMbha, kaLaza ane ghaTa e traNe zabdone ekAryavAcI zabda tarIke zabdanaya svIkAre che, paraMtu samabhirUDhanaya kahe che ke te dareka zabdano zrutpittinI dRSTie judo judo artha hovo joIe. arthanI bhinnatAthI padArthanI bhinnatA hovI joIe. eTale jeTalI zabdanI bhinnatA teTalI padArthanI bhinnatA hovI joIe. Ama samabhirUDhanaya zabdanI vyutpatti upara bhAra mUke che. evaMbhUtanayano zabdArtha che : "evam' eTale "A pramANe" ane "bhUta" eTale "thayuM'. A naya je kALe je kriyA thaI rahI hoya te kriyAne mATe yogya vizeSaNa prayoje che athavA evA nAmano vyavahAra kare che. evaMbhUtanaya vyutpattisiddha arthane mAnya rAkhe che. udAharaNa tarIke "rAjA" tene kahevAya ke jayAre 434 2010_05 Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha chaThTho, adhikAra aDhAramo : Atmanizcaya adhikAra je rAjasiMhAsana para beTho hoya ane hAthamAM rAjadaMDa hoya. anya samaye te rAjA nahi. indra, zakra ane | zacIpati e traNa zabdono ApaNe vyavahAramAM eka ja artha karIe chIe, paraMtu evaMbhUtanaya kahe che ke | jyAre te zaktino prayoga kare tyAre "zakra' che ane zacI indrANI sAthe hoya tyAre te "zacIpati' kahevAya. vepArI vepAra karato hoya te samaye vepArI, ghare nahi. sarakArI adhikArI potAnI ophisamAM | kAma karato hoya tyAre "adhikArI, anya samaye nahi. sevaka sevA karato hoya tyAre ja sevaka, anya samaye nahi. taduparAMta koI kriyA paripUrNa thAya tyAre ja te kriyA thaI kahevAya. Ama mukhya mukhya nayono ahIM saMkSepamAM paricaya Apyo che. nayavAda gahana ane jaTila che, paNa aidhyAtmazAstramAM enI samaja Avazyaka che. [756] divAnaMmatrI movattAtmA zudghanizcayAt azuddhanizcayAtkarmakRtayoH sukhaduHkhayoH // 79 // anuvAda : eTale zuddha nizcayanayathI (AtmA) cidAnaMda svabhAvano bhoktA che. azuddha nizcayanayathI karme karelAM sukhaduHkhano (bhoktA) che. vizeSArtha : dareka nayanI vastusthiti ityAdine jovAnI eka alaga dRSTi hoya che. zuddha nizcayanaya vastunA tadana saMpUrNa zuddha nirbheLa svarUpane nihALe che. jyAre e AtmAno vicAra kare che tyAre te jJAnasvarUpa, caitanyasvarUpa, AnaMdasvarUpa evA zuddhAtmAne jue che. zuddha nizcayanaya AgaLa dareka padArthanA Adaza svarUpano khyAla hoya che. te sonAno vicAra kare to so TacanuM zuddha sonuM ja ene dekhAya. eno ja e vicAra kare. eTale zuddha nizcayanaya pramANe AtmA potAnA cidAnaMdamaya svabhAvano bhoktA che. azuddha nizcayanaya AtmAnA zuddha svarUpane jANe che, paNa vAstavamAM saMsAramAM bAhya padArthonA nimittathI pote rAgAdi bhAvo karIne AtmA azuddha thAya che ane azuddhine pariNAme, karmadravyanA nimitte te sukha ane du:kha paNa anubhave che. eTale te sukhadu:khano paNa bhoktA che. A rIte zuddha nizcayanayathI ane azuddha nizcayanayathI jovAthI jIvane potAnA yathArtha zuddha svarUpano ane vartamAna dazAnA azuddha svarUpano bodha thAya che ane tethI potAnAmAM rahelI azuddhi je che te dUra karIne potAnA zuddha svarUpane pragaTAvavAno puruSArtha karavAnI ene preraNA maLe che. [757] zarmoDa ira morAI trarvyavahAra: naigamAdi vyavasthApi bhAvanIyA'nayAM dizA // 80 // anuvAda : jIva karmono bhoktA che tathA vyavahAranayathI mALA (ga) vagereno paNa bhoktA che. A dizA vaDe naigamanaya vagerenI paNa vyavasthA jANI levI. vizeSArtha : nizcayanayanA zuddha nizcayanaya ane azuddha nizcayanaya evA jema bheda che, tema |vyavahAranayanA nirupacarita asabhUta vyavahAranaya ane upacarita asabhUta vyavahAranaya evA bhedo che. taduparAMta bIjA paNa bhedo che. 435 Jain Education Interational 2010_05 Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra zuddha nizcayanaya AtmAne potAnA cidAnaMdarUpa svarUpano ane azuddha nizcayanaya AtmAne sukhadu:khAdino bhoktA mAne che. paNa te baMne naya AtmA karmono bhoktA che athavA sthala padArthono bhoktA che ema mAnatA nathI, kAraNa ke Atmadravya ane karmapudgalo baMne bhinna dravya che ane baMne dravyo vacce tAdAsyabhAva nathI. vyavahAranaya vartamAna vAstavika paristhitino ane saMyogono svIkAra kare che. jIva karma bAMdhe che ane karmayugalone kAraNe te sukhaduHkhano anubhava kare che ema te svIkAre che. "huM karmo bhogavuM chuM.' ityAdi vacano te kahe che. nirupacarita asabhUta vyavahAranaya pramANe AtmA karmono bhoktA che ane upacarita asadUbhUta vyavahAranaya pramANe AtmA deha dvArA bhogavAtA sthUla padArthono paNa bhoktA che eTale AtmA puSpamALAno bhoktA che ema kahevAya che. "huM khAuM chuM', "huM nATaka jouM chuM', 'huM saMgIta sAMbhaLuM chuM' vagere kathana A naya pramANe thAya che. A vyavahAranayathI ja nigama vagere anya nayonI vyavasthA samajI levAya che. [758] vartApa zuddhamAvAnAmAtmA zuddhanAvimu. pratItya vRttiM yacchuddhakSaNAnAmeSa manyate // 81 // anuvAda : zuddha nayathI vibhu evo AtmA zuddha bhAvono kartA paNa che, kAraNa ke A (zuddha naya) zuddha kSaNonI vRtti(sthiti)ne (AtmAnA kAraNe) thanArI mAne che. ' vizeSArtha : AgaLanA zlokamAM kahyuM ke zuddha nizcayanayathI AtmA potAnA cidAnaMda bhAvono bhoktA che ane azuddha nizcayanayathI te sukhaduHkhono bhoktA che. Ama AtmAnuM bhokhtatva batAvyuM. have A zlokamAM nizcayanayanI dRSTie AtmAnuM kartutva paNa batAvavAmAM AvyuM che. nizcayanaya pramANe AtmA vibhu athavA prabhu che. sthAnAMga sUtramAM kahyuM che ne kAyA ! eTale ke AtmA eka che. eTale AtmadravyanI dRSTie badhA AtmA samAna che, ekarUpa che. eTale eka apekSAe kahevAya ke samasta vizvamAM, caudarAja lokamAM rahelA AtmAo mAtra eka ja AtmA che, samAna AtmasvarUpa che. e AtmA viSNu athavA prabhu che. eka apekSAe nizcayanaya paryAyArthika naya che. te paryAyane AzrayIne vicAra kare che. paryAya pratikSaNa utpAda-vyayazIla che. zuddha Atmadravya pratikSaNa zuddha bhAvane utpanna kare che. pUrvekSaNa uttarakSaNanuM kAraNa bane che. AtmAnI zaddha paryAyonI paraMparA cAle che. emAM sAtatya raheluM che. eTale ene saMtAna paNa kahevAmAM Ave che. pratyeka kSaNe zuddha bhAvo utpanna thatA hovAthI e apekSAe AtmAne potAnA zuddha bhAvono utpAdaka eTale ke kartA mAnavAmAM Ave che. [759] 3nupurnavasAmrAce vimAnaparikSa AtmA zuddhasvabhAvAnAM jananAya pravartate // 82 // anuvAda : anu-upaplava(abrAnta dazA)nuM sAmrAjya thatAM ane vibhAgano (vibhAva dazAno) sArI rIte kSaya thatAM AtmA zuddha svabhAvane utpanna karavA pravarte che. 436 Jain Education Intemational 2010_05 Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha chaThTho, adhikAra aDhAramo : Atmanizcaya adhikAra vizeSArtha : upaplava eTale Apatti, durdazA, bhrAnti. anupamplava eTale abhrAnta dazA, eTale ke tattvanuM rAgAdirahita yathArtha darzana. saMtati eTale sAtatya athavA dhArA. sabhAga saMtati eTale AtmAnA zuddha svabhAvanI dhArA. vibhAga saMtati eTale vibhAvadazAnI dhArA, eTale ke sAMsArika padArtho mATenI AsaktinI dhArA athavA krodhAdi kaSAyonI dhArA. AtmAnA zuddha svabhAvanA janana eTale utpAdana athavA pragaTIkaraNa mATe be mukhya vastuonI AvazyakatA ahIM batAvavAmAM AvI che. eka te brAnta dazA dUra thavI ane abrAnta dazAnuM sAmrAjaya cAre bAju prasarI javuM. bIjuM te AtmAnI vibhAva dazAnI dhArAno, rAgadveSanI dhArAno sArI rIte kSaya thavo. Ama jayAre thAya tyAre AtmAno zuddha svabhAva prakAzita thAya che. rAgadveSanI dhArAno uttarottara jema jema kSaya thato jAya tema tema cittanI vizuddhi thatI jAya che ane zuddha svabhAva pragaTavA lAge che. [760] cittameva di saMsArane rAtri vartezavAsitam | tadeva tairvinirmuktaM bhavAnta iti kathyate // 83 // anuvAda : rAgAdi kalezathI vAsita citta ja saMsAra che. tenAthI vimukta thayeluM te (citta) ja bhavAnta (arthA-mokSa) kahevAya che. vizeSArtha : AtmAne saMsAramAM jakaDI rAkhanAra te rAga ane dveSarUpI kleza che. rAgadveSa rUpI phlezathI vAsita thayelA cittathI AtmAno zuddha svabhAva AvarAya che. eTale jyAM sudhI rAgadveSa che tyAM sudhI saMsAramAM bhavabhramaNa cAlyA ja karavAnuM. jIva jema jema puruSArtha karIne potAnA cittamAMthI rAgadveSane dUra kare tema tema AtmAno zuddha svabhAva pragaTa thato jAya ane ema karatAM AtmA jayAre rAgadveSathI saMpUrNapaNe mukta thaI jAya tyAre enA bhavano aMta Ave, eTale ke mokSagati prApta thAya. [761] yaza cittakSa: vino nAsIvItmA vizeSataH | ananya vikRtaM rUpamityanvarthaM hyadaH padam // 84 // anuvAda : je cittakSaNa kliSTa che te virodhane lIdhe AtmA nathI, kAraNa ke anyathI vikRta na thayeluM rUpa evA anvarthavALuM A pada ("AtmA' pada) che. vizeSArtha : AgaLanA zlokamAM kahevAmAM AvyuM ke je rAgAdi klezathI vAsita thayeluM citta te saMsAra ane klezamukta citta te mokSa. e vize vadhu spaSTatA karatAM zabdanaya ema kahe che ke kliSTa cittakSaNa te AtmA nathI. anyathI vikRta thayeluM nahi evuM je zuddha, klezamukta citta te ja AtmA. bIjAne mATe ame "AtmA' zabda prayojavA ja taiyAra nathI, kAraNa ke zuddhAtmAmAM koI vikRti hotI nathI. je dehadhArI kliSTa cittavALA che ene ame "AtmA' kahevA ja taiyAra nathI. AtmA zabdano anvartha ja e pramANe che. "AtmA' ane te paNa klezavALo hoya ema kahevuM e to e zabdamAM ja virodha che. AtmA ane kaleza e be zabdo paraspara ja virodhI che. "azuddha' evuM vizeSaNa AtmA zabdane mATe yogya ja nathI. 437 Jain Education Interational 2010_05 Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra Ama, zabdanaya zabda ane tenI vyutpatti tathA yaugika artha upara ja bhAra mUke che ane kahe che ke je rAgAdi klezathI rahita, vizuddha, nirvikAra, asaMkliSTa hoya te ja "AtmA' padane pAtra kahevAya. [762] zrutaM cAnupayo tyadhdhi yathA va: | tathAtmA'zuddharUpazcetyevaM zabdanayA jaguH // 85 // anuvAda : "zrata che ane anupayogavALo che - evuM vacana jema mithyA che, tema "AtmA che ane azuddha rUpavALo che" - evuM vacana paNa mithyA che ema zabdanayo kahe che. vizeSArtha : AgaLanA zlokamAM kahyuM ke "klezavALo AtmA" e be zabdo ja paraspara virodhI che. enA samarthanamAM ahIM udAharaNa ApavAmAM AvyuM che ke "zruta ane anupayoga" e be zabdo paraspara virodhI che. zrata eTale ke zrutajJAnavALo. anupayoga eTale ke upayoga vinAno. zrutajJAnI kyAreya upayogazUnya hoI zake nahi, kAraNa ke e be zabdo paraspara viruddha che. jo e zrutajJAnI che to upayoga vagarano hoI zake nahi ane jo e upayoga vagarano che to zrutajJAnI hoI zake nahi. tevI rIte "azuddha AtmA' e paraspara viruddha zabdo che. ahIM zlokamAM "naya' zabda bahuvacanamAM prayojAyo che. eTale phakta zabdanaya ja levAno nathI, paNa zabdanaya, samabhirUDha ane evaMbhUta e traNeya naya levAnA che. e traNe navo zabda ane enA anvaya upara ane e pramANe enA artha upara bahu ja bhAra mUke che. zAstracarcAmAM enI atyaMta AvazyakatA che. A nayo kahe che ke upayoga e ja jJAna che. klezayukta jJAna te jJAna nathI. evI ja rIte "AtmA' vizuddha ja che, AtmA kyAreya azuddha hoI zake nahi. "AtmA' ane 'azuddha' e be zabdo paraspara virodhI hovAthI mithyA che. [763] zuddhaparyAyarUpastAtmA zuddhasvamavet | prathamA'prathamatvAdibhedo'pyevaM hi tAttvikaH // 86 // anuvAda : zuddha paryAyarUpa AtmA ja zuddha svabhAvano kartA che. A pramANe prathamatva ane aprathamatva vagere bhedo paNa tAttvika ja che. vizeSArtha : zabdAdi nayanI daSTie AtmA zuddha paryAyarUpa che ane zuddha svabhAvano kartA che. AtmAne jo mAtra zuddha dravyasvarUpe ja mAnavAmAM Ave, paraMtu zuddha paryAyarUpa ane zuddha svabhAvano kartA mAnavAmAM na Ave to AtmAne traNe kALa eka ja svarUpavALo, paryAyarahi paryAyarahita mAnavo paDe. saMsArI avasthAmAM te azuddha paryAyarUpa che ane siddhAvasthAmAM te zuddha paryAyarUpa che. AgamomAM vividha apekSAthI siddhanA je bhedo batAvyA che temAM prathama samayasiddha, aprathama (dvitIyAdi) samayasiddha evA bhedo paNa batAvavAmAM AvyA che. have AtmAne jo zuddha paryAyarUpa ane zuddha svabhAvano kartA mAnavAmAM na Ave to AgamanI A vAta visaMgata kare. AgamamAM siddhanA je judA judA bheda kahyA che temAM kALanI apekSAe paNa kahyA che. prathama samayanA 438 Jain Education Interational 2010_05 Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha chaThTho, adhikAra aDhAramo : Atmanizcaya adhikAra siddha eTale amuka samaye zuddhasvabhAvanA kartA evA siddha. aprathama siddha eTale te samayathI anya samaye (dvitIyAdi samaye) zuddha svabhAvanA kartA evA siddha. prathama paryAya dvitIya paryAyane utpanna kare che. eTale AtmAmAM paryAyamAM prathamapaNuM ane aprathamapaNuM evo svarUpabheda che. eTale siddhatvanA A bhedo tAttvika che, aupacArika nathI. paryAyAstika nayathI jovAmAM Ave to AtmA zuddha paryAyasvarUpa che. je AtmA je samaye zuddha svabhAvano kartA bane te samaye tenAmAM je siddhatva pragaTyuM che te prathama samayanuM che. tyAra pachI dvitIya samaye te ja AtmAnI zuddha paryAyamAM raheluM siddhatva te dvitIya samayanuM eTale ke aprathama samayanuM siddhatva che. eTale siddhatvanA A bhedo tAttvika ja che. [764] ye tu vipadanezIyA: zuddhadravyatayAjhmana: / zuddhasvabhAvakartRtvaM jaguste'pUrvabuddhayaH // 87 // anuvAda : paraMtu digaMbarono eka varga (dezI saMpradAya, matAnuyAyI) ema kahe che ke 'AtmA zuddha dravyasvarUpe zuddha svabhAvano kartA che.' A emanI apUrva (!) buddhinuM pariNAma che. = : vizeSArtha : dik eTale dizA. paTa eTale vastra. dikpaTa eTale mAtra dizAone potAnuM vastra mAnIne nagnAvasthAmAM rahenAra muni. dezI eTale eka dezavALA, vibhAga, varga saMpradAyavALA. dikpaTadezI eTale digaMbarono eka varga athavA amuka matAnuyAyI. digaMbaromAM paNa judA judA nayanI apekSAe judA judA mata pravarte che. teomAMno eka varga ema mAne che ke zuddha dravyArthika naya pramANe AtmA zuddha dravya svarUpe zuddha svabhAvano kartA che. te potAnA zuddha svabhAvane utpanna kare che. paraMtu graMthakArazrI ema kahe che ke zuddha dravyArthika naya pramANe zuddha AtmAne zuddha svabhAvano kartA kahI zakAya nahi. jo teo potAno mata samajAvavA mATe A nayano Azraya letA hoya to temanI samajaNa barAbara nathI. A temanI apUrva (!) buddhinuM pariNAma che, kAraNa ke dravya jo sthira hoya to enA janaka athavA kartA hoI na zake, kAraNa ke paryAya ja paryAyane utpanna kare che, eTale ke paryAya paryAyano kartA che. paryAya dravyano kartA na hoI zake. graMthakArazrI upAdhyAyajI mahArAja potAnA A abhiprAyanA samarthana mATe mahAna tArkika zrI siddhasena divAkarano AdhAra have pachInA zlokamAM TAMke che. [765] vyAptisya pravRtti: zuddhA saMgrahonarA / yenoktA saMmatau zrImatsiddhasena divAkaraiH // 88 // anuvAda : kAraNa ke 'sanmatitarka'mAM zrImad siddhasena divAkare dravyAstika(dravyArthikanaya)nI zuddha prakRti saMgrahagocara (saMgrahanayanA viSayamAM AvI jatI) kahI che. vizeSArtha : AtmAnuM potAnA zuddha svabhAvanuM kartRtva che e matanI AlocanA karatAM upAdhyAya zrI _2017_05 439 Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra yazovijayajI ahIM mahAna dArzanika pUrvAcArya zrImad siddhasena divAkaranuM vacana TAMke che. 'sanmatitarka' nAmanA potAnA graMthanA prathama kAMDamAM zrImad siddhasena divAkare kahyuM che ke : davvaMTThiyanayapayaDI suddhA saMgahaparUvaNAvisao / paDirUve puNa vayaNatthanicchao tassa vavahAro // (dravyAstika nayanI zuddha prakRti e saMgrahanayanI prarUpaNAno viSaya che tathA vastudITha thanAra zabdArthanizcaya e to saMgrahanayano vyavahAra che.) dravyAstikanayanI (dravyArthikanayanI) zuddha prakRti te saMgrahanaya che. ane saMgrahanaya pramANe AtmA potAnA zuddha svabhAvavALo, jaikAlika dhruva che. te hamezAM zuddha svabhAvamAM ja rahe che. te potAnA svarUpanuM parAvartana kyAreya pAmato nathI. eTale zudra dravyArthikanaya pramANe AtmA potAnA svarUpano kartA nathI. [766] tamate tra na tRtyuM mAvAnAM sarvavAnvayAt / kUTasthaH kevalaM tiSThatyAtmA sAkSitvamAzritaH // 89 // anuvAda : te(naya)nA mata pramANe bhAvono sadA anvaya hovAthI (AtmAnuM) kartRtva nathI. sAkSIpaNAno Azraya karavAvALo AtmA kevaLa phUTastha rahelo che. vizeSArtha : saMgrahanaya pramANe bhAvono sarvadA anvaya hoya che. eTale eTale AtmAno zuddha svabhAva satata, niraMtara e ja pramANe rahe che. svabhAvanuM kartRtva saMbhavI zake nahi. saMgrahanaya kahe che ke AtmAnuM kartRtva nahi, paNa sAkSitva hoya che. sAkSIpaNAno Azraya karavAvALo AtmA kevaLa phUTastha nitya rahe che. phUTastha nitya eTale je kyAreya utpanna thayo nathI, jeno kyAreya aMta AvavAno nathI ane je hamezAM sthira svabhAvavALo hoya che. te kyAreya potAnA svarUpanuM parAvartana pAmato nathI. jo Avo AtmA hoya to te potAnA svabhAvano kartA che athavA potAnA svabhAvane utpanna kare che ema kevI rIte kahI zakAya ? na ja kahI zakAya. A pramANe saMgrahanaya kahe che. [767] vastu vyApriyate nAyamuddAsIna va sthitaH / AkAzamiva paMkena lipyate na ca karmaNAM // 90 // 2010_05 bhAvonuM sAtatya hoya che. ema hoya to pachI emAM anuvAda : udAsInanI jema rahelo e (AtmA) kazuM karavA pravRtta thato nathI. jema AkAza kAdavathI, tema te (AtmA) karmathI lepAto nathI. vizeSArtha : zuddha dravyArthika naya kahe che ke AtmA sadA udAsIna che. eTale tene koI pravRtti karavAnI hotI nathI. kazuM karavAnuM tenuM prayojana nathI. jo A pramANe hoya to pachI te karmathI baMdhAya kevI rIte ? 440 Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha chaThTho, adhikAra aDhAramo : Atmanizcaya adhikAra udAharaNa tarIke AkAzane kazI pravRtti karavAnI hotI nathI. to pachI te kAdavathI kharaDAya kevI rIte? je mANasa gharanI bahAra ja na jAya, tenA paga kAdavavALA kevI rIte thAya ? e ja pramANe AtmA kUTastha, nitya che. te kazuM karato nathI. eTale te karmathI lapAto nathI. [768] svarUpa tu na vartavya jJAtavya DhavanaM svatA dIpena dIpyate jyotirna tvapUrvaM vidhIyate // 91 // anuvAda : (AtmAne) svarUpa kartavya nathI, kevaLa potAne jANavAno che. dIvAthI jyoti prakAze che, paNa apUrva thatuM nathI. vizeSArtha : AtmA potAnA svarUpano kartA nathI. eTale te potAnuM svarUpa utpanna kare che ema kahI zakAze nahi. AtmAne svarUpa kartavya nathI, eTale ke svarUpa utpanna karavAnuM nathI. svarUpa to che ja. teno jJAyaka svabhAva che. eTale eNe mAtra jANavAnuM che. jema dIvo jayotisvarUpa prakAzyA kare che, ane ene kazuM navuM ke apUrva (na hoya tevuM) karavAnuM hotuM nathI, tema AtmAne potAnA svabhAvamAM kazuM navuM karavAnuM hotuM nathI. eno svabhAva trikAlavartI che. enuM svarUpa traNe ya kALamAM ekasarakhuM dhruva ja che. [769] anyathA prAnAtmA thAt svarUpAnanuvRttitaH ! na ca hetusahastreNApyAtmatA syAdanAtmanaH // 12 // anuvAda : anyathA svarUpanI anuvRtti(sAtatya)nA abhAvane lIdhe AtmA pUrva (prAgu) samayamAM anAtmA (jaDa) thaze ane te anAtmAnuM AtmapaNuM hajAro hetuthI paNa thaze nahi. * vizeSArtha : anuvRtti eTale sAtatya. ananavRtti eTale sAtatyano abhAva. AgaLanA zlokanA anusaMdhAnamAM ahIM kahevAmAM AvyuM che ke AtmA anAdi-anaMta che. AtmA trikAlavartI che, trikALI dhruva che. enA caitanya pravAhamAM sAtatya che. have jo ema mAnavAmAM Ave ke AtmA potAnA svarUpano kartA che, to pachI eno artha e thayo ke e mukta thayo te pahelAM enA svarUpanI ananavRtti hatI. arthAt pahelAM enA svarUpanuM sAtatya (anuvRtti) nahotuM. matalaba ke AtmA cetana tarIke utpanna thayo hoya to enI pahelAM e jaDa-anAtmA hovo joIe. paraMtu jaDa vastu hajAro prayatna karavA chatAM kyAreya cetana banI zakatI nathI. anAtmAnuM AtmApaNuM siddha thaI zakatuM nathI. eTale e arthamAM AtmA potAnA svarUpano kartA che ema kahI zakAze nahi. [770] naye teneda no RrtA vihattvAtmA zuddhabhAvamRtA upacArAttu lokeSu tatkartRtvamapISyatAm // 13 // anuvAda : eTale A naya (zuddha dravyArthika naya) pramANe to AtmA kartA nathI, paraMtu zuddha bhAvane dhAraNa karanAro che. lokomAM upacArathI (vyavahAranayathI) bhale tenuM (AtmAnuM) kartutva manAya. 441 Jain Education Interational 2010_05 Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra vizeSArtha : zuddha dravyArthikanaya AtmAnA zuddha svarUpamAM mAne che. A naya paryAyamAM mAnato nathI. eTale A naya pramANe AtmA potAnA zuddha bhAvano kartA che ema mAnI zakAya nahi. AtmA haMmezAM zuddha bhAva dhAraNa karavAvALo ja che. vyavahAranayathI AtmAnuM kartRtva manAya che to te bhale manAya. lokomAM aneka vastu banatI dekhAya che. kuMbhAra ghaDo banAve che e dekhAya che. eTale kuMbhArane ghaDAno kartA kahevAya che. paraMtu vAstavamAM kuMbhAra ghaDAno kartA nathI. ghaDAnI mATI potAnI meLe pariNamana pAme che. paraMtu kuMbhAranA sAMnidhyane lIdhe kuMbhAranuM kartRtva upacArathI manAya che, e rIte vyavahAramAM loko AtmAnuM kartRtva mAne to paNa vastutaH to te upacArathI ja che ema dravyArthikanaya kahe che. [771] utpattimAtmadharmAMnAM vizeSaprAhino namuH / avyaktirAvRtesteSAM nAbhAvAditi kA pramA // 94 // anuvAda : vizeSanuM grahaNa karanArA nayo (paryAyArthika nayo) AtmAnA dharmo(guNo)nI utpatti kahe che. temane AvaraNane lIdhe avyakti che, paNa (AtmadharmanA) abhAvane lIdhe avyakti nathI. to ema kahevAmAM pramANa zuM che ? vizeSArtha : vizeSane eTale ke paryAyane grahaNa karanArA paryAyArthikanaya mAne che ke pratikSaNa paryAya utpanna thAya che. pUrva paryAya uttara paryAyane utpanna kare che ane e rIte uttarottara paryAyaparaMparA cAle che. A paryAyaparaMparAmAM pUrva paryAya uttara paryAyano kartA che. eTale ke pUrvanA Atmadharmo uttaranA Atmadharmone utpanna kare che. e rIte enuM sAtatya athavA saMtAna cAlyA kare che. temAM AvaraNane lIdhe vidyamAna AtmadharmonI avyakti--avyaktapaNuM che, eTale te dekhAtA ke jaNAtA nathI. AtmadharmonA abhAvane lIdhe avyakti nathI. eTale Atmadharmo nathI jaNAtA mATe nathI ema mAnI zakAya nahi. [772] sattva = paramaMtAne nopayuttta caMcana / saMtAninAmanityatvAt saMtAno'pi na ca dhruvaH // 95 // anuvAda : anyanA saMtAnamAM (AtmadharmonuM) astitva koIpaNa prakAre yukta nathI. vaLI, saMtAnInuM anityapaNuM hovAthI saMtAna paNa dhruva na hoI zake. vizeSArtha : dravyArthikanaya ane paryAyArthikanaya vacce AtmadharmonI utpatti vize je matAntara che teno nirdeza AgaLanA zlokamAM karavAmAM Avyo che. te aMge ahIM vadhu vizleSaNa karavAmAM AvyuM che. agAu ApaNe joyuM tema paryAyArthikanaya paryAyanI utpattimAM ane e anusAra AtmadharmonI utpattimAM mAne che. dravyArthikanaya kahe che ke AtmadharmonI utpatti thatI nathI. Atmadharmo to tyAM che ja, paraMtu AvaraNane lIdhe te AvirbhAva pAmyA nathI. paryAyArthikanaya pUche che ke Atmadharmo vidyamAna hovAnuM pramANa zuM ? jo e na hoya to AtmadharmonI utpatti thAya che ? 2010_05 442 Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha chaThTho, adhikAra aDhAramo : Atmanizcaya adhikAra ahIM saMtAna ane saMtAnI e pAribhASika zabdo prayojAyA che. saMtAna eTale sAtatya. ekamAMthI bIjuM utpanna thAya ane ema cAlatI paraMparA te saMtAna. saMtAnI eTale saMtAnane utpanna karanAra. (saMtAna eTale putra evo artha laIe to saMtAnI eTale pitA evo artha thAya.). paryAyArthika naya AtmadharmonI utpatti svIkAre che. pratyeka samaye vartamAna paryAya (saMtAnI) uttara paryAya (saMtAna)ne utpanna kare che. A rIte paryAyanI paraMparA satata cAle che. emAM uttara paryAyanI utpatti ane pUrva paryAyano nAza e kriyAnuM sAtatya rahe che. je navI uttara paryAya utpanna thaI te paNa tyAra pachI pUrva paryAya banI nAza pAme che. eTale saMtAnI ja jo nitya athavA dhruva na hoya to saMtAna dhruva kevI rIte hoI zake ? vaLI azuddha, amukta saMsArI AtmA ane zuddha, mukta, siddha AtmA e baMne bhinna che. azuddha, amukta, saMsArI AtmAnI saMtati anyamAM eTale ke zuddha, mukta, siddha AtmAmAM hoI na zake. ekanI paryAya bIjAnI na banI zake. eTale paNa saMtAna dhruva nathI. AtmAnA jJAnAdi guNonI paryAyamAM jo A rIte utpatti ane vinAzanI prakriyA satata cAlatI rahetI hoya to te paryAya nitya nathI. eTale enAmAM nityatva siddha thatuM nathI. [773 vyomANuttimattattavavAdItmanA tataH | nityatA nAtmadharmANAM tadRSTAntabalAdapi // 16 // anuvAda : tethI AkAza (vyoma) dravya paNa avagAhanA svarUpe utpattimaya che. e daSTAntanA baLathI paNa AtmadharmonI nityatA nathI. vizeSArtha : AgaLanA zlokanA anusaMdhAnamAM ahIM kahevAyuM che ke vizeSagrAhI naya Atmadharmone utpattimaya mAne che. jo Atmadharmo utpattimaya hoya to eno artha e thayo ke te dharmo nitya nathI. vizeSagrAhI naya potAnA A kathanane daDha karavA mATe AkAza dravyanuM udAharaNa Ape che. AkAza dravya eka ja che ane akhaMDa che. paraMtu eno avagAhanArUpI dharma utpattimaya che. AkAzanuM kArya anya dravyone avagAhanA ApavAnuM che. anya dravyo enA e ja svarUpe eka sthaLe trikALa rahetAM nathI. eTale AkAze ApelI avagAhanA pratikSaNa badalAtI jAya che. eno artha e thayo ke AkAzano avagAhanA ApavAno dharma parivartanazIla che, utpattimaya che. eTale AkAzadravyanA dharmonI jema AtmadravyanA dharmo paNa anitya che, nitya nathI. [774] RgusUtranayataMtra vartatAM tartha manyate | svayaM pariNamatyAtmA yaM yaM bhAvaM yadA yadA // 17 // anuvAda : je je bhAvone AtmA pote jyAre jyAre pariNamAve che tyAre RjusUtranaya tyAM AtmAne teno kartA mAne che. 443 2010_05 Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra vizeSArtha : RjusUtranaya pramANe AtmAnA kartRtva vize ahIM mata darzAvavAmAM Avyo che. RjusUtranaya phakta vartamAnakALano ja vicAra kare che. te vartamAna paryAyane ja svIkAre che. te kahe che ke je samaye AtmA svayaM je bhAvarUpe pariName te samaye AtmA te bhAvano kartA gaNAya. zabdAdi naya AtmAne kevaLa zuddha bhAvanA kartA tarIke mAne che. paraMtu RjusUtranaya kahe che ke je kSaNe AtmA zuddha bhAvarUpe pariName te kSaNe te zuddha bhAvano kartA che ane je kSaNe te azuddha bhAvarUpe pariName te kSaNe te azuddha bhAvano kartA che. Ama, RjusUtranaya AtmAnA zuddha ane azuddha ema baMne prakAranA bhAvone svIkAre che. [77pa vartutva paramAvAnA sau nAgyupAcchati | kriyAdvayaM hi naikasya dravyasyAbhimataM jinaiH // 98 // anuvAda : A niya) parabhAvonuM kartRtva svIkArato nathI, kAraNa ke eka dravyanI be kriyA jinezvaroe mAnelI nathI. ' vizeSArtha ? AtmAnA bhAvonA kartutva vize RjusUtranayano mata darzAvyA pachI e naya pramANe parabhAvonA kartutva vize ahIM kahevAyuM che. RjusUtranaya AtmAmAM potAnAmAM pariNamatA zuddha ke azuddha bhAvonA kartRtvamAM mAne che, paraMtu te AtmAthI bhinna evA bAhya paugalika bhAvonuM kartRtva svIkArato nathI, kAraNa ke ema karavAthI AtmAnI potAnI ane ajIva dravyanI ema be dravyanI kriyA ekasAthe svIkAravI paDe eTale ke AtmAnuM potAnA bhAvonuM kartRtva ane bAhya dehAdinI kriyAonuM kartutva ema be svIkAravAnI Apatti Ave. paraMtu jinezvara bhagavAne kahyuM che ke koIpaNa eka dravya be dravyanI kriyA karI zake nahi. eTale AtmA dehAdinI ke ghaTapaTAdi pudgaladravyanI kriyAno kartA nathI ema RjusUtranaya kahe che. [77] bhUtiya dikSiA saiva cAledravyasattatA na sAjAtyaM vinA ca syAt paradravyaguNeSu sA // 19 // anuvAda : eka dravyanI saMtatimAM je hovApaNuM (bhUti) che te ja kriyA che. te (kriyA) paradravyanA guNo vize sAjAtya (samAna jAtipaNuM) vinA thaI zake nahi. vizeSArtha : RjusUtranayanI mAnyatA ahIM darzAvavAmAM AvI che. A naya paryAyArthika naya che, eTale ke te AtmAnA paryAyonI dhArAmAM mAne che. vaLI te kahe che ke jIva, pudgala ityAdi dareka dravya pRthapha pRthapha che ane darekanI pRtha; dhArA che. eka dravya bIjA dravyanI dhArA sAthe tAdAbhyabhAve rahI zakatuM nathI. jIva jyAre karma bAMdhe che tyAre karmayugalo AtmAnA pradeza pradeze tANAvANAnI jema coMTI jAya che, paraMtu tenI sAthe ekarUpa thatAM nathI, kAraNa ke baMnenI bhUti athavA kriyA bhinnabhinna che. dareka dravyanI potAnA bhAvonI saMtati hoya che arthAtu sAtatya ke dhArA hoya che. potAnA e bhAvonI sAthe e dravyane tAdAbhya hoya che. dravyamAM je bhUti athavA thavApaNuM ke hovApaNuM che te enI kriyA che. pratyeka dravyamAM navA navA bhAvo ke paryAyo thavA rUpe je saMtati hoya che temAM svadravyatva hoya 444 Jain Education Intemational 2010_05 Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha chaThTho, adhikAra aDhAramo : Atmanizcaya adhikAra che eTale ke sAjAtya athavA sajAtIyatA hoya che. eka dravyanI saMtatimAM bhUtirUpa arthAt hovArUpa ke thavArUpa je kriyA hoya che te paradravyanA guNomAM saMbhavI zake nahi, kAraNa ke baMne vacce sAjAtya nathI. AtmAnuM sAjAtya pudgalamAM hoI zake nahi. eTale paradravyanA paryAyonuM kartutva AtmAnuM hoI zake nahi. [777] navaeNvacamAvInAM na RrtA para nA tadA hiMsAdayAdAna-haraNAdyavyavasthitiH // 10 // anuvAda : kharekhara jo A rIte anya bhAvono kartA bIjo koI na hoya to hiMsA, dayA, dAna, haraNa vagerenI avyavasthA thaze. vizeSArtha : nizcayanaya pramANe AtmA mAtra svabhAvano ja kartA che. AtmA potAnAthI bhinna evA anya padArthono ke bhAvono kartA nathI. paraMtu vyavahAranaya kahe che ke jo AtmAne pudgala vizenA bhAvonI pravRtti ke nivRttirUpa kriyA na hoya to lokomAM avyavasthA thaI jaze. lokomAM ApaNe joIe chIe ke jIvano vadha karavArUpI kriyA koI mANasa kare che, koI bIjA upara dayA kare che ane eno jIva bacAvI le che, koI garIbane anna, vastra, auSadhAdinuM dAna Ape che, koI bIjAnA dhana vagerenI corI karI le che. AvA prakAranI aneka ghaTanAo bane che. have te karanAra mANasa jo ema kahe ke "meM AvuM kAMI karyuM nathI, kAraNa ke mArA AtmAne AvI parabhAvanI koI kriyAnuM kartApaNuM lAgI zake nahi." to samAjamAM koI vyavasthA ja na rahe. pachI samAjamAM A dAtA che, A dayALu che, A cora che, A nyAyadhIza che-evI koI vyavasthA paNa raheze nahi. vaLI mANasanAM zubhAzubha kAryo mATe phaLarUpe sugati ke durgati sAMpaDe che evuM paNa pachI nahi kahI zakAya. vyavahAranayanA A prazna vize have pachInA zlokamAM khulAso ApavAmAM Avyo che. [778] satyaM parAzrayaM na syAt phalaM kasyApi ydypi| tathApi svagataM karma svaphalaM nAtivartate // 101 // anuvAda : e sAcuM che; jo ke paranA AzrayavALuM phaLa koIne thatuM nathI, to paNa potAnAmAM raheluM karma potAnA phaLanuM ullaMghana karatuM nathI. vizeSArtha : vyavahAranaye je Apatti batAvI che te svIkAratAM nizcayanaya kahe che ke "hA e vAta sAcI che ke AtmAne anya bhAvono kartA na mAnIe to hiMsA-hiMsakapaNuM ityAdinI vyavasthA ghaTe nahi ane hiMsAdinA phaLanI prApti hiMsakane thAya nahi.' paraMtu sUkSma rIte vicArIe to hiMsakane hiMsAnA phaLanI prApti thAya ja che. jyAre koI mANasa jIvanI hiMsA kare che tyAre jenI hiMsA thaI che te vyaktinA nimitte hiMsakanA potAnA AtmAmAM hiMsAnA bhAvanI koIka kriyA thAya che. e pariNAmathI je karma baMdhAya che te hiMsakane phaLa avazya Ape ja che. eTale phaLanuM ullaMghana thatuM nathI. eTale vyavahArathI 445 Jain Education Intemational 2010_05 Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra ema kahevAya ke mANase bIjAnI je hiMsA karI tenuM ene phaLa maLyuM che, paNa nizcayathI ema kahevAya ke hiMsAthI enA AtmAmAM je azubha pariNata thaI tenuM ene phaLa maLyuM che. [779] himasti na paNaM jopa nizcayAnna ca rakSati / tadAyuH karmaNo nAze mRtirjIvanamanyathA // 102 // anuvAda : nizcayathI to koI bIjAne haNato nathI ane rakSato paNa nathI. tenA AyuSyakarmano nAza thatAM mRtyu che; anyathA jIvana che. vizeSArtha : vyavahAranaya kahe che ke hiMsaka vyakti bIjA koI jIvanI hiMsA kare che tyAre te jIva mRtyu pAme che ane hiMsakane eno doSa lAge che. hiMsakane potAnA e karmanuM phaLa bhogavavuM paDe che. paraMtu nizcayanaya kahe che ke koI koInI hiMsA karato nathI ke koI koInuM rakSaNa karato nathI. te jIvanuM potAnuM AyuSyakarma pUruM thAya che eTale tenuM mRtyu thAya che. emAM hiMsaka to nimitta mAtra che. jo enA AyuSyakarmano aMta na AvavAno hoya to te bacI jAya che, jIvI jAya che. AyuSya be prakAranuM hoya che H sopakrama ane nirupakrama. hiMsaka sopakrama AyuSyavALAnI ja hiMsAmAM nimitta banI zake che. nirupakrama AyuSyavALAnI hiMsA thaI zakatI nathI, kAraNa ke tenuM Akasmika mRtyu hotuM nathI. [780] hiMsAdayAvikalpAbhyAM svagatAbhyAM tu kevalam / phalaM vicitramApnoti parApekSAM vinA pumAn // 103 // anuvAda : kevaLa potAnAmAM rahelA hiMsA ane dayAnA vikalpothI puruSa, anyanI apekSA vinA ja, vicitra phaLa pAme che. vizeSArtha : kyAreka mANasamAM bIjAnI hatyA karavAno athavA koI duHkhI mANasanuM duHkha dUra karavA mATe dayAno bhAva janme che. AvA hiMsA, dayA ityAdinA vikalpo mANasamAM potAnAmAM je janme che tenAthI ja tene tenuM phaLa prApta thAya che. potAnAmAM udbhavatA sArA ke mAThA bhAvo ja phaLarUpe pariName che. emAM bIjAonI, eTale jemane e hiMsA, dayA ityAdi pahoMcADavAno Azaya hoya e jIvanI apekSA rahetI nathI. vaLI dareka vakhate e pramANe ja ghaTanA bane evuM nathI. koIka mANasa bIjAnI hatyA karavAno bhAva manamAM kare ane te pramANe AcaraNa karavA jatAM koI vAra hatyA thaI jAya che, to koI vAra hatyA thatI nathI. koIvA2 bIjA mANasanI hatyA to na thAya, eTaluM ja nahi, ethI ene lAbha paNa thAya che. evI ja rIte dayAnI bAbatamAM paNa banI zake. mANasa koI bhikhArIne dAna ApavAno vicAra kare ane dAnanI vastu levA jAya eTalI vAramAM bhikhArI kyAMka cAlyo jAya. koI vakhata dayAthI prerAI koI bhikhArIne vastu ApavA mATe bUma pADe. bhikhArI doDato Ave, paNa rastAmAM ja Thesa vAgatAM paDI jAya ane hADakuM bhAMge athavA akasmAtamAM mRtyu pAme. Ama vividha prakAranI paristhitinI zakyatA rahe che. eTale potAnAmAM janmatA hiMsA, dayA ityAdinA bhAvo ja jIvane tenuM 2010_05 446 Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha chaThTho, adhikAra aDhAramo : Atmanizcaya adhikAra phaLa Ape che. bIjAnI emAM apekSA rahetI nathI. koI vakhata to jenA pratye krUra hiMsAnA ke tIvra dayAnA bhAva thAya, te vyakti tyAre tyAM upasthita ja na hoya. mANasa manamAM ne manamAM ja evA bhAva kare. bhale evuM kArya eNe na karyuM hoya to paNa bhAvanuM phaLa to ene avazya maLe ja che. Ama, mANasamAM udbhavatA vividha bhAvo ja phaLarUpe pariName che. emAM bIjA koInI apekSA rahetI nathI. [71] zarIrI priyatAM na vA ghuvaM hiMsA pramAvinA dayaiva yatamAnasya vadhe'pi prANinAM kvacit // 104 // anuvAda : jIva (zarIrI) mare ke na mare, pramAdIne avazya hiMsA lAge che. yetanAvALAthI kavacit prANIno vadha paNa thaI jAya chatAM temAM dayA ja che. ' vizeSArtha : hiMsA ane dayA vize jaina darzane bahu sUkSmatAthI vicAryuM che. koI vAra jIvanI hiMsA thAya che, to koI vAra jIva hiMsAthI bacI jAya che. bIjI bAju eka vyakitanA cittamAM kyAreka bIjA jIvane mArI nAkhavAno bhAva hoya che, kyAreka mArI nAkhavAno bhAva na hoya ane jIvanA rakSaNano bhAva paNa na hoya. vaLI kyAreka anya jIvonuM rakSaNa thAya evo yatanApUrvakano-jayaNApUrvakano bhAva vibhinna paristhitimAM mANasanA mananA bhAvo. adhyavasAyo, AtmAnAM pariNAmo che te bahu mahattvanAM che. tene AdhAre ja jIvanI hiMsA ke dayAno nirNaya thaI zake che. mANasanA manamAM hiMsA-dayAnA bhAvomAM ghaNuM vaividhya ane ghaNI taratamatA rahe che. kyAreka mANasanA manamAM bIjA jIvano vadha karavAno daDha saMkalpa hoya paNa te pAra na paDe. kyAreka mANasanA manamAM bIjAne mAravAno bhAva na hoya, paraMtu manamAM evA pramAdano ke beparavAIno bhAva hoya ke bIjo mare to ya zuM ane na mare to ya zuM ? AvI vyaktimAM bIjA jIvanA rakSaNanI upekSArUpa hiMsAno bhAva hoya che. anya pakSe koI jJAnI mahAtmA zAstranA jANakAra hoya, jIvanI rakSAno, dayAno upadeza ApatA hoya, ane potAnuM jIvana pUrepUrI jayaNApUrvaka jIvatA hoya, evA jJAnI mahAtmAthI kyAreka ajANatAM vacce doDI AvelI kIDIne bacAvavA jatAM te pagathI kacaDAI jAya ane jIvanI hiMsA thAya, to paNa temane hiMsAno doSa lAgato nathI. temane dayAnuM phaLa maLe che. - hiMsA-ahiMsAnA viSayamAM jIvanI potAnI AMtarika pariNati kevI che tenA upara tenA phaLano AdhAra che. [782] para yukya vAnaM daradi vA sthavit na dharmasukhayoryatte kRtanAzAdidoSataH // 105 // anuvAda H bIjA koIne koIpaNa vastunuM dAna ke haraNa ghaTatuM nathI. kRtanAza ityAdinA doSane kAraNe dharma ane sukhanAM te (dAna ane haraNa) nathI. 447 Jain Education Intemational 2010_05 Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra vizeSArtha : nizcayanaya kahe che ke AtmA sarva padArthothI alaga che. te potAnA bhAvono kartA che. eTale bIjAne te dAna Ape che ke bIjAnuM te harI le che e pramANe ghaTatuM nathI. bIjAne dAna devAthI dharma thaI jato nathI ane bIjAnuM kaMI harI levAthI sukha prApta thaI jatuM nathI. jo tema thAya to kRtanAza (karelAno nAza) ane akRtAgama (nahi karelAnuM Agamana)no doSa thAya te e rIte ke potAnuM dhana bIjAne ApI devAthI potAnI eTalI bhogaprAptino nAza thAya ane bIjAnuM dhana harI laIne pote bhogave to akRtAgamano eTale bIjAnI bhogaprAptino nAza karIne pote te prApta karavAno doSa Ave. (A zlokano bIjI rIte ema artha ghaTAvAya che ke mANasa potAnA dharma ane sukhanuM dAna ApI zakato nathI athavA tenuM haraNa thaI zakatuM nathI, kAraNa ke temAM anukrame kRtanAza ane akRtAgamano doSa Ave che.) * [783] bhinnAbhyAM bhakttavittAdipudgalAbhyAM ca te kutaH / svatvApattiryato dAnaM haraNaM svatvanAzanam // 106 // anuvAda : vaLI (AtmAthI) bhinna evAM bhojana, vitta vagere muddagalothI te zI rIte ghaTe? kAraNa ke, dAna svatvApattirUpa che ane haraNa svatvanAzarUpa che. vizeSArtha : nizcayanaya kahe che ke jIva pudgalathI bhinna che. bhojana, dhana ityAdi pudgalasvarUpa che. te AtmAthI bhinna che athavA AtmAnAM potAnAM nathI. AtmAnuM te svatva nathI. eTale AtmAno tenA upara adhikAra nathI. have je AtmAnAM potAnAM nathI tenuM dAna ke haraNa kevI rIte thaI zake ? kAraNa ke dAna devuM e svatvanI ApattirUpa che. je potAnuM nathI e potAnuM ja che ema pahelAM svIkAravuM paDe. vaLI haraNa karavuM te svatvanA nAzarUpa che. je bIjAnuM nathI te bIjAnuM che ane eno nAza thayo che, eTale ke eNe gumAvyuM che ema mAnavuM paDe. Ama bhojana, dhana vagerenAM dAna ke haraNa AtmAmAM ghaTI zakatAM nathI. [784] karmodayAcca taddAnaM haraNaM vA zarIriNAm / puruSANAM prayAsaH kastatropanamati svataH // 107 // anuvAda : vaLI, dAna ane haraNa jIvonA karmodayathI thAya che. te svataH pariName che, to pachI emAM puruSono (jIvono) kyo prayAsa che ? vizeSArtha : vyavahAranaya ema kahe che ke koI vyakti bIjAne dAna Ape to te pratyakSa dekhAya che. ethI ene ane lenArane harSa thAya che. tevI ja rIte koI mANasa bIjAnI vastunuM haraNa kare to te najare joI zakAya che. ethI haraNa karanArano svArtha, lobha, roSa ityAdi ane jenI vastu harAI rahI che enA pakSe ane enA svajanonA pakSe zoka najare jovA maLe che. ethI dAna denAra puNyapravRtti kare che ane haraNa karanAra pApapravRtti kare che ema kahI zakAya. nizcayanaya ema kahe che ke je vyaktine dAnanI prApti thaI te e vyaktinA tevA prakAranAM karmonA udayane kAraNe thaI che. jo e vyaktinA dAna prApta karavA mATenAM karmono udaya na thayo hota to dAna 448 Jain Education Interational 2010_05 Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha chaThTho, adhikAra aDhAramo : Atmanizcaya adhikAra ApavAvALo hovA chatAM tene prApta na thAta. tevI rIte haraNanA prasaMgamAM paNa kahI zakAya. eTale dAna ane haraNa te te jIvonA karmodayathI thAya che. te karmo svataH pariName che. emAM anya koI puruSano prayAsa nathI. je puruSa dAna-haraNanI kriyA kare che te to nimitta mAtra che. tenA prayAsathI dAna-haraNanI pravRtti thatI nathI. A zlokano anya rIte paNa artha karavAmAM Ave che. dAna ane haraNanI kriyA AtmAmAM svataH pariName che. jo jIvano tevA prakAranAM karmano udaya hoya to ja tene bIjAne dAna ApavAno bhAva thAya che athavA bIjAnuM dhana harI levAnI vRtti thAya che. jayAre evA prakAranAM karmodayane kAraNe jIvane bIjAne sahAya karavAnI ananukaMpAyukta buddhi thAya che tyAre te vastutaH te potAne ja zubhopayoganuM dAna kare che. e ja pramANe karmodayane lIdhe bIjAne hAni pahoMcADavAno duSTa bhAva tene thAya che tyAre te potAnA ja zubhopayoganuM haraNa kare che. Ama dAna ke haraNamAM jIvano potAno koI ja prayAsa nathI. [85] tAmyAM tu mAvAgyAM venna rAnavIrthayo. anugrahopaghAtau staH parApekSA parasya na // 108 // anuvAda : kevaLa dAna ane corInA bhAvothI te (AtmA) potAnA upara ja anugraha ke upaghAta kare che. emAM bIjAne bIjAnI apekSA nathI. vizeSArtha : AgaLanA zlokamAM je kahevAmAM AvyuM che tenA anusaMdhAnamAM ja ahIM kahevAmAM AvyuM che ke koIka vyakti bIjAne dAna ApavAno bhAva kare to tethI te potAnA upara ja upakAra kare che, ane jo koI vyaktine corI karavAno bhAva thAya to te vakhate te potAno ja upadhAta kare che arthAta potAnA AtmAne ja hAni pahoMcADe che. dAnanI kriyA karatAM pahelAM karanAranA manamAM ja evo bhAva utpanna thAya che. e bhAva utpanna thayo te vakhate ja eNe potAnI jAta upara ja upakAra karyo che. eNe dAnanA bhAvathI potAnA AtmAne ja lAbha karAvyo che athavA corInA bhAvathI potAne ja nukasAna pahoMcADyuM che. e vakhate bIjAnA upara anugraha ke upaghAtanI koI vAta nathI ke bIjAnI koI apekSA hotI nathI. [786] parAzritAnAM mAvAnAM vartutvAdyamAnataH | karmaNA badhyate'jJAnI jJAnavAMstu na lipyate // 109 // anuvAda : parAzrita bhAvonA kartutva AdinA abhimAnathI ajJAnI karma vaDe baMdhAya che, paraMtu jJAnavAna lekhAto nathI. vizeSArtha : pudgala paradravya che. ene Azraye je bhAvo thAya te parAzrita bhAva kahevAya. dhana pudgalarUpa che. e paradravya che. e bIjAne dAnamAM ApyuM hoya to dhanane nimitte jIvamAM ahaMkAra janme che ke "meM ApyuM.' AvI rIte vyavahAramAM aneka prasaMge jIva ajJAnane kAraNe bIjAne lagatA vicAro karIne, "huM karuM chuM, huM meLavuM chuM, huM bhogavuM chuM.' ityAdi prakAranuM abhimAna kare che. paraMtu te abhimAna 449 Jain Education Intemational 2010_05 Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra tenA ajJAnanuM pariNAma che. tethI te karma vaDe baMdhAya che. jJAnI mahAtmAo jANatA hoya che ke parAzrita bhAvo potAnAmAM nathI. ethI teone kartutvanuM abhimAna thatuM nathI. vastutaH katRtvano vicAra paNa teone Avato nathI. eTale teo evA karmathI baMdhAtA nathI. [787] vartavamAtmA ne puSpapapayogi zarmA rAgadveSAzayAnAM tu karteSTAniSTavastuSu // 110 // anuvAda : A rIte AtmA puNya-pAparUpI karmano paNa kartA nathI, paraMtu iSTa-aniSTa vastumAM rAga ane dveSanA Azayano kartA che. vizeSArtha : AtmA parAzrita bhAvono kartA nathI ema kahyA pachI azuddha nizcayanayathI have kahevAmAM Ave che ke AtmA puNyarUpI zubha karmano ke pAparUpI azubha karmano kartA paNa nathI. Ama kahevAnuM tAtparya e che ke zubhAzubha karmanAM pugala paramANuo Atmapradezone coTelAM hovA chatAM AtmA tenAthI pRthapha che, alaga che, kAraNa ke karmapudgalo ajIva che, te paradravya che. AtmA tene kazuM karI zake nahi ane te pudgalo paNa AtmAne kazuM karI zake nahi. paraMtu AtmAmAM ajJAnavaza iSTa-aniSTa evA bhAvo utpanna thAya che. AtmA e bhAvono, rAga-dveSano kartA che, karmapudgalono eTale puNya-pApano nahi. [788] rajate cha vArthe; tattavairyavAnyataH AtmA yadA tadA karma bhramAdAtmani yujyate // 111 // anuvAda : AtmA te te kAryanA vikalpathI padArthone vize rAga athavA haiSa kare che, tyAre tyAre brama(ajJAna)thI AtmAmAM karma joDAya che. vizeSArtha : AtmA iSTa vastumAM rAga ane aniSTa vastumAM dveSanA adhyavasAyano kartA che, puNya ane pAparUpI karmano kartA nathI ema kahyA pachI ahIM spaSTatA karavAmAM AvI che ke AtmAmAM ISTa vastunA nimitte sukhano vikalpa thAya che ane aniSTa vastunA nimitte du:khano vikalpa thAya che. A vikalpone kAraNe AtmA arthomAM eTale ke viSayavastumAM rAga athavA TheSa kare che. jyAre jyAre A rAgadveSa thAya che tyAre tyAre tene kAraNe AtmAmAM karmano baMdha thAya che evo bhrama thAya che, paNa karmano baMdha thato nathI. vastutaH karmapudagalo Atmapradezo sAthe saMlagna thavAthI ekarUpa thayAM evo bhrama thAya che, paNa AtmA ane karmayugalo judAM judAM dravyo che. AtmA karmabhAvane pAmato nathI ane karmo AtmabhAvane pAmatAM nathI, paraMtu karmo baMdhAyAM evo bhrama thAya che. [785] snehAbhyaktatanoraMgaM reNunA zliSyate yathA / rAgadveSAnuviddhasya karmabaMdhastathA mataH // 112 // anuvAda: jema tela (sneha) vaDe abhaMga thayelA zarIravALAnA aMga para reNu (raja) coMTI jAya che, tema rAgadveSathI anuviddha thayelAno karmabaMdha manAyo che. 450 Jain Education Intemational 2010_05 Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha chaThTho, adhikAra aDhAramo H Atmanizcaya adhikAra vizeSArtha : sneha zabdanA be artha thAya che : (1) rAga ane (2) tela. ahIM karmabaMdhanI prakriyA udAharaNathI samajAvavAmAM AvI che. mANase telathI zarIre abhaMga arthAt mardana karAvyuM hoya to tenA zarIre jhINI reNu athavA rajakaNa coMTI jAya che. mANasa rajakaNa coMTADato nathI, paNa telano svabhAva evo cIkaNo che ke rajakaNa coMTyA vagara rahe nahi. tevI rIte rAga ane dveSathI anuviddha arthAt vyApta thayelA jIvane karmapudgalo coTe che eTale ke tene karmabaMdha thAya che. jema raja zarIra sAthe ekarUpa banI jatI nathI. tene sApha karI zakAya che, tema karmapudgalo AtmA sAthe ekarUpa thaI jatAM nathI. temAMthI jIva mukta banI zake che. [7] noE vayiyAti prAmapatnanithI. yathA karma tathA citraM raktadviSTAtmasaMnidhau // 113 // anuvAda : jema loDhuM potAnA vyApArathI bhrAmaka (cuMbaka camaka) pASANa upala)nI pAse Ave che, tema vicitra prakAranAM karma rAga ane dveSathI AtmAnI pAse Ave che. vizeSArtha ? AtmA pote vizuddha che. te pote dravyakarma bAMdhato nathI. paraMtu enAmAM rAgadveSanI pariNati thatAM bhAvakarma baMdhAya che. e vakhate kAzmaNa vargaNAnAM pudgala paramANuo kheMcAI AvIne AtmapradezomAM coMTI jAya che. eTale ke dravyakarma baMdhAya che. A samajAvavA mATe AgaLanA zlokamAM zarIra para karelA telamardananuM udAharaNa ApavAmAM AvyuM che. ahIM camakapASANanuM udAharaNa ApavAmAM AvyuM che. camakapASANa (lohacuMbaka-Magnet) pAse loDhuM pote kheMcAIne Ave che. lohacuMbaka loDhAne AkarSavA nathI jatuM. tevI rIte AtmAmAM rAgadveSanAM pariNAma thAya tyAre karmanAM daLiyAM arthAt karmanAM rajakaNo je pote jaDa che te kheMcAIne Ave che ane AtmAmAM coMTI jAya che. A rIte dravyakarma baMdhAya che. [791] mAtmA vyAvRtitaMtra rASAzartha mRgan | tannimittopanameSu karmopAdAnakarmasu // 114 // anuvAda : tyAM (karmanA viSayamAM) rAgadveSanA Azayane utpanna karato AtmA tenA (rAgadveSanA) nimittathI utpanna evAM karma jemAM upAdAna che tevA karmomAM vyAparavALo thato nathI. | vizeSArtha : azuddha nizcayanaya kahe che ke AtmA rAgadveSanA Azayane ja utpanna kare che. eTale ke AtmA mAtra bhAvakarmano kartA che. e bhAvakarmanA nimittathI dravyakarma kheMcAIne Ave che, paraMtu e karmapudgalone AkarSavAno vyApAra AtmA karato nathI. AtmAmAM je dravyakarmo kheMcAIne Ave che e "karmonuM upAdAna bhAvakarma' che ema ahIM kahyuM che. ahIM karma eTale bhAvakarma athavA mana, vacana ane kAyAnA yoga. e jyAM sudhI che tyAM sudhI karmapudgalo grahaNa thayA kare che. paraMtu e grahaNa karavAno vyApAra vizuddha AtmA pote karato nathI. vaLI, karma eTale pUrvanuM karma evo artha paNa ghaTAvAya che. vartamAna karmanuM upAdAna kAraNa pUrvanuM karma che ane A rIte mukti sudhI karmanI paraMparA cAlyA kare che. 451 Jain Education Intemational 2010_05 Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra [792] . vAri varSan yathAmmoddo dhAnyavardhI nidyate| bhAvakarma sRjannAtmA tathA pudgalakarmakRt // 115 // anuvAda : jema pANI varasAvanAra megha dhAnyane varasAvanAra kahevAya che, tema bhAvakarmane utpanna karato AtmA pudgalakarma(dravyakarma)no kartA kahevAya che. vizeSArtha : AtmA bhAvakarmano kartA che, paraMtu vyavahAramAM loko ene dravyakarmano kartA paNa gaNe che. AvuM je thAya che te vyavahAranayathI samajavuM joIe. ahIM varasAda ane dhAnyanuM udAharaNa ApavAmAM AvyuM che. megha pANI varasAvavAnuM kArya kare che. pANI dhAnya ugADavAnuM kAma kare che. megha pote dhAnya nathI ugADato. chatAM loko bole che ke meghathI dhAnya UgyuM athavA megharAjAe dhAnyanI varSA karI. AvuM vacana eka apekSAe sAcuM che ane e rIte levAnuM che. tevI rIte koI ema kahe ke 'AtmA dravyakarmano kartA che' to tevA vacanane vyavahAranayathI jovuM joIe. nizcayanayathI AtmA dravyakarmano kartA nathI. [793] baigamavyavahAro tu vrata: iivastRtAm| vyApAraH phalaparyantaH paridRSTo yadAtmanaH // 116 // anuvAda : paraMtu naigamanaya ane vyavahAranaya karmAdikanuM kartApaNuM kahe che, kAraNa ke AtmAno vyApAra phaLaparyanta sArI rIte dekhAya che. vizeSArtha : nizcayanaya kahe che ke AtmA potAnA bhAvano ja kartA che; karmono te kartA nathI. AtmAnA bhAvanA nimittathI karmapudgalo pote potAnI meLe AtmapradezomAM kheMcAI Ave che ane te pramANe pariName che. temAM AtmAnuM koI kartRtva nathI. nizcayanaya A rIte tattvane atyaMta sUkSma dRSTithI nihALe che. naigamanaya ane vyavahAranaya vastune sthUla ane vyApaka dRSTithI jue che. teo kahe che ke AtmA jema rAgAdino kartA che tema potAnAM dravyakarmono kartA paNa che. AtmAmAM je prakAranAM pariNAma thAya che te anusAra ja karmapudgalo AkarSAIne Ave che. jo AtmAmAM pariNAma na thAya to karmapudgalo kheMcAIne Ave nahi. eTale AtmA ja dravyakarmano kartA che. vaLI AtmA potAnA bhAvakarmano kartA che e sAcuM, paraMtu jeTalA kALa pachI karmanuM phaLa maLe che teTalA kALa sudhI AtmAno ja vyApAra che. rAgAdi bhAvo teTalA lAMbA samaya sudhI rahetA nathI. paraMtu bhAvakarmanuM phaLa maLatAM ThIka ThIka kALa cAlyo jAya che. kyAreka to keTalAye bhavo pachI karmanuM phaLa maLe che. A vaccenA kALamAM AtmAno jo koIka vyApAra thAya to ja pUrvanA bhavonA rAgadveSAdinuM sukhaduHkhAdirUpa phaLa vartamAna bhavamAM prApta thAya. A vyApAra dravyakarma kare che. Ama vyavahAranaya kahe che ke AtmA je rAgAdi utpanna kare che, te anUsAra dravyakarma utpanna thAya che. A dravyakarma dIrghakALa ane kyAreka to aneka bhavo sudhI sattAmAM avasthita rahe che. tyAra pachI dravyakarma dvArA phaLano vipAka prApta thAya che eTale ke dravyakarma udayamAM AvIne phaLa Ape 2010_05 452 Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha chaThTho, adhikAra aDhAramo : Atmanizcaya adhikAra che. Ama rAgAdinI utpatti ane phaLano vipAka e be vaccenA AtmAnA vyApAranuM sAtatya A dravyakarma dvArA ja jaLavAya che. eTale phaLa paryaMta dravyakarma dvArA AtmAno vyApAra sArI rIte dekhAya che. mATe AtmA dravyakarmano kartA che ema siddha thAya che. [794] anyonyAnu LatAnAM aa taveiita vA miA / yAvaccaramaparyAyaM yathA pAnIyadugdhayoH // 117 // anuvAda : athavA anyonya maLelAM temAM 'te A che' evo bheda, dUdha ane pANInI jema chellA paryAya sudhI, kyAMthI hoya ? vizeSArtha : nizcayanaya kahe che ke jIva ane ajIva e dravyo kyAreya ekarUpa thatAM nathI. te sadA pRthak ja rahe che. AtmapradezomAM karmapudgalo aNutaNunI jema rahelAM hovA chatAM te bhinna ja che. vyavahAranaya kahe che ke AtmA ane karmapudgalo kSIranIranI jema eTale ke dUdha ane pANInI jema ekarUpa che. temane chUTA karI zakAtAM nathI. nigodathI mAMDIne jIva mokSagati pAme tyAM sudhI saLaMga sAthe rahevAnAM ja che. jyAM sudhI jIva saMsAramAM che tyAM sudhI AtmA karmathI mukta thavAno nathI. chellA paryAya sudhI eTale ke siddhagati maLatAM sudhI AvI sthiti rahevAnI che. te pachI AtmA karmothI chUTo paDe che. tyAM sudhI 'te A che' evuM AtmA mATe ke karma mATe juduM pADIne kahI zakAtuM nathI. jo A pramANe ja paristhiti hoya to AtmAne dravyakarmano kartA kahevAmAM vAMdho zo che ? AtmapradezomAM karmo baMdhAvAnI ane chUTA paDavAnI kriyA niraMtara cAle che. Ama chatAM saMpUrNapaNe karmothI mukta thavAnI sthiti to mukti vakhate ja Ave che. eTale ahIM karmono 'carama paryAya' e karmonA sAmAnya arthamAM levAno che. te te karmo jyAre chUTAM paDe tyAre te karmono carama paryAya evo vizeSa artha paNa laI zakAya; paNa sAmAnya artha vadhu saMgata che. [795] nAtmano vikRti vatte taveSA nayatvanA / zuddhasya rajatasyeva zuktidharmaprakalpanA // 118 // anuvAda : eTale A nayanI kalpanA AtmAnA vikArane ApatI nathI, jema zuddha cAMdImAM zuktidharmanI kalpanA thatI nathI. vizeSArtha : judA judA naya AtmA ane karmanA saMbaMdha vize judo judo mata dharAve che. vyavahAranaya kahe che ke AtmA karmano kartA che. AgaLanA zlokamAM kahyuM che tema karmanAM pudgalo ane Atmapradezo dUdha ane pANInI jema ekabIjAmAM bhaLelAM che. paraMtu nizcayanaya kahe che ke judA judA nayanI AtmA ane karma vize game te kalpanA hoya to paNa tethI AtmasvarUpamAM vikRti thatI nathI. AtmA sadaiva zuddha ane nirvikAra ja che. koInA kahevAthI te vikArI thaI jato nathI. ahIM cAMdI (rajata) ane chIpa (zakti)nuM udAharaNa ApavAmAM AvyuM che. _2010_05 453 Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra cAMdanImAM cAMdIno TukaDo ane chIpaluM eka sarakhAM caLake che. ajANyo mANasa bhramamAM paDI jAya. paraMtu cAMdI e cAMdI che ane chIpala e chIpaluM che. e vakhate cAMdImAM koI zuktidharmanI kalpanA kare to tethI cAMdI chIpaluM thaI jatuM nathI. tevI rIte vizuddha AtmA vize koI vikRtinI kalpanA kare tethI AtmA vikRtivALo thaI jato nathI. [796] muSitatva yathA pasthati pathyaparyate | tathA pudgalakarmasthA vikriyAtmani bAlizaiH // 119 // anuvAda : jema musApharane vize thayelI lUMTano upacAra mArgane vize thAya che, tema pugalakarmamAM rahelI vikriyAno ajJAnIo AtmAmAM upacAra kare che. vizeSArtha : AtmA ane karmanA saMbaMdha vize zuddha nizcayanayathI ahIM khulAso karatAM mArgamAM lUMTAtA musApharanuM dRSTAnta ApavAmAM AvyuM che. jUnA vakhatamAM koI raste pathika lUMTAyo hoya to kahevAtuM ke "e rasto lUMTAru che." athavA "mArga lUMTAyo che. hakIkatamAM mArga nathI lUMTAyo, paNa e rastethI pasAra thato musAphara lUMTAyo che. Ama musApharanI vAtanuM AropaNa upacArathI mArgamAM karavAmAM Ave che. tevI rIte AtmA dravya karma karato nathI, paraMtu tattvanA ajJAnI loko eTale ke vyavahAramAM paDelA bALabuddhinA loko ema bole che ke jIva karma bAMdhe che. vastutaH pugalakarmanI koI vikriyA vizuddha AtmAmAM thatI nathI, kAraNa ke AtmA vikArI nathI. je vikAra thAya che te karmapudgalomAM thAya che. sUkSma tattvadRSTithI A vAta samajavAnI che. [797] JI: zopa ropAthetnazabda eTalo yathA rakto dviSTastathaivAtmA saMsargAtpuNyapApayoH // 120 // anuvAda : jema sphaTika azuddha nathI, paNa upAdhine kAraNe kALo athavA to rAto jaNAya che, tema puNya pApanA saMsargathI AtmA rAgI athavA veSI jaNAya che. vizeSArtha : A adhikAranA 17mA zloka (saLaMga zloka naM. 694)mAM vizuddha AtmA mATe sphaTikanI upamA ApelI che. agAu kahyuM che tema karmakRta bheda vizuddha AtmAnA nathI, paNa tevo bhrama thAya che. tevI rIte ahIM kahevAyuM che ke puNya ane pApanA saMsargathI AtmA rAgI athavA pI jaNAya che. paraMtu vastutaH e bhrama che, AbhAsa che. e mATe sphaTikanuM udAharaNa pharIthI ahIM ApavAmAM AvyuM che. sphaTika pAse koI kALI vastu hoya to tenI kALI jhAMya sphaTikamAM paDe che ane sphaTika kALo lAge che. tevI rIte lAla vastunA saMsarge sphaTika lAla lAge che. lAla raMga rAgane sUcave che ane kALo raMga dveSane sUcave che. AtmA puNya ane pApanA saMsargathI rAga ane dveSavALo jaNAya che, paraMtu zuddha nizcayanayathI joIe to AtmA vizuddha che. te rAgI nathI ane dveSI paNa nathI. rAga ane dveSa teno svabhAva nathI, paNa tenI vibhAvadazA che. mATe tattvadRSTithI vizuddha AtmasvarUpane samajavAnI jarUra che. Jain Education Intemational 2010_05 ducation International 2010_05 454 For Private Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha chaThTho, adhikAra aDhAramo : Atmanizcaya adhikAra [798] sUrya naTezvatna tAvat yAjJividhatpanA ! yadpaM kalpanAtItaM tattu pazyatyakalpakaH // 121 // anuvAda : jyAM sudhI vividha prakAranI kalpanA che tyAM sudhI naTakaLA che, paraMtu je kalpanAtIta rUpa che tene to akalpaka (kalpanAmukta jJAnI puruSa) jue che. vizeSArtha : saMsArane jovAnI sAmAnya lokonI daSTine naTakaLA sAthe sarakhAvavAmAM AvI che. naTa jema vividha rUpo dhAraNa karavAnI kaLA jANe che ane te pramANe vezarUpa dhAraNa kare che, paraMtu te badho kSaNika AbhAsI dekhAva che. bhrama che. aMte to te naTa ja che. tevI rIte pratikSaNa badalAtA jatA A saMsAramAM jIva bAhya bhAvonA kartutva ane bhostRtvanI kalpanA kare che. te potAne garIba ke zrImaMta samaje che, du:khI ke sukhI mAne che. saMsAranAM vividha rUpo joIne te temAM rAce che. jema nATaka jonAra eTalo vakhata nATakane sAcuM mAnI temAM magna banI jAya che, tema jIva bAhya bhAvomAM satata rahIne saMsAramAM magna rahe che. paraMtu jayAre enI tattvadaSTi khUle che ane khIle che ane jyAre te akalpaka bane che eTale ke kalpanAmukta jJAnI bane che tyAre ene pratIti thAya che ke A badhA bAhya bhAvo kSaNika ane mithyA che ane AtmAnuM zuddha svarUpa e ja sAcuM ane sanAtana svarUpa che. te potAnI kartutva ane bhophatRtvanI kalpanAmAMthI nIkaLI jAya che. have te bAhya kalpanAomAM rAcato nathI, paNa svasvarUpamAM sthira thAya che. te kalpanAmukta jJAnInI kalpanAtIta dazA pAme che. [799] jyanAmohita vantaH zavatna #MaaN 2 pazyaktiA tasyAM punarvilInAyAmazuklAkRSNamIkSate // 122 // anuvAda : kalpanAthI mohita thayelo jIva zukla ane kRSNane jue che, paNa teno (kalpanAno) vilaya thatAM azukala ane akRSNane jue che. vizeSArtha : AgaLanA zlokamAM je kahyuM te ja A zlokamAM doharAvatAM graMthakArazrI kahe che ke saMsAranA jIvo potAnA bAhya svarUpane vAstavika mAnIne te pramANe jIve che. kartutva ane bhostRtvanI kalpanAthI mohita thayelA jIvo potAne bAhya dRSTie jevA dekhAya tevA mAne che. "huM kALo chuM', "huM goro chuM', huM zrImaMta chuM', "huM garIba chuM', "huM sukhI chuM', "huM duHkhI chuM', "mAruM ghara sarasa che', "mArAM vastro suMdara che'- ityAdi prakArano vyavahAra kare che. AvuM badhuM kalpanAthI mohita thavAne lIdhe thAya che. paraMtu tattvabodha thatAM mANasanI jyAre kartutva ane bhostRtvanI kalpanA vilIna thaI jAya che tyAre ene nirmaLa AtmAnuM svarUpa samajAya che. eno ene anubhava thAya che. pachI "huM kALo chuM", ke "huM goro chuM' evI enI mithyAdaSTi nIkaLI jAya che. "huM akhaMDa, trikALI dhruva, saccidAnaMdamaya vizuddha AtmA chuM' evI ene anubhUti thAya che. [800] taththAne stutimaHi saivo paramAtmA puNyapApavihInasya yadpasyAnucintanam // 123 // anuvAda : puNya pApavihIna je AtmasvarUpanuM ciMtana te ja paramAtmAnuM dhyAna, te ja stuti ane te ja bhakti che ema kaheluM che. 455 Jain Education Intemational 2010_05 Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra vizeSArtha : AtmAnuM zuddha svarUpa puNyapApavihIna che. puNya eTale zubha karma ane pApa eTale azubha karma. zuddha nizcayanaya pramANe vizuddha AtmA zubhAzubha karmano kartA nathI ane bhoktA paNa nathI. azuddha nizcayanaya pramANe jyAM sudhI rAgAdi bhAvo uddabhave che tyAM sudhI AtmA bhAvakarmano kartA che. paraMtu evA rAgAdi bhAvothI paNa rahita je vizuddha AtmA te ja paramAtmA che. e ja paramAtmAnuM dhyAna dharavAnuM che; enuM ja anuciMtana karavAnuM che ane enI ja stuti karavAnI che; enAM ja guNagAna gAvAnAM che ane enI ja bhakti karavAnI che. eTale ke ene ja zaraNe jaI potAnAmAM rahelo evo paramAtmabhAva pragaTAvavAno che. [801] zarIrarUpatnAvaUNavchatradhvagArnima: varNitairvItarAgasya vAstavI nopavarNanA // 124 // anuvAda : vItarAganAM zarIra, rUpa, lAvaNya, gaDha (vapra), chatra, dhvaja vagerenA varNanA vaDe karAtI stuti te vAstavika stuti (upavarNanA) nathI. vizeSArtha : AgaLanA zlokamAM kahyuM ke puNya ane pApathI rahita, sarva karmarahita evA svarUpanA paramAtmAnuM dhyAna ke ciMtana te ja sAcI stuti ane bhakti che, to pachI prazna thaze ke tIrthaMkara paramAtmAnI stutiomAM, stotromAM emanA zarIranuM, rUpalAvaNyanuM tathA chatra, dhvaja ityAdinuM je varNana jovA maLe che, tIrthakara bhagavAnano mahimA atizayo, prAtihAryo dvArA darzAvAya che te zuM yogya nathI ? bhaktAmara stotramAM 3razotaizrata jevI paMktiomAM emanAM prAtihAryonuM varNana che, "mAtA marudevAnA naMda' stavanamAM 'trigaDe besI dharma kahetAM, suNe parSadA bAra, jojanagAminI vANI mIThI, vAsaMtI jaLadhAra - jevI paMktio che, athavA RSabhadeva bhagavAnanA stavanamAM "vagara dhoI tuja nirmaLI kAyA kaMcanavAna" jevI paMktio che-to AvA prakAranI tIrthaMkara paramAtmAnI stuti zuM yogya nathI ? teno uttara e che ke tevI stuti yogya ja che. tevI stuti na ja karavI joIe evuM nathI. vyavahAranaya tIrthaMkara paramAtmA anya jIvo karatAM zarIrAdinI atizayatAthI kevA utkRSTa che, kevA lokottara che te batAve che. tIrthaMkara paramAtmA pUrvanA prakRSTa puNyanA udayathI, nikAcita tIrthakara nAmakarmanA udayathI jagatanA jIvo upara kalyANa karanArA thAya che tathA temane janmathI ja avadhijJAna hoya che, janmathI ja keTalAka atizaya hoya che tathA kevaLajJAna pragaTa thatAM bIjA atizayo pragaTa thAya che tathA devo samavasaraNa ane prAtihAryonI racanA kare che. A rIte tIrthaMkara paramAtmAnI lokottaratAnI eTale ke alaukikatAnI sAmAnya mANasone pratIti thAya che. vaLI paramAtmAnA ATha prAtihAryonI emanA bAra guNomAM gaNanA thAya che. A rIte vyavahAranaya tIrthaMkara paramAtmAnA vItarAgabhAva uparAMta bAhya svarUpane paNa prAdhAnya Ape che. paraMtu ahIM nizcayanaya kahe che ke vItarAga bhagavAnanI A vAstavika stuti nathI. vAstavika stuti to emanI vItarAgatAnI che, emanA vizuddha AtmasvarUpanI che. 456 Jain Education Intemational 2010_05 Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha chaThTho, adhikAra aDhAramo : Atmanizcaya adhikAra [802] vyavahArarastutiH sUrya vItarAbhirtinAm jJAnAdInAM guNAnAM tu varNanA nizcayastutiH // 125 // anuvAda : A vyavahArastuti che tathA vItarAga AtmAne vize vartatA jJAnAdi guNonuM varNana e nizcayastuti che. vizeSArtha : jinezvara bhagavAnanAM zarIra, rUpalAvaNya, atizayo, samavasaraNa, prAtihAryo ityAdi bAhya saMpadAnA varNana vaDe stuti karavAmAM AvI hoya to te vAstavika stuti nathI ema kahevAmAM Ave che, to zAstragraMthomAM, mahAna kavionI stutiomAM, stotromAM, stavanomAM paramAtmAnuM atizayayukta je varNana-stuti karavAmAM Ave che te zuM ayogya ke nirarthaka che ? enI susaMgatatA nathI ? enA uttaramAM ahIM kahevAmAM AvyuM che ke nA, evI stuti ayogya ke nirarthaka nathI. vyavahAranayathI evI stuti karavAmAM AvI che eTale evI vyavahArastuti amuka kakSAnA jIvo mATe yogya, jarUrI ane upayogI che. "amArA tIrthaMkara paramAtmA sarvazreSTha che" evo bhAva tevA jIvomAM utpanna thAya to emanI bhakti vadhu bhAvabharI bane ane anya mithyAtvI devadevIo tarapha teo na vaLI jAya. anya devadevIonI mUrtinA dehazaNagAra paNa bALa jIvone AkarSe evAM hoya che. bALajIvonI tAttvika dRSTi haju khIlI nathI hotI ane AtmasvarUpamAM ramaNatA karavA sudhI teo pahoMcyA nathI hotA. evA jIvone mATe AvI vyavahArastuti kAmanI che. vyavahArastutino jo cheda ja uDAvI devAmAM Ave to aneka jIvo mokSamArga para ArUDha na thaI zake ane kadAca thayA hoya to paNa te mArgathI bhraSTa thaI jAya. mATe vyavahArastutinI paNa AvazyakatA che. je stutimAM tIrthaMkara paramAtmAnAM jJAnAdi guNonuM varNana, saMkIrtana karavAmAM AvyuM hoya, paramAtmAnI vItarAgatAno mahimA karavAmAM Avyo hoya evI stuti te nizcayastuti che. mokSAbhilASI jIve AvI stuti sudhI pahoMcavAnuM che. vyavahArastutimAM aTakI javAnuM nathI. eTale ja nizcayastutine vAstavika stuti athavA ucca prakAranI yogya stuti kahevAmAM Ave che. jinezvara bhagavAnanI mahattA emanI puNyaprakRtinA udayathI samajavA karatAM emanA AtmavIryanA prakarSathI samajavAnI che. eTale vyavahArastuti karatAM nizcayastuti caDiyAtI che e spaSTa ja che. ApaNAM keTalAMka stotromAM, stavanomAM jJAnI kavioe vyavahArastuti ane nizcayastuti e baMneno subhaga samanvaya karelo jovA paNa maLe che. [803] puravinAdrAnI stutaH svAdupIrataH | tattvataH zauryagAMbhIryadhairyAdiguNavarNanAt // 126 // anuvAda : nagara vagerenA varNanathI karAyelI rAjAnI stuti te upacArathI thaI kahevAze. zaurya, gAMbhIrya, vairya vagere guNonA varNanathI te tattvataH (tAtvika stuti) kahevAze. vizeSArtha : jema halAvaNya, atizaya, samavasaraNa, prAtihArya ityAdinA varNanathI jinezvara 457 Jain Education Intemational 2010_05 Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra paramAtmAnI stuti thAya che, tevI rIte rAjAnA nagaranI vizALatA, zobhA ityAdinA varNana vaDe rAjAnI stuti thAya che. paraMtu rAjAnI te stuti upacArathI che. rAjAnI kharI stuti to enA zaurya, gAMbhIrya, dakSatA, parAkrama, nyAya, prajAvatsalatA ityAdi guNo vaDe thAya che. Ama aupacArika stuti ane tAttvika stuti vacce pharaka che. tIrthaMkara paramAtmAnA jJAnAdi guNo vaDe karAtI stuti e tAttvika stuti che ema nizcayanaya kahe che. e nayane evI stuti ja abhimata che. paraMtu jema nagaranI zobhAnA varNana vaDe rAjAnI stuti na ja karI zakAya evuM nathI, tema samavasaraNAdinA varNana vaDe tIrthaMkara paramAtmAnI stuti na ja karI zakAya evuM nathI. e aupacArika stuti che eTaluM lakSamAM rahevuM joIe. [804) mukyopacArathaMAmavimAna yA stutiH na sA cittaprasAdAya kavitvaM kukaveriva // 127 // anuvAda : mukhya ane upacAra dharmonA vibhAga vinAnI je stuti hoya te cittanA AnaMda mATe na hoya. te kukavinA kavitva jevI che. ' vizeSArtha : AgaLa joyuM tema tIrthaMkara paramAtmAnI stutimAM vyavahAra stuti ane nizcaya stuti evA be bheda jovAmAM Ave che. nizcaya stutine mukhya stuti tarIke ane vyavahAra stutine upacAra stuti tarIke oLakhAvI zakAya. tIrthaMkara paramAtmAnA anaMta catuSTayAdi mukhya guNonI jemAM stavanA hoya te mukhya stuti kahevAya ane emanAM zarIralAvaNya, aSTaprAtihArya, atizayo ityAdi bAhya saMpadAnuM jemAM nirUpaNa hoya te upacAra stuti kahevAya. stutinI racanA karanAranA cittamAM A baMne prakAranA bhedonI spaSTa samajaNa hovI joIe. jo temanA cittamAM avibhAga hoya-arthAta vibhAgano spaSTa khyAla na hoya to saMbhava che ke teo baMnenI seLabheLa karI nAkhe. eTale ke mukhya stuti ane upacAra stuti vacce vibhAga karyA vagaranI stutithI te te kakSAnA jIvone AhlAda na thAya. koI kavinuM kAvya hoya, paraMtu temAM chaMda ane prAsanI kSatio hoya, kalpanA yathArtha na hoya, nirUpaNarItimAM doSa hoya to te kukAvya banI jAya che. kavi pAse kavitvazakti che paNa nIrakSIra vivekazakti nathI. to tevI kavitAthI sujJa vAcakone-bhAvakone saMtoSa na thAya. tevI rIte mukhya stuti ane upacArastuti vacceno bheda stutinI racanA karanArane athavA stuti sAMbhaLanArane na samajAyo hoya to tethI sAnaMdAnubhava thato nathI. kahevAnuM tAtparya e che ke kavie--stutikAre tIrthaMkara paramAtmAnI stuti kevA prakAranI karI che - mukhya ke upacArarUpa, vyavahAranayathI ke nizcayanayathI karI che teno vibhAga athavA bheda karatAM ApaNane AvaDavuM joIe. anyathA uttama stuti paNa ApaNane teTalo AnaMdAnubhava na karAvI zake. [805] mathAnivezana pratyutAnaWAri sutIkSNakhaDgadhAreva pramAdena kare dhRtA // 128 // anuvAda : anyathA abhinivezathI karelI stuti, pramAdathI hAthamAM dhAraNa karelI sutIkSaNa talavAranI dhAranI jema, anartha karanArI thAya che. 458 Jain Education Intemational 2010_05 Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha chaThTho, adhikAra aDhAramo : Atmanizcaya adhikAra vizeSArtha : vyavahAra nathI karAtI stuti ane nizcayanayathI karAtI stuti vacceno bheda barAbara samajAvo joIe. saMsAramAM keTalAye jIvo evI bhUmikAvALA hoya che ke jemane mATe tIrthakara paramAtmAnI bAhya saMpadArUpa stuti anurUpa hoya che. temane mATe nizcayasvarUpanI stutino Agraha rAkhavAmAM Ave to tethI to teo gUMcavAze, kAraNa ke te grahaNa karavA jeTalo adhikAra haju temaNe prApta karyo nathI. tevI ja rIte nizcayanayanI bhUmikAe pahoMcelA sAdhakane upacArastutithI AnaMda na thAya. eTale koIpaNa eka prakAranI ja stuti hovI joIe evA Agraha ke abhiniveza anarthakArI nIvaDe che. paramAtmAnI stutinI bAbatamAM paNa amuka ja prakAranA abhinivezane choDIne samatvabuddhi rAkhavI joIe. talavAra mUThane badale khoTI jagyAe pakaDavA jatAM jema enI dhAra vAgI jAya che, lohI nIkaLe che ane pIDA thAya che, tema stuti mATenA khoTA abhinivezathI pariNAme kleza ane kheda thAya che. pote ja sAcA ane bIjA khoTA evo Agraha nizcayavAdIoe ke vyavahAravAdIoe stutinA viSayamAM choDI devo joIe. [806] maNipramAmAnacAvera maLajyanA | vastusparzitayA nyAyyA yAvannAnaMjanaprathA // 129 // anuvAda : maNiprabhA-maNizAnanA nyAyanI jema, jyAM sudhI anaMjanaprathA na hoya tyAM sudhI vastune sparza karavAnI zubha kalpanA nyAyayukta che. vizeSArtha : aSTaprAtihAryo, atizayo, samavasaraNa ityAdinA varNana vaDe jinezvara bhagavAnanI vyavahArastuti karavI te sarvathA ayogya ja che ema na kahI zakAya. saMsAramAM badhA ja jIvo ekasarakhI UMcI dazAnA nathI hotA. koIka sAmAnya dazAnA ke madhyama dazAnA paNa hoya che. keTalAka jIvo jIvanakALa daramiyAna tyAMnA tyAM ja rahe che, to keTalAka anukrame UMcI dazAne pAtra bane che. ahIM "anaMjana-prathA' zabda prayojavAmAM Avyo che. anaMjana eTale niraMjana ane prathA eTale dazA. aMjanaprathA eTale rAgadveSayukta sAMsArika avasthA. anaMjana-prathA eTale rAga-dveSa-rahita avasthA. ahIM graMthakArazrI kahe che ke jayAM sudhI ucca AdhyAtmika dazA (anaMjanaprathA) prApta na thaI hoya tyAM sudhI vyavahArastutinI zubhakalpanA nyAyayukta che. ahIM maNiprabhA-maNijJAna nAmanA saMskRta nyAyanuM dRSTAnta ApavAmAM AvyuM che. maNi eTale ratna ane prabhA eTale tenA bALako, sAmAnya mANaso prAraMbhamAM ratnanA tejathI AkarSAya che. paraMtu jema jema teo e ratna tarapha AkarSAya che tema tema AgaLa jatAM emane bhinnabhinna ratnanuM mUlya samajAya che. ratna vize emane jJAna prApta thAya che. paraMtu ratna tarapha AkarSAvAnuM prathama prayajana to addabhuta teja che. tevI rIte bALa jIvo, sAmAnya mANaso tIrthaMkara bhagavAnanA tejathI prabhAvita thAya che ane bhakti mATe AkarSAya che. tyArapachI emanA svarUpanuM jJAna thAya che. eTale e jJAna thatAM pahelAMnI vyavahArastutinI zubhakalpanA yogya ja che. Jain Education Interational 2010_05 Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra [807] puthapAvanikuMvatta tattvatattvavivencam nityaM brahma sadA dhyeyameSA zuddhanayasthitiH // 130 // anuvAda : puNya ane pApathI mukta, tattvataH avikalpasvarUpa, nitya brahmanuM (AtmAnuM) sadA dhyAna dharavuM e zuddhanayanI sthiti che. vizeSArtha : jIva eTale ke vizuddha AtmA nava tattvomAMnA puNya tattvathI ane pApa tattvathI bhinna che ane mukta che ema zuddhanizcayanaya pramANe zloka 59 (736)mAM jaNAvyuM hatuM. e vicAraNAnuM ahIM samApana karatAM graMthakArazrI e ja vAtanuM punaruccAraNa karIne sAdhakane bhalAmaNa kare che ke nirvikalparUpa, nitya ane brahmasvarUpa AtmAnuM haMmezAM dhyAna dharavuM joIe. puNyarUpI karma che ane pAparUpI paNa karma che. vizuddha AtmA karmathI rahita che. eTale te puNya ane pApathI rahita che. vaLI AtmAne kazuM iSTa nathI ke kazuM aniSTa nathI. jo iSTa-aniSTa na hoya to te prApta karavAnA ke tenAthI mukta thavAnA vikalpo paNa na hoya. eTale AtmA nirvikalparUpa che. AtmA sanAtana che, nitya che, ajarAmara che, anAdi anaMta che. te svarUpe zuddha che eTale ke brahmasvarUpa che. AtmArthI sAdhakoe AvA vizuddha AtmAnuM, svasvarUpanuM dhyAna dharavuM joIe ema zuddha nizcayanayanI dRSTie ahIM upadeza ApavAmAM Avyo che. [808] Azrava saMvarazApi nAtmA virAnanakSaTI yatkarmapudgalAdAnarodhAvAzravasaMvarau // 131 / / anuvAda : vijJAnalakSaNavALo AtmA AzravarUpa ke saMvararUpa nathI, kAraNa ke karmayugalonuM grahaNa te Azrava che ane eno nirodha te saMvara che. ('Azrava ane "Agnava" e baMne zabdo vikalpe vaparAya che. hastapratamAM "Azrava che.) vizeSArtha : zuddha nizcayanayathI AtmA puNyarUpa nathI ane pAparUpa paNa nathI ema darzAvyA pachI have zuddha nizcayanaya pramANe kahevAmAM Ave che ke AtmA AzravarUpa nathI ane saMvararUpa paNa nathI. Azrava eTale karmayugalonuM grahaNa karavuM. saMvara eTale karmapudgalono rodha karavo arthAt e karmapudgalone AvatAM aTakAvavAM. vyavahAranaya kahe che ke jIva karma bAMdhe che ane jIva karmane baMdhAtuM aTakAve che, eTale ke AtmA AzravarUpa che ane saMvararUpa che. zuddha nizcayanaya kahe che ke karmapudgalo ajIva tattva che. eTale enA grahaNanI AzravarUpa kriyA ke enA nirodhanI saMvararUpa kriyA cetanasvarUpa AtmA karato nathI. AtmA pote vijJAnalakSaNavALo che. eTale AtmAne potAne karmayugalone grahaNa karavAnI AzravarUpa kriyA ke karmapudgalone aTakAvavAnI saMvararUpa kriyA karavAnI hotI nathI. 460 For Private & F Jain Education Interational 2010_05 Intermational 2010_05 Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha chaThTho, adhikAra aDhAramo : Atmanizcaya adhikAra [809] mAtmA jo tu vaiH svataMtra pudratAnuM mithyAtvAviratI yogAH kaSAyAste'ntarAzravAH // 132 // anubhava : AtmA je bhAvo vaDe svataMtra karmapudgalone grahaNa kare che te mithyAtva, avirati, kaSAyo ane yogo AMtara (bhAva) Azrava che. vizeSArtha : AtmA bhale AzravarUpa ane saMvararUpa na hoya, paraMtu te te prakAranAM karmapudgalo AtmapradezonI sAthe eka kSetre avagAhIne rahelA hoya che tenuM kAraNa zuM ? enA uttaramAM azuddha nizcayanaya kahe che ke svataMtra evo AtmA jayAre potAnA evA pariNAmavALo thAya che tyAre karmayugalonA grahaNanI kriyA thAya che. azuddha bhAvo AtmAnA potAnA che. mithyAtva, avirati, kaSAya ane yoga e AtmAnA azuddha bhAvo che athavA pariNAmo che. ene AMtara Azrava kahevAmAM Ave che. e AtmAnA potAnA bhAvo hovAthI ene bhAvAzrava paNa kahevAmAM Ave che. [810] bhAvanAthacAritraparaSAva: Azravocchedino dharmA Atmano bhAvasaMvarAH // 133 // anuvAda : bhAvanA, dharma, cAritra, parISahajaya vagere je Azravano cheda karanArA AtmAnA dharmo che te bhAvasaMvara che. vizeSArtha : jema bhAvaAzrava che tema bhAvasaMvara che. vyavahAranaya pramANe AtmA je karmayugalone grahaNa kare che tene Azrava kahevAmAM Ave che ane karmapudgalone aTakAve che tene saMvara kahevAmAM Ave che. zuddha nizcayanaya pramANe AtmA jJAnasvarUpa, zuddha akhaMDa, trikAlI dhruva che. ene Azrava ke saMvara hotAM nathI. azuddha nizcayanaya kahe che ke AtmA pote karmayugalone grahaNa karavAnI ke aTakAvavAnI koI kriyA karato nathI, paNa enAmAM evA azuddha bhAvo thAya che ke jethI karmapudgalo grahaNa thavAnI AzravarUpa kriyA thAya che. vaLI evA bhAvo thAya che ke jethI karmayugalone aTakAvavAnI saMvararUpa kriyA thAya che. azuddha nizcayanaya kahe che ke jema AtmAmAM mithyAtva, avirati, kaSAya vagere bhAvo pariName che ke jene bhAva-Azrava kahevAmAM Ave che tema e bhAva-Azravane chedanArA, aTakAvanArA je AtmAnA bhAvo che tene bhAva-saMvara kahevAmAM Ave che. kevA kevA bhAvothI karmayugalone grahaNa karavAnI kriyA aTake che ? e mATe kahe che ke anitya, azaraNa ityAdi bAra prakAranI bhAvanA ke anuprekSA tathA kSamA, mAdava, Arjava ityAdi dasa prakArano yatidharma, sAmAyika ityAdi pAMca prakAranAM cAritra tathA sudhA, tRSA ityAdi bAvIsa prakAranA parISaha upara jaya meLavavo vagere bhAvasaMvarathI karmayugalo grahaNa thavAnI kriyA aTake che. A badhA AtmAnA 461 Jain Education Interational 2010_05 Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra bhAvo che. parISahajaya ke cAritramAM kathaMcit bAhya kriyA jaNAtI hovA chatAM te kALamAM AtmAmAM vartatA bhAvane ja bhAvasaMvara kahevAmAM Ave che. [811] zrava: saMva na thAt saMvarazrava: gvat bhavamokSaphalAbhedo'nyathA syAddhetusaMkarAt // 134 // anuvAda : Azrava kyAreya saMvara thatA nathI ane saMvara kyAreya Azrava thatA nathI. ema na hoya to bhava (saMsAra) ane mokSarUpa phaLano, hetunA mizraNane kAraNe, abheda thaI jAya. vizeSArtha : nizcayanayathI joIe to vizuddha evo AtmA AzravarUpa nathI ane saMvararUpa paNa nathI. Azrava baMdhano hetu bane che ane saMvara mokSano hetu bane che. . jo karmapudgalone grahaNa karavAnI ke tene aTakAvavAnI vAta hoya to e baMnene judA mAnavAnI jarUra zI ? aMte to karmapudagalonI ja vAta che ne ? paraMtu nA, ema nathI. e baMnene judA pADavAnI AvazyakatA che ja, kAraNa ke grahaNa karavAnI ane nirodha karavAnI baMne prakriyA bhinnabhinna che ane baMnenuM phaLa paNa bhinnabhinna che. vastutaH Azrava ane saMvara baMne paraspara viruddha che. AzravanuM phaLa baMdha athavA saMsAra che ane saMvaranuM phaLa mokSa che. have jo Azrava ane saMvarane ekarUpa mAnIe to baMnenA hetunI bheLaseLa thaI jaze. Azrava mokSano hetu thaI jAya ane saMvara saMsArano hetu thaI jAya. Azrava-saMvarano ja abheda thaI jAya to saMsAra ane mokSa vacce paNa abheda thaI jAya. paraMtu e ApaNane svIkArya nathI. eTale Azrava ane saMvarane bhinnabhinna ja mAnavA rahyA. Azrava kyAreya saMvara na thAya ane saMvara kyAreya Azrava na thAya. [812] zravaM saMvRvatrItyA mircinA: karoti na parApekSAmalaMbhUSNuH svataH sadA // 135 // anuvAda : AtmA potAnA bhinna Azayo(adhyavasAyo)thI karmane AzravatAM ane saMvaratAM paranI apekSA rAkhato nathI. te sadA svataH samartha (alaMbhUSNu) che. vizeSArtha : AtmA pote AzravarUpa ke saMvararUpa nathI, paNa Azrava ane saMvaranI kriyA to thAya che. ATha rucaka pradezo sivAyanA AtmapradezomAM karmapudgalo tANAvANAnI jema coTe che. to A kriyA kevI rIte thAya che ? azuddha nizcayanaya kahe che ke AtmA potAnA zubhAzubha adhyavasAyo vaDe Azrava ke saMvarane anukULa sthiti sarje che. Azraya mATenA AtmAnA AzayamAM ane saMvara mATenA AzayamAM bhinnatA che. vaLI bhinnabhinna samaye AtmA je adhyavasAyo kare che temAM paNa bhinnatA rahelI che. eTale AtmA potAnA ja zubhAzubha bhAvathI ke AzayathI Azrava ke saMvaranI sthiti utpanna kare che. ema karavAmAM AtmA pote ja samartha svabhAvavALo che. e mATe ene bIjA koI paradravyanI apekSA rahetI nathI ke bIjA koI upara AdhAra rAkhavo paDato nathI. 462 Jain Education Intemational 2010_05 Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha chaThTho, adhikAra aDhAramo : Atmanizcaya adhikAra [813] nimitta mAtrabhUtAtu hiMsAhiMsAvitrAH | ye paraprANiparyAyA na te svaphalahetavaH // 136 // anuvAda: hiMsA, ahiMsA vagere sarva mAtra nimittabhUta che. je parasTANInA paryAyo che te potAnA phaLanA heturUpa nathI. vizeSArtha : agAu joyuM tema vyavahAranaya pramANe hiMsAdi AzravarUpa che ane ahiMsAdi saMvararUpa che. paraMtu nizcayanaya kahe che ke hiMsA ane ahiMsA e paraprANInA paryAyo che. je prANInI hiMsA thavAnI hoya te prANInA paryAya te hiMsA. je prANInuM rakSaNa thavAnuM hoya te prANInA paryAya te ahiMsA. A paraprANInA paryAyo AtmAne sukhadu:khAdirUpa phaLa na ApI zake. AtmAmAM potAnAmAM uddabhavatA bhAvo te ja AzravarUpa che ke saMvararUpa che. bAhya hiMsA-ahiMsAdi temAM mAtra nimitta bane che. [14] vyavahAravimUDhatu hetUstAneva bAhyakriyAratasvAntastattvaM gUDhaM na pazyati // 137 // anuvAdaH vyavahArathI vimUDha thayelo te tene (hiMsAdikane) ja heturUpa mAne che. jenuM potAnuM aMtaHkaraNa bAhyakriyAmAM rata che te gUDha tattvane joto nathI. ' vizeSArtha : graMthakArazrI ahIM kahe che ke jeo vyavahAranayane ja mukhya mAne che ane ene mATe ja haThAgraha seve che tathA nizcayanaya pratye pUrvagraha dharAve che evA vimUDha loko bAhya kriyAomAM ja racyApacyA rahe che. teo hiMsAdine ja AzravanA hetu ane ahiMsAdine saMvaranA hetu tarIke mAne che. teo karmano baMdha thavAmAM ane karmabaMdhane aTakAvavAmAM AtmAnI kevI bhAvadazA athavA pariNati heturUpa bane che te gUDha rahasyane samajI zakatA nathI. vastutaH jeone AtmatattvanI ane karmasiddhAntanI yathArtha samajaNa hoya tathA skUla ane sUkSma hetuone pArakhavAnI zakti hoya teo tattvanA AvA gUDha rahasyane pAmI zake che. [815] tuvaM pratipadyane naivaite niyamapUH | thAvatta AzravAH prastAvanto diparizravAH zarUTo anuvAda : niyamane sparza nahi karanArA A (hiMsAdi) hetutvane pAmatA nathI. (AgamamAM) jeTalA Azravo kahyA che teTalA ja saMvara (parizravo) paNa kahelA che. vizeSArtha : vyavahAranaya bAhya hiMsAdi kriyAne AzravanA heturUpa mAne che ane ahiMsAdine saMvaranA heturUpa mAne che. paraMtu evo aphara niyama nathI. hiMsAdi kavacita saMvarano hetu paNa banI zake che ane tevI rIte ahiMsAdi paNa kavacit Azravano hetu paNa banI zake che. Ama bAhya hiMsAdi Azrava ane saMvara baMnenA hetu banI zake ane tevI rIte bAhya ahiMsAdi paNa saMvara ane AzravanA hetu banI zake. AtmAno adhyavasAya kevA prakArano che tenA upara AdhAra rahe che. bAhya kriyAmAM Azrava-saMvara aMge daDha niyama thaI zakato nathI, paNa AtmAnA adhyavasAyo mATe to aphara niyama che ja ke je adhyavasAyo 43 Jain Education Interational 2010_05 Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra AzravanA heturUpa che te AzravanA ja rahevAnA. te kyAreya saMvaranA heturUpa banI zake nahi. tevI ja rIte je adhyavasAyo saMvaranA heturUpa che te saMvaranA ja rahevAnA. te kyAreya AzravanA heturUpa banI zake nahi. bAhya hiMsAdi ke ahiMsAdi kriyAomAM baMne vikalponI zakyatA hovAthI AcArAMga sUtramAM kahyuM che ke je Azrava che te ja parizrava eTale saMvara che. enuM tAtparya e che ke hiMsAdi ane ahiMsAdi baMne AzravanAM temaja saMvaranAM sthAna banI zake che. [816] temaniyarti rUpa vItaSa sarvathA ! niyatau bhAvavaicitryAdAtmaivAzravasaMvarau // 139 // anuvAda : eTale bAhya hetuomAM sarvathA aniyata rUpa che. bhAvanA vicitrapaNAne lIdhe AtmA ja Azrava ane saMvararUpe niyata che. vizeSArtha : bAhya hiMsAdi hetuomAM sarvathA Azrava ja hoya ane ahiMsAdi hetuomAM saMvara ja hoya evuM nathI. bAhya hetuomAM Azrava ane saMvaranuM svarUpa aniyata che. bAhya hetuomAM AzravA hoya ja nahi ke saMvara hoya ja nahi evuM nathI. koI udAharaNamAM tema hoI paNa zake. paNa teno niyama nathI. mATe ja tenuM svarUpa aniyata che ema ahIM kahevAmAM AvyuM che. vastutaH AtmAmAM vividha prakAranA vilakSaNa bhAvo niSpanna thAya che. eTale je bhAva AzravarUpa hoya te bhAvAzrava ane je bhAva saMvararUpa hoya te bhAvasaMvara evuM avazya niyata thaI zake. eTale bhAvAzrava ane bhAvasaMvara e baMne AtmAnA ja pariNAma che. emAM AzravanuM pariNAma kyAreya saMvara banatuM nathI ke saMvaranuM pariNAma Azrava banatuM nathI. baMne prakAranAM pariNAmo niyata hoya che. vaLI baMne prakAranAM pariNAmo AtmAthI judAM nathI. eTale AtmA ja Azrava che ane AtmA ja saMvara che ema kahI zakAya. [817] ajJAnAdiSayAsato vadhyate viSacaitu na ! jJAnAdvimucyate cAtmA na tu zAstrAdipudgalAt // 140 // anuvAda : viSayamAM Asakta thayelo AtmA ajJAnathI baMdhAya che, paNa viSayo vaDe baMdhAto nathI. AtmA jJAnathI mukta thAya che, paraMtu zAsAdi pudgalathI nahi. ' vizeSArtha : vyavahAranaya hiMsAdine AzravarUpa ane ahiMsAdine saMvararUpa mAne che, paraMtu nizcayanaya kahe che ke AtmAnAM potAnAM zubhAzubha pariNAma e ja Azrava ane saMvararUpa che. bAhya viSayothI jIva karma bAMdhe che ema nahi kahI zakAya, paraMtu ajJAnathI jIva karmathI baMdhAya che. tevI rIte zAstra vagere pudgala padArthothI jIva karma bAMdhato aTake che ema nahi kahI zakAya, paraMtu jIva jJAnathI karma bAMdhato aTake che. (zlokamAM vimucyate zabda che, eTale ke "karmathI mukta thAya che', te nirjarAnA arthamAM nathI, paNa saMvaranA arthamAM che.) vyavahAranaya hiMsAdine Azrava tarIke gaNe che ane viSayone AzravanA aMga tarIke oLakhAve che. 464 Jain Education Intemational 2010_05 Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha chaThTho, adhikAra aDhAramo : Atmanizcaya adhikAra tevI rIte ahiMsAdine saMvara tarIke oLakhAve che ane zAstrAdine tenA aMgarUpa kahe che. paraMtu nizcayanaya A viSayone nahi, paNa AtmAnA tevA prakAranA bhAvane ja mukhya gaNI bhAva-Azrava ane bhAvasaMvarane ja yathArtha Azrava-saMvara tarIke oLakhAve che. te ajJAnane bhAva-AzravanA aMgarUpa ane jJAnane bhAvasaMvaranA aMgarUpa kahe che. [818] zAstra puroza vinayaM yiAmAvazyAni ca / saMvarAMgatayA prAhurvyavahAravizAradAH // 141 // anuvAda : vyavahAra(naya)nA vizAradoe zAsra, guruno vinaya, kriyA tathA Avazyakone saMvaranAM aMgarUpa kahyAM che. vizeSArtha : vyavahAranaya karma baMdhAtuM aTakAvavA, karmapudgalonA nirodha mATe saMvaranA aMga tarIke zAstra, guruno vinaya, tathA pratikramaNa, paDilehaNa vagere Avazyaka kriyAone gaNAve che. zAstrAbhyAsathI jIvamAM saMvarano bhAva utpanna thAya che. zAstrAbhyAsathI mokSamArganI oLakhANa thAya che, heya ane upAdeyanI samaja paDe che. karmo kevI rIte baMdhAya che ane kevI rIte teno kSaya thAya che, kevI rIte tene aTakAvI zakAya che e paNa zAstrathI samajAya che ane A rIte jIvamAM saMvarano bhAva niSpanna karavAmAM zAstro prabaLa nimitta bane che. guru bhagavaMta pratyenA vinayathI jIvano mAnakaSAya maMda paDe che, laghutA Ave che ane cittamAM samyak pariNAma rahyA kare che. e AtmAmAM saMvaranA bhAva pedA kare che ke jethI bhAre karmo baMdhAI na jAya te mATenI jAgRti Ave che. zAstrokta kriyAo, jinezvara bhagavAnanI stuti, guruvaMdana, pratikramaNa, paccakhkhANa ityAdi AvazyakAdi kriyAo paNa saMvarano bhAva utpanna thavAmAM nimittarUpa bane che. Ama, vyavahAranaya pramANe AvI badhI bAhya kriyAo dvArA karmone AvatAM aTakAvavAnuM kArya sArI rIte thAya che. eTale A badhAM sAdhanone saMvaranA aMgarUpa kahevAmAM Ave che. jIvamAM saMvarano bhAva niSpanna thavAmAM te moTAM prabaLa nimittarUpa bane che. A mata vyavahAranayamAM mAnavAvALAono che. nizcayanaya A ja vAtane judI rIte jue che. have pachInA zlokomAM te vize batAvavAmAM AvyuM che. [819] viziNa vArtAnu svAntapudranAste bhAvadA:| ye tu jJAnAdayo bhAvAH saMvaratvaM prayAnti te // 142 // anuvAda : vANI, zarIra ane mana(svAnta)nA je viziSTa pudgalo che te phaLane vahana karanArA nathI, paraMtu je jJAnAdi bhAvo che te saMvarapaNuM pAme che. vizeSArtha : nizcayanaya kahe che ke zAstrAbhyAsa, guruno vinaya ane AvazyakAdi kriyAo e badhI bAhya kriyAo che. te pudgalono vyApAra che. zAstrAbhyAsa karatI vakhate, bolAtI ke saMbhaLAtI zAstranI gAthAomAM vANIno upayoga thAya che. e badho vacanavyApAra che. emAM vacanavargaNAnA pudgalono vyavahAra che. guru pratyeno vinaya e mAnasika vyApAra che. eTale emAM manovargaNAnA pudgalono vyavahAra 2010_05 465 Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra che. AvazyakAdi kriyAo zarIra dvArA thAya che. eTale emAM kAyAno vyApAra che. Ama A badhI bAhya kriyAo te pugalono vyavahAra che. te pugalo saMvaranuM phaLa ApI zake nahi. saMvara AtmAnuM pariNAma che. saMvara pudgalAtmaka hoI zake nahi. saMvara to AtmAmAM rahelA jJAnAdi guNothI udbhave che. vastutaH nizcayanaya AtmAnA jJAnAdi guNo ane pariNAma upara bhAra mUke che ane kahe che e saMvarabhAvane utpanna kare che. saMvarabhAva AtmAmAM rahelo che. vyavahAranaya zAstrAbhyAsa, guruno vinaya, AvazyakAdi kriyAone AtmAmAM saMvarabhAva utpanna thavA mATenAM nimitta kAraNa tarIke batAve che. nizcayanaya jJAnAdine upAdAna kAraNa mAne che. nizcayanayA nimisa kAraNane mahattva Apato nathI. - zAstrAbhyAsa, guruno vinaya ane AvazyakAdi bAhya kriyAothI AtmAmAM saMvarabhAva avazya udbhave ja evuM nathI. e badhuM karavA chatAM saMvarabhAva na paNa uddabhave. paraMtu anya pakSe e paNa lakSamAM rAkhavuM joIe ke zAstrAbhyAsa, guruno vinaya ane AvazyakAdi kriyAthI saMvarabhAva na ja utpanna thAya evuM paNa nathI. eTale nizcayanaya adhUro samajIne zAstrAbhyAsa, guruno vinaya, AvazyakAdi kriyAo choDI devAnI ekadama utAvaLa na karavI joIe. paraMtu aMte nizcayamAM ja sthira thavAnuM che e paNa lakSamAM rahevuM ja joIe. [2] nAnAvidhAyupu sumoSa tadUtam | saMvaratvaM samAropya smayante vyavahAriNaH // 143 // anuvAda : jJAnAdi bhAvathI yukta evA zubha yogomAM, emAM rahelA saMvarapaNAno Aropa karIne vyavahAravAdIo garva kare che. vizeSArtha : nizcayanaya kahe che ke vastutaH AtmAnA jJAnAdibhAvamAM ja saMvaratva che. paraMtu vyavahAranayavALA jJAnAdibhAvayukta zubhayogomAM ja saMvaratvanuM AropaNa kare che. zAstrAbhyAsa, guruno vinaya, AvazyakAdi kriyAo, samitigupti ityAdi zubhayogo che. nizcayanaya kahe che ke AvA zubhayogone saMvara' tarIke oLakhAvIne vyavahAranayavALA mithyAbhimAna kare che. teoe zubhayogone "jJAnAdibhAvayukta evuM vizeSaNa ApyuM, paraMtu tethI bAhyayogo saMvararUpa banI zakatA nathI. saMvara to AtmAno bhAva che. te pugala svarUpa nathI. ahIM kahevAnuM tAtparya e che ke jJAnAdi bhAvo AtmAmAM hoya to ja te saMvararUpa banI zake. enI sAthe zubhayogo joDAyelA hoya to tethI zubhayogo pote saMvararUpa banI zakatA nathI. [21] pratarAjapupu vAritrAvizuSyipi | zubhAzravatvamAropya phalabhedaM vadanti te // 144 // anuvAda : prazasta rAga vaDe yukta cAritrAdi guNomAM paNa zubha AzravapaNAno Aropa karIne teo phaLano bheda kahe che. 49 Jain Education Intemational 2010_05 Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha cho, adhikAra aDhAramo : AtmaniSa adhikAra vizeSArtha : AgaLanA zlokamAM nizcayanayavAdIoe vyavahAranayavALA zubhayogomAM saMvara tattvanuM AropaNa karavAmAM je kSati kare che te batAvI che. have A zlokamAM vyavahAranayavALA Azrava tattva vize kevI kSati kare che te nizcayanayavALA darzAve che. cAritra e AtmAno guNa che. e guNanuM phaLa mokSa che. jIva cAritra grahaNa karatI vakhate saMyama pratye je rAga dharAve che te rAga prazasta hoya che. saMyama pratyeno tIvra rAga cAritraguNa pragaTAve che. paraMtu vyavahAranayavALA cAritraguNa karatAM rAgane adhika prAdhAnya ApI, prazasta rAganuM phaLa devagati che ema kahe che. paraMtu rAga to Azrava che. prazasta rAgane zubhAzrava tarIke oLakhAvIne cAritraguNamAM AzravanuM teo AropaNa kare che. tethI mokSane badale svarganuM phaLa batAvAya che. Ama vyavahAranayavALA phaLano bheda kahe che. ekane badale bIjuM phaLa batAve che. teo zubha yogomAM saMvaranuM ane cAritryaguNamAM zubhAzravanuM AropaNa kare che. [22] avanirvAhetUnAM vastuto ra viparyayaH | ajJAnAdeva tadgAnaM jJAnI tatra na muhyati // 145 // anuvAda : vastutaH bhava (saMsAra) ane nirvANanA hetano viparyaya thato nathI, ajJAnane lIdhe ja tevuM kathana (gAna) thAya che. jJAnI temAM mUMjhAtA nathI. vizeSArtha : AgaLanA be zlokamAM jaNAvyuM ke jyAM saMvara nathI tyAM saMvara batAvavAmAM Ave ane jayAM Azrava nathI tyAM Azrava batAvavAmAM Ave evuM kyAreka thAya che. paraMtu saMvara mokSano hetu che ane Azrava bhava arthAt saMsArano hetu che. tAtvika rIte to je bhavano hetu che te ja bhavano hetu rahe che ane je nirvANano hetu che te ja nirvANano hetu rahe che. emAM viparyaya athavA adalAbadalI thatI. nathI. je bhavano hetu hoya te kyAreya nirvANano hetu banI zake nahi ane tevI ja rIte je nirvANano hetu hoya te kyAreya saMsArano hetu banI zake nahi. ajJAnane lIdhe ajJAnIo dvArA tevo viparyaya thaI jAya, paraMtu jJAnI mahAtmAonuM darzana vizuddha hovAthI teo temAM mUMjhAtA nathI. [823] tIrthagrAmahetutve vat sa rca ikti che yaccAhArakahetutvaM saMyamasyAtizAyinaH // 146 // [824] tA:saMyama svade yatra pUrva: | upacAreNa tadyuktaM syAd ghRtaM dahatItivat // 147 // anuvAda : samyakatvane tIrthaMkara nAmakarmano hetu kahevAmAM Ave che, atizaya utkRSTa saMyamane AhAraka nAmakarmanA hetu tarIke, tathA e rIte pUrvanAM tapa ane saMyamane svarganA hetu kahyAM che te upacArathI ghaTe che jema "dhI baLe (bALa) che' evuM kathana upacArathI ghaTe che tema, vizeSArtha : vyavahAranayavALA samyakatva, tapa, saMyama vagerene zubha Azrava kahe che tenuM tAtparya ahIM spaSTa karavAmAM AvyuM che, kAraNa ke tapa, saMyama vagere je mokSa hetuhoya te bhavahetu banI na ja zake. Azrava ane saMvara vize vicAratAM ahIM traNa bAbato ApavAmAM AvI che je upacArathI samajavAnI che. Jain Education Interational 2010_05 Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra (1) samyatvane tIrthaMkara nAmakarmanA hetu tarIke batAvavAmAM Ave che. (2) atizAyI arthAt utkRSTa saMyamane AhAraka nAmakarmanA hetu tarIke batAvavAmAM Ave che. (3) pUrvanAM tapa ane saMyamane svarganA hetu tarIke batAvavAmAM Ave che. ahIM udAharaNa ghInuM ApavAmAM AvyuM che. dIpaka pragaTAvyo hoya ane vATa baLatI hoya ane ghI khalAsa thatuM hoya te vakhate koIka kahe ke "dhI baLe che." to te upacArathI levAnuM che, kAraNa ke jayotimAM agni che ane te baLe che. ghI baLatuM nathI. dIvAmAM ghI ghInA svarUpe ja che ane jyotino agni agninA svarUpe che. paraMtu ghI na hoya to jyota saLagatI rahI zakatI nathI. eTale "dhI baLe che" evo je prayoga thAya che te vyavahArathI mAtra upacAra ja che. badhI bALe che-dajhADe che evo artha karIe to garama garama ghI aDI jatAM mANasa dAjhe che tyAre ghI bALe che-dajhADe che' ema bolIe chIe. paraMtu ghI nahi paNa emAM rahelo agni (uSNatA) bALe che. eTale e upacAravacana che. samyatvathI karmanI nirjarA thAya che. tIrthakarano jIva samaktinI prApti pachI pUrvanA bhavamAM "savi jIva karuM zAsanarasI" evI bhAvanA dharAve che te prazasta rAga che. e rAga tIrthaMkara nAmakarmano hetu che, nahi ke samyaktva. paraMtu samyaktva vinA Avo prazasta rAga kyAreya thaI zakato nathI. eTale samyaktva tIrthakara nAmakarmano hetu che ema upacArathI kahevAya che. evI ja rIte saMyamathI karmanI nirjarA thAya che. paraMtu saMyamaparyAyamAM prazasta bhAvothI pUrvadharomAM pragaTa thatI labdhiomAM koIkane AhAraka zarIranI labdhi pragaTa thAya che ane keTalAka teno upayoga paNa kare che. Ama, saMyamanA kALa daramiyAna AhAraka labdhi pragaTa thavAthI saMyamane AhAraka nAmakarmanA hetu tarIke upacArathI kahevAmAM Ave che. e ja pramANe pUrvanAM tapa ane saMyamathI nirjarA thAya che, paraMtu tenI sAthe jo prazasta rAga joDAyo hoya to te tapa ane saMyama svarganA hetu bane che. eTale upacArathI ema kahevAya che ke tapa ane saMyama svarganA hetu che. vastutaH tapa ane saMyama mokSanA hetu che ane tenI sAthe joDAyelo rAga svargano hetu che. [825] nAzanAtmano yortinAzanA zravo matadA. yenAMzenopayogastu tenAMzenAsya saMvaraH // 148 // anuvAda : jeTale aMze AtmAno yoga che teTale aMze teno Azrava kahelo che ane eTale aMze (jJAnAdi) upayoga che teTale aMze teno saMvara che. vizeSArtha : AgaLanA zlokomAM karelI vicAraNAnA anusaMdhAnamAM ahIM nizcayanayanI dRSTie samajAvyuM che ke jeTale aMze AtmAno yoga eTale ke, mana, vacana ane kAyAno vyApAra teTale aMze Azrava ane jeTale aMze. AtmAno upayoga teTale aMze saMvara che. eka ja jIvamAM Azravano ane saMvarano aMza samakALe rahI zake. 468 Jain Education Intemational 2010_05 ucation International 2010_05 Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha chaThTho, adhikAra aDhAramo : Atmanizvaya adhikAra yoga mana, vacana ane kAyAnA hoya che. yoga eTale AtmapradezonuM kaMpana evo eka artha thAya che. ahIM yoga eTale AtmAne potAnA vizuddha bhAvamAMthI asthira kare evI caMcalatA evo artha levAno che. upayogano eka artha che AtmAnA jJAnano ughADa. ahIM upayoga eTale jIvanuM vizuddha caitanyanA bhAvamAM ramaNa karavuM evo artha levAno che. Ama jIvamAM yogadhArA ane upayogadhArA baMne sAthe hoya che. emAM jeTale aMze yogadhArA teTale aMze Azrava ane jeTale aMze upayogadhArA teTale aMze saMvara che. eTale bAhya hiMsAdine Azrava ane bAhya ahiMsAdine saMvara kahevAnuM ke sarAga cAritrane ekAnta zubhAzraya kahevAnuM ucita nathI. [26] tenA sAvaMzavizrAno vizvAzravasaMva bhAtyAdarza iva svacchAsvacchabhAgadvayaH sadA // 149 // anuvAda : eTale te te aMzamAM vizrAnti pAmelA Azrava ane saMvara beyane dhAraNa karato te (AtmA) svaccha ane asvaccha evA be bhAgavALA arIsA(Adarza)nI jema sadA dekhAya che. vizeSArtha : AgaLanA zlokamAM je kahevAmAM AvyuM che tene mATe ahIM Adarza eTale ke arIsAnuM daSTAMta ApavAmAM AvyuM che. arIso kyAreka saMpUrNa malina hoya, kyAreka saMpUrNa svaccha hoya che ane kyAreka thoDo svaccha ane thoDo malina hoya che. matalaba ke eka ja kALe arIso amuka bhAgamAM svaccha ane amuka bhAgamAM asvaccha paNa hoI zake. AvI rIte AtmAne vize paNa banI zake. jeTalA aMzamAM AtmAno zuddha upayoga teTalA aMzamAM saMvara ane jeTalA aMzamAM mana, vacana ane kAyAnA yogamAM caMcalatA teTalA aMzamAM Azrava. saMvarane svaccha bhAga tarIke ane Azravane asvaccha bhAga tarIke oLakhIe to, arIsAnA udAharaNanI jema svaccha ane asvaccha ema baMne bhAga AtmAmAM sAthe jovA maLe. ahIM "sadA' zabda prayojayo che te teramA guNasthAnaka sudhInA saMsArI jIvonI apekSAe levAno che. AtmA haMmezAM Azrava ane saMvaranA aMzavALo ja hoya che evo artha karIe to AtmA kAyama saMsArI ja rahevAno che evo artha thAya. paraMtu tema nathI. jyAre gADha mithyAtva hoya che tyAre AtmAmAM kevaLa Azrava hoya che, saMvara nahi; te saMpUrNa asvaccha dazA hoya che. ane jayAre caudamA guNasthAnake Azrava na rahetAM sarvasaMvara hoya che tyAre saMpUrNa svacchatAnI sthiti hoya che. eTale ahIM Azrava ane saMvara baMne aMzamAM vizrAnti pAmelA saMsArI jIvanI sadAnI sthitino vicAra karAyo che. samyagdarzananI prAptinA cothA guNasthAnakathI teramA guNasthAnaka sudhImAM Azrava-saMvarano aMza paNa vadhato ghaTato rahe che. eTale darpaNanA dRSTAMtamAM paNa svacchatA ane asvacchatA jevI che tevI ja AtmAmAM kAyama na rahetAM emAM paNa vadhaghaTa thayA kare che, paraMtu jyAM sudhI Azrava ane saMvara bane che tyAM sudhI aMze svaccha ane aMze asvaccha evI sthiti sadA rahe che. 469 Jain Education Interational 2010_05 Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra [827] sudhaiva jJAnadhArA sthAt samyaktvaprAyanantaram| hetubhedAdvicitrA tu yogadhArA pravartate // 150 // anuvAda : samyaktvanI prApti pachI jJAnadhArA zuddha ja thAya che ane hetunA bhedane kAraNe yogadhArA vicitra (zuddha ane azuddha) pravarte che. vizeSArthI : jIvanA AMtarika pariNamana sAthe Azrava ane saMvara kevI rIte rahelAM che tenI sUkSma vicAraNA ahIM karavAmAM AvI che. saMsArI jIvomAM be dhArA niraMtara cAlatI rahe che. eka upayogadhArA ane bIjI yogadhArA. upayogadhArAne jJAnadhArA paNa kahevAmAM Ave che tathA yogadhArAne vIryadhArA paNa kahevAmAM Ave che. A baMne dhArAo zuddha ane azuddha prakAranI hoya che. azuddha dhArA AzravarUpa hoya che ane zuddha dhArA saMvararUpa hoya che. jayAre mithyAtva jAya che ane samyagdarzananI prApti thAya che tyAre jJAnadhArA athavA upoyagadhArA zuddha banavA lAge che. tyAre AzravabhAva maMda hoya ne saMvarabhAva pragaTa thAya che. samyagdarzana cothA guNasthAnake prApta thAya che. eTale upayogadhArA vadhu zuddha thAya che ane saMvarabhAva pragaTe che, paraMtu e guNasthAnaka te avirati-samyagdaSTinuM che. aviratikALamAM mana, vacana ane kAyAnA yoganI dhArA zuddha hotI nathI. eTale cothA guNasthAnake yogadhArA AzravarUpa hoya che. paraMtu jIva jema jema UMcA guNasthAnake caDe che tema tema enI yogadhArA zuddha banatI jAya che. aviratimAMthI jema jema jIva dezivaratimAM Avato jAya tema tema enI yogadhArA aMze aMze zuddha thavA lAge che. aMze zuddha thayelI yogadhArAthI aMze saMvarabhAva pragaTe che. mana, vacana ane kAyAnA yogo TheTha teramA guNasthAnaka sudhI hoya che. eTale cothAthI teramA guNasthAnaka sudhI jeTale aMze yogadhArA zuddha teTale aMze saMvarabhAva varte ane jeTle aMze yogadhArA azuddha teTale aMze AzravabhAva varte che. mithyAtva gayA pachI cothA guNasthAnakethI upara caDatA jIvane haju avirati, kaSAya ane yoga karmabaMdhanAM nimitta athavA hetu che, eTale ke te AzravarUpa che, paraMtu jema jema virati Ave, kaSAyo maMda paDatA jAya ane nIkaLI jAya tathA chevaTe yogano nirodha thAya tyAM sudhI yogadhArA zuddha ane azuddhape arthAt mizrarUpe cAlatI hovAthI hetubhedane kAraNe tene ahIM vicitra kahevAmAM AvI che. [828] sadazo vizuddhattva sarvApi zAzrvataH / mRdumadhyAdibhAvastu kriyAvaicitryato bhavet // 151 // anuvAda : samyagdaSTi jIvane sarva dazAmAM vizuddhatva ja hoya che. mRdu, madhyama vagere bhAva to kriyAnI vicitratAne kAraNe thAya che. vizeSArtha : AgaLanA zlokamAM je kahyuM tenA anusaMdhAnamAM ahIM kahevAmAM AvyuM che ke samyagdarzananI prApti pachI sarva pravRttimAM vizuddhatva ja hoya che ane te saMvararUpa hoya che, paraMtu aviratimAMthI dezavirati ane dezivaratimAMthI sarvaviratirUpa bAhya kriyAne lIdhe yogadhArA aMze aMze vadhu zuddha thatI jAya che. ethI pahelAM je saMvarabhAva mRdu hato te have madhyama prakArano ane pachI utkRSTa prakArano thAya che. Ama _2010_05 470 For Private Personal Use Only Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha chaThTho, adhikAra aDhAramo : Atmanizcaya adhikAra kriyAnI vicitratAne kAraNe arthAt taratamatAne lIdhe saMvarabhAva mRdumadhyamAdibhAvavALo thAya che. upayogadhArAnI vadhatI jatI vizuddhinI sAthe yogadhArAnI vizuddhi paNa uttarottara vadhavA lAge che. [829] yavA tu sarvata: zuddhi te dhAyoIyo: zailezIsaMjJitaH sthairyAt tadA syAtsarvasaMvaraH // 152 // anuvAda : jyAre baMne dhArAonI sarva prakAre vizuddhi thAya che tyAre sthiratAne kAraNe zailezI' nAmano sarvasaMvara thAya che. vizeSArtha : samyagdarzananI prApti pachI jIvanI jJAnadhArA vizuddha bane che ane te saMvararUpa hoya che. paraMtu kriyAnI vicitratAne lIdhe jIvanI azuddha yogadhArA uttarottara vizuddha thatI jAya che. emAM jeTale aMze azuddhi teTale aMze Azrava ane jeTale aMze vizuddhi teTale aMze saMvara. Ama cothA guNasthAnake samyagdarzana pragaTa thayA pachI je baMne dhArAo cAlatI rahe che e saMpUrNapaNe vizuddha to caudamA guNasthAnake thAya che. guNasthAnake zailezIkaraNa thAya che. zaila eTale parvata, zaileza eTale parvatomAM zreSTha evo meru parvata. parvata acala, aDola ane sthira hoya che. AtmapradezomAM zailezIkaraNa thatAM mana, vacana ane kAyAnA yogano nirodha thAya che. yoga eTale AtmapradezonuM kaMpana ane karmonuM baMdhAvuM. yoganirodha thatAM Atmapradezo zaileza meru parvatanI jema niSkapa, sthira banI jAya che. Atmapradezo niSkapa banatAM te navA pudgalaparamANuone AkarSatA nathI. eTale AzravanI kriyA baMdha thaI jAya che. Ama, AtmapradezonuM svairya prApta thatAM yogadhArA paNa vizuddha thaI jAya che ane te paNa saMvararUpa banI jAya che. Ama caudamA guNasthAnake zailezI avasthAmAM sarvasaMvara thAya che, arthAt navAM karma baMdhAvAnI have koI ja zakyatA rahetI nathI. [830] tato'rvAg yacca yAvacca sthiratvaM tAvadAtmanaH / saMvaro yogacAMcalyaM yAvattAvatkilAzravaH // 153 // anuvAda : tenAthI pUrve jevuM ane jeTaluM AtmAnuM sthiratva teTalo AtmAno saMvara. jeTaluM yoganuM caMcaLapaNuM teTalo Azrava jANavo. vizeSArtha : arvAc eTale pUrvenuM athavA nIcenuM. zailezInI athavA sarvasaMvaranI pUrvenI je avasthA che temAM jeTaluM sthiratva che teTalo AtmAno saMvarabhAva che ane jeTaluM yogacAMcalya che teTalo AzravabhAva che. sarvasaMvaranI pUrvenI badhI avasthA laIe to prathama guNasthAnake gADha mithyAtva hovAthI tyAM kevaLa AzravabhAva che, saMvarabhAva nathI. cothA guNasthAnake samyagdarzananI prApti thatAM, mithyAtva cAlyuM jAya che ane jJAnadhArA vizuddha banatAM saMvarabhAva prApta thAya che. avirati samyagdaSTine rAgAdi hoya che, paNa kadAgraha hoto nathI. ene yathArtha bodhanI alpatA hoI zake, paNa kudeva, kuguru ane kudharmamAM zraddhA na ja hoya. jema jema enA rAgAdi bhAvo zAMta thatA jAya che tema tema enI vizuddha thatI jJAnadhArA saMvararUpa banatI jAya che. dezavarati ane sarvaviratinA guNasthAnake vizuddha jJAnadhArA sAthe samyakcAritra jeTale _2017_05 471 Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra aMze prApta thatuM jAya teTale aMze enI yogadhArA athavA vIryadhArA paNa vizuddha banatI jAya che ane te saMvararUpa hoya che. dasamA-agiyAramA guNasthAnaka sudhI sUkSma kaSAya, moha kaSAya rahelo che. bAramAM guNasthAnake moha-kaSAyano paNa kSaya thAya che. to paNa e guNasthAnake mana, vacana ane kAyAnA yoga rahelA hoya che. eTale e yogone kAraNe AtmapradezomAM caMcalatA, kaMpana rahelA hoya che. teramA sayogI kevaLInA guNasthAnake paNa yogacaMcalatA hoya che eTale tyAM Azrava hoya che. caudamA ayogI kevaLInA guNasthAnake yoganirodha thatAM sthiratA ane sarvasaMvara prApta thAya che. Ama jeTaluM AtmAnuM sthiratva teTalo saMvara ane jeTaluM yogacAMcalya teTalo Azrava. [831] azuddhinayatavaM saMvarazravasaMkathA | saMsAriNAM ca siddhAnAM na zuddhanayato bhidA // 154 // anuvAda : azuddha nayathI A pramANe Azrava ane saMvaranI vAta che. zuddha naya pramANe to saMsArI ane siddhanA jIvo vacce koI bheda nathI. ' vizeSArtha : Azrava ane saMvara tattvanI vicAraNA vyavahAranayathI, azuddha nizcayanayathI ane zuddha nizcayanayathI karavAmAM AvI. zuddha nizcayanaya to kahe che ke vizuddha AtmA saMvararUpa nathI ane AzravarUpa paNa nathI. AtmA saMvara ane Azrava tattvathI bhinna che. vyavahAranaya kahe che ke jIva mATe hiMsAdi AzravarUpa che ane ahiMsAdi saMvararUpa che. azuddha nizcayanaya hiMsA-ahiMsAne paradravyanA paryAya mAne che. eTale bAhya sthUla hiMsA-ahiMsAne te Azrava-saMvararUpa mAnato nathI, paNa AtmAmAM vartatA tevA bhAvane AzravarUpa ane saMvararUpa mAne che. zuddha nizcayanaya to Azrava-saMvaranI vAta ja svIkArato nathI. te to AtmAne sarva karmathI rahita, akhaMDa jJAnasvarUpa, trikALI dhruva tarIke jue che. jo A pramANe hoya to saMsArI jIvano AtmA ane siddhazilA upara birAjamAna azarIrI siddha bhagavaMtano AtmA e be vacce kaMI phera raheto nathI. sarva jIvomAM siddha-svarUpa paramAtmA rahelo che ema nizcayanaya kahe che. eTale te siddha ane saMsArI evA bheda svIkArato nathI. [832] nirvA RrmaviAM zo nAbhAsI rmaparyayaH yena nirjIryate karma sa bhAvastvAtmalakSaNam // 155 // anuvAda : nirjarA eTale karmono zATa (avasthA). te AtmasvarUpa nathI, karmano paryAya che. je vaDe karmanI nirjarA thAya te bhAva ja AtmAnuM lakSaNa che. vizeSArtha : Azrava ane saMvarathI AtmAno bheda darzAvyA pachI nirjarA tattva paNa AtmAthI bhinna che ema have ahIM darzAvavAmAM AvyuM che. nirjarA eTale karmapudgalonuM AtmAthI-AtmapradezothI chUTA paDavuM. nirjarA eTale nirjarI javuM, kharI paDavuM, khaMkherAI javuM. karmanAM pudgala-paramANuo AtmAmAM rAgAdi bhAva thatAM Atmapradezone vaLage che, 472 Jain Education Interational 2010_05 Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha chaThTho, adhikAra aDhAramo : Atmanizcaya adhikAra coTe che. e ja pudgala-paramANuo jayAre chUTAM paDI jAya che, kharI paDe che tyAre te prakriyAne nirjarA kahevAmAM Ave che. nirjarAnI prakriyA daramiyAna karmapudgalono nAza nathI thato, paNa te AtmapradezomAMthI nIkaLI jAya che. Ama karmayugalo jyAre Atmapradezone vaLage che tyAre te pudgalonI eka avasthA athavA sthiti hoya che ane jayAre nIkaLI jAya che tyAre bIjI avasthA athavA sthiti thAya che. karmayugalonI avasthAmAM A rIte pheraphAra thAya che. upAdhyAyajI mahArAje ahIM kahyuM che ke nirjarA eTale karmano zATa, 'zATa' zabda saMskRta che. eno sAdo artha thAya che vastra, vastraparidhAna, veza ityAdi. AthI nirjarA e karmano ghATa athavA eka veza che ema zabdArtha thAya. mANasa jude jude vakhate judo judo veza dhAraNa kare tema nirjarA vakhate karmapudgalo amuka veza dhAraNa kare che, eTale ke enI eka avasthA athavA, sthiti athavA paryAya nirmAya che evo artha A paMktino thAya che. vyavahAradaSTie "karmano zATa' eTale karmano kSaya. karmayugalo pudgalasvarUpa ajIva tattva che ane AtmA cetanasvarUpa che. baMne dravyo bhinnabhinna che ane eka dravya bIjA dravyanuM kazuM karI zakatuM nathI e nizcayanayathI joIe to AtmA pote karmanI nirjarA karato nathI, paNa AtmA evA bhAvamAM Ave che ke jethI karmapudgalo tyAM TakI zakatAM nathI. eTale nirjarA vakhate karmapudgalonI eka avasyA sarjAya che. dareka nirjarAprakriyA vakhate karmayugalo eka ja kramamAM, eka ja sthitimAM hoya evuM nathI. te sthiti satata badalAyA karatI rahe che. eno artha e thayo ke nirjarA e karmanI paryAya che. karmanAM pudgalo potAnAmAM pariName che eTale ke karmanI paryAya paNa satata badalAtI rahe che. Ama, nirjarA vakhate AtmA karmapudgalothI pRthapha bhAva pAme che ane karmayugalo AtmAthI pRthabhAva pAme che. paraMtu A pRthakubhAva ema ja thato nathI. AtmAmAM koI evo bhAva utpanna thAya to ja karmapudagalo pRtharbhAva pAme che, chUTA paDe che. AtmAmAM A je bhAva utpanna thAya te ja nirjarA che. A bhAva AtmAno potAno che. e AtmAnuM pariNamana che. e ja AtmAnuM lakSaNa che. eTale je AtmapariNamanathI karmonI nirjarA thAya che e bhAvane nirjarA athavA bhAvanirjarA kahevAmAM Ave che. e vakhate karmayugalonI je avasthA nirmAya che tene dravyanirjarA kahevAmAM Ave che. bhAvanirjarA dravyanirjarAnuM nimitta bane che. [833] sattA dvavividhuM zuddhajJAnasamanvitam | mAtmazaksisamutthAnuM cittavRttinirodhanuM paddA anuvAda : AtmazaktinuM utthAna karanAruM, cittavRttino nirodha karanAruM, zuddha jJAnayukta evuM uttama tapa bAra prakAranuM che. vizeSArtha : tapathI karmanI nirjarA thAya che. tapa saMvarano upAya che ane nirjarAno paNa upAya che. vAcaka umAsvAtie 'tattvArthasUtra'nA navamA adhyAyamAM kahyuM che : tapasanirjarA 2 | 'je tapAve te tapa' athavA "svecchAe bhogavAtuM kaSTa te tapa' evI tapanI sAmAnya vyAkhyAo apAya che. tapanA ghaNA 473 Jain Education Intemational 2010_05 Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra badhA prakAra che, paraMtu temAM uttama prakAranA tapanA mukhya bAra prakAra batAvavAmAM AvyA che. A bAra prakArane nirjarAnA bAra prakAra paNa kahevAmAM Ave che. tapanA bAra prakAramAM cha prakAranuM bAhya tapa che ane cha prakAranuM AtyaMtara tapa che. paMcAcAranI gAthAomAM tapanI gAthA nIce pramANe che : aNasaNamUNoariA, vittIsaMkhevaNe rasaccAo | kAya-kileso saMlIyA, ya bajako tavo hoI che (anazana, UnodarikA, vRttisaMkSepa, rasatyAga, kAyAkaleza ane saMlInatA e bAhya tapa che.) pAyacchitta viNao veAvacce taheva sajajhAo | jhANe ussaggo vi a, abhitara tavo hoI || (prAyazcitta, vinaya, vaiyAvRtya, svAdhyAya, dhyAna ane kAusagga e atyaMtara tapa che.) chi prakAranAM bAhya tapa A pramANe che : (1) anazana : AhAra na karavo, na khAvuM te anazana. upavAsa, (ekAsaNuM, besaNuM, AyaMbila vagerene A prakAramAM gaNavAmAM Ave che.) te thoDA samaya mATe hoya athavA kAyamane mATe hoya. (2) UnaudarikA : uNodarI athavA avamaudarya. eTale udarane thoDuM UNuM rAkhavuM, khAlI rAkhavuM, bhUkha pUrepUrI na saMtoSavI, thoDA koLiyA ochuM khAvuM. (3) vRttisaMkSepaH (vRttiparisaMkhyAnI vRtti eTale AjIvikA, arthAt khAvApIvAnI vastuo. eno saMkSepa karavo eTale te ochI karavI. te mATe niyamo karavA. ethI e vAnagIo pratyenI Asakti ghaTe. (4) rasatyAga : rasavALA snigdha khAdyapadArtho eTale ke ghI, dUdha, dahIM vagere vigaIono (vikArakAraka rasano) tyAga karavo. () kAyaleza : TADha, taDako vageremAM kAyAne svecchAe kaSTa ApavuM, amuka AsanamAM besavuM, kAusagga karavo, loca karAvavo vagere prakAranAM zArIrika kaSTo sahana karavAM. (9) saMlInatA (viviktazapyAsana) : aMgopAMga saMkocavAM. tenA upara saMyama rAkhavo. tenA upayoga upara niyaMtraNa rAkhavuM. saMlInatAnA cAra prakAra che : 1. indriya-saMlInatA, 2, kaSAya-saMlInatA, 3. yogasaMlInatA ane 4. viviktacaryA saMlInatA eTale ke ekAnta sthAnamAM rahevuM. cha prakAranAM AtyaMtara tapa nIce pramANe che : (1) prAyazcitta : lIdhelA vratamAM thayelA doSo mATe manamAM kapaTa rAkhyA vinA guru samakSa niMdA, gaha karavI, AloyaNA levI ane tenI zuddhi mATe guru kahe te tapazcaryA karavI. prAyazcita dasa prakAranuM che. (2) vinaya H jJAna, darzana ane cAritra pratye tathA guNavAna pratye bhakti-bahumAna rAkhavuM, namaskAra karavA, temanA pratyenI AzAtanA TALavI ityAdi. Jain Education Interational 2010_05 ation International 2010_05 Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha chaThTho, adhikAra aDhAramo : Atmanizcaya adhikAra (3) vaiyAvacca (vaiyAvRtya) : AcArya, upAdhyAya, sthavira, tapasvI, rogI, navadIkSita, samAnadharmI, kuLa, gaNa, caturvidha saMgha vagerenI khAnapAna, vastra, pAtra, auSadha vagere vaDe yathAyogya sevAcAkarI karavI. (4) svAdhyAya : jJAna meLavavA mATe, AtmaciMtana mATe vividha prakAre abhyAsa karavo. tenA pAMca prakAra che : vAcanA, pRcchanA, parAvartana, anuprekSA ane dharmakathA. (5) dhyAna : ArtadhyAna ane raudradhyAna e be azubha dhyAnano tyAga karI dharmadhyAna ane zukaladhyAna dharavuM eTale ke cittanI ekAgratApUrvaka ciMtavana karavuM. (6) kAusagga (kAyotsarga) : kAyotsarga eTale kAyAno tyAga. zarIra ane sarva sAmagrI uparanA mamatvano tyAga karI, eka Asane besI logassa vagerenA ciMtavana sAthe AtmaramaNatAmAM rahevuM. A bAra prakAranuM tapa potAnI zakti ane yogyatA anusAra karanAra vyaktinuM tapa jo zuddha jJAnayukta hoya to karmanI nirjarAnuM vizeSa kAraNa bane che. tapa azubha cittavRttiono nirodha kare che ane AtmAmAM rahelI zaktine pragaTAve che, vikasAve che ane ucca dazAe laI jAya che. [834] yatra rodha: RSIyaUT vRdhyAna linastha trA jJAtavyaM tattapaH zuddhamavaziSTaM tu laMghanam // 157 // anuvAda : jayAM kaSAyono nirodha hoya, brahmacarya ane jinezvaranuM dhyAna hoya te tapane zuddha jANavuM. bAkInuM to lAMghaNa che. vizeSArtha : tapa vividha prakAranuM che. temAM bAhya tapamAM anazana, uNodarI vagere gaNAya che. bAhya tapano saMbaMdha vizeSapaNe deha sAthe ane pachI mana sAthe che. anazanamAM AhArano tyAga hoya che. Arogya mATe, indriyo uparanA saMyama mATe keTalAka upavAsa, ekAsaNuM vagere karatA hoya che. paraMtu tapanuM zreSTha prayojana to karmanI nirjarA che. tapanI sAthe cittanA adhyavasAyone paNa saMbaMdha che. dehathI tapa thatuM hoya paNa cittanA adhyavasAyonuM malinapaNuM hoya to tevuM tapa kevuM ane keTaluM phaLa ApI zake ? AvA mAtra dehakaSTane bolatapa kahevAmAM Ave che. bAhya tapanuM uttama phaLa joItuM hoya to tenI sAthe kaSAyono nirodha thavo joIe. brahmacaryanuM pAlana hovuM joIe ane jinezvaranuM bhagavAnanuM dhyAna hovuM joIe. A ane AvAM bIjAM zubha tattvo tapa sAthe saMlagna thAya eTale ke bAhya tapanI sAthe AvyaMtara tapa joDAya to ja te tapa utkRSTa bane che. bAhya tapa kyAreka mAtra kAyAkaSTa ja banI rahe che. mAtra bhUkhyA rahevuM e to lAMghaNa ja thAya. e zuddha tapa na kahevAya. ethI karmanI nirjarAnuM prayojana saphaLa na thAya. [835] kumukSa thai vA tapa nAti nakSapAm titikSAbrahmaguptyAdisthAnaM jJAnaM tu tadvapuH // 158 // anuvAda sudhA ane zarIranI kRzatA e tapanuM lakSaNa nathI, paraMtu titikSA, brahmacarya, gupta vagerenA sthAnarUpa jJAna te ja tenuM (tapanuM) zarIra che. 475 Jain Education Intemational 2010_05 Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra vizeSArtha : bubhakSA eTale bhUkhyA rahevuM, bhUkha sahana karI levI. dehakAzya eTale dehanI kRzatA, zarIra pAtaLuM thavuM. upavAsa vagere bAhya tapazcaryAmAM bhUkhyA rahevAnuM hoya che ane bhUkhyA rahevAthI, zarIrane poSaNa na maLatAM zarIra sukAya che. bhUkha lAgavI e sudhAvedanIya karmano udaya ane khAvAnI icchA thavI te mohanIya karmano udaya. saMjogavazAt keTalAye mANasone anicchAe bhUkhyA rahevuM paDe che, paNa e tapa nathI. tapathI karmanI nirjarA thavI joIe. svecchAe upavAsa Adi bAhya tapa karyuM hoya, paraMtu aMtaramAM tapanI pariNati na hoya, to evuM tapa mAtra bAhya kriyArUpa bane che. titikSA, brahmacarya, guti ityAdi jJAnayukta hoya e ja tapanuM lakSaNa che. titikSA eTale sahanazakti. krodhAdi kaSAyo zAnta thayA hoya ane kSamAno ane samatAno bhAva daDha thayo hoya to ja sahiSNutA Ave. "brahmagupti'ne eka zabda tarIke laIe to brahmacarya ane tenI nava vADano artha laI zakAya ane brahma tathA gupti ema be judA zabdo laIe to brahmacarya tathA managupti, vacanagupti, kAyagupti ema paNa laI zakAya. Adi zabdathI anya lakSaNo paNa laI zakAya. vastutaH tapa dvArA utkRSTa karmanirjarA to te AtmajJAnayukta hoya to ja thAya. eTalA mATe bAhya tapa AtmAnA tevA pariNAma sahita hovuM joIe. to te AtyaMtara tapanuM, karmanI nirjarAnuM nimitta banI zake. [836] sAnena nipurnarca prApta va dhavat | nirjarAmAtmano datte tapo nAnyAdRzaM kvacit // 159 // anuvAda : caMdana ane tenI gaMdhanI jema nipuNa jJAna sAthe ekarUpa thayeluM tapa AtmAne nirjarA Ape che; te sivAya bIjuM (tapa) kyAreya nahi. vizeSArtha : caMdana ane enI sugaMdha e baMne ekabIjA sAthe ekarUpa thaI gayAM hoya che. evI rIte tapa ane nipuNa jJAna jo ekarUpa thaI gayAM hoya to ja te dvArA karmanI nirjarA thAya. nipuNa jJAna eTale AtmasvarUpano yathArtha bodha. tapa sAthe jayAre AvuM jJAna, caMdana ane gaMdhanI jema ekarUpa banI jAya che tyAre karmanI nirjarA thAya che. tapathI puNya paNa baMdhAya che ane tapathI karmanI nirjarA paNa thAya che. je bAla tapa che, je tapa saMyamanA rAgathI thAya che te tapathI mukhyatve puNya baMdhAya che. je tapa jJAna sAthe ekarUpa thAya che te tapathI karmanI nirjarA thAya che. [37] tapasvI nimavatyA ra zAsanoddhAnecchA puNyaM badhnAti bahulaM mucyate tu gataspRhaH // 160 // anuvAda : zAsananI prabhAvanAnI icchAthI jinabhakti dvArA tapasvI vipula puNya bAMdhe che, paraMtu jo spRhArahita hoya to te (tapasvI) mukta thAya che. vizeSArtha : tapazcaryA vividha AzayathI thAya che. vaLI tapazcaryA daramiyAna jIvane vividha prakAranA bhAvo thAya che. 476 2010_05 Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha chaThTho, adhikAra aDhAramo : Atmanizcaya adhikAra tapathI karmanI nirjarA thAya che : tapasanirnara 2 ema sUtramAM kahyuM che. paraMtu tapathI ekAnta karmanI nirjarA ja thAya che evuM nathI. amuka prakAranA zubhabhAvathI karelA tapathI mukhyatve puNyanuM upArjana thAya che. keTalAka tapasvI ghora tapazcaryA karIne badalAmAM enuM laukika phaLa mAgIne niyANa bAMdhe che. keTalAkanA tapamAM mAyAcAra hoya che. anya prakAranA prazasta Azaya mATe paNa tapa thAya che. kyAreka dukALa, rogacALo, yuddha ityAdinA nivAraNa arthe vaiyaktika ke sAmudAyika tapa thAya che. koI mahotsavanI ujavaNI mATe sAmudAyika tapa thAya che, tapa-sAMkaLI paNa thAya che. keTalAka loko jyAre kaThina tapazcaryA kare che tyAre bIjA ajaina loko paNa prabhAvita thAya che. ethI jaina dharmanI, jaina zAsananI prabhAvanA thAya che. AvI rIte zAsananI prabhAvanAnA ke unnatinA AzayathI, jinabhaktithI prerAIne kyAreka keTalAka sAdhu mahAtmAo paNa tapa kare che ane karAve che. emAM prazasta rAga rahelo hoya che. evA tapathI puNya baMdhAya che, kAraNa ke emAM spRhA, AkAMkSA, icchA rahelAM hoya che. paraMtu jeo koIpaNa prakAranI spRhA vagara, rAga vagara AtmAnA lakSa tapa kare che temanuM e tapa karmanI nirjarAnuM moTuM nimitta bane che. - jinazAsananI prabhAvanA ityAdi mATe ucca prazasta bhAvathI karAtI tapazcaryAno niSedha che ema nahi kahI zakAya, paraMtu tethI bahudhA puNyAnubaMdhI puNyanuM upArjana thAya che e vAta cittamAM spaSTa rahevI joIe. [838] tApekTara jJAna tapanneva vetti yaH | prApnotu sa hatasvAnto vipulAM nirjarAM katham // 161 // anuvAda : "karmane tapAve e jJAna ja tapa che' evuM ja jANato nathI te haNAyelA cittavALo vipula nirjarA zI rIte prApta karI zake? ' vizeSArtha : bAhya ane AtyaMtara tapa paNa vividha prakAranuM che. sAmAnya jIvonA bAlatapathI mAMDIne jJAnI mahAtmAonA zreSThatama tapa sudhI tapanI ghaNI uccAvacatA che. emAM tapano sarvotkRSTa Adarza zo? bhAremAM bhAre karmanI nirjarA e eno Adarza. karmanI kevI rIte nirjarA thAya ? karmane tapAvavAthI nirjarA thAya. jJAna vaDe karmane tapAvI zakAya. AtmAnA jJAnaguNanI jema jema zuddhivRddhi thatI jAya tema tema kArmaNa vargaNAnAM pudgala paramANuo chUTAM paDatAM jAya. ethI karmanI nirjarA vipula pramANamAM thAya che. eTale sAdhake pote jJAnopayogamAM sthira thavAnI AvazyakatA che. jeo A rahasya jANatA nathI teo haNAyelA cittavALA che. teo upavAsa vagere bAhya je tapazcaryA kare che ethI bilakula nirjarA nathI thatI ema nathI, paNa te jeTalI vipula pramANamAM thavI joIe teTalI thatI nathI. jJAna sahita karelA tapa vaDe e thAya che. [839] ajJAnI tapasa kanoTifma varSa vayet antaM jJAnatapoyuktastat kSaNenaiva saMharet // 162 // anuvAda : ajJAnI karoDo janmanA tapa dvArA je karmanI nirbhara kare che teno (karmano) jJAnatapathI yukta (tapasvI) kSaNavAramAM nAza karI zake. 477 Jain Education Intemational 2010_05 Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra vizeSArtha : mukhya bAra prakAranAM tapa che. cha prakAranAM bAhya tapa che ane cha prakAranAM AtyaMtara tapa. tapathI karmanI nirjarA thAya che. paraMtu pratyeka prakAranA tapathI amuka ja prakAranI amuka ja pramANamAM nirjarA thAya evo koI krama ke koTho nathI hoto. ekanA eka tapasvIthI eka vakhate amuka pramANamAM nirjarA thAya ane evA ja tapathI bIjI vakhate ochAvattI nirjarA thAya ema banI zake. cittanA bhAvo sAthe ane tattvanA bodha sAthe paNa ene saMbaMdha che. AyaMbila karavA sAthe sAthe beThelA be tapasvIonI karmanI nirjarAnuM pramANa ekasarakhuM ja hovuM joIe evuM nathI. eka spRhA sAthe tapa karato hoya ane bIjo spRhArahita tapa karato hoya athavA eka laukika phaLa mATe tapa karato hoya ane bIjo Atmazuddhi mATe tapa karato hoya. je bALajIvo che, ajJAnI che tene tapa dvArA karmanI nirjarA alpa pramANamAM thAya che. tAmalI tApasa ghora tapazcaryA karato hato, paNa enI tapazcaryA ajJAnayukta hatI. ajJAnInI tapazcaryAnuM kazuM ja phaLa na hoya evuM nathI, paNa te anya prakAranuM ane alpa pramANamAM hoya. jeo tattvabodhavALA che, jJAnI che teo jyAre bhAvollAsa sAthe samajaNapUrvaka bAhya ke Abhyatara tapa kare che tyAre alpa samayamAM karmanI vipula nirjarA kare che. eTale ja kahyuM che ke ajJAnI karoDo janmanA tapa dvArA je karmanI nirjarA kare che teTalI jJAnatapathI tapasvI kSaNavAramAM kare che. koIne AvA vidhAnamAM atizayokti lAge, paNa temAM atizayokti nathI. A yathArtha che, satya vAta che. tapamAM jJAna atyaMta mahattvanuM che athavA jJAna e ja sarvotkRSTa tapa che ema kahevAya che. eTale ja kahyuM che : jJAnI zvAsocchavAsamAM kare karmano kheha. pUrva koDI varasAM lage ajJAne kare teha. [840] jJAnayogAtA: zuddhamatyadunipuM va: | tasmAnikAcitasyApi karmaNo yujyate kSayaH // 163 // anuvAda : jJAnayogarUpI tapa zuddha che ema zreSTha munipuMgavoe kahyuM che. enAthI nikAcita karmano paNa kSaya thAya che. vizeSArtha : sAmAnya prakAranA tapa ane zuddha prakAranA ucca tapa vacce bheda rahelo che. tapathI karmanI nirjarA thAya che. karmabaMdhanI dRSTie baMdha cAra prakAranA che : spaSTa, baddha, nidhatta ane nikAcita. emAM nikAcita athavA cIkaNAM karma ekaMdare bhogavavAM ja paDe che, paraMtu ahIM jaNAvyuM che te pramANe virala saMjogomAM jJAnayogarUpa tapathI to nikAcita karmano paNa kSaya thAya che. - jJAnayogarUpI tapa zuddha tapa che ema munipuMgavoe, zreSTha munioe kahyuM che. jJAnayoga e zrutajJAnarUpI athavA AtmajJAnarUpI nirmaLa upayoga che. e upayoga vakhate jagatanA sarva padArtho pratye udAsInatAno bhAva varte che. koI paNa padArtha mATe spRhA rahetI nathI. e sarva padArtho kevaLa jJayarUpa rahe che. AvI ucca jJAnadazAvALA mahAtmAo uccatara guNasthAnake ArohaNa kare che tyAre zreNI mAMDatAM, apUrvakaraNa guNasthAnake nikAcita karmano paNa kSaya thAya che. 478 Jain Education Interational 2010_05 Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha chaThTho, adhikAra aDhAramo : Atmanizcaya adhikAra [841] yahipUrvaUT zrejI zabda = gAyatte | dhruvaH sthitikSayastatra sthitAnAM prAcyakarmaNAm // 164 // anuvAda : kAraNa ke emAM apUrvakaraNa ane zuddha zreNI utpanna thAya che. tyAM rahelAM pUrvakarmonI sthitino kSaya avazya thAya che. ' vizeSArtha : AgaLanA zlokanA anusaMdhAnamAM ahIM kahyuM che ke jJAnayogamAM jayAre apUrvakaraNa ane zuddha kSapakazreNI utpanna thAya che tyAre pUrve bAMdhelAM nikAcita sahita sarva ghAtI karmono kSaya thAya che. cha prakAranAM AtyaMtara tapamAM dhyAna ane kAusagga dvArA vipula karmanirjarA thAya che. A plAnAdirUpa tapa e zuddha tapa che, e jJAnayoga che. e tapa dvArA jIva AThamA apUrvakaraNa guNasthAnake ArohaNa kare che. haju cAritra-mohanIyAdi karmo sattAmAM che. paraMtu jJAnayoga dvArA jIva jyAre zuddha kSapakazreNI mAMDe che tyAre mohanIyAdi nikAcita ghAtI karmono paNa kSaya thAya che. [842] tAt jJAnamaH zuddhatapasvI bAvanirjhaTI zuddhanizcayatastveSA sadA zuddhasya kApi na // 165 // anuvAda : eTale jJAnamaya zuddha tapasvI e bhAvanirjarA che, paraMtu zuddha nizcayanayathI sadA zuddha(AtmA)ne A (nirjara) bilakula nathI. vizeSArtha : ahIM nirjarA tattvanI vicAraNAnuM samApana karatAM graMthakArazrIe kahyuM che ke jJAnamaya zuddha tapasvI e bhAvanirjarA che. zuddha tapa e bhAvanirjarA che ema kahevAne badale graMthakArazrIe zuddha tapasvI e bhAvanirjarA che ema kahIne tapa ane tapasvI vacceno abheda batAvyo che. jIva jyAre bAramA guNasthAnake pahoMce che, zuddha kSapakazreNI mAMDe che tyAre tapa tapasvImAM ekAkAra banI jAya che. tapa ane tapasvI vacce koI bheda raheto nathI. eTale tapasvI e bhAvanirjarA che. zuddha nizcayanayanI dRSTie upasaMhAra karatAM pharIthI ahIM kahevAmAM AvyuM che ke zuddhAtmAne karmanI nirjarA karavAnI hotI nathI, nirjarA thaI jAya che. AtmA nirjarAthI bhinna che. nirjarA e karmanI paryAya che. AtmA sadA zuddha ja che. [843] vaMtha: tmasaMnnepo dravyata: sa vasuvidhA taddhatvadhyavasAyAtmA bhAvatastu prakIrtitaH // 166 // anuvAda : karmanI sAthe AtmAno saMzleSa te baMdha. dravyathI te cAra prakArano che tathA tenA hetubhUta adhyavasAya bhAvathI baMdha kahevAya che. vizeSArtha : AtmAnA ajIva, puNya, pApa, Azrava, saMvara ane nirjarA tattva sAthenA saMbaMdhanI vicAraNA karyA pachI have baMdha tattva sAthenI AtmAnA saMbaMdhanI vicAraNA karavAmAM Ave che. 479 Jain Education Interational 2010_05 Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra karmano eTale ke karmanAM pugalarAzino AtmA sAthe je saMzleSa arthAtu saMbaMdha thavo tene baMdha kahevAmAM Ave che. dravyathI A baMdha cAra prakArano che. eTale karmabaMdha cAra prakAre thAya che : prakRti, sthiti, rasa ane pradeza. prakRti eTale karmano svabhAva athavA prakAra, sthiti eTale AtmAnI sAthe karmane rahevAnA kALanuM mApa, rasa eTale karmanuM sAmarthya athavA anubhAga ane pradeza eTale dalikono samUha. karmanA dravyabaMdhanA hetubhUta je adhyavasAya eTale ke AtmAnAM pariNAma te bhAvabaMdha kahevAya. dravyabaMdha pudgala sAtheno hovAthI AtmAno nathI. karmanAM pudgalonI sAthe karmanAM pudgalono ja saMbaMdha thaI zake, paraMtu e baMdhane utpanna karanAra adhyavasAyo, rAgAdika pariNAmo AtmAnAM ja hovAthI AtmAne baMdharUpa kahelo che. [844] chatyAtmanAtmAnaM yathA sarpa tathAsumAn ! tattadbhAvaiH pariNato badhnAtyAtmAnamAtmanA // 167 // anuvAda : jema sarpa potAnA zarIra vaDe potAnA zarIrane ja vaTe che, tema jIva te te bhAva vaDe pariNata thaI potAnA AtmA vaDe potAnA AtmAne bAMdhe che. vizeSArtha : AtmA potAnA bhAva vaDe kevI rIte baMdhAya che te vize ahIM sarpanuM daSTAnta ApavAmAM AvyuM che. sApa jyAre gUMcaLuM vaLe che (AhAra pacAvavA, kAMcaLI utAravA vagere mATe) tyAre pote ja potAne bAMdhe che. tema AtmA potAnA rAgAdi bhAvo vaDe potAne ja bAMdhe che. zuddha evo AtmA azuddha bhAvarUpI AtmAthI baMdhAya che. AtmA dravyakarmathI baMdhAto nathI kAraNa ke AtmA (jIva) ane karmapudgala e baMne pRthaka dravyo che. te baMne ekarUpa thatAM nathI. eTale AtmA karmapudgalothI baMdhAto nathI, paraMtu potAnA rAgAdi pariNAmathI baMdhAya che ema azuddha nizcayanaya kahe che. [845] vabati svaM yathA hozaalITa: svataMtafmaHA. AtmanaH svagatairbhAvairbandhane sopamA smRtA // 168 // anuvAda : jema rezamano kIDo potAnA ja taMtuo vaDe potAne bAMdhe che tema AtmAnA potAnAmAM rahelA bhAvo vaDe thatA baMdhana vize e ja upamA yAda Ave che. vizeSArtha : AtmA kevI rIte baMdhAya che e mATe graMthakArazrIne bIjI upamA yAda Ave che. AgaLanA zlokamAM sarpanuM daSTAnta ApyA pachI ahIM e samajAvavA mATe bIjuM dRSTAnta kozakAra kIDAnuM eTale rezamanA kIDAnuM ApavAmAM AvyuM che. rezamanA kIDAnI pravRtti jeoe najare joI haze tene A vAta tarata samajAze. e kIDo potAnI lALa vaDe taMtuo banAve che ane e taMtuo vaDe potAnA zarIrane vITe che, bAMdhe che. tevI rIte AtmA svagata bhAvothI, potAnA ja rAgAdi pariNAmathI potAne ja bAMdhe che. 480 Jain Education Intemational 2010_05 Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha chaThTho, adhikAra aDhAramo : Atmanizcaya adhikAra eTale AtmA karmathI baMdhAya che arthAt karmapudgalothI baMdhAya che ema vyavahAramAM kahevAya che, paraMtu vastutaH AtmA potAnA vaibhAvika pariNAmathI baMdhAya che ema kahevuM vadhu yogya che. [846] gaMtUnAM sAparathAnAM vaMdhAra nahIzvara: tabaMdhakAnavasthAnAdabaMdhasyApravRttitaH // 169 // anuvAda : baMdha karanAranA anavasthAnane lIdhe tathA baMdharahitanI pravRttinA abhAvane kAraNe Izvara aparAdhI jIvone baMdha karanAra nathI. vizeSArtha : AtmA dravyakarmathI baMdhAto nathI, paNa potAnA svabhAvagata bhAvo vaDe, potAnAM pariNAmothI baMdhAya che. AnI sAme evI paNa eka mAnyatA rajU karavAmAM Ave che ke jagatanA jIvone zubhAzubha karmanA baMdhamAM nAkhanAra Izvara che. duniyAnA keTalAka dharmo sRSTinA kartA tarIke tathA enA saMcAlaka tarIke Izvarane mAne che. Izvara jIvone sArAM kAma mATe bakSisa Ape che ane aparAdha mATe sajA kare che. baMdhatattvanI dRSTie vicArIe to A mAnyatAvALA kahe che ke Izvara saMsAranA jIvone baMdha karanAra che. A sRSTinuM saMcAlana koIka adaSTa tattva karI rahyuM che. e adaSTa tattva te ja Izvara. e upara beTho beTho sRSTi calAvI rahyo che. te jIvone emanAM sArAnarasAM kAmo mATe te te pramANe te te prakAranAM pariNAma bhogavAve che Izvara sRSTinA kartA ane saMcAlaka che e mAnyatA jaina darzanane svIkArya nathI, kAraNa ke tema mAnavAthI ghaNA prazno UThaze ane enA saMtoSakAraka uttara ApI nahi zakAya. Izvare sRSTi banAvI, to te zAnA vaDe banAvI ? e tattvone koNe banAvyAM ? Izvarane koNe banAvyo ? Izvara sarvazaktimAna hoya to AvI aparNa, halakI saSTi kema banAvI ? jIvone inAma ApavAnI ke zikSA karavAnI ica ' jIvone inAma ApavAnI ke zikSA karavAnI icchA Izvarane kema thaI ? vagere prazno thaze. baMdha tattvanI daSTie vicArIe to Izvara pote baMdhavALo ke baMdha vagarano ? jo Izvarane baMdhavALo mAnIe to tenA baMdhane karanAra anya Izvara mAnavo paDaze ane e Izvarano paNa bIjo Izvara mAnavo paDaze ane e rIte eno aMta nahi Ave. eTale ke anavasthA UbhI thaze. have jo Izvarane baMdha vagarano mAnIe to baMdha vagaranAne pravRtti zA mATe karavI paDe ? pravRtti e to baMdha che. Izvara jo pravRtti kare to rAgadveSa AvyA vagara rahe nahi ane jyAM rAgadveSa hoya tyAM baMdha hoya ja. eTale jIvanA baMdhatattvamAM Izvarane vacce lAvavAnI jarUra nathI. Izvara jevuM koI tattva che ja nahi. jIvo pote ja potAnAM bhAvakarmo vaDe baMdhAya che ema mAnavuM paDaze. [847] na cAjJAnapravRttyarthe jJAnavanodanA dhruvA / ___ abuddhipUrvakAryeSu svapnAdau tadadarzanAt // 170 // anuvAda : vaLI buddhipUrvaka karavAnAM na hoya evAM svamAdi kAryomAM te (preraNA) jovA na maLatI hovAthI, ajJAnajanita pravRtti mATe jJAnavAna(Izvara)nI preraNA avazya hoya ja nahi. 481 Jain Education Intemational 2010_05 Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra vizeSArtha : saMsAramAM jIvonI vividha prakAranI je pravRttio ApaNe nihALIe chIe temAM keTalIka pravRttio jotAM ApaNane ema lAge che ke mANase kevI sarasa akkala-hoziyArIthI potAnuM kAma karyuM che, to keTalIka vAra lAge ke amuka mANasamAM jo akkalano chAMTo paNa hota to eNe Ama na karyuM hota. Ama jIvonI pravRtti kAM to buddhithI thAya che ane kAM to ajJAnathI thAya che. have je vyakti potAnI buddhithI kAma kare che temAM to samajI zakAya che ke enA kAmamAM enI buddhinI, enA vyavahAru jJAnanI preraNA rahI che. paraMtu ajJAnI mANasa je kaMI sAcuM ke khoTuM kAma kare che temAM koIkanI preraNA to rahelI hovI joIe ne ? je mANasane je vastu na AvaDatI hoya te bIjA jJAnavAna, anubhavI pAsethI preraNA meLavIne zIkhe che. suthAra, luhAra, kaDiyA vagerenAM kAmo zikhAu mANasa jANakAra pAsethI preraNA meLavIne zIkhe che te ApaNane jovA maLe che. mAMdo mANasa dAktaranI salAha anusAra davA laIne sAjo thAya che te paNa joI zakAya che. tevI rIte saMsAranA ajJAnI jIvonI karmabaMdhanI je pravRtti thAya che temAM paNa koI adaSTa jJAnavAnanI preraNA rahelI che ema svIkAravuM paDaze evuM IzvaravAdIo kahe che. teo kahe che ke e adaSTa jJAnavAna te Izvara che. mATe ajJAnI, aparAdhI jIvone Izvara karmabaMdha karAve che. A vAtano asvIkAra karatAM jaina darzana kahe che ke ajJAnInI pravRttimAM preraka tattva Izvara che ema kadApi svIkArI zakAya nahi, kAraNa ke saMsAramAM jema jJAnavAnanI preraNAthI pravRtti thAya che tema jJAnavAnanI preraNA vagara paNa pravRtti thatI jovA maLe che. e mATe upAdhyAyajI mahArAja ahIM dRSTAnta Ape che ke svaprAvasthAmAM ke behozImAM ke ajANatAM mANasa buddhi vagara kArya kare che. emAM koI jJAnavAnanI preraNA hotI nathI. tevI rIte ajJAnI jIvanA karmabaMdhamAM paNa koI jJAnavAnanI preraNA svIkAravAnI jarUra nathI. emAM jIva potAnA ja zubhAzubha bhAvabaMdhanAM pariNAmavALo thAya che. [848] tathA mathatayA tunatiza pravarte | badhnan puNyaM ca pApaM ca pariNAmAnusArataH // 171 // anuvAda : pariNAma anusAra pApa ane puNya bAMdhato jIva tathAbhavyatAthI prerAIne pravarte che. vizeSArtha : keTalAka dharmo ema mAne che ke Izvara jema jema karAve tema tema jIva kare che. bAjI IzvaranA hAthamAM che. Izvara jema ramADe tema jIva rame che. have jo Izvara jevA tattvano svIkAra karavAmAM na Ave to prazna e thAya ke saMsAramAM jJAnI ke ajJAnI evA sarva jIvo je zubhAzubha pravRtti kare che te temanI pAse koNa karAve che ? eno uttara ApatAM jaina darzana kahe che. pratyeka jIva potAnAmAM je zubhAzubha adhyavasAya thAya te pramANe te zubhAzubha pravRtti kare che. te puNya ke pApano baMdha kare che. eTale puNya athavA pApanA karmabaMdhamAM tenI potAnI tathAbhavyatA eTale ke tevA prakAranA bhAvanI yogyatA rahelI che. jIvamAM bhavasthiti anusAra jevAM jevAM pariNAma thAya tene anurUpa te tevAM kAryo kare che. eTale temAM koI jJAnavAna IzvaranI apekSA rahetI nathI. 482 Jain Education Interational 2010_05 Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha chaThTho, adhikAra aDhAramo : Atmanizcaya adhikAra [849] rothityanusAre | pravRtti pi yathA bhavasthityanusAreNa tathA baMdhe'pi varNyate // 172 // anuvAda : jema roganI sthiti anusAra rogInI pravRtti thAya che, tema bhavasthiti anusAra baMdha vize paNa te kahevAya che. vizeSArtha : jIva kevI rIte karmabaMdha kare che te mATe ahIM rogInuM dRSTAnta ApavAmAM AvyuM che. nIrogI mANasa potAnI svecchAe potAnAM khAnapAna vagerenI pravRtti kare che. paraMtu mANasane roga thayo hoya, tAva Avyo hoya, dama caDyo hoya, cakkara AvatAM hoya to te vakhate te pravRtti svecchAe karato nathI, paNa tenAthI thaI jAya che. dAktare bhUkhyA rahevAnI athavA amuka vAnagI khAvAnI nA pADI hoya, to paNa rogI tenI avagaNanA karIne khAI le che. dAktare saMyamanA pAlananI salAha ApI hoya chatAM mANasa asaMyamI banI jAya che. AvuM kArya rogI pAse koNa karAve che ? vaLI koIka rogIno roga lAMbo samaya cAle che ane koIka rogIne tarata maTI jAya che evuM kema bane che ? emAM roganI sthiti ja kAraNabhUta che. tevI rIte pratyeka jIvanI bhavasthiti alaga alaga hoya che. koIkanI te dIrgha hoya che ane koIkanI alpa hoya che. pratyeka jIva potAnI bhAvasthiti anusAra zubhAzubha karma bAMdhe che. jenI dIrgha sthiti hoya te tevAM karma bAMdhe che ane jenI alpa sthiti hoya te tevAM karma bAMdhe che. bhavasthitino paripAka thAya tyAre jIva mukti meLave che. [85] nizcayatasvItmA va vaMdazaM bhayakaMpAdikaM kintu rajjAvahimateriva // 173 // anuvAda : zuddha nizcayanayathI to AtmA baMdhAto nathI, paraMtu baMdhanI zaMkA thatAM te, doraDAmAM sApa(ahi)nI bhrAnti thAya tema, bhaya, kaMpa vagere pAme che. ' vizeSArtha : AgaLanA zlokomAM jIvanA karmabaMdhanI je vicAraNA karI te azuddha nizcayanayathI karI che. zuddha nizcayanaya pramANe to AtmA karmano kartA nathI ane karmano bhoktA nathI. eTale AtmAne karmabaMdha che ja nahi ema nizcayanaya kahe che. Ama chatAM, jeo nizcayanaya anusAra ema daDhapaNe mAne che ke AtmA karmathI baMdhAto nathI ke chUTato nathI evA ucca koTinA sabhyadRSTi sAdhaka mahAtmAo corI, asatyavacana, niMdA, mAyAkapaTa ityAdi prakAranAM pApa karatAM Dare che, acakAya che, bhayakaMpAdi anubhave che tenuM kAraNa zuM ? evAM kRtyo karatAM teoe acakAvuM na joIe kAraNa ke teo mAne che ke AtmA kaMI karato nathI. A zaMkAno ahIM khulAso ApavAmAM Avyo che ke jema aMdhArAmAM doraDuM hoya chatAM te sarpa che evI zaMkA jatAM mANasa bhayabhIta thAya che, tevuM sAdhaka mahAtmAone thAya che. AtmAne karmabaMdha thato nathI, paNa karmabaMdha thAya che evI zaMkA teone thAya che. AtmAnA zuddha svarUpane jovAnI temanI dRSTi hoya che, tema chatAM deha ane AtmAnI avirata sahasthitine kAraNe ane saMsArI jIvonI dazA satata najara sAme AvatI hovAne kAraNe evI zaMkA teone thAya che. 483 Jain Education Interational 2010_05 Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra [851] dahAjJAnamathI zAnAmapaniSava: | adhyAtmazAstramicchanti zrotuM vairAgyakAMkSiNaH // 174 // anuvAda : A daDha ajJAnamaya zaMkAne dUra karavA icchatA ane vairAgyanI abhilASAvALA teo adhyAtmazAstranuM zravaNa karavA icche che. vizeSArtha : AgaLanA zlokamAM kahyuM ke "AtmA vizuddha che. te karmathI abaddha che.- evuM nizcayanayathI mAnavAvALA sAdhaka mahAtmAone paNa baMdhanI zaMkAne kAraNe bhayakaMpAdi rahe che. have jo te tattvajJAnIo ema jANatA hoya ke AtmA kyAreya baMdhAto nathI, to pachI teo vairAgyanI AkAMkSAvALA kema thAya che ane adhyAtmazAstranuM adhyayana karavAnI zA mATe icchA kare che ? AtmAne jo karmano baMdha thato hoya to te aTakAvavA mATe vairAgyanI jarUra rahe. vaLI 'huM vizuddha AtmA chuM. huM karmano kartA nathI ke bhoktA nathI. mArA AtmAne koI karmabaMdha hoI zake nahi- evuM mAnavAvALA tattvajJAnIone mATe pachI zAstrazravaNa nirarthaka na nIvaDe ? AnA uttararUpe A zlokamAM kahevAyuM che ke tAtvika rIte jotAM to jIva karmathI baMdhAyelo nathI. te karmathI baMdhAyelo na hovAthI, karmanA nivAraNa mATe je vairAgyanI jarUra rahe che tenI ene jarUra rahetI nathI. paraMtu anAdikALanA dehAdhyAsathI udbhavatA daDha ajJAnane kAraNe huM baMdhAyelo chuM' evI zaMkA sAdhakone paNa thAya che. eTale e zaMkAne dUra karavAnI icchAvALA sAdhako paNa potAnI zaMkAne dUra karavAnA upAya tarIke ane potAnI ucca dazA TakAvavA mATe vairAgyanI AkAMkSA rAkhe che ane potAne vairAgya Upaje ane TakI rahe eTalA mATe adyAtmazAstranuM zravaNa karavA icche che. eTale zuddha nizcayanayamAM mAnavAvALA sAdhaka mahAtmAo potAnI zaMkAne dUra karavA mATe adhyAtmazAstranA zravaNanI icchA rAkhe temAM kazuM ayogya nathI. adhyAtmazAstranA zravaNanI teo icchA kare che tethI "AtmA karmathI baMdhAI jAya che ema mAnavAnI jarUra nathI. "AtmA karmathI abaddha che'- evI temanI mAnyatAmAM pharaka paDato nathI. [85] viza: pravaOM zApallIndrAyena tapunaH | pratyakSaviSayAM zaMkAM na hi hanti parokSadhIH // 175 // anuvAda : te (adhyAtmazAstra) paNa, zAkhAcaMdranyAyanI jema, dizA batAvanAra che, kAraNa ke parokSa (zAbda) jJAna pratyakSa viSayanI zaMkAne dUra karatuM nathI. vizeSArtha : AgaLanA zlokamAM je kahyuM che tenA anusaMdhAnamAM ahIM spaSTatA karavAmAM AvI che ke adhyAtmazAstranuM kAma to mAtra dizA batAvavAnuM che. tyAM pahoMcADavAnuM enuM kAma nathI. eTale ke adhyAtmazAstra dvArA thatuM abaddha AtmAnI avasthAnuM je jJAna che te zAbda che, parokSa che, jayAre AtmAnA baMdha vize thayelI zaMkA te pratyakSa che. paraMtu pratyakSa zaMkAne parokSa jJAna dUra karI zakatuM nathI. ahIM dizA batAvavA mATe "zAkhAcaMdra nyAyano ullekha karavAmAM Avyo che. AkAzamAM bIjano caMdramAM hoya ane koIne te dekhAto na hoya to pahelAM ene najIkano koI moTo padArtha batAvavo paDe, 484 Jain Education Intemational 2010_05 Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha chaThTho, adhikAra aDhAramo : Atmanizcaya adhikAra jema ke vRkSanI zAkhA batAvavI ane pachI e zAkhAthI keTalA aMtare, UMce ke nIce caMdra che te batAvavuM. Ama karavAthI tene caMdranI dizAnI khabara paDe che. saMskRta bhASAmAM AvA ja prakArano bIjo nyAya che : 'vasiSTha-aruMdhatI nyAya'. aruMdhatInA nAmano tAro eTalo jhINo che ke AkAzamAM e kyAM che te tarata dekhAya nahi. eTale pahelAM vasiSTha nAmano moTo tAro batAvavAmAM Ave ane pachI e tArAthI aruMdhatIno tAro kaI dizAmAM keTalo cheTe che te kahevAmAM Ave. ethI jonArane aruMdhatIno tAro dekhAya che. A rIte adhyAtmazAstranuM kAma dizA batAvavAnuM che. A zAstranuM jJAna parokSa buddhirUpa che. te pratyakSa viSayanI zaMkAne tarata dUra karI zakatuM nathI. jema koI mANasa jAdunA khela joto hoya to manathI ene khabara hoya ke A sAcuM nathI, mAtra yukti che. paraMtu pratyakSa je jAdubhI ghaTanA jue che e ene satya jevI bhAse che. e vizenI enI zaMkA tarata dUra thatI nathI. tevI rIte AtmA abaddha che ema zAstra dvArA jANavA chatAM saMsAramAM zarIradhArI jIvonI karmanA udaya anusAra thatI gati pratyakSa dekhAya che. vaLI abaddha AtmA indriyothI dekhAto nathI. eTale enI zaMkA tarata dUra thatI nathI. [853] zaMghe caityAnumAne'poSAtvItatvadhIryathA / zAstrajJAne'pi mithyAdhIsaMskArAdbadhadhIstathA // 176 // anuvAda : jema zaMkhamAM zvetapaNuM anumAnathI jANavA chatAM doSane kAraNe temAM pILApaNAnI buddhi thAya che, tema zAstranuM jJAna hovA chatAM paNa mithyAbuddhinA saMskArathI (AtmAmAM) baMdhanI buddhi (baMdhadhI) thAya che. vizeSArtha : AgaLanA zlokanA vaktavyane vadhu spaSTa karavA mATe ahIM eka sarasa udAharaNa ApavAmAM AvyuM che. zaMkha zveta che e sau koI jANe che. have koI mANasane kamaLAno roga thayo hoya to tene badhuM pILuM pILuM dekhAya che. ene manathI khabara che ke zaMkha dhoLo che, chatAM pratyakSa pILo dekhAya che. pILo dekhAvAne kAraNe enA manamAM zaMkA rahyA kare che ke zaMkha pILo che. evI rIte zAstra dvArA jIvane jJAna thAya che ke AtmA abaddha che, niraMjana che, to paNa anAdi kALathI cAlyA AvatA dehAdhyAsanA saMskArane lIdhe eTale ke mithyAbuddhinA saMskArane lIdhe ene zaMkA rahe che ke AtmA karmathI baddha che. Ama zAstra dvArA jJAna thatuM hovA chatAM zaMkA tarata TaLatI nathI. [854] zrutvA matlA mu: zrRtvA sAkSAnupravattiye| tattvaM na baMdhadhIsteSAmAtmA'baMdhaH prakAzate // 177 // anuvAda : jeo vAraMvAra tattvane sAMbhaLIne, manana karIne, smaraNa karIne teno sAkSAt anubhava kare che teone baMdhanI buddhi (baMdhadhI) hotI nathI. teono AtmA baMdharahita prakAze che. vizeSArtha : AgaLanA zlokamAM kahyuM ke AtmA abuddha evuM zAstrajJAna hovA chatAM jIvane mithyAbuddhinA saMskArane lIdhe bhramabuddhi rahe che ke AtmAne karmabaMdha hoya che. eTale zAstrajJAnathI bhramabuddhinuM _2010_05 485 Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra nivAraNa thatuM nathI. to pachI prazna thaze ke jo zAstrajJAna zaMkAnuM nivAraNa na karI zake ema hoya to pachI e zAstrajJAna nirarthaka ke vyartha che eNa ja gaNavuM joIe. paraMtu ema nathI. zAstrajJAna nirarthaka nathI. AtmA abaddha che ema nizcayanayathI batAvanAra zAstra nirarthaka hoI ja na zake. paraMtu jIve eno jeTalo ane jevo upayoga karavo joIe te thayo nathI. e mATe zAstranAM vacano vAraMvAra sAMbhaLavA joIe, vAraMvAra enuM manana karavuM joIe ane vAraMvAra enuM smaraNa karavuM joIe. ema satata abhyAsa karavAthI, AtmasvarUpamAM sthira thavAno puraSArtha karavAthI AtmAnA abaddha svarUpanuM vedanA thAya che, anubhavajJAna prApta thAya che. ema jyAre thAya tyAre mithyA baMdhabuddhinuM nivAraNa thAya che. AtmA vibhAvadazAnI asarathI tyAre mukta thavA lAge che ane baMdharahita prakAzavA lAge che. [855] dravyamokSa: kSayaH varmA nAtmannakSapAm bhAvamokSastu taddheturAtmA ratnatrayAnvayI // 178 // anuvAda : karmadravyono kSaya te dravyamokSa che. te AtmAnuM lakSaNa nathI, tenA (dravyamokSanA) hetubhUta ratnatrayIthI yukta evo AtmA te bhAvamokSa che. vizeSArtha : A zlokamAM dravyakarma ane bhAvakarma tathA dravyamokSa ane bhAvamokSa vacce rahelA sUkSma bhedanI spaSTatA karavAmAM AvI che. sAmAnya rIte ApaNe kahIe chIe ke jayAre ghAtI karmono kSaya thAya che tyAre kevaLajJAna pragaTa thAya che ane kevaLajJAna pragaTa thayA pachI jayAre cAre aghAtI karmano kSaya thAya che tyAre jIvane mokSagati prApta thAya che. Ama vyavahAranaya kahe che. zuddha nizcayanaya kahe che ke AtmA dravyakarmano kartA nathI ane bhoktA paNa nathI. to pachI dravyakarmamAMthI ene mukti meLavavAno prazna raheto nathI. AtmAnuM e lakSaNa nathI. AtmA bhAvakarmano kartA che ane eNe bhAvakarmamAMthI mukti meLavavAnI che. AtmAnI vibhAva dazA, AtmAmAM UThatA rAgAdi pariNAmo e bhAvakarma che. AtmAnA pradezomAM lAgelAM karmanAM daLiyAmAMthI AtmAe mukti meLavavI joIe evuM AtmAnuM svarUpa nathI ema nizcayanaya kahe che. karmanAM daLiyAM pudgalAstikAya che, ajIva dravya che. AtmA cetana dravya che. eka dravya bIjA dravyanuM kazuM karatuM nathI ema nizcayanaya kahe che. dareka dravya potAnAmAM pariName che. AtmA pote ja potAnAmAM jo evI rIte pariName to pachI karmanAM pugala paramANuo tyAM rahI zake ja nahi. AvuM pariNamavuM te bhAvamokSa che. cAra prakAranAM ghAtI karma che ane cAra prakAranAM aghAtI karma che ane A AThe prakAranAM karmano kSaya thAya che e vAtano asvIkAra nizcayanaya karato nathI. paraMtu te ema kahe che ke e dravyakarmono dravyamokSa che. karmono kSaya thavo te karmono paryAya che. AtmAno te svabhAva nathI. AtmA dravyakarmothI svataMtra che. AtmAno bhAvamokSa thavo joIe. e kevI rIte thAya ? AtmA jayAre jJAna, darzana ane cAritrarUpI ratnatrayIthI saMpUrNapaNe anvita thAya, yukta thAya tyAre bhAvamokSa thAya. AtmA jayAre vibhAvamAMthI khasI svabhAvamAM sthira thAya, rAgadveSAdi pariNAmo enAmAMthI sarvathA 486 Jain Education Intemational 2010_05 Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha chaThTho, adhikAra aDhAramo : Atmanizcaya adhikAra nIkaLI jAya ane jJAna, darzana ane cAritrarUpI potAnA guNone pragaTAvI enI sAthe te ekAkAra thaI jAya eTale bhAvamokSa thAya. alabatta, eTaluM sAcuM che ke A bhAvamokSa te dravyamokSano hetu bane che. eTale ke jyAM sudhI bhAvamokSa nathI tyAM sudhI dravyamokSa paNa nathI. jevo bhAvamokSa thAya eTale dravyamokSa ApoApa thAya ja che. [856] jJAna nAbhaiirAnce vacce namatte thavA | karmANi kupitAnIva bhavantyAzu tadA pRthak // 179 // anuvAda : jyAre jJAna, darzana, cAritra sAthe AtmAnuM aikya sadhAya che tyAre karmo jANe kupita thayAM hoya tema tatkALa judAM paDI jAya che. vizeSArtha : AgaLanA zlokamAM je kahyuM tenA anusaMdhAnamAM ahIM kahyuM che ke AtmA jyAre jJAna, darzana ane cAritrarUpI potAnA guNo sAthe ekatA pAme che tyAre bhAvamokSa thAya che ane bhAvamokSathI dravyamokSa ApoApa thaI jAya che. A bhAvamokSa e teramA-caudamAM guNasthAnakanI sthiti che. jyAre AtmA kevaLajJAna, kevaLadarzana ane sarvasaMvararUpI cAritra-evA utkRSTa guNo sAthe aikya anubhave che tyAre jANe ke krodhe bharAyelAM hoya tema jJAnAvaraNAdi ghAtI karmo potAnI meLe chUTAM paDI jAya che. - be mANasone jyAM sudhI paraspara maitrI hoya che tyAre teo atyaMta nikaTatA anubhave che. paraMtu jyAre teo vacce aNabanAva thAya che tyAre teo krodhe bharAI ekabIjAthI chUTA paDe che. jIva jyAM sudhI vibhAva dazAmAM hoya che tyAM sudhI karmo enI sAthe maitrI rAkhe che ane ene vaLagelAM rahe che. paNa jIva jyAre potAnA ratnatrayIrUpa svabhAvamAM sthira thAya che tyAre ene karmo sAthe aNabanAva thAya che. e vakhate jANe ke kupita thayelAM karmo ene choDIne bhAgI jAya che. ahIM A mAtra rUpakazailIthI kahyuM che. nizcayanayanI dRSTie tAtparya e che ke AtmAe karmomAMthI mukti meLavavA prayatna karavo joIe ema kahevA karatAM eNe potAnA jJAna, darzana ane cAritrarUpa svabhAvamAM evA sthira thaI javuM joIe ke karmone tyAM rahevAnuM game ja nahi ane phAve paNa nahi. tyAre karmone rahevAne koI avakAza rahe nahi. eTaluM lakSamAM rahevuM joIe ke bhAvamokSa vagara dravyamokSa nathI. [857] mato ratnatrayaM mokSamAve kRtArthatA ! pASaNDigaNaliGgazca gRhiligaizca kA pi na // 180 // anuvAda H Ama ratnatraya mokSa che. tenA abhAvamAM pAkhaMDI gaNanA vezathI ke gRhastha liMgathI kaMI paNa kRtArthatA nathI. vizeSArtha : samyagdarzana, samyagrajJAna ane samyaphacAritrarUpI ratnatrayInI sAdhanA ja mokSasvarUpa che. e paripUrNa thatAM dravyakarmo svayameva cAlyAM jAya che. Ama mokSamArgamAM A ratnatrayInI ja pradhAnatA che. paraMtu saMsAramAM bhinnabhinna dharmanA kSetre dharmanuM AcaraNa aneka rUpe jovA maLe che. evuM AcaraNa karanArA 487 Jain Education Intemational 2010_05 Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra keTalAka vratadhArI sAdhu saMnyAsIo hoya che, to keTalAka gRhastho paNa hoya che. emAM jaina sAdhuo hoya che ane vratadhArI zrAvako paNa hoya che. ratnatrayInI ArAdhanA enA prathama divase ja paripUrNa thaI jAya che evuM nathI. e paripUrNa thatAM, dezakALa anusAra keTalAMye varSo nIkaLI jAya che, ane keTalAye bhavo cAlyA jAya che. temAM guNasthAnake vartatA kevaLajJAnI mahAtmAomAM e ratnatrayano AvirbhAva paripUrNa svarUpe hoya che ane cothAthI bAramA guNasthAnake vartatA mahAtmAomAM e AvirbhAva aMze hoya che. paraMtu jayAM sudhI ratnatrayIno AvirbhAva hoya che tyAM sudhI teo yogya dizAmAM hoya che. emanI ArAdhanA sArthaka athavA kRtArtha che. paraMtu kahevAtA dharmAcaraNavALA keTalAye evA mANaso hoya che ke jemanAmAM ratnatrayIno ja abhAva hoya che. teoe sAdhuno veSa dhAraNa karyo hoya che ke teo gRhasthanA veSamAM hoya che. ahIM 'pAkhaMDI' zabda judA judA mata-paMthanA jeo mAtra vezadhArI sAdhu hoya temane mATe prayojAyo che. teo jaina hoya bajaina paNa hoya. teo daMbhI ane mAyAkapaTavALA hoya ke na paNa hoya. jJAna, darzana ane cAritrarUpI AtmAnA guNono AvirbhAva aMze paNa temanAmAM na thayo hoya tyAM sudhI temanI kahevAtI sAdhanAnuM koI mUlya nathI. jevuM vezadhArI sAdhunI bAbatamAM kahI zakAya tevuM ja gRhastha zrAvakonI bAbatamAM paNa kahI zakAya. bAhya dharmakriyAo ratnatrayInA AvirbhAvamAM jo nimitta banI zake to ja enI upayogitA che. jo te nimitta na banI zake to mokSamArga mATe te vyartha che [858] pAravRUiCTUniSa gRditripu ce ratA: na te samayasArasya jJAtAro bAlabuddhayaH // 181 // anuvAda : jeo pAkhaMDI gaNanA vezamAM ke gRhasthInA vezamAM Asakta che te bALabuddhivALA siddhAnta(samaya)nA tattva(sAra)ne jANanArA nathI. vizeSArtha : AgaLanA zlokanA anusaMdhAnamAM ahIM kahevAyuM che ke jeo mAtra veza dhAraNa karavAmAM ja rAcanArA che teo bAlabuddhivALA che. teo samayanA sArane jANatA nathI. samaya eTale siddhAnta athavA zAstra. samaya eTale AtmA. jeo bAhya veza ane bAhya AcArone ja mukhya gaNe che ane eno ja mahimA gAyA kare che, paraMtu aMdaranI pariNati pAmatA nathI, AtmasvarUpamAM ramaNatA karatA nathI, AtmAnA jJAnAdi guNone prakAzita karatA nathI teo samayasArane jANatA nathI. AvA jIvo haju bALabuddhivALA eTale ke sAva prAthamika dazAnA che. teo mokSamArgane yathArtha svarUpe oLakhI zakyA nathI. [59] mArvatrikaratA the yuH sarvasAravivo di teo liMgasthA vA gRhasthA vA sidhyanti dhUtakalmaSAH // 182 // anuvAda : jeo bhAvaliMgamAM AnaMdita che teo sarva sArane jANanArA che. liMgastho hoya ke gRhastho hoya, paraMtu niSpApa evA te siddhipadane pAme che. 488 Jain Education Intemational 2010_05 Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha chaThTho, adhikAra aDhAramo : Atmanizcaya adhikAra vizeSArtha : mAtra dravyaliMgamAM ja itizrI mAnanArA jIvo bAlabuddhivALA che. teo zAstrano sAra jANatA nathI. paraMtu jeo bhAvaliMgI che teo sarva zAstranA sArarUpa AtmAne jANe che. je bhAvaliMgI hoya te paMca mahAvratadhArI sAdhu ja hovA joIe evuM anivArya nathI. bhAvaliMgI gRhastha paNa hoI zake. bhAvaliMgI eTale bhAvathI arthAt AMtarika pariNAmathI; tathA liMgI eTale samyag jJAnAdirUpa lakSaNa jeoe pragaTAvyuM hoya te. AvA AtmAo potAnA jJAnAdi guNone jema jema prakAzita karatA jAya che tema tema teono karmarUpI maLa svayameva nAza pAmato jAya che ane e rIte uttarottara jJAnAdi guNamAM vRddhi pAmatA jaI, upara uparanA guNasthAnake ArohaNa karatA jaI chevaTe teo siddhipadane prApta kare che. [CEO] bhAvaliMgaM hi mokSAMgaM dravyaliMgamakAraNam / dravyaM nAtyaMtikaM yasmAnnApyaikAntikamiSyate // 183 // anuvAda : bhAvaliMga e ja mokSanuM aMga che ; dravyaliMga enuM kAraNa nathI, kAraNa ke dravyane AtyaMtika temaja aikAMtika iccuM nathI. (eTale tevuM thaI zake nahi.) vizeSArtha : AgaLa kahyuM te pramANe ratnatrayIrUpI bhAvaliMga ja mokSanuM aMga che. bAhya veSAdi lakSaNorUpI dravyaliMga mokSanuM aMga nathI ke kAraNa nathI. A vize spaSTatA karatAM graMthakArazrIe ahIM kahyuM che ke dravyaliMga saikAntika paNa thaI zakatuM nathI ane AtyaMtika paNa thaI zakatuM nathI. ahIM 'aikAntika' ane 'AtyaMtika' e nyAyanI paribhASAnA be zabdo prayojavAmAM AvyA che. e mujaba : (1) dravyaliMga aikAntika nathI ane AtyaMtika nathI. (2) bhAvaliMga aikAntika che ane AtyaMtika paNa che. aikAntika eTale ke aMta sudhI, cheDA sudhI laI janAruM. chevaTa sudhI e to hoya ja. enA vagara na cAle. ekAntika (Exclusive) eTale evuM lakSaNa ke jyAM e hoya tyAM kArya hoya ja, enA abhAvamAM kAryano paNa abhAva hoya. paraMtu dravyaliMga mATe e paikAntika che ema nahi kahI zakAya. jo dravyaliMga (muninAM bAhya veSAdirUpa lakSaNa) hoya to ja mokSanI prApti thAya ane na hoya to na thAya ema nahi kahI zakAya. gRhastha veze paNa jIvo mokSe gayA che. eTale ke dravyaliMganI anivAryatA nathI. matalaba ke dravyaliMga aikAntika nathI. bhAvaliMga mATe ema kahevuM paDe ke jyAM jyAM jJAnAdi guNonA AvirbhAvarUpa-ratnatrayIrUpa bhAvaliMga che tyAM mokSaprAptinuM kArya avazya siddha thaI zake. jyAM bhAvaliMgano abhAva hoya tyAM mokSaprApti kyAreya na thaI zake. A rIte bhAvaliMga aikAntika che. eTale ke jyAM bhAvaliMga che tyAM mokSa che ane jyAM bhAvaliMga nathI tyAM mokSa nathI. have 'AtyaMtika' zabda laIe. A zabdano sAdo artha che vadhAre paDatuM, aMtima koTinuM (Extreme). koIpaNa vAta upara game teTalo vadhAre paDato bhAra daIe to paNa e khoTI na Thare. chevaTa sudhI e TakI _2010_05 489 Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra rahe. dravyaliMga upara vadhAre paDato bhAra daI zakAze nahi, kAraNa ke enA abhAvamAM paNa mokSaprAptinuM kArya thaI zake che. bhAvaliMga upara atizaya bhAra devA chatAM te ayogya nahi Thare, kAraNa ke enA abhAvamAM mokSaprAptinuM kArya kyAreya siddha nahi thaI zake. AtyaMtikano bIjo artha evo karI zakAya ke aMta sudhI jene vadhAratA jaI zakAya athavA jenI uttarottara thatI vRddhi vacce kyAMya kAyama mATe aTakI na jAya, paNa aMta sudhI pahoMcADe. A arthamAM dravyaliMga AtyaMtika na thaI zake, paNa bhAvaliMga AtyaMtika thaI zake. bhAvaliMga ratnatrayInI paripUrNatA sudhI, kevaLajJAna ane siddhagati sudhI pahoMcADI zake, pahoMcADe che. ahIM dravyaliMgane "akAraNa' kahyuM che te nizcayanayanI dRSTie, upAdAnakAraNa tarIke samajavAnuM che. dravyaliMga bhAvaliMganuM, mokSaprAptinuM nimitta kAraNa thaI zake, upAdAna kAraNa nahi. bhAvaliMga upAdAna kAraNa che. nizcayanayamAM nimitta kAraNonuM mahattva nathI. mATe dravyaliMgane "akAraNa" kahyuM che. paraMtu eno artha evo nathI ke dravyaliMga sadA sarvadA nirarthaka che. enI paNa apekSAe upayogitA che. [861] yathAnIti zArtiAmarzAvyafmAri ghet | vipakSabAdhakAbhAvAt taddhetutve tu kA pramA // 184 // anuvAda : kevI rIte janma thayo tevI (yathA jAta-nagna) dazArUpa liMga (veSa) arthathI avyabhicArI kAraNa che, jo ema hoya to paNa vipakSamAM bAdhaka pramANano abhAva hovAthI tenA hetutvamAM zuM pramANa che? vizeSArtha : dravyaliMga karatAM bhAvaliMganI ja mahattA savizeSa che. dravyaliMganI anivAryatA nathI. have digaMbara matamAM mAnavAvALA munio vize vicAra karIzuM. digaMbara munioe sAdhuno koI amuka prakArano veza to dhAraNa karyo nathI hoto. teo to yathAjAtadazAmAM hoya che. "yathA" eTale jevI rIte ane "jAta" eTale janmelA. bALaka janme tyAre nagnAvasthAmAM hoya che. evI ja avasthA digaMbara munionI hoya che. jo teoe koI veza dhAraNa karyo na hoya to teone dravyaliMgI kahI zakAya ? hA, kAraNa ke bhale teoe veza dhAraNa na karyo hoya to paNa emanI nagnAvasthA e emanA munipaNAnuM bAhya lakSaNa athavA oLakha bane che, eTale ke nagnapaNuM e emane mATe dravyaliMga che. - have digaMbara mata ema kahe che ke jyAM sudhI dIkSita sAdhuonI nagnAvasthA nathI hotI tyAM sudhI temane kevaLajJAna prApta na thAya. nagnAvasthArUpI liMga yAne lakSaNa mokSaprApti mATe AvyabhicArI kAraNa che. vyabhicArI eTale kyAreka hoya ane kyAreka na hoya. ekanI pratye kAyama vaphAdAra ane vaLageluM te na hoya. avyabhicArI eTale je kAyama sAthe ne sAthe ja hoya, vaphAdAra hoya. nagnAvasthA kevaLajJAnanI prApti ane mokSaprApti sudhI sAthe ne sAthe ja hoya. kyAreya te aLagI na hoI zake. eTale yathAjAtadazA mokSaprApti mATe AvyabhicArI kAraNa che ema digaMbara mata kahe che. have A vize ahIM tarkanI paribhASAmAM javAba ApavAmAM Avyo che. koIpaNa eka viSayamAM zAstrArtha ke vAdavivAda thato hoya tyAre temAM sAmA pakSe eTale ke vipakSe karelI dalIlanuM khaMDana karavAnuM hoya che. potAnA pakSanuM samarthana kare evI eTale ke potAno pakSa sAthe evI sAdhaka dalIlo jema 490 Jain Education Intemational 2010_05 Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha chaThTho, adhikAra aDhAramo : Atmanizcaya adhikAra karavAmAM Ave, tema vipakSanI dalIlone bAdhA pahoMcADe evI bAdhaka dalIlo paNa karavI joIe. Ama vAdavivAdamAM maMDana ane khaMDana athavA sAdhaka ane bAdhaka ema baMne prakAranAM pramANo rajU karavAM joIe. phakta maMDana ke phakta khaMDananI dalIlo adhUrI gaNAya. khaMDana ane maMDana baMne hoya to ja vAdavivAdano nirNaya thAya. have ahIM digaMbara mate potAnI sAdhaka dalIla karI ke mokSanI sAdhanAmAM nagnAvasthA anivArya che. paraMtu ethI anya liMge mokSa nathI evuM siddha thatuM nathI kAraNa ke vipakSanI je vAta ke bhAvaliMga ja mokSa apAve, dravyaliMganI anivAryatA nathI e dalIlanA khaMDana mATe teo kazuM kahetA nathI. vipakSabAdhakano tyAM abhAva che. vipakSanuM khaMDana karavA mATe temanI pAse koI pramANa nathI. eTale yathAjAtadazA e avyabhicArI kAraNa che evo temano mata siddha thato nathI. [862] vastrAvidhArochA ceAdhijAtasya tAM vinA / dhRtasya kimavasthAne karAderiva bAdhakam // 185 // anuvAda : jo vastrAdi dhAraNa karavAnI icchA (mokSano) bAdha karanArI hoya, to te (icchA) vinA hAtha vagerenI jema dhAraNa karelA (vastrAdinA) hovApaNAmAM zo bAdha che ? vizeSArtha : vipakSanA bAdhakano abhAva hovAthI tenA hetutvamAM pramANa nathI ema kahevAmAM AvyuM tyAre digaMbara mata vipakSamAM bAdhaka tarka batAvatAM kahe che ke vastrAdi dhAraNa karavAnI icchA mokSanI prAptimAM bAdhA karanArI thAya che. jyAM icchA hoya tyAM mokSa na hoya. koI vyakti munipaNuM aMgIkAra kare ane yathAjAta avasthA (nagnAvasthA)mAM na rahe ane munipaNAnA lakSaNarUpa ane sAdhanarUpa tarIke vastrAdinI avasthAmAM rahevAnI icchA kare to te icchA mokSanuM kAraNa banI zake nahi. mATe yathAjAtadazA ja mokSaprAptimAM avyabhicArI kAraNa che. AnA uttaramAM upAdhyAyajI mahArAja kahe che ke manuSyanA hAthapaga enAM sAdhana che, upakaraNarUpa che. e eNe icchAthI dhAraNa karyAM che ke icchA vagara ? jo nagna muninA hAthapaga dhAraNa karavAmAM koI icchA nathI hotI, to tevI rIte munie potAnI avasthA mATenAM vastrAdi upakaraNo dhAraNa karelAM hoya paNa icchA vinA hoI zake. eTale mokSaprAptimAM yathAjAtaliMga nahi, paNa bhAvaliMga ja avyabhicArI kAraNa gaNAya. [863] svarUpeNa tra vastra cet vevalajJAnavAdham / tadA dikpaTanItyaiva tattadAvaraNaM bhavet // 186 // anuvAda jo vajra svarUpathI ja kevaLajJAnane bAdhaka hoya to digaMbara(dikpaTa)nA nyAya vaDe ja te (vasa) tenuM (kevaLajJAnanuM) AvaraNa thaze. vizeSArtha : digaMbaro munipaNAmAM nagnAvasthA para je bhAra mUke che te vize vicAraNA karatAM graMthakArazrI kahe che ke jo vasra na hoya tyAM sudhI munipaNuM na hoya ane munipaNuM na hoya tyAM sudhI kevaLajJAna na hoya ema kahevAmAM Ave che, to eno artha e thayo ke vastra kevaLajJAnamAM bAdhaka che. jyAM sudhI zarIra 2010_05 491 Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra para vastra hoya tyAM sudhI kevaLajJAnanuM AvaraNa thAya che ema kahevuM paDe. paraMtu ema svIkArIe to jJAnAvaraNIya karmanA prakAromAM vastrAvaraNIya eTale vastra-jJAnAvaraNIya karma paNa svIkAravuM paDaze. paraMtu zAstromAM evA karmanI kyAMya vAta nathI. eTale kevalajJAnanI prAptimAM vastratyAganI anivAryatA nathI. kevaLajJAna udbhave tyAre nagnAvasthA hoya ke na paNa hoya ! [864] rUlya vatninastana khUjha kSina vecatA __ kevalitvaM palAyatetyaho kimasamaMjasam // 187 // anuvAda : e rIte to kevaLInA mastaka upara te (vastra) koIkanA nAkhavAthI kevaLIpaNuM (kevaLajJAna) bhAgI jAya. are, A te kevI asamaMjasa vAta? ' vizeSArtha : nagnAvasthA vinA munipaNuM nathI, kevaLajJAna nathI ane mokSa nathI evI diMgabara saMpradAyanI je mAnyatA che, temAM kevaLajJAna vize upAdhyAyajI mahArAje ahIM eka tarka rajU karyo che. jyAM sudhI vastra AvaraNarUpa raheluM hoya tyAM sudhI kevaLajJAna pragaTe nahi, kAraNa ke vastra AvaraNarUpa bane che. zvetAmbara mAnyatA che ke vastra kevaLajJAnamAM bAdhaka na thaI zake. A zlokamAM evo tarka karavAmAM Avyo che ke dhAro ke badhA ja kevaLajJAnI nagnAvasthAmAM ja hoya, paraMtu koIka kevaLajJAnI dhyAnamAM beThA hoya ane ziyALAnI kaDakaDatI ThaMDImAM koIka zrAvaka bhakta athavA anya koI karuNAbhAvathI prerAIne kevaLI bhagavaMtanA mastaka upara vastra oDhADe to tethI kevaLI bhagavaMtanuM kevaLajJAna tarata cAlyuM javuM joIe. paNa e to hAsyAspada vAta lAge che. ema kaMI kevaLajJAna jAya nahi. mATe vastra kevaLajJAnanuM bAdhaka banI zake nahi. e bAdhaka bane ema kahevuM te asamaMjasa eTale ke ayogya athavA apratItikAra lAge che. [865 mAvartit tato mokSo minnatriSya yuva:. kadAgrahaM vimucyaitadbhAvanIyaM manasvinA // 188 // anuvAda : eTale bhinna liMgavALAomAM paNa bhAvaliMgathI avazya mokSa che. manasvI (buddhimAna) puruSe kadAgraha choDIne A vize bhAvapUrvaka vicAra karavo joIe. ' vizeSArtha : jJAna, darzana, cAritra e ratnatrayIrUpa AtmAnA guNono AvirbhAva e bhAvaliMganI mokSaprAptimAM anivAryatA che. vyaktie veza game te prakArano dhAraNa karyo hoya, te zvetAmbara paraMparAno hoya ke digaMbara paraMparAno hoya, are anya dharmano hoya, paNa jo enAmAM bhAvaliMga haze to ja enAthI mukti che. jaina paraMparAno muni hoya ke gRhastha hoya, paNa enAmAM bhAvaliMgano jo abhAva hoya to ene mokSaprApti thaI zake nahi. paraMtu AvI samajaNa badhAmAM hotI nathI. dareka saMpradAyavALA potAnA saMpradAyanI sAmAcArI pramANe ja samyagadarzana ane mokSa che evuM mAne che ane abhinivezapUrvaka kahetA hoya che. kyAreka to emAM kadAgraha ke durAgraha paNa jovA maLe che. mATe upAdhyAyajI mahArAja bhalAmaNa kare che ke DAhyA, manasvI, 492 Jain Education Intemational 2010_05 Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha chaThTho, adhikAra aDhAramo : Atmanizcaya adhikAra buddhimAna puruSe kadAgraha choDI satya svIkAravuM joIe. [866] zuddhanayata IMbhA vo mu rUti ritikA. na zuddhanayatastveSa badhyate nApi mucyate // 189 // anuvAda : azuddha nayathI to AtmA baddha che ane mukta paNa che evI sthiti che, paraMtu zuddha nayathI to e (AtmA) baMdhAto nathI ane mukta paNa thato nathI. vizeSArtha : A badhI carcAvicAraNAno upasaMhAra karatAM upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja kahe che ke azuddha nizcayanayathI joIe to AtmA bhAvakarmano kartA che ane bhoktA che tathA AtmA bhAvakarmathI baMdhAya che ane bhAvakarmathI mukta thAya che, paraMtu zuddha nizcayanayathI joIe to AtmA karmano kartA nathI ane bhoktA paNa nathI. AtmA karmathI baMdhAto nathI ane karmathI mukAto paNa nathI. mATe sAcA mumukSue koI aikAMtika vicAraNAnA pravAhamAM na ghasaDAI jatAM zAnta citte, samabhAva ane udAratApUrvaka vibhinna pakSone, nayone samajIne emAMthI tAraNa kADhavuM joIe. [867 anvayevyatiregAmAtmatattvavinizcayam | navabhyo'pi hi tattvebhyaH kuryAdevaM vicakSaNaH // 190 // anuvAda : A rIte vicakSaNa vyaktie nava tattvathI paNa anvaya ane vyatireka dvArA Atmatattvano nizcaya karavo. vizeSArtha : AgaLanA zlokamAM kahyuM ke azuddha nizcayanayathI jotAM AtmAnI baddha ane mukta evI sthiti che eTale ke AtmA karmathI baMdhAya che ane karmathI mukta thAya che. paraMtu zuddha nizcayanayathI jotAM AtmA jo karmathI baMdhAto nathI, to karmathI mukta thavAnI vAta paNa rahetI nathI. have A zlokamAM nava tattvonA saMdarbhamAM AtmAnI eTale jIvatattvanI vAta karI che. nava tattvo che : jIva, ajIva, puNya, pApa, Azrava, saMvara, nirjarA, baMdha ane mokSa. e tattvo sAthenA anvaya ane vyatirekanI vAta karavAmAM AvI che. "anvaya' zabdano artha che joDavuM, anukrame levuM, ekatra karavuM, ekarUpa thavuM, "vyatireka eTale chUTA paDavuM, judA rahevuM, potAnI judI khAsa lAkSaNikatA pragaTa karavI. ahIM anvaya eTale abheda ane vyatireka eTale bheda. vyavahAranayanI daSTie AtmAne ajIva, puNya, pApa, Azrava, saMvara, nirjarA, baMdha ane mokSa e badhAM tattvonI sAthe saMbaMdha che. tevI ja rIte jIva dravyane pudgalAstikAyAdi pAMce dravyo sAthe saMbaMdha che, paraMtu zuddha nizcayanayathI joIe to dareka dravya svataMtra che, tema jIva dravya paNa svataMtra che. AtmA karmano kartA nathI ane karmano bhoktA paNa nathI. vicakSaNa vyaktie nava tattvano sApekSa vicAra karIne tathA bheda-abhedanuM tAratamya kADhIne Atmahattvano vicAra karavo joIe ane svasvarUpane pAmavAno puruSArtha karavo joIe. 493 Jain Education Intemational 2010_05 Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra [868] rUtuM hi paramAdhyAtmamamRta jIr va ca / idaM hi paramaM jJAnaM yogo'yaM paramaH smRtaH // 191 // anuvAda : A ja parama adhyAtma che, A ja amRta che, A ja parama jJAna che ane A ja parama yoga kahevAya che. vizeSArtha : AtmatattvanA utkRSTa saMvedanane parama adhyAtma tarIke ahIM darzAvyuM che. vyavahAranaya ane nizcayanayathI AtmadazAno nirNaya karavo te utkRSTa adhyAtma che. te jIvane ajarAmara evA mokSa sudhI gati karAvanAra hovAthI tathA sarva karmarUpI rogathI vimukta karAvanAra hovAthI parama amRtarUpa che. A ja tattvabodharUpI ane tattvasaMvedanarUpI parama jJAna che ane e ja ayogI avasthA sudhI laI jaI, mokSagati sAthe joDI ApanAra parama yoga che. A rIte sAdhanAnI ucca dazAmAM thatA AtmajJAnano ahIM mahimA darzAvavAmAM Avyo che. [869] zudghALuAtAM tattvametatsUkSmanayAzritam / na deyaM svalpabuddhInAM te hyetasya viDaMbakA: // 192 // anuvAda : guhyathI paNa guhya evuM A tattva sUkSma nayane Azrita che. alpa buddhivALAne te ApavuM nahi, kAraNa ke teo enI viDaMbanA karanArA che. vizeSArtha : zuddha AtmadravyanI samajaNa atyaMta guhya che ane eno anubhava to ethI ye vadhAre guhya che. eTale ke AvuM sUkSma tattva sAmAnya mANasothI gupta rAkhavA jevuM che. AvA sUkSma tattvanI vicAraNA sUkSma nayane Azrita che. koI paNa eka nayane ja mAtra pakaDIne vicAravA jatAM samajaNa adhUrI ane avaLe mArge dorI janArI nIvaDe che. temAM vividha nayonI samajaNa hovI jarUrI che. vaLI temAM sAmaMjasya sadhAvuM joIe. tattvagaveSaNAmAM asamatolapaNuM jIvane UMdhe ravADe caDAvI de evuM jokhama raheluM che. vyavahAranaya, azuddha nizcayanaya, zuddha nizcayanaya ityAdinI apekSAe Atmatattvane samajavAnuM che ane tenuM saMvedana karavAnuM che. sAmAnya, anipuNa, arucivALA jIvo AgaLa gahana tattvajJAnanI vAta karavAmAM Ave to teo e samaje nahi, eTaluM ja nahi, enI hAMsI uDAve. ekaMdare sAmAnya loko to indriyArtha padArthonA bhogopabhogavALuM bAhya jIvana jIvavAvALA hoya che. evAnI AgaLa sUkSma AtmatattvanI vAta karavA karatAM mauna rahevuM sAruM. teo samaje nahi ane sArI, sAcI vAtanI viDaMbanA kare, upahAsa ke tiraskAra paNa kare. saMsAramAM bahumatI evA lokonI hoya che. eTalA mATe yogya, adhikArI, supAtra jIva AgaLa ja sUkSma nayAzrita AtmatattvanI, AtmasvarUpanA anubhavanI vAta karavI joIe. [870] nanAnAmahtvabuddhInAM naitattattva hitAvam / nirbalAnAM kSudhArtAnAM bhojanaM cakriNo yathA // 193 // anuvAda : jema nirbaLa kSudhAturane cakravartInuM bhojana hitAvaha nathI, tema alpabuddhivALA mANasone A tattva hitAvaha nathI. vizeSArtha : zakti vagarano mANasa parAkrama karavA jAya to tethI ene potAne ja hAni thAya che. jIvananAM 2010_05 494 For Private Personal Use Only Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha chaThTho, adhikAra aDhAramo : Atmanizcaya adhikAra vividha kSetromAM AvuM jema bane che tema tattvajJAnanA kSetre paNa bane che, sUkSma naya anusAra Atmatattvane yogya rIte samajavAnuM ane anubhavavAnuM badhAne mATe zakya nathI. e mATe UMcI pAtratA joIe. alpabuddhivALAne evA tattvanI vAta karI hoya to enI adhUrI, kAcI samajaNane kAraNe enuM viparIta pariNAma Ave. koI eka ja nayanA AdhAre tattvano samagra nirNaya karavAmAM sAhasa raheluM che. apAtra vyaktine zuddha nizcayanayathI AtmatattvanI vAta samajAvavAthI enuM ahita ja thAya che. ahIM udAharaNa cakravartInA bhojananuM ApavAmAM AvyuM che. cakravartInuM zarIra sudRDha hoya che. enI tAkAta ghaNI badhI hoya che. enI pAcanazakti paNa eTalI ja sArI hoya che. te vividha rasanI atyaMta pauSTika bhAre vAnagIo sahelAIthI pacAvI zake che. have koI garIba dubaLA bhUkhyA mANasane evI bhAre vAnagI khavaDAvavAmAM Ave to ene apaco, vAyu, pitta thaI jAya ane emAM vaLI jo Apharo caDe to kadAca mRtyu paNa pAme. durbaLa bhUkhyA mANasane to halako khorAka ja alpa pramANamAM apAya. cakravartInuM bhojana sarasa, pauSTika, mUlyavAna hoya to paNa garIba bhUkhyA mANasane ke upavAsIne khavaDAvavAthI tenuM ahita ja thAya che. tevI ja rIte ayogya vyaktine nizcaya dRSTie zuddha AtmasvarUpanI vAta karavAthI enuM ahita ja thAya. [871] jJAnAvidhI tattvametanarthavRt | azuddhamaMtrapAThasya phaNiratnagraho yathA // 194 // anuvAda : jema azuddha maMtrano pATha karanArane mATe nAganA ratnane grahaNa karavuM anarthakArI che, tema jJAnanA aMzathI durvidagdhone mATe A tattva (anarthakArI) che. ' vizeSArtha : jema cakravartInA bhojananuM dRSTAMta ApavAmAM AvyuM tema nAganA mAthe rahelA ratnane meLavavA aMgenuM bIjuM dRSTAMta ahIM ApavAmAM AvyuM che. gAruDI vidyAnA jANakAro gAruDI maMtrathI maNidhArI nAgane vaza kare che, DolAyamAna kare che ane enA mastaka parathI maNi kADhI le che. gAruDIo maMtravidyAnA jANakAra hoya che. teo maMtranuM zuddha uccAraNa kare che. maMtrano atyaMta zuddha rIte uccAra thAya to ja te phaLa Ape che. azuddha uccAraNa thAya to te phaLa Apato nathI. maMtravidyAnA prayogomAM bIjI vAtamAM kadAca eTaluM jokhama na hoya, paNa jherI nAgane vaza karIne enA mAthethI ratna UkheDIne utArI levuM temAM jAnanuM jokhama raheluM che. maMtrano uccAra zuddha na hoya to nAga barAbara vaza thato nathI, eTaluM ja nahi ratna levA janArane te DaMkha mArIne mArI nAkhe che. eTale maNi maLato nathI ane prANa jAya che. evI ja rIte A tattvajJAnanA viSayamAM jeo thoDuMka mAtra jANe che, paNa apAtra ane adhikArI che, jeo abhimAnI che ane durvidagdha arthAtu aparipakva che evA mANasone A nizcayanayayukta AtmajJAnano viSaya anarthakArI nIvaDe che. teo pote bhamI jAya che ane potAnA adhakacarA upadezathI bIjAne paNa bhADe che. [872] vyavahAraviniWITto ya saptati viniyam | kAsArataraNAzaktaH sa titIrSati sAgaram // 195 // anuvAda : vyavahAra (naya) vize je niSNAta nathI, te nizcayanaya)ne jANavA icche, to te taLAvamAM karavAmAM azakta hovA chatAM sAgarane tarI javAnI icchA kare che. 495 2010_05 Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra vizeSArtha : sarva nayomAM parasparapUraka evA be naya che : vyavahAranaya ane nizcayanaya. ekamAM vAstavikatAno vicAra che, bIjAmAM Adarzano vicAra che. AthI jaina dArzanika vicAraNAmAM A baMne nayonI daSTie vicAraNA thAya e svAbhAvika che. paraMtu keTalIkavAra keTalAka eka athavA bIjA naya para vadhu paDato bhAra mUke che athavA ekanI sadaMtara avagaNanA kare che. eve vakhate vivAda sarjAya che. vastutaH baMne nanya vacce samatulA jaLavAvI joIe. evuM nathI ke vyavahAranaya haMmezAM gauNa ane nizcayanaya pradhAna che. kyAreka vyavahAranaya paNa mukhya banI zake che. eTaluM to sAcuM che ke je mANasa vyavahAranayamAM kAco hoya te nizcayanayamAM paripakva na banI zake. vastutaH vyavahAranayanI paripakvatA ApoApa nizcayanaya para laI jAya che. vyavahAranayanI samajaNa vagara nizcayanayane anusaravA jatAM padArthanI samajaNamAM garabaDa thavAno saMbhava che. upAdhyAyajI mahArAje ahIM sarasa daSTAMta ApyuM che ke je mANasane taLAvanA chIcharA pANImAM taratAM AvaDatuM na hoya te samudramAM taravAnI ane sAme kinAre pahoMcavAnI abhilASA rAkhe e jema hAsyAspada che tema vyavahAranaya jANyA vinA nizcayanI vAta kare te hAsyAspada che. [873] vyavahAra vinizcitya tata: zuddhanAzritaH AtmajJAnarato bhUtvA paramaM sAmyamAzrayet // 196 // anuvAda : vyavahAranayano sArI rIte nizcaya karIne pachI ja zuddha nayano Azraya karanAre, AtmajJAnamAM otaprota banIne parama sAmya(samatA)no Azraya karavo. vizeSArtha : A "Atmanizcaya' adhikArano upasaMhAra karatAM upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAje vyavahAranaya ane nizcayanaya e baMnenI AtmajJAnamAM keTalI badhI AvazyakatA che te bhArapUrvaka darzAvyuM che. A be nayamAMthI koI paNa eka nayanI sadaMtara upekSA karIne mAtra eka ja nayano Azraya jeo le che teo gUMcavAI jAya che, bhramamAM rahe che ane adhyAtmavidyAmAM, AtmajJAnamAM, mokSamArgamAM AgaLa vadhI zakatA nathI. A baMne nayamAM eka gauNa che ane bIjo mukhya che evuM paNa nathI. potapotAnA sthAne baMne mahattvanA che. A baMne naya manuSyanI be AMkha jevA athavA eka rathanAM be paiDAM jevA che. AtmajJAnamAM nIcethI upara javAnuM che. nIcenI sAdhaka avasthAmAM jo vyavahAranaya barAbara nahi pacAvyo hoya eTale ke pAyo majabUta nahi hoya to nizcayanaya sudhI pahoMcavAnuM kaThina che. nIcenA guNasthAnake AvazyakAdi kriyAno vyavahAra apekSita che. uparanA guNasthAnake jatAM vyavahAranaya choDavo nathI paDato, ApoApa chUTI jAya che. vastutaH nayo mATenI graMthi paNa sAdhakane ucca dazA prApta thavAmAM aMtarAyarUpa bane che. AtmajJAnano AnaMdollAsa anubhavanArane, parama samatAmAM sthira thanArane nayavAdanuM jJAna hovA chatAM naya vize koI abhiniveza ke pUrvagraha hoto nathI. emanI e dazA nayAtIta hoya che. iti AtmanizcayAdhikAraH / Atmanizcaya adhikAra saMpUrNa 496 Jain Education Intemational 2010_05 Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha chaThTho adhikAra ogaNIsamo 7 jinamatatuti adhikAra ja [874] utsarivyavahAranizcayathAvatnotsAha- I trasyadurnayavAdikacchapakulaM bhrazyatkupakSAcalam // udyadhuktinadIpravezasubhagaM syAdvAdamaryAdayA / yuktaM zrI jinazAsanaM jalanidhiM muktvA paraM nAzraye // 1 // anuvAda : jemAM vyavahAra ane nizcayanI kathAnA kallola(uchaLatAM mojAMo)nA kolAhalathI trAsa pAmatA durnayavAdI kAcabAonA kuLovALA, bhAMgI paDatA kupakSarUpI parvatovALA, vistAravALI yuktirUpI nadIonA pravezathI je subhaga che ane syAdvAdarUpI maryAdAthI je yukta che evA jinazAsanarUpI jalanidhine choDIne bIjA koIno paNa Azraya huM na karuM ! ' vizeSArtha : jinazAsana, jinAgama, jinavANIno mahimA yathArtha rIte darzAvavA mATe graMthakAra maharSie A adhikAranI racanA karI che. A adhikAramAM emaNe jinAgama mATe judAM judAM rUpako prayojayAM che. vaLI e rUpakonI vigato mATe anya rUpako yojIne, rUpakamALAnI racanA karIne mahAkavionI paraMparAnusAra ucca kavitvazailIthI eno mahimA keTalAMka samAyukta pado dvArA sarasa rIte darzAvyo che. A prathama zlokamAM emaNe jinAgama mATe jalanidhinuM rUpaka prayojayuM che. mahAsAgaramAM moTAM moTAM mojAMo UchaLe che. ethI gabharAIne kAcabAonAM ToLAM dUra bhAge che. mahAsAgaramAM AsapAsanA khaDako tUTI paDIne ghasaDAya che ane enA TukaDe TukaDA thaI jatA hoya che. mahAsAgaramAM nadIo AvIne potAnAM pANI ThAlave che. vaLI mahAsAgara kyAreya mAjhA mUkato nathI. jinAgamarUpI mahAsAgaramAM vyavahAranaya ane nizcayanayarUpI mojAMo UchaLe che. ethI durnayavAdIonA khoTA pakSo ane kathanorUpI kAcabAonAM kuLo trAsa pAmI dUra bhAgI jAya che. A mahAsAgaramAM savistara yuktiorUpI nadIo bhaLavAthI enI zobhA vadhe che, tema chatAM jinAgamarUpI mahAsAgara syAdvAdarUpI potAnI mAjhA kyAreya mUkato nathI. ethI ja graMthakAra kahe che ke Avo mahAna, samartha, subhaga, gahana mahAsAgara maLyA pachI bIje javAnuM potAne ke anya koIne mana kyAMthI thAya ? [875 pUU: puSyanauTURvanApurve: sAsthA- | stattvajJAnaphalaH sadA vijayate syAdvAdakalpadrumaH // etasmAt patitaiH pravAdakusumaiH ssdddrshnaaraambhuu-| rbhUyaH saurabhamudvamatyabhimatairadhyAtmavArtAlavaiH // 2 // anuvAda : sat AsthA (samyagudarzana) rUpI rasavALAM puNyazALI (pavitra) naya ane 497 Jain Education Interational 2010_05 Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra pramANanI racanArUpI puSpothI pUrNa ane tattvajJAnarUpI phaLathI yukta evuM syAdvAdarUpI kalpadruma sadA vijaya pAme che. enA uparathI paDelAM pravAdarUpI phUlothI ane abhimata evA adhyAtmanI vAtonA aMzathI SaDradarzanarUpI ArAma(udyAna)nI bhUmi saurabha prasarAve che. ' vizeSArtha : A zlokamAM be mukhya rUpako prayojavAmAM AvyAM che. pradarzanarUpI ArAma eTale ke vADI athavA udyAnamAM syAdvAdarUpI kalpavRkSa UgyuM che. jaina darzana padarzanane svIkAre che, paNa te syAdvAdazailIthI. A udyAnamAM cAre bAju saurabha prasarI rahelI che. padarzanamAM adhyAtmanI bhinnabhinna vAto Ave. ethI ahIM kalezamaya vAdavivAdanuM vAtAvaraNa nathI sarjAyuM. jyAM judA judA vAda, vADA, paMtha hoya tyAM vAdayuddha hoya, prajagrAha hoya, ekabIjAne parAjita karavAno vaimanasyabharyo bhAva hoya. paraMtu ahIM to badhA saMmata thAya ane jANIne rAjI thAya evI ja vAto che, kAraNa ke te naya ane pramANa sAthe kahevAmAM AvI che. emAM koI matane toDI pADavAnI dRSTi nathI, paNa darekamAM rahelA satyAMzone svIkArI samanvayanI bhUmikA racavAmAM AvI che. eTale ahIM pravAdarUpI puSpo che je maheMke che. ahIM je syAdvAdarUpI kalpataru che, enAM naya ane pramANayukta racanAnAM puSpo che. ahIM samyagadarzanarUpI rasa che ane tattvajJAnarUpI phaLo che. AvAM rasathI sabhara, puNyathI miSTa evAM phaLo che ane evAM sugaMdhita puSpo che ke jethI Akho udyAna maghamaghI rahyo che. [876] citrotsaTmApavIra nAsI-ziyAnaMda | zraddhAnaMdanacaMdanadrumanibhaprajJollasatsaurabhaH / bhrAmyadbhiH paradarzanagrahagaNairAsevyamAnaH sadA / tarkasvarNazilocchrito vijayate jainAgamo maMdaraH // 3 // anuvAda : citravicitra utsarga ane zubha apavAdanI racanArUpI zikharonI zobhAthI je alaMkRta che, zraddhArUpI naMdanavanamAM rahelAM caMdananAM vRkSo jevI prajJAnI saurabha jemAM prasarI rahI che, paribhramaNa karatA paradarzanarUpI grahonA samUhathI je sadA sevAya che ane tarkarUpI suvarNanI zilAothI je unnata che evo jinAgamarUpI maMdara (meru) parvata vijaya pAme che. vizeSArtha : A zlokamAM jinAgama mATe maMdarAcala eTale ke meru parvatanuM rUpaka prayojavAmAM AvyuM che. jaina paurANika mAnyatA pramANe (ane anya keTalIka paurANika mAnyatA pramANe paNa) meru parvata sonAno che. emAM vividha zikharo che. meru parvata para AvelA naMdanavanamAM caMdananAM vRkSonI sugaMdha comera niraMtara prasaratI rahe che. vaLI meru parvatanI AsapAsa graho paribhramaNa kare che. - kavi rUpako prayojIne kahe che ke jinAgamarUpI meru parvatamAM vaividhyasabhara je zikharo che te utsaga mArga ane apavAda mArgarUpI zikharo che. enA vaDe meru parvata zobhe che. emAM zraddhArUpI naMdanavana che ane prajJArUpI caMdananAM vRkSonI saurabha che. meru parvatamAM tarkarUpI suvarNanI zilAo che. anya darzanarUpI graho jinAgamarUpI meru parvatanI AsapAsa ghUmI rahyA che. Avo meru parvata vijaya pAme che. 498 Jain Education Intemational 2010_05 Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha chaThTho, adhikAra ogaNIsamo : jinamatastuti adhikAra [877] syAddoSApagamastamAMsi jagati kSIyanta eva kSaNAt / adhvAno vizadIbhavanti nibiDA nidrA dRzorgacchati // yasminnabhyudite pramANadivasaprAraMbhakalyANinI / prauDhatvaM nayagIrdadhAti sa ravirjenAgamo nandatAt // 4 // anuvAda : jenA udayathI jagatamAMthI rAtrino nAza thAya che, kSaNavAramAM aMdhakArano kSaya thAya che, rastAo cokhkhA dekhAya che, AMkhonI gADha nidrA cAlI jAya che, pramANarUpI divasanA AraMbhathI kalyANakArI nayavANI prauDhatva dhAraNa kare che evo jinAgamarUpI sUrya AnaMda pAmo ! vizeSArtha : A zlokamAM jinAgamane mATe sUryanuM rUpaka prayojavAmAM AvyuM che. sUryano udaya thatAM rAtrino nAza thAya che. tevI rIte jinAgamarUpI sUryano udaya thavAthI doSarUpI athavA moharUpI rAtrino nAza thAya che. jema sUryano udaya thavAthI aMdhakArano tatkAla kSaya thAya che tema jinAgamarUpI sUryano udaya thavAthI ajJAnarUpI athavA mithyAtvarUpI aMdhakArano kSaya thAya che. jema sUryano udaya thavAthI rastAo spaSTa dekhAya che tema jinAgamarUpI sUryanA udayathI dharmanA mArgo--dravyamArgo ane bhAvamArgo spaSTa dekhAvA lAge che ke jethI bhUlA paDavAno ke kyAMya bhaTakAI paDavAno bhaya raheto nathI. jema sUryano prakAza thatAM AMkhamAM rahelI gADha nidrA cAlI jAya che ane jAgRta thaI javAya che, tema jinAgamarUpI sUryanA prakAzathI pramAdarUpI gADha nidrA cAlI jAya che, dharmakAryamAM vIryollAsa sphure che ane aticArarUpI zithilatA dUra thAya che. jema sUryano udaya thatAM, divasano prAraMbha thatAM lokonI avarajavara, bolavuMcAlavuM ityAdi vadhI jAya che, pakSIono kalarava zarU thAya che, tema jinAgamarUpI sUryano udaya thatAM ane divasano prAraMbha thatAM kalyANarUpa evI maMgaLamaya nayavANI prauDha bane che arthAt nayayukta jinavANIno saharSa svIkAra thatAM teno prasAra thAya che ane te aneka jIvonuM kalyANa karanAra bane che. jinAgamarUpI Avo sUrya AnaMda pAmo, samRddhi pAmo ane jayavaMta thAo ! [878] sa~dhyAtmAmRtaSimi: valayomaM vijJAArnavAM / tApavyApavinAzibhirvitanute labdhodayo yaH sadA // tarkasthANuziraH sthitaH parivRtaH sphArairnayaistArakaiH / so'yaM zrI jinazAsanAmRtaruciH kasyaiti no rucyatAm // 5 // anuvAda : je sadA udaya pAmIne adhyAtmarUpI amRtanI vRSTi karanArA tathA tApanA vyApano vinAza karanArA vANInA vilAso vaDe kuvalaya(bhavyajanarUpI kamaLa athavA pRthvIvalaya)ne ullasita kare che, je tarkarUpI mahAdevanA mastaka para rahelo che ane nayarUpI tAralAothI parivarelo che tevo jinazAsanarUpI A caMdra kone rucikara na thAya ? vizeSArtha : A zlokamAM graMthakAra kavie jinAgama mATe caMdranuM rUpaka prayojyuM che. caMdrano udaya saune _2017_05 499 Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra game che. caMdra tana ane manane zItaLatA Ape che ane tApane harI le che. caMdra mahAdevanA mastaka para jovA maLe che. caMdra tArAothI parivarelo hoya che. jinAgamarUpI caMdranI viziSTatA e che ke te mAtra zukalapakSamAM ja nahi, kRSNapakSamAM paNa eTale ke sadAsarvadA pUrNa svarUpe prakAzita rahe che. A caMdra adhyAtmarUpI amRtanI varSA kare che. e vRSTi evI che ke je jIvone AdhyAtmika dRSTie UMcI bhUmikAe caDAvI chevaTe amRta eTale ke sanAtana evuM amara sthAna apAve che. A jinAgamarUpI caMdra mana, vacana ane kAyAnA yogo dvArA baMdhAyelAM karmonA klezano nAza karanAra thAya che. te karmorUpI vyApaka tApane dUra karanAra ane jIvane samaktirUpI zItaLatA ApanAra thAya che. A caMdranA prakAzathI pRthvImaMDaLa ullasita thAya che ane bhavyajanonA hRdayarUpI kamaLa vikasita thAya che. caMdra mahAdevanA mastake che. eTale tarkadvArA e potAnuM ucca gauravavaMtu sthAna prApta karavAne adhikArI bane che. caMdra jema tArAothI parivarelo che tema tarkarUpI caMdra nayarUpI tAralAothI rivarelo che. eTale jinavANI tarkapUta che ane koI naye adhUrI nathI. Avo jinAgamarUpI caMdra kone rucikara na thAya ? kavie caMdra mATe 'amRtaruci' zabda prayojIne 'ruci' zabdane zleSathI vaNI lIdho che. [879] vauddhAnAmRnusUtrato matamamUddevAntinAM saMgrahAm / sAMkhyAnAM tata eva naigamanayAd yogazca vaizeSikaH // zabdabrahmavido 'pi zabdanayataH sarvairnayairgumphitA / jainI dRSTiritIha sArataratA pratyakSamuddvIkSyate // 6 // anuvAda : bauddhono mata RjusUtra(naya)mAMthI, vedAMtIo ane sAMkhyono mata saMgraha(naya)mAMthI, yoga ane vaizeSikano mata naigama nayamAMthI, zabdabrahmane jANavAvALA(mImAMsako)no mata zabda nayamAMthI udbhavyo che. sarva nayo vaDe guMphita jaina dRSTi(darzana)nI zreSThatA to pratyakSa ja dekhAya che. vizeSArtha : jaina AgamomAM, jaina darzanamAM tarkasaMgatatA che ane nayono samanvaya che. jinAgamomAM padArthanA nirUpaNamAM aikAntika dRSTi nathI ke anya mata pratye dveSabhAva nathI. eTale ja mahAna dArzanika, jaina dharmane aMgIkAra karanAra brAhmaNa paMDitaziromaNi zrI haribhadrasUrie lakhyuM che : pakSapAto na me vIre na dveSaH kapilAdiSu / yuktimat vacanaM yasya tasya kAryaH parigrahaH // arthAt bhagavAna mahAvIra svAmI pratye mane pakSapAta nathI ke dArzanika kapila vagere pratye mane dveSa nathI. jemanuM vacana yuktisaMgata hoya te ja svIkArya che. '' jaina darzane badhA nayono samanvaya karyo che. bauddha vagere darzano koI paNa eka dRSTikoNathI vAtane rajU karIne pachI ene ja pakaDI rAkhe che. A dRSTie joIe to teonA matano udbhava koI eka nayane ja vaLagI rahevAne kAraNe thayo che. teonA matadarzanamAM ApaNane anekAnta nahi paNa ekAnta jovA maLe che. 2010_05 500 For Private Personal Use Only Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha chaThTho, adhikAra ogaNIsamo : jinamatastuti adhikAra bauddha darzanano vicAra karIe to teo badhuM kSaNika mAne che ane mAtra vartamAna paristhiti ke avasthAne ja svIkAre che. RjusUtra naya vastunA mAtra vartamAna paryAyano vicAra kare che. bhUtakALa ane bhaviSyakALanI te avagaNanA kare che. eTale badhuM anitya che, kSaNika che ema mAnanAra, mAtra vartamAna paryAyano ja svIkAra karanAra bauddha dharmano udbhava RjusUtranayamAMthI thayo che ema kahI zakAya. vedAMtadarzanano udbhava saMgrahanayamAMthI thayo che. vedAMtadarzana brahmane satya mAne che ane jagatane mithyA mAne che. saMgrahanaya sAmAnyane jue che, vizeSane nahi. te vanane jue che, vRkSone nahi. vedAMtadarzana sarva jIvomAM rahelA brahmane jue che. mATe te saMgrahanayane anusare che. sAMkhyadarzana paNa AtmAne phUTastha, nitya, zuddha, akartA mAne che. eTale te paNa saMgrahanayano svIkAra kare che. yogadarzana ane vaizeSikadarzana sAmAnya ane vizeSa e baMneno svIkAra kare che. eTale ke te baMne darzano naigama nayano Azraya karavAthI udbhavyAM che. zabdabrahmane mAnanArA eTale ke vedavacana e ja brahma che ema mAnanArA ane tenuM ja pratipAdana karanArA ane sarvajJatAno abhAva darzAvanArA jaimini vagere mImAMsako zabdane ja enI jAti ane vibhakti sahita vaLagI rahenAra, zabdanayamAM ja mAne che. Ama bhinnabhinna darzano koI eka vAdane pakaDI eno ja haThAgraha seve che. bIjAnA dRSTikoNathI vicAravA ke teno svIkAra karavA teo taiyAra nathI, paraMtu jainadarzana anekAntamAM mAne che. sarva nayonA samanvayamAM te mAne che. eTale emAM tarkanI dRSTie, nyAyanI dRSTie truTio nathI jaNAtI. enI zreSThatA A rIte pratyakSa joI zakAya che. [880] uSmA nArkamapAkaroti dahanaM naiva sphuliMgAvalI / nAbdhi siMdhujalaplavaH suragiriM grAvA ca nAbhyApatan // evaM sarvanayaikabhAvagarimasthAnaM jinendrAgamaM / tattaddarzanasaMkathAMzaracanArUpA na hantuM kSamA // 7 // anuvAda : jema uSmA sUryane, taNakhAno samUha agnine, nadInA jaLanuM pUra samudrane ane UDatI zilA meru parvatane haThAvI zakatAM nathI tema sarva nayonA bhAvonA ekamAtra gauravayukta sthAnarUpa jinAgamane enA aMzanI racanArUpa te te darzanonI kathA haNavA samartha nathI. vizeSArtha : koI paNa vastune eno ghaTaka aMza haNI zakato nathI. aMzamAM jeTalI tAkAta hoya che tenA karatAM samagrasvarUpamAM svAbhAvika rIte ja ghaNI badhI tAkAta hoya che. tarata samajAya evAM udAharaNo ahIM ApavAmAM AvyAM che. jema sUryanuM eka kiraNa ke ghaNAM kiraNonI uSmA sUryano nAza karI zakavAne asamartha che. karavA jAya to te hAMsIpAtra thAya. agnimAMthI taNakhA pragaTe che. have e taNakhA ema kahe ke ame agnino nAza karI nAkhIzuM', to e vAta koI mAne nahi. vastutaH agni ja taNakhAone baMdha karI zakavA samartha che. taNakhAonuM astitva agni thakI che. koI nadImAM AveluM moTuM pUra ema kahe ke 'ame pote ja have samudra chIe. samudranI amAre have kaMI jarUra nathI', ane te samudrane haThAvavA jAya te pahelAM to pote samudramAM bhaLI jAya athavA to samudra ene potAnAmAM bheLavI de che. nadInA judA svataMtra astitvane samudra potAnAmAM rahevA deto nathI. meru parvata uparanI zilAo ema kahe ke 'ame jorathI paTakAIne meru parvata toDI nAkhIzuM', to ethI to zilAonA ja bhUkkA thaI javAnA: meru parvatane kazI ja AMca AvavAnI 2010_05 501 For Private Personal Use Only Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra nathI. e ja pramANe jinAgamamAM sarva darzanono samanvaya syAdvAda zailIe thayo che. eTale koI darzana jinAgamane haNavA samartha banI zakatuM nathI. A rIte jinAgamanI sarvoparitA che. [881] tu:sAdhya paravAvinAM paramatakSepa vinA svaM mataM o tatkSepe ca kaSAyapaMkakaluSaM cetaH samApadyate // so'yaM niHsvanidhigrahavyavasito vetAlakopakramo / nAyaM sarvahitAvahe jinamate tattvaprasiddhyarthinAm // 8 // anuvAda : bIjAnA mata upara AkSepa karyA vagara paravAdIo mATe potAno mata sAdhavAnuM duSkara che. paraMtu evo AkSepa karavAthI citta kaSAyarUpI kAdavathI kaluSita thAya che. nirdhananA bhaMDArane grahaNa karavA mATe pravRtta thayelA vetAlanA krodha jevo upakrama sarvanA hitakara evA jinamatamAM tattvajJAnanA arthIone jovA maLe ema nathI. vizeSArtha : jyAre tattvacarcAmAM vAdavivAda thAya tyAre svamatanuM khaMDana ane paramatanuM khaMDana karavAnuM prApta thAya che. keTalAka vAdIo paramatanuM khaMDana karavAmAM jeTalA kuzaLa hoya che teTalA kuzaLa svamatanuM maMDana karavAmAM nathI hotA. keTalAka vAdIo mAtra paramatanuM khaMDana karIne ja svamata siddha karavAno prayatna kare che. AvuM tyAre ja thAya ke jayAre potAnA matamAM kaMI baLa na hoya. AvuM jyAre thAya tyAre khoTI dalIlo, kutarka, AkSepabAjI, jUThANAM vagereno Azraya paNa vijaya meLavavA mATe levAya. ethI to vAdavivAda nirmaLa na rahetAM kalezamaya, saMgharSamaya, kaluSita banI jAya che. jayAre sAmA pakSanI dalIlano uttara vALI zakAto nathI tyAre vAdIo kope bharAya che. e zenA jevuM che ? ahIM udAharaNa ApavAmAM AvyuM che ke koI vetAla lUMTavA nIkaLyo che. paNa jeno bhaMDAra lUMTavAnuM eNe dhAryuM hatuM e to nidhana che. enI pAse koI bhaMDAra nathI. pariNAme niSphaLa gayelo vetAla nirdhana mANasa upara gusse bharAya che. paraMtu ethI vaLe zuM? - jinamatamAM jeone zraddhA ane ruci che tathA jinamatano jemaNe barAbara yogya abhyAsa UMDANapUrvaka karyo che evA tattvajJAnIo to svapakSanA maMDanamAM evA kuzaLa hoya che ke paramatanA khaMDananI AvazyakatA rahetI nathI. enuM khaMDana ApoApa thaI jAya che. eTale evA prasaMge krodhe bharAvAnuM koI kAraNa rahetuM nathI ane vAtAvaraNa kaluSita banatuM nathI. [882) vArtA: sati satra: pratimati jJAnAMzavRddhI - zcetastAsu na naH prayAti nitamAM lInaM jinendrAgame // notsarpanti latAH kati pratidizaM puSpaiH pavitrA madhau / tAbhyo naiti ratiM rasAlakalikAraktastu puMskokilaH // 9 // anuvAda : pratyeka matamAM jJAna aMzathI baddhakramavALI hajAro vArtAo che, paraMtu jinendrAgamamAM 502 Jain Education Intemational 2010_05 Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha chaThTho, adhikAra ogaNIsamo : jinamatastuti adhikAra atyaMta lIna thayeluM amAruM mana te tarapha jatuM nathI. vasaMta RtumAM pratyeka dizAmAM puSpothI pavitra evI keTalI latAo nathI dekhAtI ? paraMtu AmranI maMjarImAM Asakta thayelo kokila te latAomAM prIti karato nathI. vizeSArtha : duniyAnA pratyeka dharmamAM aneka vArtAo, daSTAntakathAo hoya che. koI eka vAtanuM pratipAdana karavA mATe te kahevAyelI hoya che. emAM jJAnano thoDo aMza hoya che. paraMtu jinezvara bhagavAnanA AgamomAM je kathAo hoya che te sarva nayathI paripUrNa hoya che. eTale eka vakhata jo jinAgamano rasAsvAda cAkhyo hoya to pachI bIjA matonI vAto eTalI saMtarpaka nahi lAge. graMthakAra maharSi kahe che ke potAne evI bIjI vAtomAM rasa paDato nathI, kAraNa ke emanuM citta to jinAgamamAM ja lIna che. ahIM sarakhAmaNI ApavAmAM AvI che ke vasaMta RtumAM badhI dizAomAM keTakeTalI latAo puSpathI suvAsita banI jAya che. paraMtu rasane jANanAra ane mANanAra evo narakokila to AMbAnI maMjarI tarapha ja UDe che. jJAnavArtA mATe paNa AvuM ja bane che. [883] zabdo vA matirartha eva vasu vA jAtiH kriyA vA guNaH / zabdArthaH kimiti sthitA pratimataM saMdehazaMkuvyathA // jainendre tu mate na sA pratipadaM jAtyantarArthasthite: sAmAnyaM ca vizeSameva ca yathA tAtparyamanvicchati // 10 // anuvAda : zuM A (padArtha AtmAdi dravyo) zabdasvarUpa che ? buddhirUpa che ? artharUpa che ? dravya(vasu)rUpa che ? jAti, kriyA ke guNarUpa che ? athavA zabdArtharUpa che ?--A pramANe dareka matamAM saMdeharUpI zalyanI vyathA rahelI che. paraMtu jinendranA matamAM to pratyeka padamAM jAtyantarano artha hovAthI te (vyathA) nathI, kAraNa ke sAmAnya ane vizeSa ja yathArtha tAtparyane zodhe che. vizeSArtha : hajAro varSa pUrve RSimunioe AtmAdi dravyo vize tattvaciMtana karyuM tyAre e amUrta, arUpI, apratyakSa Atmatattva mATe tathA ajIvAdi anya tattvo mATe bhinnabhinna vikalpo udbhavyA. zuM te zabdarUpa che ? artharUpa che ? ke zabdArtharUpa che ? zuM te buddhirUpa che ? zuM te dravyarUpa che ? zuM te jAtirUpa che ? zuM te utpAdavyayarUpa eTale ke kriyArUpa che ? ke te jJAnAdi guNarUpa che ? padArthane oLakhavA mATe bhinnabhinna tattvaciMtakoe koI eka ja lakSaNane pakaDI rAkhyuM ane te che ke nahi tenI tapAsa karI. paraMtu ema karavA jatAM pakSa ane vipakSa ema ubhaya prakAranI dalIlo thatAM gUMcavADA UbhA thavA lAgyA. ethI saMzaya, nirAzA, mUMjhavaNa, mAnasika vyathA vagere thavA lAgyAM. jaina dharme dareka padArthamAM enA sAmAnya guNano ane vizeSa guNano eTale ke tenA zuddha svarUpano vicAra karyo. vaLI tenI bhinnabhinna avasthAno, pariNamanano vicAra karyo ane chevaTe te mATe ema darzAvyuM ke vastunA aneka dharma che. ane dharmAtma vastuH / Ama ekanI eka vastumAM bhinnabhinna dRSTikoNathI jude jude samaye nityAnitya, zuddhAzuddha ityAdi prakAranI jAtyantaratA jovA maLI zake. yathArtha samajaNa svIkAravAne kAraNe jaina darzanane anya darzana jevI koI saMzayAdinI vyathA nathI. _2010_05 503 For Private Personal Use Only Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra [884] trAtimAthAti Uti muraa tu vattvartiA tAtparyAnavalambanena tu bhaved bodhaH sphuTaM laukikaH // saMpUrNaM tvavabhAsate kRtadhiyAM kRtsnAdvivakSAkramAt / tAM lokottarabhaMgapaddhatimayI syAdvAdamudrAM stumaH // 11 // anuvAda : jemAM anarpita vastu gauNapaNAne ane arpita vastu mukhyapaNAne pAme che, tAtparyanuM avalaMbana karyA vinA laukika bodha sphaTa thAya che, paraMtu kuzAgra buddhivALAone samagra vivakSAnA kramathI saMpUrNa vastu bhAse che te lokottara bhaMgaracanAvALI syAdvAda-mudrAne ame stavIe chIe. ' vizeSArtha : A zlokamAM syAdvAdanI lAkSaNikatA ane enI mahattA darzAvavAmAM AvI che. jagatanA sAmAnya loko koIpaNa cIjavastuno ke paristhitino bodha laukika rIte pAme che. dareka padArthanuM yathArtha saMpUrNa svarUpa emane na samajAya e dekhItuM che. sAmAnya mANasa ghaDo ke khATalo jue, kUtarAne ke mANasane jue to ene sAmAnya prakArano bodha ja thavAno ke "A ghaDo che', "A khATalo che', "A kUtaruM che ke "A mANasa che'. sAmAnya mANaso ekaMdare eka mukhya lakSaNathI cIja ke padArthane vyavahAranI gatAnugatikatAthI oLakhe che. jema cIjavastu vize tema sagAMsaMbaMdhIo, amaladAra, nokaracAkara, vepArI vagere vize paNa temano bodha sAmAnya prakArano rahe che. vyavahAramAM e rIte ja banavAnuM. paraMtu jayAM tattvadRSTi Ave che, darekanuM tAtparya samajavAnI icchA thAya che ane e samajavA mATenI pAtratA eTale ke kuzAgra buddhi prApta thAya che tyAM tAtparyabodha, tattvabodha ke rahasyabodha thAya che. evo bodha pAmavA mATe saptabhaMgI, syAdvAda, nayavAda ke anekAntavAda kAma lAge che. jemanI syAdvAdadaSTi khIlI hoya che, jemanAM anekAntalocana khUlI gayAM hoya che emane to pratyeka vastu jotAM enA samagra svarUpano kramathI khyAla AvI jAya che. e vakhate kaI vastu gauNapaNe levAnI che ane kaI vastu mukhyapaNe samajavAnI che eno paNa emane tarata bodha thaI jAya che. syAdvAdamAM koI naya potAne iSTa ane abhimata evA bhAvane arpita kare che eTale ke icche che tyAre te vastu mukhya bane che ane anarpita kare che tyAre te gauNa bane che. Ama syAdvAdanI paddhati laukika vyavahAranI paddhati karatAM ghaNI caDiyAtI che ane te jIvane uccatara-uccatama bhUmikAe laI jAya che. syAdvAda vinA jIvano AdhyAtmika vikAsa nathI. svAvAda vinA samyagadarzana nathI. eTale ja syAdvAdanI racanAvALI paddhatinI mudrAne lokottara gaNAvavAmAM Ave che. jIvane ucca AdhyAtmika vikAsakramanA pagathiye caDAvanAra AvI syAdvAda-mudrAnI graMthakAra maharSi stuti kare che. [885] mAtmIyAnubhavAzrayarthaviSayoDathubairyalIyamo | mlecchAnAmiva saMskRtaM tanudhiyAmAzcaryamohAvahaH // vyutpattipratipattihetuvitatasyAdvAdavAgguMphitaM / taM jainAgamamAkalayya na vayaM vyAkSepabhAjaH kvacit // 12 // anuvAda : svAnubhavano Azraya ja jenA arthano viSaya che ane jeno ucca krama che, 504 Jain Education Interational 2010_05 Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha chaThTho, adhikAra ogaNIsamo H jinamatastuti adhikAra plecchone saMskRta bhASA vize hoya che tema alpabuddhivALAne je Azcarya ane moha pamADanAra che tathA vyutpatti, pratipatti, hetu vaDe vistAra pAmelA syAdvAdathI je gUMthAyelA che tevA jinAgamane jANyA pachI ame kyAreya vyAkSepa pAmatA nathI. vizeSArtha : jainAgamanI viziSTatA sAmAnya mANasonI dRSTie ane adhikArI sujJa sajjanonI dRSTie kevI jaNAya teno nirdeza A zlokamAM karI graMthakartA potAne vize spaSTatA kare che. jainAgamano viSaya adhyAtmano hovAthI te anubhavane AdhAre to hovo ja joIe. AdhyAtmika anubhUtinI vAtano viSaya jemAM hoya nahi te sAhitya jIvane ucca dazA tarapha kevI rIte laI jAya ? jinAgama e prakAranuM sAhitya che ke je jIvane ucca kakSA tarapha dorI jAya che. eTale jinAgama pote paNa tevI ucca kakSAnuM hovuM joIe. paraMtu je ucca kakSAnuM hoya te badhAne samajAya nahi evI vAto sAMbhaLIne keTalAkane Azcarya thAya ane keTalAka matimUDha paNa thaI jAya. koI paMDito saMskRta bhASAmAM vAta karatA hoya te sAMbhaLIne saMskRta na jANanArA pleccho kevA Azcaryamugdha thaI jAya che ! temane sAMbhaLavAmAM ane jovAmAM rasa paDe che, paNa kazuM samajAtuM nathI. tevI rIte AgamanI ucca vAto sAMbhaLavAmAM alpa buddhivALAne rasa paDe che, teo Azcaryamugdha banI jAya che, paNa teone emAMthI kazuM samajAtuM nathI, kAraNa ke e vAto gahana che. paraMtu gahana che eno artha e nathI ke te tadana agamya che. emAM tarka athavA nayanI dRSTie, vyutpatti, pratipatti, hetu vagereno Azraya laI, syAdvAdanI zailIthI samajAvavAmAM AvyuM hoya che. eTale emAM kevaLa aMdhazraddhAthI badhuM kahevAmAM AvyuM hoya evuM nathI. buddhizALI jIvane to e badhI vAta sarasa rIte pratItikara lAge che. AvI avisaMvAdI, brAntirahita, tarkapUta viSayavicAraNA samajyA pachI potAnA manamAM bIjo koI paNa prakArano vyApa eTale ke vikSepa kyAreya udbhavato nathI ema graMthakAra maharSie ahIM kahyuM che. [886] pUnaM sarvavorAtI viDitaM nainezvara zAsana | tasmAdeva samutthitairnayamataistasyaiva yatkhaMDanam // etatkiMcana kauzalaM kalimalacchannAtmanaH svAzritAM / zAkhAM chettumivodyatasya kaTukodarkAya tarkArthinaH // 13 // anuvAda : sarva vacanonA abhiprAyanuM mULa jinezvaranuM zAsana che e suvidita che. temAMthI ja utpanna thayelA nayamatothI tenuM ja khaMDana karavuM e to potAne Azraya ApanAra zAkhAne ja chedavA mATe udyamI thayelAnI kuzaLatAnI jema, kaLikALanA maLathI AcchAdita thayelA tArkikonI tuccha kuzaLatA kaTu pariNAma (udaka = aMta) lAvanArI che. vizeSArtha : sarva zAstravacanonuM mULa jinezvara bhagavAnanuM zAsana che arthAt jinavANI che. jaina darzanamAM sarva nayono samanvaya thayelo che. have temAMthI ja koI eka nayamatano Azraya laI bIjA nayamatanuM khaMDana karavuM te koI paNa rIte ucita nathI. jainAcAryomAM ja jayAre vAdavivAda thAya tyAre e 505 Jain Education Interational 2010_05 Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra paristhiti vadhu du:khada bane. teo koI eka ja naya ke matano Azraya laI bIjA matanuM khaMDana kare to e to pote je DALa para beThA hoya tene ja kApavA taiyAra thAya enA jevuM che. potAnI tarkabuddhi doDAvIne keTalAka ema je karI rahyA che emAM to kaLikALano ja prabhAva varatAya che. paraMtu enuM pariNAma subhaga nahi paNa kaTu ja Ave che e teo bicArA jANatA nathI hotA. [887] tyaktonmAdavibhajyavAdaracanAmAkarNya karNAmRtaM / siddhAntArtha rahasyavit kva labhatAmanyatra zAstre ratim // yasyAM sarvanayA vizanti na punarvyasteSu teSveva yA / mAlAyAM maNayo luThanti na punarvyasteSu ratneSu sA // 14 // anuvAda : unmAdano tyAga karIne, vibhajyavAda(anekAntavAda)nI racanAnA karNAmRtane sAMbhaLIne siddhAntanA arthanA rahasyane jANanAra zuM bIjA zAstramAM rati pAme ? temAM (siddhAntaracanAmAM) sarva nayo praveze che, paNa chUTA chUTA nayomAM te nathI. mALAmAM maNio rahe che, vikharAyelAM ratnomAM mALA nathI hotI. vizeSArtha : jyAM unmAda che tyAM sAcI STi nathI hotI. akAraNa abhimAna vastusthitinI yathArthatA samajavAmAM avarodharUpa bane che. eTale satya pAmavA mATe sau prathama unmAdano tyAga karavAnI AvazyakatA che. je bhinnabhinna nayanuM yogya pRthakkaraNa athavA vibhAjana karIne vibhajyavAda arthAt syAdvAda athavA anekAntavAda dvArA satya pAmavAnI rucivALA che tathA siddhAntonA rahasyane jANavAvALA che teone ekAntika abhinivezavALA zAstromAM rasa na paDe e svAbhAvika che. ahIM jainAgamanI viziSTatA darzAvatAM batAvyuM che ke emAM badhA darzanono ane badhA nayono samucita samanvaya thayo che. eTale je anyatra che te jaina darzanamAM che, paraMtu je jaina darzanamAM che te badhuM anya koI eka darzanamAM nathI. je syAdvAdamAM che te koI eka nayamAM nathI. jema koI mALAnA maNakA hoya to te badhA maNakA mALAnI aMdara AvI jAya che, paraMtu te maNakA chUTAchavAyA vikharAyelA hoya to tethI te kaMI mALA banatA nathI. maNakAomAM je sthAna mALAnuM che tevuM sthAna judAM judAM darzanomAM jaina darzananuM che, kAraNa ke emAM sarva nayono samanvaya thayelo che. [888] anyonyapratipakSabhAvavitathAn svasvArthasatyAnnayAn / nApekSAviSayagrahairvibhajate mAdhyasthyamAsthAya yaH // syAdvAde supathe nivezya harate teSAM tu diGmUDhatAM / kuMdeMdupratimaM yazo vijayinastasyaiva saMvardhate // 15 // anuvAda : anyonyanA verabhAvathI khoTA TharatA, paraMtu potapotAnA arthamAM satya evA nayone vize je madhyasthabhAvano Azraya karI, apekSAnA viSayano Agraha rAkhI vibhAjita karatA nathI 2010_05 506 Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha chaThTho, adhikAra ogaNIsamo : jinamatastuti adhikAra tathA syAdvAdarUpI sanmArgamAM sthApIne temanI dimUDhatAne je harI le che te vijayavaMta puraSano kuMda puSya ane caMdra jevo yaza vRddhi pAme che. ' vizeSArtha : dareka paristhiti, vicAra, AcAra vagerene judAM judAM dRSTibinduthI nihALI zakAya. emAM evuM paNa bane ke ekanI dRSTie je sAcuM hoya te bIjAnI dRSTie khoTuM hoya, jyAM paraspara vairabhAva hoya tyAM to bIjAnA matane khoTo TharAvavAnuM valaNa AvyA vagara rahe nahi. bIjI bAju potAnA matamAM satva raheluM che evuM prAmANikapaNe lAgavAno saMbhava rahe che. Ama judA judA nayo vacce gajagrAha rahevAno ane emAMthI vaimanasya janmavAnuM. paraMtu jeoe syAdvAdano abhyAsa karyo che ane jIvanamAM ene utAryo che evA puruSomAM mAdhyastha dRSTi AvI jAya che. jyAM jeTaluM je apekSAe satya hoya che tyAM teTaluM satya teo avazya grahaNa kare che. AMzika satya hoya to paNa asvIkAra karavAnuM AvA madhyasthanA bhAvavALAne rucatuM nathI. teo nyAyazAstranA abhyAsI hoya che, eTale judA judA nayanI daSTie gUMcane ukelatAM ane yogya vibhAjana karatAM teone AvaDe che. AthI bhinnabhinna naya vacce thayelA vivAdano teo sAmaMjasyapUrNa ukela zodhI ApI zake che. jemanAmAM AvI zakti rahelI hoya teone kudaratI rIte ja yaza maLe che. temano yaza kuMda puSpa jevo ke candra jevo ujavaLa hoya che ane te vRddhi pAmato rahe che. upAdhyAya zrI yazovijayajIe zleSathI A chellA zlokamAM potAnA nAmane gUMthI lIdhuM che. upAdhyAyajI mahArAja nyAyavizArada hatA eTale e dRSTie paNa emaNe A graMthamAM bhinnabhinna darzanonI tattvamImAMsAne syAdvAdanI zailIthI gUMthI lIdhI che. emanA A bhagIratha kArya mATe emane avazya yaza maLyo che. iti jinamatastutyadhikAraH // jinamatastuti adhikAra saMpUrNa prabaMdha chaThTho saMpUrNa 507 Jain Education Intemational 2010_05 Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha sAtamo adhikAra vIsamo anubhava adhikAra 7 [889] zAstropazizi tnitAsadaSAvanuSA priyamanubhavaikavedyaM rahasyamAvirbhavati kimapi // 1 // anuvAda : zAse batAvelI dizAthI jemanAM asagraha, kaSAya, kaluSatA gaLI gayAM che, teone, anubhavathI ja samajI zakAya evuM kaMIka priya rahasya pragaTa thAya che. vizeSArtha : (adhyAtmamArgamAM vikAsa karavA mATe jeTalI zAstrAbhyAsanI AvazyakatA che teTalI ja svAnubhavanI AvazyakatA che. svAnubhava vagara mAtra zAstrAbhyAsa cAlyA kare to ethI pothI paMDita banAya, paNa Atmika vikAsa na sadhAya. tema chatAM zAstrAbhyAsanI upayogitA paNa eTalI ja che, kAraNa ke zAstromAM pUrvasUrionA svAnubhavano nicoDa hoya che. zAstrAbhyAsa dvArA keTalIye zaMkAonuM samAthAna thAya che. AgamazAstromAM padArthanI bhinnabhinna nayathI chaNAvaTa karavAmAM AvelI hovAthI padArthanuM yathArtha jJAna thAya che. je mANasanA amuka bAbato mATe khoTA ane jaDa abhiprAyo baMdhAI gayA hoya che evA kadAgrahI mANaso jayAre ekAMtamAM nikhAlasahRdaye zAstranuM adhyayana kare che tyAre emanA kadAgraho nIkaLI jAya che ane emane te viSayanuM yathArtha svarUpa samajAya che. kadAgrahanI sAthe kaSAyo paNa . joDAyelA hoya che. kadAgraha jatAM, mananI udAratA ane vizALatA prApta thatAM ahaMkArAdi kaSAyo nIkaLI jAya che. ethI cittanI nirmaLatA ane prasannatA prApta thAya che. AvI dazA jayAre prApta thAya che tyAre jIva jo aMtarmukha banI AtmAvalokana kare to ene potAno vaiyaktika eka judo ja anubhava thaze. aMtaramAM kaMIka prakAza lAdhaze, kAraNa ke A svAnubhavane lIdhe kaMIka apUrva rahasya prApta thAya che. jeone Avo AtmAnubhava thayo haze teone A vAtanI tarata khAtarI thaze. [20] prathamarkhyAvitnAsAvavikhUdyakSaUskriInam caMcalataruNIvibhramasamamuttaralaM manaH kurute // 2 // anuvAda : prathama abhyAsanA vilAsathI AvirbhAva pAmIne kSaNamAM je vilIna thaI jAya che te (rahasya athavA anubhava) caMcala taruNInA vizvama(manohara kaTAkSa)nI jema manane utsuka (uttarala) kare che. vizeSArtha : sAdhaka jyAre AtmAnubhava mATe sAdhanAnI zarUAta kare che tyAre te samaye tenI dazA 508 Jain Education Intemational 2010_05 Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha sAtamo, adhikAra vasamo : anubhava adhikAra kevI hoya che tenuM ahIM varNana che. AraMbhakALano e anubhava bahu vilakSaNa hoya che. sAdhakanA prAraMbhika abhyAsakALamAM AtmAnubhavanI utkaTa tAlAvelI jyAre hoya che ane te prakAranI enI sajjatA ane AcaraNA hoya che tyAre potAnA kSayopazamathI, dhyAnamAM ekAgratA ane sthiratA prApta thatAM tene AtmadarzananI, rahasyabodhanI kaMIka prakAzamaya jhAMkhI thAya che ke je apUrva hoya che. paraMtu AraMbhadazA hovAthI te jhAMkhI jhAjhIvAra TakatI nathI. te tarata vilIna thaI jAya che. paraMtu sAdhakane te evo caTako lagADe che ke have ene bIjuM kaMI sUjhatuM nathI, rucatuM nathI. Atmadarzanano evo anubhava pharI vAra, vAraMvAra karavAnuM ene mana thAya che. have ene bIjI koI vAtamAM rasa paDato nathI. enuM mana tyAM ja vAraMvAra doDI jAya che. ene ema thAya che ke A darzana vadhu samaya rahe to kevuM sAruM ! pote zuM zuM kare ke jethI e anubhava tarata vilIna na thatAM vadhu samaya rahe ? e mATe te sarva upAyo yoje che. AtmasAdhanAmAM jeo AgaLa vadhyA che teone A vAta tarata samajAya evI che. A viSayanA anubhavIo A kathana mATe tarata sAkSI pUrI zake ema che. upAdhyAyajI mahArAje sAdhakanI tAlAvelI mATe ahIM dRSTAMta caMcala yuvatInA nayanakaTAkSanuM ApyuM che. koI yuvAna caMcala taruNInA kAmuka hAvabhAvane eka vAra jue ane AkarSAya to enuM citta e hAvabhAva jovA vAraMvAra tyAM doDI jAya che. ene e sivAya bIjI koI vAtamAM cena paDatuM nathI. evI ja rIte prAraMbha dazAmAM sAdhakanuM citta kSaNavArane mATe thayelA Atmadarzanane kAraNe vAraMvAra e ja dizAmAM doDavA lAge che. anubhave A vAta vadhu samajAya evI che. [891] suviditayoriNuM kSipta pUrva tarthava vikSiNamI ___ekAgraM ca niruddhaM cetaH paMcaprakAramiti // 3 // anuvAda : yogane sArI rIte jANanArAe (yogIoe) kSipta, mUDha, vikSipta, ekAgra ane niruddha ema pAMca prakAranuM citta icchavuM (jAyuM; kahyuM) che. vizeSArtha : cittane AtmA sAthe gADha saMbaMdha che. mana, vacana ane kAyA e traNanA yogamAM manano yoga sauthI vadhu baLavAna che. mANasa jo thoDIka vAra sthira besI, mauna dhAraNa karI potAnA cittamAM udbhavelA vicArapravAhanuM avalokana ane punarAvalokana kare to ene tarata khAtarI thaze ke potAnA cittamAM thoDIka vAramAM ja keTalA badhA vicAro jhabakI gayA. potAnA cittane koIka eka bAbatamAM thoDI vAra mATe sthira rAkhavAmAM paNa keTalI badhI mahenata paDe che e to anubhave samajAya evI vAta che. jIvanamAM keTalAka evA anubhavo hoya che ke jyAre citta vadhAre ekAgra thAya che, to kyAreka atyaMta caMcala thAya che. ciMtakanI vaya, kakSA, abhyAsa, ityAdi uparAMta enA cittamAM cAlatA viSayonA prakAro, AMdolananuM svarUpa, sthiratAno kALa ityAdinI dRSTie cittanA aneka prakAra paDI zake. tuMDe tuMDe matimannA | ema ApaNe kahIe chIe e daSTie pratyeka manuSyanuM citta eka judo ja namUno che. Ama chatAM yogane 509 Jain Education Intemational 2010_05 Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra sArI rIte jANanArA yogIoe, potAnA anubhavo ane avalokanone AdhAre cittanAM moTAM pAMca vargIkaraNa karIne cittanA pAMca mukhya prakAro batAvyA che : (1) kSipta, (2) mUDha, (3) vikSipta, (4) ekAgra ane (5) niruddha. cittanA A pAMca prakAronAM nAma enI lAkSaNikatA pramANe rAkhavAmAM AvyAM che. kSipta eTale pheMkAyeluM athavA chinnabhinna thaI gayeluM eTale ke Amatema satata bhaTakanAra citta. mUDha eTale ajJAnayukta, dhyeyarahita tathA zuM karavuM ane zuM na karavuM evI samajaNa vinAnuM citta. vikSipta eTale sArAnarasA bhAvomAM doDI jatuM citta. ekAgra eTale eka viSayamAM agrapaNe rahevAvALuM citta ane niruddha eTale aMkuzamAM, maryAdAmAM, saMyamamAM raheluM citta. A rIte cittanA prakAronAM nAmo yathArtha ApavAmAM AvyAM che. zabdArtha uparAMta zAstrakAroe e dareka prakAranI vizeSa lAkSaNikatAo paNa darzAvI che. emAM kSipta eTale viSayomAM nimagna bahirmukha citta. mUDha eTale kartavya ane akartavyano nirNaya na karI zakanAra vivekarahita citta. vikSipta eTale rakta ane virakta ema baMne prakAronA bhAvo anubhavatuM citta. ekAgra eTale eka ja viSayamAM laganIvALuM, samAdhimAM sthira thayeluM citta. niruddha eTale ArtadhyAna ane raudradhyAnanI pravRttiothI mukta, madhyasthatAvALuM, svabhAvamAM ramaNatA karavAvALuM citta. hemacaMdrAcArye 'yogazAstra'nA bAramA prakAzamAM cittanA mukhya cAra prakAra batAvyA che : (1) vikSipta, (2) yAtAyAta, (3) zliSTa ane (4) sulIna. e darekanI lAkSaNikatA saMkSepamAM darzAvatAM teo kahe che ke vikSipta eTale marajI mujaba bhaTakatuM citta, yAtAyAta eTele AvanajAvanavALuM, ghaDIkamAM bahAra ane ghaDIkamAM aMdara doDI janAruM citta, zliSTa eTale coMTeluM athavA sthiratA ane AnaMdavALuM citta ane sulIna eTale nizvala ane paramAnaMdamAM lIna baneluM citta [892] viSaputpiputra pura:pura nivezita ranaHTI. sukhaduHkhayugbahirmukhamAmnAtaM kSiptamiha cittam // 4 // anuvAda : kalpita ane sanmukha rahelA viSayomAM rajoguNa vaDe je sthApana kareluM che, je sukhaduHkhathI yukta tathA adhyAtmathI bahirmukha che evA cittane ahIM kSipta' kahevAyuM che. vizeSArtha : kSipta prakAranuM citta hamezAM bahirmukha hoya che. te sanmukha rahelA indriyonA viSayomAM rAcanAruM hoya che. spardhAdi indriyonA viSayo maLe, khAvuMpIvuM, vastrAlaMkArothI sajja thavuM, haravuMpharavuM, sukhasagavaDa bhogavavAM ityAdimAM ene atyaMta rasa paDe che. vartamAnamAM te bhogopabhogane bhogave che, bhUtakALamAM bhogavelA bhogonuM te smaraNa kare che ane bhaviSyamAM bhogavavAnA bhogonI kalpanAmAM te rAce che. indriyothI para, AtmA jevuM kaMIka tattva che enI ene samajaNa nathI hotI ane samajaNa hoya che to temAM zraddhA ane rasa nathI hotAM. AvA cittane iSTa viSayanI anukULatA maLe to te rAjI thAya che ane pratikULatA maLe, kaSTa paDe, du:kha AvI paDe to te vyagra banI jAya che. te rAgathI rajoguNathI gherAyeluM hoya che. AvuM citta bahAranA padArthomAM ja paribhramaNa karyA karatuM hovAthI te bahirmukha ja hoya che. aMtarAtmAmAM te pravezatuM nathI. pariNAme AvA cittavALA jIvo bhavAbhinaMdI ane bhavabhramaNa karavAvALA hoya che. 510 Jain Education Intemational 2010_05 Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha sAtamo, adhikAra vasamo : anubhava adhikAra [893 thafmarniyamita viruddhanRtyeSu yarAmamUnA kRtyAkRtyavibhAgAsaMgatametanmano mUDham // 5 // anuvAda : tamoguNa vaDe viruddha kAryomAM krodhAdithI je niyamita che tathA kRtya ane akRtyanA vibhAgathI asaMgata che te mana "mUDha che. vizeSArtha mUDha prakAranA cittanAM lakSaNo ahIM ApavAmAM AvyAM che. mUDha eTale mUrkha, ajJAnI, gUMcavAyelo, mohavALo, vivekahIna, mUDha cittavALA mANaso taman guNavALA hovAthI krodhAdi kaSAyonA dAsa jevA banI jAya che. teo pramAdI ane manathI nirbaLa hoya che. kaSAyonA Avegane vaza thaI jatA hovAthI temanAmAM viveka jevuM ke lajjA jevuM kazuM hotuM nathI. teo dharmaviruddha, samAjaviruddha ke lokaviruddha kArya karatAM acakAtA nathI. teone bhaviSyanAM bhayaMkara pariNAmono tatkAla khyAla ke Dara hoto nathI, paraMtu duHkha AvI paDe tyAre pastAya che. nyAyanItinAM kAryo ane corI, hiMsA, vyabhicArAdi anItimaya kAryo vacceno taphAvata samajavo temane gamato nathI; kyAreka to nyAyanItinI ke sadAcAranI vAtono teo upahAsa karatA hoya che. AvA kaluSita cittavALA mANaso dharmanA mArge AvI zakatA nathI; AvavA jAya to temAM TakI zakatA nathI. [894] sattvokezvAtyarita-nivApu suranirvASA zabdAdiSu pravRttaM sadaiva cittaM tu vikSiptam // 6 // anuvAda : sattvaguNanA ukathI je duHkhanAM kAraNothI dUra thayeluM che ane zabdAdi sukhanA kAraNomAM sadaiva pravRtta rahe che te citta "vikSipta' che. vizeSArtha : ahIM 'vikSita' cittanAM lakSaNo batAvavAmAM AvyAM che. je cittamAM tAmasI ane rAjasI | bhAvonI maMdatA thatI jAya ane uttarottara sAttvika bhAvonI vRddhi thatI jAya to tevA cittane vikSipta citta kahevAmAM Ave che. AvA cittane bhavabhramaNano bhaya lAgavA mAMDe che. sattvaguNanA utkarSathI te ullAsamaya bane che. ethI enAM duHkhanAM kAraNo dUra thaI jAya che. indriyonA bAhya padArtho ane viSayomAMthI eno rasa maMda thato jAya che. bIjI bAju sukhanAM kAraNarUpa zabdAdinA viSayomAM ke evA padArthomAM ke tattvomAM ene rasa paDavA lAge che. Ama chatAM vikSipta citta sarvathA zuddha nathI hotuM. te kyAreka bahirmukha bane che, to kyAreka aMtarmukha bane che. yogasAdhanA karanArA sAdhakoe ahIMthI zarUAta karavAnI che. potAnuM citta mUDha ke kSipta na banI jAya te mATe teoe kALajI rAkhavAnI hoya che. bIjI bAju citta jyAM che tyAM aTakI na jatAM vadhu vizuddha thAya e mATe abhyAsa karavAnI jarUra che. [895) aSAvizupAvatAM nityaM vAoiSaparihAratu sadRzapratyayasaMgatamekAgraM cittamAmnAtam // 7 // anuvAda : aSAdi guNavALAnuM khedAdi doSonA nitya parihArathI samAna viSaya(pratyaya)mAM lAgeluM citta "ekAgra' kahevAyeluM che. 511 Jain Education Interational 2010_05 Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra vizeSArtha : ahIM cothA prakAranA cittanAM lakSaNo darzAvavAmAM AvyAM che. "ekAgra' prakAranA citta mATe hemacaMdrAcArye zliSTa zabda prayojayo che. te potAnA viSayamAM barAbara coMTeluM rahe che. AvuM kyAre bane che ? sAdhaka jyAre niraMtara dhyAnano abhyAsa karato rahe che tyAre enuM citta vikSipta dazAmAMthI ekAgra dazAmAM Ave che. A abhyAsakALa daramiyAna sAdhakanA jo guNo khIle to ja te AgaLa vadhI zake. emAM mahattvanA guNo che aSa ane akheda. ahIM aSAdi ane akhedAdi evA zabdo prayojavAmAM AvyA che eno artha e thayo ke A guNonI sAthe tevA bIjA paNa keTalAka guNo sAdhakamAM vikasavA joIe. AnaMdaghanajI mahArAje saMbhavanAtha bhagavAnanA jIvanamAM kahyuM che ke "sevana kAraNa pahelI bhUmikA re, abhaya, adreSa, akheda'eTale sAdhakamAM abhayano guNa paNa hovo joIe. koIpaNa prakAranI ciMtA ke bhaya hoya tyAM sudhI aSa guNa pragaTe nahi. 8Sa tathA ISya, mAyA, asatya, lobha, ahaMkAra vagere doSo paNa na hovA joIe. kheda eTale saMtApa, thAka. khedAdimAM kheda uparAMta verabhAva, avizvAsa, kaMTALo, aNagamo, udvega vagere doSo paNa AvI jAya che. AvA badhA doSono parihAra arthAta tyAga karavAmAM Ave tyAre citta vizuddha bane che, sthiratA prApta kare che ane prasanna rahe che. yogasAdhanA mATe have te yogyatA prApta kare che. ATha yogadaSTinI rIte vicArIe to sAdhaka jayAre sAtamI yogadaSTimAM Ave che tyAre tenAmAMthI dveSa, kheda vagere doSo nIkaLI gayA hoya che, bAhya padArthomAMthI tenuM citta nivRtta thaI gayuM hoya che ane sAdhanAnA koI paNa eka viSaya para te ekAgra thayuM hoya che. tenAmAM sarva jIvo pratye sadezatAno, sarakhApaNAno, samatAno bhAva pragaTa thAya che. evA sadeza viSayomAM ja enuM mana lAgeluM rahe che. [896] 35tavikSatpavRttivamavapravimaLyutaM dram AtmArAmamunInAM bhavati niruddhaM sadA cetaH // 8 // anuvAda : vikalponI vRttithI virAma pAmeluM, avagrahAdi kramathI yuta thayeluM AtmArAma munionuM zuddha citta "niruddha' thAya che. ' vizeSArtha : ahIM 'niruddha cittanuM svarUpa samajAvavAmAM AvyuM che. AtmArAma munionuM eTale ke je munio AtmasvarUpamAM ramaNatA kare che evA munionuM zuddha citta "niruddha' kahevAya che. cittanA pAMca prakAromAM A zreSTha prakAranuM citta che. hemacaMdrAcArye "yogazAstramAM ene "sulIna' tarIke oLakhAvyuM che. te sunizcala ane paramAnaMdasvarUpa hoya che. AvA cittamAM vikalpanA taraMgo UThatA nathI. vikalpo zamI gayA hoya che. arthAt nivRtta thaI gayA hoya che. evA yogIjanone koI bAhya padArtha pratye priyaapriyano bhAva rahyo hoto nathI. sthaLa ane kALanI bAbatamAM paNa teone koI gamavA-na gamavAno, anukULatA ke pratikULatAno vicAra ke bhAva udbhavato nathI. teone koI asaMtoSano ke phariyAdano bhAva raheto nathI. mAtra bAhya padArtho ja nahi, anya jIvo mATe paNa temanA manamAM koI anurAga ke leSa raheto nathI. sarvatra ane sarva kALe emanA manamAM samatA ja ramatI rahe che. emanuM citta have ArtadhyAna ane raudradhyAnathI rahita hoya che tathA avagrahAdi kramathI Tyuta thayeluM hoya che eTale ke matijJAnanA viSayothI, pratibaMdhothI te mukta thayuM hoya che. dhyAnanI uttama avasthAmAM rahevAne te supAtra 512 2010_05 Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha sAtamo, adhikAra vIsamo : anubhava adhikAra banyuM hoya che. AthI evA parama AnaMdamaya cittane "niruddha kahevAmAM Ave che. AtmasvarUpano anubhava karanAra zreSTha yogIjanonuM citta AvuM hoya che. [897] samAthAvupayo tinnakSeto zI rUda namaste ! sattvotkarSAt sthairyAdubhe samAdhisukhAtizayAt // 9 // anuvAda : emAM cittanI traNa dazA (lipta, mUDha ane vikSipta) samAdhimAM upayogane prApta karatI nathI. sattvanA utkarSathI, dhairyathI ane samAdhisukhanA atizayane lIdhe baMne (ekAgra ane niruddha citta) upayogane prApta kare che. vizeSArtha : kSipta, mUDha, vikSipta, ekAgra ane niruddha ema pAMca prakAranAM batAvelAM cittamAM dhAraNA, dhyAna tathA samAdhinA prakAranI yogasAdhanA mATe kayA prakAranuM citta yogya gaNAya ? A praznano ahIM uttara ApavAmAM Avyo che ke kSipta, mUDha ane vikSipta evuM citta hoya to te samAdhinI prAptimAM upayogI thatuM nathI. paraMtu ekAgra ane niruddha prakAranA cittamAM sattvano utkarSa hoya che. emAM vIryanI saphuraNA hoya che. emAM sthiratA hoya che. emAM cittavRttino nirodha hoya che. eTale e be prakAranI cittanI avasthAo samAdhi mATe upayogI che. kSipta, mUDha, vikSipta vagere cittanI avasthAo che. e lakSamAM rAkhavuM jarUrI che ke kSipta citta kAyamane mATe kSipta citta ja rahyA kare ane mUDha citta jIvanaparyata mUDha ja rahe avuM anivArya nathI. citta vikAsonmukha thaI zake che ane puruSArtha tathA abhyAsathI vikAsa sAdhI zake che. Aje je citta kSipta hoya te abhyAsathI AgaLa jatAM ekAgra ke niruddha dazA sudhI pahoMcI zake che. vikSipta prakAranA cittamAM yoganA AraMbhanI zakyatA rahelI che. eTale ke vikSipta citta yogyatA prApta thatAM ekAgra ke niruddha banI zake che. e vize have pachInA zlokamAM kahyuM che. [898] yojamastu pavevilakSaNe manasi nAtu sAnaMA kSipte mUDhe cAsmin vyutthAnaM bhavati niyamena // 10 // anuvAda H AnaMdavALuM thatAM vikSipta manamAM yogAraMbha thaI zake che, paraMtu e kSipta ane mUDha hoya to emAM avazya vyutthAna thAya che. vizeSArtha : kSipta, mUDha, vikSipta citta vacceno pharaka ahIM spaSTa karavAmAM Avyo che. rAga ane keSathI yukta, tamannu ane rajas guNanI bahulatAvALuM kSipta ane mUDha prakAranuM citta hovAthI te dhyAnamAM, samAdhimAM sthira na rahI zake. kSipta ane mUDha citta karatAM vikSipta cittamAM kaSAyonI maMdatA rahe che. evA vikSipta cittamAM kyAreka yogAraMbhanI saMbhavitatA rahe che. vikSipta citta saMsAranAM sukhomAM racyuMpacyuM rahe to te niyama ke ekAgratA sudhI pahoMcI na zake. paraMtu rAga ane virAga vacce pharatuM evuM vikSipta citta kyAreka kaSAyonI upazAMtatA prApta karIne dharmanA raMge raMgAI jAya, AnaMdamaya banI jAya, prabhu bhaktimaya banI jAya to te evA viSayamAM vadhu samaya ekAgra ane sthira rahI zake che. eve vakhate te 513 2010_05 Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra yogAraMbha mATe, samAdhisukha mATe yogyatA prApta kare che. Ama vikSipta prakAranA cittamAM, hamezAM nahi paNa kyAreka yogAraMbhanI zakyatA rahelI che. paraMtu kSipta ane mUDha prakAranA cittamAM tevI zakyatA kyAreya hoI zake nahi. rAga ane dveSanI tIvratAvALA, kaSAyonI ugratAvALA, tamasa guNanA prabhAvavALA, atyaMta caMcaLa evA kSipta ane mUDha cittamAM yogAraMbhanI, yamaniyamAdinI, dhAraNA, dhyAna ane samAdhinI koI zakyatA nathI. e citta eTaluM badhuM caMcala hoya che ke koI paNa zubha viSayamAM ene ekAgra karavAno prayatna karavAmAM Ave to te tarata tyAMthI khasI jaze. dhyAnanA viSayamAMthI e tarata bahAra nIkaLI jaze. enuM vyutthAna thaI jaze. [899] viSayakaSAyanivRtta thopu ra saMui, vividheSA gRhakhelabAlopamamapi calamiSTaM mano'bhyAse // 11 // anuvAda : viSayakaSAyathI nivRtta thayeluM, vividha prakAranA yogomAM gamana karanAruM, gharamAM ramatA bALaka jevuM mana caMcaLa hoya to paNa abhyAsakALamAM ISTa che. vizeSArtha : kSipta ane mUDha cittavALA mANaso yogasAdhanA barAbara na karI zake. paraMtu khedAdi doSothI mukta, ArtadhyAnathI virAma pAmeluM, samatA dhAraNa karanAruM ekAgra ke niruddha prakAranuM citta yogasAdhanA sArI rIte karI zake. have vaccenA prakAranuM je vikSipta citta che temAM be prakAranI zakyatA rahelI che. jo te AnaMdavALuM banyuM hoya to yogasAdhanAno AraMbha karI zake, paNa jo te caMcala ane bahAra bhaTakavAvALuM hoya to yogasAdhanA na karI zake. AvA cittanI zuddhi ane samatA vadhatAM jAya to te paNa yogasAdhanAmAM AgaLa vadhI zake. jo citta krame krame indriyonA sparzAdi viSayomAMthI nivRtta thatuM jatuM hoya, bhogopabhogamAMthI eno rasa kSINa thato jato hoya tathA enA krodhAdi kaSAyo maMda thaI gayA hoya, vaLI mokSa mATe vividha prakAranI ArAdhanAmAM ke tevA yogomAM gamana karavAnuM ene gamatuM hoya to tevuM citta bhale capaLa hoya to paNa yogasAdhanA mATe te iSTa manAyuM che, kAraNa ke tenI caMcaLatA paNa have maryAdita prakAranI banI gaI hoya che. ahIM bALakanuM sarasa dRSTAMta ApavAmAM AvyuM che. bALaka nAnuM hoya ane kahyA vagara vAraMvAra gharanI bahAra ramavA doDI jatuM hoya to mAtApitAne tenI ciMtA rahe che ke rakhene te kyAMka paDI jaze, bhaTakAI jaze, IjA pAmaze, khovAI jaze ke koIka upADI jaze. paraMtu bALaka gharanA AMgaNAmAM ja ramatuM hoya, doDAdoDa karatuM hoya to mAtApitAne khAsa ciMtA rahetI nathI. tenI saMbhALa rAkhavAnI jarUra che, paraMtu have ciMtA nathI. tene AMgaNAmAM ekaluM ramatuM mUkIne paNa teo potAnuM kAma karI zake che. evI ja rIte citta caMcala hoya, paNa have viSaya-kaSAyamAMthI, Arta ane raudra dhyAnamAMthI nivRtta thavA lAgyuM hoya ane mokSamArgamAM tenI ruci vadhatI jatI hoya tathA te mATenA vividha yogomAM tene rasa paDavA lAgyo hoya to te AvakAradAyaka che, kAraNa ke have ene yogya dizAmAM vALI levAyuM che. eTale have te avazya vikAsonmukha banI zakaze. 514 Jain Education Intemational 2010_05 International 2010_0s Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha sAtamo, adhikAra vIsamo anubhava adhikAra [900) vavanAnuSThAnataM yAtAyAtaM sAtivAramAM ceto'bhyAsadazAyAM gajAMkuzanyAyato'duSTam // 12 // anuvAda : vacanAnuSThAnamAM raheluM, gamanAgamana karavAvALuM ane vaLI aticAra sahita hoya to paNa te citta abhyAsadazAmAM gajAMkuzanyAya pramANe adUSita che. ' vizeSArtha : kSipta, ane mUDha prakAranuM citta yogasAdhanAmAM upayogI nathI, paraMtu vikSipta prakAranuM citta A be prakAranA cittanI jema taddana nirupayogI che ema nahi kahI zakAya. agAunA zlokamAM batAvavAmAM AvyuM ke vikSipta citta gharamAM ramatA bALaka jevuM che. have A zlokamAM kahevAmAM Ave che ke abhyAsakALanA AraMbhamAM vikSipta citta paNa upayogI thaI zake che. vikSipta cittane ja satata abhyAsathI ekAgra ane niruddhanA prakAra sudhI pahoMcADI zakAya che. yAtAyAta eTale ke gamanAgamana karavAvALuM ane sAticAra eTale aticAra sahita arthAta doSayukta evuM citta paNa jayAre vacana-anuSThAnamAM rahetuM hoya to te dUSita nathI. prIti, bhakti, vacana ane asaMga e cAra prakAranAM dharmAnuSThAna batAvavAmAM Ave che. A cAramAMthI citta vacana-anuSThAnamAM raheluM hoya to have tene bhagavAnanAM vacanomAM rasa ane zraddhA jAgyAM che. citta Amatema bhaTakatuM hoya che, paraMtu dharmAnuSThAna tarapha enI prIti vadhI che eTale have ene dhIme dhIme abhyAsa dvArA asaMga anuSThAna sudhI. yogasAdhanAmAM ekAgratA ane salInatA sudhI pahoMcADI zakAze. ahIM gajAMkuzanyAyanuM udAharaNa ApavAmAM Ave che. madonmatta banavAno hAthIno svabhAva hoya che. paraMtu evA madonmatta hAthInA mastaka upara trizULa jevA "aMkuza' nAmanA tIkSNa zastrano prahAra enI upara beThelo mahAvata kare che ke tarata hAthI aMkuzamAM AvI jAya che, zAnta banI jAya che. AvI rIte aMkuza vaDe mahAvato bhalabhalA hAthIone zAnta banAvI de che. tevI tAlIma hAthIne ApavA mATe samaya ane dhIraja joIe. pachI hAthI DAhyo ane kahyAgaro banI jAya che. tevI rIte vikSipta citta bhale zarUtamAM bhaTakatuM hoya ke bhUlo karatuM hoya, paNa ene satata abhyAsa dvArA saMyamamAM lAvI zakAya che. mokSa mATenI yogasAdhanAmAM ene joDI zakAya che. eTalA mATe vikSipta citta aduSTa kahevAya che. [901] jJAnavicaremimuvaMcathI yathA mavati migi sAnaMm artha : pralobhya bAhauranugRhNIyAttathA cetaH // 13 // anuvAda : citta jema jema jJAna-vicAra pratye abhimukha ane kaMIka AnaMdayukta thatuM jAya, tema tema bAhya padArtho vaDe lobha pamADIne tene vaza karI levuM. ' vizeSArtha : sAdhake potAnA cittano nigraha karavA mATe AraMbhanA kALamAM zuM karavuM te aMge graMthakAra maharSie ahIM svAnubhavane AdhAre sarasa yukti batAvI che. cittanI aMdara pratipaLa zubhAzubha evA vividha vicAro udbhavatA hoya che. jemaNe potAnA cittanuM avalokana karyuM haze teo jANatA haze ke caMcala, eka vicAra parathI bIjA vicAra para kUdAkUda karatuM citta kyAreka potAnA managamatA viSayamAM thoDI vAra vadhAre rokAya che, sthira thAya che. zikArInuM zikAramAM, corI karanAranuM corImAM, jugArInuM 515 Jain Education Intemational 2010_05 Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra jugAramAM, viSayAsakta mANasanuM viSayabhogamAM citta ekAgra banI jAya che. jema AvI pUla azubha pravRttiomAM citta lIna banI jAya che, tema azubha nahi evI potAnI vyAvasAyika pravRttimAM paNa mANasanuM mana ekadama parovAI jAya che. nAnA bALakanuM citta ramakaDAM ramavAmAM otaprota thaI jAya che. keTalAkanuM citta itihAsamAM ke bhUgoLamAM ke kalAkArIgIrImAM ke graMthavAMcanamAM tarata lIna banI jAya che. e mATe potAne managamato viSaya maLavo joIe. keTalAka dharmapremI mANasone prabhudarzana, prabhubhakti, tapazcaryA ke anya prakAranI dharmakriyAmAM vadhu rasa paDe che. AvA AvA viSayo cittane mATe AlaMbana rUpa bane che. te sad prakAranA hoya ke asad prakAranA hoya. jeone sAdhanA tarapha vaLavuM che teoe potAnI jAtane prazna pUchI jovo ke potAne kayA zubha viSayamAM vadhu rasa paDe che ane vadhu harSa thAya che. e viSayanI bAhya pravRtti eNe vadhArI devI joIe. AraMbhanA kALamAM AvA bAhya ane zubha AlaMbananI AvazyakatA raheze. potAnuM citta jayAre jayAre caMcala banatuM jaNAya ke tarata ene managamatA zubha viSayamAM parovI devAmAM Ave to te zAMta, svastha ane prasanna banI jAya che. AvI rIte,(graMthakartAzrI kahe che ke zarUAtanA tabakkAmAM sthira thavA mATe jJAna ane vicAra pratye sanmukha thayelA manane managamatA viSayanuM pralobhana ApavuM paDaze. paraMtu e rIte TevAtA jatA cittane tyAra pachI iSTa viSayamAM dorI jaI zakAya che. jJAnanI ane vicAranI athavA jJAnanA vicAranI sanmukha thayelA cittane e padArthomAM vadhu sthira karavAnA abhyAsathI AgaLa upara cittane vadhu nirmaLa ane ekAgra banAvI zakAya che. AtmasAdhanA mATe ene sajja karI zakAya che.) [902] umarUpanitimAM viziSTa vAvavaUranAM vA puruSavizeSAdikamapyata evAlaMbanaM buvate // 14 // anuvAda : eTalA mATe manohara jinapratimA, viziSTa pada, vAkya, varNanI racanA ane puruSa vizeSAdine paNa A pramANe AlaMbana kahyAM che. vizeSArtha : potAnA AtmasvarUpamAM ramaNatA karavArUpI nirAlaMbana dhyAnamAM citta ekadama pahoMcI zakatuM nathI ane pahoMce to sthira rahI zakatuM nathI. e mATe dhyAnayogIoe satata abhyAsa rAkhavAnI AvazyakatA rahe che. AvA abhyAsanI zarUAta kevI rIte karavI ? citta managamatA viSayamAM vadhu samaya sthira rahe che. jo AraMbhamAM pote joyelI koI manohara jinapratimA ane jinAlayane potAnA cittamAM tAdaza kare to tenuM samagra citta emAM rokAyeluM rahe che. evI rIte tattvajJAnano koI graMtha, emAMnuM koI zreSTha vAkya, koI viziSTa zabdaracanAno vicAra kare athavA gautamasvAmI, haribhadrasUri, kuMdakuMdAcArya, hemacaMdrAcArya, yazovijayajI, hIravijayasUri ke evA bIjA koI mahAtmAnA jIvana ane kAryanuM ciMtavana kare to paNa temAM citta vadhu samaya sthira rahI zake che. athavA evA vidyamAna mahAtmAnI saMgata kare to paNa te upayogI bane che. kyAreka pote karelI tIrthayAtrAne potAnA smRtipaTa para kramAnusAra tAdaza karI zakAya. ciMtana mATenA AlaMbanarUpa AvA viSayo te aneka che. paraMtu potAnI ruci anusAra tenI pasaMdagI karIne, niyamita abhyAsa vaDe temAM AgaLa vadhI zakAya, vadhu samaya sthira thaI zakAya. nirAlaMbana dhyAna para ArUDha thatAM pahelAM AvA AlaMbanathI dhyAnamAM sthiratA meLavavI Avazyaka che. 516 2010_05 Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha sAtamo, adhikAra vIsamo : anubhava adhikAra [903] manasvanaiH prazaste: prAyo bhAva: prazasta dhruva yataH / iti sAlambanayogI manaH zubhAlambanaM dadhyAt // 15 // anuvAda : prazasta AlaMbanothI prAyaH prazasta bhAva thatA hovAthI sAlaMbana-yogIoe manane zubha AlaMbanavALuM karavuM joIe. vizeSArtha : AgaLanA zlokamAM jinapratimA, viziSTa padaracanA, tIrthaMkarAdi puruSavizeSanuM AlaMbana levAnI adhyAtmayogIone bhalAmaNa karavAmAM AvI che. e AlaMbano vize ahIM spaSTatA karavAmAM AvI che. bhAva ane dhyAnamAM yogIoe aMte nirAlaMbana thavAnuM che, to paNa AraMbhanI dazAmAM AlaMbananI AvazyakatA rahevAnI. AvAM AlaMbano levAmAM yAgIone kevA kevA bhAva thAya che e vize tathA teoe kevAM AlaMbana levAM joIe te vize ahIM bhalAmaNa karavAmAM AvI che. prazasta ane aprazasta AlaMbana ane te joIne thatAM bhAva, ciMtana, dhyAna ityAdinI dRSTie cAra mukhya vibhAga pADI zakAya : (1) prazasta AlaMbana ane prazasta bhAva. (2) prazasta AlaMbana ane aprazasta bhAva. (3) aprazasta AlaMbana ane aprazasta bhAva tathA (4) aprazasta AlaMbana ane prarAsta bhAva. sArI vastu joIne mANasane kharaba vicAra na Ave evuM nathI. sonAnuM sarasa ghareNuM joIne koIne tenI corI karavAnuM mana thAya. bIjI bAju kharAba vastu joIne mANasane sArA bhAva thAya. bhikhArIne joIne mANasane dayA Ave ane kaMIka ApavAno bhAva thAya. A to vyavahAranAM zubhAzubha AlaMbanono vyavahAradaSTie karelo vicAra che. adhyAtmamArgamAM prazasta zubhAlaMbanathI yogIone prazasta zubha bhAva thAya che. paraMtu dareka yogIne e pramANe avazya thAya ja evuM nathI. prazasta AlaMbanathI koIkane kyAreka aprazasta bhAva paNa thaI jAya. eTale ja graMthakArazrIe ahIM 'prAyaH' (ghaNuMkharuM) zabda prayojyo che. Ama adhyAtmamArgamAM AtmAnubhava mATe AraMbhakALamAM yogIone potAnA cittane prazasta, zubha AlaMbanamAM joDavAnI bhalAmaNa karavAmAM AvI che. [C04] sAlaMbanaM kSaNamapi kSaNamapi kuryAnmano nirAlaMbam / ityanubhavaparipAkAdAkAlaM syAnnirAlaMbam // 16 // anuvAda : manane kSaNavAra sAlaMbana karavuM ane kSaNavAra nirAlaMba karavuM. e rIte anubhavano paripAka thatAM te sadAkALa (AkAla) nirAlaMba thaI jaze. vizeSArtha : manuSyanuM caMcala citta thoDIka kSaNomAM ja kyAMnuM kyAM bhaTakIne Ave che. eka viSaya parathI bIjA viSaya para te kUdAkUda karatuM rahe che. AvA caMcala cittanI caMcaLatA ochI karavA mATe managamatA zubha, prazasta viSayamAM ene joDI devAthI e tyAM kaMIka vadhu sthira rahe che. sArA managamatA viSayo levAthI mana azubha dhArAmAM kheMcAI jatuM nathI. ethI adhyavasAyo sArA rahe che ane azubha karmabaMdha thato nathI. je karmabaMdha thAya te zubha prakArano hoya che. azubha karmabaMdhamAMthI bacI javAya che. A rIte cittane dhyAna mATe zubha AlaMbana maLI gayuM. paNa tyAM aTakavAnuM nathI. AgaLa jatAM nirAlaMbana dhyAnamAM pravezavAnuM che. e kArya eka divasamAM ekAeka siddha thatuM nathI. eTale zAsrakAre ahIM e 2010_05 517 Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra mATeno vyavahAru upAya batAvyo che. AraMbhamAM cittane zubha AlaMbanamAM joDI rAkhyA pachI yathAvakAza vacce nirAlaMbana dhyAnamAM laI javuM. emAM koI viSaya nathI hoto, paNa kevaLa AtmasvarUpanI ramaNatA hoya che. paraMtu emAM citta kSaNavAra ja rahe che ane tarata bahAra nIkaLI koI viSayamAM joDAI jAya che. ema thAya to bhale thAya. ema thavA devuM ane pharI pAchuM cittane nirAlaMbana dhyAnamAM laI javuM. A rIte eka mahAvaro thavA lAgaze. mahAvaro karatA rahevAthI citta have nirAlaMbana dhyAnamAM vadhu ane vadhu sthira thavA lAgaze. A rIte anubhava vadhato jaze ane ema karatAM sAdhaka jyAre icche tyAre tenuM citta nirAlaMbana dhyAnamAM pravezI zake. A rIte jIvanaparyata citta nirAlaMbana thaI zake che. [905] mAstaMbhaipArtha yA na vividvittiyet | anupanatendhanavahnivadupazAntaM syAttadA cetaH // 17 // anuvAda : eka padArthane avalaMbIne jyAre bIjuM kaMI paNa citavavAmAM na Ave, tyAre IMdhana na maLatAM agninI jema citta upazAnta thaI jaze. ' vizeSArtha : jyAre sAdhaka eTale ke sAlaMbana yogI koI eka zubha padArthamAM ke viSayamAM potAnA cittane ekAgra kare che tyAre tenuM citta AtmabhAvamAM sthira thaI jAya che. Ama paNa sAdhakanuM jIvana jo saMyamanA yogothI vyApta hoya to tenuM citta svAbhAvika rIte ja upazAnta hoya, paraMtu temAM paNa jo tenuM citta eka ja viSayanA ciMtanamAM parovAI jAya to te savizeSa zAnta bane che. have tene bIjA koI vikalpo UThatA nathI ane citta bahAra nIkaLI jatuM nathI. ene pariNAme zuddha jJAnanA upayogasvarUpa tenuM citta nirAlaMbana jevuM banI jAya che. ahIM daSTAnta ApavAmAM AvyuM che ke agni saLagato hoya, paraMtu have vadhu IMdhana-arthAt baLataNarUpI lAkaDAM temAM umeravAmAM na Ave to te agni krame krame svayameva zAnta thaI jAya che. tevI rIte anya viSayo na maLatAM citta eka ja viSayamAM sthira thaI upazAnta thaI jAya che. AraMbhamAM to anya vikalpomAM doDI jatA cittane jAgRti sAthe, puruSArthapUrvaka pAchuM vALavuM paDe che, paraMtu pachIthI to vadhatA jatA abhyAsane pariNAme citta pote ja vikalpomAM na doDatAM sahaja rIte zAnta thaI jAya che. sAdhakane upayogI evuM sarasa mArgadarzana ahIM ApavAmAM AvyuM che. [06] za manamatsara snehalA pravipArvarAfor I kSIyante zAntahRdAmanubhava evAtra sAkSI naH // 18 // anuvAda : zAnta hRdayavALAnAM zoka, mada, kAma (madana), matsara, kalaha, kadAgraha, viSAda ane vaira kSINa thAya che. A viSayamAM ApaNo anubhava ja sAkSIrUpa che. vizeSArtha : eka dRSTie A zloka bahu mahattvano che, kAraNa ke graMthakAra upAdhyAya zrI yazovijayajIe emAM potAnI anubhavavANI uccArI che. A zlokamAM adhyAtmazAstranuM kathana che ane upAdhyAyajI mahArAjanA aMgata ucca vyaktitvano paricaya paNa che. vastutaH A zloka parathI joI zakAya che ke 518 Jain Education Intemational 2010_05 Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha sAtamo, adhikAra vasamo : anubhava adhikAra upAdhyAyajI mahArAja mAtra bahuzruta paMDita nahotA, UMcI koTinA AtmasAdhaka paNa hatA. potAnI jAta mATe emaNe AvuM vidhAna karyuM emAM ApaNane ahaMkAranI gaMdha nathI AvatI, paraMtu emanI pAradarzaka nikhAlasatAnI suvAsa sAMpaDe che. AdhyAtmika vikAsamAM AptapuruSonI anubhavavANI ghaNI upakAraka nIvaDe che. upAdhyAyajI mahArAja ahIM kahe che ke je sAdhaka zAnta hRdayavALo athavA zAnta cittavALo thaI jAya che enA jIvanamAMthI durguNo ApoApa vilaya thavA mAMDe che. bAhya, laukika prApti mATenI, paiso, pada ane pratiSThA meLavavA mATenI mANasanI doDAdoDa jyAre baMdha paDe che eTaluM ja nahi, aMtaramAMthI paNa e mATenI vAsanA chUTI jAya che tyAre mANasanuM citta zAnta paDavA lAge che. bAhya padArthonuM AkarSaNa ghaTatAM ghaTatAM sAva nIkaLI jAya che tyAre evI dazA prApta thAya che ke udveganAM nimitto paNa uga karAvatAM nathI. sAdhakanuM lakSa AdhyAtmika sAdhanA tarapha vaLe che ane have bAhya koI padArtho ke viSayo enA cittamAM ke hRdayamAM saMkSobha utpanna karI zakatAM nathI. iSTanA viyogathI athavA aniSTanA saMyogathI have zoka thato nathI. yogInA jIvanamAM rAgAdi bhAvo nirmaLa ke upazAnta thaI gayA hoya che. krodha, mAna, mAyA, ane lobha e kaSAyo atyaMta pAtaLA paDI jAya che. brahmanI upAsanAmAM rasa lAgavAthI kAmavAsanA cAlI jAya che. taduparAMta matsara, kalaha, kadAgraha, ane viSAda arthAt kheda nIkaLI jAya che. jagatanA sarve jIvo pratyeno maitrIbhAva jema jema vRddhi pAmato jAya tema tema vairavirodhanA bhAvo kSINa thaI jAya che. ethI saMvAdanuM vAtAvaraNa nirmAya che. Ama yogasAdhakonA jIvanamAMthI doSono parihAra thAya che ane emanI guNasaMpatti vistAra pAme che. koIka prazna kare ke kharekhara zuM Ama banatuM haze ? enA uttaramAM graMthakartA upAdhyAyajI mahArAja kahe che ke "avazya ema thaI zake. amAro potAno anubhava ja emAM sAkSIrUpa che." emanA A kathana uparathI ApaNe joI zakIe chIe emanI potAnI AdhyAtmika sAdhanA keTalI UMcI koTinI haze ! 9i0] zA manasikyotiH prazazattamabhinaH sam bhasmIbhavatyavidyA mohadhvAntaM vilayameti // 19 // anuvAda : mana zAnta thatAM AtmAnI sahaja ane zAnta jyoti prakAzavA lAge che, avidyA bhasmIbhUta thAya che, ane moharUpI aMdhakAra (kvAnta) vilaya pAme che. vizeSArtha : citta jyAre sAlaMbana dhyAnamAMthI nirAlaMbana dhyAnamAM praveze che, zuddha AtmasvarUpamAM ramavA lAge che tyAre sAdhakanI vRttio zAnta banI jAya che. enA kaSAyo paNa atyaMta pAtaLA paDI jAya che. vairavirodha, kadAgraha, viSAda, uga ityAdi paNa nIkaLI jAya che. AvuM jyAre bane che tyAre jJAnasvarUpa AtmAnI jyoti sahaja rIte vadhu prakAzamAna thAya che. deha ane AtmAnI bhinnatAnuM darzana thatAM deha sAthenI ekatvabuddhi cAlI jAya che. ethI avidyA, mAyA paNa bhasmIbhUta thaI jAya che. have AtmAnuM vedana rahyA kare che. eTale ajJAna ane moharUpI aMdhakAra (dhvAnta) paNa TaLI jAya che. vastuta: dhyAnI yogIono moharUpI aMdhakAra to kyAranoya dUra thaI gayo hoya che, paNa haju paNa sUkSma moha jo rahyo hoya to te paNa nIkaLI jAya che ane emanI Atmajayoti vadhu ujavaLa bane che. 519 Jain Education Intemational 2010_05 ation International 2010_05 Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra [908] vAmanoIdhara: zAntalAmantaratminAM na ti | paramAtmAnudhyeyaH sannihito dhyAnato bhavati // 20 // anuvAda : zAnta hRdayavALA aMtarAtmAne bAhyAtmA(bahirmukha atmA-bahirAtmA)no adhikAra hoto nathI. dhyAna dharavA yogya paramAtmA dhyAna dvArA tenI samIpamAM ja rahe che. vizeSArtha : dhyAna dvArA mana kevuM zAnta thAya che te batAvyA pachI zAnta thayelAM mana ane hRdayane kevA lAbha thAya che te ahIM darzAvavAmAM AvyuM che. hRdaya zAnta thatAM cittanI caMcalatA cAlI jAya che. taduparAMta upAdhyAyajI mahArAje potAno anubhava TAMkIne batAvyuM te pramANe ethI zoka, mada, matsara, kalaha, kadAgraha, viSAda ityAdi asad vRttio ane bhAvo kSINa thaI jAya che. mAyAprapaMca paNa nIkaLI jAya che. AvI rIte zAnta thayelA hRdayavALA aMtarAtmA upara bAhya AtmAno adhikAra vartato nathI. jo tyAgavairAgya hoya, paNa zuddha AtmasvarUpane pAmavAnI ke mokSanI abhilASA na hoya, to tevA jIva upara haju bAhya AtmAno adhikAra varte che. paraMtu tattvanI ruci vadhatAM, tIvra mokSAbhilASA thatAM jIva zAnta hRdayavALo thAya che. enA kaSAyo upazAnta thaI jAya che. eTale teno bAhyAtmA upara koI adhikAra raheto nathI athavA bAhyAtmAno aMtarAtmA upara koI adhikAra raheto nathI. AvI rIte bAhyAtmAmAMthI aMtarAtmA-svarUpa banelo jIva dhyAna vaDe uccatara dazA prApta karatAM karatAM, paramAtmAnuM dhyAna dharatAM dharatAM paramAtmasvarUpanI nikaTa pahoMcI jAya che. [909] yAvivahityiA tafdhaSThAtAktarAtmatAmati gataniHzeSopAdhiH paramAtmA kIrtitastajjJaiH // 21 // anuvAdaH kAyAdi bahirAtmA che. teno adhiSThAtA aMtarAtmapaNAne pAme che. sarva upAdhithI rahita te paramAtmA che ema AtmavettAo kahe che. vizeSArtha : zAnta cittavALA aMtarAtmAnI vAta karyA pachI ahIM graMthakArazrI bahirAtmA, aMtarAtmA ane paramAtmAnuM eka eka mukhya lakSaNa darzAve che. have pachInA traNa zlokamAM pratyekamAM anukrame bahirAtmA, aMtarAtmA ane paramAtmAnAM thoDAM vadhu lakSaNo darzAvavAmAM AvyAM che. traNa prakAranA AtmAnAM ahIM batAvyAM che eTalAM ja lakSaNo che evuM nathI. ahIM to mAtra enAM thoDAMka mukhya mukhya lakSaNo batAvyAM che ke jethI enuM svarUpa samajavAnuM saraLa paDe. samasta saMsAramAM ekendriyathI mAMDIne saMjJI paMcendriya sudhInA jIvo che. vaLI mokSagati prApta karI siddhizilA upara birAjamAna AtmAo paNa che. A tamAmanuM vargIkaraNa eka apekSAe traNa mukhya prakAramAM thaI zake. bahirAtmA, aMtarAtmA ane paramAtmA. ekendriyathI asaMjJI paMcendriya sudhInA jIvo bahirAtmA ja hoya che. saMjJI paMcendriya jIvomAM paNa moTA bhAganA jIvo bahirAtmA ja hoya che. saMsAramAM hamezAM bahirAtmA karatAM aMtarAtmAnA prakAranA jIvo ochA hoya che ane aMtarAtmAmAMthI paramAtmA bananAra jIvo to ethI paNa ochA hoya che. 520 Jain Education Intemational 2010_05 Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha sAtamo, adhikAra vIsamo : anubhava adhikAra bahirAtmAnuM ahIM mukhya lakSaNa e batAvyuM che ke tevA jIvo kAyAne ja jANe che. teo dehamAM AtmabuddhivALA hoya che. teo kAyAne sukhI karavAnI buddhivALA hoya che. kAyAmAM sAkSI tarIke rahelo AtmA te aMtarAtmA che ane kAyA vagerenI sarva upAdhithI mukta AtmA te paramAtmA che. bhAratIya tattvavidyAnA jANakAroe Ama AtmAnA upara pramANe traNa prakAra batAvyA che. [910] viSayaSAyAvezaH tattvAzraddhA muLeSu ca dveSaH / AtmA'jJAnaM ca yadA bAhyAtmA syAttadA vyaktaH // 22 // anuvAda : jyAre viSayakaSAyano Aveza hoya che, tattvamAM azraddhA hoya che ane guNo pratye dveSa thAya che tathA AtmAnuM ajJAna hoya che tyAre bAhyAtmA vyakta thAya che. vizeSArtha : bAhyAtmA athavA bahirAtmA koNa kahevAya ? e mATe cAra mukhya lakSaNo ahIM ApavAmAM AvyAM che. bahirAtmA viSayakaSAyamAM racyopacyo rahe che. AtmAmAM sukha zodhavAne badale te bAhya padArthomAM sukha zodhe che. te pudgalAnaMdI ane bhavAbhinaMdI hoya che. te potAnA AtmArUpI gharane choDIne potAnA dehane, svajanone, sagAMsaMbaMdhIone tathA saMpattine sarvasva mAne che. bhautika padArthomAM sukha meLavavA te puruSArtha kare che. pAMce indriyonA viSayo tene game che. te bhogavavA mATe te AvezapUrvaka doDAdoDa kare che. tenA krodhAdi kaSAyo paNa atizaya ugra hoya che. kaSAyone vaza thavAmAM tene kazuM ayogya nathI lAgatuM. tenuM jIvana moha ane ajJAnathI bhareluM, vAsanAmaya hoya che. deha sAthe tene ekatvabuddhi hoya che. paudgalika padArthomAM tenI bhogavRtti ane sukhabuddhi rahelI hoya che. ethI te saMsAramAM paribhramaNa karyA kare che. AvA bahirmukha jIvone jinokta tattvomAM ruci nathI hotI, ane zraddhA paNa nathI hotI. samyagdarzana, samyajJAna ane samyakcAritra e tattvatrayI-ratnatrayInI ene kazI khabara nathI hotI. sadguNo pratye ene dveSa hoya che. vaLI zarIramAM AtmA che ane AtmA zarIrathI bhinna che e vizenuM eTale ke AtmasvarUpanuM ene kazuM jJAna nathI hotuM. AvA jIvo mithyAdaSTi jIvo hoya che. teo pahelA guNasthAnake hoya che. teo pApanA pakSapAtI hoya che eTale ke emAM rAcanArA hoya che. AnaMdaghanajI mahArAje sumatinAtha bhagavAnanA stavanamAM kahyuM che : Atamabuddhe kAyAdika grahyo, bahirAtama adya-rUpa, sujJAnI ! [911] tattvazraddhA jJAnaM mahAvratAnyapramAparatA cA mohajayazca yadA syAt tadAntarAtmA bhaved vyakta: // 23 // anuvAda : jyAre tattva upara zraddhA, jJAna, mahAvrato, apramAdIpaNuM ane moha upara jaya thAya che tyAre aMtarAtmA vyakta thAya che. 2010_05 521 Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra vizeSArtha : bahirAtmA prakArano jIva jyAre saMsAranAM bhautika sukhothI thAke che, athavA sukhIne badale duHkhI thAya che, evA sukha pratye jyAre ene nirveda jAge che, tyAre te vicAre caDI jAya che. saMsAranA saMbaMdho mithyA che, koI koInuM nathI evI samaja enAmAM jyAre Ave che tyAre enI AMtarakhoja cAlu thAya che. te AtmanirIkSaNa kare che. koI sadgurunA samAgamathI ke koI dhArmika-AdhyAtmika graMthanA vAMcanathI te potAnA vize vicAra karato thAya che. pUrve bAMdhelAM karmone kAraNe jIvo sukhadu:kha anubhave che enI ene khAtarI thAya che. jyAre te potAnA AtmasvarUpa tarapha vaLe che tyAre te bahirAtmAmAMthI aMtarAtmA banavA lAge che. AvA aMtarAtmAne kAyA ane AtmA be judAM judAM che evI pratIti thAya che. have te dehamAM rahevA chatAM sAkSIrUpe rahevAnI koziSa kare che. AnaMdaghanajI mahArAje kahyuM che ke 'kAyAdikano ho sAkhIdhara rahyo, aMtara-AtamarUpa, sujJAnI." eno abhyAsa vadhato jAya che. tattvamAM enI zraddhA sthira thAya che ane ruci vadhavA lAge che. samyagudarzananI sAthe samyagRjJAna te meLavavA lAge che eTaluM ja rahi, te pramANe AcaraNa karavA jatAM anukrame te mahAvrato guru AjJAe zraddhApUrvaka aMgIkAra kare che. potAnA saMyamapAlanane te yathAzakya niraticAra banAve che. sAdhupaNAmAM te pramAdano tyAga karI uttarottara apramatta dazA tarapha pragati karato rahe che. prAyaH apramatta banI te uparanI guNazreNIe ArohaNa kare che. je jIvo samakitanI prApti pachI paramAtmA-siddhAtmA banavAnI dizAmAM aMtarmukha thaIne potAno puruSArtha AraMbhI de che tevA AtmAo te aMtarAtmA kahevAya che. teo cothA guNasthAnakathI bAramA guNasthAnaka sudhImAM hoya che. [912] jJAnaM vasaM yonirodha: sarmapravarmatiH. siddhinivAsazca yadA paramAtmA syAttadA vyaktaH // 24 // anuvAda: jyAre kevaLa saMjJAvALuM jJAna, yogano nirodha, samagra karmano kSaya ane siddhinivAsa thAya che tyAre paramAtmA vyakta thAya che. ' vizeSArtha : ahIM paramAtmasvarUpanAM mukhya lakSaNo darzAvavAmAM AvyAM che. sattAnI dRSTie joIe to sarva jIvomAM paramAtmasvarUpa raheluM che. "sarva jIva che siddha sama' ema kahevAya che. paraMtu vAstavika rIte to je jIve potAnA parama vizuddha svarUpane pragaTAvyuM hoya ane dehathI rahita kevaLa AtmasvarUpe siddhazilA upara birAjamAna thayA hoya te ja AtmA vyakta svarUpe paramAtmA kahevAya. guNasthAnakanI dRSTie joIe to teramA sayogI kevaLI ane codamAM ayogI kevaLInA guNasthAnake rahelo AtmA te paramAtmA che. jayAM sudhI kevaLajJAna pragaTa na thAya tyAM sudhI paramAtmasvarUpa prApta na thAya. jyAM sudhI jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya ane aMtarAya e cAra ghAtI karmono kSaya na thAya tyAM sudhI kevaLajJAna pragaTa na thAya. kevaLajJAna pragaTe, paraMtu AyuSya pUrNa na thayuM hoya, cAra aghAtI karmono kSaya na thayo hoya, tyAM sudhI kevalI bhagavaMta sadehe vicaratA paramAtmA che. kevalI bhagavaMtomAM sAmAnya kevalI hoya ane tIrthakara kevalI paNa hoya. jeo kevaLajJAna pachI tIrthanI sthApanA kare che te tIrthakara bhagavAna athavA arihaMta paramAtmA che. kevalI bhagavaMto vItarAga, sarvajJa ane nirvikalpaka hoya che. teo dehadhArI hovA chatAM videha athavA dehAtIta jevA hoya che. deha ane enA 522 Jain Education Interational 2010_05 Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha sAtamo, adhikAra vIsamo : anubhava adhikAra mana, vacana ane kAyAnA yogavyApAro hovAne kAraNe teo sayogI kevalI kahevAya che. teo paramAtmasvarUpa che. AyuSya pUrNa thavA Ave tyAre teo yoganirodhanI, zailezIkaraNanI prakriyA kare che tyAre teo caudamA guNasthAnake ayogI kevalI thAya che. tyAra pachI teo azarIrI siddhAtmA svarUpe siddhazilA para birAjamAna thAya che. teo arUpI, niraMjana, nirAkAra, nitya, sAdi-anaMtanA bhAge sthira thayelA siddha paramAtmA bane che. A rIte bhavyAtmAo AtmavikAsa sAdhatA sAdhatA bahirAtmAmAMthI aMtarAtmA ane emAMthI paramAtmA bane che. [913] mAtmamanovRttI viviya: pratiparva vinAnAti kuzalAnubaMdhayuktaH prApnoti brahmabhUyamasau // 25 // anuvAda : AtmA ane mananA guNonI vRttine pratyeka pagale viveka sAthe je jANe che, je kuzaLa anubaMdhathI yukta che te A brahmabhAvane (paramAtmabhAvane) prApta kare che. ' vizeSArtha : AtmAnA bahirAtmA, aMtarAtmA ane paramAtmA evA traNa bheda batAvyA pachI jIvanuM lAkya bahirAtmabhAvamAMthI nIkaLI aMtarAtmabhAva tarapha ane ethI AgaLa vadhIne paramAtmabhAva prati javAnuM hovuM joIe. te kevI rIte javAya ? enI sAdhanA ghaNI ja kaThina che, paNa teno krama pahelAM jANavo joIe. enI nAnI nAnI vigato ghaNI hoya. paraMtu saMkSepamAM ahIM batAvavAmAM AvyuM che ke AtmAnA ane mananA guNonI vRttionI bAbatamAM ArAdhake Dagale ne pagale viveka karatAM rahevuM jAIe, eTale ke zuM heya che ane zuM upAdeya che te oLakhatAM zIkhavuM joIe. AtmAno mukhya guNa te jJAnaguNa che, paraMtu pUrvabaddha jJAnAvaraNIya Adi karmone lIdhe te guNanuM AvaraNa thayeluM hoya che. eTale AtmAnA zuddha jJAyaka svarUpane ane karmanI azuddha dhArAne judI pADatAM javuM joie. manoguNavRtti eTale sattva, rajasa ane tamas e traNa guNanI vRtti evo artha laIe to temAM sAdhake jAgRtipUrvaka heya ane upAdeyano viveka karavo joIe. rAjasI ane tAmasI prakRtine pariharIne sAtvika guNone ja Azraya Apavo joIe. AtmaguNa ane manoguNa e be judA gaNIe to sAdhake temAM vivekazakti vAparIne AtmaguNane vikasAvavA, ullasita karavA tarapha vaLavuM joIe. AvI rIte satata jAgRta rahelo AtmA kuzalAnubaMdhathI eTale ke puNyAnubaMdhI puNyathI yukta thAya che ane e pramANe uttarottara uccatara svabhAvadazA prApta karatAM AtmA "brahmabhUya' thAya che arthAta brahmabhAva, paramAtmabhAva prApta kare che. [14] brahastha braho vra prAnoti tatra vicitraFT brahmavidAM vacasA'pi brahmavilAsAnanubhavAmaH // 26 // anuvAda: brahmamAM rahelo brahmajJAnI brahmane prApta kare temAM zuM Azcarya? ame to brahmajJAnInA vacanathI paNa brahmavilAsane anubhavIe chIe. vizeSArtha : badhAne AtmajJAna ekasarakhA pramANamAM ekasarakhI rIte, ekasarakhI paddhatithI ja thAya 523 Jain Education Intemational 2010_05 Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra evuM nathI. AtmAmAM anaMta zakti rahelI che, paraMtu dareka sAdhakanAM karmanAM AvaraNo ekasarakhAM nathI hotAM. vaLI darekano sAdhanAkrama, sAdhanAkALa, ane gurugama bhinnabhanna hoI zake che. ahIM brahma eTale AtmA athavA brahma eTale paramAtmA. keTalAka brahmajJa eTale zuddha AtmasvarUpane jANavAvALA hoya che. tevA maharSio jyAre brahmastha hoya arthAt paramAtmasvarUpamAM rahyA hoya tyAre teo zuddha svabhAvanI arthAt zuddha AtmasvarUpanI prApti kare te svAbhAvika che. emano puruSArtha eTalo AgaLa vadhelo che ane AtmajJAnanA, bhedajJAnanA sAdhanAkramamAM paNa teo AgaLa che. evA mahAtmAo zuddha svarUpanI prApti kare, svarUpAnubhava kare temAM kAMI Azcarya na hovuM joIe. paraMtu ahIM lekhaka potAne mATe ja kahe che ke "amArA jevA bIjA keTalAye evA paNa haze ke je brahmavid arthAta zuddha caitanyasvarUpanA jANakAroe kahelAM vacano vAMcIne ke sAMbhaLIne brahmavilAsa anubhave che. mAsatuSa munine gurunA eka ja vacana mAtuSa mAruSanuM bhAvana karatAM karatAM kevaLajJAna prApta thayuM hatuM. pUrve thaI gayelA AtmajJAnI maharSionAM vacanomAM paNa keTaluM badhuM baLa raheluM hoya che ! [915] brahmAdhyayeSu mata haBrazasahastrapamAa: yenAptaM tatpUrNaM yogI sa brahmaNaH paramaH // 27 // anuvAda H brahma-adhyayanamAM aDhAra hajAra padanA bhAva vaDe je brahma kahyuM che te jeNe pUrNa prApta karyuM che te brahmano parama yogI che. vizeSArtha : mokSaprAptinI yogyatA dharAvanAra parama yogIo kevA hoya eno UMcAmAM UMco Adarza ahIM batAvavAmAM Avyo che. AcArAMgasUtramAM "brahma adhyayana'mAM aNagAra eTale sAdhu kevA hovA joIe te vize vividha vAkyomAM temanI lAkSaNikatAo darzAvavAmAM AvI che. e badhAM padono saravALo karIe to aDhAra hajAra jeTalAM pada thAya. eTale ja parama utkRSTa muni mATe "aDhAra hajAra zIlAMganA dhAra' jevA zabdo prayojAyA che. AvAM badhAM padonA bhAvo niraticAra dhAraNa karanAra te parama yogI che. jaina dharmamAM dareka viSayanI eTalI sUkSma chaNAvaTa karavAmAM AvI che ke keTalAka viSayomAM bhedaprabhedonI saMkhyA hajAro ke lAkhonA AMkaDA sudhI pahoMcI jAya. e badhI tarkasaMgata ane badhA bhedane samAvI lenArI hoya che. sAdhunAM eTale ke parama yogInAM sulakSaNo aDhAra hajAra jeTalAM batAvyAM che. (3 yoga X 3 karaNa x 4 saMjJA x 5 indriyo X 10 yatidharma x 10 pRthvIkAyAdi jIvonI avirAdhanA = 18000 zIlanA bheda che.) evAM ane eTalAM lakSaNo anya koI dharmamAM jovA nahi maLe. AvA AcArarUpa brahmatattvane arthAt AtmasvarUpane je yogI mahAtmAe paripUrNapaNe prApta karyuM che te parama yogI che. sAdhaka mATe upAsanAno A Adarza che. [916] yoyaM sevyartha karyo ma idhaDavaivA asmin gurutvabuddhayA sutaraH saMsArasiMdhurapi // 28 // anuvAda : buddhimAna puruSe A ja dhyAna karavA yogya che, sevavA yogya che, bhakti karavA yogya che. emane vize gurabuddhi rAkhavAthI saMsArasAgara paNa saraLatAthI tarI javAya che. 524 Jain Education Intemational 2010_05 Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha sAtamo, adhikAra vIsamo : anubhava adhikAra vizeSArtha : AcArAMga sUtramAM brahmabhAvamAM rahelA muninAM je aDhAra hajAra zIlanAM aMgo batAvavAmAM AvyAM che, emAM mokSagAmI sAdhutAno eka Adarza rajU karavAmAM Avyo che. AvI sAdhutA sAkSAt jovAmAM Ave to tyAM ApaNuM mastaka namyA vagara na rahe. brahmabhAvanAM e pado jANyA pachI moTA moTA mahAtmAone paNa enI sAthe potAnI jAtane sarakhAvatAM jo apUrNatA lAge, to ApaNA jevA sAmAnya mANasonI to vAta ja zI ? AvA koI mahAtmAno ApaNane saMyoga jo maLI gayo to ApaNe svayameva, sahaja sphuraNAthI emane ApaNA gurupade avazya sthApIe, kAraNa ke emano prabhAva ja e prakArano hoya che. ApaNe emanuM ja dhyAna dharIe, emanI ja sevA karIe ane emanI ja bhakti karIe. evA parama yogI ApaNe mATe dhyeyarUpa tyAre ja bane ke jyAre emanAmAM rahelA evA lokottara guNonI ApaNane pratIti thAya. e ApaNe mATe sevya bane eno artha e thayo ke ApaNe emanI sevA karavA, emanI AjJA pramANe vartavA sadA tatpara banIe. emanA pratye bhaktibhAva jAge eTale ApaNe vinayAdi guNo vaDe emanA pratye bahumAnano, pUjjatAno bhAva dharAvIe. AvA mahAtmA ApaNane sadguru tarIke sAMpaDe to ApaNe baDabhAgI banI jaIe. pachI saMsArarUpI sAgara taravAnuM ApaNe mATe saheluM banI jAya che. [917] avabhaMvyAyonuM pUrvAvArasahiSNavaAE vayam / bhaktyA paramamunInAM tadIyapadavImanusarAmaH // 29 // anuvAda : pUrNa AcAra pALavAmAM ame asamartha chIe eTale icchAyogane avalaMbIne parama munionI bhakti vaDe temanA mArgane anusarIe chIe. vizeSArtha : aDhAra hajAra prakAranA zIlAMgane dhAraNa karavAvALA munio e niraticAra apramatta munipaNAno Adarza che. evA 52ma muni banavuM ghaNuM duSkara che. koI paNa sAmAnya muni zAstramAM varNavelAM munipaNAnAM e aDhAra hajAra zIlAMganAM padomAMthI eka eka laIne potAnI jAtane e aMge prAmANikapaNe tapAsatA jAya ane potAne mATe nikhAlasa abhiprAya Ape to ema ja kahe ke ame haju tyAM sudhI pahoMcyA nathI. amArAmAM haju ghaNI kacAza che. aDhAra hajAra zIlAMganI vAta bAju para rAkhIne, mAtra paMca mahAvratanA aticArarahita pAlana vize ane krodhAdi kaSAyo vize aMtarmukha banIne potAnI jAtane prazna karIe to paNa potAnAmAM keTalIye apUrNatAo dekhAze. eTale potAnI vAstavika AtmadazA vize saMtoSa mAnI besI rahevuM e eka vAta che, potAnI nirbaLatAno svIkAra karIne aTakI javuM e bIjI vAta che ane dhyeya sudhI pahoMcavAnA puruSArthamAM macyA rahevuM e trIjI vAta che. upAdhyAyajI mahArAja zrI yazovijayajI jevA mahAna jJAnI sAdhaka mahAtmA jarA paNa daMbha ke mAyAbhAva rAkhyA vagara nikhAlasapaNe saraLatAthI ema jAhera rIte svIkArI le che ke 'aDhAra hajAra zIlAMga jeTalA pUrNAcAranuM pAlana karavA mATe ame asamartha chIe, paraMtu te parama munio pratye atyaMta bhaktibhAva dhAraNa karIne ame emanA mArgane anusaravAnI prabaLa icchA dharAvIe chIe.' jo upAdhyAyajI mahArAja jevA mahAtmA _2017_05 525 Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra A pramANe nivedana karatA hoya to anya sAmAnya sAdhakonI to vAta ja zI ? paraMtu icchAyoga hoya to sAmarthyayoga sudhI avazya pahoMcI zakAya che. [918) gApi thaStra yatanA nirvamAM sA gumAnuvaMdhavI ajJAnaviSavyayakRdvivecanaM cAtmabhAvAnAm // 30 // anuvAda : emAM (IcchAyogamAM) je thoDI paNa nirdabha yatanA thAya che te zubha anubaMdha karanArI che. vaLI AtmAnA bhAvonuM vivecana ajJAnaviSano nAza karanAruM che. ' vizeSArtha : AgaLanA zlokanA anusaMdhAnamAM graMthakartA upAdhyAyajI mahArAja kahe che ke icchAyogathI paramamunine bhaktibhAvathI anusaravAmAM jo thoDI paNa nirdabha yatanA hoya to te zubha anubaMdha karanArI che. yatanA eTale jayaNA, Agraha, puruSArtha. munipaNAmAM daMbhane avakAza hoto nathI, hovo paNa na joIe. paraMtu keTalAka sAdhuono jayAre bhaktono samudAya vadhavA lAge che ane teo pote mahAtmA tarIke pUjAvA lAge che tyAre potAnAmAM daMbha ane mAyAcAra kyAre AvI jAya che tenI temane khabara suddhAM paDatI nathI. evA daMbhano tyAga karIne jeo niraticAra munipaNAne anusaravA mATe yatanA kare che tyAre temanI te yatanA paNa zubha karmano anubaMdha karanArI bane che. enAthI saMyamanuM baLa vadhe che ane vizuddha AcaraNa thavA lAge che. vaLI AvI nirdabha yatanAthI AtmAnA bhAvonuM vivecana thAya che. arthAt dehAdi bahirbhAva AtmabhAvathI judo paDavA lAge che. deha ane AtmAnI bhinnatA spaSTa pratIta thAya che ane AtmabhAvamAM sthira rahevAnI savizeSa rucirUpI amRta prApta thAya che tyAre moha ane ajJAnarUpI viSano nAza thAya che. [19] siddhAntatavaMgAnAM zAstrApAmatu paricaya: vijyA . paramAlaMbanabhUto darzanapakSo'yamasmAkam // 31 // anuvAda : siddhAnta ane tenA aMgarUpa zAstrono amane bhale zakti pramANe paricaya ho, paraMtu amAre AlaMbanabhUta to A darzanapakSa (tattvazraddhAno ja che. vizeSArtha : upAdhyAyajI mahArAje ahIM vAta to potAnI karI che, paraMtu te jANe ApaNA badhAnI vAta hoya evI che. - sarva zAstromAM pote saMpUrNapaNe pAraMgata thaI gayA che evo dAvo A kALamAM koNa karI zake ? vaLI zAstro pramANe pote custa jIvana jIve che ane cAritradharmanuM saMpUrNapaNe sUkSmAtisUkSma pote pAlana kare che evo dAvo paNa koNa karI zake ? vastutaH siddhAnta ane enAM aMgarUpa zAstrono abhyAsa to e dizAnA pratyeka sAdhakano potapotAnI zakti mujabano ja hoya. jo upAdhyAyajI mahArAja jevA mahAtmA paNa ema kahetA hoya ke potAno zAstrono abhyAsa saMpUrNa nahi, paNa potAnI zakati mujaba maryAdita che, to ApaNA potAnA mATe to zuM kahevuM ? Ama chatAM mahattvanI vAta e che ke e siddhAntamAM ane enAM zAstromAM ApaNane zraddhA che ke 526 Jain Education Interational 2010_05 Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha sAtamo, adhikAra vIsamo : anubhava adhikAra nahi? upAdhyAyajI mahArAja to kahe che ke potAnuM jIvana zAstrAnusAra saMpUrNa nathI, to paNa pote siddhAntapAkSika che eTale ke darzanapakSanuM ja AlaMbana lenAra che. eTale jayAM sudhI tattvazraddhAna che tyAM sudhI pote sAdhanAnA sAcA paMthe pragati karatA ja rahevAnA che. - vartamAna kALe jIvanI potAnI azakti hovA chatAM tattvazraddhAna mokSamArgamAM moTA AlaMbanarUpa bane che. [20] vidhithane vidhi vidhimAM sthApana vidhI phUnAm. avidhiniSedhazceti pravacanabhaktiH prasiddhA naH // 32 // anuvAda : vidhi(mArca)nuM kahevuM, vidhi pratye rAga, vidhinI icchA rAkhanArane vidhimArgamAM sthApavA (pravartAvavA) ane avidhino niSedha karavo-A amArI prasiddha pravacanabhakti che. vizeSArtha : graMthakAra maharSi ahIM anubhavanI daSTie potAnI aMgata vAta karatAM kahe che ke "jinezvara bhagavAnakathita siddhAnto pratye amArI pUrNa bhakti che. ame vidhimArganuM ja kathana karIe chIe. vidhimArga pratye ame rAga eTale prIti dharAvIe chIe. emAM amane pUro rasa che. jeo vidhimArga jANavAnI icchAvALA hoya che teone ame vidhimArga batAvIne emAM pravartAvIe chIe. dharmanA kSetre vidhiniSedha eTale ke zuM zuM karavuM ane zuM zuM na karavuM e pharamAvavAmAM Ave che. ame paNa avidhino niSedha karIe chIe. A amArI prasiddha pravacanabhakti che. alabatta, pravacana-siddhAnta anusAra jIvana jIvavArUpa, cAritrapAlanarUpa pravacanabhakti pUrepUrI amArAmAM haju pragaTI nathI." [21] adhyAtmabhAvanokyatnovRtti dinaH vRtvam pUrNakriyAbhilASazceti dvayamAtmazuddhikaram // 33 // anuvAda : adhyAtmabhAvanAthI ujvaLa cittavRttine yogya evuM amAruM kRtya che. vaLI pUrNa kriyAnI abhilASA che. A be AtmAnI zuddhi karanAra che. vizeSArtha : A zloka paNa AtmanivedanarUpe che. AgaLanA zlokamAM graMthakartAzrIe vidhi ane pravacana ityAdi svarUpe potAnI jinapravacana pratyenI bhakti darzAvI che. "e amAruM kArya ke kartavya amArA jevA icchAyogavALA mATe hAla ucita ja che, kAraNa ke adhyAtmayoga ane bhAvanAyoga vaDe nirmaLa thayelA amArA cittane mATe e ja ucita che. eTale amArAthI vidhithanAdi je kRtya zakya che eno ame AraMbha karI daIe chIe. pUrNa kriyA vidhi karavAnI zakti haju amArAmAM pragaTI nathI. ame haju sAmarthyayoga sudhI pahoMcyA nathI. paraMtu tevI pUrNa kriyAvidhi karavAnI abhilASA to amArA manamAM satata rahelI che ane te dizAmAM amAro puruSArtha paNa cAlu che." Ama zakya te kriyAno hAla AraMbha karI devo ane saMpUrNa kriyA karavAnI bhAvanA ke abhilASA rAkhavI-Ama zubhAraMbha ane pUrNa kriyA-abhilASA e be jyAM hoya tyAM AtmAnI zuddhi karavAmAM te kAraNarUpa bane che. dharmAnuSThAnanA kSetramAM AgaLa vadhavA icchatA jIva mATe hAla pramAda vagara jeTaluM thaI 527 Jain Education Interational 2010_05 Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra zake teTaluM karavuM ane na thAya, na thaI zake te karavAnI niSThApUrvaka satata bhAvanA-abhilASA rAkhavI emAM cittanI prAmANikatA, saraLatA ane nirmaLatA rahelI che. [922] mitte zubhAnubaMdha: jyAramI zuddhapakSaAE / ahito viparyayaH punarityanubhavasaMgataH panthAH // 34 // anuvAda : zakyano AraMbha ane zuddhano pakSa e be ahIM zubhAnubaMdharUpa che tathA enAthI viparIta te ahitakara che. A anubhavasaMgata paMtha che. vizeSArtha : AgaLanA zlokanA anusaMdhAnamAM graMthakartA maharSi A zlokamAM kahe che ke mokSamArgamAM uttarottara pragati karatA rahevuM hoya to pahelAM to e mATenuM dhyeya cUkavuM na joIe ane yathAzakti te mATe AraMbha karI devo joIe. jema sAMsArika pravRttiomAM dhyeya hAMsala karavuM hoya to ene lakSamAM rAkhI, pramAda choDI, zakti hoya te pramANe prayAsa karatA rahevuM joIe, tema jizAsanamAM, mAkSamArgamAM paNa AgaLa vadhavA mATe AraMbha dazAmAM be vAta zubhAnubaMdharUpa eTale ke zubha karmanA anubaMdharUpa che. jIve potAnI zakti anusAra je yogya ane zakya hoya teno AraMbha karI devo joIe ane hAla je azakya jaNAya temAM zuddha pakSano, sAcA siddhAntano, nizcaya mArgano svIkAra karI levo joIe. ema karavAthI jIva avaLA mArge cAlyo jato aTake che. jeo upadezaka hoya ane aMtima lakSya sudhI pahoMcyA na hoya teoe paNa upadeza to e zuddha pakSano ja Apavo joIe. jeo AnAthI viparIta mArga apanAve che teo potAnI jAtanuM ahita kare che. jo teo upadezaka hoya to bIjAnuM paNa ahita kare che. mokSamArgamAM AgaLa vadhavA mATenI A cAvI che. zraddhA ane anubhava vaDe A mArga prApta thAya che. sAdhakane mATe ahIM je bhalAmaNa karavAmAM AvI che te anubhavasiddha che. [923] ye tvanumavAvinizcitama zcAritraparigatiSThA: / bAhyAkriyayA caraNAbhimAnino jJAnino'pi na te // 35 // anuvAda : jeo anubhavathI mArgano vinizcaya na karI zakyA hovAne kAraNe cAritranA pariNAmathI bhraSTa thayA che ane bAhya kriyA vaDe cAritranA abhimAnavALA che teo jJAnI paNa nathI. vizeSArtha : ahIM AtmAnA anubhavanI mukhyatA darzAvavAmAM AvI che. jeoe svAnubhava vaDe adhyAtmamArgano, mokSamArgano sunizcaya karyo nathI eTale ke bhavasAgara taravAnA sAcA upAyonI ArAdhanA karI nathI, evA mANaso cAritranA pariNAmathI paNa bhraSTa thayA hoya che. teo keTalIka dhArmika kriyAo mAtra bAhya dRSTithI ja, eno marma samajyA vagara custapaNe karatA hoya che ane pote mATA saMyamI che evuM abhimAna dharAvatA hoya che, paraMtu vastutaH teo svAnubhavanA abhAvane kAraNe sAcA saMyamI nathI ane sAcA jJAnI paNa nathI. AtmAnubhava vinA sAcA jJAnI thaI zakAtuM nathI. 2010_05 528 Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha sAtamo, adhikAra vIsamo : anubhava adhikAra [924] . loNu vahivruddhiyu vizopAnAM vadiyiAmu ratiH / zraddhAM vinA na caitAH satAM pramANaM yato'bhihitam // 36 // anuvAda : bAhya buddhivALA lokomAM vidUSakonI (dAMbhikonI) bAhya kriyAmAM rati hoya che. satpuruSone e (bAhya kriyAo) zraddhA vinA pramANarUpa nathI, kAraNa ke (zAstramAM) e vize (nIce pramANe) kahyuM che. vizeSArtha : saMsAramAM keTalAye loko bAhyabuddhivALA, bALaka jevA hoya che. teone keTalIka AkarSaka bAhya ceSTAo joIne temAM rasa paDe che ane tenA tarapha te prIti dharAvavA lAge che. nATakamAM jema vidUSako ke bhavAI karanAra (vigopaka) lokonI atizayoktibharelI, hasAvanArI ke camatkArika ghaTanAo batAvanArI kriyAomAM sAmAnya lokone tarata rasa paDe che, evI rIte dharmanA kSetre paNa evI kriyAo thAya che. paraMtu e kriyA karanArAone dharmamAM sAcI zraddhA nathI hotI. AvI zraddhAvihIna kriyAone mahAtmAoe pramANabhUta mAnI nathI. eTale te mokSanA sAdhanarUpa banatI nathI. e vize zrI haribhadrasUrie SoDazaka prakaraNamAM prakAza pADyo che. e vizeno emano zloka have ahIM graMthakArazrIe TAMkyo che. [925] vAta: pati niAM madhyamavuddhividyAyati vRttam| AgamatattvaM tu budhaH parIkSate sarvayatnena // 37 // anuvAda : bALaka liMga(lakSaNa)ne jue che, madhyama buddhivALo AcaraNa(vRtta)no vicAra kare che, paraMtu jJAnI to sarva prayatna vaDe AgamatattvanI parIkSA kare che. vizeSArtha : A zloka zrI haribhadrasUrino che. sAdhu saMnyAsIo, satpuruSo vagerenA viSayamAM badhAno anubhava ekasarakho hoto nathI. bIjA mANasanI parIkSA badhA ekasarakhI rIte karI zakatA nathI ane tethI ja darekano abhiprAya judo judo hoI zake che. keTalAka vicakSaNa mANaso sAmI vyaktine jotAMnI sAthe ja pArakhI le che ane keTalAkane pArakhatAM ghaNI vAra lAge che. keTalAka temAM bhUlathApa khAI jAya che. jema caherAnA hAvabhAva ane bAhya vartana chetarAmaNAM hoya che tema veSa paNa chetarAmaNo hoya che. jUnA vakhatamAM lokone navAI pamADavA mATe roja judo judo veza dhAraNa karI gAmamAM nIkaLavAno vyavasAya karIne najIvI kamANI karanAra mANaso 'bahurUpI' tarIke oLakhAtA. bahurUpI rAjAno ke bhikhArIno, zikArI ke madArIno veza dhAraNa karIne nIkaLe to e veza ane hAvabhAva evAM AbehUba hoya ke bALako ene sAcAM mAnI letAM, paNa moTAM srIpuruSo samajI jatAM ke e bahurUpI che. A to nATakIya rIte dhAraNa karelA vezanI vAta che. ene bALako sAco mAnI le che. paraMtu je kharekhara dIkSA laIne sAdhuno veSa dhAraNa karanArA che enI bAbatamAM zuM samajavuM ? bALako sAdhuno veSa dhAraNa karyo che eTale e sAdhu che ema ja mAnI levAnA. paNa jemaNe sAdhuno veza dhAraNa karyo hoya e badhAMnI sAdhutA ekasarakhI hovAnI ? kadI nahi. bALaka athavA bALabuddhivALA mAtra bAhya vezathI ja parIkSA karavAnI parimita zakti dharAve che. paraMtu jeo bALaka nathI evA madhyama kakSAnA mANaso to sAthe sAthe e paNa jovAnA ke sAdhunA veza sAthe emano AcAra paNa kevo che. sAdhu hoya ane te potAnA vrataniyama tathA khAnapAna ane anya AcAronuM pAlana kevI rIte kare che tene AdhAre 2010_05 529 Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra te sAdhunuM mUlya AMke che. sAdhu hoya chatAM vratonuM pAlana na karatA hoya, pramAda ane zithilatA emanA jIvanamAM dekhAtAM hoya to kaheze ke 'A sAdhu che, paNa mAtra vezadhArI sAdhu che.' athavA sArA sAdhune joIne kaheze ke 'A sAdhu che ane te potAnA AcAronuM barAbara pAlana kare che,' paraMtu jeo prAjJa che teo to sAdhunA veza ane AcAronA pAlana uparAMta enI AMtarapariNati kevI che teno paNa vicAra karaze. sAdhu hoya ane bAhya AcAranuM pAlana barAbara hoya chatAM emane Agamatattvano bodha kevo pariNamyo che teno paNa teo vicAra karaze. keTalAka mithyAtvI sAdhu-saMnyAsIo vezadhArI hoya, yamaniyamanuM pAlana barAbara karatA hoya, lokomAM pUjanIya gaNAtA hoya, paraMtu sat zAstrano bodha teo pAmyA na hoya to e vAtanI pratIti prAjJa puruSone thaI jAya che. jema suvarNanI kasoTI bALako karI zakatAM nathI, paNa jANakAra sonIo kasa, cheda ane tApa vaDe suvarNanI parIkSA karI le che tema prAjJa puruSo paNa veza dhAraNa karelA sAdhuo AgamatattvanI jANakArI ane AtmAnI anubhUti kevI dharAve che te vividha kasoTI dvArA tarata ja samajI le che. evI parIkSAmAMthI pasAra thanAra sAdhu ja potAnA bAhya vezane zobhAve che ema teo samaje che. [926] nizcityAAmatattva tasmApuspRSya tosaMjJAM ca| zraddhAvivekasAraM yatitavyaM yoginA nityam // 38 // anuvAda : eTalA mATe Agamatattvano nizcaya karIne tathA loksaMjJAno tyAga karIne yogIoe hamezAM zraddhA ane vivekapUrNa yatna karavo joIe. vizeSArtha : sAdhaka yogIone ahIM eka yogya bhalAmaNa karavAmAM AvI che. sAdhanAnA mArgamAM AgamatattvanI dRSTie, mokSamArganI dRSTie ane lokajIvananI dRSTie keTalIka vAra mUMjhavanArA prazno upasthita thAya che. loko ekaMdare bahirmukha hoya che. keTalAka lokonI dharmakriyAmAM, sAMsArika dhyeya ane dharmaniSThAnI seLabheLa hoya che. gRhajIvanano tyAga karI, vrato svIkArI ArAdhanA karanArA yogIonuM eka dhyeya hoya che ane vepAra vageremAM pADelA, AjIvikA ane sAmAjika pratiSThA pAchaLa doDanArA ghaNAkharA sAmAnya gRhasthonA jIvanamAM rahelI dharmakriyAnuM dhyeya judA prakAranuM hoya che. ekaMdare sAdhaka yogIo karatAM gRhastho bahumatImAM hoya che. eTale dharmakriyAnI bAbatamAM mahAtmAo kyAreka apavAdarUpa saMjogomAM gRhastha netAonI doravaNIthI doravAI jAya evuM jokhama rahaluM hoya che. sAdhaka yogIoe hamezAM lokasaMjJAno tyAga karavo joIe. teoe lokonI TIkAniMdAnI paravA na karatAM potAne je yogya lAge te ja abhiprAyamAM ke nirNayamAM makkama rahevuM joIe. potAno abhiprAya sAco che ke nahi te cakAsavA mATe teoe AgamagraMthono AdhAra levo joIe ane tenA tattvono barAbara nizvaya karavo joIe. teoe hamezAM temAM ja pUrepUrI zraddhA rAkhavI joIe ane vivekapUrvaka nirNaya levo joIe. [927] niMdyo na jova to pApiopi masthitizcintyA / pUjyA guNagarimADhyA dhAryo rAgo guNalave'pi // 39 // anuvAda : lokamAM koInI niMdA na karavI, pApI vize paNa bhavasthiti ciMtavavI, guNonA gauravathI bharelAne pUjanIya mAnavA, guNonI alpatAvALA pratye paNa rAga (prema) dhAraNa karavo. 2010_05 530 Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha sAtamo, adhikAra vIsamo anubhava adhikAra vizeSArtha : yogI mahAtmAo jagatamAM kAInI niMdA kare ja nahi; karavI paNa na joIe. vastutaH sAcA jJAnIono niMdA karavAno svabhAva ja nathI hoto. A jagatanA jIvo guNadoSothI bharelA che. darekamAM koIka ne koIka doSa jaNAvAno saMbhava che. bIjAnA doSo jovA ane te mATe teonI TIkA-niMdA karavI e sAmAnya mANasanuM lakSaNa che. mANasamAM potAnAmAM doSo rahelA che. eTale bIjAmAM paNa tevA doSo jo ene jovA maLe to pote bahu UtaratI kakSAno nathI ema samajI te rAjI thAya che. bIjAnA doSo kahevA tarapha ke chatA karavA tarapha enuM lakSa rahe che. Ama samAjamAM guNaprazaMsAnI jeTalI pravRtti thAya che enA karatAM doSakathananI eTale ke niMdAnI pravRtti vizeSa thAya che. niMdArasa keTalAkane bahu priya rasa thaI paDe che. paraMtu je jJAnI puruSo che, je sAdhako che teone niMdAnI pravRttimAM rasa paDato nathI. rasa paDavo paNa na joIe. toSavAre mauna e emanI svAbhAvika prakRti banI rahevI joIe. A saMsAramAM pApAcaraNa karanArA loko aneka rahevAnA. khUna, corI, chetarapiMDI, lUMTaphATa, baLAtkAra, vyabhicAra, jugAra, madyapAna, zikAra ityAdi aneka prakAranAM pApo thatAM rahe che. dekhItuM che ke sAmAnya mANasone evA pApI loko pratye dhikkAra thAya. paraMtu jeo tattvaciMtaka che, jJAnI che, saMsAranA svarUpane samajavAvALA che teoe to emAM karmavipAkano, bhavasthitino ja vicAra karI evA pApI loko pratye tiraskAra ke dhikkArano bhAva na dharAvatAM madhyastha daSTi rAkhavI joIe. dareka jIve moDuM ke vaheluM, A bhavamAM ke anya bhavamAM potAnAM duSkRtyonuM, pApakarmonuM phaLa bhogavavAnuM ja che evI zraddhAmAM daDhatA rahevI joIe. saMsAramAM je kaMI bane che te enA niyama ane krama anusAra ja bane che evI AMtarapratIti hovI joIe. jagatamAM sAmAnya lokomAM guNaprazaMsA jovA maLe che, tema guNaSa paNa jovA maLe che. svArtha, abhimAna, sarasAI, IrSA, vairabuddhi vagerene lIdhe keTalAka mANasomAM bIjAnA guNano svIkAra karavAno jyAM bhAva nathI Avato, tyAM guNonI anumodanAnI to vAta ja kyAMthI thAya ? paNa jJAnInuM e lakSaNa che ke te guNonI anumodanA kare che ane guNavAna vyakti pratye AdarabhAva dharAve che. je guNa potAnAmAM na hoya, na AvI zakato hoya e guNa anyamAM hoya to evI vyaktio pratye pUjayabhAva thavo joIe, kAraNa ke potAnA karatAM teo ghaNA badhA AgaLa nIkaLI gayA che. guNavAna pratye pUjyabhAva e tattvavettAnuM lakSaNa che, eTaluM ja nahi, AbhUSaNa paNa che. guNasaMpanna vyakti pratye ahobhAva, AdarabhAva thAya e samajI zakAya evI vAta che. paraMtu ghaNA doSavALI vyaktimAM ekAda nAno sarakho guNa ke guNano aMza dekhAya to teno paNa svIkAra karavo ghaTe. eTalA alpAMza guNa mATe paNa prIti janmavI joIe. evI prItithI ane pramodabhAvathI e vyaktinA e guNathI vRddhi thavA saMbhava che. vaLI ethI enA doSo pratyenI mAdhyastha daSTi paNa sthira thAya che ane tiraskArano bhAva ghaTe che. marelI kUtarInA zabanI durgadhano vicAra na karatAM enA zveta dAMtanI prazaMsA zrIkRSNa karI hatI e guNAnurAganA prasaMganuM smaraNa karavuM joIe. [928] pradiAM hitamapi vItAvAtkAThuirbanastha na haidhyam tyakttavyA ca parAzA pAzA iva saMgamA jJeyAH // 40 // anuvAda : bALaka pAsethI paNa hitavacana grahaNa karavuM, durjananA pralApathI dveSa na karavo, pArakI AzAno tyAga karavo ane saMyogo pAza (baMdhana) jevA jANavA. 531 Jain Education Interational 2010_05 Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra vizeSArtha : DahApaNa mAtra moTI uMmaranI vyaktiomAM ja hoya che evuM nathI. keTalIka vAra nAnAM bALako paNa sArI sAcI zikhAmaNa uccAre che. huM mArAthI nAnA mANasonI vAta grahaNa karuM ja nahi evuM abhimAna jJAnIjano kyAreya kare nahi. teo to jyAMthI je hitavacana sAMbhaLavA maLe te tarata sahajabhAve svIkArI le che, pachI bhale te hitavacana koI nAnA bALaka pAsethI maLatuM hoya. bIjI bAju durjanonAM duSTa vacano, niMdAvacano sAMbhaLavA maLatAM hoya, to paNa jJAnI puruSo tevA durjano pratye vaiSabhAva na dharAvatAM ke teno tiraskAra na karatAM, mAdhyasthabhAvathI temanA pratye karuNA ja ciMtavatA hoya che ane temanuM paNa bhaluM ja icchatA hoya che. - jJAnI puruSo potAnI eSaNAone saMyamamAM rAkhe che. bIjAnI pAsethI mAgIne meLavavAnuM teone rucatuM nathI. teo ajAcaka jevA hoya che. temane potAne mATe kazuM meLavavAnI icchA thatI nathI. je sahaja rIte maLyuM temAM teone pUro saMtoSa hoya che. eTale teo pArakI AzA para mITa mAMDatA nathI. teo tRSNAtyAgI hoya che. paradravyanA saMyogathI duHkha che ema teo mAne che. potAnA dehane paNa teo padravya tarIke nihALe che. vaLI jJAnI mahAtmAo sAMsArika saMbaMdho vadhAravAnI, mitro ke saMbaMdhIonuM vartuLa moTuM karavAnI jarA paNa utsukatA rAkhatA nathI. teo jANe che ke jema sAMsArika saMbaMdho vadhAre tema karmabaMdha vadhAre. eTale teo yathAzakya asaMga rahevAnuM ja pasaMda kare che. asaMgapaNAmAM jeTaluM AdhyAtmika sukha raheluM che teTaluM saMgamAM nathI. UMcI AdhyAtmika dazA prApta thayA pachIthI to saMgamAM paNa asaMga rahI zakavAnI zakti prApta thAya che. paraMtu sAdhaka dazAmAM to asaMgapaNAnuM lakSa ja rAkhavuM iSTa gaNAya che. [929] sutyAyonArtha kopopaniyananaiH vRktathI sevyA dharmAcAryAstattvaM jijJAsanIyaM ca // 41 // anuvAdaH bIjA mANasoe karelI stutithI garva na karavo ane niMdA mATe krodha na karavo; dharmAcAryonuM sevana karavuM ane tattvanI jijJAsA rAkhavI. vizeSArtha : svaguNakathana ke AtmazlAghA jema ahitakara che tema bIjA dvArA thatI prazaMsA paNa sUkSma upasarga jevI nIvaDavAno saMbhava che. potAnI jayAM stuti-prazaMsA thatI hoya tyAMthI sAdhakoe khasI javuM joIe athavA tema zakya na hoya to mauna rAkhI mAdhyastha bhAve tenuM zravaNa karavuM joIe. prazaMsA unmAda janmAvanArI che mATe jJAnI puruSoe enAthI dUra rahevuM joIe ane potAnAmAM mAnakaSAya thAya nahi te mATe jAgrata rahevuM joIe. jema potAnI stuti abhimAna janmAve che, tema potAnI niMdA krodha janmAve che. paraMtu sAdhake to potAnI niMdA sAMbhaLIne ke te vize vAta thatI sAMbhaLIne kopAyamAna na thatAM taTastha dRSTi rAkhI, udAsIna bhAva dhAraNa karI, saMsAranA svarUpanuM ciMtana karavuM joIe. sAdhake dharmAcAryonuM sevana karavuM joIe. jeo sAcA sAdhaka che, tattvajJAnI che, jagatanA sarva jIvo pratye karuNAnA bhAvavALA che, potAnA ziSyonuM Atmahita sadhAya e mATe tatpara che, evA dharmAcAryonI 532 Jain Education Interational 2010_05 Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha sAtamo, adhikAra visamo : anubhava adhikAra pAse rahevAthI, emanI sevAzuzruSAthI pramAdAdi doSo dUra thAya che, sAdhanAmAM utsAha Ave che tathA pragati sadhAya che. vaLI temAM dharmAcAryonuM yogya mArgadarzana paNa maLatuM rahe che... vaLI sAdhakoe tattva jANavAnI ruci dharAvavI joIe. tattvaruci adhikAra vagara prApta thatI nathI. tattvarasika loko ekaMdare duniyAmAM ochA ja rahevAnA, paNa tattvanI jijJAsA jo satata jAgrata rahe to te jIvane UMce laI javAmAM ghaNI sahAyarUpa bane che. cha dravya, nava tattva, kramasiddhAnta, guNasthAna, syAdvAda, ityAdi tattvonI eTalI badhI sUkSma mImAMsA pUrvAcAryoe karI che ke te badhuM spaSTa rIte samajavA mATe ane te pramANe jIvana ghaDIne zuddha AtmadaSTi prApta karavA mATe ghaNA moTA puruSArthanI apekSA rahe che. jIvanI jo tattvadRSTi ja na khIlI hoya to te khoTA mArge cAlyo jAya evuM jokhama rahe che. eTale satata tattvajijJAsA upakAraka nIvaDe che ane anya nirarthaka ke hAnikAraka pravRttimAMthI bacI javAya che. [30] zaucaM dhairyavaMmo vairArtha rAtmaniprA . dRzyA bhavagatadoSAzcintyaM dehAdivairUpyam // 42 // anuvAda : zauca, sthiratA, nirdabhapaNuM, vairAgya ane Atmanigraha karavo. saMsAranA doSonuM darzana karavuM tathA dehAdinI virUpatAnuM ciMtana karavuM. vizeSArtha : sAdhake potAnI AtmasAdhanAmAM pragati karavA mATe zuM zuM karavuM te vize keTalIka vadhu bhalAmaNo upAdhyAyajI mahArAje A zlokamAM nIce pramANe karI che : (1) zauca eTale zuddhi athavA pavitratA. pavitratA traNa prakAranI che : tananI, vacananI ane mananI zArIrika zuddhi snAnAdi vaDe saraLatAthI karI zakAya che. paraMtu phakta zarIranI zuddhi hoya ane vANI ke cittanI zuddhi na hoya to te kAryasAdhaka nIvaDatI nathI. kaDavI tuMbaDI game teTalAM tIrthomAM snAna kare to tethI tenI kaDavAza dUra thatI nathI. kAyazuddhino ekAtte svIkAra ke ekAtte asvIkAra barAbara nathI. gRhastha ane sAdhunI kAyazuddhimAM paNa pharaka che. keTalAMka dhArmika anuSThAnomAM kAyazuddhinI apekSA vyAvahArika ane pAramArthika ema ubhaya dRSTie Avazyaka manAI che. zarIra, vastra, Asana, bhUmi, upakaraNa vagerenI zuddhi te bAhya prakAranI zuddhi che. vANInI zuddhi paNa priya, hitakAraka satyavacanathI prApta thAya che. kaSAyayukta vacana, asatya, ahitavacana ityAdithI vANI apavitra bane che. mananI zuddhi eTale mananI nirmaLatA. maitrI, pramoda, karuNA ane mAdhyastha e cAra bhAvanA ke anityAdi vairAgyanI bAra bhAvanA bhAvavAthI, AtmaciMtana karavAthI mananI zuddhi prApta thAya che. yogasAdhanAmAM, AtmasAdhanAmAM mana, vacana ane kAyAnI zuddhi arthAt pavitratA Avazyaka manAI che. (2) dhairya eTale sthiratA. caMcaLatAno abhAva eTale sthiratA. citta ghaNuM caMcala che. eTale to AnaMdaghanajI mahArAje kuMthunAtha bhagavAnanA stavanamAM gAyuM che ke "manaDuM kimati na bAjhe." citta ekAgra hoya, koI eka viSayamAM lAgeluM hoya to vadhu zaktizALI bane che, paraMtu te zubha viSayamAM lAgeluM hovuM joIe. bagalAnI, pAradhinI, jugArInI ke coranI cittanI ekAgratA jevI tevI pa33 Jain Education Intemational 2010_05 Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra nathI hotI. paraMtu te azubha pariNAmI che, pApamaya che. manane zubhadhyAnamAM, prabhubhakti vageremAM joDI devAthI, abhyAsa dvArA te ekAgratA sAdhe che. evI ekAgratA AtmasAdhanAmAM upayogI che. (3) adaMbha eTale nirdabhatA, daMbha athavA mAyAcArano abhAva. pote hoya tenA karatAM judA dekhAvAnI, vadhAre sArA dekhAvAnI vRtti tathA potAnA doSone DhAMkavAnI vRtti AtmasAdhanAmAM ahitakara che. daMbha sAdhakono moTAmAM moTo zatru che. mATe daMbhano tyAga karavo joIe, kAraNa ke tattvadRSTie joIe to daMbhI mANasa Akhare to potAnI jAtane ja Thage che. saraLatA, prAmANikatA, nikhAlasatA ityAdi sAdhanAmAM upakAraka che. (4) vairAgya eTale saMsAra uparanI Asaktino abhAva. saMsAra asAra che evuM samajAya ane sAMsArika padArtho ane saMbaMdho choDavAno bhAva thAya tyAre vairAgya janme che. saMsAranI nirguNatAnI pratIti thAya tyAre te choDavAnuM mana thAya. vairAgya kyAreka kSaNika hoya ane kyAreka kAyamano hoya, kyAreka utAvaLI aNasamajathI janmyo hoya, to kyAreka enA svarUpanA jJAnathI udbhavyo hoya. zAstrakAroe eTalA mATe vairAgyanA mukhya traNa prakAra batAvyA che : (1) duHkhagarbhita vairAgya, (2) mohagarbhita vairAgya ane (3) jJAnagarbhita vairAgya. A traNe prakAranA vairAgya vize upAdhyAyajI mahArAje A "adhyAtmasAra'nA bIjA prabaMdhamAM vistArathI kahyuM che. AtmasAdhanAmAM jJAnagarbhita vairAgyanI ja mukhyatA rahI che. (5) sAdhake Atmanigraha karavo joIe. anAdi kALathI bahirmukha rahelA jIvane indriyonA viSayo ane kaSAyone vaza thavAnI Teva paDelI che. jyAM sudhI jIva bahirmukha che tyAM sudhI te aMtarmukha thaI zake nahi. aMtarmukha thavA mATe viSayone ane kaSAyone aMkuzamAM rAkhavA joIe. jIvanI saMjJAo baLavAna hoya che. viSaya ane kaSAyonuM jora ghaNuM moTuM hoya che. eTale enA upara vijaya meLavavA mATe bhAre puruSArtha karavo joIe. indriyadamanathI zarUAta karavI joIe. AraMbhadazAmAM damana Avazyaka che. paraMtu krame krame abhyAsa vadhato jatAM indriyo svAbhAvika rIte saMyamamAM AvatI jAya che. jema indriyonI bAbatamAM tema manamAM UThatA krodhAdi kaSAyo upara vijaya meLavavo joIe. A rIte AtmasAdhanAmAM AtmanigrahanI bahu AvazyakatA che. uttarAdhyayana sUtramAM kahyuM che : maM DhaMto suhI ho, si to patya 2 | (AtmAnuM damana karanAra A lokamAM ane paralokamAM sukhI thAya che.) | (6) sAdhake bhava-gata doSonuM darzana karavuM joIe. bhava eTale saMsAra. bhavagata doSo eTale saMsAranA doSo. saMsAra rUDo che, A duniyA sarasa che, bhogopabhoganI sAmagrIo sukha ApanArI che - AvA AvA sAMsArika bhAvo jyAM sudhI manamAM rahyA hoya tyAM sudhI AtmAnI, mokSanI vAta gamaze nahi. saMsAra ghaNI viSamatAothI bharelo che. e jo samajAze to evI aneka ghaTanAo najara samakSa Avaze ke je ApaNI AMkha ughADe. e barAbara samajIe to saMsAra pratye nirveda AvyA vagara rahe nahi. eTalA mATe AtmasAdhanA karatA sAdhake saMsAranA viSama ane kuTila svarUpanuM tathA emAM rahelA pAra vagaranA doSonuM ciMtanamanana karavuM joIe. 534 Jain Education Interational 2010_05 Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha sAtamo, adhikAra vasamo anubhava adhikAra (7) sAdhake deha vagerenI virUpatAnuM ciMtana karavuM joIe. sAmAnya jIvone potAnA deha sAthe ekatvabuddhi hoya che. deha te huM chuM evo bhAva jIvone rahe che. deha sAtheno tAdAsyabhAva jAya nahi, dehAdhyAsa chUTe nahi, tyAM sudhI Atmadarzana thAya nahi. keTalAye lokone potAno deha virUpa hoya to paNa vahAlo lAge che. anAdi kALathI deha sAthenI ekatA eTalI badhI hoya che ke sAmAnya jIvo mATe Ama banavuM kudaratI che. paraMtu jeo AtmasAdhanA karavA icche che teoe jo dehAdithI para thavuM hoya to enI virUpatA ciMtavavI joIe. | sAmAnya mANasone dehAdi pratye eTalI gADha Asakti hoya che ke temAMthI temanAthI chUTAtuM nathI. paraMtu upAdhyAyajI mahArAja kahe che ke enI virUpatAno vicAra vAraMvAra karavo. zarIra gharaDuM thavAnuM che, eka divasa mRtyu AvatAM ene bALI nAkhavAmAM Avaze. - AvuM ciMtana dehAdi pratyenI Asaktine toDavA mATe jarUrI che. dehamAM Asakta na thatAM, manuSyabhava maLyo che tene sArthaka karI levA mATe dehano upayoga karI levo joIe. [31] marmivati dhAryA sevyo rezaH savA vivijhA sthAtavyaM samyaktve vizvasyo na pramAdaripuH // 43 // anuvAda : bhagavAna (jinezvara) pratye bhakti dhAraNa karavI, ekAnta sthaLanuM hamezAM sevana karavuM, samyatvamAM sthira rahevuM ane pramAdarUpI zatruno vizvAsa na karavo. vizeSArtha: A zlokamAM upAdhyAyajI mahArAje sAdhakane mATe vadhu cAra hitazikSA nIce pramANe kahI che: (1) bhagavAna pratye bhakti dhAraNa karavI. bhagavAna eTale sadehe vicaratA ke videha thayelA tIrthakara bhagavAna. bhagavAnanA A svarUpathI zarU karI potAnAmAM rahelA paramAtmasvarUpa AtmAne paNa bhagavAna kahI zakAya. paraMtu tIrthaMkara paramAtmA pratye sAcI nirmaLa bhakti jyAM sudhI aMtaramAM pragaTI nathI tyAM sudhI potAnA AtmAne bhagavAna svarUpe prApta karavAnuM zakya nathI. upAdhyAyajI mahArAje ahIM tIrthakara paramAtmAnI bhaktino mahimA darzAvyo che. jayAM sudhI prIti, vinaya, guNAnurAga, hRdayanI AdratA ityAdi guNo khIlyA nathI tyAM sudhI sAcI bhakti prApta thatI nathI. mokSamArgamAM sauthI saraLa ane sulabha upAya te paramAnaMda ApanArI prabhubhaktino che. upAdhyAyajI mahArAje anyatra kahyuM che : sArametanmayA labdhaM zrutAbdharevagAhanAt / bhaktirbhAgavatI bIjaM paramAnaMdasaMpadAm // - zrI haribhadrasUrie bhaktimArga mATe cAra sopAna batAvyAM che : (1) prItiyoga-prabhu pratye prema hovo joIe. bhagavAna gamavA joIe. (2) bhaktiyogabhagavAna pratyenI niSThA ananya hovI joIe. (3) vacanayoga-bhagavAnanAM vacano gamavAM joIe ane te AjJAnI jema mAnavAM joIe. (4) asaMgayoga-bhagavAna pratyenI bhakti eTalI utkaTa hovI joIe ke jethI bhagavAna sAthe ekarUpa thaI javAya. 535 2010_05 Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra Ama prabhubhaktino AraMbha karavA mATe prIti sauthI mahattvanI gaNAI che. e hoya to pachI bhakti vagere ApoApa AvavA lAge che. prabhu pratyenI prIti hRdayamAM jagAvavI hoya to anya dunyavI padArtho pratyenI prIti toDavI joIe. devacaMdrajI mahArAje kahyuM che : "prIti anaMta para thakI, je toDe ho te joDe eha." ApaNI prabhubhakti evI hovI joIe ke divasarAta, UThatAMbesatAM prabhu ane prabhunuM raTaNa cAlatuM hovuM joIe. zrI mohanavijayajIe potAnA stavanamAM kahyuM che tema prabhu pAkhe kSaNa eka mane na suhAya jo." bhagavAnano viraha jarA paNa na khamAya. prabhu pratye Avo zaraNAgatino, samarpaNano bhAva hovo joIe. e hoya to jANavuM ke ApaNAmAM prabhubhaktie utkaTa svarUpa pakaDyuM che. (2) sAdhake hamezAM ekAMta sthaLanuM sevana karavuM joIe. jeone sAdhanA karavI che teoe aMtarmukha banavuM paDaze ane aMtarmukha banavA mATe ekAnta joIze. anya pravRttio, vyaktio, bhogapabhoganAM sAdhano vacce rahenAra prAraMbha dazAnA sAdhakanuM citta bahirmukha thayA vagara rahe nahi. adhyAtmasAdhanAmAM mana, vacana ne kAyAnA yogono saMkSepa karavAno hoya che. e mATe ekAMta anukULa ane upakAraka nIvaDe che. AraMbha dazAmAM ekAMta ane asaMgatatAnI AvazyakatA ghaNI badhI che. sAdhakane jayAre Atmadarzana thAya che ane adhyAtmanI ucca zreNIe te caDe che tyAra pachI samudAyamAM paNa te potAnA AtmasvarUpamAM rahI zake che. paraMtu evI dazA prApta na thAya tyAM sudhI sAdhake yathAzakya ekAMtamAM rahevuM Avazyaka che. (3) sAdhake samyakatvamAM sthira rahevuM joIe. samyaktva arthAt samakitanI prApti ghaNI durlabha che. prApti pachI samakitane TakAvI rAkhavuM ane vadhu nirmaLa karavuM e paNa eTaluM ja duSkara che. moTA moTA mahAtmAonuM samakita paNa cAlyuM jAya che. eka vakhata mithyAtva jAya ane samakitanI prApti thAya e pachI pharI pAchA mithyAtvamAM sarI na paDAya tenI sAvadhAnI rAkhavI joIe. mATe sAdhake sAvadha rahI samakitamAM sthira rahevA mATe satata jAgRta rahevuM joIe. (4) cothI hitazikSA che ke pramAdarUpI ripano vizvAsa na karavo. vyavahArathI pramAda eTale ALasa, niSkriyatA, sustI, utsAhano abhAva ityAdi. pramAda zArIrika azaktine kAraNe ane mananI nirbaLatAne kAraNe thAya che. karavuM che chatAM karavAnuM mana nathI thatuM evI sthiti lagabhaga badhA anubhave che. paraMtu teve vakhate manane dhakko mArI AgaLa vadhAravAnI AvazyakatA che. e mATe manobaLane sthira rAkhavuM ane zakya eTaluM vadhAravuM joIe. nizcayadRSTithI pramAda eTale saMsArabhAvomAM rahevuM te. sAdhake AtmalakSI sAdhanA mATenA puruSArthamAM niraMtara lAgelA rahevuM joIe. pramAdane ripu athavA zatru tarIke oLakhAvavAmAM Avyo che. subhASitakAre kahyuM che : pramAvika parva manuSyanAM zarIrastho mAripu: | pramAda eTale tana ane mananI azakti evo artha vyavahArajagatamAM ApaNe karIe chIe. guNasthAnakanI dRSTie joIe to chaThThA ane sAtamA guNasthAna vacceno pharaka te pramatta ane apramatta vacceno che. ApaNe tyAM pAMca prakAranA pramAda zAstrakAroe batAvyA che. nidrA, vikathA, viSayasevana, kaSAyasevana ane madirApAna e pAMca prakAranA pramAda gaNAya che. emAM krodha, mAna, mAyA, ane lobha e cAra 536 Jain Education Interational 2010_05 nternational 2010_05 . For.Po Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha sAtamo, adhikAra vIsamo : anubhava adhikAra prakAranA ugra kaSAya paNa pramAdanuM ja eka aMga che. strIkathA, dezakathA, bhojanakathA ane rAjakathA e mukhya cAra prakAranI vikathA che. anya prakAranA pramAdo jANItA che. pramAdarUpI zatruno vizvAsa na karAya, kAraNa ke te kyAre ApaNane dago deze athavA ApaNA upara acAnaka humalo karaze te kahI zakAya nahi. pramAda ApaNI AdhyAtmika cetanAne haNI nAkhe che. [932] dhyeyAtmavoghaniSTha sarvatrevIsa/H: purakSArtha: | tyaktavyAH kuvikalpAH stheyaM vRddhAnuvRttyA ca // 44 // anuvAda : AtmabodhanI niSThA citavavI, sarvatra Agamone AgaLa karavAM, kuvikalpono tyAga karavo tathA vRddhajanonI (jJAnIjanonI) anuvRttithI rahevuM. vizeSArtha : A zlokamAM upAdhyAyajI mahArAje sAdhakane vadhu cAra hitazikSA nIce pramANe ApI che : (1) sAdhake Atmabodha arthAt AtmajJAna mATenI niSThA rAkhavI joIe. saMsAramAM paribhramaNa karatA jIve kaMI prApta karavA jevuM hoya to te dhanavaibhava, putraparivAra, sattA ane kIrti nahi, paNa AtmajJAna che. sarva sAMsArika padArtho kSaNika ane zUnyavat che. sanAtana, trikALI dhruva eka Atmatattva che. enA bodha, jJAna ke anubhavanuM dhyeya sAdhake rAkhavuM joIe ane ene niSThAthI satata vaLagI rahevuM joIe. (2) sAdhake sarvatra Agamane AgaLa rAkhavAM joIe. Agama eTale AptapuruSanI vANI. Agama eTale bhagavAnanI dezanA. Agama eTale bhagavAnanuM maMtramaya, akSara svarUpa. Agamone sarva bAbatamAM pramANa svarUpa gaNavAM joIe. jeo sarvajJa che evA tIrthaMkara paramAtmAnI vANImAM ja vizvAsa, zraddhA mUkI zakAya. mATe sarvatra Agama zAstrone ja temAM agra sthAna ApavuM joIe. tenI ja mukhyatA svIkAravI joIe. zrI haribhadrasUrijIe kahyuM che : maUThA hUM DhaMtA huMto na ninAmo - arthAta jo jinAgama na hota to amArA jevA anAthanI zI dazA hota ? jinAgama mokSamArgamAM AlaMbanarUpa che. karmanirjarA mATe te moTuM nimitta bane che. (3) trIjI hitazikSA che ke kuvikalpo choDI devA. kuvikalpa eTale kharAba vicAro. mANasanuM mana satata vicAratuM ja rahe che. sAdhake potAnA adhyavasAyone bagADe evA duSTa vicArone cittamAM sthira thavA e. Arta ane raudra dhyAna thAya evA keTalAye prasaMgo jIvanamAM AvatA hoya che. paraMtu sAdhake tyAre svasthatA rAkhI temAM na kheMcAvuM joIe. cittamAM jyAre asada vicAro udabhave tyAre enI dhArAne AgaLa vadhavA na devI joIe. ema karavuM agharuM lAgatuM hoya to sAdhake tarata potAnA cittane suvicAromAM joDI devuM joIe. kuvikalpo bhale koInI AgaLa vyakta na thayA hoya to paNa te bhAre karmabaMdha karAvanAra che e vAtanuM vismaraNa na thavuM joIe. (4) cothI hitazikSA che : vRddhajanonI anuvRttithI rahevuM eTale ke vRddha puruSone anusaravuM. ahIM vRddha zabda vyApaka arthamAM levAno che. vayamAM vRddha mANaso to kharA ja, paNa jJAnavRddha, anubhavavRddha ityAdi prakAranA paNa vRddhone anusaravAnI bhalAmaNa che. vRddhA pAse vyavahAru DahApaNa hoya che. teo sAcuM mArgadarzana ApI zake che. mATe ja teo AdaraNIya che. mANasa pAse bIjI kazI ja AvaData na 537 Jain Education Interational 2010_05 Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra, hoya, mAtra uMmaramAM ja vRddha hoya to paNa enI uMmarane mAna ApavuM joIe. ethI AzIrvAda maLe che ane vinaya tathA vivekanI buddhi khIle che. [933] sAkSAvArtha tattva virUpAnaMdaM meravyam hitakArI jJAnavatAmanubhavavedyaH prakAro'yam // 45 // anuvAda H tattvano sAkSAtkAra karavo, cirUpAnaMdanuM saghanatA(madura)thI bhAvana karavuM. anubhava vaDe jANavA lAyaka A prakAra jJAnIone hitakArI che. vizeSArtha : anubhava adhikAranA A aMtima zlokamAM sAdhakane upayogI evI be vadhu hitazikSA ApavAmAM AvI che. A zlokamAM upAdhyAyajI mahArAja kahe che ke sAdhake tattvano sAkSAtkAra karavo joIe. ahIM tattva eTale Atmatattva. sAdhaka sAdhanAnA prAraMbhathI potAnI yogyatA jema jema vadhArato jAya che tema tema AtmasAkSAtkAra tarapha, Atmadarzana tarapha, jIva ane ajIva tattvanA bhedajJAna prati te AgaLa vadhato jAya che. jo ema na kare to enI sAdhanA adhUrI rahe che. Ama, adhyAtmamArgamAM Atmadarzana e sauthI mahattvanuM prasthAna che. pachI to tyAMthI paNa AgaLa kevaLajJAna ane mukti sudhI javAnuM che. chelle upAdhyAyajI mahArAja kahe che ke sAdhake cirUpAnaMdanI atizayatA vaDe bhAvana karavuM arthAt jJAnAnaMdanI mastImAM rahevuM. AtmasAkSAtkAra e evI ura chI dunyavI padArtho atyaMta tuccha ane sullaka lAge che. anubhavIo ja e vadhAre sArI rIte jANe che. e anubhava jJAnIone mATe hitakArI che. Ama, upAdhyAyajI mahArAje AtmAnubhava vizenA A adhikAramAM aMte sAdhakane eka sAthe saMkSepamAM 29 jeTalI zikhAmaNa ApI che. A badhI hitazikSA emanA potAnA anubhavamAMthI prakAzelI che. tethI sAdhake e pUrI lakSamAM rAkhavA jevI che ke jethI potAne AtmadarzanamAM, AtmAnubhavamAM kazuM aMtarAyarUpa na bane ane Atmadarzana thayA pachI uparanA guNasthAnake ArohaNa karavAnuM baLa maLI rahe. ityanubhavAdhikAraH / anubhava adhikAra saMpUrNa * 538 Jain Education Interational 2010_05 Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha sAtamo adhikAra ekavIsamo * sajjanastuti adhikAra * [934] veSAM ravantavRndrazazamRtpUrazubhrA junA | mAlinyaM vyapanIya cetasi nRNAM vaizadyamAtanvate // santaH santu mayi prasannamanasaste ke'pi gauNIkRtasvArthA mukhyaparopakAravidhayo'tyucchRMkhalaiH kiM khalaiH // 1 // anuvAda : jeonA kairava (zveta kamaLa), kuMdapuSpanA vRMda, caMdra ane kapUra jevA zubha guNo manuSyonA cittanI malinatAne dUra karIne vizadatAne vistAre che, jeo svArthane gauNa karanArA ane paropakAranI pravRttine mukhya karanArA che te saMto mArA para prasanna cittavALA thAo ! pachI uzRMkhala khalapuruSothI zuM (DaravAnuM) ? vizeSArtha : 'adhyAtmasAra' graMthanA mukhya vicAravastunuM nirUpaNa sAta prabaMdhanA vIsa adhikAramAM pUrNa karIne have A upasaMhArarUpa ekavIsamA adhikAramAM upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAja adhyAtmarasika sajjanonI stuti kare che. (sajjanonI prasannatA ane zubhecchA mATe potAnI abhilASA vyakta karavA sAthe upAdhyAyajI mahArAja sajjanonA sadguNo kevA hoya che te varNavatAM kahe che ke emanA guNo zveta kamaLa jevA, kuMdapuSpanA samUha jevA, caMdranA prakAza jevA ane kapUra jevA zubhra hoya che. e guNomAM mananI malinatAne dUra karI nirmaLatAne vistAravAnI zakti rahalI hoya che. niSkAraNa karuNAvALA sajjano hamezAM niHsvArthapaNe paropakAranI pravRttimAM magna hoya che. eTale ja jyAM sajjano hoya tyAM temanI upasthitithI ja vAtAvaraNa pavitra, AnaMdamaya ane utsAhamaya banI jAya che. sajjanonI pratibhA evI tejasvI ane prakhara hoya che ke emanI hAjarImAM svArtha, kapaTa, duSTatA ityAdi TakI zakatAM nathI ke phAvI zakatAM nathI. jyAM sudhI sajjanono sahAro che tyAM sudhI durjanono koI Dara rAkhavAnI jarUra rahetI nathI. A rIte adhyAtmarasika guNavAna sajjanonI prasannatA prArthIne upAdhyAyajI mahArAja A aMtima adhikArano AraMbha kare che. [935] graMthArthAt prazuLIoti muviryalena teSAM prathA mAtanvanti kRpAkaTAkSalaharIlAvaNyataH sajjanAH // mAkandadrumamaMjarIM vitanute citrA madhuzrIstataH // saubhAgyaM prathayanti paMcamacamatkAreNa puMskokilAH // 2 // anuvAda : sukavi graMthonA arthone yatnapUrvaka saraLa kare che. sajjano kRpAnajara(kaTAkSa)nI 2010_05 539 Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra laharInA lAvaNya(vAtsalya)thI temanI (graMthArthonI) khyAti vistAre che. suMdara vasaMtaRtunI lakSmI AmravRkSanI maMjarIne prasarAve che ane pachI narakokila (koyala) paMcama svaranA camatkAra vaDe (AMbAnA) saubhAgyane prasAre che (prasiddha kare che). vizeSArtha : sArA graMthanI racanA karavI e saraLa vAta nathI. sArA kavio khUba udyamapUrvaka proDha arthagaMbhIra graMthonI racanA kare che. eka eka zabdanI pasaMdagI teo aucityapUrvaka kare che. evI sarasa arthapUrNa racanA karavA chatAM jo tenI kadara na thAya to kavi nirAza thAya che. durjano to sArA uttama graMthamAM paNa doSaSTithI doSa zodhavAno prayatna kare che, paraMtu sajjano to evo graMtha vAMcI pote to prasannatA anubhave che, eTaluM ja nahi e graMtha vize ghaNA lokone vAta kare che. e rIte graMthanI khyAtine teo vistAre che. ahIM udAharaNa ApavAmAM Ave che ke vasaMtaRtu Ave tyAre AMbAnI DALe manohara maMjarIo Ave che, paraMtu nara koyalanA paMcamasvaranA AkarSaka gAnathI e maMjarIonA saubhAgyano vistAra thAya che. aneka lokomAM e vAta prasiddhi pAme che. koyalamAM nara koyala gAya che, TahukAra kare che. mAdA koyala nahi, e jANItI vAta che. eTale kavie te pramANe zlokamAM narakokilano nirdeza karyo che. jagatamAM sArI vastu hovI jarUrI che tema enA vakhANanArA sajjano hovA paNa jarUrI che ema kavi ahIM darzAve che. koI paNa kavi potAnI je kAvyaracanA kare te aneka loko sudhI pahoMce evI enA aMtaramAM bhAvanA ramatI hoya che. kavi pote badhe pahoMcI zake niha. eTale anya loko sudhI te pahoMcADavAnuM kAma koNa kare ? enA vAcaka ke bhAvaka evA sajjano e kAma kare che. Ama kavi ane sajjano ema be bhegA thAya to kavitAno prasAra thAya. jo sAmAnya kavitAnI bAbatamAM AvuM hoya to je kavipaMDite ke paMDitakavie potAnA kAvyagraMthamAM ThIka ThIka mahenata laIne, sAro abhyAsa ane ciMtana karIne gaMbhIra artha bharyA hoya evA kAvyagraMthanI vAta bIjA aneka loko sudhI pahoMcADavAnuM sajjanonA anugraha vagara zakya nathI. teonI vAtsalyasabhara, nirmaLa amISTi emAM ghaNuM kAma kare che. jene e kAvyagraMtha gamI jAya te bIjAne premathI ane utsAhathI e vize sahaja rIte vAta kare che ane ema uttarottara kAvyagraMthanI prasiddhi prasaratI jAya che. eTale kavinI ane kAvyagraMthanI prasiddhimAM sajjanonuM yogadAna ghaNuM moTuM hoya che. jagatamAM A rIte paraspara sahayogathI ja suyogya jAherAta thAya che. udAharaNa tarIke, vasaMtaRtunuM Agamana thAya che tyAre AMbAnA vRkSane maMjarI Ave che, paraMtu vasaMtaRtunI cAre bAju jAherAta koNa kare che ? umaMgabharyA kokilo (nara koyala) maMjarI jotAM ja ane tenI suvAsa letAM ja vana-upavanamAM TahukAra karavA lAgI jAya che. kokilanA TahukArathI vasaMtaRtunA AgamananI jAherAta thavA lAge che. AmramaMjarI ane kokilano nAda e beno subhaga suyoga ja vasaMta RtunI padharAmaNIne vadhAve che. [936] roSoDviSa: strajJAnanavilAputyAya jopAttvalanjivaahirnnu kaM guNaM na guNinAM bAlaM kSayaM prApayet // na syAccetprabalaprabhAvabhavanaM divyauSadhI sannidhau / zAstrArthopaniSadvidAM zubhahRdAM kAruNyapuNyaprathA // 3 // anuvAda : jo zAsrArthanAM rahasyo(upaniSad)ne jANanArA, zubha hRdayavALAonI kAruNyarUpI _2010_05 540 Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha sAtamo, adhikAra ekavIsamo : sajjanastuti adhikAra puNyanI khyAti(prathA)rUpI, prabaLa prabhAvavALA sthAna (bhavana)rUpI divya auSadhI pAse na hoya to doSono ullekha karavArUpI viSavALo, krodhathI saLagato, durjanonA mukharUpI daramAMthI nIkaLato, jidvArUpI sarpa guNavAnonA kayA bALaguNano (vikasatA guNano) kSaya na karI nAkhe ? vizeSArtha : A saMsAramAM ATalA badhA durjano hovA chatAM guNavAna puruSonA guNo kema TakI rahe che? Avo prazna jo koIne thAya to te svAbhAvika che. jagatamAM zubha ane azubha, iSTa ane aniSTa tattvo jema che tema sajjano ane durjano paNa che. durjanonuM kAma kevuM che ? evuM bhayaMkara che ke sajjanonA guNono ghaDIkamAM teo kSaya karI nAkhI zake ema che. durjano hamezAM bIjAnA doSo ja joyA kare che. teo krodhI hoya, IrSyALu hoya, bIjAno nAza karI nAkhavAnI vRttivALA hoya che. emanA mukhamAMthI nIkaLatA zabdo paNa bIjAne dajhADe evA hoya che. jANe ke durjananA mukharUpI daramAMthI nIkaLelo krodharUpI sarpa jene karaDe tene mArI nAkhe evo bhayaMkara hoya che. e viSanI sAme moTA mANaso kadAca thoDo vakhata jhajhUmI zake, paNa bALako to tatkALa mRtyu pAme. e rIte durjanonI pravRttine kAraNe sajjanonA bAlaguNa to tarata kSaya pAme. paraMtu tema chatAM durjano phAvatA nathI. enuM kAraNa e che ke sajjano pratye zAstrArthanA jANavAvALA, paropakAra karavAnA svabhAvavALA saMtapuruSonI kAruNyabharI kRpAdRSTirUpI divyaauSadhI rahelI che. jyAM divyaauSadhI hoya tyAM viSa paNa kazuM karI zake nahi. amRta AgaLa viSanuM kazuM cAle nahi. eTale ja jagatamAM durjano game teTalA hoya to paNa sajjano ane saMtapuruSo jyAM sudhI che tyAM sudhI durjano haMmezAM phAvI zakatA nathI. [937] 3ttAnArthanirAM toDaNavAmAnnisAratAM nire | gaMbhIrArthasamarthane bata khalAH kAThinyadoSaM daduH // tatko nAma guNo'stu kazca sukaviH kiM kAvyamityAdikAM / sthityucchedamati haranti niyatAM dRSTA vyavasthAH satAm // 4 // anuvAda : saraLa arthavALI (kavinI) vANI je potAnI meLe samajI zakAya evI hoya che tyAM durjano kahe che ke : "e to niHsAra che ane gaMbhIra arthanA sAmarthyavALI hoya to kaThinatAno doSa Ape che. to pachI guNa (kAvyaguNa) kone kahevo? sukavi koNa? kAvya vagere kone kahevAM? (paraMtu) sapuruSonI vyavasthA (kAvyavivecanA) joIe chIe tyAre sthitino uccheda karanArI durjanonI) mati tarata harAI jAya che. vizeSArtha : jema kAvyavivecanAnA kSetramAM tema jIvananA vividha kSetromAM keTalAka evA doSadarzI mANaso rahevAnA ja ke jeone koIpaNa vAtathI saMtoSa na thAya. kavitAnA viSayano vicAra karIe to koI kavie saraLa, sarasa ane jAte vAMcatAM tarata ja samajAI jAya evI, koInI madada levAnI jarUra na paDe tevI uttama kAvyakRtinI racanA karI hoya to evA khalapuruSo kaheze ke : "AvI kavitAmAM vAMcavAnuM zuM hoya ? te sAva niHsAra, tuccha, sAmAnya kavitA che." Ama saraLa kavitAne utArI pADavA mATenI dalIla emanI pAse hoya che. bIjI bAju koI kavie kaThina padAvalIvALI, gUDhArthathI sabhara, artha 541 Jain Education Interational 2010_05 Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra samajAtAM atizaya AnaMda Ape tevI uttama kAvyaracanA karI hoya to e khalapuruSo kaheze ke : A te kaMI kavitA kahevAya? mAthuM kUTIe to ya artha na samajAya.' jyAre khalapuruSonI AvI rIta vize sAMbhaLIe chIe ane emane sahelI kavitA paNa na game ane agharI paNa na game evuM jANIe chIe tyAre prazna thAya ke kAvyaguNa kone kahevAya ? sukava kone kahevAya ? sAruM kAvya kone kahevAya ? AvA prazno jyAre udbhave che tyAre jANe ema ja thAya ke Ama karatAM karatAM to samagra kavitAno ja uccheda thaI jaze. paraMtu A to khalamANasonI, kuvivecakonI vAta thaI. jagatamAM sajjano paNa che ane sArA vivecako paNa che. kavitAno sAco mApadaMDa teoe Apyo che. kAvyanI yogya vyAkhyA ane kAvyasAhitya ane enA vivecananI ucita vyavasthA ane paraMparA paNa teoe sthApI che. eno jyAre vicAra karIe chIe tyAre durjanonI amaMgaLa, ucchedaka mati harAI jAya che. pariNAme kAvyajagatano kyAreya uccheda thavAno nathI evI dRDha zraddhA ane AzA janme che. [938] adhyAtmAmRtaSiLIpi thAmApIya santa: mustuM| gAhante viSamudgiranti tu khalA vaiSamyametatkutaH // nedaM cAdbhutamindudIdhitipibAH prItAzcakorA bhRzaM / kiM na syurbata cakravAkataruNAstvatyantakhedAturAH // 5 // anuvAda : adhyAtmarUpI amRtanI varSA karanArI kathAnuM pAna karIne sajjano sukha anubhave che, jyAre durjano viSanuM vamana kare che. AvI viSamatA kyAMthI thatI haze ? paraMtu emAM kaMI paNa Azcarya pAmavA jevuM nathI. caMdranA kiraNonuM pAna karavAthI cakora pakSIo atyaMta AnaMda anubhave che, paraMtu kaho ke taruNa cakravAka ane cakravAkI atyaMta khedathI zuM bhayabhIta (Atura) nathI thaI jatAM ? vizeSArtha : 'adhyAtmasAra' jevA graMthamAM AdhyAtmanI ja gahana vAto Ave. emAM gahana padArthonI UMDI mImAMsA hoya. e samajavA mATe yogyatA joIe. vaLI te mATe vAcakanI prakRti paNa abhimukha joIe. keTalAkano svabhAva ja evo hoya che ke sAruM joIne teo tarata prasannatA anubhave che. bIjI bAju keTalAkanI dRSTi ja evI doSadarzI hoya che ke game tevI sArI vAtamAM ke sArI cIja-vastumAM tarata te doSo zodhavA besI jAya che. sajjano ane durjano vacce A ja moTo taphAvata hoya che. adhyAtmanuM amRta varasAvatI kathAnuM pAna karIne sajjano anahada sukha anubhave che. kevaLa bhautika indriyArtha sukha mANavAne TevAyelA durjano adhyAtmanI vAta sAMbhaLatAM ja jANe viSanuM vamana karatA hoya tema kaTu vacano uccAravA lAge che. paNa saMsAramAM Ama ubhaya prakAranI ghaTanA bane e saMbhavita che. enuM prasiddha udAharaNa jovuM hoya to pUrNimAnA caMdranI cAMdanI vakhate avalokana karo. sarasa cAMdanInAM amRtikaraNonuM pAna karIne cakora pakSI kevuM majAnuM sukha anubhave che ! paNa e ja vakhate cakravAkyugalanI dazA kevI hoya che ? te to sUryaprakAzanuM rAgI che. sUryAsta thatAM virahane lIdhe te to atyaMta kheda anubhave che. caMdranI zItaLa cAMdanI ene zItaLatA nathI ApI zakatI. jo saMsAramAM Ama banatuM hoya to adhyAtmasabhara graMtha mATe durjano niMdAtmaka kaTuvacana uccAre temAM navAI zI ! 2010_05 542 Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha sAtamo, adhikAra ekavIsamo sajjanastuti adhikAra [939] vivitsAmavenTsa the vite vendranInAmAM ! teSAM na pramadAvahA tanudhiyAM gUDhA kavinAM kRtiH // ye jAnanti vizeSamapyaviSame rekhoparekhAMzato / vastunyastu satAmitaH kRtadhiyAM teSAM mahAnutsavaH // 6 // anuvAda : jeo kaMIka sAmya joIne kAca ane IndranIla maNi vacce abheda kare che te maMdabuddhivALAne kavionI gUDha kRti AnaMda ApanArI thatI nathI. jeo viSamatA vinAnI vastumAM (racanAmAM) rekhAnA aMzanA paNa aMzathI (jhINAmAM jhINI) vizeSatAne jANe che te buddhimAna sapuruSone mATe A kRti mahotsavarUpa banI raheze. vizeSArtha : dareka kSetramAM keTalAka mANaso sAmAnya buddhinA ane keTalAka vizeSajJa hoya che. e baMnenI tulanA na thaI zake. baMnenI vastunI parakhazakti paNa judI judI rahevAnI. keTalAka vastunA mAtra bAhya svarUpane ja oLakhI zake, paNa vastunA aMtaraMga guNone na jANI zake. keTalAka bAhya svarUpa uparAMta vastunA aMtaraMga guNone paNa barAbara jANI zake. kAca ane indranIla maNi bAjubAjumAM rAkhavAmAM AvyA hoya to baMnenA sarakhA caLakATane lIdhe gamAra mANaso te baMnenuM mUlya ekasarakhuM AMkavAnA. dRSTAMtakathAmAM Ave che tema pelA bharavADane ratna maLe che, paraMtu enI ene parakha nathI. eTale te to ene suzobhita kAca samajIne bakarInA gaLAmAM bAMdhI de che ane rAjI rAjI thAya che, paraMtu jyAre koI enuM dhyAna kheMce che tyAre ene e ratnanI kiMmata samajAya che. tevI rIte uttama kAvyanI mulavaNI karavAnuM badhAMne na AvaDe. keTalAka to mAtra chaMda ke zabdapasaMdagInuM sAmya joIne be kAvyone ekasarakhAM gaNI kADhe che. ratnanI parIkSA karatAM paNa kAvyanI parIkSA ke mulavaNI karavA mATe savizeSa sajjatA ane adhikAranI apekSA rahe che. jeo alpa mativALA che teone kavinI gUDhArthathI bharelI, vyaMjanAsabhara kRti bahu AnaMda ApI zakatI nathI, paNa jema citrakalAmAM jhINAmAM jhINI rekhA ane uparekhAnuM mahattva samajanAra vizeSajJane vadhu AnaMda thAya che, tema uttama kAvyatattvathI ane prauDha arthathI bharelI kAvyakRti sAcA adhikArI mATe mAtra AnaMda ApanArI nahi, eka mahotsava jevI banI jAya che. kAvyano AnaMda jagatanA bhautika AnaMda karatAM caDiyAto, brahmAnaMda sahodara jevo hoya che. [40] pUrNAdhyAtmapadArthasArthaghaTanA cetazcamatkAriNI / mohAcchannadRzAM bhavettanudhiyAM no paMDitAnAmiva // kAkuvyAkulakAmagarvagahanaproddAmavAkcAturI / kAminyAH prasabhaM pramodayati na grAmyAn vidagdhAniva // 7 // anuvAda : saMpUrNa adhyAtmapadArthanA arthathI bharelI racanA jJAnIonA cittamAM jevI camatkAra karanArI thAya che tevI mohathI jemanI daSTi DhaMkAyelI che evA svalpa buddhivALAne nahi thAya. kAminIonI kAkuvALI (viziSTa uccAravALI) ukti vaDe vyAkula ane kAmanA mada vaDe gahana Jain Education Interational 2010_05 543 Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra ane mIThI vAkcAturI vidagdha (catura) puruSone jevI atyaMta AnaMda ApanArI thAya che tevI grAmyajanone thatI nathI. vizeSArtha : kAvyano AnaMda camatkRti bharelo che. gUDhArthathI sabhara evAM kAvyono AsvAda jemaNe mANyo hoya te ja potAnA kAvyAnubhavane barAbara samajI zake. kAvyanuM sarjana ka2vA mATe jema kavi pAse tevI ucca sarjaka-pratibhA joIe tema kAvyane samajavA mATe paNa tevI bhAvaka-pratibhA joIe. adhyAtmanA viSayanI kavitA jJAnIone jeTalo AnaMda Ape teTalo AnaMda mohathI gherAyelA ajJAnIone na Ape. AdhyAtmika kavitA samajavA mATe tevA pAMDityanI jarUra rahe che. saMsAramAM bhinnabhinna kSetramAM rahelI vyaktionI, anya kSetranI vAta samajavAnI azakti tarata parakhAI Ave che. zikSaNanA vyavasAyamAM otaprota banelI vyaktine vepAraudyoganI vAtamAM rasa na paDe. jarA nIcI koTinI vAta karIe to kAminInA kAmakalApanI zRMgArarasika vAta tevuM cAturya dharAvanArane jeTalo rasAnubhava karAve teTalo rasAnubhava gAmiDayA abudhane na karAve. [941] srAvA siddhAntavuMke vidhuravizavAdhyAtmapAnIyapUre-| stApaM saMsAraduHkhaM kalikaluSamalaM lobhatRSNAM ca hitvA // jAtA ye zuddharUpAH zamadamazucitAcaMdanAliptagAtrAH / zIlAlaMkArasArAH sakalaguNanidhAn sajjanAMstAnnamAmaH // 8 // anuvAda : caMdrakaraNa jevA nirmaLa adhyAtmarUpI jaLanA samUha vaDe siddhAMtakuMDamAM snAna karIne, tApane, saMsAranA duHkhane, kali ane pApanA melane tathA lobharUpI tRSNAne tyajI daIne jeo zuddha thayA che ane zama, dama, zucitArUpI caMdana vaDe jeoe potAnAM aMgone vilepana karyuM che tathA zIlarUpI alaMkAro dhAraNa karyA che tevA sakala guNonA nidhi samAna sajjanone ame namana karIe chIe. vizeSArtha : A zlokamAM sajjanonI stuti karavAmAM AvI che. A sajjano kevA che ? kavie vividha rUpako yojIne tevA sajjanono mahimA sarasa rIte ahIM gAyo che. A sajjano siddhAMtarUpI kuMDamAM snAna karavAvALA che. e kuMDamAM caMdranAM kiraNa jevuM nirmaLa nIra che. e nIra te adhyAtmarUpI pUranuM che. eTale tattvajJAnanA gahana siddhAMtomAM jemaNe DUbakI lagAvI hoya evA A sajjano che. A kuMDamAM snAna karavAthI kevo lAbha thAya che ? ethI deha zuddha thAya che ane zItaLatA tathA prasannatA anubhavAya che. emAM snAna karavAthI saMsAranAM du:khorUpI tApa dUra thAya che. jeo adhyAtmarasika che teone saMsAranAM duHkho dajhADatAM nathI. temanAmAMthI kleza-kaMkAzarUpI mela ane lobharUpI tRSNA dUra thAya che. snAna pachI vilepanano ane suzobhanano krama hoya che. A sajjano zAnuM vilepana kare che ? teo kevA alaMkAra dhAraNa kare che ? teo zama, dama, ane zucitArUpI caMdanano lepa potAnA zarIre kare che. eno artha e ke adhyAtmaniSTha, tattvarasika sajjanonAM jIvana zIla, saMyama ane pavitratArUpI alaMkArothI suzobhita thaI mahekatAM hoya che. indriyo parano temano vijaya, vratonI jIvanamAM pratiSThA tathA AcArazuddhi 2010_05 544 Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha sAtamo, adhikAra ekavIsamo : sajjanastuti adhikAra temanI adhyAtmika dazAne UMce caDAve che. teo zuddha AtmasvarUpamAM ramaNatA karavA lAge che. AvA sajjano te sakala guNanA bhaMDAra jevA che. teone ame bhAvapUrvake namaskAra karIe chIe. [942] pALyoH padyavaMEviputtarasamAM varSati graMthatAM premNAM pUraistu cetaH sara iha suhRdAM plAvyate vegavadbhiH // truTyanti svAntabaMdhAH punarasamaguNadveSiNAM durjanAnAM / citraM bhAvajJanetrAt praNayarasavazAnniHsaratyazrunIram // 9 // anuvAda : graMthakartArUpI megha padabaMdho vaDe vipula rasanA samUhane varasAve che ane suhRdonAM cittasarovara premanAM vegavALA pUrathI UbharAI jAya che. te samaye asAdhAraNa guNadveSI durjanonA hRdayanA baMdha tUTI jAya che, paraMtu AzcaryanI vAta e che ke tyAre bhAvane jANavAvALA teonAM netromAMthI, praNayarasane vaza thavAne lIdhe azrurUpI nIra vahevA lAge che. vizeSArtha : A zlokamAM upAdhyAyajI mahArAje graMtharacanA kevI hoya che ane tenI sArAmAThA loko upara kevI pratikriyA thAya che te vize suMdara rUpakanI racanA karI che. teo graMthakartAne megharUpe oLakhAve che. graMthakartA je padyonI racanA kare che te meghavRSTi che. meghavRSTi thatAM sajjanonAM cittarUpI sarovara premarUpI pUrathI UbharAvA lAge che. paraMtu jayAre vRSTi vadhAre thAya che tyAre baMdha chalakAya che ane kyAreka baMdha tUTI jAya che. pANImAM evI tAkAta che. A baMdha te durjanono hRdayarUpI baMdha che. teo guNadveSI hoya che. sAruM kAvya joIne teone harSa thato nathI. teo temAMthI truTio zodhavA prayatna kare che. paraMtu durjano hamezAM durjana rahetA nathI ane uttama kAvyamAM durjanane paNa dravita karavAnI zakti hoya che. mahAna kavinI zreSTha kRtinI racanA durjananA hRdayane paNa pIgaLAvI nAkhe che. durjana paNa bhAvArdra banI jAya che. enA hRdayamAM rahelI pUrvagraharUpI graMthio ajANatAM tUTI jAya che. te bhAvaza banI kAvyAsvAda mANavA lAge che. kAvyanA pUramAM evI tAkAta che ke durjanonA hRdayarUpI baMdhane paNa toDI nAkhe che. te vakhate bhAvA banelA durjananI AMkhamAMthI paNa harSAzru vahevA lAge che. sajjanonA nayanamAMthI kAvyAsvAdathI harSAzru vahe e kudaratI che. paraMtu durjanonAM nayanamAMthI paNa harSAzru vahe e vadhu AzcaryanI vAta che. emAM ja kAvyanI zaktino mahimA che. [943] uddAmAM thamAvaprathanamavayA:saMcaya: savInAM / kSIrAbdhirmathyate yaH sahRdayavibudhairmeruNA varNanena // etaDiMDIrapiMDI bhavati vidhurucermaMDalaM vipruSastA - / stArAH kailAsazailAdaya iha dadhate vIcivikSobhalIlAm // 10 // anuvAda : kiThana (uddAma) graMthonA bhAvane vistAravAthI satkavionA yazasaMcayarUpI kSIrasamudranuM sahRdaya paMDito dvArA varNanarUpI meru vaDe maMthana karAya che. emAMthI utpanna thayelo phINano samUha 2010_05 545 Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra (DiMDIrapiMDI) caMdranI kAntinA maMDaLarUpa bane che. enAM (phINanAM) UchaLelAM biMduo (viplaSa) te tArAo ane (kSIrasamudranA) UchaLatA taraMgonI lIlA te kailAsa parvata vagere bane che. ' vizeSArtha : satkavio kevuM mahimAvaMtuM kArya kare che tenuM manohara kalpanAyukta varNana upAdhyAyajI mahArAje A zlokamAM karyuM che. uttama kavio adhyAtmanA utkRSTa ane prauDha graMthonA rahasyone potAnI kavitA dvArA prakAzita kare che. ethI satkavionI kIrti comera prasare che. AvI rIte emanA yazanA samUhane mATe rUpaka prayojavuM hoya to zAnuM prayojI zakAya ? yaza urjavaLa che ane vaLI vistAravALo che. to e mATe kSIrasamudranuM rUpaka yogya gaNAya. samudra hoya to enuM maMthana paNa hoya. kAvyagraMthanA varNana dvArA, enI prazaMsA dvArA enuM maMthana karI zakAya. eTale prazaMsAne meru tarIke oLakhAvI zakAya. prazaMsA ke varNanarUpI meruthI kSIrasamudranuM jo maMthana karavAmAM Ave to te vakhate phINanA chAMTA cAre bAju UDe ane navanItarUpI nakkara phINa paNa thAya. e phINa te caMdra ane je biMduo UDe te tArAo che. A maMthana koI sAmAnya maMthana nathI, kSIrasamudranuM maMthana che. e maMthana vakhate samudranAM mojAMo keTalAM UMce UchaLatAM hoya che ! jyAM enuM zveta jala paDe tyAM badhuM zveta thaI jAya. himAcchAdita kailAsa parvata e UMcAmAM UMco parvata che. e zveta che kAraNa ke enA upara kSIrasamudranA taraMgonAM phINavALAM pANI paDyAM che. Ama, satkavinA sarvottama graMthanA yazanI dhavalatA pRthvI para tathA AkAzamAM vyApI jAya che. | 9i44] zrAvya dardI vevInAM hRtamamRti sva: pAnazaM . khedaM dhatte tu mUrjA mRdutarahRdayaH sajjano vyAdhutena // jJAtvA sarvopabhogyaM prasRmaramatha tatkIrtipIyUSapUraM / nityaM rakSApidhAnAniyatamatitarAM modate ca smitena // 11 // anuvAda : atyaMta komaLa hRdayavALA sajjano kavionuM kAvya joIne "are, eNe to devonuM amRta harI lIdhuM che ; have teo (devo) zuM pIze ?' evI zaMkAvALA thaIne, mastaka kaMpAvIne kheDavALA thAya che. paraMtu enI (kAvyanI) kIrtirUpI amRtanuM pUra to sarvane (manuSyone tema ja devone) upabhoga karavA yogya che. te vadhatuM ja rahe che. enA rakSaNa (mAlikI) ane pidhAna (DhAMkaNa)nA koI niyama nathI evuM jANIne teo smita sahita hamezAM atyaMta AnaMda pAme che. ' vizeSArtha : A zlokamAM upAdhyAyajI mahArAje eka sarasa kalpanA karI che. kAvyane AtmAnI amRtakalA tarIke oLakhAvavAmAM Ave che. kAvya eTale avani paranuM amRta ema paNa kahevAmAM Ave che. kAvyamAM je rasonuM nirUpaNa karavAmAM Ave che te raso sAMsArika pUla, kSudra raso karatAM ghaNA caDiyAtA che. kAvyakRtimAM jo rasanuM nirUpaNa barAbara yogya rIte thayuM hoya to te kAvyakRtine jarAmaraNano bhaya nathI raheto. jayAM amRtatattva hoya tyAM jarAmaraNa na hoya. eTale zreSTha kAvyarasane amRtarasa tarIke oLakhAvavAmAM Ave che. have koI kavie zreSTha kAvyanI racanA karI hoya to prathama to eNe pote paNa amRtarasanuM pAna karyuM che ema kahevAya. evI zreSTha kAvyaracanA joIne udAra hRdayavALA bhoLA sajjanone 546 Jain Education Interational 2010_05 Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha sAtamo, adhikAra ekavIsamo : sajjanastuti adhikAra pahelAM to evI ja zaMkA thAya ke "are, A kavie kAvyaracanA karIne amRtanuM pAna karI lIdhuM, to bicArA devo have zuM pIze ? devonuM amRta A kavie khUMcavI lIdhuM che." AvA vicAre te sajjano khinna ane ciMtAtura thaIne potAnI te mATe asaMmati darzAvavA mAthuM dhUNAvavA lAge che. paraMtu tyAM to teo jue che ke "aho A kavitAnuM amRta to eTaluM badhuM UbharAya che ane cAre bAju prasare che ke kavie pote enuM pAna karyuM hovA chatAM amRta to khUTatuM ja nathI. khuda devo paNa have A amRtanuM pAna karI zake che. devo bicArA zuM pIze evI ApaNI AzaMkA vyartha che. A kAvyAmRta to sarvabhogya che. A amRta te koI ekanI mAlikInuM nathI. ene sAcavavAnI ke saMtADI rAkhavAnI paNa koI AvazyakatA nathI, kAraNa ke e khUTavAnuM nathI ke naSTa thavAnuM nathI." Ama potAnI mUrNa zaMkA para hasatAM te sajjano bahu ja AnaMdita thaI jAya che. [945] niSpada snoEE nipunayamRtA makkAra: vIndrA | dADharyaM cAropya tasmin kimapi paricayAtsatparIkSArkabhAsAm // pakvaM kurvanti bADhaM guNaharaNamati prajjvaladdoSadRSTi- / jvAlAmAlAkarAle khalajanavacanajvAlajihve nivezya // 12 // anuvAda : kavIndrorUpI kuMbhakAro nipuNanayarUpI mATI vaDe zlokarUpI ghaDAone banAvIne, satuparIkSArUpI sUryakiraNonA paricayathI (taDakAmAM tapAvIne) tenAmAM daDhapaNuM (dADhya) Arope che. pachI guNonuM haraNa karanArI prajvalita doSadRSTirUpa vALAnA samUhathI bhayaMkara banelI, khala puruSanA vacananI jvALArUpI jIbhamAM (nibhADAmAM) mUkIne ene taddana pAkA banAve che. ' vizeSArtha: A zlokamAM kavinI kAvyaracanAnI pravRttine kuMbhakAranI pravRtti sAthe sarakhAvavAmAM AvI che. eka saMskRta ukti che : apAre kAvyasaMsAre kavireka prajApatiH / yathAsmai rocate vizvaM tathedaM parivartate / / A saMsAramAM jo prajApati (Izvara athavA bIjo artha kuMbhAra) hoya to te kavi ja che, kAraNa ke te potAnI marajI mujaba kAvyavizvanI racanA kare che. lokamAnyatA pramANe Izvara potAnI marajI mujaba sRSTinI racanA kare che. kavi evI rIte potAnI marajI mujaba potAnI kAvyasRSTinI racanA kare che. kuMbhAra paNa potAnI icchA mujaba potAnA cAkaDA upara bhAtabhAtanAM mATInAM vAsaNo banAvyA kare che. emAM kavine prajApati eTale Izvara tarIke paNa oLakhAvI zakAya ane prajApati eTale kuMbhAra tarIke paNa oLakhAvI zakAya. ahIM "prajApati' zabdamAM zleSa rahelo che. ahIM kahevAyuM che ke kavi pote zlokarUpI kuMbha banAve che. e mATe te mATI kevI vApare che ? te cIkaNI ane TakAu mATI vApare che ke jethI temAM chidro rahI na jAya. kavi paNa nipuNanayarUpI mATI vApare che arthAt potAnA zlokanI racanA evI kare che ke jethI judA judA nayathI te tapAsavAmAM Ave to temAM kazI khAmI Jain Education Interational 2010_05 547. Page #593 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra jaNAya nahi. kavi syAdvAdazailIno Azraya le che. te potAnA vicArone puSTha rIte rajU kare che. te zabdapasaMdagI, zlokaracanA, alaMkAra vagere dvArA tene sarasa ghATa Ape che. pachI te sAcA kAvyaparIkSakorUpI sUryane batAve che ke jethI emAM jarA paNa kacAza rahI na jAya? kuMbhAra paNa potAnA ghaDA banAvIne sUryanA taDakAmAM tapavA mUke che ke jethI te barAbara kaThaNa thaI jAya ane baTakaNA ke vAMkAcUkA na thaI jAya. pachI kuMbhAra e ghaDAone nibhADAmAM mUke che. ethI agninI javALAo vaDe te ekadama pAkA thaI jAya che. emAM pANI bharIne panihArIo ene mAthe mUke che. kavi paNa potAnI kAvyaracanAne evI suzliSTa ane paripakava banAve che ke durjano, niMdaka TIkAkAro paNa enA upara potAnI agnijavALA jevI doSadRSTi pherave che chatAM temAM kazI kacAza dekhAtI nathI. Ama kavinI kAvyaracanA sajjano tathA durjano baMnenI dRSTimAMthI pAra paDIne paripakava bane che. sajjanonI dRSTi sUrya samAna che ane durjanonI dRSTi agnijavALA jevI che. ghaDAne pAko thavA mATe sUryanA prakAzanI jarUra che ane agninI javALAnI paNa jarUra che. mahAna kavionI racanAo kAvyavastu ane kAvyazailI ubhayanI dRSTie zreSThatAnuM biruda pAme che. [946] rUdrAkSArasa: RvijhanavaranaM kurbanAsthAniyaMtra nAnArthadravyayogAtsamupacitaguNo madyatAM yAti sadyaH / santaH pItvA yaduccairdadhati hadi mudaM dhUrNayantyakSiyugmaM / svairaM harSaprakarSAdapi ca vidadhate nRtyagAnaprabaMdham // 13 // anuvAda : kavijanavacanarUpa zeraDI ane drAkSanA rasano samUha durjananA (mukharUpI) agniyaMtra vaDe vividha prakAranA artharUpI dravyonA yogathI guNanI vRddhi pAmIne tatkALa madyarUpa bane che. sajjano tenuM pAna karIne hRdayamAM atyaMta AnaMda pAmIne baMne AMkho bhamAve che ane harSanA prakarSane lIdhe svacchaMdapaNe nRtya ane gAnano prabaMdha kare che (nAce che ane gIto lalakAravA lAge che.) vizeSArtha : kavitAno rasa madhura che. madhuratA zeraDInA rasamAM che, drAkSanA rasamAM che ane nALiyeranA pANI ane koparAmAM paNa che. saraLatAthI grahaNa thaI zake evI kavitAnA rasane zeraDInA ke drAkSano rasa sAthe sarakhAvavAmAM Ave che. samajavAmAM kaThina paNa samajyA pachI bahu AnaMda Ape evI kavitAnA rasane nALiyeranA pAka sAthe sarakhAvavAmAM Ave che. mAdhuryavALI saraLa kavitAne drAkSanA pAka sAthe sarakhAvavAmAM Ave che kAraNa ke te mukhamAM mUkatAMnI sAthe ogaLavA lAge che ane sarasa svAda Ape che. agharI chatAM uttama kavitAne nAriyelapAka sAthe sarakhAvavAmAM Ave che ke je cAvavAmAM mahenata ghaNI paDe che, paNa jema jema cAvatA jaIe tema tema vadhu rasa chUTato jAya che. kavijananuM vacana Izu ane drAkSanA samUha jevuM che, paraMtu AvI kavitA pratye paNa durjanonI doSadaSTi rahe che. teo emAM truTio batAvavA lAge che. paraMtu eka apekSAe durjano paNa hitakArI che. emaNe batAvelA doSonuM parizodhana karyA pachI kAvya vizeSa camatkRti dhAraNa kare che. upAdhyAyajI mahArAje ahIM durjanone agniyaMtra jevA gaNAvyA che. zeraDI ke drAkSanA rasane ukALavAmAM Ave to temAMthI azuddhi nIkaLI jAya che ane vividha artharUpI dravyo nAkhavAmAM Ave to te 548 Jain Education Interational 2010_05 Page #594 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha sAtamo, adhikAra ekavIsamo : sajjanastuti adhikAra uttama Asava bane che. pachI AsavanuM pAna jyAre thAya che tyAre te mANasane AnaMdita kare che. tenI AMkhomAM camakArA dekhAya che ane te nAcagAna karavA lAge che. tevI rIte parizuddha ane ghaTTa thayelA kavitArasanA pAnathI AnaMdita thayelA sajjano AMkhamAM camaka sAthe nRtya ane gAna karavA lAge che. upAdhyAyajI mahArAje ahIM daSTAMta madyanuM ApyuM che. A rUpaka enA maryAdita viziSTa ane subhaga arthamAM samajavAnuM che. vadhu paDato zarAba mANasane bhAna bhulAve che ; te lavArA kare che ane bebhAna thaIne paDe che. paraMtu AyurvedamAM jenI himAyata karavAmAM AvI hoya evo Asava umaMga ane ullAsa pravartAve che. uttama kavitAno Asava jevo rasa paNa evo utsAha janmAve che. zreSTha kavitA vAMcIne DAhyA ciMtako paNa nAcavA lAgyA hoya evI ghaTanAo itihAsamAM noMdhAI che. eTale ahIM kavitAnA resa mATe maghanuM rUpaka yojavAmAM AvyuM che te mIThAzanI daSTie yathArtha che. alabatta, ethI madyanI himAyata karavAno Azaya nathI e spaSTapaNe samajI levuM joIe. [947] navyomA pravaMthoDathanamRtAM sannanAnAM pramAvAn ! vikhyAtaH syAditIme hitakaraNavidhau prArthanIyA na kiM naH // niSNAtA vA svataste ravirucaya ivAMbhoruhANAM gunnaanaa-| mullAse'pekSaNIyo na khalu pararuceH kvApi teSAM svabhAvaH // 14 // anuvAda : amAro A prabaMdha (graMtharacanA) navo hovA chatAM, moTA (anu+aNu) guNone dhAraNa karanAra sajjanonA prabhAvathI vikhyAta thAya e mATe amArA hitanA kAryanI vidhimAM teo zuM amAre prArthanA karavA yogya nathI ? athavA sUryanAM kiraNo jema kamaLone vikasita kare che tema teo (sajjano) guNono ullAsa karavAmAM svayameva niSNAta che, kema ke pararucinI (bIjAnI icchAnI) apekSAvALo teono svabhAva kyAMya hoto nathI. ' vizeSArtha : upAdhyAyajI mahArAje A zlokamAM potAnA A graMtha vize suMdara zailIthI sarasa kAvyodgAra vyakta karyo che. teo kahe che ke potAno A prabaMdha taddana navo ja che. dareka sarjakane potAnuM navuM sarjana bIjAne batAvavAno bhAva thAya che. kavi kAvyanI racanA kare te bIjAnA sudhI pahoMcADavA mATe ja kare che. temAM vaLI A to prabaMdhanA prakArano eTale ke gahana tattvamImAMsAno graMtha che. Avo kAvyagraMtha sajjanonA hAthamAM mUkI temano abhiprAya jANavAnuM mana thAya ja ane teo jo sAcI prazaMsA kare to potAnI mahenata lekhe lAgyAno saMtoSa thAya. to guNasaMpanna sajajanonA prabhAvathI Avo graMtha prasiddhi pAme e mATe teone zuM prArthanA na karI zakAya ? avazya karI zakAya, paNa tevI prArthanA karavAnI jarUra ja nahi rahe, kAraNa ke sAcA sajjano ApaNe prArthanA karIe evI apekSA rAkhyA vinA ke evI rAha joyA vinA svayameva AvA graMthanI prasiddhinA kAryamAM lAgI jatA hoya che. potAne je game tenI vAta teo bIjAne karyA vinA na rahe ane ema uttarottara khyAti prasaratI jAya che. sajjanonuM e lakSaNa che ke teo vagara kahyuM sAruM kArya karavA lAge che. sUrya prakAze che ane kamaLa vikasavA lAge che. sUrya kyAreya evI rAha joto nathI ke "pahelAM kamaLa mane vinaMtI kare, pachI huM ene mATe prakAza pAtharuM." sUryano svabhAva ja evo udAra ane udAtta che. tevI 549 2010_05 Page #595 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra rIte sajjanono svabhAva pararucinI apekSAvALo eTale ke bIjAo potAnI icchAo teonI AgaLa darzAve evI apekSAvALo hoto nathI. bIjAnA guNo mATe svayameva umaMga darzAvavAmAM teo niSNAta hoya che. [948] yatiti nAvahita suravadhUvRtnIhastena ! prakSubdhasvargasiMdhoH patitajalabharaiH kSAlitaH zaityameti // azrAntabhrAntakAntagrahagaNakiraNaistApavAn svarNazailo / bhrAjante te munIndrA nayavijayabudhAH sajjanavAtadhuryAH // 15 // anuvAda : sajjanonA samUhamAM agresara evA munIndra zrI navijayajI vibudha (amArA guruvarya) kevA zobhI rahyA che ! emanI kIrtinA mahimAnuM gAna gAvAmAM tallIna evI devAMganAonAM vRMdanA kolAhalane kAraNe svarganI gaMgAmAM pUra AvyAM. ethI emAMthI vahIne nIce paDelA jaLanA bhArathI dhovAIne meru parvata zItaLa thayo che, ke je aviratapaNe bhamatA sUrya ane grahonAM kiraNo vaDe bahu tapI gayo hato. vizeSArtha : bhAratIya kaviomAM potAnI kRtine aMte potAnA gurubhagavaMtano, kyAreka guruonA guruono paNa mahimA gAvAnI prAcIna samayathI cAlI AvatI paraMparA che. upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAje A eka ja zlokamAM potAnA gurubhagavaMta gaNivarya zrI navijayajIno mahimA keTalA bhaktibhAvapUrvaka ane kevI manohara kalpanA karIne darzAvyo che ! teo kahe che ke gurubhagavaMta zrI nayavijayajI kevA che? sajjanonA samudAyamAM agresara evA munIndra che. temanI kIrti kevI che ? ahIM enuM varNana karatAM zrI yazovijayajI mahArAje potAnI kavitvazakti vaDe kAryakAraNa paraMparA varNavIne manohara kalpanA gUMthI lIdhI che. teo kahe che ke zrI nayavijayajInI kIrti eTalI badhI prasarelI che ke TheTha svargalokamAM devAMganAo paNa enI vAto karatAM thAkatI nathI. teo ToLe maLIne jayAre e vize ucca svare vAto kare che tyAre to eTalo badho kolAhala thAya che ke svargalokanI gaMgA nadImAM paNa moTAM moTAM para Ave che. ethI zuM thAya che ? e nadInuM pA nIce pRthvIloka upara paDe che. kyAM paDe che? suvarNa zaila eTale ke meru parvata upara. ethI meru parvata dhovAya che ane zItaLatA anubhave che. meru parvata paNa rAjI thAya che. zrI navijayajInI kIrtino A pratApa che. upAdhyAyajI mahAraja kahe che ke A vizvamAM sUrya tathA anya graho vizrAmarahita, azrAnta arthAta thAkyA vagara satata paribhramaNa kare che. sUryanA satata tapavAne lIdhe suvarNazaila eTale ke meru parvata paNa tapI gayo che. bahu tapavAne lIdhe te paNa AkuLa-vyAkaLa banI gayo che. ene zIta ene lIdhe tathA ajJAnane lIdhe saMtapta thayelA saMsAranA jIvone paNa zItaLatAnI jarUra che. eTale svargagaMgAnuM jaLa paDavAthI meru parvata paNa zItaLa thayo ane saMsAranA jIvoe paNa zItaLatAno anubhava karyo. upAdhyAya zrI yazovijayajIe ahIM manohara kalpanA vaDe tAdaza citra khaDuM karyuM che. [949) 2 prakaraNatatyasevIpa yazovijaya: adhyAtmadhRtarucInAmidamAnaMdAvahaM bhavatu // 16 // anuvAda : te (gurabhagavaMtanA) caraNonI sevAmAM tatpara evA yazovijaye A prakaraNanI racanA karI che. adhyAtmamAM ruci dharAvanArAone A (prakaraNa) AnaMda ApanAruM thAo ! papa0 Jain Education Intemational 2010_05 Page #596 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabaMdha sAtamo, adhikAra ekavIsamo : sajjanastuti adhikAra vizeSArtha : upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAje "adhyAtmasAra' nAmanA potAnA A graMthanI pUrNAhuti karatAM potAnA gurubhagavaMta zrI navijayajI mahArAjane yAda karyA che. emanAM caraNonI sevAmAM sadA tatpara rahenAra zrI yazovijayajInI gurubhakti suvidita che. nAnI moTI pratyeka racanAmAM emaNe potAnA upakArI gurubhagavaMtanuM satata smaraNa kareluM che. guru zrI nayavijayajI mahArAjanuM potAnA suziSya zrI yazovijajI pratyenuM vAtsalya paNa apAra hatuM. zrI navijayajI mahArAje potAnA ziSya zrI yazovijayajInI keTalIka kRtionI hastaprato taiyAra karI ApI hatI eTalI eka mAtra ghaTanA paNa zrI nayavijayajInA ziSya pratyenA vAtsalyabhAvanI pratIti karAve che. A "adhyAtmasAra' graMthanI racanA ghaNI kaThina che. saMskRtamAM zlokaracanA karavAnuM kArya ja kaThina che. temAM pravAhabaddha rIte Azare sADA navaso jeTalA zlokanI racanA karavAnI to vAta ja zI karavI ? vaLI emAM potAnA vicArone suspaSTa rIte zrI yazovijayajIe darzAvyA che. emAM emaNe zvetAmbara ane digaMbara tathA anya zAstronuM dohana vyavahAranaya ane nizcayanayanA samanvayarUpe rajU karyuM che. e vAMcatAM zrI yazovijayajInI potAnI dRSTi ane grahaNazakti keTalI badhI sUma haze te samajAya che. emaNe keTalAM badhAM zAstrono nicoDa Apyo che ! vaLI enI rajUAtamAM teo keTalA badhA vizada, udAra, taTastha ane tarkasaMgata rahyA che te paNa joI zakAya che. emaNe graMthanA adhikAronuM vibhAjana je rIte karyuM che temAM paNa suMdara krama rahelo joI zakAya che. upAdhyAyajI mahArAja jema bahuzruta tatvavettA hatA tema zreSTha kavi paNa hatA. graMthanA keTalAye zlokomAM teo kavi tarIke paNa khIlI UThe che. emanI upamA, rUpakAdi alaMkAra sahita paMktiomAM tattvajJAna ane kAvyatattvano subhaga samanvaya thayelo anubhavI zakAya che, emanI kalpanAzakti ane kAvyakalA A chellA adhikAramAM to pratyeka zlokamAM jovA maLe che. adhyAtmanA viSayanA A graMthano upasaMhAra karatAM teo zubhecchA pAThave che ke adhyAtmamAM jeone zraddhA, prIti, ruci ityAdi hoya teone A graMtha paramAnaMdano anubhava karAvanAra thAo ! upAdhyAya zrI yazovijayajIe A adbhuta, samartha graMthanI racanA karIne ApaNA upara ghaNo moTo upakAra karyo che ! iti sajjanastutyadhikAraH / sajjanastuti adhikAra saMpUrNa prabaMdha sAtamo saMpUrNa samAptaM cedamadhyAtmasAraprakaraNam adhyAtmasAra" prakaraNa (graMtha) - * * samApta * * 551. Jain Education Interational 2010_05 Page #597 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2010_05 Page #598 -------------------------------------------------------------------------- ________________ arururururukurushin a0 anapdesive wakuwaku ODA Plo tsuraiiiiiiiinone NAUSHADH PRINTERS (072) 2749 18 27 ishikatsutadeGersiti 103 P10310310715000 2010_05