Book Title: Yogdrushti Samucchaya New Edition Part 01 and 02
Author(s): Haribhadrasuri, Bhagvandas Mehta
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay
Catalog link: https://jainqq.org/explore/034350/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ka maharSi zrI haribhadrAcAryajI praNIta che ke je haka che ? jI hA che ke je koI cho ? zrI yogadRSTisamuccaya savivecana yo: nyataH zreSTha, yozcitAmaLi: para: - zrI haribhadrasUri pachI A che ? cha vika : vivecana kartA : DaoN. bhagavAnadAsa manaHsukhabhAI mahetA rI che to te bhAga - 1 che kI cha ka che jo fwei 1975 TI I karI che ? ro ro haka : prakAzaka: zrI mahAvIra jaina vidyAlaya zrI vAsupUjya svAmI maMdira mArga, sI.DI. baraphIvAlA mArga, juhU lena, aMdherI (vesTa), muMbaI-400058. pI jI mUlyaH rUpiyA 250 ( Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka : hiteza cImanalAla dozI mukeza bhAyacaMda mahetA hasamukha ugaracaMda gaTecA mAnad maMtrIzrIo zrI mahAvIra jaina vidyAlaya zrI vAsupUjayasvAmI maMdira mArga, sI.DI. baraphIvAlA mArga, juhU lena, aMdherI (vesTa), muMbaI-400058. Email: headoffice@smiv.org prApti sthAnoH (1) zrI mahAvIra jaina vidyAlaya zrI vAsupUjyasvAmI maMdira mArga, sI.DI. baraphIvAlA mArga, juhU lena, aMdherI (vesTa), muMbaI-400 058. phona naM. 022-26718641 Email: headoffice@smjv.org zrI mahAvIra jaina vidyAlaya hIla DrAIva, taLAjA roDa, bhAvanagara-364 002. phona naM. 0278-2563969, Email: bhavnagar@smjv.org pahelI AvRtti: I.saM. 1950- vi.saM. 2006 vIra nirvANa saMvata : 2475 dvitIya AvRttiH I.saM. 1978 - vi.saM. 2034 vIra nirvANa saMvata : 2503 tRtIya AvRtti: bhAga - 1 I.saM. 2018 - vi.saM. 2074 vIra nirvANa saMvata : 2543 kiMmata : 250/nakala : paOO mudraka : vinAyaka prinTarsa vijJApana bhavana, tAra oNphisa sAme, bhadra, amadAvAda-380 001. (mo.) 9979206060 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya nivedana jina zAsana anusAra jIvanuM mukhya lakSya paramAnaMdasvarUpa mokSa pAmavAnuM che. A pada pAmavA mumukSuoe yoga ane adhyAtmanI sAdhanAnA mArge vikAsa sAdhavAno che. jJAna saMpAdananI sAdhanA virala graMthonA adhyayana ane yogathI ja thAya che. A mATe AcArya pravaroe anugraha karI svAdhyAya mATe aneka graMtho ApyA che. pU. AcArya haribhadrasUrIzvarajI racita yogadRSTisamuccaya e saumAM ziramora samAna che. AtmAnA kramika vikAsanI keDI A graMtha dvArA mumukSuonA lAbhArthe cIMdhavAmAM AvI che. sAdhakavarga A graMthanA marmane pAme e mATe varSo agAu mAnanIya sva. DaoN. bhagavAnadAsa manaHsukhabhAI mahetAe suMdara vivecana karyuM hatuM. Ane zeThazrI manasukhabhAI tArAcaMda mahetAe sva. zrImatI lIlAvatIbahenanA smaraNArthe graMtha svarUpe varSa 1950mAM (prathama AvRtti) prakAzita karyuM. vivecaka sva. DaoN. bhagavAnadAsa manaHsukhabhAI mahetAnA parivAramAM hAla koI nathI. prakAzaka sva. zeThazrI manasukhabhAI tArAcaMda mahetAnA parivAramAM temanA suputrI kokilAbahena vi. pArekha tathA zrImatI arUNAbahene zrI yogadaSTisamuccaya graMthanI dhArmika dRSTie mahattA jANI, zrI mahAvIra jaina ene pharIthI prakAzita karavAnI udAra bhAvanA sAthe saMmati Apela che. jenI amo bhUri bhUri anumodanA karIe chIe. A navasaMpAdana pU. kanakacaMdra zAhanI preraNAthI zrI jaina dharma peDhI, zrI zrImALI poLa jaina saMgha, bharUcanI udAra sahAyanuM zubha pariNAma che. A umadA kArya mATe zrI saMghanA ame atyaMta AbhArI chIe. zrI gItArtha gaMgAnA aneka graMthonA vivecanakartA paMDitavarya zrI praviNacaMdra mAtAjIno AbhAra mAnIe chIe ke emaNe emanA prakAzita graMthamAMthI "bheda prabheda vRkSa" koSTaka A prakAzanamAM chApavAnI anumati ApI che. punaHmudraNa kArya ati suMdara rIte karanAra zrI nautamabhAI ratilAla zAhanA ane prupha rIDIMganuM vikaTa kArya paNa eTalI ja suMdara rIte karavA mATe zrI zreNIkabhAI kIrtibhAI zAhanA RNi chIe. zrI mahAvIra jaina vidyAlaya e jaina samAja ane zaikSaNika saMsthAomAM AgavuM sthAna dharAve che. jinazAsananI prabhAvanAnA kArya rUpe jinAgamo temaja jaina tattvajJAnane lagatAM aneka pustakonuM prakAzana dvArA zrI mahAvIra jaina vidyAlaya jJAna prasAranuM kArya kare che. zrI yogadRSTisamuccaya graMthanI trIjI AvRtti prakAzana karatAM amo harSanI lAgaNI anubhavIe chIe. dharmAnurAgI abhyAsu bhAI-bahenonA jIvanamAM A graMtha kalyANanuM kAraNa bane, AdhyAtmika mumukSuono vikAsa thAya ane AMtaraprakatti vikasAvI sau samatA prApta kare evI zradhdhA saha.. li. bhavadIya hiteza cImanalAla dozI sthaLa : muMbaI. mukeza bhAyacaMda mahetA tA. 02/03/2018 hasamukha ugaracaMda gaTecA dhULeTI mAnad maMtrIzrIo Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 thI 15 pa6 thI 63 pAnA naM. n 9 y 0 y 49 by by by by y 89 anukramaNikA prakAzakIya nivedana (trIjI AvRtti prasaMge) prakAzakanuM nivedana (pahelI AvRtti prasaMge) - upodyAta yogadaSTisamuccaya bheda - prabheda vRkSa zloka naM. viSaya maMgalAcaraNa ane prayojanAdi 2 thI 5 icchAyoga, zAstrayoga, sAmarthyayoganuM alpa varNana 6 thI 8 prAtibhajJAnanA AdhAre kevalajJAnanI prAptinA upAyo sAmarthyayoganA be bhedanuM svarUpa dvitIya apUrvakaraNamAM prathama sAmarthyayoganI prApti, ane AyojayakaraNathI urdhvamAM dvitIya sAmarthyayoganI prApti sarva yogothI zreSTha ayoga yoga. IcchAdi traNa yogono ATha dRSTio sAthe saMbaMdha ATha daSTionAM nAmo ogha dRSTinuM svarUpa dRSTAntathI ATha dRSTiomAM vartatA bodhanuM svarUpa ATha yogAMga. khedAdi ATha doSono parihAra ane adveSa Adi ATha guNonA saMbaMdhathI ATha dRSTiono bheda daSTinuM lakSaNa 18 sthUlathI daSTinA ATha bhedo ane vizeSathI aneka bhedo prathamanI cAra dRSTio pratipAtayukta ane sApAya pAchaLanI cAra dRSTio apratipAtayukta ane nirapAya chellI cAra daSTiomAM devabhavanI prAptithI yoga mArgamAM prayANanA bhaMgano abhAva zloka 21 thI 40 sudhI mitrAdaSTinuM nirUpaNa mitrA dRSTinuM svarUpa mitrA dRSTimAM yogabIjonuM grahaNa jinakuzalacittadi yogabIjonuM svarUpa caramapudagalaparAvartamAM tathA bhavyatvanAM pAkathI cittanI saMzuddhi saMzuddha kuzalacittanuM svarUpa 26 thI 29 anya saMzuddha yogabIjonuM svarUpa yogabIjonuM svarUpa bhAvamalanA kSayathI yogabIjonuM grahaNa caramapudgalaparAvartamAM bhAvamalano kSaya caramapudgalaparAvartavartI jIvonuM svarUpa avaMcakanA udayathI zubha nimitono saMyoga avaMcakatrayanuM svarUpa avaMcakatrayanI prAptinA heturUpa bhAvamalanI alpatA ghanabhAvamalamAM avaMcakatrayanI aprApti jI re = 0 102 109 110 115 117 127 ja ra GU = GU 0 U 0 145 148 148 145. 158 164 166 GU U da km Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ o 0 o 5 167 169 171 171 o e 41 177 188 196 20) 208 216 222 226 227 54 0 pa6 che bhAvamalanI alpatAmAM yogamArganI prAptinI samaja caramayathApravRttakaraNamAM yogabIjAdinI prApti caramayathApravRttikaraNano apUrvarUpe svIkAra yoganI dRSTithI guNI evuM mithyASTi guNasthAnaka zloka 41 thI 48 sudhI tArAdeSTinuM nirUpaNa tArA dRSTinuM svarUpa 42 thI 45 anya guNInuM svarUpa 46 tArA daSTimAM pragaTa thatI jijJAsAnuM svarUpa ane svakriyAnI kSatimAM thatAM saMtrAsanuM svarUpa 47 thI 48 tattvaviSayaka UhApohanuM svarUpa zloka 49 thI 56 sudhI balAdeSTinuM nirUpaNa 48 balAdaSTinuM svarUpa 50-51 sukhAsananuM svarUpa para-pa3 zuzruSA guNanuM svarUpa zravaNanI kriyAnA abhAvamAM paNa zuzruSA guNathI karmakSayanI prApti papa apaguNanuM svarUpa anyaguNonuM svarUpa zloka 50 thI 86 sudhI dIprA dRSTinuM nirUpaNa pa7 dIprA dRSTinuM svarUpa bhAvarecakAdi traNanuM svarUpa pa9 thI 60 dIprA dRSTimAM vartatA dharmarAganuM svarUpa 61-62 tattvazravaNa guNanuM svarUpa 63 tattvazravaNa guNanuM phaLa tattvazravaNa guNanuM vizeSaphaLa 65 vedyasaMvedyapadanuM svarUpa 66-67 cAra dRSTiomAM sUkSma bodhanA abhAvanA kAraNo 68 narakAdi apAyazaktinA kAraNae sUkSma bodhanA abhAva zAstrathI paNa cAra dRSTi sudhI tAttvika bodhanA abhAva 70 vedyasaMvedyapadanI saptalohapadanyAsatulya pApapravRtti vedyasaMvedyapadamAM saMvedanA atizayane kAraNe carama pApapravRtti paramArthathI avedyasaMvedyapadano padarUpe asvIkAra ane vedyasaMvedyapadano padarUpe svIkAra 73-74 vedyasaMvedyapadanuM svarUpa avedyasaMvedyapadanuM svarUpa 76 bhavAbhinaMdI jIvanuM svarUpa bhavAbhinaMdI jIvonA bodhanI asuMdaratA 78-82 phalathI bhavAbhinaMdI jIvonuM svarUpa 83-84 bhavAbhinaMdI jIvanI pravRtti 85 cAra dRSTi sudhI yogIomAM rahela adyasaMvedyapadane jItavAno upAya 58 234 238 240 245 253 254 261 263 268 27) 272 276 281 75 282 291 295 298 30 314 320 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Wan * Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 prathamAvRtti prastAvanA bhavabIjAGkurajananA rAgAdayaH kSayamupAgatA yasya / trahmA vA viSNuvAdo bino vA namastamaiM / '...zrI hemaca'drAcArya che. : " saghaLuM paravaza te du:khalakSaNa, nijavaza te sukha lahiye; e dRSTa Atama guNa pragaTe, kahe| sukha te kRNa kahiye ? ''---zrI yazAvijayajI 26mI jAnyuArI 1950 !--AjanA A maMgala dine A prastAvanA lakhavAne prAraMbha karuM chuM. zrImad yAgIzvarAnI puNyabhUmi A bhAratavaSa Aje pUrNa svAtaMtryanA apUrva utsava ujavI rahyo che. A laukika strAta'tryanI vAta parathI alaukika evA AtmasvAtaMtryanu` saheja smaraNa thAya che ane vicAra sphure che ke-A AtmA anAdi avidyArUpa parazAsananA mahAbhAra taLe dabAI gayA che, parabhAvarUpa kamanI jajIrAthI jakaDAI gayA che, ane tethI pArataMtryanuM mahAdu:kha anubhavI rahyo che. A paravazatA du:khanA mULarUpa avidyA-maiAhanA paraza sanane phagAvI daI, sukhadhAmarUpa nijayaza svazAsananA- AtmarAjyanA 'apUrva avasara ' jIvane kema prApta thAya? kaparataMtratAnI bhR'khalAmAMthI mukta thaI A Atma-puruSa muktatvanA ananya ullAsa kayAre anubhave ? pUrNa AtmasvAtatryanA parama dhanya mahotsava jIvane zI rIte prApta thAya ? Atama ghara Atama rame' ne nija ghara magalamAla ' kayAre pragaTe ? * AnaMdadhana rasapUra'thI A jIva-sarAvara chalakAI jaI 'vAjaze. ma'gala tUra ' kayAre thAya ? : 66 tuja muja aMtara aMtara bhAMjaze, vAjaze maoNMgala tura; jIva sAvara atizaya vAdhaze, AnaMdaghana rasapUra.... padmaprabha jina ! tuja muja AMtaru' kima bhAMje bhagavaMta ? "--zrI AnadaghanajI. "Atama ghara Atama rame re, nija ghara maMgala thAya re. "--zrI devaca'drajI. " A samasta praznanA uttara eka caiAgamAM ja rahyo che. kama`pArata'tryamAMthI mukta karI AtmasvAta'tryanI anupama siddhi karAvanAra, jIvane ziva' banAvanAra, AtmAne icche che je jogIjana ' evuM mULa zuddha te Atmapada '-paramAtmapadma pamADanAra jo koi hAya te te yAga ja che. ane A AtmasvabhAva-yujanarUpa yAganA sadupAyane sakala avila Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidhi sAMge pagapaNe je pradazita kare te yogazAstra che. ane temAM paNa aneka yogazAstranA navanItarUpa A yogadaSTisamuccaya zAstranuM sthAna anupama che; aneka navIna ane maulika vicAradhArAo rajU karI apUrva "gadiSTa'rU5 divya nayananA unmIlanarUpa nimala baMdha prakAza relAvanAra A graMtharatnanuM sthAna ananya che. sAgaranuM maMthana karI vibudhee (devee) amRta vAvyuM hatuMtema zAstrasamudranuM maMthana karI mahAvibudha (prAjJa) maharSi haribhadrAcAryajIe A gAmRta vaLyuM che,-jenuM yathApAtra yatheccha pAna karI AtmAthI mumukSu "jegIjane " amRtatvane pAme che. ane A nirvANarUpa amRtatva pAmavuM ane pamADavuM e ja A yugapathapradarzaka graMthanuM vaktA-zrotA ubhaya AzrayI paraMpara (Ultimate) prayojana che, ema AnA maMgalAcaraNamAM ja A mahAn yugAcAryomAM spaSTa prakAryuM che. A parahitakanirata zAstrakAre mAna-pUjA-kItti Adi tuccha kAmanAthI rahita evA zuddha AzayathI kevaLa eka AtmArthe ja A satvahitArtha paramArtha pravRtti karI che,-je paraMparAe nirvANanuM avadhya bIja che, mekSanuM amegha kAraNa che. ane "kAma eka AtmArthanuM, bIjo nahiM mana rega--e mahAsUtra hRdayamAM dhAraNa karI je kaI sAco AtmAthI mumukSu zrotAjana A zAstranuM parizIlana karaze, te paNa yathocitapaNe atre yogamAM ja pravRtti karaze,-je tene paNa nirvANunA avaMdhya bIjarUpa thaI paDaze; kAraNa ke A gadaSTi AtmAnA AdhyAtmika vikAsanuM mApa che, AtmadazA mApaka "tharmomITara (Thermometer) che. eTale enuM svarUpa samyak prakAre jANI vicakSaNa zrotA te parathI potAnA AtmAnI AdhyAtmika pragatine, AtmadazAne, AtmAnA guNasthAnane kayAsa kADhI zakaze. huM pote kayI daSTimAM vatta" chuM? mahArAmAM te te dRSTinA kahyA che tevA guNa-lakSaNa che ke nahiM? na hoya to te prApta karavA hAre kema pravartAvuM? ItyAdi prakAre aMtamuM khanirIkSaNa (Introspection) karI AtmaguNavRddhinI preraNA pAmavA mATe A yogadaSTi AtmAthI zrotAne parama upayogI-parama upakArI thaI paDaze, ane tathArUpa yathAyogya AcaraNarUpa yugapravRttithI tene paNa paraMparAe mokSanuM acUka kAraNa thaI paDaze. Ama A satuzAstra vaktA-zretA ubhayane AtmakalyANane amegha hetu che, AtmasvAtaMtryane acUka sadupAya che. "pakSapAta na je vIra, 2 H viTAgi suvimAnaM , tA #Arya pariSadaH "--zrI haribhadrasUri vIra pratye mane pakSapAta nathI ane kapila Adi pratye mane dveSa nathI, yuktivALuM jenuM vacana hoya tenuM ja grahaNa karavA yogya che."--evA prakAre niSpakSa nyAyamUrti jema madhyastha tattvaparIkSAnI vIragarjanA karanArA ane mata-dazananA AgrahathI para evA A parama prAmANika AcArya A prAcIna bhAratavarSanA bhUSaNarUpa samartha tatvajJAnIonI Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathama paMktimAM birAjanArA mahAna jyotirdhara thaI gayA che. hUdazananuM parama paramArtharahasya saMvedanArA A suprasiddha "SaTUdanavettA" haribhadrasUrie, sarva mata-darzanane Agraha cheDAvanArI ane "SaDU darizana jina aMga bhaNaje' evI sarva darzanane samanvaya karanArI gamArganI navI dizA atra dAkhavI che. potAnA sAgaravaragaMbhIra" vizALa paTamAM sarvane sugamatAthI samAveza karatI parama gaMbhIra udAra AzayavALI "divya daSTi" arpaNa karI, A tatvadraSTA gAcArye sarvamAnya vizALa gabhUmikA para sarvadarzanavAdIone saprema AmaMtraNa karI samAnadhamIM-sAdharmika baMdhutvabhAve ekatra karyA che; ane dharmane nAme kadAgrahathI cAlatA mithyA jhaghaDAone AtyaMtika niSedha karI, vizvabaMdhutvanI ananya bhAvanA prabhAvanArA gidharmane-sanAtana Atmadharmane sabaMdha karyo che. sujJa vAMcakane e jeIne sAnaMdAzcarya thaze ke sarvadarzanasamabhAvanI-rAgadveSa rahita sahiSNutAnI udAtta bhAvanA AjathI bAra varSa pUrve A divya draSTA gIzvare tAtvika bhUmikA para kevI vikasita karI che ! ane e ja A graMtharatnanI anekavidha viziSTatAo madhyenI mukhya viziSTatA che. I. sa. 1943nA varSanI keI subhaga paLe Avo A uttama graMtha avagAhavAnuM sadbhAgya mane prApta thayuM; ane tene svAdhyAya karatAM, A satazAstra para vizada vivecana karavAnI mane svayaMbhU skuraNa thaI. eTale A sazAstrane Azaya parikruTa karI tenuM guNagaurava-bahumAna vadhAre evuM bahata TIkArUpa savistara vivecana karavAnI A hArI aMtar preraNAne mUrta AkAra ApavA A upakrama-janA meM niyata karI : (1) mULa kane kAvyAnuvAda-gUjarAtI deharAmAM. (2) lokane zabdazaH artha. (3) zrI haribhadrasUrijInI pajha vRttino akSaraza: anuvAda phuTanaTamAM. (4) leka ane vRttinA Azayane parikruTa ane paripuSTa karatuM saLaMga savistara vivecana ("sumanaMdanI' bahaTIkA nAmaka). (5) pratyeka adhikAra prAMte te te adhikAranA sArasaMha ane puSTirUpa kalazakAnI nava racanA.-Ama paMcAMgI yojanA niyata karI ukta upakrama pramANe A satapravRttimAM huM pUrNa utsAhathI pravRtta thaye, ane yathAvakAza kavacit tIvra-kavacit maMda vege akhaMDa prayANa karatAM A vivecanAdi kAryanI pUrNAhuti me 1945 nA aMtabhAgamAM karI. tenA phalaparipAkarUpa A graMtha sujJa vivekI tattvarasika vAcakavRndanA karakamalamAM mUkatAM mane AnaMda thAya che. AtmAthe karavAmAM AvelA A namra prayatnamAM vigatamatsara guNadoSajJa sajajanene jo kaMI paNa saphaLatA bhAsyamAna thAya, te te kevaLa guNanidhAna jJAnI satpuruSanA kRpAprasAdane ja AbhArI che,jenA parama samartha vacanAmRtanI prabaLa bhittinA avalaMbana vinA ma A prayatna "prAMzulabhya' phala pratye paMguceSTA jevuM ja banyA hota! A graMthanI bIjabhUta vastune kaMIka nideza meM upaghAtamAM karyo che. tene vRkSarUpa vistAra te te daSTinA adhikAramAM carcavAmAM Avela che,-jenA nirdeza mATe atra avakAza * jJAte nirvAgataDAno taravAH | prekSAgatAM taddI vivA pAvate ,dAsa, Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nathI. (juo viSayAnukramaNikA). pratyeka adhikAranA prAMte tene sAra Ape che te parathI, tema ja te te adhikAranA sArasaMha ane puSTirUpa kaLazanI meM karelI navaracanA parathI paNa A graMthanI vastune sujJa vAcakane vizeSa khyAla AvI zakaze. atre nirdiSTa karela pratyeka viSayano savistara vicAra meM vivecanamAM-sumanaMdanI bahATIkA'mAM dAkhavyuM che. temAM paNa khAsa karIne IchAyega, zAstrAga, sAmarthyavega, ahiMsAdi yama, nimitta ane upAdAna, gabIja, avaMcakatrayI, samApatti, vedyasaMvedyapada, adyasaMvedyapada, viSama kutaka graha, sarvajJa tatva abheda, AkSepaka jJAna, asaMga anuSThAna, dhyAtA dhyAna ane dhyeya, samAdhi, mukta tatva, IcchAyamAdi, kulagI, pravRttacakagI e Adi atyaMta rasamaya ne maulika navIna viSaye paratve te meM atra mahArI "sumanaMdanI TIkAmAM viziSTa mImAMsA karI che, je tattvapipAsu "sumane ne rasaprada thaI paDaze. te te viSaye mULa graMthamAM prAyaH sUvarUpa saMkSepa nirdezamAtra heI, tene parama paramArthagaMbhIra Azaya'nuM sUcana mAtra karatAM ATaluM graMthagaurava vadhI gayuM che ! tathApi A graMthagaurava paNuM prastuta graMtharatnanA guNagaurava bahumAnarUpa hAI kSamya che. atre svAdhyAyamaya yathAzakti zrutabhakti dAkhavavAne "apUrva avasara" mane prApta thaye tethI nija dhanyatA anubhavI, A bhaktirasa jAtImAM nimajajana karI tatvasudhArasapAnane rasAsvAda levAnuM pratyeka tattvarasika sajajanane saprema AmaMtraNa karuM chuM. "bhaluM thayuM meM prabhu guNa gAyA, rasanAne phala lIdhe re; devacaMdra kahe mahArA manane, sakla mane ratha sIdhe re."--zrI devacaMdrajI. 5, pATI roDa, Do. bhagavAnadAsa manasukhabhAI mahetA muMbaI, 7 ema. bI. bI. esa. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nI ) AY EN ) ) ) SYAIVAASA AIA ja ( 4) u pe 6 ghA ta KIY AAAAAAAA ( 4) 0 0 0 0 0 0 0 UNA " yenAtmA'budhyatAtmaiva paratvenaiva cAparam / akSayAnantavavAra, tabai siddhAtmane namaH | "--zrI pUjyapAdasvAmI A yogadaSTisamuccaya zAstranA abhidheya viSayanuM svarUpa vicArIe te pUrve sAmAnya pIThikArUpe AtmAne duHkhakAraNarUpa pAtaMtrya zuM ? ane zAthI? tathA sukhakAraNarUpa svAtaMtrya zuM ane zAthI? te vicAravAnuM prApta thAya che, ke jethI yoganuM ane A graMthanA viSayanuM svarUpa samajavuM sugama thaI paDe. atre mukhya traNa vibhAgamAM vicAra karazuM: (I) sAmAnya pIThikA, (II) abhidheya viSaya, (III) tAtparya bodha. I. pIThikA 1, AtmasvAtaMtrya sukha ane kamapAtaMtrya duHkha, sarva jIvane sukha priya che ane duHkha apriya che. duHkha TALavA ane sukha meLavavA mATe sarvane prayatna che, chatAM tene te duHkha TaLatuM nathI ane sukha maLatuM nathI tenuM zuM kAraNa? e parathI aneka samartha tattvajJAnIonA vicAranI utpatti thaI che. punaH punaH janmavuM, punaH puna: maravuM, punaH punaH mAtAnA udaramAM zayana karavuM, punarapi jJAnaM puSi maLe punA jJAna , -A anaMta duHkhamaya janmamaraNaparaMparArUpa bhavabhrAMtine aMta kema Ave? enuM parama gaMbhIra tattvamaMthana karatAM bhagavAna mahAvIrAdi parama samartha tatvadraSTAone je yathArtha bodharUpa samAdhAna prApta thayuM, te niSkAraNa karuNarasasAgara te bhagavaMtae jagajajanA kalyANArthe beThuM che. teoe svAnubhavathI samyapha tatva nirNaya karyo ke A dehAdithI bhinna evI ajara amara Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11 avinAzI caitanya svarUpa "AtmA" nAmanI vastu che, ane tene tenAthI anya (tadanya) evI jaDa vastunA sAgathI ja A bhavaparibhramaNa duHkha sAMpaDayuM che. te karmanAmaka anya vastunA sagane viyega thAya te ja A AtmA paribhramaNa du:khathI chUTe; dukhadhAma karmapArataMgyarUpa baMdhathI mukta thaI sukhadhAma AtmasvAtaMtryarUpa mukti pAme. kanako palavata paDi puruSa taNI, jeDI anAdi svabhAva; anya sagI jyAM lagI AtamA, saMsArI kahevAya...padmaprabha." zrI AnaMdaghanajI. atre sahaja prazna tha saMbhave che ke AtmA cetana che ane karma jaDa che, cetananA pariNAma cetana hoya ane jaDanA pariNAma jaDa hoya. Ama A banne vastu bhinna che, te pachI A bene saMyoga-baMdha kema ghaTe? ane te baMdhanI vyavasthA kevA prakAre ? tenuM samAdhAna e che ke-karmasaMbaMdhane anukULa evI AtmAnI pariNatirUpa karmasaMbaMdhacogyatAthI ja tevA prakAre baMdha ghaTe che, tevA prakAranI yogyatA sivAya ghaTato nathI. AtmAnI A kamasaMbaMdha gyatAne "mAla"-bhAvamala* kahe che. AtmAnA zuddha svabhAvanuM malana-viSkabhana kare che, malinapaNuM kare che, eTalA mATe ja A "mAla" kahevAya che. "maDhanAr ma ra " A mala AtmAne svabhAvabhUta hoI anAdi che, eTale tajajanya karmabaMdha paNa anAdi che,-atItakAlanI kSaNa aparA5ra krame pravAhApekSAe anAdi che tema. (juo gabindu). ane A parathI baMdhanI tAvika vyavasthA paNa avikalapaNe ghaTe che, kAraNa ke parabhAva pratye AtmAnI ruciyukta pariNati-ramaNatA e ja bhAvamalanuM svarUpa che. Ama A - bhAvamala AtmAnA pariNAmarUpa hoI bhAvakama che. eTale AtmA A baMdhanI tAvika bhAvakane pariNAma-pariNAmI bhAve kartA che. A cetanarUpa bhAvakarmanA vyavasthA nimitte jaDa evuM pudgala dravya jIvavIyanI kuraNuM grahaNa karI svayaM jJAnAvaraNIyAdi ATha dravyakarmarUpe pariName che. zrI AtmasiddhimAM kahyA pramANe "bhAvakama nija kalpanA, mATe cetanarUpa; jIvavIryanI kuraNA, grahaNa kare * (1) A AtmAne jana ane vedAMtI "puruSa' nAme oLakhe che, bauddha tene "jJAna" kahe che, ane sAMkhya "kSetravid' kahe che. (2) tadanya-te AmAthI anya evI vastune jaina "kama'' kahe che, bauddha ane vedAMtI "avidyA' kahe che, ane sAMkhya "prakRti' kahe che. (3) ane tenA saMgane jene "baMdha" nAma ApyuM che, bauddha ane vedAMtIe "bhrAMti" nAma ApyuM che, ane sAMkhe "pravRtti" nAma ApyuM che. (4) A karmasaMbaMdha yogyatArUpa bhAvamalane sAMkhyo "dikSA'-prakRtivikarAne dekhavAnI IcchA kahe che, zo "bhavabIja' kahe che, vedAMtIo bhrAMtirUpa "avidyA' kahe che, saumate anAdi klezarUpa "vAsanA kahe che. Ama darzanabhede paribhASArUpa nAmabheda chatAM vastu meda nathI. A sarva dazanasaMmata vastutatva che. " AtmA tanyathAsaMeft tadriyora: I a gva mu ghaNI ja vastrAmADyAcorazthA . (juo zrI haribhadrasUrikRta gabindu) Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 jaDa grUpa.' eTale AtmA A dravyaka'nA nimitta-naimittikabhAve kartA che. atre suvarNakAra zilpInu dRSTAMta ghaTe che. seAnI kuDalAdi bhAvanA nimitta-naimittikabhAve karyAM che, ane peAtAnA sukha-harSa Adi bhAvAne pariNAma-pariNAmIbhAve kartA che. A dravyakama thI dehArdi utpanna thAya che, ane dehamAM sthiti karatA AtmAne dravyakamanA udaya thAya che. te uya thaye jo AtmA rAga-dveSa-mAharUpa vibhAva bhAve pariName te te bhAvamalarUpa navIna bhAvakanA adha kare che, ane A bhAvakanA nimitte puna: dravyakama aMdhAya che, ane tethI punaH dehadhAraNAdi bhavaparipATI hAya che. jaina pirabhASAmAM bhAvakane mATe * mala' ane dravyakane mATe 'raja' evI yathArtha saMjJA che. jema mala-cIkAza hAya teA raja cAMTe, tema bhAvamalarUpa Asakti-sneha-cIkAzane lIdhe dravyakama rUpa raja cAMTe che. Ama paraspara nimitta-naimittikabhAve araghaTTaghaTTInyAye bhAvakama-dravyakama nA anukha'dha thayA kare che, bhAvakamAMthI dravyakama ane draSTakama thI bhAvakamAM ema duSTa cakra (Vicious circle) cAlyA kare che, ane tethI janmamaraNunA Avatta rUpa-pherArUpa bhavacakra paNa ghUmyA kare che. Ama parabhAvamAM AsaktirUpa bhAvamala kama badhanuM mULa kAraNa che, ane kama e bhavabhramaNanu kAraNa che, eTale sasAranu mULa kAraNa avidyArUpa AtmabrAMti ja che, AtmasvarUpanuM ajJAna e ja che. dehAda paravastumAM AtmasrAMti e ja A jIvanI meTAmAM meTI mUlagata bhUla che ane A AtmabrAMtithI ja bhavabhrAMti upajI che. kAraNa ke ema parabhAvane viSe AtmabhAvanI kalpanAne (Imagination) lIdhe te parabhAva nimitte rAga-dveSa-mahAdi vibhAva upajyA, eTale te te viSayanA ceAgakSemAthe -viSayasa rakSaNArthe kaSAya upajyA, ane A ja prakAre aDhAre pApasthAnakanI utpatti thai. dehamAM AtmabuddhirUpa A mUlagata bhrAMtine lIdhe mana-vacana-kAyAnA ceAganI pravRtti paNa parabhAva-vibhAvane anukULa thai. upayAga cUkayeA eTale yeAga cUkayA. manathI parabhAva-vibhAvanA ciMtanarUpa dudhdhi'tita thavA lAgyuM, vacanathI parabhAva-vibhAva mhArA che evu' mRSA vacanarUpa durbhASita uccarAvA lAgyuM, ane kAyAthI parabhAva-vibhAvanI prApti mATenI pravRttirUpa dudhyeSTita AcarAvA lAgyuM. Ama 'suciMtitra hummAsima sTuiida' rUpa mana-vacana-kAyAnA ceganI duSTa pravRttirUpa 'suchyuM ' duSkRta ubharAvA lAgyuM. " parapariNati rAgIpaNe, pararasa raMge rakta re; paragrAhaka rakSakapaNe, parabhAve Asakta re."--zrI devaca`drajI, Ama paravastumAM mu'jhAvArUpa mAha-darzanameAha upajyeA, dana mithyA thayu, eTale sarva jJAna ajJAnarUpa banyu, ane sa` cAritra paNa kucAritra thai paDyuM. danamAha upajgyA eTale cAritramAha upajyuM, ane anatAnubaMdhI Adi tIvra kaSAya prakAronI utpatti thavA lAgI. A dvividha mAharUpa ghAti prakRtinA khadha thayA, eTale tenA ava Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 Ilene Itara ghAtI prakRti jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, aMtarAya paNa baMdhAvA lAgI, tema ja vedanIya, Ayu, nAma, getra e aghAti prakRtine paNa baMdha thavA lAgyA. ane mULa zuddha svabhAve mukta AtmA aSTavidha karmanI beDInA gADhA baMdhane baMdhAI saMsAracakramAM anaMta janmamaraNaparaMparArUpa paribhramaNa duHkha pAmI rahyo. Ama darzanameha-mithyAdarzana (mithyAtva) senAnAyake praveza karatAM, tenI anugAminI samasta karma-senAe AtmA para AkramaNa (Invasion) karyuM, Atmapradeza para joradAra hale karyo ane tenA kSetrane khedAnamedAna karI nAkhyuM ! rAjAdhirAja meha-rAye dabadabAbharI rIte caitanya-puramAM praveza karyo, eTale tenI jaya pokAratA samasta karma parivAre potAnA te annadAtAnI pAchaLa pAchaLa anupraveza karI Atmapradezane gherI lIdhe! ane pitAnA pudgala-kSetramAM atikramaNa (Transgression, Trespass) karavAnA aparAdha badala AtmAne baMdivAna banAvI saMsAranI heDamAM pU! ne "veranI vasulAta" karI ! ka" anaMta prakAranA, temAM mukhya ATha temAM mukhya mehanIya, haNAya te kahuM pATha. karma mohanIya bheda be, darzanacAritra nAma; haNe be vItarAgatA, acUka upAya Ama." zrI Atmasiddhi. svabhAvarUpa svadharmane cheDI AtmAe parabhAva pratye gamana karyuM, tethI vibhAvarUpa adharma tene vaLage, ane tethI karIne karma--rAhue Atma-caMdranuM grahaNa-sana karyuM, tene dAruNa vipAka AtmAne pitAne ja bhegava paDyo; pArakA kSetramAM hastakSepa karavArUpa pApa-aparAdhane badale maLe, "hAthanAM karyA haiye vAgyAM!" "gharagha macAva" thaI paDyo! A jIvanI ghaNI moTI bhUla-"eka telAmAM maNanI bhUla" jevI gaMbhIra bhUla thaI ! pite pitAne bhUlI gaye, AnAthI te moTuM bIju aMdhera kayuM? "Apa ApakuM bhUla gayA, Inase kyA adhera !" dehamAM AtmabuddhirUpa A mUlagata bhUlane laIne bIjI AnuSaMgika bhUlanI paNa bhUlabhUlAmaNIrUpa jaTila jAla jAmI gaI. "mUla De ne vyAjaDe ghaNe" vadhI paDyo ! eka ja bhUlanuM kevuM bhayaMkara pariNAma ! athavA prakArAMtare vicArIe te jagatanI meha-mAyAjAlamAM lapaTAvanAra nAmacIna mahanIya karmanA be bheda che. darzana meha ane cAritrameha. temAM (1) dehAdi paravastumAM AtmabrAMtirUpa darzanamehane lIdhe jIvane mithyAdarzana athavA mithyAtva hoya che, ane tethI cAritramoha paNa upaje che. (2) eTale parabhAvamAM Atmabuddhi hovAthI jIva parabhAvathI virAma pAmate nathI ne avirati rahe che. (3) Ama parabhAva pratye gamana-pariNamana karate hevAthI te svarUpa-bhraSTatArUpa pramAdane pAme che. (4) ane te parabhAvanI prApti-aprAptinA nimitte te krodhAdi kaSAya karI rAgadveSAdi vibhAva bhAvane Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 bhaje che. (5) ane tethI kSebha pAmelA tenA mana-vacana-kAyAnA caganI pravRtti paNa te parabhAvanI prApti arthe tadanukUlapaNe mukhyapaNe pravarte che. Ama mULa avidyArUpa AtmabrAMtine lIdhe ja mithyAtva, avirati, pramAda, kaSAya ane vega e pAMca AzravadvAna kamaAgamananA garanALA khullA rahe che. eTale te baMdhahetuothI AtmA karmathI baMdhAya che, ane karmanI beDIthI baMdhAyele A jIva bhavabhramaNaduHkha pAme che. AthI ulaTuM (1) parabhAvamAM AtmabuddhirUpa je AtmabrAMti che, te cheDI daI jIva je AtmAmAM ja Atmabuddhi kare, to mithyAtva TaLe, darzanamoha naSTa thAya ane samyagadarzana pragaTe. (2) eTale pachI avirati doSa TaLe ne sarva parabhAvamAMthI virAma pAme-bhAvavirati thAya. (3) eTale tene AtmasvarUpathI bhraSTatArUpa pramAda deSa TaLe ane svarUpane viSe apramAdaapramatta sthiti hoya. (4) eTale parabhAva nimitte kaSAya kare nahiM, rAgAdi vibhAvathI raMgAya nahiM ane niSkaSAya-pUrNa vItarAga thAya. (5) ane kaSAyajanya saMkSobha naSTa thavAthI mana-vacana-kAyAnA yoga paNa AtmasthiratAne anukULapaNe vara, ane chevaTe ayoga dazA prApta thAya, Ama karmane AvavAnA Azrava-daravAjA baMdha thavArUpa saMvara thAya che. darzanamoha naSTa thatAM anukrame cAritramoha paNa naSTa thAya che; darzanamehane haNa vAne acUka upAya bodha che, ne cAritrahane haNavAne acUka upAya vItarAgatA che. AvI A karmonA agraNI darzanamoha-cAritrameha ema trividha mohanIya karmanI, ane tenA upabhedarUpa A pAMca baMdhahetuonI vyavasthA parathI cauda guNasthAnakanI samagra vyavasthA paNa zIdhra samajAI jAya che, kAraNa ke A guNasthAnakanuM baMdhAraNa (Constitution) mukhyapaNe AtmAnA A mehaapagama para racAyeluM che. mehanI mAtrA jema jema ghaTatI jAya ne AtmAnI nizkaSAya vItarAga pariNati jema jema vadhatI jAya, tema tema AtmAnA guNavikAsarUpa sAcI sAdhutA-sAdhakatA pragaTatI jAya che. Ama karmabaMdhanI ane tenA baMdhahetuonI saMkalanA parathI spaSTa samajAya che keAtmabrAMti e ja A bhavabhramaNaduHkhanuM mULa che. A bhavabhrAMti kayAre TaLe? tenA mULa kAraNarUpa A AtmabrAMti TaLe che. kAraNa ke ApaNe joyuM tema bhAvamokSanI tAtvika karmathI dravya karma ane dravyakarmathI bhAvakama ema saMkalana thayA kare vyavasthA che ane baMdhanuM duSTa caka (Vicious circle ) cAlyA kare che, ane tethI cakrabhramaNanyAye bhavane cakA paNa cAlyA kare che. AvI A karmabaMdhanI sAMkaLa (chain) kayAre zUTe? A duSTa cakrane aMta kyAre Ave? AtmabhrAMtirUpa bhAvakama DyUTe to A sAMkaLa tUTe ane A duzcaka baMdha paDe. arthAt jIva je dehAdi ane rAgAdi parabhAva pratye AtmabhAva dharavAnI nA pADe, "pratyAkhyAna' kare, rAga-dveSa-moharUpa viparIta bhAve pariNamavArUpa vibhAva choDI dIe, te bhAvakarma na baMdhAya, eTale tene nimitta abhAve dravyakama paNa na baMdhAya, ane A karmabaMdhanI Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 sAMkaLa tuTe. Ama A baMdhasaMkalana troDavAnI lagAma AtmAnA hAthamAM che, e vibhAvarUpa bhAvakarma pariNAme nahiM pariNamavAnI chUIka (Brake) dabAvavArUpa puruSArthanI rahasya cAvI (Master-key) puruSanA (AtmAnA) potAnA gajavAmAM ja che. tAtparya ke jIva parabhAva nimitte rAga dveSa-meha na kare, vibhAvabhAve na pariName te mikSa hatheLImAM ja che. Ama karmanibaddha AtmAnA (puruSanA) puruSArthane mAga sadAya sAva khule paDayo che. bhavasthiti Adi khoTA nhAnA cheDI daI jIva satya puruSArtha kare eTalI ja vAra che. A anaMta zaktinA svAmI puruSa-siMhane huMkAra karya-zugAlane nasADavA mATe basa che ! mAtra AtmA UTha joIe. zrImad rAjacaMdrajIe vIragarjanA karI che tema "jaba jAeMge AtamA, taba lAgege raMga." 3tti dottijha sAkara ! mohanidrAmAMthI jAgele AtmA vivekakhyAtivaDe pitAnA zuddha svarUpanuM bhAna pAmI, vibhAvarUpa adhamane tyajI AtmasvabhAvarUpa sanAtana Atmadharmane bhaje, to avazya mekSa pAme, "puruSanuM svarUpamAM avasthAna thAya." "je I paramArtha te, kare satya puruSArtha; bhavasthiti. Adi nAma laI, chede nahiM AtmArtha." zrI Atmasiddhi. A baMdha-mekSanI vyavasthA parathI bhagavAna mahAvIre praNIta karelA nava tatvanI adbhuta avikala saMkalanA paNa spaSTa samajAI jAya che. A jIva ajIva evA karmathI baMdhAyela che, puNya-pApa A ajIva karmanA aMtargata be bheda che; karmanA AvavAnuM kAraNa mithyAtvAdi pAMca Azrava che, Azrava thaye baMdha thAya che, Azravane-navAM karmanA Agamanane AzradvAra saMvRta karavArUpa saMvarathI rokI zakAya che, ane junAM kamene dhyAnAdi tapavaDe nirjarAthI kheravI zakAya che, ane ema nirjarA karatAM karatAM sarva karmane kSaya thaye zuddha AtmasvabhAvarUpa mokSa thAya che, kevala eka zuddha "advaita" AtmA ja sAkSAt mokSasvarUpa bane che. te trizalAtoye mana ciMtavI, jJAna viveka vicAra vadhA nitya vizedha karI nava tatvane, uttama bodha aneka uccArUM." zrI mekSamALA. A nava tatvane hepAdeya viveka samajavA mATe cikitsAzAstra prasiddha cAra vAnAM jANavA joIe; prathama te roga (Disease) zuM ? e jANavuM joIe; A roga heya-atyajavA yogya che. bIju rogane hetu ( Aetiology) zuM? e jANavuM joIe; A heya hetu che. trIju Arogya (Normal healthy condition, cure ) ___* " heyaM duHkhamanAgatam / dRSTazyayoH saMyogo heyhetuH| tadabhAvAt saMyogAbhAvo hAnaM tad daze: caitrayam ! vivAhayAtiravijIvA dAnopAya | pAtaMjala yaMgasutra, 2. Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 zuM? tenuM svarUpa jANavuM joIe; A hAna che. ane cothuM reganuM auSadha (Therapeutic treatment ) zuM ? e jANavuM joIe; A hAna hetu che. tema atre (1) ajIva karma ane tajajanya saMsAra e rega che, mATe heya che. (2) heya evA A karmareganA hetu Azrava ane baMdha che, A heya hetu che. (3) A kama seganA hAna hetumaTADavAnA upAya saMvara ane nirjarA che. (4) ane karma roganuM hAna-maTI javuM te makSa arthAt AtmAnuM Arogya che. AvA prakAre jIvanA A mahAbhavareganI amegha cikitsA bhavavyAdhinA bhiSavaro bhagavAna vitarAgae batAvI che, ane AvA jagatAraka tIrtharUpa zuddha "dharmacaka'nuM pravartana karIne potAnA "tIrthakara' nAmane sArthaka karyuM che. kAraNujage ho bAMdhe baMdhane, kAraNa mugati mUkAya; Azrava saMvara nAma anukrame, he pAdeya suNAya....padmaprabha0" zrI AnaMdaghanajI. Ama saMsAra e ja AtmAno meTAmAM moTo roga che ane tenuM kAraNa karma che, eTale kama parataMtrya e ja bhavaroga duHkhanuM mULa che. A karmapArakhaMthI -karmabaMdhathI chUTavuM-mukta thavuM e ja AtmasvAtaMtryarUpa parama sukhamaya Arogya che, arthAt AtmAnI zuddha svabhAvarUpa "svastha " Arogya avasthA e ja sukhadhAma mokSa che. 2. yoganI mukhya vyAkhyA ane mokSamArganI ekatA ie che je jogIjana, anaMta sukha svarUpa; mULa zuddha te Atma56, saMgI jinasvarUpa. jinapada nija pada ekatA, bhedabhAva nahiM kAMIka lakSa thavAne tehane, kahyAM zAstra sukhadAyi."--zrImad rAjacaMdra, ane AtmAnI AvI A zuddha svabhAvamaya "svastha" Aregya avasthArUpa mekSane vega prApta karAve tenuM nAma ja "ga". yeAga zabda "yuja' dhAtu parathI nikaLe che. yuja eTale javuM-joDavuM (To unite). mokSa sAthe jana-joDANa karAve che teTalA mATe te "ga" kahevAya che. "mokSeNa roganATu cor:' ema tenI mukhya vyAkhyA che. Ama je prakriyA vaDe karIne AtmA zuddha AtmasiddhirUpa mokSapada athavA nirvANapadane pAme tenuM nAma yoga. A mokSarUpa paraMtatva bhale game te nAme oLakhAtuM hoya keI tene zivapada kahe ke kaI jinapada kahe, keI buddhapada kahe ke kaI siddhapada kahe, koI ahaMta kahe che ke parabrahma kahe, kaI parameSTipada kahe che ke paramAtmapada kahe, kaI tathAtA kahe ke koI siddhAtmA kahe --paNa zabdabheda chatAM paramArthathI tene sahajAmasvarUpamAMsahaja evA zuddha AtmasvarUpa padamAM bheda paDatuM nathI. eka ja gaMgA nadI che, tene koI bhAgIrathI kahe, ke suranadI kahe, kaI tripathagA kahe, kaI maMdAkinI kahe, koI jAhnavI Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 kahe, paNa tattvathI te vastumAM kAMI phera paDeteA nathI. tema anaMta guniyAna A nirvANusa jJita padane tenA game te guNavAcaka guNaniSpanna nAmathI oLakhavAmAM Ave tApaNu tattvathI-paramA thI temAM bheda paDatA nathI. " zabdabheda jhaghaDA kisseAjI ? jo paramAratha eka; kahA gaMgA kaheA suranIjI, vastu fi nahi cheka. ''--zrI yazovijayajI. tAtparya ke saMsArathI para ane jenAthI para keAI nathI evA A 'paraMtattva' sAthe ceAje-joDe te yAga ema tenI sadanasa'mata samAnya avisa'vAdI vyAkhyA che. ane Ane phalitA e che ke AtmAnu nija zuddha svabhAva sAthe--sahajAtmasvarUpa sAthe yujana thavuM te ja ceAganuM pragaTa spaSTa svarUpa che. icche che je jogIjana '--jogIjanA je jhaMkhe che, evu. A anaMta sukha svarUpa'mULa zuddha te Atmapada pamADavuM e ja A yAganu eka mAtra pratyeAjana che. ane AvA zuddha AtmasvarUpa jinapadanI ane nijapattanI ekatA che, emAM kAMIpaNa bhedabhAva nathI, enA lakSa thavAne ja sukhadAyaka evA sarva zAstraonu pratyeAjana che. . Ama meAkSarUpa parama zAMti pAmavAne mArga e ja yAga che, ane mekSa e ja sarvAM daneAnuM eka nizcita sAdhya-dhyeya (Goal) che, eTale tenA sat sAdhanarUpa A yAgamAga paNa eka ja che, ane te teA zamaparAyaNa-zamaniSTha eve mumukSuone eka zAMtimA ja che. A zama eTale niSkaSAya AtmapariNati, eka ja zamaniSTha rAgadveSa rahitapaNuM, samabhAva. zrI kuMdakuMdAcAryajIe vyAkhyA karI che zAMtimA tema mAha-AAbha rahita je AtmAnA pariNAma te sama kahevAya che. ' athavA zama eTale sAmya, arthAt jema che tema yathAvat AtmaguNunI samAna thavuM te sAmya. je sAmya che te dharma che, ane 'vahyusaddAvo dhammA' vastunA svabhAva te dhama che. A dharma che te cAritra che, ane 'svarUpe caLa pAztri' svarUpamAM caravuM-AtmasvarUpamAM vattavu te cAritra che. Ama cAritra=dhama =sAmya=sama=zama e zabdo samAnA vAcaka che. tAtparya ke sAmyamAM arthAt sahuja AtmasvarUpamAM sthiti karavI, svarUpa samajI svarUpamAM zamAvuM e ja zama che, parabhAva vabhAvathI virAma pAmI AtmabhAvamAM vizrAMta thavuM e ja zAMti che, ane te ja zaniSTha mArga athavA zAMtimAga che. mahAgItA ceAgIzvara AnadaghanajIe A zAMtimAnuM anupama svarUpa sa`gIta karyu che. jemake-- " ApaNA AtamabhAva je, zuddha cetanAdhAra re; avara savi sAthe sayeAgathI, e nija parikara sAra re....zAMti jina" te para tattva pratye javA icchanArA sarva mumukSue te ja eka zAMtimA pAmavAne icche che, eTale te sanA mA sAgaranA tIramAganI peThe eka ja che, pachI bhale avasthAbhedanA Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 bhedane lIdhe koI te tIranI-mekSanI nikaTa hoya ne kaI dUra hoya. arthAta te sarva eka akhaMDa abheda parama amRtarasasAgara svarUpa mekSamArganA bhakto-ArAdhake-upAsake che, sAdhamika baMdhuo che. "eka eva tu mArgo'pi teSAM zamaparAyaNaH / savathamemeseDara gaDhavI tImarian I" -zrI egadaSTisamuccaya. A parama zAMtimaya mokSamArganI ratnatrayIrUpa parama suMdara yejanA jina bhagavAne dAkhavI che. "sagavAnajJAnarAtriANi mokSamA ' samyagadarzana-jJAna-cAritra e traNenI abheda ekatA e ja jinane "mULa mArga" che. "che dehAdithI bhinna AtamA re, upayogI sadA avinAza.... mULa mAraga sAMbhaLo jinane re. ema jANe sadguru upadezathI re, kahyuM jJAna tenuM nAma khAsa mULa0 je jJAna karIne jANiyuM re, tenI varte che zuddha pratItamULa kahyuM bhagavaMte darzana tehane re, jenuM bIjuM nAma samakita....mULa0 jema AvI pratIti jIvanI re, jANe sarvethI bhinna asaMga....mULa0 te sthira svabhAva je upaje re, nAma cAritra te aNaliMgamULa0 te traNe abheda pariNAmathI re, jyAre vartaja te AtmArUpa....mULa0 teha mAraga jinano pAmiye re, kivA pAmyo te nija svarUpamULa" -zrImad rAjacaMdra Ama bhavAtIta-saMsArathI para evA paraMtattva-makSa pratye laI janAro A zamaparAyaNa zAMtimAga, egamArga, mokSamArga, "jinane mULamAga' che. AvA mokSamArganA adhikArI paNa je kharekharA mumukSa-bhavabaMdhanathI chUTavAnI nirdabha aMtaraMga icchAvALA hoya te ja hoya. jene kaSAyanI upazAMtatA thaI hoya, mAtra mekSa sivAya bIjI abhilASA jene na hoya, saMsAra pratye jene kheda-kaMTALe upa hoya, ane sarva prANa pratye jene anukaMpA vartAtI hoya, evo AtmAthI jIva ja A yogamArga pAmavAne yogya che. AvI "ga" dazA jyAM lagI jIva pAme nahiM, tyAM lagI te mokSamArgane pAme nahiM ne tene aMtarga paNa maTe nahiM. "kaSAyanI upazAMtatA, mAtra mokSa abhilASa; bhave kheda prANa dayA, tyAM AtmArtha nivAsa. dazA na evI jyAMlagI, jIva lahe nahi joga; mokSamArga pAme nahi, maTe na aMtar roga."--Atmasiddhi AthI ulaTuM bhavAbhinaMdI jI atra anadhikArI che. "saMsAra bhale che, rUDe che" ema saMsArathI rAcanArA, bhavane abhinaMdanArA (Hailing) evA viSayAsakta bhavA Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 bhinaMdI jI A mekSamAga pAmavA dhAre te paNa pAmI zake nahi. vaLI gabindumAM kahyuM che tema bhavAbhinadI jIva mAnArthane-lokeSaNAne bhUkhyo hoI "lekapaMktimAM * besanAre hoya che, arthAt lekArAdhana hetuolekane rIjhavavA khAtara malina aMtarAtmAthI satakriyA kare che, ane tethI te ene mahAanarthaMkara-duraMta phaladAyI thaI paDe che; kAraNa ke jagatane rUDuM dekhADI dhamImAM khapavA khAtara bhavAbhinaMdI jIva, kevaLa AtmAthe ja karavA yogya evI dharmakriyAne paNa mAnAthe upayoga kare che, ane tuccha evA laukika mAna-pUjA-satkArAdi khAtara mahatuM evI te dharmakriyAnuM lIlAma karavA jevo hIna upayoga kare che ane Ama tenuM khulluM apamAna karI ghera AzAtanA kare che. AvI lekeSaNArUpa lekapaMkti ane kettara evuM AtmakalyANa e bene kadI maLatI pANa Ave nahiM. ane paramAthe vicArIe te lekottara kalyANarUpa AtmArtha pAse lekeSaNarUpa mAnArthanuM mUlya be badAmanuM pazu nathI, chatAM mahad Azcarya che ke eka bhavanA tuccha kalpita lAbhanI khAtara anaMta bhavanuM duHkha vahAluM gaNI "bhavAbhinaMdI" potAnA nAmane sArthaka kare che ! e ja prakAre aMtamAM jene bhegAdinI ne pUjAdinI kAmanA banyA kare che chatAM mukhethI je jJAnanI ne "anAsakta yoganI vAta kare che, te sagarahita vidvAnonI-paMDitamanI paNa e ja dazA che! gabiMdumAM haribhadrasUrijIe kahyuM che tema mUDha janane jema putra-dArAdi saMsAra che, tema saga rahita vidvAnonaX "zAasaMsAra" che ! Ama mUDha hoya ke vidvAna haya, jene aMtaramAM bhavadu:kha vahAluM hoya ane pUjAdinI kAmanA aMtarUmAM vasya karatI hoya, e bhavAbhinaMdI jIva mekSanA A mULa mArganA zravaNane paNa adhikArI kema hoya? mULa mAraga sAMbhaLe jinane re, karI vRtti akhaMDa sanmukha.mULa0 neya pUjAdinI je kAmanA re, no'ya vahAluM aMtara bhavaduHkha...mULa0 "jagane rUDuM dekhADavA anaMtavAra prayatna karyuM; tethI rUDuM thayuM nathI, kemake paribhramaNa ane paribhramaNanA hetuo haju pratyakSa rahyA che. eka bhava je AtmAnuM rUDuM thAya tema vyatIta karavAmAM jaze, te anaMta bhavanuM sATuM vaLI raheze; ema huM ladhutvabhAve samaye chIM; ane tema karavAmAM ja mArI pravRtti che. "--zrImad rAjacaMdrajI. prIti anaMtI para thakI, je trADe te jeDe eha; parama puruSathI rAgatA, ekatvatA ho dAkhI guNageha."--zrI devacaMdrajI. x" lokArAdhanahetoryA malinenAntarAtmanA, kriyate sakkiyA sAtra lokapaMktirudAhRtA / / bhavAbhinandino lokapaMktyA dharmakriyAmapi, mahato hInadRSTayoccairdurantAM tadvido viduH // " *" putradArAdisaMsAraH pusA sNmuuddhcetsaam| viduSAM zAstrasaMsAraH sadyogarahitAtmanAma // " Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 tAtparya ke-bhavabaMdhanathI chUTavA mAgatA hoya te ja chUTe, paNa baMdhAvA mAgatA hoya te kema chUTI zake ? chUTavA mAgato hoya te mumukSu ja chUTavAnA upAyarUpa A mekSamArgane, yogamAgane seve, ane tene ja te samyaphapaNe pariName. paraMtu kharekhara chUTavA ja na mAgato hoya ane legmamAM mAMkhInI jema AsaktithI bhavamAM baMdhAvA mAgatuM hoya e vidvAna ke avidvAn bhavAbhinaMdI * jIva te yoga sevavAnI ceSTA karavA jAya, to paNa tene viSamizrita annanI jema viparIta paNe pariName. kAraNa ke tenI matinA yoga viSayavikArayukta durvAsanAmaya che, aMtaraMga pariNati-vRtti vibhAvamAM rAcI rahI che, pariNAmanI viSamatA varte che, eTale tene yoga paNa "ayoga thaI paDe che. Ama bhavAbhinaMdInI yogakriyA paNa niSphaLa hoya che, ane "vAsita bodha AdhAra' rUpa asat pariNAmathI anuviddha hovAthI tene baMdha paNa abodharUpa hoya che. eTale ja bhavAbhinaMdInA badhA maMDANa niSphaLa hovAthI tene A graMthamAM "niSphala AraMbhI" kahela che. viSaya vikArasahita je, rahyA matinA yoga; pariNAmanI viSamatA, tene yoga aga."- zrImad rAjacaMdra " dravya kriyA sAdhana vidhi yAcI, je jina Agama vAMcI; pariNati vRtti vibhAve rAcI, tiNe navi thAye sAcI. " zrI devacaMdrajI. Ama gaX e mokSane hetu che ane tenA pAtra mukhyapaNe mumukSu che e siddha thayuM. A bA. kaI paNa darzananA yogazAstramAM bheda nathI, paraMtu zrI gabiMdumAM kahyuM che tema A yoganuM kSahetupaNuM sat evA gocara, svarUpa ne phalathI sAdhya sAdhanAdi saMzuddha che ke kema te AtmahitAthI e atra yatnathI zodhavuM joIe. zuddhi arthAt (1) prathama te jenA saMbaMdhI A badhe yogasamAraMbha che, je yogane gocara-viSaya che, evA AtmAnuM sata "-jema che tema yathAvat zuddha svarUpa zodhavuM joIe. ekAMte anitya-pariNAmI ke ekAMte nitya-apari NAmI AtmA mAnavAmAM Ave che temAM yogamArgane saMbhava nathI, pariNAmI nitya AtmA mAnavAmAM Ave te ja yogamArgane saMbhava che. Ama gocarazuddhi jevI joIe. (2) ApaNe je yogasAdhana karavA mAgIe chIe te svarUpathI "sa" che ke kema? arthAt A gasAdhana kharekhara AtmasAdhaka thAya che ke kema? te tapAsavuM joIe. * " kSudro lAbharatirdIno matsarI bhayavAn zaThaH / ajJo bhavAbhinandI syA nniSphalArambhasaMgataH // ityasatpariNAmAnuviddho bodho na sundaraH / tatsaMgA deva niyamAdviSasaMpRktakAnnavat // " x " mokSaheturyato yogo bhidyate na tataH kvacit / sAdhyAbhedAttathAbhAve tUktibhedo na kAraNam / / " mokSahetutvamevAsya kiMtu yatnena dhIdhanaiH / sadgocarAdisaMzuddhaM mRgyaM svahitakAMkSibhiH / / jojana varSa 8 cari gucA gahya thokAratoDazuM mulyANArthayora: " gabindu Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 (3) A ceAganu phUla zuddha che ke kema ? arthAt mekSarUpa zuddha phalanu sat svarUpa zuM che? ane A yAga te zuddha AtmasiddhirUpa sala samape evA che ke kema ? A cAkasI karavI joie. Ama sAdhyuM, sAdhana ane siddhi e traNa prakAranI yegazuddhi atra avazya jovI joie. kAraNake sat sAdhya lakSamAM rAkhI, sat sAdhana seve, te sasiddhi thAya; zuddha AtmasvarUpane niraMtara lakSya rAkhI, zuddha AtmasAdhana seve, te zuddha Atmasiddhi thAya. arthAt sat evA AtmasvarUpanA ava'caka cega-ceAgAva'caka sAdhI, te AtmasvarUpanI sAdhaka evI sat ava'caka yogakriyA-kriyAva'caka kare, te zuddha AtmasiddhirUpa sat ava'caka phula-phelAva'cakanI prApti thAya. A uparathI A paramA phalita thAya che ke cegasAdhana karavA icchatA AtmAthI sAdhake eTaluM avazya gaveSavA ceAgya che ke ApaNe je A sAdhana sevIe chIe te kharekhara meAkSaheturUpa thai paDe che ke kema ? iSTa AtmasiddhirUpa sAdhya madhyabiMdu pratye lai jAya che ke kema ? sAdhya lakSyabiMduM cUkI jaI, lakSya vinAnA khANanI peThe, A mhArA cega-kriyA-kula vAMcaka tA nathI thai paDatA ne ? ava'caka ja rahe che ne ? Ama gAcarazuddhi, svarUpazuddhi ane lazuddhithI yukta eve yAga hAya aa tenu ja yathA mAkSahetupaNuM ghaTe. A vastu svIkAravAmAM Ave teA pachI atre yAgamAga'mAM kai paNa darzananA ceogazAstranA bheda rahetA nathI. kAraNa ke zuddha AtmArUpa sat sAdhyane abheda che, tenA sAdhanarUpa zamaparAyaNu mAkSamAnA abheda che, ane sAdhanAnA saLarUpa zuddha AtmisiddhinA-mekSanA abheda che, ane tethI Atmasiddhine sAdhanArA zaniSTha sarva mumukSuonA paNa abheda che. nAmAdinA bheda bhale hA, paNa tethI kAMi ceAganA paramAmAM bheda paDatA nathI. ane Ama sat evA sAdhya, sAdhana ane siddhinI zuddhi jyAM varte che evA yega ja satcAga-vAstavika cAga che; ane temAM ja * mokSeLa colanAr yo: 'evu mAkSahetupaNArUpa yAganu sadanasa`mata lakSaNa samyapaNuM ghaTe che. AvI samyak zuddhithI A yatheAkta cAgalakSaNa jyAM ghaTe e ja yAganI kharekharI kaseTI ( Touch-stone ) che, ane ceAganI bIjI vyAkhyAe paNa A mukhya vyAkhyAnI agabhUta hAi tenI seATI paNa A ja che. A sRSTi lakSamAM rAkhI have A khIjI vyAkhyAonI paNa kaiMka samIkSA karIe. 3. vividha ceAJavyAkhyAenI mImAMsA ane samanvaya. (1) sarva parizuddha dharmavyApAra te coga meAkSa sAthe ceAjanane lIdhe parizuddha evA sarva dharma vyApAra te yAga '-ema zrI cAgavi'zikAmAM zrI haribhadrasUrijIe yAganI vyAkhyA karI che, tene phalitAtha paNa 3 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 e ja che. dharma eTale vastusvabhAva, "vallurAvo ghamo " A mahA tatvagaMbhIra sUtra pramANe Atmavastuno svabhAva te Atmadharma. AvA parizuddha-sarvathA zuddha AtmasvabhAvarUpa dharma +vyApAra-pravRtti-AcaraNa te yoga. AtmA pitAnA zuddha darzanajJAnamaya svabhAvamAM varte te ja vAstavika dharma che, te ja cAritra che, ane te ja yoga che. A Atmadharma AtmAne svabhAvabhUta hoI sanAtana che, zAzvata che, trikAlAbAdhita che. vAstavika "sanAtana dharma" e ja che. jinadharma e enuM paryAya nAma che, kAraNa ke zuddha sahajAtmasvarUpane prApta thayelA zuddha AtmA tenuM tattavAcaka nAma ja "jina" arthAt vItarAga prabhu che. ane evA te jina-vItarAgano-zuddha AtmAno dharma te ja jina dharma athavA Atmadharma che. nija AtmasvabhAvamAM vartAvArUpa A sanAtana Atmadharma e ja AtmAne "svadharma'-svasamaya che, ane AtmAthI anya evA parabhAva-vibhAvamAM vartavuM e ja "paradharma"--parasamaya che. A AtmasvabhAvarUpa "svadharma'mAM vattatAM nidhana-mRtyu thAya te zreya che, paNa parabhAvamAM vavArUpa paradharma' kharekhara "bhayAvaha" che ! "vadha nidhanaM yaH paradharmo macAva: ' dharama dharama karate sahu jaga phire, dharma na jANe ho mama; dharma jinezvara caraNa grahyA pachI, keI na bAMdhe che kama. zuddhAtama anubhava sadA, te svasamaya vilAsa re, para vaDI chAMyaDI je paDe, te parasamaya nivAsa re." zrI AnaMdaghanajI. A dharma te pitAnA AtmAmAM ja rahyo che ane temAMthI ja AvirbhUta-pragaTa karavAne che, athavA A AtmA pote ja dharma che, eTalI sIdhI sAdI vAta leka samajatA nathI, ane pArake ghera dharma draDhatA phare che, paNa pitAnA ghera ja dharma che te dekhatA nathI ane kasturIA mRga jevuM AcaraNa kare che ! A dharmamUtti AtmArUpa " parama nidhAna pragaTa mukha AgaLa' khulle paDayo che, tene ullaMghI jaIne teo tenI zodhamAM bahAra nIkaLI paDayA che! para ghare jatAM re dharma tume phare, nija ghara na ho re dharma ! jema navi jANe re mRga kastUrI, mRgamada parimala marma."--zrI yazovijayajI. "parama nidhAna pragaTa mukha AgaLa, jagata ulaMghI ho jAya ! jAti vinA jue! jagadIzanI, adhe aMdha palAya! "--zrI AnaMdaghanajI. jema nirmalatA e sphaTika ranano svabhAva hoI tene dharma che, tema kaSAyaabhAvarUpa nimalatA e ja AtmAne zuddha svabhAva hoI AtmAne dharma che. arthAt +"mukkhaNa joyaNAo jogo sambo vi dhmmvaavaaro| parizuddho vinego, kALArUnAgo vizeLe II " Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23 niSkaSAya zuddha AtmA e ja dharma che, Atmazuddhi e ja dharma che, tethI viparIta te adharma che. paNa sphaTika ratnane svabhAva nirmala chatAM, pAse rAtuM phUla vagere bAhya upAdhine lIdhe tenI nirmalatAmAM uparAgarUpa AvaraNa Ave che, tema kamarUpa bAhya upAdhine lIdhe rAgazreSa-mahAdi vibhAva pariNAmenI utpattithI AtmAnI nirmaLatA avarAya che. te upAdhi dUra thaye sphaTika jema svayameva zuddha sahaja svarUpe prakAze che, tema rAgAdi vibhAva upAdhi dUra thaye AtmA svayaM zuddha sahaja svarUpe prakAze che. AtmAne nirmala zuddha svabhAva te trikAlAbAdhita ne svayaM sthita ja che, AvaraNa dUra thayuM ke te basa pragaTa ja che. Ama eTale jeTale aMze AvaraNa dUra thAya, vibhAva upAdhi TaLe, nipAdhipaNuM Ave, eTale teTaluM aMze A AtmadharmanI siddhi che; ane tevuM nirupAlikapaNuM samyagdaSTi guNasthAnathI mAMDIne mokSaprApti paryata uttarottara pragaTatuM jAya che. eTale Ama parizuddha AtmasvabhAvane pragaTa karate sarva parizuddha dharmavyApAra e vega che, e vyAkhyA sarvathA yathArtha che. jima nirmalatA re rana phaTikANI, temaja jIva svabhAva; te jina vIre re dharma prakAzio, prabaLa kaSAya abhAva. zrI sImaMdhara je je aMze re nirupAdhikapaNuM, te te jANe re dharma; samyagudaSTi guNaThANAthakI, jAva lahe zivaza."-zrI yazovijayajI. "je je prakAre AtmA AtmabhAva pAme che te prakAra dharmanA che. AtmA je prakAre anyabhAva pAme te prakAra anyarUpa che, dharmarUpa nathI."- zrImad rAjacaMdra, patrAMka 329. (43) mekSanI sAthe je te yuga" e mukhya vyAkhyA jyAM yathArtha paNe lAgu paDe che evA A parizuddha dharmavyApAranuM javalaMta udAharaNa jainazAstrokta A paMcavidha yoga che adhyAe, bhAvanA, dhyAna, samatA ane vRttikSaya ema uttarottara zreSTha e A pAMca tabakakAvALo ( tag" s) yoga kahyo che (jue babiMdu . 358-36 7) nija svarUpa je kariyA sAthe, te adhyAtama kahiye re, je kiriyA karI cauti sAdhe, te na adhyAtama lahiye re.... zrI zreyAMsaka nAma adhyAtama ThavaNa haka dhyAnama, dravya adhyAtama chaDe re; bhAva adhyAtama nija guNa sAdhe, te tehazuM daDha re'- zrI AnaMdaghanajI. (2) cittavRttinirodha te yoga jo attanodha:' cittavRttino virodha te ega, evI muni paMtajalie karelI gavyAkhyA paNa e ja prayeAjana dAkhave che, kAraNa ke cittanirodha thAya tyAre Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 svarUpamAM avasthAna deSTAnnu' ( puruSa-AtmAnuM thAya. tAravuM veDavasthAnam / ' (pA. ce. ) Ama A vyAkhyA paNa pUrvokta sarva ane puSTa kare che. A vyAkhyAthI sa'prajJAta ane asa'prajJAta e ane samAdhine yAganI vyAkhyAmAM samAveza karavAne Azaya che. jainazAstrokta adhyAtmAdi pAMca bhedavALA yAga uparamAM kahyo, tenA pAMcamA vRttisa'kSaya bhedamAM A saMprajJAta ane asa'prajJAta e anne samAdhine atyaMta sugamatAthI avatAra thAya che. sthUla-sUma evI AtmAnI ceSTAe te vRttio che; teonA mUla hetu kama sace gayeAgyatA che; A AtmAnI ka`sayeAgayeAgyatAne akaraNaniyamathI apagama thavA, samULagu' dUra thavuM te vruttikSaya. Ave viziSTa vRttikSaya jyAM thAya che te zudhyAnanA prathama be bhedamAM sa'prajJAta X samAdhi avatare che, kAraNa ke tyAM vRtti arthAnu' samyak prakarUpathI jJAna haiAya che. kSapakazreNInI parisamApti veLAye kevalajJAna lAbha te asa'prajJAta samAdhi che, kAraNa ke tyAM grAha-grahaNAkAravALI bhAvamaneAvRttienA avagrahAdikrame samyak pijJAnane abhAva hoya che. ityAdi prakAre A pAtajaleAkta yAga vyAkhyAnA jainazAstrokta vyAkhyA sAthe sumeLa maLe che, eTaluM ja nahi. paNa keTalAka pAribhASika zabdonu paNa Azcaya janaka sAmya dRzya thAya che! samahaM yoga ucyate' e gItAmAM kahelI vyAkhyA paNa ukta pAMca bhedanA ceAthA samatA cega sAthe samanvaya sAdhe che. 'B F A yAganI prakriyA A prakAre: citta jyAre kSINavRttivALuM thaI jAya, tyAre temAM paramAtmasvarUpanI samApatti thAya. samApatti eTale dhyAnadvArA sparzana. jenuM dhyAna karavAmAM Ave che, tenA svarUpanuM dhyAnathI sparzIna-anubhazrvana thavuM, tadrupatAnI samyak Apatti-prApti thavI, tadrupapaNuM' pAmavu' te samApatti, sphaTika jevu... nila cittaratna jenuM dhyAna dhare che, tenI tevI chAyA temAM paDe che. kAraNa ke citta jyAre nilakSNu. vRttivALuM, sphaTika jevuM pAradarzaka svaccha (Crystal clear ) thaI jAya, tyAre te anya vRtti pratye doDatu nahi hAvAthI sthira thaI ekAgrapazu. sAme; ane rAma jyAre te . * samAdhireSa evAnyai saMprajJAto' bhadhIyate / samyak karSarUpeNa vRttyarthajJa navastathA // asaMprajJAta eSo'pi samAdhirgIyate paraiH / niruddhaH zeSavRttyA dattatsvarUpAnuvedhataH // " vizeSa mATe jue zrI haridrasUriSkRta yAgabindu, ane zrI yovijayajIe karelI pAta jala ye sunI parama sama vivekavALI vyAkhyA, jemAM e mahAtmAoe madhyaprapaNe kacit pAtaMjala sUtrokta vyAkhyAnI vikamratA darzAvI ApI, guNamADI vizAla daSTithI jaina zAstrokta yuga sAthe tene dbhuta samanvaya sAdhI batAvI, peAtAnI kuzAtramuddA ane mahAnubhAva udAratAnA ApaNune paricaya karAvye che. * 'vitarkavicArAnandA smitArUpAnugamAtsaMbhajJataH / i (pA. sU.) tenI sAthe sarakhAvA zukaladhyAnanA nAma-(1) pRthavitarka savicAra, (2) ekatvavitaka aviyAra. tyAdi Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 ' ekAgrapaNu pAme tyAre ja te tanmaya bhAvane pAme, tAtparyaM ke citta nirmala thAya te sthira thAya ne sthira thAya te tanmaya thAya, ane tyAre ja samApatti thAya. bahirAtmabhAva tyajI daI, aMtarAtmabhAva pAmI, sthira bhAvathI ' AtmA te paramAtmA ' evu' bhAvana kare te avikAra evA nila citta darpaNamAM paramAtmAnuM aNu thAya, pratibiMba paDe, samApatti thAya. Ama cittavRttinirodha-- samApatti adhyAtmaprasAda~~~~ RtabharA prajJA-- tattvasa'skAra--> asa`prajJAta samAdhi-- kaivalya,-yeAgaprakriyAne A krama che, 66 41 ahirAtama taja atara Atama,rUpa thai thirabhAva; paramAtamanu' hai| Atama bhAvavuM, Atama arapaNa dAva. sumati caraNakaja AtamaarapaNA, darapaNu jima avikAra. ''zrI AnaMdaghanajI. (3) samiti gupti sAdhAraNa dharma vyApAra te yoga 6 mana, vacana, kAyAne mATe jainazAstramAM 8 ceAga ' evI saMjJA prayeAjAya che, te paNu sUcaka ane te ja arthanI vAcaka che. temaja upayoga ' e jaina paribhASAnA viziSTa zabda che. daneApayeAga ane jJAneyAga ema be prakAre vibhakta thayele A upayega chatranuM svalakSaNa che. '35yogo maLa nauvazya ' ( ta. sU ). A cega-upayogane paraspara ghaniSTha saMbaMdha che. AtmA zuddha jJAna-darzanasvarUpa upayAgamAM sthira thAya te tenA manAdi ceAga sthira hoya ane manAdi cega sthira heAya te upayeAganI ca'calatAnuM kAraNa asthira yAga dUra thavAthI upayoga paNa sthira thAya. upayegasvarUpa AtmA A dehanI sAthe kSIranIravat ekakSetrAvagAha sthiti karI rahyo che, chatAM te detuthI A AtmA myAnathI talavAranI jema bhinna che, tene kema prApta karavA ? te ke upayega na cUkAya e rIte mana-vacana-kAyAnA samyak yegadhI. A mana-vacana-kAyAnA evA samyak cega karavA, evu ka kauzala dAkhavavuM, ke jethI te AtmAne svarUpasAdhanamAM khAdhaka na thatAM sAdhaka thaI paDe. 'co: manu kauzam ' ( gItA ). ane tene mATenI vidhi A che ke mana-na-kAyAnA yAganI evI saMkSiptatA karavI ke jethI karIne dehaparyaMta AtmAnI svarUpane viSe mukhyapaNe sthiratA vatta; ane A AtmasthiratA evI hAya ke game tevA ghera parIDa ke upasaCnA bhayathI tene aMta Ave nisDa'. Ama manavacana-kAyAnA yAgane saphApta karavA, Tu'kAvavA, tene ja jaita paribhASAmAM anegupti, vacanagupti ane kAyagupti evA cA nAma ApyA che. mana-vacana-kAyAnA ceganu *;orTe temanata caitra mahAhmeSu tatsthatadaJjanatA samAratiH / xxx tA tra sajJa: samAdhiH | vicAradhairagheDabbAmabaghATuH / tamarA taMtra prajJA ||3 i. pAta'jala ce. su. 2. 41-5aa Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 evuM kauzalayukta guptapaNu-saMrakSaNa karavuM, yatanA-jALavaNI karavI ke jethI upayAgasvarUpa AtmA svarUpane viSe sthira thAya, 'svarUpagupta ' thAya. have jyAM sudhI dehu che tyAM sudhI te mana-vacana-kAyAnA ceganI kai ne kai pravRtti thavAnI ja. tyAre te kema karavI ke jethI karIne AtmasthiratAne Adha na Ave ? te ke mana-vacana-kAyAnA yAganI pravRtti karavI paDe te evI sabhyapha karavI ke jethI AtmAnuM svarUpane viSe sayamana rahe evA ekAMta AtmasaMyamanA hetuthI ja mana-vacana-kAyAnI samyak pravRtti karavI, ane te paNa nija svarUpane niraMtara lakSa rAkhIne tathA Apta puruSanI AjJAne AdhInapaNe ja,-AtmasvarUpane lakSa cUkIne ke svacchaMde nahi ja. AvI je saMyamahetuka mana-vacana-kAyAnI samyak pravRtti tene 'samiti ' evu. yathArtha nAma ApyuM che. eTale ke yatanAthI cAlavuM, yatanAthI khela, patanAthI icchavuM, cUtanAthI levuM-mUkavu', catanAthI utsarga karavA, te iyaMsamiti Adi pAMca samiti prasiddha che. ane AvI je samyakpravRtti te paNa kSaNa kSaNu ghaTatI jAya ane chevaTe nija svarUpane viSe lIna thAya. AtmasthiratA traNa saMkSipta yAganI, mukhyapaNe te varte deha pa ta jo; gheAra parISahu ke upasarga bhaye karI, AvI zake nahiM te sthiratAneA ata jo ...apUrva 64 saMyamanA hetuthI ceAga pravarttanA, svarUpa lakSe jinaAjJA AdhIna jo; te paNa kSaNa kSaNu ghaTatI jAtI sthitimAM, aMte thAye nija svarUpamAM lIna jo. ....apUrva avasara evA kayAre Avaze ?"--zrImad rAjacadrajI, ane paramAthI vicArIe te AtmAnu svarUpa viSe savarathI sa'vRta thavu' gupta thavu' te ja gupti, AtmAnu svarUpane viSe vicaravu. te iryAMsamiti, dehAthiI minna evA huM AtmA chuM e niraMtara dRSTisanmukha rAkhI sApekSa paramAsata satya vacana uccAravuM te bhASAsamiti, AtmasvabhAva sivAya anya vastu na icchatrI te eSaNAsamiti, svabhAvanuM AdAna-grahaNa karavuM ane visAtra-parabhAvane! tyAga karavA te AdAnanikSepa samiti, ane Ama AtmAne sarvathA zuddha svabhAvamAM paristhApana karI zuddha strabhAvasthita Atmavastune utsaga karaveza-Atmasiddhi karavI te pAriSThApanikA athavA utsa samiti. A traNa gupti ane pAMca samiti maLIne * aSTa pravacana mAtA' kahevAya che, ane te samasta dharmavyApAramAM sAdhAraNa-vyApaka che, eTale zrI yazavijayajIe karela vyAkhyA pramANe ' same tenuM taNAvALa dharmayAtre coLattva' e ceganuM ukta lakSaNa samyak che. A 'vALavuM ne vahemUda: jovadhyAmanAma vat / sAmyameduhAnuM na thavA niSkala,hmanAm / ----samAdhizataka, Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) manaHsthiratA-cittasamAdhi te yoga athavA sthirapaNuM e yoga ema paNa yoganI vyAkhyA che. kAraNa ke yuja dhAtuno samAdhi pAmavI e artha paNa thAya che. eTale cittasamAdhi-mana sthiratA te yuga. A paNa yathArtha che. cittavRttio jyAM sudhI jyAM tyAM deDyA kare tyAM sudhI citta sthira thAya nahi, ane sthira thAya nahiM tyAM sudhI samAdhi-AtmalInatA pAme nahiM. citta nirmala thAya te sthira thAya ne sthira thAya te samAdhi-Atmalaya pAme. A yugamAM manane jaya kare, manane sAdhavuM e ja mukhya vastu che. A mana kharekhara ! "durArAdhya che, rIjhavavuM-vaza karavuM muzkela che. * gItAmAM kahyuM che ke "A caMcala mana mathana karanAruM ne atyaMta baLavAna che. vAyunI jema tene nigraha karavo ghaNuM kaThina che." A manamarkaTanA tarakaTa bhArI che! A "manaDu" che te napuMsakaliMgI, paNa e badhAya maradane Tele mAre che-Thebe caDAve che ! bIjI vAte te "puruSa" samartha che, paNa A manaDAne kaI jera" karI zakatuM nathI ! manaDuM kimahI na bAjhe he kuMthujina ! manaDuM kimahI na bAjhe; jima jima jatana karIne rAkhuM, tima tima alaguM bhAje che. kuMthujina. ! meM jANyuM e liMga napuMsaka, sakala maradane le; bIjI vAta samaratha che nara, ehane kaI na jele ho. kuMthu."--zrI AnaMdaghanajI. A manamarkaTane vaza karavA mATe prathama te ene kayAMya bAMdhI rAkhavuM joIe athavA enA joNuM kAMI kAma seMpI devuM joIe, eTale e vAMdaruM bicAruM bhale caDhautara karyA kare ! dA. ta. jeNe te manane jaya karyo che evA paramAtmA vItarAga prabhunA caraNarUpa thAMbhalA sAthe A manane premanI sAMkaLathI bAMdhI devuM, eTale e bApaDuM ADuMavaLuM casI zake nahiM. athavA te ene zrutaskaMdhamAM ramavA mATe chUTuM mUkI devuM, eTale temAM te bhale ArohaNa-avarohaNa karyA ja kare ! bhale AtmArtharUpa phaLa dharAI dharAIne khAvA hoya teTalA khAya! bhale vacanarUpa pAMdaDA cUMTI kADhe ! bhale nayarUpa zAkhAomAM laTakI laTakIne hIMcakA khAya! bhale vizAlamatirUpa mUlabhAgamAM nAcyA kUdyA kare ! athavA manaHsamAdhine sugama ne zreSTha vidhi samAdhizatakamAM zrI pUjyapAdasvAmIjIex pradarzita karyA pramANe A che ke-AtmAne mananI sAthe ja vAka-kAyAthI vijo , ane vAkAyAe je vyavahAra manathI choDI de. ItyAdi prakAre vairAgya-abhyAsanA balathI *"caJcalaM hi manaH kRSNa, pramAthi balavad dRDham / tasyAhaM nigrahaM manye, vAyoriva suduSkaram // " x"yuJjIta manasAtmAnaM, vAkkAyAbhyAM viyojayet / manasA vyavahAraM tu tyajetvAkkAyayojitam // " Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 A durArAdhya manane je 'ThekANe' lAve che, sthira evA AtmasthAnamAM joDe che, te A manane sAdhe che, ane mana sAdhyuM. teNe saghaLuM sAdhyuM. ' Ama bahu sama dezamAM Avye jema chAyA samAi jAya che, tema samatva pAmI AtmA svabhAvamAM Ave, eTale mananu svarUpa paNa jAya che, arthAt citta AtmAmAM lInatArUpa samadhi pAme che. 66 66 Avye bahu sama dezamAM, chAyA jAya samAI; Avye tema svabhAvamAM, mana svarUpa paNa jAi. '--zrImad rAjacaMdrajI. II A ceAgadaSTisamuccaya zAstranA abhidheya viSaya. 1. yAgadaSTinu sAmAnya digdarzana caramAvatta ha| carama karaNa tathA re, bhavapariNati paripAka; doSa TaLe ne dRSTi khUle bhaTTI re, prApati pravacana vAka. "--zrI Ana'daghanajI. ', ' Ama atre pIThikArUpe sAmAnyapaNe, yAganI vyAkhyAnI mImAMsA karI, have ApaNe A yAgadaSTisamuccaya zAstranA abhidheya viSaya para AvIeH--A graMthanI AdimAM ja bhUmikArUpe yAganu ukta meAkSahetupaNuM caritArtha karatA evA icchAyAga, zAzrcayAga ane sAma yAganuM parama hRdayaMgama rasaprada edhaprada svarUpa kahyu che. tenuM atra piSTapeSaNa nahiM karatAM sujJa jijJAsune te AkhuM bhUmikA prakaraNa ( rR, 12 ) avaleAkavAnI bhalAmaNa karuM chuM. A icchAyAgAdi cagatrayIneA sIdhesIdhA Azraya karyA vinA paNa vizeSe karIne temAMthI ja udbhava pAmelI A A gadaSTi atra kahI che: mitrA, tArA, alA, dIprA, sthirA, kAMtA, prabhA, paNa. A ceAgaSTinA yathArtha nAma che. jemake sakala jagat pratye maitrI bhAvavALI te mitrA, i. A yeganA bheda kema paDe che te samajavA mATe eghadRSTinu' dRSTAMta rajU karyuM" che. huM saghana aghana dina rayaNimAM, khAla vikala ne anerA re; atha jUe jema jUjUA, tema egha najaranA pherA re. "--yA. sajjhAya, Ama eka ja laukika dRzyanA darzanamAM paNa citra khAdya upAdhibhedathI kSayApazama pramANe jema eghadRSTinA bheda paDe che, tema pAralaukika prameyamAM paNu kSaye|pazamanI vicitratAne kAraNe judA judA pratipattibheda hAya che, STibheda-danabheda hAya che. jema kemerAnA paDade (Diaphragm ) echevatto khulle, tema dRSTimaryAdAnu kSetra ((Field of vision) vadhaghaTa thAya che; te ja prakAre jevI kSayeApazamanI vadhaghaTa-taratamatA hAya, jeTalu kama` AvaraNu khasyu' hAya, kanA paDo khUlyA hAya, teTalu echuMvattu dana cegaSTivALA puruSane thAya che. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 lekapravAhamAM taNAtA ane saMsArane abhinaMdanArA bhavAbhinaMdI prAkRta janenuM je laukika padArtha saMbaMdhI laukika dRSTie oghadarzana-sAmAnya darzana te oghadaSTi (Vision of a layman) che; ane bhavavirakta mumukSu samyagadaSTi gIpuruSanuM je alaukika padArtha saMbaMdhI alaukika divya darzana te gadaSTi (Vision of Yogi) che. ghadRSTinI danapaddhati laukika rItinI, vyAvahArika, pravAhapatita, gatAnugatika gADarIA pravAha jevI ne bhavamAnujAriNI hoya che; gadaSTinI darzanapaddhati alaukika, pAramArthika, mokSamArganusAriNI ne tavaMgrahiNI hoya che. kSaye pazamanI vicitratAne kAraNe darzanabheda thAya che, te bAbata eghadaSTi mithyASTi jane paraspara vivAda kare, paNa yogadaSTisaMpanna samyagadaSTi gIpuruSa te vivAda karatA ja nathI, A darzanabheda te mahAnubhAnA manamAM vasatA ja nathI, prAkRta jananI jema teo mata-darzananA AgrahamAM taNAI jatA nathI. te samyaguSTi mahAjane te eka yugamAgane ja dekhe che, yogadarzanane ja-Atmadarzanane ja dekhe che. eka ja AtmatattvanA mULamAM A sarva darzane vyApta che, mAtra "dRSTi" ja bheda che, ema teo kharA aMtaHkaraNathI mAne che. teo Sadarzanane jinadarzananA aMgarUpa athavA zuddha AtmadarzananA aMgarUpa jANe che, eTale tenA khaMDanamaMDananI kaDAkaTamAM utaratA nathI, ulaTA te chae dazanane AtmabaMdhurUpa jANuM samyagadaSTithI ArAdhe che. kAraNa ke teone nAnI-apekSAvizeSanI yathArtha maryAdAnuM bhAna hoya che, yathAyogya nayavibhAga teo karI jANe che, eTale A parama udAra anekAMta daSTivALA niSpakSapAta nirAgrahI samyagdaSTi puruSane te te darzananI madhyastha parIkSA karatAM te te dazane eka jinadarzana athavA zuddha, AtmadarzanarUpa puruSanA aMgarUpa ja bhAse che. bhinna bhinna mata dekhiye, bheda dRSTine evuM; eka tattvanA mULamAM, vyApyA mAno teha" je gAyo te saghaLe eka, sakaLa dazane e ja viveka; samajAvyAnI relI karI, yaduvAda samajaNa paNa kharI."- zrImad rAjacaMdrajI. "SaDU darizaNa jina aga lIje, nyAsa varDaga je sAdhe re; nami jinavaranA caraNa upAsaka, pa darizana ArAdhe re."--zrI AnaMdaghanajI temaja zuddha bodhavaMta, nirAgrahI, matrI Adi bhAvanAthI bhAvitAtmA ane parama gabhIra udAra AzayavALA A samyagadaSTi saMtajananI pravRtti paNa parArthe hoya che, eTale A avadhUta "niSpakSa viralAo" sarva dazanane naya-sadaMza rahe che, ane Apa svabhAvamAM sadA magna rahe che, ane kene kalyANakArI e "saMjIvanIcAra nyAya' ne cAro carAvI sanmArge utAravAno nirmaLa puruSArtha seve che. pitAne Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 je AtmA-paramArthane lAbha thaye, te anya AtmAthI jIvane paNa thAya evA zuddha paramArtha premathI A samadaSTi yogIpuruSe parama dhanya kahitakara paramArtha pravRtti kare che. " darzana sakalanA naya grahe, Apa rahe nija bhAve re, hitakarI janane saMjIvanI, cAro te carAve che."--yo. sajajhAya. A rAduddaSTinI daSTi aSTa prakAranI che, tenuM kavarUpa barAbara samajAvavA mATe udAharaNarUpa A upamA ApI che, je uparathI ja te te dRSTino ghaNokharo artha saheje samajAI jAya che. A ATha daSTione anukrame (1) tRNa agnikaNanI, (2) chANAnA agnikanI, (3) kASTha agnikanI, (4) dIpaprabhAnI (5) ratnaprabhAnI, (6) tArAprabhAnI, ( 7) sUrya prajAnI ane (8) caMdra prabhAnI,-ema upamA ApI che. tRNa agnikaNathI mAMDIne caMdraprabhA sudhI uttarottara prakAzanI taratamatA che, tema mitrA daSTithI mAMDIne parA dRSTi sudhI uttarottara bedha-prakAzanI taratamatA che. A upamA pratyeka daSTimAM kevI rIte sopAMga saMpUrNapaNe ghaTe che te atra parama suMdara recaka zailIthI graMthakartAe batAvI ApyuM che (juo pR. 63-64 I.). mahAsamartha tattvadraSTA zrImad rAjacaMdrajIe A gadaSTine tharmomITaranI (Thermometer)-uSNatAmApaka yaMtranI upamA ApI che, te paNa yathAyogyapaNe atyaMta baMdhabesatI che. jema tharmomITarathI zarIranI uSNatAnuMgaramInuM mApa nIkaLI zake che, tema A gadaSTi uparathI AtmAnI AdhyAtmika pragatinuM, AtmadazAnuM, AtmAnA guNasthAnanuM mApa nIkaLI zake che. cauda guNasthAnakanI prasiddha janA jema AtmAnA guNavikAsanuM mApa che, ane te guNavikAsa paNa mehaapagama para nirbhara hoI jema jema mohAMdhakAra ochA thatA jAya tema tema AmAnuM guNasthAna vadhatuM jAya che tema A gadaSTinI yejanA paNa AdhyAtmika guNavikAsanuM mApa che, ane te samyam jJAnadaSTinA unmIlana para nirbhara hoI jema jema bedhaprakAza vadhate jAya che tema tema AtmAnI guNadazA vadhatI jAya che. A baMne uttama bhejanA eka sIkkAnA be pAsA jevI che. mehanAza e guNasthAnakanI phUTapaTTI (Yard-stick) ane bedhaprakAza e yogadaSTinI phUTapaTTI che. te te dRSTinA yakta lakSaNa parathI aMtarmukha nirIkSaNa (Introspection) karatAM AtmAthI mumukSu pitAnI AtmadazAnuM mApa kADhI zake che, ane tethI AtmaguNavRddhinI preraNuM (Inspiration ) pAmI aprApta guNanA yoga mATe tathA prApta guNanA kSema mATe yathAyogyapaNe pravartI zake che. Ama A gadaSTi AtmAthIne parama amRta lAbha ApanArI thaI paDe che. AmAM prathama cAra daSTi paryata mukhya-nirupacarita evuM paheluM "guNasthAnaka" hoya che, ane tene praka-parAkASThA thI dIprA dRSTimAM prApta thAya che. atre Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 ' guNasthAna ' eTale kharekhara yathAkta guNunu sthAna ema bhAva samajavA. eTale mitrA vagere cAra dRSTimAM uttarAttara mithyAtvanuM pramANa ghaTatuM jAya che ne tethI upajatA guNanu pramANa vadhatu jAya che. tyArapachI pAMcamI sthirA dRSTithI mAMDIne mithyAtvane sathA abhAva hoya che, samyagdaztana ja heAya che. pAMcamI dRSTinA samyagdarzanarUpa medhaprakAza ratnaprabhA jevA sthira hoya che, eTalA mATe ja ene ' sthira' evuM yathArtha nAma Apyu che. A samyagdarzanarUpa ratnadIpaka manemadiramAM pragaTyo ke khasa zatruala khalAsa ! mAhaaMdhakAranA sarvanAza ! ne anubhavatejane jhaLahaLATa ! samyagdarzanaratnanA dIvA jAgyA te jAgyA ! elavAya ja nahui ! eTaluM ja nahi paNa tenu teja kAMtA, prabhA ne parASTimAM tArA, sUrya ne caMdraprabhAnI jema uttarAttara sthiratara ne maLavattara banI vadhatuM ja jAya che ! " sAhelAM hai kuchu jinezvara deva ! ratnadIpaka ati patA haiA lAla; sA. muja mana daramAMhi, Ave jo abila jIpatA hai| lAla, sA. miTe te meha aMdhAra, anubhava teje jhaLahaLe heA lAla, sA. dhUma kaSAya na rekha, caraNa citrAmaNuM nava caLe hai| lAla."--zrI yazovijayajI. Ama mitrA Adi prathama cAra dRSTi paMta mithyAtva chatAM tene saddaSTi-samyag dRSTimAM kema gaNI ? tenuM samAdhAna ema che ke mitrA Adi cAra dRSTie che, te sabhyaSTinA amegha-acUka kAraNarUpa thAya che. eTalA mATe kAraNamAM kAryAMnA upacArathI te mitrAdinI paNa samyagdaSTimAM gaNanA karI che. A samajavA mATe kSumAMthI zuddha sAkaranI banAvaTanuM dRSTAMta che: zuddha sAkaranI (Refined crystallised sugar) avasthAe pahoMcavAmAM zeraDIthI mAMDIne zuddha sAkara sudhInI saghaLI prakriyAmAMthI (Various processes) pasAra thavuM ja paDe che, tyAre ja khaDI sAkaranI niSpatti thAya che. tema zuddha Atmasiddhine mATe mitrA Adi AtmAnA kramika gruvikAsanI avasthAe paNa tetrA prakAre upayAganI che, kAraNa ke te samyagdaSTinuM kAraNa thAya che. A mitrA Aphri avasthAe kharekhara ! itu Adi jevo che, kAraNa ke temAM parama amRta samA savegarUpa mAdhunI niSpatti thAya che. AthI uDu' anavye tenala jevA-kharU jevA che, tethI karIne ja temane koI kALe savegamAya nahi nIpajatuM hoi teeA mitrAdi dRSTi pAmavA sarvathA mAgya che. ane bIjAe!-bhajye paNa jyAM lagI sa MvegamA pAmatA nathI tyAM lagI mitrAdi STi spatA nathI; jyAre savegaragathI ra'gAya che, tyAre ja-cAvamAM ja A mitra:kri dRSTi sparze che. * A hRSTi sakala cekiMgadanAne sa'mata che, eka AdinA parihArathI cama mADhi cegathI yuktane anukrame adveSAdri guNunu sthAna evI A sRSTimunione (pataMjali adine) su'mata che.' je A! aSTa dRSTi hI tene! ahIM anukrame yama, niyama, Asana, Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 prANAyAma, pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna ane samAdhi e aSTAMga yogax Adi sAthe samanvaya darzAvyA che. eTale ke (1) mAM yoganuM prathama aMga yama hoya tyAM prathama mitrA daSTi hoya; jyAM yoganuM bIjuM aMga niyama hoya, tyAM bIjI tArA daSTi heya, I. (juo koSTaka pR. 83) (2) kheda, udvega, zepa, utthAna, bhrAMti, anyamud, run ane AsaMga e ATha cittadoSa che. tene tyAga karavAmAM AvatAM anukrame yeganA ATha aMganI ane ATha yogadaSTinI prApti hoya che. (3) A ATha daSTi anukrame adveSa, jijJAsA, zuzruSA, zravaNa, bedha, mImAMsA, pratipatti ane pravRtti e ATha guNanuM sthAna che. A ATha gAMga, ATha cittadoSa, ATha guNanA svarUpa mATe juo pR. 83 thI 88. Ama gAMganA sevanathI, cittadevanA parihArathI ane gaguNanA pragaTapaNAthI A "gadaSTi" anukrame vikAsa pAmatI jAya che. A daSTi eTale darzana, sAkSAt dekhavuM-sAkSAtkAra che,- pachI bhale A theDI ughaDI hoya ke jhAjhI. atre AMkhanuM-carmacakSunuM daSTAMta ghaTe che. A AMtarucakSurUpa divyacakSu-yogadaSTi paNa jema jema ughaDatI jAya che, umIlana pAmatI jAya che, khUlatI jAya che, tema tema tenI daSTimaryAdAnuM kSetra (Field of yogic vision) vadhatuM jAya che. vadhAre ne vadhAre vizALa "darzana" thatuM jAya che, ne chevaTe saMpUrNa "dRSTi" khUlatAM anaMta "darzana thAya che. Ama gadaSTi athavA darzana ekarUpa che, chatAM AvaraNa TaLavAnA bhedane lIdhe tenA unmIlana aMza pramANe-ughaDavA pramANe tenA A ATha sthala vibhAga pADyA che; bAkI karmaAvaraNanA pazamAdi anusAra sUkama bheda te ghaNA ghaNA che, ke je kahetAM pAra na Ave. A dRSTi' zabdano artha ? sAsaMgata bedha te daSTi kahevAya che, ane te asatupravRttinA vyAghAtathI sat pravRtti padAvaha e hoya che. ahIM "satazraddhA" ema khAsa karIne kahyuM, te svacchada matika panArUpa asat zraddhAne apavAda-niSedha karavA mATe che. satzAstranA AdhAravALI, satzAstrane anukULa, Apta puruSanI AgamarUpa AjJAne anusaranArI evI satuzraddhA-sAcI tAtvika zraddhA hoya te ja te bodhane "dRSTi" nAma ghaTe che. AthI ulaTuM satuzraddhA vinAno je bedha che, athavA svaccheda kalapanArUpa asat zraddhAvALe ke daSTirAgavALe je bodha che te "daSTi" athavA "darzana' kahI zakAya nahiM. kAraNa ke AMkha ughaDI na hoya tyAMsudhI jema aMdha paNuM ja che, dekhavApaNuM nathI, darzana nathI, athavA mithyAdarzana ke daSTirAga ja che, tema satazAstrazraddhAthI jyAM lagI AMtaradaSTi ughaDI nathI, unmIlana pAmI nathI, tyAM sudhI dRSTiaMdhapaNuM ja che, dekhavApaNuM nathI, darzana nathI, athavA mithyAdarzana ke daSTirAga ja ( coloured vision) che A jIvane netrarogInI upamA ghaTe che, kAraNa ke tene dRSTi aMdhapaNane-mithyASTipaNAne gADha roga lAgu paDyo che, tene je koI tevA * copAnuSThAnA zuddhikSa jJAnItivivevalyA "-pAtaMjala che. sU. 28 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 divya yAgadaSTisa'panna * dhRSTA' sadgururUpa niSNAta ( Expert ) sarvaidyane joga maLe, ne te tenA raMganuM barAbara nidAna karI ceAgya cikitsA kare, jJAna-aMjana AMje, tA dhIre dhIre te dRSTidhanI dRSTi khUlatI Aya, * divya nayana ' ughaDe ne te netraroga sAva maTI jAya. paNa bhUlecUke jo te ApaDAne TiTivaheNa AMdhaLA asadgurUpa UMTavaidyane (Quack) bheTo thai jAya te te te tenI AMkha ja phADI nAMkhe ne 'adhAadha palAya' jevI sthiti thAya ! A sazraddhAsa'gata edharUpa jJAnaprakAzavatI cegaSTinA pravRtti aTakI jAya che, ane sattaprakRttipada nikaTa Ave che. vedyasa vedya pada ( AtmAnubhUtirUpa samyagdarzana ) athavA yegaSTi te satpravRttipadAtrahA che. ahI' ' Avahu ' eTale lAvI ApanAra e zabda yAyA che te atya'ta sUcaka che. leAcu'bakanI jema AkarSaNuzaktivALI A cogadRSTinuM' AkaSa~Nu ja evuM prabaLa che ke te 'padma'( mekSapada ) enI meLe khe'cAtuM kheMcAtu' samIpa prApta thatuM jAya che. eka vakhata A cegardaSTirUpa 'divya nayana ne spaza karyo ke eDA pAra ! A dRSTirUpa pArasamaNinA sparzathI chavarUpa leAha zuddha suvarNa anI jAya che ! AvI. A mahAmahimAvAn ADe bhedavALI AyeAgadaSTimAM mitrA Adi pahelI cAra dRSTi pratipAtI-AvIne pAchI paDI jAya evI hoya ke apratipAtIna paDe evI hAya, ema bhajanA che; paNa sthirA Adi chellI cAra dRSTi te aprati pAtI ja hAya, A niyama che. pahelI cAra dRSTi kaDhI te je pratipAta-bhraMza pAme, AvIne pAchI cAlI jAya, tA te sApAca-narakAdi apAyavALI paNa hAya; je pratipAta na pAme, AvyA pachI paDe niThuM, te nara iduHkharUpa apAya-bAdhA paNa na heAya. eTale apratipAtI nahi* paDatI evI sthirA Adi dRSTi prApti thaye, muktimArga pratyenuM prayANa akhaMDa-abha`gapaNe cAlyA ja kare che, cAvat muktinI prApti hoya che. phalarUpe jIvanI asat A sapravRttipada eTale zailezIpada che. A 66 dRSTi cirAdika cAramAM, mugati prayANu na bhAMje re, rayaNI zayana jima zrama hare, sura nara sukha tima cha.je re "-zrI ce. sajhAya. atre rUpaghaTanA karIe te cerUpa aSTa kamaladalavALuM kamala che. A ArDa cegaSTirUpa tenI A pAMkhaDI-kamaladala che, ane te pAMkhaDInuM milanastheAna AtmasvabhAvayu*janarUpa yeAga-karNikA che. te AtmatrabhAvarUpa karNikAmAM bhagavan AtmA-caitanya deva parabrahma birAje che. cegaSTirUpa dala jema jema vikAsane pAme che, tema tema cegakamala vikAsa pAmatu' jAya che. ekeka yAgarUpa pAMkhaDI khUlatAM anukrame ekekacittadoSa nivRtta thatA jAya che, ekeka guNa vikAsa pAmatA jAya che, ane ekeka ye gAMga pragaTatu jAya che Ama sa'ceSTi unsIlana pAmatAM cegarUpa adala kamala sapU vikAsane pAme che. mitrA dRSTimAM tRtyu agnikaNu sama! edhaprakAzathI zarU thayele yegadRSTivikAsa uttarottara vadhate jai, pA dRSTimAM pUrNa caMdra samA sALe kaLAe khIlI UThe Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 che; jJAna- nAmAM vizvane havarAvanArA A pUrNa bedha-caMdranA saumya darzane jANe praphullita thayeluM A yaMga-kamala pUrNa vikasvarapaNAne prApta thayeluM daSTa thAya che ! (juo mukhapRSTha paranI AkRti.) bIjanA caMdramA jevI, gadaSTi khulya krame; pUrNa yogakalA pAmI, bhagavAna svarUpe rame."--gadaSTikalaza (svaracita) athavA garUpa puruSa che. tenA aSTa gAMgarUpa ATha aMga che. temAM yama-niyamarUpa be caraNa che, Asana-prANAyAma be hAtha che, pratyAhAra udara che, dhAraNA vakSasthaLa (chAtI) che, dhyAna grIvA (Doka ) che, samAdhi uttamAMga-mastaka che. A AThe aMganuM saMpUrNa paNuM-avikalapaNuM thAya te ja gapuruSanI avikala saMpUrNatA che,-jema avikala saMpUrNa aMgopAMgavALA puruSanI hoya che tema. eka paNa aMganI vikalatAthI-apUrNatAthI gapuruSanI vikalatA-apUrNatA che,-jema hIna aMgavALA, kheDakhAMpaNavALA, puruSanI hoya che tema. puruSazarIramAM pratyeka aMganuM jema yathAyogya samucita sthAna ne upayogIpaNuM hoya che, tema A yogazarIramAM paNa pratyeka gAMganuM yathAyogya samucita sthAna ne upayogI paNuM che. jema zarIranA sarva aMga-pratyaMga eka bIjA sAthe sahakArathI-sahagathI ekapaNe vattI (Co-ordination) eka zarIra saMbaMdhI sarva kiyA sAdhe che, tema gapuruSanA A sarva aMga eka bIjA sAthe sahakArathI-sahagathI ekapaNe vattI (Organic unit) eka yoga-puruSanI sAdhaka evI prakriyA kare che. vAyu e ja zarIrane ane zarIra ane prANa che, tema AtmA e ja A ga-puruSane ane tene gAMgeno bhAvaprANa che. jema jema egadaSTine vikAsa thatuM jAya che, ane ekeka gAMga pragaTatA pAmI jema jema puSTa thatuM jAya che, tema tema AtmA uttarottara svabhAvane viSe ora ne era sthiti karato jAya che. yAvat AThamI para daSTimAM aSTAMga yugapuruSane vikAsa parAkASTAne prApta thaye AtmasvabhAvamAM pUrNa pravRtti hoya che. daSTi AThamI sAra samAdhi, nAma "para" tasa jANuM che; ApasvabhAve pravRtti pUraNa, zazi sama be vakhANuM che."-zrI ke. da. sakjhA. ane Ama jyAre caMdra samI gadaSyi pUrNa kaLAe khIlI UThe che, ane gapuruSa pUrNa vikAsane pAme che tyAre gacakranI pUrNatA thatAM A bhavacakranI paNa "pUrNatA" thAya che, arthAt A bhavacakano aMta Ave che. aSTa gAMga e A cogacakranA ArA che, te AtmasvabhAvathuM janarUpa e ganI dharI sAthe gADha saMbaddha hoI tenI AsapAsa phare che, arthAt te AtmasvabhAvanA ja sAdhaka thaI pravRtta che. AvuM A gacakra kharekhara ! bhavacakano ucherI karanAruM amogha "sudarzana caka" che. bhava-arine haNa nAMkhanAruM A zuddha "dharmacakra' prajanArA parama ceminAtha "arihaMta evA yathArtha nAmane pAme che, ane AtmasvarUpanI siddhi karIne "siddha' nAmane sArthaka kare che. Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 atre mukhapRSTha para meM jelI A graMthanI sArabhUta mukhya AkRti para daSTi pheravatAM sujJa vAMcakane prathama dazane ja A graMthanI saMpUrNa vastune khyAla AvI jaze. temaja jijJAsu abhyAsInI sugamatAthe atre anya 21 AkRti ane 16 keSTakanI meM yathAsthAne yejanA karI che, te paNa tene kaMIka upayogI thaI paDaze. Ama saMkSepamAM A sukalAtmaka saMkalanAmaya graMthanI vastunuM digadarzana karyuM, vizeSa te graMtha avelekanathI sujJa vAMcaka svayaM jANaze. 2. gabIjaH bhaktiyoganuM prAdhAnya. "jineSu kuzalaM cittaM tannamaskAra eva ca / gTImAHi 5 saMguThuM navInamanuttama " zrI haribhadrAcAryajI. "jo jANai arihaMte, davvaguNapajjavehi ya / / so nAinira praNA, more 3 vAra tarasa trayaM " -zrI kuMdakuMdAcAryajI. ane A gamArga mukhyapaNe bhaktipradhAna ja che e atre zAstrakartA maharSie prathama mitrA daSTinA pAyArUpa kahelA gabIjanA viziSTa varNana parathI ja sUcita thAya che. teno atre prasaMgathI kaMIka vicAra karavAnuM prApta thAya che. prabhubhakti, sadgurubhakti, samRtabhakti, sahaja bhavairAgya Adine atre uttama gabIja kahyA che ke je nirvANunA avaya-acUka hetu thaI paDe che. mumukSunI cittabhUmimAM prakSipta thayelA A amegha gabIja aMkurita thaI anukrame mokSarUpa parama ISTa amRta phala Ape ja che. ane te gabIjamAM sauthI prathama ane sauthI pradhAna evuM parama bIja pragaTa paramAtmasvarUpa zrI jinezvaranI-vItarAga devanI bhakti che. "zrI jina bhagavAna pratye kuzala-zubha bhAvasaMpanna citta rAkhavuM, namaskAra ane saMzuddha prAmAdi karavA te anuttama gabIja che. " evA parama gIzvara sAkSAta zuddha svabhAvamaya mokSane pAmelA siddha AtmAne Adarza sthAne sthApI, tenI ekaniSTha ArAdhanA karavI te pradhAna gabIja thaI paDe emAM jarAya Azcarya nathI. gheTAnA TeLAmAM cirakAlathI vaselA siMhazizunuM daSTAMta atra ghaTe che. prabhunA svarUpadarzanathI bhaktajanane nija svarUpanuM bhAna thatAM, AvuM jina bhagavAna jevuM paramAnaMdamaya zuddha AtmasvarUpa mane pragaTe to kevuM sAruM ? evI aMtaraMga rucirUpa tIvra IcchAthI te para pariNatimAM nirIha-niSkAma e aMtarAtmA banI, AtmapariNati bhaNI vaLe che, ane Adarza ( Ideal) paramAtmasvarUpanI sAdhanA kare che. je upAsya Adarza tevI siddhi thAya che. kuzala zilpI jema Adazane (Model) niraMtara daSTisanmukha rAkhI pitAnI kalAkRti ghaDe che, tema mumukSu AtmA paNa pratiSThadasthAnIya-AdarzarUpa zuddha caitanyamUtti prabhune niraMtara daSTisanmukha rAkhI nija AtmasvarUpanI pUrNa kalAmaya ghaTanA kare che. paNa jima avikAra" prabhunA rUpa darpaNamAM nija svarUpanuM darzana kare che. Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 pratiSTha'de pratiSTha'de jinarAjanA heAjI, karatAM sAdhaka bhAva; deva'dra devacaMdrapada anubhave hAjI, zuddhAtama prAbhAva."--zrI devaca'drajI atre 'sa'zu' bhaktine ja cegakhIja kahyuM che,-nahi' ke asa'zuddha bhaktine zrI haribhadrasUrijI kahe che ke atre ame je kahevA mAgIe chIe te tenA alaukika rIte A alaukika prabhune sevavAnI vAta kahevA mAgIe chIe, A leAkeAttara prabhunI sevAnA 'taryaMta bheda-rahasya-mama jANIne samajIne AdhyAtmika guNaprakAzarUpa sevAnI vAta kahevA mAgIe chIe. A leAkeAttara devane ghaNA jIve temanu' svarUpa samajyA vinA laukika rItathI seve che, A leAka-paraleAka saMbaMdhI laukika phUlanI AkAMkSAthI-AzAthI seve che. athavA krodha-mAna-mAyA-leNa Adi daza sa`jJA sahitapaNe seve che. Ama alaukika devanI laukika lakAmanAthI laukikapaNe karAtI sevA te zuddha sevA nathI, ane te caigakhIja nathI. zud sevA tA (1) prabhu pratye parama upAdeya buddhipUrvaka, (2) AhArAdi dazasa'jJAnA nidha sahitapaNe. (3) A leAka-paraleAka-sa'kha'dhI kAmanA rahitapaNe karavAmAM Ave te ja thAya. evI je sa'zuddha sevA che, te ja atre ce!gabIjarUpa thaI paDe che. eTale (1) sauthI prathama te A vItarAga paramAtmA AkhA jagatmAM khIjA badhAya karatAM vadhAre AdaravA yogya che, ArAdhavA-upAsavA yaigya che evI parama upAdeyabuddhi aMtamAM pragaTavI joie; AkhA jagat karatAM paNa jenu' guNagaurava anaMtaguNu adhika che evA te parama jagadguru parameSThi parama iSTa lAgavA joie. 'sabhavadeva te dhura seve! save re.' arthAt jaganA anya koi paNa padArtha karatAM anaMta anaMtagaNuA mahimAva'na evA A parama upakArI karuNAsiMdhu 'arhat' prabhune parama dhRjAnA pAtra, parama pUjya, parama ArAdhya, parama upAsya, ane parama sevya guNI, tenI pUjAmAM, tenI ArAdhanAmAM tenI sevanAmAM bIjA khadhA kA karatAM sauthI prathama tatpara thai javu joie. (ra) bIju-AhAra, krodhiMda daza sa'jJAnu viSNubhana-nirAdha, udaya abhAva hAvA e sazuddha bhaktinu bIju lakSaNa che. jyAM khAvA pIvAnu` paNa bhUlAI jAya, bhaya bhAgI jAya, kAma nakAmA thaI paDe, mamatA marI jAya, krodha zamI jAya, mAnanuM mAna na rahe, kapaTanuM kapaTa cAle nahi', leAbhanA lAbha thAya nahi, adhazraddhA TaLIne sAcI samajaNa hAya, ane leAkanI vAhavAhanI bIlakula paravA na heAya, evI sazuddha bhakti ja mumukSu jogIjane kare. zrI yovijayajIe kahyu' che tema zrI zItala jina bheTiye, karI bhakate cAkakhuM citta hA.' (3) trIjuM-A leAka paraleAkasabaMdhI phulakAmanA rahitapaNu -niSkAmapaNu' hevu joie. A leAkasabaMdhI dhana-kIrtti-pUjAsatkAra Adi kulakAmanAthI je karavAmAM Ave, te sacittane mArI nAMkhatu hAvAthI ane mahat evAM sat anuSThAnanI AzAtanArUpa thatuM heAvAthI, AtmAne viSarUpe pariNamI viSaanuSThAna thai paDe che; ane paraleAkasa badhI lakAmanAthI karavAmAM AvatuM anuSThAna paNa te ja kAraNathI AtmAne gararUpe (Slow poison) pariNamI garanuSThAna thai paDe che. mATe A anne Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 37 prakAranA viSaanuSThAnane hAlAhala viSa jevA AtmaghAtaka jANa dUrathI tyajI daI, mumukSue kevaLa niSkAma bhakti tAtvika samajaNapUrvaka karatA rahI, AtmAne amRtarUpe pariNamatuM evuM tatu vA amRtAnuSThAna pAdaravuM joIe, ane evuM saMzuddha bhakti Adi anuSThAna ja gasiddhinuM sAdhaka thAya che. "jina guNa amRta pAthI re....mana amRta kriyAne upAya re....bhavi. amRta kriyA anuSThAnathI re....mana Atama amRta thAya re."--zrI devacaMdrajI. "saMbhava deva re dhura se save re, lahI prabhu sevana bheda, sevana kAraNa pahelI bhUmikA re, abhaya aSa akheda. citta prasane re pUjana phala kahyuM re, pUjA akhaMDita eha; kapaTa rahita thaI Atama apaNA re, AnaMdaghana pada raha."-zrI. AnaMdaghanajI. bAkI mugdha-bheLA jana te ema mAne che ke prabhunI sevA sahelI che, sohalI che, sugama che. "je je je je kya ke TIlA TapakAM ke cAMdalA karyA, ke naivedya bhoga dhaya eTale basa patyuM ! prabhu prasanna! paNa prabhu kAMI evA bheLA nathI ne enI sevA paNa evI rahelI-sahalI nathI, paNa ghaNI ja dohalI che; kAraNa ke jIvanA "dilanuM kapaTa" jAya nahiM tyAM lagI prabhu sAthe prIti joDAya nahiM; mATe mumukSue te jema bane tema para pariNatine parityAga karI te ahaMta-siddha bhagavAnanI bhaktinA avalaMbane paNa zuddha svarUpaciMtana para caDhavAnuM che ke-jevuM A bhagavAnanuM svarUpa che, tevuM ja A mahArA AtmAnuM svarUpa che. Ama zuddha nizcayathI te sarva jIva siddha samAna che, paNa te te je samyapha prakAre samaje te thAya. ane tema thavAmAM nimitta kAraNarUpa sadguru AjJA, jinadazA Adi che. paNa upAdAnanuM nAma laI je A anupama nimittane choDI de che, te kadI siddhapaNuM pAmatA nathI ane bhrAMtimAM ja sthiti kare che. "sarva jIva che siddha sama, je samaje te thAya; sadaguru AjJA jinadazA, nimitta kAraNamAMya. upAdAnanuM nAma laI, je e tyaje nimitta; pAme nahi siddhatvane, rahe brAMtimAM sthita." zrI Atmasiddhi. keTalAka leke samajyA vinA upAdAnanI vAta karyA kare che, ane jANe ajANe nimittanI ekAMte gauNatA gaNI tene apalApa-nidbhava kare che. te temanI aNasamajarUpa mithyA bhrAMtine doSa che; kAraNa ke upAdAna ane nimitta e kAMI paraspara virodhI nathI ke pratipakSI nathI, paNa aviruddha sahakArI ane sahayogI che. upAdAnanI jAgRti ane zuddhi te avazya kartavya che, ane zuddha nizcayanA sevanane uddeza-lakSya paNa te ja Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 che, paNa upAdAnanI zuddhi-jAgRti arthe, upAdAnane upAdAna-kAraNapaNe pragaTAvavA athe paNu jinabhakti Adi padma upakArI nimitta kAraNanA avalaMbananI anivArya AvazyakatA che, e A mahAnubhAveA bhUlI jAya che. prabhusevA e AtmArUpa upAdAnane upAdAna-kAraNapaNe pragaTAvavA puSTa lakhanarUpa puSTa nimitta che. zAstrakAre tA peAkArI pokArIne kahyu che ke-samatA amRtanI khANu evA jinarAja ja parama nimitta hetu che, ane tenA avalakhane ja 'niyamA' siddhi haiAya che. bhaktazirAmaNuM maTThAtmA daivaca'drajI Adie bhAvathI gAyu che ke-- " upAdAna AtamA sahI re, puSTAlakhana deva....jinavara pUjo ! upAdAna kAraNapaNe re, pragaTa kare prabhu seva....jinavara pUjo ! nimitta hetu jinarAja, samatA amRta khANI; prabhu avala khana siddhi, niyamA ehu vakhANI.'--zrI devaca'drajI. 66 kAraNu joge hA kAraja nIpaje, emAM keI ne vAda; paNa kAraNu viSNu kahe kAraja sAdhIe, e nija mata unmAda, ''- zrI AnaddaghanajI. AvA prakhala nimitta avalaMbana vinA sIdhesIdhu. ( Drtctly ) svarUpazreNIe caDhavu ati ati duSkara che. paNa jene pragaTa AtmasvarUpa pragaTayuM che evA sAkSAt sahujAtmasvarUpI ahaM ta-siddha prabhunA dhyAnAlaMbanathI te zreNIe caDhavuM sugama thaI paDe che. kAraNa ke zrImad rAjacadrajIe kahyu' che tema 'bhagavAnanA svarUpanuM ciMtana karavu te paramA dRSTivAna puruSAne gauNatAthI svarUpanu' ja citavana che. jevuM siddha bhagavAnanuM AtmasvarUpa che, tevu' sarvAM jIvAnu AtmasvarUpa che; te mATe bhavya jIvee siddhatvane viSe ruci karavI. jo mathA mULa dRSTithI joIe te jinanI pUjA te AtmasvarUpanu' pUjana che. ' zrI devaca'drasvAmIe kahyu che ke * jinavara pUjA re te nija pUjanA re.' koi kaheze ke A nimittanuM zuM kAma che? ApaNe te sIdhA upAdAna AtmAne ja vaLagIe, mAtra adhyAtmasvarUpanuM ja ciMtana karIe. paNa A temanuM mAnavuM bhUlabhareluM che, kAraNu ke lakhana vinAnuM tevuM adhyAtmasvarUpa ci'tana te| ati ucca apramatta dazAne pAmelA uttama adhikArIe mATe che; paNa tevI tathArUpa ucca adhikAra dazA vinA adhyAtmazAstro svamatikalpanAe vAMcI, upAdAnanA nAme mAtra adhyAtmasvarUpa ci'tananI vAte karavAmAM aneka doSarUpa bhayasthAne rahelA che. jemake-kavacit tethI jIvane vyAmeAha upaje che. peAtAnI tevI zyAtmadazA thaI nahiM chatAM peAtAnI tevI dazAnI 'kalpanArUpa' bhrAMti upaje che, 'ahaM brahmAsmi'ne badale bhramAsmi thai jAya che! kavacit bhaktirasanI AdratAnA abhAve zuSkatA AvI jAya che, zuSka adhyAtmIpaNuM thAya che, madha-mAkSa teA kalpanA che ema vANImAM peAte tA mahAvezamAM varte che, evuM zuSkajJAnIpaNuM upaje che, ane tethI khele che, paNa svaccha MdAcAra Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 paNuM heAya che, athavA jJAnanA ajINu rUpa-apariNamanarUpa unmatta pralApa thAya che. ata meha chUTayo nathI, 'sakala jagat te eThavatu athavA svapna samAna N jANyuM nathI, ane evI ameharUpa jJAnadazA upajI nathI, chatAM unmattanI jema 'vAcAjJAna " dAkhave che ke 'hama teA jJAnI hai, adhelA ja nahiM te mukta kaise hAve ?' temaja kRtrimatA, dAMbhikata,dvi doSa paNa upaje che. ityAdi prakAre aneka doSanI upapatti ekalA nirAlakhana adhyAtmaciMtanamAM saMbhave che. paNa bhagaktinA AlakhanathI tevA kei paNa deSanI sabhAvanA nathI haitI, ane AtmA svAbhAvika evI adhyAtma guNazreNIe AreAhaNa karatA jAya che. " svarUpa AkAMkSI mahAtmAee ema jina bhagavAnanI tathA siddha bhagavAnanI upAsanA svarUpaprAptine hetu jANyA che. kSINameha guNusthAnaka paMta te svarUpa ci'tanA jIvane prakhaLa avala'bana che. x xx vaLI mAtra ekyu. adhyAtmasvarUpa ciMtavana jIvane jyAmAha upajAve che; ghaNA jIvAne zuSkatA prApta karAve che, athavA svecchAcAripaNuM utpanna kare che; athavA unmatta pralApa dazA utpanna kare che. bhagavAnanA svarUpanA dhyAnAvala'khanathI bhaktipradhAna dRSTi cAya che, ane adhyAtma dRSTi gauNu thAya che. jethI zuSkatA, svecchAcArapaNu ane unmattapralApatA thatAM nathI. AtmadazAkhaLa thavAthI svAbhAvika adhyAtmapradhAnatA thAya che. AtmA svAbhAvika ucca guNaeNne bhaje che, eTale zuSkatAdi doSA utpanna thatA nathI. ane bhaktimArga pratye paNa jugupsata thatA nathI. svAbhAvika AtmadazA svarUpalInatA pAmatI jAya che. jyAM arju'tAdinA svarUpa-dhyAnAvalaMbana vagara vRtti AtmAkAratA bhaje chaeN. '' zrImad rAjacaMdra, patrAMka 692, (753) maharSi kuMdakuMdAcAryajIe pravacanasAramAM kahyuM che ke je bhagavAna ahu 'tanu svarUpa, draSya, guNu ane paryAyathI jANe, te peAtAnA AtmAnu svarUpa jANe ane tene nizcaye karIne meha nAza pAme ' eTale Ama bhaktimaya adhyAtma athavA adhyAtmamaya bhaktinA mAge caDhatAM ukta deSarUpa patanasthAne ( Pi:-fails ) nathI hAtA. bhaktipradhAnapaNe vatAM 01 anukrame ucca ucca dhyAtma gurusthAnA sparzatA jAya che, vyakta guNInA guNucAkhathI ' saDuja ' adhyAtma dazA pragaTe che, ane chevaTe pUrNa AtmazuvikAsane pAme che. Ama * puSTa nimitte ' rUpa prabhunu aAlakhana-dhyAna AtmAne svarUpA haNa karavAne sugama ne ebDa upAya che, rAjamAga che. vATa dIvAnI upAsanA karatAM pote dIve bane che, tema AtmA paramAtmAnI upAsanA karatAM svayaM paramAtmA thAya che. upAsyanI upAsanAthI upAsaka pete upAsya bane che. tame muja! me mahA gItA nadaghanajIe gAyelI parana dhanya dazA prApta thAya che. pote Atmanana karI paramAtmA bane che, jema jhADa peAtAne mathIne muja !' evI athavA AtmA pete agni * dha mitra vAnanuMrAmya mA po male chAMdarAH / ghI copAya bhinA ati lAdI |"--zrI pUjyapAda svAmI Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 bane che tema; paNa A te koI samartha yogI vizeSane yogya evo ekapadIrUpa mArga che, ane temAM atizaya asAdhAraNa baLa vAparavuM paDe che. mathI mathIne marI jAya te paNa pragaTa paramAtmasvarUpanA avalaMbana vinA pitAnI meLe paramapadanI prApti durghaTa che; paNa te parama puruSanA avalaMbane te sAva sughaTa-sugama thaI paDe che. je saMsAra samudra samAna tara ati dustara che, te prabhunA avalaMbane gaSpada samAna banI jAya che! eTalA mATe zrI devacaMdrajI jevA bhaktaziromaNi mahAtmA gAI gayA che ke-jinaAlaMbanI nirAlaMbatA pAmI nija AlaMbanI thAya che, tethI ame te te samartha prabhunuM prabaLa avalaMbana grahI nija guNanA zuddha naMdanavana mAM ramazuM. te eTale sudhI ke nija saMpadAyukta Atmatattva jyAM sudhI saMpUrNa nahiM thAya tyAMsudhI huM A jagaguru devanA caraNa sadAya sevyA karIza, thAvat bAramAM kSINameha guNasthAnanA aMtapayata tenuM avalaMbana huM choDIza nahiM. ati dustara je jaladhi same saMsAra jo, te gepada sama kIdhe prabhu avalaMbane re ; jina alabanI nirAlaMbanI thAye je, tiNe hama ramazuM nija guNa zuddha naMdanavane re le. zuddha tatva nija saMpadA, jyAM lagI pUrNa na thAya re; tyAM lagI jagaguru devanA, evuM caraNa sadAya re."---zrI devacaMdrajI. Ama bhaktine sarva zAstrakAroe ekI avAje vakhANI che. *gItAmAM paNa kahyuM che ke-"sarva vegIomAM paNa mane pAmelA aMtarAtmAthI je zraddhAvAna mane bhaje che, te mane yuktatama mata che." bhakti e muktine rAjamArga che. "jinapati bhakti muktine mAraga" ema bhaktarAja devacaMdrajI kahe che, "jina bhAva vinA kabU' nahiM chUTatA duHkhadAva" ema parama bhAvitAtmA zrImad rAjacaMdrajInuM anubhavavacana bhAkhe che. zAstrasamudranuM avagAhana karatAM mane A sAra maLyo ke bhagavanI bhakti e ja paramAnaMda saMpadAonuM bIja che, "--ema sarva zAstra pAraMgata zrI yazavijayajInuM subhASita che.* jema jinabhakti uttama gabIja che, tema saddagurubhakti paNa uttama yogabIja che. zrI haribhadrasUrijI kahe che ke "bhAvagI evA bhAva AcArya, bhAvaupAdhyAya, bhAvasAdhu, bhAvatapasvI Adi pratye paNa je vizuddha kuzala cittAdi levuM te gabIja che,-nahi ke dravyAcArya Adi pratye." ahIM "bhAva" zabda para zAstrakAre khAsa bhAra mUke che bhAvathI-paramArthanI jenA AtmAmAM yoga pariName che. je sAcA bhAvagI che, je zuddha AtmajJAnI hoI sAcA guru che, jenAmAM AcArya AdimAM hovA yogya evA zAstrokta yathArtha Adarza bhAva-guNa vatta che, evA kharekharA bhAvAcArya-bhAvasAdhu Adi ja vaMdana karavA yogya uttama pAtra che,-nahi ke dravyAcArya-dravyasAdhu Adi; mATe yoninAmA jevAM madUte nAmanA | zraddhAvAna mAte yo mAM tame to mataH | >> gItA " tamayA TadauM zratApearridanAno matimAvato vIke paramAnaMuMulAi " hA. hA. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41 bhAvAcArya AdinuM ja parama mAnyapaNuM-vaMdyapaNuM zrI haribhadrasUrie kahyuM che. eTale jene paMca parameSThimAM gauravabharyuM sthAna ApavAmAM AvyuM che evA bhagavAna AcAryAdinI AtmadazA-guNasthAnasthiti kevI addabhuta, kevI vItarAga, kevI prazamapradhAna hovI joIe? enI viveka vicArapUrvaka samyapha parIkSA karI vicakSaNa mumukSu te jenAmAM AtmajJAnarUpa bhAva-I pragaTayo che, evA jAgatI jata jevA sAkSAt yegIsvarUpa bhAvaAcAryAdi pratye saMzuddha sevAbhakti-vaiyAvacca kare,A uttama gabIja che. AtamajJAnI zramaNa kahAve, bIjA te dravyaliMgI re, vatugate je vastu prakAze, AnaMdaghana mata saMgI re."--zrI AnaMdaghanajI. temaja satazrata bhakti e paNa uttama gabIja che. sastuzAstranAM lekhana, pUjana, dAna, zravaNa, prakAzana, svAdhyAya Adi e yaMgabIja che. jJAnIo ApaNA mATe amUlya jJAnavArase mUkI gayA che. jagatnuM mithyAtva dArigha dUra karI tene paramArthasaMpattithI samRddha karanAra puruSanuM A jagatuM keTaluM badhuM RNI che? ApaNe keTalA badhA rANI chIe? ApaNe A paramArthaDaNa kema cUkAvI zakIe ? e vicAra kartavya che. "naM mono nArAhato jAtaka: vittAya' tema jJAnarUpa pAramArthika dhananI paNa e ja sthiti che. kAM te enuM dAna thAya, bhegA thAya, nahiM te nAza thAya. jJAnanuM dAna paNa pite jJAnano abhyAsI hoya te ja karI zake, te ja jJAna pravAha vahete rahe. bhaga te rasapUrvaka te jJAnanA adhyAtmarasane upabhega karI yatheccha AnaMda lUMTavAthI thaI zake. tema na thAya te tenI trIjI gati ja zeSa rahe che. mATe ApaNe je jJAnIne vAraso sAcavI rAkhavo hoya, te ApaNe parama gaurava-bahumAnapUrvaka tene rasAsvAda levA joie. vaidika dharmavALA kahe che tema ApaNe jIvitrANa-jJAnI puruSa pratyenuM RNa mAtra niraMtara svAdhyAyathI cUkavI zakIe eTale te cUkavavA mATe ApaNe parama upakArI jJAnIonA adbhuta jJAnanidhAnane pitAnA upakArArthe AtmahitakArI sadupayoga karI, jagatumAM udArapaNe te parama zrutanI prabhAvanA karavI joIe. arthAt niraMtara niyamapUrvaka svAdhyAyathI-akhaMDa jJAnayajJathI te vacanAmRtanI pitAnA AtmAmAM prabhAvanA-prakRSTa bhAvanA karavI joIe. ane Ama karyuM haze te ja AvA bhAvitAtmA dhImaMta ja A jJAnabhaMDAra pitAnI prajJArUpa cAvIthI khAlI temAMthI graMtharatno saMze dhIre jagatamAM tene prabhAvanA karI zakaze. AvA puya kAryamAM jyAre zrImaMta-dhImaMtano uttama saDakAra jAmaze, jyAre dhImAtAnI jJAnagaMgA zrImatonI dhanayamunA sAthe bhaLI sarasvatIno saMgama sAdhaze, tyAre te triveNI saMgamamAM nimajajana karI jagat pAvana banaze, tyAre jagatumAM jJAnInI vANIno jayajayakAra thaze, ane AthI ye gabIjane parama lAbha pAmelA puNyavaMta AtmAone paNa jayajayakAra thaze !-A bodha atre phalita thAya che. Ama bhakti upara zAstrakAra bhagavAne sauthI vizeSa bhAra mUke che. prabhubhakti, Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 sadgurubhakti ane zrutabhakti e ceAgamAga pAmavAnA mukhya sAdhana che. kAraNa ke pR siddhasvarUpa prabhu-ArAdhya sadaiva Adaza`sthAne hAi, jIvane iSTa lakSyanuM niraMtara bhAna karAve che; sadguru, meAkSamAga rUpa sanmAnA parama sAdhaka sAdhucarita satpuruSa sAkSAt jIvaMta mUrtti pratyakSa jIvatA jAgatA jogI heAi, jIvane parama avala banarUpa thaI paDI preraNAkhala Ape che; ane tathArUpa sadgurunA virahe athavA temanI AjJAe satuzAstra paNa parama AlekhanarUpa banI AtmAthI adhikArI supAtra jIvane parama upakArI thAya che. jItranI niCla cittabhUmimAM rApAyelA A ceAgamIja savega-vairAgyajalathI abhisi`cita thai, anukrame vikAsa pAmI anupama meAkSala Ape che. nahi te 'mUtyuM nAsti to rAlA' mULa na hoya te zAkhA kayAMthI hAya ? khIja vinA jhADa kema thAya ? kAraNa ke keI paNa makAna pAyA vinA caDDAya nahi', prathama bhUmikA adhAyA vinA upakSI bhUmikA baMdhAya nahi', A niyama che. tema ceAgarUpa mahAprAsAdanuM caNatara paNa tene A mitrAdaSTirUpa pAye yeAgakhIjathI pUrAyA vinA thAya nahi, tenI A 'abhaya adveSa akheda'vALI 'sevana kANu pahelI bhUmikA' vinA upalI bhUmikA badhAya nahi. jo A yAgarUpa bhavya prAsAda bAMdhavA hAya, te sakala jagat pratye jyAM anupama maitrI vatte' che evI mitrAdaSTirUpa tene majabUta pAye nAMkhavA joie, ane temAM A sadbhaktimaya yeAgabIjanuM pUraNu karI vAlepa dRDha pIDikAba`dha khAMdhave joie; te ja pachI tenu sAnukha'dha caNatara thayA kare, te ja tenI upalI bhUmikAonuM sarjana thAya. nahiM te AkAzamAM addhara nirAdhAra-niravalaMba makAna kema UbhuM' thAya ? mATe ahe ! bhavyajane ! mekSanA kAmI evA mumukSue ! tame prathama A yegaprAsAdanI bhaktirUpa dRDha bhUmikA AMdhA, ke jethI karIne anubaMdhathI te cegarUpa mahA divya prAsAdanu sAMge pAMga nirmANu sa pUrNa karI, tenA para muktirUpa kalaza caDhAvI, vastusvarUpanI siddhirUpa 'vAstu' karAvI, te anupama prAsAdamAM niraMtara nivAsa karavAnuM parama saubhAgya tame prApta karA!-ema jANe A yAtrabIjanuM uddhedhana karatA A zAstrakattA~ maharSinA dig dhvani mumukSuene saprema AhvAna karI rahyo che ! Ama bhaktiyeAga e sarva caiAgamAM zreSTha ane prathama che. bhaktiyoga, kama yAga ane jJAnayeAga e traNe vAstavika rIte viruddha ke vibhinna nathI, paNa eka ja ceganA traNu pAsA (Facets) che, ane paraspara gADha saMbaddha hAI eka bIjAnA pUraka ane samaka che; kAraNa ke tAttvika samajaNapUrvaka paratattvanI bhakti te bhaktiyega, paratattvanI bhaktipUrvaka tAttvika samajaNudhI meAkSasAdhaka dharmakriyA-nija svarUpanI sAdhaka evI AtmapariNatimaya aghyAtma kriyA te kayeAga, ane paratane paramatidhAna jema bhaktithI hRzyamAM dhAraNa karI tathArUpa adhyAtmakriyA cuktapaNe jJAnanI-anubhavayeAganI ananya upAsanA te jJAnayuga. jJAna arthAt tAttvika samajacu vagaranI bhakti-kriyA jema anunaSThAna Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 rUpa hoI yathAtha" phaladAyinI nathI, tema bhakti-kriyA vagaranuM jJAna paN yathA phaladAya thatu nathI. Ama A traNe yAgane samanvaya che. 3. jJAnayeAga ane kamacAga ane A uparathI ' jJAna--kriyAthI mekSa che, ' jJAziyAmyAM mokSaH 'e mahArahasyapUrNa sUtra paNa ciratA khane che. arthAt jJAna eTale mukhyapaNe bhAvazrutajJAna-zuddha AtmajJAna ane kriyA eTale mukhyapaNe AtmapariNatimaya bhAvakriyA-bhAvacAritra-AtmacAritra e anene jyAre samanvaya thAya tyAre ja mekSanI prApti thAya. X jJAna ane kriyA e banne eka rathanA e cakra jevA che; emAMnu eka paNa cakra na heAya te dharmAMratha cAle ja nahi jJAna vinAnI kriyA AMdhaLI che ne kriyA vinAnuM jJAna pAMgaLuM che. dAvAnala lAgyA hoya tyAM dekhatAM chatAM pAMgaLe! naSTa thAya ne doDatAM chatAM AMdhaLA naSTa thAya; paNa pAMgaLAne khAMdhe besADI AMdhaLA jo tenA sUcana mujaba cAle, banne sahakAra karI samanvaya sAdhe te| ane bacI jAya. tema bhava-dAvAnalamAMthI khacavA mATe sAdhake jJAna ane tadanusArI kriyA e bannene yathAyeAgya samanvaya sAdhavA joIe. atre jJAnanuM sthAna prathama ane kriyAnuM sthAna pachI mUkayu te ema sUcave che ke kriyA jJAnane anukUlaanusaratI tAttvika samajaNavALI hAvI joie, ane eTalA mATe ja kriyAnuM * anuSThAna evuM nAma prasiddha che. pahelu jJAna ane pachI dayA * vaDhamaM nALa to cA'e mahAsUtranuM rahasya paNa e ja che. ( dravya zrutajJAna ane dravyakriyAne paNa atre enuM yathAyeAgya sthAna che ja. kAraNa ke je dravya zrutajJAna ane dravya kriyA bhAvanI utpattinu kAraNa thAya te paNa paraMparAe meAkSanA kAraNarUpa thai paDe che, paNa je tathArUpa bhAvanuM kAraNa na thAya te jJAna-kriyA te meAkSa pratyayI phaLa paratve niSphaLa ja che. zrI haribhadrasUrie pa'cAzarkazAstramAM ' dravya ' zabdanA e atha pradazita karyA che te parathI A ja paramArtha phalita thAya che : ( 1 ) eka te dravya eTale apradhAna, tathArUpa bhAvihIna. jemake-AcArya'mAM hAvA cAgya zAstrokta guNuthI rahita hAya te dravyAcAya kahevAya, temaja kriyAnI khAkhatamAM joIe te je kriyA yaMtravat kriyAjaDapaNuM, anupayeAgapaNe, kaMi paNa bhAvaraNArUpa atabheda vinA karavAmAM Ave che, te paNu apradhAna dravyanuM udAharaNa che. ( 2 ) dravyanA bIjo artha bhAvajanana ceAgyapaNuM che; je dravya bhAvanuM kAraNa thAya che, je dravyathI bhAva pragaTe che, te drazyane pradhAna evA khIjo prakAra che. bhAvane utpanna karanArUM evu. A pradhAna dravya prazasta hoi atra meAkSamAmAM prastuta che. eTalA mATe ja pradhAnarUpa dravya stavanA-- X " phalaM jJAnakriyAyoge sarvamevopapadyate / covica tadmAvavAmAMcaita nAnyathA II "--zAvyavArtAsamuccaya, Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 dravya AjJAno adhikAra-haLukamI, maMdakaSAyI, maMdaviSayI, atItrapariNAmI, aMtaraMga vairAgyavAsita, sAcA mArgajijJAsu, tIvra tattvapipAsu, evA uttama guNalakSaNasaMpanna apunabaMdhakAdix dazAvizeSane pAmelA mumukSuone ja che ema zrI haribhadrasUrie cakakhe cakakhuM kahyuM che, kAraNa ke tevI pradhAnarUpa dravya kriyA ja kathArUpa viziSTa bhAva utpanna karavAne gya evI hoya che. A apunabaMdhakAdi dazA pUrve samRdu-baMdhakAdine te apradhAnarUpa dravya kriyA hoya che, kAraNa ke te dravya AjJAnuM pAlana paNa anupagapaNekriyAjaDapaNa kare che, eTale teo dravyathI paNa atre mokSamArganI yogyatA dharAvatA nathI. anupayogo drazai" anupayoga-upayoga rahitapaNuM te dravya e vyAkhyA paNa ukta sarva vastune puSTa kare che. Ama viziSTa bhAvane utpanna karanArI pradhAna dravya kriyAne ja zAstrakAre gamArgamAM sthAna ApyuM che,-nahiM ke anupayegavaMta kiyAjaDa evI apradhAna dravya kiyAne. mitrAdaSTi Adi pahelI cAra dRSTimAM dravya vaMdanAdi chatAM tene yegamArgamAM gaNI tenuM rahasya paNa e ja che ke temAM bhAvajanana megyatAvALI pradhAna dravya kriyA hoya che. Ama AvI dravya kriyAne paNa atra yathAyogya sthAna che ja, kAraNa ke dravyane sAdhya lakSya paNa bhAva ja che, dravyanA AlaMbane paNa bhAva para ja caDhavAnuM che, ane bhAva para AvyuM ja chUTake che. A bhAva eTale AtmabhAva, AtmAmAM tathArUpa jJAnadarzana-cAritrAdi guNanuM bhavana-pariNamana, AtmasvabhAva pariNati. Akho jinamArga mukhyapaNe A bhAva para racAyela che, bhAva e ja enuM jIvana che, te na hoya te khAlI khokhuM ja rahe che. "mAriyAH pratidaDhatti mAvazUnyA: ' dravya ane bhAvanI tulanA karatAM zrI gadaSTisamuccayakAre kahyuM che ke zuddha bhAva ane bhAvazUnya kriyA e benI vacce sUrya ane AgIA jeTaluM aMtara che. "zuddhabhAva ne zUnI kiriyA, bahumAM aMtara ketejI? jhaLahaLato sUraja ne khajuo, tAsa tejamAM tejI."--. da. sajhAya. dravya kriyA ruci jIvaDA re, bhAva dhama rucihIna; upadezaka paNa tehavA re, zuM kare jIva navIna ?caMdrAnana."--zrI devacaMdrajI, apunabaMdhakathI mAMDIne, jAva carama guNaThANa; bhAva apekSAye jinaANA, mAraga bhASe jANu."- zrI yazovijayajI. jeTaluM A dravya kriyA mATe satya che teTaluM ja dravyazrutajJAna mATe paNa che, kAraNa ke zAstra e jJAnaprAptinA uttama nimittarUpa-sAdhanarUpa hoI upacArathI tene jJAna kahyuM che, mATe ekalA dravyazrutajJAnanA zukapATha jevA zuSka jJAnathI kAMI jJAna thayuM kahevAtuM nathI, paNa je tenuM uttama nimitta pAmI AtmA pote jJAnarUpe pariName arthAta "ete ahigAriNo iha Na sesA davvao vi jaM esaa| rUcI koyANa retALa 3 ghAtti | " zrI paMcAzaka, Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 AtmAmAM bhAvathatapaNuM pragaTe-AtmajJAna upaje, te ja vAratavika jJAna thayuM kahevAya che; nahi te zrI haribhadrasUrijIe kahyuM che tema strI-putrAdi jema mohamUddha janone saMsAra che, tema zAstra e vidvAnone saMsAra chevaLI e paNa khAsa yAda rAkhavA jevuM che ke adhyAtmarasa pariNati vinAnuM je zAstrajJAna te bhArarUpa ja che. gadheDo caMdanane bhAra upADe che, paNa teno bhaMga te kaI bhAgyazALI ja pAme che; tema zAstrane bhAra te aneka vahe che, paNa tene adhyAtmarasa to kaI viralA ja cAkhe che. pharaka mAtra eTale ja che ke-gadheDe pitAnA zarIra para be UThAve che, ane A zAstra-gardabha potAnA mana para bejo UThAve che! paNa bannenuM bhAravAhakapaNuM sarakhuM che ! "verAnyAhnavi, damaNamAkavitA mAthamRddhonAnAti, vasti naM : "-zrI yazovijayajI. "tima thatapAThI paMDitaku paNa, pravacana kahata ajJAna re; sAra lahyA vinA bhAra kahyo zrata, khara dRSTAMta pramANa"-zrI cidAnaMdajI pustakapaMDitarUpa vidvAnamAM ane AtmAnubhavI jJAnImAM AkAza-pAtAlanuM aMtara che. bAkI badhuMya jANatA hoya, paNa eka AtmAne na jANatuM hoya, te te zAstravettA vidvAna paNa ajJAnI che. ane eka AtmAne jANatA hoya ne bIjuM kAMI na paNa jANato hoya te te avidvAna paNa jJAnI che. Ama vidvAn ne jJAnImAM pragaTa bheda che. athavA paramArthathI AtmajJAnI e ja sAco vidvAna athavA paMDitajana che, bAkI bIjA kahevAtA vidvAnonI gaNanA paNa ajJAnI athavA bAla mAM ja che. nirakSara paNa jJAnI hoI zake ne sAkSara paNa ajJAnI hoI zake evI A vilakSaNa vAta vivekI jano ja samajI zake che. A graMthamAM paNa IcchAganA lakSaNamAM zrutajJAnI zabda mUkyA chatAM "jJAnI" evuM khAsa vizeSaNa kyuM, te paNa ema sUcave che ke zrutajJAnI-Agamadhara" hoya chatAM kadAca ajJAnI paNa hoya. eTalA mATe ja zAstramAM paNa kahyuM che ke-jo dravyathI nava pUrva paNa bhaNela hoya, paNa je AtmAne na jAryo hoya, te te ajJAnI che. Ama jyAM nava pUrva jeTaluM kRta bhaNelo evo adhyAtmarasa pariNati vinAne zuSkajJAnI bahuzrata paNa ajJAnI kahyo che, te pachI anya apakRta vAcAjJAnIonI te zI vAta karavI ? sarva zAstranuM jJAna paNa je eka Atmavastu hAtha na AvI te zUnyarUpa ja che, moTA mIMDArUpa ja che. "gho -AtmA hAthamAM na AvyA te te badhA ekaDA vinAnA mIMDA che! "ne paf kALarU che sarva jJALarU " Ama ukta svarUpavALA jJAna-kriyAnA samanvayathI ja mokSa che, ema jJAnIoe kahyuM che. chatAM koI ja prAyaH kevaLa bAhya kriyAnA AgrahI "kriyAjaDa' thaI rahyA Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 che, teA keAI kevaLa - zuSkajJAnI ' thaI paDayA che, ne pAte meAkSamArga ArAdhe che ema mAne che,je dekhI parama kRpALu sahRdaya saMtajanene karuNA upaje che. atre je kriyAjaDa leka che te prAyaH bAhya vyavahAra sAdhanane sAdhya mAnI beThA che ne mukhya nizcaya sAdhyane bhUlI gayA che. eTale teo anupayeAgapaNe kriyAjaDapaNe yaMtravat bAhya dravya kriyA karyAM kare che, paNa nija svarUpanI sAdhaka evI aMtaraMga AtmapariNatirUpa bhAvakriyAneadhyAtmakriyAne prAye sparzatA nathI, kaMI paNa atabheda anubhavatA nathI, vaLI teo jJAnamAga nA niSedha kare che. ane je zuSkajJAnI janeA che, te zuSkajJAnanI sukkI lUkhI 'vAteA' ja kare che, adha-mekSa Adi kalpanA che ema kahe che, paNa pAte te mehAvezamAM ne svaccha de vatta che; tee nizcayanaya * mAtra zabdanI mAMhya' grahe che ane sarvyavahAranA leApa kare che; teo jJAnadazA pAmyA nathI ne sAdhanadazA cheDI dye che; AvA 'nAma adhyAtmI 'zuSkajJAnIonA je saMga pAme te paNa mUDI jAya. X 66 t jJAnadazA pAmyA nahi, sAdhana dazA na kAMI; pAme tenA sa`ga je, te bUDa bhavamAMhi. nizcaya vANI sAMbhaLI, sAdhana tajavAM neya; nizcaya rAkhI lakSamAM, sAdhana karavAM seAya. ''--zrI Atmasiddhi Ama kriyAjaDa jIvA vyavahAranA AgrahI heAI nizcayanirapekSa hAya che, tethI mAkSamAganA adhikArI che; ane zuSkajJAnI jIvA nizcayanA AgrahI heAi vyavahAra-nirapekSa varte che, tethI teo paNa meAkSamAnA anadhikArI ja che. A kriyAjaDa ane zuSkajJAnI banneya 'mhAruM te sAcuM' ema mAnanArA matAthI ja che, paNa 'sAcuM te mhAruM' ema mAnanArA AtmAthI nathI. paNa sAcA AtmAthI hoya te te paramArtha rUpa nizcaya ane tenA sAdhaka sadvyavahAraneA sumeLa ja sAdhe; nizcayavANI sAMbhaLI sat sAdhana cheADI dIe nahi, paNa nizcayane nira Mtara lakSyamAM rAkhI, te ja sat sAdhane sevyAM kare ane Ama jJAna ne kriyA e banne nayanI paraspara tIvra maitrI karavI, zuddha AtmajJAna ne rAgadveSarahita niSkaSAya zuddha AtmapariNatirUpa kriyAne-cAritraneA samanvaya sAdhe, te avazya zuddha AtmasvabhAvarUpa meAkSanI siddhi thAya. zrI yazAvijayajIe subhASitamAM kahyu che tema krayAganA samyak abhyAsa karI, jJAnayeAgane samAzrita thayelA puruSa dhyAnayeAga para caDhI mAkSayeAgane pAme, ' x " vacana nirapekSa vyavahAra jUTho kahyo, vacana sApekSa vyavahAra sAthe; vacananirapekSa vyavahAra sa`sAra phula, sAMbhaLI AdarI kAMI rAce '"--zrI AnaMdaghanajI. karmayogaM samabhyasya, jJAnayogaM samAzritaH / dhyAnayogaM samAruhya, mokSayogaM prapadyate / / " --zrI adhyAtmasAra. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 47 III tAtparya egadaSTithI divya vegamArgadarzana. Ama bhaktiyoga, jJAnayoga ne kamaganI samyaka vyavasthArUpa gamArganuM yathArtha darzana samyaka evI yugadaSTithI ja thAya che; A divya nayanathI ja jinamArganuM divya darzana thAya che. A paramArtha daSTi vinA te badhuMya aMdhArUM che. "AMkha vinAnuM aMdhAruM re e lekti ahI paramArthamAgamAM sAva sAcI jaNAya che. daSTiaMdhatA TaLI na hoya tyAMsudhI AdhyAtmika evA mokSamArganuM athavA jinanA mULamArganuM darzana thAya nahiM; jinane A adhyAtmapradhAna paramArthamAga dekhavA mATe te A divya gadaSTinuM unmIlana thavuM joIe, ane jIvanI dRSTiaMdhatA TaLavI joIe. A aMtaraMga mArganuM darzana gADarIA pravAha jevI bahiraMga evadaSTithI na ja thaI zake. eTalA mATe jIvanI e gatAnugatika gADarIA pravAha jevI laukika oghadRSTi dUra karAvI, divya jinamArganA yathArtha darzanAthe AdhyAtmika draSTi apavA mATe ja, ane yogabindunA prAMte "o: stAvo Dhovara " leka yogadaSTivALe thAo !--e pitAnA Azirvacanane jANe caritArtha karavAne arthe ja ArSadraSTA maharSi haribhadrAcAryajIe A "gadaSTisamuccaya' graMthanuM nirmANa kareluM dazya thAya che. kAraNa ke tevI daSTinA abhAve alaukika AdhyAtmika mAgane paNa gatAnugatika leko laukika dRSTie-ghadRSTie dekhe che ! mahAtmA AnaMdaghanajI pikAra karI gayA che ke "carama nayaNu karI mAraga jevate re, bhUlyA sayala saMsAra." paNa jinane-vItarAgane ratnatrayIrUpa mULamA te kevaLa zuddha AtmapariNatirUpa hoI mukhyapaNe AdhyAtmika mArga che, paramArtha mArga che, aMtaraMga bhAvamAge che. jAti-veSanA bheda vinA je kaMI paNa A yakta mokSamArga sAdhe che, AtmAmAM pariNamAve che, te ja mokSa pAme che. arthAt zuddha AtmAne jANa, zraddhA ne Acare e ja eka sanAtana nizcaya sAdhya lakSyamAM rAkhI, samasta dvAdazAMgIne sArarUpa "zuddha nayadIpikA' pratye niraMtara dRSTi TheravI, tenA satasAdhanarUpa paramArtha sAdhaka zuddha vyavahArane je seve che, nizcaya-vyavahArane samanvaya sAdhe che, te ja mokSa pAme che. kAraNa ke svarUpabhraSTa thavAthI ja AtmAnuM saMsAra paribhramaNa thayuM che, ane samasta vyavahAranuM paNa pradhAna ne eka ja projana AtmAne svarUpamAM ANI "nija ghara" padharAvavAnuM che. eTale vyavahA2 samyagadarzana-jJAnacAritrarUpa vyavahAra ratnatrayInI uttarottara zuddhi dvArA A svarUpa ApaNarUpa prathama bhUmikA nija pada prApta karI, jIva nizcayaratnatrayIrUpa mokSamArgane sAdhaka-sAdhu banI, uttarottara ucca ucca bhUmikAone-dazAone sparzate sparza mokSamArge AgaLa *"jaha jiNamayaM pavajjaha mA vavahAraNicchae muyae / Uaa vinA 4i= tirthaM aomLa ? " - ArSavacana "suddho suddhAdeso NAyavvo paramabhAvadarisIhiM / vavANiyA kuLa ne Tu divA mAge che - zrI samayasAra, gA. 12 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 vadhatuM jAya che, ane chevaTe AtmazuddhinI parama parAkASTAne prApta karI te parama yogI zuddha AtmasiddhirUpa mokSane pAme che-siddha bane che. A samata yogazAstranuM nirUpaNa e ja vAta siddha kare che. jeha ahaMkAra mamakAranuM baMdhana, zuddha naya te dahe dahana jema iMdhana; zuddha naya dIpikA mukti mAraga bhaNI, zuddha naya Athi che sAdhune ApaNI. zuddha naya dhyAna tehane sadA pariName, jehane zuddha vyavahAra hoyaDe rame; malina vacce yathA rAga kuMkuma tahIna vyavahAra citta eDathI navi guNa."-zrI yazovijayajI Ama paramArthapratyayI gamArganuM yathArtha darzana A gaSTirUpa divya nayanathI ja thaI zake. parama bhAvitAtmA AnaMdaghanajIe bhAkhyuM che tema "jiNe nayaNe karI mAraga joIe re, nayana te divya vicAra.' A divya nayananI prApti kema thAya? je pAmela hoya tenI pAsethI pamAya. dIvAmAMthI dIvo thAya. kuvAmAM hoya te havADAmAM Ave. dekhate hoya te ja mArga dekhADe. AMdhaLe kema dekhADe? AMdhaLe te pote khADamAM paDe ne bIjAne pADe. eTale A diraya nayananI prApti te gadaSTirUpa divya cakSune pAmelA sAkSAt dRSTA evA bhAvagI saddaguruthI ja thAya, nahi ke daSTiaMdha evA asadUguruthI. AMdhaLAnI pAchaLa AMdhaLA doDayA jAya evI asaddagururUpa aMdha puruSaparaMparA pAsethI divya nayananI AzA rAkhavI te AkAzakusumavat che. zrI AnaMdaghanajInA zabdomAM "puruSaparaMpara anubhava jevatAM re aoaMdha palAya. kAraNa ke jyAM lagI mithyAtva TaLyuM nathI, darzana dUra thayA nathI ane samyagadaSTi khUlI nathI, tyAMlagI paramArthathI dRSTiaMdhapaNuM ja kahevA yogya che A mithyAtvarUpa daSTiaMdhapaNuM te janmAMdhapaNA karatAM paNa kharAba che; janmAMdha che ane dekhato ja nathI, paNa mithyAdaSTi aMdha che ane anartha dekhe che! eTale AvA dRSTiaMdha asaddaguru to pote unmArge jatA hoI bIjAne unmArge dorI khADamAM pADe, durgatinI gartAmAM nAMkhe; mATe sanmArge javA mATe te sadgurunuM ja nayana-doravaNI joIe. vaLI daSTi dRSTirAgathI raMgAyelI heya, kamaLAvALI hoya, athavA ADe raMgIna kAca dharyo hoya te darzana paNa tevuM ja raMgAyeluM (Coloured vision) thAya che, yathArtha thatuM nathI. tema chavanI dRSTi jo daSTirAgathI raMgAyelI hoya, te tenuM darzana paNa tevuM ja raMgAyeluM-viparyasta hoya che, samyapha hetuM nathI. ghaNI vakhata leke daSTirAganI puSTine paNa samyaga daSTipaNuM mAnI levAnI bhrAMtigata bhUla kare che paNa e bane kevaLa jUdI ja vastu che, kAraNa ke daSTirAgathI je darzana thAya che te tevA rAgabhAvathI raMgAyeluM ne malina hoI asamyapha hoya che, ane samyagadaSTithI je darzana thAya che te rAgabhAvanA anaraMjana vinAnuM nirmala ne svaccha hAI samyapha hoya che. dAkhalA tarIke-pitAnA kuladharmanA Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49 guru, sadgurumAM avazya hAvA yeAgya evA AtmajJAna-vItarAgatA Adi lakSaNathI rahita hAya, chatAM peAtAnA mata-sa'pradAyanA AgrahathI ane peAtAnA mAnI lIdhelA kuladharmAMnA mamatvajanya rAgathI tene guru mAnavA te pragaTa dRSTirAgapaNuM che; athavA jenA pratye peAtAne rAga che evA amuka puruSavizeSa ja sAcA che ne temAM ja sarvasva che, bIjA badhA khATA che ne temAM kAMi nathI te paNa dRSTirAgane prakAra che. A dRSTirAga cheDavA ghaNuM muzkela che. zrI hemacadrAcAya jIe te vItarAga pAse peAkAra pADayo che ke-he bhagavan ! sneharAga cheADavA helo che, kAmarAga cheDavA sTelA che, paNa A duSTa dRSTirAga cheDavA sa'tene paNa dAhile che, dusyaja che. paNa sabhyaSTipaNAmAM tavA rAga hAtA nathI, eTale temAM te vastunuM vastusvarUpe darzana thAya che. sadevanu, sadgurunu', sahunuM samyak svarUpa samajI tenuM tathArUpa pratItimaya mAnyapaNu hoya che. tApa ke dRSTirAgamAM ' mata nuM mAnyapaNuM che, ane samyagdaSTimAM 'sat'nu mAnyapaNu che. dRSTirAgI 'mAruM' te sAcu'' mAne che, ane samyagdaSTi 'sAcuM... te mAruM' mAne che. Ama e bannene pragaTa bheda che. eTale sujJa temAM brAMti pAme nahi * dRSTirAganA pAtra teha samakita gaNuM, syAdavAdanI rIta na jANuM nijapaNuM. '--zrI devaca'drajI : C mATe samyagdaSTi IcchanArA mumukSue te dRSTirAga ne dRSTiadhapazuArUpa adhazraddhAne cheDI dRI, dRSTiaMdha evA ajJAnI asadgurune tyajI samyagdaSTisapanna jJAnI vItarAga saddagurunuM ja Alakhana bhajavuM joIe. kAraNa ke carmacakSune ageAcara evI * binA nayanakI bAta' * binA nayana pAve nahi -divya nayana vinA pAme nahui', paNa seve sadguru ke carana, seA pAye sAkSAta. '-Agama paNa gurugama vinA agama thai paDe che. kAraNa ke Agama e AtmAnubhavI jJAnI puruSanA vacana heAi, sAkSAta anubhavajJAnIAtmAnubhavI evA pAramArthika sadguru ja tenA mA~ne-hRdayane-rahasyane pAme che, ane te ja eka te batAvavAne samartha che. eTale prajJArUpa zalAkAmAM pravacanarUpa divya ajana lai sadguru AMje, 'jJAna-a'janazalAkA ' kare, teA ja jIvanA A dRSTirAga dUra thAya, te ja A divya nayana unmIlana pAme, te ja A divya cakSu ughaDe ane sanmAnI prApti thai meru samA madgADimAvAna parama zuzunidhAna zuddha AtmAnuM sAkSAt da na thAya, 66 pravacana aMjana te sadguru kare, dekhe parama nidhAna; hRdaya nayana nihALe jagadhaNI, mahimA meru samAna. 'zrI AnaMdaghanajI, zAstramAM gItAne ja gurupaNAne adhikAra kahyo che emAM ghaNuM rahasya che ane te e ja vAtane puSTa kare che; kAraNa ke gItA eTale keTalAka leke mAtra sUtrapAThI samaje che ema nahi', paNa jeNe zAstranA-sUtrane a-paramArthagIta karyAM che, atyaMta hRdayagata-pariNata karyA che, saMgItanI jema avisavAdIpaNe AtmAmAM tanmaya-ekatAra Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50. karyo che, AtmAkAra karyo che, AtmAnubhUtimaya karyo che te "gItArtha; arthAt jeNe parama nizcayarUpa paramArtha Atmatatva gIta karyuM che, anubhUta karyuM che te gItArtha. evA gItArtha AtmAnubhavI jJAnI puruSa ja guru thavAne gya che. bAkI tathArUpa gyatA vinAnA ajJAnI gurue te karmabhArathI "guru" (bhAre) bane che. ajJAnI nija chaMde cAle, tasa nizrAe vihArI; ajJAnI je gacchane calave, te te anaMta saMsArI che. jinajI! jima jima bahuzruta bahujanasaMmata, bahu ziSya paravariye; tima tima jinazAsanane vayarI, je navi nizcaya dariye re. jinajI! samabhASI gItAratha nANI, AgamamAMhe lahiye re, Atama arathI zubhamati sajajana, kahe te viNa kema rahiye re ?"--zrI yazovijayajI. Ama sAcA gItArtha, jJAnI, AtmAnubhavI sadguru pAsethI ja pAramArthika bhAvagurugama prApta thAya che. A aMge suMdara anyokita che ke-gaganamaMDala-cidAkAza tenI madhye eka amRtane kuve che, eTale amRtasvarUpI zAMtasudhArasamaya AtmAne tyAM vAsa che. jene sadguru maLyA che, te ja te amRtakUpamAMthI zAMtasudhArasa bharI bharIne pIe che, temanI tRSA chIpe che arthAt bhavatRSNa zAMta thAya che, ane te amRtapAnathI te amRtapaNAne pAme che. bAkI jene sadgurune yega nathI maLyuM, te te amRtapAnanA lAbhathI vaMcita rahe che, tarasyA cAlyA jAya che, eTale temanI bhavatRSNa bUjhAtI nathI ane te mRtapaNane ja pAme che, arthAt janmamaraNaparaMparA karyA kare che, tenA janmamaraNane cheDe AvatuM nathI. "gagana maMDaLameM adhabica kUvA, uhA he amIkA vAsa; sagurA hoe se bhara bhara pIve, nagurA jAve pyAsA... avadhU ! so jogI guru merA, usa padakA kare re nIveDA." zrI AnaMdaghanajI. "vaha satya sudhA darazAvahiMge, caturaMgula he damase mila che, rasadeva niraMjanake pivahI, gaha jaga jugAjuga se jivahI" -zrImad rAjacaMdrajI. zrI gautamasvAmIjIne bhagavAna mahAvIra deve samyaga netra ApyAM tyAre vedanA artha paNa samyapaNe samajAyA. daSTi samyapha hoya te mithyA zAstra paNa samyaphapaNe pariName che ane dRSTi mithyA hoya te samyaphazAstra paNa mithyApaNe pariName che. vadarzananuM rahasya paNa daSTi samyaku hoya te samajAya che. mATe daSTi samyapha joIe. ane tenI prApti te upara kahyuM tema zrI sadgurune AdhIna che. tevA daSTA puruSa ja divya daSTi apI vastunuM yathAvat svarUpadarzana karAvavAne samartha hoya che. paNa AvA vastugate vastu kahenArA Apta anubhavajJAnIo te virala ja che, jagat mAM temane te dukALa ja che. AnaMdaghanajIe Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 51 kahyuM che tema "abhimate vastu vastugate kahe re te viralA jaga joya.' bAkI tathArUpa tAttvika anubhava vinA vastunI mAtra khAlI kalpita vAta karanArA jananA kAMI te nathI. temane te sarvatra sukALa ja che. kheda thAya che ke nagada mAlarUpe ( Materially) adhyAtmanuM svarUpa jANyAsamajyA vinA hAla adhyAtmIone vyavahAra kaTimAM adhogati pAmatA A dezamAM, A komamAM rAphaDo phATayo che, kevaLa khyAla-bhramaNa-gatAnugatikatvane ( Sentimentalism) anusarI zuddha varatugate vasturUpane jANyA samajyA vinA adhyAtmanuM puMchaDuM pakaDanArA A che, nathI AtmAne oLakhavAnA, paNa vyavahAra-paramArthathI patita thaI dezane ane pitAne pariNAme dhakko ja pahoMcADaze."--zrI manasukhabhAI kiratucaMda mahetA. kAraNa ke vastuvicAranI bAbatamAM divya nayanane viraha paDyo che, "vastu vicAre re divya nayana taNe, viraha paDayo niradhAra,' eTale yathArtha vastuvicAra thato nathI. jema samyagadaSTi (cakSu ) vinA bAhya padArthonuM yathArtha darzana thatuM nathI, tema samyagadaSTi vinA AtmAdi atIndriya padArthanuM samyapha svarUpadarzana thatuM nathI. e divya nayana vinA AkhA brahmAMDa saMbaMdhI game teTalA kalpanArUpa svaccheda vicAra kare to paNa paramArthathI zUnya ja che, moTuM mIMDuM ja che. kAraNa ke huM pote koNa chuM? mahArUM svarUpa zuM che? e eka mULabhUta kendrastha vastune jIve zAMtabhAve vivekapUrvaka bhAgye ja vicAra karyo che. eTale e AkhA lekane jANavAnI ceSTA kare che, paNa deha-devaLamAM birAjamAna AtmadevanA svarUpane jANavAnI tamA karatuM nathI ! A mukhya prajanabhUta AtmavastunA vicAranI samyagRSTi paNa mukhyapaNe sAcA jJAnI sadUgurunA avalaMbane pUle che, ane te AdhyAtmika yogadaSTithI ja yegamArganuM divya darzana thAya che. eTale pachI jevI "daSTi tevI sRSTi', jevuM darzana tevuM sarjana e nyAye te daSTA jogI jana' te divya yogamArge gamana karavA "Icche che" (IcchAyoga). eTale daSTipUraM cattAruM e sUtra pramANe vegamArge dRSTipUta padanyAsa karate karato te " dRSTA" puruSa apUrva AtmapurUSArthathI, adamya utsAhathI ne ananya saMvegathI te sanmArge gamana kare che, pravRtti Adare che (pravRtti ). vacce naDatA vidgone A vIra puruSa addabhuta zauthI sAmano karI jaya kare che ane zAMta sthirapaNe mArge cAlyo jAya che (sthiraga). ane aMte ISTa dayeya sthAne AvI pahoMcI te gamArgane pravAsa pUro karI anupama siddhi sAdhe che. (siddhiyoga). tAtparya ke-egamArge pravartate "jogIjana' parabhAva-vibhAvathI AtmasvarUpanuM hiMsana na thavA devAno niraMtara jAgrata upayoga rAkhI, dravyathI ane bhAvathI ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ane niSparigraha e pAMca yamanuM paripAlana kare che; zauca, Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 saMteSa, tapa, svAdhyAya ane IzvarapraNidhAna e pAMca niyamanuM sevana kare che; parabhAvanI beThakarUpa dehAdhyAsa choDI daI, AtmabhAvamAM Asana jamAve che; bAhya bhAvanuM virecana karI aMtarAtmabhAvanA pUraNa-kuMbhanarUpa bhAvaprANAyAma sAdhe che; viSayavikAramAMthI iMdriyane pratyAhata karI parabhavamAMthI AtmAne pAchuM kheMcI levArUpa pratyAhAra kare che; AtmasvabhAvamAM AtmAne dhArI rAkhavArUpa dhAraNuM dhare che; sthiracitta ane sthitaprajJa thaI AtmAnuM ekAgra dhyAna dhyAve che ane zuddha AtmasvarUpamAM lIna thaI javArUpa-samAI javArUpa parama AtmasamAdhi anubhave che. ane Ama je anaMta sukhadhAma padane IcchatA susaMte-gIndro dinarAta tenA dhyAnamAM rahe che, ane jyAM anaMta evI sudhAmaya parama zAMti pravahe che, evA te parama amRtavarUpa zuddha parama padane A gIrAja sAkSAtu pAme che. "sukha dhAma anaMta susaMta cahI, dinarAta rahe tada dhyAna mahIM; para zAMti anaMta sudhAmaya je, praNamuM pada te, vara te, jaya te."- zrImada rAjacaMdrajI. (2) zAstraka7 maharSi haribhadrAcAryajI. Ama divya yogadaSTithI paramArthamaya yogamArganuM yathArtha darzana karAvanAra A zAstrakartA maharSinA pavitra caritra saMbaMdhI be zabda kahI aMtya maMgalarUpa upasaMhAra karIe :-A bhArata bhUmimAM mata-darzananA AgrahathI para evA je gaNyAgAMThayA "nirpakSa viralA keI' sAcA saMta puruSa thayA che, temAM zrI haribhadrAcArya keI anerI bhAta pADanArA vilakSaNa saMta tattvajJa thaI gayA; sarva darzanano sAdharmika baMdhutvabhAve samanvaya karanArI parama udAra nirAgraha anekAMta daSTine yathArtha paNe jhIlanArA mahAprabhAvaka jyotidhara ArSa daSTA thaI gayA. vikramanA AThamA navamA saikAmAM thaI gayelA A yAkinI mahattA sUna' tarIke suprasiddha haribhadrasUrinA jIvana saMbaMdhI je ati apa mAhitI zrI prabhAvacaritra Adi parathI ApaNane upalabdha thAya che te pramANe- teozrI citrakUTanA ( cittoDanA ) nivAsI sarvazAstra pAraMgata mahApaMDita brAhmaNa hatA; ane tyAMnA rAjA jitArinA saMmAnita pureDita hatA. te caturdaza vidhAsthAnamAM prakarSane pAmelA hatA, paNa temane potAnI vidyAne mada caDyo hato. pitAne kalisakalagnapaNe mAnatA A ghamaMDI viSe dutara pratijJA karI hatI ke "atre jenuM kahevuM huM na samajI zake, tene huM ziSya thaI jAuM, ' Ama dvija zreSTha haribhadra purahita abhimAnI chatAM saralatAnI mUrti ane satyatattvagaveSaka hatA. eka divasa te mahApaMDita ke upAzraya pAsethI pasAra thatA hatA, tyAM eka "yAkinI" mahattarA nAmanA vRddha sAdhvIjIne nIcenI gAthAno madhura svare pATha karatAM teNe sAMbhaLyA "cakkI dugaM haripaNagaM paNagaM cakkoNa kesavA cakka / kesava cakkI kesava ducakkI kesI ya cakkI ya / / " Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 53 A gAthAne atha besADavA haribhadra ghaNu mathyA, paNa kAMI ghaDa beThI nahi. eTale temaNe pAse jaine upahAsamAM vRddhAne pUchyuM-ahA ! mAjI ! A tame cik cik zu karyu ? tyAre ginIe javAkha ApyuM-beTA ! navu li'peluMcik cit thAya. 'navahita viviAyate / ' ( arthAt bya*gamAM tuM paNa navA nizALIe che, zikhAu aNughaDa che, eTale A badhuM tane cik cik lAgatuM haze, paNa tema nathI. ) AvA mArmika uttarathI upahAsa karavA gayelA haribhadranA upahAsa thai gayA ne te cATa paDI gayA. eTale camatkAra pAmelA satyapratijJa saralAjhmA haribhadraM vinamra banI vinayathI pUchayu-ahe| mAtAjI ! tame je A pATha karyA tenA atha Apa samajAve, huM te a samajatA nathI, huM Apane ziSya chuM. tyAre pavitra sAdhvIjIe kahyuM-he bhadre ! puruSane ziSya karavAne amAre| AcAra nathI, paNa thArI jijJAsA hoya te| tuM amArA dharmAMcA pAse jA. eTale haribhadra purohita jinabhaTAcArya pAse jai temane samasta nivedana karI temanI pAse dIkSita thayA. pachI te| jinadanarUpa pArasamaNunA sparza thatAM, satyatattvaparIkSaka haribhadrane AtmA tenA raMgathI hADAhADa ra'gAi gayA Ama jenA nimittathI peAtAneA A jIvanapalaTA thayA, ane parama dhabIjanI prAptirUpa parama upakAra thayA, evA te yeAginI 'yAkinI' mahattarAne potAne saddharma saMskArarUpa dhama janma ApanArA, sAcA paramArtha 'dvija' banAvanArA peAtAnA dharmamAtA mAnI, kRtajJazirAmaNi haribhadra peAtAne yAkinI mahattAsU nu * tarIke oLakhAvavA lAgyA, ane peAtAnI amara kRtiomAM paNa te puNya smRti temaNe jALavI rAkhelI adyApi dRzya thAya che. kuzAgrabuddhinA svAmI haribhadra alpa samayamAM samasta jinAgamanA pAragAmI thayA ne tene cAgya jANI gurue svapade sthApana karyAM. * temanA e bhANeja haMsa ane paramahaMse temanI samIpe dIkSA lIdhI. pramANuzAstramAM pAragata A be mahAbuddhimAn ziSyA, gurunI anujJA nahi chatAM, bauddha pramANuzAstrAnA abhyAsAthe gupta veSe bauddha nagare gayA. tyAM pAchaLathI khabara paDI jatAM bauddhoe haMsane haNI nAMkhyA, paNa paramahaMsa nAsI chUTI mAMDa guru pAse pahoMcyA, ane hakIkata nivedana karatAM te paNa vibhedathI maraNa pAmyA eTale AvA e uttama ziSyaratnAnA virahathI zekanimagna thayelA haribhadrasUrine kSaNika AvezarUpa kApa vyApe che; paNa temanA gurue pAThavelI jhuLaseLa zilammA' i. traNa gAthAthI tenuM tatkSaNu zamana thAya che, ane temane peAtAnA kSaNika AvezarUpa kApanA pArAvAra pazcAttApa thAya che ane prAyazcitta yAce che. pachI ziSyasa'tatine viraha jene vedAtA hatA ane AvA duHkhamaya sasArasvarUpa pratye tItra vairAgyathI je 'bhavavaraha' gaveSatA hatA, evA A bhAvitAtmA mahAmumukSu tIvra saMvegaragI zrI haribhadrAcAya zAstrasa'tati 'nA atula parama Azcaya kArI puruSArthathI pravRtta thayA. gurue je traNa sarjanArthe anupama khIjabhUta gAthA 7 4 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 melI hatI te parathI temaNe vistArathI saMgaraMgataraMgiNa samI samarAIzcakahA" (samarAditya kathA) racI, ane taduparAMta mAtra mAnasika ke pAzanA prAyazcitta arthe A parama bhavabhIru mumukSu mahAtmAe 1400 prakaraNa graMthanuM ananya sarjana karyuM ! pitAne vedAyelo saziSyaviraha, ane pite jhaMkhelo bhavaviraha temaNe pitAnI ciMrajIva' zAstrasaMtatimAM "virADa" aMkathI amara karele dazya thAya che. dA. ta. mavaravara di ne seva sAruM' athavA A ja graMthamAM "bhAraviheLo,' temaNe sarvathA jarjarita mahAnizItha zAstrano jIrNoddhAra karyo. (haju sudhI temanA lagabhaga 75 jeTalA graMthe ja upalabdha thayA che.) AvA A sAdhucarita saMtanA akSaradehamAM emane akSara AtmA akSarapaNe amara rahyo che. "jenI yazaskAyamAM jarAmaraNajanya bhaya lAgatuM nathI evA sukRtI kavio jayavaMta che,' 'nAtti ceSa : rAmAnaM mayaM ' e zrI bhatRharinI ukti A ASa daSTA saMta kavinI amRtavANI saMbaMdhamAM akSaraza: sAcI paDe che. caudasa (1400) graMtha jeTalA mahAna graMtharAzinuM maulika sarjana karanArA A "yAkinImahattarAsUnu" haribhasUri, sADA traNa kroDa kalekapramANu sAhityanA sarjaka kalikAlasarvajJa hemacaMdrAcAryanI jema, asAdhAraNa kaTinA sAhityasvAmI (Literary giant) thaI gayA, virATa (Collosus) kavi-brahmA, ArSa daSTA maharSi (Seer, great sage ) thaI gayA. emanI eka ekathI sarasa evI amara kRtiomAM gUMjato emane divya dhvani eTalI badhI amRtamAdhurIthI bharyo che ke tenuM pAna karatAM tRpti thatI nathI. zAMtasudhArasajalanidhi evo A haribhadrasUrine divya nAda akhUTa rasavALo akSayanidhi che; A divya dhvani A ArSa daSTAnA aMtarAtmAne nAda che, emAM pade pade nirjharatI para zratabhakti emanA parama bhakta hRdayanuM pratibiMba pADanArUM darpaNa che. suzliSTa, suziSTa ane sumiSTa zailIthI uttama kalAmaya rIte suMdara zabdacitramAM guMthela ekeka graMtha A mahAnigraMtha munIzvaranuM adbhuta graMthanimaNukauzalya dAkhave che. vaLI emane Azaya te eTale badhe paramArthagaMbhIra che ke sAgaranI jema tenuM mApa kADhavuM ke tAga le te azakya vastu che. kAraNake temanA ekeka vacana pAchaLa agAdha zAstrajJAna ne ananya tatvaciMtana uparAMta uttama AtmAnubhavanuM samartha pIThabaLa rahyuM che. eTale AvA ucca yogadazAne pAmelA mahAtmAnI kRtino Azaya yathArthapaNe avagAhI pragaTa kare, te te temanA jevI ucca AtmadazAne pAmelA mahAtmA gIzvarenuM kAma che. teo ja tene yathAyogya nyAya ApI zake, teo ja tenuM yathAyogya mUlyAMkana karI zake, sAcA ratnanI parIkSA nipuNa ratnaparIkSaka ja karI zake; kAraNa ke sAgaravaragaMbhIra AzayavALA sUtrAtmaka saMkSepathI graMtha gUMthavAnI ananya kalAmAM siddhahasta zrI haribhadrAcAryajIe, anna adbhuta samAsazaktithI bindumAM pravacanasiMdhu samAcaeN che. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " eka khuMdajaLathI e pragaTayA, zrutasAgara vistArA; dhanya jInAne ulaTa udadhiku', eka buMdame DArA "--zrI cidAna'dajI. ?? 55 eTale AvA AzayagabhIra pravacanasidhumAMthI aMratnA kheALI kADhavAnuM kAma U'DI vicAra hUkhakI mAranArA avagAhaka vivecakonuM che. 'trIsyAmavIryaviSArtha ? Ama mati TIkAkAra vivecake paNa yathAzakti-yathAmati A yAgadaSTisamuccaya graMtharatnAkaramAM 'sumaneAna'danI TIkA 'rUpa DUbakI mArI arane khALavAnA yatakicita prayatna karyAM che, te sumana sajjanAnA manane Ana'dita kare ! guNA je kai 'hyAM te sakala gaNujo saMtajananA, ane doSo ke te sakala paNa huM pAmara taNA; karI dASA dUre suguNu carajo haMsa sumati ! amI dRSTi dhArI suNI ja bhagavAnadAsa vinati 5, copATI roDa, muMbaI, caitra vadI 5'camI, vi. sa'. 2006 } Do. bhagavAnadAsa manasukhabhAi mahetA. ema. bI. bI. esa. Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadaSTisamuccaya/bheda-prabhedaTrI 56 yogadaSTisamuccayA bheda-prabheda zloka-2 thI 10: -: icchAyoga Adi traNa yoga : icchAyoga icchAyoga zAstrayoga sAmarmayoga dharmasaMnyAsa sAmarmayoga yogasaMnyAsa sAmarthyayoga atAttvika dharmasaMnyAsa sAmarthyayoga tAttvika dharmasaMnyAsa sAmarthyayoga - pravajyAyogyatA-16 - zloka-10 : 1. Aryadezotpanna 2. viziSTajAtikulAnvita 3. kSINaprAya karmala 4. kSINaprAya karmamalathI ja vimalabuddhi 5. avagatasaMsArarnarguNyA 6. saMsAravirakta 7. pratanukaSAya : 8. alpahAsyaAdi 9. kRtajJa 10. vinIta 11. rAjA-amAtya-paurajanabahumata 12. adrohakArI 13. kalyANAMga 14. zrAddha 15. sthira 16. samupasaMpanna zloka-14 : -: sthirayogI Adi yogInI parArthapravRttinuM svarUpa-5: zuddhabodhayukta AgrahazunyatA maiyAdi pArataMtrya cArisaMjIvanI nyAyathI gaMbhIra udAra Azayayukta Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa7 yogadaSTisamuccaya/bheda-prabheda/TrI -: mitrAdaSTi Adi AThanA bodhanuM svarUpa : zloka-1pa : tRNAgnikaNasadeza | kASThAgnikaNasadaza ratnaprabhAsadeza | sUryaAbhAsadaza gomayAgnikaNasadaza dIpaprabhAsadaza tArAAbhAsadeza caMdrikAAbhAsaMdaza zloka-15: -: mitrAdaSTinA bodhanuM svarUpa : tattvathI tRNAgnikaNasadaza | samyaprayogakAlaanavasthAyI | pahusmRtibIjasaMskAra- vikalaprayogayukta alpavarya AdhAnaakSama vaMdanAdi abhISTakAryaakSama zloka-15H - tArAdaSTinA bodhanuM svarUpa : gomayaagnikaNasadaza prayogakAlamAM smRtinI apaTutA viziSTa sthitivIryarahita smRtinA abhAve prayoganuM vaikalya hovAthI tathA prakAranA kAryano abhAva zloka-15 : -: balAdaSTinA bodhanuM svarUpa - kASThAgnikaNasadaza manAku sthitivIrya pamAyasmRti yatnazasadbhAva arthaprayogamAtra prIti zloka-15H -: dIprAdaSTinA bodhanuM svarUpa : dIpakabhAsadA | dIpaprabhAsadRza paddhatikta paTusmRtiyukta prathama gujarathAnAyaka prathama guNasthAnakaprakarSa udagrasthitivIrya bhAvayukta hovA chatAM dravyavaMdanAdi zloka-15: -: sthirAdaSTinA bodhanuM svarUpa : ratnaprabhAsadeza pravardhamAna na aparaMparitApakRt praNidhAnayoni tadubhAvaapratipAti nirapAya paritoSahetu Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 yogadaSTisamuccaya/bheda-prabheda/TrI zloka-15: -: kAMtAdaSTinA bodhanuM svarUpa : tArAnA prakAza samAna | niraticAra anuSThAnayukta | viziSTa apramAdayukta viniyogapradhAna gaMbhIra-udAra svabhAvathI sthita zuddha upayogAnusArI Azayayukta zloka-15: -: prabhAdaSTinA bodhanuM svarUpa : sUryaAbhA samAna| | anya zAstro akiMcitkara | | paropakAritA avaMdhya sarvadA dhyAnahetu | samAdhiyukta anuSThAna ziSyaprati ucita sankriyAyukta anuzAsanakArI zreSTha prazamayukta prAyaH vikalpazUnya sAMnidhyamAM vairAdinAza zloka-15? - parASTinA bodhanuM svarUpa : caMdracaMdrikAAbhA samAna bodha nirvikalpa mana | nirAcAra pada avaMdhya sa&iyAyukta sadA saddhayAnaMrUpa uttama sukhaprApti bhavyatAnusAre paropakAritA zloka-15H - ATha daSTiomAM saMvegamAdhuryanI mAtrA : mascanDI varSolaka izu rasa zloka-16: guDa kakkaba khAMDa zarkarA - yogAMga : dhama yama Asana Asana pratyAhAra pratyAhAra pAna dhyAna | niyama prANAyAma dhAraNA samAdhi Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 59 zloka-16H yogadaSTisamuccaya/bheda-prabhedAyI - ATha daSTiomAM cittanA ATha doSono viccheda - kheda | kSepa bhrAMti ga, udvega utthAna anyamudde AsaMga zloka-21 : -: pAMca yama : ahiMsA satya asteya brahmacarya aparigraha zloka-21-22 : - mitrAdaSTivALA yogInA guNo - icchAdi avasthAvALA devakArya-gurukArya adevakAryAdimAM yogabIja ahiMsAdi yamo vageremAM akheda adveSa upAdAna zloka-23-24: -: mitrAdi daSTio deva-guru Adi viSayaka citta : kuzalacitta akuzalacitta saMzuddhakuzalacitta asaMzuddhakuzalacitta zloka-23 thI 29 : - mitrAdi daSTiomAM paDatAM yogabIja : 1. jineSu kuzalacitta 8. bhavaudvega 15. graMthaugraha 2. jinanamaskAra 9. auSadhadAnAdi abhigrahapAlana 16. graMthaprakAzanA 3. jinapraNAma 10. graMthalekhanA 17. svAdhyAya 4. AcAryAdimAM kuzalacitta |11, graMthapUjanA 8. ciMtanA pa. AcAryAdine namaskAra 12. graMthadAna 19. bhAvanA 6. AcAryAdine praNAma 13, graMthazravaNa 20. bIja zrutimAM saMvega 7. AcAryAdinuM vaiyAvRjya [14. graMthavAcanA 21. bIja zrutiupAdeyabhAva Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 yogadaSTisamuccaya/bheda-prabheda/TrI zloka-37: -: dharmayoni - zraddhA sukhA vijJapti vRttivRti) zloka-63-64: zraddhA sukhA vividiSA vijJapti -: gurubhaktithI prApta phaLa : sAnubaMdha dharmaprApti samApatti Adi bhedathI tIrthakaranuM darzana tIrthaMkara nAmakarmabaMdha bhAvatIrthaMkarapadaprApti tIrthaMkara nAmakarma vipAka zloka-71 : - pada - vedyasaMvedyapada avedyasaMvedyapada naizcayika vedyasaMvedyapada vyavahArika vedyasaMvedyapada zloka-76: -: bhavAbhinaMdInAM ATha lakSaNo : zudra lobharati dina matsarI bhayavAna zaTha ajJa niSkalAraMbhI zloka-78 thI 84: -: avedhasaMvedhaparavALA jIvonuM svarUpa : viparyAsapradhAna bhavAbhinaMdI asacceSTAyukta hitAhitavivekaaMdha kanyAkavivekahIna dharmabIja vapanaprayatnazUnya vartamAnane jonArA duHkhamAM sukhabuddhi tuccha sukhamAM Asakta zloka-85 : -: avedhasaMvedhapada jItavAnA upAya : AgamajJasatsaMga Agamabodha Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 61 yogadaSTisamuccaya/bheda-prabhedADhI zloka-85-86-: -: avedhasaMvedhapadanuM svarUpa : mahAmithyAtvanibaMdhana pazu-zabdavA aMdhabhAvarUpa zloka-87 : durgatipAtakArI -: kutarkanAM lakSaNo : bodharoga - zamApAya zraddhAbhaMga abhimAnakRt zloka-88-89 : -: saabhinivezanA viSayo - samAdhi parArthakaraNa zruta zloka-90: zIla(paradrohavirati) -: kutarkamAM thatA vikalpa : zabdavikalpa arthavikalpa zloka-100: - atIndriya arthajJanAM lakSaNo - yogatatpara AgamapradhAna zloka-101H sacchAddha(prAjJa) zIlavAna (paradrohaviratimAna) -: uttama tattvanI prAptinA upAyo - Agama Agama anumAna yogAbhyAsarasa zloka-110 : : devatattvanI bhakti - citrAbhakti acitrAbhakti zloka-120 : -: bodha : buddhipUrvaka jJAnapUrvaka asaMmohapUrvaka Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 yogadaSTisamuccaya/bheda-prabheda/TrI zloka-123: : sanuSThAnanAM cha lakSaNo : saMpadAgama jijJAsA tajajJasevA Adara zloka-142 ? karaNamAM prIti avipna : sajanonI bhASA - asaMdigdha zloka-150 thI 15raH sArayukta parArthakaraNazIla : sarvamAnya dharmanA 8 prakAro: | devapUjA | | tapodhanapUjA pApI pratye karuNA parapIDAparihAra sadA paropakAravRtti | brAhmaNapUjA | mAtA-pitAdinI pUjA yatipUjA zloka-100: bhoga : pramAdakArI bhoga zuddhadharmathI Apyabhoga zloka-111 : yoga pravRttinuM prathama cihna: alaulya kAMti Arogya aniSpharata | zubhagaMdha alpamUtrapurISa : niSpannayogInAM 13 cihno : prasAda svarasaumyatA zloka-161: 1. maitrIAdiyukta citta 2. viSayo prati aceta 3. prabhAvavaMta 4. dhairyavaMta 5. dvandra vaDe adhRSyatva 6. abhISTa lAbha 7. janapriyatna 8. doSavyapAya 9. parama tRpti 10. aucitya yoga 11. guva samatA 12. vairAdinAza | 13. RtaMbharA buddhi Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 63 yogadaSTisamuccaya/bheda-prabheda/TrI zloka-175 : :asaMgaanuSThAnanuM svarUpa : mahApathaprayANa. anAgamipadAvaha (nityapadaprApaka) sa-vRttipada zloka-176: : asaMgaanuSThAnanAM anya darzana prasiddha nAmo : prazAMtavAhitA (sAMkhyo) visabhAgaparikSaya (bauddho) : yogInA 4 prakAro - zivavatma (zaivo) dhruvAdhva (mahAvratI) zloka-208 : gotrayogI kulayogI pravRttacayogI niSpannayogI zloka-210 : * kulayogI : bhAvakulayogI dravyakulayogI zloka-12-213 pravRttacakrayogInAM 8 lakSaNo : icchAyamayukta pravRttimayukta sthirayamaarthI siddhiyamaarthI yogAvaMcaka pAmelA kriyAvaMcaka pAmanArA phalAvaMcaka pAmanArA Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OLD List HOLDEO DOWNGod ane jo SEA, )(x) che cAryajI praNI varSa zrI hIrabhadANa yogadaiSTi carmaracarya vivecana | parA anAsaMga prabhA mitrA aroga | pravRtti akheda addala na pratipatti pta samAdhi | Atma 1 terephef Dif mImAMsA yoga niyama jijJAsA tArA :1 anudega svabhAva 721911 - Asano eleft+ma?" zukrayA akSepa zravaNa 'abhrAMti -anuyAnA alA thirA 1K 1} viMgUMcaka: E,bhagavAnadAsa manaH ramukhabhAI mahetA inder safety similar and the Grenadi nes : Page #66 -------------------------------------------------------------------------- _ Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ja * * phra`aaccht`ngcch`ngphra`ngkhcchat`nge`ngngngngngngng ka ka *** kaja 37 namaH jinAya. zrI haribhadrAcAryajI prata zrI yogadaSTisamuccaya. sa vi ve ca na 44440 4444 maMgalAcaraNa gataMtrane nikaTavatI evA cagadaSTisamuccayanI vyAkhyA prAraMbhavAmAM Ave che. ane ahI zarUAtamAM ja AcArya, ziSTa saMpradAyanA pAlana arthe, viddha-aMtarAyanI upazAMti arthe, ane prajana AdinA pratipAdana arthe, lekasUtra upanyasta (rajU) kare che - natvecchAyogato'yogaM yogigamyaM jinottamam / vIraM vakSye samAsena yogaM tadRSTibhedataH // 1 // deharA (kAvyAnuvAda) icchAge vIra jina namI, gigamya agara gadaSTi bheda karI, kahuM saMkSepa yoga, artha egI, gigamya, jinettama evA vIrane icchAgathI namI, huM yoga te yogadaSTinA bhede karIne, saMkSepathI kahIza. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadaSTisamuccaya vivecana graMthaprAraMbhe maMgala, prajana, abhidheya viSaya, saMbaMdha Adi kahevA joIe, evI ziSTa praNAlikA che. tene anusarIne A ziSTa AcAryo A prathama kasUtra rajU karyuM che. eTale ke (1) ziSTa saMpradAyanA pAlana mATe, (2) vidananI upazAMti mATe, (3) vicAravaMtanI pravRtti mATe, (4) prayajana-viSaya-saMbaMdha e traNa batAvavA mATe A ka-sUtrane uddeza che. (juo nIce vRtti). temAM- agI, gigamya, jinettama evA vIrane IcchAgathI namI',-e uparathI ISTadevatA stava (maMgala) kahyuMane "ga tenA dRSTibhede karIne saMkSepathI kahIza',-e uparathI prajanAdi traNa kahyA. Ama A kaleka sUtrano samuccayArtha che. vizeSArtha A prakAre: zrIharibhadrAcAryajIkRta vRttino anuvAda : temAM (A bleka sUtranA uddeza A pramANe che:-) 1. ziSTa jone A saMpradAya che ke-ziSTo kyAMya ISTa vastumAM prarvatatAM, ISTa devatAnA namaskArapUrvaka pravarte che. A AcArya paNa ziSTa nathI ema nathI (ziSTa ja che), ethI karIne te saMpradAyanA pratipAlana arthe. ane tevA prakAre kahyuM che ke "ziSTAnAmeva samayaste sarvatra zubhe kila / pravartatte saivedavatAstavapUrvam !" ityAdi. 2. tathA zAM ivavidanAri" zreya kAryo bahu vinavALA hoya che. kahyuM che ke ___ "zreyAMsi bahuvighnAni bhavanti mahatAmapi / azreyasi pravRttAnAM kvApi yAnti vinAyakAH // mahAjanone paNa zreya kAryomAM ghaNAM vibe heya che; ane azreyamAM pravRtta thayelA janonA vibeaMtarAyo te kyAMya cAlyA jAya che ! ane A prakaraNa te samyajJAnanA hetupaNAe karIne zreyabhUta-kalyANarUpa che. ethI karIne viba ma he" eTalA mATe vina-aMtarAyanI upazAMti athe. 3. tathA prekSAva tenI-joIvicArI vartanArA vivekIonI pravRttine athe. 4. ane prayojana AdinA pratipAdana arthe. ane tevA prakAre kahyuM che ke "sarve zAstranuM athavA koI paNa kamanuM jayAM lagI prayojanana kahevAmAM AvyuM hoya, tyAM lagI te kAnAthI grahaNa thaI zake vAsa? ane ahIM je aviSaya hoya tenuM prayojana kahevuM zakya nathI, je viSaya hoya ja nahiM tenuM Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMgalAcaraNa ahIM "namI' ema kahetAMnI sAthe ja sarva AtmapradezanuM tathArUpa pari-namana (pariNamana) thAya, sarva Atmapradeza bhaktibhAve pariName-sarvathA namI paDe, ne mana-vacanabhAva - kAyA tadrupa bane, e sAcuM "namana" che. evo eka paNa sAce namaskAra thAya to kelyANa thaI jAya che. A aMge kahyuM che ke - *" ikkovi namukkAro jiNavaravasahassa vddhmaannss| saMsAnasAgaro tArU na va nArI vA "--zrI pratikramaNa sUtra *ekkovi namokAro sammakato sammabhAvato ceva / tAre vaDhosTama nimeLa EUR yuDIzrIharibhadrasUrikRtazrI dharmasaMgrahaNI gA, 888 eka vAra prabhu vaMdanA re, Agama rIte thAya; kAraNa satye kAryanI re, siddhi pratIta karAya. prabhupaNe prabhu oLakhI re, amala vimala guNageha; sAdhyadaSTi sAdhakapaNe re, vade dhanya nara teha...zrI saMbhava."--zrI devacaMdrajI ane zAstrakAre paNa atre tevA ja parama bhAvathI namasakAra karyo che,-e "icchA arthAta-jinavaravRSabha = vardhamAnane (mahAvIrane) eka paNa namaskAra nara vA nArIne saMsArasAgarathI tAre che. arthAtasamyaphabhAvathI ja samyaphapaNe karavAmAM AveluM A eka paNa namaskAra apAdhapulaparAvarta madhye (ardhapudgalaparAvartAnI aMdara) tAre ja che, te pachI stutinuM to pUchavuM ja zuM? (Avo adbhuta che mahimAtizaya A bhagavadbhaktina). A aMge vizeSa jijJAsue bhagavad ane bhagavadbhaktinA AvA asAdhAraNa mahimAtizayanuM apUrva bhaktiullAsathI divya gAna gAtA parama bhAvitAtmA zrI haribhadrAcAryajInA "lalita vistaragraMthanuM avalokana karavuM,-je A saMpUrNa graMtha para vivecanAtmaka "cihemavidhinI TIkA lakhavArUpa svalpa bhakita kusumAMjali arpavAnuM sadabhAgya A lekhaka vivecakane prApta thayuM che,-te A zrI haribhadrAcAryajInI amarakIrtigAthA gAto "lalitavistarA bhaktiyegane apUrva graMtha che. prayajana kema kahI zakAya? kAraNa ke kAgaDAnA dAMtanI parIkSA vagerenI jema, tenA prayoganI siddhi thaI zakatI nathI,-asaMbhava che mATe. [A "kAkadaMta parIkSA nyAya' kahevAya che. jyAM kyAMya azakya, asaMbhava, nirarthaka vAta heya tyAM A lAgu paDe che. Adi zabdathI 'pUruM nAti to rANA' ityAdi]. AnuM A phala' ema je bega te saMbaMdha kahevAya che. ane te kathanamAM--abhidheya viSayamAM antargata che-samAI jAya che; eTalA mATe koI te saMbaMdhane je kahetA nathI, ItyAdi." temAM--"navechALatoDo caoNnci vinottamam vIraM - ayogI, gigamya, jinettama evA vIrane IcchAgathI namI,-e uparathI ISTa devatAnuM stava kahyuM. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadaSTisamuccaya ga" zabbI sUcavyuM che. prabhu pratyenI namanakriyAmAM pradhAnapaNe je aMtaraMga IcchA, sAce niSkapaTa bhaktibhAva, parama prema joIe, te te amane avazya che, ema emane aMtarAtmA sAkSI pUre che, tethI "IcchAyegathI" e zabda bedhaDakapaNe kahyo che. kAraNa ke prabhunA parama adbhuta guNathI rIjhI tenA pratye parama prema kuratAM, priyatama evA te prabhu pratye sahaja AtmabhAve namaskAra karavAnI temane sahaja IcchA thaI AvI che. "haSabha jinezvara prItama mAro re, era na cAhuM re kaMta; rIjhayo sAhiba saMga na parihare re, bhAge sAdi anaMta." zrI AnaMdaghanajI A icchAga' zabda atre hetupUrvaka che. ethI karIne zAstroga ne sAmarthyacaga-e be vegane apavAda karyo che. A graMthakAra jevA mahAtmA, mahAzAstrajJa, mahAsamartha icchAga 5. vegI puruSa pitAnA mATe mAtra IrachAyega' e zabda je che, te temanI parama laghutA " sAthe parama gaMbhIra udAra AzayavALI mahAnubhAvatA pragaTa kare che. kAraNa ke, teozrI kahe che ke-tevA zAstraga-sAmarthayeganuM te mahAruM anadhikArIpaNuM che, eTale khAsa 'IrachAyega vacce samAna co tameivata:oga tenA daSTibhede karIne saMkSepathI kahIza -e uparathI prayojana vagere traNa kahyA. Ama glaeNka sUtrane samudAya artha che, ane avayava artha (padepadane chUTo artha) to A pramANe :natya-namIne, praNamIne, vI-vIrane, praNamIne ema saMbaMdha che. kevA prakAre praNamIne ? te kechAyonara:-IcachAyogathI, evuM kriyAvizeSaNa kahyuM,-eTale ke jema IrachAyoga hoya tema. A vizeSaNa zAsUga ane sAmarthya gana vyavaheda athe (apavAda karavA mATe) che, ane te yugane anadhikArIpaNue karIne A vyavasacheda-apavAda ISTa che. prakaraNa prAraMbhe mRSAvAdanA tyAga vaDe karIne, sarvatra aucitya AraMbhavALI (ucita-yathAyogya) pravRttinA pradarzanAthe A vyavaheMda-apavAda kahyo che. ane A traNeya gonuM (IcchAyega, zAsUga ane sAmarthyayoga) svarUpa have pachI tarata ja kaheze. kevA viziSTa vIrane praNamIne? te mATe kahyuM-vinottama jinottamane, evuM vastuvizeSaNa che. ahIM rAgAdinA jetApaNAthI (jItanArapaNAthI) sarveya viziSTa kRtadhara Adi jina kahevAya che. jema ke-Rtajine, avadhijine, mana:paryAyajJAna jino, ane kevali jine. temAM te vIra kevalipaNAne lIdhe ane tIrthaMkarapaNAne lIdhe uttama che. A "jinettama" vizeSaNa uparathI bhagavaMtanI tIrthaMkara nAmakarmanA vipAka phalarUpa evI parama parArthe saMpAdana karanArI karmakAya avasthA kahI. tathAbhavyatavathI AkSipta (AkarSAyela) vara badhilAbha jenI aMdara hoya che, evA ahaMdavAsathathI upArjana karela anuttara puyasvarUpa te tIrthaMkaranAmakamane vipAka hoya che. Ane ja vizeSaNa Ape che- ayoga evA vIrane. zAvavAmana jarma co: mana-vacana-kAyAnuM kama te yoga che. jene yoga vidyamAna nathI, te aga,-evA te vIrane. ane A uparathI bhagavaMtanI-zailezI avasthAnA uttarakALe honArI, samasta karmanA dUra thavArUpa, tathAbhavyatvanA parikSayathI uddabhavela parama jJAnasukharUpa lakSaNavALI, ane kRtakRtyatAthI niSkitArtha svarUpa evI parama phalarUpa tavakAya avasthA kahI. eTalA mATe ja kahyuM - Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMgalAcaraNa zabdathI je tene apavAda na karuM athavA tenAthI hAruM yuktapaNuM kahuM, te rakhene mRSAvAda-asatya bhASaNa thaI jAya; ane te te hAre karavuM yogya nathI, durathI pariharavuM che, nahiM to vagara vicAryuM eka paNa asatya vacana uccAruM te mahAruM "munimaNuM" kema rahe? eTalA mATe e zabdaprayoga karyo che, te ucita ja che, aucitya pravRttirUpa ja che; ane sarva sthaLe AtmAthI mumukSue ucitapaNe ja pravartavuM gya che enuM udAharaNa batAvavA mATe A kahela che. jyAM jyAM je je jema ghaTe, ucita hoya, tyAM tyAM te te tema samajavuM ane AcaravuM, tenuM nAma aucitya athavA ucitapaNuM che. kevI adbhuta nirmAnitA! kevI bhavabhIrutA ! kevI nikhAlasatA ! "jyAM jyAM je je yogya che, tihAM samajavuM teha, tyAM tyAM te te Acare, AtmAthI jana eha." zrImad rAjacaMdrajI praNIta zrI Atmasiddhi. Ama eka chAga zabda yojIne graMthakAra maharSie atyaMta kuzaLatAthI ekI sAthe aneka hetu garbhitapaNe sUcavyA che. (1) IcchApradhAnapaNathI parama prItiyukta bhakti batAvI. (2) IcchAganA lakSaNa pramANe pitAnuM samyagadaSTi sahita zrutajJAnIpaNuM sUcavyuM. (3) te uparathI yogadaSTizAstra guMthavAnuM potAnuM adhikArIpaNuM dhvanita karyuM. (4) zAstraga ne sAmarthayeganuM potAnuM anadhikArIpaNuM nikhAlasapaNe kahI, pitAnI parama laghutAno, nirdabha saraLatAne ne paramArtha sat satyavAditAne paricaya karAvyo. (5) sarvatra ucita pravRtti karavAne dAkhale besADI bIjAne tema karavAne baMdha karyo. soncei -cogigamyune. yegIone gamyu te gigamya, evA te vIrane. yogIo atre Rtajina Adi grahyA che. A uparathI vaLI agI (egI nahi evA) mithyAdaSTiene bhagavaMtanA gamyapaNane vyavacheda kahyo (niSedha kace). kAraNa ke enI jijJAsAnuM paNa chellA yathApravRttakaraNamAM hovApaNuM che, eTale anya samaye tenI anupatti che (te ghaTatuM nathI). ane- vIraM-vIrane, A anvatha saMjJA che, (zabdanA barAbara artha pramANe nAma che). mahAvIryavaDe virAjanathI, tapa vaDe karmanA vidyAraNathI, kaSAya Adi zatruonA jayathI ane kevalazrInA svayaMgrahaNathI je vikrAMta-parAkramavaMta te vIra, evA tene. Ama A uparathI, anyane asAdhAraNa evA yathAbhUta-jevA che tevA guNonuM utkIrtana e bhAvastavanuM svarUpa hovAthI--iSTadevatA stava kahyuM. ane guNathI iSTapaNuM bhagavaMtanA guNaprakarSarUpapaNuthI (atizayavaMtapaNAthI) che, ane devatApaNuM parama gatinI prAptithI che. vacce samAna covaM tadameivata :-oga tenA daSTibhede karIne saMkSepathI kahIza,-e uparathI projana vagere traNa kahyA. kevA prakAre ? te kahevAmAM Ave che : va -kahIza, co-mitrA Adi lakSaNavALo yoga, Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadaSTisamuccaya Ama atre namaskAra karI, zrI vIra bhagavAna kevA che? enuM yathArtha svarUpa darzAvatA vizeSaNa ahIM jyAM che. A vIra bhagavaMtane (1) jinottama, (2) aga, (3) gigamya e traNa vizeSaNa ApyA che, tenuM yathArtha paNuM A pramANe - jinettama-jinamAM je uttama che. rAga-dveSa-maha Adi AMtara zatruone jeNe jaya karyo che te jina (arihaMta-vItarAga) kahevAya che. uttarottara AtmaguNanA pragaTapaNA pramANe te jinanA-kRtajina, avadhijina, mana:paryAyajJAna jina, kevalI jina-ema bheda che. ane temAM paNa vIra bhagavAna uttama-utkRSTa-sarvazreSTha che, kAraNa ke te kevalI che, tema ja tIrthaMkara paNa che. te tIrthakara padaprAptino upakrama A prakAre che :-jIvanI tathArUpa yogyatAthI (tathAbhavyatAthI) AkarSAIne uttama badhibIja temane pUrvajanmamAM prApta thayuM ane tyAre abhakti-pravacana vAtsalya vagere uttama sthAnakenI temaNe uttama sevanA karI, utkRSTa ArAdhanA karI. tathA "A mehAMdhakArathI gahana saMsAramAM paribhramaNa duHkha pAmI rahelA A bicArA prANIone, huM A dharmarUpa teja-prakAzavaDe karIne A duHkhamAMthI game tema karI yathAyogapaNe pAra utAruM, huM A sarva jIvane saddharmazAsana-rasika karu evA prakAre te va2 bodhi pAmele "bodhisatva" bhAvanA bhAve che. ane pachI "karuNuM" vagere guNathI samAna-samAsathI, saMkSepathI -vistArathI te pUrvAcAryothI ja uttarAdhyayana-yoganirNaya AdimAM kahevAmAM Avyo che. tameivata -te yogadaSTinA bhedathI. temAM atre saMkSepathI yogakathana te kartAnuM anaMtara prayojana che, paraMparA prayojana to nirvANa ja che, kAraNa ke zuddha AzayathI A tevA prakAranI satvahita pravRtti che, ane A sahita pravRtti nirvANanA avaMdhya-acUka bIjarUpa che. abhidheya kahevAno viSaya ga ja che, sAdhu-sAdhanarUpa lakSaNavALe te saMbaMdha che. ema A mArga kSaNu che,-sArI peThe khUMdAyele-kheDAyela-jANItuM che. ane zrotAone anaMtara prayojana te prakaraNanA arthanuM parijJAna che; paraMparA prayajana te eonuM paNa nirvANa ja che, kAraNa ke prakaraNane arthanA parijJAnane lIdhe aucityathI-ucitapaNuthI atre ja pravRtti hoya che, ane A pravRtti paNa nirvANanA avaMdhya-amodha bIjarUpa hoya che. "mohAndhakAragahane saMsAre duHkhitA bata / sattvAH paribhramantyuccaiH satyasmindharmatejasi // ahametAnataH kRcchrAdyathAyogaM kathaMcana / anenottArayAmIti varabodhisamanvitaH / / karuNAdiguNopetaH parArthavyasanI sadA / tathaiva ceSTate dhImAnvardhamAnamahodayaH / / tattatkalyANayogena kurvansattvArthameva sH| tIrthakRtvamavApnoti paraM satvArthasAdhanam // " zrI haribhadrAcAryajIkRta zrI yogabindu. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMgalAcaraNa yukta e te parama kRpALu mahAmati, sadA parArthavyasanI-paropakArano baMdhANI banI, tema ja pravRtti kare che. ane tema karatAM tene mahadaya-parama puNyarAzi ne guNarAzi vardhamAna thata jAya che. Ama te te kalyANagavaDe prANIo pratye paropakAra karatAM te tIrthakarapaNuM pAme che, ke je tIrthakara paNuM jIvana para pakAranuM parama sAdhana che." bhaktaziromaNi mahAtmAo gAI gayA che ke - "trIje bhava vara thAnaka tapa karI, jeNe bAMdhyuM jinanAma; re bhavikA! siddhacakrapada vada."--zrIyazavijayajI-(zrI zrIpALarAsa) "bhava trIje samakita guNa ramyA, jinabhakti pramukha guNa pariNamyA; tajI iMdriya sukha AzaMsanA, karI sthAnaka vIzanI sevanA. ati rAga prazasta prabhAvatA, mana bhAvane evI bhAvatA; savi jIva karuM zAsanarasI, IsI bhAvadayA mana udbhasI." zrIdevacaMdrajIkRta snAtra pUjA AvA tIrthaMkaranAmakarmane jyAM udaya che, evI karmakAya avasthAnuM eTale ke karma janya sAkAra dehadhArI sagI avasthAnuM A "jinettama" vizeSaNathI grahaNa karyuM che. ane A dehadhArI avasthA chatAM, bhagavAnanI sahajAnmasvarUpa sthitivALI parama jJAnadazA evI te apUrva hoya che ke jANe teo dehAtIta vartatA hoyanI! deha chatAM jenI dazA, varte dehAtIta; te jJAnInA caraNamAM, he vaMdana agaNita." zrImad rAjacaMdrajI praNIta zrI Atmasiddhi ayoga-mana-vacana-kAyAnuM karma te yoga che. jene te yoga nathI te ayoga che. A vizeSaNa uparathI bhagavAnanI tasvakAya avasthAnuM eTale ke zuddha Atmatatva mAtra ja jenI kAyA che evI siddha avasthAnuM grahaNa karyuM. A zuddha Atmatattavamaya aga avasthA, zailezIkaraNa pachI tarata ja upaje che; ane tyAre temAM samasta karma dUra thaI gayA hoya che, tathAbhavyatvanA parikSayathI parama jJAnasukha uparyuM hoya che. samasta kRtya karI lIdhAM hovAthI tyAM kRtakRtyatA anubhavAya che, ane mekSarUpa parama phalanI prAptithI te niSkitArtharUpa-siddhadazArUpa hoya che. AvI niSkarma, nirAkAra, niSkala zuddha Atmatatvamaya dazA "aga' vizeSaNathI sUcavI bhagavAnanA siddhapadanI stuti karI. zUrapaNe Atama upayegI, thAya tiNe agI re."--zrI AnaMdaghanajI. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadaSisasucaya gigamya--ane evA te aAgI bhagavAna gIone-samyagajJAnadaSTivALA puruSane ja gamya che, pAmI-jANI zakAya evA che jegI eTale jene samyam jJAnadaSTi ughaDI che evA zratajina vagere samajavA. paNa je haju yegI nathI thayA evA yogigaya agI mithyAdaSTine to te gamya che ja nahi; kAraNa ke enA saMbaMdhI jijJAsA-jANavAnI IcchA paNa chellA yathApravRttakaraNamAM upaje che, bIjA samaye upajatI nathI, to pachI e jinezvaranA svarUpane oLakhavA-jANavAnI vAta te kyAMya dUra rahI. Ama samyagadaSTi bhegIone ja te gamya heI, gigamya" vizeSaNa kahyuM.+ evA bhagavAna "vIra" che. A anvartha nAma che, eTale ke "vIra' zabdanI vyutpatti artha pramANe te barAbara yathArtha paNe ghaTe che. te sAcesAcA ke vIra' che, kAraNa ke te vIra bhagavaMta parama AtmavIryathI virAjamAna che; tapa vaDe temaNe karmanuM vidAraNa vIra karyuM che, kaSAya vagere aMtaraMga vairIo upara vijaya meLavyuM che, ane evA parama parAkamavaMtane uttama guNathI rIjhIne kevalalakSmI te puruSottamane svayaM varI che. Ama vikramavaMta-AtmaparAkamavaMtanA samasta lakSaNa hovAthI, bhagavaMtane "vIra nAma barAbara chAje che. kAraNa ke "vIrapaNuM te Atama ThANe, jANyuM tumacI vANe re. kAma vIrya vaze jima bhogI, tima thaye AtamabhogI re. vIrajIne caraNe lAguM, vIrapaNuM te mAguM re; mithyA moha timira bhaya bhAguM, jIta nagArU vANuM re."--zrI AnaMdaghanajI. zuddhatA ekatA tINatA bhAvathI, moha ripu jItI jaya paDaha vAyo."-zrI devacaMdrajI. " namo durvArarAgAdivairivAranivAriNe / gate yoninAtha mahAvIrAya tA i."--zrI hemacaMdrAcAryajIkRta zrIyogazAstra, + vRttimAM pade pada vivarIne teno yathAnakrame avaya saMbaMdha batAvavAnI zrImAna A kathanazailI manana karavA jevI che, ane abhyAsI vidyAthIne bahu upayogI che. zrI haribhadrasUrijIe eke eka akSara telI tolIne-mApI mApIne cA che, UMDA tatvaciMtanapUrvaka lakhyo che, tene kAne mAtrA paNa saprayojana che. eTale A kathanapaddhati lakSamAM rAkhI dhIrajathI svasthapaNe-zAMtapaNe jema jema A satazAstrano Azaya "cAvI cAvIne vAMcavA-vicAravAmAM Avaze, tema tema adhika AnaMda thaze, evI sAmAnya sUcanA che. ane A vRttine Azaya paNa atre pratyeka zlekanA vivecananA prAraMbhe prAyaH prathama pArigrAphamAM vaNI dIdhe che ane pachI te upara sphaTa vivecana karyuM che. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMgalAcaraNa ISTadevastava-Ama AvA vIrane namaskAra karI atre zAstra prAraMbhe maMgalarUpa ISTa devatAnuM bhAvastiva kahyuM, kAraNa ke anyane sAdhAraNa nahiM evA asAdhAraNa-ananya yathAbhUta guNonuM saMkIrtana karavuM te bhAvatava kahevAya che; ane atre paNa bhagavAnane ISTadeva stava jevA che tevA guNavAcaka vizeSaNa vaDe ISTa devanuM bhAvastava karyuM che. AmAM bhagavAnanuM ISTapaNuM atizayavaMta evA paramettama guNagaNane lIdhe che, ane devatApaNuM parama divya gatinI-muktinI prAptine lIdhe che. Ama bhagavAna kharekharA "ISTa deva" che. temaja mokSasukhanA kAraNarUpa A yogadaSTi paNa A vIra prabhue upadezI che, te upakAranI smRti arthe paNa atre te bhagavAnane namaskAra karyo che. "zivasukha kAraNa upadizI, gata aDa diThThI re; te guNa thaNI jina vIrana, karazuM dharmanI puThThI re........vIra jinesara dezanA." -zrI yazovijayajIkRta yogadaSTisajhAya -11 prajanAdi Ama maMgalAcaraNa karI ahIM prajana, viSaya, saMbaMdha e traNa kahyA che. ahIM kahevAne viSaya ga ja che. sAdhya-sAdhanarUpa te saMbaMdha che. graMthakartAnuM anaMtara-tAtkAlika (Immediate) prayajana saMkSepamAM yoganuM kathana karavuM te che ane paraMparA projana (Remote, Ultimate) mekSa che, kAraNake zAstrakAra zuddha AzayathI A sattvahitarUpa paropakAra pravRtti kare che, ane mAna-pUjA-kIti Adi kAmanAthI rahitapaNe kevaLa zuddha AtmAthe karavAmAM AvatI AvI zuddha pravRtti mokSanA avaMdhya-acUka bIjarUpa che bIja hoya to kALAMtare phAlIkUlIne vRkSa thAya, tema zuddha AzayathI karavAmAM AvelI A sanzAstrarUpa papakAra pravRttinA bIjamAMthI paraMparAe nirvANa-makSa phaLanI avazya prApti e zAstrakAranuM paraMparA prayajana che. ane zrotAonuM anaMtara prayojana to A yoga prakaraNanA arthanuM parijJAna thavuMsArI peThe samajavuM e che; emanuM paNa paraMparAprayeAjana te mokSa ja che, kAraNa ke prakaraNa arthanA jJAnathI jema ghaTe tema ucitapaNe atre ja yogamAM pravRtti hoya che, ane A gapravRtti paNa mokSanA avaMdhya-acUka bIjarUpa che, temAMthI paNa kALAMtare avazya mokSarUpa phaLa maLaze ja. "ehanuM phaLa deya bheda suNIje, anaMtara ne paraMpara re; ANapAlana citta prasannI, mugati gati suramaMdira re...... suvidhi jinesara" -zrI AnaMdaghanajI Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10) gadaSThisamuccaya Ama ISTa devatAnuM stava karI, ane prajana vagere kahI batAvI, prakaraNamAM upakAraka evuM prAsaMgika kathavA kahe che - ihaivecchAdiyogAnAM, svarUpamabhidhIyate / yoginAmupakArAya, vyaktaM yogaprasaGgataH // 2 // icchA Adika yoganuM, kathAya AMhi svarUpa; upakArArthe yoginA, prasaMgathI phuTa rUpa. 2, artha -ahIM ja IcchA vagere yoganuM svarUpa, yogIonA upakAra mATe, ganA prasaMgathI, vyaktapaNe spaSTapaNe kahevAmAM Ave che. vivecana have ahIM cAlu viSayamAM upayogI evA yugabhUmikArUpa-ganA hRdayarUpa icchAga zAstraga ne sAmaveganuM svarUpa kahevAmAM Ave che. mitrA vagere gadaSTione tenI sAthe nikaTane saMbaMdha che, te daSTie temAM aMtarbhAva pAme che, tethI tenA prasaMgathI ane tenuM kathana Avazyaka che. eTale te kulagI ne pravRttacaka e be prakAranA yogIonA upakArArthe kahyuM che, ane te paNa vyaktapaNe, spaSTapaNe, agopyapaNe, khullekhulluM kahyuM che. paNa niSpannasiddha yogIone AthI upakAra ke saMbhavato nathI. A svarUpa je kahyuM che te yogIjanonA upakArane mATe che, teone yeganuM rahasya-marma kula yogI Adi ja aLasa jANavArUpa thAya te mATe che. ahI yegIo eTale kalagI ne pravRttacaka e be koTinA yegIo samajavA,-nahiM ke niSpanna-siddhagIo; kAraNa ke teonuM kArya te paripUrNa siddha thaI cUkyuM che, teo te yuganuM hRdaya pAmI vRtti -rUdaiva-ahIM ja, prakramamAM, cAlu viSayamAM. zuM? te ke-rUchAvAnAM-IcchA Adi yoganuM-chAyega, zAstroga, ane sAmarthyoganuM. ethI zuM ? te ke as wImIyate-svarUpa-svalakSaNa kahevAmAM Ave che. zA mATe ? to ke- yoninAmuvArA -gIonA upakAra arthe. yogIo atre ulagIo ane pravRttacakragIo grahyA che (jenuM lakSaNa kahevAmAM Avaze), nahiM ke niSpanna gIo-(jenuM lakSaNa paNa kahevAmAM Avaze.) kAraNake teone AnA thakI upakArane abhAva che, eTale temAMthI anya evA kalayogI ne pravRttacakanA upakAra athe. ane A thakI upakAra eTale yoganA hRdayane (rahane-marmane) baMdha te che. kevI rIte kahevAmAM Ave che ? te ke raca-vyaktapaNe, spaSTapaNe (agokhapaNe), ane A aprastuta (asthAne) paNa nathI, eTalA mATe kahyuM-yogAsatta:-mitrA Adi yuganA prasaMgathI. "prasaMga" nAmanI taMtraktithI AkSipta-AkarSAIne A AvI paDeluM che, ema artha che. rogonuM, icchA Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ irachAyAgAdi (11) siddhahasta yogI banI cUkyA che, jega-giriga para gArUDha thaI gayA che. eTale tevA te mahAnubhAvone AthI kAMI upakAra thavAne abhAva ja che. pAmelAne pAmavAnuM zuM ? caDhelAne caDhavAnuM zuM ? je koIne AthI upakAra thavAne saMbhava hoya, te sAdhaka dazAvALA evA kulagIone ane pravRttacaka yegIone ja che. "kulagI ne pravRttacakra je, teha taNe hita hete che." gadaSTi graMtha hita have, tiNe kahI e vAta che." Arohe ArUDha girine, tima ehanI gati nyArI jI." -zrI ke. da. sakjhAya. A traNa prakAranA gIonuM svarUpa graMthakAra maharSi AgaLa upara vistArathI kahevAnA che. paNa saMkSepathI- "kulagI eTale jeo yegIonA kulamAM janmyA che, eTale ke janmathI ja je te yegIne dhamane pAmelA che, je janmathI ja bhegI che (Born Yogis) te ane bIjAo paNa je prakRtithI gI-dharmane anugata hoya che, anusaranArA hoya che, te paNa kulagI che, bAkI bIjA nahiM. jJAnarUpa agnimAM havana karanAra, adhyAtmazAstramAM niSNAta ane parabrahmarUpa gAmanA vatanadAra, jeo "ekamevAdvitIyaM" nA siddhAntamAM nitya nimagna rahIne tribhuvananuM rAjya karatA hoya che, ane saMtoSarUpa vanamAM kokila samAna madhura dhvani karyA kare che ane jeo vicAravRkSanA mULamAM besIne brahmarUpa phaLanuM nitya sevana karatA hoya che evA bhegInA * kuLamAM te gabhraSTa puruSa janma dhAraNa kare che." ItyAdi. saMtazrI jJAnezvara mahArAjakRta jJAnezvarI gItA. "gIkule jAye tasa dharma, anugata te kulagI ; aSI guru-deva-dvija priya, dayAvaMta upayogI che." ItyAdi-zrI ke. da. sajhAya. *" athavA yoninAmeva suje mAta dhanatAm | etaddhi durlabhataraM loke janma yadI dRzam / / tatra taM buddhisaMyoga labhate paurva dehikam / rAte ja tato mUyaH saMsiddha kurjara -gItA a. 6. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUmikA icchAga zAstraga ane sAmarthyoga IcchAganuM svarUpa pratipAdana karavA mATe kahe che- kartumicchoH zrutArthasya, jJAnino'pi pramAdataH / vikalo dharmayogo yaH, sa icchAyoga ucyate // 3 // icchaka kRtajJa jJAnine, paNa pramAda pasAya; vikala je dharmaroga te, IcchAga kathAya. 3. artha -dharma karavAne icchatA, ane Agama-artha jeNe zravaNa karyo che evA (kRtArtha) jJAnIno paNa, pramAdane lIdhe je vikala-asaMpUrNa dharmaga, te IcchAga kahevAya che. vivecana ahIM IcchAganuM svarUpa spaSTapaNe kahyuM che. jyAM dharma kartavya karavAnI sAcI aMtaraMga kRtti-stumiro -karavAnA Icchu-Icchaka, tevA prakAranA kSapazama bhAvathI nirbhAjapaNe janirdabhapaNe ja karavAne icchatA evA koIne. Ane ja vizeSaNa Ape che. A cika6dharma karavAnI IcchAvALe ke viziSTa hoya? te ke tArtha -mRtArtha, eTale jeNe artha-Agama zrata karyuM che, zravaNa karyuM che evo. kAraNake artha zabdane artha Agama vacana che, te ane ta" AnAvaDe karIne tava arthAya che, zodhAya che, eTalA mATe. A mRtArtha_zrutajJAnI paNa kadAcita ajJAnI ja heya-kSayopazamanA vicitrapaNAne lIdhe. eTalA mATe kahyuM - jJAnanoDaji-jJAnIne paNa, anuSThAna karavA yogya-AcaravA yogya tattvArthaparamArtha jeNe jANela che, samajela che evA jJAnIne paNa. evA prakArane hetAM paNa zuM? to ke kamAvataH-pramAdane lIdhe, vikathA Adi pramAde karIne, virA-vikala, kALa vagere vikalatAne AthI vikala-asaMpUrNa, dharmacakA -dharmaga, dharmavyApAra, -je, vaMdana Adi viSayI, rUchAyoA ucatte te "icchAga kahevAya che ane AnuM IcchApradhAnapaNuM tevA prakAre akAla AdimAM paNa karavA thakI che. A icchAga-zAstroga-sAmarthyogane viSaya eTale badhe rasaprada badhaprada che ke zrI haribhadrAcAryajIe pAse A aMgenA A nava zleka potAnI A yogadaSTisamuracaya pachInI saMbhavatI uttara kati-bhagavadbhaktinuM adabhuta rahasya prakAzatI amara kRti "lalita vistarAmAM avatAryA che. juo-A lekhaka vivecake karelA cihemavidhinI TIkA nAmaka vivecana sameta prasiddha thayela A zrI haribhadrAcAryajInA amara kIrti kalaza samo bhaktiyogano apUrva graMtha lalitavistA, Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IcchAyoga (13) IcchAnuM pradhAnapaNuM-mukhyapaNuM che, tenuM nAma "IcchAga" che. tevA IcchAyegavALo puruSa zAstravettA ane samyagajJAnI hoya che, paNa tema hovA chatAM haju vikathA vagere pramAdane lIdhe, tene te dharmavyApAra vikala eTale ke kheDakhAMpaNavALa-asaMpUrNa che. Ama IcchAgI puruSanAM mukhya lakSaNa A che -(1) dharma karavAnI IcchA, (2) kRtArtha-zrutajJAnIpaNuM. (3) samyajJAnIpaNuM, samyagRSTipaNuM. (4) chatAM pramAdajanya vikalapaNuM. 1. dharma karavAnI icchA-prathama te te puruSa dharmakArya karavAnI sAcesAcI, kharekharI, nirdabha, niSkapaTa, nirvyAja aMtaraMga icchAvALo dharma karavAnI hovo joIe. kAraNake jema saMsAra-vyavahAramAM prathama koI paNa kRtya IcchA karavAnI IcchA thAya che, ne te pachI ja temAM pravRtti thAya che, tema paramArthamAM paNa prathama te dharmakRtya karavAnI sAcI aMtaraMga IcchA upajavI joIe, te dharmanuM paheluM pagathiyuM che. dharma pratyenI eTale ke makSasAdhana pratyenI tevI aMtaraMga IcchA, parama ruci, parama prIti, bhakti bhAva, prazasta rAga, sAce "raMga" jyAM lagI na hoya, tyAM lagI dharmakriyAmAM sAro rasa upajatuM nathI, "chAra para lipaNa" jevI nIrasa zuSka kriyA yaMtravat jaDapaNe thayA kare che, paNa temAM joIe tevI majA AvatI nathI. amRtasarovara bharyuM hoya, paNa tenI ora mIThAza te tRSAturane ja Ave che. bhejananI kharI mIThAza sAcI bhUkha lAgI hoya tene ja Ave che, mATe dharmanI sAcI IcchA, tamannA, laganI lAgavI joIe, e sauthI prathama jarUranuM che. eTale je sAcA jogIjana' che, temanAmAM te tenI sAcI IcchA hovI ja joIe, e ganI prathama bhUmikA che. ane te jogIjanane IcchA paNa zI che? "mULa zuddha te Atmapada' rUpa zuddha dharmanI-mokSanI prApti sivAya bIjI icchA te mumukSu AtmAthI jogIjanone hotI ja nathI. teone te eka AtmArthanuM ja kAma hoya che, bIje manaroga hoto nathI. Icche che je jogIjana, anaMta sukhasvarUpa mULa zuddha te Atmapada, sagI jinavarUpa." "kAma eka AtmArthanuM, bIje nahi manarega." paricayI ! tamane huM bhalAmaNa karuM chuM ke tame gya thavAnI tamArAmAM IcchA utpanna karo." tRSAturane pAyAnI mahenata karo, atRSAturane tRSAtara thavAnI jijJAsA pedA karaje." ItyAdi. -zrImad rAjacaMdrajI Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (14) gadakiTasamudAya zrI pratikamaNa vagere sUtramAM ghaNusUtro "cchAmi "rA' vagere IcchA pradarzaka padathI zarU thAya che, enI pAchaLa paNa e ja rahasya raheluM che, ke pratyeka dharmakriyAmAM prathama IcchAga hovo joIe. jemake "succhAmi vAramaLo, sujhAjhAreNa saMhisadu mAvana 0] ItyAdi temaja A graMthanA maMgalAcaraNamAM paNa te IcchAga ja kahyo che, te paNa garbhitapaNe ema sUcave che ke IchAyoga e ja yoganuM maMgalAcaraNa che, yoganuM prathama pagathiyuM che, yeganuM pravezadvAra che. ane A dharma- IcchAmAM paNa bIlakula niSkapaTapaNuM, mAyAcAra rahitapaNuM hovuM joIe; dAMbhika DoLaghAlupaNuM, dharmaDhegIpaNuM, bagalAbhagatapaNuM na ja hovuM joIe, dhamImAM khapavA khAtarano daMbha na ja hovo joIe; ne te ja te sAcI dharmaicchA-mumukSatA kahI zakAya. kapaTa rahita thaI Atama arapaNA re, AnaMdaghana pada reha......."--zrI AnaMdaghanajI. durbala nagna ne mAsa upavAsI, je che mAyA raMga re; te paNa garbha anaMtA leze, bole bIju aMga che." -zrI yazovijayajIkRta sADA traNaso gAthAnuM stavana "AtmArthinA tatastyAjyo daMbho'narthanibandhanam / / zudva yAdanumUtacetyAna pratipAditam "_zrI yazovijayajI kRta adhyAtmasAra arthAt -eTalA mATe AtmAthIe anarthanA kAraNarUpa daMbha-gIpaNuM choDI devuM joIe. ajunI-saraLatAvaMta puruSanI zuddhi hoya che, ema AgamamAM kahyuM che. 2. zrutajJAna-bIjuM, tenAmAM zrutajJAna hovuM joIe. sadgurumukhe ke saltAmramukhe teNe zrutanuM arthanuM zravaNa kareluM hovuM joIe, tene AgamanuM jANapaNuM zratajJAna hovuM joIe. atre "zravaNa" eTale mAtra kaNe driyadvArA zabdanuM sAMbhaLavuM ema nahIM, paNa sAMbhaLavAnI sAthe bhAvathI arthagrahaNa paNa karI levuM te ja sAcuM zravaNa che. kAraNake jenA dvArA tatva arthAya-dhAya tenuM nAma ja artha athavA Agama-zruta che. eTale A artha-Agama-zruta je zravaNa kare, te tenA arthagrahaNarUpa zravaNa paNa kare, e saheje samajAya ema che. x "kAyotsargAdisatrANAM zraddhAmedhAdibhAvataH / icchAdiyoge sAphalyaM dezasarvavrataspRzAm // " - zrI adayAtmasAra "hiassa jahA khaNamavi vicchijjai Neva bhoaNe icchaa| evaM mokkhatthINaM chijjai icchA Na kajjaM mi||" zrI yazovijayajIkRta yatilakSaNasamuccaya Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IcchAyAga (15) 3. samyagadaSTi-jJAnIpaNuM-zAstrajJAna haya, sarva Agama jANate hoya; chatAM kadAcane ajJAnI paNa hoya; eTalA mATe icchAgI "jJAnI" hovo joIe samyagadaSTi- evuM khAsa vizeSaNa mUkayuM. icchAyegI samyagudaSTi puruSa hoya, samya jJAnIpaNuM gudanane prApta thayela AtmajJAnI heya. samyagadarzana vinAnuM badhuMya jJAna ajJAnarUpa ja che. kAraNake zAstrasamudrane pAra pAmIne vidvAna-vibudha thaye hAya. paNa anuSThAna karavA yaMgya evuM ArAdhya ISTa tatva na jANyuM hoya, te te ajJAnI ja kahevAya. vibudhee (deva) maMdara parvatavaDe sAgaramaMthana karI sArabhUta ratnanI ne temAM paNa sArabhUta amRtanI prApti karI, ema purANakti che. te rUpakane atre 4 adhyAtma paribhASAmAM ghaTAvIe, to vibudha (vidvajane) adhyAtmazAstrarUpa maMdarAcalavaDe zAstrasamudranuM maMthana karI, temAMthI sArabhUta tatva-ratna khoLI kADhI, parama amRtarUpa Atmatatvane na pAme, to te temanuM vibudhapaNuM abudhapaNArUpa ja che, ajJAnapaNArUpa ja che. pAMcamA aMgamAM-zrI bhagavatIsUtramAM spaSTa kahyuM che ke "nava pUrva sudhI bhaNe hoya paNa je jIvane na jANe che te ajJAnI che." "je hoya pUrva bhaNela nava paNa, jIvane jANe nahIM, to sarva te ajJAna bhAkhyuM, sAkSI che Agama ahIM; e pUrva sarva kahyA vizeSa, jIva karavA nirmaLa, jinavara kahe che jJAna tene, sarva bhavya sAMbhaLe. nahIM graMthamAMhi jJAna bhAkhyuM, jJAna nahiM kavi-cAturI, nahiM maMtrataMtro jJAna dAkhyAM, jJAna nahiM bhASA TharI; nahIM anya sthAne jJAna bhAkhyuM, jJAna jJAnImAM kaLA, jinavara kahe che jJAna tene, sarva bhavya sAMbhaLo." jaba jA nija rUpake, taba jA saba leka; nahiM jAnyo nija rUpake, saba jA sa pheka."-zrImada rAjacaMdrajI. eTalA mATe icchAgI "jJAnI" puruSamAM AtmajJAna avazya hoya; IcchAgI puruSa samyagadaSTi, samyagdarzanI, AtmajJAnI hoya. 4. pramAdajanya vikalatA-Ama A IchAyegI samyagadRSTi AtmajJane darzana meha te dUra thayo che, paNa cAritramehanI haju saMbhAvanA che, eTale haju pramAdathI tene tevI saMpUrNa avikala Atmasthiti hotI nathI, akhaMDa AtmAnucaraNarUpa vikalatA cAritra hotuM nathI. kAraNake pramAdane sadbhAva hovAthI AtmasvarUpathI pramatta cuta thaI javAya che, vikathA vagere pramAdanA prasaMgathI tenA cAritrabhAvamAM * "adhyAmazAstranAmithivArA : mUyAM kuLanArane prAnta vivurdharna vim zrI yazovijyajIkRta adhyAtmasAra, Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (16) gadaSTisamuccaya vikalapaNuM-khAmI AvI jAya che, ane tethI ja tene yoga-dharmavyApAra vikala-khAmIvALo heI, jJAnAcAra vagerenA kALa-vinaya vagere prakAremAM aticAra -doSathI tenI khalana thAya che. atre pramAda eTale ALasupaNuM evo mAtra sAmAnya artha nathI; paNa pramAda eTale je kaMI vaDe karIne jIva pitAnI AtmasvarUpa sthitithI pramatta thAya, bhraSTa pramAdanA prakAra thAya, vyuta thAya, te vizALa artha che. ane jIvane svarUpabhraSTa karanArA A pramAdanA mukhya pAMca prakAra cheH (1) mada, (2) viSaya, (3) kaSAya, (4) nidrA, (5) vikathA. athavA prakArAMtare tene ATha bheda cheH (1) ajJAna, (2) saMzaya, (3) mithyAjJAna, (4) rAga, (5) dveSa, (6) matibhraMza, (7) dharmamAM anAdara, 8) mana-vacana-kAyAnA ganuM dupraNidhAna. ane A pramAdane lIdhe jJAnAcAra vagere paMca AcAranA sabhyapAlanamAM kSati thavAno saMbhava che chatAM, IcchAyegI mumukSune IcchApradhAnapaNuM te avazya che ja, eTale te kSasAdhaka dharmakartavya karavAnI satata aMtaraMga IcchA dharAve ja che, ane te icchA pramANe vega-dharma vyApAradharma pravRtti paNa kare che, tene dharma puruSArtha to cAlu ja hoya che. kAraNake anya sAmAnya koTinA che jema pramAdI-ALasu hoya che, tevA arthamAM te jJAnI puruSa pramAdI deto nathI, te kAMI pAdaprasArikA karIne ALasu besI rahetuM nathI. tevA sAmAnya-prAkRtajana karatAM te te anaMtagaNa AgaLa vadhI gayo hoya che, kAraNa ke tene kaSAya pAtaLA paDI gayA hoya che, viSayarasa-viSayAsakti maMda paDI gayA hoya che, rAga dveSa Adi pramAdadeSa moLA paDI gayA hoya che, ane AtmasvarUpa jANyA samajyA pachI te jJAnI samyagadaSTi puruSane prayatna, puruSArtha, IcchA paNa pramAda dUra karavA bhaNI ja hoya che. paraMtu upara kahelA kAraNone lIdhe upajate pramAdana aMza paNa jyAM lagI hoya, tyAM lagI te "pramAdI" ja-pramatta ja kahevAya che. ane jeTalA jeTalA aMze tene pramAdadoSa dUra thata jAya che, teTalA teTalA aMze tenI Atmasthiti- AtmadazA vadhatI jAya che, tene IcchAga baLavattara banato jAya che. Ama pramAdanI uttarettara nyUnatA (ochAza) pramANe te IcchAyogI samyagadaSTi AtmajJanA traNa vibhAga paDe cheH (1) avirati samyagRSTi, (2) dezavirati samyagudaSTi, (bhAvazrAvaka), (3) sarvavirati samyagRSTi (bhAvasAdhu). "zraddhA jJAna lahyA che te paNa, je navi jAya pamAya re vaMdhya taru upama te pAme, saMyama ThANa je nAye re... gA gA re, bhale vIra jagataguru gAyo."--zrI yazovijayajI * "ra pramArAnaDa jJAnine avazvAsa: to tataDadUdhIta vaMdhatte vyathA II -zrI za karAca Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IcchAga (17) "pamAyaM kammamA haMsu appamAyaM tahAvaraM / tadamAvAno vAri vAruM uciva vA " -zrI sUtrakRtAMga, pramAdane tIrthaMkaradeva karma kahe che, ane apramAdane tethI bIjuM eTale akarmarUpa evuM AtmasvarUpa kahe che. tevA bhedanA prakArathI ajJAnI ane jJAnInuM svarUpa che." -zrImad rAjacaMdra. Ama IcchAganA cAra lakSaNa kahyA, te lakSaNone paraspara saMbaMdha che. (1) prathama te dharmanI IcchA upaje, (2) eTale pachI tenuM svarUpa jANavA mATe zrI sadguru mukhe zravaNa thAya, (3) samyapha artha grahaNarUpa zravaNa thayA pachI jJAna thAya, (4) jJAna thayA chatAM paNa haju pramAdane lIdhe cAritramAM vikalatA hoya. ane Ama A IcchAyegI puruSa-(1) sAce dharma Icchaka, kharekhara mumukSu, AtmAthI hoya, (2) zAstrazrotA-zrutajJa hoya, (1) samyagdaSTi AtmajJAnI hoya, (4) chatAM haju pramAdavaMta-pramatta hoya. vaLI atre zabdanI khUbIthI gUMthaNI karI zAstrakAra maharSie "icchAga'mAM karmacaMga bhaktiga ne jJAnanA aMzane atyaMta kuzaLatAthI samAveza karI dIdhuM che. te A prakAre-(1) katuM karavA mATe e zabdathI karmaveganuM grahaNa che, (2) "IcchA" zabdathI bhaktiyeganuM sUcana che, (3) ane "jJAnI" zabdathI jJAnagano nirdeza che. te uparAMta e paNa samajavAnuM che ke-bakAlavyApI evuM mAkSasAdhana jevuM pradhAna kArya mAthe lIdhuM hoya, temAM pramAdavaMta chatAM, jo te thoDuM paNa karmasAge pagapaNe-avikalapaNeparizuddhapaNe karato hoya, to tene paNa A IcchAgamAM samAveza thAya che temaja atre IcchAnuM pradhAnapaNuM che, eTale e uparathI upalakSaNathI e samajavAnuM che ke-DuM paNa zuddha dharmakartavya karavAnI je sAcI nirdabha icchA paNa hoya, to tene paNa vyavahArathI atre IrachAyegamAM upacArathI aMtarbhAva thAya che. x "sAGgamapyeka karma pratipanne pramAdinaH / naajhAyojIta rUti vAtra mate 1 -zrI yazovijayajIkRta kAtrizata dvArvizikA. * " tatpaJcamaguNasthAnAdArabhyaivaitadicchati / nizcaya kayavahAratu pUrvamagvavArata che"---zrI adhyAtmasAra, ItyAdi. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (18) yogadaSTisamuracaya zAstranuM svarUpa thavAnI IcchAthI kahe che - zAstrayogastviha jJeyo yathAzaktyapramAdinaH / zrAddhakya tatravadhena varasavistAra | 4 | bIjo zrAddha apramAdIne zakti taNe anusAra, tIvrabaMdha mRta zrutakI, vaLI te avikala dhAra, 4, artha :-ane zAstraga te ahIM yathAzakti apramAdI evA zrAddhane zraddhAvaMtane jANa; ane te tIvra bodhavALA Agama-vacana vaDe karIne tathA (kAla AdinI avikalatA vaDe karIne) avikala-akhaMDa e hoya che. vivecana ahI gazAstranI paribhASAmAM bIjA "zAstroga"nuM svarUpalakSaNa spaSTapaNe kahyuM che. zAstrapradhAnaga te zAstroga. zAstranuM jyAM pradhAnapaNuM che te zAstrazAstroga cega kahevAya che. A zAstragamAM AgamajJAnanuM-mRtabedhanuM eTaluM badhuM tIvrapaNuM-tIrNapaNuM hoya che, eTaluM badhuM paTutva-nipuNapaNuM-kuzalapaNuM hoya che, ke te zAstrajJAnavaDe karIne e avikala-akhaMDa hoya che. ane tevA zAstrapaTupaNane lIdhe, sUkSmamAM sUkSma aticAra deSanuM paNa ahIM jANapaNuM hoya che, tathA sUkSama upagapUrvakaAtmajAgRtipUrvaka te te doSa dUra karavAmAM Ave che. eTale jJAnAcAra, darzanAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra, ne vIcAra e paMca AcAranA kAla, vinaya vagere sUkSma prakAranuM paNa yathAvat barAbara pAlana karavAmAM Ave che. ethI karIne paNa A zAstraga avikala-akhaMDa hoya che, khoDakhAMpaNa vinAne, niraticAra hoya che. kRtti:-rAjayonag-zAstraga te, zAstrapradhAnayoga te zAsavega, eTale prakramathI (cAlu viSayamAM) dharmavyApAra ja, te vaLI--- ahIM, gataMtramAM, joyaH-jA . kAno? kevo che te mATe kahyuM yathAzakti-yathAzakti, zaktine anurUpa, zakti pramANe. kamAna -apramAdI, vikathA vagere pramAdathI rahita, AnuM ja vizeSaNa Ape che - zrAddhakya-zrAddhane-zraddhALune, tevA prakArane moha dUra thavAthI saMpratyayAtmika-samyaka pratItivALI Adi zraddhA dharAvanArane-zraddhAtane. tatravothera-tIvrabodhavALA, hetubhUta evA paTu-nipuNa bodhavALA. varasA-vacanathI, AgamathI, aviza8:-avikala, akhaMDa. tathA-tema ja kAla AdinI vikalatAnI abAdhAe karIne paNa avikala-akhaMDa, kAraNa ke apaTu (akuzaLa) heya te aticAra deSanA jJAtA-jANanAra heya nahi, aticAra deSa jANe nahiM. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstraga (19) A A zAstraga kone hoya che? kevA pAtrane hoya che? zrAddha-zraddhAvaMta evA yathAzakti apramAdIne te hoya che. Ama zAstrI puruSa (1) tIvra zAstrabodhavALo, (2) zrAddha-zraddhALu, (3) yathAzakti apramAdI heya. te A prakAre- tava zAstrabodhavALe-A zAaogIne siddhAMtane tIvra bodha-tIkSaNa bodha hoya che. kuzAgra buddhinA pratApe zAstranuM sUkSmamAM sUkSma rahasyabhUta gUDha jJAna tene tIvra bodha hoya che, UMDAmAM UMDA AzayavALI tenI samajaNa hoya che. zAstra eTale zAstA puruSanuM-Ata pramANabhUta puruSanuM vacana. jIvane kAryakArya vagere saMbaMdhI je zAsana-AjJA kare, ane te nirdoSa zAsanavaDe karIne je jIvanuM trANa eTale saMsArabhayathI rakSaNa kare, te "zAstra" che, ema tene vyutpatti artha che ane AvuM zAstra te nirdoSa evA vItarAga sarvajJanuM ja vacana hoI zake, bIjA koInuM nahiM. "zANanAtrALarAjeza : rAnna nikra | vacanaM vItarAgasya tacca nAnyasya kasyacit // " -zrI yazovijayajIkaNIta adhyAtmapaniSaduH A zAstrasamudrane pAra pAmavo ghaNe duSkara che. moTA moTA matima te paNa temAM thAkI jAya, athavA gothuM khAI jaI dimehane prApta thAya, evI te zAstrasamudra "jina pravacananI durgasthatA" che. zrI sadgurunA kRpAprasAdathI, avalaMbanathI, gurugamathI ja te durgama Agama paNa sugama thaI paDe che. jina pravacana dugamyatA, thAke ati matimAna; avalaMbana zrI sazuru, sugama ane sukhakhANa."-zrImad rAjacaMdrajI "mhaamtibhiniHshesssiddhaantpthpaargaiH|| kriyate yatra digmohastatra ko'nyaH prasarpati / / " -zrI zubhacaMdrAcAryajI kRta zrI jJAnArNava. evA durgama Agama-sAgarane paNa zrI sadgurukRpAprasAdathI A zAstranI ulaMghI gayela hoya che, tenuM rahasyabUta jJAna pAmI gayela hoya che, ane sarva zratanuM rahasya paNa kevala eka zuddha AtmAne jANavo-oLakha-pAmavA e ja che. " dvAdazAMgI4 zrI jinezvare kahI che, temAM paNa eka AtmA ja Adeya-grahaNa karavA yogya che, ane bAkI bIjuM badhuMya heya-tyajavA gya che." e ja parama sArabhUta mukhya vAta kahI che. AvuM bhAvazrutajJAna * "vattA ninaitkramena, zrataM toDAyanemenTa tasminnupAdeyatayA cidAtmA, zeSaM tu heyatvadhiyAbhyadhAyi // " padi paMcaviMzatikA. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadaSTisamuccaya eTale ke zuddha AtmajJAna A zAstragInA hRdayamAM niraMtara ramI rahyuM hoya che, atyaMta pariNamI gayuM hoya che. Ama dravya-bhAva zratanA tIvra bedhavALe A zAstrAgI puruSa . AtmajJAnI samyagudaSTi evo zAstrajJAtA hoya che. "jo hi sueNahigacchai, appANamiNaM tu kevalaM suddhaM / taM suyakevalimisiNo bhaNaMti loyappaIvayarA // jo suyaNANa savvaM jANA, suyakevali tamAhu jinnaa| NANa appA savvaM jahmA suyakevalI tamhA / " -zrI kuMdakuMdAcAryajIkaNIta zrIsamayasAra. "no ghai nADuM, to savaeN jJAnarU, no savaeN nALarU, to ghaNAM gAjarU -zrI AcArAMgasUtra arthAtaje kRtavaDe karIne kevala zuddha evA A AtmAne jANe che, tene lekapradIpakara RSio "zrutakevalI' kahe che. ane je sarva zratajJAna jANe che tene jina bhagavAna "zrutakevalI" kahe che, kAraNa ke sarve jJAna te AtmA che, tethI te zrutakevalI che." je ekane (AtmAne) jANe che te sarvane jANe che, je sarvane jANe che, te ekane (AtmAne) jANe che." ane Ama zratajJAnane tIvra bedha hovAthI ja, A zAstrayegI jJAnI puruSa, jJAnAcAra vagerenA pAlanamAM sUkSama AmepagapUrvaka-satata AtmajAgRtipUrvaka avikalapaNe pravattI zake che, ane tethI ja atre A zAstrane avikala-akhaMDa kahyo che. zrAddha-zraddhAnaMta-A zAstrogI puruSa zrAddha eTale zraddhAvaMta hoya che. jJAna hoya paNa zraddhA na hoya to zuM kAmanuM? paNa A zAstramI puruSa to tIvra pratItivALI RtabedhavALo heI, tene paramArthanI-tattvArthanI, AtanI, Apta AgamanI zraddhA ne sadguru satparupanI zraddhA + avazya hoya che. Ama te samyagadarzanI puruSa hoya che ema spaSTa karyuM che. ane zAstrogInI te zraddhA saMpratyayAtmaka-samyapha tatvapratItirUpa athavA anya prakAranIAjJApradhAna hoya che. saMpratyayAtmaka zraddhA eTale tattvanI samyapha pratItithI, kharekharI khAtrIthI upajelI zraddhA. AvI zraddhA tatvanI barAbara cakAsaNa-parIkSA karavAthI (Searching investigation), sonAnI jema kasoTI karavAthI upaje che. kaSa-cheda- + "zraddhAnaM vajUthanAmAtAjamatAmRtAma ! trimUDhApoDhamaSTAGgaM samyagdarzanamasmayam // " -zrI samaMtabhadrAcAryajIkRta zrI ratnakaraMDa zrAvakAcAra. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAsrayAga (21) tApathI jema sonAnI cokasAI karavAmAM Ave che, tema zAzvatasvarUpa suvaNanI cekakasa parIkSA vicakSaNa puruSo kare che. ane A zAstrI te tIvra bedhavALe prabaLa kSopazamIpratibhAsaMpanna puruSa hoI, AvI parIkSA karavAne atyaMta yaMgya hoya che. te A prakArekaSacheda-tApa parIkSA - senAne jema prathama te upara uparathI kasoTI patthara para kasI jue che, tema kaI eka zAstranA vidhiniSedha eka adhikAravALA (eka mekSitattvane gecara) che ke nahiM, tenI te parIkSA kare che, A kaSa parIkSA che. kadAca sonuM upara uparathI te barAbara hoya, paNa aMdaramAM dago ke bheLaseLa hoya, uparamAM senAno DheLa hoya ne aMdara pIttaLa hoya, te zuM khabara paDe? eTalA mATe ene cheda (cross-section) karavAmAM Ave che, kApa mUkavAmAM Ave che, ane ema karatAM pola hoya te pakaDAI jAya che. tema A parIkSApradhAnI puruSa ekasAI kare che ke emAM je vidhiniSedha batAvyA che, tene yena-kSema kare evI kriyA enI aMdara kahI che ke kema? A chedaparIkSA che. kadAca senuM uparanI bane kasoTImAMthI pAra utare, paNa tenI parIkSA haju pUrNa thatI nathI, kAraNa ke bheLaseLa karanArA eTalA badhA cAlAka hoya che ke senAnI sAthe aNue aNue bIjI dhAtu (Alloy) bheLavI de che. AnI parIkSA te senAne tapAvavAthI thAya; agnitApathI senuM gALavAmAM Ave, te tenI melAzanI azuddhinI khabara paDe. tema parIkSaka cekasI paNa sarva nayanuM avalaMbana karatA vicArarUpa prabala agnivaDe karIne, zAstranI tAvaNI kare che, zAstrane tAvI jue che ane temAM tAtparyAnI azuddhi ke melAza che ke nahi te tapAse che. A tApaparIkSA che. Ama kaSacheda-tApavaDe zAstrarUpa sonAnI parIkSA A vicakSaNa puruSa kare che; ane te paNa kaI paNa mata-dazananA Agraha vinA, atyaMta madhyasthatAthI, kevaLa tattvagaSakapaNe ja kare che. prAmANika nyAyAdhIzanI jema nyAyatulA barAbara jALavIne, te koI paNa prakAranA pakSapAta vinA, svaccha aMtaHkaraNathI te parIkSA kare che. AvI parIkSA karatAM tene tatvanirNaya-tattva * "kSati vacheratA: sA vathA jJanAH | zaws vaLavAzuddhi palaMta tathA vudhAH " ityAdi. (vizeSa mATe juo) -zrI yazovijayajIkRta adhyAtmaupaniSada, ka "sAkSAt vattavivArey niSatrAvanimaH | vibhajanti guNAn doSAn dhanyAH svacchena cetasA // " - zrI zubhacaMdrAcAryajIkRta zrI jJAnArNava. "pakSapAta na me vIre. na dRSa' pAgi ttima varanaM , tA # guhA"-paramanyAyamUrti zrI haribhadrasUri. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (22) gadaSTisamuccaya vinizcaya thAya che, ane tethI karIne tene samyapha pratItivALI, kharekharI khAtrIvALI (Real conviction) aMtarAtmAmAM hRdayamAM ThasI jAya evI sacoTa aMtaraMga zraddhA upaje che. AnuM nAma saMpratyayAtmaka zraddhA che. athavA to A zraddhAne bIje AjJA pradhAna prakAra paNa A zAstrogIne hoya che. amuka puruSa Apta che, vizvAsapAtra che, vizvAsa rAkhavA gya che, evA AjJA pradhAna puruSaprAmANyathI-puruSapratItithI A zraddhA upaje che. ane te Apta zraddhA puruSa to rAga-dveSa-meha Adi doSathI rahita evo nirdoSa nirvikAra vItarAga puruSa ja hoI zake, eTale evA Apta puruSanuM vacana parama pramANa che, parama pratIti yogya che, "tahatti' karavA yogya che, evI tene zraddhA hoya che. kAraNa ke te ema bhAve che ke vItarAge kaheluM tattvasUma che, hetuothI te haNI zakAtuM nathI, ane te AjJA grAhya (AjJAthI grahaNa karavA yogya) che, kAraNa ke vItarAga anyathA kahe nahi." mATe hAre e vItarAga vacanamAM saMzayanuM bIja paNa UgavA devuM yogya nathI. kALanI hInatAthI, uttama jJAnanA viccheda javAthI, buddhinI maMdatAthI ke evA kaI anya kAraNathI mArA samajavAmAM te tattva AvatuM nathI, paraMtu ahaMta bhagavaMte aMzamAtra paNa mAyAyukta ke asatya kahyuM nathI ja. kAraNa eo nirAgI, tyAgI ane nispRhI hatA. mRSA kahevAnuM kaMI kAraNa emane hatuM nahiM. tema eo sarvajJa, sarvadazI hovAthI ajJAnathI paNa mRSA kahe nahi." "te prApta karavA vacana konuM satya kevaLa mAnavuM? nirdoSa naranuM kathana mAne teha jeNe anubhavyuM." saMzaya bIja uge nahiM aMdara, je jinanA kathana avadhArUM, rAjya sadA muja e ja manoratha, dhAra thaze apavarga utAruM." zrImad rAjacaMdrajIpraNIta zrI mokSamALA. te paNa nizcaya rAjacaMdra manane rahyo; prabhu AjJAe thAzuM te ja svarUpa je..apUrva avasara"_zrImad rAjacaMdrajI "AjJA ArAdhana vinA, kima guNasiddhi thAya?" "dAna tapa zIla vrata, nAtha Azu vinA, thaI bAdhaka kare bhava upAdhi." "devacaMdra ANAmeM khele, uttama yuhi prasiddha re" -zrI devacaMdrajI *"sUkSma jinoditaM tattvaM hetubha va hanyate / AjJAgrAhya hi tad grAhyaM nAnyathA hAdinI jinAH // " - AlApapaddhati, " tameva saccaM niHsaMkaM jaM jiNehiM pvei|" zrI AcArAMgasutra, Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstroga (23) Ama prabhunI AjJAne ja pradhAna mAnI, tene zirasAvaMgha gaNI mAthe caDhAvavI, e ja gya che, ema A AjJApradhAnI puruSa mAne che. ane A AjJApradhAna zraddhA paNa kAMI jevI tevI vastu nathI, te "sarvasaMpakarI'-sarva arthane siddha karanArI che. temAM svachaMdane nAza thAya che, parama puruSanuM prabala avalaMbana prApta thAya che, ItyAdi aneka lAbha hoya che. temaja temAM kAMI parIkSAne abhAva hoya che ema nathI, gauNapaNe te paNa yathAzakti temAM hoya che. jo ke parIkSA pradhAnInI zraddhA baLavattara hoya che, paNa tevI tathArUpa parIkSAnuM sAmarthya kAMI badhAyanuM hetuM nathI. viralA samartha kSaye pazamavaMta puruSe ja te karI zake che, ane teo paNa AjJAnuM avalaMbana cheDI detA nathI, gauNapaNe te mAnya rAkhI te prasiddha karavA mathe che eTaluM ja. A game te prakAre paNa zAstrIne samyaka tatvapratItivALI (saMpratyayAtmaka) zraddhA avazya hoya che ja. ane A hevI parama Avazyaka che. kAraNa ke jyAM sudhI tevI zraddhA caeNTe nahiM, sAcI AsthA upaje nahiM, AtmAmAM na bhUMsAya evI "chApa paDe nahiM, tyAM sudhI badhuMya jANavuM-karavuM "chAra para lipaNa" jevuM thaI paDe che. deva guru dharmanI zuddhi kaha kima rahe? kima rahe? zuddha zraddhA na ANe; zuddha zraddhAna viNa jeha kiriyA karI, chAra para liMpaNo teha jANe. dhAra talavAranI sohalI, dohalI caudamA jinataNI caraNa sevA." -zrI AnaMdaghanajI ane A zraddhA prApta thavI parama durlabha che. zrI uttarAdhyayana sUramAM kahyuM che ke"zraddhA parama durlabha che. manuSyapaNuM, kRti, zraddhA ane saMyamamAM virya--e cAra vAnAM prANIone uttarottara parama durlabha che." saddhAM paramahurjA !" " cattAri paramaMgANi dullahANiha jaMtuNe / mANunatta gurU ddhA saMyamami vIracaM" -zrI uttarAdhyayana sUtra AmAM zAstrogI puruSane aiti ane zraddhA te prApta thaI cUkyA che, e atre "tIvra mRtabedhavALa" ane "zrAddha" e be vizeSaNathI batAvI dIdhuM. have saMyamamAM tenuM vIyaAtmasAmarthya kevuM phure che, te batAvavA mATe kahyuM ke- yathAzakti apramAdI-ane e zraddhALu hovAthI ja A zAstrogI apramAdI hoya che. asthimajajAparyata hADohADa vyApI gayelI sAcI vajalepa zraddhA apramAda hoya, te pachI te pramANe adamya utsAhathI, pUrNa umaMgathI, apramAdathI e tathArUpa kriyAmAM pravarte, emAM zuM navAI ? kAraNa ke- Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (24) gadaSTisamuccaya zraddhA jJAne je grahyo re, tehI ja kArya karAya re....dayAlarAya ! kArya ruci kartA thaye re, kAraka savi palaTAya re...dayAlarAya ! Atama ghara Atama rame re, nija ghara maMgala thAya re...dayAla zrI yugamaMdhara vinavuM re" -zrI devacaMdrajI ane uparamAM vyAkhyA karI hatI te pramANe, jenAvaDe karIne AtmA svarUpasthitithI bhraSTa-pramatta thAya, tenuM nAma " pramAda" che. te pramAda jene nathI, je AtmasvarUpamAM sthiti kare che, te apramatta athavA apramAdI che. A apramatta puruSa mada, viSaya, kaSAya, vikathA, rAga-dveSa vagere pramAda prakArothI para hoya che. kAraNa ke pramAda na spazI zake evA UMcA, nileMpa, udAsIna, zuddha AtmapadamAM te birAjamAna hoya che; ane emAM ja te nitya rata, nitya saMtuSTa ne tRpta hoya che, emAM ja tene parama sukha prApta thAya che. AvA AtmArAma puruSane prasAda kayAMthI hoya? saMyela saMsArI iMdriyarAmI, muni guNa AtamarAmI re; mukhyapaNe je AtamarAmI, te kahIye niSkAmI re.... zrI zreyAMsaTha" zrI AnaMdaghanajI A AtmArAma puruSa atyaMta AtmApayegavaMta hoI, satata AtmajAgRtimaya hoI, paMca mahAvratanA zuddha dravya-bhAva pAlanamAM kaMI paNa khalanA AvavA deto nathI, paMca AcAramAM leza paNa aticAra lAgavA detuM nathI, paMca viSayamAM rAga-dveSa rahita varte che, paMca samititrigupti Adi barAbara sAcave che, krodhAdi cAra kaSAyane parAjaya kare che, sarva pramAda AcaraNa dUrathI vaje che, ane sarvatra samabhAva bhAvata rahI yathAsUtra sarva AcaraNa kare che. sUtra anusAra je bhavika kiriyA kare, tehane zuddha cAritra parikho...dhAra talavAranI" -zrI AnaMdaghanajI ane A Adarza dravya-bhAva nirgatha apramatta yogI, cAritramehano nAza karavAmAM kevA zUravIrapaNe pravarte che, tenuM tAdaza parama suMdara zabdacitra rajU karatuM pUrva kAvya atre TAMkavAnI lAlaca rokI zakAtI nathI : "sava bhAvathI audAsInya vRtti karI, mAtra deha te saMyama hetu hoya che, anya kAraNe anya kazuM kalpa nahIM, dehe paNa kiMcit mUcha nava jaya ja.... apUrva apUrva avasara evo kyAre Avaze? kayAre thaIzuM bAhyAMtara nigraMtha jo? darzanameha vyatIta thaI upa bodha je, deha bhinna kevala caitanyanuM jJAna je; tethI prakSINa cAritrameha vilekiye, varte evuM zuddha svarUpanuM dhyAna je., apUrva Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstraga AtmasthiratA traNa saMkSipta ganI, mukhyapaNe te va deha paryata jo; ghora parISaha ke upasarga bhaye karI, AvI zake nahIM te sthiratAno aMta je...apUrva saMyamanA hetuthI yega pravartAna, svarUpalakSe jina AjJA AdhIna je; te paNa kSaNa kSaNa ghaTatI jatI sthitimAM, aMte thAye nija svarUpamAM lIna je...apUrva paMca viSayamAM rAgadveSa virahitatA, paMca pramAde na maLe manano kSobha jo; dravya kSetra ne kALa bhAva pratibaMdha vaNa vicaravuM udayAdhIna paNa vItalobha je...apUrva krodha pratye te vatte koi svabhAvatA, mAna pratye te dInapaNAnuM mAna je; mAyA pratye mAyA sAkSI bhAvanI, lobha pratye nahIM lobha samAna che....apUrva bahu upasargakartA pratye paNa koi nahIM, vaMde cakrI tathApi na maLe mAna je; deha jAya paNa mAyA thAya na romamAM, lebha nahIM cho prabaLa siddhi nidAna je. apUrva nagnabhAva muMDabhAva saha asnAnatA, adaMtadhAvana Adi parama prasiddha che; keza, rema, nakha ke aMge gAra nahI, dravya-bhAva saMyamamaya nigraMtha siddha je....apUrva zatru mitra pratye vate samadazitA, mAna-amAne varte te ja svabhAva je; jIvita ke maraNe nahiM nyUnAdhikatA, bhava mekSe paNa zuddha varte samabhAva je...apUrva ekAkI vicarate vaLI smazAnamAM, vaLI parvatamAM vAgha siMha saMga je; aDola Asana ne manamAM nahIM kSebhatA, parama mitrane jANe pAmyA ga je....apUrva ghera tapazcaryAmAM manane tApa nahIM, sarasa ane nahIM manane prasanna bhAva je, rajakaNa ke riddhi vaimAnika devanI, sarve mAnyA pudgala eka ravabhAva je....apUrva ema parAjaya karIne cAritramohane, AvuM tyAM jyAM karaNa apUrva bhAva je, zreNuM kSepakataNuM karIne ArUDhatA, ananya ciMtana atizaya zuddha svabhAva je....apUrva -zrImad rAjacaMdrajI Ama A apramatta bhegI cAritramehane parAjaya karavAne mATe yathAzakti-pitAnI samasta zakti pramANe pravRtta thAya che, parama AtmapuruSArthapUrvaka pramAdazatruno saMhAra karavAne kaTibaddha thAya che, "bheTha bAMdhIne', 'raDha lagADIne maMDI paDe che. atre yathAzakti" zabda kahyo che te sahetuka kahyo che. yathAzakti eTale jevI zakti hoya te pramANe, yUnAdhika nahiM ema zaktine anusarIne. AnA be artha yathAzakti che: (1) eka te potAnI zaktinuM ullaMghana karIne, zakti uparavaTa thaIne, eTale? potAnA gajA uparAMta na karavuM te yathAzakti che. azakya anuSThAna na karavuM, ane pitAnA mana-vacana-kAyAnI zakti lakSamAM rAkhI zakya anuSThAna karavuM, e A uparathI sUcavyuM che. (2) bIjo artha e che ke-jeTalI potAnI zakti che Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (26) gadaSTisamuccaya teTalI sava kharacI nAMkhIne, sarvAtmAthI karavuM, kaMI paNa zakti gopavyA vinA"anizivaravariyo pitAnuM bala-vIrya gopavyA vinA-karavuM te yathAzakti che. Ama A zAstrogI puruSa-(1) tIvra zrutabodhavALo, (2) zraddhAvaMta, (3) yathAzakti apramAdI hoya che. AmAM tIvra dhutabodha" uparathI samyaga jJAna, zraddhAvata'uparathI samyagadarzana, 'apramAdI" uparathI sammacAritra sUcita thAya che. Ama A zAstrI puruSa samyaggadarzanajJAna-cAritrarUpa mokSamArgano uttama ArAdhaka-sAdhaka hoya che. ane tevA puruSano A zAstraga avikala-akhaMDa hoya che. sAmarthyatheganuM lakSaNa kahe che : zAstrasaMdarzitopAyasyatadatikrAntagocaraH / zaktyu drekAdvizeSeNa sAmarthyAkhyo'yamuttamaH // 5 // zAstramAMhi darzAviye, je yogane upAya; ne tethI paNa para vaLI, viSaya jehane jAya; prabaLapaNathI zaktinA, vizeSe karI Ama; te A uttama vega che, sAmarthya jenuM nAma, 5. artha :-zAstramAM jene upAya darzAvelo che, ane te zAstra karatAM paNa vizeSathI jene viSaya-zaktinA udrekane lIdhe-prabalapaNane lIdhe-para che, te A "sAmarthya nAmane uttama ga che. vivecana have trIjA sAmaganuM svarUpa ahIM khecAnuM kahyuM che. sAmaga eTale sAmarthyapradhAna yuga. AtmasAmarthyanuM-AtmAnA samartha paNAnuM jemAM pradhAnapaNuM-mukhyapaNuM kRtti --sANaMtivAda-sAmAnyathI zAstramAM jene upAya darzAvela che, kahyo che; kAraNa ke zAstramAM tenuM kathana sAmAnyathI che. tAtiwto:-te zAstrathI jene viSaya atikrAMta che-para che. (zAstra karatAM paNa jene viSaya AgaLa vadhI jAya che. zA kAraNathI ? te mATe kahyuM zarayutta-zakitanA ukathA, zaktitA prAbalyathI-prakhalapaNAthI. viroLa-vizeSathI,-nahi ke sAmAnyathI tene viSaya zAstrathI para che. kAraNa ke zAstranuM sAmAnyathI lipayavasAnapaNuM che. sAnathoDazaMA sAmarthyaga nAmano yoga, 3ttamada-uttama, sarvapradhAna che. kAraNa ke tabhAvanA gabhAvanA hovApaNAne lIdhe, te akSepa karIne-avilaMbe ja-zIdhrapaNe pradhAnaphalanuM-mekSanuM kAraNa hoya che. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAcadhyoga (27) che, tenuM nAma sAmarthya che. A yuga sarva yugamAM uttama yoga che. AnA be lakSaNa kahyA -(1) zAstramAM Ano upAya sAmAnyapaNe darzAvyo che, (2) vizeSapaNe te zAstra karatAM paNa A yogane viSaya para che,-zaktinA prabalapaNAne lIdhe. te A prakAre - zAstramAM A sAmagane upAya batAve te che, paNa te mAtra sAmAnyapaNe batAvyo che,-vizeSapaNe nahiM. AmAM zAstranuM prayojana te mArgadarzana-dizAdarzana pUratuM che. jema zAstranuM kaI vaTemArgu koI jANakArane rasto pUche, te rasto batAvanAra tene lAbethI sAmAnya AMgaLI cIMdhIne te batAve che, paNa te kAMI tene TheTha vaLAvavA jete mArgadarzana nathI tema zAsa paNa mumukSu sAmagrIne A yogamArgamAM gamana karavAnI sAmAnyathI dizA sUjhADe che ke-juo ! A A upAya karaze to AgaLane mAga pAmaze. paNa tenI sUcanA pramANe te mArge cAlavAnuM-gamanane puruSArtha karavAnuM kAma te te nirmala mativALA mumukSunuM che. ane te tema kare che eTale ja te yogamArgamAM AgaLa ne AgaLa prayANa karato jAya che, uttarettara vadhatI AtmadazAne-guNasthAnane-pAmato jAya che. ane ema karatAM karatAM te zAkta maryAdAne paNa vaTAvI jAya che, ane vizeSathI zAstrane agocara-zAstrathI para evA viSayane pAmato pAmate AgaLa dhapatA jAya che. kAraNa ke zAstra te amuka hada sudhI sAmAnyapaNe mArga batAve che ke-"A AtmasAmarthyathI phalANa dizAe cAlyA jAo." pachI vizeSapaNe te sAmarthayegIe pragati potAnA AtmasAmarthyathI ja mArganuM svarUpa jANI AgaLa vadhavAnuM rahe che. ane evA prakAre AgaLa vadhavAnuM sAmarthya- samartha paNuM A yogImAM AvI gayuM hoya che, ga-gaganamAM muktapaNe viharanArA A vihaMgamAM eTaluM badhuM Atmabala vRddhi pAmyuM hoya che, ke te potAnI meLe ja yatheccha UMce UDavAne samartha thAya che. eTale te saDasaDATa vegamArge cAlyo jAya che, ane te jema jema vizeSa karIne AgaLa jate jAya che, tema tema potAnI meLe ja tene AgaLano bhAga pratyakSa dekhAte jAya che, je mArga lAMbethI barAbara heta dekhAte te nikaTa AvatAM sAva spaSTa dekhAvA mAMDe che, ane je mArA pratyakSa AtmAnubhavagamyapaNe cekakhece dekhAto hoya, temAM pachI AtmasAmarthya sivAya bIjI zI sahAyanI tene apekSA rahe? Ama AvA samartha bhegIne pratyakSa sAco mArga maLI gayo che, ne saMdeha chUTI gayuM che, eTale te nirbhayapaNe-niHzaMkapaNe-daDha nizcaya paNe, potAnA aMdhAvelathI japitAnA AtmabalathI ja, ga-parvatanI eka pachI eka bhUmikAo kRdAvato jAya che, ne ema caDhato * "viphA varNitA zAzanamati: pathi .. jJAnavo yuaota izeSopa4rapa -zrI yazovijyajIkRta adhyAtmapaniSadda Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (28) gadaSTisamuccaya caDhate chevaTe yoga-girinA zRMga para pahoMcI jAya che, ane tenA aMtarAtmAmAM anubhavegArarUpa dhvani UThe che ke - mAraga sAcA mila gayA chUTa gaye saMdeha; hatA se te jala gayA, bhinna kiyA nija deha."-zrImad rAjacaMdrajI AvA A sAmarthyathegImAM Ama AtmabalathI ja AgaLa vadhavAnuM sAmarthya hoya che, tenuM kAraNa Atmazaktine uka-prabalapaNuM che. tenAmAM eTalI badhI Atmazakti AvI gaI saMyamathI hoya che ke te ubharAI jAya che, ane A ubharAI jatI zaktinuM mUla zakitasaMcaya kAraNa paNa tenI atyAra sudhInI Adarza zAkta rIti pramANenI yega- sAdhanA che, AtmasaMyamanA yoge atyaMta zaktisaMcaya karyo che-zakti jamA karI che te che. kAraNa ke A sAmarthyAganI bhUmikAe pahoMcatAM pahelAM prathama te te sAce IcchAyegI thayo hato. IcchA-zravaNAdi prApta thayA, samyagadarzana thayuM, AtmajJAna uparyuM, paNa tathArUpa cAritramAM saMyamamAM haju tene pramAda hato, te pramatta yogI hatA. pachI te zAstrayegI bane. zAstranA saMpUrNa rahasyane jJAtA thaye, atyaMta zraddhALu ne apramAdI thaye, apramatta saMyata gI thaI gaye. Ama te uttarottara saMyamanI vRddhi karato gayo. mana-vacana-kAyAnA pramatta yegathI AtmAnI veDaphAI jatI-cArekora veraNa cheraNa thatI zaktine teNe aTakAvI; ane jema bane tema AtmasvarUpamAM AtmAnuM saMyamana karI, AtmAne saMyamI rAkhI-rokI rAkhI, teNe AtmavIryanI atyaMta jamAvaTa ( Mobilisation) karI. ane hamaNAM paNa A sAmarthyogamAM legamArge prayANa karatA te tIrNa AtmapayegavaMta rahI, samaye samaye anaMtA saMyama vardhamAna karate jaI AtmavIryanI ugra jamAvaTa karI rahyo che. Ama tene zaktiudreka upaje che, ane aMgamAM nahiM samAtI te zakti ja tene AgaLa vadhavAne prere che. saMyamanA yoge virya te, tame kIdhA paMDita dakSa re; sAdhyarasI sAdhakapaNe, abhisaMdhi rame nija lakSa che. mana mohyuM amAruM prabhuguNe. abhisaMdhi abaMdhaka nIpane, anabhisaMdhi abaMdhaka thAya re; sthira eka tattvatA varatata, te kSAyika zakti samAya re....mana"--zrI devacaMdrajI "anukrame saMyama sparzateja, pAmya kSAyika bhAva; saMyamazreNI phUlajI, pUjuM pada niSpAva." -zrI yazovijyajI ane AvA A samarthagIno A sAmaga sarva yugomAM uttama che, pradhAna che, Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmarthyathAga (ra9) zreSTha che. kAraNa ke mokSanI sAthe je-jeDe te ga", ema yoga zabdanI vyAkhyA che. e pramANe A sAmaga vagara vilaMbe, kALakSepa vinA, mekSarUpa pradhAna uttama ga phala sAthe je che, zIdhrapaNe muktinuM kAraNa thAya che. eTalA mATe A sAmaga parama yoga che, jegaziromaNi che, egaparvatanuM zikhara che. AnA samarthana athe ja kahe che - siddhayAkhyapadasaMprAptihetubhedA na tattvataH / zAstrAdevAvagamyante, sarvathaiveha yogibhiH // 6 // siddhipada prApti hetunA, bheda tatvathI AMhi; mAtra zAsathI ja sarvathA,gamya gine nahi, 6. artha - siddhi' nAmanA padanI saMprAptinA hetubhedo ahIM tatvathI, yogIone zAstra dvArA ja, sarvathA ja jANavAmAM AvatA nathI. vivecana upara je kahyuM tenA samarthana mATe-puSTi mATe atre kahe che ke-ekSapadanI prAptinA je samyagadarzana-jJAna-cAritra vagere hetuo che, kAraNavizeSa che, tenuM jJAna yogIone sAcA saMta sAdhupuruSane mAtra zAstradvArA ja sarva prakAre thaI zake nahiM. zAstranI maryAdA hA, keTalAka prakAro zAstrathI avazya jANI zakAya, paNa badhAya nahi. kAraNa ke te samyagadarzanAdi hetabhedonA bheda anaMta che,-ke je vANIne acara che, "jo vAre nivase jyAMthI vANI pAchI vaLe che. mATe muktiprApti saMbaMdhamAM zAstra sarvathA samartha nathI, temaja vyartha paNa nathI. mekSanA heturUpa samyagadarzanAdinA keTalAka prakAre ja zAstrathI jANI zakAya che, badhAya nahi. Ama zAstranuM vyarthapaNuM paNa nathI, temaja sarvathA samarthapaNuM paNa nathI, amaka maryAdA sudhI tenuM digadarzana che. tethI AgaLa to anubhava mitra AtmasAmarthyarUpa sAmagathI vadhavAnuM che. e tAtparya che. zAstramaryAdA jyAM pUrI thAya che, tyAM sAmarthyoga zarU thAya che. kAraNa kRtti siddhayArA kAritumerA -siddhi nAmanA padanI saMprAptinA hetubhedo, mekSa nAmanA padanI saMprAptinA kAraNavizeSa-samyagudarzanAdi. zuM ? te ke- tattvataH-nathI tavabhAvathI, paramArtha thI. rAtrI desAvAkyanta-zAstrathakI ja jANavAmAM AvatA. ane ema chatAM zAstranuM vaiyacyuM-vyarthapaNuMkAgaTapaNuM nathI, eTalA mATe kahyuM-sarvave commi -sarvathA ja ahIM yogIone, eTale sarveya prakArathI ahIM-lekamAM sAdhuone jANavAmAM AvatA nathI; kAraNa ke te samyaggadarzanAdi utabhedonA anaMta bheda che. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (30) gadaSTisamuccaya ke zAstra te dizAdarzanathI AgaLa DagaluMya cAlatuM nathI,-"bhAI ! amuka dizAe amuka rIte cAlyA jAo." eTalI ja dizA sAmAnyapaNe A samartha yegIne sUjhADIne zAstra aTakI jAya che, vacana agocara vAta te kahI zakatuM nathI. eTale pachI to A samartha gIne sAmarthyaveganuM-AtmAnubhavarUpa jJAnayoganuM ja avalaMbana rahe che, ane te yaMga ja tene TheTha kaivalya pada sudhI pahoMcADe che, te anubhava mitra tene sahaja AtmasvarUpa, zuddha caitanyasvAmI banAve che. " padamAtraM hi nAnveti zAstraM digdarzanottaram / jJAnayogo mune, pArthamAdaiva na murati ! -zrI adhyAtmapaniSadda "anubhavagecara mAtra rahyuM te jJAna je....apUrva avasara."-zrImad rAjacaMdrajI "dizi dekhADI re zAstra savi rahe, na lahe agocara vAta kAraja sAdhaka bAdhaka rahita che, anubhava mitta vikhyAta. vIra jinezvara paramezvara . aho caturAI re anubhava mittanI, aho tasa prIta pratIta, aMtarajAmI svAmI samIpa te, rAkhI mitra rIta....vIra. anubhava saMge re raMge prabhu maLyA, saphaLa phaLyAM savi kAja; nija pada saMpada je te anubhave re AnaMdaghana mahArAjavIra." -ogIrAja AnaMdaghanajI sarvathA tene pariccheda (parijJAna) zAsathakI ja mAnavAmAM AvatAM, doSa kahe che - sarvathA tatparicchedAtsAkSAtkAritvayogataH / tatsarvajJatvasaMsiddhestadA siddhipadAptitaH // 7 // sarvathA ja jo zAsathI, jJAna tehanuM heya; te sAkSAtakAritvane, joga tehane sahAya, jUtti -sarvathA - sarvathA, akSepe-avilaMbe phasAdhakapaNa vagere sarva prakArethI, taravariSThatA - zAstrathakI ja te siddhi nAmanA padanI prAptinA hetubhedonA paricchedane lIdhe-parijJAnane lIdhe, zuM ? te ke -sAkSAritrayonara -kevala tethI ja sAkSAtkAriNae karIne vegathI-kAraNathI, (pratyakSapaNAnA kAraNe), tarAvasaMvile-te zrotA yogInA sattapaNAnI siddhine lIdhe-prastuta hetubhedone AnAvaDe karIne sathA paridarUpa ga thaze eTalA mATe, ane tethI karIne tavA-tyAre ja, zravaNu kAle ja, riddhiAti :siddhi padanI-muktipadanI prApti thaze tene lIdhe, kAraNa ke agi kevalIpaNAno paNa zAthI ja sadabhAva jANavAno prasaMga prApta thaze eTalA mATe, arthAta ameza kevalIpaNuM 5Na zAstrathI ja javAze, eTale siddhipadanI prApti paNa thaI jaze ! (Ama A doSa prApta thAya che). Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmaga (31) tethI sarvajJatvanI, siddhi sAMpaDatAM ya; prApti siddhi pada taNI, tyAre ja thaI jAya ! 7, artha -sarvathA zAstradvArA ja te samyagadarzanAdinuM parijJAna thAya, te sAkSAtkAri paNAno pratyakSapaNAne yoga thaze, ane tema thatAM tene sarvapaNAnI saMsiddhine lIdhe tyAre ja siddhipadanI prApti thaI jaze ! (Ama deSa Ave che). vivecana have je zAsathakI ja te siddhipadanI prAptinA kAraNavizenuM sarvathA jJAna thAya ema mAnavAmAM Ave, te ze virodha Ave che? tene ahIM khulAso karyo che -1) je ema thAya te sarva bhAvanuM pratyakSapaNuM thaze, (2) eTale tyAre ja sarvajJapaNuM sAMpaDaze, (3) ane tevI ja rIte tyAre zravaNa thatAM ja mukti paNa maLaze ! (1) je zAstrathI ja samyagadarzana vagerenA sarva prakAro jANavAmAM AvI jAya, te pachI te sarva bhAvone sAkSAtkAra thAya, te sarva bhAva pratyakSa dekhAya. (2) eTale pachI zravaNa karatAM ja sAMbhaLatAM veMta ja te zrotA yogIne sarvajJApaNuM sAMpaDI jAya ! zAstrathI jANyuM-sAMbhaLyuM ke tarata kevalajJAna ! bIjI badhI paMcAta ne mAthAkUTa maTI jAya ! (3) ane tema thAya te tyAre ja-sAMbhaLatI veLAe ja tene siddhipadanI prApti paNa thaI jAya ! sAkSAt mokSa maLI jAya ! kAraNa ke zAstrathI ja ayogikevalipaNAne paNa jANavAno prasaMga bane che. eTale ukta nyAye tema jANatAM ja siddhi thaI javI joIe ! paNa tema banatuM dekhAtuM nathI ane A badhuM pratyakSa viruddha che, aniSTa che, daSTaISTa bAdhita che. kAraNa ke (1) zAstra dvArA te sarvabhAva sAkSAt-pratyakSa eTale AtmAnubhavagamyapaNe dekhAtA nathI, parekSapaNe ja dekhAya che. zrutajJAnano viSaya parokSa che, pratyakSa nathI. (2) Ama zAsathI pratyakSa jJAna thatuM nathI, eTale te thakI sarvajJapaNuM paNa ghaTatuM nathI. (3) tema ja siddhipadanI prApti paNa thatI dekhAtI nathI. mATe zAstradvArA ja samyagadarzanAdi kSahetuo sarvathA sarva prakAre jANI zakAya nahi, e siddhAnta daDha thaye. zAstrAdikanA jJAnathI nIveDo nathI, paNa anubhavajJAnathI nIvaDe che." -zrImad rAjacaMdrajI e haze, ema paNa bhale he, emAM amane zI bAdhA che? eTalA mATe atre kahe che-- Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (32) gadaSTisamuccaya na caitadevaM yattasmAtprAtibhajJAnasaMgataH / sAmarthyayogo'vAcyo'sti, sarvajJatvAdisAdhanam // 8 // ne A ema nate thakI, sahita pratibhA jJAna; sAmarthya roga avAgya che, sarvatAdi nidAna, 8 artha--ane kAraNa ke e ema nathI, teTalA mATe pratibha jJAnathI saMgata eve sAmaga avAcya na kahI zakAya evuM che, ke je sarvajJapaNA vagerenA sAdhanarUpa che. vivecana koI kaheze ke "bhalA ! zAstrathI ja siddhi padanI prApti bhalene thaI jatI hoya ! emAM ApaNane zI harakata che ?" teno ahIM javAba Ape che ke-bhAI ! ema nathI. je zAstrathI ja siddhi maLI jatI hota, te amane zI harakata hoya ? pratyakSa virodha te enA jevuM saheluM bIjuM zuM? ene jevuM rUDuM zuM ? paNa ema te thatuM dekhAtuM nathI, pratyakSa pramANane temAM virodha Ave che. kAraNa ke agIpaNAnuM parokSa jJAna zAstrathI thAya che, paNa keI tethI karIne sAkSAt agIpaNuM vRtti - jaitavaM--ane A-hamaNAM ja je upara kahyuM te ema nathI. kAraNa ke zAstrathakI agi kevalapaNAne baMdha thaye paNa, siddhinI asiddhi che, (siddhi prApta thatI nathI). ane Ama che teTalA mATekArimajJAnataMtaH-pratibhajJAnathI saMgata, mArgAnusArI prakRSTa "ha" nAmanA jJAnathI yukata, zuM ? te kesAmarthakonaH-sAmarthyapradhAna yoga te sAmarthyavega. eTale prakramathI-cAlu viSayamAM kSapakazreNIgata dharmavyApAra ja rahyo che. A-vALotti-avAcya che, kahI zakAya evo nathI, tenA yogIne saMvedanasiddha arthAta AtmAnubhavagamya che, sarvezavAsAdhana-savajJapaNa AdinuM sAdhana che,-akSepa karIne (vagara vilaMbe) AnA thakI sarvottaparNanI siddhi hoya che teTalA mATe. koI zaMkA kare_ A pratibhAna paNa zratajJAna ja che. nahi te jhA jJAnano prasaMga AvI paDaze. ane A kevala paNa nathI, kAraNa ke e sAmayoganA kAryarUpa che. ane Ama siddhi nAmanA padanI saMprAptinA hetabhedo tatvathI zAstrathakI ja jANavAmAM Ave che. atre samAdhAna karavAmAM Ave cheH A nathI zrata, nathI kevala, ke nathI jJAnAMtara (bIjuM kaI jJAna),-rAtrI, divasa ne arUNodayanI jema. kAraNa ke aruNodaya nathI rAtri-divasathI jUdo, tema ja nathI te bemAMthI eka paNa kahI zakAte. ema A prAtijJAna paNa nathI te bethI ja, tema ja nathI; te bemAMthI eka paNa kahI zakAtuM. kAraNa ke tatkALe ja tevA prakAranA utkRSTa kSayapazamavALA bhAvane lIdhe, mRtapaNe tatvathI tenuM asaMvyavahAryapaNuM che (zratarUpe tene thI e zrata nathI: ane kSAyopathamikapaNAne lIdhe, azeSa dravya-paryAyanA aviSayapaNAe karIne (sarva dravya-paryAya nathI jaNAtA) te kevala paNa nathI, eTalA mATe. ane A tArakajJAna-nirIkSaNa jJAna Adi zabadathI vAcya (oLakhAtuM) evuM prAtija jJAna bIjAone (anyadarzanIeAne) paNa ISTa che. eTalA mATe adoSa che. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmarthyoga (23) deharahita mukta avasthA pAmI, siddhipadane prApta thate dITho ke sAMbhaLyuM nathI. ane je zAstradvArA agIpaNAnuM pratyakSa jJAna thatuM hota, te te pratyakSapaNe tene siddhipadanI prApti thavI joItI hatI. paNa tema te banatuM dekhAtuM nathI. ane Ama che eTalA mATe ja, sAmarthyoga je che te avAcya che, kaho jAya evo nathI, zAstravANIne agocara che. kAraNa ke zAstrane viSaya parokSa che, ane sAmarthya gane viSaya pratyakSa eTale ke AtmAnubhavagocara che, sAkSAtkArarUpa avAcya che. eTale ja A sAmarthyoga tenA megIne svasaMvedanasiddha, AtmAnu bhavagamya kahyo che. A "ga" eTale kSapakazreNIgata gIne dharmavyApAra ja che, arthAt kSapakazreNI jeNe AraMbhelI che evA samartha yegIne AtmasvabhAvarUpa dharmamAM vartanArUpa je dharmavyApAra che, tenuM nAma ja sAmaga che. emAM AtmAnubhavanuM-svasaMvedanajJAnanuM pradhAnapaNuM hoya che, eTale ja ene sAmarthyaga kahela che. "pragaTe anubhava rasa AsvAda." vAsI anubhava naMdanavananA, bhegI AnaMdaghananA." -zrIdevacaMdrajI A A sAmarthyaga "prAtijajJAnathI saMgata-saMyukta hoya che, ane te sarvajJapaNa AdinA sAdhanarUpa-kAraNarUpa thAya che. te A pramANe -- prAtijJAna eTale pratibhAthI upajatuM jJAna, pratibhAsaMpanna jJAna. pratibhA eTale asAdhAraNa prakAza, jhaLaka, camakAro. jemAM asAdhAraNa AtmAnubhavane prakAza jhaLake che camake che te prAtija jJAna. jemAM caitanyazaktine asAdhAraNa atizayavaMta prAtija jJAna camatkAra, apUrva anubhava prakAza pratibhAse che, pragaTa jaNAya che-anubhavAya che, tenuM nAma "prAtibha jJAna" che. AvuM prAtija jJAna atre sAmarthyayegamAM hoya che. ene mArgAnusArI prakRNa "Uha" (ananya tattvaciMtana) nAmanuM jJAna paNa kahe che, kAraNa ke mArthAnusArI eTale sAkSAt mekSamArge cAlyA jatA "daSTA" gInuM atre zuddha mArgane anusaratuM ananya tattvaciMtana hoya che. jemake - jaDa ne cetana bane dravyane svabhAva bhinna, supratItapaNe baMne jene samajAya che; svarUpa cetana nija jaDa te saMbaMdha mAtra, athavA te ya paNa para dravyamAMya che; e anubhavane prakAza ullAsita thaye, jaDathI udAsI tene AtmavRtti thAya che; kAyAnI visArI mAyA svarUpe zamAyA evA, nigraMthane paMtha bhava aMtane upAya che." -zrImad rAjacaMdrajI Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) gadaSTisamuccaya - A pratibhajJAnarUpa mahAtejasvI pradIpanA (Search-Light) prakAzathI AgaLa mAga svayaM prakAzamAna dekhAya che-jhaLahaLI rahe che, eTale sAmarthyayegI pragaTa mAga dekhato dekhate AgaLa dhape che, kRpazreNI para caDhatA jAya che, ane karma prakRtiene kSaya karato jAya che. "ema parAjaya karIne cAritramehane, AvuM tyAM jyAM karaNa apUrva bhAva je; zreNI kSepaka taNI karIne ArUDhatA, ananya ciMtana atizaya zuddha svabhAva je... apUrva avasara. meha svayaMbhUramaNa samudra tarI karI, sthiti tyAM jyAM kSINa guNasthAna che, atasamaya tyAM pUrNa svarUpa vItarAga thaI, pragaTAvuM nija kevalajJAna nidhAna je... apUrva avasara." -zrImad rAjacaMdrajI vaLI A sAmavega, sarvajJapaNuM-siddhapada vagerenuM sAdhana che, kAraNa che. kAraNa ke enA vaDe karIne vagara vilae, sarvajJANA-kevalajJAna vagerenI siddhi thAya che. prAtibha jJAnathI yukta evA sAmarthyagathI kSapakazreNI para caDhate caDhate A yegI, sarvajJatAdinuM te zreNInA aMte kevalajJAna pAme che, ne kevalajJAna bhAnune udaya thatAM sAdhana te sarvajJa-sarvadazI bane che. ane pachI A chellA dehanuM AyuSya pUrNa thaye, te ayogI kevalI-siddha thAya che, daihika pAtra maTI jAya che." cAra karma ghanaghAtI te vyavacacheda jyAM, bhavanA bIja taNe AtyaMtika nAza je, sarvabhAva jJAtA dachA saha zuddhatA, kRtakRtya prabhu vIrya anaMta prakAza je....apUrva vedanIyAdi cAra karma vate jahAM, baLI sIMdarIvat AkRti mAtra je; te dehAyuSa AdhIna jenI sthiti che, AyuSa pUNe maTiye daihika pAtra .apUrva" -zrImad rAjacaMdrajI ane kadAca ema zaMkA thAya ke-A chaThuM jJAna prAtija jJAna kyAMthI kaI? te te ghaTe nahiM, kAraNa ke jJAna te pAMca prakAranA ja che. ane A prAtibha jJAna kevaLajJAna paNa nathI, kAraNa ke kevalajJAna te sAmaganA kArya saMdhyA jevuM rUpa-phaLa pariNAmarUpa che, kAraNa ke kArya baMne eka hAya nahiM. mATe A prAtija jJAna zrutajJAna ja che. Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmarthyoga (35) tenuM samAdhAna ema che ke-A pratibha jJAna grutajJAna nathI, kevalajJAna nathI, tema ja bIjuM koI paNa jJAna nathI. jema aruNodaya rAta-divasathI jUdo nathI, tema ja te bemAMthI eka paNa nathI; tema A pratibhajJAna zruta-kevalanI vaccenI saMdhinuM jJAna che, te te bethI jU paNa nathI, tema ja te bemAMthI eka paNa nathI. (1) tene zrutajJAna paNa na kahI zakAya, kAraNa ke temAM evo koI utkRSTa pratibhAsaMpanna lopazama hoya che, ke tene zrutajJAnapaNe vyavahAra thaI zake nahiM. (2) tema ja te kevalajJAna paNa na kahevAya, kAraNa ke prAtija jJAna lApazamika-upazama bhAvarUpa che, ane kevalajJAna te kSAyika bhAvarUpa che. tathA pratibhA jJAnamAM sarva dravya-paryAya jANI zakAtA nathI, ne kevalamAM jANI zakAya che. Ama e banene pragaTa ceko bheda che. cenAIjhanitaH sa tu kAtimaejJita: laDyA vinAtrikhya vaghu thai che " -zrIadhyAtmaupaniSada ane anya darzanIone paNa A "prAtijajJAna" saMmata che. teo tene "tAraka - nirIkSaNa Adi nAmathI oLakhe che. tAraka eTale bhavasamudrathI tAranAruM. nirIkSaNa eTale daSTA puruSanuM sAkSAt darzana. Ama A prAtija jJAna mAnavAmAM kaI paNa doSa nathI, eTale ke te mAnavuM yathArtha che, samyapha che. sAmaganA bheda kahI batAvavA mATe kahe che - dvidhAyaM dharmasaMnyAsayogasaMnyAsasaMjJitaH / kSAyopazamikA dharmA, yogAH kAyAdikarma tu // 9 // eha sAmarthanA , prakAra che A khAsa pahele dharmasaMnyAsa ne, bIje yogasaMnyAsa, kSApazamika heya je dharmo teha kahoya; kAya AdinuM karma te, yoga atra kathAya. 9 vRtti -driSA be prakArane vaya-A, sAmayoga che. kevA prakAre? te ke-dharmasaMnyAsayogasaMnyAhajJitA-dharmasaMnyAsa ane saMnyAsa saMjJAthI (nAmathI) yukta AnI dharmasaMnyAsa' saMjJA upajI che, eTalA mATe dhamasanyAsasaMtita. ema "gasaMnyAsa' saMjJA AnI upajI che, eTalA mATe yogasaMnyAsasaMti. ane ahIM tevA prakAre te saMjJAta thAya che-barAbara oLakhAya che, eTalA mATe te tasvarUpe ja prahAya che. A dharmo kayA? te mATe kahyuM ke sAvAmi dharmA:-kSApazamika te dharmo. kSaye pazamathI nIpajelA evA kSamA Adi te dharmo che. - thoDAH jAyArmitu-ane yoge te kAyaAdinA vyApAre che,-kAe sarmakaraNa Adi. .. - Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) gadaSTisamuccaya artha -A sAmaga-dharmasaMnyAsa ane yogasaMnyAsa evI saMjJAo (nAme) karIne be prakAra che. kSApazamika (kSayopazama bhAvathI upajatA) te dharmo che, ane kAya vagerenuM kama te "ga" che. vivecana A sAmaganA be bheda che-(1) dharmasaMnyAsa evI saMjJAvALa, (2) gasabhyAsa" evI saMjJAvALo. atre dharmo eTale kSAyopathamika bhAvo, ane go eTale manavacana-kAyAnuM karma-vyApAra, kAyotsarga karaNa Adi. atre "saMjJA" zabda hetupUrvaka kahyo che, kAraNa ke jenA vaDe karIne amuka vastu tenA svarUpe saMjJAta thAya-samyak prakAre jANavAmAM Ave, barAbara oLakhAya te saMjJA. dharmasaMnyAsayoga'--jemAM dharmone saMnyAsa eTale tyAga hoya che te dharmasaMnyAsa. ahIM "dharmo eTale sarva prakAranA zApathamika bhAva-kSapazamathI upajatA bhAvo samajavA. kSaye pazama bhAvathI kSamA vagere je je bhAva upaje che, te te dharmo che. A kSayopazamarUpa dharmone ahIM saMnyAsa-tyAga hoya che, kAraNa ke A mahAtmA sAmarthyayogI kSapaNI para ArUDha thaI, karmone khapAvate khapAvate-khatama karate karate AgaLa vadhe che, eTale tene karmakSayathI utpanna thatA kSAvikabhAva upaje che, kSAyika samyakatva-darzana-jJAnacAritra Adi guNe pragaTe che. Ama kSAyika bhAva upajatAM kSaye pazama bhAvo tyajAtA jAya che. "kSAyika darisana jJAna, caraNa guNa upanyA re; Adika bahu guNa sasya, Atamaghara nIpajyA re....zrI nami jinavara seva, ghanAghana unamyo che." -zrI devacaMdrajI gasaMnyAsa yoga-gasaMnyAsa eTale jemAM yogono eTale ke mana-vacana-kAyAnA karmone saMnyAsa-tyAga hoya che te. mana-vacana-kAyAnA yugane jyAM abhAva che, evI agI avasthA jyAM hoya che, te yaMgasaMnyAsa che. "mana vacana kAyA ne kamanI vagaNa, chuTe jahAM sakaLa pudgala saMbaMdha che; evuM "agI" guNasthAnaka tyAM vartatuM, mahAbhAgya sukhadAyaka pUrNa baMdha je...apUrva." -zrImad rAjacaMdrajI Ama A banne nAma ApyA che te yathArtha che. che. temAM je jyAre hoya che, te tyAre kahI ema A sAmarthyoga be prakAra batAvavA mATe kahe che : Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhama sanyAsayega (37). dvitIyApUrvakaraNe prathamastAttviko bhavet / AyojyakaraNAdUrdhva, dvitIya iti tadvidaH // 10 // bIjA karaNa apUrvamAM, pahele tAttvika heya; AjyakaraNanI pachI, taja bIjo jaya, 10 artha -bIjA apUrvakaraNamAM tAtvika evo prathama ga-dharmasaMnyAsaga hoya; ane A jyakaraNathI AgaLamAM bIje gagasaMnyAsa yoga hoya, ema tenA jJAtA-jANakAro vRtti-dvitIyApUrvAo-bIjA apUrvakaraNamAM, graMthibhedanA kAraNarUpa pahelA apUrvakaraNanA vyavachaMda-apavAda athe bIjAnuM grahaNa karyuM; kAraNa ke pahelA apUrvakaraNamAM prastuta sAmarthyAganI asiddhi hoya che. "apUrvakaraNa" e te zubha evo apUrva pariNAma kahevAya che - ke je anAdi saMsAramAM paNa te te dharmasthAnomAM varNa nA jIvane tevA prakAre pUrva upa hoto nathI, ane jenuM phala graMthibheda Adi che. temAM A prathama apUrvakaraNamAM graMthabheda te la che, ane A graMthibhedanuM phala samyagadarzana che. ane samyagadarzana che te prathama Adi liMga-cinhavALe AtmapariNAma che. kahyuM che ke -"barAmAMjanikAnapustiyAmi vya4iLa taravAyaeNzraddhAnaM sabhyapUnama !" -prazama, saMvega, nirveda, anukaMpA ane AstiyanI abhivyakti (pragaTapaNuM) e jenuM lakSa che, evuM tattvArdhazraddhAna te samyaggadarzana che. yathAprAdhAnya-pradhAnapaNA pramANe A upanyAsa (anukrame goThavaNI) che, ane te zrAnupUrvathI-UlaTA krame suMdara che, ema samayavide-zAstro kahe che. ane A bIjuM apUrvakaraNa, ke je tevA prakAranI karmasthitimAMthI tevA saMkhyaya sAgaropama vyatIta thaye hoya che,-te bIjA apUrvakaraNamAM zuM ? te ke kathamasattAritro mata' prathama tAvika hoya che. prathama eTale dharma saMnyAsa nAmathI oLakhAte mega tAvika-pAramArthika evo hoya che. ane e kSapakazreNIvALA yogIne hoya che, kAraNa ke kSApazamika evA kSamA vagere dharmonI ene nivRtti hoya che. (kSamA vagere kSaye pazabharU5 bhAve -dharmo dUra thaI gayA hoya che.) eTalA mATe A Ama upanyAsa-rajUAta che. atAvika evo dharmasaMnyAsayega te pratrajyAkALe paNa heya che, kAraNa ke pravRttilakSaNa dharmone tyAM saMnyAsa-yAga che, evI pravrayA-dIkSA jJAnayoganI pratipattirUpa-aMgIkArarUpa che. eTalA mATe ja A pravrayAne bhavaviraktane ja adhikArI kahyo che. kahyuM che ke : " atha pravrajyAI Aryadezotpanna :, viziSTajAtikulAnvitaH, kSINaprAyakarmamalaH, ata eva vimalabuddhiH; Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (38) yogadakTisamuccaya vivecana sAmarthyaganA dharmasaMnyAsa ne saMnyAsa ema be vibhAga pADyA, te pratyeka kyAre hoya che, te ahIM batAvyuM che :-(1) prathama prakArano sAmaga-tAvika evo dharmasanyAsa ga dvitIya apUrvakaraNamAM hoya che, (2) bIjA prakArano sAmaga-cAgasaMnyAsa ga AyeAjyakaraNathI AgaLamAM hoya che. 'durlabhaM mAnuSyaM, janma maraNanimittaM, saMpadazcapalAH, viSayA duHkhahetavaH, saMyoge viyogaH, pratikSaNaM maraNaM, dAruNo vipAkaH,' ityavagatasaMsAranairguNyaH, tata eva tadviraktaH, pratanukaSAyaH, alpahAsyAdiH, kRtajJaH, vinIta, kAri jJAnayajJanavaduta, govA, vALA, zraddhA, samupanA " ( artha mATe juo upara vivecana.) kAraNa ke Avo na hoya te jJAnayoga ArAdhe nahiM, ane Avo hoya te na ArAdhe ema hoya nahiM(ArAdhe ja), ema sarvajJavacana-Agama bhAvavA egya che. tethI A anirUpita artha nathI. jayAtUrthe-AyojyakaraNathI AgaLamAM kevalAbhegathI acityavIryapaNAe karIne AyojIne, tevA tevA prakAre tatkAla khapAvI devAya ema bhapagrAhI karmanI tathA prakAranA avasthAnA bhAvamAM kRti, te AyojyakaraNa che. (kevalAbhegathI AyojIne bhopagrAhI kamanI sthiti tarata khapAvI devAya evI karI devI te A yakaraNa che). AnuM phala zazI avasthA che. eTalA mATe ja kahyuM ditI rUtti tabUi-bIjo "gasaMnyAsa' nAmane sAmaga heya che, ema tenA jJAtAojANakAro kahe che, kAraNa ke zilezI avasthAmAM ane bhAva-hevApaNuM che. A sarva Agamika vastu che. ane tevA prakAre ene saMvAdI (maLata) artha-Agamavacana che - "vAM kAvatta rAmaLicaTTimeva mavALA iyaresiM paDhama ciya bhagai karaNaM ti pariNAma / jA gaNThI tA paDhamaM gaNThiM samaccha o bhave bIyaM / aNiyaTTIkaraNaM puNa sammattapurakaDe jIve / gaNThitti sudunbheo kakkhaDaghaNarUDhagUDhagaNThitra / jIvassa kamma jaNio ghaNarAgadesipariNAma / / etto vivajI khalu bhiNNe eyammi samaNANaM tu / thovaM pi suparisuddhaM saJcAsammohahe ratti // sammattaMmi u laddhe paliyapuhatteNa sAvao hAi / caraNovasamakhayANaM sAgarasaMkhantarA honti // " ItyAdi lezathI A paribhAvita arthavALuM che. (artha mATe juo upara vivecana.) Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhamasanyAsayoga (39) - tAvika dharmasaMnyAsa yoga - temAM prathama, dharmasaMnyAsa ane te paNa tAtvika-paramArthika koTine dharmasaMnyAsa, bIjA apUrvakaraNanA samaye pragaTe che. ahIM bIjA apUrvakaraNamAM ema je kahyuM che te sahetuka che. kAraNa ke paheluM apUrvakaraNa ke je graMthibhedanuM kAraNa che, bIjA apUrva- temAM A prastuta dharmasaMnyAsa hoI zake nahiM eTalA mATe bIjAmAM karaNamAM ema kahI tene apavAda sUcavyuM. A apUrvakaraNa be cheH-(1) graMthibhedanA kAraNarUpa, (2) kSapakazreNI veLAnuM. A apUrvakaraNa eTale zuM? "apUrva" eTale anAdi kALanA bhavabhramaNamAM je kadI paNa pUrve prApta thayo nathI, e zubha-prazasta AtmapariNAma. graMthibheda vagere A apUrvakaraNanuM phaLa che. temAM pahelA apUrvakaraNanuM phaLa graMthibheda che, ane te graMthibhedanuM phaLa samyagadarzana che. graMthibheda-graMthi eTale gAMTha. vAMsanI kaThaNa gAMTha jevI durbheda-bhedavI muzkela, evI gADha rAgadveSapariNAmarUpa karmanI gAMTha jyAM bhedAya che, tenuM nAma graMthibheda che. "ane A duda - karmagraMthirUpa mahAbalavAna parvata jyAre apUrvakaraNarUpa tINa bhAva-vAthI graMthibheda bhUdAI jAya che, tyAre A mahAtmAne atyaMta tAtvika AnaMda upaje che-jevo regIne uttama auSadhathI rega kAbUmAM AvatAM upaje che tevo. ane A graMthine bheda paNa evo hoya che ke tenuM punaH tevA prakAre hovApaNuM hotuM nathI. te eka vAra tUTI eTale basa DyUTI! khalAsa! te pharIne tevA svarUpamAM pAchI ubhI thavA pAme ja nahiM, saMdhAya ja nahiM, tenuM nAma bheda che, kAraNa ke tevo graMthibheda thayA pachI tIvra kaSAyAdine udaya hotuM nathI. "Avo A graMthibheda sadAya kalyANane-nirvANano hetu thAya che. jema janmAMdha puruSane zubha puNyane udaya thatAM cakSune lAbha thaye saddarzana thAya che (barAbara dekhAya che), tema ja Ane graMthine bheda thatAM sadarzana-samyagadarzana thAya che, eTale vastunuM yathArtha svarUpa dekhAya che." * " tathA ca bhinne durbhede karmagranthimahAbale / tIkSNena bhAvavajrega bahusaMklezakAriNi // Anando jAyate'tyantaM tAttviko'sya mahAtmanaH / sadvathAdhyabhibhave yadvad vyAdhitasya mahauSadhAt // bhedo'pi cAsya vijJeyo na bhUyo bhavanaM tathA / tIvrasaMklezavigamAtsadA niHzreyasAvahaH // jAtyandhasya yathA pusazcakSurlAbhe zubhodaye / saddarzanaM tathaivAsya granthibhede'pare jaguH " - maharSi haribhadrAcAryajIkRta gabiMdu Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (40) gadaSTisamuccaya samyagadarzana-Ama graMthibhedanA phaLa-pariNAmarUpe samyagadarzana upaje che. tArthanuM zraddhAna te samyagadarzana che. jIva, ajIva, puSya, pApa, Ava, saMvara, nirjarA, baMdha ane mekSa e nava tattva che, tenA bhUtAInuM-paramArthanuM zraddhAna thavuM, zraddhA samyagadarzana upajavI, pratIti thavI te samyagadarzana che. "A nava tattvarUpa aneka vaNanI mALAmAM eka AtmatatvarUpa suvarNasUtrasonAne dore parovAyeluM che, cirakALathI chupAIne rahelo che. tene khoLI kADhI samyagRSTi puruSa zuddha AtmatattvanuM darzana kare che, anubhava kare che." A jIva, ajIva karmathI baMdhAyela che, tenuM kAraNa puNyapApa che; puNya-pApanA AvavAnuM kAraNa Azrava che; Azrava thaye baMdha thAya che; AzravanenavA karmanA Agamanane saMvarathI rokI zakAya che jUnA karmone nirjarAthI kheravI zakAya che; ane ema nirjarA karatAM karatAM sarva karmane kSaya thaye, zuddha AtmavibhAvarUpa mokSa thAya che, kevala eka zuddha AtmA ja mokSarUpa bane che;-AvI tAtvika pratIti te samyagadaSTi puruSane upaje che. Ama dehAdi samasta paravastuthI bhinna, upayogavaMta ne avinAzI evA zuddha AtmAnuM bhedajJAna thavuM, anubhUti thavI, "AtmakhyAti" thavI te samyagadarzana che, ane enuM bIju nAma samakita che. che dehAdithI bhinna AtamA re, upayogI sadA avinAza... mULa mAraga sAMbhaLo jinane re. ema jANe sadguru upadezathI re, kahyuM jJAna tenuM nAma khAsa...mULa0 je jJAna karIne jANiyuM re, tenI varte che zuddha pratItamULa kahyuM bhagavaMte darzana tehane re, jenuM bIjuM nAma samakita..mULa -zrImad rAjacaMdrajI "na samyakatvasamaM kiMcittraikAlye trijagatyapi / thoDA mithyAvarama nAcatta-mRtAm zrI samaMtabhadrAcAryajI arthAt -traNe kALamAM, traNeya lekamAM, samyaktva samuM prANIonuM kaMI zreya nathI, ane mithyAtva samuM kaI azreya nathI." x "rimiti navatarava8nnamunnIyamAnam, kanakamiva nimagnaM varNamAlAkalApe / atha satataviviktaM dRzyatAmekarUpam , baripabimAmaleritamAnanu che ? -zrI amRtacaMdrAcAryajIta samayasArakalaza Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmasaMnyAsayoga (41) ane Ama graMthibheda thaI, AtmAnubhUtirUpa samyagadarzananI prAptithI jene parama AnaMdavalAsa upa che, evA samyagadaSTi yogI puruSanA AvA sahaja anubhava udgAra nIkaLI paDe che - AtmA jJAna pAme e te ni:saMzaya che; graMthibheda thaye e traNe kALamAM satya vAta che. sarva jJAnIoe paNa e vAta svIkArI che." anaMta kALathI je jJAna bhavahetu thatuM hatuM, te jJAnane eka samaya mAtramAM jAtyaMtara karI jeNe bhavAnivRttirUpa karyuM, te kalyANamUrti samyagadarzanane namaskAra." -zrImad rAjacaMdrajI AvuM kalyANamUrti samyagadarzana apUrvakaraNa vaDe graMthibheda thayA pachI prApta thAya che. ane A samyagadarzanane pAMca liMga eTale pragaTa cihna che :-(1) prazama, (2) saMvega, (3) nirveda, (4) anukaMpA, (5) Astikya. pradhAnapaNuM pramANe A samyakatvanA lakSaNone Ama pUrvanupUrva anukrama che, paNa pazcAnupUrvathI eTale UlaTA cinha anukrame e suMdara-rUDA che, ema zAstranuM rahasya jANanArA kahe che. kAraNa ke Astikya na hoya te prazama Adi suMdara-sArA na lAge, zobhe nahi, ItyAdi UlaTA krame samajavuM. ane sulaTA krame prathamanuM lakSaNa hoya te pachInuM lakSaNa Ave ema samajavuM. te A prakAre - prathama te prazama eTale kaSAyanuM upazAMtapaNuM thAya, te viveka vicArane avakAza thatAM saMvega eTale mAtra mekSAbhilASa pAme, tethI nirveda eTale saMsArathI kaMTALo upaje, ane svadayA-paradayArUpa anukaMpA Ave. A cAra guNa jyAre jIvamAM pariName tyAre pAMca Astikaya guNa pAmavAnI yogyatA-pAtratA tenAmAM pragaTe. ( Ama sulaTA krame che. ) kaSAyanI upazAMtatA, mAtra mokSa abhilASa; bhave kheda prANI dayA, tyAM AtmArtha nivAsa, dazA na evI jyAM lagI, jIva lahe nahiM joga; mokSamArga pAme nahiM, maTe na aMtara roga." - zrImad rAjacaMdrapraNIta zrI Atmasiddhi athavA UlaTA krame Astika eTale jIvAjIva Adi tatvanA astitvanI-hevApaNAnI AsthA-aMtar pratIti upaje, svarUpa jANe, te anukaMpA upaje A jIvAdi jANI tene anusarato kaMpa AtmAmAM thAya, eTale svadayA-pitAnA AtmAnI anukaMpa upaje ke-are ! Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (42) gadaSTisamuccaya huM atyAra sudhI A paravastunA saMsargathI paravastumAM ramyo ! te ramavA gya nahotuM. evo kSobha-kaMpa AtmAmAM thAya te anukaMpA. jemake - huM choDI nijarUpa ramya para pule, jhI UlaTa ANI viSaya tRSNa jale viharamAna" -zrIdevacaMdrajI evI sAcI anukaMpA upaje, eTale niveda-saMsArathI atyaMta kaMTALo AvI jAya. A kAjaLanI keTaDI jevA saMsAramAM mahAre have eka kSaNa paNa AtmabhAve rahevuM nathI, ema saMsArathI te ubhage. ane e nirveda-kaMTALe upajatAM, saMvega eTale mokSano tIvravegI abhilASa upaje, A saMsAra baMdhanathI huM kyAre chUTuM evI zuddha bhAvanA bhAvato te daDha mumukSu bane, ane tenA pariNAme prazama pragaTe, viSaya-kaSAyanuM prazAMtapaNuM thAya, parabhAvathI virati thAya, vItarAgatA Ave ane tene AtmA svasvarUpamAM samAI jAya. AvA pAMca lakSaNavALuM samyagadarzana jIvane pahelA apUrvakaraNanA pratApe graMthibheda thaye sAMpaDe che. ane pachI kama sthitimAMthI saMkhyAta sAgaropama vyatIta thaye, A bIju apUrvakaraNa-apUrva AtmapariNAma prApta thAya che, tyAre A tAtvika tAtvika dharma. dharmasaMnyAsaga kSapakazreNImAM caDhatA sAmarthyAgIne hoya che, saMnyAsa kAraNa ke te kSepaka thegI kSamA vagere kSe pazamarUpa dharmothI nivaryo che, ane kodhAdi kaSAyarUpa sarva karma prakRtine jaDamULathI khapAvavArUpa kSAyikabhAva bhaNI pravarte che. ane Avo je "dharma saMnyAsa" nAmane sAmaga che, te ja kharekhara tAtvika, pAramArthika "dharmasaMnyAsa' ga che. atAvika dharmasaMnyAsa" te pradhvajyA-dIkSA avasare paNa hoya che, kAraNa ke jemAM pravRttirUpa dharmone saMnyAsa-tyAga hoya che, te nivRttirUpa pravajyA-dIkSA kahevAya che. pApa mAMthI prakarSe karIne zuddha caraNagamAM vrajana-gamana te "pravajyA" che. atAvika viSayakaSAyAdi duSTa bhAvonuM muMDana-chelaNakriyA tenuM nAma "dIkSA che. dharma saM. A prayA (dIkSA-saMnyAsa) jJAnayoganA aMgIkArarUpa che eTalA mATe ja saMsArathI je aMtaraMga pariNAmathI kharekhara virakta thaye haya, cittamAM atyaMta vairAgyavaMta thayuM hoya, te ja tevI jJAnaganI pratipattirUpa dIkSAno adhikArI pAtra kahyo che. dIkSAne gya, munidharma grahaNa karavAne gya pAtra jIva kevA viziSTa khAsa lakSaNavALe hevo joIe, te ahIM kahyA che - (1) je Arya dezamAM utpanna thayo hoya, (2) viziSTa jAti-kulavALe hoya, (3) jene kamala kSIprAya-lagabhaga kSINa thavA AvyuM hoya, (4) ethI karIne ja je vimala Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (43) buddhivALA heAya, (5) * manuSyapaNuM durlabha che, janma maraNanuM kAraNu che, saMpadIkSAnA dAe capala che, viSayeA duHkhanA hetu che, saMcAgamAM viyeAga che, pratikSaNe adhikArI maraNu che, karmanA vipAka dAruNa che'-ema jeNe saMsAranu nizuMpaNuM-naguNApaNuM, niHsArapaNuM, tucchapaNuM jANyuM hAya, (6) tethI karIne ja te sa'sArathI je virakta thayeA hAya, (7) jenA kaSAya atyaMta kuza, pAtaLA, dubaLA paDI gayA hAya-je madakaSAyI hAya, (8) jenAmAM hAsya rati-arati vagere alpa hAya, (9) je kRtajJa-karelA upakArane, guNane jANavAvALA kadaradAna heAya, (10) vinIta-vinayaguNusa'panna heAya, (11) dIkSA letAM pahelAM paNa je rAjA, maMtrI ane nagarajane ne bahumata-mAnItA hAya, jenuM samAjamAM paNa vajana paDatu hoya evA pratiSThita-mAnanIya hAya, (12) adrohakArI-deva, guru, dharma, rAja, deza, samAja vagerenA je droha karanAra na heAya, (13) je kalyANa aMgavALA-bhadramUtti hAya, ke jene dekhatAM ja chApa paDe ke A bhadra-bhalA-rUDA jIva che, evA hAya, (14) zrAddha, samyak zraddhAvata, zraddhALu hAya, (15) sthira hAya, caLavicaLa pariNAmI na heAya, (16) samupapanna hAya, eTale samyak prakAre sadgurune zaraNe Avele AtmasamarpaNa karanArA hAya. jemake-- dhama sanyAsayeAga "zuM prabhu caraNu kane dharU', AtmAthI sahu hIna; te tA. prabhue Apie, vatu" caraNAdhIna. A dehAdi AjathI, varatA prabhu AdhIna; dAsa dAsa hu' dAsa chuM', Apa prabhunA dIna. '' --zrImad rAjacaMdrajIpraNIta zrIAtmasiddhi AvA lakSaNavALA na hoya te jJAnayega ArAdhe nahiM, ane AvA lakSaNavALA hAya te ArAdhyA vinA rahe nahi, ema zrI sarvajJadevanu vacana che. tethI A upara je kahyu. te badhuya yathArtha che. Ama pravrajyA samaye atAttvika dharmasa'nyAsa, ane kSepakazreNImAM tAttvika dharmasaMnyAsa hAya che, ema spaSTa karyuM. ane Ama kSapakazreNIgata ceAgIne bIjA apUrva karaNamAM' A tAttvika dhama sanyAsa nAmanA sAmarthya yoga hoya che. Ane apUrvakaraNa eTalA mATe khIju kahevAmAM Ave che ke-temAM apUrva evuM A pAMca vastuenuM karaNa-nina apUrNAMkaraNa karavApaNuM) hAya cheH-(1) sthitighAta (ra) rasaghAta, (3) guNazreNI, (4) guNasakrama, (5) sthitibadha. te A prakAre (1-2) moTA pramANavALI jJAnAvaraNIya vagere kamanI sthitinuM ahIM apUrva khaMDanaghAta karavAmAM Ave che,-cheda uDAvavAmAM Ave che; tathA karmAMnA pracura rasanuM apUrva khaMDana Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (44) yogadaSTisamuccaya ghAta karI atyaMta a955NuM karI devAmAM Ave che. Ama vizuddhinA prakRSTapaNathI A sthitighAta-rasaghAta e banne AgalA guNasthAnakanI apekSAe aparva hoya che. (3) temaja atre atyaMta vizuddhinA sAmarthyathI guNazreNInI viracanA evI apUrva kare che, ke kamanA daLIA jhapATAbaMdha TapoTapa uDAvI devA mATe goThavAI gayA hoya che. (4) tathA baMdhAtI zubha prakRtiemAM azubha daLIAnuM pratikSaNe asaMkhya guNavRddhithI laI javuM-saMkramaNa karavuM, te guNasaMkrama paNa ahIM apUrva hoya che. (5) ane karmonI sthiti pUrve azuddhapaNAne lIdhe ghaNI lAMbI bAMdhato hato, te ahIM apUrvakaraNamAM atyaMta vizuddha paNAne lIdhe ghaNI TUMkI bAMdhe che. Ama A pAMca vAnAM atre apUrva hoya che, eTalA mATe "apUrvakaraNa" nAma sArthaka che. A apUrvakaraNarUpa apUrva AtmasAmarthya pAmIne je yogI puruSa kSapakazreNI para ArUDha thAya che, tene A tAttivaka dharmasaMnyAsayoga hoya che, kAraNa ke te kSapazamarUpa dharmonuM kSapaNa karate karate AgaLa vadhe che, karma prakRtiene sarvathA khapAvate khapAvata, kSapakazraNa khatama karate karate, UDAvate UDAvate, guNasthAnakanI zreNI para caDhato jAya che. ane Ama karmazatrune kSaya karatA karatA, A parama samartha vIra puruSa 8-9-10-12 guNasthAnane vaTAvI jaI, teramAM sagI kevali guNasthAne pahoMcI "nija kevalajJAna nidhAna" pragaTAve che. - basaMnyAsa yoga - ane bIje je bagasaMnyAsa" nAmano sAmarthyoga che, te AjyakaraNanI pachI hoya che. te A prakAre - aciMtya vIryapaNue karIne, asAdhAraNa AtmasAmarthyathI kevalI bhagavAna samudaghAta kare che, te pahelAM AyeAjyakaraNa kare che. AyakaraNa eTale zuM? AjIne karavAmAM Avate gavyApAra te AyeAjyakaraNa A maryAdA -kevalIe dIThela maryAdA AyojyakaraNa pramANe jana=javuM te, zubha yoganuM vyApAraNa-pravartana; karaNa=pariNAma vizeSa, sAmarthyavizeSa. kevalI bhagavAne dIThelI maryAdA pramANe, udIraNAAvalimAM bhavopagrAhI kamene prakSepa karavo te AyojyakaraNa che. eTale ke A chelA bhavamAM bhogavavAnA je bAkI rahelA vedanIya vagere cAra karma che, temAM je vedanIya vagerenI sthiti AyuSya karatAM vadhAre hoya, te tene sama-sarakhI karavA mATe kevalI bhagavAna udIraNa kare che, jyakaraNa kare che, ke jethI karIne samudraghAta vaDe te te karmone jaldI khapAvI daI sarakhI sthitimAM lAvI mUkAya. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ basaMnyAsayega (45) AvuM AyeAjyakaraNa karIne kevalI bhagavAna samudaghAta kare che. sarva kevalI bhagavAna samuddaghAta karatA nathI, paNa jenA vedanIya vagere karmanI sthiti AyuSya kevalI- karatAM vadhAre hoya che, teo ja te karmonA samIkaraNa mATe samuddaghAta samudraghAta kare che, ke jethI karIne te karmone zIdhra bheLavI laI tene tatkAla nikAla karI devAya. mULa zarIrane choDyA vinA, uttara deharUpa jIvapiMDanuM-AtmapradezasamUhanuM dehamAMthI bahAra nIkaLavuM tenuM nAma samudyAta che. samudraghAta eTale sam - ughAta, sama samyaphapaNe eTale apunarbhAvapaNe, pharI na hoya e rIte, ut = prAbalyathI, prabalapaNathI ghAta karmanuM hanana, pralaya, kSaya. pharI na upaje evI rIte prabalapaNe je prayatnavizeSamAM karmane pralaya thAya-ghAta thAya, te samudraghAta che. A kevalisamuddaghAtamAM Atmapradezano vistAra karI-virATa svarUpa dhAraNa karI, te AtmapradezavaDe Akho leka daMDa-kapATapratara AkAre pUrI devAmAM Ave che, ane te te karma pradezane sparza, zIdhra bhogavI laI kheravI nAMkhavAmAM Ave che, ane pachI te Atmapradezane UlaTA krame upasaMhAra karAya che. A badhe vidhi mAtra ATha samayamAM pUro thAya che ! AvuM parama adbhuta aciMtya sAmarthya A parama samathayegI atra vyakta kare che !! ane A AyojyakaraNa ne samudraghAtanuM phaLa-pariNAma zilezIkaraNa che, eTale ke te pachI taratamAM zelezIkaraNa prApta thAya che. temAM mana-vacana-kAyAnA vegane sarvathA nirodha karI, A parama samartha yegI cothuM zukaladhyAna dhyAvata sata, zileza-meruparvata zelezIkaraNa jevI niSpakaMpa aDola avasthAne prApta thAya che. athavA sarva saMvararUpa samAdhAnarUpa je zIla, tene Iza bane che. Ama A svarUpagupta parama yegInI zeleza-meru jevI niSkapa meganirodharUpa avasthA te zelezIkaraNa; athavA parama samAdhi pAmelA A zIleza yegIzvaranI avasthA te zelezIkaraNa A zaleSI avasthA, pAMca hRsva akSara (a, I, u, , la) uccArAya teTale kALa rahe che ane tenA chellA samaya pachI tarata ja A parama AyegI thegI Urdhvagamana karI siddhapadamAM birAje che. utkRSTa viraja niveza, gakriyA navi pese re; yoga taNI dhruvatA zileze, Atamazakti na bese re....vIrajIne caraNe lAguM." -zrI AnaMdaghanajI * " mUlasarIramacchaMDiya uttara dehassa jiivpiNddss| nigAma rehA hRAra samudvAra gAma " -zrI nemicaMdra siddhAMtacakavarjI kRta gamaDhasAra Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (46) gadaSTisamuccaya vIya kSAyika bale capaLatA ganI, dhI cetana karyo zuci alezI; bhAva zelezIme parama akriya thaI, kSaya karI cAra tanu kamazeSI." zrI devacaMdrajI "mana-vacana-kAyA ne karmanI vagaNa, chUTe jahAM sakaLa pudgala saMbaMdha jo; evuM ayogI guNasthAnaka tyAM vartatuM, mahAbhAgya sukhadAyaka pUrNa baMdha je apUrva eka paramANu mAtranI maLe na sparzatA, pUrNa kalaMka rahita aDola ravarUpa je zuddha niraMjana caitanyamUtti ananyamaya, agurulaghu amUrta sahaja padarUpa jo....apUrva -zrImad rAjacaMdrajI Ama A bagasaMnyAsa lega zilezI avasthAmAM prApta thAya che. - yathApravRttakaraNa Adi - bhavyane yathApravRttakaraNa apUrvakaraNa ane anivRttikaraNa ema traNeya karaNa prApta thAya che, ane bIjAone eTale ke abhavyone paheluM yathApravRttakaraNuM ja hoya che, bIjA karaNa tene kadI paNa prApta thaI zake nahi. atre karaNa eTale pariNAma. (gAthA 1). jema giri-nadIno patthara ghasAtAM, pIsAtAM, kUTAtAM, pITAtAM, gharSaNa-cUrNana nyAye goLa lIse thAya che, tema anAdi saMsAramAM rakhaDatA AthaDatA jIvane kavacit kavacit keme karIne bhAvamalanI kSINatA thatAM tathAbhavyatAne paripAka thaye, e koI viziSTa yathApravRttakaraNa AtmapariNAma thaI Ave che, evI koI karma sthiti rasanI maMdatA upaje che, ke te graMthinI nikaTa AvI paDe che. "Aguse calI AtI he e rIte anAdi kALapravAhamAM pravartatAM pravartatAM jIvane je kavacit kiMcit bhAvacamakArA jevuM sAmAnya paNe (Ordinarily) pravarte che evuM pUrvAnupUrvakaNa te yathApravRttakaraNa che. AvuM yathApravRttakaraNa te jIva ane tavAra kare che, ne anaMtavAra graMthinI nikaTa Ave che. paNa te mAtra sAmAnya-sAdhAraNa prayatnarUpa hoI AtmavIryanI maMdatAne lIdhe te graMthibheda karyA vinA pAcho vaLI jAya che. A karaNa bhavya -abhavya banene prApta thAya che, paNa bIjA be karaNa ekalA bhavyane ja prApta thAya che, abhane nahi, eTale ja te mokSamArgamAM pravezI zakato nathI. ane bhavya paNa jyAM lagI apUrva (Unprecedented) AtmA pariNAmarUpa bhAvane pAmI, apUrva AtmapuruSArtha kurAvI, ananya prayatnathI asAdhAraNa (Extraordinary effort) prayAsathI, potAnA sarva sAmarthyathI (With all his might) zUravIrapaNe apUrva puruSArtha "yAhoma karIne', graMthirUpa durbhedya durgane bheda karavA sarvAtmAthI pravartate nathI, tyAMlagI te paNa te kAryamAM saphaLa thatuM nathI. kAraNa ke graMthibhedarUpa durdhaTa kArya mATe, asAmAnya-asAdhAraNa prayatnanI jarUra che. temAM pUrvAnupUrva yathApravRtta jevo Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yathApravRttakaraNa Adi (47) te prayatna kAma Ave nahiM. jema yuddhamAM majabUta killo sara karavA mATe baLavAna zastrathI bhArI hale ( Mass attack ) karavo paDe che, tema graMthirUpa durbhedya durgane jItavA mATe apUrva AtmapuruSArtharUpa bhAva-vajane joradAra hallo laI javo ja joIe. nahi te temAM niSphaLatA ja maLe che, arthAt graMthi AgaLathI "pIchehaTha ( Retreat) karavI paDe che. graMthi pahele guNasthAnake che, tenuM bhedana karI AgaLa vadhI cothA sudhI saMsArI che. pahoMcyA nathI. keI jIva nirjarA karavAthI UMcA bhAve AvatAM, pahelAmAMthI nIkaLavA vicAra karI, graMthibhedanI najIka Ave che. tyAM AgaLa gAMThanuM eTaluM badhuM tenA upara jora thAya che ke graMthibheda karavAmAM zithila thaI jaI aTakI paDe cheane e pramANe meLa thaI pAcho vaLe che. A pramANe graMthibheda najIka ane tIvAra AvI jIva pAcho pharyo che. keI jIva prabala puruSArtha karI nimitta kAraNo jega pAmI kaDI karI graMthibheda karI, AgaLa vadhI Ave che, ane jyAre graMthibheda karI AgaLa vadhyuM ke cethAmAM Ave che, ane cethAmAM Avyo ke vahele moDo mekSa thaze, evI te jIvane chApa maLe che." -zrImad rAjacaMdra paNa jIva jyAre chellA pudagalAvamAM vartato hoya che, ne temAM paNa bhAvamalanI atyaMta kSINatA thAya che tyAre bhavya jIvane chelluM yathApravRttakaraNa prApta thAya che, ane te graMthibhedanI atyaMta nikaTa Ave che. eTale pachI tene apUrva AtmaapUrvakaraNa bhAvane ullAsa thatAM, apUrva AtmapuruSArthanI phuraNAthI apUrvakaraNane anivRttikaraNa anivRttikaraNanI prApti thAya che apUrvakaraNa. eTale anAdikALamAM pUrve kadI paNa prApta thayela nathI e apUrva AtmapariNAma ane samyakatvanI prApti karAvyA vinA rahe nahiM-nivarse nahiM, te anivRttikaraNa, apUrvakaraNathI graMthibheda thAya che ane anivRttikaraNathI samyaktva thAya che. temAM jyAM sudhI graMthi che, yaMsudhI yathApravRttakaraNa che, graMthi chedatAM-ullaMghatAM apUrvakaraNa che, ane graMthibheda karIne jIva samyakUvane sanmukha thAya tyAre anivRttikaraNa che. (gAthA-2). A graMthi eTale atyaMta durbhedya-bhedanI ghaNI kaThaNa evI gAMTha. karkaza, ghana, rUDha ne gUDha evI vAMsanI gAMTha jema bhedavI muzkela hoya che, tema javanI A gADha rAga-dveSa pariNAmarUpa gAMTha jevI ghaNI duSkara che. (gAthA-3). eTalA mATe ja tene bhedavA mATe jIve apUrva AtmapuruSArtha karavo Avazyaka che. A sarva A AkRti uparathI samajAze- AkRti-1 apUrvakaraNa ! yathApravRttakaraNa -> anivRttikaraNa > samyakatva graMthibheda Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (48) yogadaSTisamuccaya ane Ama A gAMTha bhedAI gayA pachI, A jIva gADha rAga-dveSa pariNAma choDI de che, tenA rAgAdi maMda paDI jAya che, duSTa anaMtAnubaMdhI kaSAya cokaDI samayaphalvAdi naSTa thAya che, dazanAmaha ra thAya che ane samyagadarzana pragaTe che. kAraNa ke thoDuM paNa suparizuddha evuM samyagrajJAna sAcA asaMmohane hetu hoya che. (gAthA-4). samyakatva prApta thayA pachI, papapRthaphavamAM eTale ke cAritramehanIya karmamAMthI bethI nava palyopama sudhInI sthiti kSaya thaye, dezaviratipaNuM sAcuM bhAvazrAvakapaNuM prApta thAya che; ane te cAritramehamAMthI saMkhyAtA sAgaropama sthiti kSaya thaye, sarvaviratipaNuMsAcuM bhAvasAdhupaNuM tathA upazamazreNI-kSapakazreNI anukrame prApta thAya che. (gAthA-5). ityAdi atre saMkSepathI kahyuM che. vizeSa jijJAsue karmagraMtha Adi sthaLa jevA. AkRti-2 graMthibheda prathama apUrvakaraNa -- samyakatva. -> bIjuM apUrvakaraNa AjyakaraNa kSapakazreNI 8 9 10 12 guNa sthA na| samudraghAta kevalajJAna, zailezIkaraNa - mokSa - atre eTaluM lakSamAM rAkhavA yogya che ke samyakatva prApta thayA pachI jIva je tIvrasavegathI aparva puruSArthadhArA cAlu rAkhe ne vadhAre, te uparokta palyopama-sAgaropamAdi jeTalI kama sthiti paNa zIghra kSaya karI, jhapATAbaMdha bhAvazrAvaka, bhAvasAdhu Adi dazAne pAme, ane upazama-kSapakazreNI para ArUDha thaI, anupama kevalajJAna pragaTAvI, yAvat te ja bhave paNa mekSa pAme. je jIvane puruSArthamAM maMdatA hoya to te pramANe mokSanI prAptimAM paNa DhIla thAya. eTale mokSanI prApti jIvanA puruSArthabalane AdhIna che. jaladI puruSArtha rAve te jaladI mekSa pAme, mATe bhavasthiti Adi khoTA nhAnA cheDI daI jIve niraMtara satya puruSArthazIla rahevuM joIe ema jJAnI puruSonA upadezane Azaya samajAya che. kAraNa ke anyakaraNathI Urva-AgaLamAM bIje (gasaMnyAsa) yoga hoya che, eTalA mATe Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogasanyAsayoga (49) atastvayogA yogAnAM yogaH para udaahRtH| mokSayojanabhAvena sarvasaMnyAsalakSaNaH // 11 // ethI ayoga egamAM, yoga kahyo pararUpa, mekSa sAtha yojanathakI, sarvasaMnyAsa svarUpa, 11. atha :-eTalA mATe te je aga" che, tene gomAM parama pega kahyo che. (kAraNa ke) mokSa sAthe te jana-joDANa kare che ane te sarvasaMnyAsa lakSaNavALo che. - vivecana Ama gasaMnyAsa nAmane sAmarthyaga zailezI avasthAmAM hoya che ema uparamAM kahyuM. temAM mana-vacana-kAyAnA vegane abhAva hoya che, nirodha karaayoga vAmAM Ave che, eTale te "aga" kahevAya che. ane A "ayoga" parama yoga caga sarva yugamAM parama che, pradhAna che, kAraNa ke te "mokSe banAvyo mokSa sAthe sAkSAt jana karAvanAra evo kharekharA arthamAM "ga" che, ane te sarvasaMnyAsarUpa lakSaNavALe che, temAM utkRSTa parizuddhi hoya che. Ane "parama" ega kahyo te yathArtha che, kAraNa ke sava gonuM je eka mAtra aMtima sAdhya-dayeya mikSa che, tenI sAthe A ayoga ga ja sAkSAt yojana-joDANa karAve che. mekSa sAthe je-jeDe te vega kahevAya, ema vyutpattithI A barAbara ghaTe che. tema ja atre sarvasaMnyAsa hoya che, adharmasaMnyAsa ke dharmasaMnyAsa karatAM utkRSTa parizuddhi hoya che, ane have kaMI paNa tyajavApaNuM bAkI rahetuM nathI eTale A aAga parama zreSTha ga che. atre eka paramANu mAtranuM paNa sparzavApaNuM rahetuM nathI. saMpUrNa niSkalaMka evuM aDela AtmasvarUpa pragaTe che. ananya evI zuddha niraMjana caitanyamUtti vyakta thAya che. agurulaghu evuM amUrta sahajAnmasvarUpa pada siddha thAya che. A sahajAnmasvarUpa padane vRtti-bata pava-eTalA mATe ja, zilethI avasthAmAM vegasaMnyAsarUpa kAraNane lIdhe, -ayoga, yogane abhAva (mana-vacana-kAyAnA yogane abhAva). cenAM-mitrA Adi yoganI madhye, zuM? te ke-jeja: pAH-paramaga, pradhAnama, radatta - kahyo che. kevI rIte ? te mATe kahyuM - me kana pAra-mekSa sAthe jana-bhAvarUpa hetuthI, joDANa karavArUpa bhAvathI. nanAdu cheH --janane lIdhe yoga, ema samajIne. AnuM svarUpa kahe che:sarvasaMcArakSA -sarva saMnyAsarUpa lakSaNavALe, kAraNa ke adharmasaMnyAsa ne dharmasaMnyAsa karatAM paNa ane parizuddhino bhAva che, eTalA mATe. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (20) yogadaSTisamuccaya zrIsarvajJa deve jJAnamAM dIThuM che, paNa te zrI bhagavAna paNa tenuM svarUpa varNavI zakatA nathI, te svarUpanuM varNana anya vANI te kema karI zake? te jJAna te mAtra jJAnIne anubhavagamya che. "je pada dIThuM zrI sarva jJAnamAM, kahI zakyA nahIM paNa te zrI bhagavAna je; teha svarUpane anya vANI te zuM kahe ? anubhavagecara mAtra rahyuM te jJAna je......apUrva." -zrImad rAjacaMdrajI Ama IchAyegIe zarU karelI mokSarUpa ISTa sthAna bhaNInI musApharI ahIM pUrI thAya che. egamAge akhaMDa prayANa karatAM, kavacita maMda-kavacita tIvra vege cAlatAM cAlatA cagI, zubhecchAthI mAMDI zelezIkaraNa paya tanI samasta gabhUmikAo vaTAvI jaIne, aga evA zizIkaraNarUpa mekSanagaranA bhavya daravAje AvI Ubhe che, ane pachI takSaNa re nagaramAM praveza kare che. AkRti-3 irachAyoga zAsaga dharmasaMnyAsa sAmarthya vega yogasaMnyAsayoga tIvra icchAdi | tIvra zAsabedha-zraddhA pratibhAna kevalajJAna zreNI mana-vacana-kAyatyAga mekSa lezIkaraNa guNasthAna sapramAda aprasAda apramAda dviapUrva karaNa va 4 5 6 8 9 10 12 13 icchAyAgAdinuM keSTaka-1 yoganuM nAma kenuM mukhyapaNuM mukhya lakSaNa pAtra gI guNasthAna sAcI dharma IcchI, zAstra | sAco dharma Icachaka, 4-5-6 zravaNa-mRtadha-samyaIcchAga IcchApradhAna Agama zretA, samya (upalakSaNathI daSTi, chatAM pramAdajanya vikalatA | jJAnI, paNa pramAdayukta vyavahArathI1) zAstroga zAtrapradhAna zAstrapaTutA. zraddhA, apramAda zAstrapaTu, zraddhALu apramAdI dharmasaMnyAsa sAmarthyapradhAna ! zAstrathI para viSaya, prAti-svasa vedana- * anubhavajJAna. kSayopazama dhamene tyAga. kSapakazreNIgata yogI ane sagI kevalI 8-9-1812-13 sAmagdha cAga yogasaMnyAsa sAmarthyapradhAna | mana-vacana-kAyAnA yogano tyAga-ayoga. parama yoga agI kevalI 14 zailezI avasthAmAM Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sArasamuccaya 2112HY2214-( Summary) Ama atre icchAyega, zAstroga, ne sAmarthayega e traNa yoganuM svarUpa kahyuM, ene sArasamuccaya samajavA mATe skUla rUpaka-ghaTanA karIe: keI bhayaMkara aTavImAM koI musAphara bhUle paDI gaye hoya, ne cAre kerathI muMjhAI ga hoya, tene temAMthI chUTavAne kaI rasto batAve evI tenI kevI tIvra IcchA hoya? koI rogI mahAroganA paMjAmAM sapaDAyo hoya, te kaI kuzaLa vaidya maLI jAya ne Arogya prApti thAya, ema kevuM che? ujajaDa mabhUmimAM bhara unhALAmAM koI tara thaye hoya, te pANI mATe keTaluM che ? tema A saMsArarUpa bhayaMkara aTavImAM bhUlo paDelo jIvarUpa musAphara prathama te temAMthI chUTavAnI tIvra IcchA rAkhe che, mekSa meLavavA Icche che, mokSarUpa ISTa sthAne javA cAhe che. eTale pachI sUMDha DhaMDhato te tene mArga jANakAra sadgurune pUche che. tenI pAsethI IcchAgI te mAgenI mAhitI meLavI-sAMbhaLI, amuka dizAmAM A mArga che, ema te jANIne sahe che. Ama te kRtArtha ne jJAnI bane che. pachI te zraddhApUrvaka te uddiSTa mArge cAlavA prayAsa kare che. paNa mArganI kaThinatAthI tathA pitAne anubhava haju kAryo hovAthI tene kavacit pramAda thaI Ave che. eTale musApharI kavacit aTakI jAya che ke dhIrI paDe che, kavacit vegavaMtI bane che. Ama A IchAyogI AgaLa vadhato jAya che. A musApharI daramyAna zAstrarUpa bhemIo (Guide) sadA tenI sAthe che, eTale tenI AjJA pramANe cAlatAM tene zAstranuM saMpUrNa avikala jJAna prApta thAya che, ane tenI sahAyathI mArga dekhate dekhate te zraddhApUrvaka AgaLa dhape che. potAnI zakti pramANe, zAstranI pitAnA pagamAM jora hoya teTalA vegathI, te apramAdI paNa AgaLa pragati karate jAya che. Ama AgaLa ne AgaLa prayANa kare te bhayAnaka aTavI vaTAvI jaIne, suMdara rAjamArga para-dhorI rastA para AvI jAya che. eTale AgaLane mokSasthAna bhaNIne raste cokakhecekho dekhAya che. tyAM zAstrarUpa bhemIo tene kahI de che ke-he mahAnubhAva zAstragI! juo, A mArga sIdhe saDasaDATa mokSasthAna pratye jAya che. te tarapha sIdhA cAlyA jAo! temAM A A sAmAnya sUcanA ApuM chuM, te pramANe tame cAlyA jajo. vadhAre vigatanI tame jema jema AgaLa jaze, tema tema tamane tamArI meLe khabara paDatI jaze. eTale have hAre tamane AgaLa vaLAvavA AvavAnI jarUra nathI. tame pote "samartha che. mATe vite kathA | Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (pa) gadaSTisamuccaya eTale te yogI vaLatuM kahe che-he parama upakArI sazAstra! Apane huM kyA zabdomAM AbhAra mAnuM? Ape hArA para aciMtya upakAra karyo che. ATalI bhUmikAe huM pahoMcyA chuM, te badhuM Apane pratApa che, ne AgaLa mATenI je Ape kiMmatI sUcanA batAvI te mATe paNa huM Apane trANI chuM, huM ApanI te AjJAne anusaravA sadA tatpara rahIza, ane mane khAtrI che ke ApanI kRpAthI huM hArA ISTa sthAne-mekSanagare have thoDA vakhatamAM jaldI pahoMcIza. Ape hArA mATe ghaNe zrama lIdho che, ne meM paNa ApanI AjJA uThAvavAno yathAzakti parizrama karyo che, chatAM AjJAbhaMga thayo hoya te kSamA! vAru, namaskAra! pachI te samartha yogI AtmasAmarthyathI vegamArge tIvra saMvegathI-atyaMta vegathI jhapATAbaMdha deDaDyo jAya che. prAtila jJAna-anubhavajJAna daSTithI tene AgaLa mArga cokakhe dIvA jevo dekhAte jAya che, ane jema jema te ISTa dhyeya prati AgaLa dhapati sAmarthyathegI jAya che, tema tema tene utsAha atyaMta vadhato jAya che. kSApazamika mene-kSapazama bhAvone phagAvI daI te potAne bhAra ocho karato jAya che, eTale te era ne era vegathI AgaLa pragati kare che. Ama apUrva AtmasAmarthyathI kSapakazreNI para caDhI, dharmasaMnyAsa karate karate, te 8-9-10-12 guNaThANa jhapATAbaMdha vaTAvI de che, ne 13 mA guNaThANe pahoMce che, kevalajJAna pAmI sarva dravya-paryAya pratyakSa dekhe che. tyAM te mekSanagara sAkSAt dekhAya che. te jANe tenA parAmAM AvI pahoMce che. tyAM pachI te zeDo vakhata (AyuSya pramANe) visAme khAya che, te pitAne thayelA jJAnane lAbha bIjAne-jagane ApI parama paropakAra kare che. pachI AyuSyanI mudata pUrI thavA AvyuM, te mana-vacana-kAyAnA pegene nirodha kare che-tyAga kare che, ne Ama yogasaMnyAsa karI, meru jevI niSkapa zailezI avasthArUpa bhavya daravAjAmAMthI te mokSanagaramAM praveza kare che, ane siddha puruSa banI sAdi anaMta kALa anaMta samAdhisukhamAM zAzvata sthiti kare che. "pUrva prAgAdi kAraNanA vegathI, Urdhvagamana siddhAlaya prApta susthita je sAdi anaMta anaMta samAdhi sukhamAM, anaMta darzana jJAna anaMta sahita je....apUrva " -zrImad rAjacaMdrajI Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadaSTi kaLazakAvya (53) yogadaSTi kaLaza kAvya* maMdAkrAntA IcchA pRcchA mRtazravaNathI darzana jJAna pAme, zraddhA sAthe gamana karatAM niSpamAda- jAme; ne sAmarthya parama pratibhA dharma saMnyAsa dhAme, choDI ye mana vaca tanu pahoMcatA pUrNa ThAme. 1. IcchAge kRtayuta ane jJAnI te pramAdI, zAstra hAye kRtapaTu ati zrAddha ne apramAdI, sAmagye te anubhava bale dharma saMnyAsa sAdhe, zilezImAM parama prabhune bhegasaMnyAsa lAdhe. 2. anuTupa IcchatA prIcchatA jegI, jane sAdhaka sIjhatA manaMdana zuddhAtma, padane pAmI rIjhatA 3. IcchAraMgI zratAsaMgI, sAmaga zRMgane; pAmI zrImad haribhadra, pAme mekSa asaMgane. 4. zuddha caitanyanA svAmI, sahajAnma svarUpa te; suyazA bhagavAn pAme, brahmAnaMda anUpa te. 5. // iti maharSi haribhadra'cArya racite rit vandra manumana sugvanaMdanena bhagavAnadAsena + sumanonaMdana bRhatTI hAnAmavivecanena saprAJca vivecate aa yogadRSTasaccaya zAstre iccha. yogazAstrayogasAmarthyayogarUpatribhUmikayogasvarUpa.narUpaNAdhikAra / / che ane pratyeka adhikAranA prAMta ukta viSayanA sArasaMdeha temaja puSTirUpe A yogadaSTi kalazakAvyanI navaracanA karavAne maMda prayatna A lekhaka vivecanakAra karyo che. - A lekhaka vivecanakAre karelA A vivecananuM nAma sumananaMdanI ahata TIkA? rAkhyuM che. Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha yogadaSTinuM sAmAnya kathana (aa . 12-20) [ ATha yogadaSTinA nAma--ghadRSTi ne yogadaSTi-upamA. ATha yogAMga, ATha AzayadeSa, ATha guNa. daSTinI vyAkhyA. AvaraNa apAyathI bheda.-pratipAtI ke aprati pAtI ? pratipAvI te sApAya, apratipAtI te nirapAya.--mukti ati akhaMDa prayANa.] ema enuM svarUpa kahI batAvI, prakRta-cAlu viSayamAM upayogI kahe che - etattrayamanAzritya vizeSeNaitadudbhavAH / yogadRSTaya ucyanta aSTau sAmAnyatastu tAH // 12 // e traNane AdhyA vinA, vizeSathI tajanya; yogadaSTi kahuM ATha te, sAmAnyathakI manya. 12, artha -e traNa rogane Azcaya karyA vinA, vizeSa karIne emAMthI ja uddabhava pAmelI (nIkaLelI) evI gadaSTio kahevAmAM Ave che. ane te draSTie sAmAnyathI ATha che. vivecana uparamAM je icchAga vagere traNa yoganuM spaSTa varNana karyuM, tene sIdhesIdhe Azraya karyA vinA, paNa vizeSa karIne e traNa yogamAMthI ja niSpanna thatI-nIkaLatI, evI cogadaSTienuM ahIM kathana karavAmAM Ave che, ane sAmAnyathI te ATha che. A ATha yogadaSTie e traNa pegamAM aMtarbhAva-samAveza pAme che. A gadaSTirUpa nadIo te yoga-parvatamAMthI ja nIkaLelI che, eTale tenI sAthe ene gADha saMbaMdha che, ane eTalA mATe ja A yogadaSTinI vRtti-tatrayama-e traNane, eTale IcchAyega, zAstraga ane sAmarthyogane, arAzritya-Azraya karyA vinA, aMgIkAra karyA vinA, vizA -vizeSathI, "AmAMthI A' evA lakSaNavALA vizeSa karIne. zuM ? te ke patadudvA -emAMthI uddabhava pAmelI, e traNa vegamAMthI ja upajelI, nadaSTa 3yanta-yogadaSTie-mitrA Adi kahevAmAM Ave che. zabdo sAmAnyaratu tA -ane sAmAnyathI te daSTio ATha che. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAke yogadaSTinuM sAmAnya kathana (55) AdhArarUpa bhUmikA-pIDika barAbara samajavA mATe prathama e ukta IcchAgAdi yogonuM varNana atyaMta upayogI ane Avazyaka hatuM, ema A uparathI phalita thayuM. ane te A che - mitrA tArA balA dIpA sthiga kAMtA prabhA praa| nAmAni yogadRSTInAM lakSaNaM ca nibodhata // 13 // mitrA tAra ne belA, dIprA sthira tema; kAMtA prabhA ane parA, dRSTi ATha che ema, gadaSTinA nAma e, arthataNe anusAra lakSaNa tenuM sAMbhaLe, have ahIM kramavAra. 13. artha:-mitrA, tArA, balA, dIprA, sthirA, kAMtA, prabhA ane parA-ema A yogadaSTionA nAma che. ane eonuM lakSaNa sAMbhaLo ! te eghadaSTi batAvavA mATe kahe che - sameghAmegharAjyAdau sagrahAdyarbhakAdivat / odhaSTiriha jJeyA, mithyAdRSTItarAzrayA // 14 // vRtti -temAM mitrA jevI te mitrA, tArA jevI te tArA; ItyAdi yathArtha ja nAnAni-nAma, gabdInAcagadaSTionA che. ane enuM DhakSaUM-lakSaNa je kahevAmAM Ave che te, nita-zravaNa karo. sAMbhaLe! ema artha che. ahIM edhadaSTino vyavacacheda (apavAda) karavA mATe yogadaSTi ? ema grahaNa karyuM che. vRttiH--ahIM edhadaSTi, jJAnAvaraNIya Adi karmanA kSapazamanI vicitratAne lIdhe citra-nAnA prakAranI hoya che. sameghAgharAvyAvIsamegha-amedha, medhavALA ke megha vinAnA, rAtrI AdimAM. Adi zabdathI divasanuM grahaNa che, eTale medhavALA ke megha vagaranA rAta ke divasamAM. sArmAliva-saMgraha Adi ane arbhaka AdinI jema. pahelA Adi zabdathI asahana grahaNa che, bIjA Adi zabdathI anabhaMkanuM grahaNa che. eTale grahasahita ke graharahita, evA bAla ke abAlanI jema. (graha=bhUta, jhoDa vagere). jobadira - daSTi, sAmAnya darzana. te bhAvAbhinaMdI jIvaviSayI che. eTale ke bhabhinaMdI-saMsArathI rAcanArA jIvane A heAya che. zivAdItAzA-mithyAdRSTi AzrayI ke amithyAdaSTi AzrayI. kAca (motI-paDala) vagerethI jenI daSTi upahata-bAdhita che te mithyAdi. tenAthI upaghAta nathI pAmela te amithyAdRSTi, Abha akSaragamanikA (zabdArthanI samajUtI) thaI. ane bhAvArtha te A che: - Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (56) yogadakiTasamuccaya meghasahita me rahita, rAtri divasamAM tema; graha sahita graha rahita ne, bAla AdinI jema aha: jANavA yogya che, oghadaSTi te tema; mithyASTi AzrayI, Itara AzrayI ema, 14, artha:-meghavALA ke megha vinAnA rAta ke divasamAM, rahasahita ke praharahita, evA bAlaka ke abAlakanA jevI ahIM oghadaSTi jANavI; ane te vaLI mithyAdaSTi AzrayI ke amithyAdaSTi AzrayI paNa hoya. vivecana "saghana aghana dina rayaNImAM, bAla vikala ne anerA re; aratha jue jema jUjUA, tima ogha najaranA pherA re.vIra." zrI yazovijayajIkRta zrI ke. da. sajhAya 1-2 eka to samegha-meghavALI meghalI rAtrImAM daSTi, te kaMIka mAtra grahaNa karanArI hoya che; bIjI to ameghadha vinAnI rAtrimAM jarA vadhAre adhika grahaNa karanArI hoya che; Adi zabdathI divasanuM grahaNa che. eTale eka samegha-melA divasamAM, tathA bIjI amegha-megha vagaranA divasamAM. ane A bemAM vizeSa che-taphAvata che. A dRSTi vaLI sagraha-rahagrasta (bhUta vagere bharAyelA) daSTAnI heya, ane Adi zabdathI agrahanI eTale grahagrasta nathI evA dRSTAnI heya. A bene paNa taphAvata hoya che-citra vibhrama AdinA bhedane lIdhe. - A vaLI bAlaka dRSTAnI hoya, ane Adi zabdathI abAlakanI paNa hoya. A bannene paNa vivekaviklatA Adi bhedane lIdhe bheda hoya che. A vaLI mithyAdaSTinI eTale kAca (pAla-motI-netraroga ) vagerethI jenI dRSTi upahataavarAyelI-DhaMkAyelI che evAnI heya; ane tenAthI-kAca vagerethI jenI dRSTi upahata-avarAyelI nathI evA amithyAdRSTinI hoya. jema A dRSTibheda-eka ja dazyamAM paNa,-citra (judA judA prakAranA) upAdhibhedane lIdhe hoya che, tema pAralaukika prameyamAM-paraleka saMbaMdhI jJAnaviSayamAM paNa kSayopazamanI vicitratAne lIdhe, citra eTale judA judA prakAranuM pratipattibheda hoya che. (mAnyatAbheda-grahaNabheda hoya che.) A kAraNe A darzanabheda eTale judA nA darzanene bheda che, ema gAcA kahe che. kharekharaA darzanabheda te sthira Adi daSTivALA bhinnagraMthi yogIone heta ja nathI, kAraNa ke teone yathAviSaya-pitapatAnA viSaya pramANe nayanA bhedone avadha-sAcI samajaNa hoya che. enI pravRtti paNa parArthe hoya che,-temane zuddha bodhanuM hevApaNuM che tethI karIne, teone Agraha vinivRtta-atyaMta dUra thaI gayo hoya che tethI karIne, teonuM mitrI Adine parataMtrapaNuM heya che tethI karIne, ane cAricarika saMjIvanI carakacAraNa nItithI (cAra saMjIvanI cAra nyAya pramANe) temanA AzayanuM gaMbhIra udArapaNuM hoya che tethI karIne. gharuM prona, Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha yogadRSTinu" sAmAnya thana (57) * AghadaSTi ? eTale sAmAnya dRSTi, sAmAnya daOna. egha eTale pravAha. pravAhapatita dRSTi te eghadaSTi. Ama anAdi saMsArapravAhamAM taNAi rahelA ane temAM ja rAcanArA evA bhavAbinadI sAmAnya kATinA jIvonI sRSTi te eSTi che. leAkapravAhane AghadaSTi anusaratA prAkRta janAnuM je laukika padArtha saMbadhI sAmAnya dana, te eTale ? eghadRSTi che, (Vision of a layman). ane A eghaSTi paNa jJAnAvaraNIya, daza nAvaraNIya vagere kanA bhinna bhinna kSayeApazamane lIdhe-(nyUnAdhikatAne lIdhe) jUdA jUdA prakAranI, vicitra prakAranI heAya che. dAkhalA tarIke keI eka dRzya hoya te (1) meghalI rAtre ghaNuM ghaNuM jhAMkhu* ka'ika dekhAya, (2) tenA karatAM kaMika vadhAre megha vinAnI rAtre dekhAya, (3) tenA karatAM paNa ghaNuM vadhAre meghalA divase dekhAya, (4) ane tenA karatAM paNa ghaNuM ghaNuM vadhAre megha vagaranA divase dekhAya. ane temAM paNu, (5) dRSTA-jonArA jo bhUta vagere grahathI athavA citta vibhrama vagere grahathI grahAyelA hAya teA tenA dekhavAmAM, (6) ane tevA graha rahita jonAranA dekhavAmAM paNa cAkhA le-phera paDe; (7) athavA dekhanArA khAlaka hAya teA tenA dekhavAmAM, (8) ane pukhta uMmaranA hAya te tenA dekhavAmAM paNa vivekanA ochAvattA pramANane lIdhe, taphAvata hAya. athavA (9) kAca (paDala-mAtIe) vagere A hAvAthI dekhanAranI dRSTi jo avarAi-DhakAi heAya teA tenA dekhavAmAM, (10) ane kAca (paDela) ADA na heAya, teA tenA dekhavAmAM paNa jarUra phera paDe. Ama eka ja dRzyamAM-jovAnI vastumAM paNa vicitra upAdhibhedane lIdhe jUdA jUdA dRSTibheda thAya che. A dRSTAMta pramANe, laukika padArthane, laukika dRSTie dekhavAnA je je bheda che, te te AghadRSTinA prakAra che. ceAgadaSTi-- --Ama eka ja laukika dazya dekhavAmAM paNa, jUdI jUdI jAtanI bAhya uSAdhine lIdhe, jema eghadRSTinA bheda paDe che, tema paraleAka sabadhI jJeyamAM--Atmatattva AdinA jJAnaviSayamAM paNu, kSayApazamanI vicitratAne kAraNe judA judA prakAranA ceAgadaSTimAnyatAbheda-dRSTibheda hAya che, danabheda heAya che. jema kaeNmerAnA paDadA (Diaphragm) ochevatto khulle, tema dRSTimaryAdAnuM kSetra (Field of vision) vadhaghaTa thAya che. te ja prakAre jevI kSayeApazamanI vadhaghaTa-taratamatA heAya, jeTaluM kama'nuM AvaraNa khasyu' hAya-kanA paDadA khUlyA hoya, teTaluM ochu Mvattu' dana cAgaSTivALA samakitI puruSane thAya che. mAma cAgadaSTi' eTale yAga saMbadhI daSTi, yAgamAne anusaratI evI dRSTA yAgI--samyagdaSTi puruSanI daSTi (Vision of Yogi); eghadRSTi ne cAMgadRSTinA Ama pragaTa bheda che;-- Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yugadaSTisamuccaya darzana je thayA jUjUA, te egha najarane phere re; bheda thirAdika cAramAM, samakita daSTine here re....vIra." zrI yo, da, sajhAya 1-3 ghadaSTi ane yogadaSTinI tulanA keSTaka-2 1 eSTi | yogadaSTi daSA pAtra sAmAnya bhavAbhinaMdI jIva yogI samyagadaSTi mumukSu puruSa dazya viSaya laukika pAralaukika, AtmatatvaAdi parzanapaddhati laukika-vyAvahArika, pravADapatita, gADarIA pravAha jevI alaukika, pAramArthika, yogamArganuM sAriNI, tattvagrAhiNI bheda kAraNa che kSayapazamanI vicitra taratamatA kSayopazamanI vicitra taratamatA vizeSatA darzanabheda bAbata vivAdano saMbhava darzanabheda bAbata vivAdane asaMbhava ane Ama kSapazamanI vicitra taratamatAne lIdhe darzanabheda thAya che, tethI karIne ja A jUdA jUdA (vedAMta-jaina vagere) dazanene bheda paDyo che, ema yogAcAryanuM kathana che. paNa sthira Adi daSTivALA bhinnagraMthi samyagadaSTi gIone te A darzanabheda manamAM vasate ja nathI. teo AvA mata-darzananA bhedane lakSamAM letA nathI, tene vajUda ApatA nathI. prAkRta jananI jema teo mata-darzananA AgrahamAM taNAI jatA mAtra daSTine nathI. teo te eka gamArgane ja dekhe che, egadarzanane ja-Atmadarzanane bheda ja dekhe che. eka ja AtmatatvanA mULamAM e sarva darzane vyApta che, mAtra "daSTine ja bheda che,-ema teo kharA aMta:karaNathI mAne che. teo te SaDradarzanane nidazananA athavA zuddha AtmadarzananA aMgarUpa jANe che. eTale tenA khaMDanamaMDananI kaDAkUTamAM utaratA nathI, ulaTA te chae darzanane samyagadaSTithI ArAdhe che. kAraNa ke "je gAye te saghaLe eka, sakaLa darzane e ja viveka; samajAvyAnI zilI karI, syAdvAda samajaNa paNa kharI. mULa sthiti jo pUcho mane, te seMpI dauM kegI kane." Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha yogadaSTinuM sAmAnya kathana bhinna bhinna mata dekhIe, bheda daSTine eha; eka tatvanA mULamAM, vyAkhyA mAne teha." choDI mata darzana taNo, Agraha tema vikalpa kahyo mArga A sAdhaze, janma tehanA alpa." -zrImad rAjacaMdrajI "Sar darazana jina aMga bhaNaje, nyAsa SaDaMga je sAdhe re; nami jinavaranA caraNa upAsaka, SaDa darazana ArAdhe re." -zrI AnaMdaghanajI Ama te mahAnubhAva samyagadaSTi mahAtmAo vate che, tenuM kAraNa e che ke teone nanI barAbara maryAdAnuM bhAna hoya che, yathAyogya nayavibhAga teo karI jANe che. te A prakAre - naya eTale apekSAbheda, te anaMta che. amuka vastune amuka apekSAe-daSTibinduthI yathAtha (Angle of vision) jevI tenuM nAma "naya" che. Ama sarva nayanuM nayavibhAga potapotAnA viSaya pramANenuM-maryAdAkSetra pramANenuM svarUpa teo barAbara samajyA hoya che. eTale teo ema samAdhAna kare che ke A je judA judA darzanakAree judA judA darzana karyA che, te te judA judA nayanI apekSAe, judA judA daSTibinduthI karyA che. te te nayanI apekSAe te barAbara che, mATe emAM jhaghaDe che? vivAda za? nAnA sAgothI (Permutations & combinations ) upajate vistAra te anaMta che, "zabdAlaMkArarUpa che, mAtra vAjAlarUpa che. jeTalI vacananI saMkhyA teTalA naya che, mATe ApaNe te badheya nayapakSapAta cheDI daI, rAga-dveSa-meha rahitapaNe, eka zuddha AtmatattvanA saMzodhanamAM "raDha lagADIne maMDI paDavuM," eTaluM ja ApaNuM kAma che. ema karazuM eTale enI meLe badhI khabara paDI jaze, mATe A badhI vANUjAla zI? ema te mahAnubhAve bhAve che. vaLatuM jagaguru INa pare bhAkhe, pakSapAta saba DI; rAgadveSa deha paNa varjita, Atama zuM raDha maMDI...munisuvrata Atama dhyAna dhare je keu, se phira Ime nAve, vAjAla bIjuM sahu jANe, eha tattva cita lAve....munisuvata" -zrI AnaMdaghanajI vaLI kaI eka nayane ja ekAMta pakSa-Agraha dharavAmAM Ave, te te naya nathI, paNa nayAbhAsa che, mithyAtva che, ema te anekAMta daSTivALA niSpakSapAta samyagradaSTi puruSe Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (60) yogadaSTisamuccaya sArI peThe samaje che, ane eTale ja teo "syA " padane nyAsa nirAgraha karIne AgaLa mUkIne te te darzananI madhyastha parIkSA kare che. ane ema madhyasthatA madhyastha parIkSA karatAM te syAdavAdI mahAjanane cakkasa bhAse che ke-A badhA dazane eka darzanarUpa ja che, jinadarzana athavA zuddha AtmadarzanArUpa puruSane aMgarUpa ja che. te A prakAre kalpavRkSa samA te jinadarzananA be pagane sthAne sAMkhyadarzana ne cagadarzana che; bauddha ane mImAMsaka e be tene baLavAna hAtha che; kAyatika mata tenI vaDa darisaNu kukSine sthAne che, jenA darzana bAhyAbhyatara prakAre tenA mastakane sthAnejinaaMga uttamAMgarUpe zobhe che. Ama "dhuri'-prathama sthA" padarUpa nyAsa akSara bhaNuje' mUkIne, SadarzananI ArAdhanA jina darzananA ArAdhaka puruSo kare che. tethI ja teo atyaMta madhyastha hoya che. teo pitAnA aMganuM khaMDana kema karI zake? "jina surapAdapa pAya vakhANuM, sAMkhya joga deya bhede re; Atama sattA vivaraNa karatAM, lahe dukha aMga akheda re...SaDa. bheda abheda saugata mImAMsaka, jinavara kara doya bhArI re, kaleka avalaMbana bhajIe, gurugamathI avadhArI re..SaDa lekAyatika kukha jinavaranI aMza vicAra je kIje re; tatvavicAra sudhArasa dhArA, gurugama viNa kima pIje re ?...SaDa jaina jinezvara vara uttama aMga, aMtaraMga bahiraMge re, akSara nyAsa puri ArAdhaka, ArAdhe dharI saMge re...SaDao -zrI AnaMdaghanajI ityAdi prakAre jenI "tatvavicAra sudhArasadhArA' akhaMDapaNe cAlyA kare che, evA A mahAtmA samyagRSTi "jogIjane "ne jUdA jUdA mata-darzanane Agraha kema hoI zake? tema ja A mahAjananI pravRtti paNa parArthe-paramAthe hoya che. "pAra para vimUra: A saMtapuruSonI vibhUtio pare5kArane arthe hoya che. janakalyANanA yajJanI vedI para teo pitAne sarva aMga hemI de che, mana-vacana-kAyAnI samasta parArthapravRtti zakti khacI nAkhe che. pitAne je AtmA-paramArthane lAbha thaye, te anya jIvene paNa thAya evA nirmala paramArtha premathI, A samyagRSTi sapuruSa paramArtha pravRtti kare che. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha yogadaSTinuM sAmAnya kathana (61) jana pazu leka kalyANa yaza para, hemuM aMga sahu mahArA." -sarasvatIcaMdra ane teonI AvI paramArtha pravRtti heya che, tenA kAraNe A pramANe che: 1. zuddha bodhanuM hovApaNuM-te samyagdaSTi puruSane bedha zuddha hoya che, rAga-dveSamehanI azuddhithI rahita hoya che, parabhAvanA sparza vinAno nirmala hoya che. 2. AgraharahitapaNuM-teonA sarva prakAranA matAthI, darzanAha, abhiniveze. sarvathA dUra thaI gayA hoya che, teo atyaMta madhyastha ane niSpakSapAta hoya che. 3. merI Adine parataMtrapaNuM-teo mitrI, pramoda, kAruNya, mAdhya-e cAra bhAvanAothI atyaMta bhAvitAtmA hoya che. teo samasta jagat sAthe maitrI dharAve che. jyAM kyAMya guNa dekhe tyAM teo pramoda pAme che. "para guNanA paramANune paNa parvata jevo karI te viralA saMtapuruSo potAnA hRdayamAM atyaMta vikasita thAya che. " saMsAra duHkhathI duHkhI ne joIne tenA para temane karuNAbhAva upaje che. A jagatajI bicArA sanmArgane choDI unmAge gamana karI duHkhI thaI rahyA che, teone huM sanmArgane baMdha karI te du:khamAMthI choDAvuM, evI karaNuM te parama kRpALune vachUTe che. ane koI viparIta vRttivALe heI, samajAvya samaje ema na hoya, te tyAM teo upekSA kare che, madhyastha bhAva dhAraNa kare che. 4. gaMbhIra udAra Azaya-teono Azaya-cittapariNAma eTale badhe gaMbhIra hoya che, eTale badhe UMDe-agAdha hoya che, ke te kaLI zakAtuM nathI, tene tAga pamADe nathI, sAgaranI jema tenA UMDANanI khabara paDatI nathI tema ja te Azaya eTale badhA udAra hoya che, eTalI badhI udAratAvALe vizALa hoya che ke te samudra jema sarva koIne pitAnA vizALa paTamAM samAvI de che, te samyagadaSTi yegIo AvA "sAgarapeTA" "sAravALamIra" hoya che. 5. cArisaMjIvanI nyAyanuM anusaraNuM-tevA gaMbhIra -udAra AzayavALA te samyagadaSTie "cArisaMjIvanI nyAyane anusare che. te A pramANe - - cArisaMjIvanI cAra nyAya - "cArisa jIvanIcAranyAya eSa satAM mataH / nAyAstRddhi thaze veLAdinAn ! " zrI yogabindu, 119 A cArisaMjIvanI cAra nyAya sanduruSane saMmata che, nahi te vizeSa karIne dharmakAryanI zarUAta karanArAone ISTa siddhi thAya nahiM. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (62) gadaSTisamuccaya atre cAritracare, saMjIvanI=saMjIvana kare evo auSadhivizeSa, cArakacaravuM te. carAmAM saMjIvanI mATe caravuM te cArisaMjIvanI cAra nyAya-daSTAMta. Ane bhAvArtha A kathA uparathI samajI zakAya che :-- svastimatI' nAmanI nagarajanothI bharelI evI nagarI hatI. temAM brAhmaNanI kaI putrI hatI, tathA tenI eka sakhI hatI, ane te ja tenA niravadhi premanuM parama pAtra hatI. pachI te baMnene vivAha thaye, eTale baMne judA judA sthAne rahevA lAgI. pachI eka divasa dvijaputrIne "sakhI kema haze ? " ema ciMtA upajI. eTale te paNa dAkhala tene tyAM gaI, ne joyuM te tene viSAdamAM-zekamAM DUbI gayelI dIThI. ethI tene pUchyuM"sakhI ? hArUM mukha ATaluM badhuM kema levAI gayuM che?" teNe kahyuM-"huM pApaNu patinI bAbatamAM durbhAgI-kamanazIba chuM." sakhI dvijaputrIe kahyuM-tuM viSAda ma kara ! A viSAdamAM ne viSamAM koI phera nathI, viSAda (zeka) viSa jevo che. huM hArA patine mULiyAnA prabhAvathI vRSabha (baLadiye) banAvI daIza." ema kahI tene mULiyuM ApI te pitAnA nivAsasthAne gaI. pachI te nAkhuza manavALI brAhmaNaputrIe te mULiyuM pitAnA patine ApyuM, ke tarata ja te bharAvadAra khAMdhavALe baLada banI gayo. eTale pachI pazcAttApathI te hRdayamAM dilagIra thaI ke-have A puna: sarva kAryomAM samartha evo puruSa kema thAya? pachI te tene baLadonA jUthanI sAthe roja bahAra cAre carAvavA lAgI. pachI eka divasa te vRSabha vaDanA jhADa nIce vizrAma lete hatuM. tyAM tenI zAkhAmAM vizrAMti laI rahelA vidyAdhara yugalane paraspara vArtAlApa cAlavA lAgyo. temAM vidyAdhara be -"atre A vRSabha che te svabhAvathI nathI, paNa viparIta guNathI upaje che. tenI patnIe kahyuM -"te punaH puruSa kema thAya ?" teNe kahyuM - bIjA mULiyAnA upayogathI.' vidyAdharIe pUchyuM te kyAM che?" teNe kahyuM-"te A jhADanI nIce che." A sAMbhaLIne -jene manamAM pazcAttApa upa hato, evI te pazu-patnIe (brAhmaNIe) bhedane nahiM jANutA evA te vRSabhane te badho cAre carAvavA mAMDyo, te caravA mATe chUTa mUkI dIdhe, eTale caratAM caratAM te mULiyuM khAvAmAM AvatAM, te vRSabha tarata ja puruSa thaI gaye. Ama parama niSpakSapAtapaNuM sUcavatuM A dRSTAMta che, AmAM koI paNa darzanane-matano Agraha nathI. paNa cArekora carI-pharI sAcA tatvajijJAsune madhyasthatAthI "saMjIvanI" tattva jodhI kADhavAne nimala bodha che "Adi karma tene eTale dharmamArganI zarUAta karanArAne mAge avatAravA mATe A nIti ati uttama che. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha yogadaSTinuM sAmAnya kathana (63) AvA "cArisaMjIvanI nyAya'nA upanaya-paramArtha pramANe A samyadRSTi sanduruSe tatvanuM pratipAdana karanArI uttama niSpakSa nItine anusare che AvA te "nirpakSa viralAo", sarva darzananA naya-sadaMza grahe che te saMta avadhUte "Apa svabhAvamAM nipakSa viralA sadA magna rahe che, ane lokene hitakArI-kalyANakArI e "saMjIvanI nyAyane cAre carAvI, sanmAge utAravAnA nirmaLa puruSArtha seve che. AvI parama dhanya pravRtti te samyagadaSTi mahAtmA gIo kare che. "darzana sakalanA naya grahe, Apa rahe nija bhAve re; hitakarI janane saMjIvanI, cAre te carAve re...vIra." zrI ye, da, sakjhAya, 1-4 prakRta-prastuta viSaya kahIe chIe, ane prakRti te mitrA Adi bhedathI bhinna evI cogadaSTi che; ane A Ama ATha prakAranI che, ema udAharaNa mAtra aMgIkAra karIne kahe che : tRNagomayakASThAgnikaNadIpaprabhopamA / ratnatArArkacandrAbhAH sadadRSTidRSTiraSTayA // 15 // vRtti -ahIM adhikRta-prastuta dRSTine baMdha spaSTapaNe tenA artha uparathI ja kahI devAya, e rIte tRNanA agnikaNa Adi udAharaNanA sAdhamyathI nirUpavAmAM Ave che:- sAmAnyathI saddaSTivALA gInI dhalakSaNa dRSTi ATha prakAranI hoya che: tRNa agnikaNanI upamAvALI mitrAmAM, gAmaya anikaNanI upamAvALI tArAmAM, kASTa agnikaNanI upamAvALI malAmAM, dIpaprabhAnI upamAvALI dIpAmAM, ratnanI prabhA jevI sthiramAM, tArAnI prabhA jevI kAMtAmAM, sUryanI prabhA jevI prabhAmAM, caMdranI prabhA jevI parAmAM. kULa mArinagarImApamAM ratnatArAnnAma:-evI upamAvALI A ATha dRSTi che. tevA prakAranA prakAza mAtra vagerethI ahIM sAdhamya--samAna dharmapaNuM che.-je kahe che 1. mitrAmAM badha tRNa agnikaNa sadaza-sarakhe hoya che, tatvathI ISTa kAryakSama nathI hoto-ISTa kArya karavA samartha nathI hotuM. kAraNa ke-(1) samyapha prayogakAla sudhI tenI sthiti nahiM hovAne lIdhe, ane tenA alpavIyapaNAne lIdhe, 5Tu-daDha smRti bIjanA saMskArAdhAnanI upapatti-ghaTanA thatI nathI, nipuNakazala smRtisaMskAra pAse nathI, tethI; (2) ane vikala prayoganA hovApaNAne lIdhe, bhAvathI vaMdanAdi kriyAne alaga hoya che, tethI. 2. tArAmAM te baMdha gema eTale chANanA agnikaNa sarakhA hoya che. A paNa lagabhaga evo ja hoya che.-tavathI viziSTa sthiti-vIyanA vikalapaNAne lIdhe, ethI karIne vaLI prayAgakALe smRtipaTavanI asiddhine lIdhe. tenA abhAve prayoganI vikalatAne lIdhe, ane tethI karIne tathA prakAre tenA kAryanA abhAvane lIdhe. 3. balAmAM paNa A badha kASTha agnikaNa jevo, ne ukta be bedha karatAM kaMIka viziSTa hoya che. tethI atre jarAka rithati-vIya hoya che; eTale ahIM prayoga samaye pa-nipuNa jevI smRti hoya che: ane te hatAM, arthaprAga mAtranI prItithI yunalezane bhAva hoya che. 4. dIpAmAM te A bodha dIpaprabhA tulya, ne ukta traNa bedha karatAM ghaNuM vadhAre viziSTa hoya che, ethI karIne ane udaya (ugra, Akara) sthiti-vIrya hoya che, tethI prayogasamaye smRti paNa pa-kuzala hoya che. ema bhAvathI hovA chatAM anne vaMdanAdimAM dravya pravega hoya che, tathA prakAranI bhaktine lIdhe ane bhedapravRtti hoya che tethI karIne, Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadaSTisamuccaya tRNA gemaya ne kASThanA, agnikaNu sama mAna; dIpaprabhAnuM paNa vaLI, jihAM heya upamAna; ratna tema tArA ane ravi ne zazi samAna; dRSTi ema saddaSTinI, aSTa prakAre jANa. 15, ATale prathama guNasthAnakane prakarSa che-parAkASThA, chellI hada che, ema samayavido-zAstro kahe che. 5. sthira te bhinnagraMthi-eTale jenI graMthi bhedAI che evA samyagadaSTine ja-bhedajJAnane ja hoya che. tene baMdha ratnaprabhA samAna hoya che. tene bhAva-(1) apratipAtI-pA paDe nahiM evo, (2) pravardhamAnavRddhi pAmatA jata, (3) nirapAya-apAya rahita, bAdhA rahita, (4) bIjAne paritApa nahiM pamADanAre, (5) pariteSane hetu ane (6) parijJAna AdinuM janmasthAna che. 6. kAMtAmAM-A bodha tArAnI prabhA samAna hoya che. eTalA mATe e prakRtithI-sahaja svabhAvathI sthita ja hoya che. atre anuSThAna-(1) niraticAra, (2) zuddha upaga anusArI, (3) viziSTa apramAdathI saMgata, (4) viniyogapradhAna, (5) ane gaMbhIra udAra AzayavALuM hoya che. 7, prabhAmAM sUryanI prabhA samAna bedha hoya che. (1) te sarvadA dhyAnahetu ja hoya che, (2) ahIM prAye vikalpane avasara hoto nathI, ane (3) ahIM prazamasAra (prazama jene sAra che evuM') sukha hoya che. atre- (4) anya zAstro akiMcitakara hoya che -kaMI nahiM karI zake evA nakAmA thaI paDe che, (5) samAdhiniSTha anuSThAna hoya che, (6) tenI saMnidhimAM vaira Adine nAza hoya che, "taranidhau vairAdinArA' (7) parAnugraha kartApaNuM hoya che, (8) vine-ziSya pratye aucityAga hoya che, (9) tathA avaMdhya evI satakriyA hoya che. 8. parAmAM te caMdranI caMdrikAnI prabhA samAna baMdha hoya che. sarvadA sayAnarUpa ja e te vikalparahita mAnavAmAM AvyuM che. (1) te vika95nA abhAvathI uttama sukha hoya che, (2) ArUDhanA ArehaNanI jema atre pratikramaNa Adi anuSThAna nathI hotuM-caDhelAne caDhavAnuM zuM ? tenI peThe. (3) paropakArIpaNuM- yathAbhavyatva pramANe, (4) tathA pUrvavata avaMdaya satakriyA hoya che. ema sAmAnyathI saMdefggdhA-saddaSTrinI-cogInI dRSTi aSTa prakAranI che. atre zakA-graMthibheda thaye saddaSTipaNuM hoya. ane te graMthibheda te dIrgha uttarakALe AgaLa upara ghaNuM lAMbA vakhate hoya che, te pachI saddaSTinI dRSTi ATha prakAranI zI rIte? samAdhAna-saddaSTinA avaya-acUka hetupaNue karIne mitrA Adi dRSTionuM paNa satItva-satapaNuM che eTalA mATe. zuddha khaDI sAkaranI niSpattimAM-banAvaTamAM zeraDI, rasa, kAvo ne goLa jevI A mitrA Adi che; ane khAMDa, sAkara, azuddha sAkaranA gaThThA, ne zuddha sAkaranA cosalA barAbara bIjI cAra daSTio che, ema AcAryo kahe che. kAraNa ke dhakSa (zeraDI) vagerenuM ja tathAbhavana-tevA prakAre pariNamana thAya che. A mitrA Adi ruci Adi gocara ja che.-A mitrA vageremAM ruci Adi hoya ja che, kAraNa ke ene ja sa viga-mAdhuryanI u5patti hoya che -emanA IkSa samAnapaNane lIdhe. ane nala vagere jevA tathA prakAranA abhavya che,-saMgarUpa mAdhuryanA zUnyapaNane lIdhe. - A uparathI sarvathA apariNAmI athavA kSaNika AtmavAdamAM daSTibhedano abhAva kahyo. kAraNa ke tenA tathAbhavananI-tevA prakAre pariNamananI anupatti che, aghaTanamApaNuM che, tevA prakAre pariNumana ghaTatuM nathI, tethI. Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha egadaSTinuM sAmAnya kathana (65) artha :-tRNane agnikaNa, gomaya-chANAne agnikaNa, kASThane agnikaNa, dIpakanI prabhA, ratnanI prabhA, tArAnI prabhA, sUryanI prabhA ane caMdranI prajAnI upamA jyAM (anukrame) ghaTe che,-evI saddaSTivaMtanI daSTi ATha prakAranI che, jemake-mitrAmAM tRNa agnikaNa jevI, tArAmAM chANAnA agnikaNa jevI, ItyAdi. vivecana have ahIM A zAstranA mULa viSaya para Ave che. Ane mULa viSaca gadaSTinuM kathana che. te "gadaSTi" ATha prakAranI kahI, tenI barAbara samajaNa paDavA mATe ahIM udAharaNurUpe upamA Apela che; ane te upamA graMthakAra maharSie eTalI badhI khUbIthI kuzaLatAthI ja che, ke te upamA uparathI ja te te dRSTino ghaNokharo artha saheje samajI javAya, barAbara khyAlamAM AvI jAya. A ATha dRSTione anukrame (1) tRNaagnikaNanI, (2) chANanA agnikaNanI, (3) kASTha-lAkaDAnA agnikaNunI, (4) dIpakanI prajAnI, (5) ratnaprabhAnI, (6) lAza prabhAnI, (7) sUryaprabhAnI, (8) ane caMdraprabhAnI,-ema upamA ApI che. yogadaSTine tRNathI mAMDIne caMdraprabhA sudhI uttarottara prakAzanI taratamatA che, tema upamA mitrA dRSTithI mAMDIne parA daSTi sudhI uttarottara bedharUpa prakAzanI taratamatA che. eTale A upamA sAMgopAMga saMpUrNa che. mahA samartha tavadeSTA zrImad rAjacaMdrajIe A gaDhaSTine tharmomITaranI (Thermometer)-uSNatAmApaka yaMtranI upamA ApI che, te paNa yathAyogyapaNe atyaMta baMdhabesatI che. jema tharmomITarathI zarIranI uSNutAnuM-garamInuM mApa thaI zake che, tema A cagadaSTi uparathI AtmAnI AdhyAtmika pragatinuM, AtmadazAnuM, AtmadazAnuM AtmAnA guNasthAnanuM mApa nIkaLI zake che. huM pote kayI daSTimAM mApaka vartu ? mahArAmAM te te dRSTinA kahyA che tevA lakSaNa che ke nahiM? na tharmomITara hoya te te prApta karavA mahAre kema pravartAvuM? ItyAdi prakAre aMtarmukha nirIkSaNa karI, AtmaguNavRddhinI preraNuM pAmavA mATe A "gadaSTi" AtmAthI mumukSune parama upagI che, parama upakArI che. Ama tenuM svarUpa samajavA mATe skUla daSTAMta kahela che, tene bhAvArtha A pramANe che - 1. mitrA dRSTi "jihAM mitrA tihAM baMdha , tRNa aganise lahIye re."--zrI . da. sakjhAya. mitrA daSTimAM bodha tRNanA agnikaNa sara hoya che. jema tRNaagnikaNane prakAza Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (66) yogadRSTisamuccaya iSTa padArthanuM darzana karAvavA samartha thatA nathI, tema A dRSTine bedha tattvathI-paramAtha thI iSTa padArthonuM darzana karAvI zakatA nathI. kAraNa ke-(1) jema tRNuagnine prakAza padArthanI kaMika barAbara sUjha paDe teTaleA lAMbe vakhata TakatA nathI, tema A dRSTine edha paNa tene samyakRpaNe prayAga karI zakAya eTaleA vakhata sthiti karatA nathI-TakatA nathI. ( 2 ) jema tRNuagninA prakAza alpa-mada vIvALA atyata jhAMkhA heAya che, tema A dRSTinA medha mada vIya vALe-alpa sAmarthyavALA DhAya che. (3) jema tRNuagninA prakAza kSaNavAramAM hatA-na hatA thai jAya che, ane tethI tenI daDha-paTu smRtinA saMskAra rahetA nathI, tarata ja bhUlAi jAya che; tema atre paNa edha eve alpajIvI ne alpavIya hAya che ke-tenA dRDha smRtiSIjarUpa saMskAranuM rApaNa thavuM ghaTatu` nathI, tenI yAdarUpa dRDha saskAra nIpajatA nathI. (4) ane Ama sthiti ne vInI maMdatAthI tathAprakAre smRtisa'skAranA abhAvane lIdhe, jema sarvathA tRNuagni prakAzane prayAga vikala-pAMgaLA hAi tenAthI karIne kaMi kharUM kArya anavuM sabhavatuM nathI; tema A dRSTimAM edhanu evu. vikalapaNuM-apUrNa paNuM, pAMgaLApaNuM hAya che ke, tethI atre bhAvathI vaMdana Adi kAnA yAga banatA nathI, dravyavadanAdi hAya che. tRNu agni sama mitrA 2. tArA dRSTi .... - dana tArA dRSTimAM....manamAhana mere, gAmaya agni samAna....mana."--zrI cA. da. sajjhAya. tArA nAmanI bIjI dRSTimAM je bedha hAya che, tene chANAnA agnikaNu sAthe sarakhAvI zakAya che, kAraNa ke tRNunA agni karatAM chANAnA agnine prakAza kaika vadhAre hAya che, tema mitrA karatAM tArA dRSTine edha kaika vadhAre hAya che, paNa tenA gAmaya agni svarUpamAM bheda na heAvAthI te lagabhaga tenA jevA ja hAya che. kAraNa sasa tArA ke-( 1 ) jema chANAneA agniprakAza jhAjho vakhata TakatA nathI ane mada khaLavALA hoya che, tema mitrA dRSTinI peThe atre paNa bedha tattvathI jhAjhI sthitivALA hAtA nathI-lAMbe vakhata TakatA nathI, ane tenu maLa-vI paNa maMda hAya che. (2) ane tethI karIne jIvanamAM te medhanA AcaraNarUpa prayAga veLAe smRtinuM paTTupaNuMnipuNapaNuM hetu nathI, dRDha smaraNa rahetu nathI. (3) ane tevI smRti na heAya te prayAga paNa vikala-pAMgaLA--khADakhAMpaNavALA hoya che. (4) ane tethI karIne tevA prakAre bhAvathI vaMdana Adi karttavyanI siddhi thatI nathI, dravya vaMdanAdi hAya che. Ama atre a'zabheda sivAya badhuya mitrA dRSTine maLatu Ave che. 3. khalA dRSTi " trIjI dRSTi khalA kahI jI, kASTha agni sama che."--zrI cega. sajjhAya Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha yogadaSTinuM sAmAnya thana (67) balA nAmanI trIjI daSTimAM je bedha che, tene kASThanA-lAkaDAnA agnikaNanI upamA ghaTe che, kAraNa ke mitrA ne tArA e be daSTi karatAM atre bodha jarA viziSTa-vadhAre baLavALe hoya che, tethI (1) jema kASThanA agnikaNano prakAza jarA vadhAre vAra Take che, kASTha agni ane jarA vadhAre baLavIryavALo hoya che, tema A daSTine bodha kaMIka sama balA vadhAre sthitivALo hoI vadhAre vAra Take che, ane kaMIka vadhAre baLa-sAmarthya vALo hoya che. (2) eTale ahIM pragasamaye Tu-nipuNa jevI smRti hoya che, lagabhaga daDha yAdagIrI hoya che, (3) ane tethI artha prayoga-prajanabhUta prayAganI prItithI sakriyAne kaMIka yatna hoya che 4. dIprA dRSTi gadaSTi thI kahIcha, dIpa prabhA sama jJAna."--zrI gao sakjhAya cothI dIprA nAmanI dRSTimAM je bodha hoya che, tene dIpaprabhAnI upamA ghaTe che. jema dIpakane prakAza tRNa, gomaya (chANA), ne kASThanA agni karatAM ghaNuM vadhAre hoya che, tema A daSTine baMdha paNa upara kahI te mitrA, tArA ne balA e traNa daSTi karatAM vadhAre dIpa prabhA vizeSatAvALo hoya che. eTale (1) A bodha vadhAre lAMbI sthitivALe hoya jevI dIprA che, lAMbA vakhata Take che ane vadhAre baLavAna vIryavALo-sAmarthyavALo hoya che. (2) ane tethI karIne tathA prakAranA AcaraNarUpa prAga vakhate paTu-nipuNa mRti rahe che. (3) ema chatAM haju ahIM vaMdana vagere kriyA dravyathI hoya che, bhAvathI nahiM, kAraNa ke tevA prakAranA vibhAgathI dravya-bhAvane pragaTa bheda che: "vya seva vaMdana namanAdika, arcana vaLI guNagrAmojI; bhAva abheda thavAnI IhA, parabhAve nikAmejI."-zrI devacaMdrajI vaLI dIpakano prakAza jema bAhya kAraNa para avalaMbe che, temAM tela hoya tyAM sudhI te prakAze che, tela khUTI jatAM olavAI jAya che, tema A dRSTine baMdha paNa bAhya preraka kAraNone avalaMbato hovAthI, te dUra thatAM, tene apAya thavAno saMbhava che. dIpakane prakAza asthira hoya che, eka sarakho prakAza nathI, tema A dRSTine bodha paNa asthira hoya che, kSayezama pramANe nyUnAdhika thayA kare che. dIpakano prakAza vAyunA sapATAthI olavAI javAne saMbhava che, tema atre paNa viSama bAhya kAraNonA gathI bodha cAlyA javAne saMbhava che. Ama aneka prakAre dIpaprabhAnI sAthe dIprA daSTinuM sAdharyuM che. Ama A cAra daSTi sudhI ja "paheluM mithyAtva guNasthAnaka hoya che. temAM paNa Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (68) yugadaSTisamuccaya te prathama guNasthAnakane prakarSa parAkASThA-chellAmAM chellI hada A cethI daSTimAM prApta thAya che. eTale mitrA vagere cAra dRSTimAM uttarottara mithyAtvanuM pramANa ghaTatuM jAya mithyAtva che, ne tethI upajatA guNanuM pramANa vadhatuM jAya che. Ama cothI daSTimAM guNasthAnaka mithyAtvanI mAtrA ochAmAM ochI ne tajajanya guNanI mAtrA vadhAremAM vadhAre hoya che. eTale dIprA daSTimAM ochAmAM ochA mithyAtvavALuM UMcAmAM UMcuM mithyAtva guNasthAnaka hoya che. tyAra pachI pAMcamI sthira dRSTithI mAMDIne mithyAtvane sarvathA abhAva hoya che. 5. sthirA daSTi "daSTi sthirAmAMhi darzana nitya, ratnaprabhA sama jANe re."--zrI, gao sajhAya pAMcamI sthira dRSTi te jene graMthibheda thaye che, eTale ke jenI rAga-dveSa pariNAmanI gADha karmanI gAMTha chedAI gaI che, evA samyaggadaSTivaMta puruSane ja-bhedajJAnIne ja hoya che, AtmajJAnIne ja hoya che. dehAdi sarva paravastuthI sarvathA bhinna evA zuddha ratnamabhA AtmAnA anubhavarUpa bhedajJAna-AtmajJAna A puruSane hoya che. "huM eka sama sthirA zuddha darzana-jJAnamaya ane sadA arUpI e AtmA chuM. anya kaMI paNa paramANu mAtra paNa hArUM nathI' e akhaMDa sthira nizcaya A bhedajJAnI AtmadraSTA puruSane hoya che. "ahamikko khalu suddho dasaNaNAmaio sdaaruuvii| Navi asthi majjJa kiMcivi aNNa prmaannmittpi||" zrI kuMdakuMdAcArya praNIta zrI samayasAra ane eTalA mATe ja A daSTine sthira kahI che. temAM utpanna thatA bodhane ratnanI prabhA samAna kahyo che, te paNa yathAyegya che, kAraNa ke ratnane prakAza paNa sthira hoya che, Dagamaga thatuM nathI, tema samyagUdaSTi puruSane bedha paNa sthira rahe che, DagamagatuM nathI, caLatuM nathI. jyAre vajapAta* thatuM hoya ne AkhuM zaileSe bhayathI dhrujatuM hoya tyAre paNa nisarga nirbhayapaNe sarva zaMkA choDIne, potAne na haNAya evA avadhyA * " samyagdRSTaya eva sAhasamidaM kartuM kSamate paraM, ___ yadaLe'pi patatyamI bhayacalatrailokyamuktAvani / sarvAmeva nisarganirbhayatayA zaGkAM vihAya svayam, jAnaMtaH syamavadhyabodhavaSaM bodhAccyavaMte na hi||" zrI amRtacaMdrAcAryajImaNuta samayasArakalaza Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha pagadaSTinuM sAmAnya kathana (9) bedha-deharUpa svayaM jANI rahelA A samyagRSTi puruSe ja bedhathI cuta thatA nathI! AvuM parama sAhasa te samyagRSTie ja karI zake !" ratnanA sthira prakAzane jema vAyu spazI zakatuM nathI ke elavI zakato nathI, tema samyaggadaSTi AtmajJAnInA sthira dharatnane upasargarUpa vAyu spazI zakatuM nathI ke olavI zakatuM nathI. ane eTalA mATe ja A daSTine badha 1. apratipAtI-jema ranane prakAza apratipAtI hoya che-kadI cAlyuM ja nathI, tema A daSTine bodha paNa apratipAtI hoya che, eka vAra AvyA pachI pAcho paDI sto nathI. jeha na marutane gamya, caMcalatA je navi lahe he lAla; jeha sadA che ramya, puSTa guNe navi kRza rahe ho lAla."- zrI yazovijayajI 2. pravartamAna-prayoga vagerenI kasoTIthI jema ratnanI kAMti ora ne era jhaLakatI jAya che, tema A samyagRSTinA bedhane AtmAnubhavarUpa kaseTIe caDhAvI prasiddha karatAM te uttarottara baLavattara banatuM jAya che, vRddhi pAmatuM jAya che. pAtra kare nahiM heTha, sUraja teje navi chiye he lAla, sarva tejanuM teja, pahelAMthI vAdhe pache he lAla."--zrI yazavijyajI 3. nirapAya-tela khUTI javAthI dave olavAI jAya che, paNa te tela khUTI javArUpa apAya (hAni ) ratnane naDatuM nathI, tethI tene prakAza nirapAya-nibaMdha hoya che, kadI olavAta nathI; tema atre be parAvalaMbanI nahiM hovAthI nirapAya hoya che, tene kaI paNa hAni-badhA pahoMcatI nathI, te kadI olavAta nathI-bUjhAte nathI; kAraNa ke tene koI para avalaMbana nathI ke je khasI jatAM tene hAni pahoMce, te te svAvalaMbanI-AtmAvalaMbanI ja che, eTale te sarvathA bAdhA rahita che. A ratnadIpaka manamaMdiramAM pragaTa ke basa zatrubala khalAsa! meha aMdhakArane sarvanAza! ne anubhava tejane jhaLahaLATa ! te dIve jAge te jA ! olavAya ja nahi. sAhelAM he kuMthu jinezvara deva, ratnadIpaka ati dIpate ho lAla, sAva muja manamaMdiramAMhI, Ave je aribala jIpate he lAla sAva miTe te meha aMdhAra, anubhava teje jhaLahaLe che lAla sAva dhUma kaSAya na rekha, caraNa citrAmaNa navi cale he lAla sArA pudgala tela na khepa, jeha na zuddha dazA dahe he lAla sA. zrI navijaya suziSya, vAcaka yaza IhI pare kahe ho lAla." -zrI yazeviyajI. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (70) gaSThisamuccaya 4. bIjAne paritApa na pamADanAra-ratnano prakAza jema ThaMDo ne nirmala hoI, bIjAne paritApa upajAvatA nathI, tema A daSTine bodha paNa kaSAya-viSaya AdinI upazAMtatAnA kAraNe zItala ne nirmala hoI, bIjAne paritApa-kaleza pamADatuM nathI. eTaluM ja nahiM paNa anya jIvone paNa ahiMsA AdivaDe karIne parama zAMtinuM kAraNa thAya che. 5. paritoSahetu- ratnanA prakAzathI pariteSa upaje che, tenI kAMti dekhIne AMkha Thare che, citta prasanna thAya che, kAca jevI tuccha vastu vagere dekhavAnuM mana thatuM nathI, tema A daSTinA bodhathI AtmA paritoSa pAme che, cittaprasannatA upaje che, je daSTavya hatuM-je dekhavA yogya evuM parama Atmadarzana hatuM te dekhI lIdhuM, eTale tuccha bAhya vastu dekhavAnuM* kutUhala vyAvRtta thaI jAya che-maTI jAya che, ne AtmA AtmAmAM ja nitya rata rahI, tRpta thaI jAya che, saMtuSTa thAya che. 6. parikSAnAdinuM janmasthAna-(5) ratnanA potAnA prakAzathI te rananI sarva bAju barAbara dekhAya che, tema ja bIjA padArthonuM paNa parijJAna thAya che. tema A dRSTinA bedharUpa prakAzathI bedhamUrti AtmAnuM ne anya vastunuM barAbara jJAna thAya che. be dharatnanA prakAzathI samyagRSTi AtmajJAnI puruSa vastune vastu te dekhe che. vastugate je vastu prakAze, AnaMdaghana mata vAsI re."--zrI AnaMdaghanajI , () rana dIThe jema bIjA kAca vagerenuM mUlyAMkana thaI jAya che, sAce hIre dIThe kAcanI kiMmata keTalI che tenI barAbara khabara paDI jAya che, tema bodhiratna dIThe anya tuccha padArthanuM mUlyAMkana thaI jAya che, ananya ciMtAmaNiratna samAna AtmAnI AgaLa para vastunI kAMI kiMmata lAgatI nathI.. (4) uttama jAtivaMta ratnanI prApti maMgaladAyI gaNAya che, aizvarya-sukha-saMpatti AdinI vRddhi kare che, aniSTane dUra kare che tema A uttama bedharatnanI prApti sarva maMgalanuM . maMgala ne sarva kalyANanuM kAraNa thaI paDe che. samastranA sarvAcALajhALuM ! " " acintyazaktiH svayameva devazcinmAtracintAmaNireva yasmAta / sarvArthasiddhAtmatA vidharo, jJAnI ciya pariLa che "--zrI samayasArakalaza * " svAsmaratideva thA ramatRpta mAnavaH | gAmanyA saMtuEdaratara #Artha na vidyate "--gItA "edahi rado NiccaM saMtuTTho heAhi Niccamedahmi / rekha hephi tiro he ituEUR 3ttamaM varavuM "--zrI samayasAra Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha yogadRSTinuM. sAmAnya thata ( 11 ) A sthira dRSTinA medhanuM samAnadharma paNuMvivecyuM che. tathApi keLanA putranI aMdara patra vAtanI aMdara vAta heAya che, tenA vistAra kema karI zakAya ? ityAdi aneka prakAre ratnaprabhA sAthe yathAmati saMkSepamAM sarakhApaNuM che, te atre hAya che, tema jJAnInI 66 jaise kelake pAtame, pAta pAtame' pAta; taise jJAnIkI mAtame, khAta khAtame' khAta. 6. kAMtA dRSTi HH chaThThI dIThThI re have kAMtA kahu, tihAM tArAbha prakAza."--zrI yoga0 sajjhAya chaThThI kAMtA dRSTimAM tArAnI prabhA jevA Adha hoya che. A kAMtA' dRSTimAM kAMtA eTale pativratA strI jeve! paramA bhAva hAya che. jema pativratA strI gharanAM khIjA' samasta kAma karatAM paNa patinuM ja ciMtana kare che, tema A dRSTivALA sabhyaSTi kAMtA jevI puruSa bhale bIjuM kAma karatA hAya tApaNa tenu citta sadA zrutadharmamAM ja lIna rahe che. karmanI preraNAthI ciThThInA cAkaranI jema tene parANe sa`sAra sa...baMdhI karyAM karavuM paDe, tepaNa temAM tenI anAsakti ja heAya che. tenI parama Asakti-bhakti, parama prema teA kevaLa zrutadharmamAM ja eTale ' jJAnI sabaMdhI zravaNurUpa kAMtA je upadezAdi dhama tenI pratye' ja hoya che. " mana mahilAnuM vahAlA upare, bIjA kAma ka2ta re; tema zrutame mana dRDha dhare, jJAnAkSepakava'ta ......... dhana dhana zAsana zrI jinavarataNu, 'zrI yoga. sajjhAya AvI A kAMtA dRSTine tArAnI prabhAnI upamA ApI che, te paNa atyaMta samucita che, kAraNa ke ratnanI prabhA karatAM tArAneA prakAza adhikatara hoya che, tema sthirA dRSTi karatAM A dRSTinA medha vadhAre prakAzamAna-vadhAre gADha hAya che. tArAne prakAza gaganamAM camakArA karatA rahI prakRtithI-svabhAvathI sthita ja heAya che, dhruva samI kAMtA hoya che, sadAya akhaMDapaNe meAjUda ja hAya che; tema A dRSTinA medha paNa sadAya cidAkAzamAM camakatA rahI, sahaja svabhAve sthita ja hoya che, dhruva rahe che, sadAya akhaMDapaNe hAjarAhajUra ja hAya che. tArA prabhA ane eTalA mATe ja atre tathAprakAranuM bhAva anuSThAna-sakriyA AcaraNa hoya che. jJAnane anusaratI je sakriyA tenu'nAma 'anuSThAna' che. eTale A samyajJAnIne je AtmajJAna thayu che, te AtmajJAnane anurUpa chAje evI AtmAnucaraNarUpa bhAvakriyA karavAnA- niraticAra saccAritra pALavAneA A puruSa satata prayatnapUrNAMka puruSAtha seve che. A puru sadanuSTAna SanA vaMdana-bhakti, pratikramaNa, pratyAkhyAna, AleAcanA Adi bhAvathI hAya che. tene AtmA prabhu sAthe abheda thavAnI icchA rAkhe che ne parabhAvamAM niSkAma Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 72 ) yogaSTisamuccaya hAya che.Ama tene AtmA ja bhaktibhAvamaya banI jAya che. bhUtakALanA samasta kama doSathI AtmAne pAchA vALI-nivartAvI, tene AtmA peAte pratikamaNurUpa thAya che. bhaviSyakALanA samarata kadoSathI AtmAne nivartAvI-pAchA vALI tene AtmA pAte pratyAkhyAnasvarUpa ane che. vartamAnakALanA samasta deSane dRSTApaNe dekhate rahI--temAM AtmabhAva cheDI AlecatA rahI, tene AtmA sAkSAt AlAcanArUpa banI jAya che. Ama nitya pratyAkhyAna karatA, nitya pratikramaNa karatA, nitya AleAcanA karatA, tene AtmA pAte cAritrarUpa bane che.* Ama hAvAthI A satpuruSanuM anuSThAna AcaraNa-cAritra AvuM hAya che:-- 1. niraticAra--samasta para bhAvanA sparzI vinAnuM hovAthI, temAM koi aticAra doSa hotA nathI; para bhAvamAM gamanarUpa aticaraNa ( Transgression ) thatuM nathI. ra. zuddopayAga anusArI--zuddha upayegane-AtmasvarUpane anusaranArU A AtmadazI puruSanuM anuSThAna hoya che. huM jalamAM kamalapatranI jema abadupRSTa x chuMnile pa chuM, kAi paNa anya bhAvane mhArAmAM praveza nahi. hAvAthI huM ananya chuM, samudranI jema mhArA AtmasvabhAva nitya vyavasthita hAvAthI huM niyata chuM, paryAyaSTi cheDIne dekhatAM huM avizeSa chu,-suvarNInI jema eka akhaDa dravya chuM, mhArA edhamIja svabhAvane apekSIne jotAM huM karmajanya mehAdathI asayukata chuM. ema zuddha AtmAnI bhAvanA te puruSa bhAvyA kare che, ne zuddha nirjana eka ' AtmAnuM ciMtana karatAM nivikalpa rasanuM pAna karyA kare che. 4 paryAyaSTi na drIjiye, eka ja kanaka abhaMga re, "" "nivikalpa rasa pIjiye, zuddha nirajana eka re."--zrI AnaMdaghanajI Atama bhAvanA bhAvatAM, jIva lahe kevalajJAna re." (zrImad rAjaca'dra) 3. viziSTa apramAdayukta--AvI zuddha AtmabhAvanAthI bhAvita heAvAthI, A satpuruSane svarUpacyutirUpa-svarUpabhraSTatArUpa pramAda thatA nathI, ane viSaya-kaSAya-rAgadveSAdinI kSINatA vate che 4. viniyeAgapradhAna--je jJAna-dazane karI jANyuM, pratItyuM, Acayu", tene A puruSa samyak viniyeAga-yathAsthAne niyeAjana karI, (Practical application) khIjA jIvAne dharmamAM joDe che, jethI peAtAnI dharmapara'parA tUTatI nathI. * "NiccaM paccakkhANaM kuvvai Nicca ya paDikkamadi jo / nityaM bAhoceya te du akhiM varU thayA / / '"--zrI samayasAra x " jo parasadi appANaM abaddhapuDhaM aNaNNayaM NiyadaM / anilesamaaMgutta teM mudraLaruM vicAdi | "--zrI samayasAra Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha gadaSTinuM sAmAnya kathana (73) 5. gaMbhIra udAra AzayavALuM--A samyagadaSTi AtmajJAnI puruSanuM A dharmAcaraNa parama gaMbhIra-udAra AzayavALuM hoya che. A draSTivALA yegI "sAgaravaragaMbhIrA hoya che. jema AvI pratIti jIvanI re, jANyo sarvethI bhinna asaMga...mULa mAraga sAMbhaLo jinane re; te sthira svabhAva te upaje re, nAma cAritra te aNaliMga...mULa"--zrImad rAjacaMdrajI 7. prabhA dRSTi aka prabhA sama bodha prabhAmAM, dhyAnapriyA e diThThI."--zrI gaDha sakjhAya sAtamI prabhA dRSTimAM sUryanI prajA same bedha hoya che. tArA karatAM sUryane prakAza anekagaNa adhika hoya che, tema chaThThI dRSTi karatAM sAtamI dRSTino bAdha aneka gaNe baLavAna hoya che, parama avagADha hoya che. Ane "prabhA' nAma sUrya prabhA ApyuM che te paNa barAbara che, kAraNa ke pra+bhA =prakRSTa prakAza jene che sama prabhA te prabhA. jema sUryanI prabhA ati ugra tejasvI hoya che, tema A dRSTinI bedhaprabhA-prakAza paNa ati ugra tejasvI hoya che. sUrya prakAzathI jema sarva padArthanuM barAbara darzana thAya che, vizva prakAzita thAya che, tema A daSTinA bodhaprakAzathI sarva padArthanuM yathArtha darzana thAya che. Ama A upamAnuM yathArthapaNuM che. ane A daSTine A prakRSTa badhaprakAza hoya che, eTale ja atre 1. sarvadA dhyAnahetu-A bodha niraMtara dhyAnane hetu hoya che. ahIM sthiti karato yogI akhaMDa AtmadhyAna dhyAve che. 2. prAye nirvikalpatA-tIrNa AtmopagavALuM A AtmadhyAna hovAthI, temAM prAye kaI paNa vikalpa UThavAne avasara hoto nathI. 3. prazamasAra sukha-ane AvuM nirvikalpa dhyAna hovAthI ja atre prazama jene sAra che evuM prazamasAra, prazamapradhAna sukha hoya che. prathamathI, parama AtmazAMtithI, vItarAgatAthI atre yegIne parama sukha upaje che. kAraNa ke A sukhamAM parAvalaMbana nathI, paravazapaNuM nathI, eTale duHkhanuM leza paNa kAraNa nathI; ane kevala AtmAvalaMbana che, svAdhInapaNuM ja che, eTale kevala sukhane ja avakAza che. saghaLuM paravaza te duHkhalakSaNa, nijavaza te sukha lahIe; e duSTa AtamaguNa pragaTe, kaho sukha te kuNa kahIe re ? bhavikA ! vIra vacana citta dharIe."-zrI gaDha sajhAya Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (74) yogadaSTisamuccaya "ekAMtika atyaMtiko, sahaja akRta svAdhIna... ho jinajI; nirupacati nidraDha sukha, anya ahetuka pIna... ho jina.--zrI devacaMdrajI 4. anya zAstro akiMcikara--nakAmA, aNakhapanA thaI paDe che, kAraNa ke ahIM anubhavajJAnanuM-pratibha jJAnanuM atyaMta prabaLapaNuM-samartha paNuM hoya che. zAstra ne mAtra mAgane lakSa karAvI zake che, paNa atre to sAkSAt mArganI prApti che, eTale zAstranuM prayeAjana rahetuM nathI. 5. samAdhiniSTha anuSThAna-ahIM sarva anuSThAna samAdhiniSTha hoya che, sarva zuddha bhAvakiyA AtmasamAdhimAM pariName che. da. tenI saMnidhimAM veranA-A daSTimAM vatatA girAjanI evI yoga siddhatA thAya che, e gaprabhAva pravarte che, ke tenA sannidhAnamAM-hAjarImAM krUra hiMsaka prANIonA paNa vaira-virodha vagere nAza pAmI jAya che, jAtivaira paNa bhUlAI jAya che ! 7, parAnugrahakartApaNuM-A daSTivALe yegI parAnugraha-popakAraparAyaNa hoya che, bIjA cha pratye te kalyANa mArgane upadeza karI upakAra kare che, anugraha kare che. 8. vine (ziLe) pratye aucityAga-ucitatAvALe paramArtha saMbaMdha heAya che, ke tethI te vinayavAna ziSyanuM acUka AtmakalyANa thAya. 9, avaMdhya sakriyA-atre bhAvarUpa, paramArtharUpa je zuddha AtmAnucaraNarUpa sakriyA hoya che, te avaMdhya-amegha hoya che, kadI khAlI jatI nathI, acUka muktiphala Ape che. 8. parA dRSTi STi AThamI sAra samAdhi, nAma para tasa jANuM che. Apa svabhAve pravRtti pUraNa, zazi sama bodha vakhANuM che." zrI ega sajhAya AThamI para dRSTimAM bodha caMdranI prabhA sarakho hoya che. sUrya prakAza jo ke adhika tejasvI che, paraMtu tApa pamADe che, ugra lAge che, ane caMdrane prakAza to kevala saumya ne zAMta hoI zItalatA upajAve che, parama AlAda Ape che. caMdraprabhA sama baMnenuM vizvaprakAzakapaNuM te samAna che. eTale caMdranA prakAzanuM sthAna para sUrya karatAM adhika mAnyuM che. Ama A dRSTi sarvotkRSTa che, parama che, UMcAmAM UMcI che, enAthI para koI nathI, eTale ja ene parA" kahI che. caMdranI snA (cAMdanI) jema vizvamAM phelAI rahI tene prakAzamaya karI mUke che, prakAzamAM nhavarAve che, tema atre paNa badha-caMdranI soLe kaLA khIlI UThatAM jJAna-vaMtikA Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A cegaSTinu sAmAnya thana (75) * AkhA vizvamAM relAi rahe che. tapi caMdra jema gaganamAM ja rahI bhUmine prakAze che, kAMI bhUmirUpa te thai jatA nathI; tema cidAkAzamAM sthiti karatA A edha-caMdra paNa zeyarUpa vizvane prakAze che, paNa vizvarUpa banI jatA nathI. kAraNa ke zuddha draSyanuM svarasabhavana-pariNamana thayuM te svabhAvanuM zuM bAkI rahyuM ? kAMi ja nahi, te ja pUrNa svabhAva thayA. ane anya dravyarUpa te jo thaI jAya, te te zuM ene svabhAva thaye| ? nahiM ja. kAraNa ke anya dravyarUpa thavu te te svabhAva nahiM, parabhAva ja che. dRSTAMta-cAMdanI bhUmine nhevarAve che, paNa bhUmi kAMi tenI thaI jatI nathI. tema jJAna paNa jJeyane sadA jANe che, paNa jJeya vizva jJAnanuM-AtmAnu kadI khanI jatuM nathI,-' Ama jJAnI mahAtmAee kahyu` che. "cadra bhUmine prakAze che, tenA kiraNanI kAMtinA prabhAvathI samasta bhUmi zveta thaI jAya che, paNa kaMi cadra bhUmirUpa koI kALe tema thatA nathI, ema samasta vizvane prakAzaka evA A AtmA te kacAre paNa vizvarUpa thatA nathI, sadAsadA caitanyasvarUpa ja rahe che. vizvamAM jIva abhedatA mAna che e ja bhrAMti che. ' --sama tattvaSTA zrImad rAjacaMdrajI (aMka (833)-760) Ama A parA ' dRSTine caMdranI upamA kharAkhara ghaTe che. kAraNa ke caMdranI jema svarUpamAM sthita rahI atre vizvaprakAzakatA hAya che, vizvavyApakatA heAtI nathI; Apa svabhAvamAM ja paripUrNa pravRtti DhAya che, parabhAvane praveza paNa thatA nathI; zuddha advaita ' avasthA heAya che. ane Ama heAvAthI A parA dRSTinA medha nivikalpa dhyAnasukha sadA sAnarUpa ja--hAya che. atre niraMtarapaNe parama AtmasamAdhi ja te che. A yAgIzvaranI sahajAtmasvarUpe akhaMDa sthiti hoya che, kAraNa ke parabhAvanu je dvaita hatuM te sarvathA dUra thayu che, eTale parama zuddha advaitabhAve kevala eka AtmasvarUpamAM ja sahaja niHprayAsa ramaNatA vatta che. zuddha ni:prayAsa nija bhAva bhAgI yadA, AtmakSetre nahi' anya rakSaNu tadA; eka asahAya niHsaMga nindvandvatA, zakti utsa'nI hAya sahu vyaktatA....dharmAM'zrI devaca'draz nivikalpa--A parama bedha nivikalpa ja hAya che. AmAM kayAreya paNa koi paNa vikalpa UThavAnA asaMbhava che. Ama atre nivikalpa AtmasamAdhi hoya che. dhyAtA, * ** zuddhadravyasvarasa bhavanAtki svabhAvasya zeSa manyadravyaM bhavati yadi vA tasya kiM syAtstrabhAva: / jyotsnArUpa snapayati bhutra naitra tasyAsti bhUmi - jJAna hoya pati larA jJeyanasvAti naitra|"--zrI amRtacadrAcArya chata samayasArakalaza Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (76) gadaSTisamuccaya dhyAna ne dhyeya e traNane bheda paNa maTI jAya che; jJAna-darzana-cAritra e triguNa paNa eka abheda AtmasvarUpe pariName che; samasta dvatabhAva asta pAmI jAya che. "dhyAtA dhyAna dhyeya guNa eke, bheda cheda karazuM have Teke; kSIra nIra pere tumazuM maLazuM, vAcaka yaza kahe heje haLazuM."--zrI yazovijayajI nivikalpa susamAdhime hA, bhaye he triguNa abheda. lalanA jina sevana pAIye ho, zuddhAtama makaraMda lalanA"--bhaktarAja devacaMdrajI A parama yegI AvI nivikalpa dazA AvA akhaMDa dhyAnathI pAme che - "sarvathI sarva prakAre huM bhinna cha3, eka kevala zuddha citanyasvarUpa, paramatkRSTa, aciMtya sukhasvarUpa mAtra ekAMta zuddha anubhavarUpa huM chau'. tyAM vikSepa che? vikalpa che? bhaya che? kheda che? bIjI avasthA zI? zuddha zuddha, prakRNa zuddha parama zAMta catI huM mAtra nirvikalpa che. nija svarUpamaya upayoga karuM chuM. tanmaya thAuM chauM, zAMtiH zAMtiH zAMtiH." - zrImad rAjacaMdra, patrAMka (833) 760 ane Ama vikalpane sarvathA abhAva hoya che, eTalA mATe ja atre 1. paramasukha-hoya che. A samAdhiniSTha-parabrahmaniSTha yogIzvara parama Atmasukhane anubhava kare che, "AnaMdaghana avatAra' bane che. 2. ArUDhanA ArehaNanI jema anuSThAna abhAva-ArUDhanA ArohaNanI jema ahIM pratikamaNAdi anuSThAna hotuM nathI. kAraNa ke parvatanA zikhare caDhI gayelAne caDhavAnuM zuM rahe? tema A girAjarAjezvara bhega-girirAjanA sarvocca zrega para caDhI gayA, tene anuSThAna vagerenA avalaMbananI zI jarUra rahe? kAraNa ke te te anuSThAna te AgaLa AgaLanI bhUmikA para caDhavA mATenuM AlaMbana sAdhana che. have A dazAmAM te te AlaMbana sAdhana "viSakuMbha' samAna che,* apratikamaNAdi ja "amRtakuMbha" samAna che. mATe AvA parama satpuruSa te "AlaMbana sAdhanane tyAge che, parapariNatine bhAMge che, kAraNa ke akSaya darzana-jJAna-vairAgathI te AnaMdaghana prabhu jAge che." x "paDikamaNa paDisaraNa parihAro dhAraNA NiyattI ya / jiMdA garahA sohI atttthvihe| hAi visakuMbho // apaDikamaNaM appaDisaraNaM apparihAga adhAraNA ceva / agiyarI 2 baLA narahyA che rAmacamo che - zrI samayasAra gAve 306-307. "AkSorTune je varSa vALamute.. cogADhasya vacaiva rAma: #AraNamune "--gItA, -3, Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha yogadRSTinuM` sAmAnya na " Alakhana sAdhana je tyAge, parapariNatine bhAge re; akSaya dana jJAna vairAge, AnaMdaghana prabhu jAge re.........vIrajIne caraNe lAguM " (77) --yogirAja AnaMdaghanajI 3. paropakAripaNuM yathAbhavyatva pramANe--A parama satpuruSa, parama sadguru, paramakRpALu deva pachI peAtAnA kama udaya pramANe, niSkAraNu karuNAthI jagajIvAne zuddha kalyANamAnA upadeza karI, temanA para parama anugraha-upakAra kare che. A parama ceAgIzvararUpa mahAmegha paramA` edhAmRtanI vRSTi karI, jagamAM paramAnadarUpa subhikSa sukALa pravartAve che. " kamA~ udaya jinarAjane, bhajina dharma sahAya re....bAhu jiSNuda dayAmayI, 66 * prabhu darisaNu mahAmeha, taNe paravezame re; paramAnada subhikSa, thayA muja dezame re....zrI nami'--zrI devacaMdrajI atre yathAbhavyatva pramANe eTale jevu' jevu... peAtAnuM bhavyatva che-heAvA yeAgyapaNu che, pUrva prArabdhajanya zeSa kanuM bhegavavApaNuM vagere che, te yathAyeAgyapaNe bhAgavIne kSINu kare che. jemake-zrI tIrthaMkara bhagavAna, gaNadhara deva, muMDakevallI bhagavAna vagere, (( - avadhya sakriyA-atre pahelAMnI jema ja zuddha AtmAnucaraNurUpa - AtmacAritrarUpa avadhya kriyA heAya che, ameAdha-acUka meAkSaladAyI kriyA heAya che. ane Ama A yAgirAjarAjezvara kSIdoSa sarvajJa mahAmuni sa` labdhi phala bhAgIjI, para upagAra karI zivasukha te, pAme caiAga ayAgIjI; sa+ zatrukSaya sarva vyAdhilaya, pUraNa sarva samIhAjI, sa artha yeAge sukha tehathI, anaMtaguNa nirIhAjI."--zrI ceAga sajjhAya Ama A ATha STine yathAyeAgya upamA ApI, zAstrakAra maharSie thADA zabdomAM ghaNu' rahasya camatkArika rIte khatAvI dIdhuM. ane te thADA zabdo paNa parama agabhIra hAvAthI, tenI spaSTa samajaNu paDavA mATe sakSepathI ATaluM vivecana karyuM. A uparathI A dRSTiene sAmAnyapaNe kaMika khyAla AvI zakaze. vizeSa vistArathI teA pratyeka dRSTinu svarUpa AgaLa upara kaheze tyAre barAbara samajavAmAM AvI jaze. Ama sAmAnyathI A ATha dRSTi saddaSTivALA yAgIne hAya che. Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (78) gadaSTisamuccaya zaMkA-samAdhAna zaMkA-saddaSTipaNuM-samyaguSTipaNuM te graMthibheda thayA pachI hoya che, ane te graMthibheda te haju AgaLa upara ghaNA lAMbA vakhata pachI thavAno che, kAraNa ke te te pAMcamI daSTimAM thAya che. eTale mitrA vagere cAra te mithyAdaSTi che, te pachI "saddaSTinI-samyagadaSTinI ATha dRSTi ema kahevAnuM zuM kAraNa? - samAdhAna-je mitrA vagere cAra dRSTie che, te samyagadaSTinA amegha-acUka kAraNarUpa thAya che, teTalA mATe kAraNamAM kAryanA upacArathI te mitro vagerenuM paNa samyagadaSTipaNuM ghaTe che, eTale ja ene samyagadaSTinI aMdara gaNe che. A samajavA mATe A daSTAMta che - zuddha sAkaranA cosalAnI-khaDI sAkaranI banAvaTamAM tenI AgalI AgalI avasthAe paNa kAmanI che. kAraNa ke te khaDI sAkara bane che, te kAMI ema ne ema banI jatI nathI. zeraDIthI mAMDIne zuddha sAkara sudhInI saghaLI prakriyAmAMthI tene pasAra thavuM zeraDImAMthI paDe che, tyAre ja khaDI sAkaranI prApti thAya che. te A prakAre-(1) prathama te sAkara-daSTAMta zeraDI hoya, (2) pachI tene rasa kADhavAmAM Ave, (3) tene ukALIne kAve banAvAya, (4) temAMthI geLa bane, (5) tyArapachI tene zuddha karatAM karatAM temAMthI bArIka khAMDa thAya, (6) pachI zarkarA-jhINI sAkara bane, (7) azuddha sAkaranA gaTTA-piMDA thAya, (8) ane chevaTe zuddha sAkaranA cosalA-khaDI sAkara (Refined crystallised sugar) bane. Ama zuddha sAkaranI avasthAe pahoMcatAM pahelAM judI judI prakriyAmAMthI (Various processes) pasAra thavuM ja paDe che. temAM zeraDIthI mAMDIne geLa banavA sudhInI cAra avarathAo barAbara mitrA vagere pahelI cAra daSTie che; ane khAMDathI khaDI sAkara sudhInI cAra avasthAe barAbara sthira vagere chellI cAra dRSTi che. eTale jema zuddha sAkaranI banAvaTamAM zeraDIthI mAMDIne badhI avasthAo khapanI-kAmanI che, tema zuddha Atmasiddhine mATe mitrA dRSTi vagere avasthAo paNa tevA prakAre upaganI che; kAraNa ke te samyagadaSTinuM kAraNa thAya che. Ama mitrA vagere dRSTine atre gadaSTimAM pitA potAnuM yathAyogya sthAna che ja. A mitrA vagere avasthAo kharekhara ! Isu-zeraDI vagere jevI che, kAraNa ke temAMthI saMvegarUpa mAdhunI-mIThAzanI prApti thAya che. mULa zeraDI ja na hoya te rasa kyAMthI nIkaLe? rasa na hoya to goLa vagere kema bane ? mIThI sAkara kema nIpaje ? paNa A mitrA vagere te zeraDI vagere jevI hoI, temAMthI avazya paramArtha premarUpa rasAdinI niSpatti thAya che, ne mIThI sAkara jevA-parama amRta jevA saMveganI madhuratAne anubhava thAya che. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha yogadRSTinuM sAmAnya thata (79) AthI ulaTu, abhavyA teA nala jevA kharU jevA che, tethI karIne ja temane koi kALe savegarUpa mAya' nIpajatu' nathI. 'nala'-kharU te sAva nIrasa heAya che. eTale ene game teTale pIle tepaNa temAMthI rasa nIkaLatA nathI, teA pachI temAMthI mIThI sAkaranI prApti te kayAMya dUra rahI! tema A abhaLye paNa tevA ja nIrasa, 'kArAdhAkADa ' hoya che, temane game teTalA edhathI paNa paramA premarUpa rasa upajateA nathI, teA pachI sa'vegarUpa mIThI sAkaranI AzA kayAMthI hoya? AvA abhavye bhale paramAtha prema vinAnI nIrasa-sAva sukkI evI anaMta dravya kriyA karyA kare, athavA tA khUba zAstro bhaNI meATA paDita zrutadhara bane, paNa tee pAtAnI prakRtine kadI cheADatA nathI, -geoLavALu dUdha pIne sApa niSi thAya nahi' tema.' kAraNa ke teonA hRdayamAM- aMtarAtmAmAM kadI paNa paramA rasanA aMkura phuTatA nathI. Ama hAvAthI tee meAkSamAga pAmavAne sathA ayeAgya che, eTalA mATe ja te 'abhavya kahevAya che. eTale arthAMpattinyAyathI tevA puruSA A mitrA vagere dRSTi pAmavAne paNa yAgya nathI heAtA, kAraNa ke jo te pAme teA te abhavya ' kayAMthI rahe? A mitrA vagere dRSTi pAme te bhavya ja hAya, abhavya heAya ja nahi'. * abhavyA apAtra -: pariNAmI AtmAmAM ja yAgadRSTinuM ghaTamAnapaNuM :-- Ama jUdI jUdI STionu tevA tevA prakAre pariNamana thatAM thatAM, avasthAe badalAtAM badalAtAM, zuddha AtmArUpa vastune AvirbhAva thAya che, pragaTapaNuM siddha thAya che. A uparathI vaLI A phalita thAya che ke-- (1) je sarvathA apariNAmI-pariNAma nahiM pAmate evo AtmA mAne che, evA ariNAmI AtmavAdamAM A kahyo te dRSTibheda ghaTatA nathI. tema ja, (2 ) je sarvathA kSaNika evA AtmA mAne che, evA kSaNika AtmavAdamAM pazu ukta dRSTibheda ghaTatA nathI. kAraNa ke temanA ja abhiprAya pramANe, tathAprakAranu bhavana-pariNamana ghaTatuM nathI. te A prakAre : 1. jo sarvathA apariNAmI eTale ekAMta nitya ja AtmA mAnavAmAM Ave, te uttarAttara dRSTinA lAbha kayAMthI thaze ? te te dRSTie tathArUpa pariNamana vinA sa bhavatI nathI, eTale apariNAmI smAtmAmAM tathArUpa pariNamana vinA te te dRSTi kayAMthI Ave ? mATe kAM tA pirAmI AtmA mAnavA paDaze, ne kAM te A cAgadRSTi lAbha cheDI deve paDaze. ane A lAbha jo jatA karyAM, te pachI A ariNAmavAdInu' yAgamAga mAM sthAna kayAM raheze ? teee mukti athe kalpelA yAgamA paNa 'kalpanAmAtra bhadraka' thai paDaze ! kalpanAmAtra Na muyai paryADamabhacvA suhRSi aJjhAiUNa satthANi / zutuddhaviniyaMtA na maLayA bitrisA dhruti --zrI kuMdakuMdAcArya chakRta samayasAr ekAMta apari NAmI vAda ayukta * Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (80) yogadaSTi samucaya rUDo lAgaze! teone A yogamArgamAM ubhavAnuM sthAna ja nahiM rahe, kAraNa ke A apariNAmI vAdamAM bhava-mokSano mukhya bheTa paNa ghaTaze nahiM, kAM to bhava ne kAM to mokSa e bemAMthI eka ja avasthA raheze. jo eka bhava avasthA ja rahe che ema mAnaze, to mokSasAdhaka yugamArganuM projana niSphaLa thaze; ne je eka mekSa avasthA ja rahe che ema mAnazo te pachI A makSasAdhaka gamArganI jarUra ja kyAM rahI? Ama kRtanAza ane akRtAgama vagere aneka dUSaNa Avaze. eTale A ekAMta apariNAmavAda-ekAMta phUTastha nitya AtmA mAno te ayukta che. " evaM ca yogamArgo'pi muktaye yA prakalpyate / soDava nirvivatta japanAmAtramaH | "- juo) yogabindu, 0 478-489. eka kahe nitya ja Atamatatva, Atama darisaNa lIne; kRtavinAza akRtAgama dUSaNa, navi dekhe matihI.-zrI AnaMdaghanajI 2. sarvathA kSaNikavAda eTale AtmAne je ekAMta anitya ja mAnavAmAM Ave, te akhaMDa eka vastu vinA pariNamana konuM thaze? kSaNa pachI te AtmA vinAza pAmI jaze, eTale vastu ja nahiM rahe, to pachI tathArUpa pariNamana vinA A yogadaSTi kSaNikavAda paNa kone prApta thaze? kSaNa pachI kSaNanuM anusaMdhAna-anvaya mAnavAmAM ayukta Ave, te kSaNikavAda cheDI devo paDaze. Ama kAM te pariNAmI AtmAne eka nitya akhaMDa vasturUpa mAnave paDaze, ne kAM to egadaSTine lAbha jAte karavo paDaze. A gadaSTino lAbha je ja karyo, te gamArgamAM kSaNikavAdane ubhavAnuM sthAna ja raheze nahiM; baMdha-mekSa, sukha-duHkha Adi vyavasthA paNa ghaTaze nahi. saugata mati rAgI kahe vAdI, kSaNika e Atama jANe; baMdha mokSa sukha duHkha na ghaTe, eha vicAra mana ANe."-zrI AnaMdaghanajI vaLI je kSaNika che ema jANIne je kahe che, te kahenAre pote kSaNika nathI, e anubhavathI paNa AtmA nitya che ema nizcaya thAya che. kyAreya paNa kaI paNa vastuno kevaLa sarvathA nAza thatuM nathI, mAtra avasthAMtara thAya che. ane cetanane je avasthAMtararUpa nAza thatuM hoya te te kemAM bhaLe? te tapAsI juo. x "kSaLiADaM tu naivArA jAdUrva vinA rAtaH | bacazyAmavADarivyathADavaMcamAvataH || "--(juo) gabindu, zla0 458-477. Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha yugadaSTinuM sAmAnya kathana (81) athavA jJAna kSaNikanuM, je jANI vadanAra; vadanAre te kSaNika nahiM, kara anubhava nirdhAra. kyAre kaI vastune, kevaLa hoya na nAza; cetana pAme nAza te, kemAM bhaLe? tapAsa." -zrImad rAjacaMdrajIpraNIta zrI Atmasiddhi pariNamIvAda ja yukta +Ama ekAMta nitya ke ekAMta anitya AtmA mAnavAmAM Ave, te te pakSamAM A gadaSTi lAbharUpa yogamArga ghaTato nathI. eTale arthapatti nyAyathI "nAnA prakAranA paryAyavALA pariNamI AtmAmAM * avasthAbhedanI saMgativaDe karIne bhegamArgane saMbhava che." AtmA dravyathI nitya che, ne paryAyathI-avasthAMtarathI palaTAya che, anitya che, tenuM pragaTa daSTAMta-bala, yuvAna ne vRddha e traNe avasthAnuM jJAna eka ja puruSane thAya che. Atma dravya nitya che, paryAye palaTAya bAlAdi vaya traNyanuM, jJAna ekane thAya."--zrI Atmasiddhi Ama pariNAmI Atmatattva mAnavAmAM Ave te ja temAM A tathArUpa pariNamanavALI yogadaSTi ne gamArganI samasta ghaTanA avikalapaNe ghaTe che, ema A uparathI phalita thayuM. astu ! e game tema ho! ApaNe have yogadaSTi"nA " umIlana' sAthe AgaLa vadhIe, eTale e Atmatattva kevuM che, tenI ApoApa khabara paDaze. emAM vAdavivAdane avakAza nathI. ane A "daSTi' sakala gidazanene sAdhAraNa che, eTalA mATe jevAone jevA prakAre hoya che, tevAone tevA prakAre kahI batAvavA mATe kahe che - yamAdiyogayuktAnAM khedAdiparihArataH / adveSAdiguNasthAnaM krameNaiSA satAM matA // 16 // vRttiH-camArA yuvAna-yama vagere vegathI yuktane. ahIM "yama" vagere, yoganA aMgapaNane lIdhe "ga" kahevAya che. kahyuM che ke - "camanavamAsanaprANAyAma tyAAradhArA dhyAnamA DabdAvakAniA" (pAtaMjala ye. sU. 2, 29). " yama, niyama, Asana, prANAyAma, pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna ane samAdhi e ATha aMga che." te ema yama vagere, yoganA pratyanIka-virodhI evA AzayonA parihAra (bhAga) vaDa karIne hoya che. ane A Azaya paNa ATha ja che. ane tevA prakAre kahyuM che ke - + " nAsato vidyate bhAvo nAbhAvo vidyate st:| umarA dAttatvanacattarAzimi :"--gItA *"pariNAminyatA nItyA citrabhAve tathAtmani // avasthAmela tyA mAlya haMmara: >>-zragabinda Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (82) gadakTisamucaya yamAdi gayutane thaye, bedAdi parihAra adveSAdi guNasthAna A, saMta saMmata kramavAra, 16. artha -kheda AdinA parihArathI-tyAgathI yama Adi vegathI yukta evA janane anukrame adveSAdi guNanuM sthAna, evI A daSTi tene saMmata che. vivecana je A ATha daSTi kahI, te anukrame yama-niyama vagere emanA ATha aMgathI yukta yogIone hoya che. eTale ke (1) jyAM veganuM prathama aMga yama hoya, tyAM prathama mitrA dRSTi hoya che; jyAM yoganuM bIjuM aMga niyama hoya, tyAM bIjI 8 gAMga tArA dRSTi hoya che. ema yAvat AThene paraspara saMbaMdha samaja. tema 8 cittadeSa ja-(2) kheda, udvega, vagere ATha prakAranA duSTa Azaya-cittavRtti che, 8 guNa tene tyAga karavAmAM AvatAM, anukrame yeganAM ATha aMganI prApti thAya che. eTale pahelA beda deSane tyAga thatAM, yeganuM paheluM aMga yama ane pahelI mitrA dRSTi hoya che; bIjA udvega deSane tyAga thatAM, yeganuM bIjuM aMga niyama ane bIjI tArA daSTi hoya che, ItyAdi. ane (3) A ATha daSTi anukrame adveSa, jijJAsA vagere guNanuM sthAna che. eTale pahele adveSa guNa pragaTavAnuM sthAna pahelI mitrA heSTi hoya che, bIje jijJAsA guNa pragaTavAnuM sthAna bIjI tArA dRSTi hoya che. arthAt pahelI mitrA daSTimAM Ama pahele adveSa guNa pragaTe che, bIjI tArA daSTimAM bIje jijJAsA guNa pragaTe che. yAvat AThene saMbaMdha joDe. "khedo dvegakSepotthAnabhrAntyanyamudrugAsaGgai / yuktAni hi cittAni prapaJcatA varjayenmatimAn // " kheda, udvega, lepa, utthAna, bhrAMti, anyamudda, saga ( rega)ne AsaMgathI (Asakita) yukta cittane matimAna nizcaya karIne prapaMcathI va choDI dIe. tethI ema, dAta :- te kheda AdinA parihArathI-tyAgathI paNa krame karIne A dRSTi ATha prakAranI che. A dRSTi vADhirLasthAna-aSAdi guNanuM sthAna che eTalA mATe paNa ema che, kAraNa ke A paNa ATha che. kahyuM che ke : " vijJAsA suzraSA zravanAthamAnatA : | parizuddhA pratipattiH pravRttiraSTAtmikA tattve // " 1. aSa, 2. jijJAsA, 3. zuzraSA, 4. zravaNa, 5. bedha, 6. mImAMsA, 7. parizuddha pratipatti 8. pravRtti-ema taravamAM ATha prakAranI pravRtti che. ema meLa-krame karIne puSa-A saddaSTi satAM-saMtane, munione-bhagavata pataMjali, bhadaMta bhAkarabaMdhu, bhagavata aMtava (?) Adi yogIone, mA-iSTa-saMmata che. ane enuM sAkaya-saMpUrNa vistAra pratyeka dRSTimAM ame darzAvazuM. Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha yogadaSTinuM sAmAnya kathanaH yoganA ATha aMga Ama A ATha yogadaSTi, ATha yaMga aMga, ATha deSa tyAga, ne ATha guNasthAnane anukrame paraspara saMbaMdha che. pahelI daSTimAM paheluM yogaaMga, pahelA citta deSano tyAga, pahelA guNanI prApti hoya che. ema yAvat AnuM samajavuM. Ama A bhaMgI ghaTe che. ahIM yamaAdi bheganA aMgarUpa che tethI tene "ga" kahyA che. keSTaka-3 gadaSTi | mitrA gaaMga | doSatyAga, guNasthAna che bedhanI upamA | vizeSatA yama | kheda | adveSa | tRNa agnikaNa mithyAtva niyama | uga | jijJAsA gamaya anikaNuM Asana | kSepa zuzruSA ! kASTha agnikaNa tArA balA prANAyAma uthAna zravaNa dIpa prabhA dIkA sthirA | pratyAhAra | brAMti | bodha | ratnaprabhA | sammaphatava kAMtA dhAraNa anyamudda mImAMsA tArA prabhA prabhA dhyAna gU (roga) pratipatti - sUrya prabhA | parA | samAdhi | AsaMga | pravRtti | caMdra pramANa - yoganA ATha aMganuM svarUpa - 1. yama-tene vrata paNa kahe che. te pAMca che-ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya, aparigraha. te pratyekanA paNa taratamatAnA kAraNe cAra prakAra che: IcchAyAma, pravRttiyama, sthirayama, siddhiyama, 2. niyama-zauca, saMtoSa, tapa, svAdhyAya ne IzvaradhyAna-e pAMca niyama che. 3. Asana-dravyathI kAyAnI capaLatA rokI eka sthAne sthiratArUpa padma, vIra Adi Asana. bhAvathI te parabhAvanuM Asana-adhyAsa-beThaka choDI, AtmabhAvamAM besavuM-beThaka karavI te Asana. 4. prANAyAma-sthUla zArIrika prANAyAma nAmanI haganI kriyA atra ISTa nathI. kAraNa ke temAM vAyune bahAra kADhavAmAM Ave che (recana ), pUravAmAM Ave che (pUraNa) ane kuMbhamAM pANInI jema sthira karavAmAM Ave che (kuMbhana); A A prakriyAo zarIra Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (84) gadaSTisamuccaya AyAsarUpa ane manane caMcalatAkAraNarUpa hAI kalezarUpa thAya che, mATe A bAhya prANAyAma atre vivakSita nathI. atre te AdhyAtmika-bhAva prANAyAma ja prastuta che-ke jemAM bAhya bhAva-paravastu bhaNI jatA bhAvane reca devAmAM Ave che, julAba devAya che, hAra kaDhAya che tevI recakakriyA hoya che, jemAM aMtabhAva pUrAya che-aMtarAtmabhAva bharAya che, te-rUpa pUraka kriyA ane te aMtarAtmabhAvanI sthiratArUpa kuMbhaka kriyA hoya che. A AtmasvabhAvarUpa bhAvaprANAyAma ja atre adhyAtmarUpa yogamArgamAM ISTa che. "bAhya bhAva recaka IhAMjI, pUraka aMtara bhAva; kuMbhaka thiratA guNe karIcha, prANAyAma svabhAva... manamohana jinajI ! mIThI tAharI vANa" zrI gaDha da. sajhAya 5. pratyAhAra-viSayavikAromAMthI idrine pAchI kheMcavI te pratyAhAra, paMca viSayanA vikAromAM indriyone na joDavI te pratyAhAra. viSayavikAre na indriya joDe, te IhAM pratyAhArejI, "-zrI yoga sajhAya 6. dhAraNA-"rerAyazcitta dhANA " (pA. ce.) cittane dezabaMdha te dhAraNuM. cittane amuka tatvaciMtanAdi maryAdita sthaLe dhArI rAkhavuM-bAMdhI rAkhavuM, rokI rAkhavuM te dhAraNA. 7. dhyAna-tatra pracaijatAnA dhyAna " temAM pratyayanI ekatAnatA te dhyAna. ekAgra cittavRttino niSedha kare te dhyAna. tatvasvarUpane ekAgrapaNe dhyAvavuM te dhyAna. 8. samAdhi-AtmatatvarUpa ja thaI javuM, tatvane pAmavuM, tatvamAM lIna thaI javuM te samAdhi. jyAM dhyAtA, dhyAna ne dhyeyane bheda rahe nahi, traNeya ekarUpa thaI jAya, te samAdhi. dhyAtA dhyAna dhyeya guNa eke, bheda cheda karazuM have Teke..."--zrI yazovijayajI - ATha Azaya deSa :ATha daSathI yukta Azayane-cittane duSTa adhyavasAyane jyAre choDI dIe, tyAre anukrame te te dRSTinI prApti heya che. pahele deSa cheDatAM, pahelI mitrA dRSTi hoya che, ItyAdi. matimAna AtmAthI jIve jema bane tema sarva prayAsathI te te doSa dUra karavA Avazyaka che, kAraNa ke ganI siddhimAM mananA jayanI jarUra che, ne majayamAM A ATha doSa naDe che. te deSa TaLe te guNa pragaTe. tenuM saMkSepa svarUpa A pramANeH 1. kheda thAkI javuM te zubha sanmArge pravartatAM thAkavuM te. te deSa dUra thatAM mitrA daSTi hoya che. Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha gadaSTinuM sAmAnya kathAH ATha Azaya deSa (85) kheda pravRtti ho karatAM thAkIe re."--zrI AnaMdaghanajI AvA khedathI dharmakriyAmAM mananI daDhatA rahetI nathI, ke je daDhatA, khetImAM pANInI jema, dhamane mukhya hetu che. "kiriyAmAM bede karI re, daDhatA mananI nAMhi re; mukhya hetu te dhamane re, jema pANI kRSimahire..prabhu tuja vANI mIThaDI re." -zrI yazovijayajIkRta sA. tra, ga, sta, 2. uga-sanmArgasAdhaka kriyA pratye mAnasika kaMTALe-aNagama upajo, sanmAgathI udbhagna thavuM-ubhagavuM te. eTale beThA beThA paNa kriyAmAM udvega-aNagame upaje che. Ama yoganA TheSane lIdhe, te kriyA kare te paNa rAjaveThanI jema jhapATAbaMdha ATopI le che-jema tema patAvI de che! beThA paNa je upaje re, kiriyAmAM udvega, gadveSathI te kriyAre, rAjaTha sama vega reprabhu tuja." 3. kSepa-cittane vikSepa, asamAdhAna DAmADoLa vRtti. amuka kriyAmAMthI vacce vacce bIjI kriyAmAM mananuM phekAvuM-cAlyA javuM, jhAMvA-udhAmA te kSepa. jema zAline UkhaNatAMvAraMvAra UkheDI UkheDIne vAve to phala na thAya, tema AvI kSepavALI kriyAnuM nirmala phala maLatuM nathI. vice vize bIjA kAjamAM re, jAye mana te khepa re, UkhaNatAM jima zAlinuM re, phala nahiM tihAM nirlepa re.... prabhu tuja." 4. utthAna-UThI javuM te uthAna. sanmArgamAMthI eTale ke mokSasAdhaka yugamAga kiyAmAMthI cittanuM UThI javuM te utthAna. Ama thavAnuM kAraNa zAMtavAhitAne eTale ke cittanA eka akhaMDa zAMta pravAhano abhAva che. AvA TharelapaNAnA abhAve jyAMthI mana UThI gayuM che evI te gakriyA choDI devA gya che; paNa kalajajAdithI cheDI zakAtI nathI. A uthAna deSa che. mamatathI te pakaDI rAkhe, A uthAna deSa che. zAMtavAhitA viNa have re, je ge utthAna re; tyAgaga che tehathI re, aNachaDAtuM dhyAna re.....prabhu tuja." 5. bhrAMti-bhamavuM te, bhrama upaja che. prastuta gakriyAne choDI cittanuM cArekera bhramaNa-bhrAmaka vRtti, te bhrAMti. athavA chIpamAM rUpAnI jema bhramaNa thavI, tatvane atava mAnavArUpa viparyAsa thavo te bhrAMti athavA amuka kriyA karI ke na karI e bhramathI na sAMbhare, eTale evI zubha kriyAthakI paNa arthavirodhI evuM akAja thAya, ISTa phalarUpa paramArtha kArya na thAya. Ama bhrAMtinuM svarUpa che. Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (86) gadasimuricaya bhramathI jeha na sAMbhare re, kAMI akRta kRta kAja re; tehathI zubha kiriyAthakI re, arthavirodhI akAja re....prabhu tuja." 6. anyamudda-bIje ThekANe AnaMda-moda pAme che. Atmatatva karatAM anya sthaLe AnaMdita thavuM te anyamud, athavA Ama mAMDelI gakriyA avagaNane bIje ThAme harSa dharavo, te paramArtharUpa ISTa kArya mAM aMgArAnA varasAda jevo che. mAMDI kiriyA avagaNI re, bIje ThAme harSa, ISTa arthamAM jANIye re, aMgArAne varSa re....prabhu tuja." 7. ga--roga, rAga-dveSa-meha e tridoSarUpa mahAraga-bhAvaroga athavA sAcI samajaNa vinA kriyA karavAmAM Ave, te zuddha kiyAne ucheda thAya, eTale zuddha kriyAne pIDArUpa athavA laMgarUpa evo "ga" upaje. AvI regiSTa azuddha kriyAnuM phala vAMjhiyuM che. rega hoye samajaNa vinA re, pIDA-bhaMga surUpa re; zuddha kriyA uchedathI re, teha vadhya phalarUpa re...prabhu tuja." 8. AsaMga-Asakti. paradravya tathA parabhAvanA saMgamAM Asakti upajavI te athavA amuka eka ja gakriyAnA sthAnamAM raMga lAgavAthI, te sthAnamAM ja-te ja kriyAmAM Asakti thaI javI te AsaMga che. je kriyA karato hoya, temAM "Idameva suMdara' Aja suMdara che-rUDuM e je raMga lAgave, temAM ja guMdarIA thaIne cuMTayA rahevuM, te AsaMga doSa che, kAraNa ke ema eka ja sthaLe jIva je cUMTI rahe-maMDayo rahe, te pachI tyAM ja guNaThANe sthiti rahe, AgaLa na vadhe, pragati (Progress) na thAya. tethI paramArtharUpa suMdara phaLa (mokSa) na maLe. eka ja ThAme raMgathI re, kiriyAmAM AsaMga re; teha ja guNaThANe thiti re, tehathI phala nahIM caMga re....prabhu tuja." Ama sanmArgarUpa gamArganI sAdhanAmAM cittane prathama kheda upaje, thAka lAge, daDhatA na rahe, eTale temAM udvega upaje-aNagame Ave, veThIAnI jema parANe kare. ethI karIne cittavikSepa thAya, DAmADoLa vRtti upaje, mana bIje bIje doDyA kare. ATha daSanI eTale cAlu kAmamAMthI mana UThI jAya, utthAna thAya, ne cAre kera bhamyA sakalanA kare, brAMti upaje. ema bhamatAM bhamatAM ke anya sthaLe tene lIjajata Ave-anyamudra thAya. eTale zuddha kriyAne ucheda thAya, pIDArUpa-bhaMgarUpa rega lAgu paDe, kiyA mAMdI paDe, ne te amuka sthaLe AsaMga-Asakti upaje, "aDreDI dvArakA ja thaI jAya! Ama A ATha AzayadaSanI pUrvApara saMbaMdharUpa saMkalanA ghaTADI zakAya che. te deSa jema jema choDAya, tema tema anukrame ATha daSTirUpa AtmaguNane AvirbhAva thata jAya che, pragaTapaNuM thatuM jAya che. Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha gadaSTinuM sAmAnya kathana: yuganA ATha guNa. (87) athavA bIjI rIte adhyAtma paribhASAmAM A deSa ghaTAvIe te-(1) AtmatattvanI sAdhanAmAM jIvanI daDhatA na rahe-kheda upaje, (2) te sAdhanAmAM udvega-aNagamA Ave, (3) eTale cittavikSepa pAmI paravastumAM-parabhAvamAM doDyA kare, udhAmA nAkhe, (4) ane AtmabhAvamAMthI uThI jAya (utthAna), (5) eTale pachI brAMti-viparyAsa pAmI cAre kora parabhAvamAM bhamyA kare, (6) ne ema karatAM temAM AnaMda pAme-ramaNatA anubhave (anyamudda), (7) eTale rAga-dveSa-meharUpa tridoSa-sanipAta (roga) lAgu paDe, (8) ane paravastumAM- parabhAvamAM AnaMga-Asakti upaje. ItyAdi prakAre AnI yathAmati ghaTanA karI zakAya che . ane A deSa dUra thavAne kama paNa paraspara saMkaLAyela che, te A pramANe : (1) dharmakriyAmAM prathama te mananI daDhatA rahe, kheda na thAya, (2) te udvega-aNa game na upaje, TharUpa na lAge; (3) eTale vikSepa na upaje, (4) ane citta temAMthI UThI na jAya; (5) eTale cAre kora bhame nahiM, (6) ane anya sthaLe AnaMdane prasaMga bane nahiM; (7) eTale pachI kriyAne rega lAgu paDe nahiM, (8) ane amuka sthaLe Asakti-AsaMge paNa upaje nahiM. - ATha guNanuM svarUpa - 1. adveSa-Sa na hove te aSa. sata tattva pratye dveSa-matsara abhAva e prathama guNa che, sanmArga zreNInuM prathama pagathiyuM che, prathama bhUmikA che. "sevana kAraNa pahelI bhUmikA re, abhaya aSa akheda." "Si arocaka bhAva."--avadhUta zrI AnaMdaghanajI Ama "sa" pratye arucibhAva-aNagamo te zreSa, ane tevI aruci-aNagamAne abhAva te aSa. A nakArAtmaka (Negative) paNa guNa che. te upaje te pachI 2. jijJAsA-sat tatvane jANavAnI aMtaraMga IcchA, utkaMThA, tAlAvelI, tamannA upaje eTale pachI- 3. zuzraSA-tattvane sAMbhaLavAnI utkaTa icchA pragaTe, eTale pachI- 4. zravaNa-satattvane sAMbhaLavAnuM bane. eTale pachI- 5. badha-tattvane bedha-jJAna thAya, upadeza lAge-ceTa, pratibaMdha pAme-bUjhe. eTale pachI- 6. mImAMsA-thayelA tatvabodhanuM mImAMsana-sUma vicAraNA-ciMtana-UhApoha thAya. heya, upAdeya Adine sUkSma viveka pragaTe. eTale pachI-- 7. pratipatti-Adeya tatvanuM avagADha grahaNa-aMgIkaraNa thAya, aMtarAtmAthI tatva vinizcayarUpa mAnyapaNuM thAya, anubhavana thAya. eTale pachI Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (88) yogadaSTisamuccaya 8. pravRtti--tattvarUpa pravRtti, tadrupa pravRtti, AcaraNa, anuSThAna, cAritra, ramaNa thAya. AtmA svarUpamAM ramaNa kare. "Apa svabhAve pravRtti pUraNa."--zrI gaDha sakjhAya "te sthira svabhAva te upaje re, nAma cAritra te aNaliMga...mULa mAraga." -zrImada rAjacaMdrajI Ama A ATha guNone uttarottara kama che, ane te ATha dRSTimAM anukrame ekekapaNe pragaTe che. sArAMza-( Summary) --: deharA :- (8 yogAMga) -oga aMga-cama niyama ne, Asana prANAyAma; pratyAhAra ne dhAraNA, dhyAna samAdhi--Ama. ( 8 doSa) -Sa-kheda udvega ne, kSepa tema utthAna; bhrAMti anyamud rega ne, AsaMge Ima jANa; (8 guNa) -adveSa jijJAsA ane, zuzreSA zravaNa bedha; mImAMsA pratipatti ne, pravRtti guNa zodha. (8 dRSTi) -mitrA tArA ne balA, dIkA sthirA tema kAMtA prabhA ane parA, daSTi ATha che ema. prathama dRSTimAM veganuM, aMga prathama yama hoya; prathama daSane tyAga ne, guNa prathama paNa joya. ATha dRSTimAM e krame, aMga javA ATha; doSa ATha parivarjavA, guNa joDavA ATha. have "STi' zabdano artha batAvavA mATe kahe che - sacchraddhAsaMgato bodho dRSTirityabhidhIyate / asatpravRttivyAghAtAtsatpravRttipadAvahaH // 17 // vRtti:-sadRddhAvaMtto godha-sata zraddhAsaMyukta bodha. A uparathI asat zraddhAne vyavaccheda-apavAda kahyo. ane ahIM asata zraddhA eTale zAstrabAhya evI, pitAnA abhiprAyathI tathA prakAranA asadu UharUpavikalparUpa zraddhA grahavAmAM AvI che. evI te asata zraddhAnA vikalapaNAthI-rahitapaNuthI "sata zraddhAsaMgata, evA prakArane je bodha-avagama (samajaNa) te zuM ? te ke- daSTihityamathIyare- "dRSTi" kahevAya che - darzana te dRSTi ema jANIne-niSThayapAya paNae karIne, (temAM kaI Ala avala AvatI nathI ethI karIne). phalathI A ja kahe che Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha yogadaSTinuM sAmAnya kathana: satazraddhAyukta bedha (89) sat zraddhAyuta bedha che, te "dRSTi" kahevAya; asat pravRtti bAdhathI, sapravRtti padadAya. 17. artha --satuzraddhAthI saMgata e je bodha te "duSTi" kahevAya che. ane te asat pravRttine vyAghAtathI (aTakavAthI) satapravRttipadAvaha eTale satapravRttipada pamADanAre e hoya che. vivecana ahIM "daSTi' eTale ? tenI spaSTa vyAkhyA kahI che. satazraddhAthI yukta eve je bedha tenuM nAma "daSTi che. ahIM "sat zraddhA" ema khAsa karIne kahyuM, te asat zraddhAno apavAda-niSedha karavA mATe che. satuzAstrane AdhAra cheDI potAnA sat zraddhAyukta abhiprAye karIne-pitAnA svaccha karIne, pitAnI matikalpanA pramANe bodha te daSTi jyAM asat beTA tarka vitarka-vikalpa karavAmAM Ave che, evI zAstrabAhya je zraddhA te asatuzraddhA che. AvI asat zraddhA A "daSTi"mAM hotI nathI. emAM te satazAstranA AdhAravALI, sazAstrane anukULa, Apta puruSanI AgamarUpa AjJAne anusaranArI, evI sazraddhA-sAcI zraddhA ja hoya che. AvI sata zraddhA hoya te ja te bedhane daSTi nAma ghaTe che. daSTi" eTale darzana-dekhavuM te che. AmAM nipratyAyapaNuM hoya che, kaI paNa ADakhIlI hotI nathI, eTalA mATe te "darzana" athavA "dRSTi' kahevAya che. pachI bhale A thoDI ughaDI hoya ke jhAjhI ughaDI hoya, paNa te khUlatAM je kAMI dekhAya che daSTi eTale te dekhAya che, dIThuM eTale basa dIThuM, temAM kaI pratyavAya naDatuM nathI. darzana Ama "daSTi" eTale "darzana" ema kahyuM te yathArtha che. A barAbara sama javA AMkhane carmacakSune dAkhalo laIe - AMkha baMdha hoya te kAMI dekhAtuM nathI, pachI AMkha jarAka ughaDe te pAsene padArtha jhAMkho jhAMkho dekhAya che, pachI vadhAre ughaDe te tethI vadhAre dekhAya che, ema jema jema AMkha khUlatI jAya che, tema tema vadhAre ne vadhAre dekhAtuM jAya che, chevaTe saMpUrNa AMkha khUlatAM -asahmavRtti cAdhArAtaasata pravRttinA vyAghAtathI (aTakI javApaNAthI). eTale ke tevA prakAranI zrAddhatAthI-zraddhAnaMtapaNAthI zAstraviruddha pravRttinA vyAghAtathI-aTakI javApaNAne lIdhe, zuM? te ke satravRttipAvaDa-satapravRttipadane ANanAre, lAvanAre. eTale zAstrathI aviruddha evA pravRttipane ANI ApanAra. adyasaMvedyapadanA parityAgavaDe karIne ghasa vidyapada pamADanAro ema artha che. sthira Adi daSTinuM vedyapadarUpapaNuM chatAM AnA sAmAnya lakSaNapane lIdhe ema paNa adeSa che. athavA sata pravRttipada eTale paramArthathI zelezIpada che. eTale A dRSTinA tatapadAvahapaNAmAM te pada pamADavApaNAmAM koI doSa nathI. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadaSTisamuccaya anaMta AkAza paNa te nAnI sarakhI AMkhathI dekhAya che! tema A AMtaracakSurUpa "gadaSTi" paNa jema jema ughaDatI jAya che, unmIlana pAmatI jAya che, khUlatI jAya che, tema tema tenI daSTimaryAdAnuM kSetra vadhatuM jAya che, vadhAre ne vadhAre vizALa "darzana thatuM jAya che, ne chevaTe saMpUrNa dRSTi" khUlatAM anata "darzana thAya che. paNa A theDuM ke jhAjhuM je kAMI dekhAya che, te badhuM ya "darzana" athavA "daSTi" kahevAya che; emAM mAtra mAtrAne-aMzane bheda (Difference of degree) che, darzanabheda nathI. A darzananI jAti eka che. eTalA mATe "rAta pravacanaM' e sUtra pramANe "dRSTi" ema ekavacanI prayoga karyo che. Ama gadaSTi athavA darzana eka che, chatAM tenA unmIlana aMza pramANe-ughaDavA pramANe tenA vibhAga pADyA che. AvuM darzana ke daSTi kyAre ughaDI kahevAya? tenI atre spaSTa maryAdA batAvI che ke jyAre satazAstranI zraddhAvALe bedha hoya tyAre." AthI UlaTuM, satuzraddhA vinAne je bodha che, athavA svaccheda kalpanArUpa asat zraddhAvALe je bedha che, te "daSTi" athavA "darzana" kahI zakAya nahiM, kAraNa ke AMkha ughaDI na hoya tyAM sudhI jema aMdhapaNuM ja che, dekhavApaNuM nathI, darzana nathI, tema daSTiadhapaNuM satazAstra zraddhAthI jyAM lagI AMtaradRSTi ughaDI nathI, unmIlana pAmI nathI, tyAMsudhI daSTiaMdhapaNuM ja che, dekhavApaNuM nathI, darzana nathI. A jIvane netrareNInI upamA ghaTe che. netraraMgI eTale ke jene AMkho roga che, evo puruSa AMkha ughADI zakato nathI, AMkha mIMcI ja rAkhe che, tene ujAsa paNa gamate nathI. tenI je koI niSNAta netravedya (Eye-specialist) barAbara cikitsA karI yathAyogya aMjana vagere AMjIne davA (Treatment) kare, te dhIre dhIre tene netraregInuM rega maTavAno saMbhava che. te sadyane ne tene AdhIna auSadhane joga dRSTAMta na bane tyAM sudhI tene rega keme karIne maTe nahiM. tema A jIvane daSTi aMdhapaNane-mithyAdaSTipaNAne gADha roga lAgu paDyo che. te AMkha mIMcIne ja paDyo che. tenAthI jJAna-prakAza paNa dekhI zakAto nathI! have tene koI mahApuNyanA jogAnujoge keI tevA saddagururUpa niSNAta savaidyane jega maLe, ne te tene roganuM barAbara nidAna karI, egya cikitsA kare, jJAnarUpa aMjana Aje, te dhIre dhIre te daSTiaMdhanI daSTi khUlatI jAya, ne chevaTe te netraroga sAva maTI jAya. paNa AmAM mAtra zarata eTalI ja che ke-savaidyarUpa saddagurune zodhI kADhI, tenI davA daDha zraddhAthI, yathAvidhi pathya anupAna sAthe karavAmAM Ave, te ja te AtmabrAMtirUpa moTAmAM moTo rega jAya, te A pramANe Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha yogadaSTinuM sAmAnya kathanaH divya nayana (91) AtmabrAMti sama rega nahiM, sadguru vaidya sujANa; guru AjJA sama pathya nahiM, auSadha vicAra dhyAna." -zrImad rAjacaMdrajIpraNIta zrI Atmasiddhi "ajJAnatimirAndhAnAM jJAnAMjanazalAkayA / netramunmIlitaM yena tasmai sadgurave namaH // " pravacana aMjana je sadguru kare, dekhe parama nidhAna; hRdaya nayana nihALe jagadhaNI, mahimA meru samAna."--zrI AnaMdaghanajI aeo sazAstranI zraddhA kahI che, temAM te zAstranA mULa praNetA Asa puruSanI, temaja te zAstrano Azaya samajAvanArA saddagurunI zraddhA paNa garbhitapaNe samAI jAya che. kAraNa ke jAgatI jota jevA sadguru vinA te zAstra samajAvaze keNa? zAstra kAMI AptanI-sada enI meLe samajAI jatuM nathI ! te te jene jJAnadaSTi UghaDI che evA gurunI zraddhA pragaTa gIsvarUpa jJAnI sadgurumukhethI samajavAmAM Ave, te ja samajAya; tevA gurugama vinA te Agama te agama thaI paDe che! kAraNa ke "binA nayanakI bAta", "binA nayana'-sadgurunI doravaNI vinA samajAya nahi; ne te "divya nayana" te saddagurunA caraNa seve te sAkSAt khUle. "binA nayana pAve nahi, binA nayanakI bAta; seve saruke carana, so pAve sAkSAta. bUjhI cahata je pyAsakI, hai bUjhanI rIta; pAve nahiM gurugama binA, yehI anAdi sthita."-zrImad rAjacaMdrajI carama nayana karI mAraga deva re, bhUlyo sayala saMsAra jiNe nayaNe karI mAraga jaIe re, nayana te divya vicAra. paMthaDe nihALuM re."--zrI AnaMdaghanajI Ama atre zAstrakAra bhagavate arthapattinyAyathI baMdha karyo ke-A gadaSTimAM praveza karavAnuM prathama dvAra sazAstranI zraddhA che. zAstra eTale AptapuruSanuM vacana. tenI AjJAne zraddhAthI anusaravuM e ja yegamArganuM prathama pagathiyuM che, te ja "dRSTi" khUlaze, nahiM te aMdhapaNuM ja che, mATe jIve svachaMdarUpa asatuzraddhAne tyAga karI, pitAnI svachaMda matikalpanA choDI daI, satzAstrane-sapuruSa sadgurunI AjJAne pradhAnapaNe anusarI, satazraddhAthI A yogamArganI ArAdhanA karavI, ema upadezane dhvani che. reke jIva svachaMda te, pAme avazya mokSa; pAmyA ema anaMta che, bhAkhyuM jina nirdoSa."- zrImad rAjacaMdrajIkRta zrIAtmasiddhi Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) gadaSTisamuccaya dAna tapa zIla vrata nAtha A| vinA, thaI bAdhaka kare bhava upAdhi."-zrI devacaMdrajI ane AvA satazraddhAvALA baMdhanuM eTale dRSTinuM phala zuM che? te mATe kahyuM ke- (1) asata pravRttine vyAghAta, (2) ane tethI karIne sapravRtti padanI prApti , te A prakAre :- 1. asat pravRtti vyAghAta-sazraddhAvALe bedha je upajyo, te pachI tathA prakAre pravRtti thavAne pratyeka saMbhava che. eTale sazAstranA bedhathI pratikULa-viruddha AcaraNAne - vyAghAta thAya che-aMta Ave che, asat pravRtti aTakI paDe che, thaMbhI asatapravRtti jAya che. asatapravRttine eTale badhe AghAta lAge che ke te bicArI vyAghAta tammara khAIne paDI jAya che! mUcchavaza thAya che. kAraNa ke A zraddhA dhanavALo* Asanabhavya (nikaTa mokSagAmI) matimAna puruSa paralokavidhimAM zAstra karatAM bIjAnI prAye apekSA rAkhatA nathI. tene ja pramANu gaNuM asat pravRtti cheDI dIe che, kAraNa ke "A mehAMdhakArabharyA lekamAM zAstra prakAza ja sanmArgamAM pravRtti karAvanAra che." ane Ama asat pravRtti aTakI paDe che, eTalA mATe ja A badha- 2. sapravRttipadAvaha-hoya che. sapravRttipadane lAvI ApanAra-pamADanAre hoya che. jema jema asat pravRtti aTakatI jAya che, tema tema satupravRttipada nikaTa AvatuM jAya che, pAse ne pAse kheMcAtuM jAya che. ahIM "Avaha" eTale lAvI ApanAra e sapravRttipada zabda ye che te atyaMta sUcaka che. A yogadaSTinuM AkarSaNa ja evuM prApti prabaLa che ke te "pada enI meLe kheMcAtuM kheMcAtuM samIpa prApta thAya che. jANe najarabaMdhInuM ajaba jAdU karyuM heyanI ! ema A gadaSTi te padane kheMcI lAve che! lehacuMbakanI jema addabhuta AkarSaNazaktithI AkarSe che! eka vakhata A gadaSTirUpa divya nayanano sparza karyo ke beDe pAra ! atre satupravRttipada eTale "vedyasaMvedya pada (samyaktva) samajavuM. A daSTinA * "paralokavidhau zAstrAt prAyo nAnyadapekSate / Asannabhavyo matimAn zraddhAdhanasamanvitaH // tasmAtsadaiva dharmArthI zAstrayatnaH prazasyate / code mohApareDaminnATo: pravarte che ? -maharSi haribhadrAcAryajIkRta zrIgabiMdu Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha yogadaSTinuM sAmAnya kathana : sAmavRtti pada (93) pratApe "asaMvedya pada' ( mithyAtva) chUTI jaI, ghasavedya pada prApta thAya che. je ke "vedyasaMvedya pada' pAMcamI sthira dRSTithI zarU thAya che, to paNa ahIM daSTinuM-badhanuM sAmAnyathI kathana heI, A kahyuM che emAM doSa nathI. athavA te sapravRttipada eTale zilezIpada gaNIe topaNa virodha nathI, kAraNa ke paramArthathI te tenI prApti thavI e ja paramArtha kAryarUpa satapravRttipada che. "pada" eTale kadI paNa na khase evuM sthira nizcala sthAna. Ama avazya karIne A "dRSTi"nA prabhAve "vedyasaMvedyapada" ke zilezIpadarUpa nizcala sthAnanI prApti thAya che. A dRSTirUpa pArasamaNinA jAduI sparzathI A jIvarUpa leha zuddha suvarNa banI jAya che! "niyamA kAMcanatA lahe re....mana mohanA re lAla. leha kyuM pArasa pAma re....bhavi behanAre lAla."--zrI devacaMdrajI ane A daSTi paristhUla bhedathI ATha prakAranI che, nahiM te bahu bhedavALI che, ema batAvavA mATe kahe che - iyaM cAvaraNApAyabhedAdaSTavighA smRtA / sAmAnyena vizeSAstu bhUyAMsaH sUkSmabhedataH // 18 // AvaraNa apAya bhedathI, che A ATha prakAra; sAmAnyathI-vizeSa te, sUkSma bheda bahu dhAra, 18 artha:-ane A dRSTi-AvaraNa apAyanA eTale ke aviraNa TaLavAnA bhedane lIdhe, -sAmAnyathI ATha prakAranI kahI che. ane vizeSa bhede sUmabhedathI ghaNA ghaNA che. vivecana uparamAM je "daSTi" ema ekavacanI prayoga karyo te daSTi, AvaraNa TaLavAnA bhedane vRtti - -ane A eTale hamaNuM ja kahyA te lakSaNavALI dRSTi, mAvALATcameta :-AvaraNa apAyanA bhedathakI, AvaraNa dUra thavAnA bhedane lIdhe-paristhala nItithI, ZvidhA RtA-pUrvAcAryoe ATha prakAranI kahI che. sAmAnya sAmAnyathI -sUkmakSikAne, sUkSmadaSTine anAdara karIne (bArIkIthI joyA vinA). vizeSAsuvizeSa te, saddaSTinA vizeSa bhedo te, mULAM-ati bahu, ghaNuM ghaNuM che, sUkSmameta - sUmabhedane lIdhe,darzana AdinA anaMtabhedapaNane lIdhe, kAraNa ke paraspara sthAna patitapaNAe karIne teonuM kathana che, Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (94) gadaSTisamuccaya lIdhe, ATha prakAranI sAmAnyathI kahI che ane te paNa atyaMta sthUla bhedanI apekSAe kahela che. dAkhalA tarIke- AMkha ADene paDado jema jema dUra thato jAya, tema tema vadhAre ne vadhAre cekanuM dekhAtuM jAya che, chevaTe saMpUrNa paDado TaLI jatAM pUrepUruM dekhAya che. Ama paDado dUra thavAnI apekSAe eka ja dRSTinA-darzananA judA judA bheda paDe che. te ja prakAre AvaraNa apAya karma prakRtinA upazama, kSayapazama, kSaya Adi pramANe jema jema karmanuM AvaraNa khasatuM jAya che, paDado dUra thato jAya che, tema tema vadhAre ne vadhAre spaSTa nirmala darzana thatuM jAya che, ne chevaTe saMpUrNa AvaraNa-paDado TaLI jatAM saMpUrNa darzana thAya che. Ama AvaraNa TaLavAnA bhedathI, A daSTinA ATha sthUla bheda sAmAnyathI paDayA che. paNa sUphamabhedanI apekSAe jo bArIkIthI joIe, te tenA vizeSa bheda ghaNA ghaNA che, anaMta che, ke jene kahetAM pAra na Ave. kAraNa ke mitrAthI mAMDI parAdaSTi sudhI, karmanA pazama Adi pramANe, darzananA prakAra anaMta che. SaTrasthAnapatita-SaguNaanaMta bheda hAni-vRddhine niyama ahIM lAgu paDe che. jemake-(1) anaMtabhAgavRddhi, (2) asaMkhyAtabhAgavRddhi, (3) saMkhyAtabhAgavRddhi, (4) saMkhyAtaguNavRddhi, (5) asaMkhyAtaguNavRddhi, (6) anaMtaguNavRddhi. temaja-anaMtabhAgahAni Adi cha prakAra. Ama mitrAnA kaniSThamAM kaniSTha prakAramAM ochAmAM ochuM (Minimum) eka aMza (Unit) darzana mAnIe, te pachI temAM A niyama pramANe hAni-vRddhinA anaMta sago (Permutations & Combinations) thatAM, anaMta bheda thAya. Ama keganA sthAna paNa asaMkhya che. alpavIya kSe pazama ache, avibhAga vaNArUpa re; vaDaguNa ema asaMkhyathI, thAye rasthAna svarUpa re... mana mohyuM amAruM prabhuguNe. suhama nigadI jIvathI, jAva sannI vara pajajatta re; yoganA ThANa asaMkhya che, taratama mohe parAyattare mana" -zrI devacaMdrajI AkRti-4 0I | | | ' ' AvaraNa apAya. ane ahIM dRSTisamuccayamAM Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha gadaSTinuM sAmAnya kathana : pratipAtI-apratipAtI daSTi pratipAtayutAzcAdyAzcatasro nottarAstathA / sApAyA api caitAstatpratipAtena netarAH // 19 / / prathama cAra pratipAti che, bIjI cAra na tema; apAyayuta pratipAtathI, A paNa-anya na ema. 19 artha-pahelI cAra daSTie pratipAtayukta (paDI jAya evI) che, pAchalI cAra daSTie tema nathI ane tenA pratipAte karIne A pahelI cAra daSTi apAyavALI paNa hoya che,-bIjI tema nathI. vivecana A je ATha daSTi kahI, temAMnI mitrA Adi pahelI cAra pratipAtI paNa hoya che, AvIne pAchI paDI jAya evI "paNa" hoya, eTale ke paDI jAya ja pahelI cAra prati- ema nahi, paNa paDe paNa kharI, evI hoya che. ane sthira pAtI paNa hoya vagere je pAchalI cAra daSTi che, te apratipAtI ja che, AvyA pachI paDe ja nahiM, bhraSTa thAya ja nahiM, sthira ja rahe evI hoya che. ane je pahelI cAra kahI, temAM je kadAca pratipAta thAya-braza thAya, eTale ke te daSTi AvIne je pAchI cAlI jAya, te apAya eTale narakAdi duHkharUpa bAdhA-hAni vRttiH-pratipAtayutA-pratipAta yukta, bhraMzayukta (pAchI paDI jAya evI), bAvAzcaro-Adya cAra, mitrA Adi pahelI cAra daSTie. A paNa tathAprakAranA karmavaicimane lIdhe, pratipAtayukta paNa hoya che; paraMtu pratipAtayukta ja hoya ema nathI. tethI-tenA uttara bhAvathI-na uttarArUthA- uttara eTale pAchaLanI cAra dRSTi tema nathI. eTale sthira Adi cAra te prakAre pratipAtayukta nathI (paDatI nathI). kAraNa ke Ama che, tethI karIne-sApAvA apAyayukta paNa che,-durgatinA hetupaNue karIne, pratA -te A ja (pahelI cAra daSTi) che. kevI rIte? te ke-atipana-pratipAtathI bhraMzavaDe karIne; netAH -Itara tema nathI, eTale sthira Adi bIjI daSTie apAyukta nathI. zaMkA-zreNika Adine Ane apratipAta chatAM, apAya kema thayA?. samAdhAna-A dRSTinA abhAvamAM (pU) upAjelA kAmanA sAmarthyathI. eTalA mATe ja pratipAtavaDa karIne saMbhavamAtrane adhikata karIne-apekSIne "sApAya paNa ema kahyuM. tathApi prAyevRttinA viSaSapaNAthIghaNuM karIne Ama hoya che, eTalA mATe sUtrane ema upanyAsa-goThavaNI che. athavA saddaSTine aghAta hatAM apAya paNa anapAya ja che, kAraNa ke pAkavaDe karIne vajataMdulanI jema tenA Azayane kAyaduHkhanA sarbhAvamAM paNu, kriyAnI upapatti hota (rajaAta) che. yogAcArye ja atra pramANa che. (pAkathI vataMdula na pAke, tema tenA cittane-Azayane du:kha upajatuM nathI.) eTale pratipAtavaDa karIne bIjI cAra dRSTi apAyayukta nathI ema sthita thayuM. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (96) gadaSTisamuccaya paNa upaje. je pratipAta na thAya, AvyA pachI paDe nahiM, te narakAdi pratipAtI heca duHkharUpa apAya-AdhA paNa na hoya. Ama pahelI cAra daSTimAM be te ja sApAya vikalpa che-kAM te te pratipAtI hoya, kAM te apratipAtI heya; ane pratipAtI hoya, te ja sApAya-apAyavALI hoya; apratipAtI te nirapAya ja-apAya rahita ja, narakAdi bAdhA rahita ja hoya. atre koI prazna kare ke-zreNika mahArAjA kSAyika samyakatvanA dhaNI chatAM, sthirArUpa apratipAtI daSTimAM vartatAM chatAM, naraka vagere duHkharUpa apAya-bAdhA kema pAmyA? te tene uttara e che ke-prastuta dRSTinA abhAvamAM pUrve temaNe tevA prakAre zaMkA-samAdhAna karma upAryA hatA, tenA vipAka vaze tevA te samyagadaSTi mahAtmAne tevI narakAdi duHkharUpa apAyanI prApti thaI. ane Ama sthirAdi daSTivALAne kavacit te apAya hoya, to paNa te kAMI pratipAtathI hoto nathI, paNa apratipAta chatAM pUrve bAMdhelA karmane lIdhe hoya che. vaLI atre je apAya na hoya ema kahyuM che te prAyeghaNuM karIne apAya na hoya, e dRSTie kahyuM che, eTale kavacit apavAdavizeSe tema hoya paNa kharUM. paNa koI paNa saMjogomAM sthirAdi daSTine pratipAta te na ja hoya. athavA te bIjI rIte joIe te tevA zreNikAdi jevA mahAnubhAvone A apAyabAdhA te anapAya ja che, apAya ja nathI, bAdhArUpa ja nathI. kAraNa ke vajana cekhAne pakAvavAthI kAMI tenA para pAkarUpa asara thAya nahiM, te pAke nahiM; apratipAtI tema zarIradu:kharUpa pAka hovA chatAM, tevA mahAjananA cittanenirapAya ja Azayane kaMI paNa du:kharUpa asara pahoMcatI nathI. te avadhUte te "sadA maganamAM" rahe che ! eTale paramArthathI tevA samyagadRSTi samatAvaMta jogIjanone tevo koI paNa apAya sparza nathI, jalamAM kamalanI jema teo nilepa ja rahe che. kAraNa ke teo sarva apAyathI-bAdhAthI para "udAsIna evI AtmadazAnI ucca kakSAe birAjamAna hoya che, ke tevo apAyarUpa duHkhabhAva temane pahoMcI zakatA nathI. sukhakI sahelI hai, akelI udAsInatA, adhyAtmanI jananI, te udAsInatA, -zrImad rAjacaMdrajI * sukha duHkharUpa karama phala jANe, nizcaya eka AnaMdo re, -zrI AnaMdaghanajI Ama je daSTi pratipAtI nathI, AvyA pachI paDatI nathI, apratipAtI ja rahe che, te te apAyarahita, hAni-bAdhArahita, duHkharahita ja hoya, emAM kaMI prazna ja rahetuM nathI, ema sAbIta thayuM. A AkRti uparathI samajAze. Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha yogadaSTinuM sAmAnya kathana : mukti ati abhaga prayANa (97) AkRti-5 mukti 6 8 prayANa apratipAtI ja nirapAya ja akhaMDa nI | 2 | ja tva bhavabhramaNadu:kha prati apratipAtI nirapAya mukti sApAya pratipAtI mithyA ahIM paNa - prayANa bhaGgAbhAvena nizi svApasamaH punaH / vighAto divyabhAvatazcaraNasyopajAyate // 20 // prayANa bhaMga abhAvathI, rAtre zayana samAna; vighAta upaje caraNane, surabhava bhAve nidAna, 20 vRtti-kathAmAmavera-prayANa bhaMganA abhAvathI, kanyakuja vagere pratye gamanamAM anavarata-niraMtara prayANuthI (akhaMDa-abhaMga prayANa karatAM), AthI vaLI nizi-nizAmAM, rAtrine viSe, vApama:-nidrA, zayana samAna. zuM ? te ke-vidhAtA-vidhAta, pratibaMdha (rokANa, aTakAyata), vizvamAvata -divyabhAva thakI-janmane lIdhe, vALa2-caraNane, cAritrano, 36nA-upaje che,-tathA prakAranA dayika bhAvanA vegathI, te punaH-pharIthI temAM ja pravRtti hoya che. jema nidrA dUra thatAM, kanyakubaje janAranI niraMtara prayANamAM gamanapravRtti hoya che tema, (nidrA UDI jatAM te pAcho AgaLa cAlavA mAMDe che tema). Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadRSTisamuccaya athaH--prayANabha ganA abhAvane lIdhe, rAtre nidrA jevA caraNanA vidhAta, divyabhAvathI-devajanmanA kAraNe, upaje che. (98) vivecana ane apratipAtI-nahiM paDatI evI dRSTi prApta thaye, muktimarga pratyenuM prayANugamana te akhaDapaNe abha'gapaNe cAlyA ja kare che, yAvat muktinI prApti hAya che. paNa jo karmanA bheAgavaTo kAMi bAkI hAya, te te bhAgavI levA mATe vacamAM abha'ga prayANu visAmArUpa deva manuSyanA bhava kadAca dharavA paNa paDe, Ama cAritramAM vidhAta-viSrarUpa pratibaMdha AvI paDe; paraMtu te te bhavane te te kautkraya vyatIta thatAM, punaH muktimArge prayANa AgaLa dhape che. jema koi eka manuSya kaneAja javA nikaLyo hAya, tene lAMbuM cheTuM hAi vacamAM e, cAra ke vadhAre visAmA karavA paDe, rAtrivAsa karavA paDe, ane te rAtavAsAthI tene mAzrama paNa dUra thaI jAya, pAchuM savAre prayANa cAlu thAya, ane rAtavAsA ema akhaDa-abhaMga prayANa karatAM karatAM te chevaTe kanAja pahAMce; tema jevA bhava apratipAtI evI A sthirA Adi dRSTimAM vartatA yAgI muktinagare javA nIkaLyo che; tene kadAca kamane bhega avazeSa-khAkI rahyo hAya, teA deva-manuSyanA e-cAra ke vadhAre bhava karavArUpa zayanavaDe rAtrivAsa karavA paDe; pAchA kanA udaya dUra thatAM, muktimArge prayANa puna: cAlu thAya, ane ema akhaMDa abhaMga gamana karatAM te chevaTe muktipure phoMce, 'svarUpa svadeza jAya ja.' " jAzu` svarUpa svadeza re"--mahAtattvajJa zrImad rAjacaMdrajI " e sAcI samaja ( samyaktva upajyA pachI, sthirA dRSTi pAmyA pachI jIva bhava bhale kare, paNa te bhava tene mukti prati jatAM na ja zake; te bhava bIjA bhAvI bhavanI paripATI na ja upajAve. sAcI samaja na thai hAya, samyagdRSTi na thai hoya tyAMsudhI pratyeka bhava bIjA navA bhava karavAnAM kAraNa thAya ja; anaMta anubaMdha thayA ja kare. paNa sAcI samaja Avye e anaMta anuSadha nAza pAme; ane pUrva upAjelAM karma sabhyaprakAra sAdhyadRSTie, bheAgavI levA, kheravI nAMkhavA, AgaluM karmAM pudgalanuM lIdheluM pAchuM sarvathA cukAvI ApavA, tenA deNAthI mAkaLA thavA, ekAda be ke vadhAremAM vadhAre paMdara bhava karavA paDe te bhale, paNa tethI muktinI aTakAyata na ja thAya. muktinA raste tA te paDI cUkaye che. sAcI samaja ALye, satyanuM satyarUpe bhAna thaye, asatyanuM asatyarUpe bhAna thaye, tene lAinakalIara (Line-clear) maLI ja cUkI che.' zrI mana:sukhabhAi kIra kRta zAMtasudhArasa vivecana Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha yogadRSTinu' sAmAnya kathana : sArasamuccaya " sRSTi thirAdika cAramAM, mugati prayANa na bhAMje 2; rayaNIzayana jima zrama hare, suranara sukha tima chAje re....vI20" 5 sArasamuccaya-(Summary) (9) -zrI yAga0 sajjhAya. pa prArabhamAM je icchAyAga Adi traNa yAga kahyA, temAM aMtarbhAva-samAveza pAmatI sAmAnyathI A ATha dRSTi che; mitrA, tArA, khalA, dIprA, sthirA, kAMtA, prabhA, pA. temAM uttarAttara vadhatA jatA beSa,-tRNuagnikaNu, gAmayaagnikaNu, kASThaagnikaNu, dIpaka, ratna, tArA, sUrya ane caMdranA prakAza sAthe, anukrame sarakhAvI zakAya che. A AThamAM pahelI cAra sudhI mithyAtva hAya che, pAMcamI sthirA dRSTithI samyaktvanA prAraMbha thAya che. mitrA Adi cAramAM mithyAtva hevA chatAM tene saddaSTimAM gaNI, tenu kAraNa e che ke te samyaktvanA kAraNarUpa thAya che, eTale kAraNamAM kAnA upacAra karavAmAM AvyeA che. jema zuddha sAkaranI banAvaTamAM zeraDI vagere avasthAe Avazyaka che, tema zuddha AtmAnI niSpattimAM siddhimAM mitrA vagere avasthAe-AtmadazAe avazya upayeAgI heAya che. mitrA Adi dRSTi zeraDI jevI che, kAraNa ke temAMthI saMvegarUpa mAnI-mIThAzanI prApti thAya che. A ATha dRSTimAM, cama-niyama vagere ceAganA ATha aMganI anukrame ekeka ema prApti hAya che; khe-udvega vagere ATha prakAranA citta-Azaya doSane! tyAga thatAM, anukrame A AThe dRSTi sAMpaDe che; ane adveSa-jijJAsA vagere ATha guNamAMthI ekeka anukrame A ATha dRSTimAM AvirbhAva pAme che-pragaTe che. atre 'dRSTi' zabdane artha sAzraddhAthI yukta, sadAgamanI AjJAne anukUla evA edha che; ane tenA phaLarUpe asatpravRtti aTake che, ne satpravRttipada pragaTe che. A sRSTi ATha kahI, te teA kanA AvaraNa TaLavAnI apekSAe, sthUla dRSTibinduthI kahI che. bAkI sUkSma rIte joie teA yAganA sthAna anaMta che. A ATha dRSTimAMthI mitrA Adi je pahelI cAra che, tenA pratipAta-bhraza thAya paNa kharA; AvIne cAlI paNa jAya, ane jo tema thAya te narakAdi apAya paNa upaje. Ama pahelI cAra dRSTi pratipAtI-pAchI paDanArI ke apratipAtI pAchI na paDanArI heAya. ema vikalparUpa bhajanA che. paNa chellI cAra sthira Adi daSTi te apratipAtI ja hAya-AvyA pachI pAchI paDe ja nahiM evI hAya, ane tethI temAM narakAdi apAya paNa hAya nahi. Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (100) yogadaSTisamuccaya ane AvI apratipAtI-pAchI nahi paDatI dRSTi sAMpaDayA pachI, muktinagara pratyenuM prayANu-gamana akhaMDa abhaMgANe cAlyA kare. vaccamAM kadAca kamane bhoga bAkI hoya te uttama deva-manuSyanA alpa bhava karavArUpa rAtavAso karavo paDe to bhale, paNa chevaTe te muktipure pahoMce ja, "svarUpa svadeze" jAya ja. 7 gadaSTi kaLazakAvya -- maMdAkrAMtA - mitrAmAMhi tribhuvanasakhA veganI matrI pAve, ne tArA te balavato karI dIpato sthira thA kAMtA jevI para prIti dharI, bhAnu zuM teja dhArI, zebhe gI zazi zuM zItale saumya ne zAMtikArI. pAmI Isu sama sarasa saddaSTi mitrA anUpa, bhale pAme rasa sumadhure miSTa saMvegarUpI; zuddhi tenI thaI jaI parA zarkarA zuddha pAve, ne AsvAda anubhava sudhA nitya AnaMda bhAve. AtmAmAMhI yama-niyama Asana te sthira sAthe, prANAyAme pararUpa tyajI Atmane bhAva vAdhe; pratyAhAre viSayathI haThI dhAraNuM dhIra sAdhI, AtmadhyAne acala bhagavAna pUrNa pAme samAdhi. kheda tyAgI mana daDha dhare, yoga udvega tyAge, vikSepe nA khaLabhaLI uThe, bhrAMti te dUra bhAge; anya sthAne muda nava lahe, rogane aMta Ave, ne AsaMgA viNa pragatithI mekSa ni:saMga pAve. aSI te prathama suNavA jANavA tattva che, zrotA sAro zravaNathI bujhI ciMtane tattva prIche; sarvAtmAthI zaraNa bhajata tattvanuM pUrNa bhAve, temAM nitye pravRtti karatAM tattva taskUpa thA. yogadaSTi nayana khulatAM yegane mAga bhALe, sazraddhAthI cuta thaI ati bodha sAca nihALe; 10 Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (101) ATha pagadaSTinuM sAmAnya kathana : gaSTi kaLakAvya beTI sarve pravRtti aTakI satapravRtti ja thAve, AkarSatuM zivapada svayaM pAsa ne pAsa Ave. 11 muktimArge gamana karavA IcchI yegI pravAsI, mAMDe mitrAmahiM majala te zuddha bhAve ulAsI; vacce vacce kavacita karate divya janme visAmA, pahoMce che te pragati karate saccidAnaMda dhAmA. 12 anucchu daSTi pAmI guNe jAmI, vAmI svadeSa grAmane; AtmArAmI muni pAme, manaMdana dhAmane. 13 bIjanA caMdramA jevI, gadaSTi khulya krame; pUrNa yogakalA pAmI, bhagavAna svarUpe rame. 14 | | kRti maharSizomidrAcAryajIvate viraphUnamana kuvanaMnena mayArArena sumane nainIbRhsttokaa nAmakavivecanena saprapracaM vivecite zrIyogadRSTisamuccayazAstre aSTayogadRSTisAmAnya svruupniruupnnaadhikaarH|| Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadRSTinuM vizeSa thana 1. mitrA kaeNSTi : 'mitrA' have pratyeka dRSTie ceAga-ceAjanA upaddhati karatAM kahe cheH-- mitrAyAM darzana mandaM yama icchAdikastathA akhedeo devakAryAdAvadveSazcAparatra tu // 21 // darzana mada mitrAmahIM, yama icchAdika atra; akhedya devakAryAdimAM te adveSa anyatra 21 a:--mitrA dRSTimAM (1) maMda daOna, (2) icchA Adika cama, (3) devakA vageremAM akheda, (4) ane anyatra-anya sthaLe adveSa hAya che. A sRSTinuM mukhya lakSaNa sakala nAma yathArtha paNe ghaTe che. vivecana jagat pratye mitrabhAva-nivra buddhi hovAthI, tene 'mitti ne satramUjI veruM maLyuM na meLapha' evI vRtti:-mitrAyAM--mitrA dRSTimAM, varzana maLyuM-darzana maMda, svapa meSa, tRNuagnikaNnA udyota- prakAza sarakhA hoya che. cama:-yama, ahiMsA Adi lakSacuvALA, phjhAntithA-tathA icchA Adi bhedavALA hAma che. kahyuM che ke- advittAnA taiyatracaryAztriA: canAH '--ahiMsA, satya, asteya, brahmacaya, aparigraha e pAMca mama (trata) che. ane A yamanA IcchA, pravRtti, stha, siddhi--e bheda che, te AgaLa upara kaheze. veNa revAco--devakAya' vageremAM akheda, Adi zabdathI gurukAnuM grahaNa che. tevA tevA prakAre AvI paDaje, tathAprakAranA paritoSane lIdhe ahIM kheda nathI hotA, paNa pravRtti ja hoya che;-jema zireAgurutvamAthuM duHkhavu' vagere doSanA sadbhAvamAM paNa bhAbhinaMdInI bhAgakA mAM pravRtti hoya che tema. adveSaAE-ane adveSa, anasara, gapatra tu-anyatra tA, a--devakA vagere anya sthaLe adreSa hoya che. kAraNa ke tevA prakAre tattvanA ajANapaNAe karIne mAtmaya -vIya khIjanuM hovApaNuM chatAM, te mAtsa`bhAvanA aMkuranA anudayane lIdhe (masaranA udaya thatA nathI tethI), tattvAnuSThAnane AzrIte ka`mAM enA Azaya hoya che. ethI karIne ene anyatra te ci MtA hotI nathI, ane te ciMtAnA hAvApaNAmAM paNa karuNA aMzanA khIjanu' ja jarA sphuraNu hoya che. Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrA daSTi : paheluM yogAMga-yama (193) kharekharI vRtti atra hoya che. A mitrA nAmanI pahelI dRSTimAM je maMda darzana darzana-satuzraddhAvALe baMdha hoya che, te maMda-svalpa zaktivALo heI, ene tRNa agnikaNanI upamA ghaTe che. jema tRNaagnikaNane prakAza ISTa padArthanuM darzana karAvavA samartha thatuM nathI, tema A daSTine baMdha tatvathI paramArthathI ISTa padArthanuM darzana karAvI zakato nathI. kAraNa ke jema tRNa agnine prakAza padArthanI kaMIka barAbara sUjha paDe teTale vakhata TakatA nathI, jotajotAmAM vilaya pAmI jAya che, tema A dRSTine bodha paNa tene samyapaNe prayoga karI zakAya eTale vakhata sthiti karato nathI-jhAjhIvAra TakatuM nathI. jema tRNa agnino prakAza alpa-maMda-jhAMkha hoya che, tema A dRSTine bedha maMda viyavALo alpa sAmarthyavALa hoya che. jema tRNaagniprakAza camakIne cAlyo jAya che, daDha smRtisaMskAra rahetA nathI, tema atre paNa bAdha alpajIvI ne alpavIya hovAthI tene paTu mRtisaMskAra rahevA pAmato nathI. ane Ama tRNaagniprakAza sarvathA vikalapAMgaLo hAI tenAthI kaMI kharuM kArya banavuM saMbhavatuM nathI, tema A dRSTimAM bedhanuM vikalapaNuM-apUrNapaNe hoI atre bhAvathI vaMdana Adi kArya banatA nathI,-dravya vaMdanAdi hoya che. "eha prasaMgathI meM kahyuM, prathama daSTi have kahIe re; jihAM mitrA tihAM bedha je, tuNa aganise lahIe re..vIra...." - zrI yogao da sajajhAya -5 ane A mitrA prathama daSTi che, eTale emAM pUrve kahelA niyama pramANe (1) ganuM prathama aMga-yama, (2) kheda nAmanA prathama doSane tyAga-akheda, (3) ane adveSa nAmano prathama guNa prApta thAya che. te A prakAre :- 1. paheluM gAMga: yama yamanuM bIjuM nAma vrata che. te pAMca che-ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ne apari. graha; ane te pratyekanA vaLI taratamatAnA kAraNe-vadhatA ochA dazAbhedane lIdhe cAra cAra prakAra che : IcchAyAma, pravRttiyama, sthirayama ne siddhiyama. (AnuM svarUpa AgaLa upara graMthanA cheDe mahAtmA graMthakAra kahevAnA che.) prathama dRSTivALe yegI dezathI ke sarvathI A ahiMsAdi yamanuM avazya pAlana karanAra hoya, aNuvratI ke mahAvatI hoya. te kharekhara ahiMsaka, satyavAdI, asteyavaMta, brahmacaryadhAraka ane niSparigrahI hoya. A ahiMsAdi yamasaMpanna gIne ahiMsAdi yama kevA heya, tenuM svarUpa samajavA mATe tenuM zAkIya lakSaNa avazya jANavuM joIe. eTale atre prasaMgathI prathama pAtaMjala yogasUtra anusAra tenI kaMIka vyAkhyA karavAmAM Ave che : Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (104) thAgadaSTisamuccaya prANuviyeganA prayajanarUpa vyApAra te hiMsA, tene abhAva te ahiMsA. manavacananuM yathArthapaNuM te satya. paradhananuM apaharaNa te teya-cerI, tene abhAva te asteya. upasthane saMyama te brahmacarya. bhegasAdhanono asvIkAra-agrahaNa te aparigraha-akicanatA. A pAMca vrata dizA, kALa, jAti AdithI anavacchinna-amaryAdita (Undemarcated) ne sArvabhauma (Universal & absolute) hoya te te mahAvata" kahevAya che. A yamane yoganuM aMga zI rIte kahyuM? te ke-hiMsAdi je che te eganA virodhI che, ane A hiMsAdi tenAthI viruddha pratipakSI evA ahiMsAdinA bhAvanathI * bAdhA pAme che, eTale ke ahiMsAdi hiMsAdine UThavA detA nathI athavA UThe yamanuM gAMga- te tene upaghAta kare che-nAza kare che. A prakAre ahiMsAdivaDe karIne paNuM zI rIte? hiMsAdinuM bApana thAya che, tethI karIne gasAmagrInI prAptinuM sugama paNuM hoya che, arthAta evI cittazuddhirUpa gyatA upaje che ke jethI yegasAmagrI pAmavI sulabha thAya che. Ama ADakatarI rIte (Indirectly) ahiMsAdinuM gAMgapaNuM che, paNa dhAraNA AdinI jema sAkSAt upakArakapaNAthI tenuM sIdhesIdhuM (Directly) yegAMgapaNuM nathI. A hiMsAdI vitarko ra7 che: kepathI, lebhathI, mehathI; kRta, kArita, anumoditapaNathI; ane mRdu, madhyama ane adhimAtrapaNAthI,-ema paraspara saMyegathI hiMsAdinA (3x3x3=27) prakAra thAya che. evA A hiMsAdi vitarkonuM duHkha-ajJAnarUpa anaMta phala che evuM vibhAvana karatAM, ahiMsAdi yamo prakarSa pAme che, utkRSTa keTinA bane che. ane evA prakRSTa ahiMsAdinuM phala A prakAre kahyuM che. ahiMsAnA abhyAsavaMtanI sanidhimAM hAjarImAM) vairane tyAga hoya che, sahaja virodhI-janmaverI evA sApa-naLIo vagerenA hisapaNane tyAga hoya che. kitidAya tattanidhI vaicAr: (pAta. 135 ItyAdi *). Ama pAtaMjala che. sU. pramANe ahiMsAdino vicAra karyo. x " tuSAtirerATinamAnachinnA: sArvamauna mahAvrata-pAtaMjala yuga sU02-3I. + "vitavAne tijamAvanam"--pAtaM, yogao 2-33, ityAdi. "bAdhanena vitarkANAM pratipakSasya bhAvanAt / saurcaoNADamagi religvamuditama "--zrI yazovijyajIkRta dvA, DhA, rara-3, * " satyapratiSThAyAM kriyA phalAzrayatvam / asteyapratiSThAyAM sarvaratnopasthA nam / brahmacaryapratiSThAyAM vIrghAmA kAsthi majayaMtApa -pA, ye 2-36-39. "vairatyAgo'ntike tasya phalaM cAkRtakarmaNaH / nepathAnasaddIrcara kanu nusmRti dvA, dvA 2-25. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrA daSTi : ahiMsAnI mImAMsA (105) jaina darzanamAM paNa A ahiMsAdino ghaNe sUkSama tAvika viveka karavAmAM Avyo che, ane tenI A vyAkhyA karI che -(1) pramatta yegathI prANanuM vyaparopaNa (haravuM) te hiMsA. (2) asat kathana te amRta-asatya, asat eTale sabhAvajana darzanAnu- pratiSedha, arthAntara ane ga. 4. saddabhAvapratiSedha eTale sadbhUtasAra vyAkhyA niva, sat vastu chupAvavI-LavavI te; athavA abhUtaubhAvana, asabhUta vastunuM udbhAvana karavuM. arthAt sat "ne asat kahevuM asat ne sat kahevuM te sadbhAva pratiSedha. va. ekane badale bIjI vastu kahevI te arthAntara. 4. gaha eTale hiMsA, pAruSya (kaThoratA), pazunya AdithI yukta vacana bhale satya hoya chatAM gahiMta-niMdya hoI asatya ja che. (3) adattAdAna te steya, arthAta cerInI buddhithI pArakI aNadIdhelI tRNadi vastunuM paNa AdAna-grahaNa karavuM te teya. (4) maithuna te abrahmacarya. (5) mUccha (mamatvabuddhi) te parigraha, cetana ke acetana evA bAhya-atyaMtara dravyomAM mUccha te parigraha. "mUcha paripraduH". AvA A hiMsA, amRta, steya, abrahma ne parigrahamAMthI mana-vacana-kAyAthI virati te vrata. "dikSAgRtataiyAtraHpariko viratticaitana" (ta. sU.) A virati ( vimavuM te) dezathI hoya ke sarvathI hoya; dezavirati te aNuvrata ane sarvavirati te mahAvrata. A ekeka vratanI sthiratA athe pAMca pAMca bhAvanA kahI che. A ahiMsAdi vrata dharanAre puruSa manathI, vacanathI ke kAyAthI hiMsAdi kare nahiM, karAve nahiM ke anumode nahiM; ane te niHzalya hoya. "nirAlyo gratI" (ta. sU), arthAt mAyAzalya, mithyAtvazalya ane nidAnazalyathI rahita hoya, nirdabhI, niSkAmI ane samakitI hoya. (ane eTalA mATe ja A vratane samyakatvamUla kahyA che, enA mUla AdhArabhUta (Basis) samyakatva hoya te ja enuM kharekharuM vratapaNuM ghaTe che.) A ekeka vyAkhyA kevI parama arthagaMbhIra che, tenA udAharaNarUpe ahiMsAnI vyAkhyAnI mImAMsA karIeH "ghamattayonA kALacaropam fhaMsA ! -zrI tattvArthasUtra pramatta yogathI prANanuM vyaparopaNa-haravuM te hisA. ema tenI sarvagrAhI vizAla vyAkhyA che. pramatta=rAga, dveSa, kaSAyAdi pramAdathI yukta, ga=mana, vacana, kAyAnA vyApAra, prANa dravyaprANa ke bhAvaprANa,-pitAnA ke paranA. pAMca iMdriya, zvAsocchavAsa, ahiMsAnI manabala, vacanabala, kAyabala ne Ayu e daza dravyaprANa che. jJAna, darzana mImAMsA Adi AtmaguNa te bhAvaprANa che. eTale pramAda vaze karIne mana-vacana kAyAnA vegathI, pitAnA ke paranA dravyaprANanuM ke bhAvaprANanuM haravuM, tenuM nAma hiMsA che. dravyaprANunuM haravuM te dravya hiMsA ne bhAvaprANunuM haravuM te bhAvahiMsA che. Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yeAgaSTisamuccaya (106) AmAM mukhya cAvI AtmapAimanA hAthamAM che. eTale AtmapariNAmanuM jo haMsana thatuM hAya, ghAta thatI hAya, te A sava hiMsA che. dragRhisA, paNa jo bhAvahu'sA thatI hAya tA ja Rsi'sA che, nahi' te nahi. bhAvirhaMsA hAya, te dravyahisA hAya ke na hAya, tepaNu hiMsA ja che; bhAvahi'sA na heAya, te dravyahi'sA hAya ke na heAya, tApaNu ahiM'sA ja che. AtmapariNAmanuM svasvarUpamAM nahAvu', svasvarUpathI cuta thavu-bhraSTa thavu', pramatta thavu, athavA rAga-dveSa- mAha Adi pramAdathI vikRtabhAvane pAmavuM te AtmasvarUpanI ghAta athavA bhAvahi'sA che. eTale asatya, cArI, abrahmacarya, parigraha vagere paNa AtmAnA vikArabhAvanA kAraNa che, mATe te asatyAdi sarva pApasthAnaka paNa hiMsAnA aMgabhUta che. * ethI UlaTu AtmAnuM svasvabhAvamAM vavuM, svasvarUpathI cyuta na thavuM, rAgAdithI vikRta bhAvane na pAmavuM te ahiMsA che, ane satya Adi paNa tenA aMgarUpa che. TUMkAmAM rAgAdine aprAdurbhAva-na upajavu te ahiMsA che, tenI utpatti te hiMsA che. 66 satya zIla ne saghaLAM dAna, dayA hAi ne rahyA pramANu; dayA nahi. te e nahi eka, vinA sUrya kiraNa nahi dekha "" huM AtamabhAva 'isanathI hi'sA, saghaLAye pApasthAna; teha thakI viparIta advi'sA, tAsa virahanu dhyAna....mana."--sA, tra. gA. sta. Ama sarvatra AtmabhAvanuM pradhAnapaNu' heAvAthI, e ja hiMsA-ahiMsA nizcita karavAnI mukhya kaseATI che. ane A uparathI keTalAka muddA nIkaLe cheH--yukta X AcaraNavALA yatanAva'tane rAgAdi na heAya, teA prANanA vyaparApaNa (haravA) mAtrathI ja hiMsA lAgatI nathI; paNa rAgAdine vaza evI pramAda avasthA hAya, teA jIva mare ke na mare tApaNu hiMsA cAsa AgaLa doDe che; kAraNa ke sakaSAya heAi AtmA prathama te AtmAne ( peAtAne ) AtmAthI haNe che, pachI bhale khIjA prANInI hiM'sA thatI hAya vA na thatI * --zrImad rAjacaMdrajI praNIta mAkSamALA 66 'AtmapariNAma hiMsanahetutvAtsarvameva hi saitat / anRtavacanAdi kevalamudAhRtaM ziSyabodhAya // yat khalu kaSAyayeogAt prANAnAM dravyabhAvarUpANAm / vyaparopaNasya karaNaM sunizcitA bhavati sA hiMsA || " xt --maharSi zrI amRtacaMdrAcArya kRta puruSArtha siddhiupAya 'yuktAcaraNasya sato rAgAdyAvezamaMtareNApi / na hi bhavati hiMsA praannvypre| paNAdeva || vyutthAnAvasthAyAM rAgAdInAM vazapravRttAyAm / mriyatAM jIvA mA vA dhAvatya dhruvaM hiMsA || yasmAtkaSAyaH sanhantyAtmA prathamamAtmanAtmAnam / pallAkhAceta na vA dvittA prAcaitALAM tu| ''--zrI puruSArtha siddhiupAya Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrA daSTi: akheda-adveSa (107) hoya." eTale ke hiMsA karanAro sauthI pahelI potAnI ja hiMsA kare che, pachI bIjAnI kare ke na kare. Ama hiMsAmAM aviramaNa ke hiMsAmAM pariNamana te hiMsA che. tethI pramatta egamAM prANavyaparopaNa sadA hoya che. ane AvuM hiMsA-ahiMsAnuM tAtvika svarUpa samajAvavA mATe tenA traNa prakAra kahyA che-hetu ahiMsA, svarUpa ahiMsA, anubaMdha ahiMsA. jIva-yatanA-jayaNA karavI, jIva bacAvavAnI kALajI rAkhavI te ahiMsAne hetu che, mATe te hetu ahiMsAnA ahiMsA che. jIvane ghAta na kara, prANa na haravA te svarUpa ahiMsA che. traNa prakAra anubaMdhathI ahiMsA phaLarUpe je pariNAme te anubaMdha ahiMsA che. temAM hetu ahiMsA ne svarUpa ahiMsA anubaMdha (paraMparA) vinAnuM zubha phaLa Ape che, paNa daDha ajJAnane lIdhe hiMsAne anubaMdha kare che. ane svarUpathI je nirava hoya athavA sAvadya hoya, te kriyA jJAnazaktivaDe karIne anubaMdhe ahiMsA Ape che, arthAta tethI ahiMsAnI paraMparA cAlyA kare che. eTalA mATe ja kahyuM che ke- ghaDha nA to salA paheluM jJAna ne pachI dayA. hetu ahiMsA jayaNArUpe, jaMtu aghAta svarUpa; phalarUpe je teha pariName, te anubaMdha svarUpa... manamohana jinajI! tuja vayaNe muja raMga." hetu-svarUpa ahiMsA Ape, zubha phala viNa anubaMdha dRDha ajJAna thakI te Ape, hiMsAne anubaMdha..mana svarUpathI nirava tathA je, che kiriyA sAvadya; jJAnazaktithI teha ahiMsA, die anubaMdhe sagha.mana"-sA. 2. gA. sta. ItyAdi prakAre ahiMsA AdinI talasparzI mImAMsA jainadarzanamAM karavAmAM AvI che. temAM bhAvanuM mukhyapaNuM che, ane enA uparathI hiMsA-ahiMsAdi aMge upajatA aneka koyaDAne saralatAthI nikAla thAya che. vizeSa jijJAsue zrI puruSArthasiddhiupAya, sADA traNaso gAthAnuM stavana, tattvArtha sUtra, upadezapada vagere sthaLo jevA. 2. akheda kheda nAmane prathama AzayadoSa atre TaLe che, eTale akheda hoya che. pravRtti karatAM na thAvuM tenuM nAma akheda che. atre A akheda devakArya, gurukAya, dharmakArya AdimAM ghaTe che. sadeva, sadguru, ke saddharma saMbaMdhI kaMI paNa kartavya AvI paDe tyAre A daSTivALo puruSa te te kartavyamAM adamya utsAhathI, pUrNa ullAsathI, atyaMta ucharaMgathI pravarte che, ane temAM pravartatAM thAkata nathI, daDhapaNe maMDayo ja rahe che. jema saMsAramAM rAcanAro-racyApacce rahenAro Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (108) egadaSTisamuccaya bhavAbhinaMdI jIva, mAthuM bhArI hAya-du:khatu' hAya tApaNu viSayabhAga vagere sAMsArika prayeAjanamAM pravatta ja che; tema A dRSTimAM sthiti karatA cegI dharmanA dRDha avihaDa raga lAgyA heAvAthI, dhama kAya mAM racyApacyA ja rahe che. " sevana kAraNa pahelI bhUmikA re, abhaya adveSa akheda. ' " kheda pravRtti karatAM thAkIe re, dveSa arocaka bhAva."--zrI Ana'daghanajI " sAcA raMga te dhane....sAhelaDImAM, bIjo raMga pataMga re. guNavelaDiAM. " dharma raMga jIraNa nahi....sAhe. deha te jIraNa thAya re. guNa sAnuM te viNase nahi....sAhe. ghATa ghaDAmaNa jAya re. guNa"--zrI yazovijayajI " jakha jAgeMge AtamA, takha lAge...ge raMga."--zrImad rAjacaMdrajI 3. adveSa devakA vageremAM akheda chatAM, devakAya vagere na heAya temAM ahIM adveSa-amatsara heAya che. eTale ke bIjo keAI deva-guru-dharmAMkAmAM na pravarttA hAya te tevA jIva pratye atre dveSamatsara hAteA nathI, tiraskAra heAtA nathI, paNa madhyastha evI upekSA vRtti hAya che. jo ke haju ahI tevA prakAranuM tattvajANupaNuM nathI, eTale mAtsaryAM-dveSanuM bIja nAza pAmyuM nathI-sattAmAM che, teApaNu te matsara-khIjanA aMkura-phaNagA phUTate nathI, udaya thatA nathI, te dakhAI rahe che. kAraNa ke ahIM jIvanuM citta teA tattvaanuSThAnanA Azraya karI satkamamAM lAgyu rahe che, te te peAtAnA kArTImAM sAvadhAna-mazagUla rahe che. 'sakha samakI sa'bhALie, mai' merI phoDatA huM" ema samajI te pote peAtAnI saMbhALe che, eTale tene pArakI pacAtane-ciMtAne avakAza rahetA nathI; ane jo rahetA hAya te tene khInna pratye dveSa, matsara, asahiSNutA ke tiraskAra te upajatA ja nathI, paNa UlaTA kaMika karuNAbhAva sphure che ke-are! A bicArA jIve| sanmAne AdaratA nathI, tethI ana"ta du:khapara parAne pAmaze. ema tene paraduHkhachedana icchArUpe karuNA' upaje che. athavA dveSa eTale arecaka bhAva-aruci-aNugamA; saddeva, saddharma, sanmA` Adi pratye tevA dveSa-arAcaka bhAva-aNagamA na heAvA te adveSa. Ave| A nakArAtmaka (Negative) prakAraneA paNa 'guNu ' che. te kAMi nAnIsUnI vAta nathI. A adveSa guNa ahI' pragaTe che. ane Ama-- " vrata paNa cama ahIM sa'paje, kheda nahIM zubha kAje re; dveSa nahiM vaLI avarazuM, eha guNu aMga virAjere....vIra "--zrI cAga0 sajjhAya, 1-7 Jie A sRSTimAM vyavasthita yAgI je sAdhe che, te batAvavA mATe kahe che:-- Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrA daSTi : gabIja grahaNa (109) karoti yogabIjAnAmupAdAnamihasthitaH / avandhyamokSahetUnAmiti yogavido viduH // 22 // eha daSTimAM sthira kare, yoga bIja AdAna; mekSahetu avaMdhya je, jANe yuga sujANa, 22 artha:-ahIM sthiti karanAro megI yeganA bIjanuM grahaNa kare che, ke je mekSanA avadhya-acUka hetu che, ema gavettAo jANe che. vivecana yuganA bIja IhAM rahe"--zrI ga0 dasajhAya A mitrA daSTimAM sthiti karate thegI, A nIce kahyA che te gabInuM grahaNa kare che. A ga-bIje mekSanA avaMdhya-amegha kAraNa che. jema bIjamAMthI vRkSa nIpaje ne kALAMtare cekasa phaLanI prApti thAya, tema ahIM evA gabIje grahaNa karAya che, cittabhUmimAM ropAya che, ke je mekSamArgarUpa vRkSasvarUpe vikAsa pAmI-phAlIlI, mekSarUpa cakkasa phala Ape ja che. eka nAnuM sarakhuM vaDanuM bIja paNa yaMgya bhUmi-jala vagereno yega pAmI, kevA vizAla vaTavRkSarUpe phalekUle che? eka nAnI sarakhI AMbAnI goTalI vAvI hoya, te paNa vakhata jatAM kevaDA moTA AmravRkSarUpe pariNamI miSTa AmraphaLa Ape che? tema ahIM paNa evA gabIje grahAya che, ke je gya bhAva-jalasiMcana vagerevaDe AgaLa jatAM mekSatAmAM pariNamI parama amRta phaLa cokkasa Apaze ja. Ama A rogabIja "avadhya che-vAMjhiyA nathI, paNa avazya mokSarUpa saphaLa ApanArA thaI paDe che. "bIje vRkSa anaMtatA re lAla0 pasare bhU-jala yoga re; tima muja AtamasaMpadA re lAla, pragaTe prabhu saMgaTha" -zrI devacaMdrajI "vAcaka yaza kahe sAMIzuM, phalaze e muja sAcuM re."--zrI yazovijayajI AvA A yogabIjanA upAdAnarUpa-grahaNarUpa nimitta pAmIne, A gIpuruSanuM upAdAna"ja sudharI jAya che ! AtmabhAva ja palaTI jAya che ! bAdhakapaNuM maTIne sAdhakapaNuM thAya che. atyAra sudhI je bhAva bAdhaka thatA hatA, te have A gabIjanA pratApe vRtti:- reti-kare che, tattvakaraNavaDe, ravInAnA-gabIjonuM,-jenuM lakSaNa kahevAmAM Avaze te cogabInuM, vA-grahaNa, susthito-ahIM mitrA dRSTimAM sthita, matra yogI, ema artha che. kevA viziSTa gabIjonuM? te mATe kahyuM ke-apazcAttApu-avaMya mekSahetuonuM, mokSanA je amegha- acUka kAraNa che tenuM, kAraNa ke ga-bIja yoga-phaLavALuM nathI ema nathI (api tu gaphaLavALuM che ja). ane je yoga che tenuM phaLa mokSa che. kuti bA-ema yogavide, eganA jANakAra evA viziSTa ja yegAcAryo, viTu-jANe che. Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (110) gadaSTisamuccaya sAdhaka thaI jAya che. kAraNa ke A gIne "daSTi prApta thaI che, ane te che ke maMdapaNe ughaDI che, te paNa "daSTi"nA kahelA lakSaNa pramANe tene "sat zraddhAsaMgata bodha" hoya che. eTale tene puruSanI, sadgurunI, sa@AstranI zraddhA avazya hoya che, tenI AjJAne pradhAna gaNI tene anukULa pravRtti te kare che, asatupravRtti cheDI dIe che, ke jethI satpravRttipada nikaTa kheMcAtuM jAya che. "sabaLa sAhiba oLage, Atama sabaLo thAya re; bAdhaka pariNati savi TaLe, sAdhaka siddhi kahAya re....jagatAraka prabhu vinavuM." -zrI devacaMdrajI Ama A gabIjanA repaNathI A jIvane avatAra ja jANe pharI jAya che! avaLI pATha savaLI thAya che ! UlaTuM cakra sUlaTuM thAya che. A bIjathI te "dvija" bane che! saMskArarUpa no janma dhAraNa kare che. ane tAraka evA tIrtharUpa gabIjanA sevanathI chevaTe A "jogIjana" tarI jAya che, ne tIrthanuM sArabhUta tattvarUpa phaLa pAme che. "cakrI dharama tIratha taNe, tIratha phala tatta sAra re; tIratha seve te lahe, AnaMdaghana niradhAra re.... dharama parama aranAthana."-zrI AnaMdaghanajI have yogabIjane upanyAsa-rajUAta karatAM kahe che - jineSu kuzalaM cittaM tannamaskAra eva ca / praNAmAdi ca saMzuddhaM yogabIjamanuttamam // 23 // jina prati citta kuzala ane, tehane namaskAra praNAmAdi saMzuddha-e, parama yogabIja sAra. 23 artha-jine pratye kuzala-zubhabhAvavALuM citta, temanA pratye namaskAra, ane saMzuddha evA praNAma Adi-e anuttama (parama) gabIja che. vRtti:--jino pratye, bhagavAn arhate pratye, vAruM citta-kuzala citta, TheSa AdinA abhAvathI prIti AdivALuM citta. A uparathI maneyeganI vRtti kahI. tannamasjara va -ane te jine pratye namaskAra, tathA prakAranA mAgathI prerita evo namaskAra. A uparathI vacanayoganI vRtti kahI. kAmAri ane praNAma Adi. paMcAMga praNAma Adi lakSaNavALA. Adi zabdathI maMDala-pradakSiNA AdinuM jhaDapyuM che. saMcaThuM-saMzuddha-A asaMzuddhanA vyavaccheda athe kahela che, kAraNa ke te asaMzaddha te sAmAnyathI yathApravRttikaraNanA bhedarUpa hoItenA yogabIja5NanI anupatti-aghaTamAnapaNuM che,-tenuM gabIjapaNuM ghaTatuM nathI. (amuM zuddha prAmAdi bIja nathI). A sarvaja samastapaNe ke pratyeka bhAva5Ne-cAvInaMgabIja, mokSajaka anuSThAnanuM kAraNa, anuttamaM-anuttama-sarva pradhAna che -viSayanA prAdhAnyane lIdhe. (jenAthI uttama kaI nathI te anuttama, zreSa.) Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrA dRSTi : sa'zuddha prabhubhakti vivecana jinavara zuddha praNAmA re"--zrI cega. sajjhAya rAga-dveSa-mAha vagere aMtaraMga vairIene jeNe sathA jaya karyAM che, evA vItarAga jina bhagavaMta, sarva jagatnI pUjAnA paramapAtra-paramapUjanIya ata' che evA jina bhagavata pratye kuzala eTale zubhabhAvasa'panna citta rAkhavuM, leza paNa dveSa-areAcaka bhAva rAkhyA vinA aMtaraMga prIti-bhakti Adi dhAraNa karavA, cittaprasannatAthI temanI bhaktiArAdhanA-- sevanA--upAsanA karavI,-e uttama cAgabIja che. jemake-- (111) " upAsanA jina caraNanI, atizaya bhakti sahita. '' " para prema pravAha khaDhe prabhuse, saba Agamabheda suura khase. "--zrImad rAjaca'drajI "RSabha jinezvara prItama mAharA re, era na cAhuM' re kata; rIjhayo sAhima sa`ga na parihara re, bhAMge sAdi anaMta. citta prasange re pUjana phUla kahyuM ?, pUjA akhaDita eha; kapaTa rahita thaI Atama arapaNA re, AnaMdaghana pada raha. ''--zrI Ana daghanajI " ajita jiMda zuM prItaDI, mane na game hA bIjAne saMga ke; mAlatI phUle meAhie, kima ese hA khAvaLa taru bhRMga ke. " " zrI zItala jina leTie, karI bhakte cAkakhuM cita hA; tehazu' kaheA chAnu` kahyuM, jehane sAMpyA tana mana vitta hA. "--zrI yazAvijayajI " prIti anaMtI parathakI, je tADe te joDe e; parama puruSathI rAgatA, ekatvatA hai| dAkhI guNageha.... ,, RSabha jiNuM zu' prItaDI. "--zrI devacaMdrajI ane tevA uttama bhaktibhAvabharyAM mananI preraNAne lIdhe, jinAne namaskAra hA, satpuruSane namaskAra DhA, 'namo arihaMtALuM' 'namo nibALa mitrALa -evA je sahaja svAbhAvika vacanAkrUgAra nIkaLI paDe te paNa yAgamIja sUcave che. ane kAyAe karIne pa'cAMga mana vacana kAyA- praNipAta, sASTAMga da Davat, dvAdazAvatuM vadana vagere je bhaktibhAva sUcathI sa'zubhakti vanArA vanaprakAra che, te cAgabIja che, kAraNa ke te aMtaraMga bhaktinA khAdya AviSkArA-sUcanA che. A praNAma vagere 'sa'zud" hAya tA ja ceAgamIja che. asa'zuddhane ahI' sthAna nathI, kAraNa ke te te sAmAnyathI yathApravRttikaraNanA bhedarUpa hAi, tene yeAgakhIjapaNuM ghaTatuM nathI. Ama (1) manathI jina pratye zubha bhaktibhAvavALuM sa'zuddha citta, (ra) vacanathI temane namaskAra, (3) ane kAyAthI zuddha praNAma vagere,e anuttama-sarvotkRSTa cAgabIja che. Ane savamAM pradhAna-utkRSTa kahevAnuM kAraNa e che kejenA pratye te bhakti-namaskAra Adi karAya che, te jina adbhuta sarva jagatamAM parama pradhAna Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (112) gadaSTisamucaya utkRSTa vyakti che, vizvanI viziSTa zreSTha vibhUti che. eTale uttama puruSanI bhakti uttama gabIja thaI paDe che, kAraNa ke te mekSa sAthe janAra-joDanAra anuSThAnanuM kAraNa thAya che. "uttama guNa anurAgathI sAhe, lahIe uttama kAma re...guNa uttama nija mahimA vadhe sAhela, dIpe uttama dhAma re...guNava"--zrI yazovijayajI "uttama saMge re uttamatA vadhe, sadhe AnaMda anatejI;" nIrAgIthI re rAganuM joDavuM, lahIe bhavane pArajI."-- "nimitta hetu jinarAja, samatA amRta khANI; prabhu avalaMbana siddhi, niyamA eha vakhANI."-zrI devacaMdrajI Ama atre yegamArgamAM-mokSamArgamAM bhagavAna zAstrakAre prabhubhaktine prathama sthAna ApyuM che. jeNe parama AtmasvarUpane pragaTapaNe prApta karyuM che, jene parama pUjya e zuddha AtmasvabhAva pragaTayo che, evA guNanidhAna vItarAga paramAtmAnI yathAzakti bhakti karavI, e roga-prAsAdanuM prathama pagathiyuM che, mokSavRkSanuM uttama bIja che. je zuddha bhAve prabhubhakti kare che, te avazya mokSaphaLa pAme ja che. "jinapati bhakti muktine mAraga, anupama zivasukha kaMdo re."--zrI devacaMdrajI "bhakti vinA navi mukti have ke bhaktane, rUpI vinA te te na have koI vyaktane."-zrI rUpavijayajI kAraNa ke prabhune bhajavAthI, prabhunuM nAma japavAthI, prabhunA guNanuM smaraNa karavAthI, prabhunuM stavana karavAthI, prabhunA caritranuM saMkIrtana karavAthI, prabhunuM svarUpa ciMtavavAthI, prabhunuM dhyAna dharavAthI, ne prabhu sAthe abhedapaNuM bhAvavAthI, bhajanAra bhaktajanane jinapada nija potAnA AtmasvarUpanuM bhAna thAya che. gheTAnA TeLAmAM rahele siMhapada ekatA" zizu pitAnuM svarUpa bhUlI gayA hoya che, paNa je te siMhane dekhe che ke tarata tene potAnA sAcA svarUpanuM bhAna thAya che. tema bhaktajanane prabhu sAthe tanmayatA sAdhatAM potAnuM mULa zuddha sahaja AtmasvarUpa smRtimAM Ave che. eTale kharI rIte paramArthathI prabhunI bhakti-ArAdhanA te pitAnA AtmasvarUpanI bhakti ArAdhanA che. A aMge mahAtmAonA subhASita che ke - vyavahArase deva jina, nigaeNse huM Apa; cehI banase samaja le, jina pravacanakI chApa. jinapada nijapada ekatA, bhedabhAva nahi koI, lakSa thavAne tehane, kahyAM zAstra sukhadAI."--zrImad rAjacaMdrajI Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrA daSTi : saMzuddha prabhubhakti-AjJAdhana (113) "jinavara pUjA re te nija pUjanA che." ajakulagata kesarI lahe re, nija pada siMha nihALa; tima prabhubhakta bhavi lahe re, Atama zakti saMbhALa." "dITho suvidhi niNaMda samAdhirasa bharyo re, bhAsya AtmasvarUpa anAdino visaryo che."--zrI devacaMdrajI ' prabhue zuddha AtmasvarUpa vyaktapaNe pragaTa karyuM che, ane anya jIvone te zaktirUpe rahyuM che. eTale pragaTa vyakti svarUpI paramAtmA pratiIda sthAne che, AdarzarUpa che, (Ideal). jema kuzala zilpI pratiIda-Adarza (Model) dekhI, te pramANe pitAnI kalAkRti banAve che, tema bhakti-kalAmAM kuzala bhaktajana pratidarUpa prabhune Adarza niraMtara dRSTi samakSa rAkhI, potAnA zuddha AtmAnI sAMgopAMga sakala kalApUrNa niSpatti thAya ema karavA mathe che. praticha pratiIde jinarAjane hojI, karatAM sAdhaka bhAva; devacaMdra devacaMdra pada anubhave hojI, zuddhAtama prAgabhAva." - zrI devacaMdrajI bhaktajana prabhunI bhakti aneka prakAre kare che. prabhunuM zravaNa, kIrtana, smaraNa, caraNasevana, arcana, vaMdana, dAsya (dAsapaNuM), sakhya (sakhA-mitrabhAva), ane Atmanivedana- ema navadhA bhakti anya zAstromAM kahI che. jainazAstramAM dravya ne bhAva bhakti prakAra ema be mukhya vizALa bhedamAM tene samAveza karavAmAM AvyA che. vaMdana, namana, arcana, pUjana, guNagrAma vagere dravyabhakti che. prabhu sAthe abheda thavAnI IcchA, parabhAvamAM niSkAmapaNuM, pitAnA AtmAmAM tathArUpa AtmaguNa-bhAvanuM pariNamavuM-pragaTapaNuM thavuM te bhAvabhakti che. dravyabhakti bhAvabhaktinuM kAraNe thAya che, mATe avazya kartavya che. atre mitrA dRSTimAM mukhyapaNe dravyabhakti hoya che. dravya seva vaMdana namanAdika, arcana vaLI guNa grAmajI; bhAva abheda thavAnI IhA, parabhAve nikAmejI.-zrI caMdraprabha"--zrI devacaMdrajI - prabhunI ArAdhanAne zreSTha upAya che tenI AjJAnuM ArAdhana karavuM e ja che, e ja enI moTAmAM moTI pUjA che. prabhunI AjJA * pALavI e ja enI uttama sevA che. * " yasya cArAdhanopAyaH sadAjJAbhyAsa eva hi / yathAzakti vidhAnena niyamAtsa phlprdH|| ahiMsAsatyamasteyaM brhmcrymsnggtaa| gumAsta jJAnaM sapucvAna jAte" -zrI haribhadrasUti aSTaka Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (114) gadaSTisamuccaya keI nokara hoya te zeThanI AjJA na pALe, ne kahe ke huM tene sevaka AjJArAdhana chuM, e kema bane ? A te "cAkara terA, kahyA nahiM karuM" enA sevA dehalI je ghATa thaye ! sAco sevaka hoya, te te khaDe page zeThanI sevAmAM- khIjamatamAM hAjara rahI, tenI AjJA kadI utthApe nahiM. tema sAce bhakta sevaka paNa prabhunI AjJAnuM pAlana karavA sadA tatpara rahe che; ne ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya, asaMgatA, gurubhakti, tapa, jJAna e satputhI prabhunI pUjA kare che. "sArI vidhi sevA sAratAM, ANa na kAMI bhAMje; hukama hAjara khIjamatI karatAM, saheje nAtha nivAje."--zrI devacaMdrajI bAkI mugdha bheLA jana te ema mAne che ke prabhunI sevA sahelI che, sehalI che, sugama che. "je je, je je karyA ke TIlA TapakAM ke cAMdalA karyA, ke naivedya bhoga dharyA eTale basa patyuM ! prabhu prasanna ! paNa prabhu kAMI evA bheLA nathI, ne enI sevA paNa evI helI nathI, sehalI nathI, ghaNuM ja dehalI che. kAraNa ke mugadha sugama karI sevana Adare, sevana agama anUpa; deje kadAcita sevaka yAcanA, AnaMdaghana rasarUpa..saMbhava-zrI AnaMdaghanajI "zivagati jinavara deva, seva A dehalI ho lAla, para pariNati parityAga kare, tasu sehalI ho lAla0 Azrava sarva nivArI, jeha saMvara dhare ho lAla, je jina ANu lIna, pIna sevana kare che lAla.0-zrI devacaMdrajI AvI A bhagavaMtanI bhakti-upAsanA e sauthI moTI vastu che, eTalA mATe bhaktine apUrva mahimA sarva dharmomAM ghaNo gAvAmAM Avyo che. gItAmAM kahyuM che ke-"sarva yegIomAM paNa mane pAmelA-mahArAmAM rahelA aMtarAtmAthI je zraddhAvAnuM mane bhaje che, te mahAre mana yuktatama che." ane parama dhama dhuraMdhara nyAyAcArya zrImAna yazovijayajIe te eTale sudhI kahyuM che ke:-"meM zAstrasamudranuMxx avagAhana karyuM, temAMthI mane ATale ja sAra maLe che ke-bhagavaMtanI bhakti e ja paramAnaMda saMpadAonuM bIja che." * "jinAmapi tevAM madatenAttarAmanA zraddhAvAna mAne che mAM ta cutame mataH "--gItA, xx "sAmetamA zratA gheravAnAttA mAivatI va paramAnaM vAn - zrI yazovijyajIkRta dvA dvArA Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdaSTiH caramAvatta-tathAbhavyatvapArka jyAre A hAya che, teneA samaya kathavA mATe kahe checrme pudgalAvarte tathAbhavyatvapAkataH / saMzuddhametaniyamAnAnyadApIti tadvidaH // 24 // caramAva viSe thaye, tathAbhavyatA pAka; saMzuddha ehana anyadA, tajjJAnI e vAka, 24 artha :--tathAbhavyatvanA pAka thakI, chellA puddagalAvattamAM, A (kuzala cittA)i niyamathI sa'zuddha hAya che,--nahi ke anya vakhate paNu, ema tenA jANakAro kahe che, vivecana (115) uparamAM je jina pratye sazuddha kuzala citta vagere cAgabIja kahyuM, te kayAre nIpaje che, tene samaya ahIM batAvyA che. e sa'zuddha citta Adi carama-chellA pudgalaparAvatamAM prApta thAya che. te A prakAre jyAre jIvathI grahaNa-tyAgavaDe, levA-mUkavAvaDe karIne, leAkamAM rahelA samasta pudgale eka vAra sparsAi cUke che, bhegavAi jAya che, tyAre eka pudgalaparAvatta thayuM kahevAya che. pudgalaparAvatta eTale pudgalane pherA-cakrAvA (Revolution of Pudgala cycle). Ama eka pudgalaparAvarttamAM anaMta duHkhathI bharelA evA asaMkhya janmamaraNa thaI cUke che; ane A anAdi sa`sAramAM jUdI jUdI gatimAM paribhramaNa karatAM, cakrabhramaNa nyAye, A jIve evA anata pudgalaparAvatto vyatIta karyA che. kahyuM che keH-- " je svarUpa samajyA vinA, pAmyA samajAvyu' te pada namuM, zrI sadguru du:kha anaMta; bhagavaMta '' --zrImad rAjaca' praNIta zrI Atmasiddhi vRtti:-dharame purUjAvata--carama eTale chellA pudgalAvatta'mAM, tevA prakAre tenA tenA grahaNu-tyAgathI puddagalAvatto (pudgalanA pherA) hoya che. ane "te cAnAto saMjJA tathAmanyatyAzritAH viviyante pi" A anAdi saMsAramAM tathAbhavyavathI AkSipta thayelA A pudgalAvatto keAIne keTalAka hoya che,' evA vacananA prAmANyathI. carma padamAM carmAvattanuM nAma dhaTe che. atre paNa kAraNu kahyuM"-tathAmanyatvanA taHtathAbhavyatvanA pAkathI. eTale temAMthI mithyAtvarUpa kaTutAnI nivRttithI (kaDavAza dUra thatAM) jarAka mAnI siddhi thAya che tethI karIne, saMjIddhaneta-sazuddha evu A,-gninA pratye kuzala citta Adi, heAya che. niyamA--niyamathI,--tathAprakAre karmAMnA tathAbhavyatvapAkanA bhAve karIne;-anya samaye sazuddhanI jema, atre asazuddhanI anupattine lIdhe. (eTale ke khIje vakhate jema sazuddha na laDe, tema ahIM caramAvatta'mAM asazuddha na dhare; sazuddha ja Te.) eTalA mATe ja kahyuM-nAnyAvi-nahi" ke anya kALe paNa, pUrve ke pachI pazu nahiM. kAraNa ke pUrve` kilaSTa Azcayane ane pachI vizuddhatara Azayane yAga hoya che. kRtti dvi-ema tenA jJAtAtA kahe che, yAgavettA kahe che. Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadaSTisamuccaya "tuja darisaNa viNa huM bhamyo, kALa anaMta apAra re; suhUma nimeda bhave vacce, pudgala pariaTTa anaMta* re; avyavahArapaNe bhamyo, kSullaka bhava atyaMta re"--zrI devacaMdrajI "ema aneka thala jANIe....sakhI! dekhaNa de ! catura na caDhiye hAtha re. sakhI."-zrI AnaMdaghanajI Ama pudgalAvatta karatAM karatAM tathAbhavyatvanA pAkathI kaMI jIvane gaNatrImAM Ave tema keTalAka bAkI rahe che, ane te keTalAkamAM paNa je chelle parAvartA-phare che, te carama pudagalAva kahevAya che. ane A chellA parAvartanuM kAraNa paNa tathAbhavyatvane paripAka, tevA tevA prakAranI bhavyapariNatine paripAka che, eTale ke jyAre jIvamAM tathA prakAranI bhavyatA pAke, tevA prakAranI yegyatA-pAtratA paripakava thAya, tyAre mithyAtvarUpa viSanI kaDavAza dUra thAya ane kaMIka mAdhuryanI mIThAzanI siddhi sAMpaDe. kahyuM che ke - " yogyatA ceha vijJeyA bIjasiddhayAdyapekSayA / aAtmanaH sajJA triA tathamavyamayataH !"--zrI gabindu, 278 artha-bIjasiddhi vagerenI apekSAe AtmAnI je sahaja evI nAnA prakAranI gyatA, te tathAbhavyatva kahevAya che. jIvana tevA tevA prakAranI gyatA tenuM nAma tathAbhavyatva. Ama tevI yogyatAnA-tathAbhavyatAnA pAkathI jyAre chello pudgalaparAvarta vatta te hoya, tyAre jina pratye A saMzuddha citta Adi prApta thAya, e niyama che. te sivAyanA bIjA samaye, tenI pUrve ke tenI pAchaLa, A saMzuddha cittAdi na hoya. kAraNa ke tenI pUrve kliSTa Azaya hoya che, ane tenI pAchaLamAM vadhAre vizuddha Azaya hoya che, ema keganA jANakAronuM kathana che. yathAyogya yogyatA-pAtratA vinA keI kArya banavuM saMbhavatuM nathI. eTale jyAM lagI jIvamAM tevA prakAranI tathArUpa yogyatA-pAtratA na AvI hoya, tyAMlagI jIvane guNanI prApti thavI zakya nathI. prabhubhakti vagere uttama gabIjanI prApti thavI, e kAMI jevI tevI ke nAnIsUnI vAta nathI, paNa jIvanA moTA bhAgyanI vAta che. e bhAgyadaya te jIvane jyAre chello bhava-phere hoya, tyAre sAMpaDe che, kAraNa ke tyAre jIvanI tathA prakAranI bhavyatA-yegyatA paripakava thAya che, eTale mithyAtvarUpa jheranI kaDavAzanuM pramANa ochuM thAya che, ane pariNAmanI kaMIka mIThAza nIpaje che, jethI karIne prabhu pratye apUrva bhaktibhAva kure che. * " anAdireSa saMsAro naanaagtismaashryH| putAAnAM parAvartA batrAnamnAstathA jatAH |-zrI gabindu, 74. Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdaSTi : sazuddha lakSaNa (117) caramAvarta ho carama karaNa tathA re, bhava pariNati paripAka, deSa TaLe vaLI daSTi khUle bhalI re, prApati pravacana, vAka."--zrI AnaMdaghanajI devacaMdra prabhunI ho ke, puNya bhakti saMdhe, Atama anubhavanI ho ke, nita nita zakti vadhe."- zrI devacaMdrajI ema A samasta samaya kahI dekhADI, A kathavAnI IcchAthI kahe che - upAdeyaghiyAtyantaM saMjJAviSkambhaNAnvitam / phalAbhisandhirahitaM saMzuddha hyetadIdRzam // 25 // upAdeya matithI ati, saMjJA sthaMbhana sAtha; phala abhisaMdhi rahita A saMzuddha evuM yathArtha. 25 vRtti -kapAyA -upAdeya buddhithI, grahaNa karavA yogya-AdaravA yogya evI buddhivaDe karIne, atyanta-atyaMtapaNe sarvanA apehathI-tyAgathI (bIjA badhAne eka kora mUkI daIne, gauNa gaNIne) tathA prakAranA paripAka thakI, samyajJAnanA pUrvarUpapaNAe karIne, ' saMjJAvimaLAvitaM-saMjJAna viSThabhaNathI yukta, saMjJAnA sthaMbhanathI-nirodhathI yukta, kSayapazamanI vicitratAthI AhAraAdi saMjJAnA udaya abhAvathI yukta. saMjJA AhAra Adi bhedathI daza che. ane tevA prakAre ASa vacana che- "kAvihA NaM bhaMte sannA pnnttaa| goyamA dasavihA / AhArasannA, bhaya sannA, mehaNasannA, parididaNanA, haratA, mAkhaNanA, mAyANanA, misannA, rohanA, jesanA 2 "he bhagavaMta! saMjJA keTalA prakAranI kahI che? "he gautama! daza prakAranIH AhArasaMjJA, bhayasaMjJA, maithunasaMjJA, parigrahasaMjJA, krodhasaMjJA, mAnasaMjJA, mAyA saMsA, lebhasaMsA, edhasaMjJA, lokasaMjJA." A saMjJAthI saMyukta AzayavALuM anuSThAna suMdara chatAM abhyadaya (puNyodaya) athe thAya, paNa niHzreyara mokSa prApti arthe na thAya-parizaddhinA abhAvane lIdhe. A niHzreyasU-mokSa te bhavabhAgamAM niHspRha Azaya thakI janme che-nIpaje che, ema yogIo kahe che. zAmilaMbiditaM-phalatI abhisaMdhithI rahita,bhavAntargata (sAMsArika) phalanI abhisaMdhinA-abhiprAmanA abhAve karIna, phalanI kAmanA vinAnuM (niSkAma ). prazna-saMsAnuM viSkabhana-sthabhana thaye pUrvokta phalanI abhisaMdhi asaMbhavita ja che. uttaratabhavaaMtargata eTale ke te bhavasaMbaMdhI phalanI apekSAe A satya che; paNa ahIM te tenAthI anya bhavAntargata (bIjA bhara saMbaMdhI) evA sAmAnika deva Adi lakSaNavALA phaLane paNa apekSIne grahyuM che. kAraNa ke tenI abhisaMdhinA-kAmanAnA asuMdarapaNAne lIdhe, tenAthI upArjana thayelA A phalanuM paNa svataHApoApa pratibaMdhapradhAnapaNuM che. ane e abhisaMdhithI rahita evuM A saMzuddha kuzalacitta Adi apavarga-mokSanuM sAdhana che; paNa svapratibaMdhasAra evuM te te tathAsvabhAvapaNue karIne te sthAnamAM ja rithati karAvanAruM hoya che, gautama svAmInA bhagavAna pratyenA bahumAnanI jema;-evuM hoya tenuM ja eniSpAdakapaNuM che gasAdhaka paNuM che teTalA mATe. kharekhara ! zAlibIja na hoya temAMthI kALe karIne paNa zAline aMkura hAya nahiM. Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (118) yogadaSTisAsuccaya artha :-atyaMtapaNe upAdeya buddhivaDe karIne, saMjJAnA viSkalana-nirodha sahita, ane phalanI abhisaMdhithI-kAmanAthI rahita,-evuM A saMzuddha AvuM hoya che. vivecana uparamAM je saMzuddha citta vagerenI vAta kahI, temAM saMzuddha kevuM hovuM joIe, te ahIM spaSTa karyuM che. saMzuddha hovAmAM A traNa mukhya lakSaNa cheH-(1) atyaMta upAdeya buddhi, (2) saMjJAnidha, (3) phalAbhisaMdhi rahitapaNuM-niSkAmapaNuM. 1. parama upAdeya buddhi prathama te prabhu pratye atyaMta upAdeya buddhi hevI joIe. eTale ke zrI jinezvara devavItarAga paramAtmA AkhA jagatamAM bIjA badhAya karatAM vadhAre AdaravA yogya che, grahaNa karavA gya che, ArAdhavA-upAsavA gya che, -evI parama upAdeya buddhi upajavI joIe; AkhA jagat karatAM paNa jenuM guNagaurava anaMtaguNa adhika che evA te parama jagadaguru parameSTi parama ISTa lAgavA joIe ane temanA pratye parama Adara pragaTa joIe. AvI upAdeya buddhi-parama AdarabhAvavALI prabhubhakti ahIM caramAvattamAM upaje che, kAraNa ke tevI bhavyatAyegyatAnA pAkane lIdhe ahIM samyagajJAnanuM pUrvarUpa-pUrva avasthA hoya che. ane tethI karIne ja A daSTivALA bhakta jogIjanane bhagavAna AvA paramapriya-priyatama, parama vahAlA lAge che. aSabha jinezvara prItama mAhare re, ora na cAhuM re kata" bIje mana maMdira ANuM nahi, e ama kulavaTa rIta."--zrI AnaMdaghanajI parama ISTa vAhaDA tribhuvana dhaNI re, vAsupUjya svayaMbuddha "--zrI devacaMdrajI "sumatinAtha guNe zuM milIjI, vAdhe muja mana prIti; tela bindu yama vistarejI, jalamAMhe bhalI rIti.. sebhAgI jina zuM lAge avihaDa raMga."--zrI yazovijayajI paraMtu A abhisaMdhi rahita kuzalacittAdi to abhinagraMthine paNa tyAre carama yathApravRttikaraNanA sAmarthyathI tathAprakAranA kSapazamasArapaNAne lIdhe, evuM hoya che; A sarAga evA apramatta yatinA vItarAga bhAva jevuM che - je prakAre yogAcAryoe kahyuM che : "yogabIjacitaM bhavasamudranimagnasyeSadunmajanAbhAgaH ta saktayatizayazaithilyakArI prakRteH prathamavipriyekSA tadAkUtakAriNI smujjaasnaagme|paaynN ca itastaducitacintAsamAvezakRdgranthiparvataparamavajra niyamAttadbhedakAri bhAvacArakapalAyanakA laghaNTA tadapasArakAriNI / " ityAdi saMkSepathI che. (artha mATe juo vivecana) ekalA mATe sASTra dharatIdAna-A jina pratye kuzala cittAdi saMzaddha AvuM hoya che. ane A tevA prakAranA kAla Adi bhAvathI te te svabhAvapaNue karIne, phalapAkanA AraMbha sarakhuM che. (phala pAkavAnI zarUAta jevuM che.) Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdaSTiH daza saMjJA nirodha (119) bIjAM badhAM kAma eka kere mUkI daI-paDatA mUkI, prabhubhaktine parama AdaravA yogya mAnI, zuddha AzayathI prabhubhaktimAM lIna thavAnI buddhi rAkhavI, tenuM nAma upAdeya buddhi che. sAcA bhaktanA hRdayamAM bIjAM badhAM kArya karatAM prabhubhaktinuM sthAna UMcAmAM UMcuM hAI, AvI parama upAdeya buddhi pragaTe che. "zuddhAzaya thira prabhu upage, je samare tuma nAmajI; avyAbAdha anaMtuM pAme, parama amRtarasa dhAma...zItala."-zrI devacaMdrajI 2. saMjJA nidhi saMzuddhanuM bIju lakSaNa e che ke temAM daza prakAranI saMjJAne nirodha-udaya abhAva ho joIe. daza saMjJA A che-AhAra saMjJA, bhayasaMjJA, mithunasaMjJA, parigrahasaMjJA,krodhasaMjJA,mAnasaMjJA, mAyAsaMjJA, lebhasaMjJA, ghasaMjJA ane lekasaMjJA. AmAMnI keI paNa saMjJAne udaya bhakti Adi kAryamAM na ja thAya, te ja te bhakti Adi saMzuddha gaNAya che. te saMjJA TALavAnI bhAvanA A prakAre - AhArasaMjJA-bhaktimAM evI tallInatA, tanmayatA thaI jAya ke AhAra vagere paNa bhUlAI jAya, khAvA-pIvAnuM paNa bhAna na rahe, evI prabhubhaktinI dhUna A bhakta jogIjanane lAge che. piyu piyu karI temane japuM re, huM cAtaka tuma meha."---zrI yazovijayajI bhayasaMjJA-bhaktimAM te bhayane ja bhaya lAgI te bhAgI jAya ! dUrathI ja palAyana karI jAya ! te pachI parama samartha paramAtmA jevAnuM jeNe parama nirbhaya caraNa-zaraNa grahyuM che, evA bhaktarAjane bhaya zAne ? kAraNa ke-- duHkha dehaga dare TaLyA re, sukha saMpada zuM bheTa; "dhIga dhaNI mAthe kiyo re, kuNa gaje nara eTa? vimalajina sAhiba samaratha tuM dhaNI re, pApe parama udAra, manavizarAmI vAlaha re, Atama AdhAra....vimalajina" "sata mahAbhaya TALatA re, saptama jinavara deva."--zrI AnaMdaghanajI jasu bhagate nirabhaya pada lahIe, tenI sevAmAM thira rahIe-zrI devacaMdrajI mItAmaya niritamaThThApam - zrI kalyANamaMdira stotra. "tasthAzu nArAmupAti marca mA - zrI bhaktAmara stotra, maithunasaMjJA-tuccha kAmavikArane te vyakti veLAe uddabhava ghaTe ja nahi. kAraNa ke niSkAma evA paramAtmAnuM nAmasmaraNa paNa kAmane nAza karanAruM che. eTale e gI puruSa te kAmanuM smaraNa paNa kare nahi. Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (120) 66 paramAtama pada kAmanA, kAmanAzana eThu, (C jotAM paNu jagIja tune, na vadhe viSayavirAma. "--zrI devA'drajI jihAM kAma tyAM rAma nA, rAma tisAM nahiM kAma. "" "" yogasimuccaya 55 parigrahasa'jJA--parigrahanI mUrchA, paravastune peAtAnI mAnavArUpa mamatvabuddhi atre dUra thaI jAya, kAraNa ke paravastu pratyenI-pudgalAdi pratyenI prIti cheDayA vinA, prabhu sAthe prIti joDAya nahiM. ane sAcA bhaktajana te prabhune nira'tara prAthe che ke he paramakRpALu deva! Apa mane A paraMparitaragamAMthI ugAre ! A paravastunI jAlamAMthI cheDAvA ! AvA puruSane bhaktikAmAM parigraha sAMbhare paNa zene ? 66 ' e paraparaNita raMgathI re, mujane nAtha ugAra re....dayAlarAya ! " 66 prIti anatI para thakI, je tADe te joDe eha....RSabha. zrI devaca'drajI krodhasa'jJA--kreAdhaneA udaya ahI' hAya nahIM. kAraNa ke kredha ane parama zAMtasudhArasamAM nimajajanarUpa bhaktine ane nahiM. prazamarasanimagna paramAtmAnA darzanathI ja kreAdha zamI jAya, ne AtmA zAMta amRtarasamAM jhIle. " amiyabharI mUrati racI rai, upamA na ghaTe kAya; zAMta sudhArasa jhIlatI re, nIrakhata nRpati na heAya....vimala"--zrI AnaMdaghanajI upazamarasabharI, sajanaza karI, smRti jinarAjanI Aja bheTI."--zrI devaca'drajI mAnasa'jJA--laukika mAna-meTAInI ke kItti-pUjA vagerenI spRhA ahI sazuddha bhakti AdimAM ghaTe nahi.... jo lekamAM manAvA-pUjAvAnI kAmanAe te karavAmAM Ave, athavA huM kevI bhakti karUM chuM evuM duSTa abhimAna dharavAmAM Ave, te te ciMtAmaNiratnane * kANI koDI jevuM karI mUke che! kAraNa ke amUlya evA uttama bhaktivyane gauNa karI te pAmara, tuccha nirmAlya mAnanI pAchaLa doDe che; eTale ke parama mahat evA bhakti Adi dha kAnu khullu' apamAna karI AzAtanA kare che. paNa sAcA bhaktajana teA kevala eka AtmAthe jaAtmakalyANane mATe ja prabhubhakti Adi kare- che. 66 'laghuM svarUpa na vRttinuM, grahyuM vrata abhimAna; grahe nahi' paramAne, levA laukika mAna."--zrI Atmasiddhi mAyAsa'jJA--zuddha bhaktimAM mAyA-kapaTa na heAya, khagalA bhagata jevI kuTilatA-mAyA cAra na hAya, daMbha na heAya, peAtAnA doSanA AcchAdanarUpe-DhAMkaNurUpe dhama nA DhALa-DhAMgIpaNuM *" sAmyaM vinA yasya tapaH kriyAderniSThA pratiSThArjanamAtra eva / svaye sucitAmAMLanAmanuMmAn rAyaso jALavatI mUlyAn / / " --zrI adhyAtmapaniSad + '' mAmindine hepittayA dharmaniyApi / mate hImAlayo vavuMratAM taMdna vipuH ||"......zrI yogabindu, 89, Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrApti : daza sarajJA nirAdha (121) na hAya, dAMbhika, chetarapiMDIvALI ThaMgamAjI na heAya, peAtAne ne parane vAMcavArUpa AtmavacanA na hAya, 'hAthamAM mALA ne manamAM lALA ' evI vaMcaka vRtti na heAya, TIlAM TapakAM tANI jagane chetaravAnI cAlakhAjI na heAya. sAcA bhakta jogIjana tA cAkakhA citte, nikhAlasa saraLa hRdaye, zuddha aMtaHkaraNathI, niSkapaTapaNe, prabhucaraNa pratye AtmApaNu karavAnI bhAvanA bhAve; ne tema karavA pravarte, " avaguNu DhAMkaNu kAja, karU` jinamata kriyA ! cha uN na avaguNu cAla, anAdinI je priyA !....viharamAna'-- zrI devacaMdrajI " kapaTa rahita thai Atama arapaNA re, AnaMdaghanapada raha. zrI AnadaghanajI 77 * jyAMsudhI cittamAM bIjo bhAva hAya tyAMsudhI tamArA sivAya bIjAmAM mAre kaI paNu bhAva nathI ema dekhADIe te te vRthA ja che ane kapaTa che, ane jyAMsudhI kapaTa che tyAM sudhI bhagavAnanA caraNamAM AtmAnuM aNu kayAMthI thAya? jethI sarvAM jagatanA bhAva pratye virAma pamADI, vRttine zuddha caitanyavALI karavAthI ja te vRttimAM anyabhAva rahyo na heAvAthI zuddha kahevAya ane te niSkapaTa kahevAya. evI caitanyavRtti bhagavAnamAM lIna karavAmAM Ave te ja AtmaaNutA kahevAya. x x x je peAte khIje sthaLe lIna che, tenA apaNu thayelA khIjA jaDa padAtha bhagavAnamAM arpaNu kayAMthI thai zake ? mATe bhagavAnamAM cittavRttinI lInatA e ja AtmaaNutA che. "zrImad rAjaca`dra patrAMka, 692. (753) 66 prabhu tane prasanna te kema thAya ? thArA dilanuM kapaTa nava jAya."--zrI narasiMha mahetA lAlasa'jJA--mane A bhakti AdithI A sAMsArika lAbha hA, evI lebhavRtti-lAlaca sa'zuddha anuSThAnamAM ghaTe nahi.... kAraNa ke jo evA tuccha kSaNika namAlA phUlanI icchA rAkhe, te te anaMtagaNuM moTu phala hArI jAya che, ciMtAmaNi vecI kAMkarA kharIde che ! te tA bhakti naDhuiM, paNa bhADAyata ja che! paNa sAcA bhaktajana te tevI kAi paNa lAlaca rAkhe nahiM, te te anAsaktapaNe kAI paNa phaLanI AzA vinA bhakti Adi karttavya karyAM kare. bhakti nahiM te te bhADAyata, je sevA phaLa jAce." --zrI devaca'drajI eghasa'jJA--sAmAnya prAkRta janapravAhane anusaravArUpa gADarI pravAha jevI vRtti atra na hAya, gatAnugatikapaNuM na hAya, AMdhaLAnI pAchaLa AMdhaLA doDatho jAya evu adhazraddhALupaNuM na heAya; paraMtu sAcI tattvasamajaNapUrvakanI bhakti hAya. 66 nimaLa tattvaruci thai re, karo jinapati bhakti" zrI devaca'drajI lAkasa jJA----lAkane rIjhavavA mATe, leAnArjana-ArAdhana arthe kriyA karavI te rmavyevAdhiSThAnte mA hevu rAvana | '"--zrI bhagavadgItA * ' Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (122) yogadRSTisamuccaya * leAkasaMjJA che. tevI leAkasa'jJA--akeSaNA A zuddha bhakti AdimAM ghaTe nahi. kAraNa ke leAkeSaNA rUpa lokapakti * ane lokottara evuM AtmakalyANa e ene kadI maLatI pANa Ave nahi. jo AtmA joItA hoya teA mAnA cheADavA joI e, ne mAnA joI tA hoya te AtmA cheDavA joI e. eka myAnamAM jema e talavAra samAya nahiM, bhasavu' ne leTa phAkavA? e banne kriyA jema sAthe ane nahi', tema AtmA ne mAnAnA kadI meLa khAya nahi. ane paramA` vicArIe te AtmA pAse leAkeAnu` mUlya e badAmanuM paNa nathI. tema ja lAka paNa durArAdhya che-rIjhavavA muzkela che. je eka vAra prazasAnA puSpa vere che, te ja niMdAnA cAbakhA mAre che! mATe prabhune rIjhavavA hAya-zuddha bhakti karavI hAya te leAkane rIjhavavAnA prayAsa choDI devA joIe, leAkeAttara devane laukika bhAvathI bhajavAne tyAga karavA joIe. Ama samajIne A ceAgIpuruSa leAkasa'jJAnA spaza paNa karatA nathI. 66 " janamanaraMjana dharmanuM, mUla na eka badAma. zrI cidAna dajI " malrinAtha tuja rIjha, jana rIjhe na huerI. " leAka leAkeAttara vAta, rIjha che doya juirI, AdaryuM AcaraNa leAka upacArathI, zAsraabhyAsa paNa kAMI kIdhA; zuddha zraddhAna vaLI Atma avalaMba viSNu, tevA kArya taNe kAna sIdhA."--zrIdevaca'drajI * lAkasa`jJAthI leAkANe javAtuM nathI." 46 ,, tAta cakra ra pUjya, ciMtA eha huirI."--zrI yazovijayajI " jeha leAkeAttara deva, namu laukikathI !" jagane rUDu dekhADavA ane'tavAra prayatna karyuM'; tethI rUDuM thayu' nathI. kemake paribhramaNa ane paribhramaNanA hetue haju pratyakSa rahyA che. eka bhava jo AtmAnu rUDu thAya tema vyatIta karavAmAM jaze, teA anata bhava' sATuM vaLI raheze; ema hu laghutvabhAve samajyA chauM,"--mahAtattvajJa zrImad rAjacaMdrajI Ama A daza prakAranI saMjJAne thabhAvI devAmAM Ave, te ja sazuddha bhakti Adi gaNAya. nahiM te te anuSThAna suMdara chatAM bhale puNya-abhyudayarUpa devAdi gati Ape, paNa meAkSanu kAraNa te na ja thAya, kAraNa ke parizuddhinA abhAva che. meAkSanI prApti te sAMsArika bhAgeAmAM niHspRha evA zuddha AzayamAMthI upaje che, ema ceAgIjanA kahe che. ane eTalA mATe ja, jyAM khAvApIvAnuM paNa bhUlAI jAya, bhaya bhAgI jAya, kAma nakAmA thaI paDe, mamatA marI jAya. krodha zamI jAya, mAnanuM mAna na rahe, kapaTanuM kapaTa cAle nahiM, leAbhane leAbha * '' jo gAyanahetoje mahinenAntarAmanA / yite sajjiA sAtra jopattivAdatA ||"--zrI yogaminda, 88, Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdaSTi: niSkAma bhakti (123) thAya nahiM, aMdhazraddhA TaLIne sAcI samajaNa hoya, ane lekanI vAhavAhanI ke laukika rItanI bIlakula paravA na hoya,-evI saMzuddha bhakti ja A gadaSTivALA kharekharA vairAgI jogIjane kare che. zrI zItala jina bheTaye, karI bhakate cakhuM citta ho." -zrI yazovijayajI 3. niSkAmapaNuM saMzuddhanuM trIju lakSaNa dya abhisaMdhi rahitapaNuM che. saMzuddha anuSThAna phalanI kAmanA vinAnuM hoya, bhakti vagere nidAna rahita, niSkAma hoya, te ja saMzuddha lekhAya. uparamAM saMjJAnidha ko, temAM lebhasaMjJAnA abhAve phalakAmanAne abhAva che, te pachI A jUduM phelagrahaNa kema karyuM? tene uttara e che ke-pahelAM je kahyuM hatuM, te te bhavasaMbaMdhI phalanI apekSAe kahyuM hatuM, ane A je kahyuM te parabhava saMbaMdhI phalanI apekSAe kahyuM che. eTale ke-parabhavamAM mane A bhakti vagerenA prabhAve, sAmAnika deva vagerenI addhi sAMpaDo-ItyAdi parabhava saMbaMdhI phalanI kAmanA, nidAna-niyANuM na hoya, te ja saMzuddha bhakti Adi kahevAya; phalanI kAmanA-dAnata hoya, te saMzuddha na kahevAya. kAraNa ke tevI kAmanA sArI nathI, tethI tenAthI prApta thatuM phala paNa sAruM nathI, ane te ekSaprAptimAM ADA pratibaMdharUpa--aTakAyatarUpa thaI paDe che. koI paNa prakAranI kAmanA vinAnuMphaLanI AzA vinAnuM, evuM je niSkAma bhakti Adi anuSThAna che, te ja mokSanuM sAdhana che. paNa temAM je svapratibaMdha hoya, eTale ke prabhubhaktinA kuzala citta AdimAM ja pratibaMdha karAya, tyAM ja AsaMge-Asakti rakhAya, to te kuzalacittAdi paNa te ja sthAne sthiti karAvanAra thaI paDe, tyAM ja aTakAvI de, jIvanI AtmadazA vadhavA na de. atre zrI gautamasvAmIjInuM prasiddha daSTAMta che.* temane bhagavAna mahAvIra pratye atyaMta kuzala citta, bahumAna, prazasta rAga hato. paNa te rAga ja UlaTo temane mukti prAptimAM ava dharUpa-pratibaMdharUpa thaI paDyo ! jyAM lagI temano te rAga gaye nahiM, tyAMlagI temane kevaLajJAna thayuM nahiM. je rAga gaye ke tarata kevaLajJAna thayuM. A uparathI sAra e samajavAne che ke-prabhupratye paNa prazasta rAga mAtrathI aTakI javAnuM nathI, paNa nIrAgIne sevI nIrAgitA prApta karavAne satata lakSa rAkhI AgaLa vadhavAnuM che. vItarAga zuM hatuM je rAga vizuddha ke, tehI ja bhava bhaya vAro. zrI devacaMdrajI Ama AvuM niSkAma bhakti Adi anuSThAna ja gasiddhinuM sAdhaka thAya che. kAraNa ke je zAlinuM bIja na hoya temAMthI keI kALe zAline aMkuro phUTe nahi; ane zAli - " pratibandha kaniSThaM tu svataH sundaramapyadaH / tasthAritivAcaitra vIre pautamakAvatta che "--zrI yazovijayajIkRta dvA dvAna Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (124) yogadaSThisamucaya bIja hoya temAMthI zAline aMkura phUTayA vinA rahe nahi. tema gabIja na hoya temAMthI rogane aMkura phUTe nahi; ane gabIja hoya temAMthI ega-akura phUTayA vinA rahe nahi. bhaktipradhAna dazAe vattavAthI jIvanA svacchedAdi doSa sugamapaNe vilaya thAya che; e pradhAna Azaya jJAnI puruSane che. te bhaktine viSe niSkAma evI alpa paNa bhakti jo jIvane utpanna thaI hoya che, te te ghaNA deSathI nivRtta karavAne gya evI hoya che." -zrImad rAjacaMdrajI AtmajJAnavaDe je pUrNa bharAyele che, ane jene kamaphaLane sarvathA kaMTALo AvI gayele che, tene A jagamAM ghera beThAM ja zAMti AvIne vare che, paraMtu he arjuna ! bIje je saMsArI hoya che, te karmabaMdhanavaDe baMdhAIne abhilASAnI gAMThathI phaLabheganA khIlA sAthe jakaDAI jAya che. + x x teo svarganI IcchA manamAM rAkhe che, yajJabhaktA je Izvara tene visarI jAya che. jema kapUrane Dhagale karI temAM agni lAvI mUka, athavA miSTAnamAM kALakUTane saMcAra kare, athavA daivayoge amRtakuMbha maLe ane tene lAta mArI Udhe vALI nAMkha, tema phaLaprAptinA hetuthI prApta thayelI dhamane leke hAthe karIne naSTa karI nAMkhe che."--zrI jJAnezvarI gItA. Ama A saMzuddha bhaktimAM-(1) paramAtmA pratye parama upAdeya buddhi, (2) saMjJAanudaya, (3) ane niSkAmapaNuM hoya che ane AvuM saMzuddha kuzala citta Adi ahIM chellA pulAvartAmAM, graMthibheda haju nahiM thayA chatAM, hoya che, kAraNa saMzuddha bhakti ke chellA yathApravRttikaraNanA sAmarthyathI-prabhAvathI ahIM tevA prakArano kSapazama hoya che. jema sarAga evA apramatta saMyamIne vItarAgabhAva ghaTe che, tema ahIM graMthibheda vinA paNa saMzuddhabhAva ghaTe che, yogabIjavALuM kuzala cittAdi - ghaTe che, ane tethI karIne ja A mitrA dRSTimAM vattata gIpuruSa ananyabhAve, atizaya bhakti sahita, zrI jinezvara bhagavAnanI niSkAma upAsanA kare che. upAsanA jina caraNanI, atizaya bhakti sahita." -zrImad rAjacaMdrajI gabIja citta gabIjavALuM je citta che te kevuM che? te aMge cogAcAryoe kahyuM che ke - (1) te saMsAra samudramAM nimagnane-DUbelAne jarA unmajajana vilAsa che, jarA upara sapATIe AvavArUpa prayAsa che ane te A unmajajana saMsAranI + "yuH karuM cavA zarimAneti naichikkI thayu mAna che to nivaSya "- gItA, a. pa. Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ birAdaSTi gabIja citta (125) atizaya Asaktine zithila-DhIlI karI nAkhe evuM che, mALI pADI nAMkhe evuM che. jema keI darIAmAM DUkhyo hoya te jarA upara sapATIe Ave, te tene DUbelI avasthA ne uparanI avasthA e banneno spaSTa taphAvata jaNAya, rAhata anubhavAya, eTale DUbelI avasthAnA tenA mehanI pakaDa DhIlI paDe, tema saMsAra-sAgaramAM DUbele jIva jyAre gabIjane pAme che, tyAre te upara kaMIka uccadazAe AvavArUpa rAhata anubhave che, ane tenI saMsAra saMbaMdhI Asakti maMda-zithila-DhIlI banI jAya che. (2) te gabIja citta prakRtinuM prathama vipriya darzana che. jyAre gabIjanI prApti thAya che tyAre prakRtinuM-mAyAjAlanuM-saMsAranuM prathama apriya darzana thAya che, je saMsAra pahelAM mITho lAgatuM hatuM, te ja have kaDa-khAra-akAro lAgavA mAMDe che. jema samudramAM DUbelA mANasane DUkhyA hoya tyAMsudhI AsapAsanuM kaMI paNa bhAna hoya nahi, paNa unmajajana thatAM je upara sapATI para Ave ke tarata tene AsapAsanI prakRtinuM kaMIka darzana thavA lAge; tema ahIM paNa A jIva jyAMsudhI saMsAra samudranI aMdara DUbele hoya, tyAMsudhI te tene vastusthitinuM kaMI paNa bhAna nathI hotuM, paNa gabIjanI prApti thatAM je te saMsArasAgaranI sapATI para jarA UMce Ave ke tarata tene prakRtinuM-viSama karmavipAkarUpa saMsAranuM akAruM darzana thavA mAMDe che, ane te darzana thatAM, te te saMbaMdhI UhApohamAM-vicAramAM paDI jAya che ke A badhuM citra-vicitra saMsArasvarUpa zuM haze? Ama tenI vicAradazA jAgrata thAya che. (3) te gabIja citta pachI te saMsArane samucacheda jANavA-pAmavAnA upAyane Azraya kare che. je saMsArasamudranuM pANI mIThuM jANI teNe atyAra sudhI hase hose pIdhuM hatuM, te have khArUM jhera jevuM lAgatAM, te saMsArane uchera kema thAya? tene upAya jANavA mATe te pravarte che, ane tene regya evA tatvaciMtanamAM paDe che. "tattvajJAnanI UMDI guphAnA darzana karavA te prerAya che. jemake - "huM koNa chuM? kyAMthI thayo? zuM svarUpa che mahArUM kharuM? kenA saMbaMdhI vaLagaNa che? rAkhuM ke e pariharU? enA vicAra vivekapUrvaka zAMta bhAve je karyA, te sarva Atmika jJAnanA siddhAMtatatva anubhavyA" -zrImad rAjacaMdrajIpraNIta zrI mekSamALA (4) eTale pachI te gabIjavALuM citta rAga-dveSa-mohanI gADha graMthirUpa parvata pratye parama vaja jevuM bane che, ane niyamathI te graMthi parvatane bhede che-cUrI nAMkhe che. Ama tene samyagadarzananI prApti thAya che. eTale-- ka pAThAMtara-zaphayatizaya pATha hoya, tyAM saMsAranA zaktiatizayanI zithilatA kare ema artha karo. eTale saMsAranI zakti meLA paDI jAya, enuM jhAjhuM jora na cAle. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (126) gadaSTisamuccaya mahAdinI vRmi anAdinI utare ho lAla, amala akhaMDa alipta, svabhAva ja sAMbhare ho lAla, tattvaramaNa zuci dhyAna, bhaNI je Adare ho lAla, te samatArasa dhAma, svAmI mudrA vare ho lAla.... dIThe suvidhi jiNaMda samAdhirase bhaye ho lAla.--munivarya zrI devacaMdrajI "darzana dIThe jinataNe re, saMzaya na rahe vedha; dinakara karabhara prasaratAM re, aMdhakAra pratiSedha...vimala jina muja mana tuja pada paMkaje re, lIne guNa makaraMda raMka gaNe maMdara dharA re, iMdra caMdra nAgendra...vimala jina"-cogIrAja AnaMdaghanajI AvuM nimala Atmadarzana atre thAya che. (5) ane pachI te gabIjavALuM citta bhavarUpa bhAva kArAgRhane palAyananI 'kAlaghaMTA bane che. samyagadarzana prApta thayuM, eTale pachI bhavarUpa kArAgRhane-baMdIkhAnAne dUra karanArI nAzanI kAlaghaMTA vAgI ema samajavuM, saMsAranuM AvI banyuM ema jANavuM, kAraNa ke - "tarasa na Ave te maraNa jIvana taNo, sIjhe je darizana kAja; darizana durlabha sulabha kRpA thakI, AnaMdaghana mahArAja." tuja muja aMtara aMtara bhAMjaze, vAjaze maMgala sUra; jIva sarevara atizaya vadhaze, AnaMdaghana rasapUra."--zrI AnaMdaghanajI Atama ghara Atama rame re, nija ghara maMgalamAla re...dayAlarAya !" -zrI devacaMdrajI AvA saMzuddha gabIja cittane atre caramAva7mAM prAraMbha thAya che. kAraNa ke tevA prakAranI kALalabdhi vagerene paripAka thaye hoya che, tethI tenA te svabhAvapaNAe karIne A saMzuddha citta Adi phaLa pAkavAnI zarUAta jevAM che. jema AmraphaLa tene kALaparipAka thatAM pAkavA mAMDe che, tema mokSarUpa phaLa ahIM chellA pudgalAvartAmAM pAkavAnI zarUAta thAya che. kALalabdhi lahI paMtha nihALazuM re, e AzA avalaMba e jana jIve re jina! jANo re, AnaMdaghana mata aMba....paMthaDe" -zrI AnaMdaghanajI AvI kALalabdhine pAka atre prAraMbhAI cUke che, eTale AnaMdaghanamatarUpa AMbAne have mokSarUpa phala pAkavAnI jhAjhI vAra nathI. e kALalabdhinuM game tema che, paNa bhaktajana te bhaktinA AvezamAM gAya che ke - Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdaSTi : bhAlAcAya AdinI ja bhakita "kALalabdhi muja mata gaNA, bhAvalabdhi tuma hAthe re; laDathaDatuM paNa gaja baccuM, gAje gajavara sAthe re."--zrI yazeAvijayajI ane A ja kevala cAgabIja nathI, mATe tenAthI bIjuM khatAvavAne kahe che-- AcAryAdiSvapi tadvizuddha bhAvayogiSu / vaiyAvRttyaM ca vidhivacchuddhAzaya vizeSataH / / 26 / bhAvayogI AcAryajI, Adi prati ya A zuddha; zuddha Azaya vizeSathI, vaiyAvratya vidhizuddha, 26 (127) artha :--ane bhAvayegI evA AcAya Adi pratye paNa, vizuddha evuM A ja kuzalacitta Adi, te cetrakhIja che. tema ja zuddha AzayavizeSathI temanA pratye vidhiyukta vaiyAvRttva ( vaiyAvacca--sevA) te cAgabIja che. vivecana bhAvAcAraja sevanA '"--zrI cAga. 40 sajjhAya. 6 bhAvayeAgI evA bhAvaAcArya, bhAvaupAdhyAya, bhAvasAdhu, bhAvatapasvI vagere pratye paNa je zubhabhAvasa'panna bhaktibhAvabhayu" vizuddha kuzala citta vagere hAvu, te paNa ceAgakhIja che. ahIM bhAva ' zabda upara khAsa bhAra mUkayA che. bhAvathI--paramArthathI jenA AtmAmAM cAga pariNamyA che, je sAcA AtmajJAnI hAI sAcA guru che, jenAmAM AcAya AdimAM hAvA cAgya evA zAsrApta yathArtha bhAva-guNa vate che, evA kharekharA bhAvAcAya, bhAvasAdhu vagere ja vaMdananA adhikArI che,-nahi ke dravyaliMga dhAraNa vRtti:-AASAvi--AcAya Adi pratye paNa, AcAya'-upAdhyAya- tapasvI Adi pratye pazu; tar--A ja, kuzacitta Adi, vizuddha-sazuddha je hAya, ema atha che. te AcAryAdi kevA viziSTa ( khAsa guNuvALA ) hAya, tenA pratye ? teA ke-mAtrayozipu-bhAvayeAgIe evA pratye,--nahi ke adhama janma lakSaNavALA dravyaAcAya Adi pratye; kAraNa ke phUTarUpamAM akUTamuddhinuM paNa khacita asuMdarapaNuM che, teTalA mATe, (kUDAne " mAnavuM te rUDuM nathI teTalA mATe). A ja kevala yAgakhIja nathI, tyAre zu ?-vaiyAvRttva 6-ane vaiyAvRttva, vyAvrutta bhAva jenuM lakSaNa che evu' vaiyAvruttta (vaiyAvacca ),-AhAra AdivaDe karIne, vidhivata-vidhi pramANe, sUtrokta vidhiyuktapaNe-puruSa AdinI apekSAe, ema a che. kahyu che keH bhAvAcAya Adi pratye bhakita "6 " purisaM tassuvayAraM uvayAraM cappaNeo ya NAUNaM / lukhkhA vecArvAkaya gALA niAsaMghe |"--ityAdi. arthAt--' puruSane, tenA upakArane, ane peAtAnA AtmAnA upakArane jANIne, AjJA pALavA khAtara, nirAzaMsa ( kAI paNa phaLanI AzA rahita) rahI vaiyAvRttva kare.' eTalA mATe ja kahyuM --zuddhArAvizeSataHzuddha AzayavizeSathI, zuddha cittaprabha dhavizeSathI. Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (129) yogajisasuccaya karanArA, veSadhArI-nAmadhArI evA dravyaAcAya, dravyaupAdhyAya, dravyasAdhu, dravyatapasvI vagere. bhAvAcAya vagerenI bhakti karavI e ja ceAgabIja che, nahi ke dravyAcAya vagerenI. dravyAcAya -dravyasAdhu vagere te khATA rUpIA jevA che, tene mAnavA te te phUDAne rUDA mAnavA jevuM che, ane te rUDuM' nathI. mATe bhAvAcA AdinuM ja mAnyapaNuM che. bAhyadRSTivALA prAkRta janA te bAhya veSAdi dekhIne sAdhupaNuM ka2e che, mugdha heAi upara uparanA dekhAvathI bheALavAI jAya che, ane jJAnarahita evA dravyaligIone guru mAnI besI ArAdhe che! khATA rUpIAne vaTAvatA jatAM koDInI ki`mata upajatI nathI ! kAraNa ke--bhAva ja x prathama liMga che, dravyali'ga paramArtharUpa nathI, guNa-dAnuM kAraNa bhAva che ema jina bhagavAna kahe che. bhAvanI vizuddhi nimitte bAhya graMthane tyAga karAya che, paNa abhyaMtara evA rAgadveSAdi graMthacuktanA mAhya tyAga nila che. ' * paNa je yAgaSTivALA jogIjanA che te tA bhAvihIna dravyaliMgane kaMi paNa vajUda ApatA nathI, teo te bhAva-AtmapariNAma pratye ja dRSTi kare che, bhAvitAtmA evA bhAvali'gIne ja mahattva Ape che, darzana-jJAna-cAritra-tapa Adi bhAvila'ganuM' ja AtmabhAvanA pragaTapaNAnA mApa uparathI mUlyAMkana kare che, sAcA nagada pradhAnapaNu rUpIAne ja svIkAre che. kAraNa ke te sArI peThe jANe che ke-dhAtu khATI ane chApa khATI, athavA dhAtu kheATI ane chApa sAcI, e be prakAra kalainA rUpI jevA anAvaTI (Counterfeit ) mUlyahIna dravyaliMgI sAdhuonA che, te tA sarvathA amAnya-asvIkAya che; ane dhAtu sAcI paNa chApa khATI, athavA dhAtu sAcI ane chApa paNa sAcI, e be prakAra cAMdInA rUpI jevA sAcA mUlyavAn bhAvavi'gI sAdhujanAnA che, ane te ja sarvathA mAnya che. eTale dravyathI tema ja bhAvathI je sAdhu che, athavA dravyathI nahi chatAM bhAvathI je sAdhu che,-e banne prakAranA bhAvasAdhune ja te mAnya kare che. amuka puruSamAM keTale AtmaguNa pragaTyo che ? te yAgamAge keTale AgaLa vadhyA che? te kevI yAgadazAmAM vate che? tenuM guNasthAna kevu che? tenI aMdaranI muMDa (kaSAyamuMDanarUpa) suDAI che ke nahi? tene AtmA paramArtha sAdhu 'muni' banyA che ke nahi~ ? ityAdi te tapAsI jue che. kAraNa ke tenA lakSaNunuM tene kharAkhara bhAna che te jANe che x" bhAvo hi paDhamaliMga Na davvaliMgaM ca jANa paramatthaM / maveda jAraLamU muLaremALa naLa sthiti / / " ityAdi --zrI kuMdakuMdAcArya chakRta bhAvaprAbhUta k tatra bAlA rato liMge vRttAnveSI tu madhyamaH / paMDitaH sarvayatnena zAstratattvaM parIkSate / gRhatyAgAdikaM liMga bAhya zuddhi vinA vRthA / na bheSajaM binArogyaM vaidyaveSeNa rogiNaH // " --zrI cAviyata hA dvA Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdaSTi : sadaguru bhaktino mahimA (129) ke-je AtmajJAnI samadazI vItarAga puruSa hoya, je pUrva prArabdha pramANe sarvathA IcchArahitapaNe apratibaMdha bhAvathI vicAratA hoya, ane paramazrata evA je puruSanI vANI kadI pUve na sAMbhaLI hoya evI apUrva hoya, te ja sAcA saddaguru che. chattIta guNo guru maksa " te jANe che ke-je AtmajJAnI AtmAnubhavI hoya, je niraMtara AtmabhAvamAM ramaNa karanArA-AtmArAmI hoya, je vastugate vastunuM svarUpa prakAzanArA hoya, jJAnI sapuruSanA sanAtana saMpradAyane anusaranArA je sadA avaMcaka hoya, ane je samakitI puruSa sArabhUta evI saMvara kiyAnA AcaranArA hoya, te ja sAcA zramaNa che, te ja sAcA sAdhu che, te ja sAcA muni* che, te ja sAcA nigraMtha che, bAkI bIjA te " dravyaliMgI veSadhArIo che. Ama te jANatA hoI, tevA sAcA bhAvayogIone ja, bhAvAcArya Adine ja te mAne che, temanA Adara-bhakti kare che. te nathI jevA besatA ke ANe sapheda kapaDA paheryA che ke pILA pItAMbara che ke tAMbara? laMgoTI che ke digaMbara che? kAraNa ke dharma kAMI kapaDAmAM saMtAI gaye nathI! eTale temAM te khALavA jatA nathI ! teo te game tyAM sAcuM bhAva-sAdhupaNuM dekhe tyAM namI paDe che ane AvA bhAvagIne ja mukhyapaNe A mArgamAM sthAna che. bhAvagIne ja "bhAva" ahIM pUchAya che; dravyAcArya AdinuM kaMI dravya" ahIM upajatuM nathI! kAraNa ke - "AtamajJAnI zramaNa kahAve, bIjA te dravyaliMgI re; vastugate je vastu prakAze, AnaMdaghana mata saMgI re....vAsupUjya." sayala saMsArI iMdriyarAmI, muni guNa AtamarAmI re; mukhyapaNe je AtamarAmI, te kahiye niSkAmI rezrI zreyAMsa" "Agamadhara guru samakitI, kiriyA saMvara sAra re; saMpradAyI avaMcaka sadA, zuci anubhava AdhAra re. zAMtijina"--zrIAnaMdaghanajI AtmajJAna samadazitA, vicare udaya prayoga; apUrvavANI paramathuta, sadguru lakSaNa yegya." "AtmajJAna tyAM muni paNuM, te sAcA guru hoya; bAkI kulaguru kalpanA, AtmArthI nahiM jaya."--zrI Atmasiddhi " saMmaMti pAsa, teM noti pAsa"--zrI AcArAMga sUtra "kAraja siddha bhaye tinako jirNa, aMtara muMDa muMDAya liyA re."--zrI cidAnaMdajI x"paramaThTho vahu samajo yuddho ne eNvI muLa jALI taddhi dara sAve muLa vaMti ni vALuM ''zrI kuMdakuMdAcAryajIkRta samayasAra * " pnnvihsmmcrnnvyvvhaaraayaarsmiisjjhaae| igasaMvegA a rao, chattIsaguNA gurU jayau / / " -zrI vajuvAmIpraziSyakRta guruguNachattIsI, Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (130) yogadaSTisamuccaya Ama jenAmAM bhAva-dIva pragaTayo che, evA jAgatI jota jevA sAkSAt gIsvarUpa bhAva AcAryAdi pratye saMzuddha evuM kuzala citta rAkhavuM, temane bhAvathI namana vagere karavuM, e uttama gabIja che. jema jinabhakti uttama gabIja che, tema sadaguru-bhakti saddagurubhakti paNa uttama yogabIja che, ema mahAtmA graMthakArane parama cobIja Azaya che. A sadagubhaktino mahimA zAstrakAroe atyaMta atyaMta gAya che, te eTale sudhI ke zrI sadgurune jina tulya kahyA che* tirathavAsano sUra sanna no nigama mArU (zrI gacchAcAra pannA), ne keI apekSAe jinanuM svarUpa samajAvanAra paNa zrI sadguru che, eTale tene upakAra adhika che ema samajIne tethI paNa adhika kahyA che. paMcaparameSThimAM arihaMtapada siddha pahelAM mUkayuM, te paNa pratyakSa sadgurune mahimA sUcave che, kAraNa ke jIvane AtmakalyANane mukhya dhorI rAjamArga e ja che, jIvanA svaccheda Adi aneka mahAdeSa sadguruzaraNamAM jatAM alpa prayAse jAya che, mAna Adi je AtmAne parama vairI che te paNa tethI saheje TaLe che; saMtacaraNanA Azraya vinA, anaMta sAdhana karatAM chatAM, je anaMta bhavabhramaNa aTakatuM nathI, tene saMtacaraNa AzrayathI alpa samayamAM aMta Ave che. A jJAnI puruSane daDha nirdhAra hovAthI, teoe sadgurubhaktine parama gabIja gayuM che. kAraNa ke seve sadguru caraNane, tyAgI daI nija pakSa te pAme paramArthane, nija padane le lakSa. pratyakSa sadguru sama nahiM, pakSa jina upakAra evo lakSa thayA vinA, Uge na Atma vicAra. sagurunA upadeza viNa, samajAya na jinarUpa; samajyA viNa upakAra ? samaye jinasvarUpa. pratyakSa sadguru zvegathI, svachaMda te rokAya; anya upAya karyA thakI, prAye bamaNuM thAya. svaccheda mata Agraha tajI, va sallusalakSa samakita tene bhAkhiyuM, kAraNa gaNI pratyakSa. mAnAdika zatru mahA, nija chaMde na marAya; jAtAM saddaghuru zaraNamAM, a9pa prayAse jAya." zrImad rAjacaMdrapraNIta zrIAtmasiddhi ane AvA mahAmahima vaMta parama upakArI bhAvAcArya, bhAvamuni vagerenuM vaiyAvRjya karavuM, vaiyAvacca-sevAzuzraSA karavI, te paNa uttama gabIja che, ema saheje samajI Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdaSTi : vidhithI puruSanI sevA (131) zakAya che. evI sevAne suavasara maLavo e parama ahobhAgyanI vAta che. vaiiyAvacca paNa vyAvRtta bhAva e vaiyAvRjyanuM lakSaNa che, vyAvRttabhAva eTale jemAMthI ahatva gabIja mamatva Adi bhAve vyAvRtta-nivRtta thayA che, pAchA haThI gayA che te. vaiyA vacca-sevAdharma evo hovo joIe ke temAM ahaMkAra, mamakAra, AzaMsA (phala-AzA) vagere duSTa bhAvo dUra thaI gayA hoya. athavA te "teone vyAdhi vagere AvI paDeze, tene potAnI zakti pramANe samyapha pratIkAra karavo, nivAraNa karavuM, tenuM nAma vayAvRtya-vaiyAvacca che. AvuM vaiyAvacca sadguru-sasAdhu Adi pratye AhAra-auSadhadAna vagere vaDe zAstramAM kahela vidhi pramANe karavA gya che. A vidhimAM khAsa karIne nIcenA muddA vivekapUrvaka lakSamAM rAkhavA gya che - (1) eka te puruSa vizeSa-je puruSa pratye vaiyAvacca karavAnuM che, tenI vaya, zarIraprakRti, avasthA-dazA vagere dhyAnamAM rAkhavA joIe. (2) bIjuM tene upakAra kevA prakAre thaI zake? kema karyuM hoya to A satpaSa AtmasAdhanamAM nirAbAdhapaNe pravartI zake ? ityAdi apekSA paNa lakSamAM levI joIe. (3) te prakAre parama nirapekSa, vidhi pramANe dehAdimAM paNa sarvathA niHspRha-nirIha muni Adi pratye upakAra karatAM eTale zuM ? vAstavika rIte huM A mhArA pitAnA AtmAne ja upakAra karuM chuM, A vaDe karIne hArA AtmAne ja A saMsArasamudramAMthI uddhAra karUM chuM; huM dhanya chuM ke Aje mane AvA parama supAtra mahAtmA sat puruSanI sevA karavAne parama suavasara sAMpaDaye -ItyAdi prakAre pitAnA ja AtmAne upakAra ciMtavo joIe. (4) A je vaiyAvacca-sevA huM karuM chuM, te bhagavAnanI AjJAnuM pAlana karuM chuM, ema bhAvavuM joIe. (5) A vaiyAvacca sarvathA nirAzaMsapaNe koI paNa jAtanI A lekaparalekanI kAmanA sivAya, phalanI abhisaMdhi vinA, phala tAkyA vagara, karavuM joIe. huM sevA karIza-te A muni Adi mane kaMI labdhi-siddhi batAvI Apaze, mane kaI tiSa maMtra-taMtra vagere camatkAra dekhADaze, mane evo koI rUDA AzIrvAda Apaze ke "jA baccA! hAruM kalyANa thaze, ke jethI karIne huM dhana-putra Adi ehika siddhi pAmIza, athavA paralokamAM mane AthI karIne AvuM AvuM phala prApta thaze -ItyAdi prakAre A bhava-parabhava saMbaMdhI AzaMsA, duSTa khoTI AzA vaiyAvaccamAM-sevAdharmamAM na hovI ghaTe. ane eTalA mATe ja ahIM kahyuM ke AmAM khAsa karIne zuddha Azaya he joI rakhe, zuddha cittavRtti ja hovI joIe. A sadgurunA sevA-bhakti aMge saMta jJAnezvarajI kahe che ke-"e gurusevA te sarva bhAgenI janmabhUmi ja che. kAraNa ke zekavaDe cUsAyelA jIvane e brahmasvarUpa * "vAdhyApuna teDapi tevAM vidhIya / svazaktyA yatpratIkAre vaiyAvRttyaM taducyate / / " -zrI amRtacaMdrAcAryajIkRta tattvArthasAra, Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (132) gadakTisamuccaya banAve che. jevI rIte pitAnA samagra jaLarAzine laI gaMgA samudramAM gurusevAnI maLe che, kiMvA zruti brahmapadamAM praviSTa thAya che, athavA pativratA strI prazaMsA pitAnuM jIvita ane potAnA guNAvaguNa sarva potAnA priyatama patine samapI de che, te ja pramANe potAnuM aMtAkaraNa AMtarbAhya, gurukuLamAM arpaNa karI dIdhuM che, ane pitAnA zarIrane gurukuLanA AgArarUpa banAvyuM che.--gurukuLamAM jenI evI ananya prIti rahelI tArA jovAmAM Ave, tenI AgaLa jJAna tenI sevA karatuM ubheluM hoya che. gurukRpA ja amRtanI vRSTi che, ane ApaNe gurusevA vRttirUpa repA chIe." ityAdi. "AvA pavitra satpAtranI ApaNe zodhI zodhI anna-pAna-vastra-pAtra-auSadha-AvAsa AdivaDe saMbhALa levI joIe; teonI bhakti-zuzraSA karavI joIe. evA supAtra che, jeo kevaLa potAnA ane pArakA jInA hitamAM ja pravattI rahyA che, ane jeo potAnA dehanI paNa apekSA nathI rAkhatA, tevA mahApuruSone dAna daI teonI bhakti karI, teone yega meLavI, mArI zaktione lAbha teone ApI aho ! huM kyAre kRtArtha thaIza? evI sadbhAvanA ApaNe sadA bhAvavI ghaTe che. * zrI manasukhabhAI kIracaMdrata dAnadharma-paMcAcAra, Ama A zrImad guru bhagavAnane anaMta apAra upakAra jANa, A dRSTivALe gIpuruSa tenI ananyabhAve sevA-bhakti kare che. te ciMtave che ke A parama kRpALu karuNasiMdhu saddaguru bhagavAne A huM pAmara para parama AzcaryakAraka zuM prabhucaraNa upakAra karyo che! huM te upakArane badale vALavA sarvathA asamartha chuM, kane dharUM? te pachI huM A prabhune caraNe zuM dharUM? kAraNa ke AtmAthI bIjI badhI vastu utaratI che ane te AtmA te A prabhue ja mane A che, mATe emanA caraNAdhInapaNe vastu e ja eka upAya che. ema ciMtavI te sadgurucaraNe AtmA paNa kare che-Atmanivedana kare che, AjJAdhIna thaI rahe che, dAsAnudAsa caraNareNu banI jAya che. "aho ! ahA ! zrI sadguru, karuNAsiMdhu apAra; A pAmara para prabhu karyo, aho ! aho! upakAra. zuM prabhu caraNa kane dharUM? AtmAthI sau hIna; te to prabhue Api, vatuM caraNAdhIna. A dehAdi AjathI, vattA prabhu AdhIna dAsa, dAsa, huM dAsa chuM, teha prabhune dIna."-zrI Atmasiddhi Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdaSTiH sahaja bhava udvega (133) ane A zuddha AzayavizeSa tathA prakAranA kAlabhAvathI hoya che, eTalA mATe lagabhaga kahevAI cUkeluM bIjAntara kahe che bhavodve gazca sahajo dravyAbhigrahapAlanam / tathA siddhAntamAzritya vidhinA lekhanAdi ca // 27 // bhavaudvega sahaja ane, dravya abhigraha tema; siddhAnta AzrI vidhivaDe, lekhanAdi paNa ema. 27 artha - ane sahaja evo bhavaudvega (saMsAra pratye vairAgya), dravya abhigrahanuM pAlana, tathA siddhAMtane AzrIne vidhithI lekhana Adi paNa gabIja che. vivecana bhava udvega suThAre."--zrI ga0 dasajhAya uparamAM je prabhubhakti ne sadUgurubhakti e gabIja batAvyA, te uparAMta bIjA paNa gabIja cheH (1) sahaja bhavaudvega, (2) dravya abhigrahapAlana, (3) vidhithI siddhAMtanA lekhanAdi. 1. sahaja bhava udvega saMsAra pratye udvega, atyaMta kaMTALe, aMtaraMga vairAgya upajavo e paNa uttama gabIja che. ane A vairAgya paNa sahaja eTale ke svAbhAvika hovo joIe, -nahi ke ISTaviyega, aniSTasaMga, rogaApatti vagere duHkhanAM kAraNethI upajato duHkhagarbhita vairAgya. te te eka prakArane dveSa che. evA duHkhagarbhita "masANIA vairAgyane "vairAgya" nAma ja ghaTatuM nathI. kAraNa ke te du:khajanya vairAgya te ArtadhyAnano prakAra che, mATe tevA kaMTALArUpa vairAgyane yogabIja paNuM ghaTatuM nathI. paNa janma, jarA, mRtyu, rega, zoka vRttiH-mAdha-saMsAra pratye udvega, kaMTALA, aNagamo-AnA (saMsAranA) janmAdirUpapaNue karIne-hoya che. sanesahaja, nahiM ke ISTaviyoga Adi nimittavALe, kAraNa ke tenuM te ArtadhyAnarUpapaNuM che, (aSTaviyoga vagere kAraNe upajato vairAgya ArtadhyAnarUpa che ). kahyuM che ke-"pratyutpannAnu suvAnni joSa dazaHT = vairAya" ItyAdi, "pratyutpanna du:kha thakI nirveda, kaMTALo te te TheSa che, vairAgya nathI." sahaja bhaThega e yogabIja che, ema saMbaMdha cAlyo Ave che. tathA drathAmikagiTanaH-dravya abhigahana pAlana,--auSadha vagerenA saMpradAnane AzrIne. viziSTa kSayapazamabhAvarUpa bhAva abhigrahano abhinnagraMthine asaMbhava che, tethI dravya abhigrahanuM grahaNa che. A paNa gabIja che. tathA nittamAriyantathA siddhAntarUpa arthane-viSayane AzrIne, -nahiM ke kAma Adi zAstrone, zuM? to ke-vidhinA-vidhithI, nyAyapAjita dhananA sataprayoga Adi lakSaNavALA vidhivaDe karIne; zuM? te ke-lunA 2-lekhana Adi paNa anAma gabIja che. Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (134) gadaSTisamuccaya Adi duHkhamaya saMsAranuM sAcuM yathAtathya svarUpa vicAratAM, je sahaja-svAbhAvika bhokaeNga-saMsAra pratye aNagamo upaje, khare vairAgya jaje, tene ja gabIja kahevA yogya che ane te ja atre prastuta che kAraNa ke A yogadaSTivALA vivekIne mana saMsAranuM AvuM svarUpa spaSTapaNe saMvedAya che: "janma jarA maraNe karI e, e saMsAra asAra te karyA kama sahu anubhave e, kaI na rAkhaNahAra to." -zrI vinayavijyajIkRta puNyaprakAza stavana puhIne je chatra pare kare, merune kare daMDa re; te paNa gayA hAtha ghasatA, mUkI sarva akhaMDa...mAyAjAla re."zrI padyavijayajI zarIramAM vyAdhi pratyakSa thAya, te koI anya lai nA zakAya; te bhagave eka sva Atma pita, ekatva ethI naya sujJa zete. vidyuta lakSmI prabhutA pataMga, AyuSya te te jaLanA taraMga; puraMdarI cApa anaMga raMga, zuM rAciye tyAM kSaNano prasaMga?" -zrImad rAjacaMdrajI Ama saMsAra svarUpane vedI rahe te mahAnubhAva pitAnA AtmAne saMbodhIne bhAve che ke-he jIva! te anaMta janmonI aMdara judI judI jananIonuM eTaluM dhAvaNa pIdhuM che ke te bheguM karIe te samudranA jala karatAM paNa vadhI jAya ! hArUM vairAgya bhAvanA maraNa thatAM judI judI mAtAonI AMkhamAMthI eTaluM pANI vachUTayuM che ke te ekaThuM karIe te sAgarajala karatAM paNa vadhI jAya! Ama he jIva! hArA anaMta janma-maraNa thayA che. temAM tene putra ne kene pitA? konI kA jhara " pati thaMchIruM mautanamaMtarASTra kathA aNNANNANa mahAjasa ! sAyarasalilA hu ahiyayaraM // tuha maraNe dukkheNa aNNaNNANaM aNeyajaNaNINaM / MAja jayagIruM sArasasTiDhA du avicAra zrI kuMdakuMdAcAryajIkRta bhAvaprAta "kasyApatyaM pitA kasya kasyAmbA kasya gehinI / eka eva bhavAmbhodhau jIvA bhramati dustare // " -zrI amRtacaMdrAcAryajIkRta zrI tatvArtha sAra "bhavAbdhiprabhavA sarva saMbaMdhA vipadAspadam / saMbhavaMti manuSyANAM tathA'nte suSTu nIrasAH // gagananagarakalpaM saGgamaM vallabhAnAma, jaladapaTalatalyaM yauvanaM vA dhanaM vA / svajanasutazarIrAdIni vidyuccalAni, kSaNikamiti samasta viddhi saMsAravRttam // " -zrI zubhacaMdrAcAryajIracita zrI jJAnArNava, "janmatAladramAjantuphalAni prcyutaanydhH| gAya mRtyummA mantare yu ciraMjAm | "--zrI AtmAnuzAsana, Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdaSTi : vairAgya bhAvanA, (135) mAtA ne kenI strI ? A dustara saMsAra-sAgaramAM A jIva ekale ja bhame che. A saMsAra samudramAM upajatA sarva saMbaMdhe manuSyone vipattinA sthAna thaI paDe che ne aMte atyaMta nIrasa nivaDe che, ema he jIva! tuM hArA rejanA anubhava parathI najare nathI jete? A jagamAM je prIta-sagAI che te paNa keTalI badhI jUThI, mAyAvI, ne svArtha prapaMcamaya che, ene kaDe anubhava zuM tane nathI thaya? priyajanone saMgama gagananagara jevo che, yauvana ne dhana vAdaLA jevA che, svajana-putra-zarIra vagere vijaLI jevA caMcala che, Ama AkhuM saMsAracaritra kSaNika che, ema he jIva! tuM jANe che, chatAM A tyAre tuccha vaibhava ne parivAra dekhIne tuM manamAM zAne malakAya che? DAbhanI aNI para rahelA jalabiMda jevuM A lhArUM jIvana kSaNika che. janmarUpa tADa-vRkSamAMthI bhraSTa thayelAM A lhArA jIva-phalane mRtyubhUmie pahoMcatAM keTale vakhata lAgaze? mATe he mUDha jIva! meha ma pAma ! maha ma pAma! have te A anaMta khedamaya saMsArathI virAma pAma! virAma pAma! " mUDha muhyasi mudhA, mUDha muhyasi mudhA, vibhavamanuciMtya hRdi saparivAram / kuzazirasi nIramiva galadanilakaMpitaM, vinaya jAnIhi jIvitamasAram // mUDha // " zrI vinayavijayajIta zrI zAMtasudhArasa. ItyAdi prakAre bhAvanA bhAvatAM tene sahaja vairAgyanI kuraNa thAya che, te bhavathI kheda pAme che-thAkI jAya che, ne A janmamaraNa paraMparAnI jALamAMthI chUTavAnI tIvra icachA kare che- mekSanI abhilASA kare che, ne sAce mumukSu" bane che. eTale pachI te vairAgyathI mokSane upAya jANavA mATe ghaNA prayAsathI sAcA saddagurunI zodha kare che; cittabhUminI ane parama durlabha evA tenI prApti thaye, tene parama upakAra gaNI mana AdratA vacana-kAyAnI ekAgratAthI tenA AjJAdhInapaNe varte che. eTale sadguruno bodha tevA vairAgyavAsita jIvane lAgatAM, tene samyagujJAna Adi kalyANaparaMparAnI prApti thAya che, kAraNa ke vairAgya-jalathI tenI cittabhUmi pacI thaI hovAthI temAM bodha UgI nIkaLe che. Ama sAco aMtaraMga vairAgya tene uttama gabIjarUpa thaI paDe che. ane tevA aMtaraMga vairAgyano raMga jyAM lagI cittamAM na lAgyuM hoya, tyAM lagI jIvamAM jJAna pAmavAnI yegyatA paNa AvatI nathI. jyAM lagI citta-bhUmi kaThaNa hoya tyAM lagI siddhAMtajJAna temAM pravezI zakatuM nathI, uparachaluM thaIne cAlyuM jAya che. paNa jyAre vairAgya jalanA siMcanavaDe te citta-bhUmi Adra thaI pocI bane che, tyAre ja temAM samyagrajJAna-bIjane prakSepa thaI zake che. sva. zrI manasukhabhAIe ( A vivecakanA pU. pitAzrI) zAMtasudhArasa prastAvanAmAM yathArtha ja jyAMsudhI vairAgyarUpI recaka dravyathI cittavRttine malina vAsanArUpa maLa sApha thayo nathI, tyAMsudhI jIvane siddhAMta bodharUpa-rasAyaNarUpa pauSTika auSadha guNa na kare, niSphaLa jAya, Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (136) yogadaSTisamuccaya athavA cittacaMcaLatArUpa vikAra upajAve jyAM sudhI vairAgya jaLanA siMcanathI cittabhUmi yatheccha bhIMjAI na hoya, tyAMsudhI tattvajJAnarUpa siddhAMta bodhanuM bIja temAM kayAMthI vAvI zakAya ? na ja vAvI zakAya; chatAM te tyAM prakSepavAmAM Ave che te kare nahiM, vyartha jAya." tyAga virAga na cittamAM, thAya ne tene jJAna; aTake tyAga virAgamAM, te bhUle nija bhAna. vairAgyAdi saphaLa che, je saha AtamajJAna; tema ja AtamajJAnanI prApti taNuM nidAna." zrImad rAjacaMdrajI prabhuta zrI Atmasiddhi eTalA mATe A sahaja bhava udvegane-sAcA aMtaraMga vairAgyane paNa uttama gabIja kahyuM te yathArtha che. ane Ama atyAra sudhI je bIja kahyA te A pramANe- "ganA bIja Iha grahe, jinavara zuddha praNAme re; bhAvAcAraja sevanA, bhava udvega suThAme re....vIra"-zrI ga0 sajajhAya 2-8 2. dravya abhigraha pAlana tathA dravya abhigrahanuM pAlana-sevana e paNa uttama yogabIja che. nirdoSa AhAra, auSadha, zAstra, upakaraNa AdinuM muni vagere satpAtrane saMpradAna karavuM, samyaphaprakAre vidhi pramANe dAna karavuM, ItyAdi dravya abhigraha che, zubha saMkalpa che. bhAva supAtra-kSetre abhigraha te graMthibheda thayA pachI viziSTa kSapazamavaMtane hoya che, ane A dAna-bIja daSTivALAne haju graMthibheda thaye nathI, eTale tene bhAva abhigraha saMbhavate nathI, tethI ahIM dravya abhigrahanuM grahaNa karyuM che. AtmadhyAnamAM nimagna, dehamAM paNa kiciMtu mUcha nahi dharAvanArA, ane saMyamanA hetuthI ja dehayAtrAmAtra nirdoSa vRtti dharAvanArA, evA ekAMta AtmArthane ja sAdhanArA sAcA sAdhu munivarane, yathAzakti vidhipUrvaka yogya dAna vagere devuM, tene atyaMta mahimA zAstramAM varNavavAmAM Avyo che. jema pRthvImAM paDeluM nAnuM sarakhuM vaDanuM bIja kALe karIne, chAyAthI zobhatuM ne ghaNuM phaLathI mIThuM evuM moTuM jhADa banI jAya che, tema supAtra puruSane yegyakALe bhaktithI ApeluM alpa dAnarUpa bIja paNa kALe karIne. meTA vaibhavarUpa chAyAthI zobhatA tathA ghaNu phaLathI mIThA evA mahA mokSamArgarUpa vRkSamAM pariNamI makSa phala Ape che. x " kSitigatamiva baTabIjaM pAtragataM dAnamalpamapi kAle / phalati cchAyAvibhava bahuphalamiSTaM zarIrabhRtAm / / " -zrI samaMtabhadrAcAryajIta ratnakaraMDazrAvakAcAra Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdaSTi: sArvajanika dAnAdi (137) jema sArA kSetramAM vAveluM eka bIja UgI nIkaLI asaMkhya phaLa ApI, anaMtA bIja pedA karI, te te bIjemAM pAchI anaMtA bIja pedA karavAnI, ema paraMparAe anaMtAnaMta phaLanI yegyatA Ape che, tema supAtrane ApeluM dAna anaMta kalyANanuM kAraNa thAya che. eka supAtra maharSine khAnapAnanuM bhaktipUrvaka dAna dIdhuM hoya, to te supAtranA dehane yatheccha nirvAha thAya che, ane te supAtra pachI jIvone kalyANamaya upadeza ApI bIjA aneka supAtro banAve che, je pAchA pratyeka aneka aneka karI, ghaNuM ane supAtra thavAnAM kAraNika thAya che. Ama eka supAtrane dAna ApavAthI paraMparAe aneka supAtro nIpaje cheje jIvonAM amegha kalyANanAM kAraNarUpa ja che." -zrI manasukhabhAI kIratacaMdra mahetAkRta dAnadharma-paMcAcAra eka rIte joIe te mokSamArganuM pravartana dAnathI ja thAya che. kAraNa ke mokSamArga samyagajJAna-darzana-cAritrarUpa che, tene dhAraNa karanArA mahAmunIzvare che, ane dehavaDe karIne teo te dharmamArgane ArAdhe che. deha paNa AhAra hoya te Take che, mATe nirdoSa AhArapAna-auSadha-zAstra AdinuM dAna je satpAtra muni Adine kare che, te mokSamArgane dhArI rAkhe che--TakAve che, ema padmanadipaMcaviMzatikAmAM dAna adhikAre mahAnircatha munIzvara padmanaMdijIe kahyuM che. ane AvuM satpAtra pratye devAmAM AvatuM dAnAdi AtmAmAM tevA prakAranI yogyatAnuM ropaNa kare che, tethI tene yogabIja kahyuM che. supAtra dAnanA prabhAve ghaNA jIvo saMsArasAgara tarI gayA che, enA puSkaLa daSTAMte zAstramAM maLI Ave che. jema ke zrI zreyAMsakumAra, zrI zAlibhadrajI mahAmuni Adi. athavA te sArvajanika upagane mATe dAnAdi karma karavuM, tene paNa atra samAveza thAya che. dIna-duHkhI janatA mATe vivekapUrvaka pitAnA dravyane yathAzakti vyaya karavo, dAna - devuM, nirdoSa auSadha Adine prabaMdha karavo, deza-kAlane anusarI davAkhAnA sArvajanika -ispitAla vagere karAvavA, AhAra-pANInI jogavAI karI ApavI, dAnadAnAdi zAlA ughADavI; temaja rogacALo phATI nIkaLe tyAre athavA kudaratI kepa thAya tyAre, saMkaTa samaye pitAnA tana-mana-dhananI sarva zakti khacIne janatAnI-daridranArAyaNanI jeTalI bane teTalI sevA karavI; A badhuM ya prazasta hoI paraMparAe gabIjanuM kAraNa thAya che. kAraNa ke puSTa AlaMbanane AzrIne karavAmAM AvelA te dAnAdi karmane lIdhe pravacananI unnati thAya che, ane tethI karIne lokone bIjAdhAna Adi bhAvanI prApti thAya che. Ama ghaNA jIvonA upakArathI anukaMpAnuM nimitta bane che, tethI atre mukhya evo zubhAzayarUpa hetu hoya che. * ane A dAnanuM dharmagapaNuM phuTa karavAne bhagavAne pote paNa 'puSTAlambanamAzritya dAnazAlAdikarma yat / tattu pravacanonnatyA biijaadhaanaadibhaavtH|| bahUnAmupakAreNa nAnukaMpAnimittatAm / atikrAmati tenAtra mukhyA hetuH zubhAzayaH // " zrI yazovijayajIkRta dvAo dvA Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (138) yogaSTisamuccaya pravrajyA pUrve sa'vatsara dAna dIdhuM hatu.. are! dIkSA lIdhA pachI paNa te paramakRpALu mahAvIra deve anukaMpAvizeSathI brAhmaNane deva vastra ApI dIdhu hatu! x 3. vidhithI siddhAnta lekhanAdi siddhAnta, sadAgama, satzAstrarUpa viSayane AzrIne lekhana Adi karavA, karAvavA te paNa uttama cAgabIja che; paNu kAmazAstra, arthazAstra vagere asatzAstrane AzrIne lakhavuM-lakhAvavu vagere te yAgamIja nathI, eTalA mATe siddhAntane AzrI' ema kahyuM. 'asatzAstra tA manane vyAmeAha pamADI ekadama mehasAgaramAM phekI de che, kSaNabhara kAnane mIThuM lAge che, paNa pachI te avidyAnuM jhera phelAvI jIvane sUcchita kare che; evA asazAstranuM AtmAthIne zuM prayeAjana ? jagatpnya evuM satzAstra vidyamAna sate karyA subuddhi puruSa kuzAstrAthI peAtAnA AtmAnI viDaMbanA kare ?' ema zubhacadrAcAya jIe zrI jJAnAvamAM kahyuM che. eTalA mATe atre te asatzAstrane niSedha karyAM. AtmAthI teA satzAstranA ja lekhanAviDe tenA bhakti-mahumAna kare. A siddhAntanA lekhanAdi paNa vidhithI hAvA joI e. vidhithI eTale nyAyeApArjita -nyAyathI sAcI pramANika nItithI kamAyelA dhananeA ja AvA satkAmAM sadupayAga thavo joie. leAkeAne lUTIne, cUsIne, chetarIne, kALA bajAra karIne, aneka prakAranA phUTavaTAva-apramANikatA AcarIne kamAyelA dhanane AvA satkAryoMmAM sthAna ja nathI. koI ema jANatA hAya ke huM aneka prakAre chaLaprapa'ca karI hamaNAM tA paisA bhegA karUM, ane pachI AvA dharmAMkAmAM vAparIza, te te brAMtimAM ja rame che, mUrkhanA svargamAM ja ( Fool's Paradise) vase che! kAraNa ke nyAyeApArjita dhana e te sanmArgane anusaranAra mArgAnusArInuM prAthamikamAM prAthamika lakSaNa che, prathama pagathiyu che, prathama bhUmikA che, kakkAnA pahelA akSara che. e ja atre vidhi kahyo che. ane te dhananA paNa vivekapUrvaka satprayAga-uttama sadupayoga thavA joie. je je prakAre te siddhAMta-zAsranuM bahumAna, bhakita, gaurava, mAhAtmya vadhe, je je prakAre AtmAmAM temaja jagamAM tenI prabhAvanA thAya, te te prakAre te te satheAne anurUpa-chAje evA bAhyaabhyaMtara sarvAMgasuMdara sAdhanA, lekhanAdimAM yAjavAnA viveka vAparavA joIe;-e vidhi che. A aMge zrI manasukhabhAie bahu mananIya zabdo kahyA che:-- vidhithI eTale * " dharmAGgatvaM sphuTIkartuM dAnasya bhagavAnapi / ata eva vataM grahan dadau saMvatsaraM vasu // " zrI dvA dvA " jJApakaM cAtra bhagavAnniSkrAnto'pi dvijanmane / devadUSyaM dadaddhImAnanukaMpA vizeSataH // " zrI haribhadrasUriSkRta aSTaka. Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdraSTi : vidhithI siddhAMta lekhanAdi (139) ApaNA puNya mujaba ApaNane prApta thayela zaNagAra, ghareNAM, paisA, maNi, mANikathAdi javAhIra sAcavavA ApaNe zeAbhItA kabATa, peTI, paTArA ke tijorI vasAvIe chIe, tA ci'tAmaNiratna samAna zabdo jemAM rahelA che, te graMtha ane jALavI rAkhavA kevA sundara kAgaLa, chApa, puMThA, khAiDIMga Adi sAdhana joIe ? bahu suMdara, zeAbhanIka, TakAu, manahara, graMthanu gaurava jALave-vadhAre evAM, jJAnanA bahumAna-bhaktibhAvasUcaka-AvAM kAgaLa, chApa, puMThAM Adi joie. jIva graMthamAM praveza karI edha pAme te pahelAM A mahAranA dekhAvathI ja edha pAmI, TharI jAya che. hAla pavitra graMthAnI kharAma kAgaLa, kharAba zAhI- chApa, namAlAM puMDAM e vagerethI piraNAme Thera Thera AzAtanA thatI dekhAya che. x x x suvaNu akSare hajArA khalke lAkhA rUpiA khacI' sUtranI eka prata pUrvanA kAI bhAgyazALI puruSe (saMgrAma seAnIe) lakhAvI ApaNe sAMbhaLIe chIe, e zuM sUcave che? jJAna-mahumAna." --zrI zAMtasudhArasa prastAvanA. 66 Ama siddhAMta-zAstranuM gaurava-bahumAna-bhakti vadhe, prabhAvanA thAya, evI suMdara vidhithI siddhAMta lakhAvavA vagere paNa uttama yeAgakhIja che. 'dravya abhigraha pALavA, auSadha pramukhane dAne 2; Ahara Agama AsarI, likhanAdika bahumAne re. vIra0" zrI cAga. sajjhAya, -9 * Adi' zabdanA artha kahe che-- lekhanA pUjanA dAnaM zravaNaM vAcanodgrahaH / prakAzanAtha svAdhyAyazcintanA bhAvaneti ca // 28 // // lekhana pUjana dAna ne, zruti vAMcana udgAha; prakAzanA svAdhyAya ne, ciMtana bhAvana cAha, 28 artha:--lekhanA, pUjanA, dAna, zravaNa, vAMcana, ugrahaNa, prakAzanA, svAdhyAya, ciMtanA ane bhAvanA-ema lekhanAdeithI samajavu, vivecana siddhAntane AzrIne, parama zrutajJAnanA viSayamAM, zuM zuM karyuM... hAya ? tA yAgamIja gaNAya, te ahIM phruTa karyu" che :-- vRtti :- DhelanA-lekhanA, sapustakAmAM lakhAvavuM te; dhUnana-puSpavastrAdithI pUjana karavuM' te pUjanA. vArtta-dAna-pustaka AdinuM. vaLa-zravaNu-vyAkhyAnanuM; vAcanA vAcanA, svayameva vAMcavuM te; AnA uddhaHudbhaha, vidhiyo grahaNa. AnI ja prahArAnA-prakAzanA, grahaNa karelA siddhAMtAnuM bhavye samakSa prakAzavuM te. atha svAdhyAya-ane-svAdhyAya, vAcanA Adi, AnI ja cintanA-ciMtanA graMthanA athathI; AnI jamAtrane te 2-bhAvanA, A ja siddhAMta saMbaMdhI bhAvanA, A yogamIja che, ema sabaMdha che. Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (140) gadaSTi samuciya lekhanA-sat pustakomAM, suMdara graMthamAM te sazA lakhAvavA. te te siddhAMtane chAje evA anurUpa kAgaLa, zAhI, chApa, pUMThAM vagere, zAstranuM gaurava dIpAve evA bAhya AkarSaNarUpa guNethI, temaja akSara, varNa, zabda, artha AdinI zuddhi-susaMkalanA vagere AtyaMta guNothI yukta, evA sarvAMgasundara sadagraMthamAM sazAnuM lakhavuM-lakhAvavuM te lekhanA. ane A yogadRSTi pAmelo mumukSujana te satazrutano parama upakAra gaNI jema bane tema tenI prabhAvane karavA icche che, eTale te lekhanAdimAM yathAzakita pravarte che. kAraNa ke te sArI peThe samaje che ke-pApa vyAdhinuM auSadha zAstra che, puNyanuM nibaMdhana zAstra che, sarvatra gamana karanAruM cakSu zAstra che, sarva arthanuM sAdhana zAstra che." "pApAmayauSadhaM zAstraM zAstraM puNyanibandhanam / cakSu sarvatra zAa zAa sarvAcasAdhanam | zrI yogabindu, 255 pUjanA-puchapa, vastra, dhUpa, dIpa AdivaDe sazAstranI-paramazratanI pUjA karavI te pUjanA. A bAhya pUjanA aMtaraMga bahumAna-bhaktinI sUcaka che, kAraNa ke mumukSu jogI jananA manamAM evo bhAva upaje che ke-A satpuruSanA vacanAmRtane mATe huM mahArUM sarvasva ovArI nAMkhyuM te paNa ochuM che, A satu puruSanA vacanAmRta hArA hRdayamAM akhaMDa jJAnadIpaka pragaTAve ! Ama nirmala aMtaHkaraNathI sazAstranA guNagrAma karavA te paNa pUjAne prakAra che. jemake-- anaMta anaMta bhAva bhedathI bharelI bhalI, anaMta anaMta naya nikSepe vyAkhyAnI che; sakala jagata hitakAriNI hAriNI meha, tAriNI bhavAbdhi mikSacAriNI pramANa che; upamA ApyAnI jene tamA rAkhavI te vyartha, ApavAthI nija mati mapAI meM mAnI che; aho rAjacaMdra ! bAla khyAla nathI pAmatA e, jinezvara taNI vANI jANI teNe jANI che. -zrImad rAjacaMdrajIpraNIta zrImokSamALA. dAna-anya AtmAthI mumukSune athavA satpAtra nigraMtha munIzvara Adine sazAstra ApavuM te dAna. satzAstrane niHsvArtha paNe pracAra kare, paramazrutanI ekAMta AtmakalyANArthe prabhAvanA karavI, te AmAM samAya che. Ama jJAnanuM te dAna karavAnuM che, te pachI jJAna vecIne dravya upArjana karavAnI adhama vRttinI vAta te kyAMya dUra rahI ! vAMcanA-satuzAstranuM pote vAMcana karavuM te A paNa AzAtanA TALI, vinayavivekapUrvaka, dravya-bhAva zuddhi jALavI thavuM joIe. sadgurunA virahe sakzAstrane abhyAsa supAtra mumukSu jIvane parama AlaMbanabhUta thAya che. kAraNa ke te puruSanAM vacane AgamasvarUpa che, to paNa vAraMvAra pitAthI vacanayoganI pravRtti na thAya tethI, tathA niraMtara samAgamane vega na bane tethI, tathA te vacananuM zravaNa Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdaSTi-siddhAnta lekhana-pUjanAdi (14) tArazya smaraNamAM na rahe tethI, tema ja keTalAka bhAvonuM svarUpa jANavAmAM parAvartananI jarUra hoya che tethI, ane anuprekSAnuM baLa vRddhi pAmavAne arthe vItarAgakRta-vItarAga zAstra eka baLavAna upakArI sAdhana che."--zrImad rAjacaMdra, patrAMka 694 (755) udUgraha-vidhipUrvaka zAstrasiddhAMtanuM udgahaNa. AmAM upadhAna kriyAne samAveza thAya che. te te zAstranA adhikArI thavA mATe, Atmazuddhi athe karavAmAM AvatI te jJAnapUrvakanI zuddha kiyA che. temAM siddhAntanA bahumAnapUrvaka jJAnArAdhanane parama udAra hetu rahe che. paNa je mAtra bAhya ADaMbara ne kriyAjaDapaNAmAM ja tenI paryAptatA mAnavAmAM AvatI hoya, te tene mULa ISTa uddeza visarAI jAya che, ne "sApa gayA ne lIsoTA rahyA" tenA jevuM thAya che! "dhAmadhUme dhamAdhama calI, mokSamAraga rahyo dUra re" (zrI yazovijayajI)-tenA jevI karuNa sthiti thaI paDe che! prakAzanA pitAne je siddhAntane bodha thayo hoya, te bIjA supAtra jijJAsu, mumukSu, AtmAthI jIva pAse prakAzavo, kahI dekhADavo-pragaTa karavo te. keI jIvane kSayapazama prabaLa hoya, samajaNa sArI hoya, te nirabhimAnapaNe UMcethI svAdhyAya karato hoya evI rIte te tenA arthanuM vivecanAdirUpe prakAzana kare, te vaktA zrotA bannene lAbhakartA thAya che, sva-parane upakArI thAya che. * zrotAne lAbha thAya ke na thAya, paNa vaktAne te thAya ja che; A graMthanA arthanuM prakAzana e ja ene paramArthalAbhanuM kAraNa che. svAdhyAya--eTale sajhAya tenA vAcanA Adi A cAra prakAra che - (1) vAMcanA-eTale vinaya sahita nirjarA tathA jJAna pAmavAne mATe sUtra siddhAMtanA marmana jANanAra guru ke sapuruSa samIpe sUtra tattvanuM vAMcana laIe, tenuM nAma vAMcanA AlaMbana. (2) pRcchanA-apUrva jJAna pAmavA mATe, jinezvara bhagavaMtane mArga dIpAvavAne tathA zaMkAzalya nivAravA mATe, tema ja anyanA tatranI madhyastha parIkSA mATe, yathAyogya vinaya sahita gurnAdikane prazna pUchIe tene pRcchanA kahIe. (3) parAvartAnApUrve jinabhASita sUtrArtha je bhaNyA hoIe te samaraNamAM rahevA mATe, nijerAne artha, zuddha upaga sahita zuddha sUtrArthanI vAraMvAra sajhAya karIe, tenuM nAma parAvartanAlaMbana. (4) dharmakathA-vItarAga bhagavAne je bhAva jevA praNIta karyA che, te bhAva tevA laIne, grahIne, vizeSa karIne, nizcaya karIne, zaMkA, kaMkhA ane vitigicchA rahitapaNe, pitAnI nirjarAne arthe sabhA madhye te bhAva tevA praNIta karIe, ke jethI sAMbhaLanAra, sahanAra bane bhagavaMtanI AjJAnA ArAdhaka thAya, e dharmakathAlaMbana kahIe." -zrI mokSamALA, pATha 75 * "mavatti dharma hotu: caiAttatA hitazravAra tRtratADanughavudrayA vaturAttatamavatti ! "--zrI umAsvAti mahArAja Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (142) gadaSTi samuccaya ciMtanA-je siddhAMta vAMcyA hoya, zravaNa karyA hoya, grahaNa karyA hoya, tenuM tatvaciMtana karavuM, sUkSma vicAraNA karavI, UhApoha kara, hepAdeya viveka vicAra te ciMtanA. bhAvanA-te ne te siddhAMtanuM punaH punaH bhAvana karavuM, raTaNa karavuM, pharI pharI pheravavuM, dhUna lagAvavI, ke jethI karIne tenA saMskAranI daDha chApa AtmAmAM paDe, tene daDha bhAvaavihaDa raMga AtmAmAM lAgI jAya. bhAvanA eTale puTa. jema suvarNane sAva cekabuM karavuM hoya te saMpuTamAM, kulaDImAM mUkI, pharI pharI tapAvavArUpa bhAvanA-puTa detAM te zuddha thAya che, athavA suMTha Adine zuddha karavA, kamAvavA, nimaka ane liMbunA rasanA pharI pharI puTa ApI pharI pharI sukavavArUpa bhAvanA detAM zuddha thAya che; xx x tema A jIvane paNa judI judI rIte vastu vicAratAM jJAnanirmaLatA thAya che, vastusthiti yathArtha samajAya che." zrI manasukhabhAI kIratacaMdrakRta zAMtasudhArasa vivecana, Ama bhAvanA e Atmazuddhine uttama prayoga che. te eTale sudhI ke tethI ke tethI saMpUrNa Atmasiddhi sAMpaDe che, AtmabhAvanA bhAvatAM jIva kevalajJAna pAme che. te mATe parama addabhuta maMtrarUpa sUtravacana che - Atama bhAvanA bhAvatAM jIva lahe kevalajJAna re." Ama siddhAMtanA lekhana, vAMcanAdi paNa uttama gabIja che. lekhana pUjana ApavuM, zrata vAcanA udagrAhe re, dhyAna vistAra sajajhAyathI, ciMtana bhAvana cAho... re vIra" -zrI gasakjhAya, 1-10 tathA-- bIjazrutau ca saMvegAtpratipattiH sthirAzayA / tadupAdeyabhAvazca parizuddho mahodayaH // 29 // bIja zravaNe saMvegathI, sthiraAzaya zraddhAna; upAdeya tasa bhAva je, zuddha mahodayavAna. 29 vRtti -vIjJakRtI ane bIjazruti thatAM, yakta egabIja saMbaMdhI zravaNa thatAM, saMveTsaMvegathakI, zraddhAvizeSane lIdhe, pratipatti :-"A ema che" evA rUpe pratipatti-mAnyatA, sthirANAvA-sthira AyavALI-tathA prakAranA cittaprabaMdhana vistrotasikAnA (ulaTA vaheNanA) abhAvathI karIne, tAreyamAraane tene upAdeya bhAva-e bIjazrutine upAdeyatA bhAva, (A bIjazruti grahaNa karavA cagya-AdaravA yogya che evo bhAva), mrizuddha:-parizuddha-phala ausukathanA-phalanI utsukatAnA abhAvathI, mAtrA :-te ja mahA udayavALA hoya che; AnuSaMgika evA abhyadayathakI-niHzreyasUnA (mekSanA) sAdhanane lIdhe. Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdaSTi : bIjathA prIta-zuddha zraddhA (143) artha ane gabIjanuM zravaNa thatAM, saMvegathakI sthira AzayavALI pratipatti mAnyatA; ane tene parizuddha evo mahodayavALa upAdeyabhAva --(A paNa gabIja che.) vivecana "bIjakathA bhalI sAMbhaLI, romAMcita hoya deha re; eha avaMcaka yugathI, lahie dharama saneha re...vIra"-zrI dava 11 uparamAM je gabIja kahyA, te gabIjanuM zravaNa thatAM, te yoga viSayanI kathA vArtA sAMbhaLatAM saMvegathI-parama bhAlAsathI "A ema ja che evI je mAnyatA thavI, pratipatti thavI, te paNa gabIja che. te kathA sAMbhaLatAM evo saMga-bhAvAvezarUpa bIjakathAne prema zraddhAvizeSa upaje, e prema phure ke-"A meM je zravaNa karyuM te zuddha zraddhA ema ja che, tatti che,' evA sahaja uddagAra nIkaLI paDe. AvI pratipatti, mAnyatA, sahaNa, aMtarAtmAthI svIkAra the, te paNa gabIja che. ane A pratipatti-zraddhA paNa sthira AzayavALI hoya. kAraNa ke A yogadaSTimAM vartanArA mumukSunA cittanI sthiti evI hoya che ke temAM visrotasikAne eTale ke upara kahyuM tethI UlaTA pravAhane abhAva-asaMbhava hoya che, tene cittanuM vaheNa ekadhArUM prastuta mAnyatA bhaNuM sthirapaNe vahyA kare che; tethI UlaTuM- dhuM vaheNa thatuM nathI. ane eTalA mATe ja A mumukSu jogIjana,jyAre kyAMya paNa prabhubhaktinI, gurubhaktinI ke mRtabhaktinI vArtA cAlatI hoya, tyAre te premamaya bhaktirasamAM nimagna thAya che, parama bhAllAsamAM AvI jAya che, tenA zarIramAM romAMca ullase che-rUMvADA khaDA thAya che, ane saMvegamAM-atyaMta AvezamAM AvI jaIne te bolI UThe che-A je kahevAmAM Ave che te badhuM ya ema ja che. prabhubhakti Adine kharekhara ! e ja atula aciMtya prabhAva che. ane Ama te sAcA aMta:karaNathI mAne che, zraddhe che. AvI aMtaraMga zraddhAsahaNuM atyaMta Avazyaka che. kAraNa ke tevI zraddhA vinAnuM gabIjanuM sevana zuM phaLa Ape? zuddha zraddhA vinAnI je kaMI kriyA karavAmAM Ave che te te "chAra paNa lipaNuM" jevuM che, "ekaDA vinAnA mIDA" jevuM che. gIrAja AnaMdaghanajIe garjanA karI che ke deva guru dharmanI zuddhi kaho kima rahe? kima rahe? zuddha zraddhAna ANe; zuddha zraddhAna viNa jeha kiriyA kare, chAra para liMpaNe te jANadhAra taravAranI." graMthakAra maharSi te haju eka DagaluM AgaLa vadhIne kahe che ke bIjazrutimAM zraddhAnI vAta te dUra rahI, paNa tenA pratye upAdeya bhAva --A grahaNa karavA yogya che evo Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (144) gadaSTisamuccaya AdarabhAva upaje, e paNa cagabIja che, e paNa moTI vAta che. upAdeya bhAva eTale ke yogabIjanuM zravaNa karavA yogya che, gabIjanI kathA-vArtA paNa yogabIja sAMbhaLavA gya che, evI paNa Adarabuddhi upajavI te paNa prazasta che. jinabhaktinI kathA ke sadaguru-satuzAstrane mahimA sAMbhaLavA pratye AdarabhAva pragaTe, te paNa yogabIja che, kAraNa ke saMvegaraMgathI jyAre Avo upAdeyabhAva upaje che, tyAre bhAvathI atre sAcI icchA utpanna thAya che, eTale pachI te pitAnI zaktino daDha vicAra karIne tenA grahaNamAM pravarte che.* A upAdeyabhAva parizuddha-sarvathA zuddha have joIe. eTale ke A leka-paraleka saMbaMdhI koI paNa prakAranA phalanI utsukatA vinAno, utAvaLe phaLaprAptinI AkAMkSA-icchA vinAno, niSkAma hovo joIe. kAraNa ke sarva kAryamAM dhIrajanI prathama jarUra che. "utAvaLe AMbA pAtA nathI.ane AvA nirutsuka niSkAma zuddha upAdeyabhAvanuM phala paNa mahadayarUpa avazya hoya che, moTA abhyadayanuM kAraNa hoya che. kAraNa ke te mokSanA sAdhanarUpa che, eTale AnuSaMgikapaNe-sAthe sAthe puNyopArjananA phaLarUpe uttama devAdi gatirUpa abhyadayanI prApti paNa thAya, e kAMI moTI navAInI vAta nathI. jema jAranI pAchaLa sAMThA te hoya ja, tema iMdrapaNuM-cakravatti paNuM e vagere pu rA , mokSasAdhananA AnuSagika phaLarUpe sAMpaDe che. Ama A gabIjanA zravaNa pratyene upAdeyabhAva paNa chevaTe parama kalyANakArI thAya che, te pachI zrI satpuruSanI, sadgurunI ne temaNe bedhelA sanmArganI bhakita te keTalI badhI kalyANakArI thAya? guNa anaMta he prabhu ! guNa anaMtane vaMda, nAtha ho prabhu ! nAtha anaMtane Adare che; devacaMdra ho prabhu ! devacaMdrane AnaMda, parama he prabhu ! parama mahadaya te vare che." "nirmaLa tattvaruci thaI re manamehanA re lAla0 karaje jinapati bhakti re bhavibehanA re lAla. devacaMdra pada pAmaze re....mana. parama mahodaya yukti re bhavi" zrI devacaMdrajI Ama A mitrAdaSTimAM ATalA uttama gabIjanI prApti thAya cheH (1) jine pratye kuzalacitta, namaskAra, saMzuddha praNamAdi. (2) bhAvagI evA bhAvAcArya-bhAvasAdhu Adi pratye kuzalacittAdi. (3) bhAvAcArya-bhAvasAdhu AdinI vaiyAvacca-sevA. (4) sahaja evo bhavaudvega-aMtaraMga vairAgya, (5) dravya abhigraha pAlana. () siddhAntanA lekhanAdilekhana, pUjana, dAna, zravaNa, vAcanA, ugrahaNa, prakAzanA, svAdhyAya, ciMtana, bhAvanA. () bIjakathAnuM zravaNuprati sthira mAnyapaNuM. (4) tene zuddha upAdeyabhAva. AmAnuM ekeka gabIja paNa parama uttama che, te pachI te samasta sAthe maLyA * "vahetAM jJAvA laMkAte cheDatra AvataH | OM mitro ne saMtravartate " -zrI haribhadrAcAryajIkRta dharmabindu. Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdaSTi : bahu bhAvamala kSINatA (145) hAya tA pUchyuM ja zu? atre bhakti upara zAsrakAra bhagavAne sauthI vizeSa bhAra mUkayo che, kAraNa ke prAra'bhakane-zarUAta karanArane mA sanmukha karavAne e ja zreSTha upAya che. prabhubhakti, sadgurubhakti, ne zrutabhakti e ceAgamAga pAmavAnA mukhya sAdhana che. kAraNa ke pUrNa siddhasvarUpa prabhu Adeza sthAne hAI, jIvane iSTa lakSyanu niraMtara bhAna karAve che. sadguru, sanmAnA parama sAdhaka sAdhupuruSa sAkSAt jIvaMtamUrtti pratyakSa jIvatA jAgatA jogI heAI, jIvane parama avalaMbanarUpa thaI paDI preraNAkhala Ape che. ane temanA virahe athavA temanI AjJAe satzAstra paNa parama AlaMbanarUpa banI parama upakArI thAya che. bhaktinA mahimA ema A cegamIjanuM upAdAna-grahaNa jevA prakAre upaje che, tevA prakAre kahI khatAvavA mATe kahe che:-- etadbhAvamale kSINe prabhUte jAyate nRNAm / karotyavyaktacaitanyo mahatkAryaM na yatkvacit / 30 // bhAvamala mahu kSINa thaye, narane A upaja'ta; kAryaM mahat na kare kadI, avyakta cetanavata, 30 aH-- --A cAgabIja grahaNa, ghaNeA ghaNA bhAvamala kSINa thaI gaye, manuSyane upaje che, kAraNa ke avyakta cetanavALA hAya, te kadI paNa mahat kA kare nahi. vivecana kSINatA uparamAM je cAgabIja-zuddha deva-gurunI bhakti vagere kahI dekhADavA, tenu' grahaNa kathAre thAya, te ahI. atAvyuM che:-jyAre AtmAne bhAvamala, aMdaranA mela ghaNA ghaNeA kSINa thayeA hAya, dheAvAi gayA haiAya tyAre A ceAgakhIjanuM grahaNucitta bahu bhAvamala bhUmimAM rApaNa thAya che, nahi ke thADA kSINa thayeA heAya tyAre. te te pudgalakama vagere sAthe saMbadhanI yAgyatA te sahaja evA ' bhAmala' kahevAya che. jIvanI A kA~sa badha-ceAgyatA anAdi ne svAbhAvika ja che, ane vRtti:-tar--A, hamaNAM ja kahyuM te ceAgabIjanuM grahaNa, mAyamaDhe-te te pudgalAdinA saMbaMdhanI ceAJatArUpa lakSaNavALA bhAvamala, zrIne-kSINa thaye; te thADA nahiM paraMtu, pramUrta-puSkaLa, dhaNA pudgalaparAvatta'nA AkSepaka evA. nAyate-upaje che, prAdurbhAva-pragaTapaNu pAme che, rRLAma-narene, puruSAne, prAye ee adhikArI che, eTalA mATe naranuM grahaNa che, nahi te| A cAre gatimAM hoya che. dhaNA bhAvamala kSINa thaye, --nahi ke alpa, eTalA mATe kahyu jAyavya caitanya:-caitanya avyakta che evA hitAhita vivekazUnya khAla kare, na-nahi, mat AruM-mahat kAya, arthAnuSThAna Addi mATu' kAma, cat vita kAraNa ke kavacit ; paraMtu vyakta caitanmavALA ja kare che,-ke jyAre AnA (ghaNA bhAvamalanA ) kSaya abhimata che. Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (146) yogaduSTi samuccaya te AtmasvabhAvanuM malana-sthaMbhana kare che, eTalA mATe te "mAla" kahevAya che. temAM paNa ghaNuM pudgalaparAvatta karAve eTale bhAvamala dUra thayo hoya tyAre ja A gabIjanI prApti thAya che. A A AtmamalinatArUpa bhAvamala jyAre ghaNe ghaNe kSINa thaI gayo hAya, ne cittabhUmi cokakhI thaI hoya, tyAre ja prAye manuSyone A gabIja sAMpaDe che. ahIM manuSyane ema kahyuM, tenuM kAraNa-ghaNuM karIne teo ja AnA mukhya adhikArI hoya che, -e che. bAkI te cAre gatimAM A bhAvamalanI kSINatA saMbhave che. eTale cAre gatimAM gabIjanuM grahaNa hoI zake che. ane Ama AtmAno aMdarane mela ghaNo ghaNe sApha thaI gaye, citta-bhUmimAM gabIjanuM vAvetara thAya che, eTalA mATe ja ahIM kahyuM ke-"avyakta caitanya mahatuM kArya kare nahiM; arthAt jenuM caitanya haju avyakta che-pragaTyuM nathI, e bAla jIva kyAreya paNa A gabIja grahaNa karavA jevuM moTuM kArya karavA samartha thAya nahiM. kAraNa ke jenAmAM haju caitanyanI spaSTa kuraNuM-jAgrati thaI nathI, jenAmAM hita-ahitanA vivekanuM bhAna AvyuM nathI, jene AtmA haju gADha mohanidrAmAM paDyo che, jene AtmA jAgye nathI,-e bAla ajJAnI jIva kyAreya meTuM kAma kema karI zake ? AhAra-nidrAjya-maithuna Adi saMjJAne paravaza te bicAre pitAmAMthI ja paravArate na hoya, te bIjuM zuM karI zake ? te A prakAre. nigadamAM tema ja eke driyamAM jIva atyaMta mUcchita avasthAmAM hoya che. beIdriya, teidriya, cauridriya e vila avasthAmAM paNa caitanyanI avyakta dazA hoya che. asalI paMcaMdriyamAM paNa te ja saMmUriSThama jevI sthiti hoya che. saMjJI paMceMjinadarzanAdi kriyamAM jalacara, sthalacara, ne khecara vagere tiryaMca paryAne viSe paNa gabIjanI hitAhitanuM bhAna prAye hotuM nathI, pAmara gamArapaNuM hoya che. devamAM durlabhatA sukhavilAsanimagnatA-sukhamAM garakAvapaNuM hoya che. ane narakamAM duHkha nivAsanimagnatA-du:khamAM DUbavApaNuM hoya che, eTale e ADe bIjuM kAMI sUjhatuM nathI, temaja dharma prAptinA uttama nimitto paNa tyAM maLavA durlabha che. manuSyamAM paNa anArya jAtine viSe tenI prApti asaMbhavita che. AryajAtimAM paNa UMcuM dharmasaMskArasaMpanna kula pAmavuM durlabha che. te maLe te paNa satya dharmanuM zravaNa prApta thavuM mahAdurlabha che. zravaNa thAya te paNa te pratye zraddhA cuMTavI ghaNI ghaNI durlabha che. zraddhA coMTe te paNa te pramANe saMyamamAM vIryanI phuraNa thavI parama durlabha che. Ama uttarottara durlabhatA che. temAM ghaNe bhAvamala kSINa thaye heya, parama puNyadaya pragaTyo hoya, tyAre ja A uttama yoga sahajaM tu malaM vidyAtkarmasaMbandhayogyatAm / Atmano'nAdimattve'pi nAyamenAM vinA yataH // tasmAdavazyameSTavyA svAbhAvikyeva yogyatA / tasyAnAdimatI sA ca malanAnaM mala ucyate // " zrI gabindu, bleka 164-170 Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdRSTi : jinadazanAdi yAgamIjanI durlabhatA (147 ) khIjanI prApti sa'bhave che; tyAre ja parama durlabha evu' jana bhagavAnanuM darzana sAMpaDe che; tyAre ja sadgurunA yega vagere sAmagrI maLe che. Ama satra jinadana--jinabhakti Adi yAgakhIjanI parama du.bhatA che, eTalA mATe ja jAgatI jyAta jevA zrImAn AnadaghanajI, zrImAna devacaMdrajI, zrImAn yazovijayajI, zrImad rAjacaMdrajI Adi parama saMtA-parama bhakta yAgirAjo parama bhakti ullAsathI gAI gayA che ke "suhuma nigeAda na dekhiyeA....sakhI ! dekhaNa de! khAdara atihi vizeSa...sakhI puDhavI A na pekhiyA....sakhI te vA na leza....sakhI vanasapati ati ghaNu hA....sakhI. dITho nahi. ya dIdAra....sakhI biti carUridI jala lihA....sakhI sura tiri niraya nivAsamAM....sakhI apajatA pratibhAsamAM....sakhI. ema aneka thala jANiye....sakhI AgamathI mati ANiye....sakhI. gati sanni paNa dhAra....sakhI manuja anAraja sAthe....sakhI catura na caDhiyA hAtha....sakhI. darisaNa viSNu jina deva....sakhI kIje nimala seva....sakhI."--zrI Ana'daghanajI ....Y[ 0 jagatAraka prabhu vinavu', vinataDI avadhAra re; tuja darasaNa viSNu hu` bhamyA, kALa ana`ta apAra re....jaga0 Ayara bhamyA prabhu navi malyA, mithyA avirati joDI parapariNati rAgIpaNe, pararasaraMge rakta re; paragrAhaka rakSakapaNe, parabhAge Asakata re....jaga."--zrI devacaMdrajI jinape' bhAva vinA kabU, chUTata nahiM duHkhabhAva'' "jakha jAgege AtamA, tama lAgeMge raMga."--zrImad rAjacadrajI dIThI hA prabhu dIThI jagadguru tuja, mUrati he| prabhu mUrati meAhanavelaDI jI; kaliyuge he prabhu kaliyuge dulaho tuja, darazaNu he prabhu darizaNa lahyuM AzA lIjI. --zrI yazeAvijayajI manuSya janmanI mahatvatA-- Ama satra jinana-bhakti Adi uttama cAgabIjanI chatAM, tenI prAptineA sabhava mukhya karIne manuSya gatimAM hoya che. puruSAe manuSya janmane sa zreSTha kahyo che. kAraNa ke-- atyaMta dula bhatA hAvA eTalA mATe ja jJAnI e mAkSa bIjA kAi dehathI maLateA nathI. deva, tiya ca, ke naraka e e gatithI mekSa nathI, mAtra mAnavadehuthI mokSa che. X X koI paNa anya dehamAM pUrNa" sarvivekanA udaya thatA nathI, ane meAkSanA rAjamArgamAM praveza thaI zakatA nathI, ethI ApaNane Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (148) gadarisamuccaya maLele A bahu durlabha mAnavadeha saphaLa karI le e avazyanuM che. keTalAka mUrNo durAcAramAM, ajJAnamAM, viSayamAM ane aneka prakAranA madamAM A mAnavadeha vRthA gumAve che; amUlya kaustubha hArI bese che. A nAmanA mAnava gaNAya, bAkI te vAnararUpa ja che." "bahu puNya kerA puMjathI zubha deha mAnavane maLyo, teye are ! bhavacakrane AMTo nahiM ekake TaLe; sukha prApta karatAM sukha TaLe che leza e lakSe laDo, kSaNa kSaNa bhayaMkara bhAvamaraNe kAM aho ! rAcI rahe ?" -zrImada rAjacaMdrajI praNata zrI mokSamALA ane Ama parama durlabha ne parama amUlya evA manuSya janmamAM ja prAye gabIjarUpa sanmArganI prAptine suavasara sAMpaDe che, ema jANI mumukSu jIve prabhubhakti-satagurusevA Adi sAdhanonI parama bhaktithI upAsanA karI, jema bane tema utAvaLe A mAnavadehanI sArthakatA karI levI,-evo dhvanirUpa ADakataro sAra bodha atre mahAtmA zAstrakAre Ape che. te upadarzAvatAM kahe che. carame pudgalAvaH kSayazcAsyopapadyate / jIvAnAM lakSaNaM tatra yata etadudAhRtam // 31 // carama pulAvarta mAM, kSaya to ene heya; kAraNa jIvonuM tihAM, lakSaNa AvuM joya-31 artha :-ane chellA pudagalAvamAM A bhAvamalane A kSaya upaje che; kAraNa ke temAM vartatA jIvonuM lakSaNa A (nIce kahevAmAM AvatuM ) kahyuM che - je kahyuM che, te batAvavA mATe kahe che duHkhiteSu dayAtyantamadveSo guNavatsu ca / aucityAtsevanaM caiva sarvatraivAvizeSataH // 32 // vRttiH-2 punarAva-carama pudgalAvamAM, yakta lakSaNavALA chellA pudgalAvattamAM, kSayagrAhyoTTER-A bhAvamalano kSaya upaje che. vIvAnAM kSaNe tatra-tyAM chellA pulAvartAmAM jIvanuM lakSaNa, cata putatulAtamu-kAraNa ke A (kahevAmAM Ave che te ) kahyuM che. vRttiH-phullitepu--zarIraAdi du:khathI duHkhIAo pratye, yAcanta-atyaMtapaNe dayA, sAnuzayapaNuM, anukaMpAbhAva; aSA-aSa, amatsara. kAnA pratye ? te ke muLavaranuM ja-vidyA vagere guNothI yukta evA guNavaMte pratye. zaunityAnsevana vaiva-tema ja aucityathI sevana, zAstra anusAre ucitapaNue karIne sevana; satra-sarvatra ja, dIna vagere pratye, avizeSataH avizeSathI, sAmAnyathI. Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdaSTi : duHkhI prati dayA ati (149) duHkhiA prati dayA ati, guNavata prati aSa; ucitapaNe sevana vaLI, sarvatra ja avizeSa 32 artha -dukhIAo pratye atyaMta dayA, ane guNavate pratye aSa, ane sarvatra ja avizeSathI aucitya pramANe sevana, A chellA pagalAvartAnuM lakSaNa che. vivecana chellA pudgalAvattamAM-yugalapherAmAM vartatA jIvanA mukhya lakSaNa A cheH-(1) duHkhIA pratye atyaMta dayA, (2) guNavAna ne pratye adveSa, (3) ane sarvatra aucityathI sevana. te A pramANe - 1. duHkhIA pratye atyaMta dayA roga vagere zArIrika duHkhathI, tema ja daridratA-daurbhAgya vagerethI upajatA mAnasika duHkhathI Adhi-vyAdhi-upAdhithI je bicArA duHkhIA hoya, paritApa pAmI Akula-grAkula thatA hoya, teo pratye atyaMta dayA-anukaMpA karavI, te atre prathama lakSaNa che. eTale ke te te du:khathI te jIvane je kaMpa-Atmapradezaparispada thatuM hoya, te tene anusarate kaMpa potAnA AtmAne viSe thAya, tenuM nAma "anukaMpA che. te duHkha jANe pitAnuM ja hoya evI bhAvanA upaje, jema zarIranA eka bhAgane duHkha thatAM bIjA bhAgamAM paNa anukaMpa UThe che, tema bIjAnA duHkhe pote duHkhI thavuM te anukaMpA che. ane pitAnuM duHkha dUra karavAne jema pote sadA tatpara hoya, tema paradu:khabhaMjana karavAne sadA tatpara hevuM te ja kharI anukaMpA athavA dayA che. kAraNa ke paraduHkha chedavAnI je icchA tenuM nAma ja karuNa-dayA che. "para:dukha chedana IcchA karuNuM." zrI AnaMdaghanajI vaiSNava jana te tene kahIe, pIDa parAI jANe re."- zrI narasiMha mahetA AvI uttama dayA je pALavA icchatA hoya, te para jIvane duHkha kema ApI zake ? pIDA kema upajAvI zake? sUkSamamAM sUkSma jIvane paNa je dUbhavavA I che nahiM, te nAnAmoTA koI paNa jIvane kema haNI zake? tenI lAgaNI paNa kema dUbhavI zake? te to kyAreya paNa koI paNa jIvanI mana-vacana-kAyAthI hiMsA karavAthI jema bane tema dUra ja rahe. eTaluM ja nahiM paNa jema bane tema sarva prayatnathI tenI rakSAmAM ja pravarte. A dayA dharmavRkSanuM mULa che, sarva siddhAntano sAra che, sarva darzanane saMmata che, sarva vratamAM prathama che, sarva sukhasaMpadAnI jananI che, sarva prANInuM hita karanArI che. enA je bIje eke dharma nathI. "ahiMsA paramo dharma"- ahiMsA parama dharma che. Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (15) gadaSTisamuccaya satya, zIla, dAna vagere paNa dayAnI rakSA karanArA aMgarakSaka jevA che, dayA vinA e badhA apramANa che. mahAtmA sapuruSe kahI gayA che ke - dharmatattva je pUchayuM mane, te saMbhaLAvuM nehe tane, je siddhAMta sakaLane sAra, sarva mAnya sahune hitakAra. bhAkhyuM bhASaNamAM bhagavAna, dharma na bIje dayA samAna, abhayadAna sAthe saMteSa, gho prANIne daLavA doSa. satya zIla ne saghaLAM dAna, dayA heIne rahyA pramANa; dayA nahiM to e nahi eka, vinA sUrya kiraNa nahiM dekha."--zrI mokSamALA "jisake hirade haya bhUtadayA, vAne sAdhana era kiye na kiye -mahAtmA kabIrajI tulasI dayA na chaDie, jaba laga ghaTameM prAna." zrI tulasIdAsajI 2. guNavaMta pratye aSa guNavAnuM jana pratye aSa-amatsara hovo, IrSyA rahitapaNuM hovuM, te A chellA pudgalAvanuM bIjuM lakSaNa che. guNane dveSa te matsara kahevAya che, te ahIM na hoya. vidyA, vinaya, viveka, jJAna, darzana, cAritra, tapa vagere guNothI je koI paNa potAnA karatAM adhika-caDhIyAta dekhAya, te tenA pratye adekhAI na kare; paraMtu te te guNa joI UlaTo manamAM prasanna thAya, rAjI thAya, pramodabhAva dhare ke- dhanya che Ane ! AnAmAM vidyA-vinaya-vivekane kevo vikAsa che! A kevo jJAnavAnuM , kevo cAritravAna che!' Ama paranA paramANu jevaDA guNane paNa parvata jevo gaNI pitAnA hRdayamAM sadAya vikAsa pAme, praphula thAya, sAco saguNAnurAgI bane, to samajavuM ke A chelA pudgalAvarNanuM cihna che. " paraguNaparamANUparvatIkRtya nityaM, nigada vilaMta: khaMti hataH cittaH | "--zrI bhatRhari "guNa pramAda atizaya rahe, rahe aMtarmukha ga."---zrImad rAjacaMdrajI paraguNa dekhI pramoda pAmavo, khuzI thavuM, rAjI thavuM e ja sajajananuM lakSaNa che. sajajana te pramodabhAvathI kevI bhAvanA kare che, tenuM suMdara zabdacitra* atre ApyuM che.- x"jihve pravIbhava tvaM sukRtisucaritAccAraNe suprasannA, bhUyAstAmanyakotinutirasikatayA me'dya ko sukau / vokSyA nyaprauDhalakSmI drutamupacinutAM locane rocanatvaM, saMsArimajhAre zaniti maratAM namano mucava I" -zrI zAMtasudhArasa, Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdaSTi : guNIne adveSa, aucityathI sarvanI sevA (151) "he chabha! tuM puNyazALI jIvonAM sucaritro ucArI pavitra thA, suprasanna thA! bIjAnI kIrtAi sAMbhaLavAno rasa pAmI mArA baMne kAno Aje sukarNa arthAt saphaLa thAo ! aho ! bIjAnI uttama lakSamI, bIjAnuM aizvarya dekhI mArAM locane Thare, dravo, emAMthI harSAzru Avo ! he jIbha! he kAna ! he cakSu ! asAra saMsAramAM AvI bhAvanA e ja tamArA janmanuM parama sArthaka che." -zrI manasukhabhAI karatacaMdrakRta zAMtasudhArasa vivecana. "dhanya dhanya te jIva prabhu pada sevI che, je dezanA suNe; jJAna kriyA kare zuddha, anubhavege che nija sAdhakapaNe, sevo Izvara deva."-zrI devacaMdrajI maitrI bhUtamAM, guNImAM pramoda, duHkhI jIvomAM karuNA prayoga, mAdhyacya vRtti viparIta pratye, he deva ! dhArA muja Atma nitye." -zrI amitagati AcArya kRta * sAmAyika pATha (De. bhagavAnadAsa anuvAdita) 3. aucityathI sarvatra avizeSapaNe sevana zAstramAM je pramANe kahyuM che te pramANe aucityathI, ucitapaNAthI, jyAM jema ghaTe tema sevA karavI te trIjuM lakSaNa che. "ucitapaNAne anusaravAthI asaMtRpravRtti dUra thAya che, ne sapravRttimAM pravartana thAya che, tethI karIne cokkasa karmakSaya thAya che."X mATe ja AtmAthI hoya te jyAM jyAM je je karavuM ghaTe che, te te kare, ane jyAM jyAM je je samajavuM ghaTe che, te te samaje. "jyAM jyAM je je yogya che, tihAM samajavuM te; tyAM tyAM te te Acare, AtmAthI jana eha."--zrI Atmasiddhi ane temAM paNa avizeSathI-kaI paNa jAtanA bhedabhAva vinA, sAmAnyapaNe dIna-duHkhI vagere sarva koInI paNa yathArogya sevA karavI, e ucita sevA che. atre ucitapaNuM, yathAyegyapaNuM Ama samajavuM: muni-sAcA sAdhuguNathI yukta evA sat pAtra puruSa pratye je sevA karavAmAM Ave, tyAM bhaktibhAvanuM pradhAnapaNuM ucita che. duHkhI, dIna, apaMga vagere pratye kaMI sevA karavAmAM Ave temAM anukaMpA bhAvanuM pradhAnapaNuM ucita che. * A dIna-duHkhI (mULa zleka) * "saravey maitrI kuLig ghauM, dipu nIveSa kRpApAa mAdhyasthyavRtti viparItavRttau, sadA mamAtmA vidadhAtu deva // " x "asyaucityAnusAritvAtpravRtti satI bhavet / - saMtavRtti niyamAtraH cataH "--zrI yogabindu, * " anukaMpA'nukaMpye syAdbhaktiH pAtre tu saGgatA / - anyathAthIratu rANAmativA sakSama "--zrI yazovijayajIkRta dvA dvA Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (152) yogadRSTisamuccaya vagere game te hAya, game te matasaMpradAyanA hAya, game te jAtinA hAya, te paNa abhedabhAve sAcI anukaMpAthI sevA karavA cAgya che. A anukapA dAnane jinezvara bhagavAne kadI paNa niSedha nathI karyA. dIna, du:khI, rAgI AdinI sevA-zuzrUSArthe dAnazAlA, auSadhAlaya, ispitAla vagerene prama'dha karavA, te ghaNA jIvone upakArI thaI paDI, anukaMpAneA hetu che, zubha AzayanuM kAraNa che. puSTa Alamanane AzrI AvI dAnAdi sevAthI pravacananI unnati thAya che, ane te kalyANanuM kAraNa thaI paDe che. A dAnAdvi kArya mAM paNa ucitapaNuM jALavavAnI bahu bahu jarUra che. dravya, kSetra, kAla, bhAva vagere kharAkhara joI vicArIne jema ghaTe tema karavA cagya che. dAna Apavu te pazu-le rAMkA ! letA jA !" evA tuccha bhAvathI, athavA ' upara hAtha rAkhavA'nA bhAvathI dAnAdimAM ApavuM,--e ucita nathI, paNa anucita che. yathA ceAgya pAtrane cAgya ucitapaNu dAna cAgya rIte AdarathI ApaNu, te pAtrane potAnu dIna-lAcArapaNuM na lAge-na veDhAya, ezIALApaNu' na lAge, ema 'jamaNA hAtha Ape ne DAbA hAtha na jANe' evI rIte mApavu, te ucitapaNu che. ispitAla-auSadhAlaya vageremAM dIna-du:khI daradIe pratye anAdara batAvavAmAM Ave, 'A te matI che' ema jANI tenI kharAkhara kALajI na levAmAM Ave, e aucitya nathI. paNa garIba daradIe pratye te khAsa hamadI batAvI, tenI era vizeSa kALajI levI, ni:svArtha sevA bajAvavI, e kharUM citapaNu che. AvuM ucitapaNuM jALavavu' e dAtA sagRhasthanI pharaja che, ane te jaLavAze tA ja sAcA sevAdhama majAvI zakAze. temAM paNa ceAgya dravya-kSetra-bhAvamAM ceAgyakALe karelI theADI dAnAdi sevA paNu, jeTalI lAbhakArI thAya che, jeTalI ugI nIkaLe che, teTalI akALe karelI ghaNI sevA paNa thatI nathI. varasAdamAM eka dANAnI paNa aneka gaNI vRddhi thAya che, varasAda vagara karoDo dANA nakAmA jAya che. X mATe sevAdharmAMmAM paNa yeAgya avasara jALavavo, e ucita che. A badhA sthULa dRSTAMta che. Ama satra yathAyeAgyapaNe jema ghaTe tema sevAdhama AdaravA, yathAzakti janatAnI sevA karavI, e paNa caramAvatta tu' cihna che. - TvIna kahyA viNu dAnathI, dAtAnI vAdhe mAma; " jala dIe cAtaka khIjavI re, megha huvo tiNe zyAma....caMdraprabha." zrI yazAvijayajI Ama atre traNa mukhya lakSaNa kahyA,-duHkhIAnI dayA, guNI pratye adveSa, savanI abhedyapaNe ucita sevA. A lakSaNa jenAmAM vatte" che, te carama AvattamAM varte che, tene " kAle'lpamapi lAbhAya nAkAle karma bahyapi / vRau vRddhi: jaLasyAviLayeTivuMthAyathA / / :"--zrI yazAvijayakRta dvA. dvA " dharmAGgakhyApanArthaM ca dAnasyApi mahAmatiH / bacoviyogena mayaMcavAnuM vyA / / ''--zrI haribhadrasUriSkRta aSTaka, Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdaSTi jJAnIne Azaya, puruSArtha preraNA (153) bhavacakrano chele AMTe che, ema jANavuM. A bAhya cihno parathI bhavasAra bodha cakrane chello phere bAkI che, evuM anumAna thaI zake che. bAkI vizeSa te atIMdriya evA yogIjJAnane gamya che. mATe caramAvartAmAM AvavuM hoya, bhavane chele phere karavo hoya, ne gabIjanI vAvaNI karavI hoya, te A lakSaNoguNa AtmAmAM pariNamAvavA joIe: duHkhInI atyaMta dayAthI hRdayane kamaLa-A karavuM joIe, guNa-aSathI cittabhUmi cekhI karavI joIe, ne sarva jIvanI yAcita sevA karI vizvavatsala banavuM joIe. ema A uparathI mahAtmA zAstrakAre bodha Apyo. ane A uparathI eTaluM paNa khAsa lakSamAM levA yogya che ke-kALasthiti pAkaze, bhavapariNati paripAka thaze, bhavanI mudata pUrI thaze, tyAre ApaNe mArga pAmazuM, mATe ApaNe te tenI rAha joyA karazuM,-evuM khoTuM AlaMbana pakaDI ALasu-pramAdI thavA lAgyA nathI. pAdaprasArikA avalaMbavA yogya nathI, hAtha joDI besI rahI puruSArthahIna thavA yogya nathI, jJAnI puruSoe kALalabdhiparipAka vagere kahyA che, tene UlaTo anarthakArI artha karavA gya nathI. jJAnI puruSane upadeza kadI paNa puruSArthahInatA prere ja nahiM; puruSArthanI jAgrati ja prere. mATe jJAnIne Azaya samajavo joIe. ApaNI potAnI tathAbhavyatA kevI che, te ApaNe jANatA nathI. paNa te bhavyatAne paripAka karavAne puruSArtha te ApaNA hAthamAM che. eTale ke ApaNI bhavyatA-ogyatA - kema jaladI pakAvavI tene prayAsa ApaNe karI zakIe ema chIe. puruSArtha preraNuM ApaNuM pAtratA-gyatA vadhArIe, eTale enI mudata enI meLe pAkaze, ApaNe enI ciMtA karavAnI jarUra nathI. dAkhalA tarIke-agamAM pAkavAnI yegyatA che, paNa te cUle caDAvIe to pAke, enI meLe koI kALe pAke nahi. tema bhavya evA AtmAmAM paNa bhavyatA-vyagratA ANavAno prayAsa na karIe, te enI meLe regyatA Ave nahiM. eTalA mATe je paramArthanI icchA hoya, te kALasthiti jema pAke, bhavapariNati paripAka thAya, AtmAmAM yogyatA-pAtratA jema Ave tevA upAya levAne satya puruSArtha karavo joIe, ane tevA upAyamAM prAthamikamAM prAthamika je upAyadayA vagere ahIM spaSTa batAvyA che, teno Azraya karI AtmArtha sAdhavo joIe; zuddha nimittakAraNanA prabaLa avalaMbanathI upAdAna pragaTAvavuM joIe ke jethI karIne bhavapariNati chellA pudgalAvartAmAM AvI ubhI rahe, bhavane chelle phere bAkI rahe, ne temAM paNa jema bane tema eAchA bhava karavA paDe. Ama atre dhvani che. AnI sAthe saMvAdI evA parama puruSArtha preraka vIragarjanArUpa satya vacane vartamAnayuganA parama saMta-bhAvagI zrImad rAjacaMdrajI jevA jJAnAvatAra puruSe uccAryA che - Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (154) " jo icchA paramAra teA kareA satya puruSArtha, bhavasthiti Adi nAma laI, chede nahi' AtmA. dayA, zAMti, samatA, kSamA, satya tyAga vairAgya; hAya mumukSu ghaTa viSe, eha sadAya sujAgya." --zrI Atmasiddhi L2 ane kAraNa ke ema che, ethI karIne-- yogadazisamuccaya evaMvidhasya jIvasya bhadramUrtermahAtmanaH / zubho nimittasaMyogo jAyate'vaJcakodayAt // 33 // bhadrabhUtti mahAtma te, evA jIvane joga; avaMcaka udaye upaje, zubhra nimittasa`yoga, 33 athaH--evA prakAranA bhadrabhUtti mahAtmA jIvane, avaMcakanA udaya thakI, zubha nimitta saMcAga upaje che. vivecana " cAhe cakAra te caMdane, madhukara mAlatI bhAgI re; tima bhavi sahaja guNe heve, uttama nimitta sa'ceAgI re. vIr"--zrI ceA. sa0 -13 uparamAM je hamaNAM dayA vagere lakSaNa kahyA te lakSaNavatA cegI puruSa kevA heAya ? te bhadrasUtti-bhadramUttivALA hoya, kalyANarUpa bhalI AkRtivALA hAya. tene dekhatAM ja te bhadra, bhaleA, rUDA jIva che evI svAbhAvika chApa paDe. te priyadarzIna zubha nimitta hAya, tenuM darzIna priya-vhAlu lAge evu hAya, tene dekhatAM ja tenA pratye kudaratI prema sphure evo te priyadazI devAnAM priya' hoya. ane te 'mahAtmA' kahevA ceAgya che, kAraNa ke sIya nA-uttama AtmavIne tene yAga banyA che. AvA bhadramUrtti mahAtmA jIvane zubha nimittane sayeAga upaje che, tene sadyAga vagerene joga mAjhe che. uttamane uttama nimitta saheje maLI Ave che, tevu tevAne kheMce, Like attracts like? te nyAye cagya supAtra jIvane tenA puNyaprAglRbhArathI khe'cAIne tathArUpa ceAgya nimitta sAMpaDe che, ane te uttama nimitto sayeAga vRtti:-vaividhasyanIvaca--evA prakAranA jIvate, hamaNAM ja kahelA lakSaNavALA yAgIne, mamrtta:bhadrabhUti, priyadarzIna, jevuM darzIna priya-vhAlu lAge evAne, mAtmanaH-mahAtmAne-sadvIyanA mege karIne, zu' ? te ke-zuma, prazarata, zuM? te ke-nimittasaMco:-nimitta saMcega, sadyoga AdinA sacega -kAraNa ke sAga aAdinu ja niHzreyasAdhananuM -mekSasAdhananuM nimittapaNuM che, jJAyate-upaje che, karyAMthI? te mATe kahyu -Ava jocAt-avaMcakanA hRdayathakI. kahevAmAM AvatA samAdhivizeSanA-yogavizeSanA uttamane lIdhe, ema atha che. Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdaSTi : 'kAraNa joge ho kAraja nIpaje (155) meAkSanA amegha sAdhanarUpa thai paDe che. jema cakera kudaratI rIte ja caMdrane cAhe che, jema bhamarA svabhAvathI ja mAlatIne bhAgI bane che, tema bhavya-yeAgya supAtra jIva paNu sahaja guNe karIne uttama nimittanA sacega pAme che. " vyasana udaya je jaladhi anuhare, zazine teja saMbadhe; aNusa'kha'dhe kumuda anuhare, zuddha svabhAva prakhadhe....thAzu"--zrI yazovijayajI " uttama saMge re. uttamatA vadhe, sadhe AnaMda anAjI "zrI devaca`drajI ane A uttama nimittane cega paNa zA kAraNathI thAya che? te paNu ahI spaSTa karyuM'' che. traNa ava'caketA udayathI A nimitta maLI Ave che. A avaMcaka eka prakArane ceAgavizeSa che. tenuM svarUpa have pachI kahe che. A avacakarUpa kAraNane yAga ane te tevA nimittane yAga bane che. nimitta ane upAdAna 66 kAraNa joge hA kAraja nIpaje, emAM koi na vAda; paNa kAraNa viNa kAraja sAdhiye, e nija mata unamAda, sabhava0"zrI AnadaghanajI " kAraNathe kAraja sadhe hA, eha anAdikI cAla....lalanA devacaMdra pada pAiye hA, karata nija bhAva saMbhAla....lalanA."--zrI devaca'drajI kAraNa vinA kArya thAya ja nahi, A sanAtana niyama che, paNa e kAraNa vinA kAryaM sAdhavAnI je vAta kare che, te teA kevaLa peAtAnA mataneA unmAda ja che. chatAM keTalAka loke| asamajasa bhAve upAdAna ane nimittanA yathAyeAgya vibhAga-saMbadhanI maryAdAnu bhAna nahi heAvAthI, athavA bAMdhI lIdhelA bhrAmaka khyAlane lIdhe UMdhuM vipasta samajatA heAvAthI, ekAMtika pakSa grahIne, upAdAna ne nimitta jANe eka bIjAnA virAdhI pratispardhI hAya, ema arthahIna zuSkajJAnarUpa vAtAthI parama upakArI nimittanA apalApa karatA rahIM, 'upAdAna upAdAna 'ema zabda mAtra kahetA phare che, te zrI AnadaghanajInA zabdomAM nija mata unmAda' ja che. kAraNa ke eklA upAdAnaneA ke ekalA nimittane ekAMtika pakSa-Agraha karavA te kevala viparyAsarUpa-bhrAMtirUpa pragaTa mithyAtva ja che. je evA ekAMtika pakSa grahe che, te upAdAna ne nimittane paraspara sApekSa pUrNa avidha sahukArarUpa sabadha jANutA ja nathI, ane ekAMtika mithyA asat utsUtra prarUpaNA karI jJAnInA sanAtana mAneA lApa kare chetInA uccheda kare che. kAraNa ke upAdAnane bhUkI ekalA nimittane pakaDayAthI jema kAMi vaLatu nathI, tema nimittane cheDI ekalA upAdAnathI paNa kAMI vaLatuM nathI. . d Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (156) yogadaSTisamucaya zAstramAM upAdAnanI vAta kahI che te vAta kharI, paNa te kAMI nimittane niSedha karavA mATe ke enuM ochuM mUlyAMkana karavA mATe kahI nathI, paNa jIvane puruSArtha jAgRti arthe sApekSapaNe kahI che, eTale ke zuddha nimittanA prabaLa avalaMbanapUrvaka AtmapuruSArtha jAgrata rAkhavA mATe kahI che. te eTale sudhI ke zrutajJAnanuM-AjJAnuM athavA jina bhagavAnanuM avalaMbana bAramAM guNaThANAnA chellA samaya parvata kahyuM che, te paNa zuddha nimittanuM sevana keTaluM prazasta ne upakArI che e sUcave che. mATe yukta pakSa e che ke zuddha nimittane AzrayathI upAdAnanI zuddhi pragaTa karatA rahI jIve AgaLa vadhavuM joIe, AtmavikAsa sAdhave joIe. ane e ja jina bhagavAnane sanAtana rAjamArga che. A aMge zrI vizeSAvazyakamAM prajJAnidhi zrI jinabhadragaNI kSamAzramaNajIe tathA zrI aranAtha-malinAtha-munisuvrata jina stavamAM parama adhyAtmarasapariNata mahAtmA devacaMdrajI mahAmunie sUma mImAMsA karI sAMgopAMga nirNaya batAvyo che, te mumukSune atyaMta mananIya che. atre vistArabhayathI teno prAsaMgika nirdeza mAtra karyo che :"kauM kAraNa yoga kAraja siddhi laherI, kAraNa cAra anupa kAryAthI teha zaherI...praNAme zrI aranAtha"-zrI devacaMdrajI kartA kAraNanA ge kAryasiddhi pAme che, mATe kAryane arthe hoya te cAra anupama kAraNe grahe che. temAM mukhya be kAraNa che-upAdAna ane nimitta. vastune nija sattAgata dharma te upAdAna che. te upAdAna pite upAdAnakAraNapaNe na pragaTe tyAM sudhI kAryasiddhirUpa vastusvarUpe pragaTatuM nathI, ane upAdAnakAraNa paNa nimittakAraNa vinA pragaTatuM nathI. arthAta kartAnA prAge nimittakaraNanA avalabana-upakArathI upAdAna upAdAnakAraNapaNe pariName che ane tethI ja kAryasiddhi thAya che. vaLI upAdAnakAraNapaNuM na thatuM hoya te nimittanuM nimittakAraNapaNuM paNa rahetuM nathI, arthAt nimitta nimittakAraNa kahevAtuM nathI. jyAre tathArUpa upAdAnakAraNa pragaTatuM jatuM hoya, tyAre ja te kharekharU nimittakAraNa kahevAya che, nahi te nahi. Ama karUM pate kAryaruci thaI kArya karavA pravarte-puruSArtha kare ane zuddha puSTa nimitta kAraNane vidhipUrvaka Azraya karate rahI, upAdAnane upAdAnakAraNapaNe pragaTAvate jAya to kAryasiddhi thAya; nimitta ane upAdAnanA sahakAra-sahayogathI ja kArya nIpaje. "nija sattAgata dharma te upAdAna gaNatarI." upAdAne upAdAna pariNati nija vastunI re, paNa kAraNa nimitta AdhIna puSTa apuSTa duvidha te upadi re, grAhaka vidhi AdhIna...elaDI. munisuvata" -zrI devacaMdrajI dAkhalA tarIke ---ghaDe banAvavAmAM mATI che te upAdAna che, paNa daMDathaka vagere nimitta na maLe te te enI meLe upAdAna kArarupaNe pariName nahiM, ane mATImAMthI ghaDe kadI Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdaSTi : upAdAna ane nimitta (157) paNa mane nahiM tema jIvane nija sattAgata dharmAM te upAdAna che. nija sattAe sarva jIva siddha samA che, paNa te zaktithI che. te upAdAnanI vyakti mATe-pragaTapaNA mATe arthAt upAdAna upAdAnakAraNapaNe pariName te mATe te nimitta kAraNanI avazya jarUra che. zuddha evu puSTa nimittakAraNa vidhipUrvaka na seve te anaMtakALe paNa kadI siddhi thAya nahiM, upAdAna pragaTe nahi. tema ja upAdAnanuM dukSya karI mAtra nimitta senyAthI paNa kAryasiddhi thAya nahi. annenA sahakArathI ja siddhi nIpaje. upAdAna Atama sahI re, puSTAlabana deva.....jinavara pUjo upAdAna kAraNapaNe re, pragaTa kare prabhu seva....jina. zrI sa bhava." " nimitta hetu jinarAja, samatA amRta khANI, prabhu avalaana siddhi, niyamA eha vakhANI...praNamA"--zrI devacadrajI mATe tApa ke upAdAnanu nAma lai, je e nimitta cheDI dIe, tee siddhi pAmatA nathI, ne bhrAMtimAM bhUlA bhame che. A acala siddhAMta jJAnI puruSAe kahyo che. sadgurunI AjJA, jinadazA ane prastutamAM A ava'cakatraya e nimittakAraNa che. te nimittakAraNa sevyA vinA-ArAdhyA vinA AtmajAgRti Ave nahi. A aMge parama tattvaSTA zrImad rAjacaMdrajInA TakATlI vacanAmRta che keH-- " sarva jIva che siddha sama, je samaje te thAya; sadguru AjJA jinadazA, nimitta kAraNamAMya. upAdAnanuM nAma laI, je e tyaje nimitta; pAme nahi siddhatvane, rahe brAMtimAM sthita."--zrI Atmasiddhi arthAt " sadguru AjJA Adi te AtmasAdhananAM nimittakAraNa che, ane AtmAnAM jJAnadanAdi upAdAna kAraNa che; ema zAstramAM kahyu' che; tethI upAdAnanu' nAma lai je phAi te nimittane tajaze te siddhapaNAne nahIM pAme, ane bhrAMtimAM vartyA karaze, kemake sAcA nimittanA niSedhAthe te upAdAnanI vyAkhyA zAstramAM kahI nathI, paNa upAdAna ajAgrata rAkhavAthI tArU sAcA nimitta maLyA chatAM kAma nahIM thAya, mATe sAcA nimitta maLye te nimittane avalaMbIne upAdAna sanmukha karavuM, ane puruSA rahita na thavuM; evA zAstrakAre kahelI te vyAkhyAnA paramAtha che." --zrImad rAjacaMdra * ava'caka udayathI' ema kahyu eTale enuM svarUpa pratipAdana karavA kahe che-- Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (158) yogadaSTisamuracaya yogakriyAphalAkhyaM yacchrayate'vaJcakatrayam / sAdhunAzritya paramamiSulakSyakriyopamam // 34 // avaMcakatraya parama je, lega kriyA phala nAma; sAdhu AzrI-te bANanI, lakSya kyiA sama Ama, 34 artha-sAdhuone-sapuruSone AzrIne, vega kriyA ne phala nAmanuM parama avaMcakatraya (tripuTI) saMbhaLAya che tene bANanI lakriyAnI upamA che. vivecana nirmala sAdhu bhagati lahI...sakhI, yoga avaMcaka hoya... sakhI. kiriyAvaMcaka tima sahI sakhI. phala avaMcaka joya re sakhI caMdraprabhu"-zrI AnaMdaghanajI gAvaMcaka, kiyAvaMcaka ane phalAvaMcaka e traNa prakAranA avaMcakanI tripuTI zAstramAM kahela che. A avaMcaka eka prakArane avyakta samAdhivizeSa-gavizeSa che, nAnA prakAranA kSapazamane lIdhe upajate tevA prakArane AzayavizeSa-cittatraNa avaMcaka pariNAmavizeSa che. "avaMcaka" eTale zuM? avaMcaka eTale vaMce nahi, chetare nahi te je kadI khAlI na jAya, cUke nahi, ADoavaLo vAMko jAya nahi, e amegha, acUka, avisaMvAdI, rAmabANa te avaMcaka. yoga evo ke kadI vaMce nahiM-cUke nahiM-vAMke jAya nahi te cagAvacaka, kriyA evI ke kadI vaMce nahiM- phegaTa jAya nahiM-vAMkI jAya nahi te kiyAvaMcaka. phala evuM ke kadI vace nahiM-khAlI jAya nahi -vAMku jAya nahiM, te phlAvaMcaka. A parama-uttama evuM avaMcakatraya sAdhuone eTale ke sAcA sAdhuguNathI zobhatA sapuruSane AzrIne che, sAcA "muni' evA jJAnI puruSone avalaMbIne che, ema teno saMbaMdha samajavAnuM che. eTale ke sAcA sAdhusvarUpa sapuruSane-saddagurune yoga, joga, tathArUpa oLakhANa te gAvaMcaka che; te yuga kadI vace nahi. amegha hoya, avazya - vRttiH-nyAsTArtha mA chUyateDakvatrathamU-kAraNa ke yoga, kriyA ne phala nAmanuM avaMcakavraya AgamamAM saMbhaLAya che,-"cAvazva: jiyAyaa%; sTAvaDhaH ' e vacana uparathI. A avyakta samAdhi ja che,-tenA adhikAramAM pATha che tethI. A citra (judA judA) kSaya pazamathakI tathA prakArano AzayavizeSa che. ane A sAdhunAzriya-sAdhuone AzrIne, sAdhuo eTale munio; vmA-parama evuM' ava svarUpathI te A pustraapikamu-bAjunI lakSyakriyAnI upamAvALuM che. bANunI lakSyakriyA, tenI pradhAnatAe karIne, tenAthI avisaMvAdinI ja hoya,nahiM te lakriyApaNAne alaga hoya teTalA mATe. (bANa barAbara tAke e ja layakriyA, nahiM to lakSyakriyA bane nahiM.) ema sAdhuone AzrIne vegavaMcaka che. tenA vegano avisaMvAdI hoya che; ema tenI vaMdanAdi kriyA ane tenA phalate AzrIne, A ema ja, dravyathI che. Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdaSTi : yogAcaka, diyAvaMcaka, phalAvaMcaka (159) avisaMvAdI hoya ane pachI puruSane tevA sapuruSavarUpe oLakhI, tenA pratye je vaMdana, namaskAra, vaiyAvacca vagere kriyA karavAmAM Ave te diyAvaMcaka kahevAya; te kriyA kadI vace nahiM-phogaTa jAya nahi, acUkapaNe avazya dharmalAbhadAyI thAya ja. ane Ama sapuruSa sadgurune tathArUpe oLakhI, tenA pratye je vaMdanAdi kriyA karavAmAM AvI, tenuM phala paNa kadI vaMce nahiM, amegha hoya, acUkapaNe prApta thAya, te phelAvaMcaka jANavuM. A traNa avaMcaka ahIM A daSTimAM dravyathI hoya che. "sadguru vege vaMdana kriyA, tehathI phala hoya jehe re; vega kriyA phala bhedathI, vividha avaMcaka eha re...vIra"--zrI ega sakjhAya 2-12 A avaMcaka tripuTIne bANunI lakSyakiyAnI upamA barAbara ghaTe che. jema lakSyane-nizAnane barAbara tAkIne choDeluM bANa lakSyane avazya vidhe, cUke nahi, khAlI jAya nahiM-aphaLa thAya nahiM, nija kAryanI siddhi kare; tema zuddha bANanI lakSyane AtmasiddhirUpa lakSyane anulakSIne-tAkIne karavAmAM AvelA ga, kriyA yiAnI upamA ne phaLa avaMcaka hoya, avazya potAnA sAdhyarUpa lakSyane sAdhe, amegha acUka hoya, avisaMvAdIpaNe svakAryanI cokkasa siddhi kare. AmAM nizAnane barAbara tAkIne bANane dhanuSya sAthe cega-joDANa thavuM, anusaMdhAna thavuM, tenI barAbara yegAvaMcaka che. Ama barAbara tAkelA bANanI nizAna pratye gamana karavAnI je kiyA, tenI barAbara kiyAvaMcaka che. ane nizAnane vidhavArUpa je kAryasiddhi thavI, tenI barAbara phalAvaMcaka che. A daSTAMta ghaNuM artha rahasya bhareluM che, ne tenA parathI nIcenA muddA tAravI zakAya che - (1) bANane vega-anusaMdhAne barAbara nizAna tAkIne na hoya, te nizAna pratyenI gamanakriyA paNa ADIavaLI-vAMkIcUkI hoya, ne nizAna cUkI javAya; tema Atmasiddhino lakSya barAbara tAkyA vinA je yoga vaMcaka heya, te tenI sAdhaka kriyA paNa vaMcaka hoya ane phala paNa vaMcaka hoya. (2) bANane vega-joDANa barAbara nizAnane tAkIne karavAmAM Avela hoya, te ja nizAna pratyenI tenI gamanakriyA sIdhI saDasaDATa hoya, ne nizAna vidhAya, cUke nahi tema Atmasiddhine lakSya barAbara tAkIne je vega avaMcaka karavAmAM Ave, te pachI tenI sAdhaka kriyA paNa avaMcaka hoya, ane siddhirUpa phaLa paNa avaMcaka ja hoya Ama A uparathI bhaMgI phalita thAya che:-(1) vega avaMcaka hoya, te kriyA-phala avaMcaka hoya. (2) vega avaMcaka hoya, te pachInA kiyA-phala vaMcaka na hoya. (3) yoga vaMcaka hoya, te kriyA-phala paNa vaMcaka hoya. (4) ga vaMcaka haya, te kriyA-phala avaMcaka na heya. A sarvane nIcenI AkRti parathI barAbara khyAla AvI zakaze - Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (16) gadaSTisamuccaya AkRti- 6 alakSma 2 vaMcaka aneka kriyA paMcaka yAga. vecaka yoga - ga kyiA kriyA kula nizAnalakSma phI nizAnalakSya bANa avaMcaka avaMcaka avaMcaka ekaja 1 caka dhanuSya kriyA vacaka vecaka kula avalayA aneka A uparathI spaSTa samajAze ke eka pega ja je barAbara na hoya te badhI bAjI bagaDI jAya che. ane A cega saddaguru puruSane AzrIne che; eTale sAcA sAdhu puruSane, saddagurune jaga barAbara na bane, te kiyA ne phalane ghANa paNa bagaDI jAya che. te A rIte-(1) sadguru sapuruSa maLyA hoya, paNa te eALakhAya nahiM, te tene vega agarUpa thaI paDe che, niSphaLa jAya che. (2) athavA asaddagurune sadguru mAnI lIdhA hoya, te paNa roga agarUpa thAya che, TelIphenamAM beTo naMbara joDAI gayA jevuM thAya Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdaSTi : bANanI lakSyakriyAnI upamA (161) che ! (3) athavA sadguru maLyA hoya, paNa pitAnAmAM tevI yogyatA na hoya, to pega na maLyA barAbara thAya che. lagana veLA gaI UMghamAM tenA jevuM thAya che! ane bIjuM e samajavAnuM che ke bANanuM nizAna-lakSya eka ja hoya che. te nizAnathI ADuMavaLuM-vAMkuMcUkuM, upara nIce bANa jAya, te nizAna-vidhAtuM nathI, khAlI jAya che, aphaLa jAya che, athavA ADA-avaLA alakSya vidhavArUpa aneka phaLa lakSya eka ja thAya che, paNa eka ISTa lakSya pAmavArUpa phaLa maLatuM nathI. tema paramArthamAM paNa eka ja nizAna che, eka ja lakSya che. ane te zuddha AtmAnI siddhi athavA mokSa e ja eka lakSya che. eTale je yega, je kriyA te eka mokSa pratye laI jAya, te ja saphaLa che, bAkI bIjI badhI aphaLa che. athavA te eka mokSarUpa phaLane cUkI jaI, cAre gatimAM rakhaDavArUpa aneka phaLa* ApanArI che. Ama avaMcaka evA roga, kriyA ne phalanI ekatA che, ane vaMcaka evA ga, kriyA ne phalanI anekatA che. eka kahe sAdhiye vividha kiriyA karI, phala anekAMta lecana na dekhe; phala anekAMta kiriyA karI bApaDA, raDavaDe cAra gatimAMhe lekhe...dhAra taravAranI" -zrI AnaMdaghanajI Ama eka ja lakSyanA anusaMdhAna-jeDANarUpa je yoga bane, tenA ja anusaMdhAnarUpa kriyA je karavAmAM Ave, ane tenA ja saMdhAnarUpa eka mekSaphaLa je maLe, te e traNe avaMcaka che. paNa eka ja lakSyanA anusaMdhAnarUpa ga na hoya, vividhalakSI anekAMta kiyA hoya, ane tethI karIne vividha anekAMta phaLa-cAre gatimAM raDavaDavArUpa phaLa maLe, te e traNe vaMcaka che. ane A lakSyanuM bhAna paNa sadguru sanduruSanA samAgama bhegathI thAya che, mATe sAcA sadUgurune coga tathArUpa oLakhANa te kAraNanuM paNa kAraNa hovAthI gAvaMcaka che, te satparuSa sadgurunA sevA, bhakti Adi karavA te kriyAvaMcaka che, ane paraMparAe tenA phalarUpe mokSanI prApti thavI te phalAvaMcaka che. "jIvane jJAnI puruSanuM eALakhANa thaye tathA prakAre anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA, lAbha maLAM paDavAne prakAra banavA che, ke jema banI anukrame te parikSINapaNAne pAme che. puruSanuM eALakhANa jema jema jIvane thAya che, tema tema matAbhigraha, durAgrahatAdi bhAva meLA paDavA lAge che, ane pitAnA deza jevA bhaNI citta vaLI Ave che. vikathAdi bhAvamAM nIrasapaNuM lAge che ke jugupsA utpanna thAya che. x x x jIvane * "je abuddhA mahAbhAgA vIrA asamattadaMsiNo / asuddhaM tersi parakataM saphalaM hAi savvA / / je ya buddhA mahAbhAgA vIrA sammattadaMsiNe / suddhaM tesiM parata taM aphalaM hAi savvasA" / / zrI sUyagaDAMga sUtra (paramArtha mATe-juo-zrImada rAjacaMdra, patrAMka, 391. upadezanoMdha 32) Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (162) gidaSTisamuccaya sanduruSane yoga thaye te evI bhAvanA thAya ke atyAra sudhI je mArA prayatna kalyANane arthe hatAM te sau niSphaLa hatAM-lakSa vagaranA bANunI peThe hatA. paNa have puruSane apUrva yoga thaye che, te mArAM sarva sAdhana saphaLa thavAne hetu che." ItyAdi. -zrImad rAjacaMdra, patrAMka 433 (para2) "paricaya pAtaka ghAtaka sAdhu zuM, akuzala apacaya ceta; graMtha adhyAtama zravaNa manana karI, parizIlana naya heta..saMbhava"-zrI AnaMdaghanajI sAdhyarasI sAdhakapaNe, abhisaMdhi rakhe nija lakSa che."--zrI devacaMdrajI Ama vaMcaka-avaMcaka zabdanA prayogamAM bhagavAna zAstrakAre ghaNe paramArtha samajAvyuM che. vaMcaka eTale chetaranAra, ThaganAra, chaLanAra; avaMcaka eTale nahiM chetaranAra, nahiM ThaganAra, nahiM chaLanAra. Thaga jema mANasane bhUlAvAmAM nAMkhI daI, vaMcaka ganuM thApa Ape che, tema A vaMcaka gAdi jIvane bhUlAvAmAM-bhramaNamAM ThagapaNuM nAMkhI daI, Thage che, chetare che, chaLe che! kAraNa ke mULa lakSyanuM bhAna na hovA chatAM, jIva bicAre baphamamAM ne baphamamAM ema mAne che ke huM ga sAdhuM chuM, huM kriyA karuM chuM, mane phaLa maLaze. paNa te bicAro ThagAya che! ne anaMta yaMga sAdhatAM chatAM, anaMta kiyA karatAM chatAM, te Udhe ravADe caDI gayA hovAthI anaMta phaLa pAmate rahI, cAre gatimAM raDavaDe che-rakhaDe che! AvI ne AvI bhramaNAmAM A jIve vaMcaka evA anaMta yega-sAdhana karavAmAM kAMI bAkI rAkhI nathI, vaMcaka evI anaMta kriyA karavAmAM kAMI maNa rAkhI nathI, anaMta parizrama UThAvavAmAM kAMI pAchI pAnI karI nathI ! paNa te bApAnI A badhI mahenata pANImAM gaI che, "chAra para liMpaNa" jevI nakAmI thaI che, ne paramAthe tenuM pariNAma meTuM mIMDuM AvyuM che !! kAraNa ke anaMtakALanA paribhramaNamAM A jIve anaMtavAra dIkSA grahaNa karI haze, sAdhu-saMnyAsI-bAvo banyA haze ! meruparvata jeTalA ghA-muhapatti vAparyA haze ! yama, niyama, saMyama, tyAga vairAgya vagere athAga AdaryA haze; vanavAsa moTuM mIMDu! laIne, mauna dhAraNa karI daDha pavAsana lagAvIne besI gaye haze ! prANAyAma vagere haThaganA prayoga karI samAdhi caDhAvI gayo haze ! svarodaya vagare jANuM ane maMtra-taMtrAdinA camatkAra batAvI mugdhajanene bheLavyA haze ! aneka prakAranA japa-tapa karyA haze. sava zAstrane pAraMgata banI Agamavara, mRtadhara, zAstrajJamAM khape haze svamatanA maMDanamAM ne paramatanA khaMDanamAM pAvaradho banI "digavijaya' karavA paNa nIkaLI paDayo haze ! are ! pitAnuM kAMI paNa ThekANuM nahiM chatAM, UMcA vyAsapITha parathI mekSa sudhInA upadezarUpa meTA moTA vyAkhyAne ApI, sAkSAta vAcaspatinA jevI vatAbAjI karI, vyAkhyAnadharA dhrujAvI ne sabhAo gajAvI haze ! Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdaSTi : saMtacaraNa Azraya vinA paMcaka (163) ATaluM badhuM e bicArAe anaMtavAra karyuM haze! paNa tenA hAthamAM haju kAMI AvyuM nahi! tenA hAthe te khAlI ne khAlI ! mikSa te hato eTaNe ja dUra paDayo che ! kAraNa ke eka mULabhUta kAraNa je karavAnuM sauthI prathama agatyanuM hatuM, tadapi ka hAtha tene tene vega na bane; sAcA saddagurune tene vega na maLyo, eTalI haju na paryo" eka khAmI rahI gaI ! eTale enA e badhAM sAdhana svarUpe sAcA chatAM, tene te baMdhanarUpa banI eLe gayA, zUnyamAM pariNamyA! hajAra ke lAkhe vijaLInI battI gaThavI hoya, paNa eka "meIna svIca" (mukhya cAvI) cAlu na hoya, te battI pragaTe nahiM, aMdhAruM ja rahe tema anaMta sAdhane kare, paNa sadgurune vega na hoya, te jJAna-dI pragaTe nahiM, aMdhArUM ja rahe. A aMge--jANe sAkSAt jagadra garjanA karatA hoya, e pragaTa bhAsa ApatA parama vedhaka vacane zrImad rAjacaMdrajIe prakAzyA che "yama niyama saMyama Apa kiye, puni tyAga birAga athAga li. vanavAsa liye mukha mauna riye, daDha Asana pA lagAya diye. mana-pana nidhi svarbodha kiye, haTha joga prAga sutAra bhaye; japabheda japa tapa tyauhi tape, urasehi udAsi lahI sabape. saba zAstranA ke naya dhAri hiye, matamaMDana khaMDana bheda liye, vaha sAdhana bAra anaMta kiye, tadapi kachu hAtha haju na pa. aba kayAM na bicArata he manase, kachu era rahA una sAdhanaseM; bina saddaguru keya na bheda lahe, mukha Agala hai kaha bAta kahe ? karunA hama pAvata he tumakI, vaha bAta rahI sugurugamakI; palameM pragaTe mukha AgalaseM, jaba sadgurucarna suprema base; tanaseM, manasuM, dhanasuM, sabase, gurudevaki Ana svaAtma base; taba kAraja siddha bane apane, rasa amRta pAhi premaghane." -zrImad rAjacaMdrajI Ama saMtacaraNanA Azraya vinA samasta sAdhanakriyAdi paramAthe niSphaLa gayA che, vaMcaka banyA che, ThaganArA banyA che. bhAvayogI evA sAcA satapuruSane-bhAvasAdhune Azraya karavAmAM Ave, te ja sasvarUpane lakSa thavAthI avaMcaka ga, saMtacaraNa avaMcaka kriyA ne avaMcaka phala thAya. eTalA mATe ja atre mahAtmA Azraya vinA zAstrakAre "sAdhune AzrIne'-saMtane Azraya karIne, e zabdo vaMcaka para khAsa bhAra mUkyo che. kAraNa ke A avAcaka tripuTInI prApti thayA pUrvenA jIvane je je yoga thayA che, jIve che je kriyA AcarI che, jIvane je je phaLa maLyA che, te badhAya upara batAvyA pramANe vaMthaka-chetaranArA thayA che; Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (164) gadahisamuccaya mULa AtmalakSyathI cukAvanArA heI lakSya vinAnA bANa jevA thayA che ! kAraNa ke jIvane kadAca satpuruSa saddaguruno samAgama vega thayo haze, paNa tene te svarUpe nahiM eALakhavAthI, te vaMcaka thaye che, phegaTa gaye che. tema ja anaMta sAdhana kriyA paNa jIve aneka vAra karI haze, paNa te tathArUpa oLakhANa vinA ane sAdhyarUpa svarUpalakSyane jANyA vinA, eTale te paNa vaMcaka thaI che, ISTa kAryasAdhaka thaI nathI, ulaTI bAdhaka thaI che! sAdhana hatA te UMdhI samajaNane lIdhe, athavA mamatvane lIdhe, athavA duSTa abhimAnane lIdhe baMdhana thaI paDyA che ! ane Ama phala paNa vaMcaka thayuM che. anaMta kALathI AthaDyo, vinA bhAna bhagavAna sevyA nahiM guru saMtane, mUkyuM nahiM abhimAna. saMta caraNa Azraya vinA, sAdhana karyA aneka pAra na tethI pAmiya, Uge na aMza viveka. sau sAdhana baMdhana thayA, rahyo na koI upAya; sat sAdhana samaje nahiM, tyAM baMdhana zuM jAya?"--zrImad rAjacaMdrajI AvA vaMcaka lega kriyA ne phala dUra thaI, atre A prathama mitrAdeSTimAM vartatA mumukSu yogIne avaMcaka yega-kiyA-phaLanI prApti (dravyathI) thAya che ane te paNa saMtacaraNanA zaraNarUpa Azrayane laIne, e muddo khAsa lakSamAM rAkhavA gya che. A avaMcakatraya paNa jenA nimitte hoya che, te kathavA mATe kahe che - etacca satpraNAmAdinimittaM samaye sthitam / asya hetuzca paramastathA bhAvamalAlpatA // 35 // sa-NAmAdi nimitta A, sthita siddhAMta a5; ne ene hetu parama, tathA bhAvamala a5, 35 artha -ane A avaMcakatripuTI sapraNAma Adina nimitta hoya che, ema samayamAM eTale siddhAMtamAM sthita che ane A satpraNAmAdine paNa parama hetu tathA prakAre bhAvamalanI alpatA e che. vRtti -istanna -ane A avaMcakatripuTI, sabaLAnAvinimitta-sata praNAmAdi nimitta, sAdhuo praye vandanAdina nimitta hoya che, ema artha che. samaje sthid-samayamAM sthita che. siddhAntamAM pratiSita che. 4-Ano, sata praNAma AdinA, devazva paramaH-parama hetu vaLI, kayo? te mATe kahyuM -tathA mAva tathA prakAre bhAvamalanI alpatA-e che. eTale karmasaMbaMdhanI egyatAnI alpatA-e che. ratna vagerene mala dara thaye, snA-prakAza vagerenI pravRttinI jema,-evuM gAcA kahe che. Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citrAdaH arva cakanuM nimitta satapuruSanI bhakti (15) vivecana uparamAM je traNa avaMcaka kahyA, tenI prApti paNa kayA nimitte kAraNathI thAya? te ahIM batAvyuM che. satpuruSa, sAcA sAdhuguNasaMpanna sAcA sAdhupuruSa pratye vaMdana, namana, vaiyA vacca, sevA-suzraSA vagere nimittathI te avaMcakanI prApti hoya che. avaMcikanuM prathama te saddaguru sapuruSane, sAcA saMtane jega thatAM, tenA pratye nimitta saMta vaMdanAdi karavAmAM Ave. ema karatAM karatAM paricayathI te puruSanA bhakti svarUpanI oLakhANa thAya, eTale cagAvaMcaka nIpaje. pachI tenI tathArUpa oLakhANa thaye, je tenA pratye vaMdana-namaskAra-vaiyAvacca vagere kiyA karAya, te yiAvaMcakarUpa hoya. ane puruSa, sAcA bhAvasAdhu pratyenI tevI vaMdanAdi kriyAnuM phaLa paNa amegha-acUka haya, eTale phalAvaMcaka hoya. Ama A badhAnuM mULa sAcA bhAvAcAryarUpa sadguru sapuruSanI nimaLa bhakti che. A prakAre ja uttama nimittanA sAgathI upara kahelA avaMcakatrayanI prApti hoya che, ema AptapuruSapraNIta siddhAMtamAM-AgamamAM daDhapaNe sthApavAmAM AvyuM che. evo siddhAMta nizcitapaNe pratiSThita che, evI zAstramaryAdA-samaya che. e siddhAMta akhaMDa binA nayana nizcayarUpa heI, keI kALe phare nahiM. sAkSAt satparuSa saddagurunA yoge pAve nahi? ja jIvane kalyANamArgamAM-mokSamArgamAM praveza thAya, ema traNe kALamAM sthiti che, ema traNe kALamAM paramArtha pAmavAne mAga eka ja che. kAraNa ke "vinA nayananI vAta' eTale ke carmacakSune agamya ne jJAnarUpa divya cakSune gamya evI je vAta che, te "vinA nayana'-sadgurunI deravaNa vinA prApta thAya nahiM; ane je sagurunA caraNa seve, te sAkSAt prApta thAya. je tarasa chIpAvavAnI IcchA hoya, to te chIpAvavAnI rIta paNa che, ane te paNa gurugama vinA kadI prApta thAya nahiM,-ema anAdi sthiti che. ane tevA prakAre parama jJAnI puruSae bhAkhyuM che - "binA nayana pAve nahiM, binA nayanakI bAta; seve sadguru ke carana, se pAve sAkSAt, bujhI cahata je pyAsakI, hai bujhanI rIta; pAve nahiM gurugama vinA, ehI anAdi sthita."- zrImad rAjacaMdrajI "pravacana aMjana jo sadguru kare, dekhe parama nidhAna; hRdaya nayana nihALe jagadhaNI, mahimA meru samAna."--zrI AnaMdaghanajI ane evA uttama sAcA sAdhu puruSanI-bhAvagIrUpa sAcA saddagurunI saMgatine lAbha paNa kayAre maLe? tevo uttama "ga" kayAre bane? tenuM kAraNa paNa ahIM kahyuM ke jyAre Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (166) - yogadaSTisamucaya tevA prakAranI bhAvamalanI alapatA thAya, tyAre te "ga" jIvane bAjhe, - bhAvamala jyAre aMdarano mela (AtmamalinatA) dhovAI jaIne eka thAya, tyAre apatA tevuM nimitta maLI Ave. AvA "puNya paMDUra jyAre prakaTe', tyAre sapuruSano samAgamaga thAya. "ehave sAhiba seve teha hajUra, jehanA pragaTe re kIdhAM puNya paMDUra" (yazavijyajI). ratnane mala jema jema dUra thAya, tema tema tenI kAMti-caLakATa jhaLahaLI UThe che; tema AtmAna bhAvamala-aMdarane mela jema jema chevADe jAya che, tema tema tenI dharmaprAptinI yogyatArUpa kAMti era ne era khIlatI jAya che, AtmaprakAza era ne ora jhaLakatuM jAya che. "kalyANane viSe pratibaMdharUpa je je kAraNe che, te jIve vAraMvAra vicAravA ghaTe che. te te kAraNone vAraMvAra vicArI maTADavAM ghaTe che, ane e mArgane anusaryA vinA kalyANanI prApti ghaTatI nathI. maLa, vikSepa ane ajJAna e anAdi javanA traNa doSa che. jJAnI puruSanAM vacananI prApti thaye teno yathAyogya vicAra thavAthI ajJAnanI nivRtti hoya che. 4 4 4 saraLapaNuM, kSamA, pitAnA doSanuM jevuM, apArabha, alpaparigraha e Adi maLa maTavAnAM sAdhana che. jJAnI puruSanI atyaMta bhakti e vikSepa maTavAnuM sAdhana che." -zrImad rAjacaMdra patrAMka 368 (449) Ama mAMhene mala dhevAtAM, jema jema AtmA nirmala bane, tema tema tenAmAM sanmArga pAmavAnI pAtratA AvatI jAya che, ane te pAtratArUpa lehacuMbakathI AkarSAIne tene puruSanA jagarUpa uttama nimitta sAMpaDe che. tAtparya ke-AtmamalinatA dUra karate rahI jIva je pitAnI yegyatA-pAtratA vadhAre, ane sadguru Adi uttama nimittanuM sevana-upAsana karato rahe, te mArganI prApti thAya. - "azuddha nimitte e saMsaratA, attA kattA para zuddha nimitta rame jaba cidaghana, kartA letA gharano....zrI sImaMdhara."--zrI devacaMdrajI prakRta vastunA samarthana arthe vyatirekapradhAnapaNe kahe che - nAsmin ghane yataH satsu ttprtiitirmhodyaa| kiM samyag rUpamAdatte kadAcinmandaleocanaH // 36 // vRtti-nArijana heya, A bhAvamala, ghare-ghana, prabaLa hatAM, ataH kAraNa ke, samu-sAdhuo pratye, tawtItiH-tenI pratIti. ( A bhAvabhala, ghana-prabala hoya tyAre sAdhuo pratye tenI pratIti na hAya). te pratIti kevI viziSTa hoya? te mATe kahyuM-maracA-mahAdayavALI, abhyadaya AdinA sAdhakapaNue karIne mahAudayavALI, prativastupamAthI Aja artha kahyo- saghakAmA-zu samyagUrU5 grahaNa kare ?-lakSaNa, vyaMjana vagerenA saMpUrNapaNue karIne. yAjika vana-kadI paNa maMda lenavALA-daSTivALe,-IdriyadaSane lIdhe, na ja rahe ema artha che. ' Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdaSTi gADha bhAvamala hotAM satIti na hoya, (167) A ghana hatAM sata prati, pratIta mahadaya ne; samyagurUpa zuM grahe kadI, maMdalacane keya ? 36 artha-kAraNa ke A bhAvamala ghana-gADha hoya tyAre, puruSa pratye tenI mahodayavaMtI evI pratIti hoya nahiM. zuM maMda locanavALe kadI paNa barAbara rUpa grahaNa kare re ? vivecana uparamAM je kahyuM ke bhAvamalanI alpatA thaye tevA uttama nimittanI prApti thAya che, te ja vAtane vyatirekathI eTale niSedhAtmaka uktithI (Negative Affirmation) ahI daDha karI che-A bhAvamalanI jyAre ghanatA haya, gADhapaNuM-prabalapaNuM hoya tyAre puruSa pratye tevI mahodayavALI pratIti hoya nahiM, zraddhA-AsthA upaje nahiM. AtmAne aMdarano mela jyAM sudhI gADha hoya, tyAMsudhI saMtanI pratye vizvAsa bese nahiM. jyAM sudhI jIva gurukamI bhArekamI hoya tyAM sudhI satpuruSanI tevI pichAna, oLakhANa thAya nahi. tevI pratIti-aMtara AsthA kharekhara ! jIvana mahA udaya karanArI che-uttarottara caDhatI kaLA karanArI che. A vAtanuM tulya upamA dvArA samarthana kare che ke jenI AMkhanuM teja ochuM che, maMda che, je daSTidoSathI jhAMkhuM jhAMkhuM dekhe che, e puruSa zuM barAbara vastu svarUpa dekhI zake kharo ? na ja dekhI zake. tema bhAvamala ghaNe hovAthI jenA bhAvacakSu ughaDyA nathI, te puruSanA svarUpane barAbara na oLakhI zake, na pIchAnI zake; ne oLakhe nahi te pratIti paNa kyAMthI kare? Ama "satpuruSa pratye satpaNAnI buddhi tIvra mata hoya tyAMsudhI upaje nahi kAraNa ke ghaNA UMcA jhADanI zAkhAne pAMgaLo kadI AMgaLIthI spazI zake nahi. * have anvayapradhAna paNe adhikRta vastunA samarthana arthe ja kahe che - alpavyAdhiryathA loke tadvikArairna bAdhyate / ceSTate ceSTasiddhayartha vRttyaivAyaM tathA hite // 37 // . vRtti -saMghavyAdhi-alpa vyAdhivALA, jene roga kSINaprAya-lagabhaga kSINa jevo thaI gayo che e kaI kathA che-jema lokamAM, taw:tenA vikArothI, kaM-khajavALa vagerethI, na vAdhyatevyAdhinA apapaNue karIne bAdhita thatuM nathI. tema ja zuM ? te ke-te ra-ane ceSTA kare che, rAjasevA AdimAM pravRtti kare che, dunidrazartha-ISTa siddhine athe, kaTuMba vagerenA pAlana athe. A dRSTAMta che. A ene apanaya che eTalA mATe kahyuM : " pRcaitra-vRttithI ja, dharmanirUpa vRttivaDe karIne ja. ane A-vRtiH zraddhA suvividriSA vijJarita dharmanAM :"--e vacana uparathI che. eTale dhati, zraddhA, suvividiSA (jANavAnI utkaTa icachI --jijJAsA), ene vijJapti e dhamanio che (dharmanI janmabhUmio che, dharmanA uddabhavasthAne che). tethI A hetubhUta evI vRttivaDe karIne ja caM-A yegI, tevA alpalAdhivALA puruSanI jema, sthira evA akAya vRttinA nirodhathI, te hitamAM, dAna Adi hita viSayamAM ceSTA kare che, (pravarte che). * "sahu saravayaM drata maNe tIvra sameta ja ! - ayAna pa AAva sumahaMtataH pA-zrI yazovijayajIkRta dvA dvA Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (168) sAjo rogavikArathI, bAdhita thAya na jema; iSTArtha pravartta-vRttithI, hitamAM A paNa tema, 37 yogadRSTisamuccaya artha :--alpavyAdhivALA puruSa jema leAkamAM tenA vikArAthI khAdhA pAmatA nathI, ane iSTa siddhine arthe pravRtti kare che, tema A (yAgI ) vRttithI ja hitamAM pravRtti kare che. vivecana uparamAM je ghaNA bhAvamalanI kSINatA thaye, avaMcaka prAptinI vAta kahI, tenu' ahI anvayathI eTale ke vidhirUpa pratipAdanapaddhatithI ( Positive Affirmation ) samana karyuM; che. temAM prathama A dRSTAMta rajU kayu" che:-kAI eka manuSya che. te meATI bimArImAMthI UThayo che. tene rAga lagabhaga naSTa thayeA che. te lagabhaga sAjo thai gayA che. mAtra khUjalI vagere nAnAsanA kSudra-najIvA mAmUlI vikAre khAkI che, paNa te rahyAsahyA tuccha vikArA tene jhAjhI mAdhA karatA nathI, bahu herAna karatA nathI, tema ja tenA rAjanA kAmamAM ADakhIlI-aTakAyata karatA nathI. ane AveA alpa vyAdhivALA, lagabhaga sAjo thai gayelA puruSa peAtAnA kuTuMbanA bharaNupeASaNa khAtara rAjasevA, vepAra vagere ISTa kAryanI siddhi arthe pravarte che. te ja prakAre A mitrA dRSTimAM vattatA yAgI vRttithakI ja iSTa siddhi arthe pravRtta che. A vRtti dhamaceAni-dhamanA janmasthAnarUpa che, dharmanI janmadAtrI jananIe che. ane te vRtti cAra cheH-(1) dhRti, (2) zraddhA, (3) suvividiSA, (4) vijJapti. vRtti cArI AvI cAra prakAranI vRttine A mitrA dRSTivALA yAgIne sa'bhava hAya che. eTale ene prathama teA dharmakAryamAM dhRti hoya che, dhIraja hAya che. prabhunA " caraNu zaraNe ' te 'maraNa sudhInI cheka' dRDha dhIraja dhAraNa kare che; phaLanI tAtkAlika aprAptithI paNa te nirAza thai adhIraja dharatA nathI; kAraNa ke tene dRDha zraddhA che A prabhubhakti Adi dhama kRtyanuM phaLa avazyameva mAkSa che, mATe enI sAdhanAne puruSAtha karyA karavA e ja ucita che. evI zraddhAvALA heAvAthI te dhatuM vizeSa ne vizeSa satsvarUpa jANavAnI utkaMThA dharAve che, vividiSA rAkhe che. ane tevI jijJAsAthI prerita thaIne te jANavA mATe sadgurune vijJapti-vinati kare che, ane tethI karIne tene vijJapti-vizeSa jJAnanI prApti thAya che. Ama dharmanI mAtA jevI uttarAttara zubha vRttie A mahAtmA mumukSu jogIjanane uddabhave che, A zubha vRttiene ahI saMbhava haiAvAthI, alpa vyAdhivALA puruSanI jema A cegI kAya vRttione dRDha nirodha kare che, duSTa azubha vRttine zake che, ne ziSTa vRttionA prabhAve karI svarasathI ja hitAya mAM prazno che, AtmAnuM zubha pravRtti kalyANa thAya evA zubha kArya kare che. te yathAzakti dAna ddIe che, sadAcAra Adipa zIla pALe che, ane 'sava' jagatanuM kalyANu Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdaSTi : cheluM yathApravRttakaraNa-bhAvamala a9patA (169) thAo !* sarva prANIgaNa parahita nirata thAo ! sarva doSa nAza pAme! sarvatra loke sukhI thAo !" ItyAdi zubha bhAvanA te bhAve che. kAraNa ke A jogIjanane bhAvagarUpa bhAvamala ghaNokharo kSINa thaI gayo che, lagabhaga dhovAI javA Avyo che, tethI karIne mAMdagImAMthI UThelA, lagabhaga sAjA thaI gayelA puruSane jema rahI sahI jhINI jhINI phariyAdo harakata karatI nathI, tenA pedA kAmanI ADe AvatI nathI, tema A cheDA bhAvamalavALA jogIjanane radyAsahya vikAro jhAjhI bAdhA upajAvatA nathI; ne AtmahitarUpa kAryamAM pravartatAM aTakAvatAM nathI, rekatA nathI. eTale te avazya ahita pravRttimAMthI nivarte che, ane hita pravRttimAM pravarte che. Ama anvaya-vyatirekavaDe, hakAra-nakArAtmaka dalIlathI, bhAvamalanI alpatA thaye, avaMcakatrayanI prApti hoya che, e siddhAMtane atyaMta daDha karyo. A je hamaNAM kahyuM te badhuM ya jyAre upaje che, te darzAvavA mATe kahe che- yathApravRttikaraNe carame'lpamalatvataH Asannagranthibhedasya samastaM jAyate hyadaH // 38 / carama yathApravRttimAM, alpamalatva prabhAva graMthibhedanI nikaTane, upaje A sahu bhAva, 38 artha:- chellA yathApravRtti karaNamAM, alpamalapaNAne lIdhe, jeno graMthibheda nikaTamAM che, evA puruSane A samasta nizcaye upaje che. vivecana "eha avaMcaka yoga te, pragaTe caramAvajo re; sAdhune siddhadazA samuM, bIjanuM citta prave revara"--zrI gaDha sakjhAya 2-14 uparamAM je A badhuM ya kahevAmAM AvyuM te kyAre upaje che ? chellA yathApravRttikaraNamAM upaje che. kayA kAraNathI upaje che? bhAvamalanA alpapaNArUpa kAraNathI. kene upaje che? graMthibheda nikaTa che. pAsamAM che, evA saMta jegIjanane, Ama chellA yathApravRttikaraNamAM, AtmAne mela ghaNe ghaNe devAI gaye hoya tyAre graMthibheda pAse AvelA jIvane, A uparamAM kaheluM badhuM ya prApta thAya che. tene mAsikama A prakAre - vRtti-gathAivRtti -pUrve jenuM svarUpa varNavavAmAM AvyuM che evA yathApravRttikaraNamAM, jame-carama, chellA pacatavatI evA, kAmararavataH-alpamalapaNarUpa kAraNane lIdhe, mAnavaMthimegha-jene graMthibheda nikaTa che evA saMtane, sanattay-samasta hamaNAM ja je kahyuM ke, kAcate hya - A nizcaya upaje che. 4 "rivArasarvajJAtaH patinArA mavaMtu bhUtakALarH | g: prathA nA sarvatra juvine mavaMtu che: "-- zrI bRhata zAMtistava Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (170) gadaSThisamuccaya (1) bhAvamalanI kSINatA thatAM thatAM, tathAbhavyatvane-AtmAnI tevA tevA prakAranI gyatAne paripAka thaye, jIva chellA pudgalAvAmAM Ave, tyAre gabIjanuM grahaNa thAya che. (2) carama chelA pudgalAvattamAM vartatA jIvane, te gabIja prApta thavAnA zubha nimittarUpa traNa avaMcakanI prApti thAya che,-gAvaMcaka, kriyAvaMcaka, phalAvaMcaka. (3) te avaMcakavraya paNa sapuruSa sadguru pratye praNAma AdithI prApta thAya che. (4) te prAmAdine hetu paNa bhAvamalanI kSINatA che. (5) te bhAvamalanI kSINatAthI chelluM yathApravRttikaraNa prApta thAya che. (6) ane chelluM yathApravRttikaraNa prApta thaye, jIva graMthibhedanI pAse Ave che. Ama jIvane aMdarane mela-bhAvamala kSINa thatAM thatAM, tathAbhavyatA pAke che, eTale te chellA bhava kerAmAM Ave che. tyAre vaLI teno aMdarano mela ora ne Ara vAta jAya che, ane chelluM yathApravRttikaraNa pAmI te graMthibhedanI pAse pahoMce che; ane Ama mala dUra thatAM, sAcA saMtapuruSane jega maLe te tene pratye praNAmAdi kare che. ethI karIne ene gAvaMcaka, kriyAvaMcaka, ne phalAvaMcakarUpa zubha nimittane vega bane che. Ama mahene mela devAtAM vAtAM tenI yegyatA-pAtratA vadhatI jAya che, doSa dUra thAya che, ne tenI cittabhUmi cekakhI thatI jaI gabIjanA grahaNa mATe-vAvetara mATe taiyAra thAya che, eTale te gabIja rahe che, ne tenI bhalI evI " daSTi" khule che, ughaDe che. cogIrAja AnaMdaghanajInA anubhavegAra che ke " caramAvata ho carama karaNa tathA re, bhavapariNati paripAka, deSa TaLe vaLI daSTi khule bhalI re, prApati pravacana vAka....saMbhava." AkRti-7 gabIja bhAvamalapatA *gabIjagyatA tayAbhavyatva che paripAka A avaMcakatraya * satrAmAdi caramAva7- chelluM yathApravRttikaraNa -graMthibheda ++bhAvamalaalpatA apUrvakaraNa athavA A carama (chelluM) yathApavRtta "apUrva ja che, eTalA mATe kahe che - Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdaSTiH chelluM yathApravRttakaraNa apUrva ja (171) apUrvAsannabhAvena vyabhicAraviyogataH / tattvato'pUrvamevedamiti yogavido viduH // 39 // apUrvanA nikaTa bhAvathI, vaLI vinA vyabhicAra; eha apUrva ja tatvathI, jANe gAtAra, 39 artha :-apUrvakaraNanA nikaTabhAvathI, tathA vyabhicAranA abhAvane lIdhe, tattvathI A-chelluM yathApravRttakaraNa "apUrva" ja che, ema yogavettAo jANe che. vivecana ane A je chelluM yathApravRttakaraNa kahyuM, te apUrvakaraNanI nikaTamAM-pAsamAM vate che tethI karIne, te "apUrvaja che ema yoganA jANakAra puruSa kahe che. kAraNa ke temAM kadI vyabhicAra thatuM nathI, ADI-avaLo pheraphAra thato nathI, eTale ke te chellA yathApravRttakaraNa pachI apUrvakaraNa niyamathI Ave ja che, eTalA mATe paramArthathI te apUrva ja eTale ke pUrve kadI prApta nahi thayeluM evuM kahevA gya che. kAraNamAM kAryane upacAra karavo e nyAyanI rIti che. AvuM "apUrva" yathApravRttakaraNa anAdi kALathI A jIvane pUrve kadI paNa prApta thayuM nathI, A apUrva AtmavIlAsa pUrve kadI AvyA nathI, A "apUrva avasara' kadI paNa sAMpaDyo nathI, paNa hamaNAM A daSTimAM AvatAM sAMpaDyo che mATe A chelA yathApravRttakaraNane "apUrva" nAma ApyuM te sArthaka che. ahIM ja guNasthAnanuM jana kahe che - prathamaM yadguNasthAnaM sAmAnyenopavarNitam / asyAM tu tadavasthAyAM mukhyamanvaryayogataH // 40 // sAmAnyathakI varNavyuM, je prathama guNasthAna; antartha yogathI mukhya te, eha avasthA sthAna, 40 vRtti-pUrvIsamAvera-apUrvakaraNanA nikaTabhAvarUpa hetuvaDe, tathA camiyAvita - vyabhicAranA viyogarUpa kAraNane lIdhe, (vyabhicAra na thato hovAthI), taragataH-tatvathI, paramArthathI, pUrvaA cheluM yathApravRtta apUrve ja che, hRtti cAlavA viTu-ema yogavido jANe che, e bhAva che. vRttiH-prathama-prathama, Agha, paheluM, caTIsthAnaM-je guNasthAna, mizrAdaSTi nAmanuM guNasthAna, sAmAnyane paLataY-sAmAnyathI AgamamAM varNavavAmAM AvyuM che. "nidaridI sAsAyArU -e vacana uparathI. lakSya tu tavasthA-te A avasthAmAM ja, mutye-mukhya, nirupacarita evuM. kayA kAraNathI ? te ke-gavarthAtaH-anvathe yogathakI, arthane anusaratA zabdanA yogathI, (zabdanA kharekharA arthamAM). evA guNanA bhAvathI-hevApaNue karIne 'guNasthAnanI u5patti che eTalA mATe, (guNasthAna nAma ghaTe che eTalA mATa). | jIta mitrAdaHi II. Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (172) gadaSTisamuccaya artha :-sAmAnyathI je prathama guNasthAna varNavavAmAM AvyuM che, te A avasthAmAM te anvatha yegathI-zabdanA barAbara athe pramANe, "mukhya" evuM hoya che. vivecana A mitrA nAmanI pahelI daSTimAM kayuM guNasthAnaka haya, tenuM ahIM sUcana karyuM che. zAstramAM je "mithyASTi' nAmanuM prathama "guNasthAna" kahyuM che, te ahIM mukhyapaNa ghaTe che. eTale A mitrA daSTinI dazAmAM sAcesAcuM prathama "guNasthAna" te zakhanA kharekharA arthamAM-nirupacaritapaNe ghaTe che. kAraNa ke guNonI utpattinuM prAptinuM sthAnaka te "guNasthAnaka" kahevAya. ane temAM prAthamika avasthAnA guNonuM jyAM kuraNa hoya te prathama guNasthAna" yathArtha paNe kahevAya. AvA tathArUpa guNonI prAptinuM maMDANaprAraMbha prathama daSTimAM thAya che, egamArgamAM pravezanuM zubha muhUrta A prathama daSTi che, sanmArga prAptinI yogyatAnuM A maMgalAcaraNa che, mekSanI nIsaraNInuM A paheluM pagathiyuM che, mahAna ga-prAsAdanI A prathama bhUmikA che, ga-parvata para caDhavAne A prathama prayAsa che. Ama mukhyapaNe arthAt nirupacaritapaNe A dRSTimAM prathama guNasthAnaka varte che. A daSTi prApta thayA pUrve paNa sarva mithyAdaSTi jenI gaNatrI prathama guNasthAnakamAM karAya che, paNa te upacaritapaNe, gauNapaNe-mukhyapaNe nahiM. eonuM e guNasthAnaka nAmanuM hoya che, kharekharUM nahiM. kAraNa ke temAM guNanuM pragaTapaNuM nathI, guNanuM sthAnaka nathI, eTale zabdanA kharA artha mujaba te guNasthAnaka nathI, kahevA pUratuM nAma mAtra guNasthAna che. Ama e baMne prakAramAM pragaTa ghaNo phera che, AkAza-pAtAlanuM aMtara che. jema koI mANasa "rAjA" kahevAtuM hoya, ne kaI kharekhara rAjasattA dharAvate rAjA hoya, te bemAM jeTaluM taphAvata che, teTale AgalA guNa vagaranA prathama guNasthAnamAM ne guNasaMpanna evA mitrAdaSTivALA prathama guNasthAnamAM che. ane atre mitrAdaSTimAM je ke haju mithyAtva TaLyuM nathI ne samyaktva maLyuM nathI, chatAM paNa kevA adbhuta uttama guNe atre pragaTe che, te uparamAM vistArathI vivecavAmAM AvyuM che. kAraNa ke ApaNe joyuM ke A jagajananI AtmamalinatA mitrAmAM ghaNuM ghaNuM dUra thaI hoya che. ene sazurune bhega maLatAM, avaMcaka guNaprApti vayanI prApti thAya che. enI cittabhUmi cekakhI bane che, vairAgyejalanA siMcanathI picI thAya che, ne temAM gabIjane nikSepa thAya che. paramAtmA pratye tene zuddha bhakti pragaTe che, sagurunI te uttama upAsanA kare che, ne satzAstranI vividha ArAdhanA kare che. dayA, adreSa, guNAnurAga, janasevA vagere maMgala guNenuM te dhAma bane che. ane eTaluM yathApravRttikaraNa pAmI, te grathibhedanI nikaTa AvIne ubho che. Ama aneka guNanA AvirbhAvathI-pragaTapaNAthI A jogIjanane "suyaza vilAsanuM TANuM" maLyuM che uttama yaza prAptine "apUrva avasara" sAMpaDyo che. Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitrAdaSTi : sAra (173) A guNNA upara pukhta vicAra karI, peAtAnA AtmAmAM tevA tevA guNA pragaTayA che ke nahiM, tenuM jo AtmanirIkSaNa karavAmAM Ave, teA peAtAnAmAM tevA guNa nahi. pragaTathA chatAM, potAnuM samitIpaNuM ke chaThThA guNuThANApaNuM mAnI besanArA lokonA AtmanirIkSaNa keTalAka bhUlabharelA mithyA brAMta khAlA dUra thavAnA saMbhava che. samyagdaSTinI majala tA hajI ghaNI lAMbI che, paNa pravAsanI zarUAta paNa haju thaI che ke nahi, pAzerAmAM pahelI pUNI' paNa ka'tAi che ke nahi, pahelA guNuThANAnuM paNa ThekANu che ke nahiM, te A mitrA dRSTinA guNe! uparathI AtmAthI e vicAravAnuM che, ane te te guNanI prApti karI suyaza vilAsanu TANu** jema jaldI maLe tema karavAnu che! sAdha karaNa apUrvanA nikaTathI, je paheluM guNuThANuM re; mukhyapaNe te hA hAye, suyaza vilAsanuM TANuM re....vIra"--zrI yAga. sajjhAya 1-15 Jie mitrAdRSTinA sAra-( Summary ) samasta jagat pratye mitrabhAva, adveSabhAva, nivaeNra buddhi ahI' pragaTe che, eTale Ane 'mitrA' nAma ghaTe che. atre dazana-khAdha tRNu agnikaNanA prakAza jevA maMda hAya che, ceAganu prathama aga-yama prApta thAya che, kheda nAmanA prathama mAzayadoSanA tyAga hAya che, ane adveSa nAmane prathama guNa pragaTe che. ahI' sthiti karatA yAgI puruSa uttama yAgabIjonu grahaNa kare che. mukhya cAgabIja A cheH (1) vItarAga prabhunI mana-vacana-kAyAthI zuddha bhakti, (2) bhAvayegI evA bhAvAcArUpa sadguru AdinI upAsanA, vaiyAvacca, (3) sa`sAra pratye sahaja evA aMtaraga vairAgya, (4) dravya abhigrahanuM pAlana, (5) lekhanAdivaDe satzAstranI ArAdhanA, (6) cAgakhIjakathAnA zravaNa pratye sthira AzayavALI mAnyatA, ane tenA zuddha upAdeya bhAva. A uttama yeAgamIjonuM grahaNa, AtmAne ghaNeA bhAvamala dUra thaye, prAye manuSyeAne hAya che. ane Ave| bhAvamalane kSaya chellA pudgalAvattamAM tathAbhavyatAnA paripAkathI upaje che. A chellA pudgalAvattamAM vatA jIvanA mukhya lakSaNa A che (1) du:khI pratye atyaMta dayA, (2) guNavAna pratye adveSa, (3) sarvAM kAinI abhedabhAve yatheAcita sevA. AvA lakSaNavALA bhadrabhUtti mahAtmA jIvane ava'cakatrayanA uyarUpa zubha-nimitta maLe che; sadguru satpuruSanA yAgathI yAgAvacaka, kriyAvAcaka, ne phalAvacaka prApta thAya che. Ane bANunI lakSyakriyAnI upamA kharAkhara ghaTe che. A avAcakanI prApti pazu satpuruSa sadguru pratye praNAma AdithI thAya che. ane te praNAma AdinuM kAraNa paNa bhAvamalanI alpatA che.-Ama bhAvamalanI apatAthI satpuruSa pratye praNAmAdinI prApti, te praNAmAdithI Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (174) yogaSTisamuccaya ava'cakaprApti, avacakraprAptithI zubha nimittane saryAga, ane tethI karIne cAgabIja vagerenI prApti-ema atra kAraNaparaparA che. * ane A badhuya chellA pudgalAvattamAM, apUrva' evA chellA yathApravRtta karaNamAM upaje che,-ke jyAre bhAvamalanI alpatA hAya che, ane jIva graMthibhedanI najIkamAM AvyA hAya che. A chellu' yathApravRttakara apUrva kacchunA lIdhe kharekhara ! paramAMthI apUrva ja che. AvI A mitrA STimAM / zabdanA kharekharA atha pramANe, mukhya evuM pahelu* guNasthAnaka varte che. mitrAdaSTinuM kASTaka-4 nikaTapaNAne 'guNasthAna ' drunayAgAMga tRNuagni yama jevuM ma DhASa guNa tyAga prApti akheda adveSa yogakhIjagrahaNa prAptikrama samaya | (1) jina bhakti bhAvamalaalpatA chellA (2) sadgurusevA, | saMtane praNAmAdi | avaheMcaka prApti (3) bhava udvega (4) dravya abhi grahapAlana (5) siddhAMtanA lekhanAdi,bIja kathAnu` mAnya pazu, bhAva mukhya pu.50mAM evuM paheluM chellA yathA pra0 | 3. mAM zubha nimitta tra thibheda ' nikaTa upAdeya cAgakhIja Adi hAya tyAre Pin yogadRSTi kaLaza kAvya --: sadAkAMtA : mitrAmAMhI tRNa aganize| medha tA madya dIse, AMkhuM jhAMkhu' darazana thatuM. mAtra cAkhkhA na bhAse; tAye zraddhA zruta prati dharI cegi A bhaktibhAve, muktimArge gamana karavA tIvra icchA dharAve. 15. mitrAmAMhI prathama karIne ceAga sanmitra maitrI, nivairI A sakala jIvanI sAtha sAdhe sumaitrI; vinA khede mana daDha dhare devagurvA kRtye, guNasthAnaka ne adveSI kadI paNa kare dveSa nA kAI pratye 16. guNasthAnaka ( kharekharUM yathAtha guNuThANuM ) Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (175) mitrAdaSTi yogadaSTi kaLazakAvya rAgAdithI jIva na haNane AtmahisA kare nA, sAcuM bole para nija kahI khoTuM te uccare nA; vastu cere nahiM para kadI, brahmacarya care che, mUcchabhAve para parigraha nA prasakti dhare che. 17. mitrAyogI citabhUmi mahIM caganA bIja vAve, vRddhi pAmI phala acUka je mekSarUpI ja lAve, jevI rIte vaDa bIja vadhI vRkSa vizAla thAve, thAye bhAvI tyama zivaprada bIje AvA svabhAve. 18. atre yogI prabhu prati para prIti bhakti dharAve, pUje ace guNagaNa stave stotra saMgIta gAve; cokhA cite praNamana kare zuddha niSkAma bhAve, saMjJA sarve bhUlI jaI prabhu dhyAna ekAgra thA. 19. AtmArAma guNagaNagurU bhAva AcArya sAcA, ne sasAdhu avadhUta muni bhAvagI ja jAcA te sau pratye tana mana vace zuddha bhakti lahe che, ne sevAmAM vidhiyutapaNe tatpara the rahe che. 20. janma mRtyu duHkha tyama jarA rega ne zoka dvArA, A saMsAra svarUpa sahaje khUba lAge akArA; ne te kAragRha thakI sadA chUTavAne cahe che, uddejIne bhAvabhaya thakI mikSa IcchA vahe che. 21 dAnAdina abhigraha dharI sAdhusevA kare che, ne lokArpe tana-mana-dhane zakti save dhare che; regI duHkhI dIna pramukhane auSadhArdi daue che, sAcA bhAve sukRta karatAM puNya lhAvo lie che. 22. satazAstrone lakhI lakhavIne bhakti bhArI kahe che, pUje arthe zravaNa grahaNe artha tene rahe che; bhavya pAse pragaTa karate teha sakjhAya dave, cite bhAve paramathutane vizvamAMhI prabhAve. 23, Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ '(16) yogadaSTisamuccaya jyAre te te bIja taNI kathA e A sAMbhaLe che, zraddhAvege tarata sadahI mAnya tene kare che; ne te pratye parama dharate zuddha Adeya bhAva, sAce che te mahataudayI bhArI puNya prabhAva. 24. pAkI jyAre bhavapariNati maMda mithyAtva thAve, chello jyAre pudagalataNe atra Avarta Ave; tyAre prAye manujagatimAM gabIje grahe A, bIjA AvuM mahata karavA vyakti kayAMthI lahe A? 25 duHkhI dekhI dila drava dayAbhAva dhAre dayALu, te pitAnuM duHkha gaNuM anukaMpa pAme kRpALu; rIjhe joI guNa ucita te seva saunI kare che, chellA pherA mahi bhavataNA bhavya A Thare che. 26. tyAre tene zubha nimittane sAMpaDe che. sAre, jethI AzrI sadaguru lahe pega nivacanAre; tenA kriyA phala paNa pachI paMcanArA na thAve, laya pratye acUka zaranuM jema saMdhAna pAve. 27. aMtara mela kSINa bahu thaye saMta sevA karatA, yega kriyA phala parama e vacakA nA havaMtA, pAme AvA suguNa bhagavAna vega atra svabhAve, AkarSatuM zivapada svayaM pAsamAM jema Ave. 28. anuSku vAvI gabIjo ci, bhAvI mokSaphalapradA; lAve samyaktvane pAse, mane naMdana sarvadA. 29. " yoga-bIja kalA pAmI, A gIrAja caMdra zA, bhagavAn pUrNatA pAme, haribhadra mahAyazA. 30. // iti mahaSi zrIharibhadrAcAryaviracite kiratcandrasUnumanaHsukhanaMdanena bhagavAnadAsena sumanAnaMdanIbRhatTIkAnAmakavivecanena saprapaJcaM vivecite zrIyogadRSTisamuccayazAstre prathamA mitrAdRSTiH // Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tArAdeSTi have tArA daSTi kahevAmAM Ave che. tethI ane kahe che tArAyAM tu manAk spaSTaM niyamazca tathAvidhaH / anudvego hitArambhe jijJAsA tattvagocarA // 41 // tArA mahiM darzana Ta kaMI, niyama tehavo khAsa; anukrega hita kAryamAM tattvaviSaya jijJAsa, 41, artha tArA dRSTimAM darzana jarAka spaSTa hoya che ane tevA prakArano niyama, hita pravRttimAM anuga, tathA tattvaviSaya saMbaMdhI jijJAsA heya che. vivecana "dazana tArA daSTimAM....mana gomaya agni samAna...mana"--. sa. -1 A bIjI tArA nAmanI dRSTimAM darzana-bodha pahelI mitrA daSTi karatAM kaMIka vadhAre spaSTa-ceka hoya che. ene gomayanA eTale chANanA agnikanI upamA ghaTe che. vRtti-tArAya tu-tArA dRSTimAM te, zuM? te ke-manA 5chaM-kaMika spaSTa evuM darzana hoya che. nicana tathavidhaH-ane tathA prakArano niyama, zauca Adi; IrachA Adi rUpa ja niyama paNa hoya che. zauca, saMtoSa. tapa, svAdhyAya ane IzvarapraNidhAna e pAMca niyama che. 'zaunasaMpataY:vAdhyAye ghaLiyAnA tti: _e vacana uparathI. tethI atre ditIya-bIjA yogathakI pratipatti paNa hoya che, paNa mitrAmAM te Ano abhAva ja che,-tathA prakAranA kSayopazamanA abhAvane lIdhe. tathA banA hitAra-pAralaukika hita AraMbhamAM anuoNga. paraloka saMbaMdhI hita kAryanA AraMbhamAM-pravRttimAM anuga, udvega rahitapaNuM. A akheda sahita hoya. ethI karIne ja tenI siddhi hoya che. tathA nijJAsA taravAvarA-taragecara jijJAsA. tattvaviSaya saMbaMdhI jijJAsA-jANavAnI icchA,-aSathakI ja tenI pratipattinuM AnuguNa che. (adveSa guNa pahelAM Avyo che, eTale tenA anuguNapaNe--tene pachIne jijJAsA guNa Ave che.) Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (178) yogadaSTisamuccaya chANane agni taNakhalAnA agni karatAM kaMIka vadhAre prakAzavaMta, vadhAre sthitivALe, vadhAre spaSTa hoya che, tema A daSTino bodha paNa prathama karatAM kaMIka vadhAre vizada-ceka hoya che. topaNa te lagabhaga mitrA dRSTi jevo ja che, mAtra mAtrAne ja phera che. eTale jema chANAnA agnikaNane prakAza iSTa padArthanuM barAbara darzana karAvI zakatuM nathI, tema A daSTine baMdha tatvathI-paramArthathI iSTa evA AtmatattvAdinuM darzana karAvI zakato nathI, jhAMkhe khyAla mAtra Ape che, kAraNa ke chANAne agni lAMbe vakhata Takato nathI, cheDIvAramAM bUjhAI jAya che, tema A dRSTine bodha paNa tene samyaka barAbara prayoga karI zakAya eTale vakhata sthiti karato nathI-jhAjhIvAra TakatuM nathI. chANAnA agnino prakAza maMda-jhAMkho hoya che, tema A dRSTine bodhaprakAza paNa alpa-maMda vIryavALo hoya che. chANano agni jotajotAmAM olavAI jAya che, tenI daDha sthiti rahevA pAmatI nathI, tema atre paNa alpa vIryasthitivALA bodhane daDha smRtisaMskAra rahetuM nathI, eTale jIvanamAM AcaraNarUpa praga veLAe paTu-nipuNa evI smRti hotI nathI. ane Ama chANAnA agnine prakAza sAva pAMgaLo hovAthI, tenA vaDe karIne kaMI kharUM padArtha darzanarUpa kArya banavuM saMbhavatuM nathI, tema A dRSTimAM bedhanuM vikalapaNuM-hInapaNuM hovAthI, atre bhAvathI vaMdanAdi kArya banatA nathI, dravya vaMdanAdi hoya che. tema ja A bIjI yogadaSTi che, eTale AgaLa kahelA niyama pramANe, temAM (1) yoganuM bIju aMga niyama, (2) tathA bIjA deSanA tyAgarUpa anuga, (3) ane bIjA jijJAsA nAmanA guNanI prApti thAya che. 1. yoganuM bIjuM aMga : niyama "zauca saMteSa ne tapa bhaluM....manasajhAya Izvara dhyAna re...mana niyama paMca IMhAM saMpaje...mana"--ga dasajhAya-2,-1 yama nAmanuM yoganuM prathama aMga prApta thayA pachI, krama pramANe, tenuM bIjuM aMga niyama ahIM sAMpaDe che. ahiMsA vagere je yama che, te yAjajIva-jIve tyAM lagI dhAraNa karavAnA hoya che, ane je niyama che te parimita-maryAdita kAla parvatanA, amuka mukarara niyata vakhata mATenA hoya che. 'niyama: parimitAso vAvajhIa camo priyate |' (ratnakaraMDa zrAvakAcAra). jemake-svAdhyAya, tapa vagere amuka cokakasa avadhArita samaya mATe hoya che, cAvaja jIva hatA nathI, mATe te niyama kahevAya che. te niyama mukhya evA pAMca cheH (1) zauca. (2) saMteSa, (3) tapa, (4) svAdhyAya, (5) Izvara praNidhAna. ane tenA vaLI taratamatAnA kAraNe, kakSAde karIne, icchA vagere cAra prakAra che-IcchAniyama, pravRttiniyama, sthiraniyama, siddhiniyama. 1. zauca-eTale zucipaNuM, zuddhi, pavitrapaNuM; manano mela sApha kare che, Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tArAdaSTiH bIju gAMga-niyama, zaucanI vyAkhyA (179) aMta zuddhi karavI, AtmamalinatA dUra karavI, te ja kharUM zauca che. keTalAka loke jalathI ja zauca mAne che, te yukta nathI. tethI te kadAca zarIrane mela sApha zauca=aMtaHzuddhi thAya, ane te paNa kharekharI rIte banavA yogya nathI, kAraNa ke zarIra pote ja azucinI khANa che, azucine ukaraDo che. te hajAro varSa sudhI sAgara jeTalAM jalathI paNa snAna karatAM zuddha na thAya ! ema mAchalAM paNa bicArA vIse kalAka pANImAM paDyA rahe che ! tema game teTalA tIrtha snAna karyuM paNa zauca thatuM nathI. A bAhya zauca ahIM prastuta nathI, paNa aMtaraMga zauca ja vivakSita che. bhAvazuddhirUpa AdhyAtmika zaucane cheDI, je jala Adi zauca che, te bhale mUDha janane vismaya pamADe, paNa budha janane nahiM. kAraNa ke- aho ! mUDha jIvo eka vAra nAhyA, bIjI vAra nAhyA, trIjI vAra nAhyA, ema pharI pharI zuddha jaLavaDe nahAya che ane malanA sthAnarUpa A zarIrane caMdana-sukhaDathI carca che; ane have ame pavitra chIe ema gaNI enA para prIti-moha dhare che; paNa vAstavika rIte ema nathI. e zarIra kadI zuddha nathI thatuM. ukaraDo kadI zuddha thAya kharo? na ja thAya." zrI manasukhabhAI kI. kRta zAMtasudhArasa vivecana budha ane te AvA bAhya zaucane tenI kavacita gyatA karatAM jhAjhuM mahatva ApatA nathI. teonI daSTi te mukhyapaNe aMtaraMga zuddhi bhaNI ja hoya che. teo te dhyAnarUpa jalavaDe, kamalanI zuddhi karavArUpa bhAva snAna kare che. dhamarUpa* drahanI aMdara brahmacaryarUpa nirmala zAMtitIrthamAM teo snAna karI vimala vizuddha thAya che, doSane tyAga karI zItala thAya che." "dhyAnAMbhasA tu jIvasya sadA yacchuddhikAraNam / karuM i sAbica mAghasnAnaM tadu "--zrI haribhadrasUrikRta aSTaka "dhama jaganAthane dharma zuci gAIe, ApaNe AtamA teha bhAvIe. " " para pariNati raja ke, nirmala siddhi varaMta."--zrI devacaMdrajI x" zaucamAdhyAtmikaM tyaktvA bhAvazuddhayAtmakaM zubham / / " narAzire cahuM mUDhavidaEApana di tatva -vAcakavaryazrI umAsvAtijI. *" snAyaM snAyaM punarapi punaH snAMti puNyAbhirabhdiH vAraMvAraM bata malatanu caMdanaizcarcayaMte / mUDhAtmAno vayamapamalA protimityAzrayaMte / neo zuddhayaMte kathamavakaraH zakyate zodhdhumevam // " -zrI vinayavijayajI mahArAjakRta zAMtasudhArasa + " dhamme harae baMbhe saMtititthe, aNAile attapasannalese / - kavi oro vimo viyuddho, muratimUro pagAmi saM che ? -zrI uttarAdhyayana sUtra " AtmA nadI sNymte|ypuurnnaa, satyAvahA zItataTA dyaarmiH| tatrAmiNe pADuputra ? - vANi zudrathati cAtarAtmA II" -zrI mahAbhArata, Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (100) gadaSTisamuccaya Ama gRhasthAdine kAraNavizeSe kaMIka upayogitA chatAM bAhya zaucano Agraha sarvathA mithyA che. AtmAne parapariNatirUpa aMdarane mela jema bane tema sApha kare, ane AtmAne zuci-nirmala-pavitra zuddha svabhAvarUpa svadharma pragaTa kare -e ja sAcuM bhAva zauca sarva saMtajanene saMmata che. athavA zauca eTale nirlobhatA, nirlobhIpaNuM. A paNa aMtarazuddhirUpa che; kAraNa ke lebha sarva pApanuM mULa kahevAya che. lAbha vadhe tema lebha vadhe ema zrI uttarAdhyayana sUtramAM kahyuM che. "cA tA roho." mATe jema bane tema lebhane maryAdita kara, zauca=nirlobhatA amuka cokkasa niyamamAM ANa te zauca che. parapadArthane Iccha, para pariNatimAM lebhAguM, paravastunI lAlaca rAkhavI te lebhanA lakSaNa che. parapariNatine raMga jema jema devA jAya, tema tema nirlobhapaNArUpa zauca pragaTatuM jAya che. A paravastune lebha-lAlasA bhAva jema jema ghaTe tema tema zauca eTale AtmAnuM zucipaNuM-pavitrapaNuM pragaTe, aMta:zuddhi vadhatI jAya. Ama banne ekAvAcI che. athavA zauca eTale pramANiktA (Honesty) che. je pramANika mANasa hoya, te pArakI vastu rahe nahiM, spaze paNa nahiM. te AbAlavRddha sarva keI samajI zake che, mATe parapadArthane jema bane tema hAtha paNa na lagADe te zauca = zauca che pArakI vastu bhUlathI paNa lIdhI hoya te te pAchI ApI pramANikatA devI e pramANikapaNArUpa zauca che. jema jema paravastune ne parapariNatine saMsarga raMga chUTato jAya, tema tema zauca guNa phuTa thatuM jAya che. Ama A traNe vyAkhyAnI ekavAkyatA che. "huM karatA huM karatA parabhAvane hoja, bhaktA pudgalarUpa; kAraka kAraka grAhaka ehane hajI, rAcce jaDa bhavabhUpa...namiprabha0-zrI devacaMdrajI "khANa mUtra ne maLanI, roga jarAnuM nivAsanuM dhAma; kAyA evI gaNIne, mAna tyajIne kara sArthaka Ama."--zrImad rAjacaMdrajI A zaucanI bhAvanAthI ATalA phaLa Ave che:-(1) * svAMgajugupsA-pitAnI kAyAnA rUpane vicAra karatAM tenuM azucipaNuM jaNAya che, eTale te malamUtranI khANa prati jugupsA-dhRNuM upaje che, sUga Ave che, ane A kAyA azuci che. mATe emAM leza mAtra mithyA meha-mAna-Agraha kartavya nathI. (2) anya sAthe asaMgama-bIjA kAya* " jJovAnuM hA 7TcNA gharasaMsadA suNaravazuddhitaubanAvyeniyanathAramanatyAna ja "pA. . 2, 40-41. " zaucabhAvanayA svAGgajugupsA'nyairasaMgamaH / satvazuddhiH saumanasyekA-yAkSajayayogyatA // " -zrI yazovijayajIkRta dvA dvA Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tArAdaSTi sateSa, tapa, svAdhyAya (181) vaMte-dehadhArIo sAthe asaMgama eTale tene saMparkanuM parivarjana thAya che. je kharekhara ! pote ja azucimaya pitAnI kAyAne jaguse che, te tevI ja azucimaya pArakI kAyAo sAthe saMsarga kema anubhave ? (3) sattvavRddhi-prakAza-sukhAtmaka susattanI zuddhi thAya che, eTale ke rajasU-tamasa rahitapaNuM thAya che. (4) saumanasya-khedanA ananubhavathI mAnasI prIti upaje che, cittaprasannatA thAya che. (5) ekA-ekAgrapaNuM, eTale niyata viSayamAM cittanuM sthirapaNuM thAya che. (6) Idriyajaya-idriyano jaya thAya che. (7) Atmadarzana gratA-viSayapAmukhanuM eTale je viSayathI vimukha thayA hoya tenuM svAtmAmAM avasthAna-sthiti thAya che, ane vivekakhyAtirUpa AtmadarzanamAM gyatA prApta thAya che, samarthapaNuM sAMpaDe che. 2. saMteSa-prApta sthitimAM tuSTa rahevuM, prasanna-rAjI rahevuM, sadA khuzamIjAjamAM rahevuM te saMteSa che. A saMtoSathI bhego paga padArthanI maryAdA baMdhAya che, parigraha parimANanuM niyamana karAya che, AraMbhanI nivRtti thAya che. bAkI "tRSNa te AkAza jevI anaMta che." "pratyeka prANI dITha tRSNArUpa UDe khADe che, temAM AkhuM vizva eka aNu jeTaluM che, te pachI tenA bhAge keTaluM Avaze ?" * Ama tRSNAne khADo kadI pUrAto nathI. cakravartInI RddhithI ke meru jevaDA senAnA DuMgarathI paNa je tRSNA chIpatI nathI, te pAmara manuSyanI pAmara saMpattithI zI rIte chIpavAnI hatI ? jema jema A jIva tRSNataraMgamAM taNAte jAya che, tema tema te vadhAre ne vadhAre UMDA tRSNAjalamAM utarato jAya che ! satIzvara zrImad rAjacaMdrajIe sAcuM ja kahyuM che ke "hatI dInatAI tyAre tAkI paTelAI ane, na maLI paTelAI tyAre tAkI che zeThAIne; sAMpaDI zeThAI tyAre tAkI maMtritAI ane, AvI maMtritAI tyAre tAkI nRpatAIne, maLI nRpatAI tyAre tAkI devatAI ane, dIThI devatAI tyAre tAkI zaMkarAIne ahe ! rAjyacaMdra mAne mAna zaMkarAI maLI, vadhe tRSNAI teya jAya na marAIne."--zrI mokSamALA A viSayatRSNanuM nivAraNa niyamana karanAra saMteSa che jema jema para vastunI mRgatRSNAne-jhAMjhavAnA jaLane moha ocho thato jAya che, tema tema saMteSa guNanI * "ti Tu bhAratamAM maLatiyA "--zrI uttarAdhyayana sUtra, "mArAmaH katiLi camana vizvamapUTY | ca vihaM kriyAti vRthA te viSaceSitA ? -zrI guNabhadrasvAmIjIkRta zrI AtmAnuzAsana, " saMtApAnAma: muDhiAma: I'-pAtao o 2-42. Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (182) ceAgadaSTisamuccaya mAtrA vadhatI jAya che. jema jema pAMca iMdriyanA viSayamAMthI virAma pAmatA jaI, paratRSNAthI paritapta thayele AtmA paratRSNA cheDatA jAya che, tema tema te AtmAthI paritRpta thai sateASajanya AtmazAMti anubhavatA jAya che. eTale ja A dRSTivALA mumukSu jogIjana jema ane tema iMdriyAnI viSayatRSNAmAMthI x pAche| haThI, AtmAdhIna evuM satASasukha meLavavA icche che. 3. tapa--kamanA kSaya athe, nirjarA arthe je tapavAmAM Ave, te tapa che. athavA je tapa-tejavaDe AtmAnu svarUpamAM pratapavuM-atyaMta pratApavaMta hAvuM, nija svarUpateje jhaLahaLavu', te ' tapa' kahevAya che. jema Amraksa vagere phaLa garamI vagerethI jaldI pAke che, tema kama paNa tapa-agninA tApathI zIghra pAkIne nijare che. A tapanA aneka prakAra che, paNa temAM mukhya khAra bheda che,-upavAsa, UNAdarI vagere cha bAhya tapa che, ane prAyazcitta, svAdhyAya vagere cha abhyaMtara tapa che. bAhya tapa, abhyaMtara tapane upakArI thAya che, anukULatA karI Ape che, sahAyakArI kAraNarUpa thAya che. kAraNa ke-jyAre upavAsAdi hAya che, tyAre ghaNI bAhya paMcAta maTI jAya che, mana svaccha rahe che, pramAda thatA nathI, ane svAdhyAya--bhakti AdimAM pravartAvAnI anukULatA-anukULa taka maLe che. A upavAsa vageremAM paNa jema ane tema viSayakaSAyane! tyAga karavA joie, uMghavuM-pAnA ramavA vagere pramAda na heAvA joie, AbhyaMtara tapanI vRddhi bhaNI niraMtara lakSa rAkhaveA joie, ne jema bane tema AtmAnI upa-pAse vAsa karavAne prayAsa karavA joie, te ja te kharekharo 'upavAsa' kahI zakAya. nahiM te lAMghaNu ja che! X dra muja jJAyakatA pararasI re lAla0 para tRSNAe taptare; te samatA rasa anubhave re lAla. sumati sevana vyAptare."--zrI devaca'drajI da 'kaSAyaviSayAhAratyAgo yatra vidhIyate / upavAsaH sa trijJo roSa chAna vidu: || ...zrI mokSamArga prakAza, k yatraH rAdhaH kaSAyANAM brahmadhyAnaM jinasya ca / jJAtanya tatta: zuddhamatraziSTa tu nam |"-zrI adhyAtmasAra, Ama bAhya tapa, Abhya'tara tapane puSTi Ape che, tenA sAdhananI nirAkulatA karI Ape che, tethI te kabdha che ja,paraMtu kriyAjaDapaNe nahi; paNa samajaNapUrva ka-jJAna 66 yA saMte pAcaM meDiniya sayaMzaH / rUdriyALIndriyArtheyastasya prajJA pratiSThitA ||"--zrI gItA. "C paraM karmakSayArtha' yattapyate tat tapaH smRtam // " " svarUpe prasavanAttava:|| "-- zrI amRtaca`drAcArya che. * Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tArAdaSTiH tapasvInuM vadhatuM jatuM teja (183) karavAmAM Ave, potAnI zaktinI maryAdA-gajuM khyAlamAM rAkhIne ja jJAnapUrvaka karavAmAM Ave, te ja te kalyANakArI thAya che. bAkI gajA uparavaTa thaIne yathAzakti tapa mamatanI khAtara athavA dekhAdekhIthI mahinA mahinAnA upavAsa kheMca vAmAM Ave, athavA manamAM mAyAne raMga rAkhI ajJAnapaNe mAsakhamaNa vagere tapazcaryA karavAmAM Ave, te paNa janmamaraNa du:kha TaLatuM nathI. eTale ja zAstramAM kahyuM che ke-ajJAnIjha kroDe varSa tapa karatAM paNa je karma kSINa karI zakatA nathI, te jJAnI eka zvAse zvAsa mAtramAM kSINa kare che. kevala kAyakalezarUpa tapa te bAla tapa che, ajJAna tapa che, mATe tapa jJAnapUrvaka hoya te ja kalyANa thAya che. kaSTa kare saMyama dhare, gALo nija deha; jJAnadazA viNa jIvane, nahiM duHkhane che."--savAso gAthAnuM stavana durbala nagna ne mAsa upavAsI, paNa je mAyA raMga re; tepaNa garbha anaMtA leze, bole bIju aMga re"--sA. 2. gA. sta. kharekharUM mukhya tapa te AtyaMtara tapa che. svAdhyAya, prAyazcitta, vaiyAvacca, vyutsarga, vinaya, ne dhyAna e aMtaraMga tapanA cha prakAra che. tenA vaLI aneka uttara bheda che. A tapathI aMtarAtmAnI zuddhi thatI jAya che, karmamala gaLAto jAya che, nirjarate jAya che. jema agnimAM tapAvavAthI senAno mela gaLAI jaI te cekhuM thatuM jAya che, tema jJAnapUrvaka tapathI AtmAno aMdarane mela gaLAte jaI AtmA ceka bane che. tapathI kalezAdi azucinA kSayathI kAya-indriyanI siddhi thAya che. "nidrasiddhiAzukriyAna tapAH " (pA. . 2-43). ane jema jema A jJAnapUrvaka tapanuM aMtasteja vadhatuM jAya che, tema tema AtmA ravi'nI jema pratApI tejathI jhaLahaLato jAya che. te sAdhIne te "sema' (caMdra je saumya-zItala) bane che. eTale te mahAna "maMgala" paMkti pAme che. tapasvInuM eTale pachI te "budha janonA praNAmanuM pAtra-"at " thAya che, ne vadhatuM teja nigraMtha jJAtA siddhidAtA "guru" bane che, athavA te paripUrNa Atma vIryathI virAjate "zuka" thAya che, ane tyAM triga-mana vacana kAyAnA roga kevaLa maMda (zani) thAya che, ne pachI svarUpasiddhimAM vicarI te virAma pAme che ! A A tapano apUrva mahimA che. A ja bhAva zrImad rAjacaMdrajIe mokSamALAmAM pitAnI ananya lAkSaNika zailImAM pradarzita karyo che - x "ajJAnI tapasA janmakoTibhiH karma yannayet / / anta jJAnatApujatA naiva saMta -zrI yazovijayajIkRta zrI adhyAtmasAra Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (184) gadaSTisamuccaya "papadhyAne ravirUpa thAya, te sAdhIne sama rahI sahAya; mahAna te maMgaLa paMkti pAme, Ave pachI te budhana praNAme. nircatha jJAtA guru siddha dAtA, kAM to svayaM zuka prapUrNa khyAtA; triga tyAM kevaLa maMda pAme, svarUpa siddha vicarI virAme." 4. svAdhyAya-sakjhAya, praNavapUrvaka maMtrone ja; athavA sazAstranuM vAMcana, manana, nididhyAsana karavuM, parizIlana karavuM te sajhAya. Atmatatvane abhyAsa karavo, ciMtana karavuM te svAdhyAya che. dehAdi samasta para vastuthI huM sarvathA bhinna e zuddha caitanyamUtti AtmA chuM, evI AtmabhAvane bhAvatA rahI, dehamAM Atmabuddhi choDI devI, dehAdhyAsa choDI deva, ane AtmAmAM Atmabuddhi karavI, e uttama prakAranA svAdhyAya che. athavA tevI AtmabhAvanAne puSTa kare, evA adhyAtma graMtha vAMcavA-vicAravA; vairAgya-bhaktivAhI pade, bhajana, stavana gAvA, lalakAravA; zaMkAsamAdhAna arthe pRcchA karavI; nirabhimAnapaNe jANe pitAnA AtmAne bodha detA hoya evI rIte dharmakathA-vyAkhyAna karavuM, vairAgya bhAvanA bhAvavI,-e vagere svAdhyAyanA prakAra che. svAdhyAyathI ISTa devatAnuM darzana thAya che. svAdhyAyAdidevatAsaM : " (pAi thao 2-44). "graMtha adhyAtama zravaNa manana karI re, parizIlana naya heta."-zrI AnaMdaghanajI "Atama bhAvanA bhAvatAM, jIva lahe kevalajJAna che." 5. IzvarapraNidhAna-ekAgra citte paramAtmA paramezvaranuM dhyAna dharavuM, ciMtana karavuM te IzvarapraNidhAna. tenA svarUpa sAthe cittanuM anusaMdhAna-jeDANa karavuM, cittanuM lInapaNuM karavuM, tanmayapaNuM karavuM te IzvarapraNidhAna kahevAya che. Izvara eTale jenAmAM jJAnAdi anaMta ezvarya Avirbhata thayuM che-pragaTa thayuM che, je anaMta AtmAddhinA svAmI-prabhu-Izvara banyA che te. jeNe parama evA paramAtmapadane prApta karyuM che, evA zuddha siddha AtmA te Ivara. "se Izvara deva, jeNe IzvaratA ho nija adabhuta varI; tirobhAvanI zakti, AvirbhAve he sakala pragaTa karI." "jehanA dharma anaMtA pragaTayA, je nija pariNati variye; paramAtama jinadeva ahIM, jJAnAdika guNa dariye re...svAmI ! vinaviye manarage." -zrI devacaMdrajI evA paramAtmA-paramezvara padane prApta thayela IzvaranuM praNidhAna karavuM, ekAgra citte dhyAna-ciMtana karavuM te IzvarapraNidhAna che. pachI te Izvarane bhale prabhu, jina, ahaMta , ziva, zaMkara, buddha vagere aneka nAme oLakhavAmAM AvatuM hoya. kAraNa ke nAmabheda chatAM arthabheda nathI. tathArUpa yathArtha guNavALuM IzvarapaNuM hoya eTale basa. te IzvarapaNuM ja pUjya che, pachI game te nAme mare. jemake - Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tArAdadi IzvaramaNidhAna, anuga (185) "ziva zaMkara jagadIzvaru, cidAnaMda bhagavAna; jina arihA tIrthakaru, joti svarUpa asamAna.zrI supArzva, alakha niraMjana vachalu, sakala jaMtu vizarAma abhayadAna dAtA sadA, pUraNa AtamarAma...zrI supArzva vidhi viraMci vizvabharu, hRSIkeza jaganAtha; aghahara aghamecana dhaNI, mukti paramapada sAtha..zrI supArzva ema aneka abhidhA dhare, anubhavagamya vicAra; je jANe tehane kare, AnaMdaghana avatAra...zrI supArzva " zrI Ana daghanajI e * Izvarane zA mATe ArAdhavA joIe? jevuM te IzvaranuM svarUpa che, tevuM A AtmAnuM svarUpa che, tenuM bhAna thavA mATe. prabhu pite te zuddha AtmasvarUpane pAmelA hoI, AdarzarUpa che. te Adarza dekhIne, jIvane potAnA svarUpane lakSa ArAdhana hetu thAya e ja bhakti-upAsanAne mukhya uddeza-hetu che. jema gheTAnA ToLAmAM ucharelA siMhazizune potAnA svarUpanuM vismaraNa hoya che, paNa je te siMhane dekhe ke tarata tene svarUpanuM bhAna Ave che, tema paramAtmAnA svarUpa ciMtanathI AtmAne nija svarUpanuM bhAna thAya che. eTale paramezvaranA avalaMbanarU5 setubaMdhathI-pUlathI A jIva sahelAIthI bhavasAgara tarI jAya che, dustara bhavasamudra gopada je banI jAya che! prabhubhaktine A adbhuta mahimA che, eTalA mATe enuM parama pUjyapaNuM che, ema jANI A dRSTivALe yogI puruSa jema bane tema bhaktiparAyaNa thAya che, sAvadhAna-ekAgra citte tenuM nAmasmaraNa, bhajana, stavana, ciMtana, guNasaMkIrtana, dhyAna vagere kare che. A IzvarapraNidhAnathI samAdhinI prApti thAya che. zrI supAsa jina vadiye, sukha saMpattine hetu zAMta sudhArasa jalanidhi, bhavasAgaramAM setu. sAvadhAna manasA karI, dhAre jinapada seva."--zrI AnaMdaghanajI, AvA A pAMca niyamane ahIM bIjI daSTimAM saMbhava hoya che. atre prathama daSTinuM aMga je yama te te hoya ja, uparAMta A niyama paNa hoya, paraMtu prathama dRSTimAM * tapa, svAdhyAya ne IzvarapraNidhAnathI kaleza kAryanA pratibaMdhArA samAdhinuM anukUlapaNuM thAya che. "tapaHsvAdhyAyezvarapraNidhAnAni kriyAyogaH / samAdhimAnArtha: vajezatanuvALArtha "--pA, , 2-1. "samAlisiddhiIzvapraLiyAnA ?-pA, , 2-45, Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (186) gadaSTisamuccaya niyama na hoya, kAraNa ke tevA kSapazamane abhAva che. eTale ke pAchalI dRSTimAM AgalI daSTine guNa hoya ja, paNa AgalImAM pAchalIne guNa na hoya. 2. anudvega nahiM kiriyA udavega re....manamohana mere."--ga da0 sajhAya-2 tema ja atre udvega nAmane bIje cittadoSa TaLe che, anudvega hoya che. eTale AtmahitanA kAryamAM, paraka saMbaMdhI hitasAdhananA kAryamAM udvega, kaMTALo, aNagamo upajatuM nathI. beThA beThA paNa kiyA pratye je aNagamo-abhAva thavo tenuM nAma udvega che. (juo pR. 85) eTale udvegavALe puruSa te yogakriyAthI ubhage che-dUra bhAge che, ane kadAca parANe karavI paDe che te kriyA rAjaveThanI jema utAvaLe utAvaLe ATopI le che, jhaTapaTa patAvI de che ! ethI UlaTuM, A dRSTivALA purUSane anukrega hoya che. dharmakriyA pratye udvega-aNagamo hete nathI, gasAdhana pratye dveSa hoto nathI, eTale te dharmakAryamAM veTha kADhate nathI, rAjAnA hukamathI mana na hoya chatAM parANe karavuM paDatuM hoya evuM te karato nathI, jhaTajhaTa utAvaLe utAvaLe dharmakriyA patAvI dete nathI ! bhagavAnane be hAtha joDayA-na joDyA, cokhAnI be-traNa DhagalI mUkIna mUkI, ne te bhAga nathI ! . paraMtu ene te yogakriyA-dharmakriyA pratye parama prema hoya che. te jANe che ke A huM je dharmakRtya karavA IcchuM chuM, te hArA potAnA ja AtmakalyANa mATe che, A yoga sAdhanathI hAre hAruM paribhramaNa du:kha TALavuM che. Ama hovAthI yogakriyA prIti te AtmAthI mumukSu puruSa pratyeka dharmakriyA parama ullAsa bhAvathI kare che, adamya utsAhathI ne zAMtithI kare che. te prabhubhakti karate hoya te bhaktitanmayapaNe parama premathI kare che. te sadguru-sapuruSanI sevAzuzraSA karato hoya, te parama AdarathI vinayapUrvaka kare che. te sakzAstranuM zravaNa karate heya te dhyAna daIne kare che. te sAmAyika, pratikramaNa Adi karate hoya te yathAvidhi zuddhabhAve kare che. ane AvA A mumukSu jogIjanane A anuga paNa akheda sahita hoya che. kAraNa ke akheda hoya te ja pachI anudvega Ave, eTale prathama dRSTimAM je kheda doSa dUra the, te paNa ahIM tema ja che. Ama A yogI puruSa dharmapravRtti karatAM kheda pAmate nathIthAkatA nathI. 3. tattvajijJAsA jijJAsA nAmane bIjo guNa ahIM pragaTe che. jijJAsA eTale tatva jANavAnI IcchA, utkaMThA, iMtejArI. tattvanuM svarUpa jANavAnI tamannA upajavI, tAlAvelI lAgavI te kharI jijJAsA che. sAcI jijJAsA vinAnuM je jANavuM che-jJAna che, te uparachaluM hoya che, Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tArAdaSTi tattvajijJAsA, vegakathAprIti (187) hRdayamAM pravezatuM nathI. A daSTivALA mumukSune te sAcI tatvajijJAsA pragaTe che. jema cAtaka meghanI utkaMThA dharAve, jema tRSAtura puruSa pANI mATe cetarapha jhAMvAM nAMkhe, tema A mumukSune tattva jANavAnI tarasa lAge che, utkaMThA jAge che, tAlAvelI upaje che. marudeza jevI bhUmimAM, unhALAnA samayamAM cAlyA jate vaTemArga jevo tarasyA thaIne pANIne Icche, "pANI pANI" kare, te tarasya A jIva tatvadarzana pAmavA mATe thAya che. AvI tIvra tattvapipAsA A jijJAsu puruSane upaje che, eTale ene aneka sahaja, prazna UThe che. jemake- huM koNa chuM? kayAMthI thaye? zuM svarUpa che hArUM kharuM? kenA saMbaMdhI vaLagaNa che? rAkhuM ke e pariharUM?"-zrI mokSamALA bajeTane pipAsA ha amRtapAnanI, kima bhAMje viSapAna ? abhinaMdana jina darizana sarasiye." zrI AnaMdaghanajI ane AvI jyAre tatvanI ke tattvadarzananI sAcI tarasa lAge che, tyAre te bUjhavavAnIchIpavavAnI rIta paNa tene maLI Ave che. tevI tarasa na lAgI hoya, te te tarasa bujhavavAne Icche paNa kema? ne te bUjhavavAnI rIta paNa kema maLe? parama samartha tattvavettA zrImad rAjacaMdrajIe atyaMta mArmika bhAvavAhI zabdo kahyA che- bUjhI cahata pyAsa ko, huM bUjhanakI rIta; pAve nahiM gurugama binA, ehI anAdi sthita." tRSAturane pAyAnI mahenata karaje, atRSAturane tRSAtura thavAnI jijJAsA pedA karajo. jene te pedA na thAya tevuM hoya, tene mATe udAsIna rahejo."--zrImad rAjacaMdra A jijJAsA guNa paNa, prathama adveSa guNa pragaTayo hoya te ja upaje. eTale prathama dRSTimAM je adveSa guNa pragaTayo hato, tenA anuguNapaNe-anukULapaNe A jijJAsA pragaTe che. jijJAsA e adveSanuM uttara pariNAma che. A jijJAsAmAM sAcuM tatvasvarUpa jANavAnI IcchA hoya che, paNa pitAne kakko kharo che e haThAgraha hoto nathI. Ama A dRSTimAM- "darzana tArA daSTimAM....manamohana meregamaya agni samAna re....mana zauca saMtoSa ne tapa bhaluM...mana sakjhAya Ivara dhyAna re....mana niyama paMca IMhAM saMpaje...mana nahiM kiriyA uga re...mana jijJAsA guNa tattvanI...mana paNa nahiM nija haTha Tega re....mana"--sajhAya,1-2 A dRSTimAM je bIje guNasamUha hoya che te kahe che - Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadaSTisamucaya bhavatyasyAM tathAcchinnA prItiyogakathAsvalam / zuddhayogeSu niyamAdbahumAnazca yogiSu // 42 // gakathAmAM prIta ati, avicchinna A sthAna zuddhayoga cagI prati, niyamathakI bahumAna kara artha -A dRSTimAM vegakathAo pratye tevA prakAre avicchinna-akhaMDa evI atyaMta prIti hoya che ane zuddha gavALA gIo pratye niyamathI bahumAna hoya che. vivecaka "eha daSTi heya varatatAM....mana cogakathA bahu prema re....mana"---ceTa sajhAya, 2 uparamAM je A daSTinA mukhya guNa kahyA, te uparAMta bIjA guNane paNa ahIM sadbhAva hoya che. te A che -(1) gakathAo pratye akhaMDa-avicchinna evI atyaMta prIti. ane (2) zuddha gavALA yegIo pratye bahumAna. te A pramANe - 1. vegakathA pratye atyaMta prItiA daSTimAM vartanAra yegI puruSane yoga saMbaMdhI kathAo pratye akhaMDa evI atyaMta prIti hoya che, avicchinna e parama prema hoya che, kAraNa ke tevI kathAo pratye tene bhAvapratibaMdha thayo che, tene bhAva-aMtaraMga prema baMdhAya che, tenuM citta AkarSAyuM checUMTayuM che. tene avihaDa daDha raMga lAgyo che. eTale tevI kathA-vArtAmAM tene rasa paDe che. A cogakathA eTale zuM? mokSanI sAthe athavA parama tatvanI sAthe je-jeDe tenuM nAma yoga che. eTale mekSanA sAdhanarUpa je je che te yoga che. te yoga saMbaMdhI je kathA te yaMgakathA. te yoganA mukhya karIne be prakAra che-sAdhaka pega ne siddha vega. upazama, kSapazama ke kSAyika bhAvapaNe je nija AtmaguNanuM pragaTapaNuM thAya, ane jenAthI keme karIne pUrNa avasthAnI prApti thAya, te badhAya AtmasvabhAvarUpa dharmanA yoganA prakAra sAdhanabhUta evA sAdhaka yoga che. pahelI gadRSTithI mAMDIne chellI gadaSTinI prApti sudhInI je sAdhanA che te sAdhaka yuga che; athavA samakitathI mAMDIne zilezI avasthA paryata AtmabhAvane anusaratI je gabhUmikAo che. kRttiH-maratyacAM-A dRSTimAM hoya che. tathA-tevA prakAre, arijIna-avicchinna, (akhaMDa),bhAvapratibaMdhasArapaNAe karIne, rIti-prIti, jAvathANu-gakathAo pratye, -atyaMtapaNe. tathA zuddhapu-zuddha yogavALA,-- akadraka (1) pradhAna evA niyamaduniyathI, vAmAnazca eniy-ogIo pratye bahumAna. ( * A pATha azuddha ho saMbhave che. ka9papradhAna e pATha haze ? ema hoya te kaha5-coktayoga-AcAravidhAna jene pradhAna che evA, ema artha bese.) Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tArAdaSTi : cAra prakAranI dhamakathA, zuddha yogIe prati bahumAna (189) te sAdhaka yoga che. te sAdhakaganI parAkASThA-chevaTanI hada te siddha yoga che. te siddha yegamAM sakala karmane kSaya hoya che, pUrNAnaMdamaya sahajAnmasvarUpa pragaTe che, AtamaguNanI saMpUrNatA nIpaje che, ne yogI AtmabhegI thaI svasvarUpamAM ramaNa kare che.* AvA ekSasAdhaka yoga saMbaMdhI je kAMI kathana hoya, athavA AvA yogane sAdhanArA puruSanI jyAM jyAM kathA-vArtA cAlatI hoya, tyAM tyAM A daSTivALA mumukSune parama prIti ulase che, parama prema pravahe che. temaja sanmAga pratye cAra prakAranI AkarSAnArI evI AkSepaNuM dharmakathA tene amRta jevI mIThI lAge . dharmakathA che. asamAga pratye vikSepa upajAvanArI vikSepaNa kathA te rucithI sAMbhaLe che. karmavipAkanuM virasa paNuM batAvI saMvega-mekSAbhilASa janmAvanArI saMvejanI kathA tene khUba game che. pApakamane kaDavo vipAka dekhADI nirveda-bhavavirAgya pedA karanArI nivejanI kathA tene ruce che. TUMkamAM, jyAM kyAMya AtmakalyANanI kathA-vArtA cAlatI hoya, jyAM kyAMya nirmala bhakti amRtarasanuM pAna thatuM hoya, jyAM kayAMya sadgurunA guNagaNunuM gaurava gAna gavAtuM hoya, tyAM A AtmAthI puruSa parama premarasamAM nimajajana kare che. kAraNa ke Atmahitakara yogakathAne te parama durlabha jANe che. te jANe che ke-A jagatamAM sarvatra arthanI kathA, kAmanI kathA, atyaMta sulabha che. eka bIjA pratye AcArya paNu-guru paNuM karatAM "jI kAmaga-arthanI kathA anaMtavAra sAMbhaLI che, anaMtavAra paricita karI che, anaMtavAra anubhavelI che. paNa mekSanA sAdhanarUpa sakathA, vegakathA, dharmakathA teNe kadI sAMbhaLI nathI, paricita karI nathI, anubhavI nathI. Ama te jANate heI, evI jhera jevI bhegakathAmAM tene rasa kema paDe ? ne parama amRta jevI parama durlabha yogakathA pratye tene parama prema kema na kure? "jina guNa amRtapAnathI mana0 amRta kriyA suparasAya re...bhavi. amRta kriyA anuSThAnathI mana, Atama amRta thAya re...bhavi."--zrI devacaMdrajI "giruA re guNa tuma taNA, zrI vardhamAna jina rAyA re, suNatAM zravaNe amI jhare, mahArI nirmaLa thAye kAyA re."--zrI yazovijayajI * * upazama bhAva he mizra kSayikapaNe, je nija guNa prAgabhAva; pUrNAvasthAne nIpajAvate, sAdhana dharma svabhAva...svAmI svayaMprabhane jAuM bhAmaNe. samakita guNathI he zalezI lage, Atama anagama bhAva: saMvara nirjarA he upAdAnahetA, sAdhyAlaMbana dAva...svAmI zrI devacaMdrajI * " sudaparicidANubhUdA savvassa vi kAmabhogabaMdhakahA / pracArakuvaemA navara ja guru vittaraNa "--zrI samayasAra Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (190) 2. zuddha cAgIe pratye bahumAna ane yAgakathA pratye paNa jo AvA parama prema hAya, te pachI te zuddha ceAgane sAkSAt dhAraNa karanArA mUrttimAn yAgasvarUpa evA yeAgIe pratye tene bahumAna hAya, parama Adara heAya, emAM navAI zu? meAkSasAdhaka ceAgamAganuM nirdoSapaNe ArAdhana karanArA je je sAdhako hAya, sAcA sAdhujane hAya, tenA pratye A mumukSu puruSa cAkkasa bahumAna dharAve ja. ceAganI saMpUrNa siddhi karI je siddhayAgI banyA che, teo pratye te atyaMta AdarabhAva rAkhe ja. peAtAnAthI adhika dazAvALA, ucca guNusthitivALA kAi paNa pratye tenA AtmA bhaktithI namI paDe. kAi paNa ceAgaSTimAM vattA guNIjana te dekhe ke tarata tenA pratye tenA hRdayamAM parama premapravAha pravahe. sahaja bhakti uddagAra : mumukSu jogIjana heAya ke mArgAnusArI AtmAthI hAya, samyagdRSTi puruSa hAya ke sAcA bhAvazrAvaka hAya, bhAvasAdhu hAya ke bhAvaupAdhyAya hAya, bhAvaAcAya hAya ke bhAvaceAgI hAya, kevalI bhagavAna heAya ke siddha bhagavAna hoya,--te sa kAI pratye tene AtmA parama pUjyabhAva dharAve che, ne tenA a MtarnA UMDANamAMthI sahaja udgAra nIkaLI paDe che ke: namo arihaMtALa / - - arihaMtAne namaskAra hA ! namo siddhANaM / * siddhone namaskAra hai ! namo AyariyANaM / namo uvajjhAyANaM / namo hok sasArRpa / '' - AcAryAMne namaskAra hA ! upAdhyAyAne namaskAra !! yogadRSTisamuccaya - lAkamAM sarva sAdhuone namaskAra hA! zAMtike sAgara arU, nItike nAgara neka, yAke Agara gyAna, dhyAnake nidhAna hA; zuddha buddhi brahmacArI, mukha khAni pUrNa pyArI, sabanake hitakArI, dhamake udyAna hA; rAga-dveSase rahita, parama punitanita, gunase' khacita citta, sajjana samAna heA; rAyacaMdra dhairya pALa, dharma DhAla krAdhakAla, muni ! tuma Age mere, pranAma amAna hai|. "--zrImad rAjaca'drajI * kevala A bahumAna ja hAya che ema nahiM, paNa-- Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tArASTi : sata yAgIonI yathAzakti sevA, yAgavRddhiphala yathAzaktyupacAraca yogavRddhiphalapradaH / yoginAM niyamAdeva tadanugrahadhIyutaH // 43 // yogavRddhi phala ApatA, yathAzakti upacAra; yAgIone niyamathI, tasa anugraha mati dhAra. 43 (191 ) artha :----ane yathAzakti upacAra,-ke je cegIene niyamathI ja ceAgavRddhirUpa la ApanAra, ane tenI anugraha buddhithI yukta evA hAya che. vivecana guNInA kare....mana dekhe nija guhANa re....mana"--AAsa0 zuddha cegavALA yAgIjanA, ceAgamAga mAM AgaLa vadhelA yAgIpuruSo kahyA, te pratye a MtaraMga bahumAna heAya eTalu ja nahi; paNa te bahumAnane sArthaka banAve, AcaraNamAM mUkI vyavahArU (Practical) banAve, eve peAtAnAthI sa'tAnI yathA. anI zake teTalA upacAra-sevAbhAva paNa temanA pratye hAya. eTale A zakti sevA mumukSu puruSa te sAcA satpuruSo pratye peAtAnAthI banI zake teTalI sevA vinayapUrvaka bajAve che; teone yathAvidhi parama AdarathI nirdoSa AhArapAna-auSadha AdinuM dAna kare che; satzAstra vagere dhaupakaraNA te satpAtrone Ape che; rega Adi Apatti AvI paDaye sAcI bhaktithI temanI sevA-zuzruSA, vaiyAvacca kare che; te mahAtmA saMtajane nirAkulapaNe dharmArAdhana karI zake, evI badhI jogavAi karI ApavA te sadA tatpara rahe che. kAraNa ke te jANe che ke-A sAcA bhAvasAdhue te peAtAnA deha pratye paNa ni:spRha che-mamatArahita che, A avadhUte te sarva parabhAvane phagAvI dai udAsIna thaIne beThA che, nijAnaMdamAM nimagna rahelA A nigraMtha sanyAsIo sayamanA hetuthI ja deha dhAraNu karI rahyA che,khIjA keAI paNa kAraNe khIjI koI paNa icchA A yAgIpuruSo rAkhatA vRtti:-yathAzayithAzakti, zaktinA aucityathI,-zaktinA ucitapaNA pramANe, zu? te ke --34rizrva-upacAra, trAsa-AhAra AdinA saMpAdanavarDa karIneyatheAkta yogIo pratye ema prakrama che--cAlu saMbadha che. tenuM ja vizeSaNa Ape che-yo vRdghitra:-yAgavRddhirUpa phala ApanArA,-tenA samyak pariNAmavaDe karIne; cezinAM niyamATeva-yAgIone niyamathI ja. anyathA-anya prakAre tene vidhAtahetu hAya nahiM. (A zuddha ceAgIe pratyenI sevA, ceAgIjanane ceAgavRddhi kula niyamathI ja Ape che,-yeAgavidhAta hetu hAya nahiM. ) sanu pIyutaH-tenI anugraha buddhithI yukta evA. upacAra sa'pAdakanA anugrahanI-upakAranI buddhithI yukta evA. ( je upacAra-sevA kare che te ema mAne ke hu' A mhArA potAnA AtmA para upakAra karI rahyo chuM, A sadguruprasAda che. ) Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (192) gidaSTisamuccaya nathI; te paNa tevA sarvathA niHspRha mahAjanenI banatI sevA karavI, te mumukSu AtmAthIne dharma che, jIvanano apUrva lahAvo che, teonA caraNe je kaMI paNa arpaNa karIe te ochuM che, kAraNa ke teone parama upakAra che. ema jANato hoI, te pitAthI banatI sevArUpa phUlapAMkhaDI-"vaa purNa karuM toyaM "-bhaktithI temanA caraNakamalamAM arpaNa kare che. "zuM prabhu caraNa kane dharUM? AtmAthI sahu hIna; te te prabhue Apio, varatuM caraNAdhIna. A dehAdi AjathI, varate prabhu AdhIna dAsa dAsa huM dAsa chuM, teha prabhuno dIna." zrI Atmasiddhi ane AvA satpAtra bhAvagIo pratyene A upacAra-vinayAnvita sevAdharma jegI janane cekakasa yogaguNanI vRddhirUpa phala Ape che. jemAM uttama kSetramAM vAveluM eka paNa bIja paraMparAe anaMtagaNuM phala ApanArUM thaI paDe che, tema AvA gavRddhi la satpAtra saMtajanonI sevA anaMtagaNuM phala ApanArI thaI paDe che, AtmAne uttarottara dharmavRddhinuM-kharekharA "dharmalAbha'nuM kAraNa thAya che. niSkAma sevAno lAbha ApI pote gavRddhirUpa pratilAbha pAme che, ane eTalA mATe ja A AtmArAmI sapuruSanI sevA-bhaktivaDe huM pitAne ja anugraha karUM chuM, mahArA pitAnA AtmA para ja upakAra karI rahyo chuM, ema sevA karanAre cokkasa bhAvavuM joIe. AnAthI huM mahArA AtmAne ja saMsArasamudrathI tArUM chuM, evI Atma anugraha buddhi ugavI joIe. Ama A dRSTimAM vate yogI zuddha yegIo pratye bahumAna dharAvavA uparAMta, yathAzakti-ucitapaNe temanI sevAbhakti kare, ane te paNa pitAnA AtmAnI anugraha buddhithI ja. A upacArane ja vizeSaNa Ape che- lAbhAntaraphalazcAsya zraddhAyukto hitodayaH / kSudropadravahAnizca ziSTasammatatA tathA // 44 // anya lAbha phala tasa e, zraddhAyuta A ema; nirupadravatA hita udaya, ziSTa saMmatatA tema. 44, A vRtti -AmAnatabhrasTAca-ane-- upacArakartAne lAbhAnatera phalavALA -zuddha upacAranA puNyathakI tacAprakAranA vipAkabhAvane lIdhe. eTalA mATe ja-zraddhAyukato-zraddhAyukta e upacAra, ema cAluM saMbaMdha che. hitoH -jemAM hitane udaya hoya che e, AgaLanI jema. zudropadravAnica-ane kSudra upadranI hAni hoya che. ethI karIne ja vyAdhi Adine nAza hoya che. ziSyanakSatatA tathA tathA prakAre zisammatatA, ziSTajananuM mAnyapaNuM, ethI karIne ja AnuM ati suMdara bahumAna hoya che. Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAsadRSTi : saMtasevAthI anya lAbha phaLa (193) artha ane e upacAra ene bIjA lAbharUpa phaLa ApanAra ane zraddhAthI yukta e hiteAdayarUpa hoya che. ane temAM zudra upadranI hAni tathA ziSTajanenuM saMmatapaNuM- mAnyapaNuM hoya che. vivecana uparamAM je upacAra athavA sevAdharma kahyo te vaLI ke viziSTa hoya che, kevA vizeSa guNavALo hoya che, te ahIM kahyuM che tevA prakAre satpuruSanI sAcA bhAvathI sevA bhakti karanArane bIjA lAbhArUpa phaLa paNa maLe che. kAraNa ke tenA sevA yogamahimA bhaktithI puNyadayanI prApti hoya che, ane tenA vipAkathI surapati-nara pati saMpadA vagere anya lAbharU5 phaLa sAMpaDe che. jema jAranI pAchaLa sAMThA te hoya ja, jema phaLa pahelAM phUlanI prApti hoya ja, tema sasevAnA bhegavRddhirUpa phalanI sAthe sAthe iMdra-cakravattapada Adi AnuSaMgika phaLarUpa puNyaparipAkanI prApti hoya che. kAraNa ke 'ga * che te uttama kalpavRkSa che, parama ciMtAmaNiratna che, sarva dharmomAM pradhAna che, siddhine svayaMgraha che" tenAthI zuM zuM phala prApta na thAya ? Ama kalpavRkSanI jema vAMcchita lAbha ApanAra A saMtajana pratyene sevAdharma zraddhAthI yukta hoya che. kAraNa ke zuddha zraddhA vinAno vicAra zA kAmane? mATe A mumukSu te zraddhAthI satpuruSanI sevA kare che. ane A A zraddhAyukta hoya che, tethI karIne A mumukSu jogIjanane hitane udaya thAya che. eTale te AtmahitanA --AtmakalyANanA kAryamAM pravarte che, ne temAM tenI caDhatI kaLA thatI jAya che. jema udaya pAmate sUrya uttarottara vadhAre prakAzamAna thata jAya che, jema zukala* pakSane caMdra dina-pratidina caDhatI kaLAne pAmate jAya che, tema A AtmAthI puruSane uttarottara vadhAre ne vadhAre baLavAna AtmahitanI prApti thatI jAya che, hita paraMparAthI hitane anubaMdha thayA kare che. zukala bIja zazi reha, teha pUraNa huve lAla" zrIdevacaMdrajI ethI karIne ja ene zuka upadravanI hAni thAya che. eTale Adhi, vyAdhi, upAdhi vagere nAnA nAnA tuccha upadrava A jIvane herAna karatA nathI, kanaDatA nathI. moTA bhavarUpa upadravane nAza thavAnI jyAM pUrva taiyArI cAlI rahI che, tyAM pachI A magatarA maka "TH vaFpataH zreSTha azcintAmaLiH pas: | TH pradhAne dhananAM cAra: siddha caMdraH || "--zrI gabindu * "yamaH sonamUDhara, nivRddhiniyana FkSadvitIyA yA cAmaNo yathar -aa dvA Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (194) yogadRStisamuccaya jevA tuccha namAlA upadrave--kanaDagatA ene kema khAdhA karI zake ? jyAM nadInA pramaLa pravAhapUramAM hAthInA hAthI taNAI jAya, tyAM tuccha taNakhalAne bhAra ze ? ane AvA A mumukSu puruSane ziSTajanAnu' samatapaNu' hAya che, ata eva Anu ati suMdara bahumAna heAya che. eTale ke te ziSTajanane sadA parama pramANa mAne che, temanA vacanane-temanI AjJAne ati bahumAnapUrvaka zirasAvadya gaNe che-mAthe caDhAve che; ane temanA sa'matapaNA thakI bahumAna pAme che. ziSTa eTale parama 'skArI suzikSita pa'Ditajana, sa`skArasvAmI, sAdhu janane saMmata evA puruSo. jeNe zuddha AtmadharmanI zikSA samyapaNe prApta karI che, jenA hRdayamAM satya dharmanA zuddha saMskAra dRDhapaNe lAgyA che, je tattvAtattvanA vivekamAM nipuNa hAi paMDita kahevAya che, ane tethI karIne ja satajanAne samata che-mAnya che, evA satpuruSo ' ziSTa ' kahevAya che. evA ziSTajanane A dRSTivALA yAgI parama mAnanIya mAne che, ane bahu mAnanIya bane che. tathA * * bhayaM nAtIva bhava kRtyahAnirna cocite / tathAnAbhogato'pyuccairna cApyanucitakriyA || 45|| bhavabhaya nA ati-citamAM, kRtyahAni paNa nAgya; ajANatAM paNa hAya nA, kriyA anucita kAya. 45 artha :-- A dRSTivALA puruSane bhavajanya atyaMta bhaya haiAya nahi, ucitamAM nRtyahAni heAya nahi, tathA ajANatAM paNa anucita kriyA paNa sa.thA hAya nahi' vivecana bhavabhaya AvA dRSTivALA ceAgIne bhavabhaya atyaMta hAtA nathI, sasAraneA jhAjho Dara rahetA nathI; kAraNa ke azubha kAmAM tenI pravRtti heAtI nathI, eTale te niya rahe che. je khAtu' ke kharAkha kAma karatA hAya, je azubha AcaraNa karatA hAya, je duSTa pApI hAya, tene ja DaravApaNuM hAya, ema khAlaka suddhAM sa kAI jANe che. vaLI A rahitapaNu AtmAthI puruSa te prabhubhakti-gurubhakti Adi zubha pravRttimAM pravarte che, tethI karIne paNa tene savizeSa nirbhayatA prApta thAya che. kAraNa ke te bhagavAnanI bhaktimAM zuddha bhAvathI lIna thAya che ne prabhunuM caraNa-zaraNu grahI bhAve che ke-he bhagavAn ! he paramakRpALu deva ! huM te anaMta doSanu bhAjana chuM, chatAM paNa ApanA avala'banathI me' A apAra bhavasAgarane gApada jevA karI dIdhA che. jo ke mehAda zatru vRtti:-marca nAtIya mavadga--bhavajanya--sa'sArajanya atyaMta bhaya hotA nathI-, tathAprakAre azubhamAM apravRttine lIdhe (azubha pravRtti kare nahi, tethI saMsAranA Dara paNa lAge nahiM). tyAnine cetei-ane sarvAM ja ucitamAM mRtyahAni na hoya, dhamA~ Adarane lIdhe. tathAnAmeAte'vyuvaiH--temaja anAbhogathI paNu, -ajANatAM paNa atyaMtaNe, ne vAvyanuSitakriyA-sava`tra ja anucita kriyA pazu na heAya. ( anaNutAM paNa anucita kriyA kare nahi'.) Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tArASTi : dhI ga dhaNI mAthe phiyA re', ucita katta vya (195) haju mane chaLI rahyA che, ne huM parapariNatimAM amUtrapaNe bhaLI rahyo chuM, paNa have tamArA jevA sAheba mane maLyeA che, eTale e mhArA bhavabhaya paNa TaLyo che, ema huM mAnuM chuM. he vItarAga deva ! tamArU tattva-rasAyana meM pIdhuM che, bhaktithI meM tamane mhArA cittamAM vasAvyA che, eTale mhArA bhavarUpa bhAvarAga maTI gayA che, ema mane lAge che. he prabhu ! ApanuM darzIna thatAM mhArA duHkha-daurbhAgya dUra thayA che, ane mane sukhasapatti maLI che. tamArA jevA dhI'go dhaNI" me 'mAthe karyAM' che, te pachI mhArA vALa paNa kANu vAMkA karI zake ema che ? : "duHkha ! dAhaga phre TaLyA re, sukha sapada zuM bheTa; dhIMga dhaNI mAthe kayA re, kuNu gaje nara "kheTa .....vimalajina !"--zrI mAnadaghanajI "je ati dustara jaladhi samA saMsAra jo, te geApada sama kIdhA prabhu avalabane 2 le" pi huM mehArdike liyeA, paraparaNita zuM bhaLiyA re....prabhu paNa have tuja sama sAhiba maLiyeA, tiNe bhavabhaya savi TaLiyA re....prabhu "paNu navi bhaya jinarAja pasAye, tattvarasAyana pAye re....prabhu. aMtarajAmI ! prabhu bhagate nija citta vasAthe, bhAvareAga miTa jAye re....prabhu" zrI devaca`drajI Ama azubhamAMthI nivRttithI ane zubhamAM pravRttithI A mumukSu puruSa nirbhIya- nIDara hAya che. ane tene ucita kRtyamAM hAni hAtI nathI, karavA yAgya evA ucita dharma karttavyamAM te kAMI khAmI AvavA detA nathI; kAraNa ke te jinacaraNanI upAsanA atizaya bhaktipUrNAMka kare che, munijananI saMgati pratye atyaMta prIti rAkhe che, yathAucita katta vya zakti saMyamanuM pAlana kare che, dAna de che, zIla-sadAcAra seve che, tapa Acare che, zubha bhAvanA bhAve che, ane temAM kai khAmI-UNapa AvavA detA nathI. te sarva jagajjatune peAtAnA mitra mAnatA heAi, jema bane tema mana-vacana-kAyAthI ahiMsaka rahevAne prayatna kare che; hita mita ne prIta evuM satya vacana khele che; pramANika ane nyAyapriya rahI paradravya haravAnI ke cAravAnI icchAthI paNa dUra rahe che; parastrI pratye mA-henanI dRSTi rAkhI svadArAsa'teASI thAya che, athavA sarvathA brahmacarya dhAraNa kare che; jema bane tema AraMbha-parigrahanuM sakSeSapaNuM kare che, parigrahanu parimANu--maryAdA TharAve che. te zuddha deva, zuddha guru ne zuddha dharmanuM AlaMbana le che; khAkI bIjI badhI ja jAla cheADI dye che. te sarva tAmasI vRttione tyajI i, sAttvikI vRttione bhaje che. dayA, zAMti, samatA, kSamA, satya, tyAga, vairAgya,--ityAdi sAttvika vruttie A mumukSunA ghaTamAM sadAya sujAgrata hAya che. Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (196) yogadaSTisamucaya "upAsanA jina caraNanI, atizaya bhakti sahita munijana saMgati rati ati, saMyama yoga ghaTita. dayA zAMti samatA kSamA, satya tyAga vairAgya; hoya mumukSu ghaTa viSe, eha sadAya sujAgya."--zrImad rAjacaMdrajI zuddha AlaMbana Adare, tyajI avara jajAla re, tAmasI vRtti savi pariharI, bhaje sAttvikI zAla re...zAMti" -zrI AnaMdaghanajI ane Ama A mumukSu puruSa jema ucita kartavya karavA cUkatA nathI, tema te anu cita kriyA paNa karate nathI. te jANI bUjhIne sUmamAM sUkSma jIvane paNa haNu nathI, te meTA dhULa jIvane te kema ja haNe? ajANatAM paNa koI jIvane anucita te dUbhavavA icchatuM nathI, te jANIne te keInI lAgaNI paNa kema akartavya bhave ? te svapnamAM paNa khoTuM bolavA IcchatA nathI, te jANuM bUjhIne pratijJAbhaMga kema kare? anyAyathI apramANikapaNe dhana kamAIne pApane gAMsaDe konA mATe badhI ja che, e je vicAra kare che, tene paradravyanI cerI karavAnI IcchA paNa kema thAya ? vyabhicAra AdithI upajatA dhanahAni, mAnahAni, regApatti vagere doSa pratyakSa dekhatAM chatAM, te parastrI pratye ADI AMkhe jue paNa kema ? AraMbha parigrahanI prapaMcanAlamAMthI jema bane tema je jaldI chUTavA Icchato hoya, te ene lAMbe pathAro zuM kAma pAthare ? Ama jene saMsArano jhAjho bhaya have rahyo nathI, e A mumukSu puruSa ucita kRtya kare che, ne anucita karatA nathI, kAraNa ke te e saraLapariNamI hoya che, ke te senAnI peThe jema vALIe tema vaLe che. "anucita teha na Acare mana vALe vaLe jima hema re mana"--zrI roga sajhAya 2-3 ema- kRtye'dhike'dhikagate jijJAsA lAlasAnvitA / tulye nije tu vikale saMtrAso dveSavarjitaH // 46 // vRtti:- -kAmAM, dhyAna Adi kayamAM, adhi-adhikamAM,-pitAnI bhUmikAnI apekSAe adhika evA kayamAM,-adhiante-adhigata eTale AcArya Adi adhika-caDhIyAtAmAM (guNavaMtamAM) vartatA, evA kRtyama, vijJAna-AnI jijJAsA, A Ama kema evI jANavAnI IcchA hoya che; DhADhaNAvittA-lAlasA sahita, eTale ke abhilASAnA atirekathI yukta evI jijJAsA. (pitAnAthI caDhIyAtI dazAvALAnI caDhIyAtI kriyA dekhI, A Ama kema haze te jANavAnI tIvra IcachA ). tuje-vaMdanAdi tulya-sarakhA kRtyamAM, nine tu-pitAnA ja, vivAre-vikala, kAryotsargIkaraNa vagerevaDe vika-khAmIvALA, saMtrA-saMtrAsa AtmAmAM hoya che. huM hAnivirodhaka chuM ema AtmAmAM atyaMta trAsa chUTe che. pArvataH-TheSa rahita,-adhika maye dveSa rahita e saMtrAsa-prastuta daSTinA sAmarthyane lIdhe. (banenI eka sarakhI kriyA chatAM, pitAnI kiyA khAmIvALI dekhI, pitAnA kAmamAM trAsa chuTe che, ane temAM adhika guNavaMta pratye dveSa hoto nathI) Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tArASTi : adhika guNI pratye tIvra jijJAsA adhikanA adhika kRtyamAM, salAlasA jijJAsa tulya vikala nija kRtyamAM, dveSa rahita satrAsa. 46 (197 ) artha :--guNathI adhikanA adhika kRtya pratye lAlasAyukta evI jijJAsA hAya, ane tulya evA peAtAnA vikala-khAmIvALA kRtya pratye dveSa vinAnA saMtrAsa hAya. vivecana vaLI A STimAM vattatA mumukSu peAtAnA karatAM adhika guNavaMta, caDhIyAtI AtmadazA vALA evA AcAryAdrinI potAnA karatAM caDhIyAtI kriyA dekhI, ema bhAve che ke-ahA ! A mahAjanenI A kriyA AvI uttama prakAranI, AvI ucca keTinI zI jijJAsAH rIte hotI haze ? ema tenuM kAraNa jANavAnI tene tIvra abhilASAvALIdazAbheda utkaMThAvALI jijJAsA upaje che; kAraNa ke ceAganA sthAna asaMkhya che, ane mehakarmInI taratamatAnA kAraNe, nyUnAdhikatAnA kAraNe, echAvattApaNAne lIdhe, jIvanI dazAnA asa`khya bheda paDe che. Ama kSayApazamanI bhinnatAnA kAraNe, keTalAka jIvA peAtAnAthI hIna-utaratI paMktinA hAya, keTalAka peAtAnI samAna paoNMktinA hAya, ne keTalAka peAtAnAthI caDhIyAtI paMktinA heya. Ama sanmAge prayANa karatA, AgaLa vadhatA, AtmavikAsa sAdhatA jIveAnI dazAnA bheda hAya che.eTale teenI dharmakriyA paNa tevA prakAranI taratamatAvALI hoya che, UMcI-nIcI kakSAnI hAya che. temAM A dRSTimAM sthiti karatA yAgI jyAre peAtAnAthI caDhIyAtI AtmadazAvALA mahAnubhAva mahAtmAone dekhe che, peAtAnAthI guNamAM adhika evA bhAvAcAryane, bhAvaupAdhyAyane, bhAvasAdhune, bhAvazrAvakane ke anya keAI mumukSune bhALe che, sAna'dAzcarya tyAre te vismayamAM paDI jAya che. jyAre te tenuM peAtAnA karatAM vadhAre dhanya ! anya ! vizuddhivALu dharmadhyAna jue che, jyAre peAtAnA karatAM vadhAre maLavALe! daDha dharaga nIrakhe che, jyAre peAtAnA karatAM vadhAre bhakti ullAsavALI bhagava'tanI bhAvabhakti bhALe che, jyAre peAtAnA karatAM vadhAre AtmavIceAllAsavALI tapa-svAdhyAya-pratikramaNa-vaMdanAdi sakriyA nIhALe che, jyAre peAtAnA karatAM adhika vikAsa pAmelA teenA ahiM'sA-satya Adi sAkSAt dekhe che, ane jyAre peAtAnA karatAM adhika AtmapariNati pAmelA teonA samyagdarzana-jJAna-cAritra Adi guNa pratyakSa kare che,-tyAre A yogadRSTivALA ceAgI sAna dAzcarya anubhavI vicAramAM paDI jAya che ke-ahA! A mahAtmAonuM dharmadhyAna ! ahe| bhAvabhakti ! ahe| dharga! ahe| tapa-svAdhyAya ! ahe| mahi'sA-satya ! ahA dazana jJAna-cAritra ! ahA emanI brAhnI sthiti ! ahA emanI apUrva AtmapariNati ! A adbhuta brahmaniSTha mahAtmAe AvI adbhuta AtmadazA kema pAmyA haze ? AvI. AzcaryakAraka Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (198) yogadaSTisamuracaya AtmasAdhanA emaNe kema sAdhI haze ? AvI apUrva AtmasAmarthyavALI parama dhanya sakriyA teo zI rIte karI zakatA haze ? "dhanya dhanya nara teha, prabhupada vaMdI ho je dezanA suNe; jJAna kriyA kare zuddha, anubhava ge ho nija sAdhakapaNe."--zrI devacaMdrajI dhanya te munivara re, je cAle samabhAve; bhavasAyara lIlAe utare, saMyama kiriyA nAve...dhanya bhagapaMka tajI upara beThA, paMkaja pare je nyArA; siMha pare nija vikrama zUrA, tribhuvana jana AdhArA....dhanya jJAnavaMta jJAnI zuM malatA, tana mana vacane sAcA; dravya bhAva sUdhA je bhAkhe, sAcI jinanI vAcA...dhanya."-sA. traga. sta, ityAdi prakAre te AtmArAmI mahAtmAonI parama dhanyatA te bhAve che, ane guNI jana pratyenA prazasta rAgathI ciMtave che ke A mahAnubhAvonI AvI AzcaryakAraka Atmasthiti kema pragaTI haze ? A jANavAnI tene tIvra IcchA-jijJAsA upaje che. ane A mumukSu jogIjanane AvI sAcI jijJAsA upaje che, eTaluM ja nahi, paNa te mahAtmAo jevI ja pitAnI vaMdanAdi kriyAmAM potAnI hInatA dekhI, tene potAnA pratye manamAM atyaMta trAsa chUTe che, pitAnA AtmA pratye jugupsApitA pratye dhRNa dhRNA upaje che ke-are ! huM te ke anya ke A mahAjane jevI uttama dharmakriyA karI zakatuM nathI! kharekhara ! huM te deza anaMtanu bhAjana chuM', ane mahArAmAM guNa te ekake dekhAto nathI; kAraNa ke hArAmAM A mahAtmAo je nathI zuddha bhAva ke nathI prabhu svarUpabhAva, nathI laghutA ke nathI dInatA, nathI guruAjJA ArAdhakatA ke nathI nizcalatA, nathI prabhune daDha vizvAsa ke nathI paramAdara, nathI satsaMgane joga ke nathI sasevA joga, nathI kevaLa AtmApaNutA ke nathI daDhaAzrayabhAva, nathI anuga, nathI "huM pAmara zuM karI zakuM?' evo viveka ke nathI prabhu pratye acaLa Asakti, nathI prabhuvirahane tApa ke nathI parama durlabha evI prabhukathAno paritApa, nathI bhaktimArgamAM praveza ke nathI bhajananuM daDha bhAna, nathI nija dharmanI samajaNa ke nathI zubha deze sthiti, nathI sevAne pratikULa baMdhanano tyAga nathI dehadamana-iMdriyadamana, nathI prabhuviyoganI skUraNa ke nathI vacana-Agama jJAna, nathI divya nayananI prApti ke nathI yama-niyamAdi, nathI udAsInatA ke nathI nirabhimAnapaNuM, nathI svadharma saMcaya ke nathI paradharmanivRtti Ama anaMta prakArathI huM sAdhana rahita chuM. mhArAmAM eka paNa sadguNa nathI. huM moTuM zuM batAvuM ? sakaLa jagatamAM huM ja adhamAdhama ne adhikamAM adhika patita chuM. Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tArAdaSTi : dekhe nija guNa hANa "he prabhu! he prabhu! zuM kahyuM? dInAnAtha dayALa ! . huM te doSa anaMtanuM, bhAjana chuM karuNALa ! zuddha bhAva mujamAM nathI, nathI sarva tuja rUpa; nathI laghutA ke dInatA, zuM kahuM parama svarUpa. nathI AjJA gurudevanI, acaLa karI uramAMhi; Apa taNe vizvAsa daDha, ne paramAdara nAMhi. joga nathI satsaMgane, nathI sasevA joga; kevaLa arpaNatA nathI, nathI Azraya anuga. huM pAmara zuM karI zakuM? evo nathI viveka; caraNa zaraNa dhIraja nathI, maraNa sudhInI che. aciMtya tuja mahAbhyane, nathI prakulita bhAva; aMza na eka snehane, na maLe parama prabhAva acaLa rUpa Asakti nahiM, nahiM virahane tApa; kathA alabhya tuja premanI, nahiM tene paritApa. bhaktimArga praveza nahi, nahiM bhajana dRDha bhAna; samaja nahi nija dhamanI, nahiM zubha deze sthAna. kALa deSa kaLithI thaye, nahiM maryAdA dharma teya nahiM vyAkuLatA, juo prabhu muja karma. sevAne pratikULa je, te baMdhana nathI tyAga; dedriya mAne nahiM, kare bAhya para rAga. tuja viyega phuratA nathI, vacana nayana yama nahi, nahiM udAsIna abhaktathI tema gRhAdika mAMhi. ahaMbhAvathI rahita nahiM, svadharma saMcaya nAMhi; nahiM nivRtti nimaLapaNe, anya dharmanI kAMI. ema anaMta prakArathI, sAdhana rahita huM; nahiM eka saguNa paNa, mukha batAvuM zuM? kevaLa karuNAmUrti che, dInabaMdhu dInAnAtha! pApI parama anAtha chuM, he prabhujI! hAtha. adhamAdhama adhike patita, sakaLa jagatamAM huM e nizcaya AvyA vinA, sAdhana karaze zuM? paDI paDI tuja pada paMkaje, pharI pharI mAguM e ja; sadaguru saMta svarUpa tuja, e daDhatA karI deja."- zrImada rAjacaMdrajI Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (200) yogadaSThisamuccaya "huM choDI nija rUpa ramyA para pudgale,. jhI UlaTa ANI viSaya tRSaNa jale; Azrava baMdha vibhAva karUM ruci ApaNI bhUlya mithyA vAsa doSa dauM para bhaNI....viharamAna"--zrI devacaMdrajI ItyAdi prakAre potAnA doSa dekhI, pitAnI dharmakriyAnI vikalatA-khAmI jaI, A gadaSTivALA mumukSu yogI puruSane pitA pratye beda upaje che, trAsa chUTe che ke A jIvanuM A te kevuM hInavIyapaNuM? kevuM zithilAcArIpaNuM? kevuM pramAdIpaNuM? kevuM nirguNa cakavartI paNuM? paNa A saMtrAsa upaje che, temAM te guNIjano pratye adveSa ja hoya che, bIlakula draSa-matsara bhAva te hete ja nathI. evA guNanidhAna prazasta puruSa pratye IrSyAadekhAI AvatI ja nathI, paNa kevaLa pramoda bhAva ja ulase che. eTaluM ja nahiM paNa pitAnI guNahInatAthI nirAza thavAne badale, te mahatuM puruSonA uttama guNa dekhI AgaLa vadhavAnI preraNA meLave che. Ama "vinaya adhika guNIne kare...mana dekhe nija guNa hANa re....mana"--20 sakjhAya 2-3 duHkharUpo bhavaH sarva ucchedo'sya kutaH katham / citrA satAM pravRttizca sAzeSA jJAyate katham // 47 // duHkharUpa bhava sarva A, kayAMthI kema uche? citra pravRtti saMtanI, kayama jaNAya sahu bheda? 47, artha -sarva saMsAra duHkharUpa che, Ane ucheda kyA kAraNathI kevI rIte thAya? ane saMtonI citra-vividha AzcaryakArI pravRtti che, te badhIya kevI rIte jaNAya? vivecana trAsa dhare bhavabhaya thakI.mana bhava mAne dukhakhANa re....mana" 0 sajhAya 2-4 vaLI A daSTivALo yegI puruSa samasta saMsArane duHkharUpa mAne che; kAraNa ke janma, jarA, maraNa, rega, zeka vagere duHkhathI bharele A saMsAra Adhi-vyAdhi-upAdhirUpa vRtti-suto mA: sarva: -badheya saMsAra du:kharUpa che,-janma-jarA Adi rUpapaNAne lIdhe. ucheDA -A saMsArane ucheda, kuMtaH-kayAMthI? kayA hetuthI ? kSAMti AdithakI. vacce-kema ? kevA prakAre ? jitrA-citra, (vividha prakAranI, athavA AzcaryakArI), sattAma-saMtanI, munionI pravRttitha-pravRtti, caitya karma Adi prakArathI, sAzA jJAcate thay-te azeSa kema jaNAya? te badhIya kema jANavAmAM Ave ? -tethI anyanA apahathI, (tethI bIjIno tyAgathI). Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tArASTi 'bhava mAne du:khakhANu'-satAnuM citra caritra (21) trividha tApathI niraMtara khaLI rahyo che, ema te pratyakSa dekhe che; A layAkula saMsAra saoNMsAramAM satra bhaya bhaya ne bhaya ja vyApI rahela che, ema tene jaNAya che. te jue che te bhAgamAM x rAganA bhaya che, kulane paDavAne bhaya che, lakSmImAM rAjAnA bhaya che, mAnamAM dvInatAneA bhaya che, khalamAM zatrune bhaya che, rUpathI strIne bhaya che, zAstramAM vAdanA bhaya che, guNamAM khalane bhaya che, ane kAyA para kALanA bhaya che. ema sarva vastu tene bhayavALI dekhAya che, mAtra eka vairAgya ja abhaya che,' evuM tene pratIta thAya che. Ama AkhA sa`sAra bhayAkula hAi kevala duHkharUpa ja che, saMsAramAM je je sukhasAdhana manAya che te paNa badhAya paramAthI sukhAbhAsarUpa hAi duHkharUpa ja che, iMdra-cakravattI AdinI padavI paNa duHkharUpa ja che, ema tenA AtmAmAM nizcaya thAya che. kAraNa ke r " pratyeka vakhata mRtyunA bhayavALA, rAganA bhayavALA, AjIvikAnA bhayavALA, yaza haze teA tenI rakSAnA bhayavALA, apayaza haze te tene TALavAnA bhayavALA, leNuM haze te tene levAnA bhayavALA, deNuM haze te tenI hAyaveAyanA bhayavALA, strI haze te tenI..........nA bhayavALA, nahi hoya tA tene prApta karavAnA khyAlavALA, putra-putrAdika haze teA tenI kaDAkUTanA bhayavALA, nahiM. Aya te tene meLavavAnA khyAlavALA, ochI Rddhi haze te vadhArenA khyAlavALA, vadhAre haze te tene khAtha bharavAnA khyAlanA, ema ja pratyeka sAdhanA mATe anubhava thaze. --zrImad rAjaca'dra "" eTale te mumukSu puruSa bhAve che ke-he jIva! A bhayarUpa sa`sAramAM cAre gatimAM bhramaNa karatAM tu anaMta duHkha pAmyA che. bhISaNa naraka gatimAM, tiya ca gatimAM, kudeva gatimAM, ne kumanuSya gatimAM tuM tIvra du:khane prApta thayA che, dAruNa asahya du:kha vairAgyabhAvanA te cirakALa sahyA che, zArIrika mAnasika duHkha te vAravAra anubhavyA che. he jIva! azuci bIbhatsa ne malamalina evA aneka jananIonA garbhAvAsamAM tuM cirakALa vasyA che. samudranA pANI karatAM paNa vadhAre mAtAnA dhAvaNu tuM dhAvyA che. tArA maraNusamaye sAgarajala karatAM paNa vadhAre AMsuDA tArI mAtAee sAryAM che. meruparyaMta karatAM paNa vadhAre tArA keza-nakha vagere kapAyA che. huM jIva ! A X" bhoge rAgabhayaM kule vyutibhayaM vitte nRpAlAdbhayaM; mAne dainyabhayaM bale ripubhayaM rUpe taruNyA bhayaM / zAstre vAdabhayaM guNe khalabhayaM kAye kRtAntAdbhayaM, sarva vastu mayAnvita muvi mULAM vaizyamevAmayam / ' '--zrI bhartRharI (a` mATe juo-zrImad rAjacaMdrakRta bhAvanAmeAdha ). "aihikaM yatsukhaM nAma sarva vaiSayikaM smRtam / na tatsukhaM sukhAbhAsaM kintu duHkhamasaMzayam // " -zrI amRtacaMdrAcArya kRta zrI paMcAdhyAyI Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (202) yogadaSTisamuccaya tribhuvana madhye te sarva sthAnamAM vAraMvAra gamanAgamana karyuM che, sarva jI sAthe sarva prakAranA saMbaMdho te aneka vAra karyA che. bhuvanedaramAM vattatA sarva pudgale te pharI pharI rasyA che ne mUkyA che,-jaganI eMTha te vAraMvAra hoMze hoMze khAdhI che, to paNa tuM tRpti pAmyo nathI ! tRSNAthI pIDita thaIne te traNe bhuvananuM pANI pIdhuM che, te paNa hArI tRSNAne cheda thaye nathI ! mATe he jIva! have to tuM virAma pAma ! virAma pAma ! "jaDa cala jaganI eMThane, na ghaTe tujane bhega ho mitta."-zrI devacaMdrajI Ama du:khamaya saMsArasvarUpa bhAvatAM tenA aMtaramAM vairAgyane raMga lAge che, eTale te ciMtave che ke A du:khada saMsArane kayA kAraNathI, kevI rIte ucheda thAya? huM A bhavabhayathI ubho chuM. A du:khapracura adhuva azAzvata saMsAramAM huM evI zuM karaNI karUM? ke jethI karIne huM durgati prati na jauM. * "bhavabhayathI huM ubho , have bhava pAra utAra he." (yazavijayajI) vaLI te mumukSu satparuSanI, saMta munijanenI vividha prakAranI satupravRtti joIne diMga thaI jAya che. teonI parama adbhuta bhakti, parama addabhuta Atmazakti, parama vizuddha nimala tapazcaryA, parama utkRSTa dharmadhyAna, parama prazAMta gaMbhIra vAdhArA, saMtanuM citra parama jJAnasaMpanna zuddha kriyAkalApa, ane meru jevA mahAna saMyamabhAranuM caritra! lIlAthI dhAraNa,-e vagere te sAdhupuruSanI satupravRtti nihALI te te - AzcaryamAM lIna thaI jAya che; ane ciMtave che ke-A AtmArAmI brahmaniSTha mahAtmAonuM samasta citra caritra kema jANI zakAya? kAraNa ke A sapuruSonuM caritra ciMtavavAmAM Ave te kavacit karuNakamaLatA dekhAya che, kavacita tINatA dekhAya che, kavacit udAsInatA dekhAya che! Ama paraspara virodhAbhAsI guNonuM emAM darzana thAya che! kAraNa ke A mahAjane sarva jenuM hita karavAvALI karuNa dharAve che, karmanuM vidAraNa karavAmAM tIkSNatA rAkhe che, ane grahaNa-tyAga pariNAma vinAnI dRSTA-sAkSI bhAvarUpa udAsInatA dAkhave che ! vaLI eo yegI paNa che ne bhegI paNa che! vaktA paNa che ne maunadhArI paNa che! tribhuvananA prabhu paNa che ne nigraMtha paNa che ! Ama vividha x " bhIsaNa Naraya gaIe tiriya gaIe kudeva maNuya giie| .. pattosi tivvaduHkhaM bhAvahi jiNabhAvaNA jIva // tihuyaNasalilaM sayalaM pIyaM tihAi pIDieNa tume / te vi ja tapAcho nA ciMted mavamaLam II ityAdi (juo) zrI kuMdakuMdAcAryajIta zrI bhAvaprAbhRta, * " adhuve asAsayaMmi saMsAraMmi duHkhapaurAe / viM nAma hunna naM #ma AhuM tujAruM na joDyA "--zrI uttarAdhyayana sUtra Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tArAdaSTi : zAstra ghaNA, mati thADalI" (203) virodhAbhAsI temanI citra pravRtti jaNAya che! ema parama AzcaryakAraka evI puruSonI samasta citra-vicitra AtmaceSTA, caitanya camatkAre mahArAthI kema jANI zakAya vAru? karuNA kemalatA tIkSaNatA, udAsInatA sehe re....zItala sarva jaMtu hitakaraNa karuNA, karma vidAraNa tIkSaNa re; hAnAdAna rahita pariNamI, udAsInatA vIkSaNa re...zItala0 zakti vyakti tribhuvana prabhutA, nirgathatA saMge re, yegI bhegI vaktA maunI, anupayogI upage re....zItala ItyAdika bahabhaMga tribhaMgI, camatakAra citta detI re acarijakArI citra vicitrA, AnaMdaghana pada letI re...zItala" zrI AnaMdaghanajI tAharI zUratA dhIratA tIkSaNatA, dekhI sevaka taNe citta rAcyo; rAga suprazastathI guNI AzcaryatA, guNI abhutapaNe jIva mA."--zrI devacaMdrajI kAraNa ke nAsmAkaM mahatI prajJA sumahAn zAstravistaraH / zigr: pramAmi tatya jAte savA 48 || nathI amArI mati mahA zAstravistAra mahAna; ziSTo ahIM pramANa e, mAne nita A sthAna, 48 artha--amArAmAM moTI buddhi nathI, ane zAstravistAra te ghaNo maTe che; tethI ahI'A te ziSTa ja pramANa che,-ema A daSTimAM sadA mAne che. vivecana uparamAM je kahyuM ke "A sAdhujananI citra pravRtti badhIya na jANI zakAya," tenuM ahI kAraNa batAvyuM che. A daSTivALe yegI bhAve che ke-mahArAmAM te tevI moTI buddhi nathI ke kadI visaMvAda na pAme-TI na paDe. ane pitAnI buddhiekayAM hArI svachaMda matikalpanAe kapelA viSayamAM te visaMvAda AvyA vinA maMda mati? rahetuM nathI. Ama mahArI mati te ati pAmara che-alpaviSayA che, ane zAstrano vistAra te ghaNo ghaNuM maTe che. zrutasAgarane pAra vRtti-nAma matI prajJA-amArI prajJA-buddhi maTI nathI, saMvAdinI nathI; kAraNa ke prajJAthI vihipatamAM visaMvAdanuM darzana thAya che, teTalA mATe. tathA-sumahAna rAtraviratA:-zAstravistAra atyaMta mahAna-moTe che -te te pravRttinA hetupaNue karIne. Ama-ziSTa-sAdhujanene saMmata evA ziSya puruSa, pramANama-A vyatikaramAM-prasaMgamAM pramANabhUta che. riti-teTalA mATe Ama, kAcAM macatte sA-A dRSTimAM sadA mAne che. je teoe AcaryuM che te ja yathAzakti sAmAnyathI karavuM yukta che, ema artha che, Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadaSTisamucaya pAmatAM mahAmativALA mahAjana paNa thAkI jAya che, tyAM mahArA jevA pAmaranuM zuM gajuM? mahArI cAMca temAM kema bUDI zake? "anaMta gama, paryAya, artha, hetu, naya, ne zabdarUpa ! ratnathI dhanADhaya-samRddha evA sarvajJa zAsana-puramAM pravezavuM abaDutone duSkara che. te pachI zruta-buddhiX vibhavathI parihIna e huM ke je potAnI azakti vicAryA vinA temAM praveza karavA IcchuM chuM, te te verAI gayelA dANAnA kaNa vINavA IcchatA raMka bhIkhArI jevo chuM ! tripadImAtranA grahaNathI jene dvAdazAMgInuM jJAna thatuM hatuM, evA pUrva puruSasiMhone anaMta sAgara jevo jJAnatizaya jyAre sAMbhaLIe chIe, tyAre bindu jevA paNa nahi evA jJAnathI "Agamadhara-zrutadhara' kahevAtA vartamAnakALanA puruSone paNa mane avakAza nathI, te mArA jevA maMdamatinuM te temAM sthAna ja kayAM che? sUtro jemAM amala jala che athagabhIra mIThAM, siddhAntanA prabaLa uchaLe jyAM taraMge garIThA; yuktirUpI sarasa saritA saMgamasthAna catra, cArU e zrutajalanidhi varNavA koNa zakta ? dhImaMtanI paNa matigati tAga jene na lAve, buddhi jemAM budha jana taNI kayAMya niruddha thA; dekhIne jyAM guNa gaNamaNi citta thAye prasakta, cArU e zruta jalanidhi varNavA koNa zakta ?"-(De. bhagavAnadAsa) Ama hArI apamati apAra zAstrasamudrane pAra pAmI zake ema nathI, mATe atre te saMtajanone saMmata evA ziSTa puruSa ja hAre pramANa karavA yogya che. teoe jema kahyuM che tema ja tathya hovA yogya che, teoe je AcaryuM che te ja yathAzakti sAmAnya paNe hAre AcaravA gya che, hAre mana te teonuM vacana ja mananIya ne mAnanIya che; mATe mhAre mahArUM jUThuM DaphANa-doDhaDahApaNa karavA yogya nathI. "mIMgano cena jata: sa pracA:"--mahAjana je mAge gayA te mArgane anusaravuM e ja mahArUM kartavya che, ane ema bhAvathI karIza te suyazanI prApti mane avazya thaze.* x" yadyapyanantagamaparyayArthahetunayazabdaratnAvyam / sarvajJazAsanapuraM praveSTumabahuzrutairduHkham // zrutabuddhivibhavaparihINakastathApyahamazaktimavicintya / dramaka ivAvayavocchakamanveSTuM tatpravezepsuH // pUrvapuruSasiMhAnAM vijJAnAtizayasAgarAnantyam / RtvA mAMgatapuruSa zartha svayuddhathA mahuM cAnita ." --zrI umAsvAtivAcakagaNIta prazamarati Re "taman zArdU mA te, arthAdArthavyavasthitI ! jJAtvA phAstravidhAno varSa jItuSiAsi "-gItA-a, 16 Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAzaSTi : sArAMza-yogadRSTi kaLaza kAvya (295) " zAstra ghaNA mati thADalI....mana. ziSTa kahe te pramANa re....mana0 suyaza lahe e bhAvathI....mana. ma kare jUTha kANu re....mana"--cAga. sajjhAya-2-5 Pou tArAdRSTi sArAMza A tArAdaSTimAM-- (1) darzIna, chANAnA agnikaNu jevuM maMda vIya-sthitivALu. hAya. (2) ceAgatuM khIju aMga niyama hoya. (3) udvega nAmanA bIjA cittadoSanA tyAga hAya. (4) jijJAsA nAmane khIjo guNu pragaTe. te uparAMta A guNusamUha paNa hAya-(1) yAgakathAo pratye parama prema. (ra) zuddha yAgIe pratye bahumAna, teeneA yathAzakti upacAra. tethI hiteAdaya, kSudra upadrahAni ane ziSTasammatatA. (3) bhavabhaya palAyana. (4) ucita AcaraNa, anucita anAcaraNa. (5) adhika guNavaMta pratye jijJAsA. (6) nija guNuhInatAthI kheda trAsa. (7) bhavavairAgya-sa'sArathI chUTavAnI kAmanA. (8) sat puruSanI citra pravRttithI AzcayaeN. (9) ziSTa kahe te pramANu' evI bhAvanA, svachaMda tyAga. tArAdaSTinuM' koSTaka 5 DhASatyAga guNaprApti udvega tyAga jijJAsA ( anuddega ) darzana chANAnA agnikaNa jevu cAgAMga niyama khIjA' guNasamUha { yamakathAprIti, yogIjana prati { saMmatatA, bhavabhaya palAyana, ucita AcaraNa, anucita anAcaraNu ...guNavaMta prati jijJAsA, nija guNahAnithI kheda. { bhavavairAgya, ziSTapramANatA. Pin cAgaSTi kaLaza kAvya --: madAkAMtA :tArAmAMhI prathama karatAM dRSTi khUlye vadhAre, ceAgI 'cuM darazana kaI gAmayAgni zu dhAre; satzraddhAthI cuta zrutapathe te sadA sacare che, mumukSu te siMhazizu same mekSamAge care che. 31. Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cogadaSyisamuccaya 32. - 33. 33. 34. sonA amala jalathI cittano mela che, zaucAcAre zuci ruci ati vega A zuddha have sUgAte te azuci tanathI, zuddha nirlabha bhAve, savavRddhi sumanapaNuM ne yogyatA yoga pAve saMtoSI A kSaNa paNa taNAye na tRSNA-taraMge. AtmAmAMhI nita rata rahe tuSTa saMvega raMga; maryAdA te parigraha taNuM niyame nitya ANe, tRSNa khADe kaThina pUravo jANuM saMtoSa mANe. samyajJAne yuta tapa tape zakti zuM A yazasvI, ne AtmAmAM tapathI pratApe A pratApI tapasvI; satuzAstronuM manana karate eha svAdhyAya dhyAve, dehAdhyAsa tyaOM japa jape bhAvanA AtmabhAve. jenuM zuddha svarRpa pragaTayuM, jJAna adhurya jenuM, yogIndro dhara mana dharI dhAratA dhyAna jenuM, evA sAcA Izavara guNe cittasaMdhAna jAme, gAtAM dhyAtAM bhajana karatAM AtmanuM bhAna pAme. yoge dhAre nahiM aNagame, veTha te nAja kADhe, kiMtu temAM dina dina prati bhakti ullAsa vAdhe; huM chuM koNa? svarUpa muja zuM? jANavA tattva khaMkhe, - utkaMThAthI tarasa bujhavA cAtake jema kaMkhe. sonI amRta sarakhI sakathAo game che, jANa tene duralabha ati citta temAM rame che; kAmAdinI viSa sama kathAmAMhi nA citta coMTe, saue cAkhI pharI phara pharI eThane kaNa boTe ? sAcA jogIjana mahata je zuddha soga sAdhe, tene pratye nita nita bahu bhakti sanmAna vAdhe; sevA tenI vinayathI kare zaktizuM bhaktibhAve, ne AtmAne anugraha karUM cittamAM ema dhyAve. 35. 36. 37. 38. Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (207) 39. tAzadaSTi : yogadaSTi kaLaza kAvya tethI tene suphaLa maLatuM gavRddhi svarUpI, lAle bIjA paNa bahu maLe AnuSaMgI anUpI; kalyANane udaya vadhate, hANa upadranI, mAnI ziSTa zira para dhare ANa te sajajanI. A mumukSu bhava thaka bahu nA have te Dare che, "mAthe dhIgo dhaNI" prabhuna ke vALa vAMke kare che; te te kRtye ucita mahi te AvavA de na khAmI, kiyAye anucita kare te ajANe nakAmI. UMcI gasthitimaya dazA dhAratA ginI, UMcI kriyA nirakha talase jANavA te jueAnI ! te saMtanuM dhana dhanapaNuM ciMtave, dveSa chUTe, ne pitAnI vikala karaNI dekhau saMvAsa chUTe. bhArI dukhasvarRpa saghaLo eha saMsAra bhAse, kayA hetuthI ? kaI ja rautathI tAsa uchera thAze? A saMtanI kyama vividha A sat kriyAo jaNAze? evuM evuM bahu talasate A mumukSu vimAse. mahArAmAM to nathau mati mahA, zAstra vistAra mATe, tethI atre matikalapanArUpa svaccheda ziSTo sAcA satajanamatA sarvathA che pramANa, evuM mAnI mana mahiM sadA DeLane nA DaphaNa 41. 43. anuSka . . vAdhe cAga kathAprIti, sAdhe soga sAdhanA sat sevA saMtanI lAdhe bAdhe duSTa kuvAsanA. tyaja te bhavabhAgone, sajate gasAdhane; bhaja te bhagavAna gI, te manaHsukhanaMdane. 45. ... // iti maharSi zrIharibhadrAcAryaviracite kiratcandrasUnumanaHsukhanaMdanena bhagavAnadAsena sumanAnaMda. nIbRhaTIkAnAmavivecanena saprapaJca vivecite zrIyogadRSTisamuccayazAstre dvitIyA taaraassttiH|| Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ balA daSTi tArAdaSTi kahI. have " alA' kahevAmAM Ave che, tethI atre kahe che. sukhAsanasamAyuktaM balAyAM darzanaM dRDham / parA ca tattvazuzrUSA na kSepo yogagocaraH // 49 // sukha Asana saha darzana, daDha hoya balAmAMhi; tattvazraSA parama ne kSepa yogamAM nAMhi 49 artha -balA dRSTimAM sukha Asana saMyukta dRDha darzana, ane parama tattvazuzraSA-tattva sAMbhaLavAnI IcchA hoya che. tathA yuga viSayamAM kSepa hoto nathI. vivecana trIjI daSTi balA kahIjI, kASTha agni sama bodha, kSepa nahiM Asana sadhejI, zravaNa samIhA zodha re.... jinajI! dhana dhana tuja upadeza."--gaDha sakjhAya rU-1 trIjI balA nAmanI dRSTimAM AgaLa kahelA anukrama pramANe A prakAre cabhaMgI hoya cheH-(1) dazana kASTha agikaNa samAna, (2) veganuM trIju aMga Asana, (3) kSepa nAmanA trIjA Azaya doSane tyAga, (4) zuzruSA nAmanA trIjA guNanI prApti hoya che. - kRtti-suhAsanamAyu-sukhAsanathI samAyukta, sthira sukhAsanavALuM, varAyAM-balA daSTimAM, -darzana, pUrve kahyuM hatuM te (sat zraddhALe che te darzana), daDha-daDha-kASTha agnikaNanI upamAvALuM che eTalA mATe. pA ja tannArAzraNa-ane parama tatva zuzruSAtatva, sAMbhaLavAnI jijJAsA-parama IcchA, utkaMThA, na kSe jana:-gocara-gaviSayaka kSepa hata nathI te anugajanya hoya che, eTalA mATe. Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahASTiH kASThaagni sama be, trIjuM gAMga Asana (209) 1. darzana : kASThaagni sama bodha balavALI te balA. A daSTimAM darzana eTale ke satazraddhAvALe baMdha paNa AgalI be daSTi karatAM vadhAre baLavAna dRDha hoya che, kaMIka viziSTa prakAranA hoya che, ane tene kASTha agnikaNunA prakAzanI upamA chAje che. kAchano-lAkaDAne agni, tRNa ne chANAnA agni karatAM vadhAre prakAzavALa, vadhAre sthitivALe ne vadhAre vayavALa hoya che, tema A daSTine bodha paNa mitro ne tArA daSTi karatAM adhika daDhatAvALe, adhika sthitivALe ne adhika bala-sAmarthyavALA hoya che. ethI karIne tene jIvanamAM AcaraNarUpa praga karatI veLAe 5Tu-nipuNa jevI smRti rahe che, kAraNa ke tene saMskAra lAMbe vakhata Take che, ane tethI karIne prajanabhUta prayoganI eTale ke artha praganI mAtra prItithI kaMIka yatnane saMbhava hoya che. Ama apekSAe atre daDha-baLavAna darzana hoya che. eTale AgaLa kahelA dRSTidarzana zabdanA lakSaNa pramANe, ahIM puruSanI ne sapuruSanA vacanAmRtajInI -sazAstranI baLavattara zraddhA hoya che, ane evI zraddhAthI saMyukta bedha paNa vadhAre baLavALo hoya che. eTale A daSTivALe mumukSu sapuruSa sadgurune parama bhakta hoya che, satuzAstranI AjJAne daDha ArAdhaka hoya che. ethI karIne te satzAstrane anukULa pravRtti kare che, asatupravRttithI virAma pAme che, ane satpravRttipadane pAse ne pAse kheMcate jAya che. 2. trIjuM yogAMga Asana atre yoganuM trIjuM aMga Asana prApta thAya che; sukhAsana, sthira Asana hoya che, AsananI daDhatA hoya che; AgalI be daSTimAM yama, niyama e be gAMganI prApti pachI svabhAvika kame ahIM daDha AsananI prApti hoya che, kAraNa ke jema jema yama-niyamanI daDhatA thatI jAya che, jema jema yama-niyama AtmAmAM pariNAma pAmatA jAya che, tema tema jIva egamArgamAM daDha sukhAsana jamAvate jAya che, daDha beThaka karate jAya che, sthira thato jAya che. ahIM padmAsana, paryakAsana Adi bAhya Asana uparAMta mukhyapaNe atyaMtara AsananI vAta samajavAnI che. A jIva anAdi kALathI paravastumAM adhyAsa-Asana karI beTho che, paravastune potAnI mAnI te upara caDhI beTho che ! evI anAdinI paravastunI beThaka uThAvI laI, pitAnA AtmasvarUpamAM Asana karavuM-beThaka levI te paramArthathI sukhAsana che. tenI sAthe mananI ne zarIranI capaLatA dUra karavA mATe bAhya daDha AsananI sAdhanA paNa sahakArIpaNe-AlaMbanapaNe upakArI thAya che, kAraNa ke jIva eka sthaLe sthira thaI bese to tene mane yoga acapaLa thAya che, ne tene dharmadhyAnanI anukULatA maLe che. Asana Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (210) yogadaSTisamuccaya daDhatAthI aMtarAyano vijaya thAya che. * dvandrone abhighAta thatuM nathI, ane daSTa deSane praNidhAnapUrvaka parityAga thAya che. A "sukhAsana" zabda samajavA jevo che. " sthisutvanAtanam' (pA. tho2-46). sukhAsana eTale jyAM sukhethI-ArAmathI-laherathI besI zakAya evuM sthira hoya te Asana. udvega na pamADe evuM sthira Asana te sukhAsana. je Asana sukhAsana DagamagatuM hoya, asthira hoya, jyAM sukhethI-ArAmathI besI zakAya evuM na hoya, te sukhAsana na kahevAya. jema DagamagatA pAyAvALI ke bhAMgI tUTI ke khUce evI khurazI sukhAsana na kahevAya, paNa sthira pAyAvALI, akhaMDa suMdara gAdIvALI hoya te sukhAsana kahevAya; tema paramArthamAM, adhyAtma paribhASAmAM paNa, para vastunuM je Asana te asthira, DagamagatuM, besatAM khUce evuM duHkhadAyaka che, mATe te sukhAsana nahiM, paNa dukhAsana che ! sAcuM "sukhAsana' te eka nija sahaja AtmasvarUpa pada che. kAraNa ke te ja atyaMta sthira, nahiM DagamagatuM, ne besatAM sukhadAyaka parama AnaMda upajAvanArUM che, mATe te ja pAramArthika sukhAsana che. jema jema tevA bhAva sukhAsanamAM jIva bese che, tema tema tene sukhanI-paramAnaMdanI era laharIo chUTatI jAya che. Ama jema bane tema dehAdhyAsa choDatA jaI, AtmArAmI banatA javuM, te Asana nAmanA trIjA vega aMganI siddhi che. chUTe dehAdhyAsa te, tuM kartA nahiM karma; tuM bhaktA nahi tehane, eja dharmane mama."_zrI Atmasiddhi Atamabuddha he kAyAdike rahyo, bahirAtama agharUpa... sugyAnI kAyAdike he sAkhIdhara thaI rahyo, aMtara AtamarUpasu"-zrI AnaMdaghanajI 3. akSepa trIje je "kSepa" nAmano cittadeSa kahyo hato, tene ahIM tyAga hoya che, kAraNa ke AgalI be daSTimAM kheda ane udvega nAmanA be doSa dUra thayA pachI A deSa paNa dUra thAya che. prathama kheda eTale yogakriyA pratye mananuM adaDhapaNuM-thAkI javuM te dUra thAya che. eTale pachI te yogakriyA pratyenA dveSarUpa--aNagamArUpa udvega deSa TaLe che, veDiyApaNuM dUra thAya che. ane pachI svAbhAvika krame "kSepa" deSa paNa TaLe che. kSepa eTale phekAvuM te (kSidhAtu parathI). cittanuM jyAM tyAM pheMkAvuM-doDavuM tenuM nAma kSepa. kaI paNa kiyA karatAM karatAM vacce vacce tyAMthI ukhaDI ukhaDIne citta bIje bIje sthaLe ADuMavaLuM x" ato'ntarAyavijayoM dvandvAnabhihatistathA / doSaparicAyaH kaNidhAnapura:sara: || "--zrI ya kRta dvA dvA to tAnamighAta: - zrI pAtaMjala . su 2-48 Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahAdaSTi : akSapa, manaDuM kihi na bane" (211) gayA kare te kSepa. jema zAline ukheDI ukheDIne bIje vAvavAthI tenuM phaLa hetuM nathI, tema ukhaDI ukhaDIne anyatra doDatA-jhavAM nAMkhatA cittathI thatI kriyAnuM zuddha phaLa hotuM nathI. (juo pR. 85). AvI cittanI DAmADoLa avasthA te kSepa che. A kSepa doSane ahIM tyAga thatAM akSepa hoya che. A vikSepa vinAnuM evuM * avikSipta mana te ja AtmAnuM tattva che, vikSipta mana te AtmAnI brAMti che. ema jANIne A daSTivALa yogI puruSa jema bane tema manane avikSepa rAkhe che, vikSepa pAmavA detuM nathI. te pratikramaNa karate hoya ke sAmAyika karate hoya, te prabhubhakti karato hoya ke saddaguruvaMdana karate hoya, paNa tenuM mana bIje ADuMavaLuM jatuM nathI, DAmADoLa thaI para vastumAM gamana karatuM nathI. sAmAyika karatAM DhaMDhavADe gayelA zeThanI jevuM te nathI karate - eka gRhastha hatA. te sAmAyikamAM beThelA. daramyAna vicAracakre caDI jaI, cAmaDAnA vepArI amuka camArane tyAM javuM che ne enI sAthe Ama Ama vAta karavI che evI te manamAM ghaDabhAMja karavA lAgyA ! ne tema baDabaDavA paNa mAMDyA ! te chokarAnI vicakSaNa vahue sAMbhaLyuM. tevAmAM keI AvyuM ne pUchyuM ke zeTha gharamAM che ke ? vahue pAdhare javAba Apyo-gharamAM nathI, DheDhavADe gayA che ! pachI sAmAyika pUrI thaye, zeThe vahune pUchayuM-huM te gharamAM hatuM, chatAM tuM beTuM kema belI ? DAhI vahue javAba ApesasarAjI! ApanuM zarIra gharamAM hatuM ne sAmAyikamAM beThuM hatuM, paNa ApanuM mana zuM DheDavADe hetuM gayuM? te sAMbhaLI zeThane potAnI bhUlanuM bhAna AvyuM ne pitAnA cittanI caMcalatA mATe pazcAttApa thayo. A mumukSu puruSa jema bane tema parabhAvamAMthI manane pAchuM vALe che, kAraNa ke tene avidyAbhyAsanA saMskAra dUra thaI rahyA che, ne jJAnasaMskAra prApta thaI rahyA che. eTale rAga-dveSa-mehAdi bhAve tene jhAjho phebha pamADI zakatA nathI, tIvra kaSAye tenI cittabhUmine khUMdI nAMkhI khaLabhaLATa macAvatA nathI; viSayenuM AkarSaNa tenA manane DAmADeLa karatuM nathI mAna-apamAna, sukha-du:kha, harSa-zeka vagere dvandro tenA cittane vikSepa upajAvatA nathI, arthakathA, kAmakathA ke kaI paNa prakAranI vikathA tenA cittane AkarSatI nathI. *" avikSiptaM manastattvaM vikSiptaM bhrAntirAtmanaH / dhArayettadavikSiptaM vikSiptaM nAzrayettataH // avidyAbhyAsasaMskArairavazaM kSipyate manaH / tadeva jJAnasaMskAraiH svatastattve'vatiSThate / / apamAnAdayastasya vikSepo yasya cetasaH / nAmanA aa cahya vetanaH " zrI pUjyapAdasvAmIjIkRta samAdhizataka Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadRSTisamuccaya (212) kAraNa ke A mahAnubhAva mumukSu A mana-maTanA tarakaTane sArI peThe jANe che. kAi paNa kArya karatAM A manarUpa vAMdarU jyAM tyAM doDayA kare che-phekAyA kare che, vikSepa pAme che. mATe tene chUTu-re na mUkavu. joIe ema te samaje che. 'manaDuM mahI kAraNa ke te citave che ke-rAtre ke divase, vasatimAM ke ujjaDa sthAnamAM na mAgeH game tyAre A mana ghaDIkamAM AkAzamAM ne ghaDIkamAM pAtAlamAM jAya che! muktinA abhilASI evA tapasvIe jJAna-dhyAnanA abhyAsa kare che, tyAM te A duzmana jevuM mana kaMIka evu* ci'tave che ke jethI te avaLe pAse nAMkhI de cheudhe ravADe caDAvI dye che ! meATA meATA zAstranA jANakAra je 'Agamadhara' kahevAya che. temanA hAthe paNa A manaDuM kAI paNa prakAre aMkAtuM nathI-madonmatta hAthInI jema aMkuzamAM ANI zakAtuM nathI ! ane kayAMka jo tene haTha karIne haDakAvavAmAM Ave che-tiraskAra karIne kUtarAnI jema haDadhUta karavAmAM Ave che, te te vyAlanI jema vAMku thaIne bese che, ulaTu ADu phATe che! A manane jo Thaga kahIe te ThagatuM dekhAtuM nathI, ne zAhukAra paNa te che nahi ! te badhAyamAM che te badhAyathI alagu' che! e Azcaya manamAM upaje che! ne manamAM samAya che! huM je je kahuM chuM te te A duna kAne dharatA nathI, ne kAle!' Apamate rahe che ! game te sura, nara ke pa'Ditajana samajAve te paNa A mhArA zALA-mahA rezALA samajAvyeA samaje ema nathI! hu te jANatA hatA ke A mana napu'sakilagI che, paNa A te badhAya * maradane Thele mAre che-Dee caDAve che ! bIjI vAtamAM te 'puruSa' samatha che, paNa A manaDAne kAi jera karI zakatuM nathI! mana Avu durArAdhya che, rIjhavavu'-za karavuM muzkela che, mATe mana sAdhyuM teNe saghaLuM sAdhyuM' e vAta huM kheATI mAnatA nathI. AvA manane huM jema jema jatana karIne rAkhavA jauM chuM, tema tema te aLaguM ne aLaguM bhAgatuM jAya che ! kai rIte khARtu' nathI ! ThekANe AvatuM nathI ! manaDu* kiMmahI na khAjhe hai| ku'thu jina ! manaDu* kimahI na khAjhe; jima jima jatana karIne rAkhu', tima tima aLagu` bhAje...hA kuthu rajanI vAsara vasati ujaDa, gayaNa pAyAle jAya. sApa khAya ne mukhaDu' theAthu, eha ukhANA nyAya....hA kuMthu mukti taNA abhilASI tapiyA, jJAna ne dhyAna abhyAse; vayarIDuM kAMi ehavuM. ciMte, nAMkhe avaLe pAse....hA kuthu Agama Agamadharane hAthe, nA've Oividhi AMku; kahAM karNe je haTha karI haTaku, teA byAla taNI pare vAMkuM....hA kuMthu Thaga kahuM te ThagatuM na dekhuM, zAhukAra paNa nAMhi; sahu mAMhe ne sahuthI aLagu', e acaraja manamAMhi...hA kuMthu Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahAdaSTi : durArAdhya manamaka, tavazuzruSA (213) je je karyuM te kAna na dhAre, Apa mate rahe kAle; sura nara paMDita jana samajAve, samaje na mahAra zALe.ho kuMthurA meM jANyuM e liMga napuMsaka, sakala maradane Thele; bIjI vAta samaratha che nara, ehane keI na jele...ho kuMthu mana sAdhyuM teNe saghaLuM sAdhyuM, eha vAta nahiM TI; ema kahe te navi mAnuM, e kahI vAta che meTI...ho kuMthu"-zrI AnaMdaghanajI ema ciMtavI te vicAre che ke-AvA caMcala durArAdhya manane mahAre zI rIte ThekANe ANavuM? kAraNa ke pANImAM pathare paDatAM pANI jema DoLAI jAya che, tema A ( hArUM duSTa mana paNa jyAM tyAM gamanarUpa vikSepane pathare paDatAM DoLAI manamarkaTane kema jAya che. "A caMcala mana te mathana karanArUM ne atyaMta baLavAna che. ThekANe ANavuM? vAyunI jema tene nigraha kara ghaNuM kaThina che.' mATe have hAre kema karavuM? vairAgya ne abhyAsane ugra prayAsa nahiM karavAmAM Ave to A mana kadI vazamAM AvavAnuM nathI, e te enA svabhAva pramANe cAre kora bhaTakyA karavAnuM che, mATe A manarUpa vAMdarAne kayAMka bAMdhI rAkhuM te ThIka ! athavA enA jevuM kaMI kAma seMpI dauM eTale e bicAruM bhale caDha-utara ryA kare! ema vicArI te, jeNe te manano jaya karyo che, evA paramAtmA prabhunA caraNarUpa thAMbhalA sAthe A manane premanI sAMkaLathI bAMdhI rAkhe che! eTale e bApaDuM ADuMavaLuM casI zakatuM nathI ! athavA te ene zrutaskaMdhamAM ramavA mATe chUTuM mUkI ghe che, eTale temAM te bhale ArohaNa-avarohaNa karyA ja kare ! bhale AtmArtharUpa phaLa dharAI dharAIne khAvA hoya teTalA khAya ! bhale vacanarUpa pAMdaDAne cUMTI kADhe ! bhale nayarUpa zAkhAomAM laTakIne hIMcakA khAya! bhale vizAla matirUpa mUla bhAgamAM nAcyA kare-kUdyA kare ! manaDuM durArAdhya te vaza ApyuM, AgamathI mati ANuM AnaMdaghana prabhu hArUM ANo , te sAcuM karI jANuM. kuMthu"-zrI AnaMdaghanajI 4. tattva-zuzruSA A daSTimAM zuzraSA nAmane trIjo guNa pragaTe che, kAraNa ke bIje jijJAsA guNa * "raMparuM huM mana: pramAthi vaDhavA daDham | tasyAhaM nigrahaM manye vAyoriva suduSkaram // asaMzayaM mhaabaahe| mano durnigrahaM calam / acAna tu zautera vairAgye ja mRute " -gItA * " anekAntAtmArthaprasatraphalabhArAtivinate, vacaHparNAkIrNe vipulanayazAkhAzatayute / samuttuMge samyak pratatamatimUle pratidinaM, zrutaskaMdhe dhImAn ramayatu manomarkaTamamum / / " -zrI guNabhadrasvAmIjIta zrI AtmAnuzAsana Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (214) yogadRSTisamuccaya pragaTavA pachI svAbhAvika krame zuzruSA eTale zravaNu karavAnI-sAMbhaLavAnI icchA upaje che. ane A zravaNecchA paNa tattva sabadhI ja hAya che. vastu tattva zuM che? huM kANu chuM ? mhArU svarUpa zuM che? A khIju badhuMca zuM che? tenuM vAstavika svarUpa zuM che? tenI sAthe mhAre ze| sa MbaMdha che? A jagat zuM che ? tenuM citra-vicitra svarUpa kema che ? dharma zuM che? dharmAMnuM pAramArthika svarUpa zu che ? tenI prApti kema thAya ? ityAdi tattva saMbadhI aneka praznonA khulAsA karatI tattvavArtA sAMbhaLavAnI A dRSTivALA mumukSu puruSane tIvra utkaMThA upaje che, aMtaraMga icchA pragaTe che. AvI aMtaraMga utkaTa icchA vinAnuM kaNendriyadvArA zravaNu, te nAma mAtra zravaNa che, eka kAne sAMbhaLI khIje kAnethI kADhI nAMkhyA barAbara che! ema tA A jIve anaMtavAra kathA-vArtA sAMbhaLI che ne sAMbhaLI sAMbhaLIne tenA kAna paNa phUTI gayA che ! tepaNu haju tene brahmajJAna-sAcuM' tattvajJAna thayuM nathI ! kAraNa ke teNe aMtarAtmAthI,AMtara zravaNendriyathI bhAva zrotrendriyathI zravaNa karyu nathI, mAtra dekhAva pUratu ja sAMbhaLyu' che. " kathA suNI suNI phUTayA kAna, teya na AvyuM brahmajJAna. "--zrI akhAbhakta brahmA vA are zrotavyo mamtavyo. niTribyAsito / ' zrI vedazruti y, C " keTalIka vAra eka bhUla tA e thAya che ke te * zravaNa ne atha grahaNa sAthenA tAttvika saMbaMdha vastuta: dhyAnamAM levAtA ja nathI. 'zravaNa' eTale sAMbhaLavu' ane sAMbhaLavu eTale kAnamAM zabdo paDavA devA; ane ATaluM thatAM zravaNa thayu' ema ghaNIvAra kRtakRtyatA mAnI levAya che. x x x zabdane karNImAM laI tenI sAthe agrahaNa paNa karI levuM tenuM nAma 'zravaNu ', ema zravaNu zabdane vAstavika ane prAcIna zAstrasaMmata artha che. " ane A je zravaNecchA che khIjAnA melyA ke upadezyA vinA vidvaya zrI Ana'daza kara bApubhAI dhruva temAM paranI apekSA rahe che, kAraNa ke sAMbhaLavAnuM sabhave nahi; mATe zravaNu anya dvArA, anya mukhe hAya che. eTale ke mukhyapaNe te zravaNa puruSavizeSarUpa brahmaniSTha sadguru sadgurumukhe mukhe karavAnuM che; ane tenA joga na heAya te pUrNAMkAlIna mahAtmAzravaNa enA sAsramukhe zraNa karavAnuM che, kAraNa ke mahAyAgabalasapanna evA te te mahAguruonA caitanyasvarUpa AtmA ' akSara" svarUpe vyakta thai, temanI kRtiomAM pragaTapaNe akSarasvarUpe rahyo che. pratyakSa AtmajJAnI sadgurunA abhAve, AvA parekSa AtmArAmI sadguruonA vacananuM avalakhana ja zreyaskara thaI paDe che, parama upakArI AdhArabhUta thaI paDe che. sadgurunA abhAve, anya sAmAnya koTinA je te prAkRta janane guru sthApI-mAnI esI tenA mukhe zravaNu karavA karatAM, AvA parokSa sadguruenA sathamukhe zravaNu karavuM, te anekagaNuM vadhAre lAbhadAyI che, ema vidvAnAnu' mAnavuM che. tArUpa guruguNurahita game tene guru kalpavA karatAM, Ama karavu te ja ceAgya che. Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ balAdaSTi : sadagurumukhe-satazAstra mukhe zravaNa (215) "AtmAdi astitvanA, eha nirUpaka zAstra; pratyakSa saguru vega nahiM, tyAM AdhAra supAtra. athavA sadgurue kahyA, je avagAhana kAja; te te nitya vicAravA, karI matAMtara tyAja."--zrI Atmasiddhi "kevaLa sAdhAraNa varganA puruSa pAsethI pratyakSa upadeza le e ThIka, ke asAdhAraNa puruSa pAsethI enA graMtha dvArA je parokSa upadeza maLe e ThIka? A praznano eka ja uttara ghaTe che. asAdhAraNa puruSo potAnA anupama AtmAne graMthamAM kevI sArI rIte saMkrAMta karI zake che, e vAta je dhyAnamAM levAmAM Ave te sahaja samajAya ema che ke A bIjo bhAga ja uttama che."--pro. AnaMdazaMkara dhruva. eTalA mATe A daSTivALo mumukSu yegI puruSa tattvazravaNanI tIvra ukaMThA utpanna thatAM, zrI sadgurune vega meLavavA prayAsa karI temanA zrImukhe tatva sAMbhaLavA Icche che. ane temane vega je banI zake ema na hoya te satazAstra mukhe zravaNa karavA zuM sAMbhaLavAnI Icche che. te koI paNa prakAre pitAnA hRdayamAM maMthAI rahelA tattvapraznonuM IcchA? samAdhAna pAmavA Icche che. te kavacit zAMtinuM svarUpa sAMbhaLavA Icche che, te kavacit Atmatattva kevuM haze te zravaNa karavA utkaMThita bane che. A jIve pUrve evI te zI virAdhanA karI haze ? ke jethI tenA mehAdi deSa haju TaLatA nathI, evI zaMkAnuM samAdhAna pAmavA te kavacit Icche che te kavacit bhagavAnane hAjarAhajUra kalpI, sAkSAta khaDA karI, ATalA badhA kAraNa pAmyA chatAM. A jIva haju kema tarI jato nathI, tenuM kAraNa Apa kaho, ema jANe sAkSAt bhagavAnane pUchI, te sAMbhaLavA mATe ekatAna thaI rahe che. jemake"zAMti jina ! eka muja vinati, suNe tribhuvana rAya re! zAMti svarUpa kima jANiye ? kayama aho ! mana parakhAya re?....zAMti Atamatatva kayuM jANyuM jagata guru ! eha vicAra muja kahiye; Atamatattva jANyA viNa nirmala, citta samAdhina lahiye...munisuvata."--zrI AnaMdaghanajI pUchuM pUrva virAdhanA, zI kIdhI INa jIva lAla re; avirati meha Tale nahIM, dIThe Agama dIva lAla re." kAraNa joge che sAthe tattvane, navi samaye upAdAna ra... jirNodajI zrI jinarAja prakAza muja prate, tene koNa nidAna....ji ."--- zrI devacaMdrajI A ja artha kahe che Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (216) yogadaSTisamuccaya nAsyAM satyAmasattRSNA prakRtyaiva prvrttte|| tadabhAvAcca sarvatra sthitameva sukhAsanam // 50 // prakRtithI ja tRSNA asata, pravartatI nahi atra; tAsa abhAve sthita vaLI, sukhAsana ja sarvatra, 50 artha -A daSTi hatAM, asat tRSNA prakRtithI ja pravartatI nathI ane tenA abhAvane lIdhe sarvatra-sarva sthaLe sukhAsana rahe ja che. vivecana pUrve je sukhAsana kahyuM, te kevI rIte prApta thAya che, tenuM ahIM vivaraNa karyuM che. jyAre A daSTi vartAtI hoya che, tyAre jyAM sthiti karI hoya tyAMthI bIje sthaLe citta doDatuM nathI. eTale svabhAvathI ja asat tRSNa pravartatI nathI; ane tenA asat tRSNa abhAvathI sarvatra ja sukhAsana hoya che. Ama A daSTimAM vartatA abhAva mumukSu jogIjananI asat tRSNa dUra thAya che. mRgajaLa-jhAMjhavAnA pANI jevI paravastunI prApti mATe jhAMvAM nAMkhavA jevI jUThI tRSNA tene have upajatI nathI. atyAra sudhI te viSayarUpa mRgatRSNAnI pAchaLa khuvAra thavAmAM teNe bAkI rAkhI hotI, tenI pAchaLa teNe daDAya eTaluM doDaDyA ja karyuM hatuM, "doDatA doDatA deDiye, jetI mananI re doDI, paNa have te kAMIka thAkyo che, virAma pAmyo che. kAraNa ke A sakala jIvaleka* saMsAracakrane cAkaDe caDela che. te anaMta dravya, kSetra, kAla, bhava ne bhAvanA parAvartethI niraMtara bhamI rahyo che. vizvanuM ekachatrI sAmrAjya dharAvatA mahAmoharUpa grahathI baLadIAnI peThe te haMkArAI rahyo che. ema bhamatAM bhamatAM tene tRSNAnI tIvra pIDA upaje che. eTale te tarasa chIpAvavA mATe baLadanI peThe uchaLI vRttiH--nathI, aAM, A adhikRta-prastuta dRSTi, satyAM-hete sate, asattaUTI-asata tRSNasthiti kAraNathI atirikta gocara-viSaya saMbaMdhI, kacaiva-prakRtithI ja, svabhAvathI ja, te-pravartAtI-viziSTa zuddhinA yogane lIdhe; tAmAvAva-ane tenA asata tRSNAnA abhAvathakI, sarvatra-thAptithI savasthAne, sthitameva suvAsana-sukhAsana sthita ja hoya che,-tevA prakAranA paribhramaNanA abhAvane lIdhe. ___ *" iha sakalasyApi jIvalokasya saMsAracakrakroDAdhiropitasyAnAMtamanaMtadravyakSetrakAlabhavabhAvaparAvataH samupakrAMtabhrAMterekachatrIkRtavizvatayA mahatA mohagraheNa goriva vAhyamAnasya prasabhoja'bhitatRSNAtakatvena vyaktAMtarAdheruttamyottamya mRgatRSNAyamAnaM viSayagrAmamuparuMdhAnasya parasparamAcAryatvamAcarato'naMtazaH zrutapUrvAnaMtaza: paricitapUrvAnaMtazo'nubhUtapUrvAcaikatvaviruddhatvenAtyaMtavisaMvAdinyapi kAmabhogAnubaddhA kathA / " -AcAyacUDAmaNi zrI amRtacaMdrasUrijIta samayasAra TIkA, Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ balAdaSTiH jhAMjhavAnAM jala, avarApUrvaka sava gamanAdi kalya (217) uchaLIne te mRgajaLa jevA viSayagrAmamAM moTuM nAMkhe che! paNa te jhAMjhavAnA pANIthI tenI tarasa chIpatI nathI, chatAM te tenI pAchaLa doDyA ja kare che. jevI rIte koDhiyA mANasane pitAnA gaLelA hAtha vaDe anna khAvAmAM saMkeca thatuM nathI, tevI rIte viSayane jene kaMTALo AvavA chatAM viSayono jene kaMTALo Avate nathI ane karmaphaLa viSe niriccha thato nathI. gadheDe gadheDInI pAchaLa lAgatAM te gadheDI lAte uchALIne tenuM nAka pheDI nAMkhe che, toya te te tenI pAchaLa nakaTa thaIne cAlyo ja jAya che. te pramANe je viSa mATe baLatA agninI javALAmAM kUdatAM paNa AgaLa pAchaLa jete nathI ane pitAnA vyasanane dUSaNa nahi paNa bhUSaNa mAne che ! jema mRgajaLanI lAlasAthI daDatAM doDatAM mRganI chAtI tUTI jAya, te paNa tenI utkaMThA ochI na thatAM svAmI vadhatI ja jAya che! paraMtu e mRgajaLane te mithyA mAnatuM nathI " -zrI jJAnezvarI gItA Ama A tRSNAthI A jIva atyaMta atyaMta vyAkula thaI rahyo hato. jema jema te tRSNAne tRpta karavA prayAsa karatuM hatuM, tema tema te tRSNa baLavattara banatI jatI hatI. agnimAM iMdhana nAMkhatAM te jema prajvalate jAya, tema viSayarUpa AhuviSayathItRSNa- tithI A tRSNA agni ulaTo prajavalita thaI jIvane paritApa pamADayA vRddhi karate hate. game teTalA pANInA pUrathI samudra pUrAya nahi, tema game teTalI viSaya nadIonA pUrathI A tRSNasamudrane khADe pUrAte hote. sAgara jeTalA devakAdinA mahAsukha A jIve anaMtavAra bhegavyA, chatAM je tRSNa samAI nahiM, te gAgara jeTalA manuSyanA tuccha bhogethI zI rIte zamAvAnI hatI? paNa gaI te gaI! have te A mumukSu jIva jAge che, ne tene vairAgyane dRDha raMga lAgyo che. eTale te tevA asat tRSNarUpa mRgajaLa pAchaLa doDatuM nathI, ne nakAme duHkhI thatuM nathI. tene AtmA pUrve je para-rasIo thaI, para tRSNAthI tRpta thatuM hatuM, te have sva-rasIo banI svAtmAmAM saMtoSathI tRpta thAya che, buddhinA-sumatinA sevanathI samatArasa anubhave che. te have te pharIthI duHkhI thavA mATe viSayarUpa mRgajaLa pAchaLa doDe ja kema? te keluM anna pharI khaviA Icche ja nahiM; jIvavA mATe viSapAna kare ja nahiM. ane Ama asatatRSNAne abhAva thatAM A mumukSu jogIjanane AtmasaMteSane anubhava thAya che. eTale pachI A mumukSu puruSa game te sthaLe, game te paristhitimAM, game te vAtAvaraNamAM, game te saMgamAM hoya, to paNa tene sarvatra sukhaAsananI sthiratA varte che. kAraNa ke gIpuruSa te te paristhitine anukULa thaI, prApta saMgemAM saMtuSTa banI, sukhe ja rahe che, ArAmathI-laherathI-sukhacenathI mejamAM ja rahe che, sadA mastarAja banIne ja rahe che. tenA mananI badhI doDAdoDa atra baMdha thaI jAya che, ane Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (218) cegaSTisamuccaya AsananI dRDhatA-cittanI sthiratA nIpaje che. mananI beThaka je khAhya vastumAM hatI, temAMthI nivRtta thaI AtmAmAM Asana levA bhaNI pravarte che. Ama A maganamAM ' rahe che ! avadhUta sadA CC abadhU sadA maganame rahenA, kayA terA kayA merA ? ama%00 terA hai se terI pAse, avara sakhaDI anerA....akhadhU" --zrI Ana'daghanajI " jene edhakhIjanI utpatti hAya che, tene svarUpa-sukhathI karIne paritRptapaNu vatte ane viSaya pratye aprayatna dazA vate che;"--zrImad rAjacaMdra, patrAMka, 297. (a. 360) e ja kahe che-- atvarApUrvakaM sarva gamanaM kRtyameva vA / praNidhAnasamAyuktamapAyaparihArataH // 51 // utAvaLe 6 tvarA vinAnuM gamana ne, kRtya ja tema samasta; apAyanA parihArathI, sahuM praNidhAna prazasta, 51. artha :-sa gamana tvarA-utAvaLa vinAnuM ane sa* kRtya paNa apAyanA parihAra thakI praNidhAna sayukta evu hAya che. abhAva vivecana uparamAM je sukhAsana kahyu. tenuM atra vadhAre spaSTIkaraNa karyuM' che. A dRSTivALA mahAnubhAvane cittanI eTalI badhI svasthatA vate che-eTalI badhI sthiratA rahe che ketenI badhI doDAdoDa maTI jAya che, sarvatra tene sukhAsana ja rahe che, te game tyAM nIrAMte heThA manathI bese che. AnuM sIdhu piraNAma e Ave che ke te game te sthaLe jatA hoya athavA game te kriyA karatA heAya, tApaNu te te kattavyamAM tene leza paNa utAvaLa-tvarA hAtI nathI, doDadhAma DhAtI nathI. tenI sarva kriyA mananA praNidhAna sayukta hoya che, ane te dRSTi AdimAM apAya-khAmI AvavA dete nathI. eTale te devamaMdire jatA hoya ke upAzraye jatA hAya, sa'sAra vyavahAranA kAma mATe jatA hoya ke paramAnA kAma mATe jatA hAya, deci'tA arthe jatA hAya ke anya kArya arthe jatA hoya, teA paNa te utAvaLe gamana karatA nathI, vRtti:-bhraSApUrvam-- atarApUrNAMka, tA-utAvaLa vagaranuM, eTale anAkula, sarva-sava"--sAmAnyathI, te zuM ? tA ke--mana-gamana, javuM te, devakula Adi pratye. nRtyameva vA --tema ja kRtya paNa,vaMdanAdi kRtya paNu, kaLidhAnasamAyu--mananA praNidhAnapuraHsara, ( matanI sAvadhAnatA yukta ), gAyatrAtaH-apAmanA parihArathakI,-dRSTi AdimAM apAyanA parihAravaDe karIne, ( dRSTi AdimAM kAI paNa hAni-khAmI na Ave evA prakAre doSanA tyAgathI ). Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahAdaSTi praNidhAnayukta vaMdanAdi adhyAtma kriyA (219) beTI dhamAla karate nathI; paNa sarvatra zAMtithI anAkulapaNe jAya che, yatanApUrvaka jIvahiMsA na thAya, ema dhIra-gaMbhIra gatie cAle che, ne sarva vidhi barAbara sAcave che. jemake dravya bhAva zuci aMga dharIne, harakhe dehare jaIe re; daha tiga paNa ahigama sAcavatAM, ekamanA dhuri thaIe re....suvidhi" zrI AnaMdaghanajI "svAmI svayaMprabhane jAuM bhAmaNe, harakhe vAra hajAra" -zrI devacaMdrajI hAya! bhAgI jaze, pele lUMTI jaze ne huM rahI jaIza. amuka pahelI pUjA karI leze ne huM meDe paDI pAchaLa rahI jaIza, darzana khUlyA che ne tarata baMdha thaI jaze, mATe cAla doDate jauM. cAla cAla! hAre phalANe ThekANe jaldI javAnuM che, mATe A bhagavAnanI pUjA jema tema patAvI dau, A bhagavAnane jaladI jaladI be cAra cAMdalA karI pUjAvidhi jhaTajhaTa ATopI lauM', A cokhAnI traNa DhagalI mUkI "le tAre bhega ne mUka mAre keDe" ema karatekane ekadama ravAnA thaI jAuM ! -ItyAdi prakAre vyakta thatI mudra vicAraNAvALI beTI utAvaLa A mumukSu puruSane upajatI nathI. te te sarvatra heThA mane, nIrAMte, nirAkulapaNe gamana kare che. ane Ama tenI atyaMta svasthatA hovAthI, A mumukSu jogIjana pratyeka kriyA cittane praNidhAnapUrvaka kare che, sAvadhAna manathI kare che, ekAgrapaNe kare che. dAkhalA tarIke te deva-guru AdinuM vana * karato hoya, te sthAna-kALa vagerenA pratyeka kriyAmAM kama barAbara jALave che, je bhaktisUtra-stavana vagere bala hoya tenA sAvadhAnapaNuM zabdanA arthamAM sAvadhAna upayoga rAkhe che, besUrA rAgaDA tANI bIjA bhakti karanArAone saMmeha-vikSepa upajAvatA nathIpaNa yogya rAgamAM bIjAone paNa karNapriya mIThuM lAge ema, zraddhA ne saMvega-atyaMta bhaktirAga sUcave evI rIte, sUtra-stavanAdi lalakAre che. tathA te bhaktikRtya karatAM tenA bhAva-romAMca udyase che, kharekharA rUMvADA ubhA thAya che, tene zubhAzaya vardhamAna thatuM jAya che-tenA bhAva pariNAma caDhatA jAya che; praNAma Adi vidhi te barAbara sAcave che. Ama te ISTa deva-guru vaMdana Adi bhakti tanmayapaNe kare che. jemake*"sthaankaalkrmopetN zabdArthAnugataM tathA / anyAsamohajanakaM zraddhAsaMvegasUcakam // prollasadbhAvaromAJcaM vardhamAnazubhAzayam / avanAmAdisaMzuddhamiSTaM devAdivaMdanam / / pratikramaNamapyevaM sati doSe pramAdataH / tRtIvadhavatrA yajayavAta "--zrI haribhakAcAryajIta zrI biMdu, 3-99 Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (220) gaNisamuccaya "te mATe ubhA kara joDI, jinavara AgaLa kahIe re samaya caraNa sevA zuddha dejo, jima AnaMdaghana lahIe re-zrI AnaMdaghanajI parama guNa sevana tanmayatA, nizcaya dhyAne dhyAvejI; zuddhAtama anubhava AsvAdI, devacaMdra pada pAve che." dAsa vibhAva apAya, nAse prabhu supasAya; je tanmayatAe dhyAya, sahI tehane re devacaMdra pada thAya re... jidA! terA nAmathI mana bhIno."--zrI devacaMdrajI prabhu pada valagyA te rahyA tAjA, alaga aMga na sAjA re; vAcaka yaza kahe avara na dhyAuM, e prabhunA guNa gAuM re."--zrI yazovijayajI te pratikramaNa karate hoya, te pUrNa bhAvathI ekAgracitte kare che. pramAdanA vize karI potAnA svarUpathI zruta thaI, parabhAvamAM gamanarUpa je kAMI potAnA doSa thayA hoya, teno te pazcAttApa kare che, ane te doSa karIne na thAya evI bhAvanApavaka sAcA aMtaHkaraNathI kSamA mAge che, 'rnivAmi rihAna vALa vAIsarama" kare che, AtmAne nirje che, garyuM che ne sarAve che-doSathI mukta kare che ane doSa je na thayo hoya te paNa A pratikamaNa trIjA auSadha jevuM hovAthI tene AtmadharmanI puSTirUpa guNa ja kare che. kAraNa ke auSadha traNa prakAranA che:-(1) eka roga hoya te dUra kare, na hoya te ubhe kare, (2) bIju roga hoya te dUra kare, na hoya te guNa ke doSa na kare, (3) trIju roga hoya te dUra kare, na hoya te rasAyanapaNe pariName. Ama A pratikamaNa trIjA auSadha jevuM hovAthI tene lAbhakArI ja thAya che. ane A pratikramaNa kriyAmAM paNa je cha Avazyaka samAI jAya che, temAM paNa te sAvadhAnapaNuM rAkhe che. sAmAyikanI pratijJA laI te samabhAvamAM sthiti kare che, pratyAkhyAna karatI veLAe parabhAvane paccakhe che-tyAge che; svAdhyAya karatAM te AtmabhAvamAM vate che; caturvizati stava karatAM prabhune sahajAnmasvarUpa bhAva marI, temanA guNamAM cittanuM anusaMdhAna kare che; sadaguruvaMdana karatAM temanuM parama addabhuta AtmArAmIpaNuM ciMtavI, temanA parama upakAranuM anusmaraNa kare che; kAryotsarga karatI veLAe jANe dehamAM vatata na hoya, evI dehAtIta zuddha AtmadazA anubhave che; AlocanA karatAM te potAnA deSa niSkapaTapaNe nidabhapaNe prakAze che; kSamApanA veLAe sarva jIvanI sAcA bhAvathI kSamA IcchI, te sakala jagajajatu sAthe maitrI bhAve che. jemake - " khAmemi savva jIve, savve jIvA khamaMtu me|| bittine zvamUhu, je makyuM na !"--zrI pratikramaNa sUtra, Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahAdaSTiga rananuM jatana (221) Ama pratyeka kriyA te sAvadhAnapaNe kare che, kAraNa ke daSTi AdimAM apAya-hAni AvavA detuM nathI, khAmI-UNapa sarva dUra karI de che, tema ja A daSTimAM hovA gya guNanI te barAbara sAdhanA kare che, eTale te te satakriyAo te kaI paNa jAtanI khetI utAvaLa vinA atyaMta svasthatAthI, ekAgra citte, zuddha praNidhAnathI kare che, ane parama AnaMdamaya zAMtino anubhava kare che. "zAMti svarUpa eha bhAvaze, je dharI zuddha praNidhAna re, AnaMdaghana pada pAmaze, te leze bahumAna re...zAMti jina" sata mahAbhaya TALate re, saptama jinavara devalalanA sAvadhAna manasA karI re, dhAre jinapada seva.lalanA"--zrIAnaMdaghanajI uparamAM A daSTi Adine A mumukSu puruSa apAya-hAni AvavA detuM nathI ema kahyuM, te A prakAre - atyAra sudhInI bhUmikAe pahoMcatAM sudhImAM A gI puruSe jeTalI yegasAdhanA karI che, temAM te kaI jAtanI kheDa-khAMpaNa-UNapa AvavA prApta veganuM ratna detuM nathI, ane tene koI nukazAna na pahoMce enuM khAsa dhyAna rAkhe jema jatana che. jema keI mahAmUlyavALuM ratna maLyuM hoya, to tene jIvanI jema jALavI rAkhe, tema A jogIjana pitAne prApta thayela amUlya daSTirUpasabodharUpa ciMtAmaNiratnane prANAdhikapaNe jALavI rAkhe che, tene hAni-nukazAna pahoMcavA detA nathI. jema, mUlyavAna ratnane kAMI DAgha na lAge evI kALajI rAkhe che, ne tene majabUta kabATa ke tejurImAM saMgharI rAkhe che tema A mumukSu puruSa bodhiratnane bAdhArUpa DAgha na lAge tenI khAsa kALajI rAkhe che, ane badha-ratnane potAnA daDha cittarUpa kabATamAM-tejurImAM sAcavIne saMgharI rAkhe che. eTale mitrA dRSTimAM tema ja tArA daSTimAM prApta thayela ga-guNa samUha te sAcavI rAkhe che, eTaluM ja nahiM paNa A daSTimAM prApta thaI rahelA guNaratnanuM paNa khUba jatana kare che. kAraNa ke-(1) te mitrA dRSTimAM prApta thayela bIjene jalasiMcana kare che, tene aMkarA ugADe che, eTale ke te prabhubhaktimAM vizeSa daDha bane che, sazuru sevAmAM sadA tatpara rahe che, satazAstranI adhika ArAdhanA kare che, vairAgyataraMgiNImAM vizeSa nimajajana karate jAya che; dAnAdi abhigrahanuM pAlana vizeSapaNe Adare che, ane A gabIja kathA pratye sthira mAnyapaNuM tathA upAdeya bhAva rAkhe che; cagAvaMcaka, yiAvaMcaka ne phelAvaMcaka e avaMcaka tripuTIne baLavattara banAve che; bhAvamalanI era ne era kSINatA karI, tathAbhavyatA-gyatAne vadhAre paripAka kare che ane Ama mithyAtva aMzanI bAdabAkI karate jaI, samyakatvanI vadhAre ne vadhAre nikaTamAM AvatuM jAya che. vaLI te ahiMsA vagere pAMca yamanuMvratanuM daDha pAlana kare che, dharmakAryamAM kheda pAmate nathI, ke dveSa dharate nathI. (2) ane Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (222) gadaSTisamuccaya tArA dRSTimAM dhAraNa karela zaucAdi pAMca niyama te barAbara pALe che, udvegane tyAga kare che, ne jijJAsA vadhAre pradIpta kare che. gakathA pratyenI tenI proti vadhatI jAya che, zuddha yegIo pratyenA bahumAna-sevA Adi vadhAre sakriya banatA jAya che. te ucita Acare che ne anucita AcaratuM nathI. adhika guNavata pratye te jijJAsA rAkhI, pitAnI guNahInatAthI trAsa pAme che. te saMsArathI atyaMta virAgya dharI, tethI chUTavAnI tIvra IcchA kare che. ziSTajanene pramANu gaNI te pitAnuM DahApaNa DahoLatA nathI. Ama A cegI puruSa AgaLanI junI mUDI sAcavI rAkhe che, ne temAM paNa A daSTimAM navI mUDI umere che. eTale A belA daSTimAM tene baMdha vadhAre baLavAna banavAthI, te te dharmakriyAmAM tenuM mana vadhAre sAvadhAnapaNe vate che, ema je kahyuM hatuM te barAbara che. Asana kahyuM. AnI ja zuzruSA kahe che - kAntakAntAsametasya divyageyazrutau yathA / yUno bhavati zuzrUSA tathAsyAM tattvagocarA // 52 // ramaNa yukta yuvAnane, sAMbhaLavA sura gAna, jyama IcchA tyama hoya te, taravaviSaya A sthAna para artha:-ramaNIya ramaNathI yukta evA taruNane jevI divya saMgIta sAMbhaLavAnI icchAzuzruSA thAya, tevI A daSTimAM tatva saMbaMdhI zuzruSA hoya. vivecana "taruNa sukhI strI parivajI, jima cAhe suragIta, tyama sAMbhaLavA tatvane, e dRSTi suvinIta rejinajI!"--gasajhAya rU-2 ahIM zuzraSA eTale sAMbhaLavAnI IcchA kevI utkaTa hevI joIe, te batAvavA mATe dRSTAMta ApyuM che -keI eka taruNa-bhara yuvAnImAM AveluM suMdara yuvAna puruSa che. te zarIre nIrogI, hRSTa-puSTa, ne saMpUrNa iMdriyasaMpanna che. mahAsvarUpavAna suMdara lAvaNyamayI ramaNI tenI bAjumAM che. dhana-vaibhava AdinI tene koI kamInA nathI. paMca viSayanA upabheganI samasta sAmagrI tenI sevAmAM sadA hAjara che. Ama sarva prakAre sukhI e te vRtti:-%AtAttAta-kAMta kAMtAthI yukata, kamanIya-suMdara priyatamAthI yukta evAne, vizrata athar-jema divya gItanA zravaNa praye, jema kinara vagerenA gItanA zravaNa pratye ano-yuvAnane vayasthane. sAtti hoya che, aSA-zuzraSA, zravaNuM karavAnI IcchA,-te saMgIta saMbaMdhI ja; tathAcAM -tema A dRSTimAM vyavasthita honArane, taravA -tavagocara, taravaviSayI ja, taravasaMbaMdhI ja zuzraSA-sAMbhaLavAnI IcchA hoya che. Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ balAdaSTi : zuSA-zravaNecchAnA dAkhalA (223) keI naMdanavana jevA ramya upavanamAM vilasI rahyo che ane sukhasamudramAM nimajajana karI rahelA AvA taruNane e IcchAtaraMga utpanna thAya ke-ApaNe te have divya saMgIta sAMbhaLavuM che. koI kokilakaMThI kinnara pitAnuM madhura gAyana saMbhaLAve te kevuM sAruM ? gAMdharvonA madhura AlApavALA saMgItane joga banI Ave to kevuM sArUM? vINa, veNa vagere vAdyonA raNakArathI guMjatuM ane divyAMganAonA nRtya ThaNakArathI rucatuM, evuM divya saMgIta sAMbhaLavAnuM saubhAgya je mane prApta thAya te kevuM sArUM ? Ama te raMgamAM AvI jaIne Icche che. tyAM devAnuyege je kaI kinnara ke gAMdharva Adi AvI caDe, ne hRdayanA tAra halamalAvI nAkhe evuM divya saMgIta cheDe, divya saMgItanI ramajhaTa bolAve, te te taruNa puruSa te divya saMgIta keTalA ullAsathI sAMbhaLavA iche? jANe citramAM AlekhAyele heya ema kevI sthira tanmayatAthI te hRdayahArI gAnanuM karNapuTathI pAna kare ? jANe thIjI gayeluM pUtaLuM hoya ema kevI ekatAnatAthI te zravaNa karavAnI hoMsa dharAve ? tema A daSTimAM sthiti karate thegI puruSa tava zravaNa karavA mATe tevI tIvra IcchAutkaMThA dharAve che, tAlAvelI rAkhe che. jevA ullAsathI te bhogI divya saMgItanuM zravaNa Icche che, tevA balake tethI vadhAre ullAsathI A bhegI divya tattva amRtanuM zravaNe chAnA zravaNedriyadvArA pAna karavA Icche che. te taruNa puruSa jema citravat sthira dAkhalA thaIne sAMbhaLavA cAhe che, tema zravaNapipAsu jogIjana sthira tanmayapaNe tattvavArtA sAMbhaLavAnI sahaja IcchAulaTa dharAve che. ane te sahaja zravaNecchA svAbhAvika aMtarAdugAra dvArA sarI paDe che. jemake he parama kRpALuM sadguru deva ! jIva te dRSTimAM Avato nathI. tenuM koI rUpa jaNAtuM nathI. bIje paNa kaMI anubhava thato nathI. mATe jIvanuM svarUpa ja nathI. mATe AtmA che nahiM. eTale mokSane upAya mithyA che. A hArI aMtar zaMkAne Apa sadupAya samajAve. he bhagavAna ! AtmatattvanuM svarUpa zuM che? Ape te kevuM jANyeanubhavyuM che ? te tattvasvarUpa sAMbhaLavA huM IcchuM chuM, kAraNa ke nirmala Atmatattva jANyA vinA hArUM citta kaI rIte samAdhi pAme ema nathI. A bhinna bhinna vAdIe tenuM svarUpa bhinna bhinna prakAre kahe che, te sAMbhaLIne te mahArI mati muMjhAI gaI che. mATe samAdhAna karavA Apa ja samartha che, kRpA kare! he parama prabhu ! Apane parama dharma huM zI rIte jANuM? svasamaya zuM? ane parasamaya zuM? te ApanA zrImukhe zravaNa karavA huM IcchuM chuM. he mahimAvaMta! mahaMta ! te samajAvavA kRpA kare! he puruSottama! te brahma zuM che? te karma zuM che? te adhyAtma zuM che? te adhibhUta zuM Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (224) gadasimuccaya che? te adhidaiva zuM che? A dehamAM rahela te adhiyajJa karaNa kevI rIte che? niyatAtmA yogIothI tame prayANakAle kevI rIte jANI zakAya che?* "nathI dRSTimAM Avate, nathI jaNAtuM rUpa; bIje paNa anubhava nahi, tethI na jIva svarUpa mATe che nahiM AtamA, mithyA mekSa upAya; e aMtara zaMkA taNe, samajAve sadupAya."--zrI Atmasiddhi munisuvrata jinarAja ! muja eka vinati nisuNo! Atamatava kayuM jANyuM jagataguru ! eha vicAra muja kahiye; Atamatatva jANyA viNa nirmala, citta samAdhi nA lahiye...munisuvrata "dharama parama aranAthane, kima jANu bhagavaMta re; svAra samajAviye mahimAvaMta mahaMtare-dharama"-zrI AnaMdaghanajI ItyAdi prakAre A sAce tattvapipAsu-tattvarasika puruSa potAnI zravaNechA vyakta kare che. ane A parama amRta jevI tatvavArtAnA zravaNamAM A mumukSu yogIne eTale AnaMda Ave che, tene anaMtame bhAga paNa te bhavAbhinaMdI bhegIne divya saMgIta sAMbhaLavAmAM AvatuM nathI ! ane A (zuzraSA) AvA prakAranI hoya che, eTalA mATe kahe che- bodhAmbhaHsrotasazcaiSA sirAtulyA satAM matA / abhA'vesyAH zrutaM vyartha masirAvanikUpavat // 53 // badha srota sa tulya A, e viNa zravaNa vRthA ja; saravANI viNa avanimAM, 5 kheda yathA ja, pa3, vRtti:- vadhAmaHnnotaro-bedharUpa jala-srotanI, bodharUpa pANInA pravAhanI, vaizA-ane A, zuzraSA, utarAvajyA-sirA tulya, saravANI samAna,-avaMdhya ne akSaya evA tenA bIjanA ya5NAe karIne sattAM matA-saMtane, munione mata che, ISTa che. amAveDA :-AnA, zuzraSAnA abhAve, zuM? te ke-zrutaM ya" --sAMbhaLeluM vyartha che, zramaphalavALuM che. konI jema ? te ke-asirAniva7-saravANI vinAnI pRthvImAM kavAnI jema. temAM kavo bAda te na khedhA barAbara ja che. kAraNa ke tenuM phaLa nathI teTalA mATe. * " kiM tad brahma kimadhyAtma kiM karma puruSottama / adhibhUtaM ca kiM proktamadhidaivaM kimucyate / / adhiyajJaH kathaM ko'tra dehe'sminmadhusUdana / kAnadAre ja artha zeDati niyAtminiH | >> -gItA a. 8. leka 1-2 Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ balAdaSTiH zuzraSA-bedhapravAhanI saravANI (25) artha :-ane A zuzruSA bodha jalanA pravAhanI saravANI samAna saMtoe mAnelI che. enA abhAve sAMbhaLeluM vyartha -phegaTa che,-jema saravANI vinAnI bhUmimAM ku kheda vyartha che tema. vivecana sarI e badhapravAhanIjI, e viNa zrata thala kUpa; zravaNa samIhA te kisIjI, zayita suNe jima bhUpa....dhana."--ca0 sanmAya, rU-3 ahIM je AvI zuzraSA-sAMbhaLavAnI IcchA hoya che, te bedharUpa jalapravAhanI saravANI samAna che. jema kUvAmAM saravANI hoya, to te vATe pANI AvyA ja kare, tema AvI utkaTa zravaNecchArUpa saravANa je hoya, te te vATe bedharUpa pANIne zuzraSA-bodha pravAha ekadhAre akSayapaNe AvyA ja kare. paNa jema kUvAmAM saravANI pravAhanI na hoya, te pANI Ave nahiM, tema je AvI zuzraSArUpa avadhya-akSaya saravANuM saravANI na hoya, te bodharUpa pANIne pravAha Ave ja nahiM, ne jJAna rUpI kU khAlI ja rahe Ama zuzruSA vinAnuM badhuM zravaNa karyuM te dhULa thAya che, sAMbhaLyuM na sAMbhaLyA jevuM thAya che, eka karNachidrathI pesI seMsaruM bIjethI nIkaLI jAya che, hRdayamAM pravezatuM nathI, phegaTa jAya che. jema keI evI baraDa bhUmi-ke jemAM pANInI saravANI AvatI na hoya, te bhUmimAM game teTale UMDe pha khelyA karIe (Tapping), te paNa pANI Ave ja nahiM, kR da na khodyA barAbara ja thAya, zramamAtra ja phaLa maLe, mahenata mAthe paDe, tema sAcI zuzruSA vinAnuM badhuMya zravaNa niSphaLa jAya che, bodharUpa phaLa ApatuM nathI, eLe jAya che. tevA zravaNamAM te vAyunA taraMgathI (Air-waves) zabdo karNapaTa para athaDAI pAchA vAyumAM-havAmAM maLI jAya che! Ane nIcenI AkRti parathI barAbara khyAla AvazeAkRti-8 AkRti-9 =jJAna bharelo kUvA=jJAna khAlI coma pecI bhUmika zubhraSAvALuM zravaNa baraDabhUmi= zuzruSA vinAnuM zravaNa I zuzraSA-saravANIne abhAva to bedha-jalapravAhane abhAva bodha-jalapravAha 6 zazruSArUpa saravANI Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (26) yogadRSTisamuccaya jema koi eka rAjA rAtre zayana karatI veLAe vArto sAMbhaLatA hAya, udhamAM ne uMghamAM te hAMkArA paNa detA jAya, paNa tenuM lakSa temAM Aya nahi, zu' sAMbhaLyu te tenA khyAlamAM rahe nahiM! ane savAre UThIne khApu pUche alyA ! rAtre kaI vArtA karI hatI? tema prastuta zuzruSA vinAnuM zravaNa karatA hAya te jANe uMghamAM hAya ema sAMbhaLe che! te mATethI ghAMTA pADI jI ! mahArAja !' ema hAMkA paNa dIe che! paNa zu sAMbhaLyuM tenu tene bhAna heAtuM nathI! te ghera AvIne pUche che ke Aja mahArAja vakhANumAM zI vAta karatA hatA ! Ama sAcI zuzruSA vinAnuM zravaNu phogaTa-nakAmu che, hRdayane sparzatuM nathI, eka kAnathI khIje kAne kADhI nAMkhyA jevu' thAya che! khar' zravaNa teA tyAre thAya ke jyAre mana rIjhe--prasannatA pAme, tana ulluse-zarIramAM rAmAMca-rUvADA UbhA thAya. evI zravaNecchA vinA je guNakathA sAMbhaLavAmAM Ave, te mherA mANasa AgaLa sa'gIta karavA kharAkhara che ! bheMsa AgaLa bhAgavata che! aMgrejI kahevata pramANe TUkara pAse meAtInA cAro nAMkhavA kharAkhara che! * Casting pearls before swine.' " mana rIjhe tana ullasejI, rIjhe mujhe eka tAna; e icchA viNa guNukathA jI, maherA AgaLa gAna re.... jinajI ! dhana dhana tuja upadeza."--cAga. sajjhAya rU-4 ahI ja vyatireka kahe che-- zrutAbhAve'pi bhAve'syAH zubhabhAvapravRttitaH / phalaM karmakSayAkhyaM syAtparabodhanibandhanam // 54 // zravaNa abhAve ya A sate, zubhabhAve A sthAna; phala kakSaya nAmanuM, uttama khedha nidAna, 54 artha :--zravaNanA abhAve paNa A zuzrUSA-sAMbhaLavAnI icchA hAtAM, zubha bhAvanI pravRttine lIdhe karmakSaya nAmanu phaLa hAya che,-ke je parama edhanu nikha dhana-kAraNa thAya che. vivecana uparamAM je zuzrUSAnI praza'sA karI, te vyatirekathI eTale ke nakArAtmaka uktithI vizeSa dRDha kare che. dhArA ke tevI zuzruSA tattva sAMbhaLavAnI tIvra icchA che, paNa zravaNanA vRtti:-jItAmAve'--izravaNunA abhAve paNa, maveDacAH- zuSAnA bhAva-sadbhAva hatAM, (A suzruSA hoya teA), zuM? te ke-jhumamAMyapravRttittaH-zubha bhAvanI pravRttine lIdhe,-te zuzruSA bhAvanA ja zubhapAthakI, haruM mAyArlsa cAn kamakSaya nAmanuM phula hAya,vacananA prAmANyathI ( AgamavANInA pramANupaNAthI). ane A vanopaniyandhanam-parama kheAlanu niSTha dhana, pradhAna meAvanuM kAraNu hAya chaeN, vacanaprAmANyathI ja, Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ alAdaSTi : zravaNa vinAnI zuzrUSA paNa saphaLa-avikSepa (27) joga na hoya teA zuM? tenA ahIM khulAsA karyAM che ke zuzruSA chatAM zravaNu na ane, tepaNa te zuzruSA thavI e zubhabhAvamAM pravRtti che, eTale tethI karIne kakSayarUpa kaLa upaje che, ane te kakSaya uttama prakAranA edhanu nima...dhana-kAraNu heAya che. Ama kevala zuzruSA-sAMbhaLavAnI sAcI aMtaraMga icchA thavI te paNa ghaNI meTI vAta che, prazasta che, ane paraparAe te paNu lAbhadAyaka thAya che. kAraNa ke tevA zubhabhAvathI AgamanA pramANapaNAne lIdhe ka`nA kSaya thAya che, ane tenA pariNAme parama medhanA nimitta maLI Ave che. je sAcA tapipAsu mumukSu hAya che, tene tenA bhAgyAyathI kheMcAine uttarAttara pradhAna medhanA kAraNeA prApta thAya che; satpuruSa sadgurunA joga khanI Ave che, ne sat zruta vagerenI prApti thAya che. leAcuMkhaka jema leAhune kheM'ce, tema tevu tevAne kheMce che (Like attracts like). A zuzrUSAmAM paNa evuM koI ajaya AkarSaNa che, ke sAcA vaktA satpuruSanA samAgama game tyAMthI thaI Ave che. jo tarasa jhAvavAnI icchA che, te te bUjhAvavAnI rIta paNa maLI Ave che. zuzrUSAthI ka kSaya Ama zuzruSA vinAnuM zravaNa niSphaLa che, paNa zravaNu vinAnI zuzrUSA niSphaLa nathI, paraMtu karmakSayarUpa phaLathI saphaLa che. sAcI bhUkha lAgI hAya ne khAdhu hoya te jema bhAve, ruce, mIThuM lAge ne pace; khUba tarasa lAgI hAya ne pANI zuSAnA jema mIThuM* amRta jevuM lAge, ne tarasa chIpe; tema ja tattva sAMbhaLavAnI mahimA sAcI bhUkha lAgI hAya, tattvasudhArasa-pAnanI sAcI tarasa lAgI hAya, tA ja te zravaNu bhAve che, ruce che, ne jIvane amRtarUpe pariName che; nahiM te| kANA mATalAnI jema bIjA ka-chidra vATe mahAra nIkaLI jAya che! hRdayamAM Tharatu nathI ! mATe A zuzruSA guNunuM mAhAtmya ghaNu' che. << khUjhI caData jo pyAsakI, hai khUjhana kI rIta." zrImad rAjacaMdrajI 5 ceAgamAM akSepa guNa kahe che-- zubhayeogasamArambhe na kSepo'syAM kadAcana / upAyakauzalaM cApi cAru tadviSayaM bhavet // 55 // zubha yoga samAraMbhamAM, kadI kSepa ahiM nathya; ne te viSayoM upAyanuM, kauzala sudara hoya. 55 vRtti:-gumayonalamAme--zubha yAganA samAraMbhamAM, tathAprakAranA dhyAna AdimAM, na kSeoDayAM vAcana-A adhikRta dRSTi sate kadI paNu kSepa hotA nathI. uvAcajaurAsTa vi-temaja upAyanu kauzala kuzalapaNuM paNu,--tathAprakAranA deza Adi, Asana Adi sabaMdhI, cA--zeAlana, suMdara, tadviSacaM--tenA viSaye, zubha yeAgasamArabha viSayanuM, mavet hoya, Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (228) yogaztisamuccaya a:--A dRSTine viSe, zubha yAganA samArabhamAM kadI paNa kSepa hAtA nathI; ane tenA viSayanu upAya--kauzala paNa sudara hoya che. vivecana ahIM akSepa guNanuM spaSTIkaraNa karyuM che. AgalI dRSTimAM udvega doSanA tyAga karyAM, eTale te pachI anukrame kSepa doSa paNa jAya che. ethI karIne A dRSTimAM vA yegI puruSa jyAre dhyAna vagere zubha yAganA samAraMbha kare che, tyAre temAM kadI koI paNa vikSepa AvI paDatA nathI, keAI paNa ADakhIlI ke a'tarAya naDatA nathI, ahI' tahI' mAMvAM nAMkhI citta DAmADoLa thatuM nathI, saMkSubdha thatu' nathI. eTale te dhyAna karatA hAya, te ekAgra citta zuddha bhAve kare che, parISaha-upasa`thI kSeAbha pAmatA nathI; prabhubhakti karatA hAya te| zuddha praNidhAnathI tanmayabhAve kare che,- ahIMtahIM cittavikSepathI DAmADoLa thatA nathI; sAmAyikasvAdhyAya karatA hAya teA samatAbhAve atyaMta svasthatAthI kare che,-temAM AkAza pAtAlanA ghATa ghaDatA nathI; pratikramaNa Adi satakriyA karatA hoya, te upayAgapUrNAMka nija doSadananA sAcA pazcAttApa bhAvathI kare che,-paNa manane bIje bhamavA detA nathI; bIjo kAI paNa meAkSasAdhaka yoga sAdhatA hAya, ke bIjuM keAI paNa zuddha tapazcaryAdika dharmAMkRtya karatA hAya, teA AtmajAgRtipUrNAMka nila bhAve kare che, paNa A lAka-paraleAkanI phulAkAMkSAthI vikSepa pAmate nathI. temaja te te dhyAna Adi zubha cAga saMbaMdhI upAyamAM paNa A mumukSu puruSa kauzalakuzalatA dharAve che, kalAkAranA jevI nipuNatA dAkhave che. te te ceAga kema uttama rIte sAdhI zakAya, tenuM tene nipuNu jJAna haiAya che. ane Ama upAyapaTu hevAthI upAya kauzala te te ceAgane te suMdara rIte sAdhI zake che. kAraNa ke je zasravyApAramAM niSNAta hAya, te aTApaTAnA khela khelavAmAM paTu hoya; tema jene te dhyAna AdinI vidhinuM kharAkhara jANapaNuM hoya, te te dhyAnAdinI sAdhanAmAM kuzala hoya che. vyAyAmamAM je sArI peThe kasAyelA hAya, te jema kustI vagere prayAgeAmAM hAzIyAra hAya che; tema te te dhyAnAdinA upAya je kharAkhara jANatA hAya, te dhyAnAdi siddha karavAmAM nipuNa hAya che. dAkhalA tarIke-dhyAna karavuM heAya te tene ceAgya deza Adi jANavA joie, AsanADhi vidhi jANavI joie. te jANela hAya, te ja tenA upAyamAM kharAkhara pravartI zakAya. kuzala kArIgara peAtAnI kAmagIrI kharAkhara khajAvI zake che, paNa aNaghaDa tema karI zakatA nathI; tema upAyapaTu puruSa dhyAnAdi kuzalapaNe karI zake che, apaTu tema karI zakate nathI. gItAmAM kahyu che ke' co: manu kauzAm| ' " have jinavacana prasaMgathI, jANI sAdhaka nIti....nAtha re; sAdhyarasI sAdhakapaNe, karIe sAdhana rIti....nAtha re.''zrI devaca`drajI Jie AgamAM avikSepa Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ balAdaSTi : upakaraNamAM apratibaMdha, sAdhana te baMdhana ! (229) ane A dRSTimAM ja amyuccaya kahe che - pariSkAragataH prAyo vighAto'pi na vidyate / avighAtazca sAvadyaparihArAnmahodayaH // 56 // upakaraNa viSayamAM vaLI, prAye neya vighAta, pApataNA parihArathI, mahada avighAta. 56. artha -upakaraNa viSayamAM vighAta paNa prAye atre hotuM nathI ane sAvadya parihArathI eTale ke pApakarmanA parityAgathakI mahodayavALo avighAta hoya che. vivecana ahIM bIje je guNasamUha hoya che, te atre samuccayarUpe ( Generalisation) kahyo cheH-(1) ahIM upakaraNa saMbaMdhI prAye vighAta - IcchA pratibaMdha upajato nathI, (2) ane pApakarmanA parihArathI mahedayavALA abhyadaya-niHzreyasahetu e avighAta-apratibaMdha hoya che. te A prakAre A dRSTimAM vartatA mumukSu yogIne upakaraNa bAbatamAM prAye koI paNa jAtane vighAta-IcchA pratibaMdha upajatuM nathI. upakaraNa eTale dharmasiddhimAM upakAra kare evA upasAdhana. tevA upakaraNa saMbaMdhI IcchAnA pratibaMdha karI-Agraha karI A mahAnubhAva upakaraNamAM vivAta pAmate nathI, vina pAmI aTakI jato nathI. kAraNa ke upakaraNa apratibaMdha e te sAdhana mAtra che, sAdhya nathI, ema te jANe che. eTale te sAdhanamAM ja sarvasva mAnI besI raheto nathI, sAdhananA ja kuMDALAmAM ramyA karate nathI, paNa te dvArA je AtmasiddhirUpa sAdhyanI siddhi karavAnI che, te bhaNI ja potAno satata lakSa rAkhe che, sadAya sAdhyaruci rahI te sAdhana kare che. eTale upakaraNa saMbaMdhI mithyA Agraha TaMTA, sAdhana dharmanA jhagaDA ene ApoApa nivarsI jAya che. sAdhanamAMupakaraNamAM te mUccha pAmatA nathI, kAraNa ke zuddha sAdhyarucipaNe sAdhana sevavAM e teNe jinavacana prasaMgathI jANyuM che, paMca mahAvrata dhAnya taNu, karSaNa vadhyA re; sAdhyabhAva nija thApI, sAghanatAe sadhyA re...zrI nami." "sAdhyarasI sAdhakapaNe, abhisaMdhi rakhe nija lakSa che." -zrIdevacaMdrajI vRtti-ridArajAta -pariSkAra saMbaMdhI, upakaraNa saMbaMdhI, ema artha che, kAco-prAye, ghaNuM karIne, bAhulathI, vighADava-vivAta paNa, IcchA pratibaMdha paNa, na vicare-nathI hota, ahyAM-A dRSTi hete sate, vighAra-ane avighAta hoya che. kevA prakAra hoya che? te mATe kahyuM ke-sAva pariNAdAtta-sAvadhanA parihArathakI, pratiSiddhanA parihArathI-tyAgathI, jAya -mahodayavALA, abhyadaya-niHzreyasane hetu e, ema artha che. Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (230) yogadRSTisamuccaya paNa mUDha AgrahI jIvA jema, dharmanA upakaraNa je AtmasAdhana mAtra nimitta ja che, tenA lakSya cUkI jaI, te te sAdhananA mithyA AgraheAmAM, tuccha matabhedomAM, nAnA nAnA jhaghaDAomAM, nAnA nAnA vADAomAM rAcI rahI,-temAM ja itikarttavyatA mAne che; tema A mahAnubhAva vizAlaSTivALA cegIpuruSa mAnatA nathI. kAraNa ke te sArI peThe samaje che ke-jJAnI puruSAe bAhya-abhya tara je kAMI upakaraNa kahyA che, dravya-bhAva je kAMi sAdhana batAvyA che, te kevaLa jIvane upakAra thavA mATe kahyA che, apakAra thavA mATe nahi, paNa temAM paNu jo jIva mamatvabhAva rAkhe, icchArUpa pratikhaMdha kare, mUrchA dharAve, teA te upakaraNeA ulaTA apakaraNArUpa thai paDe che ! adhikaraNA thai paDe che! sAdhana te adhana bane che! jemake mUrchAthI apakaraNa maMdira, upAzraya Adi ghaNA jIvAne bhakti-svAdhyAya AdinI sugamatA-anukULatA khAtara karavAmAM AvyA che, paNa temAM paNa jo caDasAcaDasI, hAMsAMteAMsI karavAmAM Ave, mArA-tArApaNuM karavAmAM Ave, nIrAgI niHsa`gI vItarAga prabhu aMge paNa parigraharUpa mamatva buddhi dhAravAmAM Ave, keTe caDhavA jevA meTA jhaghaDA karI rAgadveSanI vRddhi karavAmAM Ave, teA iSTa uddeza mAryAM jAya che; sAdhana te badhana thai paDe che ! ane upAzraya paNa amuka vakhata mATe, gRhasthanI anujJAthI, pakSInI jema apratidhapaNe vicaratA pharatArAma muninA kAmacalAu vaparAza mATe che. paNa temAM paNa A phalANAne apAsarA ne A bIjAne apAso ema jo mamatvarUpa kSetrapratibadha karavAmAM Ave, te te upAzraya paNa apAzrayarUpa thaI paDe ! gaccha-gaNu Aphri paNa mULa te vyavasthA ( organisation) ane sahakAra ( Co-ordination) khAtara karavAmAM Ave che, paNa te paNa jo mamatvanuM sthAna thaI paDe, kadAgraheAnuM nivAsadhAma ane, kaleza-jhaghaDAnuM raNAMgaNu anI jAya, ke vADArUpa sa'kucitatAnuM pradarzIna khane, te te paNa adhanarUpa thaI paDe che! AtmAne vidhAtarUpa thaI paDe che ! sAdhana te badhana! " gacchanA bheda bahu nayana nihALatAM, tattvanI vAta karatAM na lAje ! uttarabharaNAdi nija kAma karatAM thakA; meha naDiA kalikAla rAje....dhAra."-zrI Ana'daghanajI zAstra teA kevaLa AtmAthe paThana-pAna mATe ne sAnika upayAga mATe kahyA che. tene badale koi peAtAneA mAlIkI hakka karI kajUsanI jema tenA saMgraha-sa caya kare, ne temAM potAnuM mamatva sthApe te apakaraNurUpa thai paDe che. athavA huM kevA paDita chuM, huM kevu' sarasa vyAkhyAna karI zakuM chuM, huM kevA vaktA chuM, ema abhimAna dharI zAstrane mAnArthe upayAga karavAmAM Ave, te te jIvane pratiSadharUpa thai paDe che. athavA zAstrane graharUpa khaMDana-maDanAthe ke khATA vAdavivAda mATe upayAga karavAmAM Ave te te paNa Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ balAdaSTi : AtmAthe ja sAdhana sevana (231) baMdhanane artha thAya che. mUDhaja janono jema strI-putrAdi saMsAra che, tema sadgarahita-adhyAtmarahita vidvAnone paNa "zAstra-saMsAra" che ! te ja prakAre yama, niyama, saMyama, tyAga, vairAgya vagere atyaMtara sAdhane paNa je karaMjanAthe karavAmAM AvatA hoya, athavA ISTa sAdhya lakSyane bhUlI jaI sAdhananI khAtara sAdhana karavAmAM AvatA hoya, athavA sAdhanane sAdhya mAnI sevavAmAM AvatA hoya, te te paNa baMdhanarUpa bane che. zrI ratnAkarapacIzImAM kahyuM che ke - "vaizAcara pavaSyanAca, dharmopadezo sanasanAya . vAdAya vidyAdhyayanaM ca me'bhUt, kiyad bruve hAsyakaraM svamIza // " Ama jANate heI A mumukSu puruSa te te upakaraNone upakaraNarUpe ArAdhe che. te te sAdhanene sAdhanarUpe seve che ane temAM mamatvarUpa IcchA-pratibaMdha karI tene baMdhana banAvate nathI; kAraNa ke te yama, niyama, saMyama, tyAga, vairAgya, bhakti AtmAthe ja japa, tapa, vrata, zAstra Adi AtyaMtara upakArI sAdhanane paNa kevaLa sAdhana sevana AtmAthe ja seve che, zuddha Atmasiddhine satata nizcaya lakSya rAkhI ArAdhe che. jema rAdhAvedha sAdhanArA bANAvaLIne lakSa rAdhAnI (pUtaLInI) kIkI para ja hoya che, tema A AtmAthI mumukSu puruSane niraMtara lakSa zuddha AtmArUpa paramArtha para ja hoya che; Ama hovAthI ene upakaraNa viSayamAM kaI paNa vighAta upajatuM nathI, IcchA pratibaMdharUpa vikta naDatuM nathI. tema ja A mumukSu puruSa sAvadhane parihAra kare che, sarva pApakarmane tyAga kare che, niSiddha AcaraNa karatuM nathI. eTale te aDhAra pApasthAnaka prayatnapUrvaka vaje che. AthI karIne paNa tene yogasAdhanamAM avighAta hoya che, IcchA pratibaMdha rahitapaNuM hoya che. koI paNa viddha naDatuM nathI. te nirveinapaNe, nirAkulapaNe gasAdhanA karyA kare che. ane A gasAdhanano avighAta mahedayarUpa phaLavALe che. eTale A nivina cagasAdhanathI mumukSune mATe amyudaya-puNyadaya prApta thAya che, temaja niHzreyasU-mokSanI siddhi sAMpaDe che. A mahadayavALe suyaza tene maLe che ! "vighana IhAM prAye nahI jI, dharma hetumAM keya; anAcAra parihArathI cha, suyaza mahodaya hAya..re jinajI! dhana"--zrI ye dasa rU-pa "putradArAdisaMsAraH puMsAM saMmUDhacetasAm / viguNa rAtraH sonAhitAmanAm - biMdu Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (232) alASTinA sAra ahI darzIna dRDha-kAi agnikaNa jevuM hAya che, ane yAganuM trIjuM aMga Asana prApta thAya che. asat tRSNAnA abhAvathI sarvatra sukhAsana ja heAya che. atyarApUrvaka satra gamana hoya che, ane apAyaparihArathI sa kRtya praNidhAnayukta heAya che. zuzrUSA nAmanA trIjo guNa ahIM prApta thAya che. A yuvAna sukhI puruSanI divya gAna zravaNecchA jevI tIvra heAya che. A zuzruSA medha jalapratrAhanI saravANI jevI che, e vinAnuM zravaNa saravANI vinAnI bhUmimAM kUvA khAdavA jevuM-phAgata che. zravaNa na thAya tepaNu A zuzraSAnA prabhAve zubha bhAvathI kAyarUpa phala thAya che,-je uttama bedhanuM kAraNa thAya che. yAga simuccaya kSepa nAmanA trIjA cittadoSane ahI tyAga hAya che. eTale ceAga saMbadhI akSepa hAya che, ane te cega upAyanuM kauzala-kuzalapaNu' heAya che. temaja upakaraNa viSayamAM ghaNuM karI keAI vighna ahIM naDatuM nathI, ane pApakanA parityAgathI maheAdayavaMta avighna hAya che. khalA dRSTinuM koSTaka-- yAgAMga DhASatyAga kSepa doSa tyAga. upakaraNa viSaye avidya. darzana dRDha-kApha agni sama Asana tRSNA abhAve satra sukhAsana. atarApUrNAMka sava' gamana-nRtya. guNaprApti zubhraSA. medha pravAha saravANI samI. taruNu sukhI jevI tI. cega upAya kauzala, yAgavRSTi kaLaza kAvya 1: bhUjaMgI :-- khalA dRSTimAM kASTha agni samANuM, khalI dezane yukta beSatva mAnuM; parA zuzruSA tattva kerI dharAve, na ceAge kadI yAgIne kSepa thAye. 46. anAdi taNA deha adhyAsa cheADI, nijAdhyAsamAM te abhyAsa joDI; sukhAsanamAM sthiti yAgI kare che, parAna4mAM magnatA te dhare che. 47. Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ balAdaSTi: kaLaza kAvya (233) svabhAve karIne ja A daSTimAMhI, na tRSNA asatu gIne hAya kyAMhI, sukhAsaMnamAM sthita sarvatra tethI, rame Atma ArAmamAM te sukhethI. 48. game tyAM jatAM ke game te karatAM, tvarA nA nirAkula yegI dharaMtA; praNidhAna dhArI sadA AtmarAmI, na gha AvavA daSTimAM kAMI khAmI. 49. sukhI kAMta kAMtA yuta ke yuvAna, cahe sUNavA jema gaMdharva gAna; ahIM zuzruSA tattvanI tema dhAre, pipAsu cahe pANIne je prakAre. 50. huM chuM keNu? kayAMthI vaLI huM thayo chuM? kharA kayA svarUpe ahe! huM rahyo chuM? mane bAMdhatA A saMbadhe badhA zA? mahA sUNavA tatva evA pipAsA. 51. ahIM bedha pANInI sirA samANI, kharI zuzruSA tattvanI A vakhANI, vinA zuzruSA sAMbhaLyuM sau vRthA ja, asirA bhUmAM kUpa khodyo yathA ja. para. kadI zrutane joga ne chatAM ye, khare zuzraSA bhAva je cittamAM ruDA bhAvathI kama te kSINa thAye, paraM bodhane hetu jethI ja pAya. 53. ruDA vega AraMbha-atra yegI, kadI kSepane bhega ne abhegI; sugo taNuM zreSTha upAyamAMhi, sukauzalya te dAkhave che ja AMhI. kadI sAdhane mUchanA nA dharAve, na te baMdhano sAdhanene banAve; sadA pApathI bhAgate te phare che, mane nadI bhAdane vare che. : trATaka : daDha darzana Asana sthira vase, ati tatva taNa zravaNe talase; avikSepapaNe zubha ga lase, mananaMdana abhyadaye ulase, // iti maharSizrIharibhadrAcAryaviracite kiratcaMdrasUnumanaHsukhanaMdanena bhagavAnadAsena sumanAnaMdanIbRhatTIkAnAmakavivecanena saprapaJcaM vivecite zrIyogadRSTisamuccayazAkhe tRtIyA balAdRSTiH // Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprAdeSTi balA kahI. have dIpA kahe che. prANAyAmavatI dIpA na yogotthAnavatyalam / tattvazravaNasaMyuktA sUkSmabodhavivarjitA // 57 // prANAyAma dIprAmahI, na yoganuM utthAna; zravaNa tattvanuM hoya paNa, na sUkSma bedhasthAna, 57, athaDa-dIprA daSTimAM prANAyAma hoya che, yoganuM utthAna sarvathA hotuM nathI; ane te tattvazravaNathI sahita, paNa sUkSma bedhathI rahita evI hoya che. vivecana "yogadaSTi thI kahIjI, dIprA tihAM na utthAna prANAyAma te bhAvathIjI, dIpa prabhA sama jJAna..... mamehana jinajI ! mIThI tArI vANu"--ga0 60 sakjhAya ka-1 A dIpA nAmanI cothI cagadaSTi che. eTale AgaLa kahelA anukrame yoganuM cothuM aMga-prANAyAma ahI hoya che, utthAna nAmanA cethA AzayadeSane parityAga thAya che, ane zravaNa nAmane cothe guNa pragaTe che, paraMtu darzana te haju paNa sUma baMdha vinAnuM hoya che, ane tene dIpakanA prakAzanI upamA ghaTe che. te A prakAre - vRtti-prANAyAmavatI-prANAyAmavaMtI, prANAyAmavALI caturthI aMganA bhAvathI,-bhAva recaka Adi bhAvathakI, tIkA-dIkA, cethI dRSTi, zALAthAnavatI-cAganA utthAnavALI nathI hotI,-tathA prakAranA prazAMtavAhitAnA lAbhathI, zA-atyaMta, sarAkravaraM taravazravaNathI saMyukta -zazraSAnA kula zravaNuthI saMyukta,-zuSAnA phalabhAvathI. sUAvivarjitA-sUkSma bedhathI vivajita, sUkSma-nipuNa bedhathI rahita evI, Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImadaSTi : dIpakabhA sama jJAna" dravya-bhAva prANAyAma darzana-A dRSTimAM darzana-baMdha sthUla prakArano hoya che, sUkSama-nipuNa hete nathI. jo ke AgalI traNa daSTi karatAM vadhAre sthitivALe ne vadhAre sAmarthyavALa hoI, tene dIpakane prakAzanI upamA ApavAmAM AvI che, te paNa sthira Adi dIpaprabhA daSTinI apekSAe A bedhanuM haju zUlapaNuM che. kAraNa ke dIpakane prakAza sama jJAna tRNa-gamaya-kASTanA agni karatAM anekagaNe baLavAn ne vadhAre sthitivALa hoya che, paNa ratna-tArA vagerenI apekSAe ghaNe a5vIrya ne maMda che; tema A dIprAdaSTine bodha-prakAza mitrA Adi karatAM vadhAre baLavAna ne vadhAre sthitivALe hoya che, paNa sthira Adi karatAM maMda ne alpa sthitivALA hoya che. dIpakanA sAnidhyamAM tenA prakAza-vartulamAM AvatA padArthonuM digadarzana thAya che, paNa tenI bahAramAM dUravatI sUkSama vyavahita padArthonuM darzana thatuM nathI, tema kSapazamarUpa telanA pramANamAM A daSTimAM padArthane skUla baMdha thAya che, paNa dUra vartatA sUkSma aMtarita padArthanuM darzana thatuM nathI. di tela hoya tyAM sudhI prakAze che, tela khUTI gaye olavAI jAya che, tema A dRSTine bedha tathArUpa zopazama hoya tyAM sudhI prakAze che, pachI prakAza nathI-olavAI jAya che. dIva vAyarAnA sapATAthI olavAya che, athavA asthira thAya che, tema A dRSTine bodha paNa tathA prakAranA bAhA nimittarUpa vAyunA sapATAthI olavAI javAne-paDI javAno bhaya rahe. che, athavA asthira-caMcala thavAno saMbhava rahe che, ItyAdi aneka prakAre A daSTinA baMdhane dIpakanI upamA barAbara ghaTe che. atre "daSTi"nA agAu kahelA lakSaNa pramANe satazraddhAsaMgata badha hoya che, tethI karIne asat pravRttine vyAghAta thatuM jAya che, ne saMtupravRttipada nikaTa AvatuM jAya che. - prANAyAma - bAhya bhAva recaka IhAMjI, pUraka aMtara bhAva; kuMbhaka thiratA guNe karIjI, prANAyAma svabhAva, mana"--zrI 0 60 sajajhAya ka-2 atre mukhyapaNe AdhyAtmika bhAvaprANAyAmane nirdeza che. paNa prANAyAma nAmane zvAsanA dhanarUpa je bAhya e haThagane prakAra che, te atre mukhyapaNe prastuta nathI, kAraNa ke te te kAyakalezarUpa mAtra hAI cittacaMcalatAnuM kAraNa thavAne dravya prANAyAma saMbhava che. A bAhya prANAyAmanA traNa prakAra che: (1) zvAsane bahAra kADha. te recaka* prANAyAma che. (2) zvAsane aMdara pUra, te pUraka prANAyAma che. (3) zvAsane kuMbhamAM jalanI jema nizcalapaNe thaMbhI rAkhave, te kuMbhaka prANAyAma che. * " recakaH syAdvahirvRttirantirvRttizca pUrakaH / kuMbhakaH staMbhavRttizca prANAyAmanidhetyayam / / dhAraNAyogyatA tasmAt prkaashaavrnnkssyH| anyairuktaH kaciccaitadyujyate yogytaanugm||" (AdhAra mATe jue) yaza0 kRta dvA0 dvA Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (23) yogadaSTisamucaya pataMjali Adine abhiprAya che ke-"prANAyAmathI prakAzanA AvaraNane kSaya thAya che, ane dhAraNamAM mananI yogyatA thAya che." eTale ke cittasavagata prakAzanuM je kalezarUpa AvaraNa che tene kSaya thAya che, ane prANAyAmathI sthira karAyeluM citta sukhe karIne niyata dezamAM dhArI rakhAya che. ane A je pataMjali Adie kahyuM che te kavacita puruSavizeSamAM gyatA pramANe yukta che, kAraNa ke yegIonuM nAnArucipaNuM che, tethI.x paNa bhagavat jinapravacanamAM te zvAsocchavAsane dha vyAkulatAne hetu thaI paDe che mATe niSiddha ja che, kAraNa ke jema gasamAdhAna thAya ema ja pravRtti karavI zreyaskara che ane prANadharUpa mathAmaNunuM bahu jhAjhuM prayajana paNa nathI. bAkI bhAvathI joIe te bAhA bhAvenA recanathI, aMtabhAvanA pUraNathI, ne nizcita arthanA kuMbhanathI paramArtharUpa bhAva prANAyAma + thAya che. te A prakAre: (1) jema prANA yAmanI bAhya sthUla kriyAmAM zvAsane bahAra kADhavArUpa recaka kriyA karavAmAM bhAva prANAyAma Ave che, tema A bhAva prANAyAmamAM bAhyabhAva-parabhAvane bahAra kADhavA rUpa-reca devArUpa recaka kriyA karavAmAM Ave che. eTale strI-kuTuMba AdinA mamatvarUpa bAhya bhAvane kADhI nAMkhavAmAM Ave che. (2) jema bAhya prANAyAmamAM zvAsa aMdara bharavArUpa pUraka kriyA karavAmAM Ave che, tema bhAva prANAyAmamAM aMtarAtmabhAva aMtaramAM bharavArUpa pUraka kriyA karAya che. eTale ke zravaNathI upajelA vivekarUpa aMtarbhAva bharAya che. (3) jema haThayogika prANAyAmamAM zvAsane aMdara bharyA pachI tene kuMbhamAM jalanI jema sthira karavArUpa-thaMbhAvI rAkhavArUpa kuMbhaka kriyA karAya che, tema atre bhAva prANAyAmamAM aMtarbhAvanI sthiratArUpa-sthanarUpa kuMbhaka kriyA karavAmAM Ave che. eTale nizcita arthanuM kuMbhana-sthirIkaraNa thAya che. Ama bhAva prANAyAma te AtmabhAvarUpa svabhAva che, ane e ja avyabhicArathI yeganuM aMga che. arthAt bAhya prANAyAma eganuM aMga thAya ke na paNa thAya, paNa A bhAva prANAyAma te cakkasa yoganuM aMga che ja. mATe A AdhyAtmika prANAyAma e ja utkRSTa zreSTha prANAyAma che. ___ " zvAsapazvAsayorgativicchedaH prANAyAmaH / sa tu bAhyAbhyatarastaMbhavRttirdezakAlasaMkhyAbhiH paridRSTA dIrghasUkSmasaMjJaH / bAhyAbhyaMtaraviSayApekSI caturthaH / tataH kSIyate prakAzAvaraNam / dhAraNAsu ca yogyatA manera-pAtao o 2, 4- 53. x" ussAsaM Na NiraMbhaha AbhiggahIovi kimu acetthaa| paNa maf fthe mumukAyuM ja nayA --zrI jinabhadragaNu kSamAzramaNajI, + "nA[himAvAnA manamavaca pUratA jhumanAnizcitArthaca prANAyAma mAvataH "--zrI yazovikRta dvA dvA Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIpramAdaSTi : ceganuM anutthAna, tantrAvaNa 66 H ahitarAma taja aMtara, AtamarUpa thaI thira bhAva; paramAtamanuM hai| Atama bhAvavuM, Atama arapaNu dAva."--zrI AnaMdaghanajI zuddha deva avalakhana bhajatAM, paraharIe parabhAva. "aMtara atara AtamatA lahI hAjI, parapariNati nirIDa, "--zrIdevaca'drajI * ?? anusthAna cAganu utthAna-UThI javuM te atra thatuM nathI, kAraNa ke tevA prakAranI prazAMtavAhitA hAya che, eTale ke evA prakAranA prazAMta rasanA pravAha pravahe che ke ceAgamAMthI citta URtu' nathI. jema zAMta saritAne pravAha akhaMDa zAMtapaNe vahyA kare, temAM taraMga UThe nahi, tema atre ceAgaritAnA zAMta rasane pravAha akhaMDapaNe vahyA kare che, temAM utthAnarUpa taraMga UThatA nathI, kAraNa ke AgalI dRSTimAM kSepa nAmanA deSa TaLyo, eTale koi paNa prakAre cittamAM vikSepa upajatA nathI, tethI cittamAM zAMtarasa pravahe che, ane yAgane peAtAnA sthAnamAMthI UThavAnuM khanatuM nathI, ArabhelI cegakriyAmAM ja citta cAMTayuM rahe che. Ama anusthAna ghaTe che. paNa AvI A zAMtatrAhitA--TharelapaNuM na heAya, te yAgamAM utthAna thAya che, eTale ke prArabdha cegakriyAmAMthI mana UThI jAya che, ucaka thAya che, uttpana thAya che, citta cAMTatu nathI-TharatuM nathI. chatAM tevI unmana sthitimAM tyAgavA yeAgya evI te cekriyA chaDAtI paNa nathI. jemake-keie dIkSA lIdhI hAya, ane te pALavAne sarvathA asamartha hAi temAMthI tenuM mana UThI gayu' hAya, tevAne tedIkSA cheADI zrAvakanu' li'ga dharavu vadhAre cAgya che, tathApi te lenidA Adi bhayathI te munili`ga chAMDatA nathI. A utthAna doSanu udAharaNa che. AvA utthAnadASa ahI TaLe che. * (237) zAMtavAhitA viSNu hAve re, je yAge utthAna re; tyAga ceAga che tehathI re, aNuchaDAtuM dhyAna re....prabhu'--sA0 tra0 gA. staDhA.-10 AgalI dRSTimAM zraSA-sAMbhaLavAnI icchAnA guNu pragaTayo che, eTale tenA pachI svAbhAvika krame atra tattvanu' zravaNu ane che. AgaLamAM kahyuM hatuM tema, zuzrUSA eTale sAMbhaLavAnI utkaMThA-atara`ga jijJAsA vinAnuM zravaNa vRthA che, e khAsa lakSamAM rAkhavA yAgya che. kadApi zravaNa vinAnI zuzruSA kalyANakArI thAya, paNa zuzruSA vinAnuM zravaNa kalyANakArI thatuM nathI. mATe zubhraSAnA anuvedhavALu -anusa dhAnavALu zravaNuM ja upakArI thAya che. ane A zravaNa eTale karNendriya para zabdAnu athaDAvu' ne sAMbhaLavu' ema nathI; paraMtu aMtarAtmAthI a'taHkarNendriyadvArA zabdanu agrahaNu-bhAvagrahaNa karavuM, tenuM nAma zravaNa che. ema te A jIve kapaTa tattvazravaNa * jai na tarasi dhAreu mUlaguNabharaM uttaraguNabharaM ca / mastULa totti bhUmi musAnta karatA ||"--zrI upadezamAlA, Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (238) gadaSTisamuccaya para athaDAvArUpa zabdazravaNa te eTaluM badhuM karyA karyuM che ke tenA kAnanA paDadA paNa gUTI gayA che ! te paNa tene brahmajJAna thayuM nathI ! kAraNa ke kharUM tattvazravaNa thayuM ja nathI, arthagrahaNa-bhAvagrahaNarUpa aMtarAtmAthI zravaNa thayuM ja nathI. zrI akhAbhakta mArmika vacana kahyuM che ke-kathA sUNI sUNI phUTayA kAna, teya na AvyuM brahmajJAna." bhAvarecaka Adi guNa kahe che - prANebhyo'pi gurudharmaH satyAmasyAmasaMzayam / prANAMstyajati dharmArtha na dharma prANasaMkaTe // 58 // prANathIya moTo gaNe, ni:saMzaya ahiM dharma; dharma artha prANa tyaje, prANasaMkaTa na dharma, 58, artha-A daSTi hatAM, prANa karatAM paNa dharmane niHsaMzaya guru-moTo mAne; dharmane arthe prANa cheDe, paNa prANasaMkaTa AvI paDaye dharma na choDe. vivecana dhama artha ahI prANane jI, De-paNa nahi dharma prANa athe saMkaTa paDe che, juo ! e dRSTine marma..mana"--2 da0 sajhAya-4-3 A daSTimAM vartanAra yogIne mana niHsaMzayapaNe prANa karatAM paNa dharma ghaNuM vadhAre meTo lAge che, dharmanuM mAhAtma prANa karatAM paNa adhika bhAse che. AkhA jagatamAM hAlAmAM vahAlI vastu prANu gaNAya che, te prANanI jALavaNI arthe prANuthIya samasta jagat pravRtti karI rahyuM che, ne tenI rakSA mATe game te karavA dharma priya te taiyAra rahe che. paNa A jogIjanane te AvA priyatama prANa karatAM paNa dharma vadhAre priya bhAsyamAna thAya che. eTale ja te dharmanI khAtara prANa paNa choDI devA paDe- chAvara karavA paDe, te te AMcake khAto nathI, ane prANasaMkaTa AvI paDe, prANa javAne prasaMga AvI paDe, te paNa te prANa bacAvavAnI khAtara dharmane cheDatuM nathI. prANanI ke dharmanI rakSA karavAnI hoya, to tenI prathama pasaMdagI dharmarakSA para utare che, prANanA bhoge paNa te dharmanuM paripAlana kare che. jemake - "raghukula rIti sadA calI AI, prAna jAya aru bacana na jAI."--zrI tulasIdAsajIkRta rAmAyaNa. tRtti -Akhyoti-prANathI paNa, Idriya Adi prANI karatAM paNa, guru-dharma guru, mahattara, vadhAre moTo hoya, saranAmAma-A adhikRta daSTi-DIjhA hete sate, alaMkAyamU-asaMzayapaNe, A kayAMthI ? te mATe kahyuM-kALAMtyAti dharmArtha--dharma athe praNe tyaje che -taravarga pravRttivaDe karIne, (paNa) na dharma kAraMva-prANasaMkaTe dharma na tyaje-tavautsaga pravRttivaDe karIne ja Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTi : "sAce jaMga te dharmane -dharma athe prANa tyaje (239) A te daDhadhamI hoya che, A daDha dharmara'ga-"cALa majIThane raMga -tene lAgele hoya che. ane A dhamano raMga ja sAce raMga che, bAkI bIje badhe raMga pataMga samAna che-cAra divasanI caTakI che. "sAce jaMga te dharmano'. deha bhale jIrNa thAya, saDI jAya, paDI jAya, vidhvaMsa pAmI jAya, paNa dharmaraMga kadI jINuM thatuM nathI, saData nathI, pote nathI, vidhvaMsa pAmate nathI. "zrI anaMtajina zuM kare....sAhelaDIA, ceLa majIThane raMga reguNavelaDIA0 sAco raMga te dharmane......sAheba bIje raMga pataMga reguNa0 dharma raMga jIraNa nahiM....sAhebe deha charaNa thAya che...guNa0 sonuM te viNase nahiM....sAheba ghATa ghaDAmaNa jAya reguNa0 trAMbuM je rasadhiyuM....sAheTa hoya te jAcuM hema re....guNa0 pharI te trAMbuM navi huve...sAhebatima prabhu zuM muja prema re...guNa"-zrI yazovijayajI ane A sAce dharmaraMga-dharmaprema lAgavAnuM kAraNa, te dharmanuM parama mAhAsya tene mana vasyuM che te che. jemake cAtura cepathI cAhI ciMtAmaNi citta gaNe, paMDite pramANe che pArasamaNi premathI kavi kalyANakArI kalpataru kathe jene, sudhAne sAgara kathe sAdhu zubha kSemathI; AtmanA uddhArane umaMgathI anusare che, nirmaLa thavAne kAje, na nIti nemathI; vade rAyacaMda vIra, evuM dhamarUpa jANI, dharmavRtti dhyAna dhare, vilakho na vemathI." -zrImad rAjacaMdrajI tema ja A mumukSu jogIjana jANe che ke-A saMsArane viSe vizuddha dharma ja budhajanene mukti arthe sadA upAdeya che-AdarathI grahaNa karavA egya che, kAraNa ke bIju badhuMya duHkhanuM kAraNa che. A saMsAramAM badhuMya prakRtithI asuMdara che, dharmaja upAdeya svabhAvathI asuMdara che. eTalA mATe atre dharma sivAya bIje kyAMya vivekIone AsthA dharavI zuM yukta che? te he jIva! tuM kahe. ane te dharma te jagaduvaMgha che, niSkalaMka che, sanAtana che, parArthane sAdhaka che, ane zIlavaMta dhIrajanee te sevele che. mATe te dhama sivAya anyatra kyAMya AsthA karavI cuta nathI.'x x " upAdeyazca saMsAre dharma eva sadA budhaiH / vizuddho muktaye sarva yato'nyaduHkhakAraNam // prakRtyasuMdaraM hyevaM saMsAre sarvameva hi / ato'tra vada kiM yuktA kacidAsthA vivekinAm / / muktvA dharma jagadvaMdyamakalaGka sanAtanam / parArthasAdhakaM dhIraiH sevitaM zIlazAlibhiH // " maharSi haribhadrAcAryajI praNIta zAstravArtAsamuccaya Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (240) yogadRSTisamucca Ama parama kalyANakArI, du:khahAraka ne sukhakAraka, evA nimala dharmanuM mAhAtmya tenA hRdayamAM vastu. heAvAthI, A mumukSu puruSa te dharmAMnI khAtara peAtAnA prANane paNa bhAga ApI devA paDe, peAtAnA prANanI paNa kuramAnI karavI paDe, tApaNu pAchuM vALIne jue nahi, emAM zuM navAi ? kAraNa ke te dharmane ja pAtAnA bhAva-prANa jANe che, te dharma jo gayA te te peAtAne suvele ja samaje che, te dhama jo rakSAyA tA peAtAnA prANa paNa rakSAye| ema te kharA aMtaHkaraNathI mAne che. eTale AvA bhAvaprANurUpa dharmAMnA saMcaya karatA rahI, sa`rakSaNa karatA rahI, te bhAva prANAyAmanI vRddhi karatA rahe che; ane te dhane arthe prANa tyaje che. arthAt jema bane tema Atmatattvane utsaga thAya, jema bane tema AtmatattvanA pragaTapaNArUpa kArya siddhi-tattvaniSpatti thAya evI satpravRttimAM jIvana arpaNa kare che; ane tema karatAM kavacit prANasa'kaTa AvI paDe, tApaNa te tattvautsaga pravRtti karatA ja rahI-Atmasiddhi sAdhatA ja rahI kadI dharmAMne cheADatA nathI, evA te dRDhadharmAM hAya che. atra pratimadhana kahe che-- eka eva suhRddha mRtamapyanuyAti yaH / zarIreNa samaM nAzaM sarvamanyattu gacchati // 59 // eka ja suhRdU dharma je, suvA pAchaLe jAya; anya sa tA dehanI, sAthe nAza ja thAya. 59, aH--dhama e eka ja suhRd-mitra che, ke je marelAnI pAchaLa paNa jAya che. khAkI khIju` khadhuM te zarIranI sAthe ja nAza pAmI jAya che. vivecana dharma ja eka sAcA-kharekhara mitra' che, kAraNa ke je maitrI sahacegIpaNuM na eTale ke sahavAsacheDe te mitra kahevAya. sukhamAM ke duHkhamAM, sa'pattimAM ke vipattimAM, sArI sthitimAM ke mAThI sthitimAM je sAtha na cheDe, sadA peAtAnA hRdayarUpa rahI ' suhRd'bhAva na tyaje, te kharekharA mitra athavA suhRd kahevAya che. evA mitra' zabdanA thAya athamAM jo koI ne paNa 'mitra' nAma chAjatuM heAya te te dharmAMne ja che. kAraNa mRtyu pAmyA pachI pazu eka dhama ja te dharma karanArane anusare che, enI pAchaLa pAchaLa jAya che, sadA enA sa'gAthI rahe che. 6 vRtti v suddhameryuM--eka ja suhu-mitra dhama' che, anya nathI, tenA lakSaNunA vegane lIdhe. tethI kahyuM-mRtamadhyanuyAti ca:-je mRta-marelAnI pAchaLa paNa jAya che. zarIreLa sama nAraoN- zarIranI sAthe nAza--ya, sarvamanyattu pati-bIjuM' 'ya-svajanahi tA pAme che, dharma ja eka mitra Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTi : "dhamaprema e ja sAce prema che, je jyAMnI te tyAM rahI (ra41) bAkI bIjA badhA kahevAtA svajana-saMbadhI te dehanA saMbaMdhI hoI, deha naSTa thatAM tenI sAthe ja naSTa thAya che, dehaparyAya chUTI jatAM te te saMbaMdha paNa chUTI jAya che. svajanAdi te mRtadehane bALI-jALI smazAnamAMthI pAchA vaLe che, snAna-sUtaka karI, dA'De-pavADe karI, thoDo vakhata sAco-beTe svArthamaya kheda karI, maranAranA nAmanI moTI pika mUkI pitAnA svArthane raDatA rahI, thaDA vakhata pachI maranAranA nAmane paNa visarI jAya che ! are ! eTaluM ja nahi, paNa keTalIka vAra te maranAranA nAme, maranAranI milakata mATe aneka prakAranA jhaghaDA kare che, korTa-kajI A UbhA kare che, ne maranAra pAchaLa bhavADA karI tenA nAmane jagabatrIzIe caDhAve che! phajetI kare che ! sAkSaravarya zrI sva. manasukhabhAIe vedhaka zabdomAM A aMge AbehUba citAra khaDe karyo che ke cetana ! tArA javA pachI e zuM kare che? tuM je teone mATe Akho bhava dhULa ghAlI ravyo, kho, tenuM te game te thAo; sArI gati thAo ke mAThI gati thAo, tene te teone vicAra paNa nathI. paNa ulaTA tArA javA pachI tArAM dravyanI bhAMgapheDa kare che; te heMcI le che; te vaheMcaNImAM tephAna kare che; keI ne ochuM maLe che, keI ne vadhAre maLe che,-AthI virodha thAya che. koI tane jaza Ape che, ke tArAthI ceDAM kADhe che. Ama pachavADe tArA prati vItaka thAya che, vIte che. pitAnuM sukha gayuM jANI strIo lAMbA kALa sudhI raDApITa kare che, tArA nAmane cheDe tANe che. puruSe paNa tArA saMbaMdharUpa nAma yAda karI, keI bhAI kahI, keI beTA kahI, tane lAMbA sAde yAda kare che; paNa kaI ema nathI vicAratuM ke tArI zI gati thaI? tuM kaI gatimAM paDyo? tAruM zuM thayuM? tuM sukhI che ke duHkhI ? ene cetana! kaI vicAra karatuM nathI. " (ItyAdi )*-zrI manasukhabhAI kiratacaMdrakRta zAMtasudhArasa vivecana, mRtyu sudhAraka bedha, pR. 46. Apa muA pI che, DUba gaI dunIyA."-saMta bIrajI Ama potapotAnA svArthane AzrayIne jagatamAM sarva kaI prIta-sagAI kare che, paNa te badhI prIta-sagAI sAcI nathI-TI che, mAyAjAlarUpa che, e sopAdhika prItamAM kAMI mAla nathI-kAMI kiMmata nathI. kharI prIta-sagAI to nirapAdhika che, svArtha Adi upAdhithI rahita che, kevaLa paramArtha premamaya che. "prIta sagAI re jagamAM sahu kare che, prIta sagAI na keya; prIta sagAI re nirupAdhika kahI re, pAdhika dhana khoya-rASabha." zrI AnaMdaghanajI * " pratApApannaM galitamatha tejobhiruditairgataM dhairyodyogaiH lathitamatha puSTena vpussaa| pravRttaM tadravyagrahaNaviSaye bAMdhavajanairjane kInAzena prasabhamupanIte nijavazam // " zrI vinayavijayajIta zrI zAMtasudhArasa, Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 24ra) yogadaSTisamuccaya ane evI nirupAdhika, nisvArtha, kevaLa paramArtha premamaya prIta-sagAI te dhamanI ja che. "dharmaprema e ja sAce prema che." kAraNake dharma ja parama mitra-suhanI jema jyAM jayAM A jIva jAya che tyAM tyAM sarvatra tene anu* dharma prema gAmI thaI, sAcuM mitrapaNuM adA kare che; sarvatra hitasvI rahI Atmae ja sAce kalyANa sAdhI, sAce nircAja mitrabhAva bajAvate rahe che. eTalA prema che" mATe AvA paramArtha premI dharmarUpa parama kalyANamitrane saMsarga kadI paNa choDavA gya nathI, ema A uparathI sAra bedha phalita thAya che. kAraNa ke sarva zAstro pikArIne kahe che ke -"pApathI duHkha ne dharmathI sukha che, eTalA mATe pApa karavuM nahi, ne dharmane saMcaya kara. jha' kAraNake manuSya game teTalA chaLaprapa karI, game teTalA kALA dheLA karI, game teTaluM dhana saMcaya kare, game teTalI " de-lata" ekaThI kare, game teTalA vADIvajIphA ne bAga-baMgalA baMdhAve, game teTalI traddhi-samRddhi meLave, are ! je jyAMnI te sakala zatrudalane padadalita karI vizvanuM ekachatrI sAmrAjya sAdhI tyAM rahIjI' cakravatI padavI paNa prApta kare, te paNa jyAre mRtyuveLA AvI pahoMce che, tyAre te badhuMya emane ema thayuM rahe che, je jyAMnuM che te tyAMnuM tyAM ja paDayuM rahe che, ne yamarAjanI AjJAthI A kAyArUpa koTaDI eka kSaNanI paNa neTIsa vinA tAbaDatoDa khAlI karI, e badheya parigraha parANe mUkIne jevA AvyA tevA khAlI hAthe pAchA cAlyA javuM paDe che. mahAparAkramI vijetA eNlekajhAMDara (sIkaMdara) aMge kahevAya che ke-te jyAre mRtyuzayyA para hatuM, tyAre teNe evo Adeza karyo hate ke hArI ThAThaDI jyAre laI javAmAM Ave tyAre mahArI muThThI khullI rAkhaje, ne jagatane batAvajo ke A sIkaMdara khAlI hAthe AvyA hatA ne khAlI hAthe jAya che. " parigrahanI mamatA karIjI, bhavabhava melI re Atha; je jyAMnI te tyAM rahIjI, keI na AvI sAtha re....jinAjI! micchA dukkaDa Aja." zrI vinayavijayajIkRta zrI puNyaprakAzastavana "pahavIne je chatra pare kare, merune kare daMDa re; te paNa gayA hAtha ghasatA, mUkI sarva akhaMDa mAyAjAlaze."--zrI rUpavijayajI, * "kudae pApAna sura ghasarvazarg saMrithatiH | rja camata: pApaM tho dharmasaMnaH "--zAstravArtAsamuccaya "pApAhuHkhaM dharmAtsukhamiti sarvajanasuprasiddhamidam / tamAhUidAya paraM tu suddhArthI na dharman -AtmAnuzAsana, Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImadaSTi sadAzayathI tattvazravaNa, vastudhama-Atmadharma (24) sAthe Ave che mAtra ema dharmamitra ja, eTale " hAthe te sAthe' ema samajI AtmAthI vivekI puruSa potAnA hAthe jeTaluM bane teTaluM dharmanuM ArAdhana kare che. itthaM sdaashyopetstttvshrvnnttprH| prANebhyaH paramaM dharma balAdeva prapadyate // 60 // Ama sadAzaya yukta te, tava zravaNa taiyAra prANathI parama dharmane kare baLe ja svIkAra 60 artha - Ama sad AzayathI yukta e te, tattvazravaNamAM tatpara rahI, prANe karatAM parama evA dharmane baLathI ja aMgIkAra kare che, mAnya kare che. vivecana Ama uparamAM kahyuM tema A daSTivALo yegI puruSa dharmane parama mitra-suhadu jANe che, eTale tene dharmanI gADha mitrI jAme che, daDha dhamaraMga lAge che, ane "jene je saMga, tene te raMga" e ukti pramANe te dharmanI saMgatinA prabhAvathI te pite sAce dharmAtmA-dharmamUrti banI jAya che, te dharmanA saMskAra tene asthimajajA paryata hADohADa vyApI jAya che. kAraNa ke- " uttama guNa anurAgathI.....sAhe2 lahIe uttama ThAmare....guNa. uttama nija mahimA vadhe....sAhedIpe uttama dhAma re....guNa." zrI yazovijayajI uttama saMge re uttamatA vadhe, sadhe AnaMda anaMtajI."-zrI devacaMdrajI. ane tethI karIne tene citta Azaya sphIta-ujajavala thAya che, sadu-zubha pariNAmavALe thAya che, tenI cittabhUmikA sphaTikanA jevI svaccha ne cakakhI thAya che, ke jethI te tatvarUpa nirmala jalane jhIlavA mATe yogya pAtra (Receptacle) sadAzaya : bane che. sArA mitranI sobatathI avaguNadoSa dUra thAya che ne sadguNa tattvazravaNa Ave che, tema A dharma sanmitranI saMgatithI azubha AcaraNarUpa deSa TaLe che ne zubha AcaraNarUpa sadguNanI prApti thAya che, citta cekhuM nirmaLa ne nirvikAra bane che, ane Ama citta cakhuM thAya tyAre ja temAM bhakti pramukha guNa pariName che -Thare che. - vRtti -hyuM -ema, sArAta-sad AzayathI saMyukta hoI taravazALatA tatvazravaNamAM tatpara, A tavazravaNa-pradhAna evo te kALekhyo paramaM ya caDhAva gati-prANo karatAM parama evA dhamane balathI ja mAnya kare che, tenA svabhAvapaNAne lIdhe. svata eva (AtAnI meLe ja) veganuM utthAna Ane hetuM nathI. Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (244) gadaSTisamucaya zrI zItala jina bheTiye, karI bhakta cokakhuM citta ho."--zrI yazovijayajI. "zuddhAzaya prabhu thira upage, je samare tuja nAmajI; avyAbAdha anaMta pAme, parama amRta rasa dhAmay."--zrI devacaMdrajI. ane Ama jyAre cittanI pATI cokakhI (Clean Slate) thAya che, tyAre ja temAM tattvazravaNarUpa akSara lakhAya che, tyAre ja jIva tattvazravaNanuM yogya pAtra bane che. eTale te mumukSu jogIjana tatvazravaNamAM tatpara-ughukta thAya che, dharmatattva sAMbhaLavAne rasIo thAya che. A AkhuM jagat "dharma dharma" ema kahetuM phare che, paNa A dharmane marma kaI jANatuM nathI, mATe A dharma eTale zuM? dharmanuM vAstavika tattvasvarUpa zuM? ItyAdi tattvavArtA sadgurumukhe zravaNa karavAmAM e sadA utkaMThita rahe che. eTale zrI sadguru bhagavAna prakAze che ke -"raghuvo dhamo'-'vastune svabhAva te dharma." Atmavastune svabhAva te Atmadharma, eTale ke AtmAnuM sva-svabhAvamAM vartavuM tenuM nAma dharma. je je prakAre AtmA svabhAvamAM-AtmabhAvamAM Ave te vastudharma dharmanuM vAstavika svarUpa che. upazama, kSayopazama ke kSAyika bhAvarUpe je nija guNanuM pragaTapaNe chevaTe pUrNa avasthA nIpajAve che, te svabhAvarUpa AtmadharmanA sAdhana che, mATe te paNa sAdhanarUpa dharma che. samakita guNathI mAMDIne zelezI avasthA sudhI je AtmAne anugata-anusaratA bhAva che, te AtmadharmarUpa sAdhyane avalaMbatA hoI, saMvaranirjarAnA hetu thaI paDI upAdAna kAraNane pragaTa kare che, mATe te badhAya dharmanA prakAra che. ane pachI sarva pradeze karmane abhAva thaI, pUrNAnaMdasvarUpa je AtmaguNanI saMpUrNatA thavI, sahajAnmasvarUpanI pUrNa pragaTatA thavI, te anupama e siddha svabhAvarUpa dharma che. Ama sAdhya evA vastu dharmanuM sAdhana ke siddhi te ja kharo bhAvadharma che. bAkI nAmadharma, sthApanAdharma, dravyadharma, kSetradharma, kAladharma, vagere je dharmanA prakAra che, te to je bhAvadharmanA heturUpa thatA hoya te bhalA che-rUDA che, nahiM te bhAva vinA e badhAya "Ala" che, mithyA che, vyartha che. AvA zuddha vastudharmane-Atmadharmane athavA te zuddha dharma jene pragaTyo che evA dharmamUrti prabhune je jANI, sahIne ArAdhe che, te pachI karma bAMdhate nathI, ne tene vastu svabhAvarUpa dharma pragaTe che. svAmI svayaMprabhane huM jAuM bhAmaNe, harakhe vAra hajAra; vastudharma pUraNa jasu nIpa, bhAva kRpA kiratAra svAmI. nAma dharma ho ThavaNa dharma tathA, dravya kSetra tima kAla; bhAva dharmanA hA hetupaNe bhalA, bhAva vinA sahu Ala.... svAmI. Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprAdaSTi: dhamanuM zaraNAga bIja praha (245) zraddhA bhAsana ho tatva ramaNapaNe, karatAM tanmaya bhAva devacaMdra he jinavara pada sevatAM, pragaTe vastu svabhAva...svAmI."-zrI devacaMdrajI. "dharama dharama karato jaga sahu phire, dharma na jANe che mama....jinesara ! dharma jinesara caraNa grahyA pachI, keI na bAMdhe che karma..jinesara ! dharma jinesara gAuM raMgazuM."--zrI AnaMdaghanajI. je je prakAre AtmA AtmabhAva pAme che te prakAra dharmanA che...jIve dharma pitAnI kalpanAvaDe athavA kalpanAprApta anya puruSavaDe zravaNa karavA jega, manana karavA jega, ke ArAdhavA joga nathI. mAtra Atmasthiti che jenI evA puruSathI ja AtmA ke Atmadharma zravaNa karavA joga che, yAvat ArAdhavA joga che."--zrImad rAjacaMdrajI. - ItyAdi prakAre jyAre sadaguru dharmanI vyAkhyA kare che, dharmanuM tattvasvarUpe pragaTa kare che, tyAre A mumukSu zrotA puruSa tanmayapaNe-tatparapaNe te zravaNa kare che. ane prANathI paNa parama evA te dhamane balathI ja mAnya kare che, te dharma pratye ene e premapravAha vachUTe che ke tenA svIkAra vinA tene cAlatuM nathI. kAraNa ke te tene svabhAva che, eTale te anAyAse ja-sahaja svabhAve ja prANAdhika dharmanuM zaraNa grahe che, ane bhAve che ke "zAdhi mAM -vAM gArna' he dhama ! tyAre zaraNe Avyo chuM, tuM mAruM rakSaNa karo ane Ama je dharmanI rakSA kare che, tene dharma rakSe che. "dharmo rakSati rakSitaH' " sarvane dhama suzaNuM jANI, ArAdhya! ArAdhya ! prabhAva ANI; anAtha ekAMta sanAtha thAze, enA vinA keI na bAMhyA hAze."_zrImad rAjacaMdrajI. te zravaNa guNa kahe che- kSArAmbhastyAgato yadvanmadhurodakayogataH / bIjaM prarohamAdhatte tadvattattvazrutenaraH // 6 // khArA jalanA tyAgathI, madhura bhege jema; pAma bIja prarohane, tatvazravaNathI tema 1 vRtti:kSA/mararaMthAro cahna madhurori:-khArA pANInA tyAgathI, madhura--mIThA pANInA gathI jema - tenA mAdhuryanuM spaSTa saMcitithI saMvedanAthI ajANapaNuM chatAM, vIgaM gharomAdharo-bIja praha dhAre che-pAme che, (bIja UgI nIkaLe che) tatUra taravazruternaraH-tenI jema tattvazrutithI nara (praha pAme che),-tatvazrutinA acinya sAmarthyathakI mahAprabhAvapaNAne lIdhe. Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (246) yogadaSTisamuccaya artha :-khArA pANInA tyAgathI ane mIThA pANInA vegathI jema bIja prareha pAme che-UgI nIkaLe che, tema tattvazravaNathakI nara prahane pAme che. vivecana tattvazravaNu madhudakeru, IhAM hoya bIja praha; khAra udaka sama bhava tyajesTa, guru bhakti adroha....mana."- zrI. ke. da. sajhAya -4 tatvazravaNane mahimA ahIM batAvyuM che. A "tavazravaNu madhurodakejI - tattvazravaNarUpa mIThA pANInA jegathI, ahIM bIjane praroha thAya che, aMkura phUTe che. khAruM pANI hoya te bIja Uge nahi; paNa je khAruM pANI choDI, mIThA pANIne joga bane te bIja UgI nIkaLe, bhale tenI mIThAzanuM spaSTa saMcetana vaDe bhAna-jANapaNuM na hoya, te paNa aMkurA phUTI nIkaLe. te ja prakAre saMsAra samudranA khArA pANIne jaMga jyAM sudhI hoya, tyAM sudhI bedhanuM bIja Uge nahi; paNa te khAruM pANI choDI, tavazravaNarUpa madhura jalana joga je banI Ave te bodharUpa bIja UgI nIkaLe-praroha pAme." bhale te tatvathatinA mAdhuryanuM spaSTa saMcetana-saMvedana haju na hoya, te paNa tene aMkurA te jarUra Ave. atre "praha' zabda bane arthamAM ghaTe che (leSa); praha eTale UgI nIkaLavuM te, athavA uttarottara caDhatI padavI pAmavI te. tattvazravaNanA aciMtya mahAprabhAvathI nara uttarottara praha-caDhatI kaLA para ArUDha thatuM jAya che, te vArtA spaSTa che. ahIM "nara' zabdanuM grahaNa karyuM che, te mukhyapaNe manuSya ja tattvazravaNanuM pAtra bane che, e sUcavavA mATe che, kAraNa ke manuSya paryAyamAM ja pUrNa saddavivekane udaya thaI, yAvat mokSanI prApti thaI zake che. AvuM tattvazravaNanuM acinya sAmarthya hoya che, A mATe prabhAva hoya che. AkRti-10 badha-aMkura --0bIja * ** puNya-maja saMsAraHkhAruM pANI tava zravaNa = mIThuM pANI. "jinavara vacana amRta anusariye, tatvaramaNa Adariye re; dravya-bhAva Azrava paraharie, devacaMdrapada varIe re"-zrI devacaMdrajI. "vacanAmRta vItarAganA, parama zAMtarasa mULa; auSadha je bhavaraganA, kAyarane pratikULa." "teha tatvarUpa vRkSanuM, Atmadharma che mULa; svabhAvanI siddhi kare, te ja dharma anukULa." -zrImad rAjacaMdrajI Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprAdaSTi: tattvazravaNa madhu jalathI gabIja aMkura (247) Ama AgavI mitrA Adi daSTiemAM je coga-bIjenuM cittabhUmimAM paNa thayuM hatuM, tene atre aMkurA phuTe che, arthAt te paripaSaNathI vRddhi pAme che. eTale prabhubhakti- paramAtmA ahaMta bhagavaMta pratyenI bhakti uttarottara gabIja adhika mAtrA pAmatI jAya che. A bhakti prabhu pratye parama upAya aMkura bhAvavALI, ahArAdi daza saMjJAthI rahita, ane phalakAmanA vinAnI- niSkAma evI hoya che. ane te bhakti karanAra bhakta jogIjananuM citta atyaMta cepyuM hoya che, saMzuddha-nirmala hoya che. AvI kuMThita bhaktithI mana e ja vaikuMTha-svarga thaI paDe che, ema yogI janene anubhava kahe che, ane evA zuddhacitta yegIjano parama premAvezamAM prabhune kahe che ke-he prabhu! ame tamane amArA mana-gharamAM padharAvazuM eTale tenI zobhA dekhIne tame tyAM ja sthira thaI jaze ! mana gharamAM dhariyA ghara zobhA, dekhata nitya raheze thira bhA; sAhebA vAsu; mana vaikuMTha akuMThita bhakate, yogI bhAkhe anubhava yukate. sAhebA vAsu"zrI yazovijayajI. - sadUgurubhakti-sanmArge caDhAvanAra zrImad saddaguru bhagavAna pratye atre atyaMta bhakti ulase che; bhAvagI evA bhAvAcAryAdi pratye paramAdara yukta vinaya-bahumAna hoya che. ane te parama upakArI pratye niSkAma evA zuddha AzayathI bhaktajana vidhi pramANe yathAzakti vaiyAvacca-sevA kare che. tana-mana-dhanathI tenI upAsanAmAM tatpara rahe che. satazAstrabhakti-parama upakArI evA sanmArgadarzaka sadAgama pratye adhikAdhika bhakti sahuratI jAya che. sat zrutana lekhana-pUjana-dAna-ciMtana-bhAvana-svAdhyAya Adi parama gauravabahumAna yuktapaNe atra karAya che. jinabhakti Adi parama gabIja pratye atre parama upAdeya bhAva pragaTe che. temaja bhava vairAgya-saMsAra pratye tenA svarUpadarzanathI upajato sahaja vairAgya atra baLavattara bane che, janma-maraNAdi du:khathI duHkhamaya evA saMsAra pratye atyaMta uga upaje che. ityAdi gabIja atre paripaSaNa pAmI ga-aMkurapaNAne pAme che. Ane ja bhAvArtha kahe kSArAmbhastulya iha ca bhavayogA'khilo mataH / madhurodakayogena samA tatvazrutistathA // 62 // vRtti -ArA+maratunya ra ra mAyopoDa imattA ane ahIM samasta saMsAraga khArA pANI barAbara mAnavAmAM Avyo che,-atattvazravaNarUpa paNa (temaja che) madhurona samA tatvatietathA -tathA madhura jalanA yoga samAna tattvazruti (tatvazravaNu) mAnela che, tenA aMgANuthI tattvazrati paNa (temaja che). Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (248) gadaSTisamuccaya khArA pANI sama badhe, bhavo ahIM jANa; tavazruti te te mITha, jalanA joga samAna, 62 artha--ane ahIM khArA pANI sarakho sakala saMsAra yuga mAnya che, tathA tattvazrutine madhura jalanA yoga samAna mAnI che. vivecana khAra udaka sama bhava tyajesTa'-zrI je. i. sa. uparamAM je khAruM pANI-mIThuM pANI vagere kahyuM, te zuM? tenuM atra spaSTIkaraNa karyuM che. samasta saMsAra yoga-sakala saMsAraprasaMga che, te khArA pANI barAbara che. atattvazravaNarUpa saMsAraprasaMga paNa temaja khArA pANI jevo che. khArA pANInA ge bIja saMsAra Uge nahiM, baLI jAya, tema saMsAraprasaMga athavA atattvazravaNarUpa khArA khArU pANI pANInA vegathI puNyabIja vA bebIja Uge nahiM, paNa baLI jAya. jyAM lagI A saMsAra samudranuM khAruM pANI pIvAnI hoMza manuSya dharAve, tyAM lagI bedhabIja pAmavAnI AzA rAkhavI te AkAzakusumavata che. jyAM lagI A khArUM pANI pIvAnuM choDI daI, cittamAM daDha vairAgyaraMga na lAge, bhaveDhega na upaje, tyAM lagI jJAnane uddabhava the saMbhava nathI. tyAga virAga na cittamAM, thAya ne tene jJAna; aTake tyAga virAgamAM, te bhUle nija bhAna.-zrImad rAjacaMdrajI praNIta zrI Atmasiddhi ane vivekIne mana te A saMsArasAgara kharekhara khAre ja lAge che, pratikSaNe tene tene te kaDa anubhava thAya che, eTale te kSaNabhara paNa te saMsAramAM rahevAne icchate nathI. kAraNa ke te vairAgyabhAvanA bhAve che ke A saMsAra samudramAM * upajatA sarva saMbaMdhe manuSyone vipadAnA sthAna thaI paDe * " bhavAbdhiprabhavAH sarvaM saMbaMdhA vipadAspadam / saMbhavanti manuSyANAM tathAnte suSThu nIrasAH // vastujAtamidaM mUDha pratikSaNavinazvaram / jAnannapi na jAnAsi grahaH ko'yabhanauSadhaH // yadvaddezAntarAdetya vasanti vihagA nage ! tathA janmAntarAnmUDha prANinaH kulpaadpe|| prAtastaruM parityajya yathaite yAnti patriNaH / svakarmavazagAH zazvattathaite kvApi dehinaH // zarIraM zIryate nAzA galatyAyurna pApadhIH / moha : sphurati nAtmArthaH pazya vRtta' zarIriNAm // " zrI zubhacaMdrAcAryajIkRta jJAnArNava, A bhAvanAonuM parama suMdara hRdayaMgama svarUpa zrI zubhacaMdrAcAryajIkRta zrI jJAnAvamAM, zrImad rAjacaMdrajIta bhAvanAvabodhamAM, ane zrI vinayavijayajI upAdhyAyajIkRta zrI zAMtasudhArasamAM atyaMta vistArathI varNavyuM che. vizeSa jijJAsue te te sthaLe jovuM. ane tenA AdhAre saMkSepamAM kahyuM che.. Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprAdaSTi : varAgya bhAvanA-duHkhamaya saMsAra svarUpa (29) che ane aMte atyaMta nIrasa nIvaDe che. A zarIra rogathI AkrAMta thayeluM che, yauvana jarAthI AkAMta che, azvaya ane vinAza che, ane jIvananA aMte maraNa che. iMdriya viSayathI upajatA evA kSaNabhaMgura sukhamAM rati karIne tribhuvana naSTa thayuM che. A vastumAtra pratikSaNe vinazvara che, te jANatAM chatAM tuM jANatuM nathI ! te he mUDha ! hAra ke graha che ke jenuM osaDa nathI ! je pUrve hArA zatruo hatA te A janmamAM karmavaze mhArA baMdhuo banyA che ! ane pUrva janmamAM je hAra baMdhuo hatA, te A janmamAM mhArA zatrupaNe upajyA che ! jema dezAMtarathI AvIne pakSIo vRkSamAM vAsa kare che, tema prANIo janmAMtarathI AvIne kularUpa vRkSamAM vase che. pachI prabhAta thatAM A paMkhIo jema jhADane cheDIne potapotAnI dizAmAM cAlyA jAya che, tema A prANIo paNa AyupUrNatArUpa prAtaHkALa thatAM potapotAnA karma pramANe judI judI gatimAM kayAMya cAlyA jAya che ! Ama A badheya paMkhI meLe che. chatAM prANIonuM A vicitra caritra te juo ! zarIra zIrNa (jIrNa) thAya che, paNa AzA zIrNa thatI nathI ! AyuSya gaNe che, paNa pApabuddhi gaLatI nathI ! meha kure che, paNa AtmArtha spharate nathI ! kharekhara ! Ayu to vAyunA taraMga jevuM taralacaMcala che, saMpadAo ApadAo sAthe joDAyelI che, sarva iMdriya viSaya saMdhyA samayanA vAdaLAnA raMga jevA che, mitra-strI-svajanAdinA saMgamanuM sukha svapna-iMdrajAla samAna che. tethI A saMsAramAM evI te kaI vastu che ke je saMtajanene AnaMdanuM kAraNa thAya ? A tribhuvanamAM e kaI paNa zarIradhArI nathI ke jenA kaMThamAM kRtAntane pAza nahiM AvI paDe. yama-kesarIne pAchA na ThelAya evA pagalAM jyAre paDe che, tyAre mahAmahenata karatAM dethI paNa prANuM rakSI zakAto nathI, te pachI mAnava-kIDAnuM zuM gajuM?" "janma jarA maraNa karI e, A saMsAra asAra te; kya karma sahu anubhave e, keI na rAkhaNahAra te. zaraNa eka arihaMtanuM e, zaraNa siddha bhagavaMta te; zaraNa dharma zrI jainane e, sAdhu zaraNa guNavaMta te. zrI vinayavijayakata zrI puNyaprakAza stavana +"AyurvAyutarattaraMgataralaM lagnApadaH saMpadaH, sarve'pIndriyagocarAzca caTulAH sandhyAbhrarAgAdivat / mitrastrIsvajanAdisaGgamasukhaM svapneMdrajAlopamam , tatkiM vastu bhave bhavediha mudAmA lamvanaM yat satAm / / zAMtasudhArasa (juo zrI manasukhabhAI kIratacaMdrakRta vivecana ) Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (250) yogadaSTisamuccaya "cha khaMDanA adhirAja je caDe karIne nIpajyA, brahmAMDamAM baLavAna thaIne bhUpa bhAre upajyA; e catura cakrI cAliyA hotA na hotA hoIne, jana jANIe mana mAnIe nava kALa mUke keIne. maNimaya mugaTa mAthe dharIne karNa kuMDala nAMkhatA, kAMcana kaDA karamAM dharI kazIe kacAza na rAkhatA; paLamAM paDayA pRthvIpati e bhAna bhUtaLa khAIne, jana jANIe mana mAnIe nava kALa mUke keIne." "vidyuta lakSmI prabhutA pataMga AyuSya te te jaLanA taraMga; puraMdarI cApa anaMga raMga, zuM rAcie tyAM kSaNane prasaMga? nA mArAM tana rUpa kAMti yuvatI nA putra ke bhrAta nA, nA mArAM bhUta snehIo svajana ke nA gotra ke jJAti nA; nA mArAM dhana dhAma yauvana dharA e moha ajJAtvanA, re re jIva ! vicAra emaja sadA anyatvadA bhAvanA." - zrImad rAjacaMdrajI. vaLI te mumukSu jogIjana bhAve che ke- A saMsAra prati jIve lezamAtra moha karavA jevuM nathI. jJAnIoe A saMsArane anaMta khedamaya, anaMta duHkhamaya, avyavasthita, caLa-vicaLa ane anitya kahyo che. anaMta tApa anaMta zeka, anaMta duHkha joIne eoe A saMsArane puMTha dIdhI che, khamaya te satya ja che. e bhaNI pAchuM vALI jevA jevuM nathI. tyAM, du:kha, duHkha saMsAra ne du:kha ja che. duHkhane e samudra che. kAraNa ke jIva prathama te mAtAnI kUkhamAM-garbhamAMja aneka saMtApa sahana kare che. pachI janma pAmI aneka prakAranA mahAkaSTa pAmI meTa thaI, hAza, have duHkhano aMta Avyo, have nirAMta thaI, ema jyAM dekhItAM sukha, kAlpanika sukhane sparza kare che, tyAM ja mRtyunI benapaNI jarA avasthA kAyAne keLiye karI jAya che, arthAt ghaDapaNa Ave che, deha jarjarita thavA mAMDe che, ane kALa AvI eciMte prANa harI le che. A du:kharUpa A saMsAra che. gabharanA du:khathI mAMDI maraNa payata jIva da:khIja che." 4 zrI manasukhabhAI kiratacaMdrakRta zAMtasudhArasa vivecana + " galatyekA ciMtA bhavati punaranyA tadadhikA, manovAkkAye hA vikRtiratiroSAttarajasaH / vipadgartAvarte jhaditi patayAloH pratipadaM, na jaMtoH saMsAre bhavati kathamapyAtiviratiH // sAhitvA saMtApAnazucijananIkukSikuhare, tato janma prApya pracuratarakaSTakramahataH / sukhAbhAsaryAvaspRzati kathamapyativirati, jarA tAvatkAyaM kavalayati mRtyoH sahacarI / " -zAMtasudhArasa, Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ domAdaSTi : atazravaNa khArU jala- takRti madhura jala (251) cAra gatirUpa jyAM meTA Avarte che ane duHkharUpa dAvAnala jyAM prajvalI rahyo che, evA A bhavasAgaramAM prANIo bicArA niraMtara bhamI rahyA che. eka rUpa choDIne bIjA grahaNa karate A yaMtravAhaka jIva, raMgabhUmi para nATakIAnI jema niraMtara navanavA veSa dhAraNa karI, A bhavamaMDapamAM nATaka nAcI rahyo che. dravya, kSetra, kAla, bhava ne bhAva ema pAMca prakAranA parAvartanavaDe A saMsAra duHkhathI ThAMsI ThAMsIne bharela che. anAdi kALathI bhramaNa karatA A jIve traNa-sthAvara yoniomAM sarvanI sAthe sarva saMbaMdhe prApta karyA che. , devalekamAM ke manuSya lekamAM, tiryaMcamAM ke narakamAM evI eka paNa yoni nathI, evuM eka paNa rUpa nathI, evo eka paNa deza nathI, evuM eka paNa kula nathI, evuM eka paNa duHkha nathI, evuM eka paNa sukha nathI, e eka paNa paryAya nathI ke jyAM niraMtara gamanAgamana karI A jIva khaMDita na thaye heya' * "A vicitra saMsAramAM deva AkaMda karate nIce paDe che ne zvAna svarge caDe che! zrotriya brAhmaNa kRta bane che, vA kRmi ke zvapAka cAMDAla iMdra bane che ! rAjA kIDe thAya che ne kIDe iMdra bane che ! Ama karmathI balAtkAre prANInA parAvartana thAya che ! are ! A viSama saMsAramAM mAtA hoya te mRtyu pAmIne putrI bane che ! bahena hoya te strI thAya che! te strI vaLI putrI tarIke avatare che ! pitA hoya te putrarUpe janme che! te putra vaLI marIne pautra paNa bane che!" Ama A saMsAra kharekhara ! sAva asAra che. AvA anitya, azaraNa, duHkhamaya, vicitra ne viSama saMsArane dhikkAra ! dhikkAra che ! - ItyAdi prakAre A vivekI vairAgyavaMta puruSa bhAve che. eTale tene samasta saMsAra saMbaMdha khAro lAge emAM zuM navAi? ane tethI ubhagIne, virakta thaI, te A saMsArasamudranA khArA pANIne tyAga karavAne pravarte emAM zuM Azcarya ? vaLI je atattvazravaNuM che te paNa khArA pANuM samAna che. anAdi kALathI A jIve atattvazravaNarUpa khAruM pANI pIdhA karyuM che, tethI ja tenA aMtaramAM sAganuM bIja ropAyuM nathI, kAraNa ke mithyAtvavAsanAthI vAsita evuM atatva atattvazravaNa- jyAM sudhI jIva sAMbhaLyA kare, tyAM sudhI jIvane saMskAra Uge ja kema? khArUM jala A jIve zravaNa karavAmAM to kAMI bAkI rAkhyuM nathI, paNa te te teNe *"caturgatimahAvatta duHkhavADavadIpite / bhramanti bhavino'jasraM varAkA janmasAgare / rUpANyekAni gRhNAti tyajatyanyAni santatam / yathA raGge'tra zailUSastathAyaM yantrabAhakaH // sarvaiH sarve'pi saMmbandhA saMprAptA dehadhAribhiH / anAdikAlasaMbhrAntaistrasasthAvarayoniSu // bhUpaH kRmibhavatyatra kRmizvAmaranAyakaH / zarIrI parivartata karmaNA vaJcito balAt // mAtA putrI svasA bhAryA saiva saMpadyate'GgajA / pitA putraH punaH so'pi labhate pautrikaM padaM // " -thI zubhacaMdrAcAryajIkRta zrI jJAnArNava, Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (252 ) gadaSTisamuccaya kAmaga anubaddha-viSaya saMbaMdhI asakathA ja zravaNa karI che, paNa teNe kadI "sat " sucyuM nathI, tethI ja tenuM atyArasudhI akalyANa thayuM che. paNa have atre A daSTine pAmatAM jIva A atattvazravaNarUpa khArA jalane tilAMjali Ape che. ane je A khArA pANIne tyAga thAya che, tenI sAthe sAthe tavazruti-tattvazravaNarUpa mIThA pANune jega paNa bane che, eTale ahIM bodha-bIja UgI nIkaLe che. atre tattvakRti eTale tatvanA pratipAdaka evA tattvazAstra-paramArthazAstra te madhurAM-mIThA jalanA joga tattvazrati samAna che ane tenA bIjA arthamAM laIe te tattvakRti (= tatvazravaNa) madhura jala te paNa tatvazrutinA-tattvazAstranA aMgarUpa heI, madhura jalanA joga barAbara che. Ama tattvazAstra tathA tatvazAstradvArA thatuM tatvazravaNa te banne mIThA pANI jevA che. ane tattvazrutidvArA je tattvazravaNa kahyuM, temAM saddagurunuM grahaNa aMtarbhAva pAme che. kAraNa ke sAMbhaLavAnI kriyA to kaI bese tyAre thAya, eTale tattvazrutinA-paramArtha zAstranA AzayanA yathArtha vaktA te zrImadda saru ja heI, tenA zrImukhe ja mukhya karIne tattvazravaNane joga banI zake che, athavA saddaguru virahe arthagrahaNarUpa zravaNu parokSa saguru sapuruSe praNIta karelA vacanAmRta-paramakRta dvArA paNa thAya che. tatva vicAra sudhArasa dhArA, gurugama viNa kima pIje re ?"-zrI AnaMdaghanajI. "AtmAdi astitvanA, eha nirUpaka zAstra; pratyakSa sadguru vega nahiM, tyAM AdhAra supAtra, athavA saddagurue kahyAM, je avagAhana kAja; te te nitya vicAravAM, karI matAMtara tyAja." zrImad rAjacaMdrapraNIta zrI Atmasiddhi. Ano (tatvazrutine ) ja guNa kahe che atastu niyamAdeva kalyANamakhilaM nRNAm / gurubhaktisukhopetaM lokadvayahitAvaham // 63 // kRtti-sattaratu ane AthI karIne ja, eTale ke tatvazruti thakI ja, zuM? to ke--niramA deva cALa-niyamathI ja kalyANa. paropakAra Adi, aNiruM kUNAM-badhuMya narene-manuSyone hoya che. -tatvazruti thakI tathA prakAranA AzayabhAvane lIdhe. tenuM ja vizeSaNa kare che: "mariguNotta-gurubhaktinA sU yA evuM kalyANa, tenI AjJAthI tenA karaNanuM-karavAnuM tattavathI kayANapaNuM che, teTalA mATe. eTalA mATe ja kahyuM : cihitA dama-ubhaya lekamAM hitAvaha-Dita ANanArUM-anubaMdhanuM gurubhaktidvArA sAyapaNuM che, tene lIdhe. Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTi: tava zravaNathI sakala kalyANa (253) niyamathI ja ethI karI, narene sakala kalyANa gubhakti sukha yukta je, ubhaya leka hita sthAna. 63 artha :-ane e-tattvakRti thakI ja manuSyane niyamathI ja sakala kalyANa hoya che,-ke je gurubhaktinA sukhathI yukta ane bane lekamAM hitAvaha-hita karanAra evuM hoya che. . vivecana tase manase dhanase sabase, gurudevakI Ana sva Atma base; taba kAraja siddha bane apane, rasa amRta pAhi premaghano."--zrImad rAjacaMdrajI. ane e tattvazrati-tatvazravaNa thakI ja niyamathI ja manuSyane paropakAra vagere sakala kalyANanI prApti thAya che. kAraNa ke satzAstranA sadupadezazravaNathI ja parepakAra, dayA, dAna, zIla AdinA kalyANakArI saMskAra bIja AtmAmAM ropAya che; ane tattvazravaNathI tethI karIne ja tevA prakAranA nirmala citta-Azaya pragaTe che, mana:zuddhi sakala kalyANa thAya che, ane tenA pariNAme paropakAra Adi kalyANaprada pravRtti saMbhave che. artha-kAmanI 4 bAbatamAM to leke vinA upadeze paNa 5Tu-heziyAra hoya che, paNa dharma te zAstra-zruti vinA thaI zakato nathI, eTale temAM-te kalyANakara zAstramAM Apta satpuruSanA vacanamAM Adara kare te hitakAraka che," parama kalyANakArI che. parama bhAvitAtmA zrImad rAjacaMdrajInuM vacanAmRta che ke - "aho ! puruSanA vacanAmRta, mudrA ane satsamAgama. suSupta cetanane jAgrata karanAra, paDatI vRttine sthira rAkhanAra, darzana mAtrathI nirdoSa, apUrva svabhAvane preraka, svarUpapratIti, apramatta saMyama, ane pUrNa vItarAga nivikalapa svabhAvanA kAraNabhUta, chelle agI svabhAva pragaTa karI, anaMta avyAbAdha svarUpamAM sthiti karAvanAra, trikALa jyavaMta vatte ! 39 zAMtiH zAMtiH zAMti" -zrImada rAjacaMdra ane te kalyANa paNa gurubhaktinA sukhathI yukta evuM hoya che, kAraNa ke zrI sazurunI AjJAthI ja kalyANa hoya che. paropakArAdi kalyANakArya paNa zrImad guru bhagavAnanI AjJApUrvaka karavAmAM Ave te ja tattvathI-paramArthathI vAstavika kalyANarUpa thAya che; svachaMda karavAmAM Ave te vAstavika kalyANarUpa thatuM nathI. ema bhagavAna zAstrakArane x" upadezaM vinApyarthakAmau prati paTurjanaH / paratu na vinA jJAti tatrAro dvitaH !"--zrI gibindu, Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (254) gadaSTisamuccaya abhiprAya che. kAraNake-guru AjJAne tyAga karyo eTale bhagavAnanI AjJAne* tyAga karyo, ane bhagavAnanI AjJAne tyAga karyo eTale ubhaya lekano tyAga karyo." dAna tapa zIla vrata, nAtha ANu vinA, thaI bAdhaka kare bhava upAdhi... dhanya tuM ! dhanya tuM ! dhanya jinarAja tuM !" ANaraMge citta dharI, devacaMdra pada zIvra varI je."--zrI devacaMdrajI. AvuM je guru AjJApUrvaka kalyANa kArya hoya che, te anubaMdhavALuM hoya che. eTale ke tethI uttarottara viziSTatA kalyANanI paraMparA prApta thayA ja kare che, puNyAnubaMdhI puNyanI uttarottara caDhatI kaLA-abhyadaya thayA ja kare che. Ama A kalyANakArya A leka-paralekamAM hitanuM kAraNa thAya che, "lekadrayahitAvaha"--ubhaya lekamAM hitane kheMcI lAvanAruM bane che. "mAghA, Akhara ta"--zrI jinapravacana. AnuM (gurubhaktinuM) ja vizeSathI parama phala kahe che- gurubhaktiprabhAvena tIrthakudarzanaM matam / samApattyAdibhedena nirvANaikanibandhanam // 64 // prabhAvathI gurubhaktinA, tIrthakara darzana mAna; samApatti Adi bhedathI, mekSanuM eka nidAna. 64 artha -gurubhaktinA prabhAvathI samApatti Adi bhede karIne tIrthakara darzana mAnyuM che,-ke je mokSanuM eka nibaMdhana-kAraNa che. kRttiH-gurumattikamAna-gurubhaktinA prabhAvathI, sAmarthyathI, tenAthI upajelA karmavipAkathI, zuM ? te ke tIrthadana mara-tIrthakaranuM darzana, bhagavaMtanuM darzana mAnyuM che-ISTa gaNyuM che. kevI rIte ? te ke sAmena-samAputti Adi bhedathI. samApatti eTale dhyAnathI spazana, te vaDe karIne. Adi zabdathI te nAmakarmanA baMdha, vipAka ane tabhAva ApattinI upapattinuM grahaNa che. (eTale ke tIrthaMkaranAmakamane baMdha, udaya ane tIrthaMkarabhAvanI prAptinI yuktiyuktatAnuM-gyatAnuM grahaNa che.) te tIrthakara darzana AvuM viziSTa che-nirvAgainivazvanabhU-nirvANanuM eka nibaMdhana-kAraNa che, asAdhAraNa evuM avaMdhya (acUka) mekSa kAraNa che. * " guru ANAe cAe jiNavara ANA na hAi NiyameNa / sacchaMdavihArANaM haribhaddeNa jao bhaNiaM / / eammi paricatte ANA khalu bhagavao pariccattA / tIe a paricAe duNDa vi legANa cAotti // " zrI yazovijyajIta zrI tilakSaNasamuccaya, Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprAdaSTiH gurubhaktiprabhA tIrthaMkaradazana-samA5ttisvarUpa (55) vivecana "prabhu bhakti tyAM uttama jJAna, prabhu meLavavA guru bhagavAna guru oLakhavA ghaTa vairAgya, teha upajavA pUvita bhAgya."--zrImad rAjacaMdrajI. uparamAM je gurubhakti kahI tene mahAprabhAva-mAhAsya-sAmarthya atra batAvyuM che. gurubhaktinA prabhAvathI zrI tIrthakaranuM darzana prApta thAya che, ema sapuruSonuM mAnavuM che. te kevI rIte? tene mATe kahyuM ke samApatti vagere bhedathI te darzana sAMpaDe che. samApatti eTale dhyAnathI sparzanA, prabhunA svarUpanI arthAt zuddha AtmasvarUpanI dhyAnathI je pharasanA thavI, tethI karIne tIrthakara "darzana' sAMpaDe che, athavA te tIrthakara nAmakarma baMdhAya che, ane tene vipAka thaye tIrthakara bhAvanI prApti thAya che. Ama paNa tIrthakara darzana prApta thAya che. ane AvuM je bhagavAna tIrthaMkaranuM--dharma tIrthasaMsthApakanuM darzana che, te mokSanuM eka advitIya kAraNa che, amegha-acUka evuM asAdhAraNa ananya kAraNa che. Ama gurubhaktine mahimA apUrva che. saddagurunI bhaktithI-sevAthI-upAsanAthI zrI jinezvara bhagavaMtanuM svarUpa samajAya che, temanuM svarUpadarzana thAya che, jethI amegha mokSaphaLa avazya maLe che ane je "darzana' che te "daSTi ? binA nayana vinA-nayana vinA thatuM nathI, "binA nayana pAve nahiM;" vinA nayananI pAve nahiM? je vAta che, arthAt carmacakSune agocara evI je vAta che, te nayana' vinA arthAt sadgurunI deravaNa vinA athavA sagurue apelA divya AMtarU cakSu vinA prApta thatI nathI. paNa je sadgurunA caraNa seve che, te te te "binA nayanakI bAta" sAkSAt pAme che vinayavaMta vineya-ziSya sadgurunA nayanathI divya nayana pAmI jinasvarUpane sAkSAtkAra kare che. Ama atIndriya evA prabhunA zuddha sahajAnaMda svarUpanuM darzana sadgurue ApelA divya nayana dvArA thAya che,-e zrImad sadguru bhagavAnane parama upakAra che. mULa sthiti je pUcho mane, te seMpI dauM yogI kane."-zrImad rAjacaMdrajI -- samApattinuM svarUpa - uparamAM je samApatti kahI tenuM svarUpa rasaprada-badhaprada heI khAsa samajavA jevuM che samApatti eTale dhyAna dvArA sparzanA. jenuM dhyAna karavAmAM Ave che tene svarUpanuM dhyAnathI sparzana-anubhavana thavuM, tadrupatAnI samyapha Apatti-prApti thavI, tadrupapaNuM pAmavuM te samApatti. athavA jenuM dhyAna karavAmAM Ave che tene svarUpanI samatulya ApattiprApti thavI, tenI samAna tapa AtmAnubhava thavo te samApatti. A samajavA mATe sphaTika ratnanuM dRSTAMta che. jAtavaMta evuM nimala sphaTika ratna rAtA ke kALA phUlanI Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (256) yogadRSTisamuccaya uparamAM rAkhyuM hAya. te temAM tenI tevI jhAMI-chAyA paDe che, tevI raMgachAyAthI tadrupApatti-tadrupapaNAnI prApti thAya che; tema nirmala citta-ratna jevu dhyAna kare che, tenI tevI chAyA temAM paDe che, te te bhAvavAmAM AvatI vastunA uparAgathI tene tadnApatti-tadrupapazu' prApta thAya che. Ama jAtivata nila sphaTika ratnanI jema kSINavRttivALAne (1) tArthyathI ? arthAt temAM sthitirUpa ekAgrapaNAthI ane (2) 'tada'janapaNAthI' arthAt tenuM aMjana-raMga lAgavArUpa tanmayapaNAthI samApatti hoya che. 4 samApatti A samApattix thavAmAM traNa mukhya Avazyaka zarata che-1) prathama te sphaTika ratnanI jema citta kSINavRttivALu' nimala hevu joie. ema hAya te ja samApatti thavAnI ceAgyatA prApta thAya. ( 2 ) eka lanI pAse mUkelA sphaTikanI jema, bhAvavAmAM AvatA viSaya pratye cittanuM sthira ekAgrapaNu kema thAya? thavu joi e. A na heAya te samApatti thAya ja kema ? ( 3 ) ane pachI phUlanI 2Mga-chAyA sphaTikamAM paDe, tema tanmayapaNuM thavu joie, dhyAna viSayanA dRDha bhAvaraga lAgI javA joIe. Ama thAya tyAre ja samApatti thAya. temaja A samApatti thavAmAM Avazyaka evI je A traNa zarata ( Essential conditions) kahI, temAM AgalI hoya te pAchalInuM kAraNa thAya che. kAraNa ke sauthI prathama te cittasattva sphaTika jevu atyaMta nila-zuddha thavuM joIe, arthAMt citta atyata sAttvika pariNAmI thai javuM joI e. Ama jo na thAya te pattharamAM jema phUlanI chAyA na paDe, tema malina cittamAM paNa bhAvavA yeAgya vastunI chAyA na paDe, samApatti na thAya. paNu jyAre citta nirmalakSINavRttivALuM, sphaTika jevu' pAradarzaka svaccha (Crystal-clear) thai jAya, tyAre te anya vRtti pratye doDatu nahi. hAvAthI sthira thai ekAgrapaNuM pAme; ane Ama jyAre te ekAgrapaNuM pAme tyAre ja te tanmaya bhAvane pAme. tAtparya ke citta nimala thAya te sthira thAya ne sthira thAya te tanmaya thAya. Ama samApattine upakrama X "maNirivAbhijAtasya kSINavRtterasaMzayam / tAndhyAtta kAratvASa samA'tta: kathIrttitA 5 zrI yazA. kRta dvA. dvA0 2, 10 * pAtaMjala yogazAstranI paribhASA pramANe grAhya, grahaNa ane gRhIta ema traNa prakAranI samApatti che. temAM grAhya sabhApatti nivicAra samAdhi paya te, grahaNa samApatti sAnaMda samAdhi pa`te, ane gRhItu samApatti sAsmita samAdhi pate vizrAma pAme che. vaLI tenA cAra prakAra che. (1) savita', (2) nirvita, (3) savicAra. (4) nivi`cAra. A samApattie sa'prajJAta samAdhi (savikalpa) che, ane te ja 'sakhIja' samAdhi kahevAya che. temAM chellI nivicAra samApattinuM nimajJapaNa' thaye adhyAtmaprasAda thAya che, tethI RtabharA prajJA upaje che, ke je zruta-anumAna karatAM adhika hoya che. te RtaMbharA prajJAthI saMskArAMtaranA khAdhaka evA tattvasaMskAra upaje che, ane tenA nirodhathI asa'prajJAta (nivi'kalpa) nAme samAdhi upaje che. virAma pratyayanA abhyAsathI ane naiti neti' evA saMskArazeSathI te asaMprajJAta samAdhithI caitraya pragaTe che-AtmAnu kevala svarUpapratiSThatva thAya che. Ama nivicAra samApatti-abhAmaprasAda- Rta'bhA prajJA- tattvasa skAra-- asaprajJAta samAdhi - kaivalya, -A krama che. (vizeSa mATaeN jue pAtaMjala, tathA yazovijayajIkRta dvA. krUA. 20). Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprAdaSTi: tAvikI paramAtma samA5tti; trividha AtmA ( ra57 ) che. AmAM cittasthiratA e madhyavatI guNa che, tenI keTalI badhI mahattvatA che e sUcavatuM zrImad rAjacaMdrajInuM parama tatvagaMbhIra vacana che ke-- bIjI samajaNa pachI kahIza, jyAre citta sthira thaIza." have samApatti kenI ? kayA dhyAnaviSayanI? tene vicAra karavA yogya che. dhyAnaviSaya jo jaDa heya ne dhyAtA cetana heya te ene ekatvapariNAmarUpa meLa kema bane? mATe jaDa vastune dhyAnathI tAvika+ samApatti thAya nahiM. tAtvika tAvikI samApatti te AtmA je bhAvanAviSaya hoya te ja thAya. ane paramAtmA paramAtma e zuddha AtmA ja che, eTale paramAtmAnI* samApatti jIvAtmAmAM samApatti yukta che. huM chuM te paramAtmA chuM, paramAtmA che te huM chuM, "paramAtamanuM he Atama bhAvavuM' evuM abheda dhyAna dharavAthI jIvAtmAne paramAtmAnI samApti thAya che, kAraNa ke dravyathI AtmAnI ne paramAtmAnI tArika ekatA che, eka cetana svarUpapaNAthI samAnatA che, eTale tenI samarasIbhAvarUpa samApattiabheda ekatA thavA yogya che. eTalA mATe ja "je ahaMtane (zuddha AtmAne) svadravyaguNa-paryayathI jANe che, te ja sva AtmAne jANe che, ane tene moha nizcaya laya pAme che," ema maharSi kuMdakuMdAcAryajIe kahyuM che. ___ " jo jANai arahate, davvattaguNattapajjayattehiM / so jANai appANaM, moho khalu jAi tassa laya / / " -zrI pravacanasAra je upAya bahuvidhanI racanA, gamAyA te jANe ; zuddha dravya guNa paryaya dhyAne, ziva diye prabhu saparANe re....zrI ara" zrI yazovijayajI. "pragaTa tattvatA dhyAvatAM, nija tatvane dhyAtA thAya re. "--zrI devacaMdrajI. Ama paramAtmAnI samApti thAya che tenuM kAraNa ema che ke jIvamAM pitAnI aMtaraMga upAdAnabhUta tevI paramAtma zakti rahelI che. tenI vyakti arthAt pragaTapaNuM vyakta-pragaTa paramAtmAnA tevA prakAre dhyAnarUpa sAmagrIsagathI hoya che, pragaTa paramAtmAnuM dhyAnAlaMbanarUpa uttama nimitta pAmI jIvanI te upAdAnazakti pragaTa paramAtmapaNe pariName che. +" saMprajJAto'vatarati dhyAnabhede'tra tattvataH / taritra samApasarnAmeno mAcatAM vinA !" -aa, hA. 20-15 *" paramAtmasamApattirjIvAtmani hi yujyate / mena tathANAnAntazatiH || -dvA, dvA. 20 Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (258) yogadaSTisamuccaya ane jIvAtmAmAM tevA prakAre paramAtmAnuM sarva-zakti che, tenI upapatti mATe traNa prakAranA AtmA gavAmayamAM prasiddha cheH * bahirAtmA, aMtarAtmA ane paramAtmA. temAM (1) kAyAmAM jene Atmabuddhi che ane tethI huM skUla, huM kRza" trividha AtmA ItyAdi prakAre je pratIta thAya che, te kAya athavA bahirAtmA che. (2) kAyAdikamAM jene Atmabuddhi nathI paNa AtmAmAM ja Atmabuddhi che, eTale kAyAdikamAM je sAkSIrUpa rahI tene adhiSThAtA thaIne rahe che, te adhiSThAyaka athavA aMtarAtmA che. (3) jJAnAnaMde je pUrNa pAvana ane sarva upAdhithI rahita che, ane je atIndriya guNaratnanA Akara che, te paramAtmA che. A traNa prakAranA AtmAmAM bahirAtmA dhyAnane adhikArI hoI dhyAtA thaI zakatuM nathI, aMtarAtmA adhikArI heI dhyAtA hoya che, ane paramAtmA te dhyAnamAM lAvavA yogya evA dhyeya che. Ama dhyAnano upayoga hoya che. athavA bIjA zabdomAM kahIe te bahirAtmabhAva tyajI, aMtarAtmarUpa thaI, sthira bhAve paramAtmAnuM je AtmArUpa bhAvavuM, te ja samApattine vidhi che, Atma apaNane dAva che, "Atama arapaNa dAva." jema avikAra evA nirmala darpaNamAM puruSanA svarUpanuM arpaNa thAya che, tema nirvikAra evA nimala aMtarAtmAmAM paramapuruSa paramAtmAnA svarUpanuM arpaNa thAya che, arthAta te paramAtmasvarUpa temAM pragaTa anubhavarUpe dekhAya che. A ja samApatti che. kAyAdike ho Atama buddha grahyo, bahirAtama agharUpasugyAnI; kAyAdike he sAkhIdhara thaI rahyo, aMtara AtamarUpa sugyAnI. jJAnAnaMde he pUraNa pAvane, varjita sakala upAdhi sugyAnI; atIndriya guNagaNamaNi Aga, Ima paramAtama sAdha sugyAnI. bahirAma taja aMtara, AtamarUpa thaI thira bhAva..sugyAnI; paramAtamanuM ho Atama bhAvavuM, Atama arapaNa dAva-sugyAnI. sumati caraNakaja Atama arapaNa, darapaNa jima avikAra..sugyAnI " -zrI AnaMdaghanajI A sarva parathI phalita thAya che ke bahirAtmAmAM zaktithI paramAtmapaNuM che, tethI yathAyogya kArage tenI vyaktine-Avibhavano saMbhava che. eTale ke bahirAtmabhAva tyajI daI, nirmala ne sthira thayela aMtarAtmA jo paramezvara-paramAtmAnuM ekAgra dhyAna kare, te tenA avalaMbane dhyAtA ne dhyeyane abheda thAya, arthAt dhyAna x"bAhyAtmA cAntarAsmA ca paramAtmeti ca trayaH / kAyAdhiSThAyakadhyeyAH prasiddhAyogavAGmaye // "-500 "bahirantaH parazceti tridhAtmA sarvadehiSu / gvecAttatra para mapAyAhUhitya -samAdhizataka, Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTi: "bhRgI IlikAne caTakAve"-tIrthakaradazana (259) karanAra pote ja dhyeya evA paramAtmasvarUpa thaI jAya, dhyeyanI samApatti thAya ane sAdhyanI akhaMDa siddhi sAMpaDe. paramezvara avalaMbane re.....mana dhyAtA dhyeya abheda re....bhavi. dhyeya samApatti have re....mana sAdhya siddhi aviccheda re...bhavi."--zrI devacaMdrajI "tAruM dhyAna te samakitarUpa, tehI ja jJAna ne cAritra te ja chejI, tethI jAye saghaLA ho pApa, dhyAtA dhyeya svarUpa hoye pache."--zrI yazovijayajI Ama dravyanA-tattvanA sAdhamyathI aMtarAtmAne paramAtmAnI samApatti thAya che, arthAta sabhyaprakAre tadrupatA5tti, tadrupapaNuM, tanmayapaNuM thAya che, kAraNa ke je jene dhyAve te te thAya, e niyama che. atre bhamarI ne iyaLanuM dRSTAMta prasiddha che. IyaLa bhamarInuM dhyAna dhare che, te IyaLa bhamarI bane che. zrI AnaMdaghanajIe parama bhAvollAsathI lalakAryuM che ke : "jina thaI jinane je ArAdhe, te sahI jinavara hove re, bhaMgI ilikAne caTakAve, te bhaMgI jaga jeve re...hUdarizaNa jina aMga bhaNIje." zrImad rAjacaMdrajI A vacanane uttama paramArtha samajAvatAM kahe che ke -"jina thaI ne eTale sAMsArika bhAvane viSethI AtmabhAva tyAgIne, je kaI jinane eTale kevalya jJAnIne, vItarAgane ArAdhe che, te nizcaye jinavara eTale kaivalyapade yukta hoya che. tene bhamarI ane iyaLanuM pratyakSa samajAya evuM daSTAMta ApyuM che." "dAsa vibhAva apAya, nAse prabhu supasAya; je tanmayatAe dhyAya, tehane sahI devacaMdra pada thAya re...jirNodA tArA nAmathI mana bhIne." "paramaguNa sevana tanmayatA, nizcaya dhyAne dhyAvejI; zuddhAtama anubhava AsvAdI, devacaMdra pada pAve."--zrI devacaMdrajI. Ama samApatti Adi bhedathI A tIrthakaradarzana-paramAtmadarzana gurubhaktinA prabhAvathI sAMpaDe che ema kahyuM che. arthAt gurubhaktinA prabhAvathI upajelA puyaparipAkathI uparamAM vivaryuM tema samApattithI paramAtmadarzana thAya che, athavA tIrthakara nAmakarma gurubhaktithI baMdhAya che, tene udaya thAya che, ane tIrthaMkarabhAvanI prApti thAya che. ane tIrthakara darzana Ama paNa tIrthakaradarzana-paramAtmadarzana sAMpaDe che. A tIrthakaradarzana-para mAtmadarzana ja nirvANanuM eka nibaMdhana arthAt mokSanuM advitIya kAraNa che. te prApta thayA vinA kadI paNa nirvANa thatuM nathI. jenI prApti parama durlabha che, evuM Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (260) gadaSTisamuccaya A paramAtmadarzana parama durlabha che. A paramAtmadarzananI prAptithI parama bhAvAvezamAM AvI jaI zrI AnaMdaghanajIe gAyuM che ke "caMdraprabhu mukha caMda re sakhI ! dekhaNa de ! upazama rasane kaMda...sakhI. seve sura nara iMda.sakhI. gatakalimala duHkha heM..re sakhi. suhama nigoda na dekhi sakhi. bAdara atihi vizeSa...re sakhI. paDhavI Au na pekhiye...sakhi. tela vAu na leza re....sakhI." ItyAdi, (juo. pR. 147). A tIrthakaradarzananI prApti vinA ja A jIva anAdi kALathI A saMsAramAM rakhaDaDyo che, ane tenI prApti thaye ja A jIvane saMsArathI vistAra thAya che. ane tenI prApti paNa nimala sAdhubhakti vinA-saMta sadgurunI bhakti vinA thatI nathI. jagatAraka prabhu vinavuM, vinataDI avadhAra re, tuja darizaNa viNa huM bhame, kALa anaMta apAra re."-zrI devacaMdrajI "nigraMtha bhagavAne praNatelA pavitra dharma mATe je je upamA ApIe te te nyUna ja che. AtmA anaMta kALa rakhaDyo te mAtra enA nirupama dharmanA abhAve 444 zI enI zailI !" -zrImad rAjacaMdra, patrAMka 31. (ra) AvuM parama addabhuta ne parama durlabha tIrtha karadazana eTale zuM ? tenA aneka artha ghaTe che. jemake-(1) prabhunI mudrAnuM-vItarAgabhAvasUcaka tadAkAra rasthApanArUpa pratimAnuM darzana, (2) tIrtha karanA guNasvarUpanuM sAmAnyapaNe sthUla darzana, (3) tattvanuM yathArtha tIrthakara daza darzana karI tatvadraSTA tIrtha kare yathAvat prarUpela tattvadarzana, (4) temanA nanA vividha paramAtma svarUpanuM sAkSAt darzana-sAkSAtkAra, ItyAdi prakAre A darzanane artha pratyeka prakAra anaMtara ke paraMpara rIte parama upakArI che. temAM prathamanA traNa prakAra paNa anukrame cethA prakAranA kAraNarUpa thavAthI upakArI thAya che. ane AvuM A parama upakArI tIrthaMkaradarzana paNa parama parama upakArI zrImad sadagurUthI ja samajAya che, mATe moTAmAM moTo upakAra zrImad saddaguru bhagavAnane ja che. saddagurunA upadeza vaNa, samajAya na jinarUpa; samajyA viNa upakAra ? samaye jinasvarUpa."-zrImadurAjacaMdrajI praNIta zrI Atmasiddhi Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (261) dImAdaSTi: sUma bedhanuM lakSaNa, tanya nirNayanI nyAyapaddhati ahIM pratiSedha karelA sUma bedhanuM lakSaNa batAvavA mATe kahe che - samyaghe tvAdibhedena loke yastattvanirNayaH / vedyasaMvedyapadataH sUkSmabodhaH sa ucyate // 65 // samyaga hetu AdithI je tatvanirNajya janamAMya; vidyasaMvedya padathI-te, sUkSma bedha kahevAya. 65. artha -samyapha hetu vagere bhede karIne, lekamAM je vedhasavedya pada thakI tasvanirNaya thAya che, te sUkSma bodha kahevAya che. vivecana "sUmabodha te paNa IhAMjI, samakita viNa na hoya; vedyasaMvedya pade kahyo che, te na avelve jeya...manamehana."-zrI . da. sajhAya 5 uparamAM sUphamabodha haju A daSTimAM na hoya ema kahyuM hatuM, tene khulAso karavA mATe "sUkSmabodha" eTale zuM? tenuM atra kathana che. hetu svarUpa ane phalathI karIne vidvata samAjarUpa lekamAM, paMDita jananA samudAyamAM, vedyasaMvedyapadathakI je sabhyaprakAre tattvanirNaya karavAmAM Ave, eTale ke paramArthane pariccheda karAya, paramArthanuM parijJAna thAya, tene sUkSama bodha" kahyo che. tatvanirNayanI nyAyapaddhati keIpaNu tatvane nirNaya karavo hoya, te te kAma sAcA paMDita jananuM-kharekhara vidvAnuM che, kAraNa ke teo ja hetuthI, varUpathI ane phaLathI tatvanI samyaka parIkSA karI, kaSa-cheda-tApa Adi prakArathI samyaka kasoTI karI, tatvane-paramArthane nirNaya karavAne samartha hoya che. teo sarva AgrahathI para heI, tattvanI madhyasthapaNe nyAya paddhatithI cakAsaNI kare che. jema kuzala nyAyAdhIza-nyAyamUrti nyAyatulA barAbara jALavIne pakSapAtarahitapaNe nyAya tole che, tema A nyAyapriya vidvajane paNa niSpakSapAtapaNe tatvanI tulanA kare che, kAraNa ke teo nyAyapaddhatimAM niSNAta hoya che. te A prakAre - vRttisAjU-sabhyapaNe, aviparIta vidhithI, ri -hetu Adi bhedathI; hetu, svarUpa ne kalanA bhedathI, DholakamAM, eTale ke vidyuta samAjamAM catarasanirNaya-je tatvanirNamA, paramArtha paricacheda. kayA kAraNathI ? te ke- ghavata:-vedyasaMvedyapada thakI, jenuM lakSaNa kahevAmAM Ave che evA dAvedya padathakI, sUkSmapoSaH sa 32 te-te sakSmadha, nipuNa bedha kahevAya che, ema artha che. Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cogadaSTisamuccaya (262) sAthe ja, 1. tattvanA niya karavAmAM nyAyavettAe prathama te (1) sAdhya nakkI kare che,* sAdhyanA svIkArarUpa amuka pakSa sthApe che, ane te pratyakSa AdithI abAdhita evA heAya che. te hetune viSaya prakAze che, mATe tenA prayAga karavA joIe, nahi teA lakSya vinAnA khANa jevI sthiti thai paDe, ema tee jANe che. ( 5 ) Ama sAdhya nizcita karI teo tenA hetu vicAre che. sAdhyane avinAbhAvI, eTale sAdhyane sAdhyA vinA na rahe--avazya te hetu kahevAya che. sAdhya ane hetunA sabaMdha avinAbhAvI eTale ke eka khIjA vinA na cAle evA che. tathAprakAre upapattithI ane anyathA prakAre anupapattithI, ema e prakAre hetunA prayeAgavaDe karIne sAdhyanI siddhi thAya che. Ama anyathA anupapannapaNuM eTale ke A ja prakAre ghaTe, khIjA prakAre na ghaTe, e hetunuM lakSaNa che. tenI apratIti, saMdeha ke viparyAsa hAya, tA hetvAbhAsa kahevAya che. te hetvAbhAsane A vicakSaNa puruSo prayatnathI vaje che. ( ) Ama hetuvaDe sAdhyanI siddhi karI, teo tenI dRSTAMtathI puSTi kare che. jemAM sAdhana-sAdhyanI vyApti vizeSe karIne saMbadhasmaraNathI vinizcita karavAmAM Ave te, sAdhanya thI dAMta che; ane jyAM sAdhya nivRtta thatAM sAdhanane paNa asa'bhava kahevAmAM Ave, te vaidha thI dRSTAMta che. aMtar vyAptithI ja sAdhyanI siddhi hoya, te khAdya udAharaNa sAtha ka che, nahi teA tenA abhAve vyatha che, (3) AvA dRSTAMtathI puSTi karatAM A nyAyavizAradA asiddha, apratIta, anyathApapanna, viruddha, te anaikAMtika evA sAdhamma thI upajatA daSTAMta deSo AvavA detA nathI, temaja apalakSaNa hetuthI upajatA sAdhyavikala vageredeSo paNa AvavA detA nathI. ane vaidhamyathI upajatA dRSTAMtadeSo dUrathI parihare che. Ama A vicakSaNa jane anumAnatra pramANathI niSNu evA samyak hetuvaDe sAdhyanI siddhi karI, ne nirdoSa dRSTAMtathI tenI puSTi karI, tattvanuM astitva sthApe che. sAdhyuM, hetu ane dAMta 2. tattvani yamAM bIjI vastu tattvanuM svarUpa vicAravAnI che. eTale tattvanuM svarUpa-svalakSaNa zuM che? tenA sAmAnya-vizeSa guNu zu che ? ene tee vicAra kare che. pratyeka vastu anekAMtasvarUpa che tenA eka dezane-aMzane grahaNa kare te naya kahevAya che. * te ekaniSTha nayAnI zrutamAgamAM pravRtti thakI saMpUNuM' aneA vinizcaya karAvanArU *66 sAdhyA vinAbhuvo hetorvaco yat pratipAdakam / parArthamanumAnaM tat pakSAdivacanAtmakam // anyathAnuvapannathuM hetojekSaLamIptim / tannattiyanTenivAsastanAmanA / / '' ityAdi. (vizeSa mATe juo) zrI siddhasena divAkarakRta zrI nyAyAvatAra, + " sAdhyA vinAbhuvo liGgAt sAdhyanizcAyaka smRtam 1 anumAna tarUvrata pramALayAta samakSatrata | '--nyAyAvatAra. Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprAdaSTi : bodhanuM sUkSmapaNuM zI rIte ? (263) syAdavAdamRta kahevAya che " evA pramANabhUta svAvAda zratano teo vaturavarUpa samajavA mATe Azraya kare che. zrutajJAne nayapatha lIje, anubhava AsvAdana kIje." -zrI devacaMdrajI. 3. tattvanirNayamAM trIjI vastu phI zuM te nirdhAravAnuM che. eTale amuka tattvanuM svarUpa nakkI karyuM, nizcita karyuM, tenuM phaLa zuM, pariNAma zuM, ane prastuta tatvanI phaLarUpa prApti kevA prakAre thAya, prastuta tattva kema niSpanna-siddha thAya, tenI phela vicAraNuM teo kare che. pramANabhUta evA sarvajJAnanuM * phala sAkSAt ajJAnanuM dUra thavuM te che, kevalajJAnanuM phala sukha ne upekSA che, ane bAkInA jJAnanuM phala grahaNa-tyAga buddhi upajavI te che, eTale ke salUnA grahaNa ane asatnA tyAgarUpa vivekabuddhi upajavI te che. aMdhakAra ajJAna sama, nAze jJAna prakAza." --zrImad rAjacaMdrajI. Ama vidvajane hetuthI svarUpathI ane phalathI tattvane samyapha, yathAsthita, avisaMvAdI evo nirNaya kare che, paramArthane suvinizcaya kare che, ane te karI zake che tenuM kAraNa vedhasaMvedya padanI prApti che. vedya eTale jANavA gyA jyAM saMvedAya che, samyapha prakAre jaNAya che, anubhavAya che, te vevasaMvedya pada kahevAya che. AnuM svarUpa have pachI graMthakAra maharSi kaheze. A je avisaMvAdI tavanirNaya vedhasaMvedya padathI thAya che, tene ja "sUkSma bodha" evuM nAma ApavAmAM AvyuM che. ahIMja vizeSathI pravRttinuM nimitta kahe che bhavAmbhodhisamuttArAtkarmavanavibhedataH / jJeyavyAptezca kAtsnyena sUkSmatvaM nAyamatra tu // 66 // vRtti:-mavAjhmodhittamuttArA-bhavasamudramAMthI samunnAraNathI, saMsArasAgaramAMthI pAra utAravA vaDe karIne, lokottara pravRttinA hetapaNAne lIdhe. tathA varmavastravirataH-karma rUpa vajInA vibhedathI,-apunaragrahaNathI vibhedavaDe karIne. yajJA zArcana-ane yavyAptinA kAryathI-saMpUrNapaNathI-samagrapaNAthI,-anaMta dharmAtmaka tatvanI pratipatti vaDe karIne, sUkSmavaM-sUkSmatva, sUkSmapaNuM, bedhanuM nipuNapaNuM. nAyamatra tu-paNa (A) A sUkSma bedha atre nathI hote. atre eTale dIprA dRSTimAM ane tenI nIcenI daSTiemAM nathI hota. navathI saMdhibhedanI asiddhine lIdhe, x nayAnAmekaniSThAnAM pravRtteH zrutavamani / sapUNArthavidhi thAkUbatamucare ||-nyAyAvatAra, * " pramANasya phalaM sAkSAdajJAnavinivarttanam / varudhdha guNopekSe vAcAkAnaphrAdhIH " -nyAyAvatAra, Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadaSTisamucaya bhavasAgara nistArathI, karma ja bhede ja; seya sakala vyApti thakI, sUkSmatA -ahiM na e ja. 66 artha:-bhavasamudranA samunnAraNa thakI, kamarUpa vajUnA vibheda thakI ane reya vyAptinA saMpUrNa paNa thakI sUkSmapaNuM hoya che, paNa (A) A sUma baMdha atreA dRSTimAM hotuM nathI. vivecana uparamAM je bodhanuM sUkamapaNuM kahyuM. te zA kAraNathI hoya che, te atra vivayuM cheH (1) saMsArasAgaranA nistArane lIdhe, (2) tathA kamarUpa vAnA vibhedane lIdhe, (3) tathA anaMta dharmAtmaka evuM je ya vastutatva tenA saMpUrNapaNAne lIdhe-samagrapaNAne lIdhe, A sUkSmapaNuM kahyuM che. te A prakAre : bodhanuM sUkSmapaNuM zI rIte? (1) jyAre A sUkSama bodha upaje che, tyAre jIva anaMta apAra evo bhavasAgara tarI jAya che, tene bhavanistAra thAya che. saMsArasamudra gempada je sukhethI lIlAmAM eLagI javAya evuM banI jAya che. Ama A sUkSma bhavasAgara bhavanistAra kare che, kAraNa ke te lokettara pravRttine hetu thaI paDe nistArathI che. athavA te jyAre jIvane bhavanistAra thavAnuM hoya che, jIva jyAre bhavasamudranA kAMThA pAse AvI pahoMce che, tyAre lokottara pravRttino hetubhUta e A sUkSmabodha prApta thAya che. ane Ama enA zIghra tArakapaNune lIdhe enuM sUphamapaNuM ghaTe che. (2) tathA kamarUpa vajane vibheda thAya che, tethI paNa A bedhanuM sUkSmapaNuM che. vaja (hIro) jema bheda-cUra muzkela che, tema kamanI mahAmeharUpa graMthi durbhedya bhedI duSkara che, teno atra vibheda thAya che. vibheda e ke jethI kamavajI apunagrahaNa hoya che, eTale ke evA prakAre bheda thAya ke pharIne vibhedathI tenuM tevA prakAre grahaNa karavApaNuM hoya nahiM. AvA karmavajInA vize dathI "tIvra saMkaleza-daDha kaSAyadaya thatuM nathI, tethI karIne te sadA niHzreyasAvaha-nirvANa hetu thAya che. + ane Ama te sUma bedhanuM kAraNa thaI paDe che. + "meroDani jAra vize na mUko meva tathA tIvra vikAmAtta sayA nicalAvaDa -zrI gibiMdu Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprAdaSTi : samasta vastunuM' anekAMta svarUpa (265) (3) temaja anaMtadharmAtmaka evA akhaMDa vastu-tattvanuM atra samagrapaNe ( Comprehensive & Collective ) grahaNa thAya che, tethI karIne paNa A bodhanuM sUphamapaNuM nIpaje che. kAraNa ke * syAdavAda ja e samasta vastutattvanuM sAdhaka anekAMta evuM eka akhalita arhat sarvasanuM zAsana che; ane te sarva anevastunA samagra kAMtAtmaka che ema anuzAsana kare che, kAraNa ke sarva vastune anekAMta grahaNathI svabhAva che. temAM je tat che. te ja atat che; je eka che te ja aneka che; je sat che, te ja asat che je nitya che, te ja anitya che,-ema eka vastunA vastRtvanuM sAdhanAra evuM je paraspara viruddha be zaktinuM prakAzana te anekAMta che. ema tattvavyavasthitithI pite pitAne vyavasthApita karate, alaL jaina zAsana e anekAMta vyavasthita che. A "anekAMta te paramAgamane* jIva-prANa che. ane janmAMdha puruSonA hAthInA svarUpa viSenA jhaghaDAne zamAvanAro, tathA sakala navilasitenA virodhane mathI nAkhanAre, e parama udAra gaMbhIra ne sarvagrAhI che. kAraNa ke te bhinna bhinna naya-apekSA lakSamAM rAkhI, judA judA daSTikoNathI samagra-saMpUrNa vastunuM svarUpa tapAse che, tethI paraspara kalaha karatA nAnI takarArane aMta Ave che, ane koI paNa prakAranA matAgrahane ubhavAnuM sthAna rahetuM nathI. tattvanA jIvanarUpa A anekAMtanA AvA parama abhuta camatkArika sarvasamAdhAnakArI svarUpathI mugdha thaIne, parama tatvajJoe udArazeSA ughoSaNA karI che ke- "anekAMta sivAya tatvavyavasthA nathI," te atyaMta satya che. *" syAdvAdo hi samastavastutattvasAdhakamekamaskhalitaM zAsanamarhatsarvajJasya / sa tu sarvamanekAMtAtmakamityanuzAsti sarvasyApi vastuno'nekAMtasvabhAvatvAt / + + tatra yadeva tattadevAtat , yadevaka tadevAnekaM, yadeva sattadevAsat , yadeva nityaM tadevA nityamityekavastuvastutvaniSpAdakaM parasparaviruddhazaktidvaya- . kAnamawtaH 19 (ItyAdi, anekAMtanI parama vizada hRdayaMgama vivecanA mATe juo) -zrI amRtacaMdrAcAryajI viracita samayasAra TakA pariziSTa. x "paramAgamasya jIvaM niSiddhajAtyaMdhasiMdhuravidhAnam / sakalanayavilasitAnAM virodhamathanaM namAmyanekAMtam // " -zrI amRtacaMdrAcAryajIpraNIta zrI puruSArthasiddhiupAya. " evaM tattvavyavasthityA svaM vyavasthApayansvayam / alaGgadhyaM zAsanaM jainamanekAMto vyavasthitaH // " -zrI amRtacaMdrAcAryajIkRta samayasAraTIkA-pariziSTa, + "imA samakSaM pratipakSasAkSiNA mudAraghoSAmudaghoSaNAM bruve / na vItarAgAtparamasti daivataM na cApyenakAntamRte nayasthitiH // " kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcAryajIkRta anya vyaya, hA Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (266) gidaSTisamucaya Ama anaMtadharmAtmaka akhaMDa vastutattvanuM saMpUrNa paNe-samagrapaNe (as a whole) atra grahaNa thAya che. eTale ke pratyeka vastumAM-dhamImAM anaMta dharma rahyA che, vastutatva anekAMta che, chatAM vastu eka akhaMDa ne abheda che,-ema samagrapaNe-saMpUrNapaNe ahIM vastu tattva samajAya che. tethI paNa A bodhanuM sUphamapaNuM hoya che. syAdvAdI vastu kahIe, tasu dharma anaMta lahaje; sAmAnya vizeSanuM dhAma, te dravyAstika pariNAma....svAmI sujAta."--zrI devacaMdrajI anaMta dharmAtmaka vastu atra, syAdvAdanuM zAsana eka chatra; syAdvAda mudrA jana jeha lepe, sarvasva tenuM nRpa leja kope."--(De. bhagavAnadAsa) Ama bhavasamudranA vistArane lIdhe, karmavAnA vibhedane lIdhe, tathA ya vastutatvanA samagrapaNe grahaNane lIdhe, -A bedhanuM sUmapaNuM kahyuM che, paraMtu AvA sUkSmapaNAvALe bedha haju A daSTimAM pragaTatuM nathI, temaja tenI nIcenI dRSTiemAM paNa hotuM nathI, kAraNa ke temAM tatvathI graMthibhedane abhAva hoya che. avedyasaMvedyapadaM yasmAdAsu tatholbaNam / pakSicchAyAjalacarapravRttyAbhamataH param // 67 // 5da aghasaMvedya te, tevuM prabala A sthAna; bIjuM pakSichAyA viSe, jalacara pravRtti samAna. 67. artha-kAraNa ke A pahelI cAra dRSTiemAM avedyasaMvedya pada tathA prakAre ulmaNaprabaLa hoca che; ane AnAthI bIju evuM je vevasaMvedya pada che, te te ahI paMkhInA paDachAyAmAM jalacaranI pravRtti jevuM hoya che. vivecana sUma bodha A mitrA vagere cAra dRSTiemAM nathI hota ema uparamAM kahyuM, tenuM kAraNa e che ke atre aghasaMvedya pada ubaNa-prabala hoya che ane AnAthI vRtti - vevaghATuM-- adyavedya padA-jenuM lakSaNa kahevAmAM AvanAra che te, varNAvAyu-kAraNa ke AmAM-mitrA Adi cAra daSTiemAM, tathoravaLa-tevuM ubaNu, te nivRtti di 5danA prakArathI prabala- uddhata, 'AichalakAvavAmaw-pakSInI chAyAmAM jalacaranI pravRtti jevuM', pakSInA paDachAyAmAM te pakSInI budithI jalacaranI pravRtti jevuM, : pUja-AnAthI para-bIjuM, eTale vaidyavedyapada, A dRSTimAM tAvika nathI hotuM, ema artha che, kAraNa ke aMthibhedanI siddhi che tethI karIna, A atAvika vedasarvapada paNa A mitrA Adi cAra daSTiemAM carama yathApravRttikaraNathI ja hoya che,-ema AcAryo Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprASTi avegha savaidya pada prabalaH vedha saMgha atAtvika (267) bIjuM-ulaTuM evuM je vedyasaMvedya pada te atre tAtvika hotuM nathI, paraMtu pakSInI chAyA pratye jalacaranI pravRtti jevuM mithyA-atAtvika hoya che. jema AkAzamAM paMkhI uDatuM hoya, tene paDachAye pANImAM paDe, ane te paDachAyAne paMkhI jANa kaI jalacara tene pakaDavAnI ceSTA kare-tenI pAchaLa doDe, paNa tenA hAthamAM kAMI AvatuM nahi hevAthI te ceSTA jema niSphaLa-mithyA jAya; tema A ve. saM. pada cAra daSTiemAM paNa vedasaMvedya pada te jalacaranI paDachAyA pAchaLa paDachAyArUpa deDavArUpa khATI niSphaLa pravRti jevuM hoI, yathArtha, tAtvika ( Real, Genuine) hetuM nathI, mithyA paDachAyArUpa (shadow-like) hoya che, mAtra tadAbhAsarUpa hoya che. kAraNa ke haju sudhI atra graMthibheda thaye nathI, eTale tAtvika vedyasaMvedyapadanI prApti hotI nathI, paNa atAtvika evuM vedyasaMvedyapada atre A mitrAdi pahelI cAra dRSTimAM hoya che, ane te paNa chelA yathApravRttakaraNavaDe karIne ja sAMpaDe che, ema AcArya bhagavaMtenuM kathana che, kAraNa ke karmavivararUpa piliye dvArapAla jyAre poLa arthAt tattamaMdiranuM mukhadvAra ughADe tyAre ja kharekharUM tattvadarzana thAya che. bhava anaMtamAM darzana dIThuM, prabhu ehavA dekhADejI; vikaTa graMtha je paLa piLiye, karmavivara ughADeche......... seva bhaviyAM vimala jisesara."--zrI yazovijayajI. A yathApravRttakaraNa AdinuM svarUpa AgaLa pahelI daSTinA varNanamAM kahevAI cUkayuM che. jIvane bhAvamala jyAre ghaNA kSINa thAya che, tyAre chellA pudgalAvartAmAM vattatA jIvane A chelluM yathApravRttakaraNa-AtmapariNAmavizeSa sAMpaDe che. yathApravRtta tethI karIne apUrva Atmaviyano ullAsa thaI "apUrvakaraNa thAya che. karaNAdi ane te pachI samyaktvanI prApti karAvyA vinA rahe ja nahiM-nivate ja nahi, evuM "anivRttikaraNa" hoya che. temAM java graMthi sudhI Ave tyAMsudhI yathApravRttakaraNa, graMthibheda karatAM apUrvakaraNa, ane graMthibheda karI chava samyaphavAbhimukha thAya tyAre anivRttakaraNa hoya che. AmAM A carama yathApravRttakaraNa pahelI cAra daSTiemAM sAMpaDe che. paNa samyakatvanI prApti te pAMcamI daSTithI ja hoya che, tyAra pahelAnI cAra dRSTi sudhI te mithyAtva ja hoya che. (juo pR. 46, 170 ) Ama pahelI cAra daSTiomAM mithyAtvane sabhAva hovAthI " avedyasaMvedya pada? ulabaNa-utkaTa prakAranuM hoya che, bahu baLavAna hoya che, jethI dazanAmahane lIdhe jIvanI mehadazA haju hoya che. ane atre vedyasaMvedyapada je hoya che te sthala bAdha tAttvika-vAstavika hetuM nathI, paNa tadAbhAsarUpa-paDachAyArUpa atAtvika Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (268). gyadaSTisamucaya evuM hoya che, eTale jIvanI jJAnadazA hatI nathI. eTalA mATe ja A pahelI cAra dRSTiemAM jIvane je kAMI tattvajJAnano baMdha thato dekhAya che, te mAtra uparachale ne uparaTapakAne hoya che, sthUla prakAranuM hoya che, paNa UDe ne tavarahasyagAmI e sUkSama heto nathI. A uparathI-pustaka vAMcIne ke ahIMthI tahIthI kaMIka jANIne uparachalA tatvabodhathI potAnuM jJAnIpaNuM mAnI besanArA paMDitamae ke jJAnIonA anubhavanI malAIrUpa "taiyAra mAla" para besI gayelA zuSka adhyAtmIoe ghaNe dhaDa levA jevuM che, A uparathI ghaNe bedha levA jevuM che. kAraNa ke samyaktvanI prApti te upara kahyuM levA yogya dhaDe tema pAMcamI daSTimAM ghaNI UMcI dazA prApta thaye hoya che, ane tenI prApti pUrve prathama cAra dRSTimAM ke apUrva guNagaNa prApta karavo paDe che, te te pratyeka dRSTimAM vistArathI varNavyuM che. te yakta "guNasthAna prApta karyA vinA samyaktvanI yogyatA paNa prApta thatI nathI. chatAM tathArUpa AtmabhAvanI prApti vinA, mehabhAva rahita evI tathArUpa jJAnadazA vinA, pitAne "jJAnI" mAnI besavAnI "kalpanA karavI te kalpanA" ja che, ane te potAnA AtmAne vaMcavA chetaravA barAbara che. kAraNa ke " dazAnuM phaLa che, mAnyAnuM phaLa nathI "-e parama tatvaSTA zrImad rAjacaMdrajInuM saMkelkIrNa vacanAmRta atra barAbara lAgu paDe che. mehabhAva kSaya hoya jyAM athavA heya prazAMta, te kahiye jJAnI dazA, bAkI kahiye brAMta. sakaLa jagata te eThavat , athavA svapna samAna; te kahiye jJAnI dazA, bAkI vAcAjJAna" -zrImad rAjacaMdrajIpraNIta Atmasiddhi. A ema kema che? te mATe kahe che - apAyazaktimAlinyaM sUkSmabodhavibaMdhakRt / naitadvato'yaM tattattve kadAcidupajAyate // 68 // apAyazakti mAlitya kare, sUkSma bodha pratibaMdha eha-vaMtane tatvamAM, kadI na A upajata. 68. artha -apAya zaktinuM malinapaNuM sUphamadhane pratibaMdha karanAruM che, tethI karIne A apAyazaktinA malinapaNAvALAne tatvaviSayamAM A sUkSma bedha kadI upaja nathI. 1 jUti -apAyamarivye apAyazaktinuM mAlitya, narakAdi apAyazaktinuM malinapaNuM, zuM ? te ke-sUkSmAvigaMdhA-sUma bedhane vibaMdha-pratibaMdha karanAruM che, kAraNa ke apAyahetu enA sevanarU5 kilaSTa bIjane bhAva-hovApaNuM che, tethI karIne. nitADacaM--e apAyazaktinA malinapaNAvALAne A-sUkSma baMdha nathI, tata-tethI karIne, tarave-tattva viSayamAM, rAhunAte-kadI upaja, avaMya evA sthUla bebIjanA bhAvathI-hovApaNAthI. Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTi : sUkSmabodharedhaka apAya-zaktimAlinya (ra69) vivecana uparamAM ema je kahyuM ke A mitrA Adi cAra daSTimAM adyasaMvedya pada prabaLa hoya che, paNa tAtvika evuM vevasaMvedya pada paNa hetuM nathI, ane tethI karIne sUkSma bodha atra hoto nathI, te zA kAraNathI ema hoya che, teno ahIM spaSTa apAya zakti khulAso karyo che. naraka vagere apAyanuM je zaktirUpa malinapaNuM che, te mAlinya sUkSma bodhane vibaMdha-pratibaMdha karanAruM, dhanAruM--aTakAvanAruM che. kAraNa ke naraka vagere Ape evA apAyahetuonuM-kilaSTa karmanA kAraNonuM AsevanarUpa bIja haju ahIM sattAmAM che, zaktirUpe rahyuM che. A apAya eTale zuM ? * "nirupakrama nAmathI oLakhAtuM evuM pUrva karma ja apAya che, ema nirapAya puruSe kahe che, A apAyarUpa vicitra karma pApa Azaya upajAve che." ane pApa Azaya upajAvanAruM A apAyarUpa liSTa karmanuM bIja jyAM sudhI zaktirUpe paNa hoya che, tyAMsudhI te sUkSama bodha upajavA detuM nathI, kAraNa ke te cittanuM evuM malinapaNuM upajAve che ke temAM sUkSma bedhane aMtaHpraveza thaI sUkSmabodha zakatuM nathI. melI pATI para jema cokhA akSara lakhI zakAtA nathI, redhaka tema cittanI pATI jyAM sudhI malina hoya tyAM sudhI temAM sUphama bedharUpa cekhA akSara lakhI zakAtA nathI, jema cIkAzavALI sapATI ( Greasy surface) para pANI TharatuM nathI, tema kilaSTa karmamalathI cIkaNI cittabhUmi para sUkSma bodharUpa nirmala jala TharatuM nathI-pravezatuM nathI. A apAyabIjarUpa kIDo aMdarathI jyAM sudhI aMtarane kerI khAte hoya, tyAM sudhI tattvasaMbadhI sU dha utpattinI AzA rAkhavI AkAzakusumavat phegaTa che, tyAM sudhI je baMdha thAya te pile ja-pokaLa ja rahevAne. kAraNa ke te zaktirUpe raheluM apAya-bIja paNa jyAM sudhI hoya, tyAM sudhI te sUphama bodhane ADA aMtarAyarUpa thaI paDe che, eTaluM ja nahi, paNa tathArUpa nimitta pAmI temAMthI vRkSa thaI tevA vyakta phala pariNAmanI paNa saMbhAvanA rahe che. bIjamAMthI jyAM sudhI roganuM bIja na gayuM hoya, roga nimULa na thayo hoya, vRkSa tyAMsudhI roga kayAre uMbarI nIkaLaze, kayAre uthale mAraze, te kahI zakatuM nathI; tema apAyabIja paNa jyAM sudhI hoya, tyAM sudhI te kyAre ubarI AvI-kta svarUpe phUlIphAlI AtmAnA svAthyane bagADI nAMkhaze, te kaLI zakAtuM nathI. Ama A apAyazaktinuM malinapaNuM kharekhara ! apAyarUpa ja thaI paDe che, kAraNa ke tenA thakI apAya (apa+Aya) thAya che, Avela lAbha hAthamAMthI cAlyo * "apAyamA. nipAyA: purAtano pApArAya citra nipasaMjJaE >>- gabinda. Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ra70) yogadaSTisamucaya jAya che, eTale ke je kAMI bedhana lAbha thAya, te sUkSmajodharUpa ISTa pariNAma ApyA vinA cAlyA jAya che. ane Ama AvA apAyanuM-kilaSTa kamaMdaSanuM bIjarUpa-zaktirUpa malinapaNuM jenAmAM hoya, tene sUmabodhanI prApti hetI nathI, eTale ke tatvaviSayanuM aMtargata rahasyabhUta jJAna hotuM nathI, tattvanI UMDI yathArtha sAMgopAMga samajaNa hotI sthalabadha to nathI. te paNa A mitrAdi cAra daSTimAM tattvasaMbaMdhI skUla bedha te hAya ja avazya hoya che, kAraNa ke avaMdhya-amegha-acUka evA sthala bodha bIjanuM atra hovApaNuM che, ane te avaMdhya hoI, AgaLa upara bhAvI zubha phaLa pariNAmanuM eTale ke bhAvI sUkSma bedhanuM kAraNa thaI paDe che. sUkama bodha te paNa IhAjI, samakti viNa na hoya."--che. sajhAya. Ama che tethI karIne- apAyadarzanaM tasmAcchratadIpAna tAttvikam / tadAbhAlaMbanaM tvasya tathA pApe pravRttitaH // 69 // zradIpathI tAvika nA apAya darzana tAsa; tevI pApa pravRttithI, te hoya tadAbhAsa, 60 artha--tethI karIne kRtarUpa dIpakathI enuM apAya darzana tAvika hetuM nathI, paNa ene tenI AbhAnuM-tadAbhAsanuM avalaMbana hoya che, kAraNa ke tevA prakAre pApamAM enI pravRtti hoya che. vivecana Ama apAyazaktinA malinapaNane lIdhe sthala bodha atre hoya che, paNa sUphamabedha nathI hoto, tethI karIne AgamarUpa dIpakavaDe karIne A daSTivALAne apAyadarzana eTale vRtti -apAyavanam -apAyadarzana, apAyanuM-deSanuM darzana, tamAZ-tethI karIne, zratItta-zrutarUpa dIpathI, AgamathI, tAjiktAtvika nathI hotuM, pAramArthika nathI hotuM, kazya-AnuM-ema saMbaMdha che. tAmArcane ta--paNa tenI AbhAnA avalaMbanavALa te, paramArthabhAviSayI te bhrAMtithI hoya che. (eTale ke tavAbhAsa, paramArthabhAsarUpa apAyadarzana hoya che, tavadarzana nahiM). zA kAraNathI ? te ke-tathA Tamtti: tevA prakAre pApamAM 4 pravRttithI, tevA prakAre vicitra anAga-ajANatA prakArathI pApamAM pravRtti hoya che teTalA mATe. pAThAMtara-zA-arthAta apAyamAM, pAparUpa cheSamAM, Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprAdaSTi : Agama-dI, tattvAbhAsarUpa skUla baMdha (271) ke kilaSTa karyadoSanuM je darzana thAya che, te tAtvika-pAramArthika hotuM nathI, paraMtu tatvanAparamArthanA AbhAsarUpa, tatvAbhAsarUpa, paramArthAbhAsarUpa hoya che, tadAbhAsarUpa hoya che. AgamarUpa dI mehadhakAra bharyA A lekamAM sarva padArthanuM yathArtha darzana karAve che, ane AtmasvarUpane apAya-hAni pahoMcADanAra evA liSTa karmarUpa apAyanuM samyaga savarUpa dekhADI te kamaSane kema dUra kare tene sAce raste batAve che. jemake Agama-dIpaka -A AtmA svarUpathI zuddha, buddha, caitanyaghana svayaMti ne sukhadhAma che. paNa ajIvarUpa jaDa karmanA deSathI tenuM te zuddha svarUpa avarAyuM-DhaMkAI gayuM che. tenA sahajAnmasvarUpane apAya-hAni pahoMcela che, ane A puNya-pAparUpa karma apAyathI te narakAdi cAra gatirUpa saMsAramAM paribhramaNa kare che. atrata-viSaya-kaSAya AdithI te karmane Azrava thAya che ne pachI baMdha thAya che. dazavidha dharma Adi saMvarathI navAM karmo AvatA aTakI jAya che, ne tapathI jUnA karmonI nirjarA thAya che.-kharI jAya che. ane Ama sarva karmone kSaya thaye, AtmAnA zuddha svabhAvanA pragaTapaNArUpa mokSa thAya che. karma bhAva ajJAna che, makSa bhAva nija vAsa; aMdhakAra ajJAna sama, nAze jJAna prakAza. AtmA sat caitanyamaya, sarvAbhAsa rahita, jethI kevaLa pAmiye, mikSapaMtha te rIta. je je kAraNa baMdhanA, teha baMdhane paMtha; te kAraNa chedaka dazA, mokSapaMtha bhava aMta. makSa kahyo nija zuddhatA, te pAme te paMtha; samajAvyo saMkSepamAM, sakaLa mArga nigraMtha. zuddha buddha caitanyaghana, svayaMti sukhadhAma; bIjuM kahiye keTaluM, kara vicAra te pAma." -zrImad rAjacaMdrapraNIta zrI Atmasiddhi ItyAdi prakAre sadAgamarUpa dIpaka tattvanuM samyapha svarUpa prakAze che, karma-AtmAne saMbaMdha darzAvI te karma-apAya dUra karavAne zuddha mArge spaSTapaNe dekhADe che. tathApi A jIvanI tevA sUma baMdhanI UNapane lIdhe tene yathArtha tatvadarzana thatuM nathI. Agama35 dIpakanA prakAzathI je ke A jIvane kamarUpa apAya doSanuM sthUla svarUpa bhAsyamAna thAya che, te paNa baMdhanI daSTimaMdatAne lIdhe tene tenuM tAtvika svarUpa-paramArtha svarUpa haju samajAtuM nathI, barAbara lakSamAM AvatuM nathI. Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (272) gadaSTisamuccaya eTale tene A sthUla baMdha tattvAbhAsarUpa, paramArthAbhAsarUpa hoya che, uparachale ne paDachAyA je (Shadow-like) hoya che. Ama A sthUla bedha tavana-paramArthane AbhAsa Ape evo hoya che, paNa tatvathI cittamAM aMta:pravezarUpatattvAbhAsarUpa sajajaDa chApa lAgI jAya evo hato nathI. ethI karIne upara uparathI te skUla bodha A jIvane AtmA-karma apAya Adino baMdha hoya evuM dekhAya che, evo AbhAsa upaje che. kAraNa ke zratazravaNAdi dvArA tevA sthUla prakAre jANa tevI vAta paNa te kare che; paraMtu tene te bodha tatvathI nahi heI, bhrAMtirUpa hoya che, kharekharI aMta:pratItirUpa hoto nathI. kAraNa ke A dRSTimAM vartato jIva haju ajANatAM paNa tevA prakAranA nAnAvidha pApamAM pravRtti kare che, tethI karIne ema jaNAya che ke haju tene narakAdi apAyanuM tatvathI darzana thayuM nathI; je thayuM hota te te bhISaNa narakAdi gatinA anaMta duHkhathI bhaya pAmIne te te pApathI Darato rahI-pApabhIru rahI, tathA prakAranI pApapravRtimAM ajANyuM paNa pravartata nahiM, tethI dUrathIja bhAgata. ato'nyaduttarAsvasmAta pApe karmAgaso'pi hi / taptalohapadanyAsatulyA vRttiH kvacidyadi // 7 // pada aghasaghathI, anya vedhasaMvedya te te chellI cAra te, daSTimAMja saMvedya, AthI karma aparAdhathI, pApakarmamAM keya; tasa lehupada nyAsa sama, vRtti kavacita ja hoya. 70 artha -A avevasaMvedya padathI anya evuM je vedyasaMvedya pada che, te pAchalI cAra daSTiemAM hoya che. ane A vevasaMvedya padane lIdhe, karmanA aparAdhathI paNa pApamAM je kavacit pravRtti hoya, te te paNa tapelA leDhA para paga mUkavA jevI hoya che. vivecana e pada graMthi vibhedathIjI, chellI pApa pravRti; tapta leha pada dhRti samIjI, aMtasamaya nivRtti manamehana"--. sajajhA. 4-7 kRttiH-toDavat uttarA--AnAthI eTale prakramathI prastuta adyasaMvedya padathI anya te vedya vidya padauttara eTale sthira Adi pAchalI cAra dRSTiomAM hoya che. tamA-AnA thakI, A dyasaMvedya pada thakI, -pApakarmamAM, hiMsA AdimAM, varmAnagari hi-kamane aparAdhathI paNa, (kamanA doSe karIne paNa ), zuM ? te ke-topabhyAsatunyA kuttiH-leha56nyAsa tulya vRtti, eTale tapelA loDhA para paga mUkavA jevI vRtti,-apAyamAM-apAya thAya tyAre saMvegasAra-saMvegapradhAna e sI, vidya-kavacita hoya te hoya, paNa prAye te hotI ja nathI. Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTi : takhtaloha pada vyAsavRtti, bhAva apratibaMdha (273) uparamAM je adyasaMvedya pada kahyuM, tenAthI itara-bIjuM evuM je vedasaMvedya pada che, te sthira vagere pAchalI cAra daSTiemAM hoya che. ane A vedyasaMvedyapadanA parama prabhAvathI A dRSTivALo jogIjana apAyamAM athavA pApamAM taptAhapada prAye pravRtti karatA ja nathI; ane pUrva karmanA deSa karIne paNa je nyAsavRtti kavacit kare, te tenI te pApa pravRtti, taptAhapadanyAsa jevI, eTale ke tapelA leDhA para mUkavA jevI hoya che. jema tapelA leDhA para paga mUkatAM tarata ja AMcako anubhavAya che, paNa tyAM jhAjho vakhata sthiti karate nathI, tarata ja ApoApa pAcho kheMcI levAya che, tema A daSTivALe mahAtmA samyagU- -- dRSTi puruSa eTale badhe pApabhIru hoya che, eTale badhe pApathI Darato rahe che, ke kavacit karmanA aparAdhane lIdhe paNa je jANatAM-ajANatAM paNa tenI hiMsAdi pApamAM kaMI pravRtti thaI jAya, to te tarata ekadama AMcaka anubhave che, pApamAM te jhAjho vakhata Takato nathI, tyAMthI te takSaNa ja pAcho vaLI jAya che-pratikramI jAya che. ane te pravRtti paNa te atyaMta nIrasapaNe-aMtaraMga khedapaNe kare che, AtmabhAvathI te karate ja nathI; nirvasa pariNAmathI karato nathI, pUrva karmathI prerAIne parANe na chUTake karavI paDe te kare che. A samyagra daSTi jIva kAyapAtI ja + kAyapAtI, paNa hoya che, kAyAthI ja enuM patana thAya che, eTale ke kAyA mAtrathI ja cittapAtI nahiM te kavacit pApamAM paDe-pApakriyA kare, paNa te cittapAtI te heto ja nathI, cittathI tenuM kadI pApamAM patana thatuM ja nathI. kAraNa ke te bhinnagraMthi samyagadaSTi puruSanuM citta mokSamAM hoya che je zarIra saMsAramAM hoya che. ri ma tanu ." eTale tene sarva ja ga-dharma arthAdi saMbaMdhI vyApAra garUpa ja hoya che. zrI kRSNAdikanI kriyA udAsIna jevI hatI. je jIvane samyatva utpanna thAya, tene sarva prakAranI saMsArI kiyA rasarahitapaNe thavI saMbhave che. ghaNuM karI evI koI paNa kiyA te jIvanI hotI nathI ke jethI paramArthane viSe bhrAMti thAya; saMsArakriyAmAM ane jyAM sudhI paramArthane viSe bhrAMti thAya nahIM tyAM sudhI nIrasapaNu bIjI kriyAthI samyaktvane bAdha thAya nahIM. x x x samyagadaSTi jIva te saMsArane bhajato dekhAya che, te pUrve nibaMdhana karelAM + "yatina pad vodhisattva: pavitA na cittapAtinastAvadetadatrApi yuktimat // bhinnagranthestu yatprAyo mokSe cittaM bhave tanuH / taraya tarasa ivendra cono goLo hi mAvataH " --zrI yogabiMdu, Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (274) gadaSTisamuccaya evAM prArabdha karmathI dekhAya che. vAstavyapaNe bhAvathI te saMsAramAM tene pratibaMdha ghaTe nahiM. pUrva karmanA udayarUpa bhayathI ghaTe che. eTale aMze bhAva pratibaMdha na hoya teTale aMze ja samyaphadaSTipaNuM te jIvane hoya che. anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA ane lebha samyakatva sivAya gayAM saMbhave nahi, ema je kahevAya che te yathArtha che. x x x paramArthamArganuM lakSaNa e che ke aparamArthane bhajatAM jIva badhA prakAre kAyara thayA kare, sukhe athavA dukhe. duHkhamAM kAyarapaNuM kadApi bIjA nuM paNa saMbhave che. paNa saMsArasukhanI prAptimAM paNa kAyarapaNuM, te sukhanuM aNagamavApaNuM, nIrasa paNuM paramArtha mAgI puruSanuM hoya che." ( vizeSa mATe juo)-zrImad rAjacaMdra. patrAMka 375. (459) Ama samyagadaSTi puruSanI samasta saMsAra ceSTA, bhAvapratibaMdha vinAnI hoya che, anAsakta bhAvavALI hoya che. AnuM uttama daSTAMta zrI jinezvara bhagavAna che. teo gRhasthAvAsamAM hatA tyAre paNa parama vairAgyathI vAsita hatA. bhegI chatAM gI hatA. saMsAramAM anAsaktabhAve jalakamalavat nilepa rahyA hatA. AvuM temanuM leTettara citra caritra AcAryonA AcArya jevA samartha kavivara yazovijayajI upAdhyAyajIe suMdara bhAvavAhI zabdomAM AlekhyuM che kerAga bhare jana mana rahe, paNa tihu kALa vairAga; citta tamArA re samudrane, kaI na pAme che tAga... zrI zreyAMsa kRpA karo." zrIyazovijayajI "yadA marunnareMdrazrIstvayA nAthopabhujyate / yatra tatra ratirnAma viraktatvaM tadApi te // " -zrI hemacaMdrAcAryajI kRta zrI vItarAgastava ane evuM ja ujajavala jIvatuM jAgatuM javalaMta daSTAMta vartamAnayugamAM zrImada rAjacaMdrajI jevA parama adhyAtmAgI samyagadaSTi vItarAga puruSe pitAnA uttama adhyAtmacaritrathI pUruM pADyuM che. te temanuM adhyAtma jIvana jemAM otaprota guMthAyeluM che evA temanA vacanAmRtane madhyastha bhAvathI sAdyata avakanArane sahaje pratIta thAya che. dAkhalA tarIke-- rAtri ane divasa eka paramArtha viSayanuM ja manana rahe che. AhAra paNa e ja che, nidrA paNa e ja che, zayana paNa e ja che, svapna paNa e ja che, bhaya paNa e ja che, bhega paNa e ja che, parigraha paNa e ja che, calana paNa e ja che, Asana paNa e ja che. Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTiH samyagraSTinuM saMsArakriyAmAM nirasapaNuM -udAsInapaNuM (275) adhika zuM kahevuM ? hADa, mAMsa ane tenI miMjAne eka ja e ja raMganuM raMgana che. eka rema paNa ene ja jANe vicAra kare che. "cittanI dazA caitanyamaya rahyA kare che, jethI vyavahAranA badhAM kArya ghaNuM karIne avyavasthAthI karIe chIe." amane te evI jaMjALa viSe udAsInapaNuM vate che. amAre viSe vatate parama vairAgya vyavahArane viSe kayAreya mane maLavA detA nathI. je ke amAruM citta netra jevuM che. netrane viSe bIjA avayavanI peThe eka rajakaNa paNa sahana thaI zake nahIM. bIjA avayavarUpa anya citta che, amane vate che evuM citta te netrarUpa che. XXX AvI sthiti chatAM upAdhioga te baLavAnapaNe ArAdhiye chIe. e vedavuM vikaTa ochuM lAgatuM nathI, kAraNa ke AMkhanI pAse jamInanI retI upaDAvavAnuM kArya thavArUpa thAya che; te jema du:khe, atyaMta dukhe thavuM vikaTa che, tema cittane upAdhi te pariNAmarUpa thavA barAbara che. sugamapaNue sthita citta hevAthI vedanAne samyaphaprakAre vede che, akhaMDa samAdhipaNe vede che." ItyAdi. (vizeSa mATe juo) zrImad rAjacaMdra. A uparathI samajI zakAze ke samyagadaSTi jIva prAye pApa Acare ja nahi, ane kadAcane pUrva karmanI preraNAthI-prArabdha udayathI te kiMcitmAtra paNa kavacit Acare, te te nirvasa pariNAmathI to tema kare ja nahi, tethI karIne tene baMdhax samyagadaSTine paNa a9pa hoya che. te pApakarma AcaratAM paNa tene tapAvelA leDhA para alapa baMdha paga mUkavAnI jema ekadama AMcako lAge che, arerATI upaje che, ne hRdayanA UMDANamAMthI cittanA sAcA bhAvathI atyaMta atyaMta kheda thAya che. kAraNa ke jeNe samakita amRta rasane leza paNa svAda cAkhe, tene bAkasabukasa jevA bIjA rasa kema game ? tuja samakita rasasvAdane jANa, pApa kubhakate he bahu dina seviyuMjI; seve je karamane joge tehi, vAM che te samakita amRta dhure lakhyuM che. jANe re jeNe tuja guNa leza, bIjA re rasa tehane mana navi gamejI. cAkhyo che jeNe amI lava leza, bAkasabukasa tasa na ruce kimejI."--zrI yazovijayajI A evA prakAranI kema hoya che? te mATe kahe che - x "sammaviTThI jIvo jaivi hu pAvaM samAyare kiMci / kapANi ho vaMdho nA nidhae kuLag / zrI pratikramaNusUtra-vaMdittA sUtra Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (276) gadaSTisamuccaya vedyasaMvedyapadataH saMvegAtizayAditi / caramaiva bhavatyeSA punartutyayogataH // 71 // saMgatizaye karI, vadyasaMvedya prabhAva; puna: durgati agathI, chellI hoya A sAva, 71 artha :-vedyasaMvedya padathakI saMgatizayane lIdhe, A pApapravRtti chelI ja hoya che, kAraNake (tene) pharIne durgatine vega hetuM nathI. vivecana uparanA lekamAM ema kahyuM ke vedyasaMvedya padavALAne kadAca pApapravRtti je thAya, te te tapelA loDhA para paga mUkavA jevI hoya che, eTale karmoSa vaze te karatAM tene aMtaraMga kheda-pazcAttAparUpa tIvra baLatarA thAya che. AvI vilakSaNa prakAranI maMdatama rasavALI A pravRtti kema hoya che? tene ahIM khulAso hoya che. prathama te vedyasaMvedyapadanI prApti thaI hovAne lIdhe ja AvI pravRtti hoya che. A vedyasaMvedyapada (samyagadarzana) graMthibhedathI prApta thAya che, tenuM svarUpa nice kahevAmAM Avaze. atyaMta dAruNa evI karmagraMthine zubha bhAvavaDe bhedI nAMkhIne kadAcit koIka ja te darzanane pAme che." vRtti vecApato-vidyAsa vidya pada thI, jenuM lakSaNa kahevAmAM Avaze te vedasaMvedya padane lIdhe, saMvefrtirAva7-saMvega atizayathI, atizaya saMvegane lIdhe, rAmaitra maratyeSAA pApapravRtti cheTalI ja hoya che. zA kAraNathI? te ke-punatyayota -punaH-pharIne durgatinA ayogathI, pharIne durgatine vega thatuM nathI teTalA mATe. zreNika AdinA udAharaNa uparathI. zaMkA-jenuM sadarzana pratipatita (AvIne pAchuM paDI gayuM che) thayuM che, evA anaMta saMsArIone anekavAra durgatine vega hoya che, eTalA mATe A yata kiMcita che. ( AmAM kAMI sAra nathI). kAraNake amArA abhiprAyanuM parijJAna nathI-amAro abhiprAya barAbara samajAyo nathI. kSAyika samyagRSTine ja naiRyika vidyasaMvedya padane bhAva hoya che, evA abhiprAyathI e (samyagadarzana) vyAvahArika che. temaja A ja (nizcaya vedyasaMvedya pada) cArusuMdara che, kAraNa ke e hotAM, prAye durgatimAM paNa mAnasa duHkhane abhAva hoya che,-ja taMdulanI jema (vajInA cekhAnI jema) Ane bhAva pAkane aga hoya che tene lIdhe, paNa AnAthI bIjuM evuM vyAvahArika vedhasaMvidha pada te ekatithI ja acA-asuMdara che. * tadarzanamavApnoti karmagraMthiM sudAruNam / nirbhidya zubhabhAvena kadAcitkazcideva hi // sati cAsminnasau dhanyaH samyagdarzanasaMyutaH / tattvazraddhAnapUtAtmA na ramate bhodadhau // " - maharSi haribhadrAcAryajI kRta zAstravArtAsamuccaya, Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTi : savegAtizaya-samyagadarzanane apUva mahimA (277) bIjuM te savegAtizaya-atizaya saMvegane lIdhe AvI pravRtti hoya che. ane A saMvegAtizaya paNa vedhasaMvedyapadanI prAptinuM phaLa pariNAma che. kAraNa ke samyagadarzana thatAM, bhavasAgaranuM sAcesAcuM svarUpa pratIta thAya che, saMsAranuM dAruNa saMvega=atyaMta anaMta duHkhamaya svarUpa sAkSAt jaNAya che ane AtmAnuM anaMta vega sukhamaya svarUpa pratyakSa pragaTa anubhavagocara thAya che. eTale te jIva AvA du:khamaya bhayarUpa saMsAramAM ramatuM nathI, paNa jema bhayasthAnathI ke mUThIo vALIne vege dUra bhAgI jAya, tema A samyagdaSTi mumukSu jIva paNa saMvegathIatyaMta vegathI te saMsArathI bhaDakIne bhAge che. kSaNabhara tene saMsAranI mohinI rucikara lAgatI nathI. zrImad rAjacaMdrajInuM parama saMvegabhAvamaya vacanAmRta che ke he nAtha ! sAtamI tamatamaprabhA narkanI vedanA maLI hoya te vakhate sammata karata. paNa jaganI mAhitI sammata thatI nathI."-zrImad rAjacaMdrajI. naM. 58 (85) athavA saMvega eTale atyaMta mekSAbhilASa, tIvra mumukSu paNuM. samyagadaSTi puruSe sahaja AtmasvarUpane paramAnaMdamaya rasAsvAda karyo che, adbhuta samakita amRtarasa cAkhe che, eTale svAbhAvika rIte ja tenI sahaja AtmapariNati atyaMta saMvegathIsaMvega=kSA- atyaMta atyaMta vegathI sahajAnmasvarUpe sthitirUpa mekSa bhaNI doDe bhilASa che. eTale ke jema bane tema tvarAthI samasta saMsArabaMdhanathI chUTI, sakala karmanAlamAMthI mukta thaI, AtmasvabhAvarUpa mokSa pAmavAnI tene utkaTaatizaya IcchA hoya che. kAraNa ke te bhAve che ke-janma, mRtyu, jarA, vyAdhi, roga, zoka vagerethI upadrava pAmI rahele A bhayaMkara bhavasAgara puruSone kevaLa kalezanuM ja kAraNa thAya che, ane sukhanuM kAraNa te mAtra mekSa ja che, ke je mekSa janma vagere kalezathI rahita, bhayazaktithI vimukta ane sadA vyAbAdhAthI vajita che "+ ane Ave tIvra mokSAbhilASarUpa saMga hovAthI, upalakSaNathI te mokSanA sAdhanarUpakAraNarUpa ahaMdabhakti-vAtsalya vagere satUsAdhana pratye paNa saMvega-parama rucibhAva dharAve che. kAraNa ke kAraNathI ja kAryanipatti-kAryasiddhi thAya che, saMvega=parama e akhaMDa sanAtana siddhAMta trikAlAbAdhita nizcala nizcaya te hadayamAM bhaktirAga avadhAre che. eTale te bhagavAna aha tenI bhakti-vAtsalya Adi pratye saMvegathI-atyaMta vegathI, pUrNa utsAhathI, parama AtmollAsathI, + "janmamRtyunAvyAnavAyu duH. klezAya kevala puMsAmaho bhImo bhavodadhiH // sukhAya tu paraM mokSo janmAdiklezabarjitaH / / aparAyA vinamo cAvavAnA sI -zAstravArtAsamuccaya, Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (278) gadaSTisamuccaya atyaMta cittaprasannatAthI pravarte che. ane jema pANInuM pUra rokayuM rakAtuM nathI, tema samyagadaSTine A sasAdhana pratyene atyaMta vega-saMvega-adamya utsAha rekyo rokAto nathI. " yathA samyaktvabhAvasya saMvego lakSaNaM guNaH / sa copalakSyate bhaktivAtsalyenA'thavAhatAm // maharSi amRtacaMdrAcAryajIkRta paMcAdhyAyI. kAraNathI kAraja have, e zrI jina mukha vANajinavara ! puSTa hetu muja siddhinA, jANa kIdha pramANa...jinavara !"--zrI devacaMdrajI. jinase bhAva vinA kabU , nahiM chUTata duHkhadAva."--zrImad rAjacaMdrajI. Ama vedasaMvedya padanA pratApe, uparokta traNe arthamAM saMveganI prApti hoya che. eTale A samyagadaSTi mumukSu AtmAthI jIva atyaMta saMvegathI-atyaMta atyaMta vegathI saMsArathI dUra bhAge che, atyaMta saMvegathI mokSa pratye doDe che, atyaMta saMvegathI-paramollAsathI -parama bhaktirAgathI jinabhakti Adi ekSasAdhanane ArAdhe che. ane Ama vedhasaMvedyapadanI prApti thaI hovAthI, tathA saMvegAtizaya upa hovAthI, uparamAM kahI te takhtalohapadanyAsa jevI pApapravRtti kadAca hoya te hoya; ane te paNa carama-eTale chellI ja, chevaTanI ja hoya che, have pachI bhaviSyamAM koI kALe tenAthI tevI pApapravRtti pharIthI thavI saMbhavatI nathI. A pApa pravRtti chellI ja kahI, tenuM kAraNa e che ke tyAra pachI punaH kadI paNa durgatine-mAThI gatine te samyagRSTi puruSane vega thavAnuM nathI. atre zrImAna zreNika rAjAnuM udAharaNa suprasiddha che. te mahAnubhAva mahAtmAne kSAyika punaHdurgati samyakatva prApta thayuM hatuM, chatAM pUrva karma prayogathI-prArabdhavaze karIne aga temanI chellI: pApapravRtti hatI, vratapaccakhANa Adi te grahI zaktA hatA, avirati samyagadaSTi hatA, ane jo ke samyagadarzana pUrve bAMdhelA AyukarmanA prabhAve temane narakagatinI prApti thaI che, to paNa te chevaTanI ja che. te pachI te te AgAmI vIzImAM mahApA nAmanA tIrthaMkara thavAnA che. A apUrva mahimA vedhasadha padarUpa-svasaMvedanarUpa samyagadarzanane che. parama satkavivara zrImad rAjacaMdrajIe gAyuM che ke - "vrata nahIM pacakhANa nahIM, nahIM tyAga vastu keIne; mahApadma tIrthakara thaze, zreNika ThANuMga joI le. jinavara kahe che. jJAna tene, sarva bhaLe sAMbhaLe.' Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprAdaSTiH kSAyika samyagnadaSTine ja nizcaya veghasavedyapada (279) A vacana koI aviratipaNAnI prazaMsArUpa nathI, paraMtu bAhya-dravya avirati chatAM paNa samyagadarzanane, AtmajJAnano, AtmAnubhUtine keTale badho acinya apUrva mahimA che, te sUcavavA mATe ja che. vaLI bhAvathI joIe te tevA sAcA samyagadarzanane samyagadaSTi puruSa aMtarAtmAthI parabhAvathI virAma-virati pAmyA ja apUrva mahimA hoya che. bAkI samyagadarzana ne bAhya viratine sumeLa te te sonAmAM sugaMdha bhaLyA barAbara che. paNa samyagadarzana vinAnuM je jJAna jANyuM te na jANyA barAbara che; moTA mIDArUpa-zUnyarUpa che; temaja samyagadarzana vinAnuM je cAritra-virati-vratapaccakhANa te paNa mokSaprApti arthe zUnyarUpa-moTA mIMDA jevuM cheema zrI bhagavatI sUtramAM bhAkhyuM che. ene ja bhAva sUcavatA parama rahasyapUrNa paramArthagaMbhIra zabdomAM e ja sthaLe kavirAja zrImad rAjacaMdrajI vade che ke"je heya pUrva bhaNela nava paNa jIvane jANe nahi, te sarva te ajJAna bhAkhyuM sAkSI che Agama ahIM; e pUrva sarva kahyA vize jIva karavA nirmaLe, jinavara kahe che jJAna tene, sarva bhavya sAMbhaLe. nahi graMthamAMhi jJAna bhAkhyuM, jJAna nahi kavi cAturI, nahIM maMtra taMtro jJAna dAkhyAM, jJAna nahiM bhASA TharI; nahIM anya sthAne jJAna bhAkhyuM, jJAna jJAnImAM kaLA, jinavara kahe che jJAna tene, sarva bhavya sAMbhaLe. A jIva ne A deha e bheda je bhA nahI, pacakhANa kIdhAM tyAMsudhI mekSArtha te bhAkhyAM nahIM e pAMcame aMge kahyo upadeza kevaLa nimaLe, jinavara kahe che jJAna tene, sarva bhavya sAMbhaLo. zAstro vizeSa sahita paNa je jANiyuM nija rUpane, kAM teha Azraya karaje bhAvathI sAcA mane, te jJAna tene bhAkhiyuM, je sammati Adi sthaLe, jinAvara kahe che jJAna tene, sarva bhavya sAMbhaLe." zrImad rAjacaMdrajI AtmAnubhUtithI avinAbhAvI eTale ke nizcayathI jemAM AtmAnubhava hoya ja evA samyagadarzanane A parama prabhAva che. eTale te prApta thayA pachI pharIne durgatine ga thatuM nathI. atra keIne zaMkA uddabhavavAne saMbhava che ke-jenuM samyagadarzana ApIne cAlI gayuM che, pratipAtI thayuM che, paDI gayuM che, evA anaMta saMsArIone anekavAra durgatine vega hoya che, tenuM kema? Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (280) gidaSTisamucaya enuM samAdhAna ema che ke evI zaMkA karanAra abhiprAya Azaya samaja nathI, kAraNa ke kSAyika samyagadaSTine ja nizcayathI vedhasaMvedya pada hoya che, tene apekSIne atra kathana che, teNe mAnelA vyAvahArika vedyasaMvedya padanI-vyAvahAra nizcaya vedya- samyagadarzananI vAta ahIM che nahiM. te vyAvahArika samyagadarzana suMdara saMvedya pada nathI, kAraNake tethI bhavabhramaNano aMta Avato nathI. bhavabhramaNane aMta to nizcaya vedhasaMvedya padanI prApti pachI ja Ave che. mATe A nizcaya vedhasaMvedya pada je che, te ja suMdara che, rUDuM che, bhaluM che, nirvyAja sAcesAcuM kalyANakara che, te ja zIvra mokSagati prApta karAvanAra che. ane e prApta thaye, prAye durgatimAM javuM ja paDatuM nathI, paNa kavacit karmavaze karIne chevaTane mATe ekAdavAra ja je javuM paDyuM (mahAnubhAva mahAtmA zreNika mahArAjanI jema), te paNa tyAM narakamAM paNa tevA kSAyika samyagadaSTi puruSane mAnasika duHkhane abhAva hoya che; vajana cekhA jema pAke nahi, tema mAnasika duHkhanA tApathI tenA bhAvano pAka thato nathI, tenA bhAva tapatA nathI, tene unhI AMca paNa AvatI nathI, te to nirAkulapaNe svasvabhAvamAM ja samavasthita rahI samatAbhAve sarva sukha-duHkha vede che. "jJAnI ke ajJAnI jana, sukha duHkha rahita na keya; jJAnI vede haiyethI, ajJAnI vede rAya"--zrImad rAjacaMdrajI kAraNa ke te AtmAnubhavI nizcaya samyagadaSTi saMtajana jANe che, vede che, anubhave che, ne Atma bhAvanA bhAve che ke - abadhU ! kyA terA ? kayA merA ? terA he so terI pAse, avara saba anerA....abadhU" huM nizcaya eka, zuddha, darzanajJAnamaya, sadA arUpI e AtmA chuM. bIjuM kaMI paNa, paramANu mAtra paNa, mhAruM nathI, huM abaddhapRSTa, ananya, niyata, avizeSa, ne asaMyukta e zuddha AtmA chuM. " sarva taraphathI svarasathI nirbhara bhAvavALA eka evA svane-AtmAne huM ahIM svayaM anubhavI rahyo chuM. mahAre kaI meha che nahiM-che nahi. huM zuddha cighana tejenidhi chuM." "ahamiko khalu suddho dasaNaNANamaio sadArUvI / Navi asthi majjha kiMcivi aNNaM paramANuminrtapi / / jo passadi appANaM abaddhapuTThamaNaNNayaM NiyadaM / visamasaMgutta taM suddhanace viyALI -zrI samayasAra Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprAdaSTi : vedyasaMvedya 5da- "ie che je jogIjana" (281) sarvataH svanirbharamAvuM, reta kAyaduM sthanidainma nAti nArita mama na meha, zuddhavinamAnidhimi " -samayasArakaLaza "paryAyaSTi na dIjIe, eka ja kanaka abhaMga re. nirvikalpa rasa pIjIe, zuddha niraMjana eka re. -AnaMdaghanajI. ItyAdi prakAre AtmabhAvanA bhAvate A prastuta parama bhAvitAtmA nizcaya samyagadaSTi jIva kyAreya paNa koI paNa prakAranI AkulatA pAmato nathI, sadAya udAsIna bhAvathI svastha rahe che, niraMtara AtmAnA nijAnaMdamAM nimagna rahe che. paNa AvA A nizcaya vedhasaMvedyapadathI anya evuM je vyAvahArika vedasaMvedyapada che, te te ekAMte ja asuMdara che, bhaluM nathI, rUDuM nathI. kAraNa ke upara kahyuM tema tenAthI bhavabhramaNanI rakhaDapaTTI baMdha thatI nathI, saMsAra paribhramaNa cAlu ja rahe che. hA, puNyabaMdha thAya che, paNa bhavaviccheda thatA nathI, mATe tenA avalaMbane paNa parama suMdara nizcaya vedhasaMvedyapada pAmavAne niraMtara lakSa AtmAthIe rAkhavo joIe. avedyasaMvedyapadamapadaM paramArthataH / padaM tu vedyasaMvedyapadameva hi yoginAm // 72 // apada ja che paramArthathI, pada aghasave; pada te nizcaya ginuM, pada ja vedasaMveda, 72 artha-avevasaMvedya pada e paramArthathI apada ja che. nizcaya yogIonuM pada te vedyasaMvedya pada ja che. vivecana a saMvedya pada je uparamAM ekAMte ja asuMdara kahyuM, sArUM rUDuM nathI ema kahyuM, te zA kAraNathI ema che, tenuM ahIM spaSTIkaraNa karyuM che. a saMvedya pada je paramArthathI vRttiH- ve pa -adyasaMvedya pada mithyAdi AzayasthAna. eTalA mATe ja kahyuM kegharamArthatA-paramArthathI apada che.yathAvasthita vastu tavatAnA apedanathI-ajANapaNuthI. kharuM su-5Na 50 che. vasaMvedapAva-vedyasaMgha pada ja-jenuM lakSaNa kahevAmAM Ave che te, anUtha yegathI, (zakhanA yathArtha artha pramANe e ja 'pada che,) dinizcaya, janA-gIeAnuM, Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (282) yogadakTisamucaya vicArIe te "apada" ja che, ene "pada" nAma ja ghaTatuM nathI. vedhasaMvedya ja kAraNake te mithyAdaSTivALuM AzayasthAna che, eTale samyagadaSTi evA "pada" gIjanene te pada (paga) mUkavAnuM ThekANuM ja nathI, sthAna ja nathI. tyAM te zrImAna AnaMdaghanajInA vacana pramANe "caraNuM dharaNu nahi ThAya evI sthiti che. paNa rogIonuM kharUM pada te,-paga mUkavAnuM sthAna te, vedyasaMvedya pada ja che; kAraNake te ja "pada" zabdanA yathArtha artha pramANe "para" kahevAne gya che, tene ja "pada" nAma ghaTe che. asaMvedya pada athavA vyAvahArika vedyasaMvedya pada je che te sthira nathI, asthira che, tene patanane bhaya che, ane te pite bhavabhramaNane aMta karI zakatuM nathI, paNa jo te paraMparAe nizcaya vedhasaMvedya padanuM kAraNa thAya, eTale ke tenA Icche che je dvArA prApta thayelI gyatAthI-pAtratAthI jIvane je nizcaya vedhasaMvedya jogIjana pada prApta thAya, te ja ane tyAre ja jIvane bhavabhramaNane aMta Ave che, ane mokSane pega thAya che. A nizcaya vedhasaMvedya pada asthira nathI, sthira ja hoya che, tene patanane bhaya hotuM nathI, ane tethI zIdhra bhavabhramaNa aTakI paDI mukti sAMpaDe che. Ama nizcaya vedhasaMvedya pada ja mokSane avilaMbe yoga karAve che, eTale mokSanA athI yogIjane sadAya A nizcaya vedhasavedya padane ja Icche che, paramArthathI tene ja parama ISTa gaNe che, ane bAkI bIjA badhAM padane apada jANI, eka nizcaya vedhasaMvedya padane ja pitAnuM pada mAne che, tene ja parama pUjya-ArAdhya-upAsya samajI ArAdhe cheupAse che. ane tevA prakAre kahe che - vedyaM saMvedyate yasminnapAyAdinibandhanam / tathApravRttibuddhayApi svyAdyAgamavizuddhayA // 73 // kRtti --vedya, vedanIya, veThavA gya vastu. vastusthitithI tathA prakAranA bhAvagI sAmAnyathI avikalpaka jJAna vaDe grAhya evI vastu, ema artha che. saMve-saMvedAya che, kSayapazamane anurU55Ne nizcaya ahithI paNa jaNAya che, parima-jemAM, je padamAM-AzayasthAnamAM, te kevuM viziSTa ? te mATe kahyuM avasAnidhana-apAya AdinuM nibaMdhana-kAraNa, naraka-svaga vagerenuM kAraNa, cAri-Adi, tathA-tevA prakAre jethI sAmAnyathI anuviddha (sAmAnya sAthe saMkaLAyeluM) agravRttivRSi -apravRttibuddhithI paNa. eTale ke tenA upAdAna-tyAga AzayAmaka buddhithI, tenA upAdAna-tyAga (grahaNa -tyAga) AzayavALI buddhivaDe karIne, have-saMvedAya che, (strIAdi vedya) sAmavizuddhA-AgamathI vizuddha evI. eTale zratathI jene viparyayamala dara karAve che evI buddhithI. prekSAvaMtane-vicAravAnuM chevAne paNuM A ja pradhAna baMdhakAraNa che, eTalA mATe strIAdi grahaNa karyuM, Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTi : vedya padanI vyAkhyA, nArI nidA (283) apAya Adi nidAna jyAM, strI Adi vedya vedAya; Agamavizuddha tehavI, apravRtti mati chatAMya; 73. artha -jemAM,-apAya AdinA kAraNarUpa strI Adi vedya-davA yogya vastu, AgamathI vizuddha evI tevA prakAre apravRtti buddhithI paNa, saMverAya che, - (A lekane uttara saMbaMdha nIcenA zlokamAM che. ) vivecana naraka-svarga vagere apAyanA nibaMdhanarUpa-kAraNarUpa strI vagere vedya jyAM AgamathI vizuddha evI tevA prakAranI apravRtti buddhithI paNa saMvedAya che-samyak prakAre vedAya cheanubhavAya che, tenuM nAma vedyasaMvedya pada che, ema pachInA lekamAM saMbaMdha che. ) te A prakAre vedya eTale vedanIya, davA yogya, anubhavavA yogya. eTale ke vastusthitithI tathA prakAranA bhAvagI sAmAnyathI avikalpaka jJAnavaDe grAhya-grahaNa thAya evuM vedavA vastusvarUpa. bhAgIne sAmAnyapaNe vastusvarUpanuM je darzanajyAM strI Adi anubhavana-vedana thavA gya che, tenuM nAma vedya che. atre vedya eTale strI vedha saMvedAya vagere padArtha -ke je naraka-svarga vagerenA kAraNe thAya che. A strI Adi te ve. saM. padArthanuM, tenA tenA tevA tevA yathAvasthita svarUpe, vastusthiti pramANe jema che tema, bhAvagIne sAmAnyapaNe vedanA anubhavana thavuM, te vedya che. A strI Adi vedya-anubhava cogya vastu jyAM potapotAnA kSayopazamane anurUpapaNe, nizcayabuddhithI saMvedAya che, samyaka prakAre jema che tema vedAya che, anubhavAya che, jANavAmAM Ave che, te (vedyasaMvedya pada kahevAya che, ema nIcenA lekamAM saMbaMdha che.) eTale ke narakAdi apAyanA kAraNarUpa strI AdinuM jevuM vAstavika sAcuM svarUpa che, tenuM tevA yathArtha svarUpamAM, trikALamAM na phare evI nizcaya buddhithI saMvedana thavuM, bhAna thavuM, darzana thavuM, anubhavana thavuM te vedhasaMvedya pada che. A nizcayabuddhi AgamathI-sazAstrathI vizuddha thayelI evI hoya che, teno viparyaya mala-vimaryAsa mala AgamarUpa nirmala jalathI dhovAI gaye hoya che. ane A nizcayabuddhimAM strI Adi padArtha pratye tathA prakAranI apravRttibuddhi Agamavizuddha hoya che, eTale ke vedyasaMvedyapada-samyagadarzana prApta thayA pachI, A apravRttibuddhi strI Adi padArtha heya che, tyAgavA lAgyA che, cheDI devA gya che, anAdeya che-grahaNa karavA yogya nathI, e dRDha nizcaya-traNe kALamAM kadI na phare e nirdhAra aMtarAtmAmAM sthira thAya che. ane evA nizcayane lIdhe samyaga Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (284) gadarisamuccaya daSTi puruSane, pUrvakamathI kadAca tyAga na karI zakAya te paNa, strI Adi apAyahetu pratye aMtarAtmAthI sadAya apravRttibuddhi ja hoya te te padArtha pratye te kadI paNa AtmabhAve pravate nahi ja. kAraNa ke "saMsAra spaSTa prItithI karavAnI icchA thatI hoya, te te puruSe jJAnInAM vacana sAMbhaLyA nathI, athavA jJAnI puruSanA darzana paNa teNe kya nathI, ema tIrthakara kahe che. jJAnI puruSane joyA pachI strIne joI je rAga utpana thato hoya te jJAnI puruSane joyA nathI, ema tame jANe. jJAnI puruSanAM vacanane sAMbhaLyA pachI strInuM sajIvana zarIra ajIvanapaNe bhAsyA vinA rahe nahIM. kharekhara pRthvIne vikAra dhanAdi saMpatti bhAsyA vinA rahe nahIM. jJAnI puruSa sivAya tene AtmA bIje kayAMya kSaNavAra sthAyI thavAne viSe che nahIM." (vizeSa mATe juo) zrImad rAjacaMdra, patrAMka 371. (454) atre strInuM mukhyapaNuM kahyuM, tenuM kAraNa e che ke bhalabhalA moTA vicArazIla jIvane paNa strI e moTAmAM moTA pratibaMdhanuM kAraNa thaI paDe che. durbhaya kAmacAMDAla paMDitene paNa paDe che. "strI vagere moTA phAMsAthI khUba jakaDAyelA saMsArI musAphare "bhava' nAmanA moTA aMdhArA kUvAmAM paDe che." mATe mukhya e A strI-pratibaMdha TaLatAM, bIjA pratibaMdha paNa saheje tUTavAno avakAza maLe che. * "A saghaLA saMsAranI, ramaNI nAyakarUpa; e tyAgI tyAguM badhuM, kevaLa zoka svarUpa. eka viSayane jItatAM, chatie sau saMsAra; nRpati jItatAM chatie, daLa pura ne adhikAra." -zrImad rAjacaMdrajI praNIta zrI mokSamALA. jIvane A jagatamAM je moTAmAM moTuM apAyanuM-AtmahAninuM koI kAraNa heya, kalyANanuM moTAmAM moTuM pratibaMdhaka kaI paNa kAraNa hoya, te te strI ja che. eTalA mATe ja jJAnI puruSoe A strInI niMdA karavAmAM kAMI bAkI rAkhI nathI. nArI niMdA jema ke-vANImAM * je amRta ane hRdayamAM hAlAhala viSa dhAre che evI A nisarga-kuTila strI keNe nirmANa karI che te ame jANatA nathI ! * "nica: jAmavALyA: vaMditAna vaceta di nALAmarAstrArthodhodha man - zrI adhyAtmasAra, "aGganAdimahApAzairatigADhaM niyaMtritAH / patatyaMdhamahAkUpe bhavAkhye bhavino'dhvagAH // " -zrI zubhacaMdrAcAryajI praNIta zrI jJAnArNava, *"dhArayantyamRtaM vAci hRdi hAlAhalaM viSam / nisargakuTilA nAryo na vidmaH kena nirmitaaH|| vanajvalanalekheva bhogidaMSTreva kevalam / vaniteyaM manuSyANAM sNtaapbhydaayinii|" Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprAdiSTa bhedavijJAna-mULa vastunuM bIjabhUta jJAna (285) vajagninI lekhAnI jema ane sApanI dADhanI jema A vanitA manuSyane kevaLa saMtApa ane bhaya ApanArI che. saMtenA paNa cittamAM vasati bAMdhatI evI A ni:zaMka strI jagatupUjya evA guNasamUhane uddavAsita kare che-dezavaTo de che. krodha pAmelI kuMphADA mAratI nAgaNane AliMgana karavuM sAruM, paNa narakapaddhatirUpa nArIne kautukathI paNa AliMgavuM sAruM nahiM. iDhiyArthIne prakopa karanArI strI puruSonA hRdayamAM e dAha upajAve che ke jevo sparzavAmAM AvelI agnizikhA upajAvatI nathI. strI saMdhyAnI peThe kSaNarAgavaMtI che, nimna (nadI ) jema nIca-priyA che, tathA bIjanA caMdramAnI peThe vaka-vAMkI hoya che. ItyAdi. ane Ama strInuM svarUpa jema atyaMta heyabuddhithI saMvedAya che, tema "Adi" zabdathI anya sarva vastusvarUpa paNa tenA yathArtha svarUpe atre samyagRSTi puruSane saMvedAya che. tethI te sarva heya-upAdeya viveka barAbara jANe che. A vastu heya-upAdeya tyAgavA yogya che, ane A vastu AdaravA gya-grahaNa karavA yogya viveka che, e spaSTa viveka, nirdhAra, nizcaya buddhi, saMvedana tenA AtmAmAM daDha chApapaNe aMkita thaI gayela hoya che. eTale bhale kadAca te te pramANe AcaraNa na paNa karI zake, arthAt strI Adi heya che, tene te tyAga na karI zakato hoya, athavA virati-pratyAkhyAna Adi Adeya che, tenuM te upAdAna-grahaNa na karI zakato hoya, te paNa A vastu cekakasa choDI devA gya che, ane A vastu cokkasa AdaravA yogya che, evI je tenI aMtaraMga lAgaNI, saMvedanA, pratIti, akhaMDa nizcayatA temAM kaMI paNa phera paDato nathI. karmadeSa vaze tema karavAnI kadAca pitAnI azaktinirbaLatA hoya te tene mATe paNa tene niraMtara kharekhara AtmasaMvedanamaya kheda rahe che ke are ! huM A heya vastu tyAgI zakato nathI, A virati Adi huM AdarI zakato nathI. Ama te jJAnInA aMtamAM bheda paDI jAya che, ajJAnIne tevo saMvedanarUpa aMtarabheda hetuM nathI. Ama jJAnI ane ajJAnInI dRSTimAM, vRttimAM, ane pravRttimAM AkAzapAtAlanuM aMtara hoya che. kAraNa ke samyagdaSTi jJAnIne bhedavijJAna thayuM che. sva-para vastune bheda teNe jANe che. sarva anya dravyathI bhinna evo huM zuddha AtmA chuM, evA bIjabhUta-mULabhUta jJAnanuM aMtaHpratItimaya akhaMDa saMvedana-anubhavane tene vate che. svaparanA bhedavijJAnarUpa udvAsayati niHzaGkA jagatpUjyaM guNavrajam / banatI vasati citte satAmapi nitambinI / / varamAliGgitA kruddhA calallolA'tra sarpiNI / na punaH kautukenApi nArI narakapaddhatiH // hRdi datte tathA dAhaM na spRSTA hutabhuzikhaH / vaniteyaM yathA puMsAmindriyArthaprakopinI / / sandhyeva kSaNarAgADhathA nimnagevAdharapriyA / vakrA bAlendulekheva bhavanti niyataM striyaH / / " -- zrI jJAnArNava Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadaSTisamuccaya A AtmasaMvedana sarva bhAvagIne sAmAnya ( Common) che. eTale ke avikalpa jJAnavaDe (dazanavaDe) grAhya evI vidya vastunuM A sAmAnya darzana sarva bhAvagIne hoya che, ane teone A vedya varatu potapotAnA kSapazama pramANe nizcayabuddhithI saMvedAya che. paNa sAmAnya darzana je thayuM tenuM samyaga darzana-zraddhAna-AtmasaMvedana- anubhavana-saMpratIti te te sarvane sAmAnya che. arthAt je kaI bhAvagI che, tene A samyagadarzanarUpa vedyasaMvedya pada hoya che ane jene A samyagadarzanarUpa vedhasaMvedya pada che, te ja bhAvagI che. samyagRSTi puruSa e ja bhAvagI che. A uparathI parama paramArthabhUta tAtparya e nikaLe che ke bAdhabIjabhUta-mULabhUta AtmasaMvedanavALuM, AtmAnubhUtivALuM jaghanya jJAna paNa hoya, to tyAM vedyasaMvedya pada che. paNa te bIjabhUta jJAna vinAnuM-AtmasaMvedana vinAnuM bIjuM badhuMya mULa vastunuM game teTaluM utkRSTa jJAna hoya, te tyAM vedyasaMvedya pada nathI. eTalA bIjabhUta jJAna mATe ja sva-para bhedavijJAnarUpa mULa bIjabhUta Avazyaka tatvamaya jJAna jene hatuM, paNa bIju kAMI paNa jJAna jene hatuM, evA "tuSamASa" jevA ati maMda kSapazamI paNa tarI gayA che; ane cauda pUrva kaMIka UNuM jANanArA atimahA kSapazamI zAstrapAraMgata paNa rakhaDyA che, tenuM kAraNa A bIjabhUta saMvedana jJAna hatuM e che. temaNe sarva zAstra jANyA, paNa mULa bIjabhUta je A vedyasaMvedya pada te pharahyuM nahiM, A jIva ane A deha evo spaSTa AtmasaMvedanarUpa nizcaya temaNe karyo nahiM, tethI tema thayuM. Ama mULa bIjabhUta jJAna jyAM avazya che evA vedyasaMvedya padanA saddabhAve DuM jaghanya jJAna paNa zIdhra mahAkalyANakArI thAya che, ane tene abhAve utkRSTa jJAna paNa tevuM kalyANakArI thatuM nathI. A vedyasaMvedya padano-samyaga darzanane ati ati adbhuta mahimA batAve che. A aMge ati addabhuta camatkArika rahasyamaya samAdhAna zrImad rAjacaMdrajIe prakAzita karyuM che - bIju prazna. cauda pUrvadhArI kaMI jJAne UNu evA anaMta nigodamAM lAbhe ane jaghanya jJAnavALA paNa adhikamAM adhika paMdara bhave mokSe jAya e vAtanuM samAdhAna kema?-ene uttara je mArA hRdayamAM che te ja jaNAvI dauM chuM ke e jaghanya jJAna bIju ane e prasaMga paNa bIjo che. jaghanya jJAna eTale sAmAnyapaNe paNa mULa vastunuM jJAna, atizaya saMkSepamAM chatAM mekSanA bIjarUpa che. eTalA mATe ema kahyuM. ane eka deze UNuM evuM cauda pUrvadhArInuM jJAna te eka mULa vastunAM jJAna sivAya bIjuM badhuM jANanAra thayuM; paNa dehadevaLamAM rahele zAzvata padArtha jANanAra na thayuM. ane e na thayuM te pachI lakSa vagaranuM phekeluM tIra lahayArthInuM kAraNa nathI tema A paNa thayuM. je vastu prApta karavA cauda pUrvanuM jJAna jine bedhyuM che te vastu na maLI to pachI cauda pUrvanuM jJAna ajJAnarUpa ja thayuM. ahIM deze UNuM cauda pUrvanuM jJAna samajavuM. deza UNuM kahevAthI Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTi : savedya pada ja yathArtha pada-AtmasvabhAva 5da (287) ApaNI sAdhAraNa matithI ema samajAya ke caudapUrvane cheDe bhaNI bhaNI AvI pahoMcatAM ekAda adhyayana ke tevuM rahI gayuM ane tethI rakhaDyA, paraMtu ema to nahIM. eTalA badhA jJAnane abhyAsI eka alpa bhAga mATe abhyAsamAM parAbhava pAme e mAnavA jevuM nathI. arthAt kaI bhASA agharI, athavA artha aghare nathI ke smaraNamAM rAkhavuM temane dullabha paDe. mAtra mULa vastunuM jJAna na maLyuM eTalI ja UNAI, teNe cauda pUrvanuM bAkInuM jJAna niSphaLa karyuM. eka nayathI evI vicAraNA paNa thaI zake che ke : zAstro (lakhelAMnAM pAnA) upADavAM ane bhaNavAM emAM kaMI aMtara nathI, je tattva na maLyuM che. kAraNa beye be ja upADyo. pAnAM upADyAM teNe kAyAe bojo upADyo, bhaNI gayA teNe mane be upADyo, paraMtu vAstavika lakSArtha vinA tenuM nirupayogIpaNuM thAya ema samajaNa che. jene ghera Akho lavaNa samudra che te tRSAturanI tRSA maTADavA samartha nathI; paNa jene ghera eka mIThA pANInI vIraDI che, te pitAnI ane bIjA keTalAkanI tRSA maTADavA samartha che. ane jJAna daSTie jotAM mahatvanuM te ja che. te paNa have bIjA naya para daSTi karavI paDe che. ane te e ke kaI rIte paNa zAhyAbhyAsa haze te kaMI pAtra thavAnI jijJAsA thaze, ane kALe karIne pAtratA paNa pAmaze, ane pAtratA bIjAne paNa Apaze. eTale zAstrAbhyAsane niSedha ahIM karavAne hetuM nathI. paNa mULa vastuthI dUra javAya evA zAstrAbhyAsane te niSedha karIe te ekAMtavAdI nahIM kahevAIe." ityAdi.-(juo ) zrImad rAjacaMdra, patrAMka 125. (139) tatpadaM sAdhvavasthAnAdbhinnagranthyAdilakSaNam / anvarthayogatastantre vedyasaMvedyamucyate // 74 // te pada samyapha sthiti thakI, bhinna graMthyAdirUpa; "vedyasaMvedya zAstramAM, kahyuM artha anurUpa. 74 artha-te bhinnagraMthi vagere lakSaNavALuM pada, samyapha avasthAna-sthitine lIdhe, zabdanA yathArtha artha pramANe, zAstramAM "vedyasaMvedya" kahevAya che. vivecana uparamAM kahyA pramANe, jyAM strI Adi vedya yathAvasthitapaNe, jema che tema, saMvedAya vRtti -tapurama-te pada padana thakI padarUpa thavAthI pada, eTale AzayasthAna, sAgarakathAnAsAdhu avasthAnane lIdhe, paricchedathI samyapha avasthAnane lIdhe, samyapha sthitithI. mitrAcAstrikSaLamubhinnagraMthi Adi lakSaNavALuM, bhinnagraMthi-dezaviratirU5. zuMte ke-cazvarthAta -anvatha yogathI, taMtaMtramAM, siddhAMtamAM, vecavecamucatte-vedhasaMvedya kahevAya che.-AnA vaDe karIne veva saMdAya che, eTalA mATe. " Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( ra88) gadaSyisamuccaya che, AtmAnubhavagocara thAya che, te pada vedyasaMvedyapada nAmathI zAstramAM oLakhAya che. samyapha prakAre avasthAnavALuM, sthitivALuM, sthiratAvALuM hovAthI tene vedyasaMvedya teja 'pada' nAma barAbara ghaTe che, kAraNa ke "pada" eTale pada-paga mUkavAnuM yathArtha 'pada sthAna; ane te sthiratAvALuM hoya, DagamagatuM na hoya, te ja tyAM pada (paga) mUkI zakAya nahiM te tyAM caraNa dharaNa nahiM ThAya."tyAM paga mUkI zakAya ja nahi. paNa atre to bhAvathI tevI sthiratA hoya ja che, eTale A padane "vedyasaMvedya pada" nAma ApyuM, te te zabdanA yathArtha arthamAM barAbara ghaTe che, paramArthathI tema ja che. kAraNa ke A vedhasaMvedya pada svasaMvedanarUpa-AtmAnubhava pradhAna che. ane A Atma pada ja vAstavika pada che, bAkI bIjA badhA apada che, kAraNa ke je sahaja AtmasvarUpa che, sahaja AtmasvabhAva che, te ja trikAlAbAdhitapaNe sthira hoya che, AtmasvabhAva eTale te sahajAnmasvarUpa padanuM-zuddha AtmasvabhAvanuM je nizcayarUpa pada" bhAna thavuM, anubhavana thavuM, saMvedana thavuM, te paNa traNe kALamAM phare nahiM evuM sthira nizcala hoI "pada' nAmane gya che. te sivAyanAAtmasvabhAva padathI atirikta evA bIjA badhAya kahevAtA pada te pada nathI, paNa apada che, kAraNa ke te svabhAvarUpa na hovAthI, asthira che, aniyata che. eTale A asthirarUpa dravya-bhAva apadone mUkI daI, nizcaya samyagadaSTi puruSa A eka, niyata, sthira, e svabhAvathI prApta thate bhAva (pada) grahaNa kare che. "Adamhi davvabhAve apade mottUNa giNha taha nniydN| thiramegamimaM bhAvaM uvalabhaMtaM sahAveNa // " . -zrI samayasAra, gA. 203 kAraNa ke * A bhagavAna AtmAmAM bahu dravya-bhAvonI madhye je atata svabhAvathI upalabdha thatA-anubhavAtA, aniyatapaNAnI avasthAvALA, aneka, kSaNika, evA vyabhicArI bhAve che, te sarveya pite asthAyIpaNAne lIdhe sthiti karanAranuM sthAna thavAne azakya hovAthI apadarUpa che. ane je tat svabhAvathI-AtmasvabhAvathI upalabdha apada aneka, thata-anubhavAte, niyatapaNAnI avasthAvALe, eka, nitya e pada eka ja avyabhicArI bhAva che, -te eka ja, pote sthAyIpaNAne lIdhe sthiti * " iha khalu bhagavatyAtmani bahUnAM dravyabhAvAnAM madhye ye kila atatsvabhAvenopalabhyamAnAH, aniyatatvAvasthAH, aneke, kSaNikAH, vyabhicAriNo bhAvAH te sarve'pi svayamasthAyitvena sthAtuH sthAna bhavitumazakyatvAta apdbhuutaaH| yastu tatsvabhAvenopalabhyamAnaH, niyatatvAvatthaH, ekaH, nityaH, avyabhicArI bhAvaH, sa eka eva svayaM sthAyitvena sthAtuH sthAnaM bhavituM zakyatvAt padabhUtaH / tataH sarvAnevAsthAyibhAvAn muktvA sthAyibhAvabhUtaM, paramArtharasatayA svadamAnaM jJAnamekamevedaM svAya / / " -zrI amRtacaMdrAcAryajInI samayasATIkA, gA. 203 Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTi : svarUpa padane mahimA-samyagRSTinI caraNa dhArA (289) karanAranuM sthAna thavAne zakya hovAthI, padarUpa che. tethI karIne sarveya asthAyI bhAvene mUkIne, sthAyI bhAvarUpa, paramArtha rasapaNe svAdamAM AvatuM, evuM A jJAna eka ja svAdya-svAda levA gya che, -(saMvedya che). tAtparya ke sahaja svabhAvarUpa jJAyaka evA eka AtmabhAva ja-Atmapada ja sthAyI che, sthira che, eTale tyAM ja sthiti-sthiratA thaI zake, mATe te ja paramArthathI kharekharUM pada che. bAkI e AtmabhAva sivAyanA bIjA badhAya bhAve pite ja asthAyI che, asthira che, DagamagatA che, eTale tyAM sthiti-sthiratA thaI zakavI saMbhavatI nathI, mATe te badhAya apada che. ane A AtmapadarUpa pAramArthika pada te svasaMvedanajJAnI samyagadaSTine sAkSAt anubhavagocara hoya ja che, eTale te sthira padamAM tenI sthiti hovAthI, enA e vedyasaMvedya padane "pada" kahyuM te sarvathA yathArtha che. A zuddha sahajAnmasvarUpa padanI parama samyagadaSTi AtmajJAnI puruSoe Thera Thera muktakaMThe stuti karI, te svarUpa padane khUba mahimA gAya che. jemake je svarUpa samajyA vinA pApe duHkha anaMta, samajAvyuM te pada namuM, zrI guru bhagavaMta. icche che je jogIjana, anaMta sukha svarUpa; mULa zuddha te Atmapada, sagI jina svarUpa."-parama AtmadraSTA zrImad rAjacaMdrajI. caraNa kamala kamalA vase re, nirmala thira pada dekha; samala athira pada pariharI re, paMkaja pAmara dekha vimalajina dIThA leyaNa Aja. muja mana tuja pada paMkaje re, lIne guNa makaraMda raMka gaNe maMdara dharA re, iMdra caMdra nAgaeNdravimala0 abhiya bharI mUrati racI re, upamA na ghaTe keya zAMta sudhArasa jhIlatI re, nIrakhata tRpati na hoya...vimala"--girAja AnaMdaghanajI. "zrI caMdraprabha jina pada sevA, havAe je haLiyAjI; Atama anubhava guNathI maLiyA, te bhAvabhayathI TaLiyAjI."--tattvaraMgI munivarya zrI devacaMdrajI. Ama A svasaMvedanarUpa-AtmAnubhavarUpa vedhasadya pada samyaka sthitivALuM hoya che ane graMthibheda, dezavirati Adi lakSaNothI te sUcita thAya che. "A karma- graMthi je atyaMta kaleza upajAvanArI ane parvata jevI mahAbalavALI hoI bhedI duSkara che, Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (290) yogadaSTisamucaya te jyAre tIkSaNa bhAva vajathI bhedAI jAya che, tyAre A samyagadaSTi mahAtmAne atyaMta tAtvika AnaMda upaje che,-jema regIne auSadhavaDe karIne rega dUra thatAM upaje che tema." (gabi ) A dezavirati-samyagadarzana jenuM mUla che evI bhAva dezavirati, bhAva sarvavirati Adi paNa A vedasaMvedya padanuM lakSaNa che, kAraNa ke vastusvarUpanuM yathArtha bhAna thayA pachI jIva svayameva svAbhAvika rIte ja parapariNatithI-parabhAvathI bhAva dezavirati osarate jAya che, ane svabhAva5riNati bhaNI DhaLatI jAya che-saMcara Adi jAya che. samAdhirasa bharyA zuddha nija sahaja AtmasvarUpanuM athavA - jinasvarUpanuM darzana thayA pachI, anAdikALathI visarAI gayelA Atma- svarUpanuM bhAna AvyA pachI, jIva avazyameva sakala vibhAva upAdhithI bhAvathI pAchA haTha che, osare che, pratikrame che ane zuddha AtmasattAnI sAdhanA pratye pravarte che. ane Ama anAdinI mahAdinI vRmi (ghUmAve-jamaNe) utarI jatAM ne amala akhaMDa alipta e AtmasvabhAva sAMbharI AvatAM, tattvaramaNarUpa zuci-pavitra-zula-zuddha dhyAnane jIva Adare ja che, ane samatArasanA dhAmarUpa jinamudrAnesamyagdaSTinI zuddha AtmasvarUpane vare che, prApta kare che. jinadarzana Adi zuddha uttama caraNudhArA nimittanI prApti thakI, vastunA sAdhamyathI AtmasvarUpanI yathArtha oLakhANa thatAM, te pratye bahumAnayukta ruci upaje che, eTale pachI te rucine anuyAyI-anusaratuM vIrya-AtmasAmarthya pravarte che ane te "caraNudhArA" AtmacAritranI akhaMDa paraMparA sAdhe che. AmAM dezavirati-sarvavirati Adine bhAvathI samAveza thaI jAya che. mahAna tattvadaSTA zrImAn devacaMdrajIe sAkSAt jinadarzanane anubhava thatAM parama bhAvAvezathI lalakAryuM che ke - "dITho suvidhi niNaMda samAdhirase bharyo... he lAla bhAsya AtmasvarUpa anAdine visaryo. , sakala vibhAva upAdhi thakI mana esa , ,, sattA sAdhana mArga bhaNI e saMcaryo..,, ,, dITho. mahAdinI dhUmi anAdinI utare..... , amala akhaMDa alipta svabhAva ja sAMbhare..,, , tattvaramaNa zuci dhyAna bhaNI je Adare., , te samatArasa dhAma svAmI mudrA vare, , dIThe x jaha mUlAo khaMdho sAhAparivArabahuguNo hoi| ta6 HisAmU giThThio mova4Hf/rasa -zrI kuMdakuMdAcAryajI kRta zrI aSTaprAbhRta, Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTiH ajJAnarUpa aghasava bhavAbhinaMdIne (291) prabhu mudrAne yoga prabhu prabhutA lakhe..ho lAla. dravya taNe sAdhamya sva saMpatti oLakhe che, oLakhatAM bahumAna sahita ruci vadhe..., , ruci anuyAyI vaya caraNadhArA sadha... ho lAladITho"--zrI devacaMdrajI. Ama AtmasvarUpanuM bhAna thatAM parabhAva pravRtti ghaTe che, ne svabhAva pravRtti vadhe che, eTale strI Adi samasta parabhAva heya che tyAgavA lAgyA che, ane eka zuddha AtmabhAva ja Adeya che-grahaNa karavA egya che, evo nizcala nizcayarUpa viveka AtmagrAhaka AtmAmAM thAya che. tethI karIne kharekharA bhAvathI A jIvanA dezathaye TaLe para- virati, sarvavirati Adi pariNAma avazya upaje che. ane A grahaNutA" samastanI parama rahasyabhUta mukhya cAvI (Master-Key) A che ke AtmAne grAhaka thAya eTale paranuM grahaNapaNuM enI meLe chUTI jAya che, tane bhegI thAya eTale paranuM bhAgyapaNuM ApoApa TaLe che. AtmagrAhaka thaye TaLe paragrahaNatA, tattvabhegI thaye TaLe parogyatA. dharma " zrI devacaMdrajI. A uparathI tAtparya e che ke kSAyika samyagadaSTipaNuM e ja nizcaya vedhasaMvedya pada che, e ja sAcuM samakita, pAramArthika samyagadarzana che. e "padanI prApti vinA vyavahAra samyagadarzana mAtrathI pitAnuM vAstavika samakitIpaNuM mAnI besanArA bhrAMtimAM rame che, ane tevI bhrAMtithI AgaLa AdhyAtmika pragati karatAM aTake che. paNa je vyavahAra samyagadarzana mAtrathI saMtoSa na mAnatAM, vyavahAra samyagadarzananA AlaMbana sAdhanathI paNa sAdhya nizcaya samyagudarzanane niraMtara lakSa rAkhI-tAvika nizcaya vedhasaMvedya padane jhaMkhatA rahI tenI prApti vinA jaMpatA nathI, te avazya AdhyAtmika pragati karatA rahe che. e A uparathI saheje samajAya che. rati re vAdhizvaraH - avedhasaMvedya pada adhikAra tenAthI anya kahe che - avedyasaMvedyapadaM viparItamato matam / bhavAbhinandiviSayaM samAropasamAkulam // 75 / / ' kRtti - sAva vipati-aghasavedya pada viparIta, to AnAthI, A vevasaMdha padathI, mata-mata che, iSTa che, mAneluM che, te A prakAre -" ave eTale avedanIya-ne vedI zakAya te, vastusthitithI tathA prakAranA bhAvagI sAmAnyathI paNa avikaTapaka jJAnavarDa grAhya nahiM te-grahaNa na karI zakAya evuM tathAprakAranA Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (292) yogadakTisamucaya pada aghasaMvedya te, eha thakI viparIta; bhavAbhinaMdI viSacI te, samAre paNa sahita. 75, artha -enAthI viparIta te asaMvedya pada kahyuM che. tene viSaya bhavAbhinadI che, -(bhavAbhinaMdI jIvane te hoya che); ane te samApathI samAkula evuM hoya che. vivecana "eha thakI viparIta chejI, pada te avedyasaMvedya bhavabhinaMdI jIvane jI, hoya te vajI abhedya manI"--zrI je. da. sajajhAya. 4-8 uparamAM je vedhasaMvedya padanuM lakSaNa karyuM, tenAthI viparIta-ulaTA prakAranuM je che, te "adyasaMvedya pada' kahyuM che. tenuM kAraNa A pramANe cheH avedya eTale avedanIya,-na vedAya, na anubhavAya evuM. vastusthiti pramANe tathA prakAranA bhAvagI sAmAnyathI paNa avikalpaka jJAnavaDe je grAhyagrahaNa karI zakAya evuM nathI, te avedya che. kAraNa ke tevA prakAranA samAna pariavedya NAmanuM atra upajavuM thatuM nathI. eTalA mATe ja A "aveva" kahyuM che. eTale zuM? bhAvagIone sAmAnyapaNe vastusthitinuM amuka prakAranuM sAmAnya samAna bhAvavALuM saMvedana, anubhavana, samyagadarzana hoya che. jethI teone samAna pariNAmarUpa svasaMvedana, samyagadarzana, anubhUti hoya che. jemake-che dehAdithI bhinna AtamA re"--evA bhedajJAnarUpa samAna anubhavane nizcaya sAmAnyapaNe sarva bhAvagIone hoyaja che. evo anubhava avikalparUpa-nirvikalpa bedharUpa heya che, emAM kaI paNa vikalpa hotuM nathI, eTale tavavinizcayarUpa A nivikalpa anubhava samyagadarzana svarUpa che. kAraNa ke "dazana" avikalparUpa kahyuM che, ne jJAna samAna pariNAmanI anupattine lIdhe. (tevuM samAna pariNAma ghaTatuM nathI tethI). AvuM je "a " te saMdAya che, eTale ke ajJAnAvaraNanA kSapazamane anurUpapaNe upakSavasAravipasarU5 (goTALAvALI ) evI nizcayabuddhi vaDe karIne mRgatRSNa jalanI jema je padamAM jaNAya che, te tathA prakAranuM adyasaMvedya che. eTalA mATe ja kahyuM - mavAminaviSacaM-bhavAbhinaMdI jene viSama che evuM, bhavAbhinaMdIrUpa viSayavALuM. enuM lakSaNa kahevAmAM Avaze. (bhavAbhinaMdI eTale bhava-saMsArane abhinaMdanAre, vakhANanAre, saMsAramAM rAcanAre ). samAropaNamavum-samAropathI samAmula-atyaMta Akula. mithyAtvanA deSathI apAya pratye gamanAbhimukha evA samAropathI tevA prakAre paNa te malita che, ema artha che. Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTi : samAre parUpa aghasavedya pada (20) vikalparUpa che. paNa adya"mAM te tevA prakAranuM bhAvagIgamya evuM kaI paNa sAmAnya saMvedana-darzana hotuM nathI. tethI ja tene "adya" nAma ApyuM che. athavA bIjI rIte ghaTAvIe te bhAvagIonI sAmAnyapaNe potapotAnI AtmadazA anusAra jUdI jUdI samAna kakSAo hoya che, ke jemAM sAmAnyapaNe vastusthiti pramANe amuka vastunuM amuka prakAranuM samAna saMvedana, darzana, anubhavana hoya che. paNa A "avedyamAM te evI koI samyagadaSTinI kakSAnA samAna saMvedanA pariNAmanI upapatti thatI nathI, adya" evI kaI jaghanya koTimAM paNa AvatuM nathI-prApta thatuM nathI, eTale ja ene "adya' kahyuM che. saMvedya eTale evuM ane jyAM sadAya che, jaNAya che, anubhavAya che te atre mithyAtvano sadbhAva hovAthI jJAna ajJAnarUpa ja hoya che. eTale te ajJAnanuM AvaraNa jeTaluM khasyuM hoya, teTalA kSayopazama pramANe upappavarUpa-viparyAsarUpaajJAnarUpa gaDabaDagoTALArUpa nizcayabuddhithI je ajJAnarUpa jJAna-jANapaNuM atre mithyA saMvedana thAya che, te mRgatRSNA jevuM khoTuM hoya che. mRgatRSNA (jhAMjhavAnuM jala) jema jUThI hoya che, mithyA hoya che, tema A adyasaMvedana paNa jUThuM che, mithyA che; kAraNa ke mithyAbhAsarUpa beTA jhAMjhavAnA pANIne sAcA mAnavArUpa mithyA bhrAMti-bhramaNa ahIM hoya che. parama* tAtvikazekhara zrImAna amRtacaMdrAcAryajI ajJAnathI mRgatRSNAne-jhAMjhavAnA jalane jalabuddhithI pIvAne mRgalAo doDe che, ajJAnathI aMdhakAramAM rajune viSe sapanI bhrAMtithI leke bhAge che ane ajJAnathI vikalpacakana karavAvaDe karIne A (AtmA), pote zuddha jJAnamaya chatAM, vAyuthI jemAM taraMga UThe che evA samudranI peThe, kartA thaI Akula bane che. AvA ajJAnathI jhAMjhavAnA jala jevuM mithyAbhAsarUpa saMvedana jyAM thAya che, te avedhasaMvedya pada che, ane vAstavika rIte te te upara kahyuM tema "pada" nAmane paNa yogya nathI. AvuM A adyasaMvedya pada bhavAbhinaMdI jIvane hoya che. bhavAbhinaMdI eTale bhavane-saMsArane abhinaMdanAre, saMsArane prazaMsanAro-vakhANanAro, saMsArathI rAcanAra, saMsAramAM rapa rahenAra, saMsAra jene mITho lAge che (Hails) evo viSayakaSAyane kIDo, kSudra jaMtu AnuM lakSaNa have pachI kaheze. * " ajJAnAnmRgatRSNiko jaladhiyA dhAvaMti pAtuM mRgAH / ajJAnAttamasi dravaMti bhujagAdhyAsena rajau janAH // ajJAnAcca vikalpacakrakaraNAdvAtottaraGgAbdhivata / dhvajJAnanA apa vAna camatsAha: zrI samayasAra kalaza, 58 Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (294) yogadaSTisamuccaya vaLI A Avedyasavedya pada samAreApathI samAkula hAya eTale ke AmAM eka vastunuM khIjI para ArApaNu hAya che, upacAra hAya che, ekanI TApalI khIjAne mAthe eDhADavAmAM Ave che, paravastumAM svanuM-peAtAnu ArepaNa karAya che, svavastumAM paranu ApaNu karAya che. eTale avedyasa'vedya padamAM sthiti karatA bhavAbhinaMdI jIva paravastune peAtAnI mAnI bese che, dehAdimAM AtmAnA adhyAsa-Atmabuddhi kare che, bIjAnI beThaka upara pAte caDhI ese che, pArakI gAdI Ate pacAvI pADe che! AtmA pAte ja sukhasvarUpa chatAM te sukhanA Arepa pudgala-viSayamAM kare che! ane te samAropanI AkulatAnuM phUla paNa pAte AkulatAmaya duHkhatrarUpe bhagave che!! kAraNa ke A samArepaNu mithyAtvadeSathI apAyagamanAbhimukha-narakAdi apAya pratye janArA jIvane hAya che; tethI AtmasvarUpanI hAnirUpa apAya thAya che, ane narakAdi apAyanI prAptithI AkulatArUpa duHkha upaje che. samArApa samAkula A je samArApaNu upacAra che te vyavahAra nayanA viSaya che. eTale avedyasa'vedya padmavALA jIva vyavahArapradhAna dRSTivALA heAya che. ane vyavahAramAM ja jenI dRSTi rahyA kare che, tene nizcayarUpa paramAnA lakSa thatA nathI, te te vyavahAranA vyavahAre kAMI anaMta bhedarUpa kuMDALAmAM ja ramyA kare che, cakrAvAmAM ja bhamyA kare che, na Ave paNa tene eka nizcayarUpa akhaMDa vastunI prApti thatI nathI; kAraNa ke hAtha ' upacArarUpa-samAreAparUpa vyavahArane ja lakSa rAkhyA kare, tenA hAthamAM kAMi vastu AvatI nathI; eka paramAneA ja lakSa rAkhI je pravarte, tene ja vastugate vastu prApta thAya che,-jema vedyasa'vedya padava'tane thAya che tema. te raje eka taMta re; tehanA bheda anaMta rai-dharma parama aranAthanA kAMi na Ave hAtha re; zuddha naya thApanA sevatAM, rahe na duvidhA sAtha re-dharama" zrI Ana'ghanajI. "paramAratha patha je vahe, vyavahAre lakha je rahe, vyavahAre lakha dAhile, AvuM samAropavALu avedhasa vedha pada mithyAtvadeSathI upajatu. hAI galata che, mithyA che, mithyAbhAsarUpa che, ane tenuM pAtra bhavAbhina'TvI jIva che, * bhavAbhinaMdInuM lakSaNa kahe cheH-- kSudro lobharatirdInA matsarI bhayavAn zaThaH / ajJo bhavAbhinandI syAmniSphalArambhasaM gataH // 76 // vRtti!--nnurUH dhruva, kRpaNuM, Amatti:-lAbharati, lAbhamAM rati-prItivALA, leALI, mAMcAzIla ( mAgaNu svabhAvavALA ), phona:-dIna, sadAya akalyANudazI, maNI-masaravata, par kalyANumAM du:sthita Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImadaSTiH bhavAbhinadInA lakSaNa (25) luka lobhI dIna matsarI, zaTha temaja bhayavaMta; bhavAbhinaMdI a ne, AraMbha aphaLavaMta. 76. artha -zudra, lebhI, dIna, matsaravata, bhayavALe, zaTha, ajJAnI evo bhavAbhinaMdI niSphala AraMbhathI saMyukta hoya che. vivecana saMsAramAM rAcanAre- rapae rahenAra bhavAbhinaMdI jIva kevo hoya ? tenA mukhya lakSaNa ahIM sUcavyA che - te zudra eTale ke kRpaNa, pAmara, tuccha hoya che, kAraNa ke tuccha-pAmara sAMsArika viSayane te bahu mAnanAre heI, tenA Adarzo ne vicAraNAo paNa tuccha, pAmara, kaMjUsa jevA anudAra ne chIcharA hoya che, eTale te pote paNa tevo pAmara, kSudra-lobhI tuccha, kSudravRttivALa hoya che. tuccha, kSudra, kSaNika sAMsArika lAbhathI te malakAI jAya che, harSAvezamAM AvI kAkIDAnI jema nAcavA kUdavA maMDI jaI pitAnI pAmaratAnuM pradarzana (Vanity fair) kare che! ane rakhene te cAlya jaze ema jANI tene kRpaNanI jema sAcavI rAkhavA mathe che! paNa AtmAnI anaMta guNasaMpattinuM tene bhAna paNa nathI ! te lAbhArati-lobhI hoya che. te sadAya lAbhamAM rati-prItivALo hoya che, eTale ke mane lAbha sadAya maLyA kare evo te lebhI-lAlacu hoya che. pAMca maLe te pacIza, pacIza maLe te sa, se maLe to hajAra, hajAra maLe to lAkha, lAkha maLe te koDa, kroDa maLe te abaja, -ema uttarottara tene lebhanuM pramANa vadhatuM jAya che. "dInatAI hoya tyAre te paTelAI Icche che, paTelAI maLe eTale te zeThAI Icche che, zeThAI maLe eTale maMtritAI Icche che, maMtritAI maLe eTale nRpatAI (rAjApaNuM) Icache che, nRpatAI maLe eTale devatAI Icche che, devatAI maLe eTale IMdratAI Icche che." ema tenA lebhane bha nathI. jema lAbha vadhe tema lebha vadhatuM jAya che. ane Avo lebhI-lAlacu hovAthI te yAcAzIla eTale ke yAcanA karavAnA svabhAvavALe, mAgaNavRttivALe bhIkhArI hoya che, kAraNa ke sAMsArika viSayanI bhUkhathI pIDAte heI, te bhUkha bhAMgavAne mATe-viSaya bumukSAne TALavAne mATe te "nipuNyaka raMka' karamAM ghaTapAtra laIne du:khIe, (eTale ke bIjAnuM bhaluM dekhIne du:khI thanAra), mayavAna-bhayavAna , nitya bhIta, sadI DaranAra, kA:- zaTha, mAyAvI, kapaTI, mag:-ajJAnI, mUrkha, ajAminanI bhavAbhinaMdI, saMsAra bahumAnI, saMsArane bahu mAnanAro, cAra-evA hoya te, niSkAmAtA-niSphala AraMbhathI saMgata-saMyukta hoya. sarvatra atavAbhinivezane lIdhe. Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (296 ) yogadRSTisamuccaya bhIkha mAMgatA phare che ! viSayatRSNA chIpAvavA mATe mRgatRSNA pAchaLa doDe che! paNu pAtAmAM ja rahelI AtmAnI anata Rddhine te ulladhI jAya che ! bhavanagarImAM jIva bhikhArI, karamAM laI ghaTapAtra; viSayaSubhukSu bhIkha mAMgatA, bhame divasa ne rAtra."--maneAnadana (DaoN. bhagavAnadAsa ) dIna-satsava ta te dIna hAya che. te sadAya akalyANudazI, haMmezAM bhUMDuM ja dekhanArA ( Pessimistic ) hoya che. te dIna, garIkhaDA, rAMka jevo thai sadA akalyANu dekhe che, khUrU ja jue che, nirAzAvAdI ja hAya che. hAya ! A mhArA A ThIbaDAmAM rahelu viSaya kadanta cAlyu jaze teA ? keAi upADI jaze te ? kAi paDAvI leze te ? ema iMdra jevA puruSa pratye paNa sadA AzakA rAkhatA ha|I te khApaDa-bicArA sarvatra akalyANa-amagala dekhatA phare che; satra bhayadazI hAi, bhayAkula rahI, niraMtara phaphaDATamAM rahyA kare che; ane hAthe karIne dIna, lAcAra bicArA, pApaDo, rAMka thaIne kare che! kAraNa ke kalyANamUtti evA sahajAtmasvarUpane tene lakSa nathI. eTale te paranI guNu vaLI A bhavAbhina'dI jIva matsaravata-adekhA heAya che. sapatti pratye dveSavALA heAya che. pArakAnuM bhaluM dekhI ke pArakAne guNa dekhI tene manamAM khaLatarA thAya che, mAga UThe che, parasukhe te duHkhI thAya che. kAraNa ke tene mana tuccha sAMsArika viSayanuM mAhAtmya bhAsyuM che, te sAMsArika viSayathI rIjhe che; ne peAtAne prApta na thayelA, paNa khIjAne prApta evA viSayAdi sukha dekhI, athavA paranA prazasta zubha guNu dekhI, tene manamAM IrSyA upaje che ke A lai gayA ne huM rahI gayA. Avo puNyadveSI ne guNadveSI te hAya che. te bhayavAn hAya che. te sadA bhayAkula rahyA kare che. A leka paraleka sa'badhI bhaya, vedanA bhaya, azaraNubhaya, aguptibhaya, mRtyubhaya, Adi bhaya tene nira Mtara satAvyA kare che, DarAvyA kare che, hAya ! A mhAru lUTAi jaze te ! hAya ! mane vedanA AvI paDaze te ! hAya ! mhAruM mRtyu AvI paDaze te ! ityAdi prakAre te sadAya bhayathI phaphaDatA rahe che; kAraNa ke parama niya evA zAzvata AtmasvarUpanuM tene bhAna nathI, bhayamAnU zaana te zarU eTale mAyAvI, kapaTI haeNAya che. jagatane chetaravAne, jagatanI AMkhamAM dhULa nAMkhavAnA te prayAsa kare che. tenI mana-vacana-kAyAnI ekatA hAtI nathI, manamAM kAMi, vacanamAM kAMI ane varttanamAM kAMI-ema tenA traNe ceganI vaMcakatA hAya che. pote durguNI chatAM sadaguNI dekhAvAne DALa kare che, "bha kare che! tenI ceSTA dAMbhika Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTi : bhavAbhinadI niSphaLAraMbhI (297) hoya che, ne jagatane huM ke vaMcuM chuM-chetaruM chuM, ema mAnI te manamAM malakAya che. paNa kharI rIte to te pote ja chetarAya che, AtmavaMcanA ja kare che, te te mUkha jANatA nathI. avaguNa DhAMkaNa kAja, karuM jinamata kriyA, chaDuM na avaguNacAla, anAdinI je priyA...viharamAna bhagavAna"-zrI devacaMdrajI te ajJa eTale ajJAnI, mUrNa hoya che, sArAsAranA bhAna vinAno, abUjha, ala vagarane hoya che. ane AvA lakSaNavALe heI, te niSphaLa AraMbhI hoya che, eTale ke tenA sarva AraMbha niSphaLa-aphaLa jAya che, kAraNa ke tenI samasta pravRtti atajvAbhinivezavALI hoya che, eTale atavamAM tattvabuddhirUpa mithyA abhinivezane lIdhe niSphaLa tenI samasta kiyA Adi kAryakArI thatI nathI, kAragata thatI nathI, AraMbhI phogaTa jAya che, eLe jAya che. enuM badhuM karyuM-karAvyuM dhULa thAya che, pANImAM jAya che. "AMdhaLe vaNe ne pADo cAve" enA jevuM thAya che. Ama tenA badhA AraMbha-maMDANa niSphaLa jatA hoI, te te kevaLa niSphaLa kheda ne mithyA zrama ja hAre che. zaddha zraddhAna vinAnI tenI sakala kriyA "chAra para lipaNuM' jevI thAya che. "zuddha zraddhAna viNa jeha kiriyA karI, chAra para lipaNo te jANo."--zrI AnaMdaghanajI Ageke TuMkata dhAya, pAche bacharA carAya, jaise dagahIna nara jevI vaTatu hai; taise mUDha cetana sukRta karatUti karI, zevata hasata phala bevata khaTatu hai."-zrI banArasIdAsajI. Ama tenI samasta pravRtti-samasta AraMbha niSphaLa thAya che, eTaluM ja nahi paNa tenI gapravRtti paNa paramArthathI tevI ja niSphaLa hoya che. kAraNa ke te dharmavyApArarUpa egapravRtti mehagarbhavairAgyathI upajatI heI, apAyajananI mohabhavAbhinaMdinI vAsanA utpanna kare che. ane tenAthI je puNyabaMdha thAya che te paNa cogakriyA paNa pAchaLathI apAyavALo hoya che, eTale ke te puNya pApAnubaMdhI puNya - aphaLa hoya che. ane Ama " avedhasaMvedya padamAM sthiti karatA bhavAbhinaMdI jaMtuone puNya je hoya che, te niranubaMdha hoya che, ane pApa je ya che te sAnubaMdha hoya che. eTale puNyanI paraMparA cAlu rahetI nathI, pApanI * " pravRttirapi yogasya vairAgyAnmoigarbhataH / prasUte'gAyajananImuttarA mohavAsanAm // avedyasaMvedyapade puNyaM niranubandhakam / bhavAbhinaMdijantUnAM pApaM syAtsA nuvandhakam / / " -zrI vijayajI kRta dvA dvA Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (298) yogadaSTisamucaya paraMparA cAlu rahe che, kAraNa ke rAgadveSAdinuM A bhavAbhinaMdIne prabalapaNuM hoya che. Ama bhavAbhinaMdI bicAre je kAMI dharmakaraNa karavA jAya che, te paNa tene niSphaLa thaI paDe che!--A A bhavAbhinadI jIva, saMsArane abhinaMdanA- bahu mAnanAre, saMsAramAM rAcanAra, saMsAramAM rapa mazagUla-tanmaya rahenAra, saMsArane kIDe hoya che. "lebhI kRpaNa dayAmaNajI, mAyI macchara ThANa; bhavAbhinaMdI bhaya bharyojI, aphala AraMbha ayANa....mana."--. da. sakjhAya 4-9 je kharekhara ema che, tethI zuM? te mATe kahe che- ityasatpariNAmAnuviddho bodho na suMdaraH / tatsaMgAdeva niyamAdvipasaMpRktakAmnavat // 77 // yukta asata pariNAmathI, badha nI suMdara ema; tAsa saMgathI ja niyamathI, viSaspaSTa anna jema. 77 artha -ema asat pariNAmathI anuviddha-(saMkaLAyela) bodha, tenA saMgathakI ja, niyamathI suMdara nathI,-viSamizrita-viSathI kharaDAyelA ananI jema. vivecana uparamAM je bhavAbhinadInA lakSaNa batAvyA, te uparathI zuM phalita thAya che, te ahIM spaSTa karyuM che. bhavAbhinaMdInA-saMsArathI rAcanArA jIvanA je je pariNAma hoya che, te asat hoya che. eTale tene je kAMI skULa badha hoya che, te paNa asat pariNAma asat pariNAmathI anuviddha-saMkaLAyela-joDAyelo hoya che. seyamAM yukta bodha parevAyelA derAnI jema, tene baMdha paNa asat pariNAmamAM asat parovAyeluM che, eTale asat pariNAmanA saMga thakI ja tene te bedha paNa niyamathI asat hoya che, suMdara-sArA nathI hote, rUDe-bhale nathI hoto. kAraNa ke je saMga tevo raMga lAge che. Ama asat pariNAmane lIdhe tenA bodhane badhe ghANa bagaDI jAya che. atre viSathI kharaDAyelA, spardhAyelA, bheLa vRtti: -ri-ema bhavAbhinaMdI pariNAma sate-AnA asata pariNAmapaNAne lIdhe, jarUrinAnAnuvida-asata pariNAmathI anuviddha, parovAyele, joDAyele, saMkaLAyela, voHbodha-sAmAnyathI, na saMrata:suMdara nathI. zA kAraNathI ? te ke-tarasava-tenA saMgathakI ja, vivakSita asata pariNAmanA saMbaMdhathakI ja, niyamAnU-niyamathI, kenI jema ? te kevipadyttaranava-viSasaMprata ananI jema, viSayathI sparzayelA-kharaDAyelA annanI jema. ema nidarzana mAtradRSTAMta mAtra che, Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ doTAdaH asata pariNAmayukta bedha asata (299) vAyelA viSamizrita annanuM daSTAMta ghaTe che. suMdara pakavAnna hoya, paNa te je viSathI dUSita hoya, tene viSane saMga lAgyo hoya, te te AkhuM bhejana viSarUpa thavAthI asuMdara thaI paDe che, bhakSaNa karavA gya rahetuM nathI. tema bhavAbhinaMdI jIvane paNa svabhAvathI suMdara evA zAstra Adine je kaMI bodha hoya che, te paNa tenA asat-mithyA AtmapariNAmathI dUSita hovAthI, vAsita hovAthI, aprazasta thaI jAya che, asuMdara thaI jAya che; asat pariNAmarUpa viSathI badhI bAjI bagaDI jAya che. te parama amRtarUpa Agamabedha paNa te asat pariNAmavaMta adhikArI jIvane abhimAnAdi vikAra upajAvI viSarUpa pariName che. eTale A uparathI e spaSTa phalita thAya che ke-bhavAbhinaMdI jIva bhale game teTale paMDita hoya, game teTale dravya kRtajJAnI hoya, game te AgamavettA-Agamadhara zAstravizArada kahevAtuM hoya, game te vAkapaTu hoI vAcaspati badha paNa kahevAtuM hoya, game tevo zAstra dharAvato hoya, to paNa tenA abodha pariNAma asat hovAthI, mithyA vAsanAthI vAsita hovAthI, te ajJAnI ja che, tene te sava bodha abodharUpa ja che. kSayopazamanI taratamatA pramANe bhale tenAmAM taratama kSayopazama hoya, te paNa tene AdhAra vAsanAmaya baMdha hovAthI, "vAsita bodha AdhAra hovAthI, tene te bedha vAstavika rIte abodha ja che. kAraNa ke- vastu vicAre re! divya nayana taNe re, viraha paDyo niradhAra; taratama ge re taratama vAsanA re, vAsita bodha AdhAra. paMthaDo."--zrI AnaMdaghanajI vaLI A uparathI e paNa spaSTa thAya che ke jyAM lagI asata pariNAmanI vAsanA hoya che, tyAM lagI game teTaluM zAstrajJAna paNa ajJAnarUpa ja hoya che, game teTale dravya zrutabadha paNa adharUpa ja hoya che. zAstramAM kahyuM che ke-"abhavya sArI bhavAbhinaMdInA peThe zAstro abhyAsIne paNa prakRti cheDate nathI,-sAkaravALuM dUdha pIne jJAna-kiyA paNa pannaga (viSadhara-sA5) nirviSa-jhera vagaranA nathI hotA tema." niSphaLa (juo pR. 79 ). A abhavyanA daSTAMta uparathI e sUcita thAya che ke abhavya to kadI paNa anAdi asat vAsanA cheData nathI, svaparano bheda jANavArUpa bhedajJAna pAmI AtmajJAna kadI pAmato nathI, tethI tene kadI mekSa thato nathI. tema anya jIva paNa-bhavya paNa jyAMlagI anAdi kuvAsanA-asat vAsanA choDatuM nathI, jyAM lagI sva-parano bheda jANavArUpa bheda jJAna pAmI AtmajJAnane pAmate nathI, tyAM lagI te paNa ajJAnI heI saMsAramAM rakhaDayA kare che. arthAt jyAM lagI jIvanuM bhavAbhinaMdIpaNuM TaLe nahiM tyAM lagI bhavabhramaNa paNuM TaLe nahiM; kAraNe ke Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (300) gadaSTisamuccaya jyAMlagI para vastumAM Atmabuddhi TaLatI nathI, parabhAva-vibhAva pratyenI aMtaraMga ramaNatArUpa duSTa durvAsanA jyAM lagI dUra thatI nathI, jIvanI pariNati ane vRtti jyAM lagI parabhAvavibhAvamAM rAcI rahI che, tyAM lagI tenuM samasta jJAna paNa ajJAna che, ane tenI anaMta dravya kriyA paNa niSphaLa-nakAmI che. dravya kriyA sAdhana vidhi yAcI, je jina Agama vAMcI; pariNati vRtti vibhAve rAcI, tiNe navi thAye sAcI re manamehanA"- zrI devacaMdrajI phala thakI A ja kahe che - etadvanto'ta eveha viparyAsaparA narAH / hitAhitavivekAndhA khidyante sAMpratekSiNaH // 78 // ehIjuM kAraNathI ahIM, aghasavedyavaMta; viparyAsamAM tatparA, evA nare havata. vaLI te hita-ahitanA vivekamAMhi aMdha; kheda prApta karatA rahe, vartamAna dekhaMta, 78 artha eTalA mATe ja ahIM A adyapadavALA manuSya viparyAsaparAyaNa hoya che, eTale hita-ahitanA vivekamAM aMdha evA teo vartamAnane ja dekhanArA heI, kheda pAme che. vivecana eTalA mATe ja, uparamAM je kahyuM te kAraNane lIdhe, A aghasavedya padamAM je va che, evA manuSya A lekamAM viparyAsaparAyaNa hoya che, eTale ke vastusthitithI - viparIta-ulaTI buddhi dharAve che. teo sane asat jANe che, ane vipasa sat jANe che; tattvane atattva jANe che, atattvane tatva jANe che; nityane anitya jANe che, anityane nitya jANe che, dhamane adharma jANe che, adharmane dharma jANe che, hitane ahita jANe che, ahitane hita jANe che; heyane Adeya jANe che, Adeyane heya jANe che, reyane jJAna jANe che, jJAnane ya jANe che; AtmAne anAtmA jANe che, anAtmAne AtmA jANe che. ItyAdi aneka prakAre te viparyAsaneUMdhI buddhino AviSkAra thAya che, pragaTa bhAva dekhAya che. tAtparya ke vastu sthitithI viparIta-ulaTI mAnyatA tenuM nAma viparyAsa che. vRtti -Natatte-A adApadavALA, atta ga-Aja kAraNathI, rU-ahIM, lekamAM, vipata para -viparyAsapradhAna, nA --nare, manuSyo, zuM ? te ke:-hitAvejAbhyA-hitAhita vivekamAM aMdha, AthI rahita ema artha che. eTalA mATe ja kahyuM ke vizvane kaLi -sAMpratekSIo kheda pAme che, vartamAnadazI hAI kheda pAme che. Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTiH viparyAsa-dehamAM AtmabuddhithI ja saMsAra (301) paNa padArthanA nirNayane pAmavA jIvane aMtarAyarUpa tenI anAdi viparyAsabhAvane pAmelI evI buddhi che, ke je vyaktapaNe ke avyaktapaNe vipasapaNe padArtha svarUpane niradhArI le che. jene vairAgya upazama saMbaMdhI upadeza baMdha thayo nathI, tene buddhinuM viparyAsapaNuM varcA kare che, ane jyAM sudhI buddhinuM viparyAsapaNuM hoya tyAMsudhI siddhAMtanuM vicAravuM paNa viparyAsapaNe thayuM ja saMbhave che. gRha-kuTuMba parigrahAdi bhAvane viSe je ahaMtA mamatA che, ane tenI prApti aprApti prasaMgamAM je rAgadveSa kaSAya che, te ja viparyAsabuddhi che." -zrImad rAjacaMdra patrAMka 418. (506 ) ane AvI viparyAsabuddhi-ulaTI mati hovAthI, te jIva hita ahita vivekamAM aMdha-AMdhaLA hoya che, hita-ahitanuM tene bhAna hotuM nathI, eTale te hita choDI ahitamAM pravRtti karI hAthe karIne duHkhI thAya che. "hitaM hitvA hite sthitvA durdhIrduHkhAyase bhRzam / viparyaye tayoredhi tvaM sukhAyiSyase sudhIH // " -zrI guNabhadrasvAmIjIkRta zrI AtmAnuzAsana arthAt hitane cheDA, ahitamAM sthiti karI tuM dubuddhi atyaMta duHkhI thAya che. ane te bannenA viparyayane tuM pAma, eTale ke ahitane choDI hitamAM sthiti kara, eTale subuddhi e tuM sukhI thaze. je vATe sukha maLe che te vATe sukha nahi maLe, evI khetI mati jIvane thAya te te sAcI vATe prayatna karate te aTake che. mane A vATe sukha nahi maLe, sukha te. bIjI vATe maLaze, AthI te kharI vATe prayatna karato aTake che. ane satya sukhano aMtarAya pAme che....A eTI matine jJAnIe mithyAtva kahe che." -zrI manaHsukhabhAI ki. kRta zAMtasudhArasa vivecana. ethI karIne ja teo mAtra sAMpratekSI hoya che, vartamAnadazI ja hoya che, mAtra vartamAnakALane ja dekhe che, AgaLa pAchaLane vicAra karatA nathI. te te "A bhava mIThA parabhava keNa dIThA' ema mAnI mAtra vartamAnane ja vicAre che. eTale vartAmAnadazI parAkane bhUlI jaI, visArI mUkI, A bhavAbhinaMdI che A dehAzrita samasta kattavyamAMja ItikartavyatA mAnI, sarvasva mAnI, tenI pravRttimAMja AMkha mIMcIne racyA-pacyA rahe che. ane tema karatAM te hitAhita-aMdha ja kRtyAkRtyanuM, gamyAgamyanuM, khAdyAkhAdyanuM, piyAyinuM bhAna bhUlI jAya che. tathA jaDa dehathI sarvathA judA zuddha caitanyamUti AtmAnA abhAnapaNathI, deha-AtmAne ekava adhyAsa rAkhI te bebhAnapaNe-mehamUrNitapaNe dehanI veTha karyA ja kare che. Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (302) gadaSTisamuccaya ane je jaDa dehanA saMbaMdhanI khAtara A bicArA ATalI badhI veTha UThAve che, ATalI badhI jahemata kare che, te dehane saMbaMdha te ulaTe tene baMdharUpa nIvaDe che ! kAraNa ke je dehane teNe ATale badhe gADha saMbaMdha rAkhe, te deha veThanI poTha paNa badalAmAM baMdharUpa saMbaMdha kema na rAkhe ? zuM te kAMI akRtajJa che-zuM kRtapta che vAru ? eTale dehamAM AtmabuddhithI tene dehane baMdhasaMbaMdha chUTa nathI; te baMdha che tyAMsudhI janma-maraNa chUTatA nathI; janma maraNa chUTatA nathI tyAMsudhI duHkha chUTatuM nathI ane A janma maraNa duHkha chUTatuM nathI, tyAM sudhI saMsAra paribhramaNa chUTatuM nathI. Ama potAnA mAnelA saMbaMdhI evA dehano sabaMdha jALavavA khAtara (!) pite pitAne bAMdhI pApane piTale mAthe caDhAvI, veThanI piTha UThAvI, A veThIA baLada jevA bhavAbhinaMdI jIva saMsAramArgamAM niraMtara paribhramaNano kheda pAmyA kare che! zrImAna pUjyapAda svAmIjIe prakAryuM che ke "dehamAM 4 Atmabuddhi AtmAne e deha sAthe nizcaye yoje che; ane sva AtmAmAM ja Atmabuddhi te dehathI AtmAne vije che-vikhUTo paDe che. dehamAM AtmabuddhithI putra strI vagere kalpanAo (Unrealities, Imaginations, Illusions) dehamAM Atma- upajI che. ane te kalpanAo vaDe AtmAnI-pitAnI saMpatti mAnatuM buddhithI ja A abhAgIyuM jagat arere ! haNAI gayuM che ! A saMsAra duHkhanuM saMsAra mUla dehamAM Atmabuddhi e ja che, tethI A dehAtmabuddhi cheDIne, hAramAM indriyane pravRtta nahiM karatAM, aMtaramAM praveza kare." paNa bhavAbhinaMdI jIvane te dehamAM Atmabuddhi hoya che. ane AvI viparyAsarUpa ulaTI buddhithI te deha sAthe baMdhAIne saMsAra paribhramaNa duHkha pAme che. Ama viparyAsathI aviveka, avivekathI vartamAnane ja dekhanArI mithyA pravRtti, ane mithyA pravRttithI saMsAra kheda upaje che, ema spaSTa thayuM. janmamRtyujarAvyAdhirogazokAyupadrutam / vIkSamANA api bhavaM nodvijante'timohataH / / 79 / / vRtti -nama-janma, prAdurbhAva-janmavuM jenuM lakSaNa che tenuM mRtyu:-mRtyu, prANatyAgarUpa, karA-jA, ghaDapaNu, vayahAnirUpa vRddhAvasthA, kathAdhi-vyAdhi ke vagere lakSaNavALe, roga-roga, vizacikA vagere AtaMka-asaMta tIvra AvegavALI pIDA, zoka:-zAka ISTaviyAga vagerethI upaja mane vikAra mAhi-Adi zabdathI graha AdinuM grahaNa che, eethI- kUta-upadrava pAmI rahelA x " dehe svabuddhirAtmAnaM yunattyetena nizcayAt / svAtmanyevAtmadhIstasmAdviyojayati dehinam / / deheSvAsmadhiyA jAtAH putra bhAryAdikalpanAH / sampattimAtmanastAbhirmanyate hA hataM jagat // mUlaM saMsAraduHkhasya deha eva AtmadhIstataH / tyatkvairnA pravizedantarbahiravyApRtendriyaH / / -zrI samAdhizataka, Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAiSTi : bhavAbhina'dInA mahAmaha, janma-maraNAdi duHkha janma maraNa vyAdhi jA, roga zAka du:khava'ta; bhava jotAMya udvega nA, ati mAhathI lahata, 79 artha :-- janma, maraNu, jarA, vyAdhi, raMga, zeka vagerethI upadrava pAmatA saMsArane dekhatAM chatAM, te ati mahane lIdhe udvega pAmatA nathI ! vivecana " janma jarA ne mRtyu, mukhya duHkhanA hetu; kAraNa tenA e kahyA, rAga dveSa aNuhetu."--zrImad rAjacadrajI (303) uparamAM bhavAbhinaDhI jIva viparIta mativALA, UdhI buddhivALA hAi, hita-ahitanA vivakamAM adha hAya che, ane mAtra vamAnane ja jonArA hAya che,-ema kahyuM. Ama avivekI vartamAnadazI hAvAthI ja, saMsAranuM pragaTa duHkhada svarUpa mahAmahanu pratyakSa dekhatAM chatAM, te tethI udvega pAmatA nathI, kaMTALatA nathI, vilasita ulaTA temAM ja gADha mADu pAme che! puna: puna: janmavuM, punaH punaH maravu, punaH puna: jananInA jaTharamAM garbhavAsa karavA, punaH puna: cAre gatimAM rakhaDavuM, evI atyaMta pragaTa duHkhamaya avasthAe puna: puna: A saoNMsAramAM pratyakSa anubhavavI paDe che. chatAM A sa'sArathI A jIva udvega pAmatA nathI, temAMthI urdu eTale atyaMta vegathI bhAgI chUTavAne vicAra karatA nathI, eTaluM ja nahui paNa tene ulaTA dRDha AsaktithI vaLagI rahe che, e kAMI jevu tevu Azcarya nathI. kharekhara A badhuM mahuAmeAhunuM vilasita che. kAraNa ke-- azucimayamAtAnA udaramAM jANe tapazcaryAM karatA hoya ema nava mAsa paryaMta udhe mAthe laTakatA rahI, A jIva jyAre janma pAme che, te samaye je vedanA thAya che, te ati ati tIvra, ati ati asahya, akalpya ne avazya heAya che. evI janma duHkha vedanA pratyeka janmamAM--bhavamAM vedavI paDe che. kahyu che ke jenA banne cheDe agni saLagAvelA che evA lAkaDAnI aMdaramAM rahelA kIDAnI jema, he jIva! tuM janma-mRtyuthI bheTAyelA zarIramAM arere ! sIdAya che ! '* zrImad rAjaca'drajInuM parama saMvegaragI vacanAmRta che ke-- * katha nA herAnagatI anubhavatA, vImAnA videkhatAM chatAMya, marva-saMsArane, sovruitte-udvega pAmatA nathI,--AnA thakI udvega pAmatA nathI ema prakrama che--cAlu saMbaMdha che, atimoto--ati mAharUpa hetune lIdhe. 66 dIptobhayAmavAtAriyArUvaragakIdavat / namRtyulamAjike zarIre vata mIla // " -zrI guNabhadrasvAmIkRta AtmAnuzAsana " puttavi nanana punava maLa, pusapi ananIgare kSayane "--zrI zakazacArya Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 304) yogadRSTisamuccaya " aMtarmAMnathI macchu karatAM evA koi kALa jaNAtA nathI vA sAMbharatA nathI ke je kALamAM, je samayamAM A jIve paribhramaNa na kyu' hoya, ane e vaDe samAdhi na bhUlyA hAya, nira'tara e smaraNu rahyA kare che, ane e mahAvairAgyane Ape che. " vaLI jenu' mukha koi kALe paNa nahi' e, jene kAi kALe huM grahaNa nahI' ja karU'; tene ghera putrapaNe, skrIpaNe, dAsapaNe, dAsIpaNuM, nAnA ja tuNe zA mATe janmyA ? arthAt evA dveSathI evA rUpe janmavuM paDayu! ane tema kAnI teA icchA nahAtI ! kahe, e smaraNa thatAM A lezita AtmA paratve jugupsA nahIM AvatI hoya ? arthAt Ave che." --zrImad rAjacaMdra, patrAMka 115 (128) vaLI jyAre mRtyu Ave che tyAre paNa A jIvane tevI ja asahya tItra vedanA thAya che. temaja je dehamAM AyuSya paryaM ta AkhA bhava sthiti karI te dehanA ane te dehane Azrita evI anya vaLagaNAone sabadha vagara neTise tAkhaDamaraNu du:kha teAkha cheDatI veLAe, A jIva atyaMta AMtarika-mAnasika vyathA anubhave che. pratyeka deha cheDatI veLAe te te dehanA amatvathI AvI asahya AMtar vedanA legavavI paDe che. ane te te bhavane parigraha te che|DavA icchate nathI, chatAM tene parANe cheADavA paDe che. tethI tenuM aMtar kapAI jAya che. paNa te teNe peAtAnI mAnelI badhI saMpatti tyAMnI tyAM ja paDI rahe che, kAi sAthe AvatI nathI. " vaLI maraNa thAya che ke jenA vinA eka paLa paNa huM jIvI nahI zakuM' evA keTalAka padArtho (zriyAdika ) te anaMtavAra choDatAM tenA viyoga thayAM ana'ta kALa paNa thai gayA; tathApi tenA vinA jIvAyuM e kai thADuM AzcaryakAraka nathI. arthAt je je veLA tevA prItibhAva karyAM hatA te te veLA te kalpita hatA. evA prItibhAva kAM thayA ? e pharI pharI vairAgya Ape che." -zrImad rAjaca'dna. patrAMka 115, AvA ghAra mRtyu-AghathIx sudhAyelA prANIne devA paNa zaraNarUpa thatA nathI, te 66 X 'upaghAtasya ghoreNa mRtyuvyAghreNa dehinaH / tevA pi na nAcate zaraLa mui mAnatrAH / / " zrI amRtaca'drAcAryajI kRta zrI tattvArthasAra janmatAladrumAjjantuphalAni pracyutAnyadhaH / 66 chAtrAghya mRtyumUmAnamantare phyuH yiyim ||'-zrI guNabhadrasvAmI kRta zrI AtmAnuzAsana Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTi jarA-rega-zeka Adi duHkha (305) pachI mAnavanuM zuM gajuM? janmarUpa tADavRkSamAMthI nIce bhraSTa thayelA jaMturUpa phaLa mRtyu rUpa bhUmibhAge pahoMcatAM pahelAM vaccamAM keTalIka vAra raheze ? tADanA jhADamAMthI chUTA paDelA phaLane bhUmi para pahoMcatAM vAra lAgatI nathI, tema janmamAMthI jIvane mRtyu pAmatAM vAra lAgatI nathI. "naguNI kAyA terA kayA guNa gAvuM? mahela racyo timeM rahena na pAvuM; jA mukha cAvata pAnakI bIrI, tA mukha tere saMgata kIrI."--saMta kabIrajI Ama janma mRtyu paraMparA-zRMkhalA cAlyA ja kare che. janma pachI maraNa, ne maraNa pachI janma,-ema anaMta anubaMdha-paraMparA cAlyA ja kare che. ane tethI A jIva araghaTTaghaTI nyAye, kUvAnA reMTa jevI A saMsAranI rakhaDapaTTImAM, anaMta duHkhaparaMparA anubhavyA kare che. vaLI pratyeka janmamAM paNa bIjA zA zA mukhya duHkha bhegavavA paDe che, tene paNa ahIM nirdeza karyo che. te A pramANe jyAre jarA-ghaDapaNa Ave che tyAre paNa A jIvanA hAlahavAla thavAmAM kAMI bAkI rahetI nathI. jyAre pAMca iMdriyanI zakti zithila-DhIlI thaI jAya che, vikala-pAMgaLI banI jAya che, UThavAnI zakti aMgamAM rahetI nathI, hAthamAM lAkaDIne ghaDapaNanuM Teke cAlavuM paDe che, keDa vAMkI vaLI jAya che, zarIramAM karacalI paDe che, duHkha vaLIA-paLIo Ave che, ane jyAre parAdhIna-paravaza thaIne rahevuM paDe che, bIjAnA meNA-ToNA sahana karavA paDe che, ne A Doka "marate nathI ne mAM mUkate nathI" evA kaDavA vacana sAMbhaLavA paDe che,-evI vRddhAvasthA paNa kAMI ochI duHkhadAyaka nathI. vaLI A "vRddhAvasthAmAM bIjAonA tiraskAra veNa jANe sAMbhaLavAne IcchatA na hoya ema kAna baherA thaI jAya che ! pitAnI duSya lAcAra dazA dekhavAne jANe asamartha hoya ema AMkha aMdhapaNAne pAme che ! sAme AvelA camarAjanI bhItithI jANe kAyA paNa khUba kaMpe che ! te paNa jarAthI khakhaDI gayela A pradIpta bhavanamAM paNa aho ! A jIva niSkapa rahe che !' sat kavIzvara zrImad rAjacaMdrajIe mekSamALAmAM svabhAktithI tAdazya varNana karyuM che ke - karacalI paDI dADhI DAthA taNe DATa vaLyo, kALI kezapaTI viSe tatA chavAI gaI; suMghavuM sAMbhaLavuM ne dekhavuM te mAMDI vaLyuM, vaLI daMta Avali te kharI ke khavAI gaI, + "gotrIva rizvattA pattikArazrInAM prati cakSurvIkSitumakSamaM tava dazAM dUSyAmivAndhyaM gatam / bhItyevAbhimukhAntakAdatitarAM kAyo'pyayaM kampate, nipatramAM tamAre ghara? " -zrI AtmAnuzAsana Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (306). gadaSTisamuccaya vaLI keDa vAMkI hADa gayA aMga raMga gaye, UThavAnI Aya jatAM lAkaDI levAI gaI; aho rAjyacaMdra ! ema yuvAnI harAI paNa, manathI ne teya rAMDa mamatA marAI gaI." temaja koDha vagere aneka jAtanA du:sAdhya asAdhya vyAdhio (Chronic diseases) athavA visUcikA (Cholera) vagere aneka tIvra AtyaMtika pIDA upajAvanArA-vedanAmaya rege (Acute Ailments) jyAre A zarIra para AkramaNa kare che, jyAre A zarIra para jorathI hale lAvI tene cotaraphathI gherI vaLe che, tyAre A pitAne hAla deha paNa atyaMta akAro thaI paDe che, ane te choDavAnuM mana paNa kayAreka thaI Ave, evuM asahya du:kha atra vedAya che. jyAre e regI jaNAze, mUkavAnuM mana thAze; tana tuM gaNe che tAruM re, te nathI tAruM."--kavi zrI dalapatarAma, tathA ISTa vastune viyoga thatAM ke aniSTane saMga thatAM, tene zoka karavArUpa AMtaruM duHkha atre hRdayane atyaMta saMtApa Ape che. keI iccha-mane vAMcchita vastu na maLI, te arere ! A mane na maLI, A lAga AvyuM hatuM te mArA zoka hAthamAMthI hAthatALI daIne cAlyA gaye, ema aMtastApa thAya che. athavA svajanAdi koI ISTa-priya janane mRtyu Adi kAraNe viyega thAya to tene zoca thayA kare che ke-are ! A te gaye, enA vinA huM kema jIvIza ? athavA regApatti, dhanahAni, ke mAnahAni Adi keI aniSTa prasaMga AvI paDe, tyAre paNa e jhUryA kare che ke-are ! A aniSTa prasaMga kema dUra thaze ? A muzkelImAMthI kayAre Are Avaze ? ItyAdi aneka prakAre A saMsAramAM ISTanA asaMgathI ke viyegathI, athavA aniSTanA saMyegathI ke aviyegathI ArtadhyAnarUpa zekathI upajatuM AMtar duHkha jIvanA hRdayane kIDAnI jema korI khAya che. A badhAnA sArasamuccayarUpa jIvaMta zabdacitra A che - eka taruNa sukumArane rome reme lAlacoLa suyA ghecavAthI je asahA vedanA upaje che, te karatAM AThaguNa vedanA garbha sthAnamAM jIva jyAre rahe che tyAre pAme che. lagabhaga nava mahinA maLa, mUtra, lehI, paru AdimAM aherAvya mUcchagata sthitimAM vedanA duHkha sukha jogavI bheLavIne janma pAme che. garbha sthAnanI vedanAthI anaMtaguNa vidane ne duHkha janmasamaye utpanna thAya che. tyAra pachI bALAvasthA pamAya che. maLa, mUtra, dhULa, ane nagnAvasthAmAM aNasamajathI rajhaLI raDIne te bALAvasthA pUrNa thAya che, ane yuvAvasthA Ave che. dhana upArjana karavA mATe nAnA prakAranA pApamAM paDavuM paDe che jyAMthI utpanna thaye che tyAM eTale viSaya vikAramAM vRtti jAya che. unmAda, ALasa, abhimAna, niMdya daSTi, saMga, viyega, ema ghaTamALamAM yuvAvaya cAlyuM jAya che. Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprAdaSTi : kRtyAkRtya vimUDhatA, duHkhamAM sukhabuddhi (307 ) tyAM vRddhAvasthA Ave che. zarIra kape che, mukhe lALa jhare che; tvacA para kareAcalI paDI jAya che; suMdhavu, sAMbhaLavuM ane dekhavuM e zaktie kevaLa maMda thaI jAya che, keza dhavaLa thai kharavA mAMDe che; cAlavAnI Aya rahetI nathI, hAthamAM lAkaDI laI lathaDIAM khAtAM cAlavuM paDe che; kAM teA jIvana paryaMta khATale paDayA rahevu paDe che; zvAsa, khAMsI ItyAdika rAga AvIne vaLage che, ane thADA kALamAM kALa AvIne kALIe karI jAya che. A dehamAMthI jIva cAlI nIkaLe che. kAyA hatI na hatI thaI jAya che. maraNa samaye paNa keTalI keTalI badhI vedanA che? catu`tinA du:khamAM je manuSya deha zreSTha temAM paNa keTalAM badhAM du:kha rahyA che! tema chatAM upara jaNAvyA pramANe anukrame kALa Ave che, ema paNa nathI. game te vakhate te AvIne laI jAya che, mATe ja vicakSaNa puruSA pramAda vinA AtmakalyANane ArAdhe che." --zrImad rAjaca'drajIpraNIta meAkSamALA pATha 18. A sarvAMgasu Mdara zabdacitramAM saMsAraduHkhanuM tAdRzya Abehuba citra doryu` che. ane Ama pragaTapaNe janma-maraNAdi duHkhanA upadrAthI herAna herAna evuM saMsAra svarUpa pratyakSa dekhatAM chatAM, A jIvA tenAthI kema udvega nahi' pAmatA chatAM udvega hoya ? temAMthI atyaMta vegathI kema nAzI chUTatA nahi... hAya ? A nahi ! baLatA gharamAM rahevAne kema icchatA haze ? evA svAbhAvika prazna udbhave che. tenuM samAdhAna mahAtmA graMthakAraja svaya' kahe che ke--ati me huthI', mehanA atizaya prabaLapaNArUpa hetuthI, A mahA mehamUDha jIvA te saMsArathI udvega-kaMTALA pAmatA nathI, sUga pAmatA nathI, tethI trAsI jai teneA aMta lAvavAne icchatA nathI! ulaTA meAhathI muMjhAi jaine tene ja dRDha AsaktithI vaLagI rahe che! temAM ja rAce che ! sa'sArasamudranuM khAruM pANI hoMzathI mIThuM mAnIne pIe che! ne peAtAnA bhavAbhina'dI' nAmane sArthaka kare che!! 6 dAkhalA tarIke, ene zu' heAya che? te kahe che-- kukRtyaM kRtyamAbhAti kRtyaM cAkRtyavatsadA / duHkhe sukhadhiyAkRSTA kacchUkaNDUkAdivat ||80|| vRtti:-tsya-kukRtya, prANAtipAta-AraMbha Adi kukRtya, nRtyamAmAti--kRtya bhAse che,-- meAhane lIdhe, Rtya --ane kRtya, ahiMsA-anArabha AdikRtya, styavat sarvA--akRtya jevuM sadA bhAse che, mehathI ja. tuve--du:khamAM, samAraMbha AdimAM, suviyA--sukha buddhithI, dA--AkarSAyelA, kAnI jema ? to ke--kUcAliyA--kachu kahraSaka ArdinI jema, khasane khaNunArA vagerenI jema. pAmA, khasa tenA kaMDUmakA, ka-khajavALa kare te kaThUmaka, khajavALanArA, khaNunArA, tenI jema, Adi zabdathI kRmithI herAna thaI rahela evA agnisevaka-agni sevanArA kADhIAnuM grahaNu che. - Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (308) gadaSTisamuccaya kukRtya kRtya bhAse sadA, kRtya akRtya ja tema; duHkhamAM sukhabuddhi dhare, khasa khaNanArA jema, 80 artha eone kukRtya sadA kRtya bhAse che, temaja kRtya akRtya jevuM bhAse che; ane khasane khaNanArA vagerenI jema teo duHkhamAM sukhabuddhithI AkarSAyelA hoya che. vivecana ati mahamUDha evA bhavAbhinadI jIvonI viparyAsa mati-ulaTI buddhi kevA kevA prakAre vyakta thAya che, te ahIM batAvyuM cheH -hiMsA, AraMbha vagere je duSTa kRtya che, kukRtya che, akRtya che, te teone mana sadA kRtyarUpa, karavA gya kRtyAkRtya lAge che ! ane ahiMsA, anAraMbha vagere je ziSTa kRtya che, sukRtya vimUDhatA che, te teone akRtyarUpa, nahiM karavA yogya lAge che! Ama hovAthI teo duHkhane sukha mAnI bese che, ane tevI mithyA sukhabuddhithI AkarSAIne teo te duHkhamAM ja pravRtti kare che, rAce che, tanmaya thAya che ! jema khasavALe manuSya khasane khaNavAthI sukha mAne che, ane tethI khaNavAnI pravRtti karyA kare che tathA jene kIDA paDyA hoya evo keDhIye agninA sevanathI sukha mAnI temAM pravRtti kare che; tema A viparIta mativALA bhavAbhinaMdI paNa duHkhamaya saMsAramAM kRtyAkRtyanuM bhAna bhUlI jaI dukhadAyaka evA hiMsAdi kukRtyamAM pravarte che, ane sukhadAyaka evA ahiMsAdi sukRtyathI nivatte che ! ! e ati AzcaryakAraka viSama ghaTanA che ! ane A AzcaryakAraka viSama ghaTanAnuM kAraNa paNa A che, ke A jIvane sukhanA sAcA vAstavika svarUpanuM bhAna nathI. sarva jIvane sukha priya che ane duHkha apriya che, paNa teo sukhane sAco mArga jANatA nathI, ne du:khanA mArgane duHkhamAM sukha sukhane mAga mAnI besI-kalpI besI tene pakaDe che. anAkulatA e buddhi ! sukhanuM lakSaNa che, AkulatA e du:khanuM lakSaNa che. prANAtipAta-hiMsA, asatya, cerI Adi anArya kAryo AkulatAnA kAraNarUpa hoI duHkhanA kAraNa che. kAraNa ke je hiMsA kare che, asatya bole che, cerI kare che, abrahmacaryarUpa durazIla seve che, paradravya grahaNa kare che-hare che, te sthUla daSTie upalaka rIte jotAM paNa pite aparAdhI hoI, niraMtara Akula rahyA kare che, ne tethI atyaMta du:khI thayA kare che-e sarva keIne satata pratyakSa anubhava che. te hiMsA-cerI Adi karanArane aMtamAM kadI paNa zAMti hatI nathI, hAya ! kadAca pakaDAI jaIza to!-ema sadAya phaphaDATa rahyA kare che. tethI UlaTuM je prANAtipAta nathI karatA, asatya nathI bolato, cArI nathI karate, du:zIla nathI seva, pAradravya nathI rAhata, te pite niraparAdhI heI, niraMtara nirAkula rahyA kare che, ne tethI atyaMta sukhI varyA kare che. ahiMsaka, satya vakatA, Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprAyaSTi : du:khamaya Ara'bha-parigrahanI-khalA (309) suzIla puruSane aMtamAM sadAya zAMti hoya che--nirAMta hoya che,-A savA~ koInA pratyakSa svAnubhava che. paNa A jIve te viparyAsane lIdhe ulaTI buddhi dharI che, ne tethI te ulaTA mArgo pakaDe che. te Rsi'sA Adi karIne sukha pAmavAnI icchA rAkhe che! tethI sukhane mATe jhavA nAMkhatA te bicArA duHkhI thAya che! ane ahi'sAdi sukhane mAga cheDIne hiM...sAdi du:khanA mArga pakaDI sukha pAmavAne phAMphAM mAre che, paNa sukhathI bhraSTa thaI du:kha ja anubhave che! A jIvane javuM che uttara bhaNI, ne pakaDe che dakSiNanA mAga ! A jIvane joIe che sukhaamRta, paNa pIe che duHkhaviSa ! temaja Arbha e pragaTa AkulatAnuM kAraNa ane nirArabha pragaTa nirAkulatAnuM kAraNa che. jeTallI Arabha upAdhi, teTalI AkulatA ne du:kha; jeTalI nirAra'bha nirupAdhi, teTalI nirAkulatA ne sukha, e pratyakSasiddha evI nivivAda vAta che. chatAM viparyAsa buddhivALA jIva ethI ja '' kalpI uMdhuM ja pravatana kare che, ulaTuM ja AcaraNa kare che. te te ema samaje che ke AraMbha samArabha karavAthI mane sukha sAMpaDaze. eTale te hi'sApradhAna kRtya-ArabhA AdarI, pApAcaraNa AcarI, pApApArjana kare che, pApanI kamANI kare che. dAkhalA tarIke-teNe dhanamAM sukha mAnyu che, eTale cena jaina prAreLa game te prakAre te dhana meLavavA mATe te nAnA prakAranA mahApApI kAMdAnI dhaMdhA-AraMbha Adare che. jemake-agnikarma, vanakarma, zakaTama, bhATaka karma, daMta vANijya, lAkha vANijya, rasa vANijya, keza vANijya, viSa vANijya ityAdi.X Arbha e duHkha 4 eTale cAtaraphathI grahe che, ane jema jema AraMbha vadhe che, tema tema Arabhane mitra parigraha paNa sAtheAsAtha vRddhi pAme che. A nAmacIna parigraha ' paNa peAtAnA nAma pramANe, jIvane 8 pari' pakaDI le che, jakaDI le che. pachI teA A ' graha' (bhUta athavA duSTa grahu athavA magara ) jevA parigrahanI jIva para jakaDa-pakaDa evI teA majabUta hAya che, ke temAMthI jIvane chUTavA dhAre tA paNa chUTavu bhAre paDe che. te parigraha-khalA vaLagI te vaLagI, kADhavI muzkela paDe che. mATA vyavasAyA ArabhanArA athavA mATI mATI rAjyAdi upAdhi dhAraNu karanArA janane A rAjane jAtianubhava che. parigrahanI ja'jAlamAM selA te bApaDAone rAte nIrAMte UMgha paNa AvatI nathI. Ama jIve hAthe karIne vhArelI mArabha upAdhi jIvane potAne ja paztriharUpa AkulatA upajAvI duHkhanuM kAraNa thaI paDe che ! hAthanA karyA haiye vAge che! bhesanA zIMgaDA bhesane ja bhArI paDe che ! parigrahanI malA Ama du:khamAM sukhabuddhithI kheMcAine A jIve duHkhadAyaka evA hiMsAdi kukRtyamAM x "i'gAlI vaNa sADI bhADI phoDI suvajjae kammaM / nALiSma caitra kRtajIlasa vijJavisarca ||"--zrI pratikramaNa sUtra Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (310) gadaSTisamuccaya tathA AraMbha-parigrahamAM pravarte che; paNa sukhadAyaka evA ahiMsAdi sukRtyamAM tathA nirAraMbhamAM pravartatA nathI. te mATe ahIM be prasiddha daSTAMta rajU karyA che - khasa khaNunAra (1) keIne khasanuM darada hoya tene mIThI khUjalI Ave, eTale te jema khasane khaNyA kare che, paNa pariNAme tene baLatarA ja UThe che, lAhya baLe che. (2) keDhIyAne kIDA paDayA hoya te anisevanathI-zeka vagerethI dUra thaze ema mAne che, paNa tema karatAM tene vyAdhi UlaTo vadhI paDe che. zArIrika, mAnasika anaMta prakAranA duHkhAe AkuLavyAkula jIne te duHkhothI chUTavAne bahu bahu prakAre IcchA chatAM, temAMthI te mukta thaI zakatA nathI tenuM zuM kAraNa? e prazna aneka jIvane utpanna thayA kare paNa tenuM yathArtha samAdhAna keI virala jIvane ja prApta thAya che jyAMsudhI duHkhanuM mULa kAraNa yathArthapaNe jANavAmAM na AvyuM hoya tyAM sudhI te TALavAne mATe game tevo prayatna karavAmAM Ave to paNa duHkhane kSaya thaI zake nahIM. ane game teTalI aruci, apriyatA ane abhAva te duHkha pratye hoya chatAM tene anubhavyA ja karavuM paDe. atyaMta suprasiddha che ke prANI mAtrane duHkha pratikULa, apriya ane sukha anukULa tathA priya che. te duHkhathI rahita thavA mATe ane sukhanI prApti mATe prANI mAtranuM prayatna che. prANI mAtranuM evuM prayatna chatAM teo duHkhane anubhava ja karatAM daSTigocara thAya che. kavacit kaMIka sukhanA aMza keIka prANIne prApta thayA dekhAya che, to paNa duHkhanI bAhulyatAthI karIne jovAmAM Ave che. " ItyAdi -zrImad rAjacaMdra, patrAMka 694 (755) Ama viparyAsathI sukhaduHkhanA sAcA svarUpanuM bhAna nahi hovAthI bhavAbhinaMdI jIvanI ulaTI pravRtti hoya che. asat AcaraNa hoya che. A ja arthane spaSTa karatAM kahe che - yathA kaNDUyaneSveSAM dhIna kacchUnivartane / bhogAGgeSu tathaiteSAM na tadicchAparikSaye // 81 // vRtti --kaI eka khasane khaNunAro daradI hate. khajavALanA atirekathI enA nakha dhasAI gayA. pachI retALa bhUmimAM nivAsane lIdhe, tene khajavALa dUra karavA mATe kema karIne taNakhaluM maLyuM nahi. tyAM bhikSApuTikA (jhoLI) vagere sAthe jeNe tRNune pULo lIdho hato evA vaidya pathikanuM tene darzana thayuM. tenI pAse teNe eka tRNa mAMgyuM ne eNe tene te dIdhuM. eTale te hayama parituSTa thaze ane teSa pAmI ci tavavA lAge-aho ! A khare khara dhanya che ! ke jenI pAse ATalA badhA khajavALavAne hUyana (sAdhano) chepachI teNe tene pUchyuM-vAru, A Ama ATalA badhA kayAM maLe che ? teNe kahyuM-lATa deza AdimAM. hAre enuM zuM prayojana che? teNe kahyuM-khasanI khajavALa dUra karavAnuM (kachUka chUvine da). pathika-je ema che te AnuM zuM kAma che? huM hArI khasane ja sAta rAtamAM dUra karI dauM. tuM triphalAne ga kara teNe Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTi : khasa khaNanArA jema viSaya sAdhanecachA (311) mati enI khajavALamAM, khasa maTADavA nahi; tyama tasa mati bhegAMgamAM, na tadicchA kSayamAMhi ! artha -A khasane khaNanArAonI buddhi jema khajavALamAM ja hoya che, paNa khasanA maTADavAmAM hotI nathI, tema A bhavAbhinaMdI jInI mati paNa bheganA aMgarUpa viSayamAM ja hoya che, paNa te bhegAMganI (viSayanI) IcchAnA nAzamAM hotI nathI. vivecana atre je suMdara Abehuba dRSTAMta ApyuM che (juo vRtti) te bahu manana karavA jevuM che, ne tene upanayayukta A sAra grahaNa karavA yogya che - khasanA daradIne khajavALa-caLa ghaNI ja mIThI lAge che, ane tethI te khaNavAmAM-bedI nAMkhavAmAM tene eTale badho AnaMda Ave che ke khajavALatAM khajavALatAM tenA nakha ghasAI jAya, te paNa tenI khajavALa khUTatI nathI ! pachI te khajavALavA mATe dRSTAMta tRNa vigere bIjA sAdhana paNa zodhe che. have tene je kaI vaidyarAja maLI upanaya Ave ane tene kahe ke bhAI ! hAra samULago khasa ga ja huM kADhI nAMkhuM, mane triphaLAne prayoga karavA de, pachI tyAre khajavALavAnI paNa paMcAta nahiM rahe, to e sAmuM kaheze-hAre te A hArI khajavALa ja bhalI che, te ja mane mIThI lAge che, mATe barAbara khajavALAya te tene upAya hoya te kare. jo ke A khajavALathI tAtkAlika kalpita mIThAza lAgatAM chatAM pariNAme te baLatarA ja UThe che, khajavALa ulaTI vadhe ja che, ne rega UMDA mULa nAkhe che, paNa pazu je mUrkha te gAmaDIo gamAra tema samajatA nathI. te ja prakAre bhavAbhimaMdIrUpa regIne bhavarUpa khasane mahAroga lAgu paDyo che. tethI A saMsAranA kIDAne viSayecchArUpa mIThI khujalIkhajavALa Ave che, ane viSayasevanathI te khajavALa dUra karavA mathe che, paNa game teTalA viSayagathI te maTatI nathI, agnimAM AhutinI jema ulaTI vadhatI jAya che, ne aMtastAparUpa baLatarA UThe che. viSaya bhegathI saMsAra rega UMDA mULa nAMkhate jAya che. viSayathI tRpti thavAne badale viSaya kahyuM-khasa maTI gaye, kavinedanA abhAve (khajavALanA abhAve) jIvavAnuM phaLa zuM? tethI triphalAthI sayuM! A kayAM maLe che e ja kaho ! ema ne gabharyA che. akSagamanikA (zabdArtha te-cAM za0qca thI jUnivartine tateSa manag na ratiSThA rije-jema enI mati kaMthanAmAM (khajavALanA sAdhanomAM) hoya che, paNa te khasanA nivatanamAM-maTADavAmAM hotI nathI; tema A bhavAbhinaMdIonI mati bhegIMgamAM hoya che, paNa tenI IrachAnA parikSayamAM bhegerachAnI nivRttimAM nathI hotI; tavanA anabhijJapaNathI ja (ajANupaNAthI ) vayanA paripAka thaye paNa. vAjIkaraNamAM Adara hovAthI. ahIM chUchanuM' prahaNu bhegakriyAnA upalakSaNavALuM che. Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (312) gadaSTisamuccaya tRSNA vadhatI jAya che. IdhanathI-baLataNathI agni jema kSINa thato nathI, tema viSathI kAma kSINa thato nathI, ulaTo vizeSa baLavAna banI vRddhi pAme che. kAraNa ke anaMta vAra prApta thayA chatAM jANe kadI prApta na thayA hoya evA bhramane lIdhe kAmabhegene viSe mUDha jananI icchA upazamatI nathI !' pachI tene daivAnuge-sadbhAgyanA udayathI kaI sadgururUpa savaidyane Akasmika bheTe thaI jAya, te te viSayecchArUpa khajavALa-caLane sAdhanaupAya (puNyarUpa) pUche che, ane te paNa viSayasAdhanathI ja thAya ema Icche che. eTale zrI sadguru tene kahe che-he bhadra ! A khajavALa khajavALa zuM kare che? cAla, huM tyAre A khajavALanA mULarUpa bhavoga ja alpa samayamAM maTADI dauM, A samyam darzana-jJAna-cAritrarUpa triphalAnuM tuM sevana kara, eTale ApoApa te khajavALa paNa enuM mULa kAraNa dUra thatAM maTI jaze. paNa te mehamUDha jIva vaLatuM ema bole che-he mahAnubhAva! mahAre e roga che rahyo ! mahAre te A mArI viSayecchAnI khajavALa-caLanuM sAdhana joIe che, te khaNavAmAMja -tene khedI nAMkhavAmAMja mane te mIThAza lAge che, mATe tene bAdha viSaya sAdhana na Ave evuM sAdhana hoya te kaho. Ama te vastutattvathI anabhijJaIcchA ajANa heI, bhogasAdhanamAM Asakta rahI, bhavareganuM nivAraNa Icchate nathI, ane viSayane ja ISTa mAnI temAM ja racyApacyA rahe che, temAMja nimagna thAya che, temAM ja DUbI jAya che! ane Ama tenI bhogecchAnI nivRtti thatI nathI, te eTale sudhI ke uMmara pAkI gaI hoya, pite gharaDakhakha bUDhA bela jevo thaI gayo hoya, chatAM viSayAbhilASanA atirekathI puna: juvAnInuM jema prApta karavAne te "vAjIkaraNa" prayoga,dhAtupuSTine vaidyaka prayoga kare che, rasAyana seve che, ne ghaDA jevI tAkAta meLavavA Icchata te viSayane gadheDe bane che! AzA jIrNa thatI nathI, te ja jIrNa thAya che ! vaya jAya che, paNa viSayAbhilASa ja nathI ! ! "mArA = nI vayameva vaLa-zrI bhartuhari. nataM vayo no vizvAmitrA : '-zrI ratnAkara pacIzI + "viSayaiH kSIyate kAmo ne dhanairiva pAvakaH / pratyuta prollasacchaktirbhUya evopavarddhate // aprAptavanamAnuzcairavApteSvapyanaMtazaH / kAmabhogeSu mUDhAnAM samIhA nopazAmyati / / " zrI yazovijayajIta adhyAtmasAra, " na hi kenApyupAyena janmajAtaGkasaMbhavA / viSayeSu mahAtRSNA pazya puMsAM prazAmyati" // zrI zubhacaMdrAcAryajIta zrI jJAnArNava Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTiH 55dhUlithI pitAnA hAthe AtmAne phAMse ! (313) atre bhegasAdhanane IcchAparikSaya nathI ema kahyuM, te uparathI bhegakriyAne parikSaya paNa nathI thato ema upalakSaNathI samajavAnuM che, kAraNa ke bhegakiyA paNa bhegaIcchA vinA upajatI nathI, eTale gaIcchAne parikSaya-nAza na hoya te bhegakiyAne paNa parikSaya nathI thatuM. IcchA-vAsanA TaLe nahiM tyAM sudhI bhegapravRtti paNa TaLe nahiM. jaba IcchAkA nAza taba, miTe anAdi bhUla" "--zrImad rAjacaMdrajI. ane kAraNa ema che tethI- AtmAnaM pAzayantyete sadAsacceSTayA bhRzam / pApadhUlyA jaDAH kAryamavicAyaiva tattvataH // 82 // kaceSTAthI jaDa e sadA, nAkhe chavane pAza; pApa dhULathI-tAvathI, vinA kArya vimAsa. 82, artha -A jaDa che, tatvathI kArya vicAryA vinA ja, atyaMtapaNe asat ceSTAthI AtmAne pApadhUlivaDe sadA pAza nAMkhe che. vivecana uparamAM kahyuM tema sthiti hovAthI, A bhavAbhinaMdI jIva kSaNika viSayarUpa kusukhamAM- khoTA mAnI lIdhelA kalpita sukhamAM Asakta hoI, te viSayanI prApti arthe hiMsA kare che, asatya bole che, cerI kare che, kuzIla seve che, parigraha vadhAre pitAnA hAthe che, AraMbha Adi kare che, ane te te pApasthAnakonA sevanathI te phAMso ! jJAnAvaraNAdi pApakarma rUpa dhUli-raja AtmAmAM nAMkhI pitAnA AtmAne malina kare che ! te pApadhUlithI AtmAne pAza nAMkhe che, pite pitAne bAMdhe che, pite pitAne verI thaI AtmaghAtI bane che! ane Ama je pitAnA hAthe gaLe phAMse nAMkhe che, AtmAmAM dhULa nAMkhe che, te mUrkha, jaDa, maMdabuddhi kahevA gya che. kAraNa ke koI mANasa potAnA hAthe mAthAmAM dhULa nAMkhate heya, te ApaNe tene mUrkha divAne mAnIe chIe, gAMDAnI ispItAlane lAyaka gaDe pAgala vRttiH- gAbhanaM-AtmAne, jIvane, pArAti-pAza bAMdhe che, jakaDI race che, gaMThI le che, te A adhikRta-prastuta prANIo, sA sadA-sarvakAla aSTayA-asata ceSTAthI, prANutipAta-AraMbharUpa evI. hetubhUta asat ceSTAvaDe karIne, sUrApu-atyaMta. kenAvaDe pAza bAMdhe che ? te mATe kahyuM ke-pApUjA-pApadhUlivaDe, jJAnAvaraNa Adi lakSaNarUpa pApadhUlivaDe, - jaDe, maMda, vivAva-kArya vicAryA vinA ja, tarasatA-tAvathI, paramArthathI, kSaNika kasukhamAM samApaNAthI teo AtmAne pAza nAMkhe che. Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (314) yogadaSTisamucaya gaNue chIe, ne tenI mUrkhatA para hasIe chIe. te pachI A to amUlya cintAmaNi ratna karatAM paNa adhika evA AtmAmAM pApa dhUla nAMkhI tene malina kare, te te keTalI badhI mUrkhatAnuM kAma gaNavuM joIe? kharekhara ! viSayAsaktithI pAyadhUli AtmAmAM nAMkhanArA mahamUDha bhavAbhinaMdI jI mUrkha, divAnA, pAgala ja che, gAMDAnI ispitAlane lAyaka manuSya ja che. kAraNa ke teo mahamadirAthI masta thaI unmatta banyA che ! "vavA momInamAM ja atimunImUi nAra -bhartuhari. dAkhalA tarIke - dharmabIjaM paraM prApya mAnuSyaM karmabhUmiSu / na satkarmakRSAvasya prayatante'lpamedhasaH // 83 // karma bhUmimAM laha parama, dharma bIja nara janma; tasa sata karma kRSi viSe, maMda kare na prayatna. 83, artha -karmabhUmimAM parama dhama bIjarUpa manuSyapaNuM pAmIne, enI satkarmarUpa kRSimAM (khetImAM) alpa mativALAo prayatna karatA nathI. vivecana "bahu puNya kerA puMjathI zubha deha mAnavane maLe, te are! bhavacakrano Tanahi eke TaLe."-zrImad rAjacaMdrajIpraNIta mokSamALA karmabhUmimAM dharmabIjanI sat karma khetI. dharmanI prAptimAM bIjarUpa pradhAna kAraNu-parama dharmabIja manuSyapaNuM che. bIja hoya te ja aMkura phUTavAno saMbhava che, kAraNa ke manuSyapaNuM hoya te ja bIjA Anu. paMgika kAraNene jega banI zake che, ane manuSyapaNAmAM ja pUrNa sadavivekane udaya thaI mokSanA rAjamArgamAM praveza thaI zake che,-bIjA keI dehathI mokSanI prApti thaI zakatI nathI. eTalA mATe A mAnava deha sarvathI uttama che. jJAnIo kahe che ke ghaNA ghaNA puNyane puMja bhege thAya-mATe puNyazazi ekaTho thAya, tyAre A manakho avatAra maLe che, A mAnavadeha parama durlabha che. AvuM manuSyapaNuM paNa puNya jege maLyuM hoya, paNa vRtti -dharmI dharmabIja, dharma kAraNa. paraM-para, pradhAna, -prApta karI, te karyuM? te kenAguca-manuSyapaNuM. kyAM ? to ke mumag-bharata Adi karmabhUmimAM. zuM? te ke-saMvarmapI-sata karma kRSimAM, dhama bIjAdhAna Adi rUpa satakarmanI khetImAM, baca-AnI, A dhamaM bIjanI, ne pratasejala-a85mativALA prayatna karatA nathI. Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTi dharmabhUmimAM dharmabIjanI satakarma khetI (315) je anArya kSetrabhUmimAM janmavuM thayuM hoya, te te manuSyapaNuM paNa aphaLa jAya che, kAraNa ke evI anArya bhUmimAM dharma saMskAranuM durlabhapaNuM che, ulaTuM tyAM te dharmasaMskAra hoya topaNa cAlyA javAno saMbhava che, mATe dharmanI prAptimAM AryakSetranI paNa teTalI ja AvazyakatA che. " Arya' eTale sarva heya-tyAgavA yogya dharmothI je jaldI dUrathI cAlyA gayelA che, te mAnanIya jana. hiMsA-cerI-paradA rAgamana vagere anArya kArya je AcaratA nathI, ane khAdyAkhAdya, paiyApeya, gamyAgamya vagere viveka je kare che, evA saMskArI Arya sajajana jyAM vase che te AyakSetra che. Arya cha prakAranA che-kSetra Arya, jAti Arya, kula Arya, karma Arya, zi95 Arya ane bhASA Aya. paMdara karmabhUmimAM janmelA te kSetra Arya che, ityAdi. devakuru *, uttarakurune bAda karI, pAMca bharata, pAMca aravata ne pAMca videha-e paMdara karmabhUmi kahevAya che, kAraNa ke saMsAra durgane aMta karanArA samyagadarzana jJAna-cAritrarUpa mekSamArganA jJAtA, kartA ne upadeza evA bhagavAna paramarSi tIrtha kare atre upaje che. atre ja janmelA siddha thAya che, anyatra nahiM. eTalA mATe mekSArtha kamanI je siddhibhUmio che, te karmabhUmi che. jyAM mokSa mATe puruSArtha karmavega saphaLa thAya che-siddha thAya che, tene karmabhUmi nAma barAbara ghaTe che. paNa AvuM pradhAna dharmabIjarUpa uttama manuSyapaNuM maLyuM hoya, ane bharatakSetrAdi karmabhUmirUpa AryakSetra paNa sAMpaDayuM hoya, chatAM e dharma bIjane vAvI, UgADI, temAMthI satkarmarUpa khetI na kare, tene kheDavAno prayatna na kare, te zuM kAmanuM ? tevA manuSya te khacita alpamativALA kahevA gya che, kAraNa ke te tevuM uttama manuSyapaNuM hArI jAya che, tene vega pAmI AtmArtha- AtmakalyANa sAdhatA nathI, potAnuM kAma kADhI letA nathI. keI bIja hoya, tene yogya bhUmimAM je vAvavAmAM na Ave, UgADavAmAM na Ave, ne tene nakAmuM paDayuM rahevA devAmAM Ave, te te paDaghuM paDayuM saDI jAya ne nAza pAme. paNa je tene sugya bhUmimAM vAvyuM hoya, te te eka bIjamAMthI bIjamAMthI lAkho, karoDa, abajo, asaMkhya, anaMta bIja UgI nIkaLe. dAkhalA vRkSa tarIke-vaDanuM eka nAnuM sarakhuM bIja vAvyuM hoya, temAMthI moTuM vaTavRkSa phAlIlI nIkaLe che. te vaTavRkSamAM anaMta bIja hoya che, te pratyekamAMthI pAchA anaMta bIja nIpaje che. ema anaMta paraMparA cAlyA ja kare che. tema * * bApAtrAtaH sAdho rUtti bA: - zrI zIlAMkAcAryakuta sUyagaDAMga TIkA. "marataiyatavAra zarSamUmacoDacatra revanyuttaravuM: " zrI tatvArthasUtra Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (316) yogadaSTisamuracaya dharmabIjarUpa manuSyapaNuM sAMpaDayuM hoya, tene satakamoga vaDe karIne karmakSetrarU5 regya bhUmimAM vAgyuM hoya, te temAMthI anaMta kalyANaparaMparAne anubaMdha thayA ja kare che. A dhamakSetrarUpa kurakSetramAM-karmakSetramAM zubhavRttirUpa pAMDe ane azubha vRttirUpa kauranuM sanAtana yuddha cAlyA kare che. temAM sakarmayogarUpa satya puruSArthathIAtmaparAkramathI jyAre asad vRttione dabAvI daI savRttio vijayI bane che, tyAre paramArthathI dharmabIjanI khetI zarU thAya che ema samajavuM, ane pachI uttarottara kalyANanI zreNI prApta thayA kare che. te - atre "karmabhUmi' ema je zabda bharatAdi kSetrane mATe che, te ghaNe arthasUcaka che, ane te ema sUcave che ke-jema karmabhUmimAM dhAnya AdinI khetI karavI paDe che, bIjane vAvI tenuM paripeSaNa karI tenI vRddhi karavI paDe che, karmabhUmi pAmI tema te manuSya ! tame paNa A karmabhUmimAM janmyA che, te satkarma karmacagI rU5 puruSArthamAM prayatna kare ! prayatna kare ! satkarmaga sAdhI sAcA thAo! kamalegI bane ! A uttama dharmabIjarUpa manuSyapaNane vAvI sat karmarUpa khetI kare, saddharma ArAdhanArUpa jalasiMcanavaDe tenuM paripaSaNa karI vRddhi pamADe-jethI karIne te dharma bIja UgI nIkaLI, phAlIphUlI anaMtagaNuM phaLa paripAka Apaze. jo icacha paramArtha te, kare satya puruSArtha bhavasthiti Adi nAma laI, cheda nahi AtmAtha." zrImad rAjacaMdrajI praNIta zrI Atmasiddhi ahe manuSya ! nija svarUpanuM sAdhyapaNuM lakSamAM rAkhI je tame paMca mahAvratarUpa dhAnyanI khetI karaze, te kSAyika darzana-jJAna-cAritra vagere guNarUpadhAnya niSpanna thaI AtmAnA gharane bharI deze, ane pachI tamArA AtmapradezamAM paramAnaMda rUpa subhikSa-sukALa vartaze, eTale tame sAdi anaMtakAla Atmasukha bhegavaze. Ama A karmabhUmi jANe A karmabhUminA manuSyane saMdeza ApI rahI che ! paMca mahAvrata dhAnya taNuM karSaNa vadhyA re, sAdhyabhAva nija thApI, sAdhanatAe sadhyA re; kSAyika darisana jJAna, caraNa guNa upanyA re, Adika bahu guNa sasya, Atama ghara nIpajyA re. prabhudarisaNa mahAmaha teNe paravezameM re, paramAnaMda subhikSa thayA muja dezameM re; devacaMdra jinacaMdra taNe anubhava kare re, sAdi anaMta kALa Atama sukha anusare re zrI nami jinavara seva ghanAghana ume ?zrI devacaMdrajI. + "dharmakSetre kurukSetre samavetA yuyutsatraH / mAmakAH pANDavAzcava kimakurvata saMjaya // " zrI bhagavad gItA, 1-1 Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTi karmabhUmi pAmI karmavegI thAo ! (317 ) kharekhara ! manuSyapaNuM e dharmaprAptimAM-AtmasiddhimAM apekSA kAraNa che. prabhudarzana Adi nimitta kAraNa pAmI, AtmapariNAmarUpa upAdAna kAraNa je pragaTe te ja te apekSA kAraNanuM saphaLa paNuM che, te ja te lekhe che. nahiM te saMmUThThima jema jo te zuM? ne mue toye zuM? tene kAMI hisAba nathI. mATe saddharmarUpa nimitta pAmI AtmArUpa upAdAnane pragaTAve, e ja A dharma bIjarUpa manuSyapaNAnI khetI che. "nara gati paDhama saMghayaNa te apekSA jANe; nimittAzrita upAdAna, tehane lekhe ANepraName zrI aranAtha. nimitta hetu jinarAja, samatA amRta khANI; prabhu avalaMbana siddhi, niyamA eha vakhANI...praName. "janma kRtArtha tehane re, divasa saphala paNa tAsa; jagata zaraNa jina caraNane re, vaMde dhariya ullAsa. "--zrI devacaMdrajI. "daza daSTAMte durlabha mAnavadeha A, prApta thAya che mahA puNya saMga je; utAvaLe karavuM te sArthaka ehanuM, pharI pharI bAjhe nahi e jaga je."-(DaoN. bhagavAnadAsa) paNa mUrkhaziromaNi evA maMdabuddhi bhavAbhinaMdI che Ama dharmabIjarUpa manuSyapaNAnuM sArthakaya karavAne badale te bIjane veDaphI nAMkhe che ! aneka prakAranA durAcAramAM, mithyAbhimAnamAM, pramAdamAM, viSayamAM ne kaSAyamAM teo amUlya cintAmaNi ratna samAna manuSya jIvana gumAvI de che! ne kAgaDAne uDADavA mATe ciMtAmaNi ratna phagAvI denAra mUrkha jevuM kArya kare che ! tethI temane "eLe gayo avatAra' thAya che. "lakSmI ane adhikAra vadhatAM zuM vadhyuM ? te te kaho, zuM kuTuMba ke parivArathI vadhavApaNuM? e naya grahe; vadhavApaNuM saMsAranuM naradehane hArI ja, ene vicAra nahiM ahoho ! eka paLa tamane ho !"-zrI mokSamALA 1 tyAre zuM ? baDi zAmiSavattucche kusukhe dAruNodaye / saktAstyajanti sacceSTAM dhigaho dAruNaM tamaH // 84 // vRtti - zanivava7-DizAmiSa jevA, e nidarzana-udAharaNa che; eTale ke mAchalAnA gaLAnA mAMsa jevA, tu-tuca7, alpa, sumu-kusukhamAM, duSTa bhegathI upajatA kusukhamAM, rAhathe dAruNa udayavALA, raudra vipAkavALA,- A samaya (Agama) paribhASA che. sA:-sakta, vRddha, lupI, zuM ? te ke sthAnita sada-sAceSTA tyaje che, dharmasAdhana saje che. A karmane doSa che, te Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (318) gadarisarbhAzaya dANu udayI gala samA, tucha kusukhe sakta; tyaje suceSTA-dhika ahe, dAruNa tamane atra! 84 artha -baDizAmiSa eTale mAchalAnA gaLAnA mAMsa jevA tuccha, tathA dAruNa udaya-vipAkavALA kusukhamAM sakta thayelA teo saceSTA tyaje che! aho ! dAruNa tamaneajJAna aMdhakArane dhikkAra ho ! vivecana te bhavAbhinaMdI je manuSya janmanuM sArthakya te karatA nathI, paNa ulaTuM tene veDaphI nAMkhe che; manuSya avatArarUpa dharmabIjanI khetI karavI te dUra rahI, paNa te bIjane ja saDAvI nAMkhe che ! kamANI karavI te dUra rahI, ulaTI mUDI gumAvI galanI lAlace nukazAnI ja kare che ! naphAnA badale boTane vyApAra kare che ! kAraNa bUrA hAla ke teo mAchalAnA gaLAnA mAMsa jevA tuccha ane dAruNa-bhayaMkara vipAkavALA duSTa bhegajanya viSayasukhamAM sakta thAya che. mAchalAne lalacAvavA mATe macchImAre mAchalAnA gaLAnuM mAMsa-gala AramAM bharAvIne mUke che. mAchaluM te tuccha mAMsa khAvAnI lAlace, tenI pAchaLa doDI, te AramAM sapaDAI jAya che, ane pachI tenA bhUMDA hAlahavAla thAya che, prANata dAruNa duHkha te anubhave che. tema meharUpa mAchImAra jIvarUpa mAchalAne lalacAvavA mATe duSTa viSayasukharUpa gala mUke che, te tuccha asat sukhanI AzAe te tenI pAchaLa deDI temAM sapaDAI jAya che, Asakta thAya che. ane pachI tenA bUrA hAlahavAla thAya che, narakAdinA dAruNa duHkha vipAka tene davA paDe che. Ama rasaneMdriyanI lelupatAthI jema mAchaluM sapaDAIne duHkhI thAya che tema pazendriyane vaza thavAthI madonmatta hAthI paNa baMdhana pAme che, cakSuIndriyane vaza thavAthI patagIe dIpakamAM jhaMpalAvI baLI mare che, ghANe driyane vaza thavAthI bhamaro kamaLamAM pUrAI jaI prANAMta duHkha pAme che, zrotraMdriyane vaza thavAthI mRgalAM pAradhinI jAlamAM sapaDAI jAya che. Ama ekeka dAdriya viSayanA paravazapaNAthI prANI dANu vipAka pAme che, to pachI pAMca indriya jyAM mokaLI hoya, e bhavAbhinaMdI jIva te keTaluM duHkha pAme emAM pUchavuM ja zuM ? "karijhaSamadhupA re zalabhamRgAdayo, viSayavinodarasena / haMta labhaMte re vividhA vedanA, bata pariNativirasena // jiLavA re guRsimitAbavA " -zrI vinayavijayajIkRta zAMtasudhArasa, mATe kahyuM -dhikAdo vA taH:-aho ! dAruNa tamane dhikkAra che ! A kAraNe asAna aMdhakArane dhikkAra che ! A kaSTarU5 ajJAna che, ema artha che. kAma tAta vira rAma tapAsa Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTi : 7 viSayAsaktinA dAruNa vipAka (319) manamatha vaza mAtaMga jagatameMparavazatA duHkha pAve re, rasanA lubdha hoya jhakha mUrakha, jALa paDe pachatAve re.... viSaya vAsanA tyAge cetana, sAce mAraga lAge re. prANa suvAsa kAja suna bhamarA, saMpuTamAMhe baMdhAve re te saroja saMpuTa saMyukta kuna, karIke mukha jAve re....viSayaka rUpa manahara dekha pataMga, paData dIpamAM jAI re; dekhe yAku duHkha kAranameM, nayana bhaye he sahAI re....viSayazretredriya Asakta miragalA, chiname ziza kaTAve re, eka eka Asakta jIva ema, nAnAvidha duHkha pAve re....viSaya paMca prabaLa vate nitya jAkuM, tAkahA kyuM kahIe re; cidAnaMda e vacana suNIne, nija svabhAva rahIe re....viSaya." -zrI cidAnaMdajI Ama hovAthI jJAnI puruSoe A viSaya sukhane nAganI pheNanIjha athavA kipAkaphalanI upamA ApI che, ane tene kusukha-asat sukha kahyuM te yathArtha che, athavA te jenA pariNAme du:kha che te vAstavika rIte sukha ja nathI, du:kha ja che. e tyAgavA siddhAMta ke pazcAt duHkha te sukha nahi. - zrImad rAjacaMdrajI Ane atre tuccha ne dAruNa kahyuM te yathAyogya che. kAraNa ke te tuccha, sAra vinAnuM ne jagatanI eka jevuM che. je pudgale anaMta jIvoe vAraMvAra bhegavyA che, tenA ucchiSTa-eThA evA pudgala paramANuonA bhegathI viSayA"figo vALa sakta-bhavAbhinaMdI jIva AnaMda mAne che ! ne tevA jhAMjhavAnA jala jevA tamaH" tuccha kusukha pAchaLa doDI sanmArgathI bhraSTa thAya che, dharmakartavyarUpa sapravRtti cheDI de che ! e mATe zAstrakAra maharSi AcAryajI kheda vyakta kare che-are ! A tamane, ajJAna aMdhakArane dhikkAra he! ke jene laIne A jIva pitAnuM bhAna bhUlI jaIne Ama viparIta pravRtti kare che, khoTuM AcaraNa kare che. AmAM e bicArAne doSa nathI, paNa tenA mehanIya karmane deSa che. te ja aMdhakArarUpa hovAthI, tene sAcI dizA sUjhatI nathI, sAce mArga bhAsato nathI, eTale muMjhAI jaI te samAga chaDI ubhAge jAya che. 4 "mA mukAmar: Hi: vALavALiH | RAmAnA banAvo saMsAre viyApa !"-ii zubhacaMdrAcAryajIta zrI jJAnArNava, Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (320) gadaSTisamuccaya "iMdriyanA viSayarUpI kSetranI jamIna jItavAne AtmA asamarthapaNuM batAve che, ane AkhI pRthvI jItavAmAM samarthapaNuM dhAre che, e kevuM AzcaryarUpa che?"--zrImad rAjacaMdrajI upasaMhAra karatAM kahe che avedyasaMvedyapadamAndhya durgatipAtakRt / satsaMgAgamayogena jeyametanmahAtmabhiH // 85 // pada ave e AMdhyarUpa, karatuM durgati pAta; satsaMgAgama yogathI, jeya mahAtmathI mAtra 85. artha -e adyasaMvedya pada AMdhyarUpa- aMdhapaNArUpa heI, durgatimAM pAta karanAruMpADanAruM che e satsaMga-Agamana yegathI mahAtmAothI jItI zakAya evuM che. vivecana Ama uparamAM jenuM svarUpa vistArathI kahevAmAM AvyuM, te aghasavedya pada AMdhyarUpa eTale ke aMdhapaNurUpa che, ane te durgatimAM pAta karanAruM-pADanAruM che. AvuM A adyasaMvedya pada A ja bhUmikAmAM mahAtmA gIjanethI ja a. . saM. ne satsaMgaAgamanA yoge karIne jItAya evuM che. te A prakAre jema satsaMga-Aga- keI AMdhaLe aMdhapaNAne lIdhe mArge na dekhate hoI UMDA khADAmAM mathI jaya paDI jAya, tema adyasaMvedyarUpa aMdhapaNane lIdhe A jIvane sanmArga na sUjhate hoI te narakAdi dugatirU5 gartAmAM-khADAmAM paDI jAya che. paNa te AMdhaLAne je sAce mArgadarzaka doranAre maLI Ave, te te khADAmAM na paDatAM sIdhe mArge cAlyA jAya che, tema A jIvane paNa sAce raste doranAra satsaMga-sapuruSano ane Agamane-satuzAstrane vega bAjhe, te tevA mArgadarzakanA prabhAve tene sanmArganuM bhAna thAya, ane durgatinA khADAmAM na paDatAM te sanmArge cAlyo jAya. vRtti saMvepaH-ukta lakSaNavALuM adyasaMvedya pada, bhArthe AMdhya bhAvarUpa, aMdhapaNArUpa che. eTalA mATe ja kahyuM--hutipAtazatta-durgatimAM pAta karavAnA zIlavALuM- ravabhAvavALuM che. saraMjAmAna-satsaMga-AgamanA vegathI, viziSTa saMga-AgamanA saMbaMdhathI ema artha che. ekarUpa bhAva puruSaprAdhAnya prakhyApana kare che teyameTu-A adyasaMvedyapada chatAvA egya che, maThThAmami - mahAtmA puruSothI,- A ja bhUmikAmAM; anyAdA jItavAnuM azakayapaNuM che tethI karIne. ethI karIne ja Agama paNa anuvAdapara (Ama ja anukaLa kahenAra ) che, ema megAcAryuM kahe che. " jAnAmi " a5nA niyamanI asiddhine lIdhe. Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImASTi: satsaMgane ananya mahimA (31) paricaya pAtakaghAtaka sAdhu zuM, akuzala apacaya ceta; graMtha adhyAtama zravaNu manana karI, parizIlana naya heta...saMbhava." "duSTajana saMgati pariharI, bhaje suguru saMtAna re."--zrI AnaMdaghanajI. atre satsaMga-Agama nathI ema ekavacanarUpa praga karI ekabhAva kahyo che, te sahetuka che, kAraNa ke mArganA darzanamAM sat puruSanuM ja prAdhAnya-pradhAnapaNuM che. mArgadiSTA satparuSa sadguru ja mArga dekhADI zake, te ja ajJAnAM jIvanuM "nayana" eTale ke sanmArge doravaNuM karI zake. ane te puruSane samAgama joga bane te tenA anusaMdhAnamAM ja sahRtanA zravaNane jega paNa banI Ave che. athavA temanI AjJA pramANe adhyAtmazAstra vAMcavA-vicAravAnI-avagAhavAnI preraNA maLe che. Ama agama evuM AgamajJAna paNa gurUgamane AdhIna che, mATe bane kAraNanI ekatA kahI. jJAnI puruSoe A satsaMgano mahimA Thera Thera khUba gAya che. satsaMga e jIvane taravAnuM uttama sAdhana che. "kSaNa paNa sajajananI saMgatijha thaI te te bhavasamudra taravAmAM naukA samAna thaI paDe che," ema mahAjane kahe che. kAraNa ke satsaMgathI jIvanA svacchedAdi deSa saheja dUra thAya che, ne AtmaguNanI vRddhi thAya che. Ama satsaMgano Azraya jIvane parama AdhArarUpa, avaSTabharUpa, otharUpa thaI paDe che, ne tenA avalaMbane saMsArasAgara khAbocIA je thaI jaI lIlAthI pAra utarAya che. jIvanA parama bAMdhavarUpa A satsaMganI jeTalI prazaMsA karIe teTalI ochI che, mATe temAM sarvAtmAthI AtmArpaNa karavuM yogya che ema satparuSe upadeze che. "mATe jenI prApta karavAnI dRDha mati thaI che, teNe pote kaMi ja jANato nathI e daDha nizcayavALo prathama vicAra kare. ane pachI "sa" nI prApti mATe jJAnIne zaraNe javuM. te jarUrI mArganI prApti thAya. A je vacana lakhyA che, te sarve mumukSune parama baMdhavarUpa che, parama rakSakarUpa che. ane ene samyapha prakAre vicAryothI paramapadane Ape evAM che. emAM nigraMtha pravacananI samasta dvAdazAMgI, SaTuM dazananuM sarvottama tatva ane jJAnInA bodhanuM bIja saMkSepe kahyuM che. sarva paramArthanA sAdhanamAM parama sAdhana te satsaMga che. puruSanA caraNa samIpano nivAsa che. badhA kALamAM tenuM dullabhapaNuM che, ane AvA viSama kALamAM tenuM atyaMta dullabhapaNuM jJAnI puruSoe jANyuM che. je puruSa sadgurunI upAsanA vinA nija kalpanAe AtmasvarUpane nirdhAra kare te mAtra potAnA svachaMdanA udayane vede che, ema vicAravuM ghaTe che. avazya A jIve prathama sarva sAdhanane gauNa gaNI, nirvANane mukhya hetu e satsaMga ja * "kSAna irajJanayaMtire, mavati manAIvara nA />- zrI zaMkarAcArya "pAtayanti bhavAvate ye tvAM te naiva bAMdhavAH / "vaMdhutAM te thinti hitamudirA yoninaH"--zrI zubhacaMdrAcAryajI kRta zrI jJAnArNava, Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (322) yogadRSTisamuccaya sarvAMpaNapaNe upAsavA yAgya che; ke jethI sarva sAdhana sulabha thAya che, evA amArA AtmasAkSAtkAra che. "-(jue) zrImad rAjacaMdra, patrAMka 181-4ra8-518 (211, hA-neAM. 2-37, 609) I AvA uttama satsaMga AgamanA ceAgathI A avedhasa vedha pada A ceAthI STivALA mahAtmA puruSAthI ja jItI zakAya che, kAraNa A ja bhUmikAmAM teneA jaya karI zakAya ema che. anyatra tema banI zakavuM sa bhavatu' nathI, kAraNa ke tathAprakAranI cAgyatAnApAtratAne abhAva hoya che. pUrve te jItavA jeTalu' Atmakhala heAtu nathI, ane pachI tene udaya hAtA nathI, te jItAI gayu. hAya che. AgamamAM paNa AnuM samaMna che ke aceAgyane niyAganI asiddhi che.' mATe A dRSTimAM ja avedhasa vedha patnane jItavAnI megyatA A mahAtmA jogIjanane sAMpaDe che. ane eTalA mATe ja kahyuM ke evA avaguNavaMtanuMjI, pada e avedya kaThora, sAdhu saMga AgamataNeAjI, te jItyA radhAra... manameAhana." -zrI cA, 6. sa. 4-10 avedhasa vedha ane vedhasavedya padanI tulanA : koSTaka 7. avaidyasavaidya pa vedyasavedya pada pahelI cAramAM a. sa. pa prakhala; vedyasaMvedya atAttvika graMthi abheda chellI cAramAM avaidya saM. na heAma, vedyasa vaidya padma tAttvika graMthibheda nAma karNa dRSTimAM kAraNa vyAkhyA pAtra meva pApa pravRtti lakSaNa pariNAma pravRtti-nivRtti svarUpa la gurusthAna vaidya na savedAma, paramAthI apadma bhavAbhinaMdI, sAMprataHzI mithyAdaSTi sthUla-asat. kAraNa apAya zakti mAlinga, apAya darzana atAttvika pApa pravRtti hoya viSarmAMsa, vivekAMdhatA, atimeha, viSama kutaka' graha saMsAra prati anudvega, bhAgAsakti, kRtyAkRtyatkrAMti asat ceSTApravRtti, sat ceSTAnivRtti adhapaNArUpa Atmakhadhana, durgatipAta prathama vaidya savedAya. paramArthathI padma mumukSu, nizcaya samyagdaSTi sUkSma--sat. kAraNa apAya zakti mAlinsa na heAya, apAyadana tAttvika hAya nahi. kavacit hAma teA chellI ne tAleAhapadanyAsa jevI aviparyAMsa, sadviveka, ameha, graharahitapaNuM saMvegAtizaya-parama vairAgya, anAsakti, abhrAMti sat ceSTApravRtti, asat ceSTAnivRtti samyagdarzanarUpa akhaMdha, sugatiprApti catutha -dezavirati Adi [] kRti anethasaMvedyapavASir: |] 5 Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maharSi zrI haribhadrAcAryajI praNIta zrI yogadaSTisamuccaya yo: zatpati savivecana zreSTha:, coziMtAmaUiT: para: | zrI haribhadrasUri ( bhAga - 2) : vivecana kartA: DaoN. bhagavAnadAsa manasukhabhAI mahetA : prakAzaka: zrI mahAvIra jaina vidyAlaya zrI vAsupUjya svAmI maMdira mArga, sI.DI. baraphIvAlA mArga, juhU lena, aMdherI (vesTa), muMbaI-400 058. mUlya rUpiyA 250 Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka : hiteza cImanalAla dozI mukeza bhAyacaMda mahetA hasamukha ugaracaMda gaTecA mAnad maMtrIzrIo zrI mahAvIra jaina vidyAlaya zrI vAsupUjya svAmI maMdira mArga, sI.DI. baraphIvAlA mArga, juhU lena, aMdherI (vesTa), muMbaI-400 058. Email: headoffice@smiv.org prApti sthAno: (1) zrI mahAvIra jaina vidyAlaya zrI vAsupUjyasvAmI maMdira mArga, sI.DI. baraphIvAlA mArga, juhU lena, aMdherI (vesTa), muMbaI-400 058. phona naM. 022-26718641 Email: headoffice@smjv.org (2) zrI mahAvIra jaina vidyAlaya hIla DrAIva, taLAjA roDa, bhAvanagara-364 002. phona naM. 0278-2563969, Email: bhavnagar@smjv.org pahelI AvRtti: I.saM. 1950- vi.saM. 2006 vIra nirvANa saMvata : 2475 dvitIya AvRtti: I.saM. 1978 - vi.saM. 2034 vIra nirvANa saMvata : 2503 tRtIya AvRtti: bhAga - 2 I.sa. 2018 - vi.saM. 2074 vIra nirvANa saMvata : 2543 kiMmata : 250/nakala: paOO mudraka: vinAyaka prinTarsa vijJApana bhavana, tAra oNphisa sAme, bhadra, amadAvAda-380 001. (mo.) 9979206060 Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidhAtIrtha vidhAlaya - zrI mahAvIra jaina vidyAlaya paMjAba kesarI AcAryazrI pa.pU. vijaya vallabhasUrIzvarajI ma.sA.nI preraNA ane AziSa saha AjathI 100 varSa pUrve vi.sa. 1970, phAgaNa sudI pAMcamane somavAra, tA. 02/03/1914nA zubha divase "zrI mahAvIra jaina vidyAlaya"nI maMgala sthApanA karavAmAM AvI. pU. gurudeve joyuM ke gujarAtanA nAnA gAmo ane zaheromAM yogya zaikSaNika suvidhAo prApta na hatI. ucca abhyAsanI tIvra dhagazavALA ucca guNAMka sAthe pAsa thanArA vidyArthIo muMbaI ucca abhyAsa mATe AvatA. e lakSamAM laIne ApaNA samAjanA yuvAdhananA ucca abhyAsanI sagavaDatA ubhI karavAnA dhyeya sAthe pU. gurudeve zrI mahAvIra jaina vidyAlayanI sthApanAnI preraNA ApI. pU. gurudevanA manamAM ucca abhyAsa mAtra baudhika vikAsa mATe ja nahI paraMtu vidyApipAsunA sarvagrAhI vikAsanuM kAraNa bane teja vicArothI pU. gurudeve ucca vyavAharika abhyAsa sAthe dhArmika saMskAranA siMcananA abhyAsane saMlagna karyA. saMsthAnI sthApanA samaye traNa mULabhUta muddAo vicAravAmAM AvyA hatA. rAtribhojana niSedha, abhakSyano tyAga ane jinapUjA sAthe dhArmika abhyAsa vigere dhyAnamAM rAkhIne paMdara vidyArthIo sAthe "zrI mahAvIra jaina vidyAlaya" 1915mAM bhADAnA makAnamAM zarU karavAmAM AvyuM. je Aje vaTavRkSarUpI gujarAta-mahArASTra temaja rAjasthAnanAM mukhya zaheromAM 12 zAkhAo, 1600 vidyArthIo vidyArthinIothI adhika abhyAsa karI zake tevI adyattana suvidhAo sAthenA vidyArthIgRho | kanyA chAtrAlayo kAryarata che. zikSaNa kSetre AgaLa vadhavA vidyAlaye zrI mahAvIra jaina vidyAlaya ejyukezana phAunDezana nAmanuM navuM TrasTa racI vaDodarA mukAme ema.bI.e. koleja zarU karela che. ApaNA samAjanA yuvAdhana ucca prophezanala zikSaNathI Arthika kAraNosara vaMcita na rahe te mATe vagara vyAjanI lona sahAya yojanA cAlu che. A yojanA heThaLa vidyAlaya dvArA bhArata ane paradezamAM ucca abhyAsa mATe vagara vyAjanI lona ApavAmAM Ave che. jaina sAhitya ane prakAzanane uttejana :(1) saMsthA dvArA jaina dharmanA pustakonA prakAzanane uttejana maLe te mATe zrI mahAvIra jaina vidyAlaya jinAgama TrasTanI racanA karavAmAM AvI che ane A TrasTa dvArA AgamanA graMtho taiyAra karavAmAM Ave che. temaja anya pustakonuM prakAzana paNa saMsthA dvArA pragaTa karavAmAM Ave che. sAdI ane saraLa bhASAmAM vivecanAtmaka ane saMzodhanAtmaka sAhityanI vipula sAmagrI prakaTa karavAnI samayadarzI AcArya vijayavallabhasUrIzvarajI mahArAja ane saMsthAnA anekamukha utkarSanA pUraskartA sva. zeThazrI motIcaMdabhAI kApaDiyAnI bhAvanA hatI ane A mATe sva. zeThazrI motIcaMdabhAI kApaDiyAe graMthamALAnA saMpAdana kAryanI zarUAta karI ane Ajadina sudhImAM 9 pustako tathA zrI mohanalAla dalIcaMda desAI (saMgrAhaka ane saMpAdaka) graMthamALAnA jaina gurjara kavio bhAga 1 thI 10 ane anya sAta pustako tathA munizrI naMdighoSa vijayajI prakAzita be pustako prakAzita thayela che. (2) jaina sAhityano prasAra, pracAra ane uttejana maLe te mATe Aja dina sudhImAM 23 jaina sAhitya samArohanuM judA judA sthaLe Ayojana karavAmAM Avela che. vidhAlayanI zAkhAo : ma | sthApanA varSa vidhAlaya zAkhA ane phona naM. I-meIla AI.DI 1925 15 vidyArthIo sAthe sane 1915mAM zarU thayelA zrI mahAvIra jaina At present under vidyAlaya, govAliyA Tenka para saMsthAnA makAnamAM bhAvanagara rAjyanA redevelopment dIvAna sara prabhAzaMkara paTanInA zubha haste tA. 31/10/1925 "zrI vADIlAla sArAbhAI vidyArthIgRha" 1946 zrI bhoLAbhAI jesIMgabhAI vidhArthIgRha, pAlaDI basa sTenDa sAme, pAlaDI,| ahmedabad@smiv.org amadAvAda-380006. TeliphonaH (079) 26579953, 26584352. 1947 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya | zrI bhArata jena vidhAlaya pune@smjv.org Agarakara roDa, bI.ema.sI. kolejanI bAjumAM, pUnA-411004. TeliphonaH (020) 2551226. 1954 zrI laheracaMda uttamacaMda vidhArthIgRha, Ara.vI. desAI roDa, pratApanagara, | vadodara smiv.org vaDodarA-390004. TeliphonaH (0265) 2432468. 1964 zrI laheracaMda uttamacaMda vidhArthIgaNa, paMcAyata kAryAlaya najIka, vidyanagar@smjv.org vallabha vidyAnagara-388120. TeliphonaH (02692) 230211. 1970 zrI maNIlAla durlabhajI vidhArthIgRha, hIla DrAIva, taLAjA roDa, bhavnagar@smjv.org bhAvanagara-364002. TeliphonaH (0278) 2563969. 1972 AcArya zrI vijayavallabhasUrIzvarajI janmazatAbdI vidhArthIgRha andheri @smjv.org juhu lena, vAsupUjya svAmI maMdira mArga, aMdherI (ve.), muMbaI-400058. TeliphonaH (022) 26718641, 26 2414pa7. Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krama | sthApanA varSa vidhAlaya zAkhA ane phona naM. I-meIla AI.DI. 1994 zrImatI zAradAbena uttamalAla mahetA kanyA chAtrAlaya ahmedabad@smjv.org zrI niketana, dazA poravADa sosAyaTI, AyaMbila bhavana pAse, pAlaDI, amadAvAda-380007. TeliphonaH (079) 26651627. 9 | 2001 Do. yAvantarAja punamacaMdajI ane zrImatI saMpUNa jena vidhArthIgRha | udaipur@smjv.org citrakUTa nagara, bhuvANA, pratApanagara bAyapAsa, udayapura-313001, (rAjasthAna). TeliphonaH (0294) 2440377. 2004 zrI vADIlAla sArAbhAI vidhArthIgRha - senDaharTa roDa zAkhA sandhurst @smjv.org C/o. zrI kacchI vizA ozavALa jaina mahAjana vADI, 4thA mALe, 99/101, kezavajI nAyaka roDa, cIMca baMdara, muMbaI-400009. TeliphonaH (022) 237781 24 2005 zrImatI nalinIbena pravINacaMdra jamanAdAsa cAMgANI kanyA chAtrAlaya |vidyanagarko@smjv.org po.bo. naM. 25, paMcAyata kAryAlaya najIka, vallabha vidyAnagara-388120. TeliphonaH (02692) 232455 2006 sau. zobhAbena rasikalAla dhArIvAla kanyA chAtrAlaya punekc@smjv.org Agarakara roDa, bI.ema.sI. kolejanI bAjumAM, pUnA-411004. TeliphonaH (020) 2566 1895. 2009 zrI mahAvIra jaina vidyAlaya ejyukezana phAunDezana cksvim@gmail.com zrI sI. ke. zAha vijApuravALA InsTITayuTa opha menejamenTa, Website : www.eksvim.edu.in Ara.vI. desAI roDa, pratApanagara, vaDodarA-390004. TeliphonaH (0265) 2418328/29, 08000631517/1819 2017 zrImatI candrakAbena praviNabhAI mahetA, hIrAbA kanyA chAtrAlaya vadodara @smjv.org Ara.vI. desAI roDa, pratApanagara, vaDodarA-390004. TeliphonaH (0265) 2414299 uddezo ane amalIkaraNa temaja ekavIsamI sadI tarapha prayANa : zarUAtamAM je mULabhUta niyamo ghaDavAmAM AvyA hatA te anusAra Aja rIte Aje daza dAyakAthI saMsthA makkamapaNe ekavIsamI sadI tarapha AgaLa vadhI rahI che. jemAM nIcenA mULabhUta niyamo amalamAM che. (1) dareka zAkhAmAM vidyArthIo niyamita jinapUjA karI zake te mATe muMbaI, aMdherI, vaDodarA, vallabha vidyAnagara, udepura, bhAvanagara temaja pUnA mukAme zikharabaMdhI derAsarajI banAvela che. jyAre senDaharTa roDa zAkhAmAM ghara derAsara che. amadAvAda tathA vaDodarA mukAme vidyArthIgRhanuM navanirmANanI zarUAta thayela che. A baMne jagyAe nUtana jinAlaya nirmANAdhIna che. (2) dhArmika abhyAsakrama mATe dareka zAkhAmAM dhArmika zikSako dvArA dhArmika abhyAsanA vargo calAvavAmAM Ave che. niyamita dhArmika parikSAo levAmAM Ave che ane protsAhanarUpe vidyArthIone InAmo ApavAmAM Ave che. (3) vidyArthIone dhArmika pravAsa, DevalapamenTa zibIro, ugra tapazcaryAone protsAhana mATe suvidhAo ApavAmAM Ave che. (4) vidyArthIonA vyakitagata ane vyakitatvanA vikAsa mATe spardhAo, ramata-gamata temaja vyAyAmanA sAdhano upalabdha hoya che ane semInAro goThavavavAmAM Ave che. (5) zAkhAnA vidyArthIo dvArA "AMtara zAkhA hariphAI yojavAmAM Ave che. ane protsAhana rUpe InAmo ApavAmAM Ave che. (6) vidyArthIone "janarala noleja mATe zAkhAomAM nyujha peparsa, megejIna repharansa bukasa sArA pustako temaja lAIbrerIo sthApavAmAM AvI che. zrI mahAvIra jaina vidyAlaya, 102 varSa daramyAna, samAjanA aMdAje 20000 vidyArthIone vidyAnA amRtanuM pAna karAvI kAryadakSa ane svAzrayI banAvyA ane temanA jIvanane sevAbhAvanA, dhArmikatA temaja saMskAritAthI suvAsita banAvyA. ucharatI peDhIne vidyAnuM ane preraNAnuM pAna karAvIne samAjane samRddha, zakitazALI ane saMskArI banAvanArI vidyAlayanI A mahAparaba atyAre paNa aviratapaNe cAlI rahI che. samAjanA kalyANabaMdhu mahAnubhAvo ane pUNyamArganA pravAsIo ! udAra Arthika sahakArarUpI ApanI bhAvanAnAM nIra A mahAparabamAM niraMtara umeratA rahezo! ApanI udAratA Apane dhanya banAvaze ane samAjane samRddha banAvaze. Avo bevaDo lAbha levAnuM rakhe koI cukatA ! jJAna prasAra dvArA samajaNane vistAravAno je purUSArtha kare te jagatano moTo upakArI. zrI mahAvIra jaina vidyAlaye AvA purUSArtha dvArA samAjane samRddha, zakitazALI ane sukhI banAvavAnuM vinamra jIvana vrata svIkAryuM che e vrata pAlanamAM sahAyaka thaze te kRtakRtya thavAnI sAthe samAja kalyANanA sahabhAgI banaze. saune sathavAre ApaNe tana, mana ane dhanathI vidyAlayanI sevAmAM aharniza ubhA rahIe ane yugapurUSanA AziSasaha, bhavya bhUtakALanA sahAre suMdara vartamAnanI keDI para kadama milAvI utkRSTa bhaviSyanuM svapna sidhdha karIe eja abhyarthanA... Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya nivedana jinazAsana anusAra jIvanuM mukhya lakSya paramAnaMdasvarUpa mokSa pAmavAnuM che. A pada pAmavA mumukSuoe yoga ane adhyAtmanI sAdhanAnA mArge vikAsa sAdhavAno che. jJAna saMpAdananI sAdhanA virala graMthonA adhyayana ane yogathI ja thAya che. A mATe AcArya pravaroe anugraha karI svAdhyAya mATe aneka graMtho ApyA che. pU. AcArya haribhadrasUrIzvarajI racita yogadRSTisamuccaya e saumAM ziramora samAna che. AtmAnA kramika vikAsanI keDI A graMtha dvArA mumukSuonA lAbhArthe cIMdhavAmAM AvI che. sAdhakavarga A graMthanA marmane pAme e mATe varSo agAu mAnanIya sva. DaoN. bhagavAnadAsa manaHsukhabhAI mahetAe suMdara vivecana karyuM hatuM. Ane zeThazrI manaHsukhabhAI tArAcaMda mahetAe sva. zrImatI lIlAvatIbahenanA smaraNArthe graMtha svarUpe varSa 1950mAM (prathama AvRtti) prakAzita karyuM. vivecaka sva. DaoN. bhagavAnadAsa manaHsukhabhAI mahetAnA piravAramAM hAla koI nathI. prakAzaka sva. zeThazrI manaHsukhabhAI tArAcaMda mahetAnA piravAramAM temanA suputrI kokilAbahena vi. pArekha tathA zrImatI arUNAbahene zrI yogadRSTisamuccaya graMthanI dhArmika dRSTie mahattA jANI, zrI mahAvIra jaina vidyAlayane ene pharIthI prakAzita karavAnI udAra bhAvanA sAthe saMmati Apela che. jenI amo bhUri bhUri anumodanA karIe chIe. A navasaMpAdana pU. kanakacaMdra zAhanI preraNAthI zrI jaina dharma peDhI, zrI zrImALI poLa jaina saMgha, bharUcanI udAra sahAyanuM zubha pariNAma che. A umadA kArya mATe zrI saMghanA ame atyaMta AbhArI chIe. zrI gItArtha gaMgAnA aneka graMthonA vivecanakartA paMDitavarya zrI praviNacaMdra motAjIno AbhAra mAnIe chIe ke emaNe emanA prakAzita graMthamAMthI "bheda prabheda vRkSa" koSTaka A prakAzanamAM chApavAnI anumati ApI che. punaHmudraNa kArya ati suMdara rIte karanAra zrI nautamabhAI ratilAla zAhanA ane prupha rIDIMganuM vikaTa kArya paNa eTalI ja suMdara rIte karavA mATe zrI zreNIkabhAI kIrtibhAI zAhanA RNi chIe. zrI mahAvIra jaina vidyAlaya e jaina samAja ane zaikSaNika saMsthAomAM AgavuM sthAna dharAve che. jinazAsananI prabhAvanAnA kArya rUpe jinAgamo temaja jaina tattvajJAnane lagatAM aneka pustakonuM prakAzana dvArA zrI mahAvIra jaina vidyAlaya jJAna prasAranuM kArya kare che. zrI yogadRSTisamuccaya graMthanI trIjI AvRtti prakAzana karatAM amo harSanI lAgaNI anubhavIe chIe. dharmAnurAgI abhyAsu bhAI-bahenonA jIvanamAM A graMtha kalyANanuM kAraNa bane, AdhyAtmika mumukSuono vikAsa thAya ane AMtaraprakRtti vikasAvI sau samatA prApta kare evI zradhdhA saha... sthaLa : muMbaI. tA. 29/03/2018 zrI mahAvIrasvAmI janmakalyANaka dina li. bhavadIya hiteza cImanalAla dozI mukeza bhAyacaMda mahetA hasamukha ugaracaMda gaDhecA mAnad maMtrIzrIo Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 3 vivecanakAranuM maMgalAcaraNa yogadRSTi kaLazakAvya mAlinI jinavadana himAdri udbhava sthAna jenuM, gaNadhara-hara zIrSe Urdhva utthAna jenuM; surasa salila pUrNA sevya suro narone, bhagavatA zrutagaMgA rakSako te amone ! prazamarasa jharaMtI AtmabrAMti haratI, jagata hita karatI pathya saune TharatI; bhavajalataraNI je zreSTha naukA samANI, zivasukha jananI te vaMduM jainendra vANI anuSTapu anaMtA saMtamAM eka, vilasatatI saMtatA; sudhAsiMdhu samI tene, manogaMdana vaMdanA. | upajAti UMcA cidAkAza viSe uDatA, he haMsa ! hejAtma svarUpavaMtA; AtmA vivecI parane vamo cho, | mumukSunA mAnasamAM ramo cho. svAmI tame zuddha svacetanAnA, rAmI tame Atama bhAvanAnA; bhogI tame AtmataNA guNonA, yogI tame Atma anubhavonA. hade smarI sadgururAja evA, zrImad haribhadrasUrIMdra devA; savRtti tenI anuvartavAne, icchI vivecuM kaMI eka sthAne. salphAstra vivecanakAriNI A, TIkA karuM sumananaMdanI A, ne yogadaSTi kaLazo karuM chuM, yogAmRta saMbhUta te dharuM chuM. 6a Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAnA naM. 323 325 329 333 334 339 341 345 348 u48 anukramaNikA zloka naM. viSaya 86 avedyasaMvedyapada jitAyuM che tenA liMgo kutarkanuM svarUpa 88-89 avedyasaMvedyapadane jItavAno upAya kutarkanI asAratA 91-92 kutarkanuM svarUpa 93-94 kutarkamAM pravartatA anucita vikalpo 95-97 daSTAntamAtranA AlaMbanathI kutarkanI pravRtti 98 zuSka tarkathI atIndriya arthanI aprApti AgamathI atIndriya arthanI prApti 100-101 atIndriya arthanI prAptino upAya : Agama, anumAna ane yogano abhyAsa 102-103 sarvajJanA viSayamAM paramArthathI sarvajJanA bhinna abhiprAyano abhAva ane mohathI sarvajJanA bhedanuM AzrayaNa 104 sAmAnyathI sarva darzanakAro eka sarvajJanA upAsaka 105 vizeSathI chadmasthane sarvajJano anirNaya 106 sAmAnyathI sarvajJanA upAsakanuM svarUpa 107-108 sarva darzanakAro durAsanna bhedathI eka sarvajJanA upAsaka 109 buddha-kapilAdi nAmabheda hovA chatAM sarvajJamAM bhedano abhAva 110 devaviSayaka citrabhakti ane acitrabhaktinuM svarUpa 111-112 citrabhakti ane acitrabhakti karanArA jIvonA bheda ane svarUpa 113-114 saMsArI devomAM citrabhakti thavAnuM kAraNa 115 ISTApUrta karmomAM lokonA judA-judA prakAranA adhyavasAya 116-117 ISTakarma ane pUrtakarmanuM svarUpa 118 samAna paNa anuSThAnamAM adhyavasAyanA bhedathI phaLabheda ane phaLaprApti pratye adhyavasAyanI pradhAnatA 119 anuSThAnamAM adhyavasAyano bheda thavAnuM kAraNa 120 samAna paNa anuSThAnamAM buddhi, jJAna ane asaMmohathI phaLabheda 121-122 buddhi, jJAna ane asaMmohanuM svarUpa ane bhedamAM daSTAMta 123 sadanuSThAnanuM lakSaNa 124 buddhipUrvakanA karAyelA dharmAnuSThAnathI saMsAraphaLanI prApti 125 jJAnapUrvakanA karAyelA dharmAnuSThAnathI mokSaphaLanI prApti 126 asaMmohapUrvaka karAyelA dharmAnuSThAnathI zIghra mokSaphaLanI prApti 127 asaMmohapUrvaka dharmAnuSThAna karanArA jIvonuM svarUpa 128 bhavathI atIta mArgamAM janArA sarva darzanakArono eka zamaparAyaNa mArga 353 3pa6 3pa7 358 360 362 365 366 368 371 372 375 376 378 378 381 385 386 389 392 394 Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAnA naM. 398 405 408 414 418 421 424 429 430 431 432 433 zloka naM. viSaya 129 thI 131 paratattvanuM svarUpa, ene kahenArA bhinna-bhinna darzanonAM nAmo ane enA lakSaNa 132-133 sarva darzanakAronA upAsya eka sarvajJa - teno svIkAranA kAraNo 134-135 kapila ane sugata sarvajJa hovA chatAM dezanAbhedanuM kAraNa 136-137 tIrthaMkaranI eka dezanAthI zrotAnA bhedathI bodhano bheda 138 nayabhedathI kapila-sugata Adi RSionI dezanAno bheda 139 anya darzanakAronA dezanAbhedanA paramArthane jANyA vagara tenA nirAkaraNamAM doSaprAptinI yukti 140-142 koIpaNa darzanakAranA kathananA abhiprAyane jANya vagara tenA nirAkaraNamAM doSaprAptinA kAraNo 143 atIndriya padArtha viSayamAM chamanA vivAdamAM anarthakAritA 144 anumAnathI atIndriya arthanI aprApti 145 anumAnathI atIndriya arthanI aprAptimAM bhartuharInI dalIla 146 hetuvAdathI atIndriya arthanI aprAptinA kAraNo 147-188 mumukSu mATe zuSka tarka tyAjya ane enA svIkAranA kAraNo 149-152 dharmanA viSayamAM zuSka tarkane choDIne buddhimAnoe karavA yogya ucita pravRttio 153 dIprA dRSTino upasaMhAra zloka 154 thI 161 sudhI sthirA dRSTinuM nirUpaNa 154 sthirA daSTinuM svarUpa 155-157 granthibhedathI dekhAtuM bhavanuM ane mokSanuM svarUpa 158 samyagRSTi jIvano vivekapUrvakano pratyAhAra 159-161 samyaguSTi jIvonuM uttama zrutapradhAna AlocananuM svarUpa zloka 162 thI 169 sudhI kAntAdeSTinuM nirUpaNa 162-163 kAntAdRSTinuM svarUpa 164 AkSepaka jJAnanA kAraNe kAntAdRSTivALA yogIone bhogo paNa bhavanA ahetu 165-166 bhogakALamAM paNa kAntAdRSTivALA yogIonI asaMga pravRttinuM svarUpa 167-168 bhogamAM paramArtha buddhivALA jIvone dharmanI pravRttithI paNa mokSamArganI aprApti 169 kAntAdRSTivALA yogIonI mImAMsAthI sadA hitanI prApti zloka 100 thI 100 sudhI prabhASTinuM svarUpa 17) prabhASTinuM svarUpa 171 tattvapratipatti 437 442 453 461 487 495 513 526 531 538 pa46 papapa 568 Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zloka naM. 172 173-174 175 176 177 178 179 180 181-182 183-184 185-186 187 188 189 190-191 192-197 198-203 204-206 207-208 209 210 211 212 213 214 215-218 219-221 222 223-224 225 226-227 228 viSaya sukha-duHkhanuM tAttvika lakSaNa puNyanA sukhanI anityatA ane dhyAnanA sukhanI nityatA asaMga anuSThAnamAM sat pravRttipada asaMga anuSThAnonA judA-judA darzanakAronA nAmo upasaMhAra zloka 108 thI 186 sudhI parArdaSTinuM nirUpaNa parArdaSTinuM svarUpa parAdaSTimAM rahelA yogIonA nirAcArapadanuM svarUpa anya daSTivALA ane parAkraSTivALA yogIonA bhikSATanAdimAM AcArabheda asaMgabhAvathI kSapakazreNI ane kevaLajJAnanI prApti dRSTAntathI jIvanuM, jIvanA jJAnanuM ane karmanA AvaraNanuM svarUpa kevaLajJAnanI prApti pachI yoganirodha dvArA bhavakSaya muktAtmAnuM svarUpa bhavarUpa mahAvyAdhinuM svarUpa nirupacarita bhava vyAdhinA svIkAranA kAraNo bhava vyAdhithI muktane muktarUpe svIkAranI yukti kSaNikavAdamAM mokSanA asaMbhavanA kAraNo ekAnta nityapakSamAM mokSanI asaMgatinA kAraNo vyAdhi muktatAnA kAraNo grantha racanAnuM prayojana A granthanA adhikArInuM svarUpa kulayogI ane gotrayogInuM svarUpa kulayogInuM vizeSa lakSaNa pravRttacakrayogInuM svarUpa Adya avaMcakayogI A granthanA adhikArI ahiMsAdi pAMca yamonuM svarUpa IcchAyama, pravRttiyama, sthirayama, siddhiyamanuM svarUpa yogAvaMcaka, kriyAvaMcaka ane phalAvaMcakayoganuM svarUpa A granthathI kulAdi yogIone thatA upakAranuM svarUpa tattvano pakSapAta ane bhAvazUnya kriyA e vaccenuM aMtara yogya jIvonI granthazravaNamAM svAbhAvika pravRtti ayogya jIvane prastuta grantha na ApavAnA kAraNo yogya jIvane vidhipUrvaka prastuta grantha ApavAnI vidhi Wan Wan Wan pAnA naM. 573 575 579 584 586 190 595 599 603 607 613 628 631 638 642 646 654 664 671 681 684 692 703 708 711 717 732 743 745 749 750 756 Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogaH kalpataruH zreSThaH, yogazcitAmaNiH paraH 1 yoga: pradhAna dharmAMLAM, yoH siddhaH svayaMpra:|| zrI haribhadrasUrijIkRta yogabindu aho ! anantavIryA'yamAtmA vizvaprakAzakaH / trailokyaM cAlayatveva dhyAnazaktiprabhAvataH 11 zrI zubhacaMdrAcAryajIkRta jJAnArNava - yoga kalpataru zreSTha che, cintAmaNi para yoga; yoga pradhAna ja dharmamAM, siddhi svayaMvara yoga aho ! anaMtavIrya A, AtmA vizva prakAzato; dhyAnazakti prabhAve je, tralokyane caLAvato. Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAHi aghasave kutarkathaha nivRtti (3ra3) viSama kutarkagraha nidA adhikAra eTalA mATe jayaliMge (jayanA cihno) kahe che- jIyamAne ca niyamAdetasmiMstattvato nRNAm / nivartate svato'tyantaM kutarkaviSamagrahaH // 86 // eha chaMtAtAM niyamathI, tatvathI narane sAva svayaM nivarse graha sAme, viSama kutarka bhAva, 86. artha--ane A avevasavedyapadano jaya karAtAM niyamathI manuSyane kutarka viSama graha tatvathI atyaMtapaNe ApoApa nivRtta thAya che-TaLe che. vivecana te chate saheje TaLeja, viSama kutaka prakAra; dara nikaTa hAthI haNejI, kare e baThara vicAra...manamohana"--zrI. e da. sa. 4-11 ane A adyasaMvedyapada ke je mahAmithyAtvanuM kAraNa che, ane pazupaNA Adi zabdathI vAca-oLakhAvA yecuM che, te jyAre chatAtuM jAya che tyAre paramArthathI puruSane viSama kutarkarUpa graha potAnI meLe ja cekasa nitI jAya che. upamahAmithyAtva ramAM atyaMta vistArathI avedhasaMvedyapadanuM varNana karyuM, te uparathI nibaMdhana spaSTa che ke mahAmithyAtvanuM kAraNa je kaI hoya, te te avedya saMvedyapada ja che. tenA prabhAvathI ja jIva anAtmajJa hoya che, anAtmAmAM Atmabuddhi dhare che, sva-parane ekatva adhyAsa kare che, dehane ja AtmA mAnI AtmAnuM bhAna bhUlI jAya che, sane asat ane asat sat ciMtave che. ItyAdi prakAre gADha mithyApaNAnuM-asatpaNAnuM kAraNa A adyasaMvedya pada che. ane AvA abUjhapaNAne lIdhe ja ene pazupaNuM, gamArapaNuM, abUjhapaNuM, mUDhapaNuM ityAdi nAma chAje che. kAraNa ke "pazu jevA abUjhanuM jJAna bAhya padArthothI sarvathA pIvAI jAya che ne nija dravyakti arthAt svasvarUpanuM pragaTapaNuM choDI dIdhAthI khAlI thatuM jAya che. Ama para rUpamAM ja vRtti-gIyamane ja niyamatasmina-ane A asaMvedya pada niyamathI chatAtAM; eTale ke A mahAmithyAtvanA nibaMdhanarUpa, pazutra Adi zabdathI vAya evuM adya pada chatAtI veLAe, Rvara:-taravathI, paramArthathI, jhUnAM-narone, puruSone, niravartate thatada-svata: nite che, AtmAthI ja potAnI meLe ja, paranA upadeza vinA niva' che. TaLI jAya che-nimittanA abhAve naimittikanA abhAvane lIdhe. atyaMtaM-atyaMtapaNe, samajJAnayogane lIdhe, Agama prAmANyanA jANapaNuM thakI. jItapinAka-katakarU5 viSama graha -daSTa evA apAya hetupaNAthakI. ( apAya hatapaNuM pragaTa dIThAmAM AvatuM hovAthI. ) graha jevo graha (graha sUrya caMdrAdi, athavA bhUta-pizAca, athavA magara.) Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (324) yAgadazisamuccaya vizrAMta thayeluM pazunuM jJAna cAtaraphathI sIdAya che. paNa je tat-te che, te tat ahI svarUpathI che, evuM syAdvAdInuM jJAna te atyaMta-unmagna upara tarI AvatA ghana svabhAvabharathI pUrNa thai samunmana pAme che, ullusI AvI-upara taratuM rahe che.'x AvuM abUjha-gamAra pazupA jevuM mithyAtvakAraNa avedyasa'vedyapada jema jema jItAya che, tema tema te mithyAtvane AdhIna-te mithyAtvathI ja udbhavatA evA viSama kutarka rUpa graho peAtAnI meLe ja navatI jAya che, dUra thAya che; kAraNa mithyAtvajaya ke nimittanA abhAva thAya eTale naimittikanA abhAva thAya ja evA niyama kutarka graha- che. kutarkonuM. janmasthAna mithyAtva che. eTale jevu' mithyAtva dUra thAya, nivRtti ke tenI sAtheAsAthe ja kutarka paNa cAlyA jAya che, kAraNa ke mULa kAraNu nimUla thatAM uttara kAraNa nirmUla nirAdhAra thAya che. mukhya AdhAra sthaMbha tUTI paDatAM jema makAna jamInadosta thAya che, tema mithyAtvane AdhAra tUTI paDatAM kutarkanI imArata ekadama tUTI paDe che. kutarkanA havAI killA (Castles in the air) jhapATAbaMdha UDI jAya che. jema rAjA jItAI jatAM AkhI senA jItAI jAya che, tema mithyAtvane| jaya thatAM tenA parivArarUpa kutaka-senA paNa jItAI jAya che. ane Ama A kutarka naSTa thAya che te ApeAApa ja, peAtAnI meLe ja; emAM pachI bIjAnA upadezanI paNa jarUra rahetI nathI. kutarka eTale kutsita tarka, asat--khATA tarka, je svarUpathI pAte ja duSTa che, khATA che, asat che, mithyA che te kutarka. A kutarkanA graha eTale kuTila AvezarUpa pakaDa, abhiniveza viSama' kahyo te yathAtha che. kAraNa ke te kharekhara vasame che. jIvane herAna herAna karI mUke che; vaLI te kutarkanuM kAi jAtanuM ThekANu* nathI, DhaMgadhaDA nathI, Ama paNa kUde ne tema paNa phde, vANIAnI pAghaDI jema game tema pheravAya ! khATAnu sAcuM ne sAcAnu khATuM karavu' e enuM kAma che. ityAdi prakAre kutarkanuM viSamapaNu' pragaTa che. AvA kutarkane viSama 'graha' nI upamA aneka prakAre ghaTe che:--(1) graha eTale sUrya, caMdra, rAhu Adi graha. temAM duSTa graha-aniSTa graha jema manuSyane pIDAkArI vasameA thai paDe che, naDe che, tema kutarka rUpa duSTa graha manuSyane herAna viSama graha'herAna karI nAMkhI vasame| pIDAkArI thaI paDe che, kanaDe che. athavA jevA kutarka rAhu jevA pApagraha jema caMdrane grasI tene uttApakArI thAya che, tema A kutaka'rUpI viSama pApagraha AtmArUpa caMdrane grasI lai tene atyaMta + " bAhyArthaiH paripItamujjhita nija pravyaktiriktI bhava dvitaM pararUpa eva parito jJAnaM pazoH sodati / yattattattadiha svarUpata iti syAdvAdinastatpuna - hUMttA naSanavamAtramarataH pUrNa samundra jJatti / / zrI amRtacaMdrAcAryajI kRta samayasArakleza, Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAri: viSama kutarkagraha-cittane bhAvazatru (325) tApa pamADe che. Ama te bhAre "vasa" graha che. (2) athavA "graha' eTale bhUtapizAca-jhoDa. jema keIne vasamuM bhUta, pizAca ke choDa vaLagyuM hoya, te tene keDe na mUke, tene grahI rAkhe, pakaDI-jakaDI rAkhe, ane tene herAna parezAna karI nAkhe, tema A kutakarUpa bhUta, pizAca ke choDa jIvane je vaLagyuM hoya, to te tene keDe mUkatuM nathI, tene grahI-pakaDI-jakaDI rAkhe che, kADhavuM muzkela thaI paDI tene khUba kanaDe che. jenA manamAM kutakarUpa bhUta (Obsession, Delusion) bharAI gayuM hoya, tene te kADhavuM bhArI vasamuM thaI paDe che, e balAne kADhavI bhArI vikaTa thaI paDe che! Ama paNa kutarka viSama graha" che. (3) athavA "graha' eTale magara. magara je kaIne grahe, pakaDe, to tenI pakaDamAMthI chUTavuM bahu muzkela-vasamuM che, tema kutakarUpa grahanA-magaranA paMjAmAM je sapaDAye, tenI dADhamAM je bhIDA, tene paNa tenA sakaMjAmAMthI chUTavuM bhArI vasamuM thaI paDe che. A rIte paNa kutaka kharekhara ! viSama graha che.-Ama duSTa graha, bhUta, ke magaraema grahanA keI paNa arthamAM kutakane "graha nAma ApyuM te yathArtha che, ane te paNa "viSama graha che. vasama-zamA vikaTa, sama kare-sIdhe pAMsa kara durghaTa e che. Avo jIvane grahI rAkhanAro, pakaDI-jakaDI rAkhanAre kutarkarUpa pApagraha, athavA bhUta, athavA magaramaccha, asaMvedyapadana4 jaya thatAM, ApoApa potAnI pakaDa mUkI che. jema grahazAMtinA pAThathI pApagrahane upadrava virAma pAme che, jema bhuvAnA maMtrapAThathI bhUta Aveza-jhoDa utarI jAya che, jema marmasthaLamAM prahAra AdithI magaranI pakaDa chUTI jAya che; tema aghasavedyapadanA jayarUpa grahazAMtithI, maMtrapAThathI, zastraprahArathI kutarUpa viSama graha (yathAsaMbhava traNe arthamAM) pitAne graha-pakaDa ApoApa cheDI de che A kutaka ke viziSTa che? te mATe kahe che - bodharogaH zamApAyaH zraddhAbhaGgo'bhimAnakRt / kutarkazcetaso vyaktaM bhAvazatruranekadhA // 87 // vRtti:-ghoSona:-bApane rAgarUpa,-te yathAvasthitanA upaghAta bhAvane lIdhe, ramAya -mane apAyarUpa-hAni karanAra,-asadu abhinivezanA janakapaNa thakI. zraddhAma:-zraddhAbhaMgarU5,-Agama arthanI apratipattine lIdhe, amimanachA-abhimAna karanAra mithyAbhimAnanA janakapaNAthI. ema x "jIyamAne'tra rAjJIva camacaraparicchadaH / nivartite tata: zIrgha viSamakaH "--ii yazo kRta dvA, DhA, "nRpati jItatAM chatie daLa pura ne adhikAra."--zrI kSamALA. Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (326) gadaSTisamuccaya badhaga zahANa ne, zraddhAbhaMga madakAra; kutarka bhAvaripu cittane, pragaTa aneka prakAra. 87. artha -Sane rogarUpa, zamane apAyarUpa, zraddhAne laMgarUpa, ane abhimAna karanAre e kutarka vyaktapaNe cittane aneka prakAre bhAvazatru che. vivecana A viSama kutarka graha je kahyo, te ke aniSTa ne duSTa che, tenuM vizeSa svarUpa ahIM kahyuM che. A kutaka (1) bodha pratye roga je che, (2) zamane apAyarUpa-hAnirUpa che, (3) zraddhAne bhaMga karanAra che, (4) ane abhimAnane upajAvanAre che. Ama te aneka prakAre cittano bhAvazatru-paramArtharipu che. cittane bhAvazatru kutaka 1. bodhaga-A kutarka graha bedha pratye-samyagra jJAna pratye raMgarUpa che, kAraNa ke yathAvasthita bedhane-sAcI samajaNane te upaghAta kare che. roga jema zarIrane hAni pahoMcADe che, nirbala kare che, tema kutaka paNa yathArtha bedhane nukazAna pahoMcADI nabaLo banAve che. jema rogathI zarIranI zakti kSINa thAya che, aMgopAMga DhIlA paDI jAya che, ne zarIra kRza thaI jAya che, tema kutarkathI mananI ciMtanazakti kuMThita thavAthI bedhanI zakti kSINa thAya che, badha zithila-kole-pi bane che, ne kRza thAya che-dUbaLe paDI jAya che. Ama kutarkathI baMdha "mAM" paDe che. eTale mAMde mANasa jema bhArI rAka pacAvI zakatA nathI-jIravI zakato nathI, tema kutarkagraharUpa roga jene lAgu paDyo che evo kutakI jIva uttama kRtajJAnarUpa paramAnna pacAvI zakatA nathI-jIravI zakato nathI, UlaTuM tenAthI te tene apacokugrahavaMta ajIrNa thAya che! eTalA mATe jJAnI puruSe kahe che ke- jene bodha apAtra asadugraha nAza pAmyo nathI, evAne zrutajJAna ApavuM vakhANavA lAyaka nathI,-jema kheDakhAMpaNavALAne meTI rAjyalakSmI ApavI yogya nathI tema. kAcA ghaDAmAM rAkheluM pANI jema pitAne ane ghaDAne nAza kare che, tema asadugrahavaMtane ApavAmAM AveluM kRta te banneno nAza kare che. asagrahathI grasAcelane je vimUDha hitopadeza ApavA jAya che, te mahAupakArI (!) kUtarInA zarIra para kasturIne lepa kare che ! kaSTathI prApta thayela Agama artha je asagrahathI daSitane taH kutarka -AgamanirapekSa evo ema artha che. te zuM ? te ke-jeta-cittane, aMtaHkaraNane, cavataMvyaktapaNe, -mAvezatru:-bhAvazatru, paramArtharipu, anekavA-aneka prakAre,-AryanA apavAda Adi kAraNavaDe karIne. Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdadiH kutakathI be rega-zamApAya Adi (327) Ape che, te seMkaDo yatnathI meLaveluM bIja Ukhara bhUmimAM vAvatAM kheda pAme che! kAraNa ke asaragrahavAna guru pAsethI zAstro sAMbhaLe che, paNa temanI AjJA kadI pALato nathI, ane te asAragrAhI cAlaNInI jema potAnuM vivecakapaNuM mAne che!" jema cAlaNI asAra evA kAMkarA pakaDI rAkhe che, tema A asagrahavAn kAMkarA jevA asAra deSa pakaDI rAkhe che! ne ulaTuM tenuM abhimAna rAkhe che ke huM ke vivecaka chuM ! " Ama tenI caturAI paNa daMbhane mATe hoya che. zAstrajJAna paNa pApane mATe hoya che, pratibhAsaMpanapaNuM paNa pratAraNA mATe-chetarapIMDIne mATe hoya che, dhIrapaNuM paNa garvane mATe heya che! aho ! asadugrahavaMtanA guNenI viparIta sRSTi hoya che !' eTalA mATe ja asadugrahavaMta rogI bedharUpa dUdhapAka pacAvavAne gya nathI. * 2, zamApAya-kutaka zamane eTale AtmazAMtine apAyarUpa-hAnirUpa thAya che, khalela pahoMcADe che, kAraNa ke te asat abhiniveza-kadAgraha janmAve che, khoTA khoTA mananA taraMge ke turaMge upajAve che, tethI te cittanI zAMtine DoLI nAMkhe che, khaLabhaLAvI mUke che, ne jIvane vizvama dizAmAM pADI nAMkhe che, hAvaro-hAvaro banAvI de che. "zamarUpa suMdara ne zItala bAgane A kutarUpa AganI javAlA bALI nAkhe che, ne ujajaDa verAna karI mUke che. AvA asagraharU54 agnithI jenuM aMtar baLI gayuM che, tyAM tattvanizcayarUpa velI kyAMthI Uge? te pachI prazAMti-puSpa ane hitopadeza-le te bIje ja zodhI levA ! A asadugrahathI jenI mati chavAI gaI che evo manuSya kutakarUpa dAtaraDAvaDe tatvavallIne kApI nAMkhe che, rasathI daSavRkSane siMce che, ne zamarUpa svAdiSTa phalane nIce pheMkI de che!" 3. zraddhAbhaMgakutaka zraddhAne bhaMga kare che, kAraNa ke tethI Agama arthanI apratipatti-asvIkAra thAya che, sazAstranI AsthAmAM bhaMgANa paDe che, AsthA TUTe che. kutarkarUpa zalya hoya che, tyAM lagI hRdayamAM zraddhA cuMTatI nathI. jema pattharavALI bhUmimAM pANI pravezatuM nathI ne aMkura phUTa nathI, tema asadugraharUpa pattharamaya cittamAM sad* " asadgraho yasya gato na nAzaM, na dIyamAnaM zrutamasya zasyam / na nAma vaikalyakalaMkitasya, prauDhA pradAtuM ghaTate nRpazrIH // Ame ghaTe vAri dhRtaM yathA sadvinAzayet svaM ca ghaTaM ca sadyaH / a trattamottavaiva, kRtAtmAkumorvinAzaH " ityAdi, (vizeSa AdhAra mATe juo) -zrI yaza0 kRta, zrI adhyAtmasAra, + "asadgrahAgnijvalitaM yadaMtaH, kva tatra tattvavyavasAyavalliH / prazAMtiSuSpANi hitopadezaphalAni cAnyatra gaveSayantu / kutarkadAtreNa lunAti tattvavallI rasAtsiMcati doSavRkSam / picupa cAturNa rAmAzramanachannamatirmanuSyaH "--zrI adhyAtmasAra, Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (38) gadarisamuciya bhAva rasano praveza thato nathI, ne vizuddha bodharUpa aMkure ugate nathI, emAM siddhAMta vANIne zo aparAdha vAru? vrata Acare, tapa paNa tape, ane prayatnathI piMDazuddhi kare, te paNa nivone phaLa nathI maLatuM, te asadugrahane ja aparAdha che, kAraNa ke teone zraddhA nathI." thALImAM lADavA pIrasyA hoya, paNa koI gaLuM dabAve te kema khAI zakAya ? tema "svabuddhirUpa thALI che, temAM saddagururUpa pIrasanAre kaI bodharUpa mAdaka pIrasyA che, paNa asadugraharUpa ke e duSTa gaLacI dabAvanAra che ke te gaLe utaravA deto ja nathI!" eTale ke zraddhA upajavA detuM ja nathI. * 4. abhimAnakAra-kutarka abhimAna karanAra che, mithyAbhimAna upajAve che. te AgamathI nirapekSa e hoya che. kutarka karanArane potAnI kutarkazaktinuM abhimAna upaje che ke huM ke baDo hoziyAra chuM, ke DAhyo (doDha) chuM, AgamamAM kahelI vAtane paNa huM mahArA tarkabaLathI kevI beTI pADuM chuM ! ItyAdi prakAre te peTe phAke rAkhI AgamazAstranI paNa paravA karato nathI paNa A badhuM tenuM mithyA-khoTuM abhimAna che. kAraNa kejha "kAMIka bhaNIne ne kAMIka sAMbhaLIne asadugrahathI je paMDitamAnI-pitAne paMDita mAne che, te bhale vANInuM mukha cuMbe, paNa tenuM lIlArahasya te avagAhata nathI." Ama A viSama kutarka-graha bodhane roga upajAvanAra, AtmazAMtimAM khalela pahoMcADanAra, zraddhAne bhAMganAre, ane mithyAbhimAnane janmAvanAre hoya che. anyatra paNa kahyuM che ke - "zamArAmAnalabAlA himAnI jJAnapaGkaje / zraddhA rAnce spoTTANaH kutaruM: yunArA " zrI yazovijayajItaku, dvA. dvA. 23 arthAtu-kutaka zamarUpa bagIcA pratye agnivAlA che, jJAnarUpa kamaLane karamAvavAmAM hima jevo che, zraddhAne zULarUpa che, garvanA ullAsarUpa che, ne sunaya pratye AgaLIArUpa che. ane Ama che eTalA mATe ja A kutaka cittane-aMta:karaNane aneka prakAre * " asadgrahanAvamaye hi citte, na kvApi sadbhAvarasapravezaH / ihAMkurazcittavizuddhabodhaH, siddhAMtavAcAM bata ko'parAdhaH // sthAlaM svabuddhiH sugurozca dAturupasthitA kAcana modakAlI / rAsa roDa che hItA, tathApi movaDu na varAti sudaH "--zrI adhyAtmasAra. x "adhItya kiMcicca nizamya kiMcidasadgrahAtpaMDitamAnino ye| murNa surya viSamatu pAro sITADyuM tu ternAde "--zrI adhyAtmasAra, Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprASTi : kutamAM abhiniveza sumukSune ayukta (329) bhAvazatru che, paramAtha ripu che. bAhya zatru jema bhUMDu kare che, ahita kare che, tema A bhAvazatru jIvanuM akalyANu karavAmAM kAMi khAkI rAkhatA nathI, kAraNa kutarka cittanA ke enA kAraNe A paramapUjya evA satpuruSa-sadAgama Adine pragaDha bhAvazatru anAdara thAya che, AzAtanA avinaya-apavAda vagere nIpaje che, ane tethI jIvatuM bhArI akalyANa thAya che. zatru jema saOnAza karavAmAM sadA tatpara heAya che, tema jIvanA A bhAvazatrurUpa kutarka sadAya cittazaktine hAsa karatA rahI, sanAza karavA sadAya tatpara rahyA kare che, eTale je kutarka kare che, te pAte peAtAnA duzmananuM kAma kare che! pAte peAtAnA vairI ane che! ane kAraNa ke ema che, tethI zuM ? te mATe kahe che-- kutarke'bhinivezastanna yuko muktivAdinAm / yuktaH punaH zrute zIle samAdhau ca mahAtmanAm // 88 // bhutake ma abhiniveza nA, muktivAdIne cukta; paNa zruta zIla samAdhimAM, mahAtmAne e yukta. 88 a--tethI karIne muktivAdIene-mumukSuone kutakamAM abhiniveza karavA yukta nathI; paNa zrutamAM, zIlamAM ane samAdhimAM abhinaveza karavA e mahAtmAone yukta che. vivecana AvA je uparamAM kahyA te lakSaNavALA kutarkamAM abhiniveza karavA te muktivAdIAne-saMnyAsIone-mumukSuone kAi paNa rIte yukta nathI, kAraNa ke yuktimAM matine na joDavIx ane matimAM yuktine parANe joDavI e asaharUpa abhi vRttiH-puta--ukta lakSaguvALA kutarkamAM, miniveza:-abhiniveza, tevA prakAre tenA graharUpa. zu ? teA ke-navuH-yukta nathI. te ? te ke-mukttitrAlInAm-muktivAdIone, saMnyAsIone. yutttaH punaH paNa yukta che, zrute zrutamAM, AgamAM, zoDhe-zIlamAM, paradrohathI virati lakSajIvALA zIlamAM, sau ca-ane samAdhimAM, khAnanA bhUta samAdhimAM, mahAtmanAm--mahAtmAone, muktivAdIene abhiniveza yukta che. '' * " niyojayatyeva matiM na yuktau yukti matau yaH prasabhaM niyukte / apanAyeva na ya hAcoDana ghaTAopaLamAdhAnaH |''--zrI adhyAtmasAra, " AgrahI bata ninISati yukti, tatra yatra matirasya niviSTA / pakSapAta tikSya tu yuyiMtra taMtra matitti nivezaM !"--zrI haribhadrAcA jI " manovatsa yuktigavIM madhyasthasyAnudhAvati / sAmAvaMti puSlena tucchAtrahmana:vi:|"--zrI yoAvijayakRta adhyAtmapaniSada, Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadRSTisamuccaya pAchaLa nivezanu lakSaNa che, ane te pANI na hoya tyAM ghaDo nAMkhavA jevu... hAsyAspada che ! ' madhyastha puruSanuM manarUpI vAcha uN cuktirUpI gAyanI dADe che-yuktine anusare che, paNa tuccha AgrahInuM manarUpI vAMdarU te yuktirUpI gAyane puchaDAthI kheMce che ! '--yuktinI kheMcatANa kare che! Ave tuccha AgraharUpa abhiniveza mumukSu jIve karavA cegya nathI, kAraNa ke mumukSu te mAtra meAkSane ja abhilASI hAya che, AtmA sivAya bIjI keAI icchA ke manarega tene hAtA nathI. (330) sumukSune kRta ayukta 9 kAma eka AtmAnuM, bIjo nahi' manarega. ' zrImad rAjaca'drajI ane A kutarkanA abhinivezatA meAkSane pratipakSI ne AtmAnA virodhI che-- mAdhaka che, kAraNa ke mumukSu jIva sAdhane icche che, ne kutarka tA kheAdhane rAgarUpa thai paDI tene hAsa athavA dhvaMsa kare che. mumukSu zamane AtmazAMtine kuMta aMtimaLane jha'khe che, ne kutarka te zamane apAyarUpa hAi hAni muktivirAdhI pahoMcADe che. mumukSu jIva zraddhAne sanmACnuM prathama pagathIyu. mAnI temAM sthira thavAne prayatna kare che, ne kutarka tA zraddhA bhaMga karAvI tene DagamagAvI mUke che. mumukSu teA 'ALApa dhammo zALApa tavo' AjJAe dhama ne AjJAe tapa' ema jANI atyaMta namrapaNe sadA AjJApradhAna rahevA mathe che; ne kutarka tA svacchaMdapradhAna heAI jIvane mithyAbhimAna upajAve che. Ama kutarka aneka prakAre jIvanA bhAvazatru che. eTale mumukSupaNAne ne kutarka ne kayAreya paNa kai paNa prakAranI ka'i paNa maLatI pANu AvatI nathI, bannemAM AkAza-pAtAlanuM aMtara che, prakAza-adhakAra jevA pragaTa bheda che, e annenA koi kALe meLa khAya ema nathI. 6 mATe sAceA mumukSu DhAya te peAtAnA iSTa prayeAjanamAM viznakartA evA kutarkane kema grahaNa kare vAru ? ane grahaNa na kare-dUrathI paNa na sparze, te pachI temAM abhiniveza- AgraharUpa pakaDa te kema ja kare ? kharekhara! sAcA meAkSAbhilASI hAya, te tA kutarUpa asagrahane AtmacaMdra pratye rAhurUpa jANatA hAi, kutaka -grahaNane grahavA icche ja nahi'; kutarka grahane bhUta pizAcarUpa alAnA vaLagADa jANatA heAi, te khalAne vaLagavA icche ja nahi; kutarka grahane grAharUpa-magararUpa jANatA hei, tenAthI grahAvA--tenA saka'jAmAM AvavA icche ja nahi. te te te kutarka khalAthI sadA dUra ja bhAge, kadI pazu temAM abhiniveza kare ja nahi. ane ema ja karavu' mumukSune yukta che, kAraNa ke yeAgamAga nA jJAtApuruSoe bhAvikALanA ceAgIjanAnA hita arthe mehAMdhakAra pratye A lAlakhattIrUpa vacana kahyuM che ke--tevA tevA prakAre vAdA x ane prativAda karatAM tattvane aMta pamAta x" vAdAMzca prativAdAMzca vadanto nizcitAMstathA / savAnuM naiva inti tiruvIyanUttau // " zrI haribhadrAcAryajIkRta zrI yAgabiMdu, Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprApti : zruta-zIla-samAdhimAM abhiniveza yukta (331) nathI,--ghANInA khelanI jema.' AMkhe pATA bAMdhelA ghANIne khela AkhA vakhata bhamyA kare, paNa keTaluM cAlye! tenu' tene bhAna nathI hAtu; tema pAtapeAtAnA pakSanA akSinivezathI aMdha thayelA vAdIe vicitra prakAre vAda vade che, chatAM kheAlAi rahelA tattvane te teo pAmatA nathI ! " ta vicAre re vAdaparaparA re, pAra na phoMce keAya; abhimata vastu vastugate kahe re, te viralA jaga joya. ....pathaDA nihALu` re khIjA jitA. ''--zrI AnadaghanajI eTalA mATe mumukSu jIve kutamAM khIlakula abhiniveza karavA ce|gya nathI. paNa A mahAtmA mumukSuone jo kayAMya paNa abhiniveza karavA yAgya hAya, te te zrutamAMsadAgamamAM karavA ceAgya che, paradrohathI virati lakSaNavALA zIlamAM- zIlAdimAM zuddha cAritramAM karavo caiAgya che, ane dhyAnanA larUpa samAdhimAM karavA abhiniveza ceAgya che. kAraNa ke zruta, zIla ne samAdhi ja evA zubha sthAnaka yukta che, ke jyAM abhiniveza karavA eTale ke 'taHpraveza karavA, dRDha Agraha dharavA, dRDhatAthI vaLagI rahevu', majabUta pakaDa karavI, e AtmArthI mumukSune hitAvaha hAi yukta che, parama prazasta che. jo ke AgraharUpa-kadAgraharUpa, matAgraharUpa abhiniveza te sarvathA aniSTa hAI sarvatra varjya ja-tyAgavA yAgya ja che; teA paNu atre je zruta AdimAM abhiniveza kahyo, te kadAtraDunA amAM nathI, paNa sadAgraharUpasatyAgraharUpa prazasta arthAMmAM che; atre abhiniveza eTale atyaMta ataHpraveza ema a ghaTe che. Ama zratamAM abhiniveza karavo eTale zrutane dRDha bhaktithI ArAdhavuM, zruta sAgaramAM UDo praveza karI tenA arthanuM avagAhana karavuM. zIlamAM abhiniveza karaveA eTale zIlane-zuddha cAritrane dRDhapaNe, custapaNe, makkamapaNe vaLagI rahevu, cITakI rahevuM, zIlane akhaMDa abhaMgapaNe sevavuM. samAdhimAM abhiniveza karavA eTale dRDhatAthI samAdhimAM pravezI akSeAbha rahevuM, dhArax parISaha ke upasa bhaye karI, AvI zake nahiM te sthiratAne aMta jo,'--evI akhaMDa AtmasamAdhi prApta karavI. " Ama prazasta amAM-zruta, zIla ne samAdhinI dRDha ArAdhanAnA samartha arthamAM, zruta-zIla-samAdhi pratye abhiniveza karavA te mumukSune sarvathA yAgya che; kAraNa ke te zruta-zIla-samAdhi mumukSu jogIjananA meAkSarUpa iSTa prayeAjananI siddhinA uttama sAdhana che, mATe tenI dRDha laganIrUpa ArAdhanA karavI, raDha lagADIne tenI pAchaLa maDI paDavu, temAM abhiniveza--atyaMta tanmayatArUpa praveza karavo te mumukSune atyaMta cAgya che. x jIe zrImad rAjacadrIkRta apUrva avasaravALuM atyaMta suprasiddha amara kAvya. Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (332) gadaSTisamuracaya bIjaM cAsya paraM siddhamavandhyaM sarvayoginAm / parArthakaraNaM yena parizuddhamato'tra ca // 89 / / AnuM bIja sahu gine, siddha avaMdhya pradhAna; paropakAra parizuddha je, ethI eha A sthAna, 89 artha--ane A kRta AdinuM bIja, parama evuM sarva yogIone siddha avadhyaacUka phala denAruM parizuddha parArthakaraNa (paropakAra ) che, eTalA mATe atre paNa abhiniveza karavo yukta che. vivecana prabhu bhaje, nIti saje, paraTho paropakAra."-zrImad rAjacaMdrajI ane A uparamAM je abhiniveza karavA gya-laganI lagADavA yogya, evA zruta, zIla ne samAdhi kahyA, tenuM paNa sarva yegIone siddha thayeluM-pratiSThita thayeluM parama kAraNa zuM che? te ahIM pragaTa karyuM che -e zrutAdinuM paNa parama bIjarUpa pradhAna kAraNa parArthakaraNa che, eTale ke para prayojananA paropakAramAM niSpAdanarUpa paropakAra che. ema kulagI vagere sarva yegIoe abhiniveza saMmata kareluM che, pratiSThita kareluM che. ane A paropakArarUpa bIja zrutAdinI prAptirUpa amegha-acUka phala ApanAruM che. A paropakAra kAryamAM anya koIne upaghAta na thavo joIe, bIjA keIne bAdhA na upajavI joIe, evuM te sarvathA parizuddha hovuM joIe. AvA parizuddha paropakAramAM abhiniveza karavo, laganI lagADavI, te mumukSu mahAtmAone yukta che, kAraNa ke A paropakAra zretAdi kAraNanuM paNa kAraNa che. eTalA mATe mumukSue popakArI thavuM, parepakAra kAryanA vyasanI thavuM, ema satpuruSane upadeza che. zrI vyAsajIe bhAgavatamAM kahyuM che ke -"re pAra puSkAya vAvAya pApIranam !' eTale mekSAbhilASI mumukSu jIve pitAnA tana, mana, dhana ne vacananI samasta zakti kRtti-vInaM rA-ane AnuM-zratAdinuM bIja, paraM sidga-parama siddha, pradhAna pratiSThita, avarabdha-avaMdhya, niyata phaladAyI, cakkasa phala ApanAruM, sarvanAma-sarvayogIone, kalayogI pramukha sarva yogIone. te zuM ? te mATe kahyuM-pArtha -parArthakaraNa, paraprajananuM niSpAdana, (paropakAra) zera-jethI, je kAraNathI, pazu-parizuddha, anyanA anupaghAtathI, bIjAne upadhAta nahiM karavA thakI, to-AthI, A kAraNa thakI, satra 2-atre paNa, A parArthakaraNamAM ( papakAramAM) paNa abhiniveza yukta che. Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ domASTi : anidhAsa gata vikalpa, tenA yAjaka kutarka (333) anya jIvonA upakArane arthe khacavI eja ucita che. pAtAnA zarIrane te peAtAnAthI ane teTalI para sevA kAryamAM aNu kare, peAtAnA manane te parahitaciMtAnA kAryamAM byAgRta kare, peAtAnA vacanane te paratuM bhaluM thAya evA sat prayeAjanamAM prayukta kare, peAtAnA dhanane te dIna-duHkhInA du:khadalanamAM viniyojita kare, ane janakalyANanA utkarSa rUpa sevAkAmAM peAtAnA manA phALA Ape, kAraNa ke satajaneAnI vibhUtio paropakArArtha hAya che. 'patrAya sAM trimUrtayaH / ' ane AvuM je parApakAra kRtya che te parizuddha ' arthAt sarvathA zuddha hovu' jeIe. eTale AmAM khIjA jIvane upaghAta na thAya, ekanA bhAge khIjAne upakAra na thAya, e khAsa jovuM joie. koI paNa jIvane kaMipaNu du:khakilAmaNA upajAvyA vinA je karavAmAM Ave te ja parizuddha parApakAra che. temaja A pApakAra kRtyamAM A lAka-paraleAka saMbaMdhI kai paNa phlU apekSA na ja hovI joie, paropakAra kRtya sathA niSkAma ja hevu joie, ane tA ja te ' parizuddha' gaNAya. 6 * tana,mana, dhanathI pApakAra kutarkanI asAratA ja batAvavA mATe kahe che avidyAsaMgatAH prAyo vikalpAH sarva eva yat / tadyoganAtmaceSa ta minena tat // 10 // avidyAsaMgata prAya te, hAya vikalpa tamAma; tasa yAjakaja kutarka A, tethI evuM zuM kAma ? 90 a:--ghaNuM karIne saveya vikalpe avidyAsaMyukta hAya che, ane te vikalpanA ceAjanarUpa A kutaka che. tethI karIne A kutarkathI zuM? vivecana " jahAM kalapanA jalapanA, tahAM mAnA duHkha chAMya; miTe kalapanA jalapanA, taba vastu tina pAi."--zrImad rAjacaMdrajI sarvatha vikalape-zavikalpe te avikalpA prAye karIne avidyAsaMgata hoya vRtti:-nivAsaMtAH--mavidyAsaMgata, jJAnAvaraNIya AdithI saMpRkta-sayukta, ye-prAye, mAhulyathI, vistvA: sarva tra-vikalpe sarveSa,--zavikA, ane arthavikalpa, ca-kAraNa ke, tojJanAma -ane tene yAjanAtmaka, te vikalpanA yAjanAtmaka, ttta:-A,- gAmama-pAyasa Adi vikalpa karavAvaDe karIne, 1:- kutaka -kta-lakSaNavALA che. minena--tethI karIne enAthI zuM? enuM zuM kAma che ? kaMi nahi', ema atha che. Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (334) gadaSTisamuccaya che, eTale ke jJAnAvaraNIya AdithI saMpUkta-saMyukta hoya che. jyAM jyAM vikalpa che tyAM tyAM tenI sAthe avidyA avazya jAya ja che, ne tyAM tyAM avazya jJAnAvaraNIya vikalpane Adine udaya hoya ja che. ane te avidyAsaMgata vikalpone jaka kutarka pejaka-janAra-goThavanAro A kutarka che. A chANa che te dUdha kema nahiM? A dUdha che te chANa kema nahi? ItyAdi prakAranA asamaMjasa vikalpane utpAdaka kutarka ja che. avidyArUpa4 zilpI-kaDIo vikalparUpa kalpanAnI zilA ghaDe che! ane kutarka te kalpanAnI zilAnI yojanA kare che, goThave che, eka bIjA sAthe salADe che! eTale mULa zilpakAra ja ! tenuM zilpa-ghaDatara paNa ka5nArUpa, badhuMya havAmAM! havAI killA jevuM ! Castles in the air! ne te havAI kilAnI zilAne salADanAro pAche kutaka ! eTale pachI badhuMya caNatara khoTAmAM khoTuM kalpita ne havAI ja hoya ne! ane te bAMdhavA jAya tenA paNa bhAMgIne bhukkA ja thAya ke bIjuM kAMI? mUrakha jIva dhare cittameM kahA, jalpa vikalpa sadA du:khadAyI; dhyAvahu brahma sadA ati ujajavala, dUra to saba seja parAI." zrI devacaMdrajIkRta dravyaprakAza te pachI AvA avidyAprerita vikalpane goThavanArA kutarkanuM zuM kAma che? zuM prayojana che ? kaMI ja nahiM. vikalapanuM mULa avidyA che ne tene poSanAre kutaka che, te pachI AvA duSTa aniSTa anarthakAraka ne haLAhaLa khoTA kutarkane karyo vibudha bhaje vAru ? avidyAjanya vikalpathI ja A saMsAranI utpatti thAya che, te pachI saMsArane aMta IcchanAre mumukSu vikalpane Azraya kema kare ? samasta tattvajJAnanA uttama niSkarSarUpanicoDarUpa atyaMta samartha anubhavavacana tAvikazekhara zrImad rAjacaMdrajIe uccAryA che ke upaje meha vikalpathI, samasta A saMsAra; aMtarmukha alaktAM, vilaya thatAM nahiM vAra." temaja-- jAtiprAyazca sarvo'yaM pratItiphalabAdhitaH / hastI vyApAdayatyuktau prAptAprAptavikalpavat // 91 // tattipAtikArazca-ane jAtiprAya, dUSaNubhAsapradhAna, saDayaM-A sarve kutarka, katItijAdhiraH-pratIti-phalathI bAdhita che eTalA mATe. e ja kahe che suratI thApatyuau - hAthI mArI nAMkhaze evuM vacana mahAvate kahyuM,-konI jema ? te mATe kahyuM -gAtAkAta viThapavata-mAtaaprAptanA vikalpanI jema. * ""vikarAvadarAnA zilpa bAyogavidyAvinimitay I tonanAmayazcatra kutaH vikramanena tan -dvA. dvA, Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTi : kutarka dUSaNabhAsapradhAna (335) pratIti-phela bAdhita A, jAtiprAya sahu jalpa; jyama hAthI haNaze? ka, prApta-aprApta vikalpa che, artha-ane pratItiphalathI bAdhita e A sarva kutarka jAtiprAya che-dUSaNabhAsapradhAna che. "hAthI mArI nAMkhaze" evuM kahyuM, hAthI pAmelAne-pAse rahelAne haNaze ? ke nahi pAmelAne-dUra rahelAne haNaze ?-evA vikalpanI jema vivecana ane je A sarva kutarka che te sarva jAtiprAya che, dUSaNabhAsapradhAna che. jyAM hoya tyAM dUSaNabhAsa zodhI kADhavuM e enuM kAma che ! dUSaNa nahiM paNa dUSaNa je AbhAsa ApatuM, dUSaNa jevuM dekhAtuM kaMI paNa chidra zodhI kADhavuM e kutarkanuM kAma che ! "dUdhamAMthI pirA kADhavA jevuM chala nirdoSa niravadya vastumAM paNa zedhI kADhavuM e khala kutarkanuM kuzalapaNuM che ! "vAyukta sAdhane proktadoSANAmudabhAvanam / TUSavi nirava tu TUSAmA nAman !" zrI siddhasena divAkarakRta nyAyAvatAra Avo A kutaka pratItithI ane phalathI bAdhita che, eTale ke game tevA kutarkathI paNa pratIti upajatI nathI, ane te mAnyAmAM Avato nathI, sarvadA saMzayAtmaktA ja rahe che. ne "saMzayAtma virati" saMzayI jIva vinAza pAme che. kataka pratIti. temaja tethI kAMI phala projana siddha thatuM nathI. khAlI nakAmI mAthAla bAdhita pheDa thAya che. e mATe atre ramUjI daSTAMta rajU karyuM che ke-hAthI mArI nAMkhaze ema mahAvate kahyuM, hAthI pAse rahelAne haze ? ke dUra rahelAne haNe? evo vika9pa jema keI bakara-jaDa kare, tenI jema atre samajavAnuM che. dUra nikaTa hAthI haNe che, jyama e baThara vicAra." A daSTAMtane sAra A pramANe - koI naiyAyika chatra (vidyAthI) kayAMkathI AvyuM. avaza-niraMkuza thaI gayelA gAMDA hAthI para caDhelA keIe bUma mArI "are! are ! jaladI dUra khasI ja! (nahiM te ) hAthI mArI nAMkhaze.' eTale tevA prakAre jene nyAyazAstra pariNata hatuM-je bhaNyo paNa gaNyo nhoto evA teNe kahyuMre re! baThara ! Ama yuktibAhya kema pralape che ? kAraNa ke, zuM A prANane haNe che ? ke aprAptane ? Adya pakSamAM hArI ja vyApattina (maraNane) prasaMga che,-prAptibhAvane lIdhe. ema jyAM te kahe che. tyAM to tene hAthIe rahyo-pakaDyo. tene mAMDa mAMDa mahAvate mUkAvyA. jAtiprAyatA te sarvatra bhinna artha grahaNa svabhAvavALA saMvedananA vedanamAM hoya che;-tatrata (temAM prApta thatA) AkArarUpa vikalpananA evaM prAyapaNAne lIdhe, ema anyatra carcavAmAM AvyuM che. Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (336) gadaSTisamuccaya koI eka taiyAyika-nyAyazAstrane vidyArthI kyAMkathI AvI caDhyo. tyAM rastAmAM niraMkuza gAMDA thayelA hAthI para caDhelA mahAvate bUma mArI-are are ! jaladI dUra haThI jA ! dUra haTI jA ! nahiM te hAthI mArI nAMkhaze. eTale bhaNe paNa gaNe nahi evo te vedIe doDhacatura doDhaDahApaNa karI, pote bhaNelA nyAyazAstranI paddhatie nyAyane prayoga karavA lAgyuM ke-re re mUrkha ! Ama tuM yuktibAhya-yukti vagaranuM zuM bake che? kAraNa ke A hAthI zuM pAmelAne-pAse AvelAne haNe? ke nahiM pAmelAne haNe ? pAmelAne haNe ema kahe te tane ja haze,-ema jyAM te haju potAnuM saMbhASaNa AgaLa calAve che, tyAM to hAthI pAse AvI pahoMce, ne tene pakaDyo. pachI mahAvate tene mAMDamAMDa cheDA. tema tevA prakAre vikalpa karanAre evo te te darzanamAM sthita jIva paNa kutaka-hastIthI grahAyela hoya che, te sadgusa-mahAvatathI ja mUkAvAya che. AnA jevuM bIjuM ramUjI daSTAMta-kRtAdhAre pAtra uThavA pAtrAdhAra vRtam ! ghInA AdhAre pAtra che ? ke pAtranA AdhAre ghI che? e prayogasiddha karavA mATe vedI paMDite pAtra UMdhuM vALyuM eTale ghI DhoLAI gayuM ! Ama sarvatra judo ja artha grahaNa karavAnA svabhAvavALuM saMvedana jyAM jyAM hoya che, tyAM tyAM jAtiprAyatA hoya che. eTale ke kahevAnA AzayathI-matalabathI judo ja avaLe ja Azaya grahaNa karavo, "eDanuM coDa vetaravuM" te jAtiprAyatA che, dUSaNabhAsapradhAnatA che. ane te saMbaMdhI vika9pa karavo te paNa tadrupa hovAthI tevA prakArano jAtiprAya-dUSaNabhAsapradhAna hoya che. 'nAta TUSaurrmAsAH pakSAvihUrta na cai: " tAtparya ke je vAta kahevA mAgatA hoya, tenAthI UlaTe ja-Udhe ja artha pakaDavo ane tevo viklapa karavo te jAti athavA dUSaNabhAsa kahevAya che. aMgrejI kahevata pramANe Chalk ne badale Cheese samajavI, tenI jema. "huM pAmyo saMzaya nahIMcha, mUrakha kare e vicAra; ALasuA guru ziSyanejI, e te vacana prakAra...mana."-zrI ke. da. sajhAya. 4-12 temaja vaLI- svabhAvottaraparyanta eSo'sAvapi tattvataH / nArvAgdRggocaro nyAyAdanyathAnyena kalpitaH // 92 // kRttiH-3mAvottaparyanta gg:- A kutaka paya te svabhAva uttaravALA hoya che, chevaTe "svabhAva" e ja takane uttara hoya che. ane atre "vatumAMvairAM vacce vastusvabhAvo vaDe karIne uttara kahevA yogya che, e vacana uparathI. Ama agni rahe che, pANI bhIMjave che. e eno svabhAva che. bAvaSi-A bhAva 5Nu, tattvataH-tattvathI, paramArthathI, -nArvAda - arvAdagrecara nathI, chAsthano viSaya nathI; vAyA-nyAyathakI, paraprasiddha evA nyAyathI. kevA prakArano hoIne ! Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprAdaSTiH kutakane chevaTane javAba "svabhAva' (337) svabhAva AvI ubhuM rahe chevaTane ja javAba; kutarka e heya e, evI ehanI chApa, e svabhAva paNa taravathI, chadmasthAcara noya; kAraNa nyAyathI anyathA, anyathI kalpita hoya, 92, artha :-svabhAva ja jyAM chevaTano javAba che evo A kutarka che; ane A svabhAva paNa tattvathI agadaSTivALAne-chadmasthane gocara heta nathI, kAraNa ke nyAyathI e bIjAthI bIjA prakAre kapavAmAM Ave che. vivecana A je kutaka kahyo, tenuM vizeSa svarUpa ahIM kahyuM che-A kutarka evo hoya che ke temAM chevaTano javAba "svabhAva hoya che. jyAre bIjI kaI paNa dalIla ke yukti na cAle, tyAre chelle ema kahevAya ke A te A vastune svabhAva che. kahyuM che kevatustramANvattAM vALe" "vastusvabhAvathI uttara kahevo.' Ama agni bALe che-dajhADe che, pANI bhIMjAve che, kAraNa ke evo ene svabhAva che. ane te svabhAva paNa tatvathI-paramArthathI arvAdaSTine eTale ke chadmasthane gocara nathI. amuka vastune svabhAva zuM che? te tatvathI jANavuM e chadmasthane eTale ke jJAnA varaNavaMtano viSaya nathI. jene saMpUrNa chajJAnAvaraNa TaLyuM nathI, te chaghasthanI te jANI zakavAne samartha nathI. zAthI? para darzanIone prasiddha evA anyathA kalapanA nyAyathI. kevA prakAre ? te ke-anya vAdIthI te anyathA-bIjA ja prakAre kalpavAmAM Ave che. koI amuka prakAre vastusvabhAvanI kalpanA kare, te te mATe kahyuM-anyathA-anyathA, prakArAntarathI judA ja prakAre, anyana-anyathI, bIjA vAdIthI, pitta-kalpita heI, kalpavAmAM Avela hAI. dAkhalA tarIke-"varatavamAarattAM vAcaM vastu svabhAva parathI uttara kahevo, ema sarvatra ja tathA prakAre tenI tenI siddhimAM kahI zakAya che. kevA prakAre -jenA vaDe tene arthakriyA karavAno svabhAva che, tenA vaDe te arthIkriyA kare che, nahiM ke kSaNi tAthI. kAraNa ke tene ( arthariyAna) sarva bhAvomAM ja svIkAra che teTalA mATe. kAraNa ke game tyAMthI tenA artha kriyAbhAvanA prasaMgathI tenA kAraNane avizeSa hoya che, taphAvata hotI nathI, tethI. Ama agni, jalanI saMnidhimAM (nikaTa hojarImAM) bhIMjave che,-tathA prakAranA svabhAvapaNAne lIdhe. tathA jala aninI saMnidhimAM dahe che,-tathA prakAranA svabhAvapaNAne lIdhe ja-svabhAvanA vaiciyathIvicitrapaNAne lIdhe. temAM paNa lekabAdhA zivAya vaLI bIje svabhAva hoya che, dRSTAMtamAtranuM sarvatra sulabhapaNuM heya che. tethI ema kutarka asamaMjasakArI (ayukta) che. ema adaMparya che, A kahevAnuM tAtparya che. Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (338) gadaSTisamuccaya vaLI bIje vAdI prakAratarathI-judA ja prakArathI tenI kalpanA kare che. Ama jenuM jJAnAvaraNa TaLyuM nathI evA chadmasthanuM jJAna kalpanArUpa (Imaginary) hovAthI, chasthAnI citravicitra kalpanAne meLa khAte nathI ! ne "muMDe muMDe matirminnA' "magaje magaje judI mati' jevuM thAya che! eka kalpanA karaze uttaranI, to bIje karaze dakSiNanI ! Diametrically Opposite ! chadmasthane pratyakSa jJAna te che nahiM, eTale tene badhe AdhAra vikalparUpa kalpanA upara rAkhavo paDe che, ane kalpita jJAnathI aneka kalpita kalpanAtaraMge UThayA kare che; kAraNa ke "vastusvabhAvo uparathI uttara kahevo,' e sUtra pramANe sarvatra ja tevA prakAre tenI siddhi kahI zakAya che. te A prakAre-jenA vaDe karIne tene artha kriyA karavAne svabhAva che, tenA vaDe te arthayiA kare che,-nahiM ke kSaNikatAthI. ane koI paNa artha kriyA tevA prakAranA te vastunA svabhAvathI thAya che. A aWkriyAne sarva bhAvomAM ja svIkAra karAya che, ane game tyAMthI tevI artha kriyAne prasaMga ubhuM karI zakAya che, kAraNa ke tenA kAraNamAM kaI taphAvata nathI. Ama kaI kaheze ke agni, pANInI nikaTa hAjarImAM, bhIjAve che, kAraNa ke tene tevA prakArane svabhAva che! tathA pANI, agninI nikaTa hAjarImAM, bALe che-dajhADe che, kAraNa ke tene tevA prakArane svabhAva che ! athavA te svabhAvanuM vicitrapaNuM hevAthI, lekabAdhA na upaje evA bIjA prakAranA paNa tathAsvabhAvapaNAnI vicitra kalpanA karI zakAya che! kAraNa ke tevA tevA svabhAvane puSTa kare evA daSTAMta mAtranuM sarvatra sulabhapaNuM hoya che! game tyAMthI tevuM anukULa dRSTAMta meLavavuM heluM che ! AvA prakAre kutarka karanAra pitAnA maMtavyanI-pitAnI kalpanAnI siddhi mATe haMmezAM vastusvabhAvano Azraya le che, ane A vastusvabhAva che ema chevaTane javAba ApI sAmA mANasane niruttara karavAne-mukha baMdha karavAno prayAsa dRSTAMtano kare che ! ane cena na kare-game te prakArathI kayAMyathI paNa tene toTo nathI potAnI kalapanAne anukULa evo svabhAva maLI paNa Ave che ! kAraNa ke svabhAvanuM vicitrapaNuM hoya che, ane tene baMdhabesatuM daSTAMta meLavavuM paNa badheya sulabha hoya che! te meLavatAM jhAjhI takalIpha paDatI nathI ! dAkhalA tarIkeagni te mULa uSNasvabhAvI heI dajhADanAra che ema sarva kaI jANe che, chatAM kutarka karanAra ema sAbita karavA prayAsa karaze ke juo! agnine svabhAva pANInI hAjarImAM bhIMjAvavAno che, kAraNa ke ulluM pANI bhIMjAve paNa che ! temaja pANIne mULa svabhAva, zItala hoI bhIjAvavAne che, chatAM kutarka karanAra evI dalIla karaze ke-pANIne svabhAva, agninI hAjarImAM dajhADavAne che, kAraNa ke uDuM pANI dajhADe che ! e pratyakSa anubhava che. kAraNa ke te tene svabhAva che. A rIte vastusvabhAvanA oThA heThaLa kutarka karanAra mArI macaDIne pitAne manaphAvate artha baMdha besADe che ! Ama daSTAMtane toTo nathI ne Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprAdaSTi : chAstha panArUpa kutarkanuM" asama'jasapaNuM' (339) kutarkanA AreA nathI ! mATe Avo kruta sarvathA asamajasa, ayeAgya, anucita che, DhaMgadhaDA vinAnA-ThAmaThekANA vinAnA che, ema tAtpa che. ane eTalA mATe ja AtmAthI mumukSu jogIjane tenA sathA dUrathI parityAga karavo yAgya che. A ja ane vizeSathI kahI dekhADavA kahe che-- ears: kledayatyambusannidhau dahatIti ca / safoenadhau tatsvAbhAvyAdityudite tayoH // 93 // ethaoN jala sannidhAnamAM, anala bhIMjave vAhu ! sannidhAnamAM analanA, jala upajAve dAha; ema teDu banne taNA, tathA svabhAve thAya; ema. koi vADhi thakI, jyAre kathana karAya; 93. artha :--eTalA mATe pANInI hAjarImAM agni bhIjave che, ne agninI hAjarImAM pANI dajhADe che, ema te bannenA tevA svabhAvapAne lIdhe thAya che, evu kAithI jyAre kathavAmAM Ave tyAre-- vivecana uparamAM kahelI vAtane vizeSathI kahI dekhADe che:-prastuta vastusvabhAva arvASTichadmasthane gAcara nathI, chadmastha te svabhAvane yathA jANI zakateA nathI. eTalA mATe ja agni, pANInI sanidhimAM--nikaTa hAjarImAM, bhIjave che; athavA pANI, agninI sa`nidhimAM--nikaTa hAjarImAM dajhADe che; kAraNa ke agnine te pANInA tevo tevo svabhAva che,--ema keAi vAdI jyAre dalIla kare che. tyAre zuM? tenuM anusaMdhAna nIcenA leAkamAM kahyuM che. agnine asala svabhAva uSNa che, ane tethI dajhAya che ema AkhAlavRddha sa koI jANe che, chatAM kutarka karanArA kaheze ke-agninA svabhAva bhIMjavavAne che, kAraNa ke agni pANInI hAjarImAM bhIjave che, uSNu jala bhIMjave che, e pratyakSa dekhAya che. vRtti:--kAraNa ke adhikRta-prastuta svabhAva arvAMgadAyara-dmathanI daSTine gAcara nathI, to ethI karIne, e kAraNathI, agni: phaiti--agni bhIMjave che; pratyakSa virodhanA parihAra athe kahyuM. ke-lambulannau-jalanI sanidhimAM, nikaTa hAjarImAM. vRti vAstu-athavA pANI dajhADe che. pratItikhAdhA nathI eTalA mATe kahyuM ke-niyaMnidhI-agninI saMnidhimAM (agninI nikaTa hAjarImAM) A ema kema che? te mATe kahyuM-satsvAmAvyAtto:-te khannenA te svAbhAvapaNAne lIdhe. agninA te pANInA tevA svabhAva che tethI karIne, utte-paravAdIthI kahevAmAM AvyeA, ema ema jyAre krAi paravAdI kahe che. tyAre-- Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (340) yogadaSTisamuccaya temaja jala mULa zItala svabhAvI che, ane tethI bhIMjAvAya che, chatAM kutarka karanAra ema sAbita karavA prayatna karaze ke-pANIne svabhAva dajhADavAne che, kAraNa ke pANI agninI hAjarImAM dajhADe che, uSNa jala dajhADe che, e pratyakSa anubhava che. Ama vastusvabhAvanA eThA nIce kutarka karanAra pitAne manaphAvato artha eka ja vAtamAMthI utArI zake che ! zuM? te kahe che kozapAnAdRte jJAnopAyo nAstyatra yuktitH| viprakRSTo'pyayaskAntaH svArthakaddazyate yataH // 94 // kezapAna vinA bIja, heya na jJAna upAya; evuM paNa yukti thakI, atre sthApita thAya! kAraNa dUra rahyo chatAM, lehacuMba pASANa; svArtha kArya karata sadA, dekhAye A ThANa, 94 artha-atre yuktithI kozapAna sivAya jJAna upAya che nahi; kAraNa ke viprakRSTa ( dUra rahelo) lehacuMbaka paNa svArtha karanAre (pitAnuM kArya karanAre) dekhAya che. vivecana tyAre koI vaLI ema kaheze ke kezapAna (zabdakeSa pI ja-gokhI ja te) sivAya jJAnane bIjo upAya nathI ! ema atre svabhAvanA prasaMgamAM zuSka tanI yuktithI sthApita thaI zakaze. je svabhAvanI ja vAta karyA karaze, te kaI vaLI e ja svabhAvanI yukti AgaLa dharIne upara pramANe dalIla karaze. temAM vaLI kaI viprakarSane (Far-letched argument) eTale dUrapaNAna-cheTApaNAne vAMdho leze, te te paNa A lehacuMbaka dRSTAMtathI dUra karI zakAzeH-dUra rahele ayaskAMta-lehacuMbaka patthara paNa svArtha sAdhe che, arthAt leDhAnuM AkarSaNa vagere pitAnuM kArya karavAne svabhAva dharAvate dekhAya che. kRtti-jorApAnA te kozapAna sivAya, jJAnopA nAsthatra-jJAnaupAya a-svabhAva vyatikaramAM (prasaMgamAM ) che nahiM, putiH yuktithI, zuSka tarka yuktithI, koI bIjuM daSTAMta paNa A arthanuM samarthaka evuM vidyamAna che ja, eTalA mATe kahyuM -viloDaradAntaH-viprakRSTa-dUra rahelo evo ayaskAMta-lehAkarSaka pattharavizeSa, svArtha-svArtha karanAro, lehAkarSaNa Adi svakArya karaNarUpa svabhAvavALo, daphate catA -kAraNa ke dekhAya che. para te ja viprakRSTa ja-dUra rahele ja evo saMnikRSTa lohane ja, nahiM ke tAmrAdine, AkarSe ja che, nahi ke kApe che. tethI Ama AnI jema agni AdinuM tathAsvabhAva kapana konAthI bAdhita thAya ? keIthI nahiM, ema bhAvavA yogya che. Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTi : daSTAMtapradhAna kutakanA cuMthaNa : (341) kAraNa ke te dUra rahyo rahyo ja loDhAne khece che, najIka hoya te nahi; saMnikRSTa-nikaTa leDhAne ja kheMce che, tAMbA vagerene nahiM; loDhAne bece ja che, kApato nathI. kAraNa ke lehacuMbakane te ja svabhAva che. tethI Ama AnI peThe agni vagerenA tathA svabhAvanuM ka95na kenAthI badhI zakAya vAru? keIthI nahi, ema bhAvavA gya che. game te svabhAva kuyuktithI ne daSTAMtabalathI sthApita karI zakAya ema che, mATe evA kutarkanA cuMthaNuM karavAmAM kAMI sAra nathI, kaMi mAla nathI. tavaMgaveSaka mumukSue te A duSTa kutakane nava gajanA namaskAra ja karavA gya che. ! upasaMhAra karatAM kahe che - dRSTAntamAtraM sarvatra yadevaM sulabhaM kSitau / etatpradhAnastatkena svanItyApodyate hyayam // 95 / / ema daSTAMtamAtra ahIM, sarvatra sulabha joya; tapradhAna A keNathI, nItithI bAdhita hoya? 95 artha -Ama pRthvImAM sarvatra daSTAMtamAtra sulabha che. teTalA mATe e daSTAMtapradhAna e A kutarka kenAthI potAnI nIti vaDe karIne bAdhita thaI zake vAru? vivecana Ama uparamAM je kahyuM te pramANe A pRthvImAM savizeSapaNe sarva kaI sthaLe sarvatra daSTAMtamAtra sulabha che, kaI paNa sAdhya vastu viSe, leka-pratItithI bAdhita evuM, daSTAMta meLavavuM saheluM che. potAnA sAdhyane anukULa-baMdhabestu evuM dRSTAMta daSTAMtapradhAna maLI AvavuM muzkela nathI. pachI bhalene te lekane pratIta na thAya evuM, kutaka mAnyAmAM na AvI zake evuM heya ! game tema mArI macaDIne, tANe kheMcIne, potAnI mAnyatAnI DAbalI baMdha besADavA khAtara UbhuM kareluM hoya ! mATe AvuM dRSTAMta jyAM pradhAna che, AvA dRSTAMta para ja jene badhe madAra che, AvA daSTAMtanA polA thAMbhalA para ja jenI havAI imArata addhara ubhI che, evA A kutarkane ke pitAnI nItithI vArI zake ? koNa bAdhita karI zake vAru ? kaI nahiM. kRttiH-gitamAa-daSTAMtamAtra, sAdhya vastumAM, leka-pratItithI bAdhita evuM, satra-sarvatra avizeSathI va5-kAraNa ke ema, ukta nItithI, gurumaM-sulabha, kSitau-pRthvImAM che. AMtaraprayAnADaca-e daSTAMtapradhAna A kuta, nAte-konAthI dUra karAya-bAdhita thAya? keInAthI nItinA virodhane lIdhe, ema artha che. Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (342 ) yAgadaSTisamuccaya kadAca kAi ema kaheze ke kalpanAgaurava AdithI A kutarkane bAdhA phoMce che. jemake agnisaMnidhimAM pANInA dAha svabhAva kalpavA temAM kalpanAgaurava ( Monstrous imagination) che, ghaNI bhArI kalpanA che, te gaLe utare ema nathI; mATe te bAdhaka che. ema kAi kaheze te tenA uttara e che ke yuktithI siddha svabhAvanA khAdhanamAM kalpanAgauravAdika samatha nathI, kAraNa ke hajArA kalpanAothI paNa svabhAvanuM anyathA kalpavu zakaya nathI. eTalA mATe ja kalpanAlAghavathI-nAnIsUnI kalpanAthI paNa svabhAvAMtara kalpavA zakaya nathI, ema samajI levuM. gaurava chatAM aprAmANika hoya te tenuM duhapaNuM che; ane prAmANika hoya te gauravAdi thakI paNa adoSapaNu che. tAtparya ke kalpanAgaurava hAya ke kalpanAlAghava hAya, tethI kAMi kutarka ne khAdhA phoMcatI nathI; mATe Ave A dRSTAMtapradhAnax kutarka saCthA parityAga karavA ceAgya ja che ema nizcita thayuM. kalpanA gauravAdi bAdhaka nathI ahI ja dRSTAMta kahe che-- dvicandrasvapnavijJAna nidarzana balotthitaH / nirAlambanatAM sarvajJAnAnAM sAdhayanyathA // 96 // dvicaMdra svapnavijJAnanA, udAharaNa khala dAva; jyama sahu jJAnanI sAdhatA, nirAlatA sAva. 96 aH--jema eca'dranA ane svapnavijJAnanA udAharaNa khalathI UThatA evA A kutarka, sarva jJAneAnI nirAlaMbanatA sAdhatA satA, kAnAthI bAdhita thAya vAru ? vivecana uparamAM kutarkanI dRSTAMta pradhAnatA kahI, ne AvA dRSTAMtaHpradhAna kutarkane kANu khASita karI zake ema kahyuM. te spaSTa batAvavA mATe ahIM dRSTAMta rajU karyuM cheH- caMdra eka che, chatAM trAMsI AMkhe e dekhAya che svapna mithyA che-khATuM che, chatAM tenuM vijJAna-jANapaNuM thAya che. Ama e caMdranuM jJAna, tema ja svapnavijJAna vAstavika rIte mithyA che, khATA nidarza tanA vRttiH - dvicandrasvapna vijJAna nidarzana va le| tthitaH zre caMdranA ane svapnavijJAnanA udAharaNanA alathI-sAmaththu thI UThele upajelA evA kutaka', ni rundhanatAm-nirAlaMbanatA, AlaMbanazUnyatA, sarvajJAnAnAm-savAnAnI, mRgatRSNA Adi gAyarasa jJAnAnI, -avizeSathI, sAmAnya karIne, sAdhacanyathA-sAdhatA sato jema, "AvA kutaka kAnAthI khAdhI zakAya vAruM ? x" dRSTAntamAtrasaulabhyAttadayaM kena bAdhyatAm / svamAvavASane nAnuM vanAnauvAviSTham '' dvA dvA. 22-10 Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAtRSTi : AvA duSTa kuta thI sayu ! ( 343) che, AlaMbana vinAnA, AdhAra vinAnA, nimULa che. A dRSTAMtanA sAmarthyathI, A dRSTAMta AgaLa dharIne koI ema kutarka kare ke jema A jJAna nirAla bana hAi mithyA-kheATA che, tema mRgatRSNAdi geAcara khIjA badhA jJAna nirAlaMbana hAi mithyA-khATA che. jhAMjhavAnA jala nirAlakhana che, vAstavika che nahi, paNa mithyA AbhAsarUpa dekhAya che, tema sarva jJAnA nirAlaMbana hAi mithyA che. Ama kutarka karI dRSTAMtanA khale karIne sarva jJAnenu nirAla'khanapaNuM, nirAdhArapaNuM, ni`LapaNuM kei sAkhita karavA jAya, te tene keNu bAdhita karI zake vAru ? kAI nahiM. kutaka kai rIte khAdhita karavo zakaya nathI, enuM A udAharaNlR mAtra rajU karyuM; mATe AvA uMdhA ravADe caDAvI denAra, unmAge laI janAra, utpathe dorI janAra kutarkanA kayA vivekI puruSa Azraya kare ? ane ema tattvasiddhi nathI eTalA mATe kahe che sarva sarvatra cApnoti yadasmAdasamaJjasam / pratItibAdhitaM loke tadanena na kiMcana // 97 // ethI asamaMjasa badhuM, prApta thAya satra; pratIti bAdhita lAkamAM, ethI kAMI na atra, 97 artha :--kAraNa ke A kutarka thakI sarva satra prApta thAya che, ke je asamajasa ( ayathArtha ) ane leAkamAM pratItithI khASita teTalA mATe A kutarkathI kAMI nathI, enu kAMi pratyeAjana nathI. evuM heAya che. vivecana A ane Ama kutarka karavA thakI kei prakAre tattvasiddhi thatI nathI, kAraNu kutarkathI tA sa satra prApta thAya che, game tyAM game te kAMi sAdhya thai zake che. koi eka amuka dRSTAMtanA khalathI amuka vAta siddha karI, kutarkathI te dRSTAMta sarvatra lAgu pADavAmAM Ave che! eka lAkaDIe badhAyane hAMkavAmAM Ave che! A atiprasaMgarUpa hoi asamaMjasa che, ayathArtha che, ayeAgya che. vaLI A kutarka tA lAkamAM paNa pratItithI bAdhita duSTa kRtathI sata vRtti:--sarve-sa+, navazeSa sAdhyu ema prakrama che, sarvatra 2-satra vaLI, sarvatra ja vastumAM prApteti-prApta thAya che, cacasmAt--jo A kutarka thakI, asamaMgahram-asamaMjasa, ( ayathAya),-- atiprasaMgane lIdhe. pratItiASita sro-lAkamAM pratItithI khASita thatu evu, tevA prakAranA dRSTAMtamAtra sArava'tapaNAthI, taneena na cina-tethI AthI-A takathI kAMpta nathI, ( enuM kaSkiM kAma nathI.) Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (344) vebaduSTisamuccaya thAya che, eTale ke lokamAM paNa te mATe pratIti upajatI nathI, khAtrI thatI nathI. kutarkathI siddha karAtI vAta lokone paNa mAnyAmAM AvatI nathI. kAraNa ke temAM mAtra daSTAMta sivAya bIjo kAMI sAra hoto nathI Ama sarvathA AvA niHsAra tuccha kutarkathI kAMI nathI, emAM kAMI mAla nathI. eTale AvA asamaMjasakArI lokapratItithI bAdhita kutarkathI sayuM! "tatA paryAsisa%ALA atIndriyArthasidghArtha nIvAroDatha kuri I dvA. DhA, 23-2. mATe je satyatattvano jijJAsu che evA tattvagaSaka AtmAthIe to kyAreya paNa, koI paNa prakAranA kaMI paNa kutarkane bIlakula keDuM ApavA gya nathI ja, ema tAtparya che. A aMge pratyeka mumukSue parama AtmAnubhavI zrImad rAjacaMdrajInA A TakelkIrNa vacana hRdayamAM sadA kerI rAkhavA yogya che- choDI mata darzana taNo, Agraha tema vika95; kahyo mAga A sAdhaze, janma tehanA alpa."--zrI Atmasiddhi kutarka niMdAno sArAMza ane A vacanane jANe pratidhvani karatA heya-paDagho pADatA hoya, ema bhagavAna zAstrakAra maharSi haribhadrasUrijIe A kutakarUpa viSama grahanA tyAga para ATale badhe bhAra mUkyo che, sarva prakAranA Agraha-abhinivezane atyaMta niSedha karyo che. kAraNa ke A kutarka viSama grahanI khUba niMdA karatAM, teozrIe spaSTa darzAvyuM ke-A kutarka, (1) bodha pratye raMgarUpa che, (2) zamane-AtmazAMtine apAyarUpa che, (3) zraddhAne bhaMga karanAra che, (4) mithyA abhimAna upajAvanAra che, ane (5) Ama te cittano aneka prakAre bhAvazatru-paramArtharipu che, mATe temAM abhiniveza karavo mumukSune yogya nathI. (6) sarva vikala avidyAsaMgata che, ane tenI yojanA-goThavaNI karanAra A kutarka che, mATe tethI zuM kAma che ? (7) A sarva kutarka jAtiprAya eTale dUSaNabhAsapradhAna che, pratItithI ane phalathI bAdhita che. dUra rahelAne hAthI haNe ? ke nikaTa rahelAne? tenA jevA vediyADAnI jema. (8) vaLI A kutarkamAM chevaTane javAba svabhAva" che. ane A svabhAva te tattvathI chadmasthAne gocara nathI, kAraNa ke anyathI te anya prakAre ka9pavAmAM Ave che. jemake agni bhIMjave che, pANI bALe che, ItyAdi. (9) Ama sarvatra lekapratItithI bAdhita evuM dRSTAMta sulabha che, te pachI AvA dRSTAMtapradhAna kutarkane kaNa vArI zake ? jemake-be caMdra ne svamavijJAnanA udAharaNanA bala uparathI UThate kutarka sarva jJAnanuM nirAlaMbanapaNuM sAdhe che! (10) Ama lekapratItithI bAdhita evuM sarva kAMI paNa asamaMjasa kutarkathI sarvatra prApta thAya che. kutarkathI game tevuM agaDaMbagaDe game tyAM sAbIta thaI zake che ! te pachI AvA aniSTa duSTa kutarkanuM zuM prajana che? Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTi : atIndriya atha zuSka tarkanA aviSaya (345) 6 mATe AvA kutarka grahane-kadAgrahane tRNanI jema tyAga karavA e ja udArabuddhi mumukSujanane ucita che, ane ema je kare che, - tene pativratA kulIna strInI jema guNAnurakta yazalakSmI+ kI cheADatI nathI. ' ane AvA nidya A duSTa, aniSTa, asat evA kutarka viSama graha, atre A dRSTimAM avedhasa vedyapadane jaya thatAM ApeAApa TaLe che. / iti kutarkaviSamagra nindAdhikAraH / atIndriya atha siddhiupAya ane ahIM A ema che, eTalA mATe kahe che-- atIndriyArthasiddhayarthaM yathAlocitakAriNAm / prayAsaH zuSkatarkasya na cAsau gocaraH kvacit // 98 // siddhaya atIndriyAnI, prekSAvaMta prayAsa; ne te gAcara kayAMya nA, zuSka tarkane khAsa, 98 aH--joI vicArIne vanArA prekSAvaMta janAnA prayAsa atIndriya a nI siddhine arthe hAya che; ane te atIndriya artha tA kavacit paNa zuSka tarkanA geAcara (viSaya) hAtA nathI. vivecana je prekSAvata vicAravAna jIveA che, te vivekIAnA prayAsa atIndriya anI siddhi arthe hoya che. dhama, AtmA Adi atIndriya atha che, eTale ke iMdriyane ageAcara che, iMdriyajJAnavaDe jANI zakatA nathI. tyAM gA--cara nathI, arthAt geA eTale iMdriya, tenA cara-saMcAra nathI, gati-prasara nathI. AvA atIndriya, iMdriyajJAnathI para evA dha-AtmA Adi arthAnuM svarUpa vAstavika rIte kevuM che ? te jANavA mATe, samajavA mATe te siddha karavA mATe vicAravaMta vivekI puruSo satata prayatnazIla rahe che, vRtti:-atIndriyArthasitUrtha-atIndriya atha'nI siddhine athe, dha AdinI siddhi arthe ema artha che, cAocitaLAma-yathAlAcitakArIonA prekSAvAnA, pracAra:-prayAsa, pravRtti-utkaSa* hoya che. jItattva-adhikRta zuSka takanA, na cAau-ane nathI hotA te atIndriya atha, nora :-gocara, viSaya, kvannit-kavacit, karyAMya paNa. + " idaM vidaMstattramudArabuddhirasaddrahaM yastRNavajjahAti / jJAti naina neva ceSir guLAnukSma citaM yajJa:zrI: / / "--zrI adhyAtmasAra, Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (346) yogadasimuccaya mathe che. ane ema karatAM teone AtmA-dharma Adi padArthanA atIndriyapaNAnI vizeSa pratIti thAya che. te A prakAre - Idriya" eTale iMdra saMbaMdhinI. idra eTale AtmA jene svAmI che te idriya. athavA je potapotAnA niyata kSetramAM ahamindranI jema sarvasattAdhIza thaIne vate che te iMdriya. tenA kSetramAM bIjAnuM kaMI cAlatuM nathI ne bIjAnA kSetramAM iTriyene IMdra tenuM kaMI cAlatuM nathI. pitapotAnI kSetramaryAdAnI bahAra kaI iMdriyanI AtmA sattA cAlatI nathI. jemake-AMkha dekhavAnuM ja kAma karI zake che, kAna sAMbhaLavAnuM ja kAma karI zake che. AMkhathI saMbhaLAtuM nathI, ke kAnathI dekhAtuM nathI. Ama pratyeka iMdriyanI sattA nAnA ThAkaraDAnI peThe pitAnA nAnakaDA svakSetra pUratI ja maryAdita che. AvI sarva idriyanI sattAthI je para che, te indriyone paNa je iMdra-adhiSThAtA svAmI che, te "AtmA" nAmathI oLakhAtI vastu che. atre kaI ema zaMkA kare ke-AtmA jevI kaI vastu ja nathI kAraNa ke te dRSTimAM AvatuM nathI-najare caDatuM nathI, tenuM koI paNa rUpa jaNAtuM nathI, temaja tene bIje kaI paNa anubhava thatuM nathI. mATe jIvanuM svarUpa che ja nahiM. athavA nathI daSTimAM deha ja AtmA che, athavA iMdriya-prANa e AtmA che, AtmA judo Avata' mAnava e mithyA che, kAraNa tenuM eMdhANa nathI. vaLI je te AtmA hoya te te kema jaNAtuM nathI ? je te hoya te ghaTa-paTa vagerenI jema jaNAvo joIe, mATe AtmA jevo koI padArtha nathI. ane te pachI mokSane upAya paNa mithyA che-phegaTa che. nathI daSTimAM Avate, nathI jaNAtuM rUpa; bIje paNa anubhava nahiM, tethI na chavasvarUpa. athavA deha ja AtamA, athavA iMdriya prANa; mithyA jUdo mAna, nahiM jUhuM eMdhANa vaLI je AtmA hoya te, jaNAya te nahiM kema? jaNAya je te hoya te, ghaTa paTa Adi jema. mATe che nahiM AtmA, mithyA mokSa upAya; e aMtara zaMkAtaNe, samajAvo sadupAya." zrImad rAjacaMdrajI praNIta zrI Atmasiddhi Ama kaI dehAtmavAdI ke jaDavAdI dalIla kare te keTalI badhI pikaLa che, e upara kahelA iMdriyanA svarUpa parathI saheje samajI zakAya che. kAraNa ke je draSTine paNa draSTA Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprAtRSTi AtmAddhi atIndriya atha AgamageAcara (347) che, je rUpane jANanArA che, tene dRSTi kema dekhI zakaze vAru ? sa indriyeAthI para evA akhAdhya anubhava je bAkI rahe che, te ja jIvanuM svarUpa che. pratyeka iMdriyane tA pAtapeAtAnA viSaya pUratuM ja jJAna hAya che, paNa AtmAne teA pAMce iMdriyanA viSayanu bhAna heAya che. deha te AtmAne jANatA nathI, iMdriya ke prANa tene jANatA nathI, paNa khudR AtmAnI sattA vaDe karIne ja te deha iMdriya ne prANa pAtapeAtAnA niyata kAryoMmAM pravarte che. AtmA e badhA yatrane calAvanArA yatravAhaka che. Ama sarva avasthAmAM je sadAya tyAre-jUdA ja jAya che, jUdA ja tarI Ave che, je pragaTarUpa caitanyamaya che, te AtmA che; ane e ja enuM sadAya eMdhANa che--ALakhavAnI nIzAnI che. bAkI dehAdhyAsane lIdhe AtmA deha samAna bhAse che, paNa te khanne pragaTa lakSaNu uparathI bhinna che,- jema asi ne myAna' bhinna che--jUdA che tema. * je draSTA che draSTinA ' " je dRSTA che dRSTinA, je jANe che rUpa; akhAdhya anubhava je rahe, te che jIvasvarUpa. che iMdriya pratyekane, nija nija viSayanuM jJAna; paca iMdrinA viSayanuM, paNa AtmAne bhAna. deha na jANe tehane, jANe na iMdriya prANa; AtmAnI sattA vaDe, teha pravartta jANu. sarva avasthAne viSe, tyAre sadA jaNAya; pragaTarUpa caitanyamaya, e edhANa sadAya. bhAsyA dehAdhyAsathI, AtmA deha samAna; paNa te banne bhinna che, pragaTa lakSaNe bhAna. bhAsyA dehAdhyAsathI, AtmA deha samAna; paNa te khanne bhinna che, jema asi ne myAna. ,, (ju) zrImad rAjacaMdra kRta zrI AtmasiddhizAstra, Ama AtmAdi arthanuM atIndriyapaNuM sAbita thAya che. ane te atIndriya padArtha te kacit paNa prastuta zuSka tarkanA viSaya nathI hatA. sukkA, nIrasa, vita'DAvAda jevA kArAdhAkeADa tarkathI kadI paNa atIndriya arthanI siddhi thatI nathI. mATe evA aprayeAjanabhRta, iSTa siddhine nahi sAdhanArA, ane ulaTA AtmAne hAnirUpakhAdhArUpa thai vyAmeha upajAtranArA zuSka tane kaye vicAravaMta AtmAthI puruSa seve ? Adare ? kai vicAravAna vivekI jIva te tene dUrathI paNa sparze ja nahi'. Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (348 ) gocarastvAgamasyaiva tatastadupalabdhitaH / candrasUryoparAgAdisaMvAdyAgamadarzanAt // 99 // paNa atIndriya artha te, Agama gocara hoya; teha thakI te anI, upalabdhi ahi joya; caMdra-sUrya grahaNAdita, maLatuM Ave je evA AgamadarzIne, hAya nahiM saMdeha, 99 yogaSTisamuccaya artha:--para'tu te atIndriya atha atIndriya arthAMnI upalabdhi ( jANapaNuM ) grahaNu vagerene saMvAdI-maLatA AvatA AgamanuM dana thAya che. vivecana paNa gocara heAya te te Agamane ja che. kAraNu ke evA viSayanuM jANapaNuM AgamathI thAya che. jemake Agama dvArA ema jANavAmAM Ave che ke amuka divase, amuka vakhate atIndriya atha caMdragrahaNa thaze, sUryagrahaNa thaze, ityAdi. ane te ja AgamavANI AgamageAcara pramANe tene maLatA AvatA ja samaye caMdragraNa-sUrya grahaNa (Eclipse) Adi pratyakSa dekhAya che. Ama AgamakathananeA pratyakSa sAthe savAda Ave che, meLa khAya che. eTale A sthUla dRSTAMta uparathI atIndriya anI vAta e Agamane viSaya che, ema siddha thAya che. jo ke A caMdragrahaNAdi laukika atha' che, ema bhAvavA ceAgya che; chatAM atIndriya hAi dRSTAMtarUpe atre rajU karela che. ukta atIndriya artha jo koIne atIndriya eTale ke iMdriyAne agamya Agamane ja geAcara hAya che,-tenA thakI te thAya che teTalA mATe. kAraNa ke caMdra-sUryanA je je viSayamAM niSNAta heAya te viSayamAM tenuM vacana ja pramANabhUta gaNAya, te sAmAnya niyama pramANe atIndriya viSayamAM atIndriya jJAnI evA Asa puruSa pramANubhUta hAi, tenu ja vacana pramANu che. ane Apta puruSanuM vacana tenuM nAma ja 'Agama' che. tenI pratyakSa pratIti Ape evuM gaNunuM dRSTAMta atra Apyu che. paNa A tA laukika padArtha che. paNa alaukika evA atIndriya AtmapadAnA saMbaMdhamAM paNa A Apta ja pramANabhUta che. kAraNa ke te yAgIzvare AtmasvarUpanuM sAkSAt dana karI tenI prApti karI vRtti:-novastu-paNa gAcaratA, macaitra-AJamane ja, atIndriya aMteA Agamane ja gAcara hoya che. kAMthI ? te mATe kahyuM-tatajJakuvadhita:-tenA thakI--Agama thakI te atIndriya arthAMnI upalabdhine lIdhe. e ja kahe che-candrasUryAvALAhisaMvAthAmAMnAta-caMdra-sUryanA uparAga (grahaNa) Adine saMvAdI-kharAkhara maLatA AvatA evA AgamanA daCna uparathI. A laukika atha che ema bhAvavuM. Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTi : atIndriya atha satazrAddha zIlavAna yogI jANe (349) che, ane tathArUpa anubhava karI pote sahaja AtmasvarUpa evA sAkSAt "prabhu" banyA che. ane jevuM AtmasvarUpa temaNe dIThuM tevuM yathArthapaNe temaNe kahI dekhADayuM che. eTale AvA A AtmadraSTA nirdoSa AtmAnubhavI prApta puruSa A bAbatamAM pramANabhUta che, prakRSTa Apta che, parama vizvAsa karavA yogya che. lekavyavahAramAM paNa jema kaI sAcA pramANika manuSyano leke vagara vicAryuM paNa vizvAsa rAkhe, tema paramArtha mAM paNa A sAcA pramANika sapuruSa vagara vicAryuM paNa vizvAsa rAkhavA yaMgya che, "tahatti" karavA che. parama tattvadA zrImad rAjacaMdrajIe bhAkhyuM che ke "te prApta karavA vacana konuM satya kevaLa mAnavuM ? nirdoSa naranuM kathana mAne te jeNe anubhavyuM."--mekSamALA pATha 67 ane Ata paNa te ja ke jenA deSa* ne AvaraNa kanyA hoya. jenA rAga-dveSamahAdi doSa ane jJAna-darzana AvaraNa TaLyA che, te ja puruSa "Apta" havA yogya che. kAraNa ke jJAnane AvaraNa hoya te apUrNa jJAnane lIdhe tenuM vacana Ata kaNa?asatya paNa hoya, ne tenA para vizvAsa mUkI zakAya nahi. ane rAga dveSa-mahAdi hoya che tethI paNa asatya vadavAno prasaMga Ave, eTale paNa vizvAsa rAkhI zakAya nahiM. paNa nirAvaraNa jJAna hoya ane rAgadveSarahitapaNuM-nirdoSapaNuM hoya, te ja tenuM vacana saMpUrNa satya hoI vizvAsapAtra hoya-ApyuM hoya. eTale je kaMI sarvajJa vItarAga hoya te ja Apta che, ne tenuM vacana ja Apta che, arthAt parama pramANabhUta hoI parama vizvAsapAtra che. ane AvuM je Aptavacana te ja Agama athavA vizvAsapAtra evuM zAstra che. upasaMhAra karatAM kahe che - etatpradhAnaH sacchrAddhaH zIlavAn yogatatparaH / jAnAtyatIndriyAnarthA stathA cAha mahAmatiH // 10 // vRtti -itatpadhAna -A AgamapradhAna, sadnArdo:-sata zrAddha, sazraddhAvaMta prAjJa, zaravAna-zIlavAna, paradrohathI viratimAna, yogatatva:-gatatpara. sadA temAM abhiyukta-tatpara, evA prakArano hoI, nAnAcatathinarthona-atIndriya arthone, dharmAdine jANe che, tathA jAdu mahAmatti -ane tevA prakAre mahAmatie-pataMjalie kahyuM che - * "doSAvaraNayA niniHzeSAstyatizAyanAt / jAthithA hetuo vakriAntarmakSacaH " -zrI samaMtabhadrAcAryajIkRta AsamImAMsA, Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (350) gadaSTisamuccaya zrutapradhAna satazrAddha ne gapara zIlavAna; artha atIndriya jANata-kahe mahAmatimAna:- 100 artha -A AgamapradhAna, satuzrAddha (satazraddhAvaMta), zIlavAna e gatatpara puruSa, atIndriya arthone jANe che. ane tevA prakAre mahAmatie (pataMjalie) kahyuM che - vivecana A AgamapradhAna eTale ke Agama jene mana pradhAna-mukhya che, e satazrAddha zIlavAna ne yogatatpara thaI atIndriya ane jANe che. ane tevA prakAre mahAmati pataMjalie paNa kahyuM che. uparamAM atIndriya viSayamAM pramANabhUta atIdriya artho evuM je Agama arthAt Aptavacana kahyuM, te jene mana pradhAna che, mukhya keNu jANe che, sarvopari che, evo puruSa sazrAddha athavA satuzraddhAvaMta kahevAya che. e sahyAddha zIlavAnuM thAya che eTale ke paradrohathI virAma pAme che, ane yogasAdhanAmAM tatpara rahI dharma-AtmA Adi atIndriya ane jANe che. AgalA lekamAM atIndriya viSayanI bAbatamAM grahaNanA daSTAMta uparathI AgamanuM- Apta vacananuM pramANabhUtapaNuM batAvyuM. AvuM Agamavacana jene mana pradhAna che, te AjJA pradhAna puruSa sat zrAddha kahevAya che. kAraNa ke te sat vacana pratye AjJApradhAna sat zraddhA-daDha vizvAsa-sthira AsthA dharAve che, ane sarvatra satazrAddha puruSanA vacanane AgaLa karI pravartAvAnI utkaTa icchA dharAve che. Ama AtmakalyANane IcchanAra mumukSue sauthI prathama "AjJApradhAna thavuM joIe, kAraNa ke "AjJAthI dharma ane AjJAthI tapa _ema zAstravacana che. sapuruSanI AjJA vinAnI A jIvanI dAna-tapa-zIla Adi kriyA paNa jIvane bAdhaka thaI ulaTI bhavaupAdhi kare che, mATe atre zAstrakAra maharSie AjJApradhAnapaNA guNane sauthI prathama mUkyo che. A AjJApradhAna hoya te ja "sat zrAddha '-sat zraddhALu thaI zake che. prabhu ANu bhakate lIna, tiNe devacaMdra pada kIna." ANe raMge citta dharaje, devacaMdra pada zIdhra varIje."--zrI devacaMdrajI. A je sahyAddha hoya che te pachI yathAzakti AgamanI AjJA pramANe cAlavA tatpara bane che. ane AgamanI mukhya AjJA te "zIla" sevavAnI che. "zIla" eTale AtmasvabhAva; parabhAva-vibhAva pratye gamana karavAthI-vyabhicAra karavAthI zIlasevana te zIlane bhaMga thAya che, mATe parabhAva-vibhAva pratye vyabhicArathI zIla bhaMga na karatAM, AtmasvabhAvamAM rahI "zIla" pALavuM evI mukhya zAstra AjJA che. ane tevA zIlana pAlana mATe ahiMsA-satya Adi paMca zIla parama Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTi : tava mAsinA AgamAdi trividha upAya (351 ) upakArI che, mATe tenuM pAlana karavuM evI zAsraAjJA che. A AjJAne anusarIne satzrAddha mumukSu puruSa yathAzakti ahiMsA-satyAdi zIlanA pAlanamAM tatpara bane che, ane jema bane tema parabhAva-vibhAvanA tyAga karI AtmasvabhAvamAM rahevA prayatnazIla ane che. Ama te zIlavAna' hAya che. ane Ama je sazrAddha zIlavAna--saMcamI heAya che, te pachI cegane adhikArI banI ceAgatatpara hoya che, AtmasvabhAva sAthe yujanarUpa yogane sAdhavA pravarte che. ane tema yeAgatatpara thatAM tene divya ceAgIjJAnanI prAptithI atIndriya arthAMnuM jJAna thAya che, sAkSAtkAra thAya che. zuM? te ke-- AgamenAnumAnena yogAbhyAsarasena ca / tridhA prakalpayanprajJAM labhate tatramuttamam // 101 // AgamathI anumAnathI, cAgAbhyAsa rase ya; prajJA trividhe yAjatAM, uttama tattva lahe ya. 101 a:--bhagamathI, anumAnathI ane ceAgAbhyAsanA rasathI,-ema traNa prakAre prajJAne prakalpatAM-prayeAjatAM uttama tattvane pAme che, vivecana muni pata'jali kahe che ke- uttama tattvanI prApti traNa prakAre prajJAne prayeAjatAM thAya cheH (1) AgamathI, (2) anumAnathI, ane (3) yeAgAbhyAsanA rasathI.' prajJAnebuddhine AgamamAM yAjavAthI, Apta puruSanA vacanamAM joDavAthI uttama uttama tattva tattvanI prApti thAya che. anumAna eTale liMga uparathI liMgInu prApti traNa jJAna, temAM paNa prajJAne prayAjatAM uttama tattvanI prApti thAya che. ane prakAre ceAgAbhyAsa eTale vihita anuSThAnanA abhyAsarasamAM paNa prajJAne pratyeAjita karatAM uttama tattvanI prApti thAya che. Ama traNa prakAre AgamathI, anumAnathI ane yeAgAbhyAsarasathI,-e ukta anukrame ja prajJAne prayAjatAM vRtti:--bALamena-AgamathI, AptavacanarUpa lakSaNuvALA mAgamathI, anumAnena-manumAnathI, liMga uparathI liMgInA jJAnarUpa anumAnathI, ceLAsalena 7-ane yAgAbhyAsanA rasathI, vihita anuSThAnarUpa yeAgAbhyAsanA rasathI, tridhA yantrajJA traNa prakAre prajJAme prakalpatA, ukta me ja, kANu ke anyathA te pravRttinI asiddhi che, tethI karIne. te| zuM ? te ke-mate tatramuttamam-uttama tattva pAme che,-pApasamAhanI nivRttine lIdhe zrutAdi bhede karIne. Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (352) yogadaSTi samuccaya uttama tatvane pAme che, eTale ke pApa-saMmehanI nivRtti thakI kRtAdinA bhede karIne uttama tattvanI prApti thAya che. bIjI rIte pravRtti karatAM tattvanI prApti thatI nathI. 1. atre tasvaprAptine sauthI prathama upAya Agama che, kAraNa ke Agama e tattvanuM sAkSAt darzana jeNe karyuM che evA AtmAnubhavI puruSanuM vacana che. tevA parama prajJAvata tatvaSTAnA vacanAmRtamAM buddhine javAthI arthAt sapuruSanA vacananI buddhipUrvaka-samajaNapUrvaka ArAdhanAthI uttama tatvanI prApti jarUra thAya. 2. tattvaprAptine bIjo upAya anumAna arthAt sanyAyasaMpanna yuktivAda che. A yuktivAdamAM prajJAna prayoga karavAthI arthAt sanmatiyukta tarka karavAthI tatvanI vizeSa parIkSA thAya che, vizeSa cakAsaNI thAya che, ane yuktinI kasoTImAMthI pAra utaratAM tatvanI atyaMta daDhatA thAya che, sanmatitarkanuM yathAyogya samAdhAna thatAM tatvavinizcaya thAya che. paNa A yuktivAda sanyAyasaMpanna hovo joIe. jema nyAyamUtti niSpakSapAtapaNe-nirAgrahapaNe-madhyasthatAthI satya nyAya tela, tema sanmati parIkSake niSpakSapAtapaNe, nirAgrahapaNe, madhyasthatAthI tattvane tela karI, sanyAyasaMpana yuktiyukta pakSane ja mukta kaMThe svIkAra karavo joIe,-jema A yogadaSTisamuccaya zAstranA kartA maharSi hari bhadrasUrijIe kahI dekhADyuM che ne karI dekhADayuM che tema; athavA mekSamALA nAmaka mahAdarzanaprabhAvaka graMthamAM zrImad rAjacaMdrajIe pradarzita karyuM che tema. "pakSapAto na ke vIre : pirAripu. guvatamavanaM yA tA thAH paripraddaH "zrI haribhadrAcAryajI. temaja A yuktivAda AgamathI viruddha na hovo joIe, paNa aviruddha hovo joIe, Agamane anukULa have joIe. kAraNa Agama e sAkSAt tatvaSTA puruSanuM vacana heI, tenuM sthAna yukti karatAM ghaNuM uMcuM che. eTale Agamakta tattvanuM suyuktithI pratiSThAna karavAmAM bAdha nathI, paNa utthApana karavAmAM jarUra bAdha che. ane eTalA mATe ja atre AgamanuM sthAna prathama mUkyuM che. 3. tathA tattvaprAptino trIjo upAya cogAbhyAsa rasa che. satazAstramAM je yogaanuSThAna vihita che, tenA rasapUrvaka abhyAsathI uttama tatvanI prApti thAya che. zAstramAM je yogasAdhana arthAt dharmavyApAra vidhAna batAvyA che, tenA punaH punaH AsevanarUpa abhyAsamAM rasa laI mati jeDavAthI AtmAnI pariNati vizuddha thAya che, ane prajJA nirmala bane che, tethI tattvanA camatkAra temAM bhAsyamAna thAya che. atre "rasa' zabdathI yogAbhyAsamAM ekarasatArUpa-tanmayatArUpa bhAva sUcavyuM che. A gAbhyAsanuM sthAna atre Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTi sattAmAM bheda nathI, chatAM atibhakatone meha! (353) trIjuM mUkayuM che, tenuM kAraNa A gAbhyAsa zAAjJA pramANe temAM batAvela vidhi anusAra ho joIe; temaja Agamane anukULa yuktithI yukta e ho joIe, svachaMda pramANe na hovuM joIe. Ama tattvaprAptimAM A traNa upAyanuM ukta anukrame pUrvApara pradhAnapaNuM che. prathama sthAna AgamanuM, pachI anumAnanuM, ane pachI gAbhyAsarasanuM che, kAraNa ke AgaLa AgaLanuM sthAna hoya to ja pAchaluM zobhe che. mATe mumukSu Agamavacanane daDha zraddhAthI mAnya karI, yuktithI tenI cakAsaNI karI buddhipUrvaka barAbara samajIne, tadanusAra je rasapUrvaka yogAbhyAsa kare to tene avazya uttama tatvanI prApti thAya, ema tAtparya che. pahelAM zraddhA, pachI buddhi, ane pachI rasapUrvaka pravRtti, A anukrame traNe maLe, te tattvakAryanI siddhi sAMpaDe. / iti atIMdriyArthasiddhayupAyAdhikAraH / UR sarvajJa tattva abheda sarvajJavAdI abheda adhikAra * A ja artha kahe che na tattvato bhinnamatAH sarvajJA bahavo yataH / mohastadadhimuktInAM taddedAzrayaNaM tataH // 102 // sarva bahu taravathI, nathI bhinna matavAsa; bheda mAnave moha che, atibhaktone tAsa, 102 artha -kAraNa ke ghaNuM sarva tatvathI bhinna matavALA nathI, tethI karIne tenA bhedane Azraya kare te tenA atibhaktona-dAsane meha che. vRtti - 4 tatvataH- taravathI, paramArthathI, mittamatA -bhinna matavALA, bhinna abhiprAyavALA, kaI vAvo -kAraNa ke bahu sarvajJo, noratAdhimuttarInAM-meha che tenA atibhaktono. savatiya zrAddhane, tALa-tenA bhedane AzraNa karo te, sarvanA bhedanuM aMgIkaraNa, tatta:tethI karIne. * A dIprAdaSTinuM varNana aneka hRdayaMgama zAstrIya carcAvALuM ghaNuM lAMbu hoI, viSayanI vizadatA ane vAMcakanI sugamatA athe atre A mukhya adhikAro ane tenA aMtarAdhikAronA vibhAganI rojanA meM prayojI che. -bhagavAnadAsa, Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (354) yogadaSTisamuccaya vivecana "nahiM sarva jajaAjI, tehanA vaLI dAsa."--. 6. sajajhA. 4-14. uparamAM AgamanI athavA zAstranI pradhAnatA ane tenI zraddhA para khAsa bhAra mUke, te pachI kyA zAstranI zraddhA karavI ? kAraNa ke zAnuM paNa bhinnapaNuM che, ema svAbhAvika prazna uThavAne saMbhava che. tene atre uttara Apyo che ke tatvathI dharmavAdanI apekSAe joIe te zAstrane bheda paNa nathI, kAraNa ke tenA zAstAmAM bheda nathI. paNa skUlabuddhi janene tenA bhedanuM abhimAna thAya che, te te te te nayanI apekSAe dezanAbhedane lIdhe ja che. Ama te te dharma-zAstranA praNetA je sarvajJa bheda aneka sarvajJa che, te tatvathI-paramArthathI vicAratAM kAMI bhinna matavALA, kalapanA ati bhinna abhiprAyavALA nathI, temAM koI paNa jAtane matabheda kivA bhakatane meha abhiprAyabheda nathI. eTalA mATe te te sarvane bhajanArA je sarvajJa bhakto che, zraddhALu zrAddhajane che, te sarvamAM kaI paNa prakAranA matabhedane avakAza rahetuM nathI. chatAM paNa te te sarvajJanA keI atibhakti-atizraddhALuo je te sarvamAM bhedanI kalpanA kare, bhinnatA-jUdAI mAne, te te kevala te atibhakatone meha ja-ajJAna ja che, ema kahevuM paDaze. kAraNa ke teo bhaktinA atirekamAM ne zraddhAnI adhatAmAM dharmajhanUnanA AvezathI viveka bhUlI jaI tevA prakAre mithyA kalpanA kare che. paNa vAstavika rIte joIe te anaMta sarvajJo paNa eka abhinna svarUpa che. mATe temAM bhinnatA* kalpavI te mAtra mahine vilAsa che, kevala brAMti ja che. mATe je ArAdhya-upAsya evA sarvajJamAM bheda nathI, te pachI ArAdhaka evA sarvajJabhaktomAM paNa kaI bheda have ghaTato nathI. pitAnA ArAdhya-pUjya puruSane sarvajJa ne satkRSTa mAnavAne mAnavasvabhAva che, mAnavasulabha nabaLAI che. eTale pite mAnelA sarvajJanuM sthAna bIjA badhAthI caDhIyAtuM che ema sAbita karavA icchate te tenuM bhinnapaNuM kalpavAne saheje lalacAya che, ane potAnA ISTa deva pratyenA dRSTirAgathI aMdha thaI tathA prakAre bhinna kalpanAno Agraha kare che. A daSTirAgamAMthI zraddhA-bhaktinA atirekane lIdhe vadhAre paDatA utsAhI atibhaktone AMdhaLuM dhArmika jhanUna pragaTe che; ane tethI dharmane nAme nAnA prakAranA jhaghaDA utpanna thAya che. Ama A bhedaka95nA aniSTaparaMparAnuM mUla thaI paDe che. abhinaMdana jina darizaNa tarasie, darizaNu durlabha deva; mata mata bhede re je jaI pUchiye, sau thApe ahameva." -zrI AnaMdaghanajI. tarata brame na zAkhAmerA mottaSimuvatInAM tAkathai taraH | zrI yazovijyajIkRta dvA dvA. ra3-14 Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTi : pAramArthika sarvajJa vyakitabheda chatAM eka ja (355) kevI rIte ? te mATe kahe che - sarvajJo nAma yaH kazcitpAramArthika eva hi / sa eka eva sarvatra vyaktibhede'pi tatvataH // 103 // sarvajJa nAme jeha ke, pAramArthika ja atra; vyakti bhede paNa tattvathI, te eka ja sarvatra. 103 artha "sarvajJa" nAmane je kaI pAramArthika ja eve che, te vyaktibheda chatAM, tatvathI sarvatra eka ja che. vivecana uparamAM kahyuM ke sarvajJomAM bheda nathI, te kevI rIte ? tenuM ahIM spaSTIkaraNa karyuM che -"sarvajJa" nAmathI oLakhAte je koI paNa pAramArthika ja, sAcesAce, nirupacarita sarvajJa hoya, te vyaktibheda chatAM tatvathI sarvatra eka ja che. vyakitabheda chatAM te sAcA pAramArthika sarvajJane bhale pachI ahaMta, jina, buddha, ziva, sarvajJa abheda zaMkara vagere game te nAma ApavAmAM AvyuM hoya, chatAM tatvathI sarvajJapaNAe karIne te sarvatra eka ja che. te RSabha jina Adi vyaktibhedanI apekSAe bhale bhinna bhinna hoya, to paNa pAramArthika sarvajJapaNArUpa eka sAmAnya lakSaNathI joIe te te tatvathI jAtinI apekSAe sarva sthaLe eka ja che, temAM bhedane avakAza cheja nahiM. " mukto buddho'hanvApi yadaizvaryeNa samanvitaH / / tIraH sa va cArasaMnnAmevoDatra devam I" -zrI haribhadrasUrijIta zrI yogabindu, "ziva zaMkara jagadIzvarU, cidAnaMda bhagavAna...lalanA, jina arihA tIrthakarU, tisarUpa asamAna.lalanA. zrI supAtajina vaMdIe." -zrI AnaMdaghanajI. nAma game te hoya ke vyakti game te hoya, paNa sAcuM paramArtha sat sarvApaNuM hoya, to anaMta sarvajJa paNa eka svarUpa che. Ama anaMta kevalajJAnInA paNa kRtti-sarvajJo nAma : - sarvajJa nAme je koI ahaMta Adi paramArthiw ga di-pAramArthika ja che, niru5caritaja che, sa g gva sarvatra-te sarvatra ekaja che -sapaNe thakI, nimeTeDa 1 vara-vyakitabheda chatAM -tatvathI, RSabhAdarUpa vyaktibheda chatAM Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (356) gadaSTisamucaya kevalajJAnasvarUpamAM bheda nathI, kAraNake kevalajJAnI sarvajJa sarva kAMI jANe che. tenA asaMkhya pradezAtmaka AtmakSetramAM anaMta paryAyanuM sthAna che, ane tenI azeSa-saMpUrNa jJAyaka zakti pUrNa kakSAe pragaTI che, tethI te sarva kAMI vizeSa jANe che, sarva prameyapramANa tenuM kevalajJAna hoya che. "kSetra asaMkhya pradeza, anaMta paryAya niveza; jANuga zakti azeSa, tehathI jANere kAMI sakala vizeSa re.... jigaMdA terA nAmathI mana bhIne. sarva prameya pramANa, jasa kevalanANu pahANa tiNe kevalanANI abhihANa, jasa dhyAve re kAMI munivara jhANa re....jimuMdA." -zrI devacaMdrajI. pratipattistatastasya sAmAnyenaiva yAvatAM / te sarve'pi tamApannA iti nyAyagatiH parA // 104 // tethI pratipatti tehanI, jehanI sAmAnya ja; te sarva Azrita tehane, parA nyAyagati e ja, 14. artha -tethI karIne te mukhya sarvajJanI jeTalAone sAmAnyathI ja pratipati (mAnyatA ) che, te sarveya tene Azrita che, ema parA nyAyagati che. vivecana Ama vyaktibheda chatAM sarvajJa eka ja che, tethI karIne A sarvajJane sAmAnyathI ja jeTalA svIkAra karatA hoya, te sarve te sarvane ja Apanna che, Azrita che, evI cAyanI parA gati che. kAraNa ke jema manuSya lakSaNa jenA jenAmAM hoya, mukhya sarvajJane tene tene sAmAnyathI ja "manuSya" tarIke svIkAra kare e nyAyanI bhakta abheda paddhati che; tema sarvajJanuM lakSaNa jenA jenAmAM hoya, tene tene sAmA nyathI "sarvajJa" tarIke svIkAra karavo e nyAyanI rIti che. ane Ama jeTalA jeTalA bhinna bhinna matavAdIo-dArzanike sAmAnyapaNathI ja te sarvajJane svIkAra karatA hoya, mAnyatA dharAvatA hoya, te sarveya mukhyaja-pAramArthika ja evA te - vRtta - pratipattiH tataH- tethI karIne pratipatti, taraMtha-tenI, sarvajInI, sAmAncanaiva sAmAnyathI ja, jIlAnI, jeTalA taMtrAntarInI (anya anya dezanI enI) paNa, te sarvekavi-te saya. tamanna-te mukhya sarvagnane ja Apanna-Azrita che, hRtti cAyatti: - evI parA nAyagati che,-te zivAya tenI pratiSattinI asiddhi che mATe. Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTi : sAmAnyathI savajJane mAnanArA abheda (357) eka sarvajJane ja mAnya kare che, mAne che, ema nyAyathI sAbita thAya che. mATe sarvajJane mAnanArA judA judA darzanavAdIo paNa sarva kaI eka svarUpa ja che, abheda svarUpa ja che. Ama sarvajJane bhajanArA bhaktomAM paNa bheda hovo saMbhavato ja nathI. vizeSastu punastasya kAtsnye nAsarvadarzibhiH / sarvairna jJAyate tena tamApanno na kazcana // 105 // asarvadarzI sarvane, vizeSa paNa tene ya; pUrNa jaNAya na-te thakI, tene prApta na keya, 105 artha-ane te sarvajJa vizeSa-bheda te saMpUrNapaNe sarva asarvadazI"ene jANavAmAM AvatA nathI, tethI karIne te sarvane prApta thayele evo kaI (asarvadazI) che nahi. vivecana uparamAM sAmAnyathI sarvajJanuM ekapaNuM kahyuM. have koI kaheze ke vizeSathI temAM bheda haze. tene uttara atre kahe che te sarvajJa vizeSa-bheda to asarvadazI evA sarva pramAtRone jANavAmAM saMpUrNapaNe AvI zakato nathI. kAraNa ke te pote asarvadarzI asarvadarzI asarvajJa hovAthI, tenuM sarva darzana teone thatuM nathI, vizeSa saMpUrNa eTale te sarvajJanA vizeSanuM-bhedanuM jJAna teone kema thaI zake? ane kema jANe? sAmAnya evuM darzana thatuM hoya te paNa vizeSa evA tenA jJAnamAM teonI gati hotI nathI. Ama sarvajJanuM svarUpa ciMtavanArA sarva asarvadazIne tenA saMpUrNa vizeSa svarUpanuM bhAna thavuM saMbhavatuM nathI. kAraNa ke saMpUrNane saMpUrNa ne khyAla AvI zake, paNa apUrNane saMpUrNane khyAla kema AvI zake? eTale te te darzana pramANe A sarvajJa saMbaMdhI je bheda kalpanA karavAmAM Ave che, te paNa nirarthaka che. jemakezava loko tene anAdizuddha ne sarvagata kahe che, jene sAdi ne asarvagata kahe che, bauddho pratikSaNa bhaMgura kahe che, ItyAdi je bheTa kapAya che te nakAme che. kAraNa ke-(1) tenA vizeSanuM parijJAna eTale ke sarvathA sarva prakAre jJAna chadmasthane thaI zakatuM nathI. (2) yuktionA jAtivAdane lIdhe prAye virodha hoya che, vRttiH--viroSatu-vizeSa to, bheda te puna-vaLI, tasya-te sarvAna, caina-kAryathI, saMpUrNapaNe arvazimiDa-asadaza pramAtRothI sarve-sarvathI, na jJAnathI jANavAmAM Avate - tenA Adarzanane lIdhe darzana sate paNa tenA jJAnanI agatine lIdhe, darzana hoya to paNa tenA jJAna pratye gati hotI nathI tethI karIne, tena-te kAraNathI, taM-te sarvane, Aghanna-pratipana, prApta thayele, na 7koI asarvadaza nathI. Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (358) gadaSTisamucaya eTale anumAnarUpa yuktionA paraspara viruddhapaNAthI eka bIjAnuM khaMDana kare che. sAMkhya ne zaiva bauddhanuM khaMDana kare che, te bauddha sAMkhya ne zivanuM pratikhaMDana kare che. Ama khaMDanamaMDana paraMparA cAlyA kare che, ne A praznane niveDo kaI rIte AvatuM nathI, ane ghANIne bela jyAMne tyAM paDyo rahe che ! (3) ane bhAvathI phalano abheda che. eTale ke paramArthathI phaLamAM bheda paDatuM nathI.4 kAraNa ke sarvajJanuM vizeSa svarUpa game te ho, paNa te guNaprakarUpa sarvajJanI ArAdhanAnuM sAdhya phaLa te eka ja che, ane te kalekSayarUpa mekSaphala che. eTale te sarvajJa bhagavAna pratyenA bahumAnanuM ja phaladAyakapaNuM hevAthI je kaI paNa te sarvajJanI sAcA bhAvathI bhakti karaze tene ja te phaLa maLaze, mATe te sarvajJanA vizeSa svarUpa saMbaMdhI mithyA vAdavivAda zo? nakAme jhagaDo zo? Ama vizeSathI te sarvajJane pratipanna thayele-pAmela e koI paNa asarvadazI che nahi, te pachI sarvajJamAM bheda che ema keNa dekhI-jANI zake vAru ? mATe tenI ekatA je siddha che te mAnya karI, vizeSanI vAta hAlI jatI karavI, e ja sarva asarva dazI chaghasthAne sAMprata ne zreyaskara che, ane paramArthathI AtmAthI mumukSu jogIjanane temaja karavuM ucita che. tasmAtsAmAnyato'pyenamabhyupaiti ya eva hi / / niji tulya evAsau tenAMzenaiva dhImatAm // 106 // (tethI) sAmAnyathI paNa ehane, mAne adaMbha je; te aMze ja dhImaMtane, tulya ja hoye teha, 106 artha:-teTalA mATe sAmAnyathI paNa A sarvajJane je nircAjapa-sAcesAcI rIte mAnya kare che, te teTalA aMze karIne ja matima tene mana tulya ja-sarakhe ja che. vivecana teTalA mATe sAmAnyathI paNa A sarvajJane je kaMI paNa mAne che, svIkAre che, te te tti:-tawArasAmAcaroDabena-tethI karIne sAmAnyathI paNa A sattane, amyupaiti ca zva di-je koI asavaMdazI mAnya kare che, nircAna-nivyAja paNe (sAcesAcI rIte), aucitya yugathI teNe kahelanA pAlanamAM tatpara thaIne, turaka vAtau-te layaja che. tenAMzana-te sarva pratipatti lakSaNa aMzathI, dhInatAma-dhIme tene, anupaData buddhivaMtane, ema artha che. x "anAdizuddha ityA diryazca bhedo'sya kalpyate / tattattantrAnusAreNa manye seo'pi nirarthakaH / / vizeSasyAparijJAnAdyaktInAM jAtivAdataH / prAyo virodha jAmelA% mAvataH "--zrI haribhadrasUrichakRta zrI yogabindu, Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTi : rAjasevakavata savabhakto abheda (359) mAnyatA pUratA aMzathI dhImone mana sarakhA ja che. eTale ke nircAjapaNe, nidabhANe, niSkapaTapaNe, sAcesAcI rIte te sarvajJanI AjJAnA pAlanamAM yathocitapaNe tatpara thaI, tene je kaI mAnya kare che, te sarvajJa mAnyatArUpa sAmAnya aMze karIne buddhimAna prAjJajanone mana tulya ja che, samAna ja che,-pachI te bhale game te matane, saMpradAyane ke darzanane anuyAyI hoya. ane sarvajJane mAnavuM, eTale niSkapaTa, nirdabhapaNe tenI bhAkhelI AjJAnuM pAlana karavAmAM tatpara rahevuM, ema artha spaSTa karyo che. kAraNa ke mukhethI mAnyapaNe kahIe, paNa AjJA ArAdhana na karIe, te te mAnyapaNAnI mazkarI vA viDabanA karavA barAbara che ! e te "cAkara terA, kahyA nahiM karuM !"--enA jevo ghATa thaye ! mATe ahiMsA, satya AdinA pAlana saMbaMdhI enI AjJAnuM pAlanamAM sadA ughukta rahevuM, eja e sarvajJa bhaganAnanI ArAdhanAno zreSTha upAya che. ane tevA prakAre zrI haribhadrasUrijIe aSTakamAM kahyuM che + "sArI vidhi sevA sAratAM, ANa na kAMI bhAMje; hukama hAjara khIjamati karatAM. saheje nAtha nivAje. sevA sAra re jinanI mana sace"--zrI devacaMdrajI. tAtparya ke-je koIpaNa sarvajJa tatvane, svIkArI, nidabhapaNe-niSkapaTapaNe, sAcA bhAvathI tenI AjJAnA ArAdhanamAM tatpara hoya che, te sarva teTalI mAnyatA pUratA samAna aMzathIjha tulya ja che, samAna ja che. cAhe te jaina hoya ke ajaina sarva bhaktone hoya, bauddha hoya ke brAhmaNa hoya, zaiva hoya ke vaiSNava hoya, sAMkhya abheda hoya ke naiyAyika hoya, vedAMtI hoya ke siddhAMtI hoya, IslAmI hoya ke isAI hoya, game te mata saMpradAyane anusakhta hoya, paNa je te sarvazane (omniscient) mAnato hoya to te ekarUpa-abhedarUpa ja che. Ama sarvane sAmAnya evI sarvajJa mAnyatA jagatanA samasta saMpradAyanuM eka anupama milanasthAna che, mATe eka abhedasvarUpa sarvajJane mAnanArA sevaka bhaktajanamAM koI paNa bheda ghaTato nathI, ema siddha thayuM. A ja artha nidarzanagarbhapaNe kahe che - + "vastha rAnAdhanovAyaH sAccAsa va . yathAzakti vidhAnena niyamAtsa phalapradaH / / " x"sarvajJapratipattyaMzamAzrityAmalyA dhiyA / nirvyAjaM tulyatA bhAvyA sarvataMtreSu yoginAm || 23-17 Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (360) yogadaSTisamuccaya yathaivaikasya nRpaterbahavo'pi samAzritAH / durAsannAdibhede'pi taddhRtyAH sarva eva te // 107 // jema eka rAjA taNA, Azrita hoya ghaNAya; dUra-nikaTa bhedeya te, tasa sevaka saghaLAya. 107 artha -jema kei eka rAjAnA ghaNAya Azrite hoya, paNa dUra-nikaTa Adine bheda chatAM, teo sarveya tenA bhU-sevako che; vivecana uparamAM suyuktithI je sarvajJabhaktonuM abhedapaNuM ghaTAvyuM, tenuM ahIM lekaprasiddha daSTAMtavaDe samarthana karyuM che-jema keI eka amuka rAjA hoya, ane tenA Azrita evA sevA karanArA aneka puruSa hoya te AzritamAM koI rAjAnI nikaTano sevaka hoya, ke dUrane hoya, ke pradhAna hoya, te kaI maMtrI hoya ke saradAra hoya te kaI sIpAI hoya; keI kArakuna hoya, te kaI paTAvALA hoya. ItyAdi prakAre te te puruSanI nimaNuka pramANe darajajAne bheda hoya che. paNa rAjAnA Azrita evA te badhAya puruSa te eka ja rAjAnA bhRtyo te che ja, sevako to che ja. teonA mRtyapaNAmAM-sevakapaNAmAM kAMI bheda paDatuM nathI. koIne hoddo UMco te keIne nIce, paNa te badhAyanI gaNatrI bhRtyavargamAM ja-dAsavargamAM ja thAya che. te sarva eka varga tarIke rAjasevaka (Government Servant) kahevAya che. daSTa'tika jana kahe che- sarvajJatatvAbhedena tathA sarvajJavAdinaH / sarve tattattvagA jJeyA bhinnAcArasthitA api // 108 // ricarthavaijaltha vRttei-jema koI eka vivakSita rAjAnA, vADapi mizritA-ghaNAya samAzrita pura, tUrAnnAhame reDari-dUra-Asana Adi bheda hatAM chatAM, tevA prakAre niga bheda (nImaNuMkane bheda) karavAmAM AvyuM paNa, taddatyA -te vivakSita rAjAnA sevaka, sarva va te-te samAzrita sarve heya che vRtta sarvajJatasvImena-mathakta nItithI hetubhUta evA sarvagnatatvanA abhedathI, tathA-tevA prakAre, rAjAnA samAzrita bahu puruSanI jema, sarvajJAvinaH sarve-sarve sarvasavAdIo, jina Adi matabheda avalaMbIo, tattatva:-te sarva tattvagAmI, zeyAH-jANavA, minnAvArithatA pi-bhinna AcAramAM sthita chatAM, tevA prakAranA adhikArabhedathI. Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTi : save sarvajJavAdIne abheda (361) sarvajJatatva abhedathI, sarvAvAdI badhAya; sarvajJatattvaga jANavA, bhinnAcAra chatAMya. 108 artha-tema sarvajJa tatvanA abhedathI, sarvajJavAdIo sarve, bhinna AcAramAM sthita chatAM, te sarvajJa taravagAmI jANavA. vivecana uparamAM kahI te nIti pramANe, eTale ke ukta daSTAMta anusAra eka rAjAnA Azraye rahelA ghaNuM puruSonI jema, sarveya sarvagravAdIo te sarvajJatatva pratye janArA-gamana karanArA che; kAraNake sarvajJa tattvo uparamAM kahyA pramANe abheda che. tema sarva sarvajJa. pachI bhale te sarvajJavAdIe tevA tevA prakAranA adhikArabhede bhinna vAdI abheda bhinna AcAramAM sthita hoya. tAtparya ke-jema eka rAjAnA Azrita evA ghaNA puruSa heya, teo potapotAnI yogyatA anusAra nAnA moTA bhinna bhinna adhikAra dharAvatA hoya, UMcA nIcA hoddA saMbhALatA hoya, paNa te eka ja rAjAnA Azrita rAjasevaka gaNAya che, teonA dAsabhAvamAM bheda paDato nathI; tema bhagavAn sarvadevano Azraya karanArA, sarvane mAnanArA-bhajanArA jaina ke jainetara badhAya sarvajJavAdIe te eka sarvajJatatva pratye gamana karanArA heI, sarvajJanA Azrita sevaka bhakta che. pachI te sarvajJa tatvane svIkAra karanAre bhale jaina hoya ke bauddha hoya, zaiva hoya ke vaiSNava haya, pArasI hoya ke khrIstI hoya, ane bhale te potapotAnI yogyatA pramANe adhikArabhedathI bhinna bhinna AcAramAM vartate hoya, uMcI dazAvALo hoya ke nIcI dazAvALa hoya, uttama keTina hoya ke adhama keTina hoya, game tema hoya, paNa te sarveya eka ja ArAdhya sarvajJane bhajanArA ArAdhaka-bhakto che, sarvajJasevake ja che enA dAsabhAvamAM koI jAtane bheda nathI, te badhAya sarvajJa bhagavAna-dAsa che. A sarvajJanA sAcA sevaka bhakta paNa kaNa kahevAya? te upara spaSTa karyuM che, te ahIM nRpasevakanA daSTAMtathI vizeSa daDha karyuM che. sAmAnya lekavyavahAramAM paNa rAjasevaka hoya teNe rAjAnI AjJA UThAvavAmAM sadA tatpara rahevuM joIe, evI sevaka bhakta rIti che, te pachI A te kettara deva sarvajJa mahArAjanI AjJAnA AjJA pAlaka pAlanamAM sAcA sevakane keTalA tatpara rahevuM joIe, te saheje samajI zakAya ema che. ane tenI sevAbhakti karatAM sAcA sevaka bhaktajane sevAphaLanI AzA paNa na rAkhavI joIe, ne te ja te sAcI bhakti kahI zakAya nahi te tenI je AzA rAkhavAmAM Ave te te bhakti nahiM, paNa bhADutI kAma jevuM thayuM ! Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (362) gadaSTisamuccaya "sevA sAra re jinanI mana sAce, paNa mata mAgo bhAI ! mahinatane phaLa mAgI letAM, dAsabhAva savi jAI....sevA. bhakti nahiM te te bhADAyata, je sevA phaLa jAze; dAsa tike je ghana bhari nirakhI, kekInI pare nAce...sevA."-zrI devacaMdrajI. ane A sarvajJa devanA AvA je sAcA sevaka bhaktajane haya, teo samAnadhamI hovAthI, sarveya sAdharmika che. eTale tene eka bIjA pratye parama vAtsalya hovuM joIe, parama prema kuro joIe, vizvabaMdhutvanI (Universal Brotherhood) bhAvanA daDhapaNe vikasavI joIe, ema A uparathI saheje phalita thAya che. ane Ama che te pachI ekabIjA pratye kaI paNa prakAranA zreSane, matsarane ke asahiSNutAne uddabhavavAnuM sthAna paNa kayAM rahe che? upasaMhAra karatAM kahe che- na bheda eva tattvena sarvajJAnAM mahAtmanAm / tathA nAmAdibhede'pi bhAvyametanmahAtmabhiH // 109 // mahAtmA sarva taNe, tatvathI bheda ja natha; nAmAdi bhedeya A, bhAvya sujJane hoya. 109, artha-mahAtmA sarvane tattvathI bheda ja nathI,-tevA prakAre nAma vagerene bheda chatAM paNa, A mahAtmAoe bhAvavuM yogya che. vivecana "rAma kahe rahemAna kahe keu, kAna kahe mahAdevarI." zrI AnaMdaghanajI. "Izvara allA tere nAma, sabako sanmati de bhagavAna !" uparamAM je sarvajJa saMbaMdhI vivaraNa karyuM, tene upasaMhAra karatAM mahAnubhAva mahAtmA zAstrakAra maharSi kahe che ke tattvathI-paramArthathI joIe te mahAtmA sarvamAM eTale ke kharekharA bhAva sarvajJomAM bheda ja nathI. bhale tevA tevA prakAre iSTa-aniSTa | dina me -bheda ja nathI, tarave-tatvathI, paramArthathI, sarvajJAna mAtmanAmasarvara mahAtmAone, bhAva sarvane ema artha che, tathA-tevA prakAre, nAmAMDiji-ISTaaniSTa nAma Adine bheda chatAM, mAmetanmatimamiH - A mahAtmAoe bhAvavuM yogya che -zrata-medhA-asaMmehasAra prajJAvaDe karIne. Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprAdaSTi : nAmAdi bheda chatAM tattvathI sarvaza abheda (363) nAma vagerene bheda hoya, te paNa tatvathI te temAM kaMI paNa bhedane abhAva che. Ama mahAtmA janee kRtathI, medhAthI ne asaMhathI sAra-pradhAna evI prajJAvaDe bhAvavA egya che. kAraNake paramArtha daSTithI vicAratAM, sAcA kharekharA bhAva-sarvamAM keIpaNa jAtane bheda saMbhava nathI, ema budhajanene spaSTa jaNAya che. "sarva jANe te sarvajJa" ema tenI vyAkhyA parathI A yuktisiddhapaNe pratIta thAya che. bhale pachI nAmabheda bhale he e sarvajJane mata-saMpradAya AdinA bhede karIne potapotAnA ISTa evA bhinna bhinna nAma ApavAmAM AvatA hoya, bhinna bhinnapaNe tenuM svarUpa varNavavAmAM AvatuM hoya, bhinna bhinnapaNe tene mahimA gavAte heya, bhinna bhinna paNe tenuM caritra saMkIrtana karAtuM hoya, paNa tenA sarvarUpaNarUpa lakSaNamAM bheda paDatuM nathI. keI tene jina kahe ke ziva kahe, keI buddha kahe ke ahaMta kahe, kaI viSNu kahe ke brahmA kahe, keI Izvara kahe ke khudA kahe, koI rAma kahe ke rahemAna kahe, kaI paramAtmA kahe ke sarvazaktimAna "geDa" (God Almighty) kahe, ItyAdi game te ISTa devanA nAme tene sarva ke bhajatA hoya, paNa temAM nAmabhedathI arthabheda nathI. jema gaMgAnadIne keI suranadI kahe, kaI bhAgIrathI kahe, keI vipathagA kahe, keI maMdAkinI kahe, paNa gaMgA nadI te eka ja che, temAM phera paDato nathI, tema ekasvarUpa sarvanA apekSAbhede bhale judA judA nAma ApavAmAM Ave, paNa tenA tAvika svarUpanI ekatAmAM phera paData. nathI. sarvajJatA te paramArthathI eka ne abhinna ja che, evuM budhajanee medhAthI, mRtathI ne asaMmehathI pAvana evI prajJAvaDe bhAvana karavA yogya che, punaH punaH ciMtana karavA gya che. ane AvA A eka svarUpa sarvajJane je vividha nAma ApavAmAM AvyA che, te paNa tenA vividha guNanA vAcaka che, ane judI judI apekSAe tenA apUrva aciMtya mahimAne varNavatA heI sArthaka che. jemake-te " ahaM" eTale guNani5na pUjAhe-pUjAne yogya, jagatupUjya, vizvavaMdya che. karmazatrune nAza nAmanI karavAthI te "jina-vItarAga che. adhidevapaNAthI te "mahAdeva che. aviruddhatA sukhAvahapaNAthI eTale ke traNe bhuvananA zaMkarapaNAthI te "zaMkara che. brahmajJapaNAthI-AtmajJapaNAthI te "brahmA" che. duHkha haravAthI te hari che. vibudhothI tene buddhidha arcAya che, mATe te "buddhI che. zivamArganI vidhinuM vidhAna karavAthI te "vidhAtA che. AvA hevAthI te vyaktapaNe pragaTa puruSottama che. ItyAdi aneka nAma dharAvatAM chatAM te svalakSaNathI aneka nathI, kAraNake anaMta guNAtmaka eka Atmadravya prasiddha che. eTale vividha guNa apekSAe vividha nAma paraspara viruddha nathI, paNa eka ja arthanA-svarUpanA dyotaka hoI, ekabIjAnA pUraka poSaka che, ane eka ja tattvasvarUpanI puSTi kare che. Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (364) gadaSTisamudracaya "ziva zaMkara jagadIzvarU, cidAnaMda bhagavAna...lalanA jina arihA tIrthakarU, jyotisarUpa asamAna.lalanA zrI supAsa."ItyAdi. "ema aneka abhidhAjha dhare re, anubhavagamya vicAra...lalanA je jANe tene kare re, AnaMdaghana avatAra re lalanA. zrI supAsa" zrI AnaMdaghanajI, Ama sarvajJa paramAtmAnA aneka abhidhAna che, ane tene vicAra anubhavagamya che. je tene paramArthathI jANe che, tenuM yathArtha svarUpa eLakhe che, tene te "AnaMdaghana avatAra kare che, tadrupa sarvajJapadanI prApti karAve che. ane A eka ITa paramArtha hetunI siddhine arthe, A sarvajJa bhagavAnane game te nAme bhajavAmAM Ave, temAM virodha ze? je paramArtha eka che, te zabdabhedano jhaghaDe che ? zabdabheda jhaghaDo kijI , je paramAratha eka; kaho gaMgA kahe suranadIjI, vastu phare nahiM eka. manamehana" 0 sakjhAya. 4-21, ane AvA A sarvajJane bhajanArA bhakta jogIjane te prabhuthI dUra* hoya ke nikaTa hoya, paNa te sarveya te sarvajJanA sevaka-upAsaka ja che. pachI bhale te upAsako pota x" arhanniti jagatpUjyo jinaH karmArizAtanAt / mahAdevodhidevatvAcchaGkaro'pi sukhAvahAt / / viSNuAnena sarvArthavistRtatvAt kathaMcana / brahma brahmajJarUpatvAddharirduHkhApanodanAt / / ityAdyanekanAmApi nAneko'sti svalakSaNAt / yato'nantaguNAtmaikadravyaM syAt siddhasAdhanAt // " zrI amRtacaMdrAcAryajI () praNIta paMcAdhyAyI. "buddhastvameva vibudhArcitabuddhibodhAt / tvaM zaGkaro'si bhuvanatrayazaGkaratvAt / dhAtAsi dhIra zivamArgavidhevidhAnAt / vyaktaM tvameva bhagavanpuruSottamo'si // " -zrI bhaktAmara stotra. "nirmacaH zAzvata zuddha nirvivAno nirAmayaHA niHAro nirAtaM siddha sUkSma niraMjJanaH | mahAdevo mahAvIro mahAmohavinAzakaH / mahAbhAvo mahAdarzaH mahAmuktipradAyakaH // " zrI bhadrabAhu svAmI jinaladhusahastranAma, * "dUrAsannAdibhedo'pi tadbhUtyatvaM nihanti na / eko nAmAdibhedena bhinnAcAreSvapi prabhuH / / " zrI yazovijayajIkRta dvAdvA. rarR-18, Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprAkRtti: bhaktinA be prakAra-citra ane acitra (365) peAtAnA adhikArabhedathI bhinna bhinna AcAra pALatA hAya, nAnA prakAranA anuSThAna AdaratA hoya, peAtAnI uMcI nIcI AtmadazA anusAra vividha rIte te prabhune bhajatA hAya, paNa te upAsya-ArAdhya prabhu jo eka ja che te tenA upAsakA--ArAdhake paNa eka rUpa ja che. Pin citra acitra devabhaktivibhAga zAsragala ja (zAstramAM kahela) khIjI upapattiyukti kahe cheH-- citrAcitravibhAgena yacca deveSu varNitA / bhaktiH sadyogazAstreSu tato'pyevamidaM sthitam // 110 // citra acitra vibhAgathI, bhakti devanI je; sAga zAstra varNavI, tethI paNa sthita ehu, 110, aH--ane devA pratyenI bhakti, citra ane acitra e e vibhAgathI sAgazAstromAM vavavAmAM AvI che, te uparathI paNa A (je kahyu' te) ema ja sthita che. vivecana uparamAM je kahyuM ke saMjJanu ekapaNuM che, tenuM samarthana karavA mATe zAstrAkta bIjI yukti ahIM' kahI cheH--adhyAtma viSayanuM ciMtana karanArA sadvegazAstrAmAM varNavavAmAM Avyu che ke-aAkapAla, mukta vagere devAnI bhaktinA e spaSTa vibhAga paDe che: (1) citra eTale bhinna, jUdA jUdA prakAranI, ( 2 ) acitra eTale abhinna athavA jUdA jUdA prakAranI hiM te. A satzAstranI puSTi uparathI paNa, prastuta sajJa ne tenA bhakatAnI ekatA che, te ema ja sthita che, ema ja sasiddha thAya che. "C nahiM sarvajJA jujuAjI, tehanA vaLI dAsa; bhakti devanI paNa kThIjI, citra acitra prakAza....mana. " --cA. sajjhAya 4-14 A ja ane spaSTa karatAM kahe cheH-- vRtti: tricitraviina-citra-acitra vibhAgathI.--jenuM lakSaNu kahevAmAM Avaze, yajJaane je, tenevu varjita-deza pratye, leAkapAnna-mukta Adi devA pratye vastu vavAmAM AvI che, ktti:bhakti, soLazAstrevu-saddheznastromAM, sarva adhyAtmaciMtA zAstromAM, te'vi-te kAraNa thakI paNa, manuM sthitam-A prastuta ema sthita che. Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadaSTisamuccaya saMsAriSu hi deveSu bhaktistatkAyagAminAm / tadatIte punastattve tadatItArthayAyinAm // 111 // saMsArI deve prati, bhakti nizcaye joya; te saMsArI devanA, kAyagAminI heya. saMsArAtIta tavamAM, bhakti paraMtu seya; saMsArAtIta arthamAM, gamanakArInI hoya. 111 artha-kAraNake saMsArI de pratye, te kAyamAM janArAonI bhakti hoya che; paNa te saMsArathI atIta-para evA tatva pratye, saMsArAtIta artha pratye janArAonI bhakti hoya che. vivecana kenI kenI bhakti kevA kevA deva pratye hoya che, tene spaSTa vibhAga atre karyo che? (1) lekapAla vagere je saMsArI de che, tenA pratyenI bhakti te saMsArI devanI kAyamAM janArAone hoya che, te te saMsArI devanI gatimAM je gamana sukAnA bhakta karanArA che-javAvALA che, tevAo te saMsArI denA bhakta-sevaka mumukSu hoya che, teo ja tene bhaje che.* (2) paraMtu te saMsArathI atIta para tattva pratyenI bhakti te saMsArAtIta artha pratye janArAone hoya che. saMsArathI atIta-para evA rogamArge je gamana karanArA che, evA yogIjananI bhakti te saMsArathI atIta, saMsArane pAra pAmelA, evA para tattvamAM ja hoya che. Ama saMsArI denA bhakta, saMsAragAmI saMsArI jIva hoya che; ane mukta sarvajJa devanA bhakta muktigAmI mumukSu jogIjane hoya che. kAraNake "yAdazI mAvanA tAdazI tiddhi jevI bhAvanA tevI siddhi, athavA caNA mati tathA jattiH jevI mati - kRtti-saMpAripu hi tepu-kAraNake saMsArI devAmAM, lokapAla Adi devo praye, mattibhakti sevA, tathAninAma-te kAyagAmIonI, eTale ke te saMsArI devanI kAyamAM janArAonI, (Aya che), taratIte puna:-paNuM tethI atIta, saMsArathI atIta-para, tarere tatvamAM, tatva pratye, tIrAInAjinAM-tenAthI atIta arthagAmIonI, tenAthI atIta -para artha pratye janArAonI. eTale ke saMsArAtIta mAge janArA yogIonI bhakti hoya che. "vanAM garbhanA mane jJAnavAtmA kapUre | vAsudevaH sarvamiti sa mahAtmA sudurlabhaH // kAmaistaistairhatajJAnAH prapadyante'nyadevatAH / saM saM niyamana thAya tyA niyatAH 4thA | p--gItA. Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTi saMsArI devanI bhakita citra-suktanI bhakti acitra (367) tevI gati je jene bhaje te te thAya. saMsArane bhaje te saMsArI thAya, mukatane bhaje te mukta thAya. A pariNAmI AtmA jevA jevA bhAve pariNamavA Icache, tevA tevA bhAve te pariNamI zake che. Iyala bhamarInuM dhyAna dharatAM, pote bhamarI bane che. jinasvarUpa thaI jina ArAdhe, te sahI jinavara hove re; bhaMgI IlikAne caTakAve, te bhaMgI jaga jeve re....Sadarzana" zrI AnaMdaghanajI. A bene vizeSa kahe che citrA cAdyeSu tadrAgatadanyadveSasaGgatA / / acitrA carame tveSA zamasArAkhilaiva hi // 112 // tasa rAga para dveSathI, bhakti AghamAM citra; zamasArA e caramamAM hoya samasta acitra. 112 artha ane temAM pahelA te saMsArI deva pratyenI bhakti, tenA pratyenA rAgathI ne tenAthI anya pratyenA dveSathI saMgata hoI, citra (bhinna) hoya che. ane chellA-te saMsArAtIta tatva pratyenI je bhakti te badhIya zamasAra (zamapradhAna) heI, acitra ( abhina) hoya che. vivecana uparamAM je be prakAranA devanA bhaktanA be vibhAga pADavA, tenI bhaktimAM paNa tevA be bheda paDe che, te ahI batAvyuM che -temAM prathama je lokapAla vigere sAMsArika de che, teo pratyenI bhakti citra eTale nAnA prakAranI hoya che; ane saMsArI devanI mehagarbhapaNane lIdhe te potAnA ISTa deva pratye rAgavALI ne aniSTa bhakti citra deva pratye dveSavALI hoya che. jemake ke hanumAnane, ke zaMkarane, ke viSNune, ke sUryane, ke varuNane, ke anyane bhakta hoya, te tevA prakAranA mehabhAvane lIdhe pitAnA ISTa deva pratye rAga rAkhI, itara pratye dveSa rAkhe che. Ama te bhakti judA judA devane apekSIne judA judA prakAranI ne rAga-dveSavALI hoya che. emAM sahiSNutAne prAyaH abhAva hoya che, ane huM mAnuM chuM te ja deva sAcA ne bAkI bIjA badhA kheTA, evI mAnyatA mukhyapaNe hoya che. vRtti -jitrA -ane citra, nAnA prakAranI, thepu-AaomAM, sAMsArika deve pratye, rAgata vasatA-pitAnA abhISTa devatAnA rAgathI ane anabhISTanA dveSathI saMyukta evI heya che,-mehagarbha paNAne lIdhe. jitrA-acitra, ekAkAra, eka prakAranI, rame su-paNa caramamAM eTale ke tadatIta-saMsArAtIta tatvamAM, ghaNA-A bhakti; ane te, rAmapArA-zamasAra-mapradhAna, mahisaiva di akhila ja hoya che -tevA prakAranA saMmehanA abhAvane lIdhe. Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (368) yogadRSTisamuccaya ane bIjuM je saMsArAtIta-sa'sArathI para evuM mukta tattva kahyuM, tenA pratyenI je bhakti te te acitra eTale ke ekAkAra ja heAya che, eka ja prakAranI hAya che; kAraNa ke te paratattvanuM ekapaNuM-abhedapaNuM uparamAM siddha karAi cUkayu che. mukta tattvanI ane A ekasvarUpa paratattvanI bhakti zamasAra-zamapradhAna hoya che. bhakti acitra temAM eka pratye rAga ne khIjA pratye dveSa, ema heAtuM nathI; paNu satra rAgadveSarahita evA samabhAva hAya che, ane akhaDa zAMtarasane pravAha vahe che, eTale dveSa-asahiSNutA Adi duSTa bhAvAnA udbhavanA asaMbhava che, kAraNa ke samAhane atra abhAva hAya che. Ama aneka evA sa'sArI deveAnI bhakti vicitra ane eka evA saMsArAtIta para tattvanI bhakti acitra hAya che. deva sa'sArI aneka che jI, tehanI bhakti vicitra; eka rAga para dveSathIjI, eka muktinI acitra...mana '--yA. 6. sAya. 4-15 atre ja hetu kahe che saMsAriNAM hi devAnAM yasmAccitrANyanekadhA / sthityaizvaryaprabhAvAdyaiH sthAnAni pratizAsanam // 113 // sthAna sasAri devanA, citra aneka prakAra; sthiti aizvaryAkrikathI, pratizAsane AdhAra. 113 a:--kAraNu ke saMsArI devAnA sthAne sthiti--aizvaya -prabhAva vagere vaDe karIne, pratyeka zAsanamAM, aneka prakAre citra ( jUdA jUdA ) hoya che. vivecana sasArI devA citra-jAtajAtanA ane tenI bhakti paNa citra hoya che ema kahyuM, tenuM kAraNa A pramANe:-Urdhva, madhya ne adheAleAkarUpa A trividha brahmAMDamAM je saMsArI devA che, teonA sthAne pratyeka zAsanamAM aneka prakAre citra eTale sa'sArI devAnA nAnA prakAranA-jAta jAtanA kahyA che. kAraNa ke teonI sthiti, azva, citra sthAna prabhAva, sahaja rUpa vagerethI teenA vimAna Adi sthAneAmAM jAta jAtanA taphAvata-bheda heAya che. jemake (1) hiMdu dharmAMmAM brahmA, viSNu, vRtti:-saMsALiAM phri revAnAM kAraNu ke sa MsArI devAnA-leAkapAla AdinA cazmAjjitrAni kAraNa ke citra-aneka AkAravALA, nepA-aneka prakAre,-kAnA vaDe ? kayA ? te mATe kahyuMsthiraaizvarya mAvA dhai:sthiti, aizvama, prabhAva Adi vaDe karIne, addei zabdathI sahaja rUpa Adinu grahaNa che, sthAnAni-sthAna, vimAna Adi, vRtizAsana-pratizAsane, pratyeka zAsanamAM,-brahmANDanA vaiviSyanA anubhedathI, Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImA daSTi: te citra devasthAnene sAdhana upAya citra (36) maheza, iMdra, sUrya, caMdra, pavana, agni, varuNa vagere deva gaNAya che. teonA svAbhAvika svarUpa, sthiti, ezvarya, prabhAva, sAma vageremAM te te yakta varNana pramANe bheda hoya che. (2) jaina dharmamAM cAra prakAranA saMsArI devanikAya kahyA che: bhuvanapati, vyaMtara, jyotiSI ne vaimAnika. teonA vaLI aneka pratibheda viratArathI varNavyA che. temAM koinI sthiti ochI hoya che, koInI vadhAre hoya che. keInuM aizvarya adhika hoya che, keInuM nyUna hoya che. koIne prabhAva maMda hoya che, keIne ugratejasvI hoya che. keInuM sahaja rUpa AkarSaka hoya che, keInuM anAkarSaka hoya che. Ama rUpa, rasa, gaMdha, varNanA vibhinna bhede karIne taratamatAnA aneka prakAra hoya che. (3) bauddha dharmamAM, khristI dharmamAM, ane bIjA dharmomAM paNa pitApitAnI mAnyatA anusAra saMsArI devenuM varNana karyuM che. Ama pratyeka zAsananI apekSAe saMsArI denA sthAne-vimAna Adi paNa citra prakAranA hoya che. kAraNa ke ema che - tasmAttatsAdhanopAyo niyamAccitra eva hi / na bhinnanagarANAM syAdekaM vartma kadAcana // 114 // (tethI) sAdhana upAya tehane, niyamathI citra ja hoya; kadI bhinna nagara taNe, mAraga eka ja naya. 114 artha -tethI karIne te denA sthAnanI sAdhanAne upAya, niyamathI ja, citrajudA judA prakArane heya che, kAraNake bhinna nagana mAga kadI paNa eka heya nahiM. vivecana ane Ama te te saMsArI denA sthAne bhinna bhinna che, judA judA che, eTalA mATe te te devasthAnanI sAdhanAne je upAya che, te paNa niyamathI citra hoya che, bhinna-jUdA judA prakAranuM hoya che. A mATe atre lekamAM jANItuM daSTAMta ApyuM che ke jUdA jUdA nagare pratye javAne mArga kadI paNa eka heya nahiM. muMbaI, kalakattA, madrAsa, dilhI vagere judI judI dizAmAM AvelA zahere bhaNuM javuM hoya, te tene raste paNa judI judI dizAmAM jate heya, eka na hoya. nahi te te te nagaranuM bhinnapaNuM ghaTe vRtti -tasmA-te kAraNa thakI, tarasAdhanApA :-tenA sAdhanane upAya, te saMsArI devanA sthAnanA sAdhanane upAya. niyAcitra Izva hi-niyamathI citra ja hoya che. A ja vastu leprasiddha udAharaNa dvArA kahe che-7 minnanaLarLa cATu-bhinna nagarone na hoya, pa. varSa vAvanaeka mArga kadI paNa,-tevA prakAre tenA bhedanI anupasine lIdhe. Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (370) yogadarisamuccaya nahi. Ama sAdI samajathI bhinna nagaranA mArga paNa bhinna che, tema bhinna saMsArI devasthAnanA sAdhane pAya paNa bhinna che. eTale citra devanI bhakti citra prakAranI che ema sAbita thayuM. AkRti 11 dilhI 1 uttara muMbaI-- pazcima | kalakattA pUrva kAsa citrAcina bhaktinuM keTakaH 8. citra bhakita acitra bhakti lA lakSaNa citrAcitratA kAraNa lokapAlAdi saMsArI deva mukta paramAtmA saMsArI deva kAmagAmI, bhavAbhinaMdI, saMsArAtIta arthagAmI, bhavabhAgasaMsArasiddha virata mumukSu mehagarbhapaNAne lIdhe iSTadevamAM rAga, | asaMmehabhAvane lIdhe zamasArapaNuManiSTamAM dveSa samabhAva ) saMsAri devanA citrasthAnanA sAdhana sadAziva, paraMbrahma, siddhamA Adi upAya citra nAmabheda chatAM nirvANutatvanuM-para panuM abhedapaNa 2) citra AzayathI citrakalabheda saMsAra kSa mekSa [ ri vivimarzatApivagara]. == = Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprAraMSTi : iSTanu svarUpa-yajJanI AtmApaNu bhAvanA tathA-- iSTApU karyAM ane Azayabhede phlabheda. iSTApUrtAni karmANi loke citrAbhisaMdhitaH / nAnAphalAni sarvANi dRSTavyAni vicakSaNaiH // 115 // lAke citra azisaMdhithI, karmAM kApU; vicakSaNe sahu dekhavA, nAnA lUthI yukta, 115 ( 371 ) aH--je iSTApU karyAM che, te sarveya lekamAM citra (jUdA jUdA) abhisaMdhine lIdhe--abhiprAyane lIdhe, nAnA prakAranA phulavALA che, ema vicakSaNAe dekhavA ceAgya che. vivecana uparamAM te te devAnA sthAnanu' citrapaNuM ane tenA sAdhane pAyanuM paNa citrapaNuM kahyuM, tenu' vaLI prakArAMtarathI samana karavA mATe ahI khIjI yukti rajU karI cheH--iTApUta vagere karmo je leAkamAM karavAmAM Ave che, temAM paNa judA judA prANIone abhiprAyabhede jUdA jUdA abhisaMdhi-mabhiprAya hAya che, AzayavizeSa hoya che. sabheda ane tethI te sarvanA kula paNa jUdA jUdA heAya che, ema vicakSaNa puruSAe-DAhyA vidvajanAe jANavu ceAgya che. jenuM svarUpa nIce kahevAmAM Avaze evA iSTApUta' vagere karyAM karavAmAM jevA jevA abhiprAyabheda hoya che, tevA tevA tene phalabheda paNa prApta thAya che, e vAta budhajanAne sAva spaSTa bhAse che. jevI matalakha-irAdo ( Intention ) tevu' phula, jevI bhAvanA tevI siddhi '. * ITApUnuM svarUpa kahe che-- RtvigbhirmatrasaMskArairbrAhmaNAnAM samakSataH / antarvedyAM hi yaddattamiSTaM tadabhidhIyate // 116 // vRtti:--chApUrvAnirmANa-prApU karyAM,-jenuM lakSaNa kahevAmAM Avaze, te ApUta" kramAM, holAkamAM, prANigaNamAM, khriAmiNaMti:-citra abhisaMdhithI--abhiprAyarUpa kAraNathI. zuM ? te kenAnAAtinAnA prakAranA phalavALA, citra lavALA che ema, sarvALi-sarve', dRSTaeAni-dekhavA ceAgya che,--hetubhedane lIdhe. kAnAthI ? te mATe kahyu*-vipaLa: vicakSaNAthI, vidvAnAthI. vRtti:-RRSimi:mattumAM adhikRta evA RtigeAthI, maMtrataMtrajaiH--karaNabhUta evA maMtrasaMskArA vaDe karIne, kAcabAnAM samata: brAhmaNAnI samakSamAM, tenAthI anyane, antarvedyAM-vedInI aMdara, hiM--spaSTapaNe, nizcaye, ca++-je hiraNya (suvarNa' ) Adi devAmAM Ave che, pharsTa tamilIyate te 'iSTa' kahevAya che, vizeSa lakSaNanA yAgane lIdhe. Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 2) gadaSTisamuccaya brAhmaNa samakSa vige karI maMtra saMskAra; vedamAMhi devAya je, iSTa teha avadhAra, 116 artha -katvio dvArA, maMtra saMskAra vaDe karIne, brAhmaNanI samakSamAM, veDhInI aMdara, je ApI devAmAM Ave, te "ISTa' kahevAya che. vivecana | IcchApUrtimAM "ISTa " eTale zuM? tenuM svarUpa ahIM kahyuM che-yajJamAM je adhikRta -adhikArI brAhmaNe hoya, te "Rtviga" kahevAya che. evA Rtvio dvArA, bIjA brAhmaNonI hAjarImAM, vedInI aMdara maMtrasaMskAro vaDe vidhipUrvaka je suvarNa vagerenuM dAna ApavAmAM Ave, te "ISTa' kahevAya che. kAraNa ke temAM "ISTa' zabdano artha barAbara ghaTe che. "huM amuka dAna devA IcchuM chuM" evA ISTa saMkalpapUrvaka yajJamAM dAna devAne vidhi hovAthI, tene ISTa" nAma ApavAmAM AvyuM che. AmAM mahAjananI samakSa ISTa dAnanI gaMbhIra pratijJA levAmAM Ave che, mATe A "ISTa" che. atre bAhya yajJamAM je vidhi pracalita che tene anusarIne kahyuM che. yajJa zabda "yaja' dhAtu parathI nIkaLyo che. ene mULa artha "yaja" eTale yajavuM-pUjavuM, e uparathI yajJa eTale ISTa devanuM yajana, pUjana karavuM te che; ane te pUjanamAM arpaNa yajJanI bhAvanAH karavAnI-homI devAnI bhAvanA hoya che, eTale hemI devuM, arpaNa karavuM brahmayajJa e bIjo artha paNa thAya che. arthAt svArpaNa buddhithI dAnAdi sadanuSThAna karavuM te yajJa. pitApaNAnI-mamatvanI buddhi homI daI, AtmArpaNa bhAvathI kevaLa niHsvArtha paNe-niSkAmapaNe je kaMI Atmabhoga (Self-sacrifice) ApavAmAM Ave, je kAMI ISTa saMkalpita dAnAdi devAmAM Ave, te yajJa ne te ja iSTa;nahiM ke anya pazu Adine bhega ApavAmAM Ave te yajJa, te te yajJanI vikRti ne viDaMbanA che. potAne ne pitAnI vastune bhega-balidAna ApavAnI vAta ja atra mukhya che. mamatva visarjanarUpa-AtmArpaNa bhAvarUpa sAce svArtha tyAga eja yajJanI pAchaLanI prazasta bhAvanA che. vartAmAnamAM paNa apekSAe kaMIka upamArUpa tulanA karIe te ziSTa jananI (brAhmaNe) sabhA samakSa, dAtA sagRhastha (Rtvio ), vyAsapITha (vedI) parathI, gaMbhIra pratijJAvidhirUpa jAherAtathI (maMtrasaMskArethI) je pitAnA ISTa dAnane saMkalpa jAhera kare che (announcement), te samasta vidhi paNa eka prakAre ukta yajJavidhine kaMika aMze maLato Ave che, te jANe tenI nhAnakaDI AvRtti sama lAge che ! astu! A te bAhA yajJanI vAta thaI. bAkI khare pAramArthika yajJa te AMtarika che, Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maNi zAya-AdhyAtmika bhAvayA (373) adhyAtma yajJa che, brahmaXya che, ane te ja prazasta hoI sarva sapuruSone saMmata che. mahAtmA jJAnezvara mahArAja kahe che ke- he pAtha ! evI rIte ke potAnA sarva denuM kSAlana karI nAkhe che, keI hRdayarUpI araNImAM vicArarUpa maMthana karIne, ane tene paiyarUpa bhArathI dAbIne, tathA zAMtirUpa dorIthI hacamacAvIne guruvAkyarUpa maMtravaDe maMthana kare che. evI rIte sarva vRttionuM zakya karIne maMthana karavAthI tyAM tatkALa kAryasiddhi thAya che. te kAryasiddhi e ke, tyAM tarata jJAnarUpI agni prajavalita thAya che. arthAt prathama addhisiddhinA moharUpa utpanna thayelA dhUmADAne lepa thatAM agninI sUma cinagArI utpanna thAya che. e pachI yama-niyamanA ge sahaja taiyAra thayelA manarUpa kayalAnI sahAyatAthI te agnine saLagAvavAmAM Ave che. enI sahAyathI moTI javALA utpanna thAya che. tyArapachI vAsanArUpa samidhene aneka prakAranA meharUpa dhRtanuM lepana karIne temane bALI nAMkhavAmAM Ave che. tyArapachI jIvarUpa dIkSita, pradIpta karelA jJAnarUpa agnimAM iMdriya-karmonI Ahuti ApI de che. aMte prANukarmanA "suvA' nAmaka yajJapAtranI sahAyathI agnimAM pUrNa Ahuti karyA pachI ejyabedharUpa avabhUtha snAnane lAbha prApta thAya che, ane saMyamAgnimAM iMdriya Adika homadravyonuM havana karI dIdhA pachI bAkI rahelA Atmasukhane pureDAza tarIke svIkAra karavAmAM Ave che. ? prathama vairAgyarUpa IdhananI pUrNatAthI indriyarUpa agnine prajavalita karIne temAM viSayarUpa dravyanI Ahuti ApavAmAM Ave che, tyAra pachI vAsanarUpa bhUmikAne zuddha karIne tenI upara mULabaMdha mudrAne eTale bAMdhavAmAM Ave che, ane tenI upara zarIrarUpa maMDapa ubhe karAya che. te sthAne iMdriyanigraharUpa agninA kuMDamAM iMdriyarUpa hemadravyo apIne yogamaMtravaDe havana karAya che. e pachI mana ane prANanA nigraharUpa homadravyonI taiyArIthI dhUmADA vinA ja nirdoSa jJAnAgnine saMtuSTa karavAmAM Ave che. evI rIte e sAhityane jJAnamAM arpaNa karIne, pachI te jJAna pite brahmamAM laya pAme che, arthAt x"brahmArpaNaM brahma havibrahmAgnau brahmaNA hutam / brahmaiva tena gantavyaM brahmakarmasamAdhinA // sarvANIMdriyakarmANi prANakarmANi cApare / AtmasaMyamayogAgnau juhyati jJAnadIpite // zreyAra macAvalA jJAnayajJa paraMtara sarva vi pArtha jJAne pariNAvyo "--gItA. athata-(1) je brahmane arpaNa karavAmAM Ave che, te brahmarUpa havi (homa dravya ), brahma animAM, bradhathI homavAmAM Ave che; ane brahma kama samAdhithI tene brahma pratye ja javAnuM che, brahmane ja pAmavAnuM che. (2) bIjAone vaLI sarva idriya ane prANukarmone jJAnathI pradIpta thayelA AtmasaMyamarUpa ga-agnimAM homI de che. (3) he paraMtapa ! dravyamaya yajJa karatAM jJAnayajJa zreyasakara che. he pArtha ! saghaLuMya sarva karma jJAnamAM parisamApta thAya che. Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (374) gadarisamuccaya ema thatAM te kevala, ekaluM brA ane brahma ja avaziSTa rahe che. ene ja adhiyajJa eTale brahma mAnavAmAM Ave che."--jJAnezvarI gItA. | zrI uttarAdhyayanasUtranA 12 mA adhyayanamAM paNa saMkSepathI A ja zrI jJAne. zvarajIne maLate bhAva batAve che. brAhmaNe janmathI caMDAla evA harikezibala munine pUche che # - he muni ! tamArI ti (agni) zuM che? tamAruM AdhyAtmika jyotisthAna-agnisthAna zuM che? tamArI suvA (kaDachI) kaI che ? tamArA bhAvayajJa iMdhana (chANAM-lAkaDAM) kayA che? tamArA samidhe kayA che? kyA hamathI tame tine homo che? muni javAba Ape che-"tapa mArI ti (agni) che, jIva mahArUM tisthAna che, yugo mahArI suvA (kaDachI) che, zarIra mahArUM dhana (chANAM-lAkaDAM) che. karma mahArA samidha che, saMjama joga zAMti che, RSi saMbaMdhI e prazasta homa huM hasuM chuM." maharSi haribhadrAcAryajI paNa agnikArikA" aSTakamAM vade che ke-"karmaIbdhanane Azraya karIne jemAM sadbhAvanAnI Ahuti ApavAmAM Ave che, evI daDha agnikArikA dharmadhyAnarUpa agnivaDe dIkSite karavI." "karmendhanaM samAzritya dRDhA sadbhAvanA hutiH| dharmadhyAgninA kAryA dIkSitenAgnikArikA // " Ama sAco prazasta yajJa te bhAvayajJa ja che, adhyAtma yajJa ja che, brahmayajJa ja che. bAkI je bAhya yajJa-ISTa che, te te sakAmane hoya che, te mokSanA aMgarUpa nathI. akAma mumukSune te uparamAM kahelI agnikArikA ja nyAcya che, ene te evI ja "dhUNI" sadAya dhakhAvavI ghaTe che. tathA-- vApIkUpataDAgAni devatAyatanAni ca / annapradAnametattu pUrta tattvavido viduH // 117 // kRtti -sAvISattarAni-vAva, kUvA, taLAvo lokaprasiddhaja che, tevatAnAni -ane devAyatane, vasatikA Adi. tathA zALAnaM annadAna (laukikaja) che. ane AvA prakAranuM te zuM ? te mATe kahyuM ke-pUrva taravavido vidu-pUrUM ' paribhASAthI tattvavide jANe che. "ke te joi kiM va te joiThANaM 1 kA te suA kiM va te kArisaMgaM ? ehA ya te kayarA saMti bhikkhU ! kayareNa homeNa huNAsi joiM ?" muni uttara Ape che"tvo joI jIvo joiThANaM, jogA suA sarIraM kArisaMga / / kamme ehA saMjamajoga saMtI, homaM huNAmi isiNaM pasatthaM // " x "ISTApUrta na mokSAGgaM sakAmasyopavarNitam / / kAmatha punaryowA zaiva cAgyAniIi II"--zrI haribhadrasUrikRta aSTaka Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTi : sama anuSThAnamAM paNa Azayabhede kulabheda (375) vAva taLAva kUvA ane, devasthAna annadAna; eha sarvane pUrNa te, jANe tAva sujANa, 117 _artha - vAva, kUvA, taLAva ane devAyatane-devamaMdire, tathA annapradAna-Ane tatvavido "pUtta' kahe che. vivecana vAve karAvavI, kUvA khodAvavA, taLAva baMdhAvavA, devamaMdira caNAvavA, annadAna ApavuM, e badhA pUrtakarma che, ema ttanI paribhASA uparathI tattvavettAo jANe che. (1) vAva vagere jalAya karAvavA, e sArvajanika lokakalyANanA keI apekSAe upayogI sukRtya che. kaI paNa tarasyA tyAM AvIne potAnI tarasa bujhAve ne potAnI AMtaraDI TharatAM jalAzaya karAvanArane aMtaranA AzIrvAda Ape, tethI kaI rIte kaMI puNyabaMdha saMbhave che. jo ke temAM hiMsA Adi doSa paNa che, tathApi jala vinA jIvana TakatuM nathI, eTale tenI jyAM oTa hoya tyAM te pUrI pADavI, te lokopayogI " pUrta karma " che. (2) temaja bhUkhyAne annadAna devuM, te mATe jyAM jarUra hoya tyAM dAnazAlAo karAvavI, sadAvrate khelavA, ItyAdi sukRta paNa janasevAnA prakAre che. ane vinA jIvI zakAtuM nathI, tethI dIna-duHkhI-daridrIne piTane khADe pUravA mATe annapradAnano prabaMdha karavo te puNya evuM "pUtta karma che. duSkALa, ativRSTi, anAvRSTi, vagere bhayaMkara prasaMgomAM janatAnI rAhata mATe yathAzakti rAhatakendro khelI annanI truTinI pUtti" karavI te paNa pUrNa karmane prakAra che. (3) te ja prakAre upalakSaNathI auSadhadAna devuM, rogIonI sArAmAM sArI mAvajata mATe jyAM jyAM jarUra hoya tyAM ispitAle baMdhAvavI, auSadhAlayedavAkhAnAM kholavAM, anAthAlaye-apaMgAla kholavAM, te paNa pUrNa karmanA prakAra che. Ama janatAnA Ihalaukika kalyANa mATenA sAdhanonI jyAM UNapa hoya, tyAM tenI pUtti karavI te "pUtta' karma che. (4) temaja lekanA pAralaukika kalyANa mATenA sAdhananI paNa jyAM jyAM UNapa hoya, tyAM tyAM tenI vRtti karavI, te pUrA pADavA, te paNa pUrNa karma. jemake-devamaMdiro karAvavA, dharmazALAo karAvavI, svAdhyAyagRho-pauSadhAlA-upAzraye karAvavA vagere. Antarahetune adhikRta karI (mukhya karIne) kahe che - abhisaMdhaH phalaM bhinnamanuSTAne same'pi hi / paramotaH sa eveha vArIva kRSikarmaNi // 118 // vRtti -amisaMthe -tathA prakAranA AzayarUpa lakSaNavALA abhisaMdhi thakI-abhiprAya thakI. zuM ? te kendaDha miniM-kula bhinna che. saMsArI devane sthAnAdirUpa phaLa bhinna che, jANIne tameDapi diiSTa Adi anudAna sama ( sarakhuM ) chatAM, ghAma -parama, pradhAna, rAta:-A kAraNatha, sa gva-te ja, abhisaMdhi ja, zrada-ahIM, kulasiddhi mAM, kenI jema ? te mATe kahyuM ke-vAtava kRSivamaLa-kavikarmamAM-khetImAM jalanI jema. ema karUDhithI parama dRSTAMta che. Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (376) gadaSTisamudAya phala bhinna abhisaMdhithI, sama anuSThAna chatAMya; ethI te ja parama ahIM, jala jema kRSimAMya. 118, atha:-anuSThAna samAna chatAM, abhisaMdhine (Azayane lIdhe phaLa bhinna hoya che. tethI karIne te abhisaMdhi ja ahIM phalasiddhimAM parama (kAraNu) che,-jema kRSikarmamAM jala che tema. vivecana uparamAM je IcchApUrtinuM svarUpa kahyuM, te anuSThAna samAna-ekasarakhuM hovA chatAM, abhisaMdhi pramANe Azaya anusAra tenuM phala bhinna hoya che, juduM juduM hoya che. dAkhalA tarIke koI pAMca manuSya ekasarakhI yajJa-dAnAdi kriyA kare, abhisaMdhi athavA vAva-kUvA vagere karAve, paNa te pratyekane je je AzayapramANe phelabheda vizeSa hoya che, je je aMtara pariNAma hoya che, te te phalAmAM paNa bheda paDe che. Ama abhisaMdhi-AzayavizeSa pramANe phalada hoya che, eTalA mATe A abhisaMdhi ja ahIM phalasiddhi bAbatamAM parama che, pradhAna che, mukhya che. atre lekarUDhithI prasiddha daSTAMta ApyuM che ke-jema kRSikarmamAM, khetIvAmAM pANI ja mukhya kAraNa che, tema prastutamAM paNa samajavuM. yogya jamIna hoya, sArA bIja vAvyA hoya, sArI peThe kheDavAmAM Avela hoya, paNa pANI ja na hoya, te e badhA phogaTa che, pANIno joga hoya to ja e badhA saphaLa che. te ja prakAre yajJa-dAnAdi samAna anuSThAnamAM-kriyAmAM paNa sarvatra abhisaMdhinuM-AzayanuM pradhAnapaNuM che. abhisaMdhinA-AzayanA bhedanA kAraNe kahe che- rAgAdibhirayaM ceha bhidyate'nekadhA nRNAm / nAnAphalopabhoktRNAM tathA buddhayAdibhedataH // 119 / / citra lagI lekane, rAgAdithI A ema; bahu prakAre bhinna ahiM, buddhayAdi bhere tema 119, artha ane rAga Adi vaDe karIne A abhisaMdhi (Azaya) nAnA prakAranA phalanA upabhoktA narene tathA prakAre buddhi AdinA bhedathI bhinna hoya che. kUtte - kimi -rAgAdi dethI, arthe ra-A abhisaMdhi vaLI, du-A lokamAM, miDane nAma-manuSyone-aneka prakAre bheda pAme che, tenA mRdu, madhya, adhimAtra bhede karIne. kevA viziSTa manune ? te mATe kahyuM-nAnATomori-nAnA prakAranA phalanA upaletA evA manuSyone, tathA yuddhakArbhivataH-tevA prakAre buddhi AdinA bhedathI ( kahevAmAM AvanArA ) abhisaMdhi bheda pAme che. Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (377) dImadaSTi: zagAdithI ane buddhi AdithI Azayabheda vivecana ane A AzayamAM paNa bheda paDe che, tenuM kAraNa zuM? tene ahIM khulAso karyo che ke-rAgAdi pramANe te bheda paDe che. jevA jevA rAga, dveSa, moha Adi pariNAma hoya che, te tevo AzayavizeSa-abhisaMdhi nIpaje che. eTale koInA rAgAdithI rAgAdi pariNAma maMda-mALA hoya, keInA madhyama prakAranA hoya, Azayabheda koInA vadhAre paDatI mAtrAvALA-adhimAtra tIvra hoya. Ama eka sarakhI kriyA karavAmAM paNa rAgAdinI taratamatA pramANe AzayanA bheda paDe che, ane Azaya pramANe phaLamAM paNa bheda paDe che, jevo Azaya tevuM phaLa maLe che. dAkhalA tarIke--keI traNa gRhastha che, ne te dareka ekasarakhI rakamanuM dhamAMdA dAna kare che, athavA dharmasthAnaka ke hospITala baMdhAve che; paNa temAMne eka kIrtine lAlasu che, nAmane bhUkhe che, ne loke hArI vAhavAha karaze, hArA nAmanI takhtI caDaze, mhAruM pUtaLuM besADaze, ema samajIne dAnAdi kare che. bIjuM kaMIka kIrtilebhI che, paNa sAthe sAthe sevAbhAvanAthI prerAIne tema kare che. trIje ekAMta paropakAra arthe kevaLa paramArtha premathI prerita thaIne te ja kArya kare che. Ama eka ja kAryamAM traNenA rAgAdi pariNAma judA che, tethI Azaya judA che, ane tethI phaLa paNa judA che. pahelAne kItti te maLe che, paNa phaLa tethI AgaLa vadhatuM nathI; bIjAne kItti sAthe kaMI vizeSa puNya phaLa paNa maLe che; trIjAne parama puNyarAzino saMcaya thAya che, ane jAranI pAchaLa sAMThA te hoya ja, tema AnuSagika kIrti Adi paNa maLe che, paNa tenI tevA mahAnubhAva zuddha sevAbhAvIne paravA paNa hotI nathI. temaja buddhi vagerenA bhedathI AzayamAM bheda paDe che. je je je bodha hoya che, te te tene Azaya hoya che te buddhi Adi bhedanuM svarUpa nIce kahyuM che. AkRti 12 ravi-mana -mAnane -{ nona ' tIna ke asaMmoha [ / iti iSTApUrtAntargata Azayabhede phalabhedAntarAdhikAraH / ] Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 378 ) buddhi, jJAna ane asamAha kama adhikAra, A ja kahe che-- buddhirjJAnamasaMmohastrividho bodha iSyate / tadbhedAtsarvakarmANi bhidyante sarvadehinAm // 120 // buddhi jJAna asamAhu e, edha trividha kathAya; sarva daihinA ka sahu, tasa zeDhe bhedAya. 120. artha:--buddhi, jJAna ne asameAha, ema traNa prakAranA medha kahyo che; ane tenA bhedathakI sarva prANIonA sarva karma bheda pAme che. vivecana zAstramAM bedha traNa prakAranA kahyo che:- (1) buddhirUpa medha, (2 ) jJAnarUpa medha, (3) asa'mAharUpa medha. A traNenuM lakSaNa have pachI kahevAmAM Avaze. A buddhi AdirUpa medhanA bhedane lIdhe sava dehadhArI prANIonA iSTa Adi sarva karmomAM paNa bheda paDe che. jevA jevA jene edha, jevI jevI jenI samajaNu, tevA tevA tenA karmamAM bheda hAya che; kAraNa ke hetubheda hoya te phalabheda paNa hAya, e nyAyanI rIti che. kAraNa jUduM, paNa judu' hAya ja, e nyAya prasiddha che. Ama eka ja kamAM, medhanI taratamatA pramANe, kramanI taratamatAnA bheda paDe che. kA temAM-- yogadRSTisamuccaya indriyArthAzrayA buddhirjJAnaM tvAgamapUrvakam / sadanuSThAna vaccaitadasaMmoho'bhidhIyate // 121 // buddhi iMdriyArthAzrayI, AgamapUrvaka jJAna; sadanuSThAnavat jJAnanuM, asa'mehu abhidhAna, 121 vRtti:--vRddhi:-buddhi, jenuM lakSaNa kahevAmAM Avaze, jJAnam-jJAna paNa ema ja, saMmo:asaMmeAha paNa ema, trividho koSaH-traNa prakArane edha, vyate-zAstromAM kahyo che, tadneAt te buddhi AdinA bheda uparathI, sarva'Li-iSTa Adi sava" karyAM, mithunta-bheda pAme che, sarvatRdinAmsava` dehadhArIonA, prANIonA,-tenA hetubheda thakI bheda hoya che eTalA mATe. vRtti:--reMdriyAzrayA vuddhi:-iMdriya arthanA Azraya kare te buddhi che,-tI yAtrALunu da"na thatAM jema tyAM javAnI buddhi thAya tema; jJAnasvAmapUrvam ane jJAna AgamapUrNAMka hoya che,-- tIrthayAtrAnI vidhinA vijJAnanI jema; sanuSThAnava cait- ane sadanuSThAnavALu. A jJAna, zuM? te kesamoomilIyate-asaMmeha kahevAya che, edharAja che. Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprAdaSTi : buddhi jJAna ane asaha karma-ratna daSTAMta (379) artha-Idriya arthane Azraya kare te "buddhi' che, AgamapUrvaka (kRtapUrvaka) hoya te "jJAna" che, ane sadanuSThAnavALuM A jJAna te "asaMmoha" kahevAya che. vivecana temAM (1) je buddhi che te iMdriya arthane Azraya karanArI che. iMdriyadvArA jaNane padArtha te buddhine viSaya che iMdriya thakI je jANapaNuM thAya che, te buddhirUpa bAdha che. jemake-keI tIrthayAtrALune dekhIne tIrthagamananI buddhi upaje, te buddhijanya bodha che. AmAM tIthanA svarUpanI gatAgama nathI, mAtra anyane tIrthe jate dekhI, tyAM tIrthe jaIe te kevuM sAruM? evI pitAne buddhi upaje che. (2) jJAna je che te AgamapUrvaka che. zAstra athavA mRtadvArA je bedha upaje che, je jANapaNuM thAya che, je samajaNa Ave che, te jJAnarU5 bodha che. jemake-tIrthayAtrAnI vidhinuM vijJAna Agama dvArA thAya che. tIrtha eTale zuM ? tIrtha svarUpa zuM ? tIrthayAtrA kema karavI? e vagere vidhi bAbata zAstrathakI jaNAya che. bhavasAgarathI tAre te tIrtha. tenA vaLI dravyatIrtha, kSetratIrtha, kALatIrtha ne bhAvatIrtha evA bheda che. te pratye kevA vinaya, viveka, bhakti, Adara, bahumAna Adi dAkhavavA joIe, e badhI vidhi zAstra vistArathI batAve che. (3) ane sadanuSThAnavALuM A je jJAna te asameha athavA "bedharAja' kahevAya che. Agama dvArA je jANyuMsamajAyuM te jJAna thayuM. tadanusAra te jJAnasahitapaNe tathArUpa sat pravRtti-AcaraNa karavuM te, baMdhamAM ziromaNi, bodharAja, e asaMmeharUpa baMdha che. Ama buddhimAM IdriyadvArA raka jANapaNuM che, jJAnamAM zAstrathakI jANapaNuM che, ane asaMmehamAM jJAna sahita saAcaraNapaNuM che. ane tethI karIne tenA phalamAM paNa bhedapaNuM che. iDhiyArthagata buddhi chejI, jJAna te Agama heta; asaMmoha zubha kRti guNejI, tiNe phalabheda saMketa mana."--zrI ye da. sa. 4-16. ema eonuM lakSaNa vyavasthita sate, lekasiddha udAharaNa kahe che-- ratnopalambhatajjJAnatatprAyAdi yathAkramam / ihodAharaNaM sAdhu jJeyaM buddhayAdisiddhaye // 122 // vRtti:- snepasTama-ratnanuM sAmAnyathI jANapaNa te Idriya arthanA AzramavALI buddhi che, taDajJAna- AgamapUrvaka te ratnanuM te jJAna ratnajJAna che. tabaEyAddhi-tenI prApti Adi te asaMmeha che-enA bodhagarbhapaNAne lIdhe, yathAmaH-Ama yathAkrame, ukta anukrame, ahIM, buddhi viSayamAM, -udAharaNa, sAdhu-sAdhu che, (samyapha che ),-ISTa arthane sAdhakapaNAne lIdhe. eTalA mATe ja kahyuM-zaikaM yuddhavAlisiddhaye-buddhi, jJAna, ne asaMmehanI siddhi arthe jANavuM. Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (380) yogadisamuccaya ratna taNA upalabha ne, tehu taNu' vaLI jJAna ; prApti Adi paNa ehanA, jema hoya A sthAna; ehu krama anusArathI, udAharaNa ahI jANa; buddhi AdinI siddhine, kAje sAdhu pramANa, 122 artha:--ratnanI jANa ( khakhara ) thavI, tenu' jJAna thavuM, ane tenI prApti vagere thavI,-ema anukrame ahIM buddhi vagerenI siddhi arthe sAdhu ( samyak-sAdhaka ) udAharaNa jANavu', vivecana ratnanA upala'bha eTale ke AMkhathI dekhIne A ratna che evI sAmAnyathI khabara paDavI, te iMdriya arthAMnA Azraya karatI buddhi che. tenuM jJAna eTale ke AgamapUrvaka te ratnanu jANapaNuM thavuM te jJAna che. ane te ratnanI prApti Adi te ratnanu dRSTAMta medhagarbha paNAne lIdhe asamAha che. Ama anukrame ahI buddhi Adi paratve sAdhu-samyak udAharaNa che; kAraNa ke te abhipreta-iSTa anu. kharAkhara sAdhaka che, eTalA mATe ja buddhi, jJAna, asa'mAhunuM kharAkhara sacATa svarUpa samajavA mATe atre A laukika ratnanu dRSTAMta raju karyu che: (1) jema kAi eka ratna hAya, tene dekhI sAmAnyathI cakSuiMdriyanA viSayathI * A ratna che' evu' je jANupaNa", te buddhirUpa Adha che. (2) ane ratnanA lakSaNa darzAvanArA pratipAdaka zAstra dvArA, tenA AdhAre, te ratna sa`kha'dhI lakSaNanuM vizeSa jANapaNuM, te jJAnarUpa medha che. (3) ane te ratnanuM nizcita svarUpa jANI, tene tathAsvarUpe eLakhI, te ratnanI prApti vagere thavI, te asameAharUpa bedha che. asa'mehamAM tathArUpa jJAna / aMtarbhUta hAya ja che, kAraNapaNe tathArUpa yathArtha jJAna na heAya te| asa mAha kema upaje ? eLakhyA vinA, svarUpa samajyA vinA grahaNa kema kare ? eTale samyapaNe eLakhI, sAkSAt prApti Adi jyAM hAya, tyAM samAha kayAMthI hAya ? asaMmAhu ja hAya. sadanuSThAnanuM lakSaNa kahe che-- AdaraH karaNe prItiravighnaH saMpadAgamaH / jijJAsA tajjJasevA ca sadanuSThAnalakSaNam // 123 // vRtiH--mAtra:-Adara, yatnatizaya ( atizaya mana ), ratne-STa Adi karaNamAM-kriyAmAM, prIti:-prIti, abhidhvaMgarUpa prIti ( prema, gADha sneha), vinna:-avidma,-tenA karaNamAM ja, te ISTa Adi karavAmAM avighra-adRSTanA sAmarthyane lIdhe, saMpavAma-saMpad Agama, saMpattinI prApti,--tethI karIne ja zubhabhAvarUpa puNyasiddhine lIdhe, nijJADhA-jijJAsA, jANavAnI IcchA, ISTa Adi viSayanI ja jijJAsA, tAlevA 2-ane tananI--tenA jANakAra jJAtA puruSanI sevA, iSTa ucita sevA, 6-- zabda uparathI anugrahanuM grahaNa che, sanuSThAnakSaLam-- A sanuSThAnanuM lakSaNu che. kAraNa ke enu anubaMdhasArapaNa che ( anubaMdhapradhAnapaNuM che, paraMparAe ene uttarAttara zubha anubhadha thayA kare che). Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIkAda : sata anuSThAnanuM lakSaNa (381) Adara prIti avidha ne, saMpada prApti tema; jijJAsA tajajJa sevanA, sata kRti lakSaNa ema. 123 artha:-kriyAne viSe Adara, prIti, avikha, saMpattinI prApti, jijJAsA ane tajunI-tenA jJAtA puruSanI sevanA-A sat anuSThAnanuM ( kriyAnuM) lakSaNa che. vivecana uparamAM je sadanuSThAna kahyuM, tenuM lakSaNa ahIM batAvyuM cheH (1) kriyAmAM Adara, (2) prIti, (3) avikha, (4) saMpatti prApti, (5) jijJAsA, (6 ) tajajJasevA, (7) tene anugraha. sanuSThAnanuM lakSaNa 1. kriyA Adara -IsTa Adi karavAmAM Adara eTale ke yatnAtizaya heya; je ISTa vagere kriyA karavAmAM Ave te bahumAnapUrvaka, atyaMta AdarathI, atizaya yatnathI karavAmAM Ave, te sadanuSThAnanuM lakSaNa che. kriyAmAM veTha nahi kADhatAM khUba jALavIne, upayogajAgRtipUrvaka kriyA karavI, te sadanuSThAna sUcave che. dAkhalA tarIke bhakti kAryamAM- suvidhi jinezvara pAya namIne, zubha karaNI ema kIje re; ati ghaNo ulaTa aMga dharIne, praha UThI pUchaje re...suvidhi dravya bhAva zuci aMga dharIne, harakhe dehare jaIe re; daha tiga paNa ahigama sAcavatAM, IkamanA dhuri thaIe re.suvidhi" zrI AnaMdaghanajI 2. prIti-te kriyA-anuSThAna pratye prIti, aMtaraMga prema, abhiLaMga-raneharUpa prIti hovI te sadanuSThAnanuM lakSaNa che. kaI paNa kriyAmAM aMtaranI prIti-prema-umaLake jyAM lagI na hoya, tyAM lagI te kriyA nIrasa, phIkkI, ne lukhI lAge che, veTha kADhavArUpa thaI paDe che. jyAre tenA pratye aMtarane prema-ullAsa pragaTe che, tyAre te ja kriyA atyaMta sarasa, AhalAdaka ne romAMcaka nivaDe che, tyAre AtmA temAM tanmaya thaI ekarasa bane che. dAkhalA tarIke-prabhubhakti karavAmAM Ave, temAM prItinI prathama AvazyakatA che. prabhu pratye para prema pravAha pragaTe, ananya prIti jAge, tyAre ja prabhu bhaktinI ora majAha-lIjajata anubhavAya che, tyAre ja jIva prabhubhaktimAM tanmaya thaI ekarasapaNuM-ektAnapaNuM anubhave che. "ajita niNaMda zuM prItaDI, mane na game to bIjAne saMga ke; mAlatI phUle mohiye, kima bese he bAvaLa taru bhaMga ke...ajita Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (382) gadaSThisamuccaya kekila kala kRjita kare, pAmI maMjarI ho paMjarI sahakAra ke; UMchA taruvara navi game, giruA zuM hoye guNane pyAra ke... ajita kamalinI dinakara kara grahe, vaLI kumudinI ho dhare caMda zuM prIta ke; gaurI girIza giridhara vinA, navi cAhe ho kamalA nija citta ke....ajita tima prabhu zuM muja mana ramyuM, bIjA zuM che navi Ave dAya ke zrI nayavijaya vibudha taNa, vAcaka jaya ho nita nita guNa gAya ke..ajita." zrI yazovijayajI svAmI svayaMprabhane jAu bhAmaNe, harakhe vAra hAra; vastu dharma pUraNa jasu nIpa, bhAva kRpA kiratAra.-svAmI"--zrI devacaMdrajI 3. avinna-kriyAmAM avizna-nirvighapaNuM e sadanuSThAnanuM lakSaNa che. A nirvighapaNuM adaSTa evA pUrvopArjita zubha karmanA sAmarthyathI upaje che. niviMdane sadanuSThAna thAya te pUrva puSyane pasAya che. jemake-prabhubhaktithI sarva vijJa dUra nAse che. zrI nami jinanI sevA karatAM, aliya vighana savi dUra nAse che; aSTa mahAsiddhi navanidhi lIlA, Ave bahu mahamUra pAse che. "--zrI yazovijayajI 4. saMpadAgama-saMpadunuM AvavuM, saMpattinI prApti thavI e paNa sadanuSThAnanuM lakSaNa che. saMpatti paNa zubhabhAvathI upAjelA puNyakarmathI AvI maLe che. koI kiyA phala vinAnI hotI nathI, tema sakriyA paNa saphala vinAnI hotI nathI. eTale sakriyAnA phala pariNAme dravya-bhAva saMpattinI prApti thAya emAM kAMI navAI nathI. dravyasaMpatti eTale artha-vaibhava vagere laukika saMpatti, ane bhAvasaMpatti eTale vidyA-viya-vivekavairAgya-vijJAna vagere saguNonI AdhyAtmika saMpatti. AvI saMpattinI prApti dekhAya, te A sadanuSThAnanuM phala che ema samajavuM. dAkhalA tarIkeprabhubhakti aMge kavivara yazovijayajI kahe che - "caMdra kiraNa uvala yaza ulase, sUraja tulya pratApI dIpe jI; je prabhubhakti kare nita vinaya, te ariyaNa bahu pratApI jhape che. zrI nami. maMgala mAlA lacchI vizAlA, bAlA bahule prema raMge jI; zrI nayavijaya vibudha payasevaka, kahe lahIe sukha prema aMge che. zrI nami. " 5. jijJAsA-te te kriyA saMbaMdhI jANavAnI tIvra icchA, utkaMThA, utsukatA thavI, bhakti Adi sadanuSThAnanuM yathArtha svarUpa samajavAnI tAlAvelI lAgavI, tamannA upajavI, te sadanuSThAnanuM lakSaNa che. Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImASTi: pAMca prakAranuM anuSThAna (383) 6. tajajJa sevA-tajajJa eTale tenA jJAtA puruSanI-jANakAranI sevA te paNa sadanuSThAnanuM lakSaNa che. je sAco jijJAsu-tattvapipAsu hoya che, jene tatva jANavAnI tarasa lAgI che, ne te tarasa bujhAvavAne je Icche che, te tenA jANakAra jJAtA puruSane zodhe che, ne nikhAlasapaNe nirmAnIpaNe tenI pAsethI potAnI jijJAsA saMtoSavA icche che, eTale te tajanI sevA-upAsanA kare che, temanA caraNakamala pratye "upaniSada" (samIpa-pAse besavuM te) kare che, jethI tene " upaniSada -rahAyabhUta jJAna prApta thAya che, mATe jJAnI sapuruSanI sevA-paryuM pAsanA karavI te sadanuSThAnanuM sUcaka lakSaNa che. seve saMguru caraNane, tyAgI daI nija pakSa pAme te paramArthane, nija padane le lakSa"-zrImad rAjacaMdrajI 7. tajajJa anugraha-tenA jJAtA puruSano anugraha-kRpAprasAda paNa sadanuSThAnanuM lakSaNa che. tajajJanI sevA karatAM, te prasanna thAya che, ane tethI tene anugraha upaje che. jo ke jJAnI puruSa tevI sevAnA bIlakula abhilASI hotA ja nathI, paNa jijJAsune tethI AtmalAbha thAya che, tethI tevI yAcita sevA karavI e tenA pitAnA ja hitanI vAta che. eTale jJAnInI sevAthI jijJAsA saMtoSAvArUpa anugraha hoya che, ane Ama jJAnInI kRpAdRSTinI vRSTithI jIvanA sarva arthanI siddhi thAya che. Ama sadanuSThAnanuM lakSaNa che. Adara kiriyA rati ghaNI jI, vighana TaLe mile lacchI; jijJAsA budha sevanA che, zubha kRti cihna pratyeSThI.mana -e. 6. sa. 4-17 Ane "sadanuSThAna" kahevAnuM kAraNa e ke tenuM anubaMdhasArapaNuM che, anubaMdhapradhAnapaNuM che. tethI uttarottara zubha anubaMdhaparaMparA thayA kare che, ane uttarottara puNyAnubaMdha puNyanI mAtrA vadhatI jAya che. atre sadanuSThAnanuM svarUpa samajavA mATe anuSThAnanA prakAra samajavA yogya che, kAraNa ke eka ja anuSThAnamAM kattanA bhedathI bheda paDe che,-jema rogI ane nIrogI bhaktAnA bhedathI bhojanAdi bAbatamAM bheda paDe che tema; rogIne amuka bhojana pAMca prakAranuM vagere rogavRddhino hetu thAya che, ane nIrogIne te ja bhojanAdi anuSThAna bapacayanuM-puSTinuM kAraNa thAya che tema. Ama A anuSThAna sAmAnyathI pAMca prakAranuM kahyuM che -(1) viSa, (2) gara, (3) ananuSThAna, (4) taddhatu, (5) amRta.-guru AdinA pUjAnuSThAnamAM apekSAdi vidhAnathI Ama bheda paDe che. temAM (1) A lekamAM labdhi-kIrti AdinI apekSAthI je karavAmAM Ave che te viSa anuSThAna che. kAraNa ke A saccittane mArI nAkhe che ane mahatuM evA anuSThAnanuM alepa spRhaNathI laghutra saMpAdana kare che. tethI A kharekhara viSa che. 2) divya bhoganA abhiche lAthI je karavAmAM Ave che te "gara' anuSThAna che. kAraNa uparamAM kahI te ja nItithI Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (384) gadaSTisamuccaya A kAlAMtare nipAtana kare che, haNI nAMkhe che, bhavAntaramAM anartha saMpAdana kare che, ane Ama garanI jema dhIre dhIre mAre che, tethI A kharekhara "gara" anuSThAnaka che. (3) anAbhogavaMtanuM-bekhabaranuM je saMmUcchanaja tulya pravRttithI anuSThAna * che, te ananuSThAna che, karyuM na karyA barAbara che. kAraNa ke AnuM mana atyaMta mugdha che, eTalA mATe A AvuM kahyuM che. (4) sadanuSThAna pratyenA rAgathI-bahumAnathI je karavAmAM Ave che, te sadanuSThAna bhAvane zreya hetu hovAthI "tA" anuSThAna che, kAraNa ke AmAM zubha bhAvAMzane vega che. (5) A jinekta che ema jANa karavAmAM AvatuM evuM bhAvasAra je atyaMta saMvegagarbha anuSThAna che, tene munipaMga "amRta" anuSThAna kahe che. "vinotiniti cAturmAvatanamaH punaH saMveLArmasAttamamRtaM muniyvA che -zrI gibiMdu "jinaguNa amRtapAnathI re...mana amRta kriyAne pasAya. re bhavi amRta kriyA anuSThAnathI re...mana Atama amRta thAya re bhavi."--zrI devacaMdrajI Ama A pAMca prakAranA anuSThAnamAMthI prathamanA traNa te aprazasta che,-asat che, heya che, cothuM kaMIka aMze prazasta-sat che; ane chelluM amRta anuSThAna te parama prazasta che, parama sat che, eTale te ja mukhyapaNe sadanuSThAna che, e ja mumukSune parama Adeya che, ane e ja atra vivakSita che. temAM- buddhipUrvANi karmANi sarvANyeveha dehinAm / saMsAraphaladAnyeva vipAkavirasatvataH // 124 // vRttiH-zuddhipUrvALi vaLi sajjaiva-sAmAnyathI sarveya buddhipUrvaka karmo, ahI lekama, hinAdehadhArIeAnA, prANIonA. zuM ? te ke-saMjJAnAceva-saMsaraphaladAyaka ja che, kAraNa ke teonuM zAstrapUrvakapaNuM nathI, eTale ke zAstrane prathama AgaLa karI te karavAmAM AvatA nathI). ane tema ja kahe che-vAravisAra -teonuM niyogathI ja-niyamathI ja vipAkavirasapaNuM che tethI karIne, vipAkamA-pariNAme teone virapaNuM che teTalA mATe. x "viSaM labdhyAdyapekSAtaH idaM saJcittamAraNAt / mahato'lpArthanAjJayaM laghutvApAdanAttathA // divyabhogAbhilASeNa grmaahrmniissinnH| hUitinIdhaiva vastrAntAnivAranAT "--zI gabiMdu * "anAbhogavatazcatadananuSThAnamucyate / saMpramugdhaM mano'syeti tatazcaitadyathoditam // etadrAgA didaM hetuH zreSTho yogavido viduH / sadanuSThAnabhAvasya zubhabhAvaziyogataH / / " -ii gabiMdu Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImadaSTi: buddhi karma vipAkavirala saMsAra (385) buddhipUrvaka karma sahu, dehadhArInA AMhi; vipAka virasa paNa thakI, saMsAraphaladAyi. 124. artha -ahIM prANIonA je buddhipUrvaka kame che te sarveya, vipAka virasapaNane lIdhe, saMsAraphala ja denAra che. vivecana A lekamAM dehadhArI prANIonA sAmAnyathI sarveya buddhipUrvaka karmo vipAkaviratapaNAe karIne saMsAraphala ja ApanArA hoya che. atra sAmAnyathI joIe te prANIo sarveya karmo buddhipUrvaka eTale ke iMdriyajanya baMdha dvArA kare che; AMkhathI, kAnathI, nAthI, jIbhathI ke tvacAthI je kAMI jANavAmAM Ave che, tenAthI prerAIne teo samasta pravRtti kare che. dAkhalA tarIke- idriyapravRtti AMkhathI kaI padArtha dekhavAmAM AvyuM, jANavAmAM AvyuM, te padArtha ane smRti- ISTa lAgatAM te grahaNa karavAnuM mana thAya che, aniSTa lAgatAM tyajavAnuM saMskAra mana thAya che ane pachI tevA prakAre pravRtti thAya che. AMkhane saMdeza magajane pahoMcyA, magaje buddhine pahoMcADyo, ane buddhie pagane hukama karyo ke "A levA tuM jA, tathA hAthane Adeza dIdhuM ke "A tuM le. A badhI sUkSama prakriyA AMkhanA palakArAmAM banI jAya che. vaLI te IcchAniSTa padArtha saMbaMdhI mRtisaMskAra-dhAraNuM paNa rahI jAya che. jethI AgAmI kALe tenI grahaNa-tyAgarUpa pravRttine nirNaya thAya che. te ja prakAre kAna vagere bIjI indriyo dvArA upajatA buddhirUpa bodhathI te te prakAranuM ISTa-aniSTapaNuM jaNAya che, ane pachI manathI tenuM manana thatAM tenA grahaNa-tyAga karAya che, tathA bhAvikALe paNa tenA rahI gayelA smRtisaMskAranI vAsanAthI tathA prakAre pravRtti thAya che. Ama iMdriyajanya bodhathI prANIonA sAmAnyapaNe sarva karmanI ghaTamALa cAlyA kare che. khAvuM, pIvuM, dekhavuM, sAMbhaLavuM, suMghavuM, cAkhavuM, sparzavuM, levuM, mUkavuM e vagere viSayabhega pravRtti, vagara zikhacaeN paNe, prANIo karyA kare che. emAM kAMI navI navAI nathI. ane A viSayasega pravRttirUpa je buddhijanya karmo che, tenuM vipAka virasa5NuM che, vipAke-pariNAme te avazya virasa nIvaDe che. je viSaye prathama sarasa lAge che, te ja pariNAme virasa-rasahIna-bhUkha lAge che. je viSaye prAraMbhamAM mIThA ne viSayanuM vipAka AkarSaka bhAse che, te ja prAMte tene meha utarI jatAM kaDavAM ne virapaNuM anAkarSaka jaNAya che. je pudgalenA rUpa-rasa-gaMdha-sparza prathama sarasa ne manejJa hatA, te ja pudgalanA svabhAva pramANe vipariNAma pAmatAM Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (386) yogadRSTi samucacca virasa thaI jatAM amaneAjJa-akArA lAge che. kAraNa ke pUrAva' ne gaLavuM. jyAM niraMtara thayA kare che te pudgala che, ane saDavAne-vidhvaMsa pAmavAnA tenA svabhAva che. AvA pudgalarUpa viSayeA bhAgavatAM tA prArabhe mIThAM lAge che, paNa pariNAme mAThA krutikAraNa thAya che, eTale tenu vipAka virasapaNuM che. 'pAkakala-iMdravAraNAnA phaLa dekhAve suMdara jaNAya che, paNa khASA pachI zIghra prANahArI thAya che, tema A viSaye bhAgavatAM sarasa lAge che, paNa pariNAme varasa thai paDe che. jJAnIee A bhAgAne bhujaMganA bhAga jevA-sApanI kRNA jevA kahyA che, te zIghra prANa hare che, ne te bhAgavatAM devane paNa sa`sAramAM rakhaDavuM paDe che. Ama A viSayasevanarUpa buddhipUrvaka karmAnu' vipAkavirasapaNuM che. . ' " hRSIkArthasamutpanne pratikSaNavinazvare / sukhe kRtvA rati mUDha vinaSTaM bhuvanatrayam 1 bhogA bhujaGgabhogAbhAH sadyaH prANApahAriNaH / sevyamAnA prajAyante saMsAre tridazairapi / / " zrI zubhacadrAcArya chakRta zrI jJAnAva. ane AvA A vipAkavirasa buddhipUrvaka karyuM sasAraa ja Ape che, kAraNa ke teM karyAM zApUrvaka nathI, zAsrane-mAsavacanane AgaLa karI te karavAmAM AvatA nathI, zAstrAjJAne anusarI karAtA nathI, eTale tenuM phUla-pariNAma ekAMta bhavabhramaNurUpa sa'sAra ja che. " sayala saMsArI IMdriyarAmI, muni guNu AtamarAmI re."--zrI Ana daghanajI. * jJAnapUrvANi tAnyeva muktyaGgaM kulayoginAm / zrutazaktisamAvezAdanubandhaphalatvataH / / 125 / / mukti aga kulacAgine, jJAnapUryAM te karyAM; zrutazakti samAvezathI anubaMdhe ziva za. 125, aH--jJAnapUrvaka evA te ja kame* kulayeAgIone muktinA agarUpa heAya che; kANu ke emAM zrutazaktinA samAvezane lIdhe anukha dhalapaNuM hAya che. vRtti:--jJAnapUrvALi-jJAnapU`ka, theAkta jJAna-nibaMdhanavALA, upara kahyA pramANe jJAnarUpa kAraNavALA ). tAnyeva--te ja karyAM. zu ? te ke-muttva -muktinu aMga hoya che, yoginAmkulayeAgIone, jenu lakSaNa kahevAmAM Avaze. kulayeAgInuM grahaNu, anyane asbhava jaNAvavA mATe che. zA kAraNathI ? te ke-zrutAntisamAvezAr-zruta zaktinA samAvezarUpa hetuthI. A ( zrutazakti ) amRta zakti jevI che. enA abhAve mukhya evuM kulayeAgIpaNuM hAtuM nathI. eTalA mATe ja kahyuM" - anuya--hatvata:-anukha dhaphalapaNA thakI,-mukti aMganI siddhimAM tAttvika anubaMdhanA eva'bhUtapaNAne lIdhe. ( muktinA aMgarUpa thAya te ja tAttvika anubaMdhanuM svarUpa che eTalA mATe ). Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTi jJAnakama mukti aMga, zrata amRta zakti (387) vivecana je jJAnapUrvaka karme che, te mukita aMgarUpa che, ane te kulayogIone ja hoya che, kAraNa ke zrutazaktinA samAvezathI teone anubaMdhaphalapaNuM hoya che. jJAnapUrvaka karma eTale AgamapUrvaka je karmo karavAmAM Ave che. zAstra AjJAne AgaLa karI-anusarI je karmo karavAmAM Ave che, te muktinA aMgarUpa che, mekSanA kAraNarUpa thaI paDe che. kAraNa ke Apta arthAt pramANabhUta puruSanI AjJAne anusaravuM te mekSane pradhAna hetu che, mAkSane dhorI rasterAjamArga che. eTale tathArUpa Asa puruSathI praNIta zAstra-AjJAnuM pramANa mAnI, zirasAvaMgha gaNI, mAthe caDhAvI, je kaI satakarma kare che, te mokSamArga sAdhe che. " tuma ANA he ArAdhana zuddha ke, sAdhuM huM sAdhakapaNe." "ANuM raMge citta dharI, devacaMdra pada zIgha varI je."-zrI devacaMdrajI Ama jemAM Apta AjJAnuM anusaraNa mukhya che evA A mukti aMgarUpa jJAnapUrvaka karmo kulagIone ja hoya che,-bIjAne nahiM. A kulagInuM lakSaNa AgaLa upara kahevAmAM Avaze. A kulagIone ja A jJAnapUrvaka karmone saMbhava amRta satI kahyo, tenuM kAraNa e che ke tethI heDalI avasthAmAM buddhipUrvaka karmo zrutazakti hoya che, ne upalI avasthAmAM asaMmeharUpa karmo hoya che. eTale kula yogI sivAya anyane A jJAnapUrvaka karmone asaMbhava kahyo. ane kulayogIone Ano saMbhava kahyo, tenuM kAraNa paNa teone zrutazaktine samAveza hoya che, ane tethI karIne anubaMdhaphalapaNuM hoya che, te che. A zrutazakti amRtazakti jevI che. e na hoya te mukhya evuM kulagIpaNuM hotuM nathI. amRta jema marelAne ke mUrzitane jIvADe che, sajIvana kare che, amara kare che, tema amRta samI A zrutazakti paNa mahAmahathI mRtaprAya athavA mUcchita banelA jIvane jIvADe che, sajIvana kare che, paramArthamaya bhAva-jIvana bakSe che, ane kSaNa kSaNa bhayaMkara bhAva-maraNamAMthI ugArI amRtatva Ape che. A saMjIvanI jevI parama amRtasvarUpa zrutazaktino samAvezathI arthAt samyaka aMtaHpravezathI, daDha bhAvaraMgathI mukhya evuM kulagIpaNuM prApta thAya che. "jinavara vacana amRta anusariye, tattvaramaNa Adariye re, dravya bhAva Azrava parahariye, devacaMdra pada variye re....prabhu aMtarajAmI." zrI devacaMdrajI vacanAmRta vItarAganA, parama zAMtarasa mULa auSadha je bhavaraganA, kAyarane pratikULa."-zrImad rAjacaMdrajI Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (388) gadaSTisamuccaya ane AvI A amRta samANI zrutazaktinA mahAprabhAvathI anubaMdha phla prApta thAya che, eTale ke uttarottara adhikAdhika zubha phalaparaMparA sAMpaDe che; eka zubha phala bIjA vadhAre zubha phalanuM kAraNa thAya che, ema ne ema zubha phalanI saMkalanA atUTapaNe- akhaMDapaNe cAlyA kare che, yAvat parama bhakSaphaLa prApta thAya che. Ama zrutazaktinA prabhAve kulogIone tAtvika anubaMdha thayA kare che, tethI ja A jJAnapUrvaka karmo teone muktiaMgarUpa thaI paDe che. Ama kulagIonuM anuSThAna anubaMdha phalavALuM hoya che, kAraNa ke te anubaMdhazuddha hoya che. A barAbara samajavA mATe traNa prakAranA anuSThAnanuM svarUpa samajavA yogya che. anuSThAna traNa prakAranuM kahyuM cheH (1) viSayazuddha, (2) trividha anuSThAna svarUpazuddha, (3) anubaMdha zuddha. A traNa anuSThAnanuM uttarottara ane tenuM phala pradhAnapaNuM che. (1) temAM muktine arthe-mane mukti maLaze ema mugdhapaNe-bhoLA bhAve mAnIne je bhRgupata Adi paNa karavAmAM Ave che, te viSayazuddha anuSThAna che. ane te muktinA leza upAdeyabhAvathI zubha kahyuM che, paNa atyaMta sAvadyarUpa5Nane (pAparUpa paNAne) lIdhe te svarUpathI zuddha nathI. (2) svarUpa. zuddha anuSThAna te kadaSTithI vyavasthita evA yAdi ja che, arthAt tAtvika svarUpa samajyA vinA je ahiMsA-satya vagere yama Adi laukika rIte-zUla lekarUDhi pramANe karavAmAM Ave che, te svarUpazuddha anuSThAna che. paNa te yathAzAstra nathI, zAstra anusAra nathI, kAraNa ke samyak jJAna-zraddhAna Adine abhAva che. A anuSThAna svarUpathI te zuddha che, paNa vidhithI zuddha nathI. (3) je anubaMdha zuddha anuSThAna che te A yAdi ja che, paNa te tatvasaMvedanathI anugata hoya che, samyak tatvaparijJAnathI yukta hoya che, tattvanI barAbara samajaNavALuM hoya che, tathA prazAMta-niSkaSAya vRttivaDe karIne te sarvatra atyaMtapaNe utsukatA rahita hoya che. A anubaMdhazuddha anuSThAna svarUpathI ane vidhithI paNa zuddha hoya che. "tRtIyamapyadaH kintu tattvasaMvedanAnugam / prazAMtavRA sarvatra daDhapauTurnatam " -zrI gabiMdu A traNenuM phaLa anukrame A pramANe cheH- (1) viSayazuddha anuSThAnathI daSavirAma thato nathI, arthAt mokSalAbhane bAdhaka e deSa dUra thatuM nathI. kAraNa ke tamasanuMajJAna aMdhakAranuM bAhulya-prabalapaNuM che, tethI ja AvI AtmaghAtarUpa kumati sUjhe che. (2) svarUpazuddha anuSThAnathI doSa dUra te thAya che, paNa ekAMta anubaMdhathI dUra thato nathI. bhasma karAyelA deDakAnA cUrNane je nAza karavAmAM AvyuM hoya te temAMthI deDakAnI utpatti na thAya, paNa atre to tenI jema doSano sAnubaMdha nAza thatuM nathI ke jethI bIjA bhAvi Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprAtRSTi : vividha anuSThAna ane tenu phaLa (389) doSa na upaje. doSa dUra tA thAya che, paNa dUra thavAnI paraMparA cAlu rahetI nathI. eka doSa dUra thAya tyAM khIjA ubhA ja che. AMdhaLA varSe ne pADA cAve' enA jevI paristhiti thAya che ! kAraNa ke temAM gurulAghava-ci'tAdi niyamathI heAtA nathI; arthAt guNa--doSanA gurulaghubhAvanA pramANanuM bhAna atra hetu nathI. eTale Ajane ene bAhya--mapradhAna mAne che, kAraNa ke te aMdarakhAnethI meluM che, malina che, ane duSTa rAjAnA purane suMdara killAnA yatna jevu te che. kidyAthI bahAranA AkramaNa sAme rakSaNa maLe che, paNa aMdarakhAnethI rAjA ja peAte prajAne lUTIne pIDe che ! tyAMnI prajAnI AbAdI kema thAya tema A svarUpazuddha anuSThAnamAM bAhya doSane abhAva chatAM, adarakhAnethI A kurAjA jevA tattvajJAnarahita puruSanA ajJAna doSane lIdhe guNavRddhi thatI nathI. (3) trIjAthI doSaviMgamax thAya che, doSa dUra thAya che, ane niyamathI te sAnubaMdha hoya che, arthAt doSa dUra thavAnI para`parA cAlyA kare che, eka pachI eka doSa dUra thavAnuM anusa MdhAna cAlu rahe che. A doSavigamane gharanI Adya bhUmikAnA AraMbha sAthe sarakhAvavAmAM AvyA che. gharane pAye majabUta hAya, tA tenA upara mALanA mALa uparAupara caNI zakAya che, tema A anuSThAnamAM uttarAttara doSa dUra thavAneA anuSadha thayA ja kare che. Avu A anuSThAna gurulAghava ci'tAthI yukta hAi, guNadoSanA pramANanA kharAkhara bhAnavALuM hAI, tevu anubaMdhavALu udAra phala Ape che. ethI karIne atre sarvaya pravRtti sadaiva mahAdayavALI hAya che. Avu. A anuSaMdhazuddha anuSThAna kulayeAgIone hAvAthI teone sAnuadha phya prApti hAya che. * asaMmohasamutthAni tvekAntaparizuddhitaH / nirvANa phaladAnyAzu bhavAtItArthayAyinAm // 126 // ekAMte parizuddhithI, asa mAharUpa ka; bhavAtIta a gAmine, zIghra dIe zivaza 126. vRtti:-asaMmochtamutthAni-asa mAhathI uddabhavelA, mathAkta asamAharUpa nikha dhana-kAraNavALA, te ja karyuM tu--teA, vaLI, hrAnsahita ekAMta parizuddhirUpa kAraNathI,paripAka vaze karIne; zuM ? te ke-nirvALajjAnyANu-zIghra nirvANu phUla denArA che. kAne ? te mATe kahyuM-mavAsItArthayAyinAm-sa sArAtIta atha pratye gamana karanArAone, eTale sammak- parata vavekIne--para tattva jANanArAone ema a che. * " tRtIyAddoSavigamaH sAnubaMdho niyogataH / gRhAdyabhUmikA pAtatulyaH kaizcidudAhRtaH // etada kaladaM gurulAghavacitayA / ataH pravRttiH sarvaiva sadaiva hi mahodayA " // --(AdhAra mATe jue) yAgabiMdu Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (390) gadaSTisamuccaya a:-- ane asa'mAhathI upajatA evA te ja karmI, ekAMta parizuddhine lIdhe, sasArAtIta-para atha pratye gamana karanArAone (paratattvavedIene) zIghra nirvANu phela denArA hAya che. vivecana asamAhathI upajelA evA karmI, ekAMta parizuddhine lIdhe, bhavAtIta-sa'sArAtIta a gAmIone zIghra nirvANu la ApanArA evA hAya che. uparamAM kahyA pramANe sadanuSThAna sahita je jJAna te asa mAha kahevAya che. evA asaMmAhathI eTale ke saanuSThAnayukta jJAnathI je karmo karavAmAM Ave che, te zIghra nirvANuphala Ape che; emAM kALakSepa ke vilakha thatA nathI, kAraNa asaMmeAha ka ke atre ekAMta pazuiddhi hAya che, paripAkavaze karIne sarvathA zuddhi zIghra mAsadAyI hoya che jema suvaNune agnithI tapAvatAM tapAvatAM melarUpa azuddhi dUra thatI jAya che ne chevaTe paripAka thatAM zuddha suvaNuM uttIrNa thAya che. tema atre paNa yAgAnalathI tapAvatAM tapAvatAM AtmAnI kamalarUpa azuddhi dUra thatI jAya che, ane chevaTe zuddhine paripAka thatAM zuddha AtmArUpa suvaNu ja niSpanna thAya che. ane Ama jyAre AtmAnI ekAMta parizuddhi thai, eTale pachI meAkSalane AvatAM vAra zI ? AtmA zuddhopayeAgavata thayA eTale mekSa hatheLImAM ja che, kAraNa ke 'jex zuddopayeAgavaMta che tenA AvaraNa-aMtarAya ne meharaja dUra thai jatAM, te svayameva pragaTa AtmArUpa-svayaMbhU thai, jJeyamAtranA pArane pAme che, arthAt kevalajJAna pAme che. ' te A prakAre:- je caitanyapariNAmarUpa lakSaNavALA upayeAgavaDe karIne yathAzakti vizuddha thaIne varte che, tenI viziSTa vizuddhi zakti pade pade ubheda pAmatI jAya che--khUlatI jAya che. eTale tenI anAdinI madhAyelI ati deDha mAhagraMthi udbhagrathita thAya che--ukelAI jAya che, ane te atyaMta nirvikAra caitanyarUpa thAya che. eTale pachI tenA samasta jJAnAvaraNu, danAvaraNa ne aMtarAya sarvathA dUra thAya che. ane Ama nipratiSa-apratihata Atmazakti ulrasita thatAM, svayameva pragaTa AtmArUpa thai jJeyamAtranA atane pAme che, ' kevalajJAna pAme che. Ama uyeAganI ekAMta parizuddhi thakI yAvat mekSa prApta thAya che. * " uvaogavisuddho jo vigadAvaraNaMtarAyamoharao / mUro sayamevAvA jJAti para geyamULa / / " zrI kuMda dAcArya kRta pravacanasAra, (6 'yo hi nAma caitanyapariNAmalakSaNenopayogena yathAzakti vizuddho bhUtvA vartate sa khalu pratipada mudbhidyamAnaviziSTa vizuddhizaktirudranthitAsaMsAra baddhadRDha tara mohapranthitayAtyantanirvikAra caitanyo nirasta - samastajJAna darzanAvaraNAntarAyo niH praghativijRmbhitAtmazaktizca svayameva bhUto jJeyatvamApannAnA mantamavApnoti / " --zrI amRtacaMdrAcAryajIkRta pravacanasAravRtti. * Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprAdaSTi : asameha kama nu' phala zIghra meAkSa (391) AvA zIdhra meAkSaphala ApanArA asamAha karyAM kAne heya che? te mATe atra kahyuM ke-'bhavAtIta agAmIone,' eTale sa'sArathI atIta-para evA a` pratye gamana karanArAone, samyak para tattvane jANanArA para tattvavedIene A asamAha karmI hoya che ema tAtpaya che. jene A para tattvanI gama-samajaNa paDe che, tee ja A para tattva pratye gamana karanArA hAya che. Ama anukrame buddhikriyAnu phUla sa'sAra che, jJAnakriyAnu kUla muktinA aMgarUpa cheparaparAe mukti che, ane asamAha kriyAnu la zIghra avila'khapaNe mAkSa che, anaMtara mukti che. " buddhikriyA bhavala dIejI, jJAnakriyA zivaaMga; asaMmeAha kikriyA dvIejI, zIghra mugatila ca'ga. mana0 trividha medhanA sAra sa MkSepa AzayanA--abhiprAyanA bhede karIne lamAM bheda paDe che. ane AzayanA bheda rAgAdinI taratamatAthI, temaja buddhi-jJAna-asa meharUpa medhanA kAraNabhedathI paDe che. meSa traNa prakAraneA heAya che-buddhirUpa, jJAnarUpa ane asamAharUpa. A medhanA bhedathI sa jIvAnA sarvakarmAnA prakAramAM bheda paDe che. (1) iMdriyanA AlaMbane upajatA edha te buddhi' kahevAya che (2) zrutanA-zAstranA AdhAre upajatA medha te 'jJAna' kahevAya che. (3) ane sadanuSThAnayukta jJAna te 'asamAha' rUpa beSa kahevAya che; te beSa ja sarvAMtkRSTa hAi 'dharAja' kahevAya che. jemakeyAtrALune dekhI tIthe javAnI buddhi thAya, te buddhi che; tIrthayAtrAnI vidhinuM vijJAna, te jJAna che; ane tI yAtrAnI vidhinA vijJAna pramANe tIrthaMgamana- tItha krasaNa te asamAhu che. 'A ratna che' evuM ratnanu sAmAnya jANapaNuM te buddhinuM udAharaNa che; Agama AdhAre A ratnanuM A svarUpa che ema jANavuM te jJAnanuM udAharaNa che; ane te jJAnagarbhitapaNe jJAnathI te ratnanuM svarUpa eLakhI te ratnanI prApti Adi thavI te asamAhanu' samyak sAdhaka udAharaNa che. kriyAmAM Adara, prIti, avighna, sa'pattiprApti, jijJAsA, ane tanasevA tana anugraha,--e sadanuSThAnanA lakSaNu che. . -zrI ceA. 6. sa. 4-18 temAM (1) prANIonA sAmAnyapaNe sarvedha buddhipUrvadka karmAM- iMdriyajanya khAdhavALA karyAM te vipAkavirasa hAi tenu' phala pariNAma sa`sAra che. (2) kulayeAgIenA sarva karmAM jJAnapUrvaka eTale ke zruta-zAsrane anusaranArA haiAya che, ane zAstranuM sAmarthya amRta jevu che, tethI uttarAttara uttama paraMparA sAMpaDe che. mATe zAstrAnugAmI evA kulayeAgInA kama' muktinA aMgarUpa che, paraMparAe muktinA kAraNarUpa thai paDe che. (3) ane sa'sArAtIta Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (392) gidaSTisamuccaya saMsArathI para evA para tatva pratye gamana karanArA paramArthavettAonA je karmo che te amehijanya hoya che. eTale ekAMte-nirbheLapaNe parizuddhivALA heI, teonuM phala zIdhraavilaMbe mukti che, anaMtara mukti che. vividha bedhanuM keSTaka : 9 sAna asaMmoha lakSaNa Idriya AzrayI AgamapUrvaka saranuSThAna yukta jJAna. kriyA Adara, prIti, aviLa, saMpatti prApti, jijJAsA, tajai sevA, tenA anugraha ratnanI prApti Adi udAharaNa ratnanuM sAmAnya jANapaNuM AgamathI ratnanuM jJAna pAtra kula yogIo savo bhavAtIta athagAmI. * sAmAnyathI sarva prANI. vipAkavirasapaNe ekAMta parizuddhi, viriSTa pariNAma amRtasamI zrutazakitathI sAnubaMdha phalapaNuM mukti aMga-paraMparAe kula saMsAra zIgha mukita-anaMtara mokSa [ rUti guddhijJAnArjamovarmAntarAdhi: ] paraMtasvagAmIne eka ja zamaparAyaNu mArga eonuM ja (bhavAtIta arthagAmInuM ) lakSaNa kahe che- prAkRteSviha bhAveSu yeSAM ceto nirutsukam / bhavabhogaviraktAste bhavAtItArthayAyinaH // 127 // vRttiH-provi6 mApu-ahIM prAkRtabhAvo pratye, buddhimAM jenuM paryAvasAna che evA zabdAdi bhAvamAM, (A zabdAdi bhAvo chevaTe budimAM samAya che, addhijanma bhAvo che temAM ), ceSAM reto nikaraNaw-jeenuM citta nirutsuka che,-ni:saMgatAnA samAvezane lIdhe, mAmo vivArebhavabhegathI virakta evA teo, saMsAranA bhegathI virakta e svarUpavALA (evaMbhUta) te jIva mukta jevA, mAnItArthatharina - " bhavAtItaarthagAmI " kahevAya che,-bhavamAM cittanA asaMsparzane lIdhe. (saMsAramAM tenuM citta sparzatuM nathI-lepAtuM nathI, tethI karIne). Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAhari: " bhavAtIta athagAmI" bhavabhAgavirakta (393) prAkRta bhAvomAM ahIM, nirutsuka sa citta; bhavAtIta arthagAmi te, bhavabhegamAM virakta. 127 artha:-ahIM prAkRta bhAve pratye jeenuM citta nirutsuka (utsukatA rahita) hoya che, te vibhAgathI virakta thayelAo, bhavAtIta arthagAmI che. vivecana uparamAM bhavAtIta arthagAmI evA mahAmumukSu kahyA, te koNa ne kevA hoya ? tenuM lakSaNa ahIM spaSTa kahyuM che. ahIM zabdAdi viSayarUpa prAkRta bhAmAM jeonuM citta utsuktA rahita hoya che, te sAMsArika bhegathI virakta jane bhavAtItaarthagAmI che. prAkRta bhAve eTale buddhimAM jenuM paryAvasAna che evA zabdAdi bhAve. prAkRta eTale prakRtine vikAra, pudgalane vikAra. zabdAdi viSaye prAkRta bhAva che arthAt jaDa prakRtinA vikArarUpa che, pudgalanA vikArarUpa che; ane te buddhimAM paryamumukSu bhavabhoga vasAna pAme che, chevaTe buddhimAM samAya che, arthAt buddhigamya bhAva che. virakta AvA A zabdAdi viSarUpa prAkRta bhAvomAM jeenuM citta anA saktapaNAne lIdhe utsukatA vinAnuM hoya che, te bhavabhegathI virakta thayelA jane "bhavAtIta arthagAmI' kahevAya che. zabdAdi viSayomAM teo rAcatA nathI, Asakta thatA nathI, viSayomAMthI tenuM citta UThI gayuM che, sAMsArika bhega teone dIThA gamatA nathI, eTale bhavabhogathI virakta-sAco aMtaraMga vairAgya pAmelA A jIve kharekharA "bhavAtIta arthagAmI" che. kAraNa ke te mahAnubhAva mahAtmAonuM citta bhavamAM-saMsAramAM spardhAtuM nathI, lepatuM nathI, askRSTa rahe che, jaLa-kamaLavat alipta rahe che. vividha svapna-iMdrajAla jevI pudgalaracanA teone kAramI-akArI lAge che, ane jagatanI eTharUpa te pudgala viSayanuM sevana karavuM te tevA parama vairAgyavaMta sAcA saMgaraMgI mahAtmAone AMkha pAse retI upaDAvavA jevuM atyaMta, asahyA lAge che. dAkhalA tarIke paramatattvajJa zrImad rAjacaMdrajIe pitAnA svAnubhavadugAra kADhayA che ke joke amArUM citta netra jevuM che; netrane viSe bIjA avayavanI peThe eka rajaNa paNu sahana thaI zake nahIM. bIjA avayavarUpa anya citta che. amane varte che evuM je citta te netrarUpa che. tene viSe vANInuM uThavuM, samajAvavuM, A karavuM athavA A na karavuM, evI vicAraNA karavI te mAMDamAMDa bane che x x kAraNake AMkhanI pAse jamInanI retI upaDAvavAnuM kArya thavArUpa thAya che." -zrImad rAjacaMdra, patraka 313 (385) Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (394) yogadaSTisamucaya AvA parama utkRSTa vairAgyavaMta saMvegaraMgI sAcA pariNata-bhAvitAtmAo buddhiphaLarUpa zabdAdi viSayamAM-prAkRta bhAvomAM kema rAce ? A prAkRta bhAvamAM te sAmAnya prAkRta jane ja rAce, pudgalAnaMdI bhavAbhinaMdI cha ja Asakta thAya; paNa sAcA aMtaraMga vairAgyavAna mumukSu che kadI paNa utkaMThA dharAve nahi, Asakta thAya nahiM. AvA vairAgyavAsita AtmA, sAcA "vairAgIo" ja saMsArathI para evA artha--tatva pratye gamana karanArA che, para tattvane jANanArA ne pAmanArA hoya che. kAraNake saMsAramAM rahyA chatAM, te mahAnubhAva mahAtmAonuM citta saMsArI bhAvone-vAsanAne lezamAtra sparzatuM nathI. tethI teo mukta jevA che, deha chatAM nirvANa pAmelA che, jIvanmukta che. " mohabhAva kSaya hoya jyAM, athavA hoya prazAMta te kahiye jJAnI dazA, bAkI bIjI brAMta. sakala jagat te eThavat, athavA svapna samAna, te kahiye jJAnidazA, bAkI vAcAjJAna." -zrImad rAjacaMdrapraNIta zrI Atmasiddhi eka eva tu mArgo'pi teSAM zamaparAyaNaH / avasthAbhedabhede'pi jaladhau tIramArgavat // 128 // eka ja hoya tehane, prazamaparAyaNa mArga avasthAbheda chatAM yathA, sAgaramAM tIramArga, 128. artha--ane teone zamaparAyaNa mAga paNa, avasthAbhedane bheda chatAM, eka ja che, samudramAM tIramAganI kAMThAnA mArganI jema. vivecana ane evA te bhavAtItaarthagAmIone eTale ke paramatattvavedIono mArga paNa, avasthAbhedane bheda chatAM, eka ja che, sAgaramAM tIramAganI-kAMThAnA mArganI peThe. uparamAM jenuM spaSTa lakSaNa kahyuM, evA sAcA bhavavirakta vairAgyavAsita saMvegI kRtti-% va tu mADaji-ane mArga paNa eka ja, cittavizuddhirUpa lakSaNavALA mArga paNa eka ja che, teSAMteone, eTale ke, bhavAtIta arthagAmIone, rAmaparAyaNaH-zamaparAyaNa, zamanika, avameDiji-avasthAbhedane bheda chatAM, guNasthAnakanA bhedanI apekSAe, (temanI dazAne bheda chatAM), dhau tIbhAvatu-samudranI bAbatamAM tIramAganI jema, e daSTAMta che. ane ahIM te samadrathI dara-nikaTapaNu AdinA bhethI avasthAbhera hoya che. ( samudranA kAMThAnA mArga te tIramArga che. temAM kAI dUra hoya, keI nikaTa hoya, ema bheda chatAM te badhAya "tIrabhAga ja che.) Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTi : mumukSune eka ja zamaparAyaNa zAMtimAga (35) mumukSano mumukSu AtmAo bhavAtIta arthagAmI athavA paratatvavedI kahevAya che. mArga eka ja ane teone cittavizuddhirUpa lakSaNavALo mArga paNa eka ja che, keIpaNa prakAre cittavizuddhi karI, AtmAne zuddha kare, e ja mArga che. ane te eka ja che, temAM kaI paNa bheda nathI. zrImad rAjacaMdrajInuM kokIrNa vacanAmRta che ke - mokSa kahyo nija zuddhatA, te pAme te paMtha; samajAvya saMkSepamAM, sakaLa mAga nigraMtha."-zrI Atmasiddhi mekSane eka ja zamaparAyaNu mArga-zAMtimArga ane A mAga zamaparAyaNa che-zamaniSTha cheH (1) zama eTale niSkaSAya AtmapariNati, rAgadveSa rahitapaNuM, samabhAva. "meha-kSebharahita je AtmAne pariNAma te samajha kahevAya che." A mArgamAM zamanI prApti karavI, zamaparAyaNa thavuM, e ja eka niSThA che-chevaTanI nitAMta sthiti che, e ja aMtima sAdhya che. (2) athavA zama eTale sAmya; yathAvasthita AtmaguNane pAmavuM-jema che tema AtmaguNanI samAna thavuM te sAmya che. je sAmya che te dharma che, ane "vattharaNAvo cho e lakSaNa pramANe vastuno svabhAva te dhama che. A dharma che te cAritra che, ane cAritra eTale " hare vAritra' e lakSaNa pramANe svarUpamAM caravuM, AtmasvarUpamAM vattavuM, te cAritra che. Ama cAritra dharma, sAmya, sama, zama e zabdo samAnArthavAcaka che. tAtparya ke sAmyamAM arthAta sahaja AtmasvarUpamAM sthiti prApta karavA tatpara thavuM e ja zamaniSTha mArga che. (3) athavA zama eTale zAMti. krodha, mAna, mAyA, lebha, rAga, dveSa, meha AdinI zAMti thavI te zama che. parabhAvathI virAma pAmI AtmabhAvamAM AvavuM tenuM nAma zAMti che, ane te ja zamaniSTha mArga athavA zAMti mArga che. A zAMtimArganuM zAMtimArga atyaMta hRdayaMgama svarUpa mahAjJAnI yogIzvara zrImAna AnaMdaghanajIe zrI zAMtinAthajInA stavanamAM saMkSepamAM pradarzita karyuM che. temAM zrI AnaMdaghanajI bhagavAnane sAkSAt hAjarAhajUra dekhatA hoya ema temanI sAthe goSThivArtAlApa karatAM pUche che - zAMtijina ! eka muja vinati, suNe tribhuvana rAya re, zAMti svarUpa kima jANIe? kahe kima mana parakhAya re ?..zAMti." x " nahiraM hindu dharmo no ko so sori viho ! mohakkhohavihINo pariNAmo appaNo hu smo||" -zrI kuMdakuMdAcAryapraNIta zrI pravacanasAra Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAgapTisamuccaya tyAre bhagavAna tene javAba Ape che ke jene AvA praznano avakAza che evA he AnaMdaghana ! hArA AtmAne dhanya che ! tuM manamAM dhIraja dharIne sAMbhaLa! huM tane zAMtisvarUpa jema pratibhAsyuM che tema kahuM chuM: "dhanya tuM Atama jehane, e prazna avakAza re; dhIraja mana dharI sAMbhaLo, kahuM zAMti pratibhAsa re...zAMti." 1. avizuddha ne suvizuddha je je bhAvo bhagavAna jinavare-parama vItarAgadeve kahyA che, te temaja atithya athavuM atyaMta sAcA jANIne sahe, zraddha, daDha AtmapratItithI mAnya kare, te zAMtipadanI prathama sevA che, zAMtimArganuM prathama pada-pagathiyuM che. 2, ane AgamanA paramArtha rahasyane dhAraNa karanArA, samyakatvavata arthAt AtmajJAnI, sArabhUta evI saMvara kiyA karanArA, jJAnIonA sanAtana mokSamArganA saMpradAyane anusaranArA, sadAya avaMcaka, sarvathA Aju-sarala, ane zuddha AtmAnubhavanA AdhArarUpa, evA sadagurunuM je sevana te zAMtipadanI sevAnuM parama avalaMbana che. temaja anya paNa zuddha AlaMbana AdaravA ne bIjI badhI ja jAla choDI devI, tathA sarva tAmasI vRttio pariharI suMdara sAtvikI vRttio bhajavI e zAMti svarUpane pAmavAne mArga che. "bhAva avizuddha suvizuddha je, kahyA jinavara deva re; te tema avita sahe, prathama e zAMtipada seva re..zAMti Agamadhara guru samakitI, kiriyA saMvara sAra re; saMpradAyI avaMcaka sadA, zuci anubhava AdhAra re....zAMti zuddha AlaMbana Adare, tajI avara jaMjAla re; tAmasI vRtti savi pariharI, bhaje sAtvikI zAla re...zAMti." 3. temaja jemAM phalane visaMvAda che nahi, acUkapaNe je ISTa mikSaphala Ape ja che, jemAM zabda che te barAbara artha sAthe saMbaMdha-sumeLa dharAve che, arthAt zabdanaye kharekhara paramArtha arthamAM te te sat sAdhana sevAya che-praye jAya che, ane jemAM sakala nayavAda vyApI rahe che, arthAt sarva naya jemAM aviredhI-avisaMvAdIpaNe eka paramArtha sAdhakapaNe pravarte che, evA zivasAdhananI-samyagadarzanAdi mokSasAdhananI saMdhi karavI, evA samyaka makSasAdhana joDavA-prajavA, te zivasvarUpa-mokSasvarUpa parama zAMtimArgane zreSTha upAya che. phala visaMvAda jehamAM nahi, zabda te artha saMbaMdhI re, sakala nayavAda vyApI rahyo, te zivasAdhana saMdhi re....zAMti. " 4. AtmapadArthane virodha na Ave e vidhi-pratiSedha karI, mahAjane rahele e AtmAno grahaNavidhi Adaravo,-e AgamamAM kahelo zAMtimArgane badha-upadeza che. Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ domANi: mekSane zAMtimAga eka ja (37) 5. duSTa jananI saMgati cheDI daI, sugurunA saMtAnanI saMgata karavI, ane muktinA heturUpa yoga-samAdhimaya cittabhAvane bhajavuM, e zAMtine sanmArga che. "vidhi pratiSedha karI AtamA, padAratha avirodha re; grahaNa vidhi mahAjane parigraho, I Agame bedha re... zAMti duSTa jana saMgati pariharI, bhaje suguru saMtAna re, yoga samAdhi citta bhAva je, bhaje mugatinidAna re...zAMti. " 6. mAna-apamAnane samAna jANe, vaMdaka-nidakane sama gaNe, kanaka-pASANane sarakhA mAne, sarva jagatajaMtune sama gaNe, tRNamaNine tulya jANe, mukti-saMsArane sama gaNe,A bhavasAgara taravA mATe naukA samAna zAMtimA che. "mAna-apamAna citta sama gaNe, sama gaNe kanaka pASANa re, vaMdaka nidaka sama gaNe, I hoya te jANa re...zAMti sarva jagajaMtune sama gaNe, sama gaNe tRNa maNi bhAva re; mukti saMsAra bahu sama gaNe, mune bhavajalanidhi nAva re...zAMti." 7, temaja ApaNe AtmabhAva je zuddha cetanAdhAra che, te ja nija parikara (parivAra ) bIjA badhA sAthasaga karatAM sAra che, mATe te zuddha AtmabhAvamAM AvI temAM samAI javuM, e ja zAMtisvarUpa pAmavAne zreSTha upAya che. ApaNe Atama bhAva je, zuddha cetanAdhAra re; - avara savi sAthe sagathI, e nija parikara sAra re...zAMti." ItyAdi prakAre A zamaparAyaNa mArganuM-zAMti mArganuM svarUpa zAstramAM varNavyuM che. "krodhAdika kaSAyonuM samAI javuM, udaya AvelA kakSAmAM maMdatA thavI, vALI levAya tevI AtmadazA thavI athavA anAdi kALanI vRttio samAI javI te zama." - zrImad rAjacaMdra, patrAMka 122 (15) sarva mumukSuo te ja eka zAMtimArgane pAmavAne Irache che, eTale te savane mArga eka ja che. jema sAgarakAMThAnA sarve mArga "tIramArga' che, mATe te eka ja svarUpa che, tema A sarva mumukSuonA mArga paNa "bhava-tIramAga'-mokSamArga mokSane zAMti- che, mATe te eka ja che. pachI bhale avasthAbhedanA bhedane lIdhe keI te mArga eka ja mArganI nikaTa hoya ne kaI dUra hoya. jema sAgaramAM kaI tIramArga kAMThAnI nikaTa hoya, ne kaI dUra hoya, paNa te "tIramAga' ja che; Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (398) gadaSTisamracaya tema kaI mumukSu vasamudranA tIranI-bhavapAranI-mekSanI atyaMta nikaTa hoya, ne kaI dUra hoya, paNa te sarvano mArga te eka ja "mekSamAga' che. Ama guNasthAnakanI apekSAe dazAvizeSa pramANe bhale teomAM dUra-nikaTapaNane bheda hoya, te paNa mekSamArgano te abheda ja che. arthAta te sarva eka akhaMDa abheda parama amRtarasasAgarasvarUpa mokSamArganA bhakto-ArAdhaka-upAsako che, sAdharmika baMdhuo che. mokSanA mArga be nathI. je je puruSo mekSarUpa parama zAMtine bhUtakALe pAmyA, te te saghaLA eka ja mArgathI pAmyA che. vartamAna kALe paNa tethI ja pAme che; bhaviSyakALe paNa tethI ja pAmaze. te mArgamAM matabheda nathI, asaraLatA nathI, unmattatA nathI, bhedabheda nathI, mAnyAmAnya nathI. te saraLa mArga che, te samAdhi mArga che, tathA te sthira mArga che. ane svAbhAvika zAMtisvarUpa che. sarva kALe te mArganuM hovApaNuM che. e mArganA mane pAmyA vinA ke bhUtakALe mokSa pAmyA nathI, vartamAnakALe pAmatA nathI, ane bhaviSyakALa pAmaze nahI. zrI jine sahastragame kriyAo ane sahasaMgame upadeza e eka ja mArga ApavA mATe kahyAM che. ane te mAgane arthe te kriyAo ane upadeza grahaNa thAya to saphaLa che, ane e mAgane bhUlI jaI te kriyAo ane te upadeza grahaNa thAya te te sau niSphaLa che. zrI mahAvIra je vATethI taryA te vATethI zrI kRSNa taraze. je vATethI zrI kRSNa taraze te vATethI zrI mahAvIra taryA che. e vATa game tyAM beThAM, game te kALe, game te zreNImAM, game te yogamAM jyAre pAmaze, tyAre te pavitra, zAzvata, satpadanA anaMta atIndriya sukhane anubhava thaze. te vATa sarva sthaLe saMbhavita che." ItyAdi. -zrImad rAjacaMdra, patrAMka 32 (54) para tattvanA sthAnanI icchAthI kahe che- saMsArAtItatatvaM tu paraM nirvANasaMjJitam / taddhayekameva niyamAcchabdabhede'pi tattvataH // 129 // bhavAtIta para tava te, nirvANa kahevAya; tatvathI eka ja teha che, zabda bheda chatAMya. 129 vRtti -saMtAyAtItatattva tu-ane saMsArAtIta tatva te, zuM ? te ke--5ra, pradhAna, nircALaNaNitamananirvANa nAmanuM che, nirvANa saMjJA enI upajI che eTalA mATe. ta neva-te nizcaye eka ja sAmAnyathI che, niyama-niyamathI, niyame karIne, rAmeDaji-zabdabheda (jenuM lakSaNa kahevAmAM Ave che.) chatAM, tavatatattvathI, paramArthathI. Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daSTi paraMtatva tirthI ne tenA anyUtha nAma (39) artha -ane saMsArAtIta tava te "nirvANa' saMjJAthI oLakhAtuM evuM para tattva che ane te te zabdabheda chatAM tatvathI niyame karIne eka ja che. vivecana uparamAM je saMsArAtIta-saMsArathI para evuM para tattva kahyuM, te zuM ? tenuM ahIM spaSTIkaraNa karyuM che-te para tatva nirvANu" evI saMjJAthI oLakhAya che. ane te te sAmAnyathI niyame karIne eka ja che. nIce kahevAmAM Ave che e zabdabheda chatAM tatvathI-paramArthathI te nirvANa tatva eka ja che. game te nAme oLakhavAmAM Ave, paNa parama evA te nirvANa tatvamAM kaI bheda che ja nahiM. te tatvathI para kaI che nahiM ne sarvathI para te che, teTalA mATe te "paraM tattva che. karmarUpa tela khUTI javAthI saMsArarUpa dI tyAM bUjhAI jAya che-nirvANa pAme che, teTalA mATe te tatvane nirvANu nAma ghaTe che. sadAzivaH paraM brahma siddhAtmA tathAteti ca / zabdaistaducyate'nvarthAdekamevaivamAdibhiH // 130 // sadAziva para brahma ne, siddhAtma tathAtA ya; Adi zabda avarthathI, eka ja teha kathAya, 130 artha-sadAziva, parabrahma, siddhAtmA, tathAtA, ItyAdi zabdothI te oLakhAya che; te anvarthathI (zabdanA barAbara athe pramANe) eka ja che. vRttiH-sArava -sadAziva, eTale sarvakALa ziva, kadI 5Na aziva nahiM te,-trikAla pariddhi thakI sarva azivanA abhAvane lIdhe -parama, pradhAna, trahma-brahma tathA prakAre buhA ane bUkavaDe karIne sadbhAvanuM avalaMbanapaNuM hovAthI, siddhAramA-siddha AtmA, kRtakRtya AtmA, niSThitA ema artha che, tathati ja-ane tathAtA, AkAla eTale sarvakAla tathAbhAvathI, sadAkAla tevA prakArane bhAva hovAne lIdhe, "tathAtA' kahevAya che. kahyuM che ke " upAdAnanimittAbhyAmadhi kAritvatA dhruvA / sarvakAlaM tathAbhAvAttathAtetyabhidhIyate // visaMyogAtmikA ceyaM triduHkhaparivarjitA / bhUtakoTiH parAtyantaM bhUtArthaphaladeti ca // athAta-upAdAna ne nimittathI tenA adhikAritvatA dhruva che, ane sarvakAla tathAbhAvane lIdhe te "tathAtA" ema kahevAya che ane A adhikAritvatA tathAtA visaMgasvarUpa ne traNa prakAranA duHkhathI parivarjita-sarvathA rahita evI che; te parA bhUtakeTi che, ane atyaMta bhUtAtha phUla denArI che. ItyAdi za.-zabdathI, tatta-te nirvANa, utte-kahevAya che, oLakhAya che, avata-antarthathI, arthane anusaratA, zabdanA yathArtha artha pramANe, ukta nItithI, meva-te eka ja hoI, vANimiHe Adi zrabdothI. Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (400) dhogaTisasurAya vivecana " zabda bheda jhaghaDo kiche, je paramAratha eka; kaho gaMgA kahe suranadIjI, vastu phire nahi eka.manamehana"--zrI. i. sa. 4-21 te parama "nivaNa" nAmanA tatvane je jude jude nAme oLakhavAmAM Ave che, tene paramArtha jotAM kAMI arthabheda nathI. te bhinna bhinna nAmomAMthI keTalAka atra batAvyA che : (1) sadAziva, (2) parabrahma, (3) siddhAtmA (4) tathAtA. paramArthathI te nAmanuM ekapaNuM A prakAre- sadAziva-kaI tene "sadAziva" kahe che. A 'sadAziva' eTale sadAya ziva, sarvakALa ziva, kadI paNa aziva nahiM te. traNe kALane viSe sarvathA parizuddhi vaDe karIne sarva azivana-akalyANanA abhAvane lIdhe Ane "sadAziva' nAma barAbara ghaTe che. kAraNa ke zuddha sahajAnmasvarUpa hovAthI, A "nirvANu' sadA zivasvarUpa-kalyANusvarUpamaMgalasvarUpa che, sarva kalyANanuM-maMgalanuM dhAma che, zaMkara svarUpa arthAt zama-Atmasukhakara svarUpa che. "zivazaMkara jagadIzvarU re, cidAnaMda bhagavAna....lalanA " zrI AnaMdaghanajI parabrahma-vaLI e "parabrahma" nAmathI oLakhAya che. paraM eTale parama, pradhAna. ane tathA prakAre bRhattva-bRhakatvathI sadbhAva avalaMbanapaNane lIdhe te "brahma' che. bRhattva eTale jagatamAM anya koI paNa vastu karatAM jenuM bRhatapaNu-mahatapaNuM che te brA. athavA bRhakatva eTale AtmaguNanuM atyaMta vRddhigatapaNuM-atyaMta puSTapaNuM jyAM vase che te brahma. AvA bRhattva-bRhaka7 vaDe karIne jyAM AtmasvarUpanA sadbhAvanuM avalaMbana che, arthAt jyAM zuddha sahajAnmasvarUpanuM vidyamAnapaNuM vate che, je sahajAnmasvarUpa che, te 'para brahma' che. brahama zabda vRdu-Dho (vadhavuM, to grow) e uparathI thayo che, ema manAya che. ane e rIte jotAM vizvanI vRddhina, vizvanA vikAsane jethI khulAso thaI zake che, rahasya samajAya che, e Antara tattvanuM nAma "brA" che. x x paNa brahma zabdanI eka bIjI vyutpatti-je pUrvanA jeTalI ja prAcIna che-te vicAratAM nivizeSa svarUpa paNa phalita thaI zake che. ati prAcIna samayathI-pha saMhitAnA samayathI-gRta zabda vizALa, hoTuM, anavacchinna e arthamAM vaparAya che, ane e zabda graha zabdane sahetara che, tethI trahma eTale anAvacchinna vastutattva ema artha paNa nIkaLe che. " -pro. AnaMdazaMkara bApubhAI dhruva Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTi : eka nirvANu tattvanA avayA nAma (401) siddhAtmA--tene siddhAtmA nAma paNa ApavAmAM AvyuM che. jenA AtmA siddha che, jeNe zuddha Atmasiddhi prApta karI che te siddhAtmA. jeneA AtmA kRtakRtya che, jene kAMI kabya avazeSa rahyuM nathI te siddhAtmA. je niztiA che arthAt jenA sarvAM anI niSThA chevaTanI hada prApta thai che, eTale ke jenA sa atha-prayeAjana siddha thayA che, te siddhAtmA. Ama jeNe zuddha Atma svarUpa siddha karyu che, niSpanna karyu" che, evA sahajAtmasvarUpa svAmI zuddha caitanyamUrtti te siddhAtmA che. "6 'yenAtmA budhyatAtmaiva paratvenaiva cAparam / akSayAnantabodhAya tasmai siddhAtmane namaH // " --zrI pUjyapAdasvAmIjIkRta samAdhizataka, " sakaLa pradeze hA kama abhAvatA, pUrNAnaMda svarUpa; AtamaguNanI hA je saMpUrNatA, siddha svabhAva anUpa ...svAmI svayaM prabhane jAuM bhAmaNe. acaLa akhAdhita hA je niHsaMgatA, paramAtama citrupa; AtamabheAgI hA ramatA nija pade, siddha ramaNu e rUpa ...svAmI --zrI devaca'drujI. tathAtA vaLI kAI tene tathAtA' nAmathI eLakhe che. AkAla eTale ke sarvakAla tathAbhAva vaDe karIne te tathAtA kahevAya che; sadAkALa tathAprakAranA bhAva hAvAne lIdhe te 'tathAtA ' che. jenuM zuddha sahajAtmasvarUpa jema che tema zAzvata varte che, te tathAtA che. te mATe kahyu` che ke upAdAna ne nimittathI tenI adhikAritvatA dhruva che-nizcala che. upAdAna ane nimitta banne tenA hAthamAM che, tene AdhIna che. upAdAna AtmA che ane tene pragaTa karanAra nimitta pazu zuddha AtmA ja che. eTale tenu svarUpanuM adhikArIpaNuM, svAmIpaNuM, IzvarapaNuM;, sattAdhIzapaNuM dhruva che, acala che, kadI na phare evuM che. zuddha sahajAtmasvarUpanuM upAdAna paNa te ja che, ne nimitta paNa te ja che. A tathAtA * visa'cegAtmikA che, ane traNa prakAranA du:khathI parivarjita che. sa anya bhAvane jyAM visayeAga che, arthAt samasta para bhAvane jyAM viyAga thayA che, vizleSa thayeA che, paramANu mAtra paNa kanA jyAM sparzI rahyo nathI, kevala zuddha AtmA ja jyAM varte che, evI A tathAtA visa cAgAtmikA che-visayAgasvarUpa che. ane eTalA mATeja zArIrika, mAnasika ne vAcika duHkhathI, athavA Adhi-vyAdhi-upAdhirUpa trividha Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (42) yogadarisarAya tApathI, athavA AdhyAtmika, Adhidaivika ne Adhibhautika e trividha dukhathI te parivijita che, sarvathA rahita che. saga parihArathI svAmI nija pada lahyuM, zuddha Atmika AnaMdapada saMgrahyuM dhama jaganAthane dharma zuci gAIe." - zrI devacaMdrajI. vaLI A tathAtA parA bhUtakeTi che, ane atyaMtapaNe bhUtArtha phala denArI che. prANIenI-bhUtanI parama keTirUpa--uccatama vargarUpa je che te parA bhUtakeTi che, arthAta je paramAtmasvarUpa che, zuddha sahajAnmasvarUpa che, utkRSTa keTinA AtmA che, te tathAtA che, "jJAnAnaMde he pUraNa pAvane, varajita sakala upAdhi, atIndriya guNagaNamaNi Aga, Ima paramAtama sAdha. sugyAnI ! sumati caraNakaja Atama arapaNa."-zrI AnaMdaghanajI ane te bhUtArtha phala-paramArtha phala ApanAra che, arthAt kharekharUM satya phala, mekSarUpa paramArtha sata phala Ape che. tathAtAnI arthAt zuddha sahajAnmasvarUpa parama prabhujInIparamAtmAnI sevA-bhakti tathAtArUpa nirvANa phala avazya ApanArI che. Ama tathAtAnuM svarUpa anyatra kahyuM che, te zloka zrI haribhadrasUrijIe paNa vRttimAM TAMkela che, tene bhAvArtha atra kaMIka vicAryuM che. - ItyAdi zabdothI te nirvANane anyathathI eTale ke zabdane barAbara anusaratA artha pramANe te te nAma Apela che. e Adi zabdothI oLakhAtuM te nirvANa tatva eka ja che, nAmabheda mAtra che, arthabheda nathI. kAraNa ke zuddha sahajAtmanirvANutatva svarUpa evuM te nirvANa, ApaNe joyuM tema, sadA zivasvarUpa hevAthI eka ja sadAziva che, parama AtmasvarUpa hovAthI parabrahma che, zuddha Atma siddhinA niSpannapaNathI siddhAtmA che, sahajAtmasvarUpapaNe zAzvata sthitithI tathAtA che. ItyAdi ane anusaratA anya anya nAmathI paNa tenuM abheda svarUpa ja pragaTa thAya che, vyakta thAya che tene paramArtha je samaje, te AnaMdaghana avatArane pAme che. ema aneka abhidhA dhare re, anubhavagamya vicAra-lalanA je jANe tehane kare re, AnaMdaghana avatAra...lalanA"-zrI AnaMdaghanajI, te kevuM che? te kahe che - Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImA : nirAbAdha nirAmaya niSkriya paraMtava (407). tallakSaNAvisaMvAdAnnirAbAdhamanAmayam / niSkriyaM ca paraM tattvaM yato janmAdyayogataH // 131 // lakSaNa avisaMvAdathI, nirAbAdha nIroga; ne niSThaya para tava te, janmAdine ayoga. 131 atha-te nirvANunA lakSaNanA avisaMvAdane lIdhe, te parama tatva nirAbAla, nirAmaya ane niSkriya evuM che, kAraNa ke janma Adine ayoga che. vivecana atyAbAdha agAdha, Atamasukha saMgraho ho lAla."-zrI devacaMdrajI, uparamAM je nirvANa tatva kahyuM, ane tenA vAcaka je vividha nAma kahA, tenA lakSaNamAM avisaMvAda che, saMvAda-maLatApaNuM che, temAM visaMvAda-basurApaNuM nathI, tethI karIne te ekasvarUpa che. kAraNa ke-"nirvANa eTale zuM ? (1) nirvANu svarUpa nirvANa eTale bUjhAI javuM, zAMta thaI javuM, nivRtti pAmavI te. jema tela hoya tyAM sudhI dIva baLe che, tela khUTI jAya eTale te tarata bUjhAI jAya che-nirvANa pAme che tema jyAM sudhI karmarUpa tela hoya tyAMsudhI saMsArano dI baLyA kare che, paNa jevuM karmarUpa tela khUTyuM ke tarata te saMsAra-dIpaka bUjhAI jAya che, holavAI jAya che, nirvANa pAme che. Ama jyAM saMsAra-dIpaka bUjhAI jAya chenirvANa pAme che, te pada nirvANapada che. (2) athavA nirvANa eTale zAMti, zAMta thaI javuM te. jyAM sarva saMsArabhAva zAMta thaI jAya che, sarva parabhAva-vibhAva virAma pAme che, te nirvANa che. AtmA jyAM sva svabhAvamAM vizrAMta thAya che, nistaraMga samudranI jema parama zAMta thaI sva sahajAnmasvarUpamAM samAI jAya che, te parama zAMtisvarUpa evuM pada te nirvANa che. (3) athavA jyAM sarva vRttiono saMkSaya thayo che, arthAt sarva saMsAravRttio jyAM nivRtta thaI che, nivRtti pAmI gaI che, ane kevala zuddha AtmasvabhAvamAM ja vartanArUpa vRtti jyAM varte che, arthAt zuddha AtmapadarUpa svayaMbhUramaNa samudramAM niraMtara ramaNatA che,-te nivRttipada athavA nirvANa che. ane uparamAM je sadAziva vagere zabdano para mAthe darzAvavAmAM Avyo, te tatvathI vicAratAM, je nirvANane artha che, teja te te zabdane -- jUttiH - takSAvisaMvAlA -tenA-nirvANunA lakSaNanA avisaMvAdane lIdhe. e ja kahe che-nirAdhaMtirAbAdha, " niraM jAvAskaH -AbAdhAomAMthI nirgata-mhAra nIkaLI gayela. (leza paNa bASA jyAM evuM), banAnaye-anAmaya, jyAM dravya-bhAva rAga avidyamAna che evuM, nice 2-ane niSkaya che, nibaMdhananA-kAraNanA abhAve kartavyanA abhAvathakI nikriya che. ghara taracaM-evaMbhUta te 5raM tatva. catto-je kAraNa thakI, sanmAdyogata:-janma, jarA, maraNanA aga thakI. Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (404) yogadaSTisamucaya artha che, mATe nirvANane lakSaNamAM ane sadAziva AdinA lakSaNamAM visaMvAda nathI, avisaMvAdarUpa ekatA che. arthAt nirvANa, sadAziva Adi ekasvarUpa che, eka ja che, ema atyaMta prasiddha thayuM. ane Ama eka evuM A nirvANutattva kevuM che? te ke nirAbAdha, nirAmaya ane niSkriya evuM te parama tattva che. te A prakAre-(1) nirAbAdha-sarva AbAdhAomAMthI te bahAra nIkaLI gayeluM che; AbAdhA arthAta lezamAtra bAdhAthI paNa te rahita che, avyAbAdha svarUpa che. ane AvuM avyAbAdha svarUpa te pada hevAthI, tyAM ekAMtika, AtyaMtika, sahaja, svAdhIna evuM anupama avyAbAdha Atmasukha niraMtara anubhavAya che. (2) nirAmaya-Amaya eTale keIpaNa jAtanA dravya-bhAvarogane tyAM abhAva che. dehane abhAva che, eTale zarIra saMbaMdhI kaI paNa dravya regane tyAM saMbhava ja nathI. ane AtmAnI atyaMta parizuddhi varte che, eTale rAga-dveSa-maha Adi bhAva rogane paNa bIlakula abhAva che. Ama dravyathI ne bhAvathI A pada nirAmaya, nIrogI che, ane atre AtmAnuM parama bhAva Arogya, svarUpasthitirUpa parama svAthya varte che. (3) niSkriya che. nibaMdhanane-kAraNano abhAva che, eTale kAryane abhAva che. atre sarva kamane niHzeSa nAza thaI gayuM hovAthI kamarUpa preraka kAraNa nathI, eTale kAMI kartavya paNa rahyuM nathI. kAraNa hoya te kArya hAya, kAraNa na hoya te kArya paNa na hoya, e sanAtana sAmAnya niyama che. Ama te niSkriya che. ekAMtika AtyaMtika sahaja amRta svAdhIna ho jinajI! nirupacarita niddha% sukha, anya ahetuka pIna he jinajI! "zuddha pariNAmatA, vIrya kartA thaI, parama akriyatA amRta pIdhe."--zrI devacaMdrajI dehAdika saMyogane, AtyaMtika viga; siddha mekSa zAzvata pade, nija anaMta sukha bhega."-zrImad rAjacaMdrajIkRta Atmasiddhi. AvuM nirAbAdha, nirAmaya, ne niSkriya evuM te parama tatva che, kAraNa ke janma jarA-maraNane tyAM aAga che, sarvathA abhAva che. eTale sarva duHkhano tyAM AtyaMtika abhAva che, kAraNa ke "janma-jarA ne mRtyu" e ja "mukhya duHkhanA hetu" che. ane "kAraNa tenA be kahyA, "rAga dveSa aNuhetu. paNa atre te mukhya du:khahetu A janmAdi nathI, ane tenA kAraNe rAgadveSane paNa sarvathA abhAva che. eTale ja A nirvANarUpa parama padamAM kaI paNa prakAranI bAdhAno, regane ane saMsaraNarUpa kriyAnesaMsArane sarvathA asaMbhava ja che. eNpa (tAtparya) kahe che-- Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAmodaSTi : abheda paraMtatvavedIne vivAda na ghaTe (405) jJAte nirvANatattve'sminnasaMmohena tattvataH / prekSAvatAM na tadbhaktau vivAda upapadyate // 132 // asaMmohathI tAvathI, jANe tava A ukta; tasa bhaktimAM vivAda nA, buddhivaMtane yukta, 132 artha- A nirvANa tatva asaMmohe karIne tatvathI jANavAmAM AvyuM, prekSAvaMtene (buddhivane-vicAravAne) tenI bhakti bAbatamAM vivAda ghaTatuM nathI. vivecana AvuM je nirAbAdha, nirAmaya ane niSkriya evuM parama nivRtava uparamAM varNavyuM, tenuM svarUpa asaMmeha bodhavaDe tavathI-paramArthathI jANavAmAM AvyuM, samyaka paricacheda karavAmAM AvyuM, vicAravAna jIvone tenI bhaktinA taddaSTine viSayamAM vivAda ghaTatuM nathI, kAraNa ke tatvajJAnamAM bhedane abhAva che. vivAda na ghaTe nahi te ja vivAda karavAmAM Ave te prekSAvaMtapaNAne-vicAravaMtapaNAne virodha Ave. je sujJa vicAraka ja che, te te niraMtara tatva bhaNI ja daSTi rAkhe che. tatva je abheda hoya te pachI tenI bhakti-ArAdhanA vidhimAM game teTale bheda hoya, te paNa tenI teo bIlakula paravA karatA nathI. sAdhya je eka che, te tenA sAdhaka sAdhana game te hoya, tenA pratye teo durlakSya kare che, arthAt ISTa sAdhyarUpa madhyabiMdu pratye ja derI jatA vividha sAdhanamArgo pratye teo kaTAkSadaSTie jotA nathI. dAkhalA tarIke-nAgapura javuM hoya, te judI judI dizAmAM AvelA muMbaI, dihI, madrAsa vagere zaherathI bhinna bhinna mAge tyAM pahoMcI zakAya, paNa ISTa madhyabiMdu eka ja che tema bhinna bhinna darzana saMpradAyavALAo nirvANa tatvane mAnya karI bhale tene bhinna bhinna prakAre ArAdhatA hoya, paNa teonuM ISTa lakSya sthAna jo eka ja che, te pachI tenI bhakti bAbatamAM kaI vivAdane avakAza raheto nathI. eTale tatvagrAhI daSTivALA sujJajano te te sAdhanadharmanA mithyA jhaghaDAmAM paDatA nathI. kAraNa ke sAcA tattvajJAnIo ke jeone nirvANa tattvanuM pUrepUruM bhAna che, teo te kadI paraspara jhaghaDe ja nahiM; eTaluM ja nahi, paNa pitAnA parama ArAdhya evA te ISTa nirvANa padane je anya koI bhaktithI ArAdhatA hoya, te sarvane potAnA sAdharmika ja mAne, svadharmabaMdhu ja gaNe. paNa nirvANutattvanuM jene bhAna nathI, evA ajJAnIo pote tethI atyaMta dUra chatAM, te - jUri-zte-paricchinna thaye, nirdhAtaraveDamina -A evaMbhUta nirvANa tatva, saMtonaasaMmoharUpa bedhathI, taravataH-paramArthathI. zuM ? te ke-kSAvatAM-prekSAvaMtene-buddhima tene, na tatanathI tenI bhaktimAM, nivaNa taravanI sevA bAbatamAM, zuM ? te ke vivAra 356-vivAda ghaTatotatvajJAnamAM bhedanA abhAvane lIdhe,-nahiM te prekSAvaMtapaNune virodha Ave, eTalA mATe. Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gidaSTisamucaya nirvANu tatvanI ArAdhanA bAbata paraspara jhaghaDe che, e mahAAzcarya che! emAM tatvajJAnanI zUnyatAne ja doSa che. mahAsamartha tattvajJAnI zrImad rAjacaMdrajIe mahAdazana-prabhAvaka zrI mekSamALA graMthamAM atyaMta mananIya evuM parama satya ja bhAkhyuM che ke mahAvIra bhagavaMtanA zAsanamAM bahu matamatAMtara paDI gayA che, tenuM mukhya A eka kAraNa paNa che ke tattvajJAna bhaNIthI upAsaka varganuM lakSa gayuM. mAtra kriyAbhAva para rAcatA rahyA, jenuM pariNAma daSTigocara che. vartamAna zepamAM AvelI pRthvInI vasati lagabhaga deDha abajanI gaNAI che, temAM sarva gacchanI maLIne jaina prajA mAtra vIza lAkha che. e prajA te zramaNopAsaka che. emAMthI huM dhAruM chuM ke navatatvane paDanarUpe be hajAra puruSe paNa mAMDa jANatA haze; manana ane vicArapUrvaka te AMgaLIne Terave gaNuM zakIe teTalA puruSe paNa nahIM haze. jyAre AvI patita sthiti tattvajJAna saMbaMdhI thaI gaI che, tyAre ja matamatAMtara vadhI paDyAM che. eka laukika kathana che ke "sa zANe eka mata," tema aneka tattvavicAraka puruSonA matamAM bhinnatA bahudhA AvatI nathI, mATe tattAvadha parama Avazyaka che."-zrI mekSamALA. uparamAM je vivaryuM, te uparathI ATaluM tAtparya phalita thAya che ke te nirvANutatvane samyaphapaNe jANanArA vivekI vivAda kare nahi, ane vivAda kare te vivekI nahiM. suSa kiM bahunA? / iti paraMtattvAbhedamArgAntarAdhikAraH / sarvajJapUrvakaM caitanniyamAdeva yasthitam / Asano'yamRjurmAgasta dastatkathaM bhavet // 133 // sarvApUrvaka A vaLI, niyamathI ja che sthita; nikaTa A Rju mArga , teno bheda zI rIta? 133 artha - ane kAraNa ke A nirvANa tatva sarva pUrvaka niyamathI ja sthita che. ane nirvANane samIpa e A sarvajJarUpa mArga kAju-sarala che, te pachI tene bheda kema hoya? vRtti - sarvajJapUrva caitaMduM-ane sarvattapUrvaka A-nirvANa nAmanuM adhikRta tatva, niramA atta sthitamU-kAraNa ke niyamathI ja sthita che,sarvane nirvANanI anupattine lIdhe AsoDAnirvANune Asana-samIpane, A sarvata lakSaNavALo, gurmA-Rju-avakra mArga-paMtha, tame:-sarvajJa bheda, matabhedarUpa lakSaNavALe, tata tethI, mata-kema hoya? na ja hoya. Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTi : savajJayvaka nirvANa-sarvajJa abheda (407) vivecana "bhinna bhinna mata dekhoye, bheda daSTine eha; eka tattvanA mULamAM, vyAkhyA mAne teDa"--zrImad rAjacaMdrajI. ane A prastuta nirvANa tava niyamathI ja sarva pUrvaka hoya, ema sthiti che, kAraNa ke arvajJane kadI nirvANa ghaTe ja nahiM, arthAt sarvajJa thayA vinA nirvANa pAme ja nahiM evo niyama che. eTale sarvajJapaNuM e nirvANa pUrvenI avinAsarvajJapUrvaka bhAvI Avazyaka sthiti che, sarvajJa thayA pachI ja nirvANa pAme, e nirvANa niyamamAM traNe kALamAM pheraphAra thAya ema nathI, e nizcala nizcaya siddhAMta sthita che. Ama A sarvajJapaNuM nirvANane atyaMta nikaTanI sthitirUpa mArga che, ane te mArga kAju che, sarala-sIdhe che, vaka-vAMkAcUke nathI, eTale te ekarUpa ja che. AvA abhedarUpa sarvajJa mArgamAM matabhedarUpa sarvajJabheda kema hoya vA? na ja hoya, na ja hoya. ane sarvajJamAM bheda je nathI ja, te pachI tenA ArAdhaka bhaktomAM kema bheda hoI zake? na ja hoya, na ja heya, e A uparathI vizeSa karIne pUravAra thayuM, saMsiddha thayuM. tAtparya ke sarvajJa thayA pachI ja nirvANapadanI prApti thAya, ema niyamathI siddha che. eTale nirvANune nikaTamAM nikaTa je kaI hoya te te sarvajJa che, ane mekSano nikaTamAM nikaTa je kaI mAga hoya te te sarvajJadazA che, A mArga kAjute sarvajJa sarala che, sIdhe che, vAMkecUke nathI, ane je sIdhe sarala mAga hoya bhAmAM bheda te eka ja hoya; kAraNa ke koI amuka sthaLe javAne sIdhe-sIdhI kema? lIMTIe jata (Straight-line) mArga eka ja hoya, vAMkAcUkA-ADA avaLA mArga aneka hoya, e pratyakSasiddha che; tema mokSa pratye sIdho laI jato A sarvajJatArUpa mArga eka ja che. AvA nirvANane nikaTamAM nikaTanA sarala sarvajJamArgane bhajavuM, te nirvANane nikaTatama mAge che, ane temAM koI paNa bheda nathI. to pachI tene bhajanArA sAcA ArAdhaka bhakta janamAM kema bheda hoI zake vAru ? "AgaLa jJAnI thaI gayA, vartamAnamAM hoya; thAze kALa bhaviSyamAM, mAgabheda nahi koya." zrImad rAjacaMdrajIkRta zrI Atmasiddhi. sarvajJa ane sarvajJabhaktonI ekatA-sArAMza. sarvajJa ane sarvajJabhaktonI ekatA bAbata atre je yuktio-dalIlo batAvI, tene sAra A pramANe-(1) pAramArthika sarvajJa vyaktibheda chatAM sAmAnyathI sarvatra Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (408) yogadRSTisamuccaya tattvathI eka che; ane tene vizeSa sa MpUrNapaNe asadI ne gamya nathI. eTale sAmAnyathI te sarvajJane nirde bhapaNe yathAzakti tenA AjJApAlanapUrNAMka je kei mAnatA hoya te sa tulya ja che, arthAt sarvajJabhakto eka ja che.--jema eka rAjAnA aneka sevake tenA eka bhRtyavaga mAM ja gaNAya che. tema. (2) devAnI bhakti citra-citra be prakAranI che. temAM sa'sArI deva pratyenI bhakti citra, ane saMsArAtIta a-para tattva-mukta devanI bhakti acitra che. eTale te eka mukta tattva pratye gamana IcchanArA mumukSu jogIjanAne mAga eka ja che. ( 3 ) te mumukSuone mA eka ja-maparAyaNa evA che, ane te sAgaramAM kAMDAnA mArganI peThe avasthAbhedane bheda chatAM eka ja che. (4) nirvANu nAmanu para' tattva nAmabhe chatAM ekaja che. sadAziva, parabrahma, siddhAtmA, tathAtA Adi yathArtha nAmeAthI oLakhAtuM te nirvANu tattva svarUpathI eka ja che. AvuM nirvANu tattva nirAkhAdha, nirAmaya, niSkriya ne janmamaraNAdi rahita evu' ekasvarUpa che. A nirvANutattvane jANanArA ne mAnanArA mumukSu cegIe vivAda kema kare ? (5) A nirvANutattvane sa.jJapUrNAMka che. sajJatva ja ene pAmavAne Rju ane nikaTa evA eka ja mArga che, tenA vinA tenI prApti nathI thatI. Ama ekasvarUpa nirvANune satvarUpa mArga paNa eka ja che, tA pachI sajJamAM bheda kema heAya ? ane temAM bheda na heAya te te sarvajJanA sAcA bhakta evA mumukSu jogIjaneAmAM paNa bheda kema hAya ? / iti sarvajJatattvAbhedapratiSThApako mahA dhikAraH / Jie bhinna sarvadezanA abheda adhikAra dezanAbheda kema che ? ema AzakIne kahe che-- citrA tu dezanaiteSAM syAdvineyAnuguNyataH / yasmAdete mahAtmAno bhavavyAdhibhiSagvarAH // 134 // vRtti:--citrA tu-vaLI citra, nAnA prakAranI, pherAnA-dezanA, ' AtmA nitya che,' ane anitya che,' ityAdipe tevAM-eenI,-kapila, sugata Adi sonI, yAt- hAya, vineyAnu- nyata: tathAprakAranA vineSe nA-ziSyAnA AnuguNyathI--khanukULapaNAne lIdhe. kAlAntara apAyathI bhIru evA ziSyane AzrIne paryAyane upasarjana-gauNa karatI evI dravyapradhAna nitya dezanA; ane bhAgaAsthAva'tane AzrIne dravyane upasarjana karatI evI paryAyapradhAna anitya dezanA. ane te anvaya-vyatirekavALI vastunA jANunArA na hoya ema nathI, kAraNa ke te te sarvajJapaNAnI anupatti hAya, ( sattapaNuM Te nahi"). evA prakAre deDhanA tA tathAprakAre guNudanathI adRSTa ja che-nirdeSa ja che. te mATe kazuMncamAvete mAtmAna:-kAraNu ke A mahAtmAo, sa`ze. zu ? tA ke-mavyAdhimiSavara :-bhavavyAdhinA bhiSavarA che. saMsAravyAdhinA vaidyomAM pradhAna che. Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTi zikhya hitArtha dravyapradhAna-5ryAyapradhAna dezanA (409) citra dezanA ehanI, ziSya AnuguNa kAja; kAraNa eha mahAtmA te, bhavavyAdhi vaidyarAja, 134 artha-paraMtu enI citra-jUdA judA prakAranI dezanA te ziSyanA AnuguNyathIanukULapaNAthI heya; kAraNa ke A mahAtmAe bhavavyAdhinA bhiSavare che. vivecana je gAyo te saghaLe eka, sakala dazane eja viveka, samajAvyAnI zailI karI, syAdvAda samajaNa paNa kharI."--zrImad rAjacaMdrajI tyAre have prazna UThe che ke je uparamAM pratipAdana karyuM tema sarvano abheda che, te pachI eonI dezanA citra-vicitra kema che? judA judA prakAranI kema che? tene ahIM javAba Ape che ke A kapila, buddha Adi sarvanI dezanA tathAje gAyo te prakAranA ziSyonA AnuguNyathakI-anukULapaNAthakI citra eTale ke judA judA saghaLe eka prakAranI hovI saMbhave che; kAraNa ke A mahAtmAo bhavavyAdhinA bhiSavare che, saMsAra roganA vaidyarAje che. kapila, sugata-buddha Adine te te darzanavAdIo sarvajJa mAne che, paNa teonI dezanAmAM-upadezapaddhatimAM bheda paDe che, tenuM zuM kAraNa? tenuM yuktisaMgata samAdhAna atra mahAnubhAva zAsakAra maharSie ApyuM che. ane te e che ke-je jevo samajAvyAnI ziSyarUpa pAtravizeSa hoya, te te tene anukULa paDe-mAphaka Ave, zailI karI tenA AtmAne guNa kare, e bodha kara, upadeza kare yogya jANI, te te sarvae tema karyuM che. eTale ke tathAvidha ziSyavizeSanA AnuguNyathI, tene jema guNa upaje tema, tenA AtmAnuM je rIte kalyANa thAya te rIte, teoe tene vividha prakAre "samajAvyAnI zailI karI che. pAtravizeSane lakSamAM laI kaI paNa prakAre ziSyane ThekANe ANa-svasthAne lAva-samajAve,' e ja teone ekAMta hita hetu heI, tenI dezanA zailI jUdI paDe che. dAkhalA tarIke kaI anityavAdI ziSya ema kahe ke-A dehAdi anitya che, jagamAM vastumAtra kSaNika che, kSaNabhaMgura che, tema A AtmA paNa anitya che, te pachI A dharmamekSa Adi konA mATe? ne zA mATe karavA? ema anityapaNAthI bhIru dravyapradhAna hoya, Darate hoya, tevA ziSyane baMdha karavAno hoya-samajAvavAne dezanA hoya, tyAre teoe paryAyane gauNa karI, dravyapradhAna dezanA dIdhI ke-ahe, bhavya ! pratyeka vastu dravyathI nitya che, tema A AtmA paNa Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10) yogadRSTijIvAya dravyathI nitya che, paryAyathI palaTAya che. ' kai samudra palaTAtA nathI, mAtra meAjA` palaTAya che, tenI peThe.' mAla, vRddhane yuvAna e traNe avasthAnuM smaraNa"jJAna eka ja AtmAne thAya che, e pragaTa sUcave che ke AtmA nitya che. jema jUnA vastro badalIne manuSya navAM pahere che, tema jINu thayelA dehane choDI AtmA navA dehane grahe che, khALIyu' badalAya che, AtmA badalAtA nathI, mATe AtmA ajara, amara ne avinAzI che ema jANI tuM bhaya ma pAma. X " AtmA dravye nitya che, paryAye palaTAya; khAlAdi vaya traNyanuM, jJAna ekane thAya. athavA jJAna kSaNikanuM, je jANI vadanAra; vadanArA te kSaNika nahi, kara anubhava niradhAra. kayAre kAi vastunA, kevaLa hAya na nAza; cetana pAme nAza tA, kemAM bhaLe? tapAsa.' --zrImad rAjacaMdrapraNIta zrI Atmasiddhi. vaLI bhAga pratye AsthAvata-Asakti dharAvatA kAI ziSya hAya, tene medha karavAnA prasage, teee dravyane gauNa karI, paryAyapradhAna evI anityadezanA dIdhI ke * - ahA ! A anitya bhAgeAmAM tyAre AsthA karavI ceAgya nathI. A badhu ya jagata kSaNabha`gura che. pratikSaNe vinazvara che. IrSyA ne zAkathI bharelA evA priyasayAga anitya che. kutsita AcaraNanuM sthAnaka evu. yauvana anitya che. tIvra kaleza-samUhathI upajelI evI saMpadAe anitya che. ane sabhAvanA nidhanarUpa-kAraNurUpa evu' jIvana paNa anitya che. punaH punaH janma, punaH punaH mRtyu, ane punaH punaH ucca-nIca Adi sthAnane Azraya karavA paDe che, eTale atre sukha che nahiM. Ama mA sa`sAramAM badhuya prakRtithI paryAyapradhAna dezanA x " vAsAMsi jIrNAni yathA vihAya navAni gRhNAti naro'parANi / tathA rAtALi vidAya gIocAni saMcAti navani veddI'--zrI bhagavadgItA " naSTe vastre yathAtmAnaM na naSTaM manyate tathA / naTe pheheDapthAmAnuM na naSTa hanyate puSaH ||"--zrI pUjyapAdasvAmIjIkRta zrI samAdhizataka * " anityaH priyasaMyoga idderSyAzokasaMkulaH / anityaM yauvanaM cApi kutsitAcaraNAspadam // anityA: saMpadastIvraklezavarga samudbhavAH / anityaM jIvitaM ceha sarva bhAvanibandhanam // punarjanma punarmRtyuhIMnA disthAnasaMzrayaH / punaH punazca yadataH sukhamatra na vidyate // prakRtyasundaraM hyevaM saMsAre sarvameva yat / ato'tra vada kiM yuktA kvacidAsthA vivekinAm // muktvA dharmaM jagadvaMdyama kalaGkaM sanAtanam / parArthasAdhakaM dhIraiH sevitaM zIlazAlibhiH || --zrI haribhadrAcArya chakRta zrI zAstravArtAsamuccaya, stamaka 1. Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ romAdi : anvaya-vyatirekarUpa syAvAdI vastu asuMdara che. eTalA mATe, kahe, eka jagadvaMdya sanAtana zuddha dharma zivAya ane kyAMya vivekIoe AsthA karavI yukta che?" Ama pAtrabhede te te ziSyanA upakAra hetuo te sarvanI dezanAno bheda paDyo hoya ema saMbhave che. vaLI te sarva kAMI anvaya-vyatirekavALI vastune jANanArA na hoya ema nathI, jANanArA hoya ja e nizcaya che, nahi te temanuM sarvApaNuM ghaTe nahi. kAraNa ke anvayarUpa dravya ane vyatirekarUpa paryAya, e banethI yukta evuM anvaya- vastusvarUpa teo na jANatA hoya, te teonuM sarvajJapaNuM zI rIte ? vyatirekarUpa ane anya vyAptithI te anvaya-vyatireka arthAt dravya-paryAya e vastu bane maLIne bheTAleka vRttivALI ja vastu che, e yukti-susaMgata vAta te sAmAnya buddhivALA budhajana paNa samajI zake che, te pachI A sarva na jANatA hoya, ema kema bane? kAraNa ke " dravya vinAno paryAya nathI ane paryAya vinAnuM dravya nathI,' ema anya vyApti prasiddha che. A dravya-paryAyanI a nya vyApti paNa tene ekAMta bheda ke abheda mAnavAmAM AvatAM ghaTatI nathI. kAraNa ke dravya-paryAyane ekAMta bheda mAnavAmAM Ave, te atiprasaMganI prApti thaze; ekAMta abheda mAnavAmAM Ave, te te bannenuM akyaekapaNuM thaze, te pachI dravya-pathAya judA mAnavAnI zI jarUra paDI? ane Ama ekAMta bheda ke abheda mAnavAmAM "syAdavAda Avaze, te zabdArtha paNa ghaTaze nahiM; kAraNa ke sarvatra anuvasamajaNa paNa cAlyo Ave te anvaye nAme oLakhAya che, ane ekatra vattI judI kharI' tarI Ave te vyatireka kahevAya che. Ama zabdArtha paNa ekAMta pakSamAM ghaTaze nahi. vaLI "a nya vyApti' emAM " anyAnya' e zabdo bheda sUcave che, ane "vyApti' e abheda batAve che. mATe e banneno bhedabheda mAnavAmAM Ave te ja anya vyAptino saMbhava thAya tAtparya ke anvaya-vyatirekanI* anya vyAptithI vastu bhedAdarUpa ja che, arthAt dravya-paryAyanI anya vyatithI bhedabheda vRttivALI vastu che, vastu dravya-paryAyamaya che, ema nyAyathI aviruddhapaNe siddha che. * " anvayo vyatirekazca TravyaparyAyasaMjJitau / anyonyavyAptito bhedAbhedavRttyeva vastu tau // nAnyo'nyavyAptirekAMtabhede'bhede ca yujyate / atiprasaMgAdaikyAzca zabdArthAnupapattitaH // anyo'nyamiti yabhedaM vyAptizcAha viparyayam / bhedAbhede dvayostasmAdanyonyavyAptisaMbhavaH / / evaM nyAyaviruddhe'smin vigedhodbhAvanaM nRNAm / vyasanaM vA jaDatvaM vA prakAzayati kevalam / / " ityAdi (vizeSa mATe juo) zrI haribhadrasUrikRta zAstra vArtAsamu , stabaka. 7 "Natthi viNA pariNAma attho atthaM viNeha pariNAmo / vvaguNapajjayattho attho atthittnnivvtto||" -zrI kuMdakuMdAcAryajIprIta pravacanasAra, arthAta-pariNAma vinAne artha nathI, ane artha vinAne pariNAma nathI. dravya-gaNu-paryAyasthita artha astitvathI siddha thAya che. Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (12) yogadaSTisamuccaya AvuM saddabuddhigamya nyAyaprasiddha vastusvarUpa jJAnI evA sarvanI jANa bahAra hAya, ema kema bane? na ja bane. tevuM yathArtha vastusvarUpa teo avazya jANatA ja hevA joIe, paraMtu ziSyanA hitahitue teoe tevA tevA prakAre gau-pradhAna bhAvathI judI judI dezanA karI che, mATe te aduSTa ja che, nirdoSa ja che, kAraNa ke nitya dezanA karatAM paryAyane gauNubhAva, ane anitya dezanA karatAM dravyane gauNubhAva, te mahAnubhAvonA hRdayamAM hovo ja joIe. kaI paNa dezanA amuka naya-apekSAnA pradhAnapaNathI ne anya apekSAnA gauNapaNathI ja thaI zake kAraNa ke vacanamAM eka vakhate eka apekSA ja AvI zake, ane jJAnamAM te sarva apekSA ekI sAthe bhAsyamAna thAya, chatAM vacanathI te anukrame eka eka apekSA ja gauNa-mukhyabhAve kahI zakAya. eTale te mahAnubhAvanuM kathana ekAMtika nathI, ema Azaya samajAya che. "kuMthunAtha prabhu dezanAre, sAdhaka sAdhana siddhi; gauNa mukhyatA vacanamAM re, jJAna te sakala samRddhire. kuMthu jinesarU! vastu anaMta svabhAva che re, anaMta kathaka tasu nAme; grAhaka avasara bedhathI re, kaheve arpita kAme re. kuMthu"--zrI devacaMdrajI. ane tevA parama upakArI mahAtmA mahApuruSe Ama kare emAM Azcarya nathI, kAraNa ke koI paNa prakAre A jIvane saMsArarUpa mahAroga maTe e ja temane mukhya uddeza hatuM. eTale bhavyAdhinA bhiSagavare-vaidyarAje jevA A sarvajJAe bhavavyAdhinA te te jIvanI prakRti eLakhI, tene mAphaka Ave anukULa paDe, guNa bhiSagavare kare, evI dezanA auSadhi teone ApI. vyavahAramAM paNa kuzaLa vaidyarAja hoya te rogInI prakRti eLakhI, roganuM nidAna pArakhI, barAbara cikitsA karI, tene yogya anupAnayukta auSadhAdi Ape che. temAM pitta prakRtivALAne je auSadha mAphaka Ave, te kaphavALAne na Ave, kaphavALAne sade, te pitta prakRtine na phAve; vAta prakRtine guNa kare, te kaphaprakRtine avaguNa kare; ItyAdi apekSA lakSamAM rAkhI te auSadha prayoga kare che. tema A bhavaraganA vaidyarAja mahAtmA sarvAe paNa tevA tevA prakAre jIvanI prakRti pramANe viveka karIne tevI bhinna bhinna dezanAauSadhine 1 prayoga karyo che, ema samajAya che. A uparathI zuM? te kahe che- *" vijJAnamAtramapyevaM bAhyasaMganivRttaye / vineyAn kAMzcidAzritya yadvA taddezanAItaH // na caitadapi na nyAyyaM yato buddho mahAmuniH / suvaidyavadvinA kArya dravyAsatyaM na bhASate // " "anya vamiratye metarAthanivRttaze vi sarvameveti yuddhanovAM kAmanA !" -zAstravArtAsamuccaya Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hAbAdaH bhavyAdhi bhiSavarene bIjAdhAnAdira baMdha (413). yasya yena prakAreNa bIjAdhAnAdisaMbhavaH / sAnubandho bhavatyete tathA tasya jagustataH // 135 // sAnubaMdha bIja Adine, saMbhava jene jema tene eoe ahIM, bAdha karyo che tema, 135 artha -jene je prakAre sAnubaMdha bIjAdhAna Adine saMbhava thAya, tenA pratye tevA prakAre teoe teTalA mATe kahyuM che. vivecana "bhavaraganA vaidya jinezvarU, bhAvauSadha tuja bhakti; devacaMdrane zrI arihaMtane, che AdhAra e vyakti."-zrI devacaMdrajI ane Ama uparamAM kahyuM tema A mahAtmA sarva bhavavyAdhinA bhiSavare che-saMsArareganA vaidyarAje che, eTalA mATe ja je prANIne je prakAre sAnubaMdha bIjAdhAna Adine saMbhava thAya, tevA prakAre teoe, kuzala bIjAdhAnAdi mAlInI peThe, tenA pratye upadezakArya karyuM. te A prakAre :-vanaspatithAya te badhA zAstranA niyama pramANe kaI choDane UgavA mATe amuka jAtanuM khAtara joIe che. koI bIjA cheDane mATe bIjI jAtanuM khAtara khape che. Ama jUdA jUdA choDane mATe judI judI jAtanuM khAtara nAMkhavuM paDe che. A muddo lakSamAM rAkhIne kuzala mAlI bhUmimAM bIjAdhAna thAya, bIja ropAya, UgI nIkaLe, evuM khAtara nAMkhe che. tema A kuzala bhiSavara paNa gya pAtravizeSarUpa ziSyanI cittabhUmimAM samyagU bedha-bIjanuM AdhAna thAya, paNa thAya, tevuM bhaveDhega upaje evuM upadeza rUpa khAtara nAMkhe che. mALI jema bIjAdhAna thayA pachI paNa, bIja ropAyA pachI paNa, temAMthI aMkuraphaNago phUTe tema jalasiMcana kare che tema A nipuNa vaidyarAje paNa te te ziSyane te bedhabIja UgI nIkaLI temAMthI aMkura phUTe evuM sadupadezajala siMce che. pachI mALI jema te kumaLA choDane rakSavA mATe tenI AsapAsa vRtti-vADa kare che, jyAre bAMdhe che, ane tene pANI pAyA kare che, tema A niSNAta vaidyavare ziSyanA UgatA dharUpa kRti - zya-je prANane, jena kALa-nityadezanA Adi lakSaNavALA je prakAre, cIkAthInArisaMmavA bIjAdhAna Adine saMbhavatAprakAre bhoga Adi bhAve karIne, sAnu po mavati-sAnubaMdha thAya tevA prakAre uttara guNaddhi vaDe karIne, te-A sarvAe tathA tevA prakAre, toya tene, tenA pratye, gajdakahyuM che, gAyuM che, tad-teTalA mATe. Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (414) gadarisarusthaya choDane rakSavA mATe vrata-vRttirUpa vADano prabaMdha karI ApI, tene tevA prakAranuM sAdhajala pAyA karI parivRddhi pamADe che. ane pachI khUba kALajIthI-mAvajatathI cheDane ucherIne jema mAlI te cheDa phalaphUlathI zebhatuM vRkSa thAya tevuM kare che; tema A bhiSaguvAre paNa ziSyane bedharUpa choDa mokSavRkSarUpa bane ema kare che. Ama jema kuzala mAlI bIjAdhAnathI vRkSa mAMDIne phalabhArathI namra vRkSa thavA paryata cheDanI kALajIbharI saMbhALa le che, tema A mahAnipuNa vaidyarAje ziSyane sAnubaMdha bIjAdhAnAdi thAya, arthAt samyagu bAdhabIja UgI nIkaLI, uttarottara guNavRddhi pAmI, yAvat mekSaphaLa prApta thAya, tema upadezAmRta jaladhArA vahAvI niSkAraNa karuNAthI kALajIbharI saMbhALa le che. kAraNa ke AvA parama vivekI, parama kRpALu, parama kRpAnidhAna A bhAva-vaidyarAjone ekAMta hetu game tema karIne ziSyanuM kalyANa karavAnuM che. jema savaidyano hetu rogIne jema bane tema jaladI rogamukta karavAne-sAjo karavAno ja hoya che, ekAMta ziSya pachI game te esaDathI sAro thato hoya, te te osaDa te ni:saMkecakalyANa hetu paNa ajamAve che. tema A bhavaroganA bhiSavaro paNa je upadeza auSadhithI A jIvane bhavaroga maTe, tenI AtmabrAMti TaLe, te auSadhino ni:zaMka prayoga karatAM acakAtA nathI, kAraNa ke teono ekAMta hetu jema bane tema jaladI jIvane bhavarUpa bhAvoga maTADavAno che. javanI AtmabrAMti ne tethI thatI bhavabhrAMti dUra karavAno che; eTale nityapradhAna dezanAthI ziSyane guNa thAya ema che evuM lAgyuM, te teoe nityadezanA upara bhAra mUkyo; ane anityapradhAna dezanAthI lAbha thAya ema che evuM dekhyuM te anityadezanA para bhAra mUkyo. jyAM jema ghaTe tema viveka vAparI teoe yathAyogya upadeza dIdho. Ama paramArtha hetue karIne sarvonI dezanAmAM bheda paDyo haze, ema Azaya samajAya che. AtmabrAMti sama roga nahiM, sadguru vaidya sujANa; guru AjJA sama padhya nahiM, auSadha vicAra dhyAna "--zrI Atmasiddhi parihArAntara-bIjA prakArane zaMkAno parihAra (samAdhAna) kahe che- ekApi dezanaiteSAM yadvA zrotRvibhedataH / acintya puNyasAmarthyAttathA citrAvabhAsate // 136 // kRtti-pAri rerAnA-dezanA eka chatAM tenA mukhamAMthI vinimana-nIkaLavAne AzrIne eka chatAM, teNa-A sarvajJAnI, yaddA-athavA to, zokUvamerata-zrotAonA vibhedathI, tathA bhavyatAnA bheda karIne, nipuNatA -acinta puNyanA sAmarthyathakI, eTale ke para bedhanA AzrayathakI upajelA karmanA vipAkane lIdhe, ema artha che, tathA-tevA nitya Adi prakAra, trivimAre-citra avabhAse che. Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIodaSTi acitya puNya sAmarthyathI eka dezanA citra bhAse ! (415) eka chatAM tasa dezanA, zrotRbhedathI tema; acinya puNya sAmarthyayathI, citra bhAsatI ema, 136 artha:-athavA te eonI (sarvanI) dezanA eka chatAM, zrotAonA vibhede karIne, acitya puNya sAmarthyane lIdhe, tathA prakAre citra-jUdI jUdI avabhAse che. vivecana athavA te sarvajJonI vANImAM bheda kema paDe che? e virodhane parihAra karavA mATe bIje yuktisaMgata khulAse ahIM karyo che -eonI dezanA eka chatAM, zrotAonA vibhede karIne, acitya puNya sAmarthyanA prabhAvane lIdhe, tevA sarvajJa dezanA prakAre citra bhAse che! arthAt e sarvajJonA mukhavinigamane apekSIne eka chatAM citra eTale ke eenA mukhamAMthI nIkaLI te apekSAe te teonI dezanA bhAse ! eka che, chatAM tathAbhavyatvanA bhedathI zrotAonA bhedane lIdhe te citra bhAse che ! Ama te sarvajJonA mukhamAMthI karelI vANI te eka ja prakAranI che, paraMtu zrotAomAM tathAbhavyatvane bheda hoya che, judI judI bhavyatA-cogyatA hoya che, eTale zretAono bheda paDe che, tethI karIne te sarvajJavANI eonA acitya puNya prabhAvathI te te zretAne citra-judI judI pratibhAse che! eTale pitApitAnI bhavyatA pramANe pratyeka zrotA sarvajJavANIne pitapatAne upakArI evI anukULa apekSAmAM samajI jAya che, potapotAne kalyANakArI anukULa arthamAM grahaNa karI le che, eTale pratyeka sAMbhaLanAra jANe emaja samaje ke bhagavAna A jANe mane ja uddezIne kahI rahyA che ! emax kahevAya che ke samavasaraNamAM birAjI bhagavAna tIrthakara sarvajJadeva dezanA Ape che. tyAre pazu-pakSI, manuSyAdi sarva koI potapotAnI bhASAmAM tene bhAva samajI jAya che, tene artha grahaNa karI le che! A adbhuta sarvanA vacanAtizaya hoya che, te e ja paramArtha sUcave che. ane Ama eka vANI paNa anekarUpe-citrarUpe bhAsyamAna thAya che, te bhagavAna sarvajJanA acitya puNya sAmarthyane ja prabhAva che. kAraNa ke "savi jIva karUM zAsanarasI' evI parama udAtta parepakAra bhAvanAnA balathI, popadezanA kAraNe karI, teoe mahApuNyasaMbhAra saMcita karyo hato. te puNyanA paripAkavaze karIne A camatkArakArI atizayavaMta mahAprabhAva teono varte che ! jema meghavRSTi te eka ja hoya che, paNa bhUmi para paDatAM, te te bhUminA AkAra pramANe judA judA vaheLA vahe che, tema A sarvazoe vaSavela bedhadhArAmaya upadezavRSTi eka ja prakAranI che, chatAM bhinna bhinna zrotA pAtranI x " teSAmeva svasvabhASApariNAmamanoharam / baLevA varaM te ghawvavo 1 "-zrI hemacaMdrAcAryajIta vItarAgastava, Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (416) gadarisasu thayA cittabhUmimAM paDatAM te bhinna bhinna artha pravAha dhAraNa kare che! A temane apUrva vacanAtizaya sUcave che ! "vANI guNa pAMtrIza anepama, avisaMvAda sarUpe re, bhava duHkhavAraNa zivasukha kAraNa, sUdhe dharma prarUpe re."--zrI devacaMdrajI ane ema paNa guNa nathI ema nathI, te kahe che- yathAbhavyaM ca sarveSAmupakAro'pi tatkRtaH / jAyate'vandhyatApyevamasyAH sarvatra susthitA // 137 // ethI upaje sarvane, yathAbhavya upakAra avasthatA sthita ehanI, sarvatra eha prakAra. 137 artha:-ane yathAbhavya (bhavya pramANe) savene tenAthI karAyele upakAra upaje che; Ama A dezanAnI A avadhyatA (saphaLatA) paNa sarvatra susthita evI che. vivecana "vacanAmRta vItarAganA, parama zAMta rasamULa; auSadha je bhavaraganA, kAyarane pratikULa."--zrImad rAjacaMdrajI ane Ama sarvajJadezane eka chatAM bhinna bhinna zrotAne bhinna bhinna bhAse che, te paNa vizeSa AzcaryakArI te e che ke tenAthI te sarvane yathAbhavyatva pramANe upakAra paNa thAya che. Ama sarvajJa vANInI sarvatra susthita evI avadhyatA-aniSphaLatA upaje che. zrI sarvajJavANI ekarUpa chatAM citrarUpe bhAse che, eTaluM ja nahiM paNa, te pAvana amRtavANuM je sAMbhaLe che, te sarva sAMbhaLanAra zrotAne tenA thakI u5kAra paNa thAya che, kRtti -Ama ra-ane yathAbhavya, bhavyane sada, sarve-sarvene, samaDaji-upakAra paNa, gaNa 5Na, tAtA tenAthI karAyelA, dezanAthI nipana-nIpaje, gAjate-upaje che, prAdavi che, pragaTe che. javADaji-avaMdhyatA paNa, aniSphaLatA paNa, parva-ema, ukta nItithI acA-AnI, A dehanAnI, sarvatra suriyA-sarvatra susthita evI. * "ka$STapuSyAmabAtihAryAnvitaH vagezana zomAnsayamance niyataH | >> -pagabilDa Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hamAddhi: rAvaNanI avadhya dezanA (417) ane te upakAra, sAMbhaLanAranuM jevuM jevuM bhavyatva-ogyapaNuM hoya te sarvajJanI pramANe thAya che. jevI jevI jenI jenI yogyatA-pAtratA che, te avaMdhya dezanA te tene tene upakAra thAya che, guNa upaje che, AtmalAbha thAya che. jevI jevI jenI jenI jhalavAnI zakti, je je jene kSayopazamavizeSa, te te badhuM te jhIle che. jema keI amRtasarovara bharyuM hoya, temAMthI jevaDuM pAtra hoya, tevaDuM pAtrapramANa grahaNa thAya che tema A sarvajJa vacanAmRta sAgaramAMthI tathAvidha pAtrapramANa grahaNa thAya che. te amRtasiMdhumAMthI jenAthI jeTaluM bane teTaluM yathAzakti amRtapAna yatheca7paNe sarva kaI zrotA kare che, ane tethI tene tathA prakArane AtmaguNa thAya che, te cekasa. bhava upAdhi gada TALavA, prabhujI che vaidya amegha re; ratnatrayI auSadha karI, tame tAryA bhavijana ogha re. deva vizAla jirNodanI, tame dhyA tatvasamAdhi re."--zrI devacaMdrajI kAraNa ke rogIne sAce vaidya maLe che, ane amegha amRta auSadhine jaga banya che, te tene rega dUra kema na thAya? tema AtmabrAMtithI upajele A bhavarUpa mahArAga jene lAgu paDyo che, evA A bhavya zrotAjanene zrI sarvajJarUpa parama auSadhane guNaka sadyane jaga lAvyo che, ne teoe projelI parama auSadhirUpa videSane nAza amRtavANI kAne paDI che, to pachI teone te rega kema na maTe? kema na haThe? rogIne roga haThe che ke nahiM, tene guNa thAya che ke nahi, te tenA doSa dUra thavArUpa cithI parakhAya che. jema vAta, pitta ne kaphanI viSamatAthI upajelA tridoSathI koI pIDAte hoya, tene auSadha ApavAmAM AvatAM je teno trideSa dUra thate dekhAya te samajavuM ke A auSadhathI tene guNa thaye; tema A bhavarogI rAga, dveSa ne meharUpa tridoSa sannipAtathI pIDAI rahyo che, tene A rAga-dveSa-meharUpa trideva je parama zAMta rasamULa sarvajJa vacanAmRta thI dUra thaye, vA e che thaye, te jANavuM ke A auSadhane A guNa che. ane A sarvajJa vacanAmRta zravaNathI te te zrotAnA rAga-dveSa-meharUpa tridoSa avazya dUra thAya che, dUra haTe che, mALA paDe che, e nizcita che. ema kahevAya che ke, sarvadezanA sAMbhaLI mehapaTala dUra thatAM kaMIka jIvane sarvavirati pariNAma-bhAva upaje che, kaMIka che dezaviratibhAvane pAme che. kaMIka ne samyagadarzana sAMpaDe che, ane kaMIka ja zubhabhAvamAM sthiti kare che. mAhI jIva lehako kaMcana, karave pArasa bhArI ho - samati surataru vana secanameM, vara puSkara jaladhArI he." zrI devacaMdrajI Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (18) gadaricaya kAraNa ke anaMta anaMta bhAvabhedathI bharelI, tathA anaMta anaMta jayanikSepe vyAkhyAna karelI, evI sarvasavANI sakala jaganI hitakAriNI che, mehanI hAriNI che, bhavasAgaranI tAriNI che, ane mekSanI cAriNuM che. evI sarvasavANIne jinezvarataNuM upamA ApavAnI tamA rAkhavI te phegaTa che, ane upamA ApavAnI zaNa, jANI ke dhRSTatA kare te tenA uparathI tenI potAnI matinuM mApa nIkaLI teNe jANI che" jAya che! AvI parama guNakAriNI sarvajJavANIne bAla jIvo khyAla nathI pAmatA, te guNakhANI vANI te jeNe jANI teNe ja jANI che. ane tevA prakAre zrI "jinezvaranI vANI'nI ananya bhAvathI parama prazaMsA karatA amara kAvyamAM zrImad rAjacaMdrajIe lalakAryuM che - "anaMta anaMta bhAvabhedathI bharelI bhalI, anaMta anaMta naya nikSepe vyAkhyAnI che; sakaLa jagatahitakAriNI hAriNI meha, tAriNI bhavAbdhi mekSa cAriNI pramANa che; upamA ApyAnI jene, tamA rAkhavI te vyartha, ApavAthI nija mati, mapAI meM mAnI che; aho rAjyacaMdra! bAla, khyAla nathI pAmatA e, jinezvara taNI vANI jANI teNe jANuM che." zrImad rAjacaMdrapraNIta mokSamALA. Ama sarvajJavANI zrotAone yathAyogya upakArarUpa guNa avazya kare che, eTalA mATe enuM sarvatra avadhyapaNuM che, aniSphaLapaNuM che, ameghapaNuM che, arthAt sarvadA sarvathA sarvatra saphaLapaNuM che, e nizcita sthiti che. sarvajJavANuM rAmabANa jevI amegha che, kadI paNa khAlI jatI nathI. prakArAntara (bIje samAdhAna prakAra) kahe che - yadvA tattannayApekSA tatkAlAdiniyogataH / RSibhyo dezanA citrA tanmUlaiSApi tattvataH // 138 // tatakAlAdi niyogathI, te te nayasApekSa citra dezanA RSithakI tanmela A paNa vakha, 138 artha--athavA te te te nayanI apekSAvALI citra dezanA te kAla Adi nivegathI traSio thakI pravartI che, A paNa tattvathI te taskUla-sarvajJamUla vANI che. vRtti -ca-athavA te, tattanApekSA-te te nayanI apekSAvALI, dravyAstikAya Adine adhikRta karIAzrIne, tawAiinayota -te kAla AdinA niyogathI, duSabha AdinA vegathI, -RSio thakI, kapila Adi thakI ja, terazanA citrA-dezanA citra che. ane A paNa, nirmala nathI, eTalA mATe kahyuMtanyUTakArate sarvazadezanAla A paNa, tattvata tattvathI, paramArthathI,-tenA pravacananA anusAra thakI tathA prakAre pravRttine lIdhe. Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAhaHi kAdi sApekSa RvidezanAnuM mUla savAranA (419) vivecana "racanA jina upadezakI, paramAttama tina kAla; InameM saba mata rahata hai, karate nija saMbhAla"-zrImad rAjacaMdrajI. ahIM vaLI prastuta vAtane bIjA prakAre khulAso karyo che. te kALanA AdinA nirogathI te te nayanI apekSAvALI A citra dezanA kapila Adi RSio thakI ja pravatI che, ane A RSidezanAnuM mUla paNa tatvathI sarvadezanA ja che, kAlAdi sApekSa kAraNa ke sarvajJapravacananA anusAre ja tenI tathA prakAre pravRtti che. Ama citra RSidezanA te te dezanA citra-judI judI bhAse che, tenuM prakArAMtare A yuktiyukta kAraNa paNa saMbhave che ke-tevI judI judI dezanA svayaM traSio thakI ja cAlI AvI che, arthAt kapila Adi RSioe ja tevI bhinna bhinna dezanA pravRtti karI che. ane tema karavAmAM teo deza-kAla Adi joI vicArIne pravaryA che. sarvatra dravya, kSetra, kAla, bhAva Adi jeIne pravartavuM e vicakSaNanuM kartavya che e niyama che. eTale e mahAnubhAvoe duHSama kALa-karAla kalikAla vagere paristhiti lakSamAM - laIne, ane jIvonA sarva-saMvega ne vijJAnavizeSa khyAlamAM rAkhIne anuzAsana karyuM che, vyAstika Adi nayanI apekSAe jAtajAtanI dezanA karI che. zrI siddhasena divAkara sUrIzvare kahyuM che ke - " dezakAlAnvayAcAravayaHprakRtimAtmanAm / vivegavijJAnavizeSa javAnuzAsanam " -Atrizata dvAtri zikA. dezakALAdi jotAM jo nityadezanA upakArI lAgI, te teoe dravyAstika nayanA pradhAnapaNe upadeza karyo, je anitya dezanA upayogI lAgI, te paryAyAstika nayanI mukhyatAthI upadeza karyo, athavA anya koI apekSA kAryakArI lAgI, te tene pradhAnapada ApI upadeza karyo. Ama te te nayane-apekSAvizeSane AzrIne teoe sarvatra tevI tevI upadeza paddhati aMgIkAra karI che kAraNa ke game tema karI jIvanI AtmabrAMti dUra karI, tene nija AtmasvarUpane lakSa karAvI "ThekANe ANu" e ja eka emano mukhya uddeza hatuM. eTale e ja eka viveka teoe sarvatra nija nija darzanamAM gAya che, ane te samajAvavA mATenI judI judI zailI-kathanarIti akhatyAra karI che. je gAye te saghaLe eka, sakaLa darzane eja viveka samajAvyAnI zailI karI, svAduvAda samajaNa paNa kharI." -parama tatvadaSTA zrImada rAjacaMdrajI, Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (420) yogadaSTisamurAya ane "naya' zabdane paramArtha paNa e ja sUcave che, kAraNa ke "nI" dhAtu uparathI naya eTale vastusvarUpa aMza pratye derI jAya , athavA "nAnA svabhAvamAMthI vyAvRtta karI eka svabhAvamAM vastune dorI jAya-pahoMcADe te naya;" athavA "prakRta vastunA aMzanuM grahaNa karate paNa tenA Itara-bIjA aMzane pratikSepa- vidha nahiM karate adhyavasAyavizeSa te naya. " je Itara aMzane apalApa kare-pratikSepa kare, te te naya nahiM, paNa durnaya+ athavA nayAbhAsa bane che athavA naya eTale nyAya. nayarUpa nyAyapaddhatithI niSpakSapAtapaNe anaMtadharmAtmaka vastusvarUpanA aMzonuM anukrame parIkSaNatelana thaI zake che. ane "upadeza che te nanya che,' 'vaso so nAma', arthAt nayajanya upadezamAM naya padane upacAra thAya che. kAraNa ke upadeza paNa amuka apekSAvizeSanA pradhAnapaNathI thaI zake che. eTale upadeza che te paNa naya che, apekSAvizeSathI jIvane sanmArge doravaNIrUpa che, "samajAvavAnI zailI' rUpa che, mATe te te traSidezanAne paNa nayasApekSa kahI te yathArtha che. AvI sApekSa RSidezanAnuM mUla paNa tatvathI-paramArthathI sarvajJadezanA ja che, kAraNa ke parama pramANabhUta sarvajJavANI ja pratyeka vastune-keI naya na dubhAya ema-anaMta naya apekSAe parIkSe che. sarva vANImAM nayavihIna evuM koI sUtra raSidezanAnuM ke artha nathI,x paNa zretAne AzrIne niyavizArada naya kahe-prakAze. bhUla sarvajJadezanA eTale paramArthathI te te naya apekSAe zrotAvizeSane AzrIne karavAmAM AvelI sarva RSidezanAonuM mUla udbhavasthAna sarvajJavANI ja che, ema svayaMsiddha thAya che. jema aneka nadIonuM mUla prabhavasthAna parvata che, tema vividha dezanA-saritAonuM mUla janmasthAna sarvajJavacana che. parama bhAvitAtmA zrImad rAjacaMdrajInuM A sarvajJavANIne parama bhaktibhAvAMjali arpatuM TakotkIrNa vacanAmRta che ke ahe! te satkRSTa zAMtarasamaya sanmArga ! aho ! te sarvotkRSTa zAMtarasapradhAna mArganA mULa sarvajJa deva! + "nAnAsvabhAvebhyo vyAvRttyaikasminsvabhAve vastu nayati prApnotIti nyH|" "prakRtavastvaMzagrAhI taditarAMzApratikSepI adhyavasAyavizeSo nayaH / " -zrI yazavijyajIkRta narahasya. + "je ntawowwwjuvAte custatA durnayAH" -zrI haribhadrasurita paMcAzata. x "nathi naehi vihuNaM suttaM attho a jiNamae kiMci / / gAyajJa 3 loyA nA navavilA kUvA " zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNakRta vizeSAvazyaka sUtra Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImadaSTiH pratikSepa mahAanarthakara (421) aho ! te sarvotkRSTa zAMtarasa supratIta karAvya evA parama kRpALu saddaguru deva! tame A vizvamAM sarvakALa jayavaMta vatte ! jayavaMta vaoN !"--zrImad rAjacaMdrajI Ama sarvajJa pravacana anusAre ja pravartelI te te RSidezanAo eka ja vatsala mAtAnI saMpIlI putrIo jevI che, vividha chatAM mUla te eka ja AzrayavALI che. eTale paramArthathI te paNa abhinna che. "ziSya bhaNI jina dezanA, kahe jana pariNati bhinna kahe muninI naya dezanA, paramArthathI abhina....mana"-zrI . sa. 4-20. AkRti 13 (1) sarva dezanA citra (2) sarvadevanA eka (3) RSidezanA citra (dezakAlAdi pramANe) zrotAbhede citra bhAse sarva dezanA eka paryAyapradhAna dravyapradhAna anidezanA nisaMdezanA (ziSyakalyANa*). tti videzanADamepijhADA sarvajJa pratikSepa niSedha adhikAra prakRta RSiothakI jana kahe che- tadabhiprAyamajJAtvA na tato'gdRizAM satAm / yujyate tatpratikSepo mahAnarthakaraH paraH // 139 // 1 di-taminAtha-teone abhiprAya, sarvane abhiprAya, ajJAtvi-jANyA vinA, ra-nathI, tad -te kAraNathI, arvAdazAM sattAM-avagudaSTi (chaThastha) saMtane, pramAtRone. zuM? te ke-gu tatta gatize teone pratikSepa yukta, ke viziSTa ! te mATe kahyuM-mAnartha-mahA anarthakaraNazIla, mahA anartha karavAnA svabhAvavALo, pa-para, pradhAna x" sunizcitaM naH parataMtrayuktiSu, sphurati yAH kAzcana sUktasaMpadaH / tavaiva te pUrvakALavocittA, jAstranA binavAvavigH " zrI siddhasena divAkarachakRta dvA dvA. Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (422) ceya zisuradha tasa abhiprAya ladhA vinA, chadmasthane lagAra; pratikSepa tasayukta nA, para mahAnakAra. 139 artha :--tethI karIne teneA-sujJanA abhiprAya jANyA zivAya, arvASTi chadmastha satAne tenA pratikSepa (vireAdha) yukta nathI, ke je parama mahAanatha karanAra che. vivecana "saba zAstranake naya dhAri hiye, mata maMDana khaMDana bheda liye; vahu sAdhana khAra anata karyA, tadapi kachu haju na pA~'-zrImad rAjacaMdrajI. uparamAM kahevAmAM AvyA te te kAraNeAne lIdhe te sajJAnA abhiprAya jANyA vinA arvASTivALA chadmastha saMtajanAe tenA pratikSepa karavA-virodha karavA yukta nathI. te pratikSepa kevA che? tA ke parama-meATAmAM mATeA anatha karanAra evA che. sarvajJapratikSepa sava dezanAnA bhedanA samAdhAna aMge je je uparamAM kahevAmAM AvyuM;, mahAanatha kara sarva lakSamAM laIne vicArIe te-te sarvajJanA Azaya ze che? tenA samajaNu vinA arvASTi pramAtRoe arthAt tattvagaveSaka chadmastha sajjanAe tenA pratikSepa karavA-virodha karavA ghaTatA nathI. kAraNa ke chadmasthanuM jJAna AvaraNavALuM DhAi ghaNuM ja maryAdita che, atyaMta parimita che. kevalajJAna vinAnA x chadmasthA kharekhara! acakSu-cakSu vinAnA che, eTale AMdhaLAnI lAkaDI jevA parAkSa zAstrajJAna vaDe tene vyavahAra cAle che. AMdhaLA jema hAtha lagADIne vastu pArakhe, tema A zAstrajJAna cakSua`dhanA hastasparzI samuM che. tenA vaDe chadmasthA yathAvat kema dekhI-jANI zake? mATe sarvaijJanA viSayamAM saMsthita arthAne chadmasthA prakAzI zakatA nathI, emAM Azcaya nathI, paNu te kaMi paNa jANe che te ja ati adbhuta-Ama che ! "sarvajJa viSaya saMsthAMzchadmastho prakAzayatyarthAn / nAzcaryamevavatyapUrNa tu kiSiSi vezi // " zrI siddhasena divAkccha mRta dvA dvA. 8-11 vaLI upalakSaNathI te te dazanabhedavALI dezanAe paNa sanamUlaka che, mUla temAMthI udbhavelI che, eTale te paNa sava savANInA agarUpa che. Ama mukhya evA SaDUdarzana paNa sarvaijJapravacananA aMgabhUta hoi, teneA pratikSepa karavA te paNa sazavANInA cheda karavA kharAkhara che. zrI AnaddaghanajInI amRta vANI che ke-- " aMtarA kevalajhAnaM chadmasthA khalvacakSuSaH / hastasparzasamaM zAkhajJAnaM tadvyavahArakRt // " --zrI yazovijayajIta adhyAtmapaniSad Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hari paddha darisaNa jina aMga bhaNaje (23) "SaTuM darisaNa jina aMga bhaNIje, nyAsa SaDaMga je sAdhe re; nami jinavaranA caraNa upAsaka, Sa darisaNu ArAdhe re...Sa... darisaNu. jina surapAda5 pAya vakhAzuM, sAMkhya joga deya bhede re; Atama sattA vivaraNa karatAM, lahe duHkha aMga akhede re....0 bheda abheda saugata mImAMsaka, jinavara kara deya bhArI re; lokAloka avalaMbana bhajIe, gurugamathI avadhArI re...50 lakAyatika kukha jinavaranI, aMza vicAra e kIje re; tatva vicAra sudhArasa dhArA, gurugama viNa kima pIje re ? " jaina jinezvara vara uttama aMga, aMtaraMga bahiraMge re; akSara nyAsa dhuri ArAdhaka, ArAdhe dharI saMge re...10 jinavaramAM saghaLAM darisaNa che, darzana jinavara bhajanAre; sAgaramAM saghaLI taTinI sahI, taTinI sAgara bhajanAre. " mATe te te dazane vicAratAM "cAta " padAMti apekSAvizeSane "dhari'-prathama nyAsa karI, sarvajJanA ArAdhaka saMtajanee tene paNa pratikSepa-virodha karavA gya nathI, eTaluM ja nahiM paNa, syAt padanA nyAsapUrvaka-sthAt pada AgaLa joDIne kalpavRkSa samA SaTa darizana jinadazananA aMgabhUta SaDradarzana paNa ArAdhavA yogya che. ane A jina aMga darzananuM jJAna paNa kAMI khaMDanamaMDanamAM utaravA mATe nathI, paNa tattvano bhaNI je' vinizcaya karavA mATe che, 5ra siddhAMta jANIne sva siddhAMtanA balane* nizcaya jANavA mATe che, svapakSanuM bala cakAsavA mATe che, ane ema karIne paNa kevala AtmArtha sAdhavA mATe che. vaLI sarva zAstranA naya hRdayamAM dhAraNa karI, A jIve anaMtavAra mata khaMDanamaMDananA bheda jANyA, te paNa tenuM kalyANa thayuM nathI ! e sAdhane anaMtavAra karyA chatAM, haju kAMi tava hAthamAM AvyuM nathI ! hAtha haju khAlI ne khAlI che ! mATe AtmAthI saMtajanee koI paNa prakAre pratikSepamAM-khaMDanamaMDanamAM utaravuM yogya nathI. ane temAM paNa sarvajJano ke sarvajJa vANIne pratikSepa karavo te te atyaMta duSTa che, mA anarthakara che, moTAmAM moTo anartha karanAra che. kAraNa ke parama pUjya ArAdhya savajJanI AzAtanA jIvane sanmArga prAptimAM mahA aMtarAyarUpa thaI paDI, parama akalyANane hetu thAya chepratyeka mumukSuo A niraMtara lakSamAM * zakhavA yogya che ke eka saMtanI + "zeya: siddhAMta' zvavaniyopaTa6SyanA pakSamAmAgutya tu sattAmanA cAra-zrI siddhasena divAkarachakRta dvA, dvA 8-19 >> "vArAzAtanAvyatra rAme taravatA anyonyamanuviddhA hi te mAnA - zrI yaze, kRta dva, kA, 21-9 Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (424). yogadaricayurAya AzAtanAmAM sarva saMtanI AzAtanA che, ne eka saMtanI pUjAmAM sarva saMtanI pUjanA che. ahIM ja nidarzana (daSTAMta) kahe che- nizAnAthapratikSepo yathAndhAnAmasaMgataH / tadbhedaparikalpazca tathaivArvAgdRzAmayam // 140 // caMdra taNe pratikSepa ne, bheda kalpanA jema, hoya asaMgata aMdhanA, chadmasthanA A tema, 140 artha :- jema caMdrane pratikSepa ane tenA bhedane parikalpa (kalpanA) AMdhaLAone asaMgata-ayukta che, temaja avane-chadrasthAne A sarvajJapratikSepa ane tenA bhedane parikalpa asaMgata-asaMyukta che. vivecana jema cakSuvikala evA AMdhaLAone caMdrane pratikSepa kare, niSedha kara, te nItithI asaMgata che-ayukta che, ane caMdranA bhedanI parikalpanA karavI te paNa ayukta che; temaja chadmasthAne sarvajJane pratikSepa karavo ke tenA bhedanI parikalpanA sarvajJapratikSepa karavI asaMgata che--ayukta che. aMdhakArane dUra karanArA nizAnAtha-caMdra ayukta adhanuM dUra AkAzamAM rahyo sate cAMdanI relAvI samasta jagatamAM prakAza daSTAMta relAve che; chatAM cakSuvikala AMdhaLA tene dekhI zaktA nathI. caMdra pragaTa che, chatAM te A aMdhajane "caMdra cheja nahiM" ema kahI vAMdho uThAve, tene pratikSepa kare, te te bIlakula behUduM che, aNaghaTatuM che, nItithI asaMgata che. kAraNa ke teo pote ja dekhatA nathI, te A nathI ema kema kahI zake tema hAMdhakArane haranArA sarvajJa-caMdra jJAna-tranA vistArI samasta vizva vastune prakAzita kare che, chatAM dRSTivikala chavA tene dekhI zakatA nathI; sarvajJa pragaTa che, chatAM je A avadaSTi chadmastha, "sarvajJa ja nathI" ema kahI prativAda kare-pratikSepa kare, te te sarvathA ayukta che, sanyAyathI asaMgata che, kAraNa ke pote ja je dekhatA nathI, te A nathI ema kahevAnI dhRSTatA kema karI zake vAru? tRtti-nizAnAthapratiH -caMdrane pratikSepa, cAyanAma-jema aMdhere, cakSuvine, alaMkAraHasaMgata che. nItithI asaMgata che. rAjAjha-ane tenA be parikalpa, caMdranA be parikalpavakrapaNuM, cerapaNuM vagere, tathaiva-temaja, bAdazA-avagu daSTivALAone, eTale ke chAsthAne, barthaA, sarva pratikSepa, ane tenA bhedane parika5 asaMgata-aphakta che. Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prANi: sana bhedakalpanA ayukta-janmAMdha manuSyA ne hAthI (425) vaLI A aMdhajaneAmAM kAi caMdra vAMke che, kAi trAMsA che, keAi ceArasa che, ema kahI tenA bhedanI parikalpanA kare, te te paNa ayukta che, nItithI viruddha che. kAraNa ke je caMdrane dITho ja nathI, tenA svarUpa sabaMdhI game te kalpanA karavI te kalpanA ja che, satya nathI. tema chadmastha janA, sarvajJa AvA che ke tevA che vagere tenA bheda sabadhI parikalpanA kare, te te paNa ayukta che, behUdu che; kAraNa ke je sarvajJane peAte dIThA ja nathI, tenA samI game te kalpanAnA gheADA deDAvavA te mithyA kalpanArUpa ja che, satya nathI. ane je caMdra peAtAne dekhAtA nathI, te caMdranA vividha bheda kalpI, AMdhaLAe te sabadhI jhaghaDA kare, tA te teA keTaluM badhuM behUdu kahevAya ? tema je sajJa pAte dIThA nathI, te saCjJanA jUdA jUdA bheda kalpI, chadmasthA te bheda saMkhazrI mithyA vAdavivAda kare, sAmasAmA pratikSepa kare, paraspara khaDana-maMDanamAM utarI paDe, te tA atyaMta ayukta che ja, e A uparathI phalita thAya che. atre janmAMdha manuSyA hAthInuM dRSTAMta ghaNuM adhakhetu che. te A prakAre-- bheda hepanA ayukta janmAMdha manuSyA ne hAthI kAi eka sthaLe eka hAthI Avyo. ene jovA mATe cha janmAMdha puruSA gayA. te AMdhaLAoe hAthIne hAtha lagADIne tapAsI joyA. ekanA hAthamAM hAthInI sUMDha AvI eTale tene hAthI sAMkhelA jevA lAgyA. khIjAnA hAthamAM datUzaLa AvyuM eTale tene te bhUMgaLA jevA lAgyA. trIjAnA hAthamAM kAna AvyA, eTale tene te sUpaDA jevA lAgyA. ceAthAnA hAthamAM paga Avyo, eTale tene hAthI thAMbhalA jevA jaNAyA. pAMcamAnA hAthamAM udara AvyuM, eTale tene te maSaka jevA jAyA. chaThThAnA hAthamAM pUMchaDuM AvyuM, eTale tene te sAvaraNI jevA jaNAyeA. A uparathI teoe peAtAtAnA abhiprAya bAMdhyA ane pachI eka bIjAne jaNAvyo. pachI dareka pAtapeAtAnA abhiprAyamAM makkama hAI, pAte ja sAcA che ne bAkInA bIjA badhA khATA che, ema Agraha karI paraspara jhaghaDA karavA lAgyA, mithyA carcAmAM utarI paDayA, ne takarAra vadhI paDI ! tyAM kAI eka dekhatA dRSTivALA manuSya AvI caDhyo, ane te tene nivArIne khelyA ke--are ! bhalA mANasA ! A tame phogaTa jhaghaDA zA mATe kare che ? tame badhAya khATA che ne tame badhAya sAcA che ! kAraNa ke hAthI AvA ja che evA tamArA AgrahathI tame khATA che, ane amuka a`ganI apekSAe hAthI AvA che e rIte tame sAcA che. juo ! hAthInI sUMDhane AkAra sAMbelA jevA che, datUzaLanA AkAra bhUMgaLA jevA che, kAna sUpaDA jevA che, paga thAMbhalA jevA che, peTa maSaka jevuM jaNAya che, ane pUcha u' Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (426) sAvaraNI jevuM dekhAya che. eka eka aMgane sparzavAthI tamane hAthI te tevo lAgyo, te te te aMganI apekSAe barAbara che, paNa te uparathI kAMI AkhA hAthIne khyAla che * Ave che! samagra aMga maLIne ja hAthI bane che. mATe tenuM sAMgopAMga svarUpa barAbara samajavuM hoya te tene samayapaNe ja vicAra karavo joIe. tamAre AgraharUpa "ja'kAraekAMtavAda cheDI devo joIe. ema samajI have tamAre jhaghaDo baMdha kare ! baMdha kare ! ema te DAhyA dekhatA dazya puruSe samajAvyA, eTale te vAdIo TADhA paDyA, ne mithyA carcA choDI daI samajIne zAMta thayA.* A dRSTAMta uparathI eTaluM phalita thAya che ke A Ama "ja" che ema vadanArA ekAMtavAdI AgrahI hoya, paNa sarva samanvayakArI anekAMtavAdI te sarvathA sarvatra nirAgrahI ja hoya. theDA paNa mahAgraMthamabhIra zabdamAM samasta ekAMtavAdInuM parama samartha nirasana karatuM zrImad rAjacaMdrajInuM camatkArika subhASita che ke "ekAMtavAda e ja jJAnanI apUrNatAnI nizAnI che vAdIo ! mane tamAre mATe darzAve che. kAraNa zikhAu kavio kAvyamAM jema tema khAmI dAbavA "ja' zabdano upayoga kare che, tema tame paNa "ja' eTale nizcayatA zikhAu jJAnavaDe kahe che. mahAre mahAvIra ema koI kALe kahe nahi; e ja enI sakavinI peThe camatkRti che." -zrImad rAjacaMdra, patrAMka 6 (20) temaja- na yujyate pratikSepaH sAmAnyasyApi tatsatAm / AryApavAdastu punajiMhAchedAdhiko mataH // 141 // pratikSepa sAmAnyane paNa saMtane na yukta; adhika jidvAdazI, Arya apavAda ukta. 141 artha-sAmAnya janane paNa pratikSepa yukta nathI. tethI karIne Arya sathAne apavAda te saMtane mana jihA cheda karatAM adhika che. tti: -nathI yukta, karizeSa-nirAkaraNarUpa pratikSepa. sAmAnyarASimAI sAmAnya puruSa Atrio 5Na ta-vethI karIne savAra-saMva, munione, zApavAnu punaH-gAyane caravA te vaLI, sarvane paribhava te ema artha che. zuM ? to ke-bihAcheDAoi maraH-jihavAkeda karatAM (jIbha kapAI javA karatAM) adhika mata che,-tathAvidha prayapAyanA bhAve karIne. * "WHca vIghaM, niSiddhanAcaMtipuvidhAnam | sakalanayavilasitAnAm , virodhamathanaM namAmyanekAMtam // " -zrI amRtacaMdrAcAryajIkRta puruSArthasiddhiupaya. Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ domahaSiH A apavAda jivAdathI adhika bhASA samiti (47) vivecana keI sAmAnya puruSane paNa pratikSepa-virodha kara yukta nathI; teTalA mATe Arya evA sarvajJane virodha kare che te saMtajanene mana jIbha kapAI javA karatAM paNa adhika che. koI sAmAnya-sAdhAraNa manuSya hoya, tene paNa nirAkaraNarUpa pratikSepa kara, prativAda kara, virodha kare, te sajanane ghaTatuM nathI. kAraNa ke ApaNA manamAM kAMI hAya ane enA manamAM kAMI heya. "apane mana kachu era he, unake sAmAnyane mana kachu era' ApaNe ene Azaya-abhiprAya jANI zakatA nathI, pratikSepa paNa eTale te jANyA vinA tenA khaMDanamAM utarI paDavuM, tene teDI pADavAne yukta nathI vikalpa suddhAM kare, te sAva behUdu che. te pratikSepa karatAM paNa, sAmo mANasa kAMI potAno abhiprAya choDI detuM nathI, UlaTo ghaNIvAra tene bevaDA jorathI vaLagI rahe che ! vaLI tevA pratikSepathI virodhanI vRddhi thAya che, sAmA mANasanuM mana dubhAya che, vaimanasya baMdhAya che, rAgadveSanI gAMTha paDe che, + AnaM-raudradhyAna thAya che, pitAne paNa azAMti rahe che. Ama aneka anartha nIpaje che, mATe saMta-munio te virodha kare ja nahiM. te pachI asAmAnya, asAdhAraNa vibhUtirUpa, mahAatizayavaMta eja Akhya sarvajJAne apavAda kare-avarNavAda balavA te te atyaMta atyaMta ayukta ja heya, emAM pUchavuM zuM? eTalA mATe evA paraya pUjya Arca sane apavAda A apavAda kara parivarUpa virodha kara, tene saMta munijane te jihuvA chAvAdathI karatAM adhika mAne che. eTale ke parama ahaM sarvara mATe eka rAdhika paNa apavAda vacana bolatAM, temane jIbha kapAI javA karatAM vadhAre duHkha thAya che. ane jIbha kapAI jatAM belAya ja kema? ane pitAnI chatya kapAya tevuM bolavA Icche paNa keNu? tAtparya ke saMtajane kadI paNa Arya sarvajJAnuM apavAda vacana uccAravAne prAraMbha paNa kare nahiM, tevuM vacana uccAratAM temanI jIbha upaDe ja nahiM; kAraNa ke parama satapuruSa evA Arya sarvajJanA avarNavAdathI mahA anartha - paraMparA nipaje che, jIva anaMta saMsArI thAya che. temaja +LAkhyAnopo vAre prativAnistatha rahyA ntiri pAzA havAlAnarAmartha "--zrI siddhasena divAkarachakRta hA, dvA. 8-10 Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (428) yogasarAzaya kudRSTayAdivano santo bhASante prAyasaH kvacit / nizcitaM sAravaccaiva kiMtu sattvArthakRt sadA // 142 // kuSTiAdivALuM veNa te, bhAkhe kadI na saMta; nizcita parahitakara sadA, sAravaMta ja vadaMta. 142 artha -kudaSTi AdivALuM kasya vacana saMte kavacit bolatA nathI, paraMtu sadAya nizcita, sAravALuM ane sattvArtha karanArUM-prANIonuM hita karanArUM evuM vacana bole che. vivecana saMtajane kudaSTi AdinI peThe kadI kudaSTivALuM-kutsita-nigha vacana bolatA nathI, ane bele che te nizcita, sAravALuM ane paranuM hita karanArUM evuM ja vacana sadA le che. kudaSTivaMta avivekI ja hoya te kutsita-niMgha bhASaNa kare che, phAve tema ThekANA vinAnuM bele che, yataddhA DhaMgadhaDA vinAne asaMbaddha pralApa kare che. sAra vagaranuM namAluM bake che, ane bIjA ane duHkha thAya, anartha thAya, ahita saMta kevuM thAya evuM sAvadya vacana uccAre che. paNa je sAcA saMta-munijane bole ? jogIjane che, teo tema kadI karatA nathI, tevuM sAvadya vacana kadI uccAratA nathI. teo bele che te vivekapUrvaka bhASAsamiti sAcavIne, bhASAne viveka AcAra barAbara jALavIne ja sadA bole che. eTale ja teonuM vacana sadA nizcita-asaMdigdha-susaMbaddha hoya che,-saMdehavALuM, ThekANu vinAnuM, asaMbaddha pralApa jevuM hatuM nathI; sArapUrNa hoya che, niHsAra niSpAjana ke nirmAlya hetuM nathI; ane satvArtha karanArUM hoya che, anya chAnuM hita karavAnA svabhAvavALuM ja hoya che,-bIjA jIvane duHkha thAya, anartha thAya, ahita thAya, evuM sAvadya kadI paNa hetuM nathI. Ama saMta janene sadA nizcita, sArabhUta, ne parepakArI evuM niravadya-nirdoSa vacana uccAravAnI Teva paDI hoya che. sAdhujI samiti bIjI Adare, vacana nirdoSa parakAza re; gupti utsargane samiti te, mArga apavAda suvilAsa re." -zrI devacaMdrajIkRta aSTapravacanamAtAnI sajajhAya / iti srvjnyprtikssepnissedhaadhikaarH| S kRtizadaSTayarivA-kudaSTi AdivALuM, kussa ItyAdi, no santo na saMte, munie, mAnti vaLavA-bhAkhe kavacita, tyAre kevuM bhAkhe? te mATe kahyuM - nizcita-nizcita, asaMdigdha, sAvara-ane sAravALuM ja, na apArthaka- nahiM evuM, riMtu sArthaza-paraMtu sattvArthakara, parArthakaraNazIla evuM, sadA bhAkhe che. Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ do. girAnagaya atIdviyama anumAnaaviSaya (429) sarvajJAdi atIMdriya artha anumAna agocaratva adhikAra upasaMharatAM kahe che- nizcayo'tIndriyArthasya yogijJAnAdRte na ca / gogA #pAnAM vivAna ja ni che rU . nizcaya atIndriyArtha, na gijJAna zivAya; ethIya aMdha samAjanA vivAdathI nahiM kAMya. 143 artha--ane atIndriya ane nizcaya gijJAna zivAya thato nathI; ethI karIne paNa atre sarvajJanI bAbatamAM aMdha jevAonA vivAdathI kAMI nathI. vivecana ane sarvajJa Adi atIndriya arthane nizcaya gijJAna sivAya thatuM nathI, kAraNake tenA thakI ja tenI siddhi thAya che, eTalA mATe atre sarvajJa adhikAramAM aMdha jevA chadmasthAnA vivAdathI zuM? sarvajJa Adi viSaya atIndriya che, iMdriya ane manane agocara che, ane mAtra yegIone ja jJAnagaNya thaI zake evA che. e saMbaMdhI yathArtha nizcayanI bAbatamAM chandrasthAne adhikAra nathI, kAraNa ke vizeSathI tattvane nahi dekhanArA evA aMdha samA te chagha aMdha jane jevA che. mATe e emanA adhikAra bahAranA chaghasthAnA viSayamAM-tatvanizcaya bAbatamAM teone vivAda nakAmo che, teonI vivAthI zuM? carcAnI aca akiMcitkAra che. kAraNa ke je vastu ApaNe dekhatA nathI jANatA nathI, tenA svarUpa bAbatamAM svacchede kalpanA karI, micyA jhaghaDo karo, niHsAra vAyuddha karavuM, vAda-prativAda karI zRMka vAvavuM, khaMDanamaMDanamAM paDI vaimanasya vadhAravuM, te mUrkhatAnI nizAnI che. caMdranA AkAra viSe aMdhajanenI kalpanA jevuM hAsyAspada che, pelA AMdhaLAo jema hAthInA svarUpa bAbata kheTa TaTo karatA hatA, tenA jevuM phegaTa che. tevA mithyA vivAdathI lAbha thavAne badale UlaTI hAni thAya che, kAraNa ke tethI potAnA sat cittane nAza thavArUpa aniSTa phala nIpaje che. arthAt ri-niloDarAica sarva Adi atIndriya arthane nizcaya, zillAnAda na ja -registAna sivAya nathI hota-kAraNa ke tenA thakI ja tenI siddhi thAya che. moDakiA kAraNa thakI batra-ane, sarvajJa adhikAramAM, rAjAnAM-aMdha jevAonA vizeSathI tenA tattvane nahi dekhanArAbAnA, vivAna na zivana-vivAthI kaMi nathI -saccittanAdarUpa zivALA vivAdathI kAMI nathI. Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (430) gakhrisazcaya saddabhAvavALo citta Azaya naSTa thaI duSTa Azaya janme che, rAgadveSAdi deSanI vRddhi thAya che, cittane azAMti ne saMbha upaje che. AvA sacittano nAza karanArA vivAdanuM saMtajanone zuM prajana che? kaMI ja nahiM, kaMI ja nahi. na cAnumAnaviSaya eSo'rthastattvato mataH / na cAto nizcayaH samyaganyatrApyAha dhIdhanaH / / 144 / / yukti viSaya A tatvathI, nahi-ethI anyatra; samyak nizcaya thAya nA, kathya buddhidhana atra-144 atha-ane A sarvajJarUpa artha tatvathI anumAnane viSaya nathI mAnavAmAM Avyo. ane A anumAnathakI anyatra paNa samyakSaNe nizcaya thatuM nathI. buddhidhana bhaharie kahyuM che - vivecana uparamAM ema kahyuM ke sarvajJAdi atIndriya artha gijJAna vinA jaNAtuM nathI, eTale A viSaye aMdha samA chadmasthAnA vivAdathI kaMI prayojana siddha nathI thatuM. tyAre kaI ema kahe ke Apa evuM kema kahe che ? anumAnathI-yuktithI paNa atIMdriya te kema na jANI zakAya? tene ahIM javAba Ape che ke-A artha yuktine sarvajJarUpa atIndriya artha tattvathI anumAna-yuktino viSaya nathI. aviSaya game tevA mahAmatimAna tAkikanI yuktinI tyAM gati nathI; game teTalA yuktivAdathI sAkSAt sarvajJa tava gamya thaI zakatuM nathI. kAraNa ke te tattva atIndriya eTale mana ne iMdriyathI para che-agamya che, ane takavAda buddhine viSaya hoI buddhigamya che. eTale te atIndriya viSayamAM atinI gati kuti thatAM yuktivAda bhoTho paDe che. vaLI A atIndriya viSayanI vAta javA daIe, te paNa anya sAmAnya arthane paNa anumAna thakI samyapaNe nizcaya thato nathI; yuktivAdathI sAmAnyasAdhAraNa bAbatane paNa barAbara nirNaya prApta thatI nathI, te pachI atIndriya arthanuM te pUchavuM ja zuM? AnA samarthanamAM ahIM mahAmati bhatRharinuM vacana TAMkayuM che. * zuM kahyuM che? te kahe che - vRtti - jJAnamAnaviSayo ane anumAnano viSaya nathI, yuktigAcara nathI, ghoDaW--A sarvajJavizeSa lakSaNavALa artha, taravaro mataH-tatvathI mAnavAmAM Avela, paramArthathI daSTa, jAto-ane A anumAnathakI nathI hote, nizcaya: sabhya-nizcaya samyaphapaNe, anyatrAti-anyatra paNa, sAmAnya arthamAM paNa A dhodhanate buddhidhana bhatRharie kahyuM che - Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTi: "taka vicAre vAda paraMparA re' (431) yatnenAnumito'pyarthaH kuzalaignumAtRbhiH / abhiyuktatarairanyairanyathaivopapAdyate // 145 // yatnathI paru anumAtRthI, artha anumita thAya; teya yuktatara anyathI, anyathA samarthAya, 145 artha -kuzala anumAnakArothI yatnathI anumAnavAmAM Avela artha paNa, vadhAre yuktiyukta evA bIjAethI bIjI ja rIte sAbIta karAya che. vivecana te buddhidhanavALA zrI bhatRharie zuM kahyuM che? te kahe che-"kuzaLa anumAnakAe yatnathI anumAnele artha paNa vadhAre sabaLa yuktivALA bIjAethI bIjI ja rIte upapAdana karAya che'-sAbIta karAya che. anvaya-vyatireka vagere nyAyapaddhatimAM pAraMgata evA nipuNa yuktivAdIo anvayavyatireka Adi anusAra tatvaparIkSA kare che. temAM anvaya eTale A Ama hoya te A Ama hoya evI vidhAnarUpa hakArAtmaka ukti; ane vyatireka eTale yuktithI maMDanaH A Ama na hoya te A Ama na hoya, evI niSedharUpa nakArAtmaka yuktithI khaMDana ukti. (1) A anvaya-vyatireka pramANe keI kuzala yuktivAdIo prayatnapUrvaka anumAnathI-yuktithI amuka artha sthApita kare, ane kahe ke juo ! A artha A hetuthI A rIte ja ghaTe che, Ama enI tapapatti che A artha AthI anya rIte ghaTato nathI-Ama enI anyathAnupatti che. (2) te tyAM tenAthI caDhiyAtA evA bIjA prakhara tArkiko-yuktivAdIo, vaLI e ja anvaya-vyatireka Adine Azraya karI, te ja arthane anyathA prakAre upapAdita kare che, sAbIta karI batAve che, ane kahe che ke juo! tame kaho che te prakAre A artha ghaTatuM nathI-enI ata papatti che ane A ame kahIe chIe te bIjA prakAre ja e ghaTamAna thAya cheenI anyathopatti che. Ama eka ja arthane amuka vAdI sthApe che, te bIje utthApe che! eka ja arthane samartha tArkika patatAnA matibalathI judA judA prakAre pUravAra karI Ape che! vRtti:- nenAnumitoDaNa-anvaya Adi anusAra atnathI anumAnavAmAM Avela artha paNa, kurAsaiAnamAmi - anvaya AdinA jANanArA kuzala anumAnakArothI-yuktivAdIothI, mithunattamaira:anvaya AdinA jJAtA ja evA abhiyuktatara-vadhAre yuktivALA bIjAothI, arthavopAcate anyathA ja upapAdana karAya che. atathAsiddhi Adi prakAre bIjI rIte ja pUravAra karAya che. Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (432) yogadariTAyurAya Ama A tarkavAda te buddhine akhADe che! akhADAmAM jema zarIrane vyAyAma thAya che, kasarata karAya che, aTApaTA khelAya che, dAvapeca ramAya che, tarkavAda buddhine tema A yuktivAdarUpa vyAyAmazALAmAM buddhine vyAyAma thAya che, akhADe yuktinI kasarata karAya che, takanA aTapaTA khelAya che, chala-jAtinA dAvapeca ramAya che! "sAkSara vijetA pakSanA mavatti !" akhADAmAM jema vadhAre baLavAna malla alpa baLavALA pratimallane mahAta kare che, zikasta Ape che, tema A yuktivAdanI kasaratazALAmAM vadhAre prakhara buddhimAna vAdI alpa buddhivALA prativAdIne parAjita kare che, hAra Ape che! vaLI zerane mAthe savAzera' e nyAye te vijetA malane paNa jema vadhAre baLavAna mala jIte che, tema vijayathI malakAtA ne phelAtA te vAdIne paNa bIje adhika tarkapaTa prativAdI harAve che! Ama jema kustInI paraMparA cAlyA kare che, mallayuddhane cheDo Avato nathI, tema tarkavAdanI paraMparA cAlyA kare che ne buddhiyuddhane Are Avate nathI! paNa Ama anaMta tarkavAda karatAM paNa kaI abhimata vastu vastugate kahI zakavA samartha thatuM nathI ! ulaTuM "paDe pADA laDe temAM jhADane khe nIkaLI jAya," e nyAye A tAmikenI sAThamArImAM tattvavRkSa bApaDuM kayAMya chuMdAI jAya che! tattva vastu kayAMya hAtha lAgatI nathI. mahAtmA AnaMdaghanajInuM mArmika vacanAmRta che ke :"taka vicAre re vAda paraMparA re, pAra na pahoMce koya; abhimata vastu vastugate kahe che, te viralA jaga jeya. paMthaDo nihALuM re bIjA jina taNe re."--zrI AnaMdaghanajI. abhyaracaya kahe che- jJAyeranhetuvAdena padAryA yadyatIndriyAH / jAnaitAvatA ghA chatA nizcaya | 246 padArtho atIndriya ja, hetuvAdathI jaNAta ATalA kALe prANathI, nizcaya tihAM karAta, 146 artha - hetuvAdathI atIndriya padArtho jaNAtA hata, te ATalA kALe prAjJothI te viSayamAM nizcaya karavAmAM Avyo hota. - kRtti-jJAna hetuvAna-hetuvAdathI-anumAnavAthI jANavAmAM AvatA hatA, parALa vaparajiyA je sarva Adi atIndriya padArtho, anaitAvatA-gATa kALe karIne, -mAthI, tArkikAthI, to cAtta-karAyA hatA, tey-te viSayamAM, nizcaya-nizcaya avagama. Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprASTi : mumukSune zuSka taka graha tyAjya ja (433) vivecana "hetu vivAde ho citta dharI joIe, ati durgama nayavAda; AgamavAde ho gurugama ke nahIM, e sabale vikhavAda. abhinaMdana jina darizaNa tarasiye."--zrI AnaMdaghanajI. je yuktivAdathI atIndriya padArthonuM jJAna prApta thaI zakatuM hota, te ATalA kALe prANa janee te saMbaMdhI nizcaya karI nAMkhyo hato. je yukti vaDe karIne indriyane agamya evA atIndriya padArtho jANavAmAM AvatA hota, te ghaNuM hetuvAdathI lAMbA kALathI A mahAbuddhizALI prAjJajane-mahAtAkiko je tevI tanizcaya yukti laDAvatA AvyA che, teone ATalA badhA kALe te atIndriya na thAya padArthane nizcaya thaI javo joIto hato. paNa tevuM to thayuM dekhAtuM nathI, haju tene kAMI niveDo Avyo jaNAto nathI. kAraNa ke A vAdI-prativAdIo haju tevA ne evA jorazorathI te ja vAdavivAda calAvI rahyA che ! haju paNa te bAbatamAM navA nizALIAnI jema tevA ne tevA kerAdhAkaDa rahelA jaNAya che ! teonI vAda-kaMDU haju tevI ne tevI che ! ATalA badhA mahAsamartha vAdI mahArathIoe ATale badho kALa prakhara yuktibala ajamAvyuM, paNa te mahAnubhAvone A mahA prayAsa pANImAM gayo hoya ema jaNAya che! kAraNa ke gabiMdumAM kahyA pramANe "nizcita evA vAda ne prativAde karatAM chatAM teo gatimAM ghANInA belanI peThe, haju tattvanA aMtane pAmyA nathI !" na caitadevaM yattasmAtzuSkatarkagraho mahAn / mithyAbhimAnahetutvAttyAjya eva mumukSubhiH // 147 // ne A ema na te thakI, zuSka kuha mahAna; tyAjya ja hoya mumukSane, mithyA mAna nidAna, 147 artha :-ane kAraNa ke A ema nathI, teTalA mATe mahAna e zuSka tarka graha mithyAbhimAnanA hetupaNAne lIdhe, mumukSuone tyAjya ja che- choDI ja de yogya che. kRtti - jaitavaM ane A ema nathI, du-je kAraNathI, tamAra-te kAraNathI, zudagAtozuSkatarka graha, mAna-maDAna, atiraudra, madhyAmi mAnatulhA-mithyAbhimAnahetuSaNarUpa kAraNathI, cAva zva-tyAjaya ja che, mumukSumi -mumukSa ee, mUkAvA IcchanArAoe. Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (434) yogadarisasurAya vivecana ane A ema te che nahi arthAt ghaNA ghaNA kALe paNa hetuvAdathI atIndriya tatvane nizcaya haju prAsajanathI paNa thaI zakyo nathI, tethI karIne mithyAbhimAnanA heturUpa A zuSka tarkane mahA raudra-bhayaMkara graha, bhavabaMdhanathI zuSka tarka graha kharekhara chUTavA IcchanArA mumukSujane e choDI ja devo joIe, kAraNa mumukSue ke A zuSka tarkavAda kharekhara! "zuSka ja' che. emAM kAMI rasa-AdratA tyAjya nathI. sukkI, hRdaya sparza vinAnI yuktionI vAjAlamaya laDAI ja emAM che. veLune game teTaluM palatAM paNa jema temAMthI telarUpa sAra nIkaLe nahi, tema game teTaluM pIlatAM paNa-piSTapeSaNa karatAM paNa zuSka tarkavAdamAMthI tatvarUpa sAra nIkaLe nahiM. ane mumukSu te tatvane ja khapI che. te AvA nisAra nIrasa zuSka tane kema grahe vAru? vaLI A zuSka tarka graha kharekhara! graha jevo ja che. pUrve kahyuM hatuM tema graha eTale bhUtapizAca, athavA aniSTa graha, athavA magaramaccha. (1) bhUtapizAcarUpa grahathI je grasta hAya, jene jhADa vaLagyuM hoya, tenA bhuDA hAlahavAla thAya che ne tene te grahamAMthI chUTavuM muzkela thaI paDe che tema A zuSka tarkavAdarUpa grahathIbhUtathI je AviSTa thayo hoya, e bhUta jene bharAyuM hoya, tenI bhAre bUrI dazA thAya che, ne tenA grahamAMthI-pakaDamAMthI chUTavuM bhArI thaI paDe che. (2) athavA aniSTa pApa graha jene naDato hoya, tene bhArI vasamI pIDA sahavI paDe che, tema A takavAdarUpa aniSTa grahathI je pIDAtA hoya, tene pitAne hAthe horelI bhArI kanaDagata bhegavavI paDe che, ane tenI asaramAMthI te sahelAIthI chUTI zakatuM nathI. (3) athavA je magarathI prasA hoya, tene tenA jaDabAmAMthI chaTakavuM bhArI kaThina thaI paDe che; tema zuSka takarUpa magaranA grahathI je grahAye haya, tene tenI cuMgAlamAMthI chUTavuM ati duSkara thaI paDe che. Ama traNe arthamAM pite rahelA zuSka takarUpa grahathI zuSkata grAhI pitAnI meLe ja du:khI thAya che. AvA aniSTa duSTa zuSka tarka grahane AtmArthagrAhI mumukSu kema gahe? temaja A zuSka taka graha mahAna che, ati reDha che, mahA bhayaMkara che. enuM pariNAma pitAne mATe te parane mATe mahA raudra che-dAruNa che. kAraNa ke AnaM-raudra dhyAnathI vAdI-prativAdI banene hAni thAya che. mahA tAki kaziromaNi zrI siddhasena divAkarajIe pitAnI lAkSaNika zailImAM varNavyuM che tema-je koI prakAre potAno vijaya thAya che te te eTale badhe pariteSa pAme che ke maryAdAne bhaMga karI e potAnI baDAI hAMkI traNe lokone khala banAve che! ane pote je koI prakAre bIjAthI chavAI jAya che te kapAMdha thaI jaI, prativAdI pratye ghAMTA pADI-barADA pADI, AkramaNa karate sate potAnuM Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAdaSTi mumukSane sarvatra graha ayukta (45) vilakhApaNuM dUra kare che. te vAda kathA khamI zakatuM nathI, ane mAnabhaMgathI uSNa evA lAMbA nisAsA nAkhe che! ramya vastumAM paNa tene arati-javara lAgu paDe che- ramya vastu paNa tene gamatI nathI, ane sahade pratye paNa tenA vacana vaja jevA kaThora nIkaLe che ! ane kha ahaMkAramAMthI upaje che, e A sarvataMtra siddhAMta sarva taMtrane siddhAMta che, tenA para jANe ArUDha thaIne te kharekhara ! tasvaparIkSA kare che ! arthAt ahaMkArajanya duHkhane sAkSAt anubhava kare che!" ItyAdi prakAre zuSka takavAda raudra pariNAmanuM kAraNa thAya che. vaLI zuSka tarkavAda mithyAbhimAnane hetu thAya che. zuSka tarkavAdI pitAne baDo hoziyAra mAne che! tene pitAnI buddhinuM-tarkazaktinuM ghaNuM abhimAna hoya che. meM kevI phakkaDa yukti laDAvI phalANAne chakaDa mArI teDI pADa-harAvyo, e phAke rAkhI te akkaDa rahe che! Ama mahAraudra pariNAmavALa zuSka tarkagraha mithyAbhimAnane hetu hevAthI, AtmahiteSI mumukSuone sarvathA tyAjya ja che. kAraNa ke sAcA mumukSuone mukhya ne eka ja hetu game tema karIne bhavabaMdhanathI chUTavAne che. teone kevaLa eka AtmArthanuM ja kAma che, mAna-pUjA-labdhi-satkAra Adi bIje mana-roga teone hete nathI, ane uparamAM joyuM tema zuSka tarkathI koIpaNa prakArane AtmArtha siddha thatuM nathI, UlaTo mAnAthane lIdhe atyaMta hAni pAme che. kayAM sAcA mumukSu jogIjananuM ekAMta AtmAthI paNuM? ane kayAM zuSka tarkavAdInuM matAthI paNuM-mAnAthIpaNuM? "zreya te eka bAjue rahyA che, te vAdiSo athavA vAdIrUpa baLadIA bIjI bAjue vicArI rahyA che ! munie vAdavivAdane kayAMya paNa mekSa-upAya kahyo nathI." Ama vAdane ane mokSane lAkha gAunuM aMtara che, mATe mAtra mokSane athI e mumukSu jogIjana vAdavivAdamAM kema paDe? zuSka takagrahane kema gahe? *"yadi vijayate kathaMcittato'pi paritoSabhagnamaryAdaH / svaguNavikatthanadUSikatrInapi lokAn khalIkurute // uta jIyate kathaMcit pariSatparivAdinaM sa kopaandhH| galagarjenAkrAman vailakSyavinodanaM kurute // vAdakAM na kSamate dIrgha niHzvasiti mAnabhaGgoSNam / ramye'pyaratijvaritaH suhRtvapi vniikrnnvaakyH|| duHkhamahaMkAraprabhavamityayaM srvtNtrsiddhaaNtH| atha ca tamevArUDhastattvaerIkSA kila karoti // " zrI siddhasena divAkarachakta dvA, dvA, 8, 15-18 x"anyata eva zreyAMsyanyata eva vicaranti vaadivRssaaH| vAkUsaMraMbhaH kvacidapi na jagAda muniH shivopaayH|| zrI siddhasena divAkarachakRta dvA-dvA, 8-7 Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (436 ) temaja-- grahaH sarvatra tattvena mumukSUNAmasaMgataH / aat dharmA api prAyastyaktavyAH kimanena tat // 148 // mumukSuone tattvathI, grahu ayukta satra; dharmAya prAye muktimAM, tyAjaya-ethI zu' atra ? 148 a:--satra graha tattvathI mumukSuone asagata-ayukta che. muktine viSe dharmAM paNa prAye tyajavAnA hAya che, teA pachI A grahathI zu ? vivecana yogadRSTisamuccaya cheDI mata darzana taNeA, Agraha tema vikalpa; kahyo mAga A sAdhaze, janma tehanA alpa. '"--zrImad rAjaca*drajI praNIta Atmasiddhi mumukSue tattvathI kayAMya paNa graha rAkhaveA yukta nathI. kAraNa ke muktimAM dharmo paNa prAye cheADI devA paDe che. te pachI A grahathI zuM? meAkSAbhilASI AtmAthI jIve zuSka taka graha cheDI devA ceAgya che, eTalu ja nahiM, paNu kayAMya paNu kAi paNa vastune graha paNa tyajI devA joie. mATe sa. matadananeA Agraha tema vikalpa cheADI i, tema ja anya sarva prakArane kayAMya paNa graha graha paNa visarjana karI mumukSue theAkta meAkSamAga ja ArAdhavA yukta nathI ceAgya che, kAraNa ke mumukSunA ekAMta hetu koi paNa prakAre meAkSanI prApti karavI te ja che. ane mAkSamAM te zuddha AtmasvabhAvarUpa kSAyika dharmAM sivAya badhuya cheDaye ja chUTako che. are ! kSamAdika kSAApazamika dharmAM paNa meAkSamAM cheDI devA paDe che, tyAM A tuccha aniSTa graheAnI te zI vAta karavI ? sa grahathI mukta thayA vinA mA sanmukha paNa na thavAya, teA mukta te kema ja thavAya ? te pachI A 'rAkhanA paDIkA' jevA duSTa grahAne mumukSu zA hetue gAMThe bAMdhe ? ne e graha jevA grahAne grahIne hAthe karIne zuM kAma niSkAraNe du:khathI gRhIta thAya ? ,, < dharma kSamArdika paNa miTejI, pragaTe dharma saMnyAsa; te jhaghaDA aJA taNAjI, munine kavaNu abhyAsa. ....manamAhana jinajI ! mIThI tAharI vANu. cA. da. sA. 4-22 / iti sarvajJAdi atIMdriyArthAnumAnAgocaratvAdhikAraH / 5 vRtti:-tra :graha, sarvatra-sarvAMtra, sa` vastumAM taravena-tattvathI, paramAtha thI, mumukSLAmasaMvataHmumukSuone asagaMta che--ayukta che. kayA kAraNuthI ! tA ke-muau dharmo vikAcattvayA:-muktine viSe dharmAM pazu prAye tyajavA paDe che, prAma:nuM grahaNu kSAyika dhamenA vyavaccheda (apavAda) athe che, minena sa --to pachI A grahathI zuM? kaMi nahi, ema atha che. Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ domAdaSTi mahAjanane mArga-parapIDAvana, pare5kAra (437) mahatpuruSa mArga adhikAra kAraNa ke ema che tethI- tadatra mahatAM vartma samAzritya vicakSaNaiH / vartitavyaM yathAnyAyaM tadatikramavarjitaiH // 149 // prAze atra mahaMtane, mArga Azraune sAra; tasa atikrama viNa vartavuM, nyAya taNe anusAra 149 artha -tethI karIne atre mahatva puruSonA mArgane samyapha Azraya karI, vicakSaNoe tene atikrama vajIne, yathAnyAya vartavuM gya che. vivecana mikSa kahyo nija zuddhatA, te pAme te paMtha; samajAvya saMkSepamAM, sakaLa mArga nigraMtha." - zrImad rAjacaMdrapraNIta zrI Atmasiddhi tethI atre A bAbatamAM mahApuruSonA mArgane samyapha Azraya karI, nirIkSaNa karI mumukSujanee te dharmane atikrama na thAya e rIte, yathAnyAye vartavuM egya che. te pachI mumukSu AtmAthI jIve zuM karavuM yogya che te ahIM spaSTa karyuM che. vicakSaNa mumukSue to bIjI badhI mAthApheDa choDI daIne, bIjI badhI mahAjananA bhaMgajAla phagAvI daIne, mata-darzana Agrahane samasta prapaMca visarjana mArgane karI, sarva grahanI cuMgAlamAMthI mukta thaI, mahat puruSonA mArganuM anusaravuM samyapha avalaMbana karavuM yogya che. "mAnano cena jata: 4 prathAH " mahAjana je mArge gayA te mArga che. ane mahAjanene mAge te kevaLa AtmavizuddhirUpa mekSamArga che. eTale mahAjanenA nidiSTa mAge temanA pagale cAlavuM e ja mumukSunuM kartavya che ane te mArge cAlatAM, mahatapuruSoe praNIta karelA nirdoSa dharmamAgane jema atikama na thAya, aticAra na thAya, ullaMghana na thAya, bhaMga na thAya, tema upagapUrvaka sanIti pramANe cAlavuM egya che. Ama mahAjananA mArge niraticArapaNe yathAnyAya pravaktavuM-gamana karavuM e ja mumukSu jogIjananuM kartavya che. nRtti-satra-tethI atra vyatikaramAM, A prasaMgamAM, maMtAM varma-mahata puruSonA mArgane, samAzrityasamAzraya karI aMgIkAra karI, viraH -vicakSaNoe, paMDitoe, tatacaM cAnyA-thathAnyA-nyAya pramANe vartavuM pega che. tarikSamannataiiH -te mahata dharmanA atikramathI-aticArathI rahita evAoe. Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (438) eja kahe che-- parapIDeha sUkSmApi varjanIyA prayatnataH / tadvattadupakAre'pi yatitavyaM sadaiva hi // 150 // parapIDA ahiM sUkSma paNa, vavI ja saprayatna; temaja tasa upakAramAM, karavA sadaiva yatna. 150 artha :--ahIM' sUkSma paNa parapIDA prayatnathI najavI; temaja tenA upakAramAM paNu sadaiva ja yatna karavA. samadaSTimujIya vivecana 'poSahAra: puchyAya, pApAca papIvanam 'nyAsajI. te mahat puruSAe Acarela mAga karyo che? te ahI kahyo che. A lAkamAM sUkSma paNa parapIDA vajavI, temaja para upakAramAM paNa niraMtara yatna karavA. HH A jagamAM peAtAnAthI bIjA jIvane sUkSma pIDA paNa na thAya, sUkSma khAdhA paNu na upaje, ema prayatnathI-yatnAthI vartavuM, e mumukSu AtmAthInu karttavya che. mumukSu khIjA jIvAne sUkSma pIDA paNa vajra, tA pachI mATI pIDAnI vAta te kayAMya dUra rahI ! manathI, vacanathI ke kAyathI koipaNa prakAre kAipaNa jIvane pAtAnAthI kaipaNa pIDA-mAdhA na upaje, evI satata jAgRti AtmAthI jIva rAkhe. anuSadhe AtmA phlAya, jinavaranI tyAM nahi AjJAya; sa jIvanu Icche sukha, mahAvIranI zikSA mukhya. sadane e upadeza, e ekAMte nahi vizeSa; sarva prakAre jinane kheSa, yA yA nirmaLa aviASa. e bhavatAraka suMdara rAha, rice tariye karI utsAha; dha sakaLanu e zubha mULa, e viSNu dhama sadA pratikULa. tattvarUpathI e eLakhe, te jana paheAMce zAzvata sukhe; zAMtinAtha bhagavAna prasiddha, rAjaca'dra karuNAe siddha" zrImad rAjacadrapraNIta mAkSamALA vRtti:--pavIdA--para pIDA, para khAdhA, rU-ahI, leAkamAM, sUkSmApi-sUkSma paNu, moTI tA dUra rahe ! zu'! tA ke varganIyA-javA ceAJa che, parityajavA yogya che, prayatnara: prayatnathI, sUkSma mAbegathI, tadUtatenI jemaja, prayatnathIja, teMDupa repi-tenA upakAramAM pazu, catitanya-mana karavA yogya che, anuSThAna dvArAe ( AcaraNuvaDe karIne), saMvaiva phri-sadeva ja. Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImAri gurudeva-dvijayatinuM yathAyogya pUjana (439) ane bIjA nA upakAramAM paNa mumukSu jIva sadaiva yatna kare. anya jIvanuM A lekamAM ne paralokamAM je rIte hita thAya evA prakAre tana-mana dhanathI pitAthI banatuM badhuMya mumukSu jIva sadAya sakriya AcaraNa dvArA karI cUke. Ama mumukSu jogIjana paramadayALu ne paropakArane vyasanI-baMdhANI heya. tathA guravo devatA viprA yatayazca tapodhanAH / pUjanIyA mahAtmAnaH suprayatnena cetasA // 151 // guru devatA vine, tapAdhana yatirAja; pUjaya suprayatna cittathI, mahAtmAo sahu A ja, 151 artha- guruo, devatAo, vipro ane tapodhana yatio-e sarva mahAtmAo suprayatnavALA cittathI pUjanIya che-pUjavA yogya che. vivecana temaja-guruo, devatA, kije ane tapodhana yatio,-e sarva mahAtmAo suprayatnata citte yathAyogyapaNe pUjanIya che, pUjavA yogya cheH- guruo eTale mAtA, pitA, kalAcArya, eenA jJAtio-bhAI bahena vagere, tathA dharmane guru-devAdi upadeza karanArA vRddho-jJAnavRddha ane vRddha jane. A ziSTa janene pUjana iSTa evo guruvarga che. tenuM pUjana A A prakAre thAya :-(1) traNa saMdhyA samaye tene namanakriyA karavI, ane te avasaraga na hoya te cittamAM tene atyaMtapaNe ApIne namanakriyA karavI. (2) te Ave tyAre abhyatthAnAdi karavuM, arthAt UThIne sAmA javuM, Asana devuM, te bese eTale parya pAsanA karavI, ItyAdi vinaya AcaraNa karavuM tenI samIpamAM apragalTapaNe-anuddhatapaNe besavuM; asthAne tenuM nAma na levuM; kavacit paNa tene avarNavAda na sAMbhaLa. (3) sArAmAM sArA vastrAdinuM tene yathAzakti nivedana-samarpaNa karavuM, ane tenA hAthe sadA paraka kriyAonuM karAvavuM. (4) tene aniSTa evA vyavahArane tyAga kare, ane ISTa evA vyavahAramAM pravartana karavuM, ane A dhamadine pIDAjha na upaje ema aucityathI-ucitapaNe karavuM, arthAt - kRtti-guNo-e, mAtA-pitA pramukha, vaitA-devatA, sAmAnyathI ja vi-vi, tije, catA-ane yatio, pravati, tapovanI tapAdhana, ta5rUpa dhanavALA, varIyA-pUjanIya che, pUjavA yoga che, mAramAra-mahAtmAo, e savepa, yathAhapaNe thAyegyapaNe kevI rIte te ke-yuina netanAsuprayatnavaMta citathI, AjJApradhAna cittathI, ema artha che. __x" tyAgazca tadaniSTAnAM tadiSTeSu pavartanam / aucityena vida kSeyaM prAhurdharmAdyapIDayA" (AdhAra mATe juo) zrI yogabiMdu, zve 110-115. Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (440 ) yogadRSTisaMmuccaya tene aniSTathI nivattatAM ane iSTamAM pravarttatAM ne dharmAdi puruSArtha ne khAdhA upajatI hoya, te tema na karatAM puruSArtha-ArAdhanaparAyaNa rahevuM. (5) tenA AsanAdinA abhoga karavA, arthAt gurunA AsanAdi vAparavA nahi. ane tenA dravyanu tIrthAMmAM niyeAjana karavuM, arthAt tIkSetramAM vAparI nAMkhavuM, nahi te te peAte grahaNa kare te tenA maraNAdimAM anumatine prasaMga Ave. (6) temaja tenA pratibimbanI* sthApanAnA dhUpa-puSpAdi pUjArUpa sa'skAra karavo. ane tenI parama-utkRSTa evI UrdhvadekriyA karavI, mRtakArya karavuM. puSpAthI, alithI, vastrothI, ane zeAlana teMtrothI zauca-zraddhA samanvita evu' devonuM pUjana karavuM, ityAdi prakAre yathAyeAgyapaNe guru-devanI pUjA karavI. vipro eTale dvijo--brAhmaNeA. vidyA vaDe je prakRSTa che, arthAt je vidyAnA prakane pAmelA che te vipra. be vAra jene janma thayA che, arthAt eka te sthUla dehajanmanI apekSAe ane khIjo saMskAranI apekSAe ema be janma jenA thayA che te dvija. brahmane AtmasvarUpane je jANe che, te brAhmaNa. AvA vidyAvata, sa'skArasvAmI, brahmavettA vidvajanArUpa dvijo yathAyeAgyapaNe pUjavA ceAgya che, sanmAnavA ceAgya che, temaja tapeAdhana evA yatie paNa pUjanIya che. yati eTale sacamI puruSa, sAdhujana. jeNe manane te iMdriyAnA sayama karyA che te yati athavA 'ti'. je jIvarakSAmAM ne iMdriyanigrahamAM yatnavaMta che te yati. tapa jenu' dhana che te tapeAdhana. anazanAdi khAdya tapa, ane prAyazcitta svAdhyAyAdi AbhyaMtara tapa niraMtara tapatA rahI taparUpa dhananI jeNe vRddhi karI che, evA tapAdhana yatie niratara paramAdarathI pUjavA yAgya che. Ama gurue, devatAo, viSe, ane tapeAdhana yatie----A sa+ mahAtmAe jema ucita hAya tema yathAyeAgyapaNe pUjavA cAgya che. ane te pUjanA paNa suprayatnavaMta cittathI hAvI joie. arthAt tenA AjJApAlanamAM tatpara evA AjJApradhAna cittathI karavI joie. pApavatsvapi cAtyantaM svakarmanihateSvalam / anukampaiva saveSu nyAyyA dharmo'yamuttamaH // 152 // svakarmathI ja haNAyalA, pApI prati atyaMta; nyAya anukaMpA ja-A, uttama dharma mahuta, 152 vRtti:-pApavizvAsthataM-ane atyaMta pApavA pratye paNa, lubdhaka-jJikArI Aphri pratye paNa, carmanitaeNvvasam-atyatapaNe svakamA~thI haNAyelA evA, anueva sattveSu-sattvA pratye anuka`pA ja, nyAyA nyAyya che.--nahiM ke matsara, dharmAMDayamuttama:--A dha' uttama che,-kAraNamAM kAnA upayAthI. zrI cAdui * " tadAsanAdyabhogazva tIrthe tadvittayojanam / tadvivanyAsasaMskAra Urdhvadeha kriyA parA // " Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAhiH mahata puruSane mAga, upasaMhAra (44) artha -ane svakarmathI atyaMta haNAyelA evA atyaMta pApavaMta cha pratye paNa anukaMpA ja nyAcya che,- A dhama uttama che. vivecana "zAMtinAtha bhagavAna prasiddha, rAjacaMdra karuNAe siddha"zrImad rAjacaMdrajI ane pitAnA ja karmothI atyaMta haNAyelA evA mahApApI jIvo pratye paNa anukaMpA ja nyApya che-A dhama uttama che. mumukSu jIvane sarva jIva pratye dayA-anukaMpA heya emAM te pUchavuM ja zuM? paNa zikArI, mAchImAra vagere jevA mahApApI jIvo pratye paNa te mahApApI pratye anukaMpA ja rAkhe ane e ja nyA che-nyAyayukta che. tenA paNa dayA pratye ghaNA rAkhavI ke tiraskAranI dRSTithI jevuM e yogya nathI, kAraNa ke e bicArA pAmara jI ajJAnanA vize karIne mahA kukarmomAM paDI gayA che, patita thayA che, ane potAnA duSTa karmothI ja atyaMta haNAI gayelA che. evA marelAne mAravuM zuM? "paDatA upara pATu" zI? e bicArA pApI che te atyaMta dayAnuM, anukaMpAnuM ja sthAna che. A kukarmothI A cha bApaDA kevI durgati pAmaze ? e vicAratAM mumukSune tenA pratye anukaMpA ja chUTe. ane tethI prerita thaI pitAnAthI bane te temAMthI tene nivAravA prayatna paNa kare. A ja dhama uttama che. tulasI dayA na chAMDIe, jaba laga ghaTameM prAna." tulasIdAsajI parahita e ja nita hita samajavuM, ane. paradu:kha e potAnuM duHkha samajavuM." "prabhu bhaje, nIti so, paraTho para pakAra."--zrImad rAjacaMdrajI Ama ( 1 ) parapIDAvajana, (2) paropakAra vyasana, (3) gurudevAdipUjana, ( 4 ) pApInI paNa anukaMpA-A dharma uttama che. A mahat puruSane mArga che. A uttama dharma mahAjanee Acaryo che, je darzAvyuM che, tene ja anusaravuM e ja yathAtyAya vattana che. | ri madhumADapis: 1 --- DR = Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadaSyisamuccaya (4jara) - upasaMhAra karatAM kahe che - kRtamatra prasaMgena prakRtaM prastumo'dhunA / tatpunaH paJcamI tAvadyogadRSTimahodayA // 153 // sarNa atra prasaMgathI, have kahA~e prastuta; te te paMcamI ganI, daSTi mahodaya yukta, 153 artha:- atre prasaMgathI basa thayuM. have ame prakRta vAta prastuta karIe chIe; ane te prakRti te pAMcamI mahodayavatI yogadaSTi che. vivecana uparamAM A je badhuM ya kahyuM te prasaMgavazAt kahyuM che. te mATe ATaluM basa che! vadhAre kahevAnI jarUra nathI. zANA te sAnamAM samajI jAya. eTale sAcA mumukSu vicakSaNa jane ATalAmAMthI badhuM samajI jaze, thoDuM kahyuM jhAjhuM karI jANazo." eTale have ame prakRta-cAlu vAtane prastAva rajU karIe chIe. ane te prastuta vAta te pAMcamI "sthirA nAmanI yogadaSTi che. ane te kevI viziSTa che? te ke mahadayavALI che. mATe ahe mumukSu jogIjano ! sarva abhiniveza choDI daIne cAra daSTinI maryAdA vaTAvI jaIne, tame have A "suyaza' amRta ghanavRSTi karanArI pAMcamI "sthirA" daSTi saMbaMdhI yoga kathA bhAvathI ekacitta zravaNa kare! abhiniveza saghaLe tyajIjI, cAra lahI jeNe daSTi te leze have pAMcamIjI, suyaza amRta ghana vRSTi manamohana jinajI! mIThI tAharI vANu-"zrI ye, da, sajhA 4-23 kRtti-za-paryApta thayuM, basa thayuM, tra-atra vyatikaramAM, kana-prasaMgathI, kAM prastunoDapunA-have ame prakRta (cAlu vAta) kahIe chIe, tapunaH-puna: te prakRta te, vannarI tAvaLadaSTi-pAMcamI yuga tharA nAmanI che. te kevI viziSTa che ? te mATe kahyuM-mothA-mahodayavALI che, nirvANa35 parama kalavAnI che, ema artha che, Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tamAdaSTi: romASTine sAra dImAdaSTinuM koSTaka : 10 nAma cathI daSTimAM nedha rzana dIpaprabhA samabodha asaMgha padane lIdhe bodha sthUla-sUkSma nahi. gAMga bhAva prANAyAma recaka -pUraka kuMbhaka parabhAvane reya, AtmabhAvanI pUti ne sthiratA. daSatyAga utthAna deSatAga prazAMtavAhitAne lIdhe yugamAM ulyAnadeSa na hoya. guNaprApti | tattvazravaNuM | dharmazaraNabIjoha-asabhakti tIrthakarazananirvANa. viziSTatA | asaMvedya pada jaya | viSama katakapraha nivRtti. guNasthAna paheluM guNasthAna pahelA "guNasthAna" no prakarSa-chellAmAM chelI hada ahIM prApta thAya. dImA dRSTine sAra cAthI dIpA daSTimAM tenA nAma pramANe dIpaka samAna boSa prakAza hoya che, ane yoganuM cothuM aMga prANAyAma prApta thAya che. temaja atre utthAna nAmanA cothA cittadeSane nAza tathA tavazravaNa nAmanA cethA guNanI prApti hoya che chatAM atre haju sUkSma bedha hete nathI. atre A prANAyAma je hoya che, te bhAvathI hoya che. eTale bAhya bhAvane reca devArUpa recaka prANAyAma, aMtarannAvane pUravArUpa pUraka prANAyAma, ane tene sthiratA guNathI sthira karavArUpa kuMbhaka prANAyAma,-ema svabhAvarUpa bhAva prANAyAma hoya che. A dRSTivALa yogI puruSa prANa karatAM paNa dharmane niHsaMzaya guru-mATe gaNe che, eTale te dharmanI khAtara prANa cheDe, paNa prANasaMkaTa AvI paDaye paNa prANanI khAtara dharma cheDate nathI, e te daDhavamAM hoya che. Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (44) vAgadaripurAtha Ama sadAzayavALe te mumukSu tavazravaNamAM tatpara banI prANa karatAM paNa parama evA dharmane balAtkAre ja bhaje che. jema khAruM pANI choDI mIThA pANInA gathI bIja UgI nIkaLe che, tema tatvakRtithI narane gabIja UgI nIkaLe che-prareha pAme che, ahIM sarva saMsAraga che te khArA pANI barAbara che, ane tattvazruti te madhura jalanA joga samAna che. jethI karIne A tasvakRtithI manuSyane sarva kalyANa sAMpaDe che, ke je gurubhaktinA sukhathI yukta ane banne lekamAM hitAvaha evuM hoya che. A gurubhaktinA prabhAvathI tIrthaMkaradarzana karyuM che, ke je samApatti Adi bhedathI nirvANanuM eka kAraNa che. "tattvazravaNa madhudakeru, IhAM heya bIja praha; khAra udaka sama bhava tyajI, guru bhakti adroha.manamohana" chatAM atre sUkSma baMdhano niSedha kahyo tenuM kAraNa e che ke samakti vinA te bedha hote nathI. te beya vedyasaMvedya pada thakI hoya che, te avedyasaMvedya padamAM jevAmAM AvatuM nathI. vedya eTale baMdha-mekSaheturUpa vedanIya vastu, te vedhasavedya 5da jyAM sadAya che te vevasaMvedya pada che, tethI karIne samyapha hetu Adi bhedathI viddhasamAjamAM je tatvanirNaya thAya che te sUphamabedha kahevAya che. te sUkSamadha haju A daSTimAM hotuM nathI, kAraNa ke ahIM pahelI cAra daSTimAM avedyasaMvedya pada prabaLa hoya che ne vedyasaMvedya pada paMkhInI chAyAmAM jalacaranI pravRtti jevuM paDachAyArUpa-tadAbhAsarUpa atAtvika hoya che. ane avedyasaMvedya pada je che te te paramArthathI apada ja che, yogIonuM pada te vedhasaMvedya pada ja che. kAraNa ke strI Adi vedhanuM jyAM samyapha saMvedana tathA prakAranI AgamathI vizuddha evI nirmala apravRtti buddhithI thAya che, evuM te pada samyapha sthitivALuM hoI te "pada" nAmane barAbara yegya che. AvuM A vedhasaMvedya pada bhinnathi, dezavirati Adi lakSaNavALuM che. A naiRRyika vedhasaMvedya 5da kSAyika samyagadaSTine ja hoya che. ane tenA mahAprabhAvane lIdhe, karmanA aparAdhavaze karIne paNa je kavacit pApamAM pravRtti thaI jAya te te tapelehapadanyAsa jevI hoya, arthAt tapelA leDhA para paga mUktAM jema tarata pAcho kheMcAI jAya che, tema A samyagadaSTine paNa pApa karatAM tarata AMcako lAge che, temAM jhAjhI sthiti nathI, ane A pApa pravRtti paNa chellI ja hoya che. kAraNa ke nizcaya samyagdaSTi puruSane zreNika mahArAjanI jema punaH durgatine yoga heta nathI. te pada graMthi vibhedathI, chellI pA5 pravRtti, tapta lehapada dhRti samIjI, tihAM hoya aMta nivRtti.....manamohana" - tenAthI viparIta te avedhasaMvedya pada che. ane vA jevuM abhedya te pada bhavAbhinaMdI jIvane hoya che. A bhavAbhinaMdI kSudra, lobhI, dIna, matsaravata, bhAyAkala, saDa, Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ homadaSTi homASTino sAra (445) ajJAnI ane niSphala AraMbhathI saMgata evo hoya che. evA avaguNaaghasavedya vaMtane bodha asata pariNAmathI anuviddha-parovAyela hoI viSamizrita pada ane jema suMdara nathI hato. eTale A aghasa vedya padavALA manuSya viparyAsaparAyaNa ne vartamAnadazI hAI hitAhitanA vivekamAM aMdha hoya che, eTale saMsAranuM pragaTa duHkhamaya svarUpa dekhatAM chatAM teo atimohane lIdhe tethI udvega-kaMTALe pAmatA nathI, ane bhegamAM Asakta rahI A jaDa jane pApadhUlithI AtmAne pAza nAMkhe che-bAMdhe che. karmabhUmine viSe manuSyapaNArUpa parama dharma bIja pAmIne paNa A alpamati jano A bIjanI satkarmarUpa khetImAM prayatna karatA nathI, paNa gala jevA tuccha ne dAruNa udayavALA kusukhamAM sakta thaI saceSTA-satUAcaraNa choDI de che! aho ! AvA A dAruNa tamane dhikkAra che! AvuM A adyasaMvedya pada adhapaNurUpa heI durgatimAM pAta karanAruM--pADanAruM che, ane te satsaMga-Agama gavaDe dhuraMdhara mahAtmAothI ja A ja bhUmikAmAM jItavA gya che,-anya samaye jatAvuM azakaya che. "evA avaguNavaMtanuM jI, pada je aveva kaThora sAdhusaMga Agama taNAjI, te ja dhuraMdhara....manamohana" ane A avedhasaMvedya pada chatAyuM hoya che tyAre manuSyanA viSama kutarkagraha ApoApa niyamathI TaLe che. A kutarka bedhane garUpa che, zamane apAyarUpa, che zraddhAne bhaMga karanAra ane abhimAna upajAvanAra che. Ama kutarka pragaTapaNe viSama kutarkagraha cittane aneka prakAre bhAvazatru che. eTalA mATe mumukSuone AvA nivRtti duSTa kutarka mAM abhiniveza-Agraha kara yukta nathI, paNa kRtamAM, zIlamAM, samAdhimAM ane paropakAramAM te kara yukta che. temaja - sarveya vikalpa avidyAsaMgata che. ane teonI yojanArUpa A kutarka che, te ethI zuM prayojana che? vaLI A sarva kutarka jAtiprAya che-zSaNAbhAsapradhAna che, ane pratItithI-phalathI bAdhita che. hAthI mAravA doDate hoya tyAre A hAthI dUra rahelAne haNaze ke nikaTa rahelAne haNaze? evA mUkha vikalpa jevo A kutarka che. ItyAdi aneka prakAranA deSa A kutarkathI upaje che tethI AvA duSTa aniSTa kutarkanuM zuM kAma che? ane vicAravaMta jIvone prayAsa to atIndriya arthanI siddhi arthe hoya che, ane te atIndriya artha kadI zuSka takane gocara hete nathI, paNa Agamane ja gocara hoya che eTale A AgamapradhAna, salTAddha, zIlavAna e yogatatpara puruSa atIndriya arthone jANe che, ane tevA prakAre mahAmati pataMjalie paNa kahyuM che-"AgamathI, anumAnathI ane gAbhyAsarasathI ema prajJAne traNa prakAre prayojatAM puruSa uttama tattvane pAme che." ane tatvathI ghaNA sarva bhinna matavALA nathI, tethI tene bheda mAne te tenA Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (446) gadaSTisamuccaya atibhaktone maha che. kAraNa ke sarvajJa nAmano je kaI pAramArthika ja che, te vyaktibheda chatAM tatvathI sarvatra eka ja che. tethI tenI sAmAnyathI ja jeTalAonI sarvajJa tava pratipatti-mAnyatA che, te sarveya tene pAmelA che evI para nyAyagati abheda che. ane tene vizeSa te saMpUrNapaNe sarva asavadazIethI jaNAte nathI, tethI sAmAnyathI paNa e sarvajJane je nirvyAja paNe-niSkapaTapaNe tenA AjJApAlanamAM tatpara thaI mAnatA hoya, te teTalA aMzathI ja dhIme tene mana tulya ja che,-eka rAjAnA ghaNu sevakanI jema. atre bIjI yukti paNa che.-devanI bhakti be prakAranI che-citra ane acitra. temAM je saMsArI de che tenI bhakti vicitra prakAranI che, kAraNa ke teonuM svarUpa vicitra prakAranuM che, ane te bhaktimAM mohagarbhapaNane lIdhe pitAnA ISTa deva pratye rAga ane aniSTa deva pratye dveSa hoya che. paNa saMsAratIta evA para mukta tatvanI je bhakti che, te acitra che, ane te saMmehanA abhAvane lIdhe zamasArA ja-zamapradhAna ja hoya che. "nahiM sarva jajuA, tehanA vaLI dAsa; bhakti devanI paNa kahIjI, citra acitra prakAza.manamohana" temaja-samAna anuSThAnamAM paNa abhisaMdhi-Azaya pramANe bhinna phaLa hoya che, ane te ja Azaya ahIM kRSikarmamAM pANInI peThe parama che-pradhAna che. A Azaya paNa rAgAdinI taratamatA pramANe tathA buddhi Adi bedhanA bheda pramANe buddhi-jJAna- aneka prakAranA bheda vALa hoya che, kAraNa ke be traNa prakArane heAya che: asaMmoha (1) buddhi, (2) jJAna, (3) asaMmeha. te badhathakI sarva karmomAM bheda paDe che. temAM ikriyAthane Azraya kare te buddhi che, AgamapUrvaka hoya te jJAna che, ane sadanuSThAna yukta je jJAna te asaha che. kriyAmAM Adara, prIti, avizva, saMpattiprApti, jijJAsA, tajajJa budhajananI sevA, ane temane anugrahae A sadanuSThAnanuM lakSaNa che. prANIonA sarva karmo sAmAnyathI buddhipUrvaka hoya che, ane vipAkavirasapaNane lIdhe te saMsAraphala ApanArA che. kulagInA je karma che te jJAnapUrvaka hoya che, ane te amRta samI zrutazaktinA samAvezathI anubaMdhaphalapaNuMthakI muktine aMgarUpa hoya che, ane asaMmehathI upajatA karmo ekAMta parizuddhithakI zIdhra mekSaphaLa ApanArA hoya che A asaMmeha karma bhavAtIta athagAmI mumukSuone ja hoya che. "buddhi kriyA bhavaphala dIejI, jJAnakriyA ziva aMga; asaMmeha kiriyA dIejI, zIvra mugatiphala caMga....manamehana" ahIM prAkRta bhAvomAM-kAramI pudgala racanAmAM jenuM citta nirutsuka che, te bhava Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dIprANi : vAdRSTinA sAra (447 ) bhAgavirakta jane bhavAtIta agAmI che. tenA mArga eka ja zamaparAyaNa eve che, ane avasthAbhedane bheda chatAM te sAgara paranA tIramAnI jema eka ja che, kAraNa ke saMsArAtIta para tattva ' nirvANu ' nAmanuM che, te zabdabheda chatAM tattvathI niyamathI eka ja che. sadAziva, parabrahma, siddhAtmA, tathAtA Adi zabdothI anyathI oLakhAtuM te eka ja che. kAraNake tenA lakSaNunA avisaMvAdathI nirAmAdha, nirAmaya ane niSkriya evuM A para tattva janmAdinA aceAgyathI hAya che. eTale asamAhathI tattvathI A nirvANutattva jANavAmAM ALye, prekSAvAne tenI bhaktinI khAkhatamAM vivAda ghaTatA ja nathI. ane A nirvANu tattva niyamathI ja sajJapUrvaka sthita che. A sarvajJarUpaRju mA nirvANune nikaTamAM nikaTa mAga che, te te sajJanA bheda kema hAya ? ane te na heAya tA tenA bhaktone bhedya sumukSunA eka ja zamamA nirvANu tattva eka ja kema hAya? HH pudgala racanA kAramIjI, tihAM jasa citta na lIna; eka mArga te ziva taNeAjI, bheda lahe jaga dIna....mana" tyAre sheje za kA thaze ke te pachI te sajJAnI dezanAne bheda kema che ? tenuM samAdhAna ema che ke ziSyanA AnuguNyathI-guNu thAya evA anukULapaNAthI te citra-nAnA prakAranI che. kAraNa ke bhavarAganA A bhiSavarAe jene je prakAre khIjAdhAna AdinA sabhava thAya tene tevA prakAre upadeza dvIdhA che. athavA te khIjuM kAraNa ema che ke eenI dezanA eka chatAM zrotAonA vibhedathI teonA acinya puNyasAmarthyane lIdhe citra bhAse che, ane tenAthI te sarvanA yathAbhavya-caiAnyatA pramANe upakAra paNa thAya che. athavA te te te deza-kAlAgninA niyeAgathI te te nayaapekSAvALI citra dezanA RSio thakI ja pravattI che, ane A RSidezanAnu mUla paNa tattvathI sarvajJa ja che. eTalA mATe sajJane abhiprAya jANyA vinA tenA pratikSepa-virAdha karavA yukta nathI, kAraNa ke te pratikSepa parama mahA anarthaMkara che. eTale A sarvajJa viSayamAM adha jevA chadmasthAe vAdavivAda karavA yukta nathI, mATe mithyAbhimAna hetupaNAne lIdhe zuSka taka graha mumukSue sarvathA cheADI devA ceAgya ja che. mumukSune tA tattvathI saCtra graha ayukta che. kAraNa ke muktimAM prAye dharmAM paNa cheDI devA paDe che, te pachI A tuccha zuSka kutarka grahathI zuM? dezanA bhinnatAnA khulAsA kutarka graha tyAjya " dharma kSamAdika paNa maTejI, pragaTe dhama sanyAsa; tA jhaghaDA aJA taNeAjI, munine kavaNu abhyAsa ?....mana" Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (448) gadasimudAya tethI mahatu puruSanA mArgane samyakapaNe AzrI vicakSaNee tenA atikrama rahitapaNe yathAnyAya vartavA yogya che. te mahatu puruSone mArga sAmAnyathI saMkSepamAM A che :(1) ahIM sUkSma paNa parapIDA prayatnathI vajevI, (2) paropakAramAM sadaiva yatna kare, (3) gurue, devatA, vipro, ane tapodhana yatie-e mahAtmAone suprayatna cittathI yathAyogyapaNe pUjavA, (4) pitAnA karmothI ja atyaMta haNAyelA evA mahApApI prANIo pratye paNa atyaMta anukaMpA rAkhavI, -nahIM ke matsara. A dharma uttama che. ItyAdi guNagaNa prApta karI, je sarva kutarka-abhiniveza tyajI cAra dRSTi pAme che, te have amRta ghanavRSTi samI pAMcamI thirA dRSTi pAmaze. "abhiniveza saghaLo tyajIjI, cAra lahI jeNe daSTi; te leze have pAMcamIjI, suyaza amRta ghana vRSTi. ...manamohana jinAjI! mIThI tAharI vANu." che. da. sakjhAya yogadaSTi kaLaza kAvya H zAlinIH dIpAmAMhI dIpa zA bodha dIpe, dIpati te citta utthAna jhIpe; prANAyAme Atmane te bhare che, ne prItethI tattvazruti kare che. 57 bAhirabhAve recake bahAra kADhe, aMtarabhAva pUrake gADha vAdhe; tene yogI kuMbhake sthira dhAre, bhAve prANAyAma te Ama tyAre. 58 prANAyAme pUrNa te eha sthAne, prANathIye dharma meTo ja mAne, prANene te dharma arthe tyaje che, nA prANathe dharmane te tyaje che. 59 suhad sAce eka dharma thAye, mUAnI ye pAchaLe jeha jAye; bAkI bIjuM te badhu baLe che, kAyA sAthe khAkhamAMhI bhaLe che. 60 AvI rUDI dharmanI bhAvanAthI, tattvazruti tatpara thAya AthI; prANathIye dharma mATe kahe che, zaNu" tenuM bhaktibhAve grahe che. 61 khAruM pANI choDI mIThA jalethI, Ave bIje akarA je raoNtethI tevI rIte tatvazruti prabhAve, aMkurA te yoganA bIja pAve. dara khArA pANI tulya saMsAra pANI, tavazruti miSTa vAri samANI, kalyANa sau e thakI sAMpaDe che, gurubhakti saukhya lhAvo maLe che. 63 zrI sadguru bhakti kerA prabhAve, tIrtha svAmI darzana prApta thAve; dhyAne spazI" te samApatti bhAve,-nirvANe je eka hetu dharAve. 64 Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dImANiH kaLasa kSatra (49) upajAti te na hoye ahiM sakSama che, te vedasaMvedya pade sudha te vedhasaMvedya na atra hoya, avevasaMvedya ja ugra joya. 65 je vevasaMvedya pade Thare che, bhavAMbudhi zIdhra ja te tare che; ne vA te karmarUpI vibhede, sattatvathI reya samagra veda. 66 A vedyasaMvedya pada prabhAve, pApe pravRtti kadIye na thA; ne kadoSe yadi te pravRtti, te tasalehapadanyAsa vRtti. 67 je vedyasaMvedya pade vase che, saMvegarage ati te hase che; tethI ja chellI tasa pApavRtti, nA durgatinI pharane pravRtti. 68 A vevasaMvedya taNA abhAve, adyasaMvedya taNA ja bhAve; na atra tatve kadI sUkSma bedha, paraMtu heye kaMI skUla baMdha 69 nA tatvathI te "pada" che avedya, che gInuM pada eka vedya samyapha sthitithI "paTa" te ja sAcuM, ne graMthibhedAdi svarUpa jAcuM. 70 avedya te che viparIta tethI, bhavAbhinaMdI tasa pAtra ethI; asat pariNAmI na be cAru, kyuM viSasaMpUkta na anna sArUM. 71 ethI viparyAsI avedyavaMtA, hitAhite heya viveka aMdhA; A leka mIThA para koNa dIThA? evuM vicAre jana moha mUThA. 72 saMsAra janmAdithI duHkhI dekhe, udvejatA teya na meha lekhe ! kukRtya te kRtya akRtya kRtya, bhAse-sva pAza karI te kukRtya. 73 le karmabhome nara dharmabIja, sat karma khetI mUDha nA kare ja; dANa phUDA kusukhe ja rAcI, ceSTA tyaje te jaDa sarva sAcI. 74 avedya A aMdhapaNuM naThAruM, che durgatimAMhi ja pADanArUM; te te jIte A ja sudaSTi vege, satasaMga sat AgamanA suge. 75 ne A jIMtAtAM niyame nakI ja, svata: narene ati tatvathI ja; kutarka grAhe vasamo TaLe che, je jIvane te graha zo naDe che. 76 A rega badhe, zahANakArI, zraddhApahArI abhimAnakArI; kutarka pratyakSa aneka rIte, che cittane bhAvaripu ja nitye. 77 tethI kutake graha nA ja yukta, samAdhi ne zIla zrate suyukta; paropakAre paNa suvizuddha,-je cagIne bIja avadhya siddha. 78 mumukSu te zrAddha zrutapradhAna, vai yegamAM tatpara zIlavAna; padArtha atIndriya atra jANe, prajJAbale uttama tattva pAme 79 Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (450) idravaMzA (vaMzastha) sarvajJa jhAjhA nathI bhinna tatvathI, tabheda mAne atibhakta mohathI; sarvajJa je kaI kharekhara ja che, te vyakti bhede paNa eka sarva che. tene ja sAmAnyatha jeha mAnatA, dhImaMtane te sahunI samAnatA; eka rAjAzrita sevake bahu, niyukti bhede paNa mRtyu te sahu. 81 sarvajJa satuM tattva taNuM abhedathI, sarvajJavAdI mahiM bheda te nathI; upAsya jo eka upAsako mahIM, AcAra bhede paNa bhinnatA nahiM. 82 sarvetha sarvajJa mahAtmane khare ! tethI nathI tattvathI bheda Akhare; nAmAdinuM bhinnapaNuM bhale havuM, samyapha mahAtmA jana eha bhAvavuM. 83 zAlinI citrAcitra bhakti je deva kerI, sazAstromAM keganA varNavelI, tethIye A vastu te puSTi pAve, sarvanI ektA siddha thA. je saMsArI devakAye janArA, te saMsArI devamAM bhakti dhAra je saMsArAtIta arthe janArA, te te tehI tattvamAM bhaktikArA. 85 te saMsArI devanI bhakita citra, tenA rAge anya dveSe sahita, ne saMsArAtIta tave acitra, bhakti sarve zaMsArA pavitra. te saMsArI devanA sthAna citra, sthiti Adi sau prakAre vicitra; tethI tene sAdhane pAya citra, raste judA pura nA acitra. kA eke Azayane vibheda, tethI te tat phaloneya bheda, hoye hetu Azayo mukhya AMhI, jevI rIte pANI te khetImAMhi. bhoktA nAnA tata le eha ThAme, te lokonA Azayo bheda pAme; rAgAdinA tAratamya pramANe, ne buddhayAdi bodhabheda pramANe, buddhi jJAna ne asaMhadvArA, bhAkhyA zAse bedhanA triprakAra; tenA bhede sarva prANIgaNanA, ka sa pAmatA bheda nAnA. idri buddhi te AzranArI, hoye ane jJAna zAstrAnusArI; ne sat kriyA yukta je jJAna Ama, tene ApyuM che "asaMmeha' nAma. diyA pratye Adara prIti bhArI, nirvidhdha zrI saMpadAlabdhi sArI; jijJAsA ne tajajJa sevA sujANe ! sakiyAnAM lakSaNe eha jANe. 92 buddhipUrva prANInA kama sarva, te te saMsArI phale the ja sarva; zAstrAnusArIpaNuM ne jyAMhi, vipAke te virasA hoya AMhi. 93 : Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hi ; kaLasa kAvya (451) ne karmo je jJAnapUrva juone! te mukavyaMgA kulagI jone; sudhA jevI zrutazakti prabhAve, sAnubaMdhI satapha te ja pAve. 94 karyo hoya je asaMmehajanya, te te Ape zIdhra nirvANa dhanya; je saMsArAtIta tat tattvagAmI, te ekAMte zuddhithI siddhi svAmI. 5 jenuM citta prAkRtArthe na sakta, je saMsArI bhoga pratye virakta; evA jIvanmukta je AtmarAmI, te saMsArAtIta tat tatvagAmI. 96 evA te saMte taNe mArga eka, "kSatimo " saMmaniSTho ja cheka; heye jhAjhA tad dazA bheda teye, abdhimAM kyuM tIrane mAga heye. 97 te saMsArAtIta tattva para te, che nirvANuM nAma saMgAdhare te; te te nizce tatvathI eka hoye, siddhAtmAdi zabdabhedo chatAMye. 98 A nirvANa tatvane tatvathI ja, samyapha jAye e asaMmehathI ja tenI bhaktimAM vivekI janene, vivAde te nA ghaTe re! juone ! 99 ne nirvANa hoya sarvajJapUrva, mukto pUrve hoya sarvajJa sarva A sarvajJa bAju nirvANamAga, tethI tene kema re! hAya bheda? 100 sarvanI dezanA citra jeha, kalyANArthe ziSyanA ukta teha, jene Uge bedhabIjAdi jema, tene beThuM janmavaidhe ja tema. 101 zrotAbhede dezanA eka teya, citrA bhAse! puNya sAmarthya je e! sau bhavyane tethI upakAra hoye, ne A rIte tad avadhyatva rahe. 102 vA RSinI dezanA citra hoya, te te kAlAdi apekSA ja joye; ne tenuM mUla sarvajJa jANe, sarvajJavAk siMdhu bindu pramANo. 103 vinA jANe Azaya tAsa AMhitene pratyAkSepa te yukta nAMhi; Ane durvAda bhAkhe kadI ke, te te jivAdathI che adhika. 104 sarvajJAdi A atIdiya heye, vinA gIjJAna niNata ne, ethI atre aMdha jevA janA, vivAdenuM kAma kAMI ja che nA. 105 anuSya zuSka taka taNe tethI, graha raudra mahA ati, mithyAbhimAnane hetu, tyaje mumukSu sanmati. 106 tatvathI graha sarvatra, mumukSune ghaTe nahiM; dharmeya muktimAM tyA, te A grahathI zuM ahiM? 107 Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (52) gadaSTisamuci vaitAlIya ahiM Atma ja eka zAzvate, tasa che dharma ja eka zAzvate; bhajI dharma ja te sanAtane, jana yegI pada le sanAtane. 108 mata darzana Agraha tyajI, patha sat saMta mahaMtane bhajI; sata bhaktiparAyaNa thavuM, anukaMpAmaya citta dhAravuM. 109 parapIDana sUma varjavuM, upakAre nita citta apavuM; pUjavA guru Adi sAdarA, thavuM pApI pratiye dayAparA. 110 viSa AgrahanuM ja vAmaze, samakitAmRta teha pAmaze; mananaMdana dhAma jAmaze, bhagavAnadAsa amRtatva pAmaze. 111 // iti maharSizrIharibhadgAcAryaviracite kiratcaMdrasUnumanaHsukhanaMdanena bhagavAnadAsena *sumanonaMdanIbRhatTIkAnAmakavivecanena saprapaJca vivecite zrIyogadRSTisamuccayazAne caturthI diipaadRssttiH|| ja A maskata vivecananuM A 'sumane naMdanI" bahata TIkAnAma rAkhyuM che bhagavAnadAsa ("mane naMdana') Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirA daSTi ema saprapaMca thI daSTi kahI, pAMcamI kahI dekhADavA mATe kahe che- sthirAyAM darzanaM nityaM pratyAhAravadeva ca / kRtyamabhrAntamanaghaM sUkSmabodhasamanvitam // 154 / / darzana nitya sthiramahIM, pratyAhArathI yukta; kRtya abrAMta adoSa ne sukSma bedha saMyukta, 154. artha -sthira dRSTimAM darzana nitya ane pratyAhAravALuM ja hoya che; tathA kRtya abrAMta, anagha (nirdoSa), ne sUkSamadha saMyukta evuM hoya che. vivecana daSTi thirAmAMhi darzana niye, ratnaprabhA sama jANe re; bhrAMti nahi vaLI bedha te sUkSama, pratyAhAra vakhANe re. te guNa vIra taNe na visAruM." zrI e. 6sakjhAya. 6-1. sthirA nAmanI pAMcamI gadaSTimAM-niraticAra evImAM darzana nitya-apratipAtI hoya che, ane sAticAramAM anitya paNa hoya che ane te darzana pratyAhArathI yukta evuM kRtti - cirA-sthirA dRSTimAM, nai-darzana, bedhalakSaNavALuM, nityaM-nitya, apratipAtI,-niraticAra evI daSTimAM; ane sAticAramAM te-jene nayanapaTalane (AMkhanA paDadAne) upadrava prakSINa che tene tenA ulkApAdinA anavabodha jevuM,-anitya paNa hoya che,-tevA prakAranA atiyAranA bhAvane lIdhe. ratnaprabhAmAM paNa li Adine upadrava hoya che. pratyAhAhA -ane pratyAhAravALuM ja. haviSayAsaMkone vittahAna ja rendriyALAM tyAdA svaviSayanA asaMprayoge svacittasvarUpane anukArI evo dakiyeno pratyAhAra, tenAthI yukta evuM A darzana che. tyA-kaya, vaMdanAdi kriA, abrAnta-abrAMta-kamane adhikta karIneAzrIne, eTalA mATe ja janapaM-anA, niSpApa-nirdoSa,-anaticArapaNane lIdhe. ene ja vizeSaNa aApe che. sahAropasamavibhU-sUkSmadha saMyukta,graMthibheda thakI ghasavedyapadanI u5pattine lIdhe. Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (454) gadaSTisamuccaya hoya che. tathA atre vaMdanAdi kriyA kramanI apekSAe abrAMta, nirdoSa-niraticAra hoya che; ane eTale ja te sumabedha sahita evI hoya che. kAraNa ke graMthibhedathI ahIM vedasaMvedyapadanI prApti heya che. Ama AgaLa kahelA krama pramANe ahIM pAMcamI daSTimAM(1) darzana ratnaprabhA samAna hoya che, (2) yoganuM pAMcamuM aMga pratyAhAra sAMpaDe che, (3) brAMti nAmane pAMcame cittadoSa naSTa thAya che, (4) bodha nAmane pAMca guNa pragaTe che. nitya darzanaH ratnaprabhA sama sthira daSTi be prakAre che-(1) niraticAra, (2) sAticAra. niraticAra daSTimAM je darzana thAya che te nitya-apratipAtI hoya che, jema che tema avasthita rahe che; ane sAticAramAM je darzana thAya che, te anitya paNa hoya che,-jUnAdhika thayA kare che, jema che tema avasthita rahetuM nathI. A dRSTinA darzana-bedhane ratnaprabhAnI upamA chAje che, kAraNa ke ratnanI prabhA dIpaprabhA karatAM adhika hoya tema A dRSTine bodha cothI dIprA daSTi karatAM ghaNuM vadhAre hoya che. dIpakanI prabhA tela vagere bAhya kAraNene avalaMbI hoya che, "ratnaprabhA jyAM lagI tela hoya tyAM sudhI dIpaka prakAze che, eTale te asthira hoya sama jANe re che, paNa ratnanI prabhA tevA bAhya kAraNone avalaMbatI nathI, te te svAvalaMbI che, eTale te sthira rahe che-kadI nAza pAmatI nathI. tema A dRSTine bodha AtmAvalaMbI che, para kAraNane apekSata nathI-parAvalaMbI nathI, aparokSa che, ane Ama A bodha AtmAlaMbI pratyakSa AtmAnubhavarUpa hovAthI sthira rahe che, kadI nAza pAmatuM nathI. temAM-(1) niraticAra sthira daSTine bodha nirmala ratnaprabhA jevo hoI, nimalapaNAe karIne nitya-sadA sthira ekarUpa hoya che, apratipAtI hoya che, je che te avasthita rahe che. ane (2) sAticAra sthira daSTine baMdha samala ratnaprabhA jevo hoI, aticArarUpa samalapaNAne lIdhe anitya-asthira hoya che, sadA ekarUpa raheto nathI, malApagama pramANe cUnAdhika thayA kare che. ratna upara jema dhUla vagere upadrava saMbhave che, ane te dhUla vagerene lIdhe tenI prabhA paNa asthira AMdolanavALI hoya che-cUnAdhika jhAMkhI vadhAre thAya che, paNa mUlathI naSTa thatI nathI eTale sthira rahe che tema A daSTine baMdha aticArarUpa malane lIdhe asthira AMdolanavALa-anitya hoya che, kSayapazama pramANe nyUnAdhika thayA kare che, paNa mUlathI naSTa thata nathI, eTale sthira rahe che. jema koInI AMkha UThI heya ne te maTavA AvI hoya, tene tenA uopa AdinI asara mAlUma paDatI nathI, tenI AMkha have khUba lAlaghUma dekhAtI nathI, tene pIDA paNa Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vicAvaSTi : ratnadIpaka ati dIpatA ho lAla" (455) thatI nathI, chatAM haju kaIka vikAranI asarathI te AMkha maTamaTAvyA kare che, ne vacce vacce AMkha' jhAMkhu' dekhe che; tema sAticAra daSTivALAnA dRSTiroga maTavA Avyo che, eTale tene tenA ulkepa AdinI asara mAlUma paDatI nathI, dRSTirAga paNu dekhAtA nathI, ane tajanya pIDA paNa thatI nathI, chatAM haju kaMi aticArarUpa vikArane lIdhe dazanamAM kSayApazama thayA kare che, vadhaghaTa thayA kare che. Ama sAticAra sthirA dRSTimAM dananI nyUnAdhikatArUpa asthiratA, anityatA nIpaje che.-chatAM A ' sthirA' dRSTi tA enA nAma pramANe sthira ja rahe che, apratipAtI ja hAya che, AvyA pachI kadI paDatI nathI, e pUrmAMkta niyama te kAyama rahe che. kAraNa ke prArabhamAM kahevAmAM AvyuM hatuM ke sthirA Adi chellI cAra dRSTi apratipAtI che. Ama A sthirA dRSTi apratipAtI che, chatAM temAM-niraticAramAM prApta thatuM darzana kaI rIte nitya-apratipAtI che ane sAticAramAM prApta thatuM darzana kaI rIte anitya-pratipAtI paNa che, ene Azaya uparamAM viravAmAM Avyu che te uparathI spaSTa thai jaze. A STimAM thatuM dana, netraroga dUra thatAM upajatA darzIna jevuM che. jema AMkhanA rAga maTI jatAM-AMkhanu paDaLa khasI jatAM, tatkALa padArthanuM yathArtha darzana thAya che; tema atre A dRSTimAM anAdi mehasaMtAnathI upajele deha-AtmAnI aiya dRSTirAga naSTa buddhirUpa dRSTirAga dUra thatAM ne darzanamahanA paDadA haThI jatAM, tattkSaNa ja pratibuddha thayelA jIvane padArthanuM samyak dana thAya che. eTale A sAkSAt dRSTA evA samyagdaSTi puruSane svapara padArthanA vivekarUpa bhedajJAna pragaTe che, ane te samaje che ke huM eka zuddha dana-jJAnamaya ane sadA arUpI evA AtmA chuM. anya kaMI paNu paramANuM mAtra paNa mhAruM' nathI.' (jue pR. 68 ) " 6 anubhava A darzana-khAdhane ratnadIpakanI upamA kharAkhara a'dha ese che. kAraNa ke (1) ratnapradIpathI jema zAMta prakAza patharAya che ne adhakAra vikharAya che, tema atre samyagdarzanarUpa ratnapradIpa manamaMdiramAM pragaTatAM parama zAMtimaya anubhava prakAza prakAze che, mADu aMdhakAra vilaya pAme che, miTe te mAha adhAr. (2) ratnapradIpamAM jema dhUmADAnI rekhA hAtI nathI ne citrAmaNu caLatuM nathI, tema samyagdarzana ratna jyAre -teje avaLahaLe che, tyAre kaSAyarUpa dhUmADAnI rekhA paNa dekhAtI nathI, - dhUma thAya na rekha' ane cAritrarUpa citrAmaNu caLatuM nathI. citrAmaNa navi caLe DhA lAla. ' (3) ratnadIpa khIjA dIvAnI peThe pAtra nIce karatuM nathI, pAtra kare nahi heTha,' tema A samyagadarzana ratna tenA pAtrane adha:-nIce karatu nathI, arthAt tenu pAtra adheAgatine pAmatuM nathI. (4) ratnadIpa tA kadAca sUryanA tejamAM chUpAI jAya, paNa samyagadarza na ratnanu teja tA sUryatejathI chUpAtuM nathI. ( 5 ) ratnadIpanuM 6 caraNa 6 4 ratnadIpaka ati dIpatA ho lAla' d Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (56) gadaSTisamucaya teja te sthira-jema che tema avasthita rahe che, paNa "sarva tejanuM teja" evuM A samyagdarzanaratnanuM teja to anubhava prayoganI baLavattaratAthI pahelAM karatAM pAchaLathI vadhatuM jAya che. (6) ratnadIpaka jema pavanathI olavAtuM nathI ane caMcalatA-asthiratA pAmate nathI, tema A samyagadarzanarUpa ratnadIpa maharUpa vAyune gamya nathI ke tethI caMcalatAasthiratA pAmatA nathI. "ghara parISaha ke upasarga bhaye karI, AvI zake nahi te sthiratAne aMta je." (juo phUTaneTa pR. 68). (7) ratnadIpaka sadA ramya-suMdara dekhAya che ane kSINa-kRza thato nathI, tema A samyagadarzanarUpa ratnadIpa sadA ramaNIya-suMdara dekhAya che, tathA puSTa guNe navi kRza rahe he lAla'-puSTa guNe karIne kadI paNa kuza-kSINa thato nathI, dUbaLo paDato nathI, paNa AtmadharmanI uttarottara puSTithI niraMtara puSTa ja thayA kare che. (8) ratnadIpakamAM jema tela nAMkhavuM paDatuM nathI tathA "dizA" arthAt vATa baLatI nathI, tema A samyagdarzanarUpa ratnadIvAmAM pudgalarUpa tela nAMkhavuM paDatuM nathI, arthAt parabhAvanuM AlaMbana hotuM nathI, tathA zuddha AtmadazA baLatI nathI, "jeha na zuddha dazA dahe che lAla," arthAt zuddha AtmabhAvamAM sthiti rahe che. ratnadIpakanA rUpaka parathI phalita thata A sarva camatkArika bhAva kavivara yazovijayajIe potAnA A amara kAvyamAM adbhuta rIte saMgIta karyo che - sAhelAM te kuMtha jinezvara deva! ratnadIpaka ati dIpata he lAla; sA, muja manamadiramAMhI, Ave jo ariala jhIpate ho lAla." I. (juo pR. 69) temaja-ratnanA prakAzanI jema A daSTine bodha paNa (1) apratipAtI, (2) pravaddhamAna, (3) nirapAya, (4) anyane aparitApahetu, (5) paritoSahetu, (6) parijJAna AdinuM janmasthAna, (7) parama maMgalarUpa hoya che. (spaSTIkaraNa mATe juo pR. 69-70). ItyAdi aneka prakAre ratnaprabhA sAthe A sthirA dRSTinA darzananuM-bodhanuM samAnadharmapaNuM che, sarakhApaNuM ghaTAvI zakAya che. A upamAne jema jema vizeSa vicArIe tema tema temAMthI era ne era camatkRti bhAse che, ne jJAnInI vANInI parama addabhutatAnI pratIti karAvI bahumAna upajAve che. atre saMkSepamAM tenuM digdarzana karyuM che. svamatithI vizeSa vicAravuM. yoganuM pAMcamuM aMga-pratyAhAra viSaya vikAre na iMdriya joDe, te IhAM pratyAhAre re."--. sakjhAya, 6-4. yoganuM cothuM aMga prANAyAma cethI daSTimAM prApta thayA pachI, svAbhAvika krame pratyAhAra nAmanuM pAMcamuM gAMga atra sAMpaDe che. pratyAhAra (prati + AhAra) eTale idrinuM viSayomAMthI pratyAhata thavuM-pAchuM kheMcAvuM te. "viSayane asaMgrega thatAM Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirAdaSTiH pratyAhAra-viSayavikAre na idriya De" (457 ) svacittasvarUpane anukArI te pratyAhAra che." arthAt cakSu Adi iMdriyane grAhya evA rUpa Adi viSayane asaMprayoga thatAM, eTale ke viSaya sAthe joDANa nahiM thatAM tenuM grahaNAbhimukhapaNuM choDI dIdhAthI svarUpamAtra avasthAna thAya. iMdriye pitAnA viSayamAMthI pAchI phare, eTale jema che tema chAnImAnI besI jAya, ane ema thAya eTale aMta:svarUpanuM anukaraNa thAya, arthAt cittanirodha karavA mATenI sAmagrI sAMpaDe. AnuM nAma cakSu Adi indriyane pratyAhAra che. A pratyAhAra kevo che? te ke indriyonA vazIkaraNarUpa eka phalavALe che. pratyAhArane abhyAsa thatAM, iMdriye evI AyaraAdhIna-tAbedAra thaI jAya che, ke bAhya viSaya pratye laI javAmAM AvatAM paNa te jatI nathI. * cethI dRSTimAM prANAyAma vaDe karIne bAhya bhAvane reca dIdhe, aMtarbhAva pUraNa karyuM, ane tenuM kuMbhana-sthirIkaraNa karyuM; Ama yogamArge AgaLa vadhatA mumukSu jegIjananI vRtti bAhA bhAvamAM ramatI nathI, ane antar bhAvamAM pariName che. eTale have A pAMcamI daSTi prApta thatAM, A gAbhyAsI mumukSu jananI iMdriye pitapatAnA viSayo pratye pravartatI nathI, ane tenA tenA viSayamAMthI vyAvRtta thaI pAchI kheMcAI Ave chepratyAhata thAya che, ane aMta:vyApAramAM vyApRta-pravRtta thaI cittanidhimAM khapa lAge che, ane cittasvarUpanuM anukaraNa kare che. je idri pUve harAyA TheranI jema chUTI pharatI hatI ne raghavAI thaIne svaccheda vicaratI hatI, te have niyamamAM AvI jaI, pAchI kheMcAIne, potAnA citta-gharanA khIle baMdhAya che. viSayagrahaNa mATe jyAM tyAM mukha nAMkhavArUpa bahi"viSaya vikAre mukha vRtti choDI daI, te have DAhIDamarI banI aMtar abhimukha thAya che. na ikiya joDe eTale jenI AMkhe bAhya rUpane dekhatI hatI te yogI have bhAvathI aMtaH svarUpane dekhe che. jenA kAna bAhya zabdo suNatA hatA te have aMtaHnAda sAMbhaLe che. jenuM nAka bAhya sugaMdhathI bhAtuM hatuM, te have bhAva-saurabhathI saMtoSAya che. jenI rasanA bAhya rasathI rIjhatI hatI, te have aMta:caitanyarasanA pAnathI prasanna thAya che. jene sparza bAhya sparzathI sukha mAnato hatuM, te have caitanya svarUpanI sparzanAthI AnaMda anubhave che. Ama iMdriyanI bAhya vRtti virAma pAmI bhAvarUpa AtyaMtara vRtti vase che, kAraNa ke pAMce itirUpa tophAnI gheDAnI lagAma have jAgrata AtmAnA * "viSayAsakayorannAhAnutti vidyA pratyAhAraH pIvALAmetAratADha ." zrI yazA kRta dvADhA, 24-2, "svaviSayAsaMprayoge cittasvarUpAnukAra ivendriyANAM prtyaahaarH| tataH pamA varasendriyALA " -zrI pAtaMjala ya, se. 2-54-55. Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (458) yogadaSTisamuracaya eka citta-sArathinA hAthamAM AvI che, ane Ama bhAvathI anupama caitanyarasane anubhava AsvAda thAya che, eTale pachI iMdriya evI te vaza thaI jAya che, evI te garIbaDI gAya jevI AdhIna thaI jAya che, ke tene pachI bAhya viSayomAM rasa paDato nathI, ne te pratye parANe laI javAmAM AvatAM paNa te jatI nathI ! evuM te tene A citta-ghara goThI jAya che! eTale A caitanya amRtarasano AsvAda cheDIne bhegI te bAkasabukasa rUpa pudgalabhegane icchate nathI !-Ama A daSTimAM sthiti karatA samyagRSTi gIpuruSanuM darzana avasya pratyAhAravALuM ja hoya che, kAraNa ke pratyAhAra-kharekhara aMtaraMga viSayavairAgya na hoya te samyagadaSTipaNuM paNa ghaTe nahi, mATe samyagadaSTi puruSane viSaye pratye atyaMta anAsakti ja hoya, parama vairAgya ja varte bhrAMti deSa tyAga bIjI samajaNa pachI kahIza, jyAre citta sthira thaIza."--zrImad rAjacaMdrajI. ceAthe utthAna nAmane cittadoSa jethI daSTimAM nAza pAmyA pachI, svAbhAvika krame brAMti nAmane pAMcame deSa atre TaLe che. kAraNa ke (1) atre evI prazAMtavAhitA hoya che, cittane evo akhaMDa ekadhAre zAMta pravAha pravahe che, cittanuM evuM TharelapaNuM hoya che ke mekSasAdhaka yugamArga-kriyAmAMthI citta UThatuM nathI. ane je citta svasthAnamAMthI UThe ja nahiM, te tenI brAMti paNa kema thAya? te ADuMavaLuM kema bhame? eTale atre citta abrAMta hoya che sthira hoya che. (2) athavA prastuta gakriyAne choDI cittanuM cArekera bhramaNa-brAmaka vRtti te brAMti. paNa atre to zAMtapaNAne lIdhe cittasthiratA vare che, eTale tevI brAMti hotI nathI, abhrAMti ja hoya che. (3) athavA chIpamAM rUpAnI jema bhramaNuM thavI, tattvane atatva mAnavArUpa viparyAsa thavo te bhrAMti. paNa atre te tatvanA yathArtha nizcayane lIdhe tevI viparyAsarUpa brAMti hotI nathI, abrAMti ja varte che (4) amuka kriyA karI ke na karI, e bhramathI na sAMbhare, eTale evI zubha kiyAthakI paNa arthavidhI evuM akAja thAya, ISTaphalarUpa paramArtha kArya na thAya (juo pR. 86) A paNa bhrAMti che. paNa atre A dRSTimAM te samyam upayogavaMtapaNane lIdhe jAgrativALA samyagadaSTi puruSane tevI bhrAMti paNa upajatI nathI. Ama zAMtapaNAne lIdhe, viparyAsarahitapaNAne lIdhe, ane upayogavaMtapaNAne lIdhe atre citta sarva prakAre abrAMta hoya che-sthira hoya che. eTale samyagadaSTi puruSa je vaMdanAdi kriyA kare che te paNa abrAMta hoya che, arthAt yakta kramane barAbara sAcavIne te te kriyA brAMtirahitapaNe kare che; pUrNa bhAvapUrvaka parama zAMtithI, tAvika lakSathI, ne tanmaya sthira upayogathI kare che. jema ke Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirASTi : bhrAMti doSatyAga, sUkSma beSa guNuprApti -- zuddhAzaya thira prabhu upayege, je samare tuma nAmajI; avyAbAdha anatuM pAme, parama amRtarasa dhAmajI. zItala. "--zrI devaca'drajI. te vaMdanAdi kare che teA sthAna, kALa ne krama kharAkhara sAcave che, sUtra zabdanA artha mAM upayAga rAkhe che, bIjAne sa`mAha na upaje-vikSepa na thAya tathA zraddhA-saMvega sUcave evA yukta svare sUtroccAra kare che; ane te vaMdanAdi karatAM tenA bhAva-zamAMca zuddAzaya thira ullase che, zubhAzaya vadha`mAna thAya che, ne praNAmAdinI saMzuddhi kharAkhara prabhu upacAge' jaLavAya che. Ama tenI vaMdanAdi kriyA niraticArapaNAne lIdhe anaH- nirdeSi--niSpApa hoya che. (jue pR. 219-220) temaja A vaMdanapratikramaNAdi kriyA sUkSma dhathI saMyukta evI heAya che. samyagdaSTi puruSa je kAI kriyA kare che, te tenI tAttvika samajaNapUrvaka samyapaNe kare che; kAraNa ke tene tattvanuM samyak savedana hAya che, eTale tene anusarIne sa* kriyA prazAMta vRttithI, saMtra atyaMta audbhukayarahitapaNe, tvarA rahitapaNe kare che. Ama sabhyaSTinuM anuSThAna anubaMdhazuddha hAya che. dAkhalA tarIke-samyagdaSTi prabhubhakti kare che te tAttvika bhaktinuM svarUpa samajIne kare che. te ema jANe che ke A prabhu zuddha AtmasvarUpane pAmyA che, mATe mhArA parama pUjya che. je A paramAtmAnuM svarUpa che te mhArA AtmAnuM svarUpa che. eTale mhArI zuddha AtmasattAnI pUrNatA pAmavA mATe, zuddha Atmasiddhi karavA mATe, A praticchaMdasthAnIya-zuddha AdarzarUpa prabhu parama hetu hAi, mhAre tenuM parama prakhaLa avaaMkhana levA ceAgya che. k (459) "pAmyA zuddha svabhAvane, che jina tethI pUjya; samo jina svabhAva tA, AtmabhAnanA gujya."--zrImad rAjacadrajIpraNIta zrI Atmasiddhi "mArI zuddha sattA taNI pUtA, te taNeA hetu prabhu tuMhI sAcA; devacaMdre stabyA munigaNe anubhavyo, tattvabhakta bhavika sakala rAcA."-zrI devaca'drajI sUkSma bedha guNanI mAsi atre eya nAmane pAMcame guNu pragaTe che, kAraNa ke ceAthI dRSTimAM tattvazravaNanA guNu pragaTayo, eTale tenA laripAkarUpe A pAMcamI STimAM beSa guNu svAbhAvika krame pragaTavA joie. ane te beSa paNa atre sUkSmatAvALA heAya che. kAraNa ke atre graMthibhedane lIdhe vedhasavedyapadanI prApti heAya che ane A vevasavelapadamAM ja sUkSmabAdha ghaTe che, ema AgaLa ceAthI dRSTinA vaidyasavedyapadaadhikAramAM vistArathI kahevAI cUkayu' che, tepaNu saMkSepamAM bhAvanAthe tenI punarAvRtti karI jaie, teA tenu lakSaNa A pramANe kahyuM. hatuM:--samyak hetu svarUpa ne phulanA bhede karIne vidvat Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (460) yogadaSTisamucaya samAjamAM je vedyasaMvedyapada thakI tatvano nirNaya thAya, paramArtha pariccheda karAya, te sUkSma bodha' kahevAya che. ane bhavasamudramAMthI pAra utAravAmAM A bedhanuM kuzalapaNuM che e ja enuM sUkamapaNuM che athavA karma vajAna vibheda karavAmAM enuM tIkSaNapaNuM che e ja enuM sUphamapaNuM che; athavA anaMta dharmAtmaka samagra vastutattvanuM vyApakapaNe nipuNa mAnyapaNuM e ja enuM sUkSmapaNuM che. Ama aneka prakAre A bedhanuM sUkamapaNuM ghaTe che. (juo . 65-66, vivecana pR. 261-266) atre vedhasaMvedyapadanI prApti hoya che. arthAta jyAM vedya-saMvedanIya vastu vastu sthiti pramANe saMvedAya che te vedhasaMvedyapada che. eTale strI Adi padArtha je apAya AdinA kAraNarUpa che, te tenA yathArtha svarUpamAM atre AgamathI vizuddha zuddhAtama evI tathA prakAre apravRtti buddhithI saMvedAya che. arthAt strI Adi anubhava sadA padArtha bhavahetu che, mATe heya ja che, tyAjya ja che, evI nizcayabuddhi pratIti-samajaNa-chApa AtmAne viSe upaje che. (juo-lai. 7075, vivecana pR. ra72-291) tathA jJAna-darzana-cAritrarUpa lakSaNavALe eka zuddha jJAyakasvabhAvI AtmA ja mAtra Adeya che-grahaNa karavA gya che, bAkI bIjuM badhuM ya heya che-tyajavA yogya che, e akhaMDa nizcaya AtmAmAM pragaTe che. zuddha AtmAne je anubhava che te svasamayane vilAsa che, ane jyAM pudgala karmapradezamAM sthitirUpa parabhAvanI chAMyaDI paDe che, te parasamaya nivAsa che, ema vatugate vastu atre prakAze che. zuddhAtama anubhava sadA, te svasamaya vilAsa re paravaDI chAMhaDI je paDe, te parasamaya nivAsa re-- dharama parama aranAthane."--zrI AnaMdaghanajI. myAnathI taravAranI jema, dehAdithI AtmA bhinna che, sadA upayogavaMta ane avinAzI che, ema sadguru upadezathI jANIne atre tenI samyapha pratIti upaje che, AtmasvarUpanuM saMvedana thAya che. AvuM je sahaja AtmasvarUpapada samajyA vinA arthAt jANIne pratItyA vinA pUrve anaMta duHkha pAmyo hato, te AtmasvarUpa "pada' zrI saddaguru bhagavAne samajAvyAthI have A jIvane anubhavagocara thAya che, svasaMvedanathI pratyakSa jaNAya che, ane te ja vedhasaMvedyapada che. saddagurunA upadezathI, AvyuM apUrva bhAna; nija pada nijamAMhi la, dUra thayuM ajJAna."- zrImad rAjacaMdrajIpata zrI Atmasiddhi ane A je AtmasvarUpa anubhava pada athavA vedhasaMvedya pada che te ja ' zabdanA kharekharA artha pramANe "pada" che, kAraNa ke jyAM sthirapaNe pada mAMDI zakAya Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirAdaSTi : bAladhUligRhakIDA samI sarva bhavaceSTA (461) evuM sthira samyak sthitivALuM je hoya tene ja "pada' nAma ghaTI zake. ane A AtmasvarUpa anubhava pada-vedhasaMvedya pada svabhAvabhUta hoI tevuM samyapha sthitivALuM che, eTale tene ja "pada" nAma barAbara ghaTe che. (juo vivecana pR. 288 thI 291). AvuM sthira AtmasvabhAva anubhavarUpa vevasaMvedya pada graMthibhedathI A sthira daSTimAM prApta thAya che, tethI karIne atre sUkSama bodhanI saMprApti hoya che. ane evA sUkamabedhasaMpanna samyagadaSTi puruSanA AvA sahaja udgAra nIkaLI paDe che ke-Ama nirmala samyagadarzananA pratApe karIne jeNe hAruM pazurUpapaNuM TALIne devarUpapaNuM karyuM, divya sahaja AtmasvarUpa pragaTa karyuM te bhagavAna vIrane amApa upakAra huM kadI visaruM nahi, rAta divasa saMbhAruM chuM. e guNa vIra taNo na visAruM, saMbhAruM dina rAta re; pazu TALI sararUpa kare je, samakitane avadAta re."-zrI . da. sajhAya. pa-2. anaMtakALathI je jJAna bhavahetuM thatuM hatuM, te jJAnane eka samaya mAtramAM jAtyaMtara karI, jeNe bhavanivRttirUpa karyuM, te kalyANamUti sabhya darzanane namaskAra." zrImad rAjacaMdrajI. bAladhUlIgRhakrIDAtulyAsyAM bhAti dhImatAm / tamograMthivibhedena bhavaceSTAkhilaiva hi // 155 // bAla dhUligraha ramata zI, bhavaceSTA ja samarata; tamecaMthibhede dIse, buddhimaMtane atra. 155 artha--A daSTimAM tamograMthinA vibhedane lIdhe buddhimatone akhila ja bhavaceSTA bAlakanI dhUligrahakIDA tulya bhAse che. vivecana bAladhUli gRha krIDA sarakhI, bhava ceSTA IhAM bhAse re; traddhi siddhi savi ghaTamAM pese, aSTa mahAsiddhi pAse re......te guNa vIra." -zrI je. da. sakjhAya. 5-3 vRttisAdhUrI vRkrIetucA-bAlakanI dhUligrahakrIDA sarakhI-prakRtiasuMdarapaNAthI ne asthirapaNathI, a-AmAM, A sthirA dRSTimAM, mAri-bhAse che, dhImatAM-dhImaMta-buddhimaMta puruSone, tamobapivinatamograMthinA vibhedarUpa hetuthI, mavajhAvikaiva hi-akhila ja bhavaceSTA nizcaye-cakravatI Adi ceSTArUpa paNa prakRtiasuMdarapaNuthI ne asthirapaNuthI. Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (462) ceAgadaSTisasuya A dRSTimAM vattatA ceAgIne tamAgraMthinA vibheda thayA haiAya che, eTale tene samasta sa'sAraceSTA bAlakanI dhUligraha krIDA jevI bhAse che, kAraNa ke prakRtithI asuMdarapaNAthI ne asthirapaNAthI te bannenuM samAnapaNuM che. khAlaka dhULanA kUmA ( ghara ) banAvavAnI ramata rame che. te kUmA prakRtithI-svabhAvathI asuMdara ane hAtha lagADatAM ke Thesa mAratAM paDI jAya evA asthira heAya che. tema sarva bhavaceSTA A sa saMsAraceSTA paNa prakRtithI asuMdara-aramaNIya ane asthira che, kSaNamAtramAM zINuM vizI thaI jAya evI kSaNabha'gura che. Ama e bannenuM tulyapaNuM che. are ! cakravattI AdinI Rddhi ke je saoNMsAramAM sarvotkRSTa gaNAya che, te paNa tattvathI jotAM viSamizrita anna jevI asu Mdara ane asthAyI che. je pracaMDa pratApe karIne cha khaMDanA adhirAja banyA hatA, ne brahmAMDamAM maLavAn thaIne ' bhArI bhUpa' upajyA hatA, e catura cakrI cAliyA hAtA na hotA hoine,' hAtha kha'kherIne AvyA hatA tevA khAlI hAthe cAlI nIkaLyA che. A jagamAM eTalA badhA cakravattI thai gayA che, ke jyAre koi navA cakravattI' thAya che, tyAre kikiNIratnathI RRSabhakUTa parvata para peAtAnuM nAma utkI karatI veLAe tene eka nAma bhUMsI nAMkhavuM paDe che, tyAre te tenA nAma mATe jagyA thAya che! Ama A pRthvInA anaMta svAmI thai gayA che, ne A pRthvI keAI sAthe gai nathI ke javAnI nathI. Ama A jagatnI sarvocca padavInI paNuM A dazA che, teA pachI enAthI utaratI evI anya kakSAe nI zI vAta karavI ? (jue pR. 24-250 ). bAladhUli ghara kriyA samI Ama bAlakanA kubA jema sAva takalAdI nee kSaNavAramAM hatA na hatA thaI jAya che, tema A sa` saMsArane khela paNa kSaNavAramAM khatama thaI jAya che, hateA na hatA thaI jAya che. A sahasAramAM jyAM jue tyAM saCtra kSaNabhaMguratA ne aramyatA ja bharI che. te teA khAlakanA sUbAnI jema khAlajIvAne ja ruce che,-game che, paNa tevI khAlakanI ramata ramavI jema meATA mANasane na rucena game, athavA zaramAvA jevI lAge, tema A bhavaceSTArUpa dhUligRhakrIDA paNu paMDita janane-jJAnI samyagdaSTi puruSane rucatI nathI, ane bhUlecUke temAM ramavuM-AnaMda mAnavA te lajjAnuM kAraNa lAge che! zaramAvA jevuM lAge che. ane A sakala bhavaceSTA tene khAladhUligRhakrIDA jevI lAge che, tenu kAraNa tene tameAgraMthinA vibheda thayA che, te che. A tamAgraMthinA vizvedathI tene vedhasa vedhapadarUpa samyagdarzana pragaTayuM che, tethI tene saMsAranuM yathA` duHkhada svarUpa savedAya che, mATe A graMthibheda tathA tenA phalarUpe prApta thatA samyagdarzananuM svarUpa sa MkSepamAM jANavuM atra prasa`gathI prApta thAya cheH-- graMthibheda A pAMcamI sthirA dRSTine pAmelA sabhyaSTi puruSane tamethine eTale Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirAiTi: gathibheda dazamehaupazama-samyagadarzana (463) ajJAna aMdhakArarUpa graMthine vibheda thayo hoya che, ajJAnamaya mohAMdhakArane paDade cIrAI gayo che. A ajJAna kharekhara ! tamasarUpa-aMdhakArarUpa ja hoya che, kAraNa ke aMdhakAramAM jema padArthanuM darzana thaI zakatuM nathI, tema ajJAna aMdhakAramAM padArthanuM darzana thaI zakatuM nathI. A adhikAra samuM ajJAna jJAnarUpa prakAza thatAM zIdhra nAzI jAya che-ekadama palAyana karI jAya che. lAMbA vakhatanuM aMdhAruM paNa dI paTAvatAM tarata ja dUra thAya che, tema anAdine mehAMdhakAra paNa jJAna-pradIpa pragaTatAM tatkSaNa ja nAza pAme che. eTale samasta vastusvarUpa jema che tema yathAsthita svarUpe A gIne dekhAya che. Ama A yegI samyagadarzanI, samyagadaSTi jJAnI hoya che. "kamabhAva ajJAna che, mokSabhAva nija vAsa; aMdhakAra ajJAna sama, nAze jJAna prakAsa. rAga dveSa ajJAna e, mukhya karmanI graMtha, thAya nivRtti jehathI, te ja mokSane paMtha."--zrI Atmasiddhi A tamograMthi jIvana karma janita ghana-gADha rAgadveSa pariNAma che; ane te vAMsanI karkaza, ghana, rUDha ne gUDha gAMTha jevo atyaMta dudha che. eTalA mATe ja ene "graMthi'-gAMTha kahela che. te kaThaNa aTapaTI (Complex) parvata jevI mahAbalavAna tamagraMthi atre apUrva AtmapuruSArthanI phuraNAthI apUrvakaraNarUpa tIkSaNa bhAvavAvaDe bhedAI jAya che. eTale pachI samyakatvanI prApti karAvyA vinA rahe nahi-nivarse nahi evA anivRttikaraNavaDe karIne samyagadarzananI prApti thAya che, jethI vastunuM yathArthasamyapha svarUpa dekhAya che. ( vizeSa mATe juo-pR. 39 ane 46-47). samyagadarzana che hAdithI bhinna AtamA re, upayogI sadA avinAza... mULa mAraga sAMbhaLe jinano re! ema jANe sadguru upadezathI re, kahyuM jJAna tenuM nAma khAsa...maLa0 je jJAna karIne jANiyuM re, tenI varte che zuddha pratIta...mULa0 kahyuM bhagavate darzana tehane re, jenuM bIjuM nAma samakita...mULa" -zrImad rAjacaMdrajI. Ama ukta graMthibhedanA phala-pariNAmarUpe samyagadarzana upaje che. A samyakatva athavA samyagadarzana AtmAno guNa che, ane te nirvikalpa che. A sUkSama guNa kevalajJAnagocara che tathA paramAvaSi ane mana:paryaya jJAnano viSaya che, matijJAnano ke tajJAnane ke dezAvadhine viSya nathI. eTale A guNa pragaTahyo che ke nahi te tevA Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (464) gadaSTisamuccaya viziSTa jJAnI ja jANe che. A guNa anAdithI darzanamohanA udayathI mithyA svAdarUpa thaI paDyo che -kaDavI tuMbaDImAM nAMkhelA dUdhanI jema daivayoge kAlAdi labdhi saMprApta thaye bhavasamudrane cheDe najIkamAM hoya tyAre bhavyabhAvanA vipAkathI-jIvanI yathAyogyatAthI jIva samyakatva pAme che. A samyaktvanI prAptimAM A pAMca labdhi kAraNabhUta cheH (1) kSApazamika labdhi-kanA kSapazamanI prApti. (2) vizuddhi labdhikarmonA kSapazamathI AtmAnI je vizuddhatA upaje te. (3) dezanA labdhi-saddaguru AdinA upadezane ga. (4) prAyogikI labdhi-ke jethI karIne pAMca labdhiH kamenI sthiti ghaTIne aMtarakaTAkoTimAtra rahI jAya. (5) karaNa darzanamoha labdhi-AtmasAmarthyavizeSa ke jethI karIne karmonI sthitinuM ne rasanuM upazama khaMDana karavAnI zakti upaje che. karaNa labdhi traNa prakAranI che-adha: karaNa, apUrvakaraNa, anivRttikaraNa. A karaNanuM svarUpa pUrve kahevAI cUkyuM che. A karaNalabdhi pachI aMtamuhUrtamAM darzana mehanA upazamathI avazya samyagadarzana upaje che, arthAt darzananI mithyA avasthA samyak avasthArUpa thAya che. paNa jyAM sudhI anaMtAnubaMdhI kaSAyano udaya hoya tyAM sudhI A samyagadarzanane lAbha thatuM nathI. kAraNa ke tIvra krodha-mAna-mAyA-lobharUpa A duSTa anaMtAnubaMdhI kaSAyacekaDI ja samyakRtvane ghAta karanAra che, avarodhanAra che te anaMta saMsAranA mULa kAraNarUpa mithyAtvane-darzanamohane udayamAM ANe che, eTalA mATe ene " anaMtAnubaMdhI" evI yathArtha saMjJA ApavAmAM AvI che. Ama anaMta saMsArano anubaMdha karanAra A mahA raudra ne dAruNa pariNAmI anaMtAnubaMdhI kaSAya TaLe ja darzanamoha TaLe che, eTalA mATe anaMtAnubaMdhInuM A vyavahArU svarUpa samajI AtmAthIe tene TALavAne pratyeka prayatna kare joIe je saMsAra arthe anubaMdha kare che, te karatAM paramArthane nAme, bhrAMtigata pariNAme asaddaguru, deva, dhamane bhaje che te jIvane ghaNuM karI anaMtAnubaMdhI kodha, mAna, mAyA, lAbha thAya che, kAraNa ke bIjI saMsAranI kriyAo ghaNuM karI anaMta anubaMdha karavAvALI nathI. mAtra aparamArthane paramArtha jANI Agrahe jIva bhajyA kare, te paramArtha jJAnI evA puruSa pratye, deva pratye, dharma pratye nirAdara che ema kahevAmAM ghaNuM karI yathArtha che. te sadagara, deva, dharma pratye asataguruvAdikanA AgrahathI, mAThA bedhathI, AsAtanAe. upekSAe pravate evo saMbhava che. temaja te mAThA saMgathI tenI saMsAravAsanA pariracheda nahI thatI * "khayuvasama visohI desaNA pAugga karaNaladdhie / cattArivi sAmaNNA karaNaM puNa hodi smmtte||" zrI nemicaMdra siddhAMtacakravattakRta zrI gammasAra, Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirAdaSTi : samyakatvamAsino upakrama, dazanAmaha upazama (465) hatAM chatAM te pariccheda mAnI paramArtha pratye upekSaka rahe che. e ja anaMta krodha, mAna, mAyA, lobhane AkAra che."-zrImad rAjacaMdra, patrAMka 375, 523. (459, 613) vaLI A ukta pAMca labdhinA svarUpa parathI e spaSTa samajAya che ke AmAM madhyavatinI dezanA ladhi samyakatva prAptinI rahasya cAvI (Master-key) che. kAraNa ke kamanA kSapazamathI jIvanI vizuddhatA thAya ane tene sadgurunA upadezanI prAptina joga bane, to pachI tene anukrame samyaphatvanI prApti thAya. eTale prathama te jIvanI vizuddhatA thavI joIe. ane te kema thAya? satya puruSArthathI prazamAdi guNanI prAptithI. jyAre kaSAyanuM upazAMtapaNuM thAya, mAtra mokSa sivAya bIjI abhilASA hoya nahi. saMsAra pratye kheda hoya ane aMtamAM dayA va, tyAre A jIva vizuddhine pAme, ane te ja kharekhara mikSamAgane "jijJAsu" kahevAya. AvA vizuddhi prApta supAtra jijJAsu jIvane je saddaguruno baMdha thAya te te samakita pAme ane aMtaranI zodhamAM vatte; eTale pachI sadeva-guru-dharmanI samyapha pratItirUpa vyavahAra samakita, ane tenA phalarUpe zuddha AtmAnubhavarUpa paramArtha samakita-ema sAnubaMdhapaNe uttarottara vadhatI jatI samyakatvanI kakSAone te spazate jAya. kaSAyanI upazAMtatA, mAtra ekSa abhilASa; bhave kheda aMtara dayA, te kahiye jijJAsa. te jijJAsu jIvane, thAya sadguru bedha te pAme samakitane, vatte aMtar zodha. mata darzana Agraha tyajI, vatte sadguru lakSa lahe zuddha samakti che, jemAM bheda na pakSa. va nija svabhAvane, anubhava lakSa pratIta; vRtti vahe nija bhAvamAM, paramArthe samakita. vardhamAna samakita thaI, TALe mithyA bhAsa; udaya thAya cAritrano, vItarAga paddha vAsa." zrI Atmasiddhi AtmasiddhimAM traNa prakAranAM samakita upadezyAM che -(1) Apta puruSanAM vacananI pratItirUpa, AjJAnI apUrva rucirUpa, svachaMdanidhapaNe Apta puruSanI bhaktirUpa e prathama samakita kahyuM che. (2) paramArthanI spaSTa anubhavAze pratIti te samakitane bIjo prakAra kahyo che. (3) nivikalpa paramArtha anubhava te samakitane trIjo prakAra kahyo che. paheluM samakita bIjA samaktinuM kAraNa che. bIjuM samakita trIjA samakitanuM kAraNa che. traNe samakti vItarAga puruSe mAnya karyA che. traNe samakita upAsavA gya che, satkAra karavA gya che, bhakti karavA gya che." zrImad rAjacaMdra, patrAMka 689 (751) Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (46) gadadisapura A sarva parathI phalita thAya che ke svacchedano tyAga karI zrI saddagurunA caraNanuM samukhAsana karatAM AtmAthI mumukSu jIvane anaMtAnubaMdhI duSTa kaSAya-cekaDI naSTa thaye danamehane upazama thAya che ane tyAre-jema sUryakiraNothI aMdhakArane nAza thaye dizAo prasannatA pAme che ane cotarapha nirmala thaI jAya che, tema sarva AtmapradezamAM zuddhapaNuM hoya che, cittaprasannatA-nirmalatA upaje che, ke jethI traNa prakArane baMdha thara thAya che. athavA jema keIe madirA ke dhatUre pIdhe hoya tene mUcha Ave che, paNa thoDA vakhata pachI tene nazo utarI jatAM te mUccharahita nIrogI thaI jAya che, tema darzana mehanA udayathI jIvane mUcha upaje che, vaicitya heya che-cittanuM ThekANuM hatuM nathI, bebhAnapaNuM hoya che, tathA bhrama hoya che, paNa te darzanamoha zAMta thaye mUchane nAza thatAM jIva nIrogI bane che. "darzana meha vyatIta thaI upa bodha je, deha bhinna kevaLa caitanyanuM jJAna je....(apUrva avasara.)"--zrImad rAjacaMdrajI. te samyagdarzananuM lakSaNa zuM? zraddhAnAdi* guNa samyagadaSTinuM bAhya lakSaNa che. te zraddhAnAdi ja samyaktvarUpa nathI, paNa jJAnanA paryAya che. vaLI AtmAnubhUti AtmAnubhava paNa jJAna che, kAraNa ke te jJAnano paryAya che. mATe te zraddhAna nAnAdi paNa samyakatvanuM lakSaNa nathI. arthAta jJAna che te samyakatva nathI ane bAhya lakSaNa je che ema kahe che te bAhya lakSaNa kahI zakAya. kAraNa ke jema nIrogatA durlakSya che, paNa mana-vacana-kAyAnA utsAhAdika guNarUpa sthUla lakSaNethI jANI zakAya che, tema samyaggadarzana durlakSya che, paNa tasvArthI zraddhAna, AtmAnubhUti Adi bAhya lakSaNathI lakSita thAya che, jANI zakAya che. nirvikalpa vastu kahI zakAya ema nahiM hovAthI tene ullekha jJAna dvArA karAya che, kAraNa ke jJAna ja eka e guNa che ke je savikalpa-sAkAra hoI dIpakanI jema sva-parano grAhaka che, svaparane Avedaka che, sva-parane nizcAyaka-nizcaya karAvanAra che. bIjA badhA guNa nirvikalpa hAI sva-para avedaka che. eTale samyakatva paNa nirvikalpa-nirAkAra heI vastutaH vacanane agocara e sUkSama guNa che. tethI vidhi-kame kaIthI kahI ke sAMbhaLI zakAya tema nathI, mATe AtmAnI sAdhanAdi vidhimAM jJAna ja eka prasiddha che, ane te svAnu x "tatrollekhastamonAze tamo'reriva rshmibhiH| dizaH prasattimAseduH sarvato vimlaashyaa:|| haGmohopazame samyagdRSTerullekha eva saH / zuddhatvaM sarvadezeSu tridhA bandhApahAri yat // " (AdhAra mATe juo) zrI amRtacaMdrAcAryajI (3) kRta zrI paMcAdhyAyI. * "zraddhAnAdi guNA bAhya lakSma samyaghagAtmanaH / tati laiMti jJAnAtha paMcA: "-zrI paMcAdhyAyI, Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthiraSTi : AtmAnubhUti zraddhA ane sabhyanI vyApti (467) bhUtinA eka hetu hoI te ja parama pada che-parama AzrayasthAna che. jJAna ja anya guNAnA lakSya karAvanAra che. nirAqAra aleka saMgrAhaka, bheda grAhaka sAkAre re; dana jJAna dubheda cetanA, vastugrahaNa vyApAre re....vAsupUjya "--zrI AnadaghanajI ane je AtmAnubhUti-AtmAnubhava che te AtmAnA jJAnivazeSa che. A mAtmAnu bhUtinA samyaktvanI sAthe anvaya-vyatirethI avinAbhAvI saMbadha che, eka khIjA vinA na cAle evA saMbadha che. arthAt samyaktva hoya te| AtmAnubhUti AtmAnubhUti hoya, AtmAnubhUti hAya / samyaktva hoya; samyaktva na heAya te ane samyaka AtmAnubhUti na hoya, AtmAnubhUti na DhAya te samyaktva na hoya. tvanI vyAsi Ama bannenI paraspara vyAptinA sadbhAvathI kahI zakAya che ke samyaktva te svAnubhUti che,te svAnubhUti je zuddha nayAtmaka kema te. arthAta zuddha AtmAnA anubhava jyAM varte che tyAM samma che ema samajavuM. Ama zuddha AtmAnubhUti e samyaktvanuM avisaMvAdI mukhya lakSaNa che. 66 vaLI samyakzraddhAna Adi guNa paNu samyagdarzananA lakSaNa kevI rIte che te tapAsIe:--' sattvArthazraddhAnuM sUcavIna'-tattvArthaM zraddhAna te samyagdarzona che evuM lakSaNu zrI tattvArtha sUtramAM kahyuM che. A yathAsnAya tattvArthaM gocara zraddhAtanA AtmAnubhUti cAra prakAra che--(1) zraddA-tattvA abhimukhI mruddhi te. (2) sahita zraddhA ruci-sAtmya, AtmabhAva, (3) pratIti tathA ' tadghatti ' prema samyaktvalakSaNa svIkAra te, (4) caraNu-tene anukUla AcaraNa-kriyA. Ama uttarezattara anukrama che. AmAM prathama traNa te jJAnasvarUpa che, jJAnatA ja paryAya che; ane AcaraNu mana-vacana-kAyAne zubha karmamAM vyApAra che. A cAre samasta ke vyasta-chUTA chUTA samyagda nanA lakSaNu hAya ke na paNa hAya, te samyaktva sAthe paNa hAya ne mithyAtva sAthe paNa hAya, athavA A zraddhA isAthe samyagdarzana heAya ke na paNa heAya, eTale A zraddhAdi pote kAMI samyagdarzananA lakSaNa nathI, paNa jo te svAnubhUti sahita hoya tA ja guNu che-samyagdarzananA lakSaNa che, svAnubhUti vinA guNAbhAsa che arthAt guNA ja nathI. Ama zraddhAdi sarve svAnubhUti sahita hoya te| samyaktva che, paNa zraddhAbhAsa Adi mithyA zraddhAdinI jema samyaktva nathI. tAtpa ke zraddhA Adi hAya paNa zuddha AtmAnubhUti na hoya, teA samyaktva nathI; zraddhA Adi hAya ane zuddha AtmAnu bhUti hoya teA samyaktva che. A zraddhAdinA be prakAra che--samyak ane mithyA. ( 1 )mAtmAnubhUti sahita hAya te samyak zraddhAdi che, ane te ja vAstavika zraddhA kahevA yAgya che. (2) AtmAnu Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (468) yogadaSTisamuccaya bhUti rahita hoya te mithyA zraddhAdi che, arthAta te zraddhAdi nathI- zraddhA-AtmA- Ama bheda pADavAnuM kAraNa e che ke zraddhA ane svAnubhavanI sama nubhUti vyApti vyApti che, kAraNa ke anupalabdha arthamAM eTale ke jene anubhava nathI thaye evA anubhUta arthamAM zraddhA hovI te kharaviSANa jevI-gadheDAnA ziMgaDA jevI che, arthAta nahiM anubhavelA padArthamAM nizcayathI zraddhA saMbhavatI nathI. vaLI AtmAnubhUti vinA je zraddhA kRtamAtrathI-zAstramAtrathI che, te paNa tattvArthane anusaratI chatAM arthathI zraddhA nathI, kAraNa ke anupalabdhi che-AtmAnubhava nathI tAtparya ke tyAM kharekharI nizcayAmaka zraddhA che tyAM AtmAnabhava che ane jyAM AtmAnubhava che tyAM ja kharekharI nizcayAtmaka zraddhA che. Ama bannenI vyApti che-avinAbhAvI saMbaMdha che. eTalA mATe ja zraddhAne samyakatvanuM lakSaNa kahevAnI yaugikI rUDhi paDI che. temAM paNa svAtmAnubhUti sahita hoya te ja vAstavika zraddhA che, ema Azaya samaja. ane A ja "tAryazraddhAnaM vacanaM -"tatvArthanuM zraddhAna e samyagradarzana che" e mahAsUvanuM rahasya che. kAraNa ke AtmAnubhUti-AtmAnubhava e ja zraddhAnanuM aMtastatva che, AtmAnubhUti vinAnI zraddhA e kharI zraddhA ja nathI. Ama zuddha AtmAnubhUti vinA samyagadarzana hoya nahi, ane AtmAnubhUti vinA sAcI zraddhA hoya nahi, eTale (1) AtmAnubhUti e ja samyagradarzananuM mukhya lakSaNa che, (2) athavA AtmAnubhUtijanya samyaka zraddhA ja samyagadarzananuM lakSaNa che, ema phalita thAya che. atre AtmAnubhUti eTale zuddhanayathI * -bhUtAIthI upajatI zuddha AtmAnubhUti samajavI. eTalA mATe ja zrI samayasArajImAM spaSTa karyuM che-ke- "bhUtArthathI+ jANelA anubhavelA jIva, ajIva, puNya, pApa, Azrava, saMvara, nirjarA, baMdha ne mokSa e samyakatva che.' "jIva ajIva padArtho, puNya, pApa, Asava tathA baMdha; saMvara nijerA, mokSa, tattva kahyAM, nava padArtha saMbaMdha. jIva, ajIva viSe te na tatvane samAveza thAya; vastu vicAra vizeSa, bhinna prabedhyA mahAna munirAya."- zrImad rAjacaMdrajI. "kAraNa jage he bAMdhe baMdhane, kAraNa mugati mUkAya; Azrava-saMvara nAma anukrame, he pAdeya suNAya....padmaprabhu, "-zrI AnaMdaghanajI. AmAM (1) jIva tatva upAdeya che-grahaNa karavA gya che, (2-3-4) achava * "vavoDamUlyo mUlyo sivo Tu yuddhano ! mUtvamasivo svahu sAddI havA jIvo -zrI samayasAra, + "mUlyamikA nIvALIvA puchApAvuM jo vikSetaLivaMdho jovo satta | >>-zrI samayasAra, Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirAdaSTi navatatva vivekathI bhedajJAna (469) ane tenA aMgabhUta puNya-pApa heya che-tyAga karavA yogya che. (pa-6) heya evA ajIva tatvane upAdAnahetu Asava che, ane tene AdAnarUpa-grahaNarUpa baMdha navatatva vivekathI che, eTale e bane ya heya-tyajavA yogya che. (7-8-9) saMvara ane bhedajJAna nirjarA e heya evA ajIva tattvanA hAnanA-kSINapaNAnA hetu che, ane te heyanA prahANarUpa-AtyaMtika kSINatArUpa jIvane mokSa che, eTale A traNeya tatva upAdeya che.A he pAdeya viveka samyagadaSTi puruSa kare che (juo - zrI amRtacaMdrAcAryajIkRta tatvArthasAra). Ama bhUtArthathI-paramArthathI dehAdi samasta para vastuthI bhinna evI pratyaga jyoti prakAze che ke je "aneka varNamALAmAM suvarNa sUtranI jema navatatvagata chatAM ekatva choDatI nathI !" A bhinna jyotirUpa zuddha AtmAnuM bhedajJAna upajavuM, anubhUti thavI, AtmakhyAti pragaTavI te samyagadarzana che, samyaktva athavA samati che. (juo pR. 40) "udayati na nayazrIrastameti pramANaM, kvacidapi ca na vidmo yAti nikSepacakra / kimaparamabhidhmo dhAmni sarvakaSe'sminnanubhavamupayAte bhAti na dvaitameva // " -zrI amRtacaMdrAcAryajIta zrI samayasArakalaza naya nikSepe re jeha na jANiye, navi jihAM prasare pramANa zuddha svarUpe te brahma dAkhave, kevaLa anubhava bhANa...vIra jinezvara paramezvara jaye. alakha agocara anupama arthane, keNuM kahI jANe re bheda? sahaja vizuddha re anubhava vayaNa je, zAstra te saghaLo re kheda vIra."--zrI AnaMdaghanajI AvA AtmAnubhavarUpa samyagdarzananA bIjA bAhya liMga-pragaTa cihno paNa che; ane te prazama, saMvega, nirveda, anukaMpA ne Astikya e pAMca che (juo-pR. 41-42). A prazamAdi guNa paNa bahir daSTithI samyagadarzananA lakSaNa che; AtmAprazamAdi nubhUti athavA samyaktva sAthe je te hoya to te guNa che, nahiM te bAhya lakSaNa guNabhAsa che. arthAt AtmAnubhUti na hoya te prazamAdi samyaga | darzananA lakSaNa nathI. tenuM saMkSepa svarUpa A prakAre : (1) prazamaviSaya kaSAyamAM zithila mana te, arthAt viSayakaSAyanuM upazAMtapaNuM te prazama che. athavA kRtAparAdhI jIvo pratye tene bAdhA upajAvavAnI buddhi na thavI, krodhanuM upazamana karI kSamA dharavI te prazama che. (2) saMvega-(ka) AtmadharmamAM ane dhamaphalamAM parama utsAha, (1) sAdhamikamAM anurAga, (4) parameSThIo pratye prIti, te saMvega che. jemake-() samyaktvamAtra AtmA e ja dharma che, athavA zuddha AtmAno anubhava te ja dharma che, ane tenuM phaLa Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (40) gadarisaruSNaya atIndriya akSaya ne kSAyika evuM ekSapada che. AvA A Atmadharma ane AtmadharmanA phalarUpa mokSa pratye saMvega (saM + vega)-atyaMta vega dhare, adamya parama utsAha dharAvavo, parama ucharaMga dharAve te saMvega che. (2) AvA Atmadharmane sAdhanArA-ArAdhanArA je sAdhamike che, tenA pratye kevaLa guNanA anurAgathI parama prema dharAvavo te saMvega che. paNa tevA guNa na hoya evA nAmamAtra sAdhamika pratye anurAga have te saMvega nathI, paNa moha che. kAraNa ke atre anurAga eTale abhilASa e artha nathI, paNa guNaprema artha che, athavA adharmathI ke adharmakalathI nivRtti thavI te anurAga che. (2) athavA AvA Atmadharmane ne tene phaLalAbhane jeNe siddha karyo che, athavA tenI sAdhanAnI ucca dazA jeNe sAdhI che, evA parA parameSThI bhagavaMte pratye parama prIti hovI, parama bhakti hovI te saMvega che. arthAt saMvegathI-atyaMta vegathI, parama ulAsathI arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya ne sAdhunI ArAdhanA-upAsanA karavI te saMvega che.-Ama Atmadharma ne AtmadharmanA kalarUpa mokSapadanI sAdhanA sivAya bIjI kaI jyAM abhilASA nathI, te saMvega che. mAtra ekSa abhilASa" te vidhirUpa saMvega che, ane sarva abhilASane tyAga te niSedharUpa saMvega athavA niveda* che, ema parama tattvadaSTA zrI paMcAdhyAyIkAra vibhAga pADe che. A saMga te ja dharma che, kAraNa ke mekSa sivAya bIjA abhilASayuktaIcchAyukta hoya te dharmavAnuM nathI. ane kriyA mAtra che te dharma nathI, mithyAdaSTi paNa kiyA kare che, paNa tenI kriyA nitya rAgAdinA sadUbhAvathI ulaTI adharmarUpa ja che, kAraNa ke mithyAdaSTi sadA rAgI ja hoya che, samyagadaSTi sadA vairAgI ja hoya che, sadA saMvegI ja hoya che. (juo pR. 277). "saMvega : paramosAho dhau dharmaphale citaH / sadharmeSvanurAgo vA prItirvA parameSThiSu // dharmaH samyaktramAtrAtmA zuddhasyAnubhavo'thavA / tara# suramacakSamArca kSAvi 2 ca7 ." - zrI paMcAdhyAyI. (3) nirveda-eTale saMsAra saMbaMdhI sarva abhilASane-IcchAne tyAga, vairAgya, saMsArathI thAkI javuM-kaMTALavuM te, saMsArathI kheda pAmavo te. (4) anukaMpA-eTale sarva prANa pratye anugraha buddhi-upakAra buddhi, athavA maiitrIbhAva, athavA mAdhyaracya, athavA vairatyAgathI niHzalyapaNuM. sarva prANI pratye je samatA che te para anukaMpA che, ane arthathI te svAnukaMpA che -zalyavarjanathI zalyanI jema. A svAnukaMpA ja pradhAna che. * "sALa: sarvAmiA ca niro hakArAthA | sa saMvego'thavA dharmaH sAbhilASo na dharmavAn // " (ItyAdi AdhAra mATe juo)-paMcAdhyAyI, Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirAdaSTi prazamAdi samyapha lakSaNa (47) rAgAdi azuddha bhAnA sadUbhAve baMdha thAya che, tenA asadubhAve baMdha nathI thato, ema jANe rAgAdi tyajI AtmA ne baMdhAya ema karavuM te svAnukaMpA-pitAnA AtmAnI dayA che. (5) Atikya-svata:siddha evA tatvanA sarbhAvamAM-hovApaNAmAM, dharmamAM, dharmanA hetumAM ane dharmanA phaLamAM,-AtmA Adine je dharma che te yathAvat vinizcaya kare te Astikya che. A Astikaya je AtmAnubhUti sahita hoya te ja samyaphavA che, nahiM te mithyA Astikya che. "AtmA che te nitya che, che kattA nija karma che bhoktA vaLI mikSa che, mikSa upAya sudhama."--zrI Atmasiddhi kaidhAdika kAnuM samAI javuM, udaya AvelA kaSAmAM maMdatA thavI, vALI levAya evI AtmadazA thavI, athavA anAdi kALanI vRttio samAI javI te zama. mukta thavA sivAya bIjI kaI paNa prakAranI IcchA nahIM, abhilASA nahi te saMvega. jyArathI ema samajAyuM ke bhrAMtimAM ja paribhramaNa karyuM tyArathI have ghaNu thaI ! are jIva! have thebha, e nirveda. mahAgya jenuM parama che evA niHspRhI puruSonAM vacanamAM ja tallInatA te zraddhA-AsthA. e saghaLAM vaDe jIvamAM svAtmatulya buddhi te anukaMpA. A lakSaNo avazya manana karavAM megya che, smaravA yogya che, IcchavA egya che, anubhavavAM yogya che." -zrImad rAjacaMdra patraka 122. (135) AvA A prazamAdi guNa paNa je AtmAnubhUti-AtmAnubhava sahita hoya to samyagadarzananA bAhya lakSaNa che, AtmAnubhUti sahita na hoya te samyagdarzananA lakSaNa nathI. Ama sarvatra zuddha AtmAnubhUtinuM ja prAdhAnya che, zuddha AtmAnuprazAmAdi guNa bhavanuMja mukhyapaNuM che. tathApi A prazamAdi guNa samyagadarzananI Avazyaka prAptimAM kAraNarUpa che, kAraNa ke jIvamAM jema jema prAmAdi guNanI vRddhi thAya che, tema tema tenAmAM samyagadarzana pAmavAnI yogyatApAtratA vadhatI jAya che. jyAre viSayakaSAyanuM upazAMtapaNuM thAya, mAtra mekSa sivAya bIjo abhilASa na hoya, saMsAra pratye tIvra vairAgya varta, tathA sarva prANIo pratye ne pitAnA AtmA pratye anukaMpA bhAva hoya, tyAre tevI vizuddha dazA pAmele jIva sadgurunA upadezane pAtra bane che, ane te upadeza bedhathI savicAraNanI kuraNa thAya che, eTale AtmAnA astitvathI mAMDIne mokSapada sudhInA cha astipada samajAya che-Astikya upaje che, ane AtmAnubhUti-AtmajJAna pragaTI samyagadarzana sAMpaDe che, ane tethI meha kSaya thaI nirvANapada pAme che. mArga prAptine A sakala avikala krama mahAsamartha tattvavettA zrImad rAjacaMdrajIe zrI AtmasiddhimAM A atyaMta mananIya subhASitamAM spaSTa prakAzya che - Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (472) yogadaSTisamuccaya kaSAyanI upazAMtatA, mAtra mokSa abhilASa; bhave kheda prANI dayA, tyAM AtmArtha nivAsa. dazA na evI jyAM lagI, jIva lahe nahi jega; mokSamArga pAme nahiM, maTe na aMtara rega. jyAM Ave evI dazA, sadguru bodha suhAya; te badhe suvicAraNA, tyAM pragaTe sukhadAya. jyAM pragaTe suvicAraNA, tyAM pragaTe nijajJAna, je jJAne kSaya moha thaI, pAme pada nirvANa."--zrI AtmasiddhijI. Ama prazama-tyAga-vairAgyAdi AtmajJAna hoya te saphaLa che, ane AtmajJAnanI prAptinA uttama hetu paNa che. kAraNa ke tyAga-vairAgya jenA cittamAM-aMtaraMgamAM nathI, asthimajAparyata hADohADa vyApyA nathI, tene AtmajJAna thAya nahiM; ane tyAgavirAgyamAM ja je jIva aTakI paDe-AtmajJAnanA ISTa lakSya bhaNI AgaLa vadhe nahi, te te pitAnuM bhAna bhUlI jAya, arthAta je AtmajJAna pAmavAnA mULa hetu athe tyAgavairAgyAdi atyaMta Avazyaka che, te mULa hetu ja te cUkI jAya che. vairAgyAdi saphaLa che, je saha Atama jJAna, temaja AtamajJAnanI, prApti taNuM nidAna. tyAga virAga na cittamAM, thAya na tene jJAna aTake tyAga virAgamAM, te bhUle nija bhAna."-zrI Atmasiddhi. A parama upakArI pramAdi guNa jyAM pragaTayA che, paramArthathI-tatvArthanuM samyaka zraddhAna jyAM uparyuM che, ane jyAM pragaTa AtmajJAna-zuddha AtmAnubhava thAya che, evuM A parama dhanya, parama vaMdya, parama durlabha evuM kalyANamUrti samyagadarzana A pAMcamI sthira daSTimAM sthiti karatA yegIne tamograMthinA vibhedathI sAMpaDe che. ane Ama jene darzana meha naSTa thayuM che, ne spaSTa AtmajJAna prakAza sAMpaDyo che, evA A mahAbuddhimAna vivekI samyagdaSTi daSTA yegIne A saMsAranuM mahAbhayaMkara duHkhada asthira svarUpa saMvedAya che, sAkSAt anubhavAya che, eTale ja A parama dhanya samyagadaSTi puruSane samasta saMsAraceSTA bAladhUligrakrIDA jevI bhAse emAM kAMI Azcarya nathI. kAraNa ke- enuM svane je darzana pAme che, tenuM mana na caDhe bIje bhAme re thAya kRSNane leza prasaMga che, tene na game saMsArane saMga re. hasatAM ramatAM pragaTa hari dekhuM re, mAruM jIvyuM saphaLa tava lekhuM re; muktAnaMdane nAtha vihArI re, odhA jIvanadevI amArI re." zrI muktAnaMdajI. Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ritharAdaSTi: "mRgatRSNA jala vailoka. chavyuM dhanya tehanuM (473) Ama saMtajanoe AtmajJAnane-samyagadarzanano khUba mahimA gAyo che. zrImAnuM yazovijayajI kahe che ke-AtmajJAnanuM phala dhyAna che, ane AtmajJAna mukti ApanArUM che, mATe mahAtmA AtmAthI e AtmajJAnane arthe nitya yatna karavA yogya che, kAraNa ke AtmAne* jANya, pachI jANavAnuM bAkI rahetuM nathI ane A AtmA na jANya, te pachI bIjuM jJAna phegaTa che." parama AtmajJAnI zrImad rAjacaMdrajI ane paDe pADe che - jaba jA nija rUpake, taba jA saba leka; nahiM jAne nija rUpake, saba jA se pheka."--zrImad rAjacaMdra mAyAmarIcigandharvanagarasvapnasaMnibhAn / bAhyAn pazyati tattvena bhAvAn zrutavivekataH // 156 // mRgajala gaMdharvanagara ne, temaja svapna samAna; bAhya bhAva tatvathI jue, mRtavivekathI sujANa, 156 artha :-A daSTivALo gI zrataviveka thakI bAhya bhAvone tatvathI mAyAjala, gaMdharvanagara ne svapna jevA dekhe che. vivecana "jene kALa te kiMkara thaI rahyo, mRgatRSNA jala celeka..jIvyuM dhanya tehanuM! dAsI AzA pizAcI thaI rahI, kAma krodha te kedI leka-jIvyuM dhanya tehanuM !" A daSTivALA yogIne zrataviveka pariNata hoya che, ethI te deha-gRhAdi bAhya bhAvene paramArthathI mRgatRSNA jevA, gadharvanagara jevA, svapna jevA dekhe che. A samyagadaSTi puruSa bhAve che ke A sarva jagajajAla mRgatRSNA jevI che, mRgajala jevI-jhAMjhavAnA pANI jevI mithyA che (juo pR. 216). bhara unDALAmAM jaMgalane kRttimArIja-mRgatRSNakA, parvanA gandharvanagara, harizcaMdrapura Adi, svapna - rUma, pratIta ja che, sanimAra-tenA AkAravALA, vAghAna-bAhya, deha-gRha Adi, pati-dekhe che, tana-tatvathI, paramArthathI, mAvAna-bhAvone, padArthone, zA kAraNathI? te ke-kRtiH -zruta viveka thakI, samyaka evA zrutajJAne karIne. x"jhAte hyAtmani no bhUyo jJAtavyamavaziSyate / ajJAte punaretasmin jJAnamanyannirarthakam / / " zrI adhyAtmasAra, AtmanizcayAdhikAra Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (74) gadaSTisakhA viSe tarasyA thayelA mRgane dUra dUra pANIne AbhAsa thAya che, ne te mRgatRNu pANI pIvAnI AzAe pUrapATa deDayo jAya che ! paNa te mRgajala te jala aileka' vastuta: nahiM hovAthI, khAlI AbhAsamAtra hevAthI, hAthatAlI daIne AvuM ne AvuM bhAgatuM jAya che! ne te mRga bicAro tenI khoTI ne khoTI AzAmAM doDAdoDIne nAhakane lathapatha thAya che ! athavA madhyAhe raNabhUmimAM pasAra thatA musApharane dUra dUra kSitijamAM pANIno AbhAsa ( Mirage) thAya che, eTale tarasyo thayele te te meLavavAnI AzAe doDe che, paNa te pANI te hatuM teTaluM ja dUra rahe che! kAraNa ke te jala khoTuM che, mithyAkalpanArUpa che, sUryakiraNethI upajate mithyAbhAsarUpa dazyavibhrama (Illusion of vision) che, eTale te bicArAne nirAza thavuM paDe che! tema A deha-gRhAdi bhAva mRgajaLa jevA che. te pitAnA nathI, chatAM avivekarUpa dehAdhyAsathI-mithyAbhAsathI-asat kalpanAthI potAnA bhAse che! eTale mRga-pazu jevo mUDha jIva tene pitAnA gaNI, te meLavavAnI durAzAthI, tenI pAchaLa "jetI mananI re doDa" jeTaluM deDAya teTaluM doDe che! paNa je vastu vastutaH pitAnI che ja nahiM, te kema hAthamAM Ave? jema jema A jIva tenI pAchaLa doDe che. tema tema te hAthatALI daIne dUra ne dUra bhAgatI jAya che! ne A jIvanI jANe krUra mazkarIrUpa viDaMbanA kare che, ThekaDI kare che! kAraNa ke A anAdi saMsAramAM A jIve anaMta dehaparyAya dhAraNa karyo, temAM karyo deha A jIvane gaNa? je dehaparyAyane A jIva mithyA dehAdhyAsathI potAne mAnavA jAya che, te deha te khalajananI mAphaka teno tyAga karIne-dago daIne cAlyo jAya che! ne A jIva meMDhAnI jema ame me' (hArUM mahAsuM) karate hAtha ghasato rahe che! A hAlAmAM hAle deha paNa jyAM jIvane thatuM nathI, te pachI te dehane Azraye rahelIdeha hoIne rahelI evI gharabAra vagere parigraharUpa vaLagaNa te tenI kayAMthI thAya? je dehamAM dUdha ne pANInI jema eka kSetrAvagAhapaNe A AtmA rahyo che, te deha paNa je A AtmAne nathI thatuM, te pachI pragaTapaNe atyaMta atyaMta bhinna evA anya padArtha te A AtmAnA kyAMthI bane? mATe A dehAdi bAhya bhAva tatvathI mithyAbhAsarUpa che, mRgatRSNA jevA ja che, ema A samyagadaSTi puruSa pratyakSa dekhe che. mahAtmA puruSo-dehadhArIrUpe vicaratA mahAtmA puruSone lakSa sadaiva dehane viSe adhiSThita ajara amara anaMta evo je dehI-AtmA te prati hoya che. e dehIe deha to aneka dharyo hoya, tyAM kayA dehane pitAne gaNe?" zrI manasukhabhAI kiracaMdakRta zrImad rAjacaMdranI jIvanarekhA. athavA te A deha-gRha Adi bhAva gagananagara jevA che, AkAzamAM racAyelA ja che. Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zizadaSi"A to svapanuM che saMsAra' -zratavika (475) zahera jevA che! iMdrajAlIyA AkAzamAM nagararacanAne peTe bhAsa ubhuM karAve che, paNa te mithyAbhAsarUpa nagara te kSaNavAramAM kyAMya "chu" thaI jAya che! gagananagara kayAMnuM kayAMya alepa thaI jAya che! athavA te AkAzamAM addhara je saMsAra nirAdhArapaNe evuM nagara racavuM azakya che! havAmAM killA bAMdhavA (Castles in air ) asaMbhavita che, zekhacallInA vicAra jevA mithyA kalpanAnA ghoDA che ! tenI jema A deha-gRha Adi bAhya padArtho kSaNabhaMgura ne mithyAbhAsarU5 che, kSaNavAramAM hatA na hatA thaI jAya che. A dehAdi kharekhara ! AtmAthI bAhya che, parabhAva che, tenI sAthe paramArthathI A AtmAne kAMI levAdevA nathI. zrI devacaMdrajInA zabdomAM "dravya dravya mile nahiM, bhAva te anya avyApta che mitta." jaDa te jaDa ne cetana te cetana ema traNe kALamAM akhaMDa sthiti che. eTale dehAdi sAthe kaMI paNa saMbaMdhanI kalpanA te AkAzamAM nagararacanA jevI mithyA kalpanAmAtra che. zrI pUjyapAda svAmIjIe kahyuM che tema "dehamAM AtmabuddhithI putra, strI Adi ka95nAo upajI che ane tenA vaDe AtmAnI saMpatti mAnatuM jagat are haNAI gayuM che !" "vidyuta lakSmI prabhutA pataMga, AyuSya te te jaLanA taraMga; puraMdarI cApa anaMga raMga, zuM rAciye tyAM kSaNane prasaMga?-zrImad rAjacaMdrajI. athavA A deha-gRha Adi Atma-bAhya padArtho svapna samAna che. svapnamAM dIThelI vastu jema jAgrata avasthAmAM dekhAtI nathI, mithyA jaNAya che, tema ajJAnarUpa svapna dazAmAM dekhAtI A dehAdi kalpanA AtmajAgratirUpa jJAnadazAmAM A te svapanuM vAstavika dekhAtI nathI, miyANAsarUpa jaNAya che. athavA game tevuM che saMsAra" suMdara svapna AvyuM hoya ane temAM game tevA uttama bhega bhegavyA hoya, chatAM tene kSaNavAramAM vilaya thatAM vAra lAgatI nathI; ane hAya! te bhega cAlyA gayA ne amArA bhega maryA!-e mithyA kheda manamAM bAkI rahe che! tema A deha-gRhAdine suMdara yoga thayo hoya ane cakravartI AdinI Rddhi prApta thaI uttama bhogonI vipulatA sAMpaDI hoya, te paNa te sarva kSaNavAramAM svapnAnI jema jotajotAmAM daSTanaSTa thaI jAya che, ne hAya ! A hAra bhega cAlyA gayA, e vasavase manamAM rahI jAya che! "bhIkhArIne kheda" e mananIya daSTAMta zrImad rAjacaMdrajIe mokSamALAmAM tAdRzya rIte varNavyuM che, te atre barAbara lAgu paDe che. kaI eka bhIkhArIne svapnamAM uttama rAjavaibhava sAMpaDayo che, ne pachI te svapnamAM ne svabamAM romAMca anubhave che, tyAM aphasosa! vaccamAM vizna Ave che-gAjavIjane gaDagaDATa thAya che, ne tenuM svapna adhUruM rahe che, tene kheda mAtra avazeSa rahe che! Ama A saMsAra kharekhara ! svapnA je che, mATe ja sAdA vedhaka zabdomAM cAbakhA mAranArA bhejA bhagate bheLA bhAve sAcuM ja gAyuM che ke prANIo ! bhajI lene kiratAra, A te Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (476) gadaSTisamuccaya svapanuM che saMsAra."--ItyAdi prakAre niraMtara bhAvatA A samyaggadaSTi jJAnI puruSane A samasta saMsAra svapna jeva, mRgajaLa jevo, gagananagara je, upalakSaNathI eTha je, dhULa-rAkha je, kAjaLanI keTalI jevo bhAse che. kAraNa ke svapnarUpa ajJAna dazA vyatIta thaI, tene jJAnarUpa jAgrata dazA prApta thaI che. "jAgIne jouM te jagata dIse nahiM, UMghamAM aTapaTA ga bhAse; citta caitanya vilAsa tadrupa che, brA laTakAM kare brahma pAse." zrI narasiMha mahetA. sakaLa jagata te eThavat, athavA svapna samAna; te kahIye jJAnidazA, bAkI vAcA jJAna."--zrI Atmasiddhi, A leka trividha tApathI AkuLavyAkuLa che. jhAMjhavAnA pANIne levA doDI tRSNa chIpAvavA Icche che, e dIna che. ajJAnane lIdhe svarUpanuM vismaraNa thaI javAthI bhayaMkara paribhramaNa tene prApta thayuM che. samaye samaye atuLa kheda, javarAdi roga, maraNAdika bhaya, viyegAdika duHkhane anubhave che, evI azaraNatAvALA A jagatane eka sapuruSa ja zaraNu chesapuruSanI vANI vinA keI e tApa ane tRSA cheDI zake nahIM ema nizcaya che. mATe pharI pharI te puruSanA caraNanuM ame dhyAna karIe chIe."--zrImad rAjacaMdra, patrAMka 184. Ama A saMsAra pratye A samyagadaSTi yogI puruSane atyaMta tIvra aMtaraMga vairAgya vatte che. AvA gADha saMvegaraMgathI jJAnI puruSa raMgAyelA hoya che, tenuM kAraNa emane zrataviveka upajyA che te che, samyapaNe zrutajJAna pariNata thayuM che te che (juo zrataviveka pR. 19-20) arthAt A samyagadaSTi dRSTA puruSane satparuSa saddaguru samIpe zravaNa karelA "zruta' jJAnathI viveka upaje che, zrutajJAna samyapaNe pariNamyAthI sada sanuM bhAna thayuM che, vastu svarUpa jevuM che tevuM samajavAmAM AvyuM che, sva-paranuM bhedajJAna pragaTayuM che, AtmA--anAtmAne pragaTa bheda anubhavavAmAM Avyo che, kevala zuddha AtmAnI anubhUtirUpa vivekakhyAti upajI che, zuddha AtmajJAna thayuM che. jema ke-huM A dehAdi paravatuthI bhinna e zuddha caitanya svarUpa avinAzI ajara amara AtmA chuM. A nAzavaMta dehAdi parabhAva te huM nathI. eka zuddha sahAtmasvarUpa ja hArUM che, bIjuM kaMI paNa hAruM nathI. huM A dehAdi bhAvane nathI, ne A dehAdi bhAva mahArA nathI,-evo vivekarUpa nizcaya tenA AtmAmAM daDha thayo che. "bhAsyuM nija svarUpa te, zuddha cetanArUpa ajara amara avinAzI ne, dehAtIta svarUpa"--I Atmasiddhi. Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirAdaSTi : Rha parabhAvane kema cAkhe?' niHzaMka samyagadaSTi (477) zrI sadgurue kahyAM che evA nigraMtha mArgane sadAya Azraya raho. huM dehAdi svarUpa nathI, ane deha, strI, putrAdi keIpaNa mahArAM nathI. zuddha citanya svarUpa avinAzI e huM AtmA chauM. ema AtmabhAvanA karatAM rAgadveSane kSaya thAya." -zrImad rAjacaMdrajI. mATe mahAre A hAra eka zuddha AtmabhAva ja Adeya che-grahaNa karavA yogya che, bAkI A bIjA badhA bhAva heya che, tyajavA yogya che mATe huM mahArA AtmabhAvane ja bhaju ne samasta parabhAvaprapaMcane tyaje e ja yaMgya che. ApaNo AtmabhAva je eka cetanAdhAra che, te nija parikara-parivArarUpa bhAva ja A bIjA badhA sAtha soga karatAM sAra che. "e nija parikara sAra re." mATe he cetana ! tuM zAMta thaI A sarva parabhAvathI virAma pAma! virAma pAma! he AnaMdaghana ! e ja A parama zAMtimArga pAmavAne parama upAya che. ene Azraya kara ! Azraya kara ! "ApaNe Atama bhAva je, zuddha cetanAdhAra re; avara savi sAtha sogathI, e nija parikara sAra re....zAMtijina"- zrI AnaMdaghanajI. Ama jJAnI samyagRSTi puruSa svabhAvane Azraya karavAne ne parabhAvane tyAga karavAne vivekajanya nizcaya kare che, temAM dhAbInA gherathI ANelA badalAI gayela vastranuM A daSTAMta barAbara ghaTe che -jema keI eka puruSa bhrAMtithI dhobInA gherathI vastra laI neha parabhAvane AvI, pitAnuM mAnI paherIne sUI gaye. te pote ajJAnI hoI, bIjAe kema cAkhe?' tene cheDe pakaDI tene baLathI nagna karavA mAMDyo ane kahyuM ke "alyA ! jaladI UTha ! A mahArUM badalAI gayeluM vastra ApI de !" ema vAraMvAra vacana sAMbhaLIne teNe badhA cihnothI sArI peThe parIkSA karI, cakkasa A to pArakuM che ema jANyuM, eTale jJAnI thaI teNe te vastra ekadama mUkI dIdhuM. tema jJAtA paNa saMbhrAMtithI pArakA bhAve grahaNa karIne AtmIya pratipattithI-pitAnA mAnI besI paramAM adhyAsa karIne sUte hatuM. te svayaM ajJAnI hoI, guru parabhAvaviveka karI tene "eka karavA mAMDe che ne upadeze che ke-are ! pratibodha pAma! jAga ! A AtmA nizcayathI eka che." ema vAraMvAra zratazrata saMbaMdhI vacana sAMbhaLI te sarva cihnothI sArI peThe parIkSA karI, nizcita A parabhAva che ema jANe che, eTale jJAnI thaI te sarva* bhAvene zIgha mUkI de che. kAraNa ke x "jaha NAma kovi puriso paradavvamiNati jANiduM cayadi / taha savve parabhAve pAUNa vimuMcade NANI // " (AdhAra mATe juo ) zrI samayasAra ane zrI amRtacaMdrAcAryajInI TIkA. Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (478) emadariyAmaya "jIva navi puSyalI nava pUgala kadA, puggalAdhAra navi tAsa raMgI; parata Iza nahiM apara ezvaryatA, vastudhame kadA na para saMgI... aho ! zrI sumati jina zuddhatA tAharI, saMgrahe nahiM Ape nahiM para bhaNI, navi kare Adare para na rAkhe; zuddha svAvAda nija bhAva bhegI jike, teha parabhAvane kema cAkhe?...aha zrI sumati tArI zuddhatA bhAsa AzcaryathI, upaje ruci tiNe tatva Ihe; tatvaraMgI thaye doSathI ubha, deSa tyAge DhaLe tatva lahe...aho ! zrI sumati." zrI devarAMdrajI. Ama zratajJAna pariNata thavAthI, tattvaviveka upa hovAthI, sva-paranuM bhedajJAna pragaTayuM hovAthI, AtmasvarUpapada samajAyuM hovAthI, ne zuddha AtmajJAna sAMpaDyuM hovAthIA samyagadaSTi yegI puruSane deha-gRhAdi bAhya bhAve-parapadArtho mRgatRSNAdi jevA bhAse e atyaMta svAbhAvika che, kAraNa ke jJAnI samyagadaSTi puruSanI AtmadazA utkaTa vairAgyamaya ne parama saMvegaraMgathI raMgAyelI hoya che. kharekhara ! AtmArAmI samyagadaSTi mahAtmAnI dazA parama addabhuta hoya che. jemake karmabaMdhanI zaMkA upajAvanArA mithyAtvAdi cAra pAdane chede che, te niHzaMka AtmA samyagadaSTi jANavo. je karmaphalemAM tathA sarva dharmomAM kAMkSA karatuM nathI, te niSkAMkSa AtmA samyagadaSTi jANa. je sarveya dharmomAM jugupsA karatA nathI, te niHzaMka samyaga nirvicikitsa AtmA samyagadaSTi jANu. je sarva bhAvamAM asaMmUDha daSTi ke hoya? heI saddaSTivAnuM che, te amUDhadaSTi samyagdaSTi jANo. siddhabhaktiyukta e je sarva paravastunA dharmonuM upagrahana-gopana kare che, athavA sarva AtmadharmonuM-AtmazaktionuM upabRhaNa kare che-vRddhi kare che, te upagrahanakArI-upabRhanakArI samyagadRSTi jANo. unmArge jatA pitAnA AtmAne je mArge sthApe che te sthitikaraNayukta AtmA samyagadaSTi jANo. mokSamArgane viSe traNa sAdhuonuM arthAta samyagadarzana-jJAna-cAritranuM je potAnAthI abhedabuddhithI vAtsalya kare che, te vatsalabhAvayukta e mArga vatsala samyagadaSTi jANe. vidyArathamAM ArUDha thayela je mane rathapathAmAM bhame che, te cetayitA-AtmA jinAjJAnanI prabhAvanA karanAra samyagdaSTi jANavo." *"jo cattArivi pAe chidadi te kammabaMdhamohakare / so LisaMzo jevA samaridrI muLathavyo ? -(juo) zrI samayasAra, gA. 229-236. ane zrI amRtacaMdrAcAryajInI TIkA * " vimo maLo mamaH jo revAnI so vikharLAvI samAvido muLacaLyo ! -zrI samayasAra, Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthiHi 52 jati-5rama nidhAna pragaTa sukha AgaLa (479) abAhyaM kevalaM jyotirnirAbAdhamanAmayam / yadatra tatparaM tattvaM zeSaH punarupaplavaH // 157 // abAhya kevala jati je, nirAmaya nirAbAdha; parama tava tehI ja ahIM, zeSa upaplava bAdha, 157 artha :-abAhya evI kevala, nirAbAdha, nirAmaya ti je atre che te parama tatva che; bAkI zeSa te upaptava che. vivecana "kevala jati te tanya prakAze, zeSa upAya asAre .--zrI ke. da. sakjhA. 6-4 atre abAhya evI je nirAbAdha ne nirAmaya kevala jJAnajAti che, te ja parama tattva che. te ja amUrtApaNAne lIdhe nirAbAdha ane anAmaya che. eTalA mATe ja parama tattva che. e sivAyanuM bAkI bIjuM badhuMya upappavarUpa che. A jagatmAM je kaI parama, sarvotkRSTa, paramattama tatva hoya che te aMtaramAM jhaLahaLI rahelI kevaLa eka jJAna jyoti ja che. e tatva abAhya che, aMtaramAM jhaLahaLI rahyuM che. te nirAbAdha che, kaI paNa prakAranI bAdhAthI-pIDAthI rahita abAhya kevala che, kAraNa ke te amUrta-arUpI che, eTale tene keI bAdhA spazI jyoti para zakatI nathI. vaLI te nirAmaya-Aya-roga rahita, aregI che, bhAvatava ArogyasaMpanna che. kAraNa ke te arUpI-amUrta che. Ama nirAbAdha ne nirAmaya hovAthI te parama sukhamaya, parama AnaMdamaya che. koI paNa bAdhA -pIDA vinAne ane roga vinAne svastha manuSya jema pitAne sahaja (Normal & Natural) kudaratI saMpUrNa Arogyamaya svarUpamAM dIpI nIkaLI pUNuM khuzamIjAjamAM-AnaMdollAsamAM dekhAya che, tema kaI paNa prakAranI bAdhAthI ne rogathI rahita, evI A kevala jJAnati pitAnA sahaja saMpUrNa avyAbAdha Arogyamaya-svAdhyamaya svarUpamAM prakAzI nIkaLI parama nirbhaya sukhamaya-parama AnaMdamaya dIse che. A avyAbAdha Arogyamaya evA sahajAnmasvarUpe sthita kevala eka jJAnajyoti ja parama tattva che. neti neti' ema bIjuM badhuMya bAdhya bAdha karatAM, te chevaTa-parama abAdhya anubhavarUpa rahe che, vRtti -zA-abAla, Anara, varuM-kevala, eka, ratiH -ti, jJAna, anArdha-anAbAdha -amUrtatAthI pIDArahita, anAmathuM-anAya, arogI,-eTalA mATe ja, patra-je atra-leDamAM, tAre tavaMte paraM ta va che, sadA tathAbhAvane lIdhe, zepa punaH-zeSa-bAkIne puna:, uparA -upaptava che,tapAsavarUpe jarathI. Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (480) gadaSTisamuccaya teTalA mATe te parama che; athavA enAthI para-moTuM koI nathI, e ja sarvotkRSTa che, e ja sarvottama che, teTalA mATe te parama che. ane tyAM kevala mAtra, eka, zuddha, advaita evI te jJAti ja che, eka caitanya camatkAra sivAya bIjuM kAMI nathI. "akhaMDa anAkula ne anaMta evI te parama jyoti aMdaramAM ne bahAramAM sadA sahaja vilasI rahI che, caitanyanA uchALAthI te nirbhara heI, mIThAnA gAMgaDAnI peThe sadAkAla ekarasane AlaMbe che. X mIThAne gAMgaDo game tyAMthI cAkhe paNa sadA eka lavaNarasarUpa ja lAge che, tema A caitanyaghana jJAnati sadA eka caitanyarasarUpa ja anubhavAya che. zuddha buddha caitanyaghana, svayaMjyoti sukhadhAma; bIjuM kahiye keTaluM kara vicAra te pAma."-zrImad rAjacaMdrajI praNIta zrI AtmasiddhijI. ane AvuM A parama tirmaya tatva abAhya che, aMtaramAM ja vate che, AtmAmAM ja sthita che, pitAmAM ja rahe che, AtmAthI bAhya-nhAra nathI. e AtmAnuM aMtastatva che, ane te ja potAnuM che. te kaMI hAra khoLavA javAnI parama nidhAna jarUra nathI. te te AtmAmAM ja raheluM heI, AtmAmAMthI ja oLakhIne pragaTa mukha kheLI kADhavAnuM che. paraMtu kasturI jema mRganI nAbhimAM ja che, paNa AgaLa' ajJAna mRgane tenuM bhAna nahiM hovAthI te DhuMDhavA mATe bIje deDe che! tema ajJAnI jIvane A parama tatva je potAnA AtmAnI aMdaramAM ja raheluM che, je AtmA pote ja che, tenuM bhAna nahiM hevAthI, te tenI zodhamAM bahAra bhamyA kare che! paNa aMtarmukha thaI pitAnI aMdara avelekate nathI ! Ama parama nidhAna je pragaTa mukha AgaLa rahyo che, tene A ajJAnI jagat ullaMdhI jAya che ! ne tenI zodhamAM hAra nIkaLI paDe che! keDe chokaruM ne zodhavA cAlI" enA jevo ghATa thAya che! khulle khajAno Ave che, tyAM AMkha mIMcIne cAlatA, chatI AMkhe AMdhaLA banelA mUkhe janenA jevI A vAta bane che! teo nikaLyA'tA te khajAne zodhavA, paNa jyAM khajAne Ave che, tyAM "AMdhaLA zI rIte cAlatA haze te joIe te kharA !" ema tukko UThatAM teo AMkho mIMcIne cAlavAne akhataro kare che ! ema karatAM teo khajAno ullaMghI jAya che-TapI jAya che ! ane te zedhavA mATe AgaLa doDyA jAya che ! paNa pragaTa moDhA AgaLa ughADo paDele khajAne dekhatA nathI ! tema anaMta jJAna-darzanacAritra-vIrya-AnaMda Adi guNaratnono parama nidhAna, sauthI moTAmAM moTo ne kiMmatImAM x akhaNDitamanAkulaM baladanantamantarbahi-mahaH paramamastu naH saha jamudvilAsaM sadA / ciducchalananirbhara sakalakAlamAlambate, yadekarasasamullasallavaNakhilyalIlAyitaM // " -zrI amRtacaMdrAcAryajIta samayasArakalaza, Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirAdaSTi: karma Adi AtmAthI bAhya (481) kiMmatI khajAne, evo A AtmA mukha AgaLa pragaTa ughADe paDyo che-sAva khulle paDayo che, chatAM A ajJAnI jagat aMdhanI jema tene ullaMghI jAya che! te Ama kare che tenuM kAraNa tene A parama jJAnajyotine prakAza sAMpaDyo nathI te che, eTale ajJAnarUpa aMdhakAra vyApI rahyo hoI, te bicArUM A parama nidhAna dekhatuM nathI, ane "aMdhe aMdha palAya" AMdhaLAnI pAchaLa AMdhaLA deDatA hoya evI ceSTA kare che ! parama nidhAna pragaTa mukha AgaLa, jagata ullaMghI he jAya....jinesara! joti vinA jue! jagadIzanI, aMdhe aMdha palAya...jinesara ! dharma." -zrI AnaMdaghanajI. paNa A gadaSTivALA samyagdaSTi puruSane te abAhya evI AMtaru tinuM pragaTa darzana thayuM che, jagadIzanI tine prakAza sAMpaDyo che, eTale teNe te A parama nidhAna pragaTa mukha AgaLa" dIThe che. evA samyagdaSTi puruSane te pitAnI pUrva ajJAna avasthAnuM smaraNa thatAM potAnA pratye hasavuM Ave che ! te vicAre che ke A5 A5kuM bhUla gayA !" pote potAne bhUlI gaye enAthI te bIjuM moTuM adhera karyuM? e pharI pharI yAda karatAM karatAM amane hasavuM Ave che ! paNa have te ame pharIthI nahi bhUlIe ! parama bhAvagI zrImad rAjacaMdrajIe atyaMta mArmika vacane kahyA che ke - Apa ApakuM bhUla gayA, Inase kayA adhera? sumara sumara aba hasata he, nahi bhUlege phera."--zrImad rAjacaMdrajI. A kevala jJAnati ja abAhya che, bAkI bIjuM badhuMya bAhya che, arthAt karma, karma Adi AtmAthI bAhya che, teno AtmAmAM aMtaHpraveza nathI. kAraNa ke 4 "pragaTapaNe anaMta zaktivALI vastu paNa bhale hAra ALoTyA kare, paNa vartu x"bahilaThati yadyapi sphuTadanaMtazaktiH svayam, tathApyaparavastuno vizati nAnyavastvantaram / svabhAvaniyataM yataH sakalameva vastviSyate, svabhAvacalanAkulaH kimiha mohita: klizyate / vastu caikamiha nAnyavastuno, yena tena khalu vastu vastu tat / nizcayo'yamaparo'parasya kaH, kiM karoti hi bahi Thannapi / / yattu vastu kurute'nyavastunaH, kiMcanApi pariNAminaH svayaM / vyAvahArikadRzaiva tanmataM, nAnyadasti kimapIha nizcayAt // " -zrI amRtacaMdrAcAryajIta samayasAra kalaza. Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (482) gadaSTisamuccaya karma Adi taranI-bIjI vastunI aMdara pravezI zakatI nathI, kAraNa ke sakala ja AtmAthI bAhya vastu svabhAvaniyata kahI che, potAnA svabhAvathI niyata-nizcayathI maryAdita kahI che, te pachI maha pAmI te svabhAva pheravavA mATe Akula thaI zAne kaveza pAmavAmAM Ave che? kAraNa ke ahI kaI vastu anya vastunI nathI, tethI vastu te vastu ja che, A nizcaya che hAra leTatAM chatAM anya anyanuM zuM kare che? ane svayaM pariNamI evI anya vastunuM anya vastu kaMI paNa kare che, te te vyavahAra dRSTithI mAnyuM che, nizcayathI te ahIM bIjuM kaMI paNa nathI.' Ama karma Adi AtmAthI bAhya che, to pachI AtmAne ane jJAnAvaraNIyAdi kamane, zarIrAdine tathA rAgadveSAdi bhAvakane paraspara zo saMbaMdha che? te prasaMgathI atra samajavA mATe saMkSepa vicAra kartavya che. atre zilpInuM*-kArIgaranuM daSTAMta ghaTe che - jema keI nI vagere kArIgara kuMDalAdi padravya pariNAmarUpa karma kare che, hatheDI vagere paradravya pariNAmarUpa karaNa vaDe kare che, haDI vagere paradravya pariNAmarUpa karaNe grahe che, ane kuMDalAdi nimitta nimi. karmanA phaLarUpe paradravya pariNAmarUpa prAmAdi bhogave che, paNa aneka ttika vyavahAra dravyapaNAne lIdhe tenAthI anyapaNuM-jUhApaNuM hoI tanmaya thato nathI. tethI nimitta-nimittika bhAva mAtrathI ja temAM koM-karmavano ne bhekartAbhegyatvane vyavahAra che. tema AtmA paNa puNya-pApAdi pudgala pariNAmarUpa karma kare che, pudgala dravya pariNAmarUpa mana-vacana-kAya karo vaDe kare che, pudgala dravya pariNAmarUpa mana-vacana-kAya karaNe grahe che, ane puNya pApAdi karmaphalarUpa pudgala dravya pariNAmAtmaka sukha duHkhAdi bhegave che, paNa aneka dravyapaNAe karIne tenAthI anyapaNuM-bhinnapaNuM hoI tanmaya thatuM nathI. tethI nimitta naimittika bhAva mAtrathI ja temAM karNa-karmavana ne bhokatR-bhegyatvane vyavahAra che. ane jema te ja kArIgara kAma karavAne icchate sata, ceSTAne anurUpa AtmapariNAmarUpa karma kare che, ane ceSTAne anurUpa duHkhalakSaNavALuM AtmapariNAmarUpa karmaphaLa bhegave che, ane eka dravyapaNue karIne tenAthI ananyapaNuMpariNAma-pari abhinnapaNuM hoI tanmaya thAya che, tethI pariNAma-pariNAmI bhAvathI bhumI nizcaya temAM ja tuM-kamavana ne bhakatR-bhegyatvane nizcaya che. tema AtmA paNa karavA Iccho te, ceSTArUpa AtmapariNAmarUpa karma kare che, *"jaha sippio u kammaM kumvai Na ya so u tammao hoi / taha jIvovi ya kammaM kuvvadi Na ya tammao hoi / " (AdhAra mATe juo)-zrI samayasAra gA. 349-355 ane zrI amRtacaMdrAcAryajInI parama addabhuta TIkA, Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sidaSTi khaDI ane bhIMta, AtmAnuM zuddha svarUpa (483) ceSTArUpa duHkhalakSaNavALuM AtmapariNAmarUpa karmaphaLa bhegave che, ane eka dravyapaNAe karIne tenAthI ananyapaNuM-abhinapaNuM hoI tanmaya thAya che. tethI pariNAma-pariNAmI bhAvathI temAM ja karyuM-karmavana ne bhokatR-bhegyatvano nizcaya che. Ama dravya karma sAthe jIvane vyavahArathI nimitta-naimittika saMbaMdha che, ane azuddha nizcayathI bhAvakama sAthe pariNAma-pariNAmI saMbaMdha che. paNa zuddha nizcaya nayathI te AtmA sarva karmakalaMka-paMkathI rahita e zuddha svabhAvI "deva svayaM zAzvata" che. vaLI jema bhIMta para hAra lagADelI khaDI bhItarUpa nathI, bhIMtathI bAhya che, bhIMtathI jUdI che, eTale khaDI bhItanI nathI, khaDI te khaDI ja che; tema jJAyaka evA AtmAnuM vyavahArathI pudgalAdi dravya ya che, paNa te jJAyaka yathI bAhya che, khaDI ane zeyathI judo che, eTale te jJAyaka ya evA paradravyane nathI, jJAyaka bhIMtanuM dRSTAMta te jJAyaka ja che, ema nizcaya che. jema zveta guNavALI khaDIne svabhAva bhIMtane veta karavAno che, tema jJAnaguNuvALA AtmAne svabhAva reyane jANavAno che. khaDI jema vyavahArathI bhItarUpa paradravyane zrata kare che, tethI te kAMI bhItanI thaI jatI nathI, arthAt bhItarUpa banI jatI nathI, paNa nizcayathI khaDInI khaDI ja rahe che; tema AtmA paNa vyavahArathI ya evA padravyane jANe che, tethI te kAMI paradravyano thaI jato nathI, arthAt paradravyarUpa banI jato nathI, paNa nizcayathI jJAyakano jJAyaka ja rahe che. kAraNake e ja ene svabhAva che. (AdhAra mATe juo samayasAra gA. 356-365 ane zrI amRtacaMdrAcAryajInI alaukika "AtmakhyAti' TIkA) __"jaha seDiyA du Na parassa seDiyA seDiyA ya sA hoi / tad nAno Tu na paNa nAno gALo so Tu -zrI samayasAra "bhAva sagajA kama udayAgatA, karama navi jIva navi mUla te navi chatA; khaDIyathI bhItimAM jema hoe tatA, bhIti navi khaDIya navi teha bhramasaMgatA; deha navi vacana navi jIva navi citta che, karma navi rAga navi cheSa na vicitta che, puli bhAva pudgalapaNe pariName, dravya navi juo juo eka have kime." -zrI yazovijyajIkRta sADA tra0 gA, sta, ane jJAyakapaNuM AtmAno svabhAva hoI te vizvane prakAze che, tethI te kAMI vizvarUpa thaI jato nathI,-vizvaprakAzaka "caMdra bhramirUpa thato nathI" tema (juo pR. 75 ). jJAna Neyane sadA jANe che, paNa zeya kadI tenuM thatuM nathI. Ama yajJAyaka saMbaMdhanI vyavasthA che jJAna svabhAvI AtmA svarUpasthita rahI vizvarUpa Neyane jANe che.Ama jIva deha nathI, vacana nathI, mana nathI, karma nathI, rAga nathI, dveSa nathI, pudgala nathI, ke anya dravyarUpa nathI. jIva A sarvathI juda che-bhinna che. A sarva te bAhya bhAve che, Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (484) gadaSTisamuccaya eka kevalajJAnati ja AtmAno abAhya bhAva che; kAraNa ke nizcayathI-zuddhanayathI A AtmA abaddhapRSTa, ananya, niyata, avizeSa ne asaMyukta che. (juo gAthA, phuTaneTa pR. 72) deha pratye jevo vacano saMbaMdha che te AtmA pratye jeNe dehane saMbaMdha yathAtathya dITho che, myAna pratye taravArane jevo saMbaMdha che te deha pratye jeNe AtmAne saMbaMdha dITho che, abaddhaspaSTa AtmA jeNe anubhavyo che, te mahata puruSane jIvana ane maraNa banne samAna che." -parama AtmadaSTA zrImad rAjacaMdrajI. (1) anAdi baMdha paryAyanI apekSAe AtmA baddhaspaSTa che, chatAM ekAMte pudgalathI aspRzya evA AtmasvabhAvane apekSIne AtmA jalamAM kamalanI jema abaddhaskRSTa che. (2) naranarakAdi anyAnya paryAya dhAraNa karyAthI anyarUpa chatAM sarvatra AtmAnuM zuddha akhaMDa evA AtmasvabhAvanI apekSAe, ghaTa Adi sava paryAyamAM svarUpa vattatA akhaMDita mRttikA svabhAvanI jema, AtmA ananya che. (3) samudranI jema AtmAnA vRddhi-hAni paryAyathI aniyata chatAM, samudrasvabhAva jevA nitya vyavasthita AtmasvabhAvanI apekSAe AtmA niyata che. (4) bhArI, pILuM, cIkaNuM ema sonuM aneka paryAyarUpa dIse che, paNa paryAyadaSTi na daIe ne dravyadaSTithI joIe to eka abhaMga senuM ja dekhAya che. tema paryAya dRSTithI AtmA jJAna- darzanAdi aneka paryAyavizeSarUpa dIse che, paNa avizeSa evA AtmasvabhAvane apekSIne joIe ne nivikalpa rasanuM pAna karIe te zuddha niraMjana eka AtmA ja bhAsyamAna thAya che. (5) jema agnisaMge prApta uSNatva paryAyanI apekSAe jalamAM uSNapaNAnuM saMyuktapaNuM che chatAM, ekAMte jalanA zIta svabhAvanI apekSAe tevuM saMyuktapaNuM nathI; tema karmasaMge prApta mAhaparyAyanI apekSAe AtmAnuM mehasaMyuktapaNuM che, chatAM ekAMte AtmAnA svayaM bAdhabIja svabhAvanI apekSAe tevuM saMyuktapaNuM nathI, arthAt AtmA asaMyukta che. Ama paryAyadaSTi cheDI daI, zuddha dravya dRSTithI jotAM AtmA abaddhapRSTa, ananya, niyata, avizeSa ne asaMyukta che. (AdhAra mATe juo zrI amRtacaMdrAcAryajIkRta samayasArIkA gA. 14-15) bhArI pILo cIkaNe, kanaka aneka taraMga re; paryAyaSTi na dIjIe, eka ja kanaka abhaMga re..dharama parama aranAthana darazana jJAna caraNathakI, alakha svarUpa aneka re; nirvikalpa rasa pIjIe, zuddha niraMjana eka re.... dharama" -zrI AnaMdaghanajI AvI zuddha, niraMjana, eka, advaita evI kevala jJAnajyoti ja abAhya che, AtmAnuM parama evuM aMtastattva che. e sivAyanA zeSa bhAvo te bAhya che, AtmAthI Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirAdaSTi : "g je tANa "---bAkI badho upaSNava (485) para che, ne te upappavarUpa che. upaplava eTale aMdhAdhuMdhI, Aphata, bAkI badhe Apatti, durbhAgya, vijJa, bhaya, kSobha-khaLabhaLATa, ariSTa, graha ItyAdi. upaplava kevala jJAnati sivAyanA je je bhAve che-parabhAve che, te te kharekhara! upappavarUpa ja che. jema keI paracakanA AkramaNathI nagaramAM upaplava macI rahe, aMdhAdhuMdhI phelAI jAya, khaLabhaLATa vyApI jAya, nAzabhAga thaI rahe, saMpatti lUMTAI jAya, ne vipattino pAra rahe nahiM; tema paravastunA AkramaNathI A caitanyamaya puruSanA caitanyapuramAM upaplava mace che, AtmapradezaparispaMdarUpa saMkSebha upaje che, ajJAnanI aMdhAdhuMdhI vyApe che, AtmAnA jJAna-darzanAdi guNaratnono khajAna lUMTAya che, ane anaMta bhavaparibhramaNarUpa Apattine pAra raheto nathI. "pArake peTho vinAza kare" te kahevata atra sAcI paDe che ! "paraH praviSTaH kurute vinAzam, lokoktireSA na mRSeti manye / nirvirA jumiyA vikra jiM, jJAnAno ne samAri vaSTa "--zrI zAMtasudhArasa. A karmAdi parabhAva te bAhya bhAvo che, kharekhara ! para che arthAt zatrunuM kAma karatA hovAthI "para" che, AtmAnA bhAvazatru che. paramArthathI AtmAne enI sAthe kAMI levAdevA nathI. paNa anAdi adhyAsanI kuvAsanAthI temAM ahevamamatva karIne te baMdhAya che. te eTale sudhI ke parapariNatinA rAgIpaNe, te pararasanA raMgathI rakta thAya che, pararasaraMge raMgAI jAya che, ane parane grAhaka tathA rakSaka banI parabhegamAM Asakta bane che! A parapariNatinA raMgathI ja A jIva anaMta du:kha pAme che. eTale A parabhAvarUpa paracakranuM AkramaNa kharekhara ! upappavarUpa che, Aphata che, Apatti che, durbhAgyarUpa che, vizvarUpa-bAdhArUpa che, ariSTa-aniSTarUpa che, graharUpa che, aMdhAdhuMdhIrUpa che. para pariNati rAgIpaNuM, para rasa raMge rakta re, para grAhaka rakSakapaNe, parabhege Asakta re...jagatAraka prabhu vinavuM" zrI devacaMdrajI. "ego me sAsao appA nnaanndNsnnlkkhnno| senA ne jAti mavA sarve saMkoravaLa ." --zrI ArSa vacana. paNa jene kevala jJAnatine prakAza sAMpaDyo che, e samyaggadaSTi jIva te ema bhAve che ke-jJAnadarzana lakSaNavALo eka zAzvata AtmA ja mahAre che, bAkInA saMjogalakSaNa bhAve te bAhya che-AtmabAhya che, mahArA AtmAne tenI tAro sAthe kaMI levAdevA nathI-kaMI nisbata nathI. ema samajI te parapariNati ApA' tyaje che, ne AtmapariNatine bhaje che paramAtmasvarUpa zuddha svajAti tatvanA bahumAnamAM tallIna banI, virasa evA vijAti parabhAva rasane cheDI de che, ne sarasa evA svasvarUpa rasanA pAnathI pIna-puSTa thAya che, dhIgodhaDa bane che! Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (486). gaNirAmuccaya zuddha svajAti tattvane, bahumAne tallIna re; te vijAti rasatA tajI, svasvarUpa rasa pIna re...jagatAraka"--zrI devacaMdrajI. ane AvA kevalajJAna-tirmaya parama AtmatatvanuM jene darzana sAMpaDayuM che, AtmasAkSAtkAra thayuM che, evA samyagadaSTi puruSane pachI koI paNa prakArano saMzayane aMza paNa rahetuM nathI. "jJAna tihAM zaMkA nahiM thApa.' jema sUryane kiraNasamUha prasaratAM aMdhakAra raheto nathI, tema paramAtmadarzana thaye leza paNa saMzaya rahetuM nathI, sarvathA parama nizaktA-nirbhayatA varte che, ane "dukha dehaga dare TaLe che. kAraNa ke jyAM zaMkA che tyAM ja saMtApa che, ane jyAM jJAna che tyAM zaMkA nathI. "jyAM zaMkA tyAM gaNa saMtApa, jJAna tihAM zaMkA nahi thApa."--zrImad rAjacaMdrajI. darazana dIThe jinataNe re, saMzaya na rahe vedha; dinakara karabhara prasaratAM re, aMdhakAra pratiSedha...vimala."--zrI AnaMdaghanajI. evuM niHzaMka sahajAnmasvarUpanuM darzana thatAM parama nirbhayapaNAne prApta thayelA mahAtmA anubhavajJAnI samyagdaSTionA AvA parama dhanya uddagAra nIkaLI paDe che - "mAraga sAcA mila gayA, chUTa gaye saMdeha; hatA se te jala gayA, bhinna kiyA nija deha." ogaNIsaseM ne suDatAlIsuM, samakti zuddha prakANyuM re; zruta anubhava vadhatI dazA, nija svarUpa avabhAsyuM re. dhanya re divasa A aho ! jAgI je re zAMti apUrva re."--zrImad rAjacaMdrajI. "duHkha dehaga dvare TaLyA re, sukha saMparazuM bheTa; dhI*ga dhaNI mAthe kiye re, kuNu gaMje nara eTa ? vimala jina dIThA leyaNa Aja, mahArA sikhkhayAM vaMcchita kAja. abhiya bharI mUrati racI re, upamA na ghaTe keya; zAMtasudhArasa jhIlatI re, nirakhata tRpati na hoya....vimala0"--zrI AnaMdaghanajI. evaM vivekino dhIrAH pratyAhAraparAyaNAH / dharmabAdhAparityAgayatnavantazca tattvataH // 159 // 158 kRttiH-vajU-ema, ukta nIti pramANe, vini -A vivekI, ghI-dhIra, acapala, pratyAhArapUjA-ukta lakSaNavALA pratyAhArapradhAna, tathA-te prakAre, dharmAdhAparityAnacattavana-ane dhamabhAdhAnA parisamAgamAM kanavaMta, taravara - taravathI, ema ukta nItithI vivekavarDa karIne pariddhine lIdhe tarasathI-paramA* thI. kAraNa ke teo bhinayaMthipaNuthakI uttama zrutapradhAna hoI ema Alece che. Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthiSTi : vivekakhyAti-anubhava haMsU zuM pekha re' (487) ema vivekI dhIra A, pratyAhAra karaMta; tavathI dharmabhAvanA, tyAre prayatnavaMta 158 artha -ema vivekI evA e dhIrajane tevA prakAre pratyAhAraparAyaNa hoya che, ane tatvathI dhamabAdhAnA parityAgamAM yatanavaMta hoya che. vivecana uparamAM kahI te nIti pramANe vivekI evA A dhIra-acapala jane ukta lakSaNavALA pratyAhAramAM tatpara hoya che, ane te vivekathI upajelI parizuddhine lIdhe teo tatvathIparamArthathI dharmanI bAdhAnA parityAgamAM yatnavaMta hoya che. te A prakAre - vivekakhyAti uparamAM sva-para bhAvane spaSTa viveka batAvyuM ke deha-gRhAdi bhAva bAhya che; mRgajalAdi jevA anitya, azaraNa ne azuci che; para che pArakA che, potAnA nathI. ane nirAbAdha nirAmaya evI kevala eka jJAnajyoti ja abAhya che; zAzvata, zaraNarUpa ne zuci bhAva che; AtmIya-pitAne che, pArake nathI; ane e ja parama tattva che, bAkI bIjuM badhuMya upappavarUpa-AphatarUpa-aMdhAdhuMdhIrUpa che. mATe eka A kevalajJAnajyoti ja Adeya che, grahaNa karavA yogya che, bAkI bIjuM badhuMya heya che-tyAga karavA yogya che. bhUlathI bebIne gherathI pArakuM vastra AvI gayuM hoya te tenA mULa dhaNIne pAchuM ApI devuM joIe, e nyAye pramANika vivekI samyagadaSTi puruSa ema jANe che ke A sarva parabhAvane-paravastune mahAre tyAga karI devo joIe, temAM neharUpa "AsaktithI huM baMdhA chuM, mATe mahAre te Asakti choDI devI joIe. kAraNa ke dehamAM svabuddhi AtmAne e deha sAthe nizcaya joDe che, svAtmAmAM Atmabuddhi e dehathI AtmAne vije che-vikhUTo pADe che. dehamAM Atmabuddhi e ja saMsAra duHkhanuM mULa che, mATe huM dehAdimAM AtmabuddhirUpa dehAdhyAsa choDI daI AtmAmAM ja Atmabuddhi karUM. (juo pR. 302). Ama sva-parabhAvane viveka upaje hevAthI, bhedajJAna pragaTayuM hovAthI, zuddha AtmajJAna thayuM hovAthI, tene nirmala AtmAnubhava sAMpaDe che. eTale-"bhUtaka vartamAna x "bhUtaM bhAntamabhUtameva rabhasA nirbhidya baMdhaM sudhI yadyantaH kila ko'pyaho kalayati vyAhatya mohaM haThAt / yAtmAtmAnubhavaikAmyamahimA vyakto'yamAste dhruvaM, nityaM karmakalaGkapavikalo devaH svayaM zAzvataH // " zrI amRtacaMdrAcAryajIkRta samayasAra kalaza, Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadRSTisamuccaya ne bhAvI adhane ekadama nibhedIne A subuddhivaMta mehane haThathI anubhava haMsa haThAvI aMtamAM nihALe che, teA eka AtmAnubhavathI ja jene mahimA zuM pekha re 'gamya che evA A pragaTa AtmA dhruvapaNe ' sthita ' che, ane te nitya ka kalaMka paMkathI rahita evA svayaM zAzvata deva che'. Ama huMsa jema kSIra-nIrane viveka kare che, dUdha ne pANI jUdA kare che, tema A AtmAnubhavI samyag dRSTi puruSa AtmA-anAtmAnA viveka kare che, svaparane judA pADe che. dehathI jema vasra jugnu' che, myAnathI jema talavAra jUdI che, tema jaDathI cetanasvarUpa AtmA pragaTa lakSaNe judA che, ema te anubhave che; sa avasthAmAM je sadAya nyArA-judA ne judA jaNAya che ane je pragaTa caitanyamaya svarUpa che, evA AtmA te sAkSAt saMvede che. citrazALA nyArI-judI che, temAM palaMga nyArA-judA che, temAM seja-pathArI nyArI che tenI cAdara paNa nyArI che, AvA paravastu sAthenA mhArA sabadha che, emAM mhArI sthApanA karavI--Atmabuddhi karavI jUDI che,-ema samajI samyagdaSTi bhedajJAnI puruSa acetanatAbhAva tyAgIne, tyAgI cetana manI, dRSTi kheAlIne dekhe che, te peAtAnuM-AtmAnuM svarUpa dekhe che. " nija guNu sakhanijamAM lakhe, na ca paraguNanI rekha re; khIra nIra vivare kare, anubhava hu'sa zu' pekha re....praNamu' padapakaja pArzvanA ' (488) 4 66 * --zrI AnadadhanajI, citrasArI nyArI, parajaka nyArA, seja nyArI, cAdara bhI nyArI, ihAM jUThI merI thapanA; atIta avasthA saina, nidrA vahI keu paina, vidyamAna palaka na, cAme' akha chapanA; zvAsa au supana dAu, nidrAkI alaMga khue, sUjhe sakha aMga lakhI, Atama darapanA; tyAgI bhayA cetana, acetanatAbhAva tyAgI, bhAle dRSTi khAlike, saMbhAle rUpa apanA. --kavivara banArasIdAsajI. C ane te dekhe che te svarUpa kevu che? AtmAthI ja, AtmAmAM, AtmAne huM je anubhavuM chuM te huM chuM, soph '. te nathI napusaka, nathI nara, nathI nArI, nathI eka, nathI ke, nathI khabahu, neti neti. jenA abhAve huM suSupta-sUtA hatA, ane jenA sadbhAve huM jAgrata thayA--UThayo, te atIndriya anirdezya evA svasa vedya huM chuM. ( ju pR. 280-81) Ama samyagdaSTi puruSane nija svarUpanuM bhAna pragaTatAM anAdinI pramAda nidrA TaLI che, ane samyag jJAnasudhArasadhAma evA AtmA jAgyA che ne eTalI UThe che ke k. "7 yenAtmanA'nubhUye'hamAtmanaivAtmanAtmani / so'haM na tanna sA nAsau naiko na dvau na vA bahuH // dabhAve toshaM yadbhave vyutthitaH punaH / atIndriyamanirdezyaM tatsvasaMvedyamasmyahaM // " zrI pUjyapAdasvAmIjI kRta zrI samAdhizataka, Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthi rAdaSTi : sasa bhayarahita jJAnInuM parama ni:zaMkapaNu (489) "jagata divAkara zrI namIzvara svAma je, tuja mukha dIThe nAThI bhUla anAdinI re le. jA samyaga jJAna sudhArasa dhAma , chAMDI durbhaya mithyA nida pramAdanI re le. sahaje pragaTa nija parabhAva viveka je, aMtara Atama Thaharyo sAdhana sAdhave re le. sAdhyAlaMbI thaI jJAyakatA cheka je, nijapariNati thira nija dharmarasa Thare re le." tattvaraMgI mahAmuni zrI devacaMdrajI dhIratA-nirbhayatA. dhaga dhaNuM mAthe kiye re, kuNa gaMje nara eTa? vimala0"--zrI AnaMdaghanajI. A samyagadaSTi mahAtmAo AvA vivekI hoya che, eTalA mATe ja dhIra hoya che, acapala-acaMcala hoya che, parama nirbhaya hoya che, kAraNa ke bhaya-caMcalatAnuM kAraNa AtmasvarUpanuM ajJAna che, paNa jene pitAnA svarUpanuM bhAna pragaTyuM che, evA samyagRSTi puruSo te daDha nizcayapaNe jANe che ke mahAruM kAMI cAlyuM javAnuM nathI, hAruM che te te hArI pAse ja che, bAkI bIju badhuMya aneruM che. "avadhU kayA terA? kayA merA ? terA he se terI pAse, avara sabahI anerA. mATe hAre bhaya che? ciMtA zI? vikalpa che? "sarvathI sarva prakAre huM bhinna chuM, eka kevala zuddha caitanyasvarUpa paramotkRSTa, aciMtya sukhasvarUpa mAtra ekAMta zuddha anubhavarUpa huM chauM. tyAM vikSepa che? vikala5 ze ? bhaya che? kheda che? bIjI avasthA zI? zuddha zuddha, prakRSTa zuddha parama zAMta caitanya huM mAtra nirvikalpa chuM. nija svarUpamaya upaga karuM chuM. tanmaya thAuM chuM. zAMtiH zAMtiH zAMtiH " chuM. AvA samyagadaSTie ja A parama sAhasa karavAne samartha thAya che ke jyAre vaja paDatuM hoya ne bhayathI kaMpAyamAna thatuM leya tene mArga cheDatuM hoya, tyAre nisarga - nirbhayatAthI sarva ja zaMkA cheDI daI, teo svayaM pitAne na haNI sapta bhayarahita zakAya evA avadhya jJAnadeharUpa jANatA hoI bedhathI cuta thatA jJAnInuM parama nathI," (juo pR. 68, phuTanoTa ). ane Ama jene jJAnadevamaya nija niHzaMkapaNuM sahajAnmasvarUpane parama akhaMDa nizcaya upa che evA dhIra * samyagadaSTine sAta bhayamAMthI koI paNa prakArano kaMI paNa bhaya raheto nathI. e te parama niHzaMka hoya che, kAraNa ke (1-2) sarvathI* judA evA A * A sAta bhayanuM vistarathI parama mane jJa varNana zrI amRtacaMdrAcAryajI(?)kRta paMcAdhyAcImAM ApyuM che. tyAM jijJAsue jevuM. tenuM sArabhUta saMkSepa paNa saMpUrNa varNana zrI amRtacaMdrAcAie parama suMdara rIte ane AdhArarUpa lIdhelA parama abhuta camatkArika samayasArekalazamAM lalakAyuM che. jemake - "To: zAzvata paNa pa sarakacaro viviIRmanashcillokN svayameva kevalamayaM yallokayatyekakaH / loko yanna tavAparastava parastasyAsti tadbhIH kuto, niHrA satataM sAM sa saghaM jJAnaM savA vinaMti | ityAdi Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (490) yogadaSTisamuccaya vivikta AtmAno te sarvathI rahita e A eka zAzvata leka che. evA A kevala caiitanya lekane ekAkI svayameva je anubhave che, ane A aparaleka ke paraloka hAre nathI ema je ciMtave che, tene te IhalokabhIti ke paralobhIti kayAMthI hoya? Ama satata ni:zaMka evo jJAnI te svayaM sahaja jJAna sadA anubhave che. (3) nibhedapaNe udita-udaya pAmelA evA vedya-vedakanA balathI eka acala evuM jJAna sadA anAkula janathI je svayaM vedAya che, te A eka ja vedanA che, bIjI AvI paDelI vedanA hoyaja nahiM, tethI jJAnIne te vedanAbhIti kyAMthI hoya? (4) je "sat ' che te nizcaya nAza pAmatuM nathI, evI pragaTa vastu sthiti che ane jJAna svayameva sat che, te pachI enuM bIjAothI zuM trANa karAyuM che? eTalA mATe enuM atrANa evuM kaMI nathI, te pachI te atrANu bhIti jJAnIne kyAMthI hoya? (5) "sva rUpa" e ja kharekhara ! vastunI parama gupti che, kAraNa ke svarUpamAM koI paNa bIje pravezavA zaktA nathI, ane akRta-akRtrima evuM sahaja jJAna ja svarUpa che. eTale pachI enI agupti kaI hoya nahiM. tethI agupti bhIti jJAnIne kyAMthI hoya ? (6) prANunA ucchedane maraNa kahe che, ane A AtmAnA prANa to nizcayathI jJAna che. te svayameva zAzvatatAe karIne kadI paNa ucchadAtuM nathI, ethI karIne tenuM maraNa kaMI hoya nahiM, te pachI jJAnIne mRtyubhIti kyAMthI hoya? (7) eka evuM jJAna anAdianaMta ne acala che, ane e kharekhara ! svata:siddha che. game tyAM A sadaiva ja che, atre bIjAne-dvitIyane udaya nathI. tethI Akasmika evuM kAMI atre hoya nahiM. te Akasmika bhIti jJAnIne kyAMthI hoya ? satata nizaka e jJAnI te svayaM sahaja jJAna sadA anubhave che. Ama IhalokAdi sAta bhaya jene TaLyA che, evo samyagadaSTi jJAnI te sadA parama nirbhaya, parama niHzaMka ja hoya che. bhayane ja bhaya lAgI temanAthI dUra bhAgI jAya che ! pratyAhAra. "papariNAmikatA che, je tuja pudgala bhega he mitta ! jaDa cala jaganI eDane, na ghaTe tujane bhoga ho mitta!" -zrI devacaMdrajI, samyagadaSTi puruSa AvA vivekI ne dhIra hoya che, teTalA mATe ja teo pratyAhAramAM tatpara bane che, arthAt viSayavikAramAM iMdriya joDatA nathI, viSayavikAramAMthI iMdriyene pratyAhata kare che-pAchI kheMcI le che, parabhAvamAMthI AtmAne pAcho sakaLa jagatuM " vALI svacittasvarUpane anukArI kare che, paraMparikRtine vamI Atmate eThava" pariNatimAM rame che. teo potAnA AtmAne saMbodhIne kahe che ke-he Atmana ! he mitra! je tuM pudgalaga kare che, te parapariNatipaNuM che, * "saviddI navA nirNavadA hari nidamathA tenI hattama vAghamujI nA tahAM Tu baserA || "--zrI samayasAra, Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirAdaSTi: pratyAhAra-viSayavAsanA tyAge cetana !' (491) para pariNatibhAva che. A jaDa ne cala jagatanI eThane he mitra ! tane bhoga ghaTate nathI. A muddagala sarva jIvoe anaMta vAra bhogavIne mUkI dIdhelA che, te teonA ucchiSTa bhajana jevA che, eTha jevA che. AvI pragaTa azucirUpa eTha kaNa khAya? ne pitAnA parama zuci AtmasvarUpane ke bhraSTa kare? vaLI he cetana ! A pudgalabhoga anitya che, kSaNavivaMsI che. je paugalika viSayabhoga sarasa ne priya lAgatA hatA, te kSaNavAramAM virasa ane apriya thaI paDe che, kAraNa ke rUpa-rasa-gaMdha-varNanA vipariNAmathI pugalamAM tevA tevA vikAra-pheraphAra thayA ja kare che. rAjasaMpadAthI ke svarga saMpadAthI prApta thatA bhega paNa durgathI kadanna jevA che, mATe nitya sarasa evA caitanyarasamaya nijAtmasvarUpane AsvAda cheDIne tevA anitya virasa pudgala kadanane keNa cAkhe? "ka sAcA raMga jinezvara, saMsAra viraMga sahu anya re; surapati narapati saMpadA, te te duragaMdhi kadana re....kare sAcA AstAga jina guNarasa ramI, viSaya vikAra virUpa re; viNa samakita mata abhiSe, jiNe cAkhyo zuddha svarUpa re...kare sAcA " zrI devacaMdrajI. pAMca iMdriyanA viSayabhAga pariNAme atyaMta duHkhadAyI che. je "ApAtamAguM-AraMbha mAtra sukhadAyaka lAge che, te viSayabhoga vipAke kipAka phala jevA dAruNa pariNAmI che. A bhoga kharekhara ! sApanI pheNa jevA AtmaghAtI che. viSayamAM ne viSayavAsanA kAlakUTa viSamAM meru ne sarasava jeTaluM aMtara che." ekeka iMdriyane tyAge cetana !" paravazapaNathI hAthI Adine prApta thatA A pratyakSa bhayaMkara pariNAma tuM je ! (juo pR. 318-319 ) te pachI pAMca iMdriyanA prabaLapaNathI te keTaluM badhuM duHkha thAya? mATe he saccidAnaMda Atmana ! tuM viSayavAsanA cheDIne nijasvabhAvamAM sthiti kara ! vaLI he cetana ! A anAdi saMsAramAM te aneka vAra deva kAdinA anaMta sukha bhegavyA, chatAM tane tRpti upaja nathI, ane haju bhUkhALavAnI jema jANe kaI divasa dIThA na hoya ema tuM A manuSyalakanA turacha kAmabhoganI vAMchA kare che! te tethI tane zI rIte tRpti upajaze ? sAgarajalathI je tRSA nathI chIpI, te gAgarajalathI kema chIpaze ? pANInA pUrathI samudra kaI rIte tRpti pAme, iMdhanethI agni tRpti pAme, paNa ati cirakALa bhegavela anaMta kAmagathI paNa prANI tRpti pAmate nathI, mATe AvA tRSNa-tApa upajAvanArA dAruNa viSayasukhathI saryuM.x-Ama A pudgalabhaga sarvathA azuci, anitya, duHkhamaya ane tRSNAtApa upajAvanAra che. ane hAruM svarUpa te he cetana ! parama zuci, nitya, parama sukhamaya, ne AtmatRptijanya parama zAMti upajAvanAruM che, mATe have tuM parapariNatirasarUpa pudgala bheganI Asakti cheDI de, ne svasvarUparasanA bhegane AsvAda le ! >> vizeSa AdhAra mATe juo jJAnArNava, adhyAtmasAra Adi graMtharatna. Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (492) gadaSTisamuccaya tyAgIne sahu parapariNatirasa rIjha je, jAgI che nija Atama anubhava ISTatA re le. saheje chUTI Azrava bhAvanI cAla jo, jAlima e pragaTI che saMvara ziSTatA re le." -zrI devacaMdrajI ityAdi prakAre viSayamAMthI indriyone pAchI kheMcanArA A samyagadRSTi jogIjanane bhega pratye atyaMta anAsakti ja hoya che, parama vairAgya ja vate che; kAraNa ke...(1) jenuM mana mUMge anAhata nAda sAMbhaLI rahyuM che, evA A jogIjanane AvA jogIne kekila kala svara kema AnaMda Ape ? anubhUti naTIe lalakArelA bhega kema game? priya saMgItamAM je rata thayA che, te kAminInA komala karakaMkaNanA avAjathI kema ghUrNAyamAna thAya ? (2) avinAzI ne nisaga-nimala evA svarUpane je dekhe che, te yogIpuruSane nAzavaMta ne zukra-zaNitathI upajeluM rUpa kema game? (3) zIla saurabhathI je prasanna thAya che, tene kastUrI-caMdanAdi sugaMdhI dravyothI kema AnaMda upaje? kAraNa ke bIjI sugadhI te jhAjhIvAra TakatI nathI, vAyuthI zIgha UDI jAya che, paNa zIlasaurabha te lAMbe vakhata upayogamAM Ave che ane tene vibhAvarUpa vAyare harI zakatA nathI. (4) jenuM mana satata avikArI evA navamAM zAMta rasamAM magna thayuM che, te gIjana AraMbhe sukharUpa paNa pariNAme vasamA evA rasethI kema rIjhe? je madhura rasane cAkhatAM rasalupInI rasanAmAMthI rasa paDe che-jIbhamAM pANI chUTe che, te rasane bhayaMkara vipAka ciMtavatAM A viraktajanenI AMkhamAMthI pANI paDe che-AMsu Ave che. (5) jyAM guNapux bIchAvelA che evI nirmala suvikalparUpa taLAImAM je dhRti-patnIne AliMgIne sUtA che, te samyagadRSTijano bAhya sparzamAM kema rata thAya? Ama A lekanA viSaye A viraktacitta samyagdaSTi janene AnaMdadAyI thatA nathI. are ! A mahAnubhAve paramAnaMdarasanuM pAna karIne dhIMgAdhaDabA banI eTalA badhA ALasu banI gayA che, ke teo paraleka sukhamAM paNa ni:spRha hoya che ! dharmayatanA AvA vivekI dhIra ne viSayavirakta samyagdaSTi mahAjane dharmabAdhAnA parityAgamAM yatnavaMta hoya che. AtmadharmamAM jema bAdhA na upaje tema pravartAvA teo satata yatnazIla rahe che, arthAta jema bane tema AtmapariNatimAM vartAvA prayAsa kare che; parabhAvamAMthI x "iha ye guNapuSpapUrite, dhRtipatnImupaguhya sherte| vimale suvikalpatalpake, ka bahiH sparzaratA bhavaMtu te / / tadime viSayAH kilaihikA, na mude ke'pi viraktacetasAm / paralokasukhe'pi niHspRhAH paramAnaMdarasAlasA amI // " (ItyAdi AdhArarUpa hadayaMgama varNana mATe juo) adhyAtmasAra vairAgya adhikAra. Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirAdaSTi: dha mama-dharmanuM vAstavika svarUpa (493) AtmAne pratyAhata karI-pAchA kheMcI laI, te svabhAvarUpa dharmamAM sthiti karavAno prayatna kare che, ne temAM bAdhA-hAni AvavA detA nathI. parama dharmamUtti zrImad rAjacaMdrajIe pitAne tAdRzya AtmAnubhava Alekhyo che ke - eka AtmapariNati zivAyanA bIjA je viSayo tene viSe citta avyavasthitapaNe varte che. x x x acalita AtmarUpe rahevAnI sthitimAM ja cittecchA rahe che. * * * eka AtmapariNAma zivAya sarva bIjAM pariNAmane viSe udAsInapaNuM varte che." -zrImad rAjacaMdra, patrAMka 492. dharma eTale vastuno svabhAva bhulAvo dhamo ' vastune svabhAva te dharma. Atmavastune svabhAva te Atmadharma. jJAna-darzanacAritra athavA TaMketkIrNa eka zuddha jJAyaka bhAva e AtmAne svabhAva che, mATe temAM vartavuM te ja dharma eTale? vAstavika kharekharo dharma che. athavA zrI pravacanasAramAM kahyuM che tema "cAritra e ja dharma che, je dharma che te sAmya che, ane je sAmya che te meha-kSebha vinAno AtmAno pariNAma che.' AmAM "svarUpamAM caraNa te cAritra che, arthAta svasamayapravRtti te cAritra che. te ja vastusvabhAvapaNAthI dharma che. arthAt zuddha caitanya prakAzana te dharma che. ane te ja yathAvasthita AtmaguNapaNathI sAmya che. ane sAmya to darzanamohanIya ne cAritramehanIyanA udayathI upajatA samasta mehakSobhanA abhAvathI atyaMta nirvikAra e javano pariNAma che. Ama cAritra, dharma ne sAmya e traNe ekArNavAcaka che. Ama AtmAnuM jJAna, AtmAnuM darzana ne AtmAnuM cAritra-e ratnatrayIrUpa zuddha AtmadharmamAM jema bAdhA na pahoMce, tema vartavAna samyagadaSTi jIva satata upayoga rAkhe che. tAtparya ke jema bane tema AtmA zuddha upayogamAM sthiti kare tema karavA mathe che. dharmanuM vAstavika svarUpa e ja che. bAkI vyavahAradharmanA prakAro paNa je uparokta nizcayarUpa bhAvadharmanA sAdhaka thatA hoya te ja bhalA che, rUDA che,-bhAva vinA te e badhAya phegaTa che. (juo pR. 244-245) sakala jagat "dharama dharama" karatuM phare che, paNa te dharmane marma jANatuM nathI. te te kaI viralA ja jANe che. dharmane marma te upara kahyo te-AtmasvabhAvamAM vartavuM te che. je dehAdhyAsa chUTe, dehamAMthI Atmabuddhi ___x "svarUpe caraNaM cAritraM svasamayapravRttirityarthaH / tadeva vastusvabhAvatvAddharmaH / zuddhacaitanyaprakAzanamityarthaH / tadeva ca yathAvasthitAtmaguNatvAtsAmyam / sAmyaM tu darzanacAritramohanIyodayApAditasamastamohakSobhAbhAvAdatyantanirvikAro jIvasya prinnaam.|" -zrI amRtacaMdrAcAryajIkRta pravacanasAra TIkA Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (494) gadaSTisamuccaya jAya ne AtmAmAM ja Atmabuddhi thAya, te tuM karma kartA ane bhaktA paNa nathIe ja dharmane marma che. " chUTe dehAdhyAsa te, tuM kartA nahiM kama; tuM bhaktA nahi tehane, e ja dharmane mama."--zrI Atmasiddhi Ama AtmAnuM svasvabhAvamAM vartavuM te dharma che, ane vibhAvamAM vartavuM te adharma che. je vibhAva che te nimittika che-nimittathI utpanna thAya che, ane te nimitta viSayasaMgAdika che. A azuddha nimittathI AtmA saMsAramAM saMsare che-rajhaLe che, ane parabhAvane kartA thAya che. paNa jyAre A zuddha buddha caitanyaghana AtmA zuddha nimittamAM rame che, tyAre te nija bhAvane kanna thAya che. "pariNAmika je dharma tamAre, tevo ama dharma zraddhA bhAsana ramaNa viyege, vaLagya vibhAva adharma ... re svAmI ! vinaviye mana raMge. jeha vibhAva teha nimittika, saMtati bhAva anAdi; paranimitta viSayasaMgAdika, hAya sAdigbare svAmI ! - azuddha nimitte e saMsaratA, attA kattA parane; zuddha nimitta rame jaba cighana, kartA bhoktA gharano....re."--zrI devacaMdrajI AvuM dharma-adharmanuM parama sArabhUta paramArtha svarUpa jANa samyagadaSTi puruSa vibhAvarUpa adharmanA nimittone tyAga kare che, ane svabhAvarUpa dharmane sAdhaka kAraNone sat sAdhanene Azraya kare che. arthAt samyagra jJAna-darzana-cAritranI pragaTe teha vRddhinA upAyonuM avalaMbana le che, AtmasvarUpanA bAdhaka kAraNone amAro re !' tyaje che ne sAdhaka kAraNane bhaje che, ane temAM paNa jene e zuddha svabhAvarUpa vastu dhama pragaTa che, evA paramAtmA prabhunI dRDha Azrayabhakti parama avalaMbanabhUta-AdhArabhUta gaNIne te paramapreme bhaje che. ane te prabhune bhajatAM te, "he prabhu! he sahajAnmasvarUpa svAmI ! Apane je zuddha dharma pragaTe che, te zuddha dharma ane pragaTa !" ema niraMtara ajapA jApa jape che. te prabhune avalaMbatAM parabhAva parihare che, ane AtmadharmamAM ramaNatA anubhavatAM tene AtmabhAva pragaTe che. zrI sImaMdhara jinavara svAmI, vinataDI avadhAra; zuddha dharma je pragaTayo tuma, pragaTo teha amAre re....svAmI ! zuddha deva avalaMbana bhajatAM, parahariye parabhAva; AtamadhamaramaNa anubhavatAM, pragaTe AtamabhAva re....svAmI."--zrI devacaMdrajI. Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirASTi : pApasakhA leNa-hiMsAdi pApamaya bhega (495) ane samyagdaSTinI AvI pravRtti tattvathI-paramAtha thI hAya che, kAraNa ke tene nizcayapaNe graMthibheda thayA che. eTale vivekanI parizuddhine lIdhe te uttama zrutapradhAna hAi ema vicAre che. 5 na hyalakSmIsakhI lakSmIryathAnandAya dhImatAm / tathA pApasakhA loke dehinAM bhogavistaraH // 159 // alakSmIsakhI lakSmI na de, dhImatane AnaMda; pApasakhA tyama prANine, ahI' bhAganA vR, 159 artha :--kharekhara alakSmInI sakhI evI lakSmI buddhimatAne AnaMda mATe thAya ja nahi; tema leAkamAM pApanA sakhA evA bhAgavistara prANIone AnaMda mATe thatA nathI. vivecana alakSmI jenI sakhI che, evI lakSmI buddhimatAne AnaMdadAyaka thatI nathI; tema pApa jenA sakhA che evA bhAgavistara prANIone AnaMdadAyI thatA nathI. sAmAnya leAkavyavahAramAM paNa manAya che ke alakSmI jenI henapaNI che arthAt je lakSmInI sAthe alakSmI sahacarIrUpe joDAyelI che, je lakSmInA piraNAme alakSmI prApta thAya che, tevI lakSmI DAhyA mANasAne AnaMdanuM kAraNa thatI nathI. sApasakhA kAraNa ke je lakSmI anukha'dhe alakSmI Ape, je karelI kamANI bhAga dhULadhANI thaI ninapaNuM Ape, ne aMtamAM dAha daIne cAlI jAya, tevI lakSmIthI budhajana kema rAce ? tema samasta prakArane je bhAgavistAra che tenA sakhA-mitra pApa che. bhAganI ane pApanI evI gADha maitrI che, evI dileAjAna DhAstI che ke, jyAM jyAM bhAgapravRtti che, tyAM tyAM tene sahacara leiAjAna dAsta pApa avazya hAjara hAya ja che. arthAt bhAgapravRtti pApa vinA thaI zakatI nathI, evA e bannene eka bIjA vinA na cAle evA-cena na paDe evA avinAbhAvI sabaMdha che. Ave pAparUpa mitravALA athavA pApanA mitra-geAThI bhAgavistara prANIone AnaMdadAyI thatA nathI, ane bhUtapaghAtathI pApa che, ema bhAvanA che. ane pApathI tA vRttiH--nahi--nahiM ja, amItavI kSmI.-alakSmInI sakhI evI lakSmI, athavA alakSmI jenI sakhI che evI lakSmI, tathAprakAre ubhayanA paribhAgathI, yathAnanyAya dhImatAm--jevA prakAre dhImatAnA AnAthe,--tathA tevA prakAre, pAvaraghA-pApanA sakhA, athavA pApa jeneA sakhA che evA, hoje-lAkamAM -tenA avinAbhAvathI, phehinAM movistara:-prANIonA bhAgavistara, AnaMdAthe thatA nathI, bhUtAne upannAta karyAM vinA bhAga saMbhavatA nathI, ane bhUtapadhAtathI pApa che ema bhAvanA che, Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (496) gadaSTisamuccaya du:kha ja che, te pachI jenAthI pAchaLa duHkha che evA pApasakhA bhegathI sukha kema thAya ? zrImad rAjacaMdrajInuM saMkIrNa amRta vacana che ke - paravastumAM nahiM muMjhavo, enI dayA mujane rahI; e tyAgavA siddhAMta ke pazcAtuM duHkha te sukha nahiM-zrI mekSamALA sarva prakArane bhogavistara pApamaya ja che. kAraNa ke tenI utpattimAM, tenI prAptimAM, ane tenA upabhogamAM sarvatra pApa, pApa ne pApa ja che : (1) sarva prakAranA viSayabhoganI utpatti nA upaghAta-hiMsA vinA thaI zakatI nathI. hiMsAdi pApa- kAmabhoganI utpatti mATe AraMbha-parigraha sevavA paDe che, kAraNa ke maya bhega paMca viSayanI kaI paNa sAmagrI AraMbha-parigraha vinA upajatI nathI. spaze driyano viSaya che ke rasaneMdriyane viSaya , dhrANedriyane viSaya lyo ke cakSurindriyane viSaya , zrotraMdriyane viSaya lyo ke anya koI viSaya , paNa kaI paNa bhogya vastu prANIonA upamaI-upaghAta vinA upajatI nathI. A mATe khAnapAnano eka dAkhalo ja basa che. A be iMcanI jIbhaDIne rAjI rAkhavA khAtara jagamAM keTalI badhI hiMsA thAya che? rasane driyanA rasane saMteSavA mATe keTalA badhA muMgA nirdoSa jene ghAta karAya che? mAMsAhArIonA kSaNika svAdanI khAtara roja lAkhe-karaDe prANIonI katala A sudhareluM kahevAtuM jagat karI rahyuM che! madirA AdinI banAvaTamAM paNa tevI ja bhayaMkara hiMsA thAya che, chatAM tenuM hase hase pAna karI unmatta leka mehamadirAmAM masta banI potAne saMskArI (civilised) mAnatAM zaramAtA nathI ! te ja prakAre rezamI vagere mulAyama va mATe, kozeTAnA kIDAnI keTalI kAramI hiMsA karavAmAM Ave che, te te tenI vidhi jANanArA sahu kaI jANe che. Una-cAmaDA vagerenI vastuo mATe, pIMchAMvALI-rUMchAvALI TepIo mATe, pheTa haeNTa (markaTa-mukuTa !) sAheba TepI vagere mATe, hajAra-balka lAkhe prANIonA ghAtakIpaNe balidAna levAya che, tyAre aMga paridhAna karI A bezarama mAnava-pazu pitAnI vikRta virUpatA-beDeLapaNuM DhAMke che, ane tema karI pote kevuM rUDuM rUpALuM dIse che ema arisAmAM moTuM joI malakAya che ! paNa te bApaDAne khabara nathI ke - mukhaDA kayA dekhe darapanameM, dayA dharama nahiM dilameM.mukhaDA"zrI kabIrajI. vaLI pote regana bhoga na bane teTalA khAtara lAkho nirdoSa prANIono bhoga laI banAvavAmAM AvatI kaoNDalivara, cIkana Isensa vagere hiMsAdUSita davAone A leka hasathI upabhoga kare che! ne AthI jANe amarapaNuM pAmI javAnA hoya, ema AMkho mIMcIne bATalAnA bATalA peTanI gaTaramAM gaTagaTAvatAM chatAM mAnavamo game teTalA upAya kaye" paNa chevaTe maraNazaraNa thAya che!--A badhA skUla daSTAMta che, paNa koI paNa Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirAiSTi : dharma janya bhAgA paNa anatha hetu (497 ) nhAnAmAM nhAnI bhogasAmagrI evI nathI ke jenI utpattimAM hi'sAna haiAya. Ama bhAgasAmagrImAM sarvAMtra hi`sA vyApta che; ane hiMsA e moTAmAM meATu' pApa che, eTale samasta bhAgAtpatti sAthe pApa sadA sa'kaLAyeluM heAya che. (2) vaLI A pApa-sakhAvALI bhAgasAmagrInI--viSayasAdhananI prApti karavA mATe manuSyAne prAye pApApAnathI dhanaprApti karavI paDe che, Ara'bhaparigraha sevavA paDe che, ane tethI paNa mahApApa thAya che. paisAnI kamANI mATe bhAgye ja koi evA dhaMdhA haze ke je sathA pApamukta te anavadya hoya. temAM paNa agnikarma-vanakama vagere padara karmAdAnI dhaMdhA te vizeSa vizeSa pApanA kAraNu heAi atyaMta nidya che, ane AtmAthI ne sathA varjya che--dUrathI tyajavA yAgya che. Ama bhAgasAdhana evA dhananA upArjanamAM paNa mahApApa che. (3) temaja bhAganA upabhAgamAM paNa mahApApa che, kAraNa ke te te bhAgasAmagrI bheAgavatI veLAe rUpa-rasAdi viSayeAnA abhilASathI jIvanA rAga-dveSa-mAha Adi vikAranI vRddhi thAya che. tethI nija AtmAnA guNanA ghAta thavAthI AtmaghAtarUpa bhAvahiMsA thAya che, AtmAnuM kSaNe kSaNe bhayaMkara bhAvamaraNa thAya che. A pragaTa pApa che. sukha prApta karatAM sukha TaLe che, leza e lo laheA; 66 kSaNa kSaNa bhayaMkara bhAvamaraNe, kAM aheA rAcI raheA ?"--zrI meAkSamALA. Ama bhAganI utpattimAM pApa che, bhAganI prAptimAM pApa che ane bhAganA upabhAgamAM paNa pApa che. eTale bhAgane sakhA pApa che ema kahyu te sathA yathAtha che, ane eTalA mATe ja AtmAthI mumukSune samasta bhAgapravRtti varjya che, temaja bhogasAdhanarUpa AraMbha-parigraha paNa tyAjya che, ema jANI sa`vegara'gI samyagdaSTi puruSA samasta viSayabhega pravRttithI satata dUra rahevA prayatnazIla rahe che, ane jema bane tema Arbhaparigrahune saMkSepa kare che. dhama bhoga sudara che evI paNa AzakA dUra karavA mATe kahe che-- dharmAdapi bhavan bhogaH prAyo'narthAya dehinAm / candanAdapi saMbhUto dahatyeva hutAzanaH // 160 // vRtti:-dharmAvi mana moLa:-- dhamathakI paNa upajatA bhAga-devalAkAmAM, kAcoprAye, bAhulmathI, banAya pheniAm-prANIone ana` artha thAya che, tathAprakAre pramAdavidhAnathI. prAyaHnuM grahaNa zuddha dharmAkSepI (zuddha dhane AkanArA--kheMcI lAvanArA ) bheganA nirAsa athe' che,-tenA pramAchavatvanA yAgane lIdhe, atyaMta anavadya tItha karAdi lazuddhine lIdhe, tathA puNyazuddhi AdimAM mAgamAbhiniveza thakI dhama sAra cittanI upapattine lIdhe, sAmAnyathI dAMta kacuM"--nApi saMmUta-tathAprakAre zaitya prakRtivALA zItala cA~danathakI pazu upajele, zu ? te ke vyeva dhrutAzana:-hatAzana--agni he ja che, dajhADe ja che,-tathAsvabhAvapaNAne lIdhe prAya: A Ama ja che, (tathApi) kASTha nathI paNa hatA,-satya matrathI abhisaMskRta agnithakI dADhanI asiddhine lIdhe. A sakatra lesiE che. Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (498 ) dha thakI paNa bhoga te, anarthaMkara prAye ja; caMdanathI paNa upajatA, agni ahI bALe ja, 160 yogadRSTisamuccaya aH--dharma thakI paNa upajele bhAga prANIone prAye anatha arthe thAya che. caMdanathakI paNa upajelA agni dajhADe ja che. vivecana " zItala caMdanathI paNa upanA, agni dahe jima vanane re; dharmAMjanita paNa bhAga IhAM tima, lAge aniSTa te manane re....te guNu zrI cA sajjhA 1-5 ,, . uparamAM bhAgamAtrane pApasakhA kahyo ne tethI gabha tapaNe mumukSune tenA niSedha ryAM, paNa dharmothI-puNyathI prApta thatA bhAganuM zuM ? e praznanuM atra samAdhAna karyuM che kedharmAMthI eTale zubhaka rUpa dha kRtyathI upArjana karela puNyanA udayathI dharmajanya bhAga paNa devale ka-manuSyalAka AdimAM je bhAgavistaranI prApti thAya che, te paNa anahetu paNa ghaNu karIne prANIone anarUpa thai paDe che, kAraNa ke te tevA prakAre pramAda upajAve che. ahIM ghaNuM karIne ' ema kahyuM te zuddha dhamane AkSepanArA-khecI ANanArA bhAgane apavAda sUcavavA mATe che, kAraNa ke tevA bhAga pramAdajIvI nathI, ane temAM atyaMta nirdoSa evA tIrthaMkarAdilanI zuddhi hAya che, temaja AgamAbhiniveza vaDe karIne dharmAMsAra-dhamA~pradhAna cittanuM hAvApaNuM che. atre leAkaprasiddha dRSTAMta ApyuM ke, caMdana zItala prakRtivALuM che; chtAM tethI pragaTelA agni jarUra khALe ja che-dajhADe ja che. kadApi keAi sAcA maMtrathI saskArela caMdananA agni nathI paNa khALatA, A leAkamAM pratIta che. 5-A devalAkanAM sukha temAM prathama devalAkamAM kevI rIte pramAdAcaraNa thAya che te jIva zubha dharmAMkaraNInA puNyAdayathI upaje che. tyAM ati bhavya tapAsIe!-- devaleAkamAM vimAnane viSe kuda jevA kemala upapAda zilA-gabhamAM devA svaya utpanna thAya che. te sthAna sa` iMdriyAne sukha ApanArU evuM ramya che, nitya utsavathI virAjamAna che, gIta-vAjiMtranI lIlAthI bharacaka che, ' jaya' ' jIva' zabdathI gAjatuM che. tyAM divya AkRti-rUpa susaMsthAnavALA, sAta dhAtuthI rahita, ane dehakAMtijalanA pUrAthI dvigatarAne prasAdita karatA evA vajrakAyane mahAbalavAn sarvAMgasuMdara devA acintya puNyayeAgathI uttama divya zarIra dhAraNa kare che. jANe sukhA + " tatrAtibhavyatAdhAre vimAne kundakomale / upapAdizilAgameM saMbhavanti svayaM surAH / / " ( ityAdi parama sundara vaNuMnanA AdhAra mATe jume )--zrI zubhacaMdrAcAryajI kRta zrI jJAnAva, pra0 35. Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirAdaSTi : sukhamama deva-rAdinuM pramAdajIvana (49). mRtanA mahAsAgaranI madhyethI bahAra nikaLyA hoya ema te devo tarata ja kSaNamAM navayauvanavALA thAya che. jema keI sukhanidrAmAMthI ALasa maraDIne UThe, tema A deve upapAdazayAmAMthI UThI AMkha ughADIne jue che te parama ramaNIya svargabhUmi ne tenI vipula bhegasAmagrI najare paDe che. eTale te Azcaryacakti thaI ciMtave che-aho ! meM pUrve anya janane dura evuM tapa AcaryuM hatuM, ane kavitAthI prANIone abhayadAna dIdhuM hatuM, manaHzuddhithI darzana-jJAnAdi catuSTaya ArAdhyuM hatuM, ane jagannA nAtha sarvajJa paramezvarane ArAdhyA hatA; viSaya araNyane meM bALI nAMkhyuM hatuM, kAma vairIne haNyA hatA, kaSAya taruone chedI nAMkhyA hatA, ne rAgazatrune niyaMtrita karyo hato. A badhe tene prabhAva che ke jenAthI Aje durgatimAMthI uddharIne mane devavaMdita svarga rAjyamAM sthApavAmAM Avye che.' "nita nita nava nava raMga, gIta jaya jaya sadA ho lAla gIta sAta dhAtu viNa deha, rUpa sukhakara mudA ho lAla0 rU50 ati sukamAla zarIra, catura paMDitavaru he lAla0 catura0 deSa kaleza bhayahIna, zAMta jima nizakaru he lAla0 zAMta puNya ude lahe sukha, sadA mana Umahe ho lAla0 sadA devalokanI bhUmi sadA, sukha guNa gahe ho lAla0 sadA surapati cetana tAma, kAma e puNyanA ho lAla0 kAma pUravakRta tapa zIla, caraNa vara dAnanA he lAla caraNa0 piNa zivasAdhaka mAga, eNa game nahIM te lAla0 eNa0 eha vinAzI sukha, duHkha giNaje sahI he lAla0 duHkha0 " -zrI devacaMdrajIta zrI jJAnArNava anuvAda, ane pachI Ama zubhakaraNIjanya puNyadayathI sAMpaDelI svargasaMpattino upabhegI de kare che. tyAM paMcaviSayanA sukhe paga sAdhananI eTalI badhI vipulatA hoya che, ane devo bhegasAgaramAM eTalA badhA nimagna thaI jAya che-mazagula banI pramAdamAM jAya che, ke te ADe teone bIjuM kAMI sUjhatuM nathI. rAtadivasa jIvanavyaya! kayAM jAya che tenI paNa temane khabara paDatI nathI ! are ! aneka sAgaropama jeTaluM temanuM dIrgha AyuSya paNa ema ne ema pANInA relAnI mAphaka kayAM cAlyuM jAya che tenuM paNa temane bhAna rahetuM nathI! AyuSyanA mAtra chellA cha mAsa bAkI rahe che tyAre emanI phUlanI mALA karamAvA lAge che, netronuM animeSapaNuM TALe che-cakSu maTamaTe che, tyAre temanI AMkha ughaDe che ke-are ! mahAre aMtakALa have najIkamAM che. are re ! mahAruM AyuSya meM viSayatallIna banI pramAdamAM gumAvyuM: "A suramya svargabhUmi! A sarvAMgasuMdara devAMganAo ! A parama praNayI mitra Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (100) cagadaSTisasulzaya devA! A svAmIbhakta sevake ! A naMdanavana ! A kalpavRkSeA ! A paMca viSayanI sa pUrNa sAmagrI ! are re ! A badhuMya cheDIne mhAre have cAlyA javuM paDaze. AnA mane punaH kayAre darzana thaze ? ' ityAdi aMtastApapUrvaka citavatA te ciMtAsAgaramAM nimagna thaIne chellA cha mAsa yugeAnI jema aksAsamAM ne asesamAM keme karIne vItAve che. Ama devalAkamAM prAyaH dhamathI prApta thayela bhAga bhAgavatAM pramAdamAM jIvana vyatIta thAya che, ane svarUpabhraSTatAthI te AtmAne ananA hetu thai paDe che. " . A svarga lAkanI vAta javA daie, ane pratyakSa dRzyamAna evA manuSyAdinI sthitinA vicAra karIe, teA paNu temaja pratIta thAya che. prakhaLa puNyAdathI uttama rAjyalakSmIne pAmela evA rAjAttui AMtar jIvana jo tapAsIe, te te bhAgavilAsAkrimAMke rAjyaciMtAdimAM eTalA badhA vyagra thaI gayelA dekhAya che, eTalA badhA pramAdamAM patita-- paDI gayelA ' jaNAya che, ke tene - dharma kA` ' mATe ' phurasada ' maLatI nathI ! navarAza jaDatI nathI ! eTaluM ja nahi paNa rAjyabhArarUpa puSpazayyAmAM nahi...--paNu kaTakazayyAmAM peADhI gayelA te mahAnubhAvAne 'dharma' jevI kAi vastu jagamAM che ke nahi tenI paNa bhAgye ja khakhara paDe che! je dhamA~nA ja prasAdathI A puNyavaibhava sAMpaDayo che, te upakArI mULa dharmanuM ja vismaraNa karI A bApaDA du:khIA jIveA kRtaghdhapaNu' Acare che ! ne pramAdamAM avatAra eLe gumAve che! Unhappy lies the head, that wears the crown. , rAjAdinuM pramAda jIvana athavA te khUrI dazA che. mahAazvaya saMpanna evA kAi zrImaMta dhanADhya hAya, te tenI paNa e ja kAraNa ke lADI, vADI ne gADInuM sukha jene ghera hAya che, mAga, maMgalA ne agI sadA jenI tahenAtamAM hAya che, pANI mAgatAM dUdha jenI pAse hAjara thAya che, evA zrImata dhanADhya janeAnI jIvanacaryAM nIrakhIe te te paNa evI ja pramAdAcaraNathI bharelI heAya che. kAraNa ke Rdi gAva, sagArava ne zAtAgAravanA gArAmAM guMcIne garakAva thaI gayelA hAi, teo kAM te ezaArAmamAM ne vaibhavavilAsamAM eTalA badhA paDI gayA hAya che, cAra divasanI cAMdanI jevA jIvananI ' e ghaDI mAja ' mANuvAmAM eTalA badhA apramAdI banI gayA haiAya che, hAya ! rahI jaze ema jANI jIvananA lhAve lUMTavAnI tAlAvelImAM eTalA badhA laTTu khanI gayA haiAya che, ke dhama jevI kAi cIja jagamAM astitva dharAve che ke kema, tenuM paNa temane bhAna rahetuM nathI ! mAM te te dhananA madamAM eTalA badhA chakI gayA hAya che, dAlatanI dA-lata emanI chAtImAM eTalA badhA jorathI lAgI heAya che, 'cittastaAtA' nAmanuM vilepana chAtI para lagAvI te jANe AkAzanA tArA nihALatA hAya ema eTalA badhA akkaDa ne zrImatAnA paNa e ja hAla ! Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirAdaSTiH apavAdarUpa tIrthaMkarAdi sapuruSe (101) phakakaDa banIne cAle che, ke teo samasta jagatune pitAnI pAse tRNavat tuccha gaNe che ! are ! pote mUrkhaziromaNi chatAM sAcA paMDita samartha vidvajAjanone paNa hase cheapamAne che ! ane kAM te A bicArA zrImaMtajano pote pAtharelI parigrahanI jAlamAM eTalA badhA guMthAI gayA hoya che, mila-kArakhAnA vagere pApo pAdAnarUpa karmAdAnI dhaMdhAonI dhAMdhalamAM ne parajaNamAM eTalA badhA parovAI gayA hoya che, pArake paraseve saMcaya karela dhanarAzi kaI gAMThe bAMdhavo ne kyAM roko tenA prapaMcanI vimAsaNamAM eTalA badhA otaprota thaI gayA hoya che, zerasaTTAnI uthalapAthalanI gaDamathalamAM ahIMnA ahIM ja pAchaLa mUkI javA mATenA dhananA DhagalA zIdhra bhegA karavAnI vetaraNamAM eTalA badhA vyagra banI gayA hoya che,-ke A bApaDA gaddhAvaitaruM karanAra zrImatI zAMtithI bhejana paNa letA nathI ! ciMtAmagna thaI rAte nirAMte UMghatA paNa nathI ! ane AvI A dhana-madhanI madhamAkhIo je dhana-madhane pote saMcaya kare che, tene AsvAda levAthI pote ja vaMcita rahe che! je dhananA madhapuDA pite bAMdhe che, te jANe pArakA mATe mUkI javAne" ja hoyanI ema paragaju-paropakArI bane che ! veThIA piThIka banI pArakI veTha kare che ! paNa pramAda cheDI, je dharmathI A ezvaryanI prApti thaI che, thAya che, ne thavAnI che, tene saMbhAratA paNa nathI ! kharekhara ! zrImaMta dhanavAna jevuM bIjuM keI vadhAre dayApAtra prANI duniyAmAM jaDavuM muzkela che. soyanA nAkAmAMthI UMTa nIkaLI jAya e banavAjoga che, paNa zrImaMtane prabhunA dhAmamAM praveza thavo saMbhava nathI, evA AzayanuM mahAtmA isu khrIstanuM vacana bAIbalamAM che, te atre barAbara lAgu paDe che - 'It is easier for a camel to pass through the eye of a needle than for a rich man to enter the kingdom of heaven.' sAhyabI sukhada hoya, mAna taNe mada hoya, khamA khamA khuda hoya, te te kazA kAmanuM ? juvAnInuM jora hoya, ezane aMkera hoya, delatano dora hoya, e te sukha nAmanuM vanitA vilAsa haya, prauDhatA prakAza hoya, dakSa jevA dAsa hoya, hoya sukha dhAmanuM, vade rAyacaMda ema, saddharmane dhAryA vinA, jANI leje sukha, e to bee ja badAmanuM." - zrImad rAjacaMdrajI Ama svargamAM ke manuSyamAM jyAM dharmapasAthe puNyodayathI bhAgasaMpatti sAMpaDe che, tyAM jIvana prAye viziSTa dharmasAdhana vinA pramAdamAM vyatIta thAya che, ne AtmasvarUpa bhUlAI jAya che. eTale pariNAme ramA dharmajanita bhegasaMpatti paNa paramArthathI AtmAne anarthakAraka thaI paDe che, ahitarUpa bane che, AtmArthathI sUkAvI denAra-vaMcita karanAra nIvaDe che; mATe A dharma janita bhega paNa prAye aniSTa che, paramArthathI duHkharUpa ja che. atre prAye-ghaNuM karIne ema kahyuM che te zuddha dharmane AkSepanArA-AkarSanArA Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (502) gadaSTisamuccaya evA puNyAnubaMdhI puNya phalanA bhegane apavAda sUcavavA mATe che, kAraNa ke temAM pramAdane aAga hoya che, AtmasvarUpanA bhAnathI bhraSTapaNuM hotuM nathI. apavAdarUpa tIrthakara Adi uttama samyagadaSTi jJAnI puruSavizeSanI vAta nyArI che. satpuruSo teone aciMtya puNyasaMbhArathI tIrthaMkara padavI Adi puNyaphala prApta thAya che, ane gRhasthAvAsamAM paNa teo puNyAnubaMdhI puNyathI prApta thayela bhegasAmagrIne upabhoga le che, te paNa teone te upaga atyaMta anAsakta bhAve hovAthI teo baMdhAtA nathI. jema sukkI bhIMta para mATIne gaLo caeNTa nathI. tema ni:sneha-anAsakta evA teone karmabaMdha thatuM nathI, paNa nirjarA ja thAya che, ne bhogakarmathI te chUTe che. kAraNa ke bhoga-paMkanI madhye rahyA chatAM teo jalamAM kamalanI jema sarvathA alipta ja rahe che, e emanuM AzcaryakAraka citra caritra che! bIjA prAkRta sAmAnya janone je bhoga baMdhanuM kAraNa thAya che, te A asAmAnya-asAdhAraNa atizayavaMta tIrthaMkarAdi samyagadaSTi jJAnI puruSavizeSane nirjarAnuM kAraNa thAya che ! eTale sAmAnya prAkRta keTinA janone niyama AvA asAmAnya puruSottamone lAgu paDato nathI. teo temAM apavAdarUpa che. "Exception proves the rule"--apavAda niyamane siddha kare che, e aMgrejI kahevata atra ghaTe che. rAjamArgo -dhorImAge te sahu kaI cAlI zake che, paNa sAMkaDI keDI-ekapadI para cAlavuM te kaI viralAonuM ja kAma che. mATe Ajanma parama vairAgI evA tIrthaMkarAdi samyagadaSTi jJAnI puruSo bhoga bhogavatAM chatAM, temanuM citta te dharmasAra ja hoya che--dharma pradhAna ja hoya che, AtmadharmanI bhAvanAthI ja bhAvita ne vAsita hoya che. 4 (juo pR. 274-ra75). "rAga bhare jana mana rahe, paNa tihu kALa vairAga; citta tamArA re samudrane kaI na pAme ho tAga...zrI zreyAMsa kRpA kare!" zrI yazovijayajI A uparathI e phalita thAya che ke viSayanuM sevana-asevana e vairAgyanuM mukhya lakSaNa nathI, paNa anAsakta bhAva e ja mukhya lakSaNa che; kAraNa ke viSayanuM sevana na kare, paNa anAsakta bhAva na hoya ne aMtaramAM bhogAdinI kAmanAajJAnIne vAsanA heya te vairAgya nathI; ane viSayanuM sevana kare, paNa anAbaMdha: jJAnI saktabhAva heya ne aMtarumAM bhogAdinI kAmanA-vAsanA na hoya to abaMdha vairAgya che. temAM paNa viSayanA asevana sAthe anAsakta bhAva hoya te te sarvottama che, tathApi keI apavAdarUpa viziSTa samyagadaSTi samartha jJAnI puruSane anAsaktabhAva chatAM pUrva prArabdhadayathI viSayasevana hoya, te paNa tenA x" ata eva mahApuNyavipAkopahitazriyAm / narmAtA vaiSaM noratAnAM vidute " zrI adhyAtmasAra Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthiSTiH ajJAnIne badha, jJAnI abaja (503) vairAgyane bAdha Avato nathI. eTale "viSayanA baMdha utpAdanamAM niyama che nahi. ajJAnIone tenAthI baMdha che, jJAnIone kadI baMdha nathI-nirjarA ja che; kAraNa ke jJAnI sevatAM chatAM sevatA nathI -bhegavatAM chatAM bhegavatA nathI ! ane "ajJAnI nahiM sevatAM chatAM seve che"--nahiM bhogavatAM chatAM bhogave che! A AzcaryakAraka paNa satya ghaTanA che. * kAraNa ke jema koI vANetara zeThanI vatI vyApAra kare-levaDadevaDa kare, paNa te kAMI lAbhahAnine svAmI thatuM nathI, tenA naphA-ToTAmAM tene kAMI levAdevA nathI, te te mAtra cIThThIne cAkara che; ane zeTha pote besI rahe che, ne kAMI karato nathI, chatAM te naphA-ToTAne mAlIka che, lAbha-hAnino svAmI che; tema samyagadaSTi jJAnI puruSa pUrva karmodayathI sAMpaDelA viSaye sevatAM chatAM, rAgAdi bhAvonA abhAve viSayasevanaphalanA svAmitvanA abhAvathI asevaka ja-nahiM sevanAro che; ane mithyAdaSTi te viSaya nahiM sevatAM chatAM rAgAdi bhAvanA sabhAve viSayasevanaphalanA svAmitvane lIdhe sevaka-sevanAra che. Ama samyagadaSTi jJAnI puruSa bhega bhagave che chatAM baMdhAtA nathI ne karma nijare ja che! ne ajJAnI bhogavatAM baMdhAya che! kAraNa ke "padravya upabhogavatAM satAM tenA nimitte sAta-asAta vedanAnA udayathI jIvane sukharUpa vA du:kharUpa jJAna-vairAgyanuM bhAva niyamathI udayamAM Ave che. paNa te jyAre vedAya che tyAre sAmarthya mithyAdaSTine rAgAdi bhAvanA sadUbhAvathI baMdhanimitta thaIne nirja rAto chatAM ajIrNa hoI baMdha ja thAya che; paNa samyagadaSTine rAgAdi bhAvanA abhAvathI baMdhanimitta thayA vinA kevaLa nirjarAte sate jIrNa thaIne nirjarA ja thAya che.* Ama kaI kama bhegavatAM chatAM karmothI baMdhAtuM nathI ! te jJAnanuM ja sAmarthya che ke virAganuM ja sAmarthya che: (1) jema viSa khAtAM vaidya puruSa maraNa nathI pAmate, tema pudgala kamane udaya jJAnI bhagave che paNa baMdhAtuM nathI. koI viSavaidya, bIjAone maraNanuM kAraNa evuM viSa khAtAM chatAM, amegha vidyAnA sAmarthya vaDe tenI * "viSayANAM tato baMdhajanane niyamo'sti na / ajJAninAM tato baMdho jJAninAM tu na karhi cit // sevate'sevamAno'pi sevamAno na sevate / ko'pi pArajano na syAcchrayan parajanAnapi // " -zrI yazovijayajI kRta zrI adhyAtmasAra, "sevaMtovi Na sevai asevamANovi sevago koii| vALA #vi ja ya pAcaLotti do."-zrI kuMdakuMdacAryajI kRta zrI samayasAra. * A viSaya vistArathI samajavA mATe atre AdhArarUpa lIdhela, zrI samayasAranI gA. 194-198 tatha te paranI zrI amRtacaMdrAcAryajInI paramasuMdara AtmakhyAti TIkA avagAhI,-temaja zrI adhyAmasArano virAma adhikAra avaloka. + "tat jJAnava sAmarthya virALatha ja vA vAjI yatko'pi karmabhiH karma bhuJjAno'pi na badhyate // " -zrI amRtacaMdrAcAryajI kRta zrI samayasAra kalaza. Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (504) gadaSTisamuccaya zaktinI niruddhatAthI marate nathI; tema ajJAnIone rAgAdi bhAvenA sadUbhAvathI baMdhakAraNa e pUrva karmane udaya upabhegavatAM chatAM, amogha jJAnasAmarthyavaDe karIne rAgAdi bhAne abhAva sate tenI zaktinI niruddhatAthI jJAnI baMdhAto nathI.-Ama jJAnanuM sAmarthya che. (2) jema madha pIte puruSa aratibhAve karIne madavALo thato nathI, tema dravyanA upabhegamAM arata e jJAnI baMdhAtuM nathI. koI puruSa madya prati tIvra aratibhAva pravartate heI madya pItAM chatAM tIvra aratinA sAmarthyathI madavALe thatuM nathI, tema rAgAdi bhAvanA abhAve sarva dravyoga prati tIvra virAgabhAva pravartate hoI, viSaye upabhegavatAM chatAM, jJAnI tIvra virAgabhAvanA sAmarthyathakI, baMdhAto nathI.-A vairAgyanuM sAmarthya che." Ama tIrthaMkarAdi samyagadaSTi samartha jJAnI puruSanI vAta nyArI che. teo pUrva karmathI prerAIne prArabdhodayathI saMsAramAM rahyA hoya to paNa te saMsArathI para-asaMsArI che, ne bhega bhegavatAM chatAM nathI bhegavatA,-e parama adbhuta mokSe nitta vairAgya temane hoya che! kAraNa ke temanuM zarIra-kheLIyuM saMsAramAM che, mare tana: > paNa citta to mokSamAM ja che. zrImAna haribhadrasUrijIe kahyuM che tema mokSe vitta ma tanu " "lekamAM vartatA jJAnI gInI pravRttio kAjhayaMtranI pUtaLIonA nRtya jevI hoI temane bAdhArthe thatI nathI, ane kAnugrahanA hetupaNAthI A "yogamAyA" che, ema anya darzanIo paNa kahe che, ane emAM paNa dUSaNa nathI." "dAruyaMtrasthapAMcAlInRtyatulyAH pravRttayaH / yonino naiva vadhArca jJAnino DhortinaH " -zrI adhyAtmasAra. ane AvA apavAdarUpa parama samartha jJAnI samyagadRSTi AtmAnuM dRSTAMta zodhavAne ApaNe vadhAre dUra javAnI jarUra nathI. haju hamaNAM ja vartamAna yugamAM thaI gayelA parama tatvadraSTA zrImad rAjacaMdrajInA parama adhyAtmamaya jIvanavRttamAMthI AnuM jvalaMta udAharaNa maLI Ave che. e parama samyagdaSTi jJAnI puruSane pUrva prArabdhadayathI anicchatAM chatAM saMsAraprasaMgamAM rahevuM paDyuM hatuM, chatAM pratikSaNe temane tene atyaMta * "jaha visamuvabhujjato vejjo puriso Na maraNamuvayAdi / poggalakammarasudayaM taha bhuMjadi Neva bajjhae NANI // jaha majz2a pibamANo aradibhAveNa majjadi Na puriso / vumone karo : vi ja varlsari tadeva | "--zrI samayasAra, "kA virNa sukAye, paMtamUvinAyA ! vikalA phauiti mahaiiM, to te dhruva nirivarsa "--zrI vaMdittAsUtra, Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirAdaSTi : dharmajanya bhAga paNa aniSTa,-caMdanaagnivata (505) atyaMta kheda vatto hato, ane mahAmunivarone paNa durlabha evI parama udAsIna adbhuta vairAgyamaya bhAvanigraMthadazA ne utkaTa Atmasthiti temane vartatI hatI, akhaMDa AtmasamAdhi anubhavAtI hatI,-e emanA AtmAnubhavamaya vacanAmRta parathI niSpakSapAta avalakanArane pade pade supratIta thAya che. paNa AvA apavAdarUpa (Exceptional -Extraordinary) jalakamalavat nilepa mahAnubhAva samyagadaSTi mahAtmAo virala ja hoya che, ati ati alpa hoya che. trikALa vairAgyavaMta temanA cittasamudrano tAga levAnuM ke anukaraNa karavAnuM bIjAnuM gajuM nathI; tema karavA jatAM bIjA prAkRta ane te kharA ja khAya! A aMge zrImad rAjacaMdrajInuM ja mananIya vacanAmRta che ke - "viSayAdi icchita padArtha bheLavI tethI nivRtta thavAnI IcchA rAkhavI ane te kame pravartAvAthI AgaLa para te viSayamUrchA utpanna thavI na saMbhave ema thavuM kaThaNa che, kemake jJAnadazA vinA viSayanuM nimULapaNuM thavuM saMbhavatuM nathI. mAtra udaya viSaya bhogavyAthI nAza thAya; paNa je jJAnadazA na hoya te viSaya ArAdhatAM utsuka pariNAma thayA vinA na rahe ane tethI parAjita thavAne badale viSaya vardhamAna thAya. jene jJAnadazA che tevA puruSa viSayAkAMkSAthI athavA viSayano anubhava karI tethI virakta thavAnI IcchAthI temAM pravartatA nathI, ane ema je pravartAvA jAya to jJAnane paNa AvaraNa AvavA yogya che. mAtra prArabdha saMbaMdhI udaya hoya eTale chUTI na zakAya tethI ja jJAnI puruSanI bhogapravRtti che. te paNa pUrvapazcAt pazcAttApavALI ane maMdamAM maMda pariNAma saMyukta hoya che. sAmAnya mumukSu jIva vairAgyanA udbhavane atheja viSaya ArAdhavA jatAM te ghaNuM karI baMdhAvA saMbhava che, kemake jJAnI puruSa te prasaMgane mAMDa mAMDa jItI zakyA che, te jenI mAtra vicAradazA che evA puruSane bhAra nathI ke te viSayane evA prakAre jItI zake."-zrImad rAjacaMdra, patrAMka 499 (591). Ama sAmAnyapaNe dharmajanita bhoga paNa anartharUpa thaI paDe che e niyama che, chatAM samyagadaSTi jJAnI puruSavizeSane tema nathI paNa thato e apavAda che. atre caMdananuM dRSTAMta ghaTe che. caMdana je ke svabhAvathI zItala ja che. chatAM caMdanane caMdanano agni agni vanane bALe ja che, kAraNa ke te tene svabhAva che. tema dharma paNa bALe paNa svabhAve zItala-zAMtiprada chatAM, dharmajanita bhega paNa atadAha | upajAve ja che. kavacit apavAde caMdanane agni maMtrathI saMskAravAmAM AvatAM maMtrasiddha vidyAdhara puruSane nathI paNa dajhADe. tema keI apavAdarUpa tIrthaMkarAdi samyagadaSTi jevA uttama puruSavizeSane dharmAnita bhoga anartha hetu nathI paNa thato. kAraNa ke tevA bhAvitAtmA te Atma-vidhAdhara puruSoe anAsakta bhAvathI vAsanAnuM viSa kADhI nAMkhyuM hoya che. eTale temane bhoganuM jhera caDatuM nathI ! bIjA ajJAnI janone Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (506) yeAgadaSTisamuccaya je Azravanu -kama AgamananuM kAraNa thAya che, te ja tene parizravanu-kama niga mananuM kAraNa thAya che! ni bAlavA ke sivA, parasavA se bAlavA ||'--zrI AcArAMga sUtra "heAta AsavA pirasavA, nahi. inameM saMdeha; mAtra dRSTi kI bhUla hai, bhUla gaye gata eha."--zrImad rAjaca`drajI A uparathI phalitA e che ke samyagdRSTi puruSane dharma janita bhAga paNa manane aniSTa lAge che, puNyAdayathI sAMpaDela bhega paNa akAre lAge che, kAraNa ke te sArI peThe samaje che keA viSayabhoga AtmAne pramAdanA-svarUpabhraSTa karavAnA dharmajanya bhAga kAraNa che, mATe enI aDAse paNa utaravA cAgya nathI. ema samajI paNa aniSTa te viSayabhoga icchatA ja nathI ane tethI bhAgatA ja phare che. paNa pU prArauAdayathI kavacit tema na khanI zake, teA satata cetatA rahI anAsaktabhAve-anAtmabhAve bhogavI te kamane kheravI nAMkhe che, paNu madhAtA nathI ! te avinAzI jANe pudgalAlanA tamAsA joI rahyo hAya ema kevaLa dRSTAbhAve- sAkSIbhAve varte che. tathA-- bhogAcadicchA viratiH skaMdhabhArApanuttaye / skaMdhAntarasamAropastatsaMskAravidhAnataH // 161 // vRtti:-mota bhogathakI, tioAvittiH--tenI--bhAganI icchAnI virati,-tAtkAlikI, zuM? te ke --SamArApanuttaye-kaMdhabhAra dUra karavA mATe, skaMdhAntalamAroH-skadhAntara samArApa varte che, khIjI khAMdha para lAdavA kharAkhara che, zA kAraNathI ? teA ke-taraNaMga vidhAnantaH-tenA saMskAravidhAnathI, tathAprakAre karyuM aMdhathI aniSTa evA bhAgasaMskAranA vidhAnathakI, tattvathI tenI icchAnI anivRttine lIdhe, ema pAMcamI dRSTi kahI. A daSTi sate, khIjA yeAgAcAryee paNa alaukS--alAlupatA Adi guNA kalA che. kahyuM che ke-- " alaulyamArogyama niSThuratvam, gandhaH zubho mUtrapurISamalpam / kAntiH prasAdaH svarasaumyatA ca, yogapravRtteH prathamaM hi cihnam // maitryAdiyuktaM viSayeSvacetaH, prabhAvavaddhairyasamanvitaM ca / dvandvairadhRSyatvamabhISTayabhaH, janapriyatvaM ca tathA paraM syAt // doSavyapAyaH paramA ca tRpti - raucityayogaH samatA ca gurvI / vaivinAzoDatha zrRtamA thI--rniqyogastha tu vijJamatat // " ityAdi. arthAt--( 1 ) alaulga-alelupapaNu, ( 2 ) AreAJa. ( 3 ) aniSThurapaNuM-kaThArapaNuM, Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirAdaSTi : bhegathI IrachAnivRtti na thAya (507) bhegathakI icchA-virati te, tasa saMskAra kare5;. aMdhabhAra utAravA, sakaMdhAtara Aropa, 161. artha :-bhegathakI tenI IcchAvirati te khAMdha para bhAra dUra karavA mATe bIjI khAMdha para lAdavA barAbara che,-tene saMskAra vidhAnane lIdhe. vivecana tyAre kaI kaheze ke-viSayabhegathI tenI icachAnI nivRtti thaze, bhega bhegavyAthI enA pratye kaMTALo-vairAgya Avaze, te te mAnavuM paNa khoTuM che. kAraNa ke bhegathI tenI IcchAvirati thavI, te to eka khAMdhethI bhAra utArI bIjI khAMdhe bhogathI bhAra ApavA barAbara che, kAraNa ke tenA saMskAra te cAlu ja che. IcchAnivRtti jema kaI bhAravAhaka eka khAMdhe bhAra upADatAM thAkI jAya, eTale na thAya bIjI khAMdhe bhAra Ape che, paNa bhAra mUkI dete nathI; tema bhagavAMcchaka eka viSayathI thAke-kaMTALe eTale tenI IcchAthI virAma pAmI bIjo viSaya pakaDe che, paNa mULabhUta viSayavAsanAne mUkI dete nathI, mATe bhegathI tenI IcchAvirati thavI zakya nathI. kAraNa ke bhegasaMskAra chUTayo nathI-vAsanA TaLI nathI, eTale viSayamAMthI viSayAMtara thayA ja kare che. Ama bhoga thakI je IcchAvirati thavI te te tatvathI IcchA anivRttirUpa ja che, kAraNa ke vAsanAne anubaMdha cAlu ja che !* Ama jANI A samyagadaSTi puruSa bhogecchAthI dUra rahe che; viSayavAMcachA tyaje che, viSayavAsanAno tyAga kare che ane kadAcit pUrvakarmavege puNyAnubaMdhI puNyanA prabhAve - prApta bhAgasaMpattine upabhoga kare che, te paNa anAsaktabhAve-anAtmapudgala jAla bhAve jalakamalavat nilepa rahIne ja kare che, eTale te temAM baMdhAte tamAsI re" nathI ane karma bhogavIne chUTI jAya che. A samyagadaSTi puruSanI (4) zubha gaMdha, (5) alpa mUtra-purISa -A gaprattinuM prathama cihna che. (6) maitrI AthiI yukta citta, (7) viSamAM aceta evuM citta, (8) prabhAvavaMta citta, (9) ane haiyathI yukta evuM citta. (10) dhaMdhothI adhRSyatva - ISTa aniSTa, lAbha-alAbha Adi ThaMdhothI nahi gabharAvApaNuM. (11) ane janapriyapaNuM-A bIjuM cihna che. (12) doSane apAya-dUra thavuM te, (13) ane parama tRpti, (14) aucitya yoga, ( 15 ) ane bhArI samatA, ( 16 ) vairAdine nAza, ( 17 ) ane RtaMbharA buddhi,-A niSpanna veganuM cihna che. ahIM paNa A akRtrima guNasamUha ahIMthI ja (A daSTithI ja) AraMbhIne joDavo. x "siddhathA viSayasaukhyasya vairAgyaM varNayati ye / mataM na yujyate teSAM yaavdrthprsiddhitH| apraastvbhrmaaduccairvaaptessvpynNtshH| kAmabhogeSu mUDhAnAM samIhA nopazAmyati // viSayaiH kSIyate kAmo nedhanairiva pAvakaH / pratyuta prollasacchaktirbhUya evopavardhate // " adhyAtmasAra, Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (508) gadaSTisamuccaya Azcarya ghaTanA che. kAraNa ke te zuddha AtmasvarUpane daSTA-jJAtA heI, pudgalanI bAjumAM sapaDAtuM nathI, ane A badhuM rUpa-rasa-gaMdha-parza -zabdamaya pudgalane tamAse che, "avadhU! naTa nAgaranI bAjI" che ema jANI, mAtra dRSTArUpe-sAkSIbhAve te tamAso joyA kare che, ane maphatamAM AnaMda mANe che ! kAraNa ke je cidAnaMdaghananA suyazane vilAsI che, te para vastunI AzA kema rAkhe? aMze hoya Iha avinAzI, pudgala jAla tamAsI re; cidAnaMdaghana suyaza vilAsI, te kima parane AzI re? te guNa", da, sajhA.1-6 jagatane, jagatnI lIlAne beThA beThA maphatamAM joIe chIe. "zrImad rAjacaMdrajI. UR yogasAdhanAthI prApta guNagaNa A pAMcamI daSTimAM vaLI alaulyAdi bIjA guNo je anya yogAcAryoe paNa kahyA che, te paNa ghaTe che, te A prakAre -(1) alelupatA-samyagadaSTi puruSane viSaya vAsanA naSTa hoya che, athavA ati maMda hoya che, meLI paDI cogapravRttinA gayelI hoya che, eTale tene viSayalelupatA saMbhavatI nathI. samyagaprathama cihana dRSTi jIva viSaya mATe jhAMvAM nAkhatuM nathI ke te mATe talapApaDa thata ja nathI. pUrva prArabdhodayathI prApta bhoga paNa te anAsaktapaNe amUcchitapaNe bhogave che. (2) Arogya-gasAdhananA prabhAvathI samyagadaSTine Arogya varte che. mana-vacana-kAyAnA ganI zuddhithI tathA viSaya alelupatAthI roga hoya te nAbuda thAya che ne na thatuM nathI. Arogya sAMpaDe che. (3) anipparapaNu-samyagadaSTinA manapariNAma atyaMta komaLa thaI jAya che, dayA-anukaMpAthI A bhInA bane che. eTale tenAmAM kaI paNa prakAranuM niSpharapaNuM hotuM nathI, paNa kusuma samuM kamaLapaNuM, mRdupaNuM ne dayAdrapaNuM ja hoya che. devacaMdrajIe gAyuM che tema "bhAva dayA pariNAmane eha ja che vyavahAra." (4) zubhagadha-yegI puruSane yogasiddhinA prabhAvathI zarIrane parimala paNa sugaMdhI-suvAsita banI jAya che, kAMti prasannatA Adi paNa vadhe che. (5) apa mUtra-purISa-yegasAdhanAthI zarIramAM koI evI prakriyA thAya che ke jethI zarIranA mala sukAI jaI malamUtra paNa thaDA thAya che, laghunIti-vaDInIti alpa bane che. ItyAdi gapravRttinA prathama cihna che, prathama vAnakIrUpa che. A badhAM lakSaNe yogasAdhanAnA prAraMbhamAM jaNAya che. "acapala roga rahita niSphara nahi, a95 hoya doya nIti; gaMdha te sAro re kAMti prasannatA, susvara prathama pravRtti... dhana dhana zAsana zrI jinavarataNu!" zrI e. sa. -1 Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirASTi : yogasAdhanAthI prApta guNagaNuM (509) (6) maitrI Adi yukta citta--AgalI dRSTiemAM karelI ceAgasAdhanAthI citta maitrI Adi bhAvathI bhAvita hoya che. (7) viSaye| . pratye aceta--viSaye pratye citta aceta hAya che. (8) prabhAvava'tapaNu--yoga prabhAvathI cagI puruSane khIju` cihna kAi Ara prabhAva jhaLake che. jethI sAmeA mANasa ajAI jAya che, ne tenA para camatkAranI svAbhAvika chApa paDe che. ceAgI puruSane jotAM ja A kAI prabhAvika puruSa che evI svayaMbhU sahaja asara upaje che. (9) dhairya vaMtapaNu - parama AtmanirbhayatAthI yAgI samyagdaSTi puruSanuM dhairya asAdhAraNa-alaukika hAya che. (10) * adhRSTatra--sukha-duHkha, rAga-dveSa, lAbha-hAni, mAna-apamAna, hu zeka, janma-mRtyu Adi dvandvothI yAgInuM adRSyapaNuM hAya che. arthAt te te ndrothI samyagdRSTi puruSa kSeAbha pAmatA nathI, calAyamAna thatA nathI, gAMjyA jatA nathI, DaratA nathI, gabharAtA nathI. te te dvandvone| bhAra nathI ke yegI puruSaneA vALa vAMkA karI zake. (11) janapriyatva--AvA samyagdaSTi puruSa leAkapriya heAya che. emanu da"na thatAM leAkeAne AnaMda upaje che, ane kudaratI prema sphure che, evA te priyadarzana heAya che.--A badhA ceganA bIjA cihana che. zvIra prabhAvI r Agale cegathI, mitrAdika yuta citta; lAbha iSTanA rai dvaMdva aSTatA, janapriyatA hAya nitya....dhana dhana0" -zrI cAga sa. 6-2. (12) doSa vyapAya--rAga, dveSa-mAThu Adi doSa dUra thAya che, athavA atyaMta maDha thAya che, meLA paDe che. jema jema samyagdaCnanI dRDhatA thAya che, tema tema rAgadveSa-maiAha e trideSanu jora evuM thatu jAya che. (13) parama tRptiniSpanna ceAganA AtmASIna evA AtmAnubhavathI upajatA sukhathI samyagdaSTine parama tRpti upaje che. zuddha caitanyarasanA AsvAdathI te eTalA badhA AtmatRpta thaI gayela heAya che, eTalA badhA dharAI gayela hAya che, ke tene pachI cihna mAkasabukasa jevA bIjA rasa gamatA nathI. (14) aucitya yAga----samyagdaSTi sarvAMtra aucityathI-ucitapaNe, ghaTitapaNe pravarte che. jyAM jyAM je je ceAgya che tyAM tyAM te te Acare che. (15) bhArI samatA--samyagdRSTine satra koI apUrva' samatA varte che. (16) vaidi nAza--samyagdaSTine vaira-virodha, kaleza AdinA nAza sahajamAM thai jAya che, kAraNa ke vaira vidhAdi karIne kai gAMThe bAMdhavA che? ema sabhyadRSTi vicAre che. temaja ahiMsaka sabhyaSTinA sannidhAnamAM vairAdinA nAza thAya che, evA temanA ugra mahAprabhAva varte che. cegI puruSAnI hAjarImAM hiMsaka prANIo paNa peAtAnA jAtivaira bhUlI zAMta thaI jAya che. (17) RtaMbharA buddhi- 'RRtuM vimaItti RRrtamA'arthAt Rta eTale satyane ja je dhAraNa kare che, kadI paNu viparyayathI AcchAdita thatI nathI te Rta bharA Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (510) yogadaSTisamucaya buddhi samyagdaSTine pragaTe che. A RtaMbharA buddhine prAtija jJAna paNa kahe che. te zrutajJAna ne anumAna karatAM adhika che, kAraNa ke zrata ne anumAnane viSaya sAmAnya che, RtaMbharAne viSaya vizeSa che. A RtaMbharA buddhi adhyAtmaprasAdathI-adhyAtmanI prasannatAthI upaje cheatyaMta AtmazuddhithI pragaTe che.-A badhA niSpanna-siddha yoganA lakSaNa che. ane te pAMcamI daSTithI mAMDIne pragaTatA pAme che. "nAza deSano re tRpti parama lahe, samatA ucita saMyoga; nAza vairane re buddhi RtaMbharA, e niSpannaha ga....dhana dhana ciTha yoganA re je paragraMthamAM, yogAcAraja dITha; pAMcamI daSTithakI savi jeDIe, ehavA teha garITha...dhana dhana." zrI sajhA 6-3-4 pAMcamI sthira daSTine sAra A sthirA daSTimAM-(1) darzana ratnaprabhA samAna, nitya-apratipAtI evuM hoya che, (2) pratyAhAra nAmanuM pAMcamuM gAMga prApta thAya che, (3) brAMti nAmano pAMcamo cittadeSa TaLe che, ane (4) sUphamadha nAmane pAMca guNa sAMpaDe che. A dRSTivALA sabhyazanI jJAnI puruSane ajJAnadhakArarUpa tamograMthine vibheda thayo hoya che, eTale tene samasta saMsArasvarUpa tenA kharA svarUpamAM dekhAya che. A sarva bhavaceSTA te buddhimaMtane mana bAlakanI dhUlihakIDA jevI asAra ane asthira bhAse che, samyak pariNata zrutajJAnathI prApta thayelA vivekane lIdhe te sarva bAhya bhAvane mRgajala jevA, gaMdharvanagara jevA, ane svapna jevA dekhe che, abAhya-AMtar evI kevala nirAbAdha ne nirAmaya je jJAnajyoti che te ja atre parama tatva che, bAkI bIje badhe upaplava che,-ema jene viveka upaje che evA A samyagadaSTi dhIra satapara tathA prakAre pratyAhAraparAyaNa hoya che, arthAt viSayomAMthI indriyone pAchI kheMcI le che viSayavikAromAM idrine joDatA nathI; ane dharmane bAdhA na upaje ema tatvathI yatnavaMta rahe che. - alakSmInI sakhI evI lakSamI jema buddhimatene AnaMdadAyI thatI nathI, tema pApane sakhA e bhegavistara prANIone AnaMdadAyI thatuM nathI, kAraNa ke pApane ane bhegane saMbaMdha eka bIjA vinA na cAle e avinAbhAvI che, arthAta bhega che tyAM pApa hoya che ja prANIonA upaghAta sivAya bhoga saMbhavita x" adhyAtma nirvicAratvavaizArakhe prasIdati / RtaMbharA tataH prajJA shrtaanumitito'dhikaa||" - zrI yazaoyta dvA dvA0 Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthirASTi: sthirASTinA sAra, kaLaza kAvya (511) nathI, mATe bhegathI pApa ja che, ema jANI dharmiSTha evA samyagdaSTi puruSa viSayabhAgathI virAma pAmavA ja icche che. vaLI dhamathI paNa upajatA bheAga prAye anathakArI thaI paDe che, kAraNa ke te tevA prakAre AtmasvarUpathI bhraSTatArUpa pramAda upajAve che. jema zItala ca'danathI upajele agni paNa dajhADe che, tema dhajanita bhAga paNa tApa pamADatA hAi sabhyadRSTi puruSane aniSTa lAge che. tema ja-bhAgathI bhAga-icchAvirati mAnavI, te te eka khAMdhethI bhAra utArI khIjI khAMdhe lAdavA kharAkhara che. tethI kAMI bhAra uttaratA nathI, paNa bhAraneA saMskAra cAlu ja rahe che. tema bhogathI bhoganI IcchA virAma pAmaze . ema mAnavuM te brAMti che, kAraNa ke tethI teA UlaTA bhAgecchAnA navA navA saMskAra cAlu rahe che, ane viSayatRSNAne lIdhe bhogecchAnI nivRtti thatI nathI.-ema samajI samyagdaSTi puruSa jema bane tema bhogane dUrathI vavA prayatnazIla rahe che, arthAt viSayeAmAMthI iMdriyAne pAchI khe`cI levArUpa pratyAhAra kare che. vaLI ceAgasAdhanAthI prApta thatA bIjA alelupatAdi cihna paNa je anya ceAgAcAryae kahyA che, te paNa A pAMcamI dRSTithI mAMDIne pragaTe che. ( jue pR. 506) sthirAdaSTinuM' koSTaka 11 darzIna ratnaprabhAsamanitya yAtrAMga pratyAhAra doSatyAga bhrAMtiyAga guNuprApti sUkSmASa aleAlupatAdi --; kaLaza kAvya -- cApAI dana ratnaprabhA sama nita, pratyAhAre iMdriya jIta; kRtya kare sahu bhrAMti rahita, yAgI sUkSma sukhAdha sahita. 112 graMthibheda taNe suprabhAva, vedyasa'vedya pade sthira bhAva; vItI mAha adhArI rAta, bhedajJAnanuM thayuM prabhAta. 113 kSIra-nIra jyama jANI ledya, svapara vastunA karI vibheda; yeAgI huMsa zuddha mAnasa rame, parapariNati AtmAnI vaye 114 khAla dhUligRhakrIDA samI, bhavaceSTA lAge vasamI; mRgajala ne svapnAdi samAna, dekhe bhAvA bAhya sujANu. 115 guNasthAna 4-5 Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (512) yogadaSTisamucaya abAhya kevala ti eka, nirAbAdha nirAmaya cheka; teja parama ahiM tatva pramANa, bAkI badhA upaplava jANuM. 116 ema vivekI dhIra mahaMta, pratyAhAra sadAya karaMta, viSayomAMthI iMdriya hare, Asakti bhoge nA dhare. 117 jeha harAyA che jemAM viSayamAM dharatI bahu prema haThathI haThAvI iMdriya teha, svarUpamAM joDe guNageha 118 pApa taNe mitra ja che bhoga, yoga pratye roga ja che bhoga; bhoga bhujaMga taNe che bhoga, iche kayamayegI te bhoga? 119 dharmathI paNa sAMpaDate bhoga, tene paNa game nahi ga; upa zItala caMdana thakI, te agniya vana bALe nakI. 120 bhogathI icchA taNe virAma, kadI na thAye-vadhe ja kAma; eka khAMdhethI utArI bhAra, bIje lAda te avadhAra! 121 ema ciMte yegI niSkAma, AtmArAmI te guNadhAma; viSayaviSane dUrathI tyaje, AtmasvarUpa amRtane bhaje. 122 aSTa mahAsiddhi nava nidhi, yogane heye saMnidhi; vibhUti sau dAsI thaI phare, AvI svayaM yegIne vare. 123 te sAmI nava daSTi kare, gI samyagadaSTi khare! anaMta jyAM AtmAnI Rddhi, tyAM kuNa mAtraja labdhi siddhiH 124 besI svarUpanA gharamAMhi, yegI sAkSI bhAve AMhi; pudgalajAla tamAse juve, lIlA lahera maphata anubhave. 125 dharmataNI bAdhA parihara, tatvathI dharma yatna ja kare; AtmadharmamAM sthiratA dhare, bhagavAn mananaMdana pada vare. 126 // iti maharSizrIharibhadrAcAryaviracite kiratcaMdrasUnumanaHsukhanaMdanena bhagavAnadAsena sumanonaMdanIbRhatTIkAnAmakavivecanena saprapaJca vivecite zrIyogadRSTisamuccayazAne paJcamI sthiraadRssttiH|| Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMtA daSTi ane tathA prakAre chaThThI daSTi kahI dekhADavA mATe kahe chejAntAvAtAM zI dhAra I ato'tra nAnyamunnityaM mImAMsA'sti hitodayA // 162 // kAMtA daSTi chaThThImAM, je kahyuM hamaNAM ja teha badhuMye hoya che, anya prItine kAja, heya para ahiM dhAraNA, ethI anyamuda naya; mImAMsA vaLI sarvada, hiteyayuta hoya, 16ra artha-kAMtA daSTimAM A nitya darzanAdi anyane prIti kAraNa thAya che, tathA parA dhAraNa hoya che; ethI atre anyamud hotI nathI ne nitya hiteAdayI mImAMsA hoya che. vivecana chaThThI diThThI re have kAMtA kahuM, tihAM tArA prakAza; tatvamImAMsA re daDha hoya dhAraNA, nahiM anya kRta vAsa... dhana dhana zAsana zrI jinavarataNu!'"--zrI. e. da. sajhAya -5 vRtti:-hanAthAma-kAnA dRSTimAM, taTu-A, anaMtara-hamaNuM ja kaheluM nityadarzanAdi bIra-bIjAonI prIti artha thAya che nahi ke dveSa arthe. tathA bAraNA pA-parA-pradhAna dhANA hoya che. "cittane dezabaMdha' e dhAraNAnuM lakSaNa che. kahyuM che ke-"sezavapattitha dhANA" (pA. rU. 1). bato-A dhAraNAthakI, zatra-A dRSTimAM, nAthakuTu-anyamud nathI hatI, anyatra harSa nathI hota,-tyAre te te pratibhAsanA aAgane lIdhe. tatha-nitya-nitya, sarva kALa, mInasADatti-savicArAtmikA mImAMsA hoya che, eTale ja kahyuM-tiyA-hiteAdayavALI,-samyagrajJAnanA phaLapaNue karIne. Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (514) gadaSTisamuccaya A chaThThI kAMtA daSTimAM (1) A je hamaNAM ja kahyuM te nitya darzanAdi badhuMya hoya che, ane te bIjAone prIti upajAve che-nahi ke dveSa. (2) parama dhAraNuM hoya che. dhAraNA eTale cittane dezabaMdha. (3) ane A dhAraNAne lIdhe atre anyamudda hetI nathI, arthAt anyatra harSa hoto nathI, kAraNake tyAre te te pratibhAsane ayoga hoya che. (4) tathA nitya-savakALa savicArAtmaka mImAMsA-tattvavicAraNA hoya che, ke je samyaga jJAnanA phaLa5Nue karIne hidayavaMtI hoya che. A dRSTine "kAMtA" nAma ApyuM che, te yathArtha che. kAraNa ke A daSTimAM kAMtA eTale pativratA strI je paramArthabhAva hoya che. jema pativratA A gharanA bIjAM badhAM kAma karatAM paNa patinuM ja ciMtana kare che, tema A daSTivALe samyagadRSTi puruSa bhale bIjuM saMsAra saMbaMdhI kAma karate hoya, paNa tenuM citta sadAya zrutadharmamAM ja lIna rahe che. athavA kAMtA eTale priyA-hAlI lAge che. A draSTimAM rithati karato puruSa kAMta-kamanIya-parama ramya bhAse che, eTale anya ivene bahu priya-hAlo lAge evo janapriya hoya che, eTale A daSTine paNa kAMtA" nAma ghaTe che. athavA A daSTi yogIjanene bahu priya che, eTale paNa te yaMtA che. Ama kharekhara "kAMtA" evI A chaThThI draSTimAM pAMcamI daSTino je nitya darzanAdi guNagaNa kahyo, te te hoya ja che, paNa te vizeSa nirmaLapaNe. eTale nityadarzana, sUkSma bodha, pratyAhAra, bhrAMtityAga Adi atre avazya anuvarte che ja, ane tenI era baLavattaratA varte che. atre je darzana thAya che te sthira daSTinI peThe nitya-apratipAtI hoya che, paNa vadhAre nirmala ane baLavAna hoya che. tene tArAnI upamA ghaTe che, kAraNa ke tArAne prakAza ratnanI jema sthira hoya che, paNa tenA karatAM vadhAre baLavAna tejasvI hoya tihAM tArAla che. tArAne prakAza AkAzamAM nitya camake che, sadA sthira hoya che, tema prakAza" A dRSTivALA samyagRSTi puruSane samyagadarzanamaya bodha-prakAza cidA kAzamAM nitya jhaLahaLe che, sadA sthira prakRtithI sthita ja varte che. atre darzana arthAt AtmAnubhavajanya sazraddhAvaMta beya eTale badho spaSTa hoya che ke te tArAnI peThe cidAkAzane niraMtara udyotamaya karI mUke che. vaLI tArA jema AkAzamAM nirAlaMbana chatAM nitya prakAzI rahe che, tema A daSTine bodha paNa nirAlaMbana chatAM sadA cidAkAzane prakAzamAna kare che. ane jJAnInuM A nirAlaMbanapaNuM paNa prathama te parama jJAnI evA prabhunuMparamAtmAnuM avalaMbana levAthI pragaTe che, kAraNa ke A dustara bhavasamudra paNa te zuddha sahajAnmasvarUpa prabhunA prabala avalaMbanathI gopada samAna banI jAya che, ane te prabhunA ja avalaMbanabalathI AtmA niravalabanapaNuM pAmI nija guNarUpa zuddha naMdanavanamAM rame che. eTale ja AvA A samyagdazanI puruSano bAdha atyaMta sUkSama hoya che. dravyAnu Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMtA dRSTi : tArA sama prakAza-sumabAdhAdi, dhAraNA (515) sUkSma bAdha yoga ne tenA mamdarUpa rahasyane samyagdaSTi puruSa tattvathI sabhyapaNe jANe che. tenI zruta-anubhavanI dezA pratisamaya vadhatI jAya che ne tene zuddha sahajAtmasvarUpane avabhAsa thAya che. sva-para bhAvane parama viveka karavArUpa sUkSma khAdha atre adhika baLavattara heAya che, atyaMta sthira hAya che. huM dehAddhithI bhinna evA zuddha caitanyasvarUpI AtmA chuM, evu* pragaTa bheda jJAna atra atyaMta dRDha bhAvanAvALuM hAya che. eTale te samyagdaSTi puruSa bhAve che ke-caitanya* zaktimAM jenA saCsva sAra vyApta che evA A AtmA ATaleA ja che, enAthI atirikta (judA) A sarveya bhAvA paulika che. A anAdi avivekarUpa mahAnATyamAM varNAmiAn pudgala ja nAce che-anya nahi; ane A jIva tA rAgAdi puddagala-vikArathI viruddha evI zuddha caitanya dhAtumaya mUttirUpa che.'-evI dRDha AtmabhAvanAne lIdhe caitanyathI rikta-khAlI evuM badhuMya ekadama cheADI i, atyaMta sphuTa evA citazaktimAtra AtmAne avagAhIne tee vizvanI upara taratA rahI, A anaMta evA sAkSAt paramAtmasvarUpa AtmAne AtmAmAM anubhave che.' AvA sUkSma medha hovAthI samyagdRSTine kayAranIce mithyAtvajanya zrAMti TaLI che ane parama zAMti maLI che, kAraNa ke anAtma evI para vastumAM Atmabuddhi e ja mukhya bhrAMti che, e ja mithyAtva athavA avidyA che, AtmAmAM ja Atmabuddhi e ja samyaktva athavA vidyA che, e ja vizrAMti che, e ja ArAma che, e ja virAma che, e ja virati che, ane e ja zAMti che. para vastumAM AtmabrAMti e ja jIvanA meATAmAM meATo rAga che, ane te AtmabrAMtithI ja cittabhrAMti ane bhavabhrAMtirUpa anaMta duHkha upaje che. samyagdaSTi jJAnI puruSane te| A AtmabrAMtirUpa mahAroga sarvathA dUra thayA che, eTale tee svasvarUpamAM vizrAMta thai, svarUpaikaniSTha banI parama AtmazAMti anubhave che. Ama parabhAvamAM AtmabuddhirUpa mUlagata bhrAMti TaLI heAvAthI, ane AtmAmAM ja AtmabuddhirUpa svarUpavizrAMtimaya parama zAMti maLI heAvAthI, A jJAnI samyagdRSTi satpuruSa parabhAvamAMthI AtmAne pAchA khecI le che-pratyAhata kare che. eTale te pratyAhAra parapariNatimAM ramatA nathI, paravastumAM AtmAne muMjhavavA detA nathI-- mehamUcchita thavA detA nathI, paNa nija AtmapariNatimAM ja rame che. * "cicchaktivyApta sarvasvasArA jIva iyAnayam / ato'tiriktAH sarve'pi bhAvAH paugalikA amI // asminnanAdIni mahatyavivekanATaye, varNAdimAnnaTati pudgala eva nAnyaH / rAgAdipudgalavikAra viruddha zuddha - caitanyadhAtumayamUrttirayaM tu jIvaH // sakalamapi vihAyAhnAya cicchaktiriktam, sphuTataramavagAhya svaM ca cicchaktipAtram / imamupari tarantaM cAru vizvasya sAkSAt, kalayatu paramAtmAtmAnamAtmanyanantam // " zrI amRtacaMdrAcArya chakRta --zrI samayasAra kalaza. Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (516) gadaSTisamuccaya teo paugalika viSayabhegathI niraMtara dUra dUra bhAge che, ane kAcabAnI jema viSayamAMthI idrine pratyAhAra kare che-pAchI kheMcI le che. eTale emanI AzravabhAvanI cAla sahejeanAyAse chUTI jAya che, ane ugra saMvara dazA pragaTe che. jethI teone AtmA pote ja sAkSAt saMvararUpa thAya che, savarUpagupta bane che. Ama nityadarzana-pratyAhAra Adi pAMcamI daSTinA guNagaNuno AtmalAbha atra chaThThI draSTimAM vizeSa prabaLapaNe-nirmaLapaNe anuvara che ja. AvA parama udAra guNasaMpanna samyagadaSTi sanduruSane dekhIne anya jIne paNa temanA pratye svAbhAvika prema kure evI temanI janapriyatA hoya che. A mahaMtonA svarUpAcaraNarUpa cAritrane kaI e muMgo mahAprabhAva svayaM kure che, ke temane jotAM ja bIjA ne temanA pratye kudaratI prema-bahumAna upaje che. yoganuM chachuM aMga-dhAraNA "jinarAjanI sevA karavI, dhyeya dhyAna dhAraNA dharavI."--zrI devacaMdrajI A dRSTimAM dhAraNA nAmanuM chaThThuM coga aMga prApta thAya che, kAraNa ke pratyAhAra nAmanuM pAMcamuM aMga sAMpaDyA pachI svAbhAvika krame dhAraNa thAya che. dhAraNuM eTale cittane dezabaMdha, cittane amuka maryAdita dezamAM-kSetramAM bAMdhI rAkhavuM-dhArI vibhAva nivRtti rAkhavuM te dhAraNA, ema tenI vyAkhyA che. manamarkaTa cAre kora bhramaNa svabhAva pravRtti karavAno ati caMcala svabhAva dharAve che, tene nAsAgra AdimAM sthira karavuM, athavA zrutaskaMdhanA niraMtara ArohaNa-avarohaNamAM rokI rAkhavuM, prabhubhaktirUpa khIlAmAM premanI sAMkaLathI bAMdhI rAkhavuM, athavA zuddha AtmaciMtananA vyApAramAM dhArI rAkhavuM te dhAraNA che. (juo pR. 212-213) AtmAne parabhAvamAMthI pratyAhuta karepAcho kheMca te pratyAhAranuM kAma che, ne tene AtmabhAvamAM dhArI rAkha te dhAraNanuM kAma che. Ama cittane viSayomAMthI vyAvRtta karI AtmabhAvamAM ja pravRtta karavuM, AtmasvarUpa dharmamAM ja dhArI rAkhavuM evI zuddha dhAraNA samyagadaSTi yegI puruSa dhare che, ke je aMte tattAnaMdamaya pUrNa samAdhimAM layane pAme che. AvI uttama AtmadhAraNavALA samyagRSTi jJAnI puruSa para pariNati* cheDI daI, bhedavAdonuM khaMDana karI, udita akhaMDa evA pracaMDa jJAnamaya svabhAvamAM sthiti kare che, te pachI tene bIjI kartA-karma pravRttine avakAza kayAMthI hoya che athavA paugalika karma baMdha kayAMthI hoya?" AvI adabhata AtmasvabhAva dhamamaya * "parapariNatimujjhat khaMDayajhedavAdA-nidamuditamakhaNDaM jnyaanmunycnnddmuccaiH| nanu kathamavakAzaH kartRkarmapravRtteriha bhavati kathaM vA paudgalaH krmvndhH||" (ItyAdi vizeSa mATe juo)-zrI samayasArakalaza. Page #593 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMtA duSTi : anyamuda-"mane na game te bIjAne saMga' (517) dhAraNavALA bhedajJAnI samyagadaSTi puruSa AtmapravRttimAM ati jAgarUka-jAgatA hoya che, ane parapravRttimAM baherA, AMdhaLA ne mUMgA hoya che ! "aramakavRttAvattinA :, pavRttI viSayUH zrI yazovijyajIkRta adhyAtmapaniSada. anyamud doSane nAza. "dharma jinesara gAuM raMgazuM, bhaMga ma paDaze ho prIta...jinesara ! bIje mana maMdira ANuM nahiM, e ama kulavaTa rIta...ji." zrI AnaMdaghanajI. ane atre AvI svasvarUpamAM daDha avadhAraNarUpa dhAraNa hoya che, eTalA mATe ja A daSTimAM sthiti karatA daDha yegIne anyamud hotI nathI, anya sthaLe harSa upajate nathI, eka AtmA sivAya bIje kyAMya AnaMda thato nathI, kAraNa bIje mana- ke parama AnaMdanA nidhAna saccidAnaMdarUpI bhagavAna AnaMdaghana maMdira ANuM AtmAnA parama amRta sukhane rasAsvAda jeNe cAkhe heya, tene nahiM tenAthI anya evA "bAkasa bukasa" jevA tuccha viSayasukhamAM kema rasa AtmA ane Atmadharma zivAya tene bIjuM kaMI paNa kema game? AvA AtmArAmI samyagadaSTi jJAnI puruSane kevaLa AtmanimagnatAmAM ja AnaMda upaje che. eka kSaNa paNa e sukhane viraha te khamI zakatA nathI. ane anicchatAM chatAM kadApi karmajanya bAhya upAdhi prasaMgathI te amRtasukhasiMdhunA akhaMDa anubhavanamAM vipna Ave, te tethI tene AtmA atyaMta saMvedanavALe prazasta kheda anubhave che. -evI utkRSTa AtmAkAratA jJAnI puruSanI varte che. "manamehana tuma sanamukha nirakhata, AMkha na tRpatI amacI; mahatimira ravi harSa caMdra chavi, mUrata e UpazamacI.... huM te vAri prabhu ! tuma mukhanI."--zrI devacaMdrajI. kAraNa ke jJAnI samyagadaSTi puruSa parama AtmatatvanA evA parama bhakta hoya che, tenA pratye emane evI ananya prIti pragaTI hoya che, evo parama premapravAha pravahata hoya che, ke e zivAya bIje kayAMya emanuM citta caMcamAtra paNa rati mane na game che pAmatuM nathI. zuddha sahajAnmasvarUpa prabhu pratye temane evI apUrva bIjAne saMga prItaDI baMdhANI che, ke tene bIjAne saMga gamatuM nathI. mAlatI phUle je mahyo hoya te bhamaro bAvaLanI DALa para kema bese ? pavitra pravAhI ne zItala sugaMdhI gaMgAjalamAM je haMsa jhIlyo hoya, te azuci baMdhiyAra ne duHkhada dudhI khAciyAnA pANImAM kema rame ? atyaMta utkaMThAthI je "pIu pIu" japI Page #594 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 518) gadaSTisamuccaya jaladharanA jalanI pratIkSA karatuM hoya, te cAtaka bIjA jala sAmuM paNa kema jue? zItala chAyAprada ne phalabhArathI namra evA AmranI paMjarI maMjarI pAmI je madhura TahUkA karatI hoya, te kenilane phalakUla rahita uchA ne uMcA tADa jevA jhADa kema game? kamalinI dinakaranA kara vinA bIjAne kara kema rahe? kumudinI caMdra zivAya bIjAnI prIti kema kare ? gaurI girIza vinA ne lakSamI giridhara vinA potAnA cittamAM anyane kema cAhe? tema jJAnI puruSanuM citta paNa eka paramAtma tatva zivAya anyatra prIti kema dhare? (juo pR. 381-382) Ama A parama AtmatatvanA ananya premane lIdhe jJAnI puruSane temAM eTaluM badhuM tanmayapaNuM-ekAgrapaNuM thaI jAya che, ke tethI tenI dRSTimAM anya viSayane pratibhAsa paNa thatuM nathI ! samyagRSTi sapuruSanuM citta svarUpa-svadezamAM eTaluM badhuM rokAyeluM rahe che ke te ADe bIje kayAMya zuM banI rahyuM che, tenuM paNa te parama saMta avadhUtane bhAna rahetuM nathI ! -AvA parama adbhuta ananyamud bhAvanuM jIvatuM jAgatuM javalaMta udAharaNa zrImad rAjacaMdrajInA svAnubhavajanya sahaja vacanegAramAM sthaLe sthaLe sujJa vivekIne pratyakSa thAya che. jemake - rAtrI ane divasa eka paramArtha viSayanuM ja manana rahe che, AhAra paNa e ja che, nidrA paNa e ja che, zayana paNa e ja che, svapna paNa e ja che, bhaya paNa e ja che, bhega paNa e ja che, parigraha paNa e ja che, calana paNa e ja che, Asana paNa e ja che. adhika zuM kahevuM ? hADa mAMsa ane tenI miMjAne eka ja e ja raMganuM raMgana che. eka roma paNa ene ja jANe vicAra kare che, ane tene lIdhe nathI kaMI jevuM gamatuM, nathI kaMI cAkhavuM gamatuM, nathI kaMI sAMbhaLavuM gamatuM, nathI kaMI cAkhavuM gamatuM, ke nathI kaMI sparzavuM gamatuM, nathI bolavuM gamatuM ke nathI mauna rahevuM gamatuM, nathI besavuM gamatuM ke nathI uThavuM gamatuM, nathI suvuM gamatuM ke nathI jAgavuM gamatuM, nathI khAvuM gamatuM ke nathI bhUkhyuM gamatuM, nathI asaMga gamata ke nathI saMga gamate, nathI lamI gamatI ke nathI alamI gamatI; ema che. ityAdi" (juo) zrImad rAjacaMdra. patrAMka 120. (133) kharekhara jJAnI samyagadaSTi puruSane ananyamubhAva AvI parAkASThAne prApta thayele varte che, tenuM A diggadarzana mAtra che. Ama A chaThThI daSTimAM anyamud nAmano chaThTho cittadoSa naSTa thAya che. Atmatattva karatAM anya sthaLe AnaMda-maMda pAma te anyamud athavA Ama mAMDelI gakriyA avagaNIne bIje ThAme harSa dharo, te paramArtharU5 ISTa kAryamAM aMgArAnA varasAda je che. (juo, pR. 86) mImAMsA tathA A chaThThI draSTimAM mImAMsA nAmane chaThTho guNa pragaTe che. pAMcamI daSTimAM sUkSmadha nAmane guNa pragaTyA pachI svAbhAvika krame mImAMsA guNa upaja joIe. Page #595 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMtA dRSTi: hiteAdayavatI mImAMsA (519) kAraNa ke jene sUkSmadha upaje che, te pachI te bedhanuM mImAMsana kare che, talasparzI savicAraNuM kare che, ahoniza UhApoha kare che, nitya manana-nididhyAsana kare che, niraMtara tatvaciMtana kare che. jema keI kherAka khAya te barAbara rasapUrvaka cAve te hojarImAM pAcaka rasanI barAbara utpatti thAya, ne tenI pAcanakriyA uttama thAya, ane pachI te rasa lehamAM ekarasa thaI sarva aMgane mAMsala kare, puSTa-bharAvadAra banAve; tema samyaga bedharUpa AhAra paNa rasapUrvaka barAbara cAvavAmAM Ave, arthAt punaH punaH manana karavAmAM Ave te uttama bhAvarUpa rasanI niSpatti thAya, ne zuddha AtmapariNatirUpa uttama pAcanakriyA thAya, ane pachI te pariNata rasa AtmAnA aMgeaMgamAM-pradezepradezamAM vyApta thaI tene zuddha AtmadharmanI puSTithI mAMsala kare, puSTa-bharAvadAra banAve. A daSTAMtathI mImAMsAno paramArtha samajAya che. eTale jJAnI samyagadaSTi puruSa dravya, guNa, paryAya, tene bhaMga, naya, pramANa, sat svarUpa, utpAda-vyaya-dhrauvyarUpa tripadI, saptabhaMgI, AtmA, karma, vega Adi dravyAnugAMtagaMta sUkSama viSayonI talaspezinI avagAhanA kare che; svadravya-kSetra-kAla-bhAvathI AtmAnuM astipaNuM che, paradravya-kSetra-kAla-bhAvathI AtmAnuM nAstipaNuM che, evuM UMDuM gaMbhIra tattvaciMtana kare che. A dravyAnuyoganA parama rahasyabhUta-kaLazarUpa parama AtmatatvanuM-bhagavAna samayasAranuM arthAt zuddha AtmAnA sahaja svarUpanuM parizIlana karI, tene AtmasvabhAvabhUta karI mUke che. "guNa paryAya anaMtatA re, vaLI ya svabhAva agAuM re; naya gama bhaMga nikSepanA re, he pAdeya pravAha re...kuMthu jinesa! nija bhAve sIya astitA re, 5ra nAstitva svabhAva; astipaNe te nAstitA re, sIya te ubhaya svabhAve re...kuMthu.--zrI devacaMdrajI. ane AvI sUkSma mImAMsAtatvavicAraNuM hiteAdayavALI hoya che, AthI hitedayasarva prakAranA AtmakalyANanI saMprApti thAya che. udaya eTale caDhatI kaLA. jema sUryane udaya thaI te uttarottara vadhatI tejasvitAne pAmI madhyAhune pUrNapaNe pratApe che, tema atre paNa AtmahitarUpa sUryane udaya thaI, uttarottara caDhatI AtmadazAne pAmI, pUrNa AtmasvarUpa madhyAhnane pAme che. athavA jema bIjane caMdra uttarottara caDhatI kaLAne pAmI, pUrNimAe pUrNa svarUpane pAme che, tema atre paNa AtmahitarUpa caMdra uttarottara caDhatI kaLAne pAmI, pUrNa zuddha sahajAnmasvarUpanI prAptimAM paryApti pAme che. sahastradalakamalakalikA jema uttarottara vikAsane pAmI, pUrNapaNe khIlI UThe che, tema atra hitodayarUpa sahastradala kamala sAnubaMdha vikAsane pAmI pUrNa svarUpe khIlI nIkaLe che. nave nidhAna ane aSTa mahAsiddhi Adi kikara thaIne jJAnI puruSane anusare che, paNa avadhUta nirapekSa jJAnI te tenI sAmuM paNa pAchuM Page #596 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (520) yAgadaSTisamuccaya vALIne jotA nathI, tenI tamA paNu karatA nathI ! evA parama adbhuta guNavairAgya jJAnI puruSane hAya che ! "te AtmasvarUpathI mahat evu' kaI nathI. evA A sRSTine viSe koi prabhAvajoga utpanna thayA nathI, che nahI', ane thavAnA nathI ke je prabhAvoga pUrNa AtmasvarUpane paNa prApta na hoya; tathApi te prabhAva jogane viSe vattavAmAM AtmasvarUpane kaMI kavyu nathI, ema te che, ane jo tene te prabhAvabegane viSe kaMi kavya bhAse che te te puruSa AtmasvarUpanAM atyaMta ajJAnane viSe varte che, ema jANIe chIye. ' " bAkI jeTalAM samyaktvanAM sthAnaka che, ane jyAMsudhI samyak pariNAmI AtmA che tyAMsudhI te eke jogane viSe jIvane pravRtti trikALe sabhavatI nathI." --zrImad rAjacaMdra, patrAMka 337, 369. (411, 450) Pin A ja artha spaSTa karatAM kahe che-- asyAM tu dharmamAhAtmyAtsamAcAra vizuddhitaH / priyo bhavati bhUtAnAM dharmekAgramanAstathA // 163 // AmAM dha mAhAtmyathI, hAya vizuddhAcAra; tethI hAya priya prANine, dhama ekamana dhAra. 163 a--ane A ja dRSTimAM dharmAMnA mAhAtmyathakI samyak AcAranI vizuddhine lIdhe, cegI prANIone hAya priya che, tathA dharmAMmAM ekAgra manavALA hoya che. vivecana A kAMtA dRSTimAM ja niyame karIne dharmAMnA mAhAtmyarUpa kANu thakI samyak AcAravizuddhi hoya che; ane tethI karIne ja atre sthiti karatA samyadRSTi yAgI puruSa prANIone ApeApa priya thaI paDe che, tathA te dharmamAM ekAgra citta dharAve che. dharmanA ma| dharmanA apUrva mahimA. "jina se|hI he AtamA, anya hAI seA ka; krama kaTe sAjita khacana, tattvajJAnIke ma. " --zrImad rAjacaMdrajI ,, vRtti:AsyAM tu--A ja kAMtA dRSTimAM-niyegathI, niyamathI, dharmamAhAtmyat-dhama mAhAtmyarUpa kAraNa thakI, samAcAravidvitaH-samyak AcAravizuddhirUpa hetune lIdhe, zuM ? to ke-triyo mati mUlAnAmbhUtAne-prANIone priya hoya che, dhama~nAmamanAstathA-tathA dharmAMmAM ekAgra manavALA heya che, Page #597 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMtA daSTi: dharmane samavibhAva te kama, svabhAva te dharma (521) dharmano mahimA keI apUrva che. A dharmanuM vAstavika svarUpa samajavA yogya che. atre "dharma eTale sanAtana-zAzvata evo Atmadharma samaja. jinadharma e enuM paryAya nAma che, kAraNa ke zuddha sahajAnmasvarUpane prApta thayelA zuddha AtmA tenuM nAma ja "jina" arthAta vItarAga prabhu che; ane evA te jinane arthAt zuddha AtmAne dharma te ja jinadharma che, ane tenAthI anya te karma che. te karmane je kATe-kApe te jinavacana che. Ama tattvajJAnIono marma che. A Atmadharma AtmAne svabhAvabhUta heI sanAtana che, zAzvata che, trikAlAbAdhita che. AvA AtmabhAvamAM sthiti karavI, AtmAne dhArI rAkhavA tenuM nAma "dharma' che; ane te ja vAstavika e vastu-dharma che. kAraNa ke jJAnadarzanacAritrAdi AtmAnA svabhAvabhUta guNa che, athavA te jemAM aMtarbhAva pAme che e zuddha eka TaMke kIrNa jJAyaka bhAva e ja AtmAne svabhAva che, temAM vartavuM, temAM sthiti karavI, AtmAne dhArI rAkhavo te Atmavastune dharma che. "raghurAvo mo' vastuno svabhAva te dharma. Atmavastune svabhAva te Atmadhama. Ama nirmala jJAna darzanamaya AtmabhAvamAM vartavuM te ja dharma che. paNa dharmanA A vAstavika svarUpanuM jagatane bhAna nathI. dharama dharama karato sahu jaga phire" AkhuM jagat "dharma " "dharma" karatuM phare che, paNa tene dharmanA marmanI khabara nathI. nahi te A dharma jinezvaranuM caraNa grahyA pachI kaI karma bAMdhe ja nahi,-ema mahAgItArtha mahAtmA AnaMdaghanajI gAI gayA che. leke pArake ghera dharma zodhatA phare che, paNa pitAnA ghera ja dharma che te jotAM nathI ! A te teo kastUrIA mRga jevuM AcaraNa kare che ! kasturI mRganI nAbhimAM ja kastUrIne vAsa che, chatAM te mRgane tene parimala kyAMthI Ave che kasturI mRganuM tenuM bhAna nathI. eTale te bicAre tenI zodhamAM bahAra cotarapha dRSTAMta bhamyA kare che! tema A dharma te potAnA AtmAnI aMdara ja rahyo che, kAMI gAma gayo nathI, chatAM ahIMthI maLaze ke nahIthI maLaze evI khoTI AzAe ajJAna leka tene TUMDhavA mATe cArekera jhAMvA nAMkhI nakAmA herAna thAya che, ne niSphaLa kheda dhare che. potAnA mukhanI AgaLa ja je parama nidhAna pragaTa khulle paDyo che, tene ulaMghI jaIne, teo tenI zodhamAM hAra nIkaLI paDe che!! (juo pR. 480). para ghare jatAM re dharma tume phare, nija ghara na lahe re dhama; jema navi jANe re mRga kastUrIo, mRgamada parimala marma. zrI sImaMdhara sAheba sAMbhaLe." -zrI yazovijyajI kRta sa. gA, sta, Ama A dharma te potAnA AtmAmAM ja rahyo che, athavA AtmA pote ja Page #598 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (522) yogadaSTisamuccaya dharma che, eTalI sIdhI sAdI vAta leka samajatA nathI. jema nirmalatA e sphaTika ratnane svabhAva hoI tene dharma che, tema kaSAyaabhAvarUpa nimalatA e ja sphaTika daSTAMtaH AtmAne zuddha svabhAva hoI AtmAne dharma che. arthAt zuddha AtmA nirupadhipaNuM e ja dharma che, Atmazuddhi e ja dharma che, tethI viparIta te te dharma adharma che. paNa sphaTika ratnane svabhAva nirmala chatAM, pAse rAtuM phUla hoya te temAM rAtI jhAMI-chAyA paDe che, kALuM phUla hoya te kALI jhAMI paDe che. Ama bAhya upAdhine lIdhe sphaTikanI nirmaLatAmAM uparAgarUpa AvaraNa Ave che, tema kamarUpa bAhya upAdhine lIdhe rAga-dveSa-mahAdi vibhAva pariNAmenI utpattithI AtmAnI nimaLatA avarAya che. te upAdhi dUra thAya eTale sphaTika jema svayameva zuddha sahaja svarUpe prakAze che, tema rAgAdi vibhAva upAdhi dUra thaye AtmA svayaM zuddha sahaja svarUpe prakAze che. AtmAne nimala zuddha svabhAva te trikAlAbAdhita ne svayaMsthita che ja, AvaraNa dUra thayuM ke te basa pragaTa ja che. Ama jeTale jeTale aMze AvaraNa dUra thAya, vibhAva upAdhi TaLe, nirupAdhipaNuM Ave, eTale teTale aMze AtmadhamanI siddhi che, ane tevuM nirupAlikapaNuM samyagdaSTi guNasthAnathI mAMDIne mokSa prApti payata uttarottara pragaTatuM jAya che. jima nirmalatA re ratna sphaTika taNI, temaja jIva svabhAva; te jina vIre re dharma prakAzIo, prabaLa kaSAya abhAva...zrI sImaMdhara. jema te rAte re phUle rAtaDuM, spAma phUlathI re zyAma; pApa puNyathI re tema jagajIvane, rAga dveSa pariNAma.....zrI sImaMdhara. dharma na kahIe re nizca tehane, jeha vibhAva vaDa vyAdhi, pahele aMge re eNI pere bhAkhiyuM, karame hoye upAdhi.zrI sImaMdhara. je je aMze re nirupAdhikapaNuM, te te jANe re dharma, samyagradaSTi re guNaThANAthakI, jAva kahe zivazarma....zrI sIma dhara." -yazovijayajI. jema jema para5riNati sajAtI jAya che ane AtmapariNati bhajAtI jAya che, tema tema A zuddha Atmadharma unmIlana pAmate jAya che-vikasato jAya che, yAvata mokSamAM zuddha dharmamUrti svarUpa AtmA siddha thAya che, saMpUrNa AtmavibhAva te karma siddhirUpa mokSane pAme che. tAtparya ke zuddha AtmAnI siddhi e ja svabhAva te dharma dharma che. jema jema kama-upAdhi TaLe che, tema tema dharma-samAdhi pragaTe che, kAraNa ke vibhAvapariNatirUpa upAdhi te karma che ane svabhAvapariNatirUpa samAdhi te dharma che. Ama dharmanI spaSTa vyAkhyA che. dharmanA dravya Page #599 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMtA daSTi : dharmane apUrva mahimA, samyapha AcAravizuddhi (523) dharma Adi bIjA prakAro paNa A ukta bhAvadharmanI-AtmadharmanI utpattimAM-siddhimAM jeTale aMze kAraNabhUta thAya teTale teTale aMze ja tenI saphaLatA che, nahiM te vastunA svabhAva dharmanI siddhi vinA niSphaLatA che. mahAmunIzvara zrI devacaMdrajIe kahyuM che tema bhAva vinA sahu Ala'. A A AtmanirmalatArUpa svabhAva-dharma A dRSTimAM sthiti karatA megIne atyaMta Avirbhata thayo hoya che, atyaMta pragaTayo hoya che, kAraNa ke A dRSTivALA samyagra daSTi gIpuruSa atyaMta AtmasthitimAM sthita hoya che, parapariNatine tyajI AtmasvarUpane bhaje che, evA te dharmamUrti mahAtmA hoya che. "dhammo maMgalamukkiTuM, ahiMsA saMjamo tvo|| sevA vi << THsati, nara gha ca maLo " -zrI dazavaikAlika sUtra, A ukta AtmasvabhAvarUpa dharmano mahimA keI apUrva che. ciMtAmaNi, kAmakuMbha, kalpavRkSa * Adine mahimA tenI pAse tuccha che. A dharma jyAre kharekharA svarUpamAM AtmAmAM pragaTe che, tyAre sarva labdhi-siddhi, sarva vibhUti tenI pAse dharmane apUrva dAsI thaIne kara joDI UbhI rahe che, chatAM A Atmanimagna avadhUta mahimA mahAtmA tenI paravAha paNa karatA nathI ! tenI sAme jovAnI paNa takalIpha letA nathI ! kharekhara ! dharmamAM jenuM mana sadA lIna hoya che, evA mahAtmA gIne deve paNa namaskAra kare che. kAraNa ke ahiMsA, saMyama ane tapa e dharmanA prakAra che ane tenI A mahAtmAe atyaMta siddhi karI hoya che. parabhAva-vibhAva pariNatithI te AtmasvarUpanI ghAtarUpa hiMsA thavA detA nathI, ane svasvarUpamAM niraMtara sthiti kare che, tethI te atyaMta ahiMsaka hoya che. AtmAne te svasvarUpamAM ja saMyamI rAkhe che-dAbI rAkhe che, bahAra paravastumAM javA detA nathI, tethI te pUrA saMyamI hoya che. Ama parabhAvamAM nahiM javArUpa ahiMsanathI, ane svabhAvamAM sthitirUpa saMyamanathI samartha AtmavIryane saMcaya thAya che, ane tethI A gI puruSa svasvarUpanA parama tejathI pratApe che, parama tapodhana hoya che. AvA ahiMsaka, saMyamI ane tapasvI sAcA saMta puruSane deve paNa namaskAra kare emAM zI navAI ? * 'dharmaH zrI vazamaMtra eSa paramo dharmazcaH kalpadrumo, dharmaH kAmagavIpsitapradamaNidharmaH paraM daivatam / dharmaH saukhyaparaMparAmRtanadIsaMbhUtisatparvato. gha rAtavAdghatAM ziva chuawtai: >> zrI padmanadipaMcaviMzatika. Page #600 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (24) yogadaSTisamuciya samyak AcAravizuddhiane AvA zuddha dharmanI siddhinA mahimAthI samyapha AcAravizuddhi hoya che, arthAta jJAnAcAra, darzanAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra ane vIryAcAranI cokta vizuddhi thAya che. eTale (1) "jJAnacaraNathe A yegI puruSa svAdhyAya kAla avaleke che, aneka prakAre vinaya prapaMce che, duddhara upadhAna vidhipUrvaka Adare che, sArI peThe bahumAna vistAre che, nitava deSApatti atyaMta nivAre che, artha--vyaMjana ane tadubhaya zuddhimAM nitAMta sAvadhAna rahe che. (2) darzanacaraNathe prazamarasanimagna, daDha saMvegaraMgI, parama vairAgyasaMpanna, anukaMpAparAyaNa ane AstikyavaMta evA teo zaMkA, kAMkSA, vicikitsA ane mUDhadaSTitAne UThatAM veMta ja dAbI devA mATe nitya baddhaparikara-bheTha bAMdhIne taiyAra rahe che ane upavRMhaNa, sthitikaraNa, vAtsalya, tathA prabhAvanAne bhAvatAM vAraMvAra utsAhanI abhivRddhi kare che. (3) cAritracaraNathe hiMsA, asatya, steya, abrA ane parigrahathI samasta viratirUpa paMca mahAvratamAM teo taniSThavRttivALA hoya che samyam yeganigraharUpa lakSaNavALI guptimAM atyaMta ughogI hoya che, IrSA, bhASA, eSaNa, AdAnanikSepa ane utsargarUpa samitiomAM atyaMta prayatnazIla rahe che. (4) tapa AcaraNathe teo anazana, amadarya, vRttiparisaMkhyAna, rasaparityAga ane vivikta zayyAsanamAM pratikSaNe utsAha dharAve che; prAyazcitta, vinaya, vaiyAvRtya, vyutsarga, svAdhyAya ane dhyAnaparikarathI teo potAnA aMtaHkaraNane aMkuzamAM lAve che. (5) vIryacaraNArthe teo karmakAMDamAM sarvazaktithI vyApRta thAya che." Ama kaMI paNa aticAra doSa na lAge ema teo paMcAcAranuM Adarza paripAlana kare che. AvuM teonuM niraticAra bhAva anuSThAna, sakriyAcaraNa hoya che. "mArgAbhimukha thayelA samyagadaSTi jIvone e AcaraNo parama kalyANanA heturUpa che. mATe teoe te avazya AcaravAM ghaTe che, AcaravAno khaMtathI prayAsa karavo ghaTe che. abhyAsa karI vizuddha AcaraNa thaze. ahe! kevA anupama AcAra!" (A paMcAcAranuM hRdayaMgama spaSTa svarUpa vistArathI samajavA mATe juo) -zrI manasukhabhAI kIracaMdata dAnadharmapaMcAcAra, jJAnane anusaratI-anukULa je sat kriyA tenuM nAma " anuSThAna" che, eTale A samyagadaSTi puruSane je AtmajJAna uparyuM che, te AtmajJAnane anurUpa-chAje evI AtmAnucaraNarUpa bhAvakiyA karavAne-saccAritra pALavAne A yegI puruSa satata prayatnapUrvaka parama puruSArtha kare che. A sAcA sAdhupuruSane vaMdanAdi anuSThAna uttama bhAvavALA hoya che. + "jJAnavALA svAdhyAyAsTamaroyanto, ghaNA vinacaM pazcAtto) -(ityAdi AdhArarUpa paramasuMdara varNana mATe juo) zrI amRtacaMdrAcAryajIta paMcAstikAya TIkA gA. 172. Page #601 -------------------------------------------------------------------------- ________________ katA daSTi: Adarza niyathacaryA, dhamamAM ekAgra mana (525) eTale ja A daSTivALA parama bhAvitAtmA yogIpuruSanuM samasta AcaraNa-cAritra niraticAra, zuddha upayogane anusaranAruM, viziSTa apramAdathI yukta, viniyogapradhAna ane gaMbhIra udAra AzayavALuM hoya che. (juo pR. 72, tathA pR. 25, zrImad rAjacaMdrajInuM "apUrva avasara vALuM apUrva kAvya.) te aNagAra bhagavate isamita, bhASAsamita, eSaNAsamita, AdAnabhaMDamAtra nikSepaNa samita, pArikApanikA samita, manasamita, vacana samita, kAyasamita, mana, vacanagupta, kayagupta, gupta, gukheMdriya, gupta brahmacArI, akodha, amAna, amAya, abha, zAMta, prazAMta, upazAMta, parinivRta, anAzrava, agratha, chinnazrota, nipalepa, kazyapAtra jevA muktajala, zaMkha jevA niraMjana, jIva jevA apratihatagati, gaganatala jevA nirAlaMbana, vAyu jevA apratibaMdha, zAradajala jevA zuddhahRdaya, puSkarapatra jevA nirupalepa, kUrma jevA guptadriya, vihaga jevA vipramukta, geMDAnA zIMgaDA jevA eka jAta, bhAraMDapakSI jevA apramatta, kuMjara jevA zauDIra, vRSabha jevA sthira, siMha jevA dugharSa, maMdara jevA aprakaMpa, sAgara jevA gaMbhIra, caMdra jevA saumyulezyAvaMta, sUrya jevA dIptateja, jAtya suvarNa jevA jAtarUpa, vasuMdharA jevA sarvasparza viSaha, suhuta hutAzana jevA tejathI jvalaMta hoya che. te bhagavatene kayAMya paNa pratibaMdha hete nathI. ane AvI samyapha AcAravizuddhine lIdhe A zuddhopagamaya nigraMtha zramaNa ApoApa janatAne priya thaI paDe che. A svayaMbhU (spontaneous) prIti saMpAdana karavA mATe tene kAMI bolavuM paDatuM nathI, ke bIje kaI kRtrima prayAsa kare paDato nathI. mAtra A nigraMtha mahAtmAnuM sahaja svabhAve siddha evuM zuddha AtmAnucaraNarUpa pavitra cAritra ja jANe lokone pokArIne bedha ApI AkarSe che! seMkaDo vAcAnI vANI je bodhI nathI zakatI, te eka jJAnI muninuM mauna bedhe che pustaka-paMDitanA vAgajAlarUpa hajAre upadeza ke vAcaspationA lAkhe vyAkhyAne je bAdha nathI ApI zakatA, tenAthI anaMtagaNa samartha bodha eka sAcA sapuruSanuM zuddha sahajAtmasvarUpamaya nirmala AtmacAritra mUka vANIthI Ape che! ane tethI tenA pratye kene naisargika prema pravAha pravahe che. dharmamAM ekAgra manaane AvA zuddha AcArasaMpanna, dharmamUrti, paramArthanA avatAra samA A samyagudaSTi yogIpuruSanuM citta sadAya dharmamAM ekAgra ja hoya, emAM pUchavuM ja zuM ? dharma te re gadA gAmaNa jApA marato rUriyAmiyA mAtAniyA I (juo nigraMthacaryAnA A parama suMdara hadaya gama varNana mATe zrI sUtrakRtAMga, kiM. zru rUM. sUtra 70) Page #602 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (pa26) daSTisamuccaya enA prANarUpa ja hoya che, jIvanarUpa ja thaI paDe che, evo asthi-majajA paryata avihaDapAko dharmaraMga temane lAgyo hoya che. AvA dharmamUrti yogIndranuM javalaMta udAharaNa A rahyuM "dhama ja jenAM asthi ane dharma ja jenI miMjA che, dharma ja jenuM lehI che, dharma ja jenuM AmiSa che, dharma ja jenI tvacA che, dharma ja jenI iMdriya che. dharma ja jenuM calana che, dharma ja jenuM besavuM che, dharma ja jenuM ubhuM rahevuM che, dharma ja jenuM zayana che, dharma ja jenI jAgRti che, dharma ja jene AhAra che, dharma ja jeno vihAra che, dharma ja jene nihAra (?) che, dharma ja jene vikalpa che, dharma ja jene saMkalpa che, dharma ja jenuM sarvasva che, evA puruSanI prApti durlabha che. ane te manuSya dehe paramAtmA che. e dazAne zuM ApaNe nathI icchatA ?" -zrImad rAjacaMdra, patrAMka 117. (130) Ama A yogI puruSa dharma-dhAraNAmAM A parama daDha dhIra hoya che, te tenI atyAra sudhInI dIrgha gasAdhanAnuM phaLa che. kAraNa ke ApaNe pUrve AgalI dRSTiemAM prApta thatA AdhyAtmika vikAsakramamAM joyuM tema, teNe prathama to maitrI dIrgha coga. Adi bhAvanAo vaDe cittaparikamathI-cittasudhAraNAthI potAnA aMta:sAdhanAnuM phaLa karaNane vAsita karyuM; pachI yama-niyamane sArI peThe abhyAsa karyo; Asanane jaya karyo-dehAdhyAsa choDI AtmabhAvamAM Asana jamAvyuM; prANuvikSepane pariharyo-AtmabhAvanI sthiratArUpa bhAva prANAyAma sAthe; iMdriyagrAmane viSayomAMthI pAchI kheMcI levArUpa pratyAhAra karI kAyAne trAju karI-sIdhI karI; rAga-dveSa, sukha-du:kha Adi DhaMDhone jaya karyo, saMprajJAta samAdhinA abhyAsamAM atyaMta praveza karyo; ane nAbhicakra-nAsAgra Adi dezamAM cittane baMdha karyo,-viSayAntara parihArathI arthAt bIje badhe viSaya cheDI daI cittanA sthirIkaraNarUpa dhAraNa karI.-Ave dhAraNAmAM susthita-samyaphapaNe vyavasthita mahAyogI zrImad puruSa jagajanane priya kema na hoya ? tathA dharmamAM ekAgramanA kema na hoya ?ja e ja kahe che- zrutadharme mano nityaM kAyastvasyAnyaceSTite / atastvAkSepakajJAnAnna bhogA bhavahetavaH // 164 // | kRtti -zrata -zratadharmamAM, AgamamAM, mana niyaM-mana nitya hoya che,-tenI bhAvanAnI u5pattine lIdhe. -kAya ja, maca-A adhikRta duTivaMtanI, anyUrti -anya cekhitamAM, sAmAnya evA bIjA kAryamAM, ataz-A ja kAraNathI, AkSepa jJAnAnna hetubhUta evA samyagu AkSepaka jJAnalakI, moLar:bhege, IdriSArtha saMbaMdhe, matavaH-saMsArahetuo, nathI hotA. x"dezabandho hi cittasya dhAraNA tatra susthitH| priyo bhavati bhUtAnAM dharphakAgramanAstathA // " - AdhAra mATe juo) zrI dvA. dvA. 24-9. Page #603 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMtA daSTi: sAmAkSepakavata-"mana mahilAnuM vahAlA upare? (527) zratadharma mana tasa sadA, anya kArya tana ga; etha AkSepaka jJAna, bhavahetu nahi bhega. 164 artha -enuM mana nitye kRtadharmamAM hoya che, kAya ja anya kAryamAM hoya che; AthI karIne ja AkSepaka jJAnane lIdhe ene bhege bhavahetu thatA nathI. | vivecana A prastuta dRSTivALA bhegInuM mana mRtadharmanI daDha bhAvanAne lIdhe zrutadharmamAMAgamamAM hoya che, ane enI kAyA ja sAmAnya evA anya kAryamAM hoya che. A ja kAraNathI AkSepaka jJAnane lIdhe bhego ene bhavahetu-saMsArakAraNa thatA nathI. A daSTimAM sthiti karatA samyagadaSTi yogI puruSane AtmadharmanI evI daDha bhAvanA upaja hoya che, ke tenuM mana zrImad satparuSa saddaguru bhagavAna pAsethI zravaNa karelA te zratadharmamAM-AgamamAM niraMtara lIna rahe che. bhale tenuM zarIra saMsAra AkSepaka jJAna saMbaMdhI bIjA sAmAnya kAryamAM pravRtta hoya, paNa tenuM citta to te AjJArUpa-kRtadharmamAM ja cUMTeluM hoya che. A dharmanuM tene koI evuM ajaba AkarSaNa-AkSepaNa hoya che, ke game te kArya karatAM paNa tenA cittane potAnA bhaNa AkSepa-AkarSaNa kare che. lehacuMbaka jema leDhAne kheMcI rAkhe che, tema zratadharma pratye AvuM sahaja svabhAve AkSepanArUM AkarSanAruM-kheMcI rAkhanArUM jJAna AkSepaka jJAna kahevAya che. ane tevuM sahaja svabhAvasiddha jJAna dharAvanArA A jJAnI puruSa jJAnAkSepakavaMta" kahevAya che. atre A lekaprasiddha daSTAMta ghaTe che. mahilAnuM arthAt pativratA strInuM mana ghara saMbaMdhI bIjA badhAM kAma karatAM paNa potAnA priyatamamAM ja lagna thayeluM hoya che. tema jJAnAkSepakavaMta jJAnI puruSanuM citta paNa saMsAra saMbaMdhI anya kArya karatAM chatAM, ke bhoga bhogavatAM chatAM paNa niraMtara zratadharmamAM ja lIna hoya che, Asakta hoya che. A mahAmumukSunuM mana mekSamAM ane kheLIu saMsAramAM--evI sthiti hoya che. zrImad rAjacaMdrajIe prakAze addabhuta paramArtha. "mana mahilAnuM vahAlA upare, bIjA kAma karaMta re; tima zrata dharme mana daDha dhare, jJAnAkSepakavaMta re....dhana."--zrI. yo, da, sakjhAya 6-6 A vacana upara sUkSma mImAMsana karatAM prakhara tattvavettA zrImad rAjacaMdrajIe parama mananIya vivecana karyuM che ke-"ghara saMbaMdhI bIjA samasta kArya karatAM thakAM paNa jema pativratA (mahilA zabdane artha) strInuM mana pitAnA priya evA bhartArane viSe lIna che, tema samyagadaSTi evA jIvanuM citta saMsAramAM rahI samasta kArya prasaMge vartavuM paDatAM chatAM, jJAnI saMbaMdhI zravaNa karyo che e je upadeza dharma tene viSe vInapaNe Page #604 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (28) yogadaSTisamuccaya varte che. samasta saMsArane viSe strI puruSanA nehane pradhAna gaNavAmAM AvyuM che. temAM paNa puruSa pratyeno strIne prema e kaI prakAre paNa tethI vizeSa pradhAna gaNavAmAM AvyuM che. ane emAM paNa pativratA evI strIne pati pratyeno sneha te pradhAnane viSe paNa pradhAna e gaNavAmAM AvyuM che. te sneha e pradhAna-pradhAna zA mATe gaNavAmAM AvyuM che? tyAre jeNe siddhAMta baLavAnapaNe darzAvavA te daSTAMtane grahaNa karyuM che, e siddhAMtakAra kahe che ke te snehane eTalA mATe ame pradhAnane viSe paNa pradhAna gaNIe chIe, ke bIjAM badhAM ghara saMbaMdhI (ane bIjA paNa) kAma karatAM chatAM, te pativratA evI mahilAnuM citta patine viSe ja lIna paNe, premapaNe, smaraNapaNe, dhyAnapaNe, icchApaNe vare che, eTalA mATe. paNa siddhAMtakAra kahe che ke e snehanuM kAraNa te saMsArapratyayI che, ane atra to te asaMsArapratyayI karavAne arthe kahevuM che mATe te sneha lInapaNe, premapaNe, smaraNapaNe, dhyAnapaNe. IcchApaNe, jyAM karavA yogya che, jyAM te sneha asaMsAra pariNAmane pAme che te kahIe chIe. te sneha te pativRttArUpa evA mumukSue jJAnI saMbaMdhI zravaNarUpa je upadezAdi dharma tenI pratye te ja prakAre karavA gya che; ane te pratye te prakAre je jIva varte che, tyAre "kAMtA" evA nAmanI samakita saMbaMdhI je dRSTi tene viSe te jIva sthita che, ema jANIe chIe. evA arthane viSe pUrita evAM e be pada che. te pada te bhaktipradhAna che. x x x bhaktipradhAna dazAe vartavAthI jIvanA svacchedAdi deSa sugamapaNe vilaya thAya che, evo pradhAna Azaya jJAnI puruSane che. te bhaktine viSe niSkAma evI alpa paNa bhakti je jIvane utpanna thaI hoya che te te paNa deSathI nivRtta karavAne yogya evI hoya che. a95 evuM jJAna athavA jJAnapradhAna dazA te asugama evA artha pratye, svacchedAdi doSa pratye, athavA padArtha saMbaMdhI brAMti pratye prApta kare che. ghaNuM karIne ema hoya che. temAM paNa A kALane viSe te ghaNuM kALa sudhI jIvanaparyata paNa jIve bhaktipradhAna dazA ArAdhavA yogya che, evo nizcaya jJAnIoe karyo jaNAya che. (amane ema lAge che, ane ema ja che)."- zrImad rAjacaMdra, patrAMka 320 (394) vaLI "tema chatame mana daDha dhare, jJAnAkSepakavaMta re' e pada para punaH parama paramArthamaya talasparzI vivecana karatAM teozrI-zrImad rAjacaMdrajI prakAze che ke - vikSepa rahita evuM jenuM vicArajJAna thayuM che, e jJAnAkSepakavaMta AtmakalyANanI IcchAvALo puruSa hoya, te jJAnI mukhethI zravaNa thayo che evo je AtmakalyANarUpa dharma tene viSe nizcaLa pariNAme manane dhAraNa kare, e sAmAnya bhAva uparanAM padono che. atyaMta samartha e siddhAMta pratipAdana karatAM jIvanA pariNAmamAM te siddhAMta sthita thavAne arthe samartha evuM dRSTAMta ghaTe che, ema jANI graMthakartA te sthaLe jagatmAM, saMsAramAM prAye mukhya e je puruSa pratyene kalezAdi bhAva rahita evo kAmya prema strIne, te ja prema Page #605 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMtA dRSTi : jJAnIne ' bhAga nahi" bhavaheta', dhAra taravAranI' (para9) satpuruSathI zravaNa thaye| hAya je dhama tene viSe parimita karavA kahe che. te satpuruSadvArA zravaNu prApta thayA che je dhamA~ temAM savA~ bIjA je padArtha pratye prema rahyo che, tethI udAsIna thai eka lakSapaNuM, eka dhyAnapaNe, eka layapaNe, eka smaraNapaNe, eka zreNIpaNuM, eka upayAgapaNe, eka pariNAmapaNe sa vRttimAM rahele je kAmya prema te maTADI, zrutadhama rUpa karavAnA upadeza karyo che; e kAmya premathI anaMtaguNaviziSTa evA zruta pratye prema karavA ghaTe che, tathApi dRSTAMta parisImA karI zakayu nathI, jethI dRSTAMtanI risImA jyAM thai tyAMsudhIne prema kahyo che, siddhAMta tyAM parisImApaNAne pamADayo nathI."--zrImad rAjaca'dra, patrAMka 321 (395) atre bIjA leAkaprasiddha dRSTAMta paNa ghaTe che. jemake gAya vanamAM cAreA caravA jAya che, cAre dizAmAM phare che, paNa tenuM mana teA peAtAnA parama priya vatsa-vAcharaDAmAM ja heAya che. cAra pAMca sAhelIe haLImaLIne pANI bharavA jAya che, te pANInu kheDu mAthA para mUkIne jhapATAkha dha ruvAkhabhera cAle che, vAtA karatI jAya che, tAlI krIe che ne khaDakhaDATa hase paNa che, paNa tenI najara te ' gaguriAmAMya '-tenI gAgaramAM ja heAya che. tema parabhAvanA vikSepathI rahita evA jJAnAkSepakavaMta jJAnInuM mana paNa saMsAra saMbadhI anya kArya karatAM thakAM paNa sadAya zrutadharmAMnA ja dhyAnamAM lIna heAya che. "jina carane citta lAva, vaise jina carane citta lAva, cArA caranake kAraNe re, gau anameM jAya; cArA care phire cihuM dizi, vAMkI najara madhuriA mAM.....vaise jina. cAra pAMca sAhelima milI, hilamila pAnI jAya; tAlI dvIe khaDakhaDa hase, vAMkI najara gajhuriA mAMhyu....vaise '--zrI AnaMdaghanajI. nizadina sutAM jAgatAM, huiDAthI na rahe dUra re; jaba upagAra sabhArIe, tava upaje AnaMdapUra re. ''--zrI yazeAvijayajI. ane AvA sahaja svabhAvabhUta AkSepaka jJAnanA prabhAvane lIdhe ja A jJAnI samyagdaSTi puruSane bhAgA paNa bhavahetu thatA nathI--sa'sArakAraNu banatA nathI ! je sAMsArika bhAge khIjA sAmAnya prAkRta janane sa'sArahetu hAya che, te bhAge paNa A dRSTivALA jJAnI puruSane saMsArakAraNa thatA nathI, e atyaMta Azcaya kAraka paNa parama satya ghaTanA che. Ane khulAsA ema che ke-sAmAnya sa*sArI ajJAnI jIvAne viSayAnu AkSepaNuAkarSaNu hAya che, ane A jJAnI puruSane te niraMtara zrutadharmanuM ja AkSepaNu-AkaNu heAya che. ajJAnI jIva sadAya viSayAtta hAi, viSayAkAra vRttine bhajatA rahI viSayane ja Icche che ne te pratye dADe che. ane jJAnI puruSa te uparamAM joyuM tema sadAya zruta 8 bheAga nahi bhavaheta' Page #606 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (530) yogadaSTisamuracaya dharmane ja-AjJApradhAna svabhAva dharmane ja Icche che, e viSayane nahi IcchatAM tethI dUra bhAge che, chatAM pUrva prArabdhadayathI bhegavavA paDe te alelu55Ne-anAsakta bhAve bhogavI nirjarI nAMkhe che. jyAre ajJAnI jIva te atyaMta upapaNe-Asakta bhAve jogavI punaH baMdhAya che. Ama jJAnI-ajJAnInI vRttimAM ne daSTibindumAM AkAza-pAtAlanuM aMtara che. eTale ja bhegane niraMtara Icchate e ajJAnI bhaga nahiM bhagavatAM chatAM baMdhAya che! ane bhegane anicchate e jJAnI AvI paDela bhega bhegavatAM chatAM baMdhAtuM nathI ! e AzcaryakAraka ghaTanA satya bane che. (juo pR. 502-504). kAraNa ke yaMtranI pUtaLIo jema dorIsaMcArathI nAce che, tema niriccha evA jJAnI puruSanI badhI pravRtti pUrva prArabdhanA sUtrasaMcArathI ja cAle che. eTale te kavacita pUrva prArabdhodaya pramANe sAMsArika bhegAdi pravRtti paNa kare, te paNa vicare pUrva jalakamalavata nilepa evA te jJAnInuM citta te mekSamAM ja lIna prayoga' rahe che. saMsAramAM rahelA jJAnI puruSa jANe bhegamAyA prakaTa karatA hoya, ema jaNAya che ! ane kAnugrahanA hetupaNAthI AmAM paNa dUSaNa nathI. Ama lekavatI jJAnI yegI puruSa kvacit apavAdavizeSe saMsAramAM-gRhavAsAdimAM rahyA chatAM, sAMsArika bhegAdi bhogavatAM chatAM paNa baMdhAtA nathI, ane ajJAnI nahi jogavatAM chatAM paNa baMdhAya che! e vilakSaNa vAta AkSepaka jJAnane mahAprabhAva sUcave che. bhega bhegavatAM chatAM paNa jJAnI baMdhAtA nathI, tenuM kAraNa temanAmAM Asaktinasnehane abhAva e che. jema reNubahulaka vyAyAmazALAmAM keI snehAbhyakta-tela cepaDele manuSya vyAyAma kare te tene raja cUMTe che; paNa snehAbhyakta na hoya-tela copaDela na hoya, tene neharUpa-telarUpa cIkAzanA abhAve reNu cuMTatI nathI; tema ajJAnIne neharUpa, AsaktirUpa, rAgarUpa cIkAzane lIdhe karma paramANurUpa raja cAMTe che, paNa niHsnehavItarAga-anAsakta evA "kerA dhAkaDa" jJAnI samyagadaSTi puruSane saneharUpa-AsaktirUpa cIkAzanA abhAve kamaraja vaLagI zaktI nathI. Ama samartha evA jJAnInI vAta nyArI che, te jalamAM kamalanI jema alipta ja rahI zakavAnuM adbhuta sAmarthya dharAve che, mUrkha ajJAnImAM tenuM anukaraNa karavAnuM gajuM nathI, ne tema karavA jAya to khattA ja khAya! dhAra taravAranI sohalI, dehalI caudamA jinataNI caraNa cevA; dhAra para nAcatA dekha bAjIgara, sevanA dhAra para rahe na devA."-zrI AnaMdaghanajI. saMsAramAM rahIne paNa sarvathA nilepa rahevAnuM AvuM mahAparAkrama te kaIka viralA apavAdarUpa asAdhAraNa jJAnI ja karI zake; AvI bedhArI talavAra para cAlavAnuM kAma X "rva sanmAdi va vastuvidejoyu, jo kavaLone siMgharU ! " (juo) zrI samayasAra-gA0 242-246, Page #607 -------------------------------------------------------------------------- ________________ katA daSTi : jJAnInuM bhega-mRgajala seMsarU paramapada gamane ( 31) te samartha yegI puruSe ja karI zake. bAhya upAdhi madhye rahyA chatAM dhAra taravAranI' akhaMDa AtmasamAdhi jALavavI e kAMI jevuM tevuM vikaTa kArya nathI, paNa "AMkha pAse retI upaDAvavA jevuM mahAvikaTa che'--ema parama adhyAtmarasanimagna samartha mahAyogI zrImad rAjacaMdrajIe AtmAnubhavathI yathArtha ja kahyuM che,-jemanA vacanAmRtamAM A AkSepaka jJAnanA camatkAra pade pade dagocara thAya che. bAhya upAdhi maLe paNa e mahAtmA parama jJAnI puruSanI AtmasamAdhi kevI akhaMDa hatI, zuddhopAgamaya AtmajAgRti kevI apUrva hatI, saMsArasaMgamAM paNa asaMgatA kevI adbhuta hatI te temanA AtmAnubhavamaya vacanAmRtamAM sthaLe sthaLe niSpakSapAtI vicakSaNa vivekI janane svayaM pratyakSa thAya che. "pAtro di vijJAna e pAtaMjala yogabhAganuM vacana paNa AvI jJAnAkSepakavaMta jJAnadazAnI sAkSI pUre che. A ja artha daSTAMtane AzrIne kahe che- mAyAmbhastatvataH pazyannanudvignastato drutam / tanmadhyena prayAtyeva yathA vyAghAtavarjitaH // 165 // mRgajala tAvathI dekhate, te te viNa udvega; te madare vyAghAta viNa, jAya ja jema savega, 165 artha -mAyAjalane taravathI dekhate puruSa tenAthI anuddhipaNe tenI madhyethI jema vyAghAta pAmyA vinA zIgha cAlyo ja jAya che - vivecana mAyAjalane-mRgajalane je tatvathI-mAyAjalapaNe dekhe che, te tenAthI udvega pAmate nathI-gabharAtuM nathI. eTale te te tenI madhyethI jhapATAbaMdha cAlyo ja jAya che; ane tema karatAM tene vyAghAta-bAdha upajato nathI, kAraNa ke mAyAmAyA pANI re jala tatvathI vyAghAta-bAdha upajAvavAne asamartha che. mRgajala-jhAMjhavAnuM jANI tehane pANI e vAstavika rIte mithyA che-beTuM che. evA mAyAjalanuM tattvathI kaI svarUpaastitva che ja nahi, te mithyAbhAsarUpa hoI cheTuM ja che, ema je jANe che, te tethI udvega-kSobha pAmato nathI, rakhene huM AmAM - vRtti -nayAma -mAyAjalane taravara: riyana tatvathI mAyAjathapaNe dekhate, anuhUinattaro-te mAyAjalathI nadina heI, tama-za dhra, tanmathe-te bhAyAjala madhyethI, pratyeva-cAlyA ja jAya che. yathA-jema, e udAharaNanA upanyAsa athe che, thAkAtavarSita-bhAdhAta pAmyA vinA, -mAyAjalanA tatvathI vyAdhAtanA asamarthapaNune lIdhe. Page #608 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (532) yogadaSTisamuccaya bUDI jaIza ema Darate nathI. eTale te te te mAyAjala madhyethI sasaro jhapATAbaMdha bedhaDakapaNe cAlyo jatAM AMcake khAte nathI, nirbhIkapaNe tene ullaMghIne cAlyA ja jAya che. ane tema karatAM tene keI paNa vyAghAta-bAdhArUpa aMtarAya upajato nathI, kaMI paNa Alaavala AvatI nathI. mAyA pANI re jANI tehane, laMghI jAya aDola; sAcuM jANuM re te bIte rahe, na cale DAmADola dhana dhana." zrI je. 6. sajhAya -8 bhogAn svarUpataH pazyaMstathA mAyodakopamAn / bhujAno'pi hyasaGgaH san prayAtyeva paraM padam // 166 / / tyama bhego mRgajala samA, tatvathI je dekhe ja; bhogavatAMya asaMga te, para padane pAme ja. 166 artha -tema bhegane svarUpathI mAyAjala sarakhA dekhate puruSa, bhogavatAM chatAM, asaMga heI, parama pada pratye jAya ja che. vivecana te ja prakAre bhegene samArepa sivAya tenA svarUpe karIne je mRgajala jevA asAra dekhe che, te karmathI AkarSAIne parANe AvI paDelA bhogone bhegavatAM paNa asaMga heI, paramapada pratye jAya ja che-kAraNa ke anabhigvagaMthI-anAsaktithI paravaza bhAva che mATe. bhoga arthAt iDhiyArtha saMbaMdhone koI paNa prakAranA samApa zivAya tenA vastusvarUpe joIe te mAyAjala sarakhA-mRgajala jevA mithyA che. mRgajala mAtra mithyAbhAsarUpa che, vastutaH svarUpathI tenuM kaMI astitva nathI, eTale viSaya mRgajala temAM jalabuddhine samAropa kare mithyA che, khUTe che, tenA pratye prAptinI AzAe doDavuM te paNa mithyA che, tenAthI kaMikALe tRSA chIpavAnI nathI, ane te mithyA hovAthI ja tene ullaMghIne cAlyA jatAM-tenI madhyethI seMsarA pasAra thatAM DUbAtuM paNa nathI. tema viSayabhega mRgajala jevA che, niHsAra che. AtmasvarUpanI apekSAe te kaI cIja che nahiM,-paramArthathI AtmasvarUpane tenI sAthe vRtti -mobAna-bhogena, kriyAthe saMbaMdhane, svAta. parana-samAropa zivAya svarUpathI jote, tavA-tema, mAyopamAna-mAyAjala jevA asAra, munnAnoDaji-kamakSipta -karmathI AkarSAIne AvI paDelA bhoge bhegavatAM paNa vAsa: saja-asaMga haI, vAghera para pam parama pada pratye jAya ja che-anabhiLaMgatAthI (anAsaktithI) paravaza bhAvane lIdhe. Page #609 -------------------------------------------------------------------------- ________________ katA daSTi : jJAnIne anAsakatayoga-trikALa vairAgya (533) kAMI levAdevA nathI. eTale evA niHsAra micchA viSayabhogamAM Atmabuddhine samApa kara mithyA che-khoTe che, tenA pratye tenI prAptinI tRSNAe-durAzAe doDavuM te paNa mithyA che, kAraNa ke je vastu pitAnI nathI te kadI hAthamAM AvavAnI nathI ane tenAthI kaI kALe tRSNA chIpAvAnI nathI. ane Ama te sarvathA niHsAra-mithyA hovAthI ja temAM Atmabuddhi karyA vinA, asaMga rahIne, tenI madhyethI tene ulaMghIne seMsarA cAlyA jatAM paNa DUbAtuM nathI, eTale viSayenuM AvuM mRgajala jevuM mithyAbhAsa svarUpa je tattvathI jANe che, te asaMga-anAsakta jJAnI puruSa temAM DUbate nathI paNa avazya bhogya karma kavacita AvI paDe te paNa tenI madhyethI seMsare bedhaDakapaNe aviSama bhAve pasAra thaI jAya che. atre bhogane "mithyA' kahyA che, tene artha keI svarUpastitva na hovuM e kare che tema nathI. paNa atre "mithyA' zabdano artha svarUpAstitva hovA chatAM para mArthathI niHsAra evo spaSTa karyo che. jema mRgajalamAM kaMI jalarUpa jJAnIne anA- sAra nathI, ane tenI pAchaLa doDavAthI kAMI vaLatuM nathI, tema anAtma sakta roga svarUpa bhogemAM kaMI AtmatatvarUpa sAra nathI, ane te pratye anu dhAvanathI-doDavAthI AtmAnuM kAMI vaLatuM nathI. athavA "micyA" eTale nahiM hevApaNArUpa asatpaNuM nahi, paNa khoTApaNArUpa asapaNuM. kAraNa ke AtmatatvanI apekSAe paravaturUpa bhoga asat arthAt beTA che, viparyAsarUpa che. Atmatatvane vastutaH te paravastunI sAthe levAdevA che nahiM, chatAM tenI asat-beTI paravastumAM Atmabuddhi karIne rAgadveSajanya IcchAniSTa bhAvathI mahamUDha AtmA niSkAraNa muMjhAya che ne baMdhAya che. paNa amehasvarUpa evA vItarAga jJAnI puruSa te temAM Atmabuddhi nahi karatAM, ISTAniSTa bhAvanAne tyAga karI muMjhAtA nathI ne baMdhAtA nathI. A uparathI tAtparya e che ke-je bhogane svarUpathI mAyAjala jevA nisAra ne khoTA jANe che, te jJAnI puruSa kavacit pUrva karmanA-prArabdhanA megathI AkSipta-kheMcAIne AvI paDelA bhogo bhogavatAM chatAM paNa asaMga hoI, paramapadane pAme ja che. sAcA jJAnI puruSa bhogapaMkanI madhye paNa kadI kharaDAtA nathI-lepAtA nathI, jalamAM kamalanI jema alipta ja rahe che, mohamalathI aspRzya evA parama udAsIna ja rahe che. AnuM nAma ja gItAmAM kahele anAsakta coga che. "bhoga paMka tyajI upara beThA, paMkaja pare je nyArA; siMha pare nija vikama zUrA, tribhuvana jana AdhArA. dhanya te munivarA re je cAle samabhAve."--sA, tra, ga, sta. AtmajJAnI puruSa AvI rIte anAsakti-asaMga bhAva rAkhI zake che, tenuM kAraNa ema che ke-te sAcA aMtarAtmAthI nizcaya jANe che ane niraMtara bhAve che ke-A Page #610 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (534) gadaSTisamuccaya paravatumAM paramANu mAtra paNa hAruM nathI. huM te eka zuddha darzana-jJAnamaya caitanyasvarUpI arUpI AtmA chuM. A samasta paravastunI sAthe mahAre kaMI paNa levAdevA nathI. pUrve mehathI A paravastumAM Atmabuddhi bAMdhIne huM je pudgala karmabaMdhathI baMdhAyo chuM, te A kamapudgale potAnuM jUnuM leNuM vasula karavA AvyA che, te bhale potAnuM leNuM laI laI mane jhaTa RNamukta kare ! bAkI "hute paravastu nathI ne paravastu te huM nathI. te mahArI nathI ke huM hene nathI." huM te huM chuM, te te te che. hArUM te mhArUM che, tenuM te tenuM che. he cetana ! hArUM che te hArI pAse che, bAkI bIjuM badhuM ya aneruM che, mATe A paravastumAM tuM huMkAra huMkAra zuM kare che? mAruM mAruM zuM kare che? AtmAne huMkAra karI e huMkAra tuM toDI nAMkha. 'mAruM 'ne mAruM ema nizcaya kara. AvI parama udAsIna vRttivALI akhaMDa AtmabhAvanAnA mahAprabhAvane lIdhe ja jJAnI puruSa paravastunA bhAga maLe rahyA chatAM paNa bhogathI lipta thatA nathI, paraMtu kAjaLanI keTaDImAM paNa asaMga rahI, DAgha lAgavA dIdhA vinA bhogakarmane bhogavI jJAnIne trikAla nirjarI nAMkhe che, paNa baMdhAtA nathI ! e parama Azcarya che. parama vairAgya jJAnI tIrthakara bhagavAnanA bhogAvalI karmanA bhogavaTAnuM A ja parama rahasya che. Ajanma parama vairAgI evA tIrthakara devane pUrva prArabdhadayathI anicchatAM chatAM kaMIka vakhata gRhavAsamAM sthiti karavAno prasaMga paNa paDe che, paNa zratadharma mAM daDha jJAnAkSepakavaMta parama AtmajJAnI evA te parama puruSa bhogakarmane bhegavatAM chatAM paNa baMdhAtA nathI,-ulaTA te bhogAvalI kama bhogavIne nirjarI nAMkhe che, kheravI nAMkhe che. A vAta zAzvaprasiddha che. (jue, pR. 273-274) e ja prakAre keI apavAdarUpa samartha jJAnI vizeSane pUrva prArabdhanA yogathI. kharekharA aMta:karaNathI anicchatAM chatAM, saMsAravAsamAM rahevAne prasaMga parANe AvI paDe, te te parama samartha yegI atyaMta AtmajAgRtipUrvaka te saMsAraprasaMgamAM AvA jJAnI paNa asaMga rahI, temAMthI nileSapaNe uttIrNa thavAne parama puruSArtha apavAdarUpa kare che; ane dhAra taravAranI sehalI-dehalI caudamAM jina taNuM caraNasevA"nI jema, saMsAra upAdhi maLe sthita chatAM parama AtmasamAdhi jALavI, zuddha AtmAnucaraNamaya cAritranI bedhArI talavAra para cAlavAnuM addabhuta bAjIgarapaNuM dAkhavI, pite sAdhelA parama addabhuta AtmasAmarthyogane para batAve che ane sAnaMdAzcarya upajAve che. paNa AvA apavAdarUpa gIo te kaIka viralA ja hoya che, kAraNa ke tyAga avasthAmAM AtmasamAdhi jALavavI duSkara chatAM sukara x"ahamedaM edamahaM ahamedaraseva homi mama edam / aNNaM jaM paradavvaM saJcittAcittamissaM vA // eyattu asaMbhUdaM AdaviyappaM karedi saMmUDho / bhUdatthaM jANaMto Na karedi du taM asaMmUDho / zrI samayasAra gA. 20-22, (AnA addabhuta paramArtha mATe juo zrIamRtacaMdrAcAryajInI TIkA) Page #611 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMta daSTi : AvA jJAnI apavAdarUpa,-bIjAnuM gajuM nathI. (535) sohalI che, paNa gRhasthAvasthAmAM tathArUpa AtmasamAdhi jALavavI te te duSkara duSkara ne dahalI che. cekhA oraDAmAM DAgha na lAge e dekhItuM che, paNa kAjaLanI koTaDImAM rahIne paNa jarA paNa DAgha na lAgavA de, e kAMI jevA tevA puruSArtha kauzalyanuM kAma nathI. paNa punaH kahevAnuM ke AvA apavAdarUpa parama yogIo te kaIka viralA ja hoya che. AnuM javalaMta udAharaNa vartamAnamAM parama gasiddhisaMpanna zrImad rAjacaMdrajInA jIvanacaritramAMthI maLI Ave che. anichatAM chatAM pUrva prArabdhadayathI parANe saMsAraupAdhi maLe rahIne paNa, temaNe kevI akhaMDa AtmasamAdhidazA jALavI che, te temanA vacanAmRtamAM DokiyuM karatAM kaI paNa niSpakSapAta vivekI vicArakane saheje supratIta thAya che. anya darzAnIomAM paNa janaka videhI-zrI kRSNa AdinA dRSTAMta suprasiddha che. paNa AvuM bedhArI talavAra para cAlavA jevuM parama durghaTa kArya te koI viziSTa sAmarthyanA svAmI evA siddhahasta gArUDha puruSo ja karI zake. bAkI bIjA sAmAnya prAkRta jane, ke sAmAnya koTinA yegIjane ke gaprAraMbhaka Arohaka bIjAnuM gaju' sAdhake, tenuM je AMdhaLuM anukaraNa karavA javAnI dhRSTatA kare, to nathI tenuM te adhaHpatana thavAnuM ja nirmANa thayeluM che, kAraNa ke tema karavAnuM tenuM gajuM nathI, sAmarthya nathI. eTale saMsAraprasaMgamAM rahI kevaLa asaMga rahevAno akhataro sAmAnya prAkRta jano ajamAvavA jAya to te prAye niSphaLa thavAne ja sajAyele che, eTaluM ja nahiM paNa tene ulaTo mahAanarthakAraka thaI paDavAne pratyeka saMbhava che. hAlamAM svacchaMda matikalpanAe adhyAtmazAstra vAMcI tathArUpa dazA vinA anAsakta ganI dAMbhika vAto karanArA ane khoTo phAMke rAkhanArA ghaNA jane daSTigocara thAya che, paNa te mahAnubhAvo kSaNavAra je pitAno daMbha ane phAMke chaDI daI svastha aMtarAtmAthI vicAre te teone A uparathI ghaNe dhaDo levAnuM prApta thAya ema che. kAraNa ke chaThThI dRSTi jeTalI UMcI paripakava gadazAne pAmelA jJAnAkSepakavaMta gIvizeSa ja je kArya karavAne samartha che, te kAcI dazAvALA yogyatAvihIna jana kema karI zake? jene haju ekaDo paNa AvaDatuM nathI e bAla, snAtaka padavIne pAmelA vidyApAraMgata paMDitane kema pahoMcI zake ? moTA mANasanA jeDAmAM jema nhAnAne paga na mUkAya, tema mahAjJAnI mahApuruSanA AcaraNanuM anukaraNa sAmAnya manuSyo na ja karI zake, ane megyatA vinA karavA jAya te ulaTuM ahitakAraka ja thaI paDe. zrI narasiMha mahetAne kahevuM paDayuM che ke - amArUM gAyuM gAze, te jhAjhAM khAsaDAM khAze; je samajIne gAze, te helAM vaikuMTha jaze." mATe sAMkaDI keDI-ekapadImAMthI te kaI virala manuSya ja jaI zake che ne rAjamArgo Page #612 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (536) gadaSTisamuccaya te sahu koI jaI zake che, ema jANI, lega maLe paNa nilepa rahevArUpa ekapadI para cAlavAnuM durghaTa kArya kaI viziSTa jJAnI vizeSane mATe rahevA daI, Itara janee to vidhyatyAgarUpa rAjamArge ja cAlavAmAM potAnuM dhyAna kendrita karavA egya che, e ja atra tAtparya che. (juo, adhyAtmasAra ). eTale jJAnI puruSanA adhyAtma vacane vAMcI pitAnI tathArUpa AtmadazA thayA vinA, potAnI tevI dazA kalpI laI, je zuSka jJAnIo saMsAramAM rahIne bhega bhogavatAM chatAM niSkAmapaNuM bhajavAno khoTo DoLa-daMbha kare che, te ajJAnIo daMbhI ajJAnIne kharekhara ! AtmavaMcanA ja kare che, ane yoga-adhyAtmanI hAMsI-viDaM. karaNa pheja ! banA ja mAtra kare che! kAraNa ke sakAmapaNAnA bAhya nimitto tene ( niSkAma rahevA detA nathI, eTaluM ja nahi paNa tenuM ghara adhaHpatana kare che. mATe kharekhara je niSkAmapaNuM bhajavuM ja hoya to tevA bAhya nimitta prasaMgane paNa tyAga karavo atyaMta Avazyaka che. saMsAraprasaMgamAM paNa asaMga rahI niSkAmavRtti akhaMDapaNe jALavanArA parama puruSa te atyaMta atyaMta viralA ja che, apavAdarUpa ja che, ema jANI mumukSue sAMsArika bega prasaMgane jema bane tema parityAga karatAM ja rahevuM e utsargamArga che. A anAsakta ga to koIka viralA parama gasiddha puruSe ja sAdhI zake che. bAkI tathArUpa yogyatA vinAnA je te sAdhavAnI dhRSTatA vA sAhasa karavA jAya che, te te bicArA khattA ja khAya che, tyAha upajAvanArA bAhya nimitte tene sasvarUpathI bhraSTa kare che-pADI nAMkhe che, ane mAyAnI bhUlabhUlAmaNImAM bhUlA paDI te megIne badale "bhegI' bane che ! eTalA mATe ja jJAnI puruSoe viSayalega sAdhanane patanasthAna jANI bAhya saMgano paNa sarvathA niSedha karyo che, te sahetuka che. paramANu mAtra paNa paravastune leza paNa saMga karavA gya nathI, e emane niraMtara upadeza che. ane eTalA mATe ja anAsakta niSkAma yoga sAdhavA pravartAvAnI ceSTA karanArane cetavaNIrUpa "lAlabattI' teoe AgaLa dharI che. jemake he jJAnI! kadI paNa kaMI karmaX karavuM ucita nathI. tathApi je tuM ema kahe ke huM te bhogavuM chuM, paNa paradravya kadI hArUM nathI," te are! tuM durbhakta ja che, arthAt je hArUM nathI te tuM bhagave che, eTale tuM duSTa bhegavanAra che ane je te kahe ke "upabhogathI baMdha nathI, kAraNa ke paradravyanA upabhogathI baMdha nathI ema x "jJAnin karma na jAtu kartumucitaM kiMcittathApyucyate, bhuMkSve haMta na jAtu me yadi paraM durbhukta evAsi bhoH| baMdhaH syAdupabhogato yadi na tatkiM kAmacAro'sti te, jJAnaM sanvasa baMdhameSyaparathA svasyAparAdhAdhudhruvam // " -zrI amRtacaMdrAcAryajIta zrI samayasArakalaza, Page #613 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMta daSTi : "mana guNa avaguNa kheta', balIyasI dhamazakti (537) zAstramAM kahyuM che,' te zuM A hArI gapravRtti kAmacAra che-IcchA pravRtti che? ane ema che te zuM baMdha nathI ? mATe he jJAnI ! tuM jJAnarUpa thaIne vasa, nahiM te cokkasa hArA pitAnA aparAdhathI tuM baMdhane pAmIza. temaja-karmanayanA avalaMbanamAM parAyaNakriyAmAM racyApacyA rahenArA evA kriyAjaDa je jJAnane nathI jANatA te magna che, saMsArasamudramAM DUbI gayelA che. jJAnanayane icchanArAo paNa je svacchedathI maMda udhyamavALA che te paNa magna che, saMsArasAgaramAM DUbelA ja che. vizva upara te te tare che, ke je satata svayaM jJAna thaI-jJAnarUpe pariNamI karma kadI paNa karatA nathI, ane kadI paNa pramAdane vaza thatA nathI. ' vaLI atre jJAnAkSepakavaMta kavacit bhAga bhogavatAM chatAM paNa asaMga hoI nirlepa rahI zake che ema kahyuM, te tenI abhuta gasiddhinuM sAmarthya sUcavavA mATe kahyuM che, te bhega bhegave ja ema kahevA mATe kahyuM nathI, paNa kavacita jJAnI bhegI koI yogIvizeSane pUrva prArabdhodayathI tevI saMbhAvanAnI apekSA lakSamAM chatAM abhegI ! rAkhI, tenuM asAdhAraNa atizayavaMta daDhayegIpaNuM darzAvavA mATe kahyuM che. kAraNa ke jJAnI samyagadaSTi puruSa viSayane para padArtha jANe che, temAM AtmabhAva karatA nathI, te pitAnA nathI ja ema daDha AtmapratItithI mAne che. ane temAM svapnAMtare paNa paramANu mAtra paNa Asakti rAkhatA nathI. eTale sukko goLo jema bhIMtane lAgatuM nathI, tema kharekharA anAsakta jJAnI puruSa viSayothI baMdhAtA nathI, kevaLa alipta ja rahe che. pUrva prArabdhodayathI kadAcane bhoga bhogavavuM paDe, te paNa temAM sarvathA asaMgapaNAne lIdhe jJAnI lapAtA nathI, evI apUrva upagajAgRti rAkhe che. A kharekhara ! teonA jJAnanuM ja sAmarthya athavA vairAgyanuM ja sAmarthya che. temaja- viSayo je che te pite tenA svarUpathI guNarUpa paNa nathI ke deSarUpa mana guNa paNa nathI. eTale "viSayone baMdha utpAdanamAM niyama nathI; ajJAnIne avaguNa kheta tethI baMdha thAya che, jJAnIne kadI thato nathI. je sevatAM kadI jenI azuddhi thAya che, tenAthI ja tenI kadAcit zuddhi thAya che, ema zAstravacana che." (juo adhyAtmasAra) paNa te viSayanA nimitte je ISTa-aniSTha buddhi upaje che, te ja baMdhanuM kAraNa che. tethI mana ja guNa-avaguNanuM kSetra che, utpattisthAna che. mana ga manuSyALAM jAuM vaMdhamokSayo " ane vItarAga jJAnI puruSane te e parama vairAgya varte che ke tene viSayomAM lezamAtra paNa IcchAniSNa buddhi hotI ja nathI, nimULa ja + "manA zarmanAvaTa-vanapA jJAnaM nAnaMti re, magnAH jJAnanayaiSiNo'pi yadatisvacchaMdamaMdodyamAH / vizvasyopari te taraMti satataM jJAnaM bhavaMta: svayaM, je kutti ja gAtu na va yAMti kamAya -zrI samayasAra kalaza , Page #614 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (538) yogadaSTisamuccaya thayelI hoya che, eTale pUrva karmavazAt kavacita viSaya bhogavatAM chatAM paNa te parama udAsIna rahI, te viSayabhoganA guNadoSathI lepAtA nathI, evA te parama samartha hoya che. "kaleze vAsita mana saMsAra, kaleza rahita mana te bhavapAra."--zrI yazovijayajI. "evA jJAne re vighana nivAraNe, bhoga nahiM bhavaheta; navi guNa deSa na viSaya svarUpathI, mana guNa avaguNa kheta..dhana." -zrI yo.sakjhAya -7 Ama je bhegAsAgaramAM bhogI DUbI mare che, tene samartha yogI zIvra tarI jAya che ! je bhogathI bIjAnA bhoga mare che, te bhoga paNa AvA uttama bhegIne gabAdhaka thatA nathI, bhavahetu thatA nathI ! kAraNa ke "A kAMtA daSTimAM kamakSipaNAthI bhogazakti nirmala hoya che, te niraMtara svarasathI pravartatI evI balIyasI dharmazaktine haNatI nathI -dIpane je vAyare bUjhAvI nAMkhe che, te prajavalita evA dAvAnalane bUjhAvI zako nathI, paNa ulaTe tene sahAyatA kare che, tema atre bhogavyA vinA chUTake ja nathI evA karmane kSaya thatuM hovAthI baLavAna dharmazaktine bhogazakti sahAyatA ja kare che, paNa nibaLapaNAne lIdhe tene virodha karatI nathI. hAthIne magataruM zuM karI zake ? mahAmallane nirbala bAlaka zuM karI zake? je ke sthira daSTimAM paNa jJAnanI tAkAta eTalI badhI hoya che ke tene bhoge kAMI karI zake ema nathI, to paNa tyAre haju kaMIka aMze paNa pramAdanI saMbhAvanA che. paraMtu A kAMtA daSTimAM te dhAraNa jJAnI gRhastha vaDe karIne jJAnanuM evuM parama baLavAnapaNuM thayuM hoya che, ke te bhogo paNu bhAvasAdhu paNa leza paNa pramAda upajAvI zaktA nathI ! arthAt bhoga maLe paNa tevo viziSTa jJAnI svasvarUpathI pramatta-bhraSTa thato nathI, svarUpasthita apramatta ja rahe che, e te baLavAna sAmarthya saMpanna hoya che. Avo apramatta gRhastha yogI paNa bhAvasAdhu ja che. ane Ama havAthI atrasthita asaMga jJAnI gIpuruSa nirvine nibaMdha paNe parama pada pratye akhaMDa prayANa karate AgaLa vadhe ja che. "te e daSTi re bhavasAgara tare, lahe muni suyaza saMga."--. sajhAya. bhogatattvasya tu punarna bhavodadhiladhanam / mAyodakadRDhAvezastena yAtIha kaH pathA // 167 // vRtti-moravaca subhagatatvane te, bhegaparamArthane to, arthAta bhega jene mana paramArtha che evAne, punaH-punaH, 7 morakuna-bhodadhinuM baMdhana nathI, bhavasAgara ullaMghA nathI,-tevA prakAranI buddhithakI tenA upAyamAM apravRttine lIdhe, ane e ja kahe che-mAyodaveza:-mAyAjalamAM jene daDha Ave che evo -tevA prakAranA vipasane lIdhe, jene mRgajalamAM daDha abhiniveza che e, tena cAvI : pathA- keNu ahIM te paMthe-mArge jaya, ke jyAM mAyAmAM jalabuddhi che. x "dharmazakti na hantyasyAM bhogazaktirbalIyasIm / / tti rIpavNo vAyurghaTAM vAnarama "--yazavakRta dvA. dvA. 24-15 Page #615 -------------------------------------------------------------------------- ________________ katA daSTi bhagatatva bhavAbdhi na tare, viSaya mRgajaa (539) bhagatatvane bhavAbdhinuM, laMghana te na ja thAya; mRgajala daDhAveza che, te mArge kuNa jAya? 167 artha-paNa jene mana bhega e tatva che, evAne te bhavasamudranuM ullaMghana thatuM nathI. jene mRgajalamAM daDha Aveza che, e keNa ahIM te mAge -ke jyAM mAyAmAM jalabuddhi che tyAM-jAya? vivecana "sAcuM jANuM re te bIte rahe, na cale DAmADela...dhana dhana gataravane re e bhaya navi TaLe" -zrI je. da. sakjhAya. paNa bhegane je tatvarUpa-paramArtharUpa mAne che, evA bhagatatva puruSane te bhavasAgaranuM ullaMghana thatuM nathI. kAraNa ke tevA prakAranA viparyAsane lIdhe, mAyAjalamAM jene daDha abhiniveza che evo koNa ahIM-jyAM mAyAmAM jalabuddhi che evA te mArge jAya? bhega jene mana tatvarUpa che, paramArtharUpa lAge che, sAcA bhAse che, e bhogatatva puruSa kadI bhavasamudra oLaMgI zakatuM nathI. kAraNa ke tevI mithyAbhAsarUpa buddhine lIdhe te tenA ullaMghananA upAyamAM pravartatuM nathI. ane tenuM kAraNa paNa bhegatatva ema che ke jene mAyAjalamAM dRDha Aveza-gADha abhiniveza hoya, bhavAbdhinatare te te mAge kevI rIte jAya? vipasane lIdhe tene sAcuM jANata hoya te tene ullaghI javAnI hAma kema bhIDe? eTale rakhene huM DUbI jaIza ema Darate rahI, DAmADoLa banI, te mAyAjalane oLaMgI javAno puruSArtha karatuM nathI, ane tyAM ja paDyo rahe che! tema viparyAsathI-viparIta matithI je mAyAjala samA viSayabhogane sAcA mAne che, te temAMthI nibaMdhapaNe pAra utaravAne puruSArtha karate nathI, ane tyAM ja paDyo rahe che! tema viparyAsathI-viparIta matithI je mAyAjala samA viSayabhogane sAcA mAne che, te temAMthI nibaMdhapaNe pAra utaravAne puruSArtha karatuM nathI, tene niHsAra asatya jANI tenI seMsara nirbhayapaNe pasAra thaI jato nathI, paNa temAM ja nimagna banI DUbI jAya che, guMcI jAya che, pacyo rahe che. atre viSayane je mRgajalanI-jhAMjhavAnA pANInI upamA ApavAmAM AvI che, te atyaMta yukta che. kAraNa ke grISmamAM dUra dUra kSitijamAM-jyAM pRthvI ne AkAza maLatA dekhAya che tyAM daSTimaryAdAnA cheDe jalane AbhAsa thAya che, tene mRgaviSaya mRgajala jala kahe che. te jala kaI vastutaH che ja nahiM, paNa daSTivibhramathI viparyAsa (Illusion of vision) tene AbhAsa mAtra thAya che. evA te mRgajalane sAcuM ja mAnIne tRSAtura mRga te pIvAnI AzAe te Page #616 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (540) yogadaSTisamucaya pratye doDe che, paNa te mithyA jala te jANe hAthatAdvI daIne AvuM ne AvuM bhAgatuM ja jAya che! kAMI hAthamAM AvatuM nathI, ane deDavAnA niSphaLa zramathI bicArA mRganI tRSNA chIpavAne badale ulaTI vadhatI jAya che ! tema jaDa evA viSayapadArtha ane cetana evA AtmAne saMbaMdha thavo asaMbhavita che, tathApi viparyAsarUpa daSTivibhramathI (Illusion and Delusion) te jaDapadArthamAM AtmabuddhinA samAropathI te saMbaMdha bhAse che. te ja viSaya mRgajala che. evA te jhAMjhavAnA pANIne sAcuM mAnIne, viSayataSNAthI Akula banele mahamUDha jIvarU5 mRga tenuM pAna karavAnI durAzAthI pUra vege te pratye deDe che, te jhAMjhavAnA pANIne mATe khUba jhAMvAM nAMkhe che, paNa mahAmAyAvI evuM te mAyAjala te lAMbethI laTaka salAma karI jANe jIvanI viDaMbanA karatuM hoya, ema dUra ne dUra bhAgatuM ja jAya che! ane A niSphaLa viSayAnuvAvanathI bhavabhramaNujanya khedane lIdhe, patha samA viSayapipAsu jIvanI tRSNA zamavAne badale ulaTI abhivRddhi pAme che, ane tethI mahA bhavabhramaNa duHkha sahavuM paDe che. - A viparyAsa ja sarva duHkhanuM mULa che. te ja jIvane uMdhA pATA baMdhAve che, anAtmAmAM Atmabuddhi upajAve che, para vastumAM buddhino vizvama karAve che. A anAdi avidyArUpa viparyAsathI bhogasAdhanarUpa dehAdimAM Atmabuddhi upaje che, Apa ApakuM dehAdithI AtmAne abhinna mAnI huM dehAdirUpa chuM evI miyAmati bhUla gayA !" udbhave che. eTale pachI svasvarUpathI bhraSTa thayela AtmA iMdriyadvArathI pravartate rahI viSayamAM paDI jAya che, ane te viSayane pAmIne pote pitAne tattvathI jANatuM nathI, pote potAne bhUlI jAya che! zrImad rAjacaMdrajIe lAkSaNika zailImAM bhAkhyA pramANe "Apa ApakuM bhUla gayA, Inase kayA aMdhera?" enA jevI mahAhAsyAspada vArtA bane che ! "huM DI nija rUpa, ramya para pudgale, jhI UlaTa ANI, viSaya tRSNAjale.-zrI devacaMdrajI vicAranI utpatti thayA pachI vaddhamAna svAmI jevA mahAtmA puruSe pharI pharI vicAryuM ke A jIvanuM anAdikALathI cAre gati viSe anaMtathI anaMtavAra janmavuM maravuM thayAM chatAM, haju te janma-maraNAdi sthiti kSINa thatI nathI, te have kevA prakAre kSINa karavAM? ane evI kaI bhUla A jIvanI rahyA karI che ke, je bhUlanuM ATalAM sudhI pariNamavuM thayuM che? A prakAre pharI pharI atyaMta ekAgrapaNe sabaMdhanAM vaddhamAna pariNAme vicAratAM vicAratAM je bhUla bhagavAne dIThI che te jinAgamamAM ThAma ThAma kahI che; ke je bhUla jANIne tethI rahita mumukSu jIva thAya jIvanI bhUla jotAM te anaMta vizeSa lAge che, paNa sarva bhUlanI bIjabhUta bhUla je jIve prathamamAM prathama vicAravI ghaTe che, Page #617 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMta daSTi viSayane bhikhArI nipuNya ka (54) ke je bhUlane vicAra karyAthI sarve bhUlane vicAra thAya che, ane je bhUlanA maTavAthI seve bhUla maTe che. kaI jIva kadApi nAnA prakAranI bhUlano vicAra karI te bhUlathI chUTavA I che, paNa te kartAvya che, ane tevI aneka bhUlathI chUTavAnI IcchA mULa bhUlathI chUTavAnuM saheje kAraNa thAya che. "zrImad rAjacaMdra, patrAMka 413. (500) A sarva bhUlanI bIjabhUta bhUla te AtmasvarUpanuM ajJAna athavA paravatumAM AtmabuddhirUpa viparyAya che, "Apa ApakuM bhUlI gayA !' e ja moTAmAM moTI kendrastha bhUla che. te mUlagata bhUlathI bIjI bhUlanI paraMparA nIpaje che, te viSayano eTalI hada sudhI AtmAnuM patana thAya che ke tenI vRtti viSayAkAra bhikhArI banI jAya che. paMca iMdriyanA viSayomAM te eTale badhe tanmaya thaI nipuNyaka raMka jAya che ke te pitAnuM mULa svarUpa sAva bhUlI jaI, viSayamAM ja | sarvasva mAnI tenI gaSaNamAM ahoniza maMDyo rahe che ! ane viSayatRSNAthI A ne tapta banI niraMtara duHkha anubhave che, chatAM te viSayone kI viSayono keDo mUkate nathI ! ne viSTAnA bhramaranI peThe tenI pAchaLa pAchaLa bhamyA kare che ! A te viSayakhubhukSu jIva zrI upamiti bhavaprapaMca kathAmAM mahAtmA siddharSie anupama zailIthI tAdazya varNavelA te nipuNyaka raMkanA jevuM samasta ceSTita kare che, ne karamAM ghaTapAtra laI rAtadivasa viSayakadannanI bhikSArthe bhame che ! jemake " A jIva A saMsAranagaramAM aparApara janma lakSaNarUpa UcA-nIcA gRhamAM viSaya-kadananA AzApAzane vaza thaI avirAmapaNe bhamyA kare che. "kSudhAthI jasa durbala deha, gRhe gRhe bhikSAthe teha karamAMhi grahone ghaTapAtra, nindAte bhamate dinarAtra. sarvAgI mahAghAta utApa, tihAM anugata cetana Apa; ya mADI! re karajo trANu!' pokAre evI dIna vANa. javara kucha unmAda saMyukta, zUlapIDita ne pAmI yukta; sarva rogane teha nivAsa, vedanAvege vihala khAsa. pAmIza bhikSA te te geha, ItyAdika ciMtavata eha; vikalpAkula manamAM thAya, raudradhyAna bharate jAya. saMtane karuNanuM sthAna, mAnIeAne hAsya nidAna bAlane kIDana AvAsa, udAharaNa pApIne khAsa." -zrI u. bha. pra. kathA, pra. 1 (De. bhagavAnadAsakRta sapaghamagha anuvAda) "saMsArane viSe ahoniza paryaTana karatA A jIvanA je A zabdAdi viSaya ane je A baMdhuvarga-dhana-suvarNAdi, ane je kIDa-vikathA Adi anya paNa saMsAra Page #618 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (542) gadaSTisamuccaya kAraNa heya, te gRddhihetupaNAthI rAgAdi bhAvonA kAraNapaNAne laIne viSaya kadannanA ane karma saMcayarUpa mahA ajIrNanA nimittapaNane laIne kadanta jANavA manoratha yegya che." (u. bha. pra. kathA) evI te kadannarUpa bhikSA bhakSaNa karavA Icchato A jIva nAnA prakAranA viSaya saMbaMdhI mAro kare che,thAvat te cakravartIpaNAne mane ratha paNa kare che. ane A cakravattI paNa bhagavAna satasAdhuone kSudra raMka jevo pratibhAse che, te pachI zeSa avasthAonuM te pUchavuM ja zuM?" ane AvA kadanta jevA A dhana-viSaya-kalatrAdithI pUrAI rahyA chatAM A jIvane abhilASAne viccheda thatuM nathI, eTaluM ja nahiM paNa tenI tRSA vizeSa gADhapaNe abhivRddhi pAme che. kAraNa ke jema gADha grISmamAM davadAhathI tApa pAmela zarIravALA, pipAsAthI-tarasathI abhibhUta cetanAvALA, mUcchathI DhaLI paDelA evA keI pathikane tyAM ja svapnadarzanamAM, prabala kallebamAlAthI Akula evA ghaNuM ghaNuM mahA jalAzayasamUhe pItAM paNa jarAya tRSAnI nyUnatA upajAvatA nathI, tema A jIvane paNa A viSayAdi vatta che. te A prakAre:-anAdi saMsAramAM parAvartana karI rahelA A jIve pUrve devane viSe anaMtIvAra nirupacarita evA zabdAdi bhego prApta karelA che, anaMta amUlya ratnarAzio meLavelA che, patinA vizvamene khaMDita kare evA vilAsinIvRdo sAthe vilAsa karelA che, tribhuvanAtizAyinI nAnA prakAranI kIDAethI kIDana kareluM che. tathApi jANe mahAbubhakSAthI-bhUkhathI kRza udaravALo hoya ema A jIva zeSa dinanA bhakta vRttAMtane kAMI paNa jANa nathI !! kevala tenA abhilASathI zoSAya che !!! -tethI tRpti na tene thAya, paNa bubhakSA vadhatI jAya !" ' -zrI u. bha. pra. kathA (DI, bhagavAnadAsa ma, mahetAkRta anuvAda) AvI kadannarUpa A viSaya mRgatRSNAnI pAchaLa doDavAthI A jIvane A badhI anartha paraMparA sAMpaDe che, ane tene bhavasAgaranuM ullaMghana thatuM nathI, kAraNa ke mAyAjAlarUpa te mAyAjalamAM tene gADha abhiniveza-mithyA Agraha che, eTale te tene ullaMghI javAnI hAma bhIDate nathI, ane jyAM che tyAMne tyAM eTale ke viSaya-kAdavamAM DukkaranI jema paDayo rahe che !! sa tatra bhavodvigno yathA tiSThatyasaMzayam / mokSamArge'pi hi tathA bhogajambAlamohitaH // 168 // vRttiH-sa-te, mAyAmAM jene jalane daDha Aveza che te, tA-tyAM ja, pathamAM, mArgamAM moniHbhadvigna hoI, caNA-jema, e udAharaNanA upanyAsa athe che, tiraMgAya-niHsaMya sthiti ja kare che.-jalabuddhinA samAcatho, mokSamADapi hi-nAnAdi lakSavALA mokSamArgamAM paNa, tathA-tema asaMzaya rithati kare che. monarannATohita -bhegajaMbAlathI-bheganibaMdhana detAdi prapaMcathI mehita evo te ema artha che. Page #619 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMtA daSTi : bhavamAM sthiti, bahiratmA-dehamAM Atmabuddhi (543) tyAM ja ni:zaMka sthiti kare, bhadvigna te jema; gajabAle mohiye, mokSapathe paNa tema. 168 artha -te jema tyAM jamArgamAM, bhadvigna hoI, ni:saMzaya sthiti kare che, tema mekSamArgamAM paNa bhegabAlathI mahita e te sthiti kare che. vivecana mAyAjalamAM jene jalane daDha abhiniveza che, e te bhegatatva puruSa jema jalabuddhinA AvezathI, bhadvigna rahI, tyAM ja mArgamAM asaMzaya sthiti kare che, tema jJAnAdi lakSaNavALA mokSamArgamAM paNa bhoganA kAraNarUpa dehAdi prapaMcathI mAhita evo te ni:saMzaya "sthiti' kare che. Ano Azaya ema samajAya che ke-mAyAjalamAM jene jalabuddhine abhiniveza che, evo bhagatava puruSa, A jala sAcuM che-kharekharUM che, evA bAMdhI lIdhelA pUrvagraharUpa - mithyAbhAvane lIdhe, saMsArathI udvega-dukha pAmate rahI, tyAM ja mArgamAM bhavamAM sthiti: sthiti kare che, paNa AmAM kAMI sAra nathI ema jANI te saMsAra mekSamAge sAgarane oLaMgI javA AgaLa vadhatuM nathI, puruSArtha karatuM nathI, paNa "sthiti" eTale te bhegamAM ja sthiti kare che, bhogamAM ro-pacce rahe che. temaja bhegakAraNarUpa dehAdi prapaMcathI mehamUDha banIne, te jJAnAdi lakSaNavALA mekSamAgamAM paNa "sthiti" kare che, eTale ke jyAM che tyAMne tyAM aTakI rahe che-thebhI rahe che, paDyo rahe che, paNa AgaLa vadhatuM nathI. tAtparya ke jema te bhavamArgamAM nivAsarUpa sthiti kare che, tema mekSamArgamAM paNa AgaLa pragati na karavArUpa sthiti' kare che. arthAt te bhavasamudramAM nimagna rahe che, ane mokSamArge AgaLa vadhatA nathI. te A prakAre - A AtmA anAdithI potAnA mULa sahaja zuddha svarUpane bhUlI gayA che. A svarUpaajJAnarUpa avidyA athavA mithyAtvathI te parapadArthamAM Atmabuddhi karI rahyo che. anAdi kALanA adhyAsathI dehAdi paravastumAM tenI Atmabuddhi eTalI bahirAtmAH badhI sajajaDa thaI gaI che. eTalA badhA UMDA mULa ghAlI gaI che ke dehamAM "dehAdi te ja hu" evI viparyAsa buddhi-viparIta mati tene upajI che. Atmabuddhi jaDanA dIrghakAlanA sahavAsathI te jANe jaDa jevo thaI gayo che ! Ama kAyAdikamAM AtmabuddhithI grahAyelo jIva bahirAtmA kahevAya che. AtmajJAnathI parAkSukha e A bahirAtmA potAnA svarUpanuM bhAna bhUlI, IdriyadvArAthI kurAyamAna thaI, potAnA dehane AtmApaNe mAnI bese che. manuSya dehamAM Page #620 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (544) gadaSTisamucaya rahelA AtmAne te manuSya mAne che, tiryaMca dehamAM rahelA AtmAne tiryaMca mAne che, deva dehamAM rahelA AtmAne deva mAne che, ane nAraka dehamAM rahelA AtmAne te nAraka mAne che, paNa tatvathI huM pote tevo nathI, te te dehaparyAyarUpa nathI, huM te anaMtAnaMta jJAnazaktine svAmI saMvedya e acala sthitivALe zAzvata AtmA chuM, ema te mUDha jANatA nathI. Ama potAnA dehamAM AtmAne adhyAsa karatA e A bahirAtmA paranA AtmAne jyAM vAsa che evA svadeha sadeza acetana paradehane A pArake deha mAnI bese che. ane Ama dehamAM svaparanA mithyA adhyavasAyanemAnyatAne lIdhe, jene AtmAnuM bhAna nathI evA anAtmaNa janane strI-putrAdi saMbaMdhI vibhrama varte che, ane temAMthI avidyA nAmane daDha saMskAra janme che, ke jethI leka puna: deha e ja AtmA evuM abhimAna dhare che. A dehamAM Atmabuddhi e ja saMsAra duHkhanuM mULa che." jaDa cala jaDa cala karma je dehane hejI, jANyuM Atama tatva; bahirAtama bahirAtamatA meM grahI hojI, caturage ekatva. namiprabha0"-zrI devacaMdrajI. dehamAM A Atmabuddhine lIdhe ja jIva tenA lAlana-pAlanAthe viSayamAM pravRtti kare che, ane te viSayaprAptinA sAdhanarUpa dhanAdinA upArjanamAM pravRtta thAya che, tenI prAptimAM anukULa thAya te pratye rAga kare che, pratikULa pratye dveSa dhare che. temAM koI vacce ADuM Ave tenA pratye krodha kare che. tuccha kadana jevA kaMIka viSayanI prApti thatAM te anaMtagaNuM abhimAna dharI kAkIDAnI jema nAce che. ane vizeSa vizeSano lobha dharate rahI tenA lAbha mATe aneka prakAranA chaLaprapaMca-mAyAkapaTa karI potAne ane parane chetare che. ItyAdi prakAre jIva viSayane arthe kaSAya kare che, ane tethI hAthe karIne A bhavaprapaMca ubhuM karIne, saMsAra paribhramaNadu:kha pAmI, te bhadvigna bane che. Ama dehamAM AtmabuddhirUpa mULathI upajatA viSaya-kaSAyathI A jIvanuM saMsAracakra cAlyA kare che. x"bhiraatmendriydvaaraigtmjnyaanpraangmukhH| sphuritazcAtmano dehamAtmatvenAdhyavasyati / / naradehasthamAtmAnamavidvAnmanyate naram / tiryaJcaM tiryagaGgasthaM surAGgasthaM suraM tathA // nArakaM nArakAGgasthaM na svayaM tttvtstthaa| anaMtAnaMtadhIzaktiH svsNbedyo'clsthitiH|| svadehasadRzaM dRSTvA paradehamacetanam / parAtmAdhiSThitaM mUDhaH paratvenAdhyavasyati // svaparAdhyavasAyena deheSvaviditAtmanAm / varttate vibhramaH pusAM putrabhAryAdigocaraH / / avidyAsaMjJitastasmAtsaMskAro jAyate dRDhaH / yena loko'Ggameva svaM punarapyabhimanyate / / mUlaM saMsAraduHkhasya deha eva AtmadhIstataH / tyasvainAM prvishedntrbhirvyaapRtendriyH||" -zrI pUjyapAdasvAmIjIta zrI samAdhizataka Page #621 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMtA daSTi bhogatatvanI kSamArga apragati-sthiti (545) rAga bharyo mAha vairI naDyo, lekanI rItamAM ghaNuMya rAte; krodha vaza dhamadhamya, zuddha guNa nava rame, bha bhavamAMhi huM viSaya mAte..... tAra ho tAra prabhu ! muja sevaka bhaNI."--zrI devacaMdrajI vaLI smaraNa thAya che ke e paribhramaNa kevaLa svacchedathI karatAM jIvane udAsInatA kema na AvI? bIjA cha para kodha karatAM, mAna karatAM, mAyA karatAM, lobha karatAM ke anyathA karatAM te mAThuM che ema yathAyogya kAM na jANyuM? arthAta ema jANavuM joItuM hatuM, chatAM na jANyuM e vaLI pharI paribhramaNa karavAne vairAgya Ape che." I. -zrImad rAjacaMdra, patrAMka 115 (128) ane pachI te te tuccha kadanna jevA viSayasukhamAM A mehamUDha jIvane eTale badho raMga lAgI jAya che, eTale badhe tanmaya rasa jAme che, ke tenI prAptimAM ! nimagna rahe che, ane tene ja suMdara mAne che, bIjuM kAMI te bApaDa jANatA nathI. kAraNa ke susvAdu bhojanano svAda tene svapna paNa lAdhyo nathI. eTale Dukkarane jema kAdavamAM paDayA rahevuM game che, tema tene viSaya -kadanamAM racyA-pacyA rahevuM game che. te viSTAnA bhramarane jema viSTAnI sugaMdhI ja sArI lAgatI hatI, tema A viSayanA bhramarane viSayanI gaMdha ja sArI lAge che ! tene suMdara mAne rAMka, bIjuM na jANe te varAka, susvAdu bhojanano svAda, ravane paNa ene na prApta." u. bha. pra. 1 (Do. bhagavAnadAsa ma. mahetAkRta anuvAda) Ama para pariNatinA rAgIpaNuM, para rasaraMge rakta thayela A jIva, para vastuno grAhaka ane rakSaka banI, paravastunA bhAgamAM Asakta thaIne anaMta kALa paryata saMsAramAM rakhaDe che. ane Ama pitAnuM Amahita cUkI, A mahAmehamUDha jIva veThIA piThIAnI peThe pArakI veTha uThAvI, hAthe karIne nAhakano herAna herAna thAya che ! bhAvitAtmA mahAtmAonA vacanAmRta che ke papariNati rasa raMgatA, paragrAhakatA bhAva....nAtha re! para karatA para bhogatA, o thaye eha svabhAva ?....nAtha re !" zrI devacaMdrajI. je kriyAne viSe jIvane raMga lAge che. tene tyAM ja sthiti hoya che, e je jinano abhiprAya te satya che. trIza mahAmahanIyanAM sthAnaka zrI tIrthakare kahyAM che te sAcA che."-zrImad rAjacaMdra, patrAMka 148 (hAthanedha, 2-19) Page #622 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (546) yAgadadisamuccaya ane Ama bhAgarUpa niHsAra mAyAjalamAM ja jene dRDha ra'ga lAgyA che, dRDha abhiniveza upajyo che, evA bhAgatattva puruSane potAnA zuddha AtmasvarUpanuM darzana hetu nathI, eTale mAkSamAga mAM tene praveza paNa kayAMthI hoya ? dehArdinI bhUlabhUlAmaNIbharI jakhAlamAM je sAi gayA che, dehArdi mAyAprapa`camAM AtmabuddhinA vyAmAhathI je mujhAI gayA che, mAyAjalarUpa viSayanI aTapaTI mAyAvI jAlamAM je aTavAi paDayo che, tenA nimitte rAgadveSa karatA je kaSAyaraMgathI raMgAI rahyo che, ane tethI je bhavaprapa`canA anaMta cakrAvAmAM paDI gayA che,- evA A mahAmehamUDha jIvane meAkSamA pAmavA paNa muzkela thai paDe che. tenI mithyAtvamAM ja sthiti hAya che, tethI te AgaLa vadhatA nathI, pragati karatA nathI; kAraNa ke jyAMlagI kaSAyanI upazAMtatA na thai hAya, viSayAdi pratye aMtaraMga vairAgya na vattA hAya, mAkSa zivAya trIjI kaI abhilASA na heAya, tyAMlagI meAkSamAga mAM praveza karavA yeAgya ceAgyatA paNa prApta thatI nathI, sAcuM mithyAtva * guNasthAnaka' paNa prApta thatuM nathI, ne prathama mitrAdaSTi paNa khUlatI nathI, teA pachI ukta bhegatattva puruSanA meAkSamAga mAM praveza kayAMthI hAya? ne temAM te AgaLa kayAMthI vadhe? uttarottara guNasthAnanI prAptithI pragati kema kare ? mekSamA apragatisthiti Ama jene bhAgamAM tattvamuddhi che evA bhAgatattva puruSa sasAramAM 'sthiti' kare che, arthAt ana ta kALasthiti paryaMta anaMta paribhramaNa du:khane pAme che. ane meAkSamAga mAM paNa te ' sthiti 'ja kare che. arthAt guNavakAsa pAmI AgaLa pragati karatA nathI, gaLIyA aLadanI jema jyAMne tyAM paDyo rahe che! ane Ama tenuM paribhramaNa du:kha cAlu rahe che, ne tenA nivAraNanA upAya tene maLatA nathI. eTale banne rIte te duHkhI thAya che. U2 5 mImAMsAbhAvato nityaM na moho'syAM yato bhavet / atastavasamAvezAtsadaiva hi hitodayaH // 169 // nitya mImAMsA bhAvathI, mAhu ehamAM nhoya; ethI tattvasamAvezathI, sadA hidaya hoya. 169 a:--nitya mImAMsA bhAvane lIdhe A dRSTimAM mAha hAtA nathI, ethI karIne tattvasamAvezane lIdhe sadaiva hiteAdaya ja hAya che. vRtti:-mImAMsAmAvato-mImAMsA bhAvathI, sadvicAra bhAvathI, nisyaM-nitya. savakALa, na moddoDA yato mavet kAraNa ke A dRSTimAM mADu hotA nathI, ataH-ethI karIne saravasamAveza--tavasamAvezarUpa kAraNa thakI, savaiva hi hitotya:-A dRSTimAM cokkasa sadaiva hitAya ja hoya che. Page #623 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMta daSTiH tharSada mImAMsA, dazanAmImAMsA (547) vivecana vaLI nitya mImAMsAnA bhAvathI A daSTimAM meha hoto nathI. ethI karIne tatvanA samAvezarUpa kAraNa thakI nizcaya ene sadAya hiteAdaya ja hoya che. tattva mImAMsA A daSTimAM sthiti karata samyagadaSTi jJAnI puruSa samartha tatvaciMtaka-tatvamImAMsaka hoya che. eTale niraMtara savicArarUpa mImAMsAnA-sUma tattvapaSaNanA hevApaNAne lIdhe atre keIpaNa mohane saMbhava hoto nathI. kAraNake je tattva samaje che, te meha pAmata nathI. ane samyagdaSTine darzanamaha te kArano kSaya thaI cUka che, tathA yogamArgamAM AgaLa vadhatAM ene cAritramehanI paNa uttarottara kSINatA thatI jAya che, eTale sarvathA mehano abhAva hoya che. samyagadaSTi puruSa aneka prakAre tatvane sUma vicAra kare che. jema ke zuddha AtmasvarUpane pAmyA che evA jJAnI puruSoe nIce kahyAM che te cha padane samyaggadarzananAM nivAsanAM sarvotkRSTa sthAnaka kahyAM che -(1) paheluM pada AtmA che. jema ghaTapaTa Adi padArtho che tema AtmA paNa che. papada mImAMsA amuka guNa hovAne lIdhe jema ghaTapaTa Adi hovAnuM pramANa che, tema svaparaprakAzaka evI caitanya-sattAne pratyakSa guNa jene viSe che evo AtmA hovAnuM pramANa che. (2) bIjuM pada-AtmA nitya che. ghaTapaTa Adi padArtho amuka kALavarti che. AtmA trikALavatti che. ghaTapaTAdi saMge karI padArtha che. AtmA svabhAve karIne padArtha che, kemake tenI utpatti mATe keIpaNa sago anubhava cogya thatA nathI. koI paNa saMyegI dravyathI cetana-sattA pragaTa thavA yogya nathI, mATe anutpanna che. asaragI hovAthI avinAzI che, kemake jenI kaI saMgathI utpatti na hoya, teno koIne viSe laya paNa hAya nahi. (3) trIju' pada-AtmA kartA che. sarva padArtha artha kriyA saMpanna che. kaMI ne kaMI pariNAma kiyA sahita ja sarva padArtha jovAmAM Ave che. AtmA paNa kriyA saMpanna che, mATe kartA che. te kartApaNuM trividha zrI jine vivecyuM che, paramArthathI svabhAvapariNatie nija svarUpane kartA che. anupacarita (anubhavamAM AvavA cogya vizeSa saMbaMdha sahita ) vyavahArathI te AtmA dravyakarmano kartA che. upacArathI ghara, nagara Adine kartA che. (4) cothuM pada AtmA bhoktA che. je je kaMI kriyA che te te sarva saphaLa che, nirarthaka nathI. je kaMI paNa karavAmAM Ave tenuM phaLa bhogavavAmAM Ave e pratyakSa anubhava che. viSa khAdhAthI viSanuM phaLa; sAkara khAvAthI sAkaranuM phaLa agnisparzathI agnisparzanuM phaLa; hImane sparza karavAthI hImasparzanuM jema phaLa thayA vinA rahetuM nathI, tema kaSAyAdi ke akaSAyAdi je kaMI pariNAme AtmA pravarte tenuM phaLa paNa Page #624 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (548 ) yogadRSTisamuccaya thavA ceAgya ja che, ane te thAya che. te kriyAne AtmA kartA hovAthI bheAktA che. ( 5 ) pAMcamu' pada--makSapada che.-je anuparita vyavahArathI kama'nuM kartApaNuM nirUpaNa karyuM", kartApaNuM hAvAthI bhAktApaNuM nirUpaNa karyuM", te kama'nu' TaLavApaNuM paNa che, kemake pratyakSa kaSAyAdinuM tIvrapaNuM heAya, paNa tenA anabhyAsathI, tenA aparicayathI, tene upazama karavAthI tenuM maMdapaNuM dekhAya che, te kSINa thavA ceAgya dekhAya che; kSINa thaI zake che. te te aMdhabhAva kSINa thaI zakavA ceAgya hAvAthI tethI rahita evA je zuddha AtmasvabhAva te rUpa mekSapada che. ( 6 ) chaThTha pada-te mekSanA upAya che.--jo kadI karyaMbaMdha mAtra thayA kare ema ja hAya te| tenI nivRti keAI kALe sabhave nahI; paNa kama''dhathI viparIta svabhAvavALAM evA jJAna, darzana, samAdhi, vairAgya, bhakatyAdi sAdhana pratyakSa che. je sAdhananA baLe ka`baMdha zithila thAya che, upazama pAme che, kSINa thAya che. mATe te jJAna, darzana sayamAdi meAkSa padanA upAya che. '' (vizeSa mATe juo) zrImad rAjacaMdra, patrAMka 409 (493) kartA nija karyAM; 66 AtmA che te nitya che, che che bhAktA vaLI meAkSa che, mekSa upAya sudha SaT sthAnaka saMkSepamAM, SaT dazana paNa eha; samajAvA paramAne, kahyAM jJAnie ehu, ". -zrI Atmasiddhi. " munisuvrata jinarAja ! muja eka vinati nisuNeA; Atama tattva karyu. jANyu' jagataguru ! ehu vicAra muja kahiyeA; Atama tattva jANyA viNu nimA~la, cittasamAdhi navi lahiMyA mu."--zrI AnaMdaghanajI. vaLI A Atmatattva saMbadhI SaDkananI te tattvajJa puruSa A pramANe vizeSa paryAyeAcanA kare che: (1) kAI Atmatattvane akhaMdha mAne che, paNa A AtmA kriyA karatA dekhAya che, te te kriyAnuM phaLa kANu bhAgavaze ? ( 2 ) jaDa-cetana Sadana A banne eka ja AtmArUpa che, sthAvara-jaMgama anne sarakhA che ema keAI kahe che. paNa temAM sukha-duHkha vyavasthA nathI ghaTatI, ane saMkara nAmanuM dUSaNa Ave che, ema cittamAM vicArI parIkSA karatAM jaNAya che. ( 3 ) AtmadarzInamAM lIna evA kAi kahe che ke Atmatattva nitya ja che,' paNa temAM teA karelA karmanA vinAzarUpa kRtavinAza doSa, ane nahi karelA karmInA AgamanarUpa akRtAgama doSa Ave che, te matihInane dekhAtA nathI. mImAMsA " kai aMdha Atama tatta mAne, kariyA karatA dIse; kriyAtaNu' phUla kahe| kuNu bhAgave? Ima pUchyuM citta rIse. munisuvrata. Page #625 -------------------------------------------------------------------------- ________________ katA daSTi padanamImAMsA, AtmatatvamImAMsA (549) jaDa cetana A Atama eka ja, sthAvara jaMgama sarikhe; duHkha sukha saMkara dUSanuM Ave, citta vicArI je parikhe. muni eka kahe nitya ja Atama tatva, Atama darizaNa lIne; kRtavinAza akRtAgama dUSaNa, navi dekhe matihINe. muni--zrI AnaMdaghanajI (4) koI kahe che ke "A AtmA kSaNika che ema jANe. paNa tema mAnatAM baMdhamekSa ke sukha-duHkhanI vyavasthA nahiM ghaTe, e vicAra manamAM lAvavA egya che. (5) kaI vaLI ema kahe che ke "cAra bhUta zivAyanI aLagI-judI evI AtmasattA ghaTatI nathI." paNa AMdhaLe gADuM najare na bhALe temAM gADAMne ze doSa?--ema aneka vAdIonA matavibhramarUpa saMkaTamAM paDI gayeluM citta samAdhi pAmatuM nathI, ane yathArthapaNe Atmatatva samajyA vinA te samAdhi upaje ema nathI, te mumukSue kema karavuM? "saugata matirAgI kahe vAdI, kSaNika e Atama jANo, baMdha mekSa sukha dukha navi ghaTe, eha vicAra mana ANe. muni bhUta catuSka varjita Atamatatta, sattA alagI na ghaTe; aMdha zakaTa je najara na dekhe, te zuM kIje zakaTe? muni ema aneka vAdi matavibhrama, saMkaTa paDi na lahe; cittasamAdhi-te mATe pUchuM, tuma viNa tatta keI na kahe muniva"--zrI AnaMdaghanajI. tyAre tene aMtarAtmA (athavA paramAtmA) jANe javAba Ape che ke-aho Atmana ! tuM sarva pakSapAta cheDI daI, rAga-dveSa-moha pakSathI varjita evA eka AtmatattvamAM raDha lagADIne maMDI paDa! je koI A AtmAnuM dhyAna kare che te pharI AmAM AvatuM nathI, ane bIjuM badhuMya vAjAla che ema jANe che, A tatva cittamAM lAve che, mATe jenA vaDe karIne deha-AtmAne viveka upaje te ja pakSa grahaNa kare yogya che, ane te ja tattvajJAnI kahevAya. eTale ene aMtarAtmA punaH belI UThe che ke he AtmasvarUpa AnaMdaghana prabhu! "munisuvrata ! je kRpA kare che, "AnaMdaghana pada lahIe." "vaLatuM jagaguru INi pere bhAkhe, pakSapAta saba ThaMDI; rAga-dveSa-meha pakha varjita, Atama zuM raDha maMDI-munisuvrata Atama dhyAna dhare je kou, so phira INameM nA've, vAjAla bIjuM sahu jANe, eha tatva citta lAve. muni jiNe viveka dhariye pakha gRhiye, tattajJAnI te kahiye: munisuvrata je kRpA kare che, AnaMdaghana pada lahiye. muni" -zrI AnaMdaghanajI. ItyAdi prakAre padanI ane te parathI phalita thatA paDradarzananI mImAMsA karanAra Page #626 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (550) yogadaSTisamuracaya A mahAtattvajJAnI puruSa bIjI badhI paMcAta cheDI daI, zuddha AtmadhyAnamAM lIna thAya che, ane dhyAve che ke huM dehAdithI bhinna e zuddha caitanyasvarUpa AtmA Atmatattava chuM. "A mahArA svarUpathI4 cuta thaI huM idriyadvArothI viSayamAM patitamImAMsA paDI gayo hato. te viSayane pAmIne huM" ema mane meM pUrve tatvathI oLakhe nahiM ! je agrAhyane graDatuM nathI ne grahelane mUkatuM nathI, je sarvathA sarva jANe che, evuM svasaMvedya te tahuM chuM. tattvathI bodhAtmA-bedhasvarUpa evA mane samyaphapaNe pekhatAM, rAgAdi atre ja kSINa thAya che tethI kaI mahA zatru nathI, ke kaI mahAro priya mitra nathI. mane nahiM dekhate e A leka nathI mahAro zatru ke nathI mAre mitra." Ama bahirAtmAne tyajI aMtarAtmAmAM vyavasthita thayela jJAnI puruSa bhAve che ke-je paramAtmA che te huM chuM, ne je huM chuM te parama chuM. tethI huMja mahArAthI upAsya chuM, anya koI nahi ema sthiti che. viSayamAMthI mane prazruta karAvI, svArathI ja hArAmAM sthita evA paramAnaMdamaya bedhAtmAne huM prapanna thayela chuM, prApta thayela chuM.' ityAdi prakAre AtmabhAvanAnA paribhAvathI te darzanamohane kSaya kare che. ane tethI karIne dehathI bhinna evA kevala zuddha caitanyanuM AtmAnubhavamaya jJAna jyAM varte che, e parama sUkSmabodha tene upaje che. eTale pachI tene te zuddha svarUpanuM evuM dhyAna pravarte che ke te cAritrahane prakSINa-atyaMta kSINa karavA bhaNI pravarte che. jemake-- cAritra maha parAjaya | sarva bhAvathI te audAsInya vRtti-udAsIna bhAva kare che, ane tene deha mAtra saMyamanA hetue ja hoya che, bIjA keI kAraNe tene bIjuM kAMI kalpatuM nathI, ane dehamAM paNa tene kiMcit mUccha hotI nathI. mana, vacana, kAyAnA sarvatra dA yogane te jema bane tema saMkSipta kare che, ane te traNe saMkSipta yoganI sInya: gupti AtmAmAM sthiratA kare che, te paNa mukhyapaNe te dehanI sthiti parvatasamiti cAvajajIva varte che. te AtmasthiratA eTalI badhI daDha hoya che ke ghera parISaha ke upasarganA bhayathI paNa tene aMta AvI zakato nathI. *"matta cyutvendriyadvAraiH patito viSayeSvaham / tAnprapadyAhamiti mAM purA veda na tattvataH / / yadagrAhyaM na gRhNAti gRhItaM nApi muJcati / jAnAti sarvathA sarva tatsvasaMvedyamaramyaham // kSIyante'traiva rAgAdyAstattvato mAM prpshytH| bodhAtmAnaM tataH kazcinna me zatrurna ca priyH|| mAmapazyannayaM loko na me zatrurna ca priyH| mAM prapazyannayaM loko na me zatrana ca piyH|| yaH parAtmA sa evAhaM yo'haM sa prmsttH| ahameva mayopAsyA nAnyaH kazciditi sthitiH|| pracyAvya viSayebhyo'haM mA mayaiva mayi sthitam / bodhAtmAnaM prapanno'smi paramAnandanirvRtam // " -zrI pUjyapAdasvAmIjI kRta zrI samAdhizataka, Page #627 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMtA daSTi cAritra mehaparAjaya, sadAya hiteAdaya (551) ane te saMkSipta mana-vacana-kAyAnA yuganI pravRtti karavI paDe che te mAtra saMyamanA hetuthI ja kare che, ane te paNa nija AtmasvarUpane niraMtara lakSa rAkhIne ane bhagavAnuM vItarAga devanI AjJAne AdhInapaNe rahIne. te saMkSipta pravRtti paNa kSaNa kSaNa ghaTatI jAtI sthitimAM hoya che, ane chevaTe nija svarUpamAM lIna thAya che. (juo pR. 25, parama AtmadaSTA zrImad rAjacaMdrajIe AtmAnubhavasiddhapaNe saMgIta kareluM "apUrva avasara vALuM apUrva ananya kAvya.--jene bhAva atra avatAryo che). sarva bhAvathI audAsInya vRtti karI, mAtra deha te saMyama hetu hoya jo; anya kAraNe anya kazuM kape nahiM, dehe paNa kiMcit mUcha nava jaya jo. apUrva avasara evo kyAre Avaze ? " I -zrImad rAjacaMdrajI paMca indriyanA viSayamAM tene rAgadveSa virahitapaNuM hoya che, ITa-aniSTa buddhi hatI nathI; pAMca prakAranA pramAdathI enA manane kSebha upajatuM nathI; dravyathI, kSetrathI, kALathI ne bhAvathI kyAMya pratibaMdha karyA vinA te nirlobhapaNe pUrva prArabdha viSayakaSAyajaya: karmanA udayane AdhIna thaIne vicare che. krodha pratye te tene svaapramAda- bhAvapaNuM varte che ! mAna pratye dInapaNAnuM mAna hoya che! mAyA pratye apratibaMdha te sAkSIbhAvanI daSTAbhAvanI mAyA kare che ! ane lebha pratye te lAbha samAna thatuM nathI kaI bahu upasarga karanAro hoya te tenA pratye te kepatuM nathI. cakravatI AvIne vaMdana kare te paNa tenAmAM mAna gesuM jaDatuM nathI, deha chUTI jAya te paNa tenA premamAM paNa mAyA upajatI nathI. prabaLa labdhi-siddhi pragaTe te paNa tene lebhane aMza paNa spazata nathI. zatru-mitra pratye tene samadarzipaNuM varte che, mAna-apamAnamAM paNa teno te ja svabhAva varte che, jIvitamAM ke maraNamAM te nyUnAvikapaNuM-ochAvattApaNuM mAnato nathI, ane saMsAra ho ke mekSa che te pratye tene zuddha samabhAva varte che. sarvatra samabhAva: te ekAkIpaNe smazAnane viSe vicare che, vaLI parvatamAM ke jyAM vAghajinakapIvat siMhane saMyoga hoya che tyAM paNa vicare che; chatAM tenuM Asana caryA aDola rahe che ne manamAM keIpaNa prakArano bha upajato nathI, paNa jANe parama mitrane vega pAmyA hoya ema te jANe che. ghora tapazcaryA karatAM paNa tenA manane tApa thatuM nathI, ane sarasa anathI tenA manane prasannabhAva upajato nathI. rajakaNa ho ke vaimAnika devanI Rddhi che, te sarveya eka pudgala svabhAvarUpa che ema te mAne che. Ama te cAritramohane paNa parAjaya kare che, eTale sarvathA mohanA abhAvathI tatvasamAvezarUpa kAraNane lIdhe-atyaMta tavapariNatine lIdhe tene sadAya hiteAdaya ja Page #628 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (552) gadaSTisamuccaya hoya che. mohAMdhakAra haranArI mImAMsAdIpikAnA4 tatvaprakAzavaDe sadAya hiteAdaya karIne tene sadAya AtmakalyANanI-dharmanI vRddhi thayA ja kare che. tene vastusvabhAvarUpa Atmadharma adhikAdhika aMze unmIlana pAmata jAya che, pragaTato jAya che. Ama tenI AtmadazA uttarottara caDhatI kaLAne pAmatI jAya che, te uttarottara uttama AtmaguNanI zreNI para ArUDha thatuM jAya che. jema bIjane caMdramAM uttarottara caDhatI kaLAne pAmI prAMte pUrNatAne pAme che, tema A samyagadaSTi mahAtmA yegIne hitarUpa caMdra uttarottara caDhatI kaLAne pAmI pUrNa svarU55Nane pAme che. "bhagatatvane re e bhaya navi TaLe, jUThA jANe re bhega; te e daSTi re bhavasAyara tare, lahe muni suyaza saMga. dhana dhana zAsana zrI jinavarataNuM !" zrI ke. da, sajajhAya. - Eaa kAMtA daSTi: kepTaka 12 dAna-tArA samAna | anyamud cittadoSa tyAga | gAMga-dhAraNuM | mImAMsA-guNaprApti - kAMtA dRSTino sAra - chaThThI kAMtA daSTimAM, AgalI dRSTimAM je nityadarzana, pratyAhAra, abrAMti, sUphamabodha vagere kahyuM, te te hoya ja che, ane te bIjAone prIti upajAve evuM hoya che. te uparAMta atre dhAraNu nAmanuM chaThuM mAMga prApta thAya che. e parama dhAraNAne lIdhe atre anyamud nAmane cittadoSa hete nathI, arthAt citta dharma zivAya keI anya sthaLe AnaMda pAmatuM nathI. ane hidaya karanArI evI nitya mImAMsA-sadavicAraNA atra hoya che. A daSTimAM dharmanA mAhAbhyane lIdhe samyapha AcAravizuddhi hoya che. ane tethI karI A daSTivALo yegI puruSa prANIone priya thaI paDe che, ane te dharmamAM ekAgra manavALo hoya che. enuM mana sadAya kRtadharmamAM lIna rahe che, ane kAyA ja bIjA kAmamAM hoya che, - jema pativratA strInuM citta gharanAM bIjA badhAM kAma karatAM paNa + " mImAMsAdIpikA cAsyAM mohadhvAntavinAzinI / / tatvone tenA cAnna jANamA !" -zrI dvA dvA. 24-15 Page #629 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAMta daSTi : sAra, gadaSTi kaLaza kAvya (553) pitAnA patimAM ja lIna rahe che, tema. ethI karIne AkSepaka jJAnane lIdhe ene bhegA bhavahetu-saMsArakAraNa thatA nathI. mAyAjalane tattvathI-tenA svarUpathI dekhanAre puruSa jema bedhaDakapaNe zIdhra tenI madhyethI, tyAghAta pAmyA vinA, cAlyo jAya ja che; tema mAyAjalanI upamA jene ghaTe che, evA bhegene tenA svarUpathI dekhanAre samyagadaSTi dechA puruSa, te bhegavatAM chatAM asaMgaanAsakta heI, paramapada pratye jAya ja che. paNa bhega jene mana tavarUpa-sAcesAcA bhAse che, evA bhagatatva puruSane te bhavasamudranuM ullaMghana thatuM nathI. kAraNa ke tenI tathA prakAranI buddhithI tenA upAyamAM tenI apravRtti hoya che. mAyAjalamAM jene tevA vipasane lIdhe daDha abhiniveza-Agraha che, evo ke ahIM mAyAmAM-jyAM jalabuddhi che te mAge jAya? eTale te te bhadvigna-bhavathI duHkha pAmate rahI, jema tyAM ja-mArgamAM ja niHsaMzaya sthiti kare che, tema bhogajaMbAlathI mohita evo te mokSamArgamAM paNa sthiti' kare che, jyAM che tyAMne tyAM ja paDayo rahe che, paNa AgaLa pragati karato nathI. sadA saddavicArarUpa mImAMsA bhAvathI A dRSTimAM kadI moha heta nathI, ethI karIne amehasvarUpa' evA "bedhamUtti' jJAnI puruSane sadaiva hiteAdaya ja hoya che, arthAt uttarottara AtmadazAnI pragatirUpa hitano--AtmakalyANane samudaya thayA ja kare che. yogadaSTi kaLaza kAvya harigIta kAMtA samI nita kAMta kAMtA daSTi gijana taNI, tArA samI darzanaprabhAthI camakatI nitye ghaNuM; sUphamadha prakAza kAMti cidAkAza jhagAvatI, puSTa tatvavicAraNAmaya mImAMsA balathI ati. 127 myAnathI asi jema AtmA bhinna dehAdi thakI, avinAzI ne upayogavata dekhate nitye naka; yegI parA dhIra dhAraNA AtmasvarUpa dhAra, parabhAva tema vibhAvamAM kadI moda te na dharAvate. 128 Atma svabhAve vartanArUpa dharmamAM vartana thakI, AcAranI zuddhi parA A pAmate yegI nakI; dharmamAM ekAgramana A dharmamUrtAi mahAtmane, A dharmanA mahimA thakI hoye ati priyatA jane. 129 Page #630 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadaSTisamuccaya zrata dharmamAM nita citta dhAre, kAya kArya bIjA mahIM, mana jema mahilAnuM sadAye lIna hAlAmAM ahIM, jyama gAya vanamAM jAya, cAra care, cAra dizA phare, paNa daSTi te tenI sadA nija vatsa vhAlA para dhare. 130 zrata dharma jenuM citta Ama ja nitya AkSepe ahIM, te jJAnAkSepakavatane bhego ya bha vahe tu nahiM ! mohamayI mAyAmahIM paNa amehasvarUpI sadA, duSkarakarA te kamalavat jalamAM na lepAye kadA. 131 mRgajala ahIM mRgajalapaNe je tatvathI jana pekhate, te seMsara bedhaDaka te bAdhA vinA cAlyo jate; tyama bhaMga mAyAjala samA je svarUpathI ahIM dekhate, bhega'tAMya asaMga rahI te pada parama pratye jate. 132 bhega tatva ja mAnate te bhavasamudra tare nahi, mAyAjale Aveza daDha te te pathe vicare nahi; te tyAM ja bhavaudvigna tyama mAyAjale sthiti dhAro. tyama mokSamArga paNa kare sthiti bhegamala mehita thatA. 133 huM eka zuddha ja jJAnamaya, bAkI badhuMya aniSTa che, e puSTa tattva sudhAtaNa rasapAnathI nita puSTa che; te yogI mananaMdana dhare kayama moha ke parabhAvamAM? hita udaya te pAme sadA bhagavAnadAsa svabhAvamAM. 134 // iti maharSi zrIharibhadrAcAryaviracite kiratcaMdrasUnumanaHsukhanaMdanena bhagavAnadAsena sumanonaMdanIbRhatTIkAnAmakavivecanena saprapaJca vivecite zrIyogadRSTisamuccayazAkhe SaSThI kAntA dRSTiH // Page #631 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhA daSTi chaThThI dRSTi pratipAdana karavAmAM AvI. have sAtamI kahevAmAM Ave che - dhyAnapriyA prabhA prAyo nAsyAM rugata eva hi / taravatipattiyutA sastravRttipAvI* || 270 || dhyAna priyA pAye prabhA, ethI atra na ga; tarava pratipatti ahIM, satyavRtti pada yoga, 170 artha -prabhA dRSTi prAye dhyAnapriyA hoya che, ethI karIne ja AmAM "ga" nAmane doSa hotuM nathI. A daSTi tattvapratipatti yukta arthAt yathArtha AtmAnubhavayukta heya che, ane satpravRtti padane ANanArI hoya che. vivecana arka prabhA sama bedha prabhAmAM, dhyAna priyA e diDI, tatvataNuM pratipatti vaLI IhAM, rega nahiM sukha puThThI... re bhavikA ! vIra vacana citta dharIe"-zrI je. da. sakjhA. 7-1 A sAtamI prabhA daSTimAM pUrvokta niyamAnusAra sUrya prabhA samAna bedha, sAtamuM yogAMga dhyAna, sAtamA "sa" deSano abhAva ne sAtamA tattavamatipatti guNane bhAva hoya che. AvI A daSTi prAye dhyAnapriyA hoya che, tathA vizeSa karIne zamasaMyukta ane tethI satAvRttipadAvahA-satupravRttipada ANanArI hoya che. kRtti -ema A dRSTi "satyavRttipadAvahA' che ema piMDAryuM che, arthAt satapravRttipadane lAvanAra che. + pAThAMtara:-viroLa romAnvitA athata vizeSa karIne zama saMyukta evI heya che. atre vRtti paNa apUrNa athavA khaMDita jaNAya che. Page #632 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (556) yogadaSTisasurAya A daSTine sUrya prabhAnI upamA ApI, te yacita che. kAraNa ke tArA karatAM sUryane prakAza anekagaNa baLavAnuM hoya che, tema chaThThI kAMtA dRSTi karatAM sAtamI prabhA daSTinuM darzana-bedhaprakAza anekaguNaviziSTa baLavAna, parama avagADha hoya che. Ane . "prabhA' nAma ApyuM te paNa yathArtha che. prabhA arthAt prakRNa badhaprakAza jene che te prabhA. jema sUryanI prabhA ati ugra tejasvI che, tema A daSTinI bedha-prabhA ati ugra tejasvI, baLavAna kSapazamasaMpanna hoya che. sUryaprakAzathI jema sarva padArthanuM barAbara darzana thAya che, samasta vizva prakAzita thAya che, tema A daSTinA bedhaprakAzathI sarva padArthasArthanuM yathArtha darzana thAya che. yoganuM sAtamuM aMgaH dhyAna ane A dRSTine A prakRNa bedha-prakAza hoya che, tethI ja A be niraMtara dhyAnane hetu thaI paDe che, kAraNa ke jJAnapramANu dhyAna thAya che; jevuM jJAna baLavAn tevuM dhyAna paNa baLavAna hoya che. Ama A daSTi dhyAnapriyA hoya che, dhyAnanI hAlI priyatamA jevI hoya che, jyAM dhyAna yogIne atyaMta priya hoya che evI hoya che. eTale ahIM sthiti karato yegI jJAnI puruSa potAne parama priya evuM akhaMDa AtmadhyAna dhyAve che. ane A AtmadhyAna tIkSaNa AtmA pagavALuM-AtmajAgrativALuM hovAthI, temAM prAye-ghaNuM karIne koI paNa vikalpa UThavAne avakAza hete nathI, evuM te nirvikalpa hoya che. dhAraNu nAmanuM chaThuM gAMga sAMpaDayA pachI svAbhAvika kame sAtamuM dhyAna nAmanuM gAMga prApta thAya che. kAraNa ke dhAraNa eTale amuka viSayamAM-pradezamAM cittabaMdha thAya, eTale tenA punaH puna: saMskArathI tenA aMtastatva pratye citta dorAya che, ane temAM ja ekAgra thAya che. AtmAne AtmasvabhAva abhimukha dhArI rAkhavArUpa dhAraNAthI AtmAmAM ekAgratArUpa dhyAna pragaTe che. "yogazcittavRttinirodha:" (pA2-1). dhAraNamAM svarUpAbhimukha pravRttimAM cittanuM avadhAraNuM hoya che, ane dhyAnamAM zuddha AtmatatvanuM sAkSAt anusaMdhAna hoya che. "tatra pratyakaivajJAnatA thAnam' (pA. 3-2). cittanA dhAraNA-dezamAM pratyayanI ekatAnatA thavI arthAt dhAraNA pradezamAM eka sarakhA akhaMDa pariNAmanI dhArA rahevI te dhyAna che. (juo dvA. dvA.) "je sthira adhyavasAya te dhyAna che, ane asthira citta te bhAvanA, anuprekSA, vA ciMtA ema traNa prakAre che. eka arthamAM mananI aMtamuhUrta sthiti te dhyAna che. aneka arthasaMkramamAM lAMbI paNa sthiti haya, te acchinna-akhaMDa evI dhyAnasaMtati che. " (juo adhyAtmasAra ). dhyAnanA mukhya cAra bheda che-(1) Atta, (2) raudra, (3) dharma, (4) zukala. temAM Attarodra e be dudhdhana saMsAranA kAraNa heI aprazasta ane aniSTa che, Page #633 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazA dRSTi: dhyAna, cAra bhAvanAthI sthicittasthitaprajJa dhyAtA (557 ) ane AtmAthI mumukSune savathA heya che--tyajavA yAgya che. bAkInA e dhama ane zukla meAkSanA kAraNa hAi prazasta ane iSTa che, ane AtmAthI mumukSune sarvathA Adeya che, parama AdarathI AdaravA cAgya che. athavA padastha, piMDastha, rUpastha ane rUpAtIta ema dhyAnanA cAra prakAra pazu samajavA yeAgya che. A sa dhyAnaprakAra vistArathI samajavA mATe jijJAsue zrI jJAnAva, adhyAtmasAra, yAgazAstra, mAkSamALA Adi graMtharatne avaleAkavA. A sarva prakAranA dhyAnaneA aMtima uddeza zuddha AtmAnA dhyAna para ArUDha thavAnA che. eTale AtmadhyAna e ja mukhya dhyAna che. atre dhyAnanuM svarUpa kharAkhara samajavA mATe dhyAtA-dhyeya AdinuM svarUpa samajavA ceAgya che-- dhyAtA svarUpa A dhyAna dharanAra dhyAtA caiAgI puruSa paNa te mATenI yathAyAgya caiAgyatAvALA hAvA joie, ane te mATe jJAna, darzIna, cAritra ane vairAgya e cAra uttama bhAvanAothI+bhAvitAtmA DhAvA joIe-dRDha bhAvara'gI hAve cAra bhAvanAthI joie. kAraNa ke jJAnabhAvanAthI nizcalapaNuM thAya che, danabhAvanAthI sthira citta asaMmeAha haiAya che, cAritrabhAvanAthI pUrva karmInI nirjarA thAya che ane vairAgya bhAvanAthI sa`ganA AzasAnA ne bhayanA uccheda thAya che; arthAt vairAgyane lIdhe citta kayAMya paNa sa`ga-Asakti karatuM nathI, ane A leAka-paraleAkAdi saMbadhI kaI paNa Aza'sA-icchA karatuM nathI, ane kAI paNa prakAranA bhayakAraNathI kSeAbha pAmatuM nathI. Ama je cAra bhAvanAthI bhAvita heAya che, tenuM citta sthira thAya che. ane Ave je sthiracitta hoya che, te ja dhyAnanI ceAgyatA pAme che, bIjAne-asthiracittane tenI yAgyatA heAtI nathI. dhyAnanI siddhi mATe cittasthiratA e sauthI prathama Avazyaka che. parama AtmadRSTA zrImad rAjacaMdrajInuM parama ga'bhIra tattvavacana che ke aujI samajaNa pachI kahIza, jyAre citte sthira thaIza.' temaja gItAmAM paNa kahyuM che ke '*asa yatAtmAne yoga pAmavA durlabha che ema mhArI mati che, paNu jene AtmA-mana vaza che te yatnavatane yoga upAyavaDe karIne pAmaveA zakaya che. '-A badhuya uparakta bhAvanAthI bhAvitAtmAmAM kharAkhara ghaTe che. zrI nemicaMdrAcAya jIe bRhad drabyasaMgrahamAM bhAkhyuM che ke- jo tame vicitra prakAranA dhyAnanI prasiddhine arthe " nizcalattramasaMmoho nirjarA pUrvakarmaNAm / saGgAzaMsA bhayocchedaH phalAnyAsAM yathAkramam // sthiracittaH kilaitAbhiryAti dhyAnasya yogyatAm / yogyataiva hi nAnyasya tathA cokta N parairapi / " --zrI yazAvijayajIkRta adhyAtmasAra * k d asNytaatmne| yogo duHprApya iti me matiH / vayAbhanA tu catatA rAjjoDavAnumuyata: || "--gItA a. 6. Page #634 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (558) gadaSTisamuccaya cittane sthira IcchatA ho, te ISTa aniSTa arthomAM maha ma pAme, rAga ma kare, dveSa ma karo.' " mA mujjaha mA rajjaha mA dussaha iNi?atthesu / thiramicchaha jai cittaM vicittajjhANappasiddhie // " -zrI nemicaMdra siddhAMtacakravattakRta bRhad dravyasaMgraha, Ama mananA ane indriyanA jayathI je nirvikAra buddhivALo che, te dhyAtA zAMta ane dAMta evo hoya che, arthAt kaSAyanI upazAMtatAthI te zAMta hoya che, ane iMdriyAdinA damanathI te dAMta hoya che. gItAmAM kahelA sthitaprajJanA zAMta, dAMtaH lakSaNa A zAMta-dAMta yogImAM saMpUrNa paNe ghaTe che- "he arjuna ! sthitaprajJa jyAre sarva manogata kAmane-icchAone choDI de che, tyAre AtmAthI AtmAmAM ja tuSTa e te sthitaprajJa kahevAya che. du:khamAM tenA manane udvega upajatuM nathI ane sukhamAM te spRhA karatA nathI. vItarAga, vItabhaya, vItakodha heya e te muni sthitaprajJa kahevAya che. AtmArAmapaNAe sthita e zAMta-dAMta puruSa kharekhara ! AvA lakSaNavALo hoya che. ane A sAtamI dRSTivALA yogI puruSa to AvA uttama koTinA dhyAtA hoya ja che, kAraNa ke atyAra sudhInI uttama yogasAdhanAthI te atyaMta sthiracitta ane sthitaprajJa thaI cUkyA che. (1) sUkSma tatvabodha ane tenI mImAMsAthI-sUkSama A daSTivALo saduvicAraNAthI tene jJAna-darzananI uttama bhAvanA thaI hoya che. (2) uttama yAtA ahiMsAdi pAMca yamanA pAlanathI, zauca sa teSAdi niyamanA sevanathI citta samAdhAnakArI sukhAsananI daDhatAthI, bAhya bhAvanA virecana ane aMtar AtmabhAvanA pUraNa-kuMbhanarUpa prANAyAmathI, iMdriyone viSayamAMthI pAchI kheMcI levArUpa pratyAhArathI ane cittane dharmadhyAnamAM dhArI rAkhavArUpa daDha dhAraNathI,Ama yogagAnA niraMtara abhyAsathI-punaH puna: bhAvanathI tenI cAritrabhAvanA uttama prakAranI thaI hoya che. (3) ane jJAna-darzana-cAritranI AvI uttama bhAvanAvALA A samyagadaSTi jJAnI puruSa parama vairAgyabhAvanAthI raMgAyelA hoya che, tethI parama udAsIna evA te vItarAga puruSa kayAMya paNa saMga-Asakti karatA nathI, A leka-paraleka saMbaMdhI keipaNa icchA dharatA nathI, jIvavAnI temane tRSNa nathI ne maraNuyogathI te kSobha pAmatA x" prajahAti yadA kAmAnsarvAnpArtha manogatAn / AtmanyevAtmanA tuSTaH sthitaprajJastadocyate / / duHvedanuddiAnamanA supu vitara: vItarAmacakrodhaH sthitIniyate "--gItA, "suvididapadatyasutto saMjamatavasaMjudo vigtraago| samaNo samasudukkho bhaNido suddhovaogotti // " -zrI kuMdakuMdAcAryajIkRta zrI pravacanasAra Page #635 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhA dRSTi : vastasvarUdhyAna, arihaMtadhyAna, siddhAkhyAna (559) nathI, evA te sarva bhayathI muktaparama nirbhaya avadhUta hoya che. yogIzvara rAjacaMdrajInuM TakelkIrNa vacanAmRta che ke : nahiM tRSNa jIvyA taNI, maraNa pega nahiM kSobha; mahApAtra te mAganA, parama yoga jitabha."-zrImad rAjacaMdrajI. ane Ama jJAna, darzana, cAritra, vairAgyanI utkRSTa bhAvanAothI asthimajajA paryata hADohADa raMgAyelA, ne AtmabhAvanAthI, atyaMtapaNe bhAvitAtmA evA yogIne, cittavikSepa upajAvanArA doSa nivRtta thaI gayA hovAthI, cittanI atyaMta sthiratA varte che. eTale A AvA sthiracitta, sthitaprajJa, AtmArAmI zAMta-dAMta, vItarAga yogIzvara samagra dhyAnasAmagrIthI saMpana heI, kayAMya paNa ISTa-aniSTa arthamAM moha pAmatA nathI, rAga dharatA nathI, dveSa karatA nathI ane eTale ja A parama nigraMtha vItarAga munIzvara parama nizcaya dhyAnane mATe-zuddha AtmadhyAnane mATe parama gya hoya che. dhyeya svarUpa dhyeya eTale dhyAna karavAne viSaya-AlaMbana. kaI paNa dhyeya citavavAne aMtima (Ultimate) hetu AtmadhyAna para ArUDha thavAno che. je kaMI ciMtavatAM AtmA nirIha vRttine pAmI ekAgrapaNAne pAme te dhyeya che. temAM mukhya dhyeya A che - (1) cetana ke acetana evI mUdamUrta vastu, (2) paMca parameSTi, (3) AtmA. 1. vastu cetana-acetana ema be bhAgamAM vibhakta che. te utpatti-sthiti-layarUpa sat svarUpa saMpanna che. nija nija guNaparyAyathI yukta evuM pratyeka dravya potapotAnI svarUpasattAmAM avasthita che. sva dravya-kSetra-kAla-bhAvathI astirUpa evI pratyeka vastu, para dravya-kSetra-kAla-bhAvathI nAstirUpa che. arthAt koI vastu svarUpa cheDI pararUpane bhajatI nathI, svasamayanI maryAdA ullaMghI parasamayamAM jatI nathI. jaDa che te jaDa bhAve ja pariName che, ane cetana che te cetana bhAve ja pariName che. emAM kaI pitAne svabhAva choDI palaTatuM nathI. jaDa te traNe kALamAM jaDa che, ane cetana te traNe kALamAM cetana che. A pragaTa anubhavarUpa che, emAM saMzaya kema hoya? ItyAdi prakAre koI paNa dhyeya vastunA svarUpaciMtana parathI AtmA zuddha svavastunA svarUpaciMtana pratye DhaLe che, ane zuddha AtmAnA dhyAna para caDhe che. "jaDa bhAve jaDa pariName, cetana cetana bhAva; kaI kaI palaTe nahiM, chaDI Apa svabhAva. jaDa te jaDa traNa kALamAM, cetana cetana tema; pragaTa anubhavarUpa che, saMzaya emAM kema ?"-zrImad rAjacaMdrajI. Page #636 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (560) yogadaSTisamuccaya 2, athavA paMca parameSThine parameSTivAcaka nAmamaMtrothI japa kare (padastha dhyAna ) te paNa dhyAnane uttama viSaya che, uttama dhyeya che. "namo arihaMtANaM, namo siddhANa, namo AyariyANaM, namo uvajhAyANaM, namo loe sabvasAhUNaM / " (1) jenA cAra ghAtikarma naSTa thayA che, ane tethI karIne ja anaMta darzana, anaMta jJAna, anaMta vIrya, anaMta AnaMdamaya che, e je zubhahastha* zuddha AtmA te " ahaMtu dhyAna karavA yogya che." dhyAnanA phalarUpa parama AtmaarihaMtanuM samAdhine pAmI je deha chatAM dehAtIta kAryotsarga dazAe vicare che, dhyAna evA sahajAnmasvarUpe sthita zuddha AtmA te ja ahaMta-jina bhagavA-sarvajJa paramAtmA che. A jIvanamukta dehadhArI paramAtmAnuM tAtvika zuddha svarU5 AtmAthI mumukSune parama dhyeya che, dhyAna karavA yogya che; kAraNa ke A sahajAnmasvarUpa zuddha AtmAnA dhyAnathI AtmA zuddha AtmasvarUpanA dhyAna para ArUDha thAya che. eTale A "parameSThi'nuM dhyAna mumukSune hastAvalaMbanarUpa hovAthI parama ISTa che. jinavaranA AlaMbanathI AtmA AtmAvalaMbanI thaI nija svarUpane dhyAtA thAya che. nemi prabhu dhyAne re ekatvatA, nija tatve ektAne; zukala dhyAne re sAdhI susiddhatA, lahiye mukita nidAne."-zrI devacaMdrajI. daha teya jehanI dazA adeha vartAtI, vRtti AtmabhAvamAM sadA svayaM pravartatI; ginAtha je dharI rahyA chavanavimuktine, vizvanI viziSTa zreSTha vaMduM e vibhUtine." zrI arihaMtastotra (DaoN. bhagavAnadAsa ma. mahetA viracita) (2) jenA aSTama karma ane deha naSTa thayA che, kAlekanA je jJAyaka ne daSTA che, evA puruSAkAra siddha AtmA kazikhara sthita che te dhyAvavA." sarva karma kalaMkane kSaya jyathI jeNe zuddha AtmA siddha karyo che, deha rahita evA zuddha AtmA siddhanuM dhyAna pragaTa karyo che, sahajAnmasvarUpane prApta evA je zuddha AtmA thayA che, kevala caitanyamaya Atmatatva avasthAnA pragaTapaNAthI je svarUpapratikatvarUpa kaivalyane pAmyA che,-evA zuddha AtmArUpa siddha bhagavAna te parama dhyeya che-- x" NaTThacadughAikammo dasaNasuhaNANavIriyamaIo / suhadehatyo appA suddho ariho viciMtijjo // " - zrI nemicaMdra siddhAMtacakavarIkRta zrI bRhad dravyasaMgraha, +" le jhoyAsToransa gALo vA kurilAyA pA siddha kSa sosiddo." -zrI bRhad dravyasaMgraha, Page #637 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhA daSTi : siddhanuM dhyAna, AcAryAdinuM dhyAna (561) parama dhyAna dharavA yogya che. kAraNa ke te bhagavAnane zuddha Atmavastu-dharma pragaTayo che, sarva AtmaguNunI saMpUrNa zuddhatA prApta thaI che, nija svarUpanA kartA-bhoktA thaI te temAM ramaNatA-pariNAmatA anubhavI rahyA che, sarva AtmapradezanI zuddhatA temane upajI che, caitanyamaya tattvapaNuM temane pragaTa prApta thayuM che, temane grAhya paNa cetana che ne grAhaka paNa cetana che, vyApya paNa cetana che ne vyApaka paNa cetana che,-evI caitanyamaya tatva avasthA-siddha dazA pragaTI che. "dharma prAgubhAvatA, sakala guNa zuddhatA, katRtA bhegyatA, ramaNa pariNAmatA; zuddha svapradezatA, tattva caitanyatA, vyApya vyApaka tathA grAhya grAhakagatA... dharma jaganAthano dharma zuci gAIe, ApaNe AtamA teho bhAvIe!"--zrI devacaMdrajI. "prabhupada vaLagyA te rahyA tAjA, alaga aMga na sAjA re; vAcaka yaza kahe avara na dhyAuM, e prabhunA guNa gAuM re."--zrI yazovijayajI. "khAtAM karI khatama kamataNA samasta, pAmyA gati ja apunarbhava je prazasta; jeNe sUryA caugati ratha caka cAre, te siddhane caraNa ho zarANuM amAre! -zrI siddhastotra (Do. bhagavAnadAsa manasukhabhAI mahetA viracita) AvA pragaTa sahajAnmasvarUpa siddha prabhunA dhyAnathI AtmA nija svarUpane dhyAtA thAya che, kAraNa ke te paramAtmAnI ne AtmAnI Atmatva jAti eka che. je te dharmamUtti dhamanAtha paramAtmAne zuddha dharma che, tevo ja A AtmAne tiNe manamaMdire mULa svabhAva dharma che. Ama je vastunI jAti ekatA che, te kadI dharma prabhu palaTatI nathI-pharatI nathI. mukta paramAtmAmAM sarva saMganA parihArathI dhyAe" te parama AnaMdamaya paramAtma tatva vyaktapaNe rahyuM che, ane saMsArI AtmAmAM upAdhirUpa parabhAvanA prasaMgane lIdhe te AvRtta hovAthI avyaktapaNe-zaktirUpe* rahyuM che, arthAt saMsArI jIvamAM zaktithI paramAtmapaNuM che, ane siddhamAM vyaktithI paramAtmapaNuM che. eTale te zaktirUpa paramAtmapaNAnI vyakti mATe, jene tenI vyakti-pragaTatA prApta thaI che evA sAkSAt paramAtma tattvanI bhaktimAM raMga lagADI, tenuM tanmaya dhyAna karavuM joIe. tevA tanmaya dhyAnathI samApti thAya che, eTale ke samarasIbhAva upaje che, ekIkaraNa thAya che, ke jyAM AtmA apRthaphapaNe-abhinnapaNe paramAtmAmAM laya pAme che. Ama zuddha paramAtmAnA dhyAnathI zuddha AtmA pragaTe che, tethI A siddha parameSThinuM dhyAna manamaMdiramAM mumukSune sadA dhyAvavA yogya che-parama ISTa che. +" mama zaktyA guNagrAmo vyaktyA ca parameSThinaH / etAvAnAvayorbhedaH zaktivyaktisvabhAvataH / / so'yaM samarasIbhAvastadekIkaraNaM smRtam / apRthaktvena yatrAtmA lIyate paramAtmani / / " -zrI zubhacaMdrAcAryajIkRta zrI jJAnAva. Page #638 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (562) yogadaSTisamuccaya "tiNe muja AtamA tuja thakI nIpaje, mahArI saMpadA sakaLa muja saMpaje; tiNe manamaMdire dharma prabhu dhyAIe, parama devacaMdra nija siddhi sukha pAIe." "pragaTa tattvatA dhyAvatAM, nija tattvane dhyAtA thAya re; tattvaramaNa ekAgratA, teha pUraNa tatva samAya re." "INI pare vimala jinarAjanI vimalatA, dhyAna manamaMdire jeha dhyAve; dhyAna pRthaphatva savikalpatA raMgathI, dhyAna ekatva avikalpa Ave. dhanya tuM! dhanya tuM! dhanya jinarAja tuM!"-zrI devacaMdrajI. (3-4-5) temaja-"darzana-jJAnapradhAna evA uttama vicAra, cAritrAcAra ane tapAcAramAM je AtmAne ane parane je che, evA te AcArya muni dhyeya che-- dhyAna karavA yogya che. je ratnatrayayukta che ne nitya dharmopadezamAM nirata che, AcAryAdi yativaravRSabha evA upAdhyAya AtmA che, tene namaskAra he! (te paNa dhyeya dhyeya che) dazana-jJAnasamagra evuM mokSanA mArgarUpa nitya zuddha cAritra je sAdhe che te sAdhu evA muni che, tene namaskAra he !' A paNa dhyAna karavA yogya che.-A AcArya, upAdhyAya ne sAdhu e zuddha AtmAnA sahajAnmasvarUpanI sAdhanAmAM-sahaja zuddha svabhAvabhUta AtmasvarUpanI ArAdhanAmAM niraMtara pravRtta thayelA ane ucca guNasthAne sthiti karatA, evA AtmArAmI mahAtmAo che. eTale evA e zuddha AtmArUpa parameSionuM svarUpadhyAna AtmArthIne AtmadhyAnArUDha thavAmAM apUrva preraNAdAyI hovAthI parama ISTa che.-Ama paMcaparameSTi Adi A sava dhyeya-AlaMbanane hetu AtmasvarUpanA dhyAnapara ArUDha thavAne-caDhavAno che, kAraNa ke "je kaMI ciMtavatAM sAdhu jyAre ekatva pAmI nirIha vRttivALo thaI jAya che, tyAre tene nizcaya dhyAna hoya che, arthAt zuddha AtmasvarUpanuM dhyAna hoya che. prAsAda para caDhavA mATe jema nIsaraNI vagere AlaMbananI jarUra paDe che, tema AtmadhyAnarUpa nizcaya dhyAna para caDhavA mATe parameSThi Adi dhyeyanuM AlaMbana parama upakArI thAya che. 3. athavA AtmA e ja mukhya dhyeya che-dhyAnane viSaya che. uparokta anya sarva dhyeyanuM aMtima lakSya ane phaLa paNa A AtmadhyAna ja che. kAraNa ke e arihaMta siddha Adi zuddha AtmArUpa dhyeyanA ciMtanathI cittanI zuddhi ane sthiratA-ekAgratA *"dasaNaNANapahANe vIreyacArittatavAyAre / appaM paraM ca jujai so Ayario muNI jheo| jo rayaNattayajutto NiccaM dhammovaesaNe Nirado / so uvajjhAo appA jadivaravasaho Namo tassa // dasaNaNANasamaggaM maggaM mokkhassa jo hu caritaM / sAdhayadi NiccasuddhaM sAhU sa muNI Namo tassa / / jaM kiMcivi citaMto nniriihvitt| have jadA sAhU / ladhdhUNaya eyattaM tadAhu taM tassa NicchayaM jhANaM // " -zrI badu dravyasaMgraha Page #639 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhA dRSTi : zukala AtmadhyAna, prabhunu pi'DasthaghyAna (563) thAya che,--jethI satra nirIha evA cegI puruSa zukala AtmadhyAnarUpa nizcaya dhyAnane mATe parama ceAgya thAya che. eTale te parama guNavaMta paramAtmAnuM tanmaya dhyAna je nizcaya dhyAnamAM dhyAve che, te zuddhAtmAnA anubhava AsvAdI te paramAtmapadane pAme che. paramaguNI tanmayatA sevana, nizcaya dhyAne dhyAvejI; zuddhAtama anubhava AsvAdI, devacaMdra pada pAvejI. zrI caMdraprabha'-zrI devaca'drujI, "" ane A dRSTivALA mahAyegI tA yukta evA A zuddha AtmadhyAnanA prAraMbha mATe parama ceAgya thaI gayA hAya che, kAraNa ke atyAra sudhInI dharma dhyAnanI utkRSTa ArAdhanAthI A AtmajJAnI sabhyaSTi yAgI puruSa eve zAMta, dAMta A dRSTimAM ne apramatta thaI gayA haiAya che, AtmabhAvathI evA bhAvitAtmA zukaladhyAnanI ane sthitaprajJa AtmArAmI thai gayA heAya che, ke teNe zuddha AtmAnA caiAgyatA dhyAnarUpa zukaladhyAnanI zreNIe caDhavA mATe Avazyaka upayegI evA apUrva AtmavIya nA-AtmasAmarthya nA adbhuta saMcaya karI lIdhA hAya che, eTale A AtmadhyAnI puruSa apUrva AtmavIyanI sphuraNAthI bhAve che ke* anaMta guNu-kamalane vikAsa karanAra evA huM sUrya samAna chatAM ahA ! A mahAlavAraNyamAM pUrve ka-vairiothI vaMcita karAyA ! AtmabrAMtithI upajelA rAgAdi atula adhanAthI badhAyeleA huM anatakALa A duCma bhava-vanamAM vikhita thayo! have Aja mhArA rAga-jvara naSTa thayeA che, Aja mhArI mAhanidrA cAlI gaI che, tethI dhyAnarUpa khagadhArAthI huM kama zatrune haNI nAMkhu vaLI te bhAve che ke-- jenA abhAve huM sUtA hatA, ane jenA sadbhAve huM UThayo chuM, te atIndriya anirdezya svasa`vedya huM chuM. je paramAtmA che te ja huM chuM, je huM chuM te parama che, tethI huM ja mhArAthI upAsya chu, anya kAI nahi', ema sthiti che.' namA muja Ama je AtmabhAvanA bhAve che, te kayAMya rAga-dveSa karatA nathI. name muja re 'kAraNake te ciMtave che ke- A acetana x che te dRzya che, ne cetana che, te adRzya che. teA huM kayAM rASa karu ? kayAM teSa karuM ? ethI huM < *"anantaguNarAjIvabandhurapyatra vaJcitaH / aho bhavamahA kakSe prAgahaM karmavairibhiH // svavibhramasamudbhUtai rAgAdyatulabandhanaiH / baddho viDambitaH kAlamanantaM janmadurgame // adya rAgajjaro jIrNo mohanidrAdya nirgatA / tataH karmaripuM hanmi dhyAnanistrizadhArayA / / " --zrI zubhaca dgAcA chakRta zrI jJAnAva, +'-zvetaminuM dathamadaE cetanuM tataH / vAmi va tuSyAmi madhyasthoDaDhuM mAnyataH / / ''--zrI samAdhizataka, Page #640 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (564) gadarisamuccaya madhyastha thauM chuM." ane sarvatra vItarAga evo te AtmAmAM ja rata thaI zukala evA AtmadhyAnane pAme che, ne tenA parama dhanya uddagAra nIkaLI paDe che ke ahe ! aho ! huM mujane kahuM, name muja name muja re; amita phala dAna dAtAranI, jehane bheTa thaI tuja re. ... zAMtijina ! eka muja vinati."--zrI AnaMdaghanajI, A AtmA jemAM dhyeya che, tene zAstraparibhASAmAM piMDastha dhyAna kahe che. dehapiMDamAM sthiti karatA AtmAnuM, deha-devaLamAM birAjamAna AtmadevanuM jyAM dhyAna dharAya che te piMDastha dhyAna che. parameSThivAcaka namaskArAdi maMtra vAkayane japa ya bhede cAra jyAM dhyeya che, te padastha dhyAna che. jyAM sadehe vatA, sAkAra-rUpI dhyAna bheda evA sarvajJa paramAtmA dhyAnane viSaya che, te rUpastha dhyAna che. ane - jyAM dehAtIta-rUpAtIta evA niraMjana nirAkAra siddha paramAtmA dhyAnane viSaya che, te rUpAtIta dhyAna kahevAya che.* "dehAdevali jo vasai, deu aNAi aNatu / kevalaNANaphuraMtataNu, so paramappu NibhaMtu // " - zrI yogIndradevaviracita paramAtmaprakAza gA. 33 emAM paNa khAsa karIne jIvatamUtti evA rUpI-dehapiMDastha sarvajJa bhagavAnanuM dhyAna jIvane parama upakArI thAya che. kAraNa ke A deha chatAM dehAtIta dazAvALA parama AtmasamAdhimaya prabhunuM anupama rUpa dekhIne bhakta jananuM mana capaLa prabhunuM piMDastha svabhAva choDIne TharI jAya che-sthira thAya che. eTale e bhakta jana dhyAna bhAvAvezamAM gAya che ke-he bhagavAna ! jo A hArUM rUpI svarUpa jagamAM na dekhAyuM hota, te amAruM mana tenA upara hasata-harSa pAmata? hIMcyA vinA zuddha svabhAvane kema Icchata? IDyA vinA hArA pragaTa bhAvane kema prIcchata - eLakhata ? prIyA vinA dhyAna dazAmAM te kema lAvata? lAvyA vinA rasasvAda te kema pAmatI mATe ame te mAnIe chIe ke he prabhu! hArI bhakti vinA koI bhaktane mukti hotI nathI. he sarvajJa paramAtmA ! amArA sat puNyanA bhegathI tame rUpI dehadhArI thayA ne amRta samANu dharmanI vANI kahI gayA. Ama he bhagavAna! A hAre deha-piDa ghaNu guNanuM kAraNa che, ane te sevavAmAM AvatAM mahAbhayanuM vAraNa thaI paDe che, mATe he prabhu! ame to hAruM piMDastha dhyAna ekamanA thaIne karavAno nizcaya karIe chIe. "rUpa anUpa nihALI sumati jina tAharu, chAMDI capala svabhAva Tha" mana mAruM; rUpI sarUpa na hota jo jaga tuja dIsatuM, te kuNa upara mana kahe ama hIMsatuM. *"padasthaM mantravAkyasthaM piNDasthaM svAcitanama / rUpasthaM sarvacidrUpaM rUpAtItaM niraJjanam // " Page #641 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sabhA daSTi : AtmayAnanI mukhyatA, rega dezane nAza hiMsyA viNa kima zuddha svabhAvane IcchatA ? IcchA viNa tuja bhAva, pragaTa kima prIchatA ? prIchayA viNa kima dhyAna, dazAmAMhi lAvatA? lAvyA viNa rasasvAda, kaha kima pAvatA? bhakti vinA navi mukti, have kaI bhaktane, rUpI vinA te te na, have kaI vyaktine ama satapuNyane yoge, tame rUpI thayA, amiya samANI vANa, dharamanI kahI gayA. te mATe tuja piMDa, ghaNA guNa kAraNo, sevya dhyAye have, mahAbhayAraNo zAMtivijaya budha ziSya, kahe bhavikA janA ! prabhunuM piMDastha dhyAna karo thaI ekamanA." -zrI rUpavijayajI. "hAruM dhyAna te samakita rU5, teha ja jJAna ne cAritra teha che; tehathI jAye saghaLA he pApa, dhyAtA dhyeya svarUpa have pacha."-zrI yazovijayajI. A sarvajJa paramAtmAne parama zAMta, prazamarasanimagna vItarAga bhAva jemAM mUrtimaMta thAya che, evI tenI taDAkAra sthApanArUpa jinapratimA paNa dhyAna mATe teTalI ja upakArI thAya che. jina ane jinapratimA banne nimitta jinapaDiyA samAna che, evI Agama vANI che. eTale A sthApanArUpa jinapratimA jina sArikhI" sAthe paNa je abhedatA vadhI, te A AtmAnA svasvabhAva guNanI vyakta-pragaTa gyatA sAdhI ema jANavuM. ane AvA A rUpI bhagavaMtanuM adbhuta rUpa dekhIne Azcarya che ke bhavyajana-gya evA gIjana arUpIpada vare che! "nimitta samAna thApanA jinajI, e AgamanI vANI re." jinapaDimA jina sArikhI, kahI sUtra majhAra." ThavaNuM samavasaraNa jina seMtI, je abhedatA vALI re, e AtamanA svasvabhAva guNa, vyakta yogyatA sAdhI re."-zrI devacaMdrajI. "dekhI abhuta tAharuM rUpa, acarija bhavikA arUpI pada varejI; hArI gata tuM jANe he deva! samaraNa bhajana te vAcaka yaza kareche."--zrI yazovijayajI. temaja rUpAtIta Adi dhAna prakAre paNa AtmAne svarUpAvalaMbanamAM parama upakArI thaI AtmadhyAne caDhAve che. A AtmadhyAna ja mukhya evuM bhegasAdhana che, kAraNa ke tenAthI ja vegane mukhya uddeza siddha thAya che, zuddha svabhAvarUpa mokSa sAthe yujana thAya che, zuddha AtmatatvanA anusaMdhAnarUpa yeAga nIpaje che. A dhyAna karanAra dhyAtA pote dhyeyarUpa-paramAtmArUpa banI jAya che. "karmayogane samyaka abhyAsa karI, jJAnayegathI samAhita evo yegI, dhyAna para caDhI, muktiyogane pAme che."* x"karmayogaM samabhyasya jJAnayogasamAhitaH / dhyAnayogaM samAruhya muktiyogaM prapadyate / / " zrI adhyAtmasAra, Page #642 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (566 ) yogadaSTisamuccaya dhyAnanA ghaNu ghaNA prakAra che, e sarvamAM zreSTha evuM te AtmA jemAM mukhyapaNe varte che te dhyAna kahevAya che; ane e ja AtmadhyAnanI prApti ghaNuM karIne AtmajJAnanI prApti vinA thatI nathI, evuM je AtmajJAna te yathArtha bedhanI prApti sivAya utpanna thatuM nathI. e yathArtha bodhanI prApti ghaNuM karIne krame karIne ghaNuM jIvone thAya che, ane tene mukhya mArga te bedhasvarUpa evA jJAnI puruSano Azraya ke saMga ane tene viSe bahumAna, prema e che." (juo) zrImad rAjacaMdra, patrAMka 342. roga doSane nAza << dhyAtA dhyeya samAdhi abhede, parapariNati ude. "--zrI devacaMdrajI. ga" nAmane sAtame cittadoSa atre naSTa thAya che. roga eTale rAga-dveSa-meha e tridoSarUpa mahArAga-bhAvaroga tene atra abhAva thAya che. athavA sAcI yathArtha samajaNa vinAnI kriyA karavAmAM Ave te zuddha kriyAne ucheda thAya, eTale tridoSa zuddha kriyAne je pIDArUpa athavA laMgarUpa thAya, te roga che. (juo sanipAta pR. 86) ane AvI mAMdalI azuddha kriyAnuM phaLa vAMjhiyuM che. (1) AtmasvarUpanA ajJAnathI jIva parabhAvamAM muMjhAya che, mUrzita thAya che,-A ja maha che. ane tene lIdhe paravastumAM AtmabuddhinA kAraNe A jIva rAgadvaSa kare che. eTale e parabhAva pratye gamana kare che, parapariNatine bhaje che. Ama maharAga-dveSa e ja jIvane moTAmAM moTo roga che. jema trideSa sannipAtane regI potAnuM bhAna bhUlI jAya che, bebhAnapaNe phAve tema bake che, potAnuM te pArakuM ne pArakuM te potAnuM evuM yadvAladvA asamaMjasa bele che, TUMkAmAM jANe badalAI gayuM hoya ema potAnA mULa asala svabhAvathI viparIta paNe-vibhAvapaNe varte che, ane pitAnA sat svarUpathI nipAtane pAmI potAnA " sannipAtI" nAmane yathArtha kare che tema rAga-dveSa-meharUpa tridoSa sanipAta je jIvane lAgu paDayo hoya che, te jIva potAnA AtmasvarUpanuM bhAna bhUlI jAya che, pArakuM te pitAnuM ne pitAnuM te pArakuM evuM bebhAnapaNe phAve tema pralape chelave che, potAnA mULa asala sahaja svabhAvathI viparIta paNe-vibhAvapaNe vatta che. Ama tridoSa sannipAtathI jIvana nija svarUpathI nipAta-adha:pAta thAya che, eTale tenA AtmapariNamanamAM bhaMga paDI, te parabhAva pratye-vibhAva pratye gamana, pariNamana ne ramaNa kare che. A ja jIvane mukhya mahAroga che. (2) athavA yathArtha sAcI samajaNa vinAnI je kiyA karavAmAM Ave te paNa roga che, kAraNa ke tethI zuddha kriyAne ucacheda thAya che, eTale ke zuddha kriyAne pIDA upaje che athavA tene bhaMga thAya che. mAMdA mANasanI gamanAdi kriyA jema mAMdalI hoya che, tema A roga doSavaMtanI koI paNa kriyA mAMdalIregiSTa hoya che. tAtparya ke zuddha kriyA eTale zuddha AtmapariNatine je pIDA upaje, Page #643 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalA daSTika tatvamatipatti-masArayAna sukha anubhava (567) zuddha svarUpamaNutArUpa cAritrane je bhaMga thAya te ja roga che. A banane vyAkhyAna tAtparyAthe eka ja che. Ama zuddha AtmapariNatinA laMgarUpa athavA para pariNatimAM gamanarUpa rogane atra nAza thAya che.-eTale parapariNatimAM gamana thatuM nathI ane AtmapariNatimAM ja ramaNa thAya che.-A "prabhA" daSTimAM sthiti karate mahAgI parabhAvane pariharI niraMtara zuddha AtmapariNatine ja bhajyA kare che, zuddha sahajAnmasvarUpI zuddha Atmadevane avalaMbatAM parabhAvane parihare che, ane AtmadharmamAM ramaNa anubhavatAM AtmabhAvane pragaTAve che. AvI ucca AtmadazAnA svAnubhavanuM tAdazya Alekhana A rahyuM - eka AtmapariNati sivAyanA bIjA je viSaye tene viSe citta avyavasthitapaNe varte che. " "atre AtmAkAratA vate che." ItyAdi. (juo) zrImad rAjacaMdra. tattvamatipatti e Azcarya jANe te jANa, jANe jyAre pragaTe bhANa."- zrImad rAjacaMdrajI. chaThThI dRSTimAM mImAMsA'-sUkSama tatvavicAraNA nAmane guNa pragaTayA pachI tenA svAbhAvika pariNAmarUpe sAtamI dRSTimAM tattvamatipatti nAmanA guNane avirbhAva thAya che. tattvamatipatti eTale yathAsthita-jema che tema Atmatattvane anubhava. "zuddhAtama anubhava sadA". Ama atre AtmAne pratyakSa anubhava-sAkSAtkAra thAya che. eTale jemAM tenuM pakSa varNana che, evA anya zAstro akiMcikara thaI paDe che, nakAmA-aNakhapanA thaI paDe che, kAraNa ke zAstra ne mAtra mArganuM dizAdarzana karAve che, ane je Atma-vastutatvane lakSa karAvavA mATe zAstranuM mukhya prayojana che, te vastutatva te atre sAkSAt anubhUtimAManubhavamAM AvyuM che, eTale have tenuM zuM kAma che ? tenuM have kaMI prajana rahyuM nathI. "agama agocara anupama arthane, keNuM kahI jANe re bheda ? sahaja vizuddha re anubhava vayaNa je, zAstra te saghaLe re kheda...vIra jinezvara paramezvara jaye. jeha agocara mAnasa vacanane, teha atIndriya rU5; anubhava miro re vyakti zakti zuM, bhAkhyuM tAsa svarUpa vIra."--zrI AnaMdaghanajI. je mana-vacanane agocara che, jyAM vANI ane manane mauna bhajavuM paDe che, jyAM vikalpa-japane avakAza nathI, evuM atIndriya AtmasvarUpa anubhava mitranA prasAdathI atre sAkSAt jaNAya che. je naya-nikSepathI jaNAtuM nathI, ane jyAM pramANane prasara nathI, gati nathI, te zuddha svarUpI brahmane kevaLa anubhava-bhAnu ja dekhADe che. (juo pR. 30 ) Page #644 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (568) yogadaSTisamuccaya dhyAna mukhamasyAM tu jitamanmathasAdhanam / vivekabalanirjAtaM zamasAraM sadaiva hi // 171 // dhyAnajanya sukha ehamAM, manmathane oNtanAra, vivekabalathI upajatuM, sadaiva je zamasAra, 171 artha:-ane A dRSTimAM kAmanA sAdhanane jItanArUM evuM dhyAnajanya sukha hoya che, ke je vivekabalathI upajeluM haI sadeva zamasAra ja hoya che. vivecana "kAyAnI visArI mAyA, svarUpe zamAyA evA, nigraMthano paMtha bhavanaMtane upAya che. "--zrImad rAjacaMdrajI. A prastuta sAtamI daSTimAM ja dhyAnajanya sukha hoya che. ane te kevuM viziSTa hoya che? te ke manmathanA-kAmanA sAdhanene jItanAruM, arthAt zabdAdi viSayano jaya karanArUM evuM hoya che. vaLI te vivekabalathI-jJAnasAmarthyathI utpanna heI, sadAya zamasAra-zamapradhAna ja hoya che, kAraNa ke vivekanuM phaLa zama che. A daSTimAM ja dhyAnanuM kharekhara sukha anubhavAya che; zuddha AtmAnA dhyAnathI ke nivyaja sAcesAco AnaMda upaje che, te atra saMvedAya che. nirvikalpa dhyAnarUpa parama amRtarasasAgaramAM nimagna thayela girAja je sahajAnmasvarUpanA dhyAna sukha AnaMdanI zItala laharIo anubhave che, tenuM avAcya sukha te te anubhava pote ja jANe che. A dhyAnajanya sukha viSayajanya sukhathI ulaTA prakAranuM che. kAraNa ke atre te kAmanA sAdhanarUpa zabdAdi viSayone* jUtti-dAnavuM sumisyAM su-AmAM adhikRta daSTimAM ja mAnajanya sukha hoya che kevuM viziSTa che ke sitamathaSanaM-mamathanA-kAmanA sAdhanane jItanArUM, zabdAdi viSayane badasta karanAruM kaNAnI denA. Ane ja vizeSaNa Ape che-viveivanitavivekanA balathI upajeluM, jJAna sAmarthyathI upana, eTalA mATe ja, mAruM sadaiva -sadaiva ja zamasAra-zamapradhAna -vivekanA zamaphalapaNAne lIdhe. - "indriyasukhabhAjaneSu hi pradhAnAH divaukasaH / teSAmapi na khalu svAbhAvikaM sukhamasti, pratyuta teSAM svAbhAvikaM du.khamevAvalokyate / yataste paJcendriyAtmakazarIrapizAcapIDayA parava prapAtasthAnIyAnmanojJaviSayAnabhipatanti | xxx tadaduHkhavegamasahamAnA anubhavanti ca viSayAn jalathakA phuva tAvavAvata kSaya thAni | ' i (vizeSa mATe juo) -zrI amRtacaMdrAcAryajIkRta pravacanasAraTIkA gA. 71-77. Page #645 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhA daSTi Idriyasukha te dukha ja, vivekabalajanya dhyAnasukha (59) jaya hoya che, jitendriyapaNArUpa "jinatva hoya che. zabdAdi viSaye je lekamAM sukhasAdhana manAya che te te paramArtha dRSTithI jotAM duHkhasAdhana ja che, athavA kalpita sukhAbhAsa ja che. kAraNa ke puNyaparipAkane lIdhe devatAone utkRSTa iMdriyasukhanI prApti hoya che, "teone paNa svAbhAvika sukha nathI, ulaTuM svAbhAvika duHkha ja dekhAya che. kAraNa ke teo pacendriyAtmaka zarIra-pizAcanI pIDAthI paravaza thaI bhRguprapAta samA managamatA viSaye pratye jhavAM nAMkhI jhaMpalAve che." puNya balathI IcchA mujaba hAjara thatA bhegothI teo sukhIA jevA pratibhAse che, paraMtu "duSTa rudhiramAM jaLanI peThe ' teo viSayomAM atyaMta Asakta hAI viSayatRSNAduHkha anubhave che. kharAba lehI pIvA IcchatI hItarasI jaLa jema rudhira pAna karatAM pote ja pralaya pAmI kaleza bhogave che, tema viSayatRSNAvaMta A puNyazALIe paNa viSayone icchatA ane bhegavatA rahI pralaya-AtmanAza pAmI kaleza anubhave che. Ama zubhapayogajanya puNyo paNa sukhAbhAsarUpa duHkhanAM ja sAdhana che. jyAM mahA puNyazALI devAdinA sukha paNa paramArthathI duHkharUpa ja che, tyAM bIjA sukhanuM to pUchavuM ja zuM ? vaLI puNyajanya iMdriyasukha sukhAbhAsarUpa che eTaluM ja nahi, paNa bahu prakAre dukhasvarUpa paNa che. kAraNa ke te parAdhIna che, bAdhA sahita che, vicchinna-khaMDita che. baMdhakAraNa che, viSama che. eTalA mATe iMdriyethI je sukha prApta thAya che, te duHkha ja che. AtmAthI atirikta-jUdA evA para nimittathI upajatuM hovAthI, te iMdriyasukha parAdhIna* che. zruSA-tRSAdi tRSNA prakArathI atyaMta AkulatAne lIdhe te *bAdhA sahita che. eka sarakho akhaMDa zAtAdanIyane udaya rahete na heI, zAtA-azAtA vedanIyanA udayathI te khaMDakhaMDa thAya che, eTale te vicchinna-khaMDita che, upabhegamArgamAM rAgAdi dezasenA te pAchaLa pAchaLa lAgelI ja che, ane tenA anusAre ghana kamarapaTala paNa sAthe sAthe hoya ja che, tenA vaDe karIne te baMdhakAraNa che. ane sadA vRddhi-hAni pAmavAthI viSamapaNAe karIne te viSama che. Ama puNya paNa pApanI jema duHkhasAdhana siddha thayuM. "saparaM bAdhAsahidaM vicchiNNaM baMdhakAraNaM visamaM / jaM iMdiehiM laddhaM taM sokhaM duHkkhameva tdhaa||" -zrI kuMdakuMdAcAryajIkRta zrI pravacanasAra. ane "Ama puNya-pApamAM taphAvata nathI ema je nathI mAnate te mahAcchAdita jIva apAra ghara saMsAramAM bhame che." * kAraNa ke senAnI beDI hoya ke leDhAnI beDI hoya, paNa baMne baMdhanarUpa beDI ja che; tema puNyabaMdha hoya ke pApabaMdha hoya, paNa bane 4 juo-zrI amRtacaMdrAcAryajIkRta pravacanasAra TIkA, gA. 76. Page #646 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (570) yogadaSTisamuracaya bhavabaMdhanarUpa beDI ja che, eTale puNya-pApamAM koI phatabheda nathI, arthAta puNyaphalarUpa sukha paNa karmodayarUpa he duHkha ja che, pariNAmathI* tApathI, saMskArathI, ane guNavRttinA virodhathI puNyajanya sukha te du:kha ja che." jene vadha karAvAne che evA gheTAnI dehapuSTinuM pariNAma jema ati dAruNa hoya che, lehItarasI jaLa jema aMte dAruNa dazAne pAme che, tema puNyajanya viSayabhegane vipAka paNa ati dAruNa hoya che. sUryane lIdhe jyAM viSayatRSNatApathI indriyanuM saMtaptapaNuM rahe che, tyAM sukha zenuM hoya? eka khAMdhethI bIjI khAMdhe bhAra ApavAnI peThe indriyano AlAda chatAM tatvathI duHkhane saMskAra dUra thato nathI. sukha, duHkha ane moha e traNeya guNavRttio viruddha che, chatAM e traNeya duHkharUpa ja che. ItyAdi prakAre puSyajanya viSayasukhanuM je pragaTa duHkharUpapaNuM jANe che, evA parama vairAgyavAnuM jJAnI yegI puruSa A tuccha viSayasukhamAM kema rAce ? manmathanA sAdhanarUpa | zabdAdi viSayane jaya kema na kare ? "jaDe cala jaganI eTha" "jina"no jevA pudgala bhegane dUrathI kema phagAvI na de? parama amRta jevA viSayajaya dhyAnasukhane rasAsvAda jeNe cAkhyo hoya, te tuccha bAkasabukasa jevA durgadhi viSaya-kadane kema cAkhe? kAraNa ke viSayasukha parAdhIna che, tyAre dhyAnasukha svAdhIna che. viSayasukha bAdhA sahita che, tyAre dhyAnamukha bAdhA rahita che. viSayasukha vicchinna-khaMDita che, tyAre dhyAnasukha avicchinna-akhaMDita che. viSayasukha baMdhakAraNa che, tyAre dhyAnasukha makSikAraNa che. viSayasukha viSama che, tyAre dhyAnasukha sama che. AvuM paramAttama dhyAnasukha jene prApta thayuM hoya, te pachI tuccha viSaya bhaNI najara 5Na kema nAMkhe? AvuM dhyAnasukha vaLI vivekane baLathI-jJAnanA sAmarthyathI utpanna thayeluM hoya che. svapara vastunA bhedavijJAnathI je viveka upaje che, AtmajJAna sAMpaDe che, tenA sAmarthyathI A dhyAna prApta thAya che. A vivekajanya jJAnanI kSapazamanI jevI viveka balajanya tIvratA hoya che, tevI ja dhyAnanI tIvratA nIpaje che; ane jevI dhyAna sukha dhyAnanI tIvratA nIpaje che, tevI AtmasukhanI tIvratA upaje che. * " ja di mAhi no chuM natri viSetti puouTyA ! hiM ghoDamAM saMsAra mohaMchavLo ! " zrI pravacanasAra. na hAyara vaMdhaNa tapanIyama aa pArataMtryAvizeSeNa phalabhedo'sti kazcana ||" -( ityAdi juo ) zrI adhyAtmasAra, AtmanizcayAdhikAra, zlo. 60-74 * " pariNAmAcca tApAcca saMskArAcca budhairmatam / guNavRttivirodhAtha duvaM pukhyamavai kulam " -zrI adhyAtmasAra, Page #647 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhA daSTi : "samajyA te samAyA" zamanA vividha arthanI ektA (571) kAraNake haMsa jema kSIra-nIrane viveka kare che, dUdha ne pANI judA pADe che, ane pachI pANIne cheDI dUdha grahe che, tema munirUpa paramahaMsa yogirAja AtmAanAtmAne viveka kare che, ane anAtmArUpa samasta parabhAvane heya-tyajavA yogya jANI tene tyAga kare che, tathA jJAnadarzanamaya zuddha AtmasvarUpane parama Adeya grahaNa karavA gya jANI AtmasvabhAvamAM cittavRttine joDe che. A AtmasvarUpanA ekAgra ciMtanamAM anusaMdhAnarUpa cittavRttine nirodha tha, te ja mukhyapaNe "ga" che, ane tene ja jaina paribhASAmAM dhyAna" nAmathI oLakhavAmAM Ave che. ane e zukala dhyAnarUpa heLInI javALA kaThera karma paNa bALI nAMkhe che. zukala dhyAna herIkI javAlA, jAle karma kaThora re....nija sukhake sayA; zeSa prakRti dala kSIraNa nijerA, bhasma khela ati jora re.....nija "-zrI devacaMdrajI. Ama A dhyAnasukha vivekabalathI-jJAna sAmarthyathI utpanna hoya che, eTalA mATe ja te sadAya zamasAra-zamapradhAna hoya che. kAraNa ke "samajyA te samAyA." jJAnanuM arthAt vivekanuM phala virati-zama che. "jJAnastha zreSTha vitti:'- e jinapravacananuM mahAsUtra che. "jema che tema AtmasvarUpa jANyuM tenuM nAma samajavuM che. tethI upayoga anya vikalpa rahita thayo tenuM nAma zamAvuM che. vastutAe bane eka ja che. jema che tema samajAvAthI upaga svarUpamAM zamA, ane AtmA svabhAvamaya thaI rahyo e prathama vAkya "samajIne zamAI rahyA" tene artha che. anya padArthanA saMyogamAM je adhyAsa hite, ane te adhyAsamAM AtmApaNuM mAnyuM hatuM, te adhyAsarUpa AtmApaNuM zamAI gayuM. e bIjuM vAkya samajIne samAI gayA" tene artha che. je je samajyA teNe teNe mArUM tArUM e Adi ahaM mamatva zamAvI dIdhuM kemake koI paNa nija svabhAva te dITho nahi; ane nija svabhAva te aciMtya avyAbAdhasvarUpa, kevaLa nyAro che. eTale temAM ja samAveza pAmI gayA." (juo)-zrImad rAjacaMdra, patrAMta pa6. (651) Ama svarUpamAM je samAyA che, evA jJAnI puruSanA cittanI prazAMtavAhitA heya che. jema taraMga rahita zAMta saritAne pravAha akhaMDa ekadhAre vahyA kare, tema atre yogInI zAMta citta-saritAne pravAha e akhaMDa ekadhAro prazAMtavAhitA zAMtapaNe pravahyA kare che, ke temAM kaI paNa vikalpataraMga UThata nathI, vikSepa dUra karyo hovAthI sadeza eka sarakhA pravAhavALI pariNamitA hoya che. A prazAMtavAhitA nirodhajanya saMskArathI upaje che* ( AnI vizeSa samajUtI mATe juo pAta. ye. rU -10, tathA dvA. dvA. 24. ) "taraNa karAvAhitA saMsAra - pAtaMjala yuga 2-10 Page #648 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (572) gadaSTisamuccaya zama eTale (1) kaSAyanuM zamana, (2) virati, (3) vItarAgabhAva, (4) samabhAva, (5) sAmyabhAva, (6) dharma, (7) cAritra, (8) AtmazAMti-vizrAMti. Ama zama zabdane lakSyArthI eka che. te A prakAre -(1) vivekane zamanA vividha lIdhe vastusvarUpanI yathArtha samajaNa Ave, sva-parano bheda parakhAya, arthanI ekatA te pachI AtmA zivAyanI samasta vastu pArakI che ema jANe, eTale te viSayarUpa paravastune nimitte niSkAraNa kaSAyanI utpatti na thAya, "rAga dveSa aNahetu' na upaje, ane krodha-mAna-mAyA-lebhanuM zamana thAya, zAMtapaNuM thAya, maMdapaNuM thAya. Ama vivekathI kaSAyazamana thAya che. (2) vivekathI sva-parane bheda jANe, eTale pachI parabhAvathI virAma pAme-virati pAme. je viSayane mATe jhAMvAM nAMkhavArUpa mananI dehAdeDa thatI hatI, te badhI aTakI jAya, viramI jAya. Ama jJAnanuM phala virati" e sUtra caritArtha bane che, (3) sva-para bheda jANe, eTale para vastumAM muMjhAya nahi, moha pAme nahi, gothuM khAya nahiM. eTale parabhAva pratye rAga chUTI jAya, Asakti chUTe, nehAnubaMdha truTe, Ama vItarAga bhAvarUpa zama pAme. (4) Ama vItarAga bhAva pAme, sarvatra rAga-dveSa virahita bane, eTale sarvatra samabhAvI thAya, kayAMya paNa ISTa-aniSTa buddhi ciMtave nahi, samadazI bane, "vaMdaka nidaka sama gaNe" ItyAdi prakAre samabhAvane pAme (5) Ama samabhAvane pAme eTale sAmyabhAvane pAme. jevuM AtmasvarUpa che, tenuM samAnapaNu-saMdezapaNu pAmavuM tenuM nAma sAmya che, eTale svarUpasthitirUpa sAmyane pAme. (6) ane A sAmya pAme eTale dharma pAme. kAraNa ke dharma eTale vastuno svabhAva. vaghurAvo dhamo' AtmasvabhAvane pAmo tenuM nAma dharma mATe svarUpa sAmya thayuM eTale Atmadharma pAmyo. (7) Atmadharma pAmyo eTale cAritra yukta thayA. kAraNa ke "svarUpe vArvi-Atma svarUpanuM anucaraNa te cAritra. jevuM AtmAnuM svarUpa khyAta che, prasiddha che, tevuM yathAkhyAta cAritra arthAt sva svarUpamAM ramaNapaNuM Ama prApta thAya. (8) ane ApaNe AtmabhAva je eka ja caitanya AdhArarUpa che, te ja nija parikara-nija parivAra bIjA sarva sAthe saMyoga karatAM sAra che. te ja nija parikararUpa AtmabhAvanI sAkSAta atra prApti thaI, eTale parama AtmazAMti upajI, ane AtmA svarUpamAM vizrAMta thaye, svarUpavizrAMti pAmya, svarUpamAM samAI gaye. Ama samajo eTale zamA. "zatru mitra pratye vatte samadarzitA, mAna amAne vatte te ja svabhAva je, jIvita ke maraNe nahiM jUnAdhitA, bhava mokSe paNa varte zuddha samabhAva jo. apUrva avasara evo kayAre Avaze?"-zrImad rAjacaMdrajI. Ama sva-parane bheda jANya-viveka thaye, eTale kaSAya upazAMti thaI, virati thaI, Asakti gaI, vItarAgatA AvI, samatA upajI, svarUpa sAmya thayuM, AtmadharmanI siddhi Page #649 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhA dari: "saghaLuM paravaza te duHkhalakSaNa", "pratikramaNa karyo chUTake (573) thaI, yathAkhyAta cAritra pragaTayuM, AtmA parama zAMtimArgane pAye, svarUpe zamAyA svarUpamAM vizrAMta thayo, svarUpa samajIne temAM ja samAI gayo. A evA badhA "zamanA prakAra che. athavA te saravALe pariNAme eka ja che. AvA apUrva zamanI atra prApti hoya che. eTale ja A dhyAnasukhane zamasAra-zamapradhAne kahyuM che. temaja- sarva paravazaM duHkhaM sarvamAtmavazaM sukham / etaduktaM samAsena lakSaNaM sukhaduHkhayoH // 172 // paravaza saghaLuM duHkha che, nijavaza saghaLuM sukha; lakSaNa e sukha duHkhanuM kahyuM saMkSepa mukhya. 172 artha-paravaza hoya te badhuMya duHkha che, ane Atmavaza hoya te badhuMya sukha che, A saMkSepamAM sukhaduHkhanuM lakSaNa kahyuM che. vivecana saghaLuM paravaza te duHkhalakSaNa, nijavaza te sukha lahIe; e daSTa AtamaguNa pragaTe, te viNa sukha kuNa kahIe ?"-zrI ke. sajhAya. 7-2 je kAMI paravaza che-parAdhIna che, te badhuMya duHkha che; ane je svavaza che-Atmavaza che. te badhuMya sukha che; kAraNake temAM sukha-du:khanA lakSaNane vega che A saMkSepamAM sukhaduHkhanuM lakSaNa-svarUpa munie kahyuM che. sAmAnya lekavyavahAramAM paNa kahevAya che ke "pArakI Aza te sadA nirAza" parAdhInatA-parataMtratA jevuM kaMI duHkha nathI ne svAdhInatA-svataMtratA jevuM kaMI sukha nathI. keI pArakI Aze ezIyALa thaIne paDyo hoya, tenuM duHkha te saghaLuM paravaza pote ja jANe che. parAdhIna-parataMtra rASTra ke prajAne kevuM du:kha bhogavavuM te dakhalakSaNa paDe che, te hAlanA jamAnAmAM sarva kaI jANe che. Ama jema vyavahAramAM, tema paramArtha mAM paNa parAdhInatA-parataMtratA e duHkha te svAdhInatA-svataMtratA e sukha che. paramArthathI parAdhInatA eTale AtmAthI atirikta-judI evI vastune AdhInapaNuM-parataMtrapaNuM, svAdhInatA eTale nija AtmasvarUpane AdhInapaNuM-svataMtrapaNuM. jemAM para vasturUpa viSayanI apekSA rahe che, te viSayajanya sukha te kRtti - TRvAM duHva-paravaza te sarva duHkha che tenA lakSaNanA yoga thakI, sarvamAnamAM yuvaAtmavaza te sarva sukha che-e ja hetuthakI, pataturaM-A kahyuM che munie, sAmena-samAsathI, saMkSepathI kSam-lakSaNa, svarUpa, suvaduyo -sukha-duHkhanuM. Page #650 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (574) yogaSTisasuzrcaya sukha nathI, paNu du:kha ja che, athavA kevala sukhAbhAsa ja che, ema ApaNe pUrva vistArathI vicArI gayA. jemAM eka zuddha AtmavastunuM ja avalakhana che, evuM nirapekSa Atmasukha e ja vAstavika sukha che kAraNake sAveAM asamartha, nivezva samartha' sApekSa te asamartha che, nirapekSa te samatha che, Ama paramAtha paribhASA che. " AzA eranakI kayA kIje ? gyAna sudhArasa pIje....AzA bhaTake dvAra dvAra vaiAnake, kukara AzA dhArI... ...AzA AzA dAsIke je jAye, te jana jagake dAsA....AzA. "--zrI AnaMdaeNghanajI, athavA AkulatA e du:khanuM lakSaNa che, ane nirAkulatA e sukhanuM lakSaNa che, e vyAkhyA paNa upAkta vyAkhyA sAthe baMdhabesatI che, ne tene puSTa kare che; kAraNa ke jyAM eka karatAM vadhAre maLe-bhaLe, jyAM dvaita che tyAM AkulatA che; ane jyAM eka zuddha nirbheLa vastu hAya che, jyAM advaita che tyAM nirAkulatA che. eTale paravastunA sayeAga saMbadhathI jyAM parAdhInatA che tyAM AkulatA che; ane jyAM AkulatA che, tyAM duHkha che,-e sa kAInA pratyakSa anubhava che, tathA paravastunA saMyoga saMbaMdhathI rahita evI jyAM svAdhInatA che tyAM nirAkulatA che; ane jyAM nirAkulatA che tyAM sukha che. A paNa sarvAMnA sAkSAt anubhava che. Ama A bane vyAkhyAnA sumeLa che. AkulatA te duHkha 4 AtmAthI atirikta-jUdI evI je anya vastu-ka, tenA vaDe karIne ja A AtmAne anaMta saMsAra paribhramaNa duHkha prApta thayuM che. eDIthI jakaDAyelA parAdhIna kedIne jyAM lai javA hoya tyAM parANe lai javAya che, tema kakha dharUpa pArakA peDhI eDIthI baMdhAyelA parAdhIna jIvane ka game tyAM ghasaDI jAya che, ane vinAza kare'janma-jarA-maraNAdi anaMta duHkhAthI du:khI kare che. Ama 'pArakA peTho vinAza kare '-'16: viTaH te vinAzaM' -e leAkeAkti sAcI Thare che. AtmAe svasamayane arthAt AtmavastunI svarUpamaryAdAne ullaMghI, parasamayamAM- pArakA pudgala kSetramAM-pArakI hadamAM praveza karyAM, atikramaNa (Transgression, Trespass ) karyAM. anAdithI AtmAe parapudgala pradezamAM mAthuM mAryuM.-hastakSepa karyAM, paravastumAM Asakti karI, tenI sAthe snehasaMbadha (!) khAMdhyA. eTale te pudgala khalAe badalAmAM karUpa bhUta te AtmAne vaLagADyuM, ane AtmAne peAtAnA kSetramAM AkramaNanA gunhAnA badalAmAM potAnA viSaya-kSetramAM pUrI rAkhavArUpa daDa dIdhA ! athavA teA snehasaMbaMdhanA badalAmAM tene gADha aMdhane bAMdhI sa*sArarUpa heDamAM pUrI rAkhyuM ! Ama parAdhInatAthI ja adhI mhAkANu thai che! paNa jyAre AtmA parakSetramAM AkramaNurUpa atikramanuM prAyazcita kare che, ne peAtAnA Page #651 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhA daSTi : puNyAkSI sukha te dukha, dhyAnasukha AtmAdhIna (575) kSetramAM pAchA javArUpa pratikramaNa kare che, punaH parakSetramAM nahiM javAnuM pratyAkhyAna kare che, svarUpamAM samavasthita rahI zuddha sAmAyikarUpa AtmasvabhAvane pratikamaNu" bhaje che; svasvarUpanA sparzanarUpa sAcuM AtmavaMdana kare che; "name karyo chUTake muja ! namo muja !" ema AtmastutinI parama dhanya yogyatAne prApta thAya che, ane "kAyAnI visArI mAyA, svarUpe zamAyA evA nigraMthanA paMthane pAme che, arthAt deha chatAM dehAtIta dazAne pAmI niraMtara kAyetsarga bhAvane sAdhe che;-tyAre A AtmA svAdhIna-AtmAdhIna evA parama sukhane anubhave che. ane AvI A kAryotsarga dazAne pAmele A daSTimAM sthita yegI te paravazapaNAthI dukhasvarUpa evA sarva viSayane tyAga kare che, ane svavazapaNAthI sukhasvarUpa evA zukala AtmadhyAnane Azraya kare che, tethI te paramAnaMda laharIomAM niraMtara nimajajana kare che. SR puNyApekSamapi hyevaM sukhaM paravazaM sthitam / / tatazca duHkhamevaitattallakSaNaniyogataH // 173 // puNya apekSaka sukha paNa paravaza sthita che Ama; tasa lakSaNa niyagathI, duHkha ja eha tamAma. 173. arthA-ema puNyanI apekSAvALuM sukha paNa paravaza sthita che, ane tethI karIne A tenA lakSaNanA niyegathI duHkha ja che. (ane dhyAnajanya sukha ja tAvika sukha che.) vivecana ema upara kahI te nIti pramANe puNyanI apekSAvALuM sukha paNa paravaza rahyuM che, kAraNake puNyanuM parapaNuM che, eTale te paNa tenA lakSaNanA niyogathI duHkha ja che. tethI Ama dhyAnajanya sukha e ja tArika sukha che, kAraNa ke tenuM aparAdhInapaNuM che ane karma- viyega mAtrathI upajavApaNuM che. uparamAM je sAmAnya niyamathI kahyuM ke jeTaluM paravaza che teTaluM badhuMya duHkha che, ane svavaza che teTaluM badhuMya sukha che, te niyamanI nIti pramANe je sukhamAM puNyanI apekSA vRttaH-guthApi -puNyAkSI paNa, puNyanI apekSAvALuM paNa, ghara-ema, ukta nItithI, murNa vAM thiram-sukha paravaza sthita che, puNyanA parapaNane lIdhe tatadu:khevaitata tarthakSaniyota -ane tethI karIne A tenA lakSaNa niyAmane lIdhe dukha ja che. tethI mAmadazAnazuM tAtti purva-dhyAnajanya e ja tArika sukha che-aparAdhInapaNane lIdhe, karmaviga mAtra janyapaNAne lIdhe [ dhyAna rAri suvanae pAThAMtara che.] -zrI adhyAtmasAra Page #652 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (576) yogadaSTisamuccaya rahe che, arthAt puNyodayathakI je je sukhaprApti thAya che, te paNa puNyApekSI sukha duHkha ja che. kAraNa ke te puNya paNa paravastu che, eTale tene parAdhIna te duHkha evuM sukha te te duHkha ja che, e duHkhanuM lakSaNa atra prApta thAya che. puNyane paravastu kahevAnuM kAraNa e ke-puNya e zubha karma che ane zubha karma e AtmAthI atirikta-judI evI paravastu che. Ama paravaturUpa puNyanA udayathI deveMdra-manujedra AdinA je je sukha sAMpaDe che, te paramArthathI duHkha ja che, athavA sukhAbhAsa ja che. iMdra-cakravattI AdinI aDhaLaka Rddhi ane tethI prApta thatA paMca viSaya saMbaMdhI kahevAtA sukha te duHkha ja che. atre zrI upamitibhavaprapaMca kathAmAM kahela nipuNyaka raMkanuM tAdazya citAra khaDo karatuM prastuta daSTAMta yAda Ave che. temAM puNyodayathI cakravattInI addhi pAmelAne paNa paramArthathI "nipuNyaka' arthAta dharmadhanathI rahita e nidhanIo mahAdaridrI ne duHkhI kahyo che. te samasta addabhuta rUpaka varNana (Allegory) mahAtmA siddharSinI jema pitAnA AtmA upara ghaTAvI AtmAthI mumukSu jIve punaH punaH manana karavA yogya che. je kadI baMdhanane sukha mAnI zakAya te puNyane sukha mAnI zakAya, paNa tema te mUkha gamAra paNa mAne nahi. kAraNa ke puNya e senAnI beDI ne pApa e loDhAnI beDI, paNa banne baMdhana to che ja che. popaTane senAnA pAMjarAmAM pUryo hoya ke leDhAnA, paNa te baMne baMdhanarUpa pAMjarA che ja. eTale je payapradhathI saMsArabaMdhana cAlu rahe che. viSaya tRNA udI rahe che. che. viSaya tRSNA udIrNa rahe che, tene sukha kema kahI zakAya? A vagere uparamAM vistArathI vivecAI cUkayuM che. A uparathI sArarUpa tAtparya eka ja che ke-tAtvika-pAramArthika sukha kevaLa dhyAnathI ja upaje che, kAraNa ke AtmadhyAnamAM parAvalaMbananI apekSA nathI, athavA pragaTa zuddha AtmArUpa paramAtmAnA ja avalaMbananI apekSA che, eTaledhyAnasukha te kevala AtmAdhIna che, ane te karmaviyogamAtrathI upaje che, AtmAdhIna eTale temAM karmanuM paravazapaNuM nathI. Ama svAdhIna evA AtmadhyAnamAM AtmA dhyAtA che, dhyeya AtmA che, ne dhyAna AtmA che. dhyAtAdhyAna-dhyeyanI tripuTInI atra ekatA thAya che, parama zuddha aMta thAya che. sahajAtmasvarUpa e ja sAdhya, sahajAnmasvarUpa e ja sAdhana, ne sahajAnmasvarUpa e ja siddhiema abheda ekatA atra thAya che. eTale keI paNa prakAranI kaI paNa vikalparUpa AkulatA thatI nathI, parama nirvikalpa zAMti thAya che, parama svasthatA upaje che, te ja parama sukha che, te ja parama AnaMda che. evA paramottama dhyAna sukhanI tuccha viSayasukhamAM rAcanArA pAmara janene zI khabara paDe ? nagaramAM rahenArA nAgara jananA sukhanI gamAra gAmaDIAne zI gama paDe ? tema anubhava vinA te dhyAnasukha kema kahI zakAya ? "nAgara sukha pAmara navi jANe, vallabha sukha kumArI re; anubhava viNa tyama dhyAnataNuM sukha, kaNa lahe nara nArI re."--zrI . sakjhA. 7-3 Page #653 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mamata: nima badhe sadA AbhayAna: hema sadA kalyANa (577) "A dhyAna* jyAre parama paripAkane pAme che tyAre tenI pAse IMdrapada tRNa sarakhuM che. svaprakAzamaya-sukhamaya-bedhamaya evuM A dhyAna ja bhavane nAza karanAruM che. AtmAne paramAtmAmAM je bhedabuddhikRta vivAda hatuM, ene A dhyAnarUpa saMdhikAra jhaTa dUra karI, e bene abheda karI Ape che. arthAta AtmA-paramAtmAnI abhedatA thatAM AtmAne paramAtmAmAM laya thAya che. " dhyAna sudhArasa pAna maganatA, bhajana svaguNa upaga re....nija sukhake savaiyA; rIjha ekatvatA tAnameM vAje, vAjiMtra sanmukha ga re....nija "--zrIdevacaMdrajI. dhyAnaM ca nirmale boghe sadaiva hi mahAtmanAm // kSINaprAyamalaM hema sadA kalyANameva hi // 174 // nirmala bodha sate sadA, mahAtmAone dhyAna; kSINaprAya mala hoya te, hema sadA ja kalyANa. 174, artha:-ane nirmala bedha sate, mahAtmAone sadaiva ja dhyAna hoya che. kSINaprAya malavALuM senuM sadAya kalyANa ja hoya che. vivecana "eha daSTimAM nirmala , dhyAna te heye sAcuM; dUSaNa rahita niraMtara ti, ratna te dIpe jAcuM."--zrI je. sakjhA. 7-4 spaSTa kSApakSamAMthI upajela nimala baMdha hatAM, mahAtmAone-munione sadaiva ja dhyAna hoya che. atre prativastuupamA ApI che ke-kSINaprAya malavALuM senuM sadAya kalyANa ja heya che. kAraNa ke tenI tathA prakAranI avasthAnI upapatti che. jeTaluM AtmajJAna thAya teTalI AtmasamAdhi pragaTe."--zrImad rAjacaMdra. ttiH--thAnaM 2 nirmaNe ghoSe-ane spaSTa kSayopazamathI upajelo nimala edha sate Ana, zuM? te -rara di mAtmanA sadaiva ja mahAtmAone, munione heya che. A ja prativastupamAthI kahe che-zIkhAmaDha ma-kSINujhAya malavALuM hema-senuM, ra vanyANameva sidA kalyANa ja hoya che tathA prakAranI avasthAnI u5pattine lIdhe. x" yatra gacchati para paripArka, pAkazAsanapadaM tRNakalpam / svaprakAzasukhabodhamayaM taddhathAnameba bhavanAzi bhajadhvam // Atmano hi paramAtmani yo'bhUteMdabuddhikRta eva vivAdaH / nibaMdhinuM kathAnIya TrAimekanarvataneti | ">zrI adhyAtmasAra , a 17. Page #654 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (578) yogadarisasurIya A sAtamI prabhA daSTimAM bodha eTale badhe nimala thaI gayuM hoya che, spaSTa kSapazamanuM bala eTaluM badhuM vadhI gayuM hoya che, ke A daSTivALA mahAtmA gI munIzvarone sadAya-niraMtara dhyAna vatte che. A AtmArAma jJAnI AtmadhyAnathI puruSe niraMtara AtmadhyAnamAM nimagna rahe che, evI adbhuta sahaja AtmaprApti dhyAnadazA temanI va chekAraNa ke jJAnapramANa dhyAna thAya che. ane atre yegIne jJAnAvaraNIya kamane kSayopazama eTale badhA vadhI gayo hoya che, satuzraddhAsaMgata bedha eTale badho spaSTa ne utkRSTa thaI gayo hoya che, jJAnadazA eTalI badhI AkarI-tIvra thaI gaI hoya che, ke evA yogIzvarene sahaja svabhAve niraMtara akhaMDa AtmadhyAna varte che. A AtmadhyAnIjha puruSa "puNya-pApa yoga viSayamAM AtmAne AtmAthI rudhI, tathA paravastu pratyenI icchAthI virata thaI, darzana-jJAnamAM sthita thAya che. ane sarva saMgathI mukta evA te AtmAne AtmAthI dhyAve che, karmane ke nekamane dhyAvatA nathI, ane cetayitA-AtmAnubhavI evA te ekatane ciMtave che. Ama dazana-jJAnamaya ne ananyamaya evA jJAnI puruSa AtmAne dhyAvatAM karmavipramukta evA AtmAne ja zIdhra prApta kare che." A AtmadhyAnanI siddhimAM jeNe zuddha AtmAnI sAkSAt siddhi prApti karI che, evA paramAtmAnuM avalaMbana parama upakArI thAya che. zuddha AtmasvarUpa paramAtmAnI bhajanAthI pitAne zuddha AtmA pragaTe che, eTalA mATe yegI puruSo pitAnA manamaMdiramAM paramAtmAnuM niraMtara dhyAna dhare che, kAraNa ke evA puSTa nimitta AlaMbanarUpa paramAtmAnA dhyAnathI laya sthAne svAlaMbanaAtmAlaMbana thAya che, ane Ama "devacaMdra' paramAtmAnA guNanI sAthe ekatAnatA thatAM, AtmA pUrNa sthAne pahoMce che, paramAtmapadane pAme che. "puSTa nimittAlaMbana dhyAne, svAlaMbana laya kAne; devacaMdra guNane eka tAne, pahoMce pUraNa thAne." mArA svAmI he tere dhyAna dharije, dhyAna dharije ho, siddhi varIe, anubhava amRta pIje."--zrI devacaMdrajI. atre lokaprasiddha daSTAMta ApyuM che ke-jemAMthI mela lagabhaga gALI nakhAyo hoya, zuddha karAye heya, evuM hema-sanuM "kalyANa" tarIke oLakhAya che, ane te sadAya x " ajALama:5 iMdhira puupAvagoNuM ! daMsaNaNANajhi Thido ijchAvirao ya aNNasi / / jo savvasaMgamukko jhAyadi appANamappaNo appA / Navi kammaM NokammaM cedA citedi eyattaM // appANaM jhAyaMto daMsaNaNANamao annnnnnmo| 26 jiLa aogrLameva rAmavika che - zrI samayasAra gA. 187-189, Page #655 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sabhA draSTi: asagAnuSThAna sati sAmavRttipada (579) kalyANa" svarUpa ja rahe che. tema atre paNa karmamala lagabhaga kSINa kalyANa suvarNa thayuM hovAthI-kSIprAya hevAthI, nimala evA utkRSTa kSapazamathI je baMdha thAya che, te parama kalyANarUpa ja hoya che, kAraNake te parama kalyANusvarUpa utkRSTa sAcA jJAnano hetu thaI paDe che. jema dUSaNa vinAnuM, niraMtara jyotivALuM ratna kharekharUM dIpe che-jhagArA mAre che, tema A nirmala bedharUpa sAcuM ratna aMtaramAM jhagArA mAre che, atyaMta jhaLakI UThe che. A parama prakAzamaya-prakAza. dhAmarUpa bAya sadAya parama kalyANusvarUpa ja che, kAraNake parama kalyANamaya svasvabhAvarUpa mekSapadanI prApti atre nikaTamAM nikaTa vatta che. vaLI jema zuddha "kalyANa" suvarNa kadI bagaDe nahiM, vipariNAma pAme nahiM, paNa jema che tema kalyANusvarUpa ja rahe tema zuddha kalyANamaya nirmala bodha kadI viNase nahi, vipariNAma pAme nahiM, paNa jema che tema zuddha kalyANusvarUpe ja rahe. eTale A nirmala bAdha sate atre niraMtara dhyAna vatte che, e yathArtha kahyuM che. satpravRttipadaM cehAsaGgAnuSThAnasaMjJitam / mahApathaprayANaM yadanAgAmipadAvaham // 175 // ne saspravRttipada ahI, che asaMga anuSThAna; mahApathataNuM prayANa je, Ape pada nirvANa, 175 artha :-ane ahI-tatvamAgamAM, "asaMgAnuSThAna" e saMjJAo oLakhAtuM evuM sapravRttipada vate che, ke je mahApatha-prayANurUpa hoI, apunarAvarta pada-nitya pada pamADanArUM che. vivecana ane ahIM tatvamArgane viSe, "asaMgaanuSThAna" e saMjJAo oLakhAtuM evuM samavRtti pada prApta varte che. kAraNa ke tathA prakAre svarasapravRtti hoya che. te asaMgAnuSThAna nAmanuM sapravRttipada mahApathanA prayANarUpa che, ane anAgAmipadAvaha che, arthAta apunarAvarta pada pamADanAruM-nitya pada pamADanAruM che. asaMga-anuSThAna uparamAM je satyavRttipada kahyuM te zuM ? tenuM atra svarUpa kahyuM che. ahIM tattva vRtti-saMbavRttiparva veda-ane ahI eTale ke tatvamAga mAM satapravRtti 56, zuM? te ke aSAnaWArasahitay -asaMgAnuSThAna saMrita saMjJAvALuM vate che; tathA prakAre varasapravRttine lIdhe. magruthayA 26-je asaMgAnuSThAna mahApatha prayANa che. manA[[nAvaNa-anAgAmi padAvaha che, (apunarAvartA 58 pamADanAra che ), nityapada prApaka-pamADanAra che. Page #656 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gidaSTisamuccaya mArgamAM arthAt zuddha AtmatatvanI siddhi sAdhanArA yogamArgamAM, sapravRttipadane asaMgAnuSThAna' saMjJA ApavAmAM AvI che. A asaMgAnuSThAna" saMjJA-nAma uparathI enuM svarUpa saMjJAta thAya che, samyaphaprakAre jaNAya che, eTale ene "asaMganuSThAna saMjJA barAbara ghaTe che. "saMjJAcakta ane rUti saMjJA." A asaMga anuSThAna eTale zuM? te barAbara samajavA mATe A cAra prakAranA anuSThAnanuM svarUpa jANavuM joIeH (1) prIti anuSThAna, (2) bhakti anuSThAna, (3) vacana anuSThAna, (4) asaMga anuSThAna. je anuSThAnamAM parama Adara-prayatnAtizaya hoya che, parama prIti upaje che, ane zeSatyAgathI eTale ke bIjAM badhAM kAma eka kera mUkI daI je karAya che, te prIti anuSThAna che. * e prIti anuSThAnanI tulya chatAM, pUjyapaNAnI buddhithI prIti-bhakti je vizuddhatara vyApAravALuM hoya che, te bhakti anuSThAna che. eTale anuSThAna bIjI badhI rIte prIti anuSThAna barAbara chatAM, A bhakti anuSThAnamAM pUjyabhAvano aMza vizeSa hoya che, tethI te vadhAre vizuddhagavyApAravALuM hoya che. A prIti-bhakti e bane anuSThAnanuM svarUpa samajavA mATe patnInuM ane mAtAnuM udAharaNa che. patnI che te atyaMta vallabha-priya che, temaja jananI hitarUpa che, patnIne je bhajana-vastrAdi ApavAmAM Ave che te prItithI apAya che, ane mAtAne je ApavAmAM Ave che te bhaktithI apAya che. ATale e baMne vacce phera che. zA arthanA anusaMdhAnapUrvaka sAdhupuruSanI je sarvatra ucita pravRtti, te vacanAnuSThAna che. arthAt cAritravaMta satpaSanI zAstravacanane anusaratI, "jyAM jyAM je je yogya che evI sarvatra ucita gavALI pravRtti, zAstramAM kahyA vacana-asaMga pramANe yathAsUtra Adarza ( Ideal) AcaraNa, te vacanAnuSThAna che. anuSThAna dA. ta. aDhAra hajAra zIlaaMgane dharanArA te sAcA sAdhu athavA muni che, tevuM zAstravacana anusAranuM yakta Adarza AcaraNa hoya te vacanAnuSThAna. vyavahArakAle zAstravacanathI je nirapekSa hoya che-zAstravacananI jyAM apekSA rahI nathI, ane atidaDha saMskArane lIdhe caMdanagaMdha nyAye je AtmArUpa thaI gayuM hoya che, evuM je jinakalpI AdinuM kriyAsevana-sarva para bhAvanA saMgasparzarahita zuddha x " yatrAdaro'sti paramaH prItizca hitodayA bhavati kartuH / zeSatyAgena karoti yacca tatpItyanuSThAnam // gauravavizeSayogAdbuddhimato yadvizuddhatarayogam / kriyayetaratulyamapi jJeyaM tadbhaktayanuSThAnam // atyantavallabhA khalu patnI tadvaddhitA ca jananIti / sunyamari OMcamanojJapta thAtotimati " "--Dizaka, 10, 3-5 Page #657 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhA dRSTi : mIti Adi 4 anuSThAna, anAla bana cega (51) AtmAnucaraNa te asaMgAnuSThAna che. kahyuM che ke-abhyAsAtizayane lIdhe satAthI je sAhmIbhUta jevuM AcarAya che, evuM asaMgAnuSThAna te vacananA saMskAra thakI hAya che. paheluM cakrabhramaNa da...DavyApArathI hAya che ane tenA abhAve pachInuM hAya che,-A vacanAnuSThAna ane asaMgAnuSThAnanA vizeSa jaNAvanArU dRSTAMta che.' arthAt hAthe| halAvatAM cakra bhrame che, temAM pahelA AMTA hAthe| halAvavAthI phare che, ane pachI hAtheA mUkI daie te paNa pUrva sa'skArathI cakra pharyAM kare che. AmAM pahelA AMTA kharAkhara vacanAnuSThAna che ane pachInA AMTA kharAkhara asa'gAnuSThAna che. eTale bhikSATanAdi viSayI vacanAnuSThAna vacanavyApArathakI hoya che, ane asaMgAnuSThAna vacana abhAve paNa kevala tajjanita saMskArathakI hAya che, vacanavyApAra nahi. chatAM tenAthI upajelA dRDha abhyAsa saskArathI Ape|Apa (Automatic) thayA kare che. Ama asaMgAnuSThAna eTale vyavahAra kAle vacananuM Alakhana lIdhA vinA, atizaya abhyAsane lIdhe upajelA gADha saskAra thakI, caMdanagadhanyAye sAtmIbhUta thayeluM-AtmAnA svabhAvabhUta thai gayeluM anuSThAna-jema ca'nagaMdha AkhA vanane suvAsita rI mUke che, tema A anuSThAna A cAritravata mahAyeAgIne eTaluM badhuM AtmArUpa thai gayuM hAya che, ke te tenA sakala AtmapradezamAM vyApta thai jai tene zIlasaurabhathI suvAsita karI mUke che. te anuSThAnanA tenA AtmAne eTaleA badhA dRDha abhyAsa thai gaye hAya che, ne zAstravacananA tene eTaleA badhA gADha saskAra lAgI gayeA hAya che, ke vacanAlaMbana vinA paNa enI meLe svarasathI tenI tathApravRtti thayA ja kare che. AvuM te mahAtmAnuM sahaja svabhAvarUpa asa'ga AcaraNu te asaMga anuSThAna che. anAlaana cAga anAlaMbana coga kahevAya che, kAraNa ke anAlaMbana yAganuM svarUpa samajavA mATe prakAreH-- ahIM Alakhana paNa A che-- paramAtmAnA guNunI pariNatirUpa evA A A je asaMgAnuSThAna che, te ja anAlaMbana e saMgatyAganuM ja lakSaNa che. AlaMbana ceAganuM svarUpa jANavuM joIe. te A rUpI ane arUpI evA parama; ane te arUpI je sUkSma che, te anAlakhana ceAga che.' "AlaMbaNaM pi eyaM rUvamarUvI ya ittha paramutti / tagguNapariNairUtro, suhumo'NAlaMbago nAma || " --zrI haribhadrasUriSkRta yAgavi'zikA, gA. 19 "6 yattvabhyAsAtizayAtsAtmabhUtamiva ceSTyate sadbhiH / tadasaGgAnuSThAnaM bhavati tvetattadAvedhAt // cakrabhramaNaM daNDAttadabhAve caiva yatparaM bhavati / vacanAsaGgAnuSThAnayostu tajjJApakaM jJeyam / / " maharSi haribhadrAcArya jIpraNIta SoDazaka 10-7, 8. Page #658 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (582) yogadaSTisamuccaya ahIM (1) rUpI eTale samavasaraNasthita jinarUpa; ane tenI pratimAdi lakSaNavALuM AlaMbana. (2) arUpI parama eTale siddha paramAtmA. temAM-te arUpI paramAtmarUpa AlaMbananA je kevalajJAnAdi guNo, tenI samApattirUpI pariNatithI je jaNAya che, te taddaguNapariNatirUpa anAlaMbana nAmano yoga che. atIndriya viSayapaNAne lIdhe te sUkSma che; athavA te sUkSma AlaMbanavALe A yoga che, tethI A ISadU-kicita AlaMbanarUpa hoI anAlaMbana yuga kahevAya che. * ane A je anAlaMbana yoga che, te sAmarthya yogamAM prApta thatI paratatvadarzanecchArUpa che. "zAstramAM jene upAya batAvavAmAM Avyo che, paNa jene viSaya zAstrathI para che, evo vizeSathI zaktiudrekathI prApta thato A sAmarthya paratattva nAmane uttama yoga che."--ema A graMthaprAraMbhamAM (le. 5) darzanechA vyAkhyA karavAmAM AvI hatI. A sAmarthya yoga kSapakazreNIgata dvitIya apUrvakaraNamAM prApta hoya che, ane temAM kSamA Adi kSApazamika dharmone saMnyAsa-tyAga hoya che. AvA svarUpavALA A dharmasaMnyAsarUpa sAmarthyoga thakI je niHsaMga evI paratattvadarzane chA* akhaMDapaNe pravarte che, tadurUpa A anAlaMbana yoga jANo. arthAt eka paramAtmA sivAya bIje kayAMya saMga na kare- cUMTe nahiM evI asaMga zaktithI, akhaMDa pravRttithI pUrNa evI je paramAtmadarzananI IcchA te anAlaMbana yoga che. ane te paratavanuM darzana jyAMlagI nathI thayuM, tyAM lagI ja A hoya che; paNa paramAtma svarUpanuM darzana thaye kevalajJAna upajatAM, anAlaMbana yuga heto nathI, paNuM sAlaMbana hoya che A samajavA mATe bANunuM daSTAMta che : kSapakarUpa dhanurdhAra-bANAvaLI che. kSapakazreNIrUpa dhanuSya che. paramAtmA e lakSya-tAkavAnuM nizAna che. tenA vedhamAM khAlI na jAya, acUka je bANa tAke che, tenA sthAne A anAlaMbana yoga che. jyAM lagI te bANa choDavAmAM AvyuM nathI, tyAM lagI ja anAlaMbana yoga vyApAra che. paNa te choDavAmAM AvyuM, acUka evA tenA patanamAtrathI ja lakSyavedha hoya che. zIdhra paramAtmadarzana thAya che. eTale bANapAta bANunA paDavA jevo sAlaMbana kevalajJAna prakAza ja hoya che, * " rAjyane nirATana : je krUipA zeyaH ttinapadhyAna havAiratattaravasvara : "--SoDazaka 14-1. " sAmarthya yogato yA tatra didRkSetyasaGgazacyADhayA / sA'nAlambanayogaH proktastadadarzanaM yAvat // tatrA pratiSThito'yaM yataH pravRttazca tattvatastatra / sarvottamAnujaH khalu tenAnAlambano gItaH // draagsmaattdrshnmissugtjnyaatmaatrte| jJeyam / pata varTa tatta jJAnaM cazvaranAM cotiH | >>-SoDazaka 11-8, 9, 10, Page #659 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhA dRSTi : paratattvadata necchA, asa'Ja anuSThAna'nuM tAtpa (583) nahiM ke anAlaMbana yAga vyApAra. kAraNa ke phulanu siddhapaNuM che. ( vizeSa jijJAsue ceAgaviMzikA para zrI yazeAvijayajInI TIkA tathA SoDazaka zAsra avaleAkavAM. ) A sarvAM uparathI tAtparya A che ke-(1) asaMga anuSThAna eTale zAsravacananA saMga-avala khana vinA,tajanya dRDha saMskArathI Ape|Apa svarasathI pravatuM evu, nigraMtha vItarAga muninuM AtmasvabhAvarUpa thai gayeluM asaMga AcaraNa A nigraMtha mahAmuninuM AtmacAritra eTaluM badhuM Adarza paNe asaMga hAya che, ke temAM koI paNa prakAranA parabhAvanA kaMI paNa sa`ga nathI hAtA. sa`ga e prakAranA che-khAdya ane abhya tara. dhana dhAnyAdi parigraha te bAhya sa`ga che, rAga-dveSa-mAhAdi aMtaraMga bhAvA te abhyatara saMga che. A baMne prakAranA saMganA jyAM sarvathA abhAva varte che, te asaMga anuSThAna kahevAya che. dravya-bhAva nigra MthapaNAnI ane temAMya mukhya karIne Adaza bhAva nigraMthapaNAnI jyAM sapUrNa sasiddhi varte che, te asaMga anuSThAna che. (2) A asaMga anuSThAna e ja anAla ana ceAga che. arUpI paramAtmAnA guNu sAthe samApatti thavI, samarasabhAva pariNati thavI te anAlaMbana yAga che. khIje kayAMya paNa sa`ga-Asakti karyA vinA kevaLa eka paramAtmAmAM ja citta joDI, paramAtmAnA ane AtmAnA guNanI ekatvatAnA ciMtanathI tanmayatA thavI, te asaMga anuSThAnarUpa anAlakhana yAga che. (3) ane A anAla bana cega te sAmathyAgamAM pragaTatI utkaTa paratattvadarzanecchA che. A paratattvadarzananI IcchA eTalI badhI utkaTa-tIvra hoya che, ke tyAM pachI khIje kAMya parabhAvamAM saoNMgaAsakti hotI nathI, khIje kayAMya citta cAMTatuM nathI, kevaLa paratattvanA darzananI ja jhakhanA vate che. Ama anyatra kayAMya saMga vinA--Asakti vinA, Alakhana vinA, pratikhaMdha vinA, je asaga nigraMtha AcaraNa thAya, eka paramAtmAnA dhyAnanarUpa je anAlaMbanayeAga pragaTe, paramAtmadarzananI je utkaTa icchA pravartta, te sarva asaMga anuSThAna che. asaganuM' tAtka ' A anuSThAna' zabdanuM athaOrahasya samajavA yAgya che. jJAnane anusaratI, anukULa, aviruddha kriyA karavI, tenuM nAma anuSThAna che. eTale je prakAre dRDha nizcayapUrvaka jJAna thayuM ke dehAdi paravastuthI AtmA bhinna che, te nizcaya jJAnane 6 rahasya ' anuSThAna 'tuM vanamAM -AcaraNamAM mUkavuM arthAt dehArdi paravastu pratyenA rAgAdi bhAvanA tyAga karI, zuddha AtmAnI siddhi karavA pravarttavuM, te anuSThAna che. dehAdithI pragaTa bhinna evuM je . AtmAnubhavarUpa AtmajJAna thayuM, tene anurUpa-chAje ema dehArdi parabhAvanA sa'sarga'thI rahitapaNe zuddha AtmasvabhAvanuM AcaraNa karavu, te anuSThAna che. eTalI tenI sAdhaka evI kriyA te paNa anuSThAna nAmathI oLakhAya che. AvA AtmAne amRtarUpe pariNamatA amRta anuSThAnanI sAdhanA karatAM karatAM Page #660 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (584) gadaSTisajhumra samyagadaSTi yogI puruSa, samasta parabhAva-vibhAvanA saMga-sparza vinAnA parama asaMga anuSThAnane pAmI, parama amRtamaya AtmadhyAnadazAne pAme che. prIti bhakti anuSThAnathI re....mana, vacana asaMgI seva re....bhAvika kartA tanmayatA lahere...mana prabhu bhakti svayameva re....bhavi. "-zrI devacaMdrajI. AvuM parama amRtamaya asaMga anuSThAna mahApathanA prayANarUpa che, mahAmekSamArga pratyenA sAkSAt gamanarUpa-chellI majalarUpa che. A asaMga anuSThAnathI ja sAkSAta ekSamAganI prApti hoya che. ane eTalA mATe ja A asaMga anuSThAnane ahIM "anAgAmipadAvaha' kahyuM che, arthAt apunarAvartta pada ke jyAMthI puna: pAchuM pharavAnuM nathI, evuM nityapada, zAzvata mokSapada te prApta karAvanAra che. A asaMga anuSThAna thakI ja nitya-sadA sthira evA mokSapadanI prApti hoya che. kAraNake A asaMgAnuSThAna te uparamAM kahyuM tema paramAtmAnA tanmaya dhyAnarUpa anAlaMbana yuga che, ane paramAtmAnA svarUpadhyAna AlaMbane AtmA avazya paramAtmA thAya che,-IyaLa jema bhamarInA dhyAnathI bhamarI bane che tema. "jina bhaktirata cittane re, mana, vedhaka rasa guNa prema che. bhavi. sevaka jinapada pAmaze re, mana, rasadhita aya jema re. bhavi."- zrI devacaMdrajI. "jina thaI jina je ArAdhe, te sahI jinavara hove re bhaMgI IlikAne caTakAve, te bhUMgI jaga jeve re."--zrI AnaMdaghanajI. AnA nAme kahe che prazAntavAhitAsaMjhaM visabhAgaparikSayaH / zivavartma dhuvAdhveti yogibhirgIyate hyadaH // 176 // visabhAgaparikSaya ane, zAMtavAhitaM nAma, dhruvamArga zivapaMtha A gIta yogIthI Ama, 106, artha -prazAMtavAhitA saMjJAvALuM A asaMga anuSThAna visabhAgaparikSaya, zivavarmA, dhruvamAga ema yogIothI gavAya che. vivecana "visabhAgakSaya zAMtavAhitA, dhruvamAraga ziva nAma; kare asaMga kriyA IhAM yegI, vimala suyaza pariNAma che."--e. sakjhA, -pa. kRtti-kaphatavAtAvaMzaprazAMtavAhitA saMtAvALuM,-sAMkhyAnu. vimAna parikSAH-vibhAgaparikSaya, bauddhonuM. zivavarma-zivavarmA, zivamArga-zonuM-dhuvAdhyA-dhruvamArga-mahAvatinuM, kRti-ema, jimirjAya? hA-asaMga anuSThAna yogIothI gavAya che. Page #661 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sabhA dariH asaMgAnuSThAnanA nAma-52 zAMti anaMta sudhAmaya je (585) A je asaMga anuSThAna kahyuM, tene yegIoe bhinna bhinna nAme gAyuM che kaI tene prazAMtavAhitA kahe che, kaI vibhAgaparikSaya kahe che, kaI zivavarmA kahe che, kaI dhruvamAga kahe che. (1) sAMkhyadazanI-gadazanIo A asaMga anuSThAnane prazAMtavAhitA nAme oLakhe che. jyAM prazAMta-atyaMta zAMtavAhitA-vahana bhAva che, arthAt jyAM akhaMDa zAMta sudhArasane prazAMta ekadhAre pravAha vahyA kare che, te prazAMtavAhitA asaMgAnuSThAnanA che. jyAM akhaMDa AtmasthitirUpa parama prazAMta caitanya rasAmRtasAgaramAM vividha nAma nimajjanamaya akhaMDa ekadhAre AtmabhAva pravAha vahyA kare che, te prazAMtavAhitA Xche. (2) bauddha dazanI tene "visabhAgaparikSaya" kahe che. jyAM vibhAgane parikSaya che te visabhAgaparikSaya. Ane paramArtha ema samajAya che ke-anAdi kuvAsanAmaya viSane jyAM parikSaya-sarvathA kSaya hoya che te visabhAgaparikSaya che. A kuvAsanAmaya viSano sarvanAza thatAM, parama amRtasvarUpa AtmA jyAM svasvabhAve pragaTa thAya che, te visabhAgaparikSaya che. (3) tene zivavarmA-zivamArga kahe che. ziva eTale parama tatvarUpa mekSa athavA kalyANa-niHzreya; tene pAmavAne mArga, tenA pratye jate mArga te zivavarmA, zivamArga, mokSamArga. athavA ziva eTale zAMti, parama AtmazAMti pAmavAne mArga te zivavakma. (4) mahAvratike tene yuvAdhvaprava mArga nAma Ape che. dhruva eTale traNe kALamAM je kadI cale nahiM, phare nahi evuM acala 58. jema dhruvane tAre kadI phare nahiM, cale nahiM, dhruva ja rahe, tema je kadI phare nahiM, cale nahiM, dhruva ja rahe te dhruva pada. te dhruvapada pratye javAne mAge te dhruva mArga, Ama je parama vItarAga bhAvarUpa asaMga AtmacAritrane jene asaMgAnuSThAna nAme oLakhe che, tene ja anya darzanIoe paNa judA judA nAme gAI tene mahAmahimA vistAryo che. ane Ama paramANumAtra paNa parabhAva-vibhAvanI vAsanAnA sparza lezathI rahita evuM A parama asaMga vitarAgapada-jinapada, zivapada, buddhapada, viSNupada che; ane te pAmavAne mArga paNa te ja asaMga anuSThAnarUpa che. sakala bhegamArganA parama rahasyarUpa "ie che je jogIjana" vALuM parama addabhuta amara kAvya ke je gIzvara * kAMtavAhitA H saMsthAnikolasAna prAdurbhAvatiromAthI tadgulyAnagocam | "--dhA. ThA, 24, 25. arthAta-prazAMtavAhitA eTale vikSepanA parihatapaNuthI sadapravAha pariNAmitA, eka sarakhI pravAha35 parimitA. te vRtti eTale vRttimaya cittanA nirAdhajanya saMskArathI hoya che. " tatha vAtavAditA saMvata -(aa. 20-10). A nirodha te zuM ? te ke nirodhajana ane vyatyAnajanya saMskAranA anukrame prAdurbhAva-tirabhAva te nirodha che, Page #662 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (586) gadaSTisamuccaya zrImad rAjacaMdrajInI aMtima kRti che, tenI A aMtima gAthAmAM uparokta sarva nAmene paramArthabhAve suMdara sarala ne spaSTa zailImAM uttama rIte guMthela dazya thAya che - sukhadhAma anaMta susaMta cahI, dinarAta rahe tada dhyAna mahIM; para zAMti anaMta sudhAmaya je, praNamuM pada te, vara te, jaya te."-zrImad rAjacaMdrajI. sukhanA dhAmarUpa anaMta-zAzvata-dhruva evA A parama padane saMtajane-jogIjane cAhe che, niraMtara Icche che, eTale ja rAtadivasa tenA ja dhyAnamAM rahe che. sudhAmaya amRtamaya evI parama zAMti jyAM pravahe che evA A padane namaskAra " parazAMti ho! e pada "vara' che arthAt yegIoe vareluM-pasaMda kareluM anaMta ( Choicest ) parama pada che. evuM te pada jayavaMta vaheM ! atre sudhAmaya je" "sukhadhAma" zabdathI tenuM zivapaNuM ane "anaMta" zabdathI dhruvapaNuM batAvyuM che. "sudhAmaya' zabdathI visabhAgaparikSayanuM sUcana che, ane para zAMti anaMta" padathI prazAMtavAhitA pradarzita karI che. Ama eka ja kaMDikAmAM sarva dazanenA yogazAstrone parama saMmata evI yagaparibhASAne parama rahasyarUpa anupama paramArtha kevI apUrva saralatAthI prakAze che! kharekhara ! zrImadane A chellAmAM chelle zabda e sarva yogazAstrano paNa chellAmAM chelle (last word) zabda ja che. etatprasAdhayatyAzu yadyogyasyAM vyavasthitaH / etatpadAvahaiyaiva tattatraitadvidAM matA // 177 // eha prasAdhe zIgha ahiM sthita gijana zi; tethI eha-5dAvahA, A ja tattane ITa. 177 artha -kAraNa ke A dRSTimAM vyavasthita saMta yogI A asaMga anuSThAnane zIvra prasAdhe che. tethI karIne e pada pamADanArI A ja daSTi tyAM A pada jANanArAone ISTa che. vivecana A asaMga anuSThAnane A dRSTimAM vyavasthita gI zIghra prasAdhe che. eTale A vRttiH-par-A, asaMga anuSThAna, prayatyAsu-zIdhra prasAdhe che, vat rojI-kAraNake megI, -AmAM, A daSTimAM, yavasthitaH-vyavasthita sata, gagva-e padAvatA A ja che. e 5 pamADanArI A ja dRSTi che, tA-tethI karIne, tatra-temAM, inivAM-e padane jANanArAone, katA-mata che, iSTa che. Page #663 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhA daSTi asaMganuSThAnasiddhi-praNamuM pada te, vara te, jaya he. (587) asaMgapadAvahA-asaMga padane pamADanArI A ja dRSTi, te gamArgane viSe e padanA jJAtA gI puruSone mata che, ISTa che, abhimata che. A je asaMga anuSThAna kahevAmAM AvyuM, te asaMga anuSThAnane A sAtamI prabhA dRSTimAM sthiti karate thegI zIdhra prasAdhe che. atre yegI parama vItarAga bhAvarUpa A asaMga padane pAme che, ke jyAM anAdi kuvAsanAmaya viSane asaMgAnuSThAna. parikSaya-visabhAgaparikSaya thatAM, parama amRtasvarUpa AtmA zuddha siddhi sahajAnmasvarUpe pragaTa thAya che, ane jyAM parama zAMta sudhArasano prazAMta akhaMDa pravAha vahyA kare che-prazAMtavAhitA varte che, eTale akhaMDa AtmasthitirUpa parama prazAMta caiitanya rasAmRtasAgaramAM AtmA niraMtara nimajjana kare che. atre ja te parama bhegI jJAna-darzana-cAritranI abheda ekatArUpa paramArtha mokSamAgane-zivamArgane sAkSAt pAme che, mokSarUpa dhruvapada pratye laI janArA pratyakSa dhruvamAgane prApta kare che. "ema parAjaya karIne cAritramehane, AvuM tyAM jyAM karaNa apUrva bhAva je." -zrImad rAjacaMdrajI AvA asaMga-vItarAga vegInI AtmadazA parama addabhuta hoya che. temane AtmA eTale badhe udAsIna-vItarAga vate che, ke te sarvatra asaMga bhAvane ja bhaje che, eka javalaMta AtmA sivAya anyatra kyAMya saMga karatuM nathI. AvI parama addabhuta asaMgaudAharaNu udAsIna vItarAga dazAnuM zrImad rAjacaMdrajInuM zreSTha udAharaNa A rahyuM - cittanI dazA caitanyamaya rahyA kare che." eka purANa puruSa ane purANa puruSanI prema saMpatti vinA amane kaMI gamatuM nathI, amane kaI padArthamAM ruci mAtra rahI nathI; kaMI prApta karavAnI icchA thatI nathI; vyavahAra kema cAle che enuM bhAna nathI; jagata zuM sthitimAM che tenI smRti rahetI nathI. keI zatru-mitramAM bhedabhAva rahyo nathI; koNa zatru che ane koNa mitra che enI khabara rakhAtI nathI; ame dehadhArI chaIe ke kema te saMbhArIe tyAre mAMDa jANIe chaIe." ityAdi. juo -zrImad rAjacaMdra, patrAMka 217 (25). A asaMga anuSThAna atre sAtamI daSTimAM prApta thAya che, eTalA mATe A sAtamI daSTi ja paramapadane-mokSapadane ANanArI, pamADanArI heI, legIone parama ISTa che, abhimata che. kAraNa ke e padane-zAzvata padane athavA praNamuM pada te. asaMgAnuSThAnarUpa sapravRttipadane jeo svarUpathI jANe che, te zAzvata vara te, jaya te AtmasvarUpa padano-mokSapadane mahimA jenA hRdaye vasyuM che, evA Page #664 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (588). darisamuccaya tajajJa yogIone, te padanI sAkSAt prApti karAvanArI A daSTi ja parama priya, atyaMta vahAlI heya, emAM Azcarya zuM? eTale yegIe niraMtara A dRSTinI ja jhaMkhanA karyA kare che, niraMtara bhAvanAmaya IcchA rAkhe che, ane tevI asaMga jJAnadazAsaMpanna jJAnIne stave che ke deha chatAM jenI dazA, vate dehAtIta; te jJAninA caraNamAM, he vaMdana agaNita."--zrI Atmasiddhi : prabhA daSTino sAra : sAtamI prabhA daSTi dhyAnapriyA che. ethI karIne ja AmAM "roga" nAmane sAtame cittadoSa heta nathI, ane A daSTi tatvamatipatti nAmanA sAtamA guNathI yukta, tathA vizeSa karIne zamasaMyukta evI heI, satupravRttipadAvahA-satapravRtti pada pamADanArI che. A daSTimAM dhyAnajanya sukha hoya che, ke je zabdAdi viSayarUpa kAmasAdhanane jItanAruM hoya che, tathA vivekabalathI-jJAnasAmarthyathI upajeluM evuM hoI sadaiva zamasAra ja hoya che, kAraNa ke vivekanuM phala zama che. temaja sarva paravaza te duHkha che, ne sarva Atmaviza te sukha che. A saMkSepamAM sukha duHkhanuM lakSaNa munie kahyuM che. ema puNyanI apekSA rAkhavAvALuM sukha paNa paravaza sthita che, kAraNa ke puNyanuM parapaNuM che, ane tethI karIne A puNyanI apekSAvALuM sukha tenA lakSaNanI prAptithI duHkha ja che. mAtra dhyAnajanya sukha te ja tAtvika sukha che, kAraNa ke tenuM aparAdhInapaNuM che, ane karmaviyegamAtrathI upajavApaNuM che. atre nirmala baMdha hoI, mahAtmA munione dhyAna sadeva hoya che, kAraNa ke jene mala lagabhaga kSINa che evuM suvarNa sadA kalyANa ja hoya che. asaMgAnuSThAna saMjJAthI oLakhAtuM sapravRttipada atra prApta hoya che. te mahApathanA prayANurUpa heI nitya pada pamADanAruM che. A asaMgAnuSThAna prazAMtavAhitA, vibhAgaparikSaya, zivavarmA, dhruvabhAga-ema aneka nAme yegIothI gavAya che; Ane atra sthita yegI zIdhra sAdhe che. tethI A pada pamADanArI A daSTi ja yogavidene ISTa che. prabhASTinuM keSTaka : 13 darzana | yogaga ! daSatyAga | guNagrApti anya viziSTatA, guNasthAna dhyAne sadAya sUrya'prabhAsama satmavRtti roga doSa | tattapratipatti padAvahapaNuM, tyAga satapravRttipada -zramasAra = asaMgAnuSThAna sy -nimala badhA anupama sukha Page #665 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhA dRSTi: sAra, prabhA daSTinA kaLaza kAvya (589) kaLaza kAvya mAlinI dinakara zuM prakAzI A prabhA nAma daSTi, zama amRta ghananI atra uddAma vRSTi, niramala pratipatti tattvakerI prava, rugarahita kiyA sau sarvadA zuddha vaoN. 135 viSaya sukhataNuM sau sAdhane jItanAruM, balathI svapara bhedajJAnanA janmanAruM; prazamarasatha sAra dhyAnanuM saukhya evuM, ahiM anubhava cAkhe yogI-auSamya kevuM? 136 paravaza saghaLaye lekamAM duHkha jANe, nijavaza saghaLuMye sukha te te pramANe, lakhaNa sukhaduHkhanuM e saMkSepamAMhi, paravaza sukha puSpApekSau te duHkha AMhi. 137 niramala ati badhe AtmanuM zula dhyAna, nizadina ja mahAtmA jJAnIne eha sthAna; mala galita thaye te hema kalyANa jAcuM, tyama amala kahe "hyAM dhyAna kalyANa sAcuM. 138 viSama viSaya Adi viSa-jyAM kSINa varte, apunaragatidAyI satupravRtti pravarte, parama pravahatI jyAM zAMti sudhA saritA, dhruva ziva pathadAtrI yogIne nitya prItA. 139 parapariNati ke saMga jyAM no'ya kAMI, para samayana jemAM hAya svane na chAMI; samaya paNa na jemAM hAya vibhAva vRtti, sthiti ja svasamaye te sat asaMgI pravRtti. 140 sata pravRttipadaM te' hyAM asaMgAnuSThAna, mahata patha prati te yoginuM che prayANa parikhaya visabhAga zAMtasaMvAhitAya, zivapada dhruvabhAga githI te gavAya. 141 sakala sthala asaMgI A asaMgAnuSThAna, sthita ahiM jhaTa yogI sAdhato eha sthAna; nizadina mananI Atma AnaMda jAme, para pada bhagavAne dAsa te zIdhra pAme 142 // iti maharSizrIharibhadrAcAryaviracite kiratcaMdrasUnumanaHsukhanaMdanena bhagavAnadAsena sumanonaMdanIbRhatTIkAnA makavivecanena saprapaJca vivecite zrIyogadRSTisamuccayazAne saptamI kamAdaSTiH || Page #666 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parA daSTi sAtamI daSTi kahI, have te pachInI kahevAmAM Ave che. te kahe che - samAdhiniSThA tu parA tadAsaGgavivarjitA / sAtmIkRtapravRttizca taduttIrNAzayeti ca // 178 // samAdhiniSThA daSTi para, tasa AsaMga vihIna; AtmArUpa pravRtti jyAM, Azaya tethI uttIrNa. 178. athara-AThamI para daSTi samAdhiniSTha ane tenA AsaMgadoSathI vivarjita evI hoya che tathA sAtmIbhUta pravRttivALI ane tenAthI uttIrNa AzayavALI hoya che. vivecana AThamI dRSTi sAra samAdhi, nAma parA tasa jANuMjI; Apa svabhAve pravRtti pUraNa, zazi sama bodha vakhANuMcha" -e. sajhA. 8-1 A parASTi samAdhiniSTha ane te samAdhinA AsaMga doSathI sarvathA rahita evI hoya che. vaLI te caMdanagaMdha nyAye sAtmIbhUta pravRttivALI ane te pravRttithI uttIrNa AzayavALI hoya che, kAraNake vAsaka cittane abhAva hoya che. A AThamI daSTi "para" nAmanI che, ane tenuM A "para" nAma sarvathA yathArtha che, kAraNa ke enAthI para keI nathI, ane e sarvathI para che, parama che, satkRSTa che, jika-rApinir gm -AThamI parAdaSTi to samAdhiniSTha hoya che. samAdhi te dayAnavizeSa che, athavA dhyAnanuM phala che ema bIjAne kahe che. kahyuM che ke- terAparistha dhAra ' (T. -1), "tatra pratyenAnatA dhyAna' (-2), "tadevArzamAtranirmAtaM sva camitra samAdhi:' (. 2-3 ). talAvivarjitA-tenA-samAdhinA AsaMgathI vivajita, samItaravRtti-sAtmIkRta pravRttivALI, sAtmIbhUta pravRttivALI A,caMdana dhanyAye. taduttIrAyA-tenAthI pravRttithI uttIrNa AzayavALIvAsaka cittanA abhAve. Page #667 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para daSTiH samAdhiniSTha para daSTi, zazi sama be vakhANuM , (591) UMcAmAM UMcI ne chevaTamAM chevaTanI e che eTalA mATe ene "para" kahI che. atre ja AdhyAtmika vikAsarUpa ganI parAkASThA-chelAmAM chellI hada prApta thAya che, parama tatvanI sAkSAt pravRtti atra hoya che, arthAt atre AtmA sAkSAt paramAtmA bane che. vaLI A "para" daSTine pAmele gIzvara saMsArathI para thAya che, eTale paNa ene "parA" nAma ghaTe che. AvI A yathAthabhidhAnA AThamI para dRSTimAM pUrvokta krama pramANe caMdraprabhA samAna bedha, yeganuM AThamuM aMga samAdhi, AThamA AsaMga deSane tyAga ane AThamA pravRtti guNanI saMprApti hoya che. A daSTimAM prApta thatuM be caMdranI prajA sarakhe hoya che, kAraNa ke sAtamI dRSTi ke jene badha-prakAza sUryaprabhA samAna hoya che, tenA karatAM A AThamI daSTine baMdha adhikatara hoya che. sUryane prakAza tejasvI che, paraMtu tApa pamADe che, zazi sama bodha ugra lAge che, ane caMdrane prakAza te kevala saumya ne zAMta hoI vakhANuMjI zItalatA upajAve che, parama AlAda Ape che ane bannenuM vizvaprakAzakapaNuM te samAna che, eTale caMdranA prakAzanuM sthAna sUrya karatAM adhika mAnyuM che. Ama pUrNa caMdranI jema jyAM pUrNa jJAnacaMdrane prakAza soLe kaLAe khIlI UThe che, evI A dRSTine baMdha paramAtkRSTa hoya che, ane te badha-caMdranI jJAna snA samasta vizvane prakAzita kare che, paNa te vizvarUpa thato nathI. (juo pR. 757-487) Ama A parASTine caMdranI upamA sAMgopAMga saMpUrNapaNe ghaTe che, kAraNa ke caMdranI jema svarUpamAM samavasthita rahI atre bodhanI vizvaprakAzakatA hoya che, paNa vizvavyApakatA nathI hotI; Apa svabhAvamAM ja paripUrNa pravRtti hoya che, parabhAvane leza paNa praveza hetuM nathI, kevaLa nirbheLa zuddha advaita avasthA ja hoya che, ane Ama bedhanI parAkASThA prApta hovAthI atre yoganuM AThamuM aMga samAdhi prApta thAya che. A daSTi samAdhiniSTa hoya che-sadA saddhayAnarUpa ja hoya che. A samAdhi e dhyAnavizeSa che, athavA dhyAnanuM phaLa che ema bIjAo samAdhiniSThatA kahe che. cittane dezabaMdha te dhAraNa, temAM pratyayanI ekatAnatA te dhyAna, ane te ja dhyAna artha mAtra nirmAsarUpa heI jANe svarUpazUnya hoya che te samAdhi che. arthAt jyAM theya vastumAtra ja dekhAya che ne dhyAnanuM svarUpa rahetuM nathI, ane Ama jyAM dhyAtA, dhyAna ne dhyeyanI tripuTInI ekatA thAya che,kevaLa eka sahaja evuM AtmasvarUpa ja sahaja svarUpe bhAse che, tenuM nAma samAdhi che. atre niraMtarapaNe AvI parama AtmasamAdhi ja varte che, eTale A daSTimAM sthiti karatA yogIzvaranI sahAtmasvarUpe akhaMDa sthiti hoya che, kAraNa ke parabhAvanuM je drata hatuM te sarvathA TaLI gayuM, Page #668 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (592) gadarisaruccaya eTale ene parama zuddha advaita bhAve kevaLa eka AtmasvarUpamAM ja sthitirUpa sahaja niHprayAsa ramaNatA varte che. Ama A daSTi samAdhimAM niSThAne-aMtima AtyaMtika sthitine pAme che, eTale ja ene atre "samAdhiniSTha kahI che. zuddha ni:prayAsa nija bhAva bhogI yadA, Atma kSetre nahi ane rakSaNa tadA; eka asahAya niHsaMga nidraDhatA, zakti utsaganI hoya sahu vyaktatA."-zrI devacaMdrajI. A parama saddhayAnarUpa AtmasamAdhi nivikalpa ja hoya che, kAraNa ke atre upara kahyA pramANe badha paNa caMdra jevo nirmala tathA nirvikalpa hoya che. eTale emAM kyAreya paNa koI paNa prakArane keI paNa vikalpa UThavAno sarvathA asaMbhava ja nirvikalpa dazA che. Ama atre nirvikapa akhaMDa AtmasamAdhi hoya che, eTale dhyAtA dhyAna ne dhyeya e traNane bheda paNa maTI jAya che, jJAtA, reya ne jJAnanI tripuTI paNa laya pAme che, jJAna-darzana-cAritra e triguNa paNa eka abheda AtmasvarUpe pariName che. atra samasta dvaitabhAva asta pAmI jAya che, ne eka zuddha AtmA svabhAvasamavasthita rahe che, zuddha jJAna-darzanamaya AtmasvabhAvamAM niyata caritavaMtacaraNavaMta varte che, svasvabhAvamAM vikase che. "nirvikalpa susamAdhimeM hai, triguNa bhaye he abheda." "dhyAtA dhyeya samAdhi abhede, para pariNati vicchede re; dhyAtA sAdhaka bhAva ucchede, dhyeya siddhatA vede re....prabhu aMtarajAmI ! -zrI devacaMdrajI. te traNe abheda pariNAmathI re, jyAre te te AtmArUpa...mULa mAraga. teha mAraga jinane pAmiye re, kivA pAmyA te nijasvarUpa...mULa."-zrImad rAjacaMdrajI. A parama gIdra AvI nirvikalpa dazA AvA akhaMDa AtmadhyAnathI pAme che - "sarvathI sarva prakAre huM bhinna chauM, eka kevala zuddha citanya svarUpa, parameskRSTa, aciMtya sukhasvarUpa, mAtra ekAMta zuddha anubhavarUpa huM chauM. tyAM vikSepa che? vikalpa ? bhaya che? kheda che? bIjI avasthA zI? zuddha zuddha, prakRSTa zuddha parama zAMta caitanya huM mAtra nirvikalpa chaG. nija svarUpamaya upayoga karUM chaG. tanmaya thAuM chauM. zAMtiH zAMtiH zAMtiH" zrImad rAjacaMdra, patraka 760. (833) Ama vikalpajAlathI cuta thaI zAMta cittavALA je gIzvare nayapakSapAta cheDI, nitya svarUpagupta thaIne nivase che, teo ja sAkSAt amRta pIe che. arthAt jeo nirvikalpa evuM zuddha-zukala AtmadhyAna dhyAve che, teo ja parama Page #669 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para havA nikala za, savarUpagusa' amRtapAna (pa93) svarUpaguptanuM jIvanmuktadazArUpa parama amRta samA sahaja samAdhi sukhano sAkSAt amRtapAna anubhava kare che. e pramANe tAvikaziromaNi zrI amRtacaMdrA cAryajIe zrI samayasAra kalazamAM parama AtmabhAvanA ullAsamAM lalakAyuM cheH "ya eva muktvA nayapakSapAta, svarUpaguptA nivasanti nityam / vikalpajAlacyutazAstacittAsta eva sAkSAdamRtaM pibanti // " AvI parama AtmasamAdhi jyAM pragaTe che, evI A AThamI daSTimAM Aga nAmanA AThamA cittadoSane sarvathA tyAga hoya che. amuka eka ja gakriyAnA sthAnamAM raMga lAgavAthI, te sthAnamAM ja-te ja kriyAmAM Asakti thaI javI AsaMga te AsaMgadoSa che. je kriyA karatuM hoya, temAM "Idameva suMdara' A ja deSayAga suMdara che-rUDuM che-bhaluM che, e je raMga lAgavo, Asakta bhAva the, temAM ja guMdarIyA thaIne ceTayA rahevuM, te AsaMga arthAt Asakti che. kAraNa ke ema eka ja sthAne jIva je Asakta thaIne eMTI rahe-maMDayo rahe, te pachI tyAM ja guNasthAne sthiti rahe, AgaLa na vadhe, pragati (Progress, Advancement) na thAya, AgaLanuM guNasthAna ne sparzIya, ane tethI paramArtharUpa saphaLa-mokSaphala na maLe. (juo pR. 86). caMdana gaMdha samAna kSamA IhAM, vAsakane na gavejI; AsaMge varajita vaLI ehamAM, kiriyA nija guNa lekheche. "--. sajhA0.8-2 athavA para dravya tathA parabhAvanA prasaMgamAM Asakti upajavI te AsaMga che. A daSTivaMta vItarAga mahAyogInI paradravya-parabhAvanA paramANu pratye paNa lezamAtra Asakti hetI nathI, svapnAMtare paNa samaya mAtra paNa te pratye AtmabhAva upajato nathI; kAraNa ke eka zuddha AtmA sivAya paramANu mAtra paNa hArUM nathI, evI akhaMDa AtmabhAvanA te bhAve che. AvA parama bhAvitAtmAne parabhAva pratye Asakti kema hoya ? are ! anyatra AsaMga te dUra rahyo, paNa uparamAM kahyuM tema yoga-samAdhi kriyAmAM paNa tene AsaMga hete nathI! ane tethI karIne ja uttarottara samAdhi prakarvane pAmate A yogIzvara ucca ucca guNasthAnanI prApti karate AgaLa vadhe che; eka ja sthAne paDayo raheto nathI, paNa samaye samaye anaMta saMyama vardhamAna karate rahI te jhapATAbaMdha guNasthAna zreNIe caDhate caDhate utkRSTa AtmasamAdhi dazAne pAme che. "anukrame saMyama spazatejI, pAmya kSAyika bhAva; saMyama zreNI kulaDeja, pUje pada niSpAva."--zrI yazovijayajI Page #670 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (pa94) gadaSTisaMjIra T ane sAtamAM pratipatti-tatvAnubhavarUpa guNa pragaTayA pachI, svAbhAvika krame A AThamI daSTimAM AThame pravRtti guNa pragaTe che, jethI yathAtattva pravRtti hoya che. eTale ke * jevA prakAre zuddha AtmatattvanuM svarUpa anubhavamAM AvyuM, tevA prakAre A5 svabhAve pravartanarUpa, AcaraNarUpa cAritrarUpa sthiti pravarte che, AtmAnucaraNe pravRtti pUraNa" hoya che. arthAt AtmAne svabhAva jJAna-darzanarUpa che, te svabhAvamAM niyata carita hovuM, AtmasvabhAvamAM pUrNapaNe pravartavuM, "Apa svabhAve pravRtti pUraNa" thavI, evo utkRSTa pravRtti guNa atre pragaTe che. Ama A svabhAva pravRtti sAtmIrUpa-AtmabhUta thaI jAya che, AtmAnucaraNarUpa pravRtti AtmAmaya banI jAya che. AtmAkAra thaI jAya che. AtmA svayaM cAritramUrti bane che, AtmAnA nAma cAritra pradeza pradeze zuddha cAritra guNa vyApta thAya che. jene vAsakanI-suvAsita te aNaliMga" karanAranI apekSA nathI, e caMdanane gaMdha vanamAM sarvatra prasarI jaI tene suvAsita kare che, tema A svarUpAcaraNamaya AtmapravRtti guNa sahaja svabhAve sarva AtmapradezamAM vyApI jaI saMpUrNa zIlasugaMdhathI tene suvAsita karI mUke che. jema jema A pravRtti guNa vikasatuM jAya che, tema tema mehanIya kamarane kSaya thatuM jAya che, ne vItarAgatAnI mAtrA vadhatI jAya che, chevaTe yathAkhyAta parama vItarAga cAritra pragaTe che. eTale ke jevuM AtmAnuM zuddha svarUpa khyAta che-prasiddha che, athavA te jevuM cAritranuM zuddha niSkaSAya svarUpa AkhyAta che-jJAnIoe bhAkhyuM che, tevuM atra pragaTa thAya che. jema AvI pratIti jIvanI re, jA sarvethI bhinna asaMga; mULa mAraga te sthira svabhAva je upaje re, nAmacAritra te aNaliMga mULa"--zrImad rAjacaMdrajI. vaLI A dRSTi pravRttithI uttIrNa AzayavALI hoya che-vAsaka cittanA abhAvane lIdhe. eTale ke have citta-Azaya pravRttithI uttIrNa-pAra utarI gayela hoya che. cittane kaMI pravRtti karavApaNuM rahyuM nathI, eTale tenI samasta pravRtti nivRtta pravRtti anaMta thAya che, badhI doDAdoDa baMdha thAya che ne te AtmAmAM laya pAme che. apahArI he' atyAra pahelAM vAsanAnaMta AtmAnI badhI pravRtti cittadvArA thatI hatI, jyAM sudhI lezarUpa vAsanA hatI tyAM sudhI vAsanAvAsita citta jIvane badhA kArabhAra calAvatuM hatuM. paraMtu have te kalezarUpa vAsanA nimULa thatAM, vAsanAnuM bIja sarvathA baLI jatAM, AtmA pite ja AtmasvarUpamAM pravRtti kare che, vacce maphatIA mAraphatIA (agent) cittanI Dakhala rahetI nathI. Ama padabhraSTa maMtrInI jema vAsanAvAsita citta atra nirvAsita thAya che ! eTale "zcittavRttinidhaH " cittavRttinirodharUpa yoganI saMpUrNa siddhi atra saMprApta thAya che. sarva pradeza pragaTa samaguNathI, pravRtti anaMta apahArI he; parama guNa sevanathe sevaka, aprazastatA vArI ho."--zrI devacaMdrajI. Page #671 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para daSTi : "ApasvabhAve pravRtti pUraNa, (55) leze vAsita mana saMsAra, kaleza rahita mana te bhavapAra."--zrI yazovijayajI. "jihAM rAga ane vaLI dveSa, tihAM sarvadA mAne kaleza udAsInatAne jyAM vAsa, sakala duHkhane che tyAM nAza. "Ave bahu sama dezamAM, chAyA jAya samAI; AvyuM tema svabhAvamAM, mana svarUpa paNa jAI." zrImad rAjacaMdrajI. nirAcArapado hyasyAmaticAracAravivarjitaH / ArUDhArohaNAbhAvagativattvasya ceSTitam // 179 // nirAcAra egI ahI, niraticAra ja hoya; tasa ceSTita-ArUDhanuM, ArehaNa jyama nogya. 179 atha -A dRSTimAM yogI nirAcAra padavALa, aticArathI vivajita-rahita e hoya che. ArUDhanA ArohaNa abhAvanI gati jema enuM ceSTita hoya che. vivecana A dRSTimAM yogI nirAcAra paddhavALA hoya che. kaI paNa AcAra karavAnuM prajana tene hotuM nathI. tethI tene pratikramaNa Adi AcArano abhAva hoya che. vaLI te aticArathI vivarjita-sarvathA rahita hoya che, kAraNa ke kaI paNa aticAra lAgavAnuM kAraNa tene hotuM nathI. ArUDhane ArahaNanA abhAvanI jema A gInuM ceSTita hoya che, kAraNa ke AcAra vaDe jItavA yogya evA kamano tene abhAva thayo che. eTale keI AcAranuM pALavApaNuM tene bAkI rahyuM nathI. Ama te sarva AcArathI para evA nirAcAra padane prApta thayo hoya che. "niraticAra pada ehamAM yegI, kahiye nahiM aticArIjI; Are ArUDha girine, tyama ehanI gati nyArIjI" . da. sajhA. 8-1. jyAre yogI A AThamI para daSTine prApta thAya che, tyAre tene keI AcAra pALavApaNuM rahetuM nathI, te AcArathI para evo kapAtIta thAya che. atyAra sudhI kRtti-nivArano di-nirAcAra padavALe ja, cAM-AmAM, mA daSTimAM yogI hoya che -pratikramaNAdinA abhAvathI, attivAvikasita -atiyAra vivajita-rahita-tenA nibaMdhananA abhAvane lIdhe ja hRAo[nAmAvatti 7 ratha reTira-AraDhanA ArohaNa abhAvanI gati jema AnuM-gInuM ceSThita hoya che. AcArathI jaya-jaya karavA gya evA kamanA abhAvathI nirAcAra padavALo hoya che, ema artha che. Page #672 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (56) gadaSTibhramuccaya yogasAdhanA mATe je je AcAra Avazyaka hatA, avazya karavA yogya nirAcAra pada hatA, te have atre saMpUrNa yogasiddhi sAMpaDatAM nirupayogI banI jAya ehamAM yogI' che, niSpojana thAya che. pUrve prAraMbhika sAdhakane je pratikramAdi sAdhana gabhUmikA para caDhavA mATe upakArI hatA, te have gArUDha evI samAdhidazA pAmyA pachI yogasiddha puruSane akiMcitkara-nakAmA thaI paDe che. gAraMbha dazAmAM je pratikramaNAdi Avazyaka AcAra amRtakuMbharUpa hoya che, te ja sAdhanane je niSpanna-siddha yogadazAmAM paNa vaLagI rahevAmAM Ave che te viSakuMbharUpa thaI paDe che; kAraNa ke akhaMDa AtmasamAdhirUpa AtmasthitimAM te te kriyA ulaTo vikSepa pADe che pratikramaNAdi kriyA karavAno hetu anukrame AtmasamAdhidazA pAmavAne che, te hetu siddha thaI gayA pachI te te sAdhananuM koI prayojana rahetuM nathI. atre zaMkA thavI saMbhave che ke-"A zuddha Atma upAsanathI zuM ? kAraNa ke pratikramAdithI ja AtmA niraparAdha thAya che. apratikramaNAdi sAparAdhane-aparAdhIne aparAdha dUra nahi karanAra hovAthI viSakuMbharUpa che, ane pratikramaNAdi pratikamaNudi aparAdha dUra karavApaNAthI amRtakuMbha che. tenuM samAdhAna-pratikramaNAdi viSakuMbha kema? apratikramaNadinA traNa prakAra che -(1) ajJAnI jananuM je aprati kramazudi che te te sAkSAt viSakuMbha ja che. kAraNa ke temAM te zuddha Atmasiddhine abhAva ja che, eTale e svayaM aparAdharUpa ja che, (1) (4) bIju je dravya pratikramaNAdi zuddha AtmasiddhirUpa trIjI bhUmikAnA lakSya vinAnuM hoya, te paNa viSakuMbha ja thaI paDe che, kAraNa ke te AtmArtharUpa svakArya sAdhatuM nathI, ane mAnArtha Adipa viparIta kArya sAdhe che, eTale AtmAne viSarUpe ja jherarUpe ja pariName che. (5) paNa te dravya pratikramaNAdi je zuddha AtmasiddhirUpa tRtIya bhUmikAnA lakSyavALuM hoya, Atmasiddhine lakSya rAkhIne karavAmAM AvatuM hoya, te vyavahArathI te amRtakuMbharUpa hoya che, arthAta AtmAne amRtarUpe pariNamavAnuM kAraNa thAya che. (3) trIju jJAnIjananuM je tRtIya bhUmikArUpa-zuddha AtmasiddhirUpa apratikramaNAdi che, te te sAkSAt svayaM amRtakuMbha che, arthAt AtmAne sAkSAta amRtarUpe pariName che. eTale zuddha AtmasiddhisaMpanna AvA gArUDha jJAnInI apekSAe teone dravya pratikramaNAdi viSakuMbha che, ane apratikramaNAdi amRtakuMbha che *(sarakhA-viSa, amRta Adi anuSThAna svarUpa). *" paDikamaNaM paDisaraNaM parihAro dhAraNA NiyattI ya / jiMdA garahA sohI aTThaviho hoi visakuMbho // apaDikamaNa appaDisaraNaM apparihAro adhAraNA ceva / aNiyattI va aNiMdA garahA sohI amayakuMbho // " (juo ) samayasAra gA. 301-307 ane amRtacaMdrAcAryajInI parama addabhuta TIkA, Page #673 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para dara nirAzAra pada ehamAM gI?-gArUDhanI vAta nyArI (597) ane eTalA mATe ja A daSTimAM sthiti karatA siddha yogI jJAnI puruSa A amRtakuMbha samI apratikamaNadirUpa trIjI bhUmikAne prApta hevAthI, temane sAdhakopayogI evI dravya pratikamaNAdi AcArakiyA hotI nathI; apratikramaNadi kAraNa ke samasta kriyAkalApane eka ISTa uddeza zuddha Atmasiddhi e ja amRtakuMbha che, ane te zuddha AtmAnI siddhi te atre prApta thaI cUkI che. eTale have tenuM kaMI prajana rahyuM nathI. kAraNa ke * "kama je pUrvakRta zubhAzubha aneka vistAra vizeSavALuM che, tenAthI je AtmAne nivartAve-pAcho vALe te pratikamaNa che." athavA te "svasthAnamAMthI je pramAdane vaza thaI parasthAne gayo hoya, tenuM punaH pAchuM tyAM ja mULa sthAne kamaNu-gamana te pratikramaNa kahevAya che.' arthAt zuddha AtmasvarUpa padamAMthI je bhraSTatA thaI hatI, tyAM "mULa zuddha te Atmapada 'mAM pAchuM AvI javuM tenuM nAma pratikramaNa che; AvuM zuddha sahaja AtmasvarUpamAM punarAgamanarUpa bhAvapratikamaNuparamArtha pratikramaNa atre niSpanna gIne prApta thaI cUkayuM che. eTale emane evI parama niraparAdha-nirdoSa AtmadazA pragaTI che, ke tyAM leza paNa aparAdhane punaH saMbhava nathI. te pachI aparAdhanA prAyazcittarUpa pratikramaNane avakAza kyAMthI hoya? Ama temane zuddha AtmasvabhAvamAM sthitimaya parama amRtasvarUpa apratikamaNa dazA ghaTe che. te ja prakAre apratyAkhyAnAdi bAbata samajI levuM. atre A dRSTAMta ghaTe che-parvata para caDhavA mATe ArehaNakriyA-caDhavAnI kriyA karavI paDe che, paNa parvatanI Toce caDhI gayA pachI kAMI caDhavAnI kriyA karavI paDatI nathI. tema yogagiri para caDhavA mATe uttarottara yogabhUmikA vaTAvavArUpa gArUDhanI ArehazukriyA karavI paDe che, paNa gagirinA zRMga para ArUDha vAta nyArI thayA pachI kaMI paNa yogasAdhanarUpa ArohaNakriyA karavI paDatI nathI. sAdhaka dazAmAM vattatA gAhakane je avalaMbana-sAdhana anivArya paNe Avazyaka che, avazya jarUranA che, te niSpanna gadazAne pAmelA gArUDha jJAnI puruSane kaMI paNa kAmanA nathI. kAraNa ke caDhelAne caDhavAnuM zuM? pAmelAne pAmavAnuM zuM? dharAyelAne jamavAnuM zuM? Ama parama addabhuta AtmasamAdhimaya parama jJAnadazA pAmelA jJAnayogInI vAta e che, nyArI che. tyAM prAkRta janane kAyado kema lAgu paDe? sAmAnya jananA anumAnanA kATale jokhavAnuM kema pAlave? ane sAmAnya prAkRta jana tevA jJAnIjananuM anukaraNa karavAnI dhRSTatA kare te paNa kema kAma Ave? bhUkhyAne bhejana + " vaM puchavayaM suhAgumaLAvityaviSe to citta avayaM tu go to vimaLA"--samayasAra gA. 383. "svasthAnAtyatparasthAna pramAdasya vazAd gataH / tatraiva kramaNaM bhUyaH pratikramaNamucyate " Page #674 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 598) yAgadRSTisasukSaya karavAnI jarUra paDe che, paNa dharAyelAne-tRpta thayelAne kAMi jarUra rahetI * AnaMdaghana nathI. tema parama jJAnAmRtanA pAnathI je AkaMTha paritRpta thayA che, tene prabhu jAge re' have keAI AlaMbana-sAdhananI apekSA rahetI nathI, kAraNa ke AlaMbanasAdhanane tyAgI jeNe parapariNatine bhagADI che, evA sahajAtmasvarUpI AnaMdaghana prabhu akSaya evA darzana-jJAna-vairAgyamAM jAgyA che, arthAt zuddha AtmasvarUpamAM akhaMDa sthitirUpa sadAti jAgrata evI ujAgara dazAmAM khirAjamAna thayA che. Ama sAdhya siddha thayu' hAvAthI sAdhananI kai apekSA rahetI nathI, kRtakRtya thayA DAvAthI ene have kaMi karavAnuM rahyuM nathI. " AlaMbana sAdhana je tyAge, parapariNatine bhAge re; akSaya darzana jJAna vairAgye, AnaMdadhana prabhu jAge re. ''--zrI AnanajI. dazA A parama jJAnI puruSa parama kRtakRtya, pUrNakAma thai cUkayA che; kAraNa ke jyArathI cetana pAte vibhAvathI ulaTA thai-vimukha thai, samaya pAmI peAtAne svabhAva grahaNa karI lIdhA che, tyArathI ja je je levA yAgya hatuM te te sa teNe kRtakRtya jJAna- laI lIdhu che, ane je je tyAga yAgya hatuM, te te sava cheDI dIdhuM che. eTale tene have kaMi levAnuM rahyuM nathI ke mUkavAnuM khIjuM kAMi rahyuM nathI, tA have tene bAkI navIna kArya zuM rahyuM che? kAraNa ke saMganA tyAgI, aMganA tyAgI, vacana-taraMganA tyAgI, mananA tyAgI, buddhinA tyAgI evA A parama vItarAga ceAgIzvare AtmAne zuddha karI dIdheA che. " jamahiM te cetana vibhAvase uTi Apu, samA pAI apane subhAva gaDhI lInA hai, tamahi' te jo jo lena joga seA se| sakha lInA, jo jo tyAga joga seA se| sakha chAMDI dIneA hai. levekI na rahI ThAra tyAgiyekA nAMhi aura, bAkI kahA umaryAM ju, kAraja navIneA hai; saMga tyAgI, aMga tyAgI, vacanataratra tyAgI, mana tyAgI, buddhi tyAgI, ApA zuddha kInA hai. --zrI manArasIdAsakRta hiMdI samayasAra, AvI parama adbhuta vItarAga jJAnadazAne jeNe peAtAnA jIvanamAM sAkSAt anubhava karyAM che, evA parama yogI zrImad rAjacaMdrajI A subhASitamAM vadhu vela jJAnadazAnI mukta kaMThe praza'sA karatAM parameAllAsathI kahe che ke:-~~ "" levekI na rahI Thora, tyAgIvekI nAhi aura; AkI kahA ukha^ ju. kAraja navIna hai." " svarUpanuM bhAna thavAthI pUrNa kAmapaNu' prApta thayu. eTale have bIju kAI kSetra kaI paNa levAne mATe rahyuM nathI. svarUpanA te koI kALe tyAga karavAne mUkha paNa icche nahi; ane jyAM kevala svarUpasthita che, tyAM te pachI bIjuM kaI rahyuM Page #675 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa daSTi : kRtakRtya jJAnadazA, lenekI na rahI ThAra? * levekI na rahI kAra' (599) nathI, eTale tyAgavApaNuM paNa rahyuM nahI. have jyAre levu. devu' e ane nivRtta thai gayuM tyAre bIju kAi navIna kA karavAne mATe zuM gayuM...? arthAt jema thavuM joIe tema thayuM, tyAM pachI bIjI levAdevAnI ja jALa kayAMthI heAya? eTale kahe che ke ahI' pUrNakAmatA thaI. " zrImad rAjacaMdra, a'. 275. (328) kevI adbhuta dhanya dazA ! AvA kRtakRtya, pUrNakAma jJAnI puruSane grahaNu-tyAgarUpa kayA AcAra AcaravAnA khAkI rahyo hAya ? kAraNa ke mUDha jIva mhAramAM grahaNu-tyAga x kare che, AtmavettA adhyAtmamAM aMtamAM grahaNa-tyAga kare che, paNu * kahIye nahi' niSThitAtmAne mhAra ke aMdara grahaNu-tyAga hAtA nathI.' Ama nirAcAra aticArIjI'padane pAmyA hAvAthI atre tenA kAraNanA abhAve kAi paNa aticArane saMbhava rahetA nathI. kAraNa ke AcAramAM aticAra lAge, paNa atre tA AcAra ja nathI, te aticAra kayAMthI lAge ? AvI nirAcArapaDhavALI UcI AtmadazAne pAmelA mahAtmAeAnu va`mAna udAharaNa zrI cidAnaMdajI mahArAjanA adhyAtma jIvanamAMthI maLI Ave che. A aMge zrImad rAjacaMdrajIe kahyuM che keH-- " jaina muni thayA pachI peAtAnI parama nivikalpa dazA thaI javAthI kramapUrvaka dravya--kSetra-kAla-bhAvathI yama-niyama tee have pALI zakaze nahIM, tema temane ( cidAnaMdajIne ) lAgyuM. je padArthanI prApti mATe yamaniyamanuM kramapUrvaka pAlana karavu che, te vastunI prApti thaI teA pachI te zreNIe pravattavu ane na pravarttavuM banne sama che. Ama tattvajJAnIonI mAnyatA che. " ityAdi.-- zrImad rAjacaMdra, patrAMka 9 (2) (22) Pin Ane bhikSATanAdi AcAra kema heAya ? evI AzakA dUra karavA kahe che. ratnAdi zikSAdRgbhyo'nyA yathA dRkU taniyojane / tathAcAra kriyApyasya saivAnyA phalabhedataH // 180 // vRtti:--nAiizakSAdo--ratAdinI zikSAdRSTie karatAM, anyA-manya, mitra ja, cathA-jema, da-daSTi, tatriyoganene-te ratnAdinA niyAjhanamAM,--zikSita hatAM, tathA-tema, bhASA triyAyaA yAgInI AcArakriyA pazu, saiva- te ja, bhikSATanAdi lakSaNuvALI, anyA-anya, bhinna, jUdI ja hAya che. kayA kAraNathI ? tA ke matta:-labheda thakI-pUrva sAMparAyika krama kSaya La hatuM, ane hamaNAM te| bhavApagrAhI kama'kSaya kuLa che. ba X tyAgAdAne bahirmUDhaH karotyadhyAtmamAtmavit / nAndaryaddipAyAnuM na cAno niSThitAtmanaH ||" samAdhizataka, Page #676 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (00') ratnAdizikSA dRSTithI, niyojana dRSTi bhinna; tyama AcAra kriyA ya tasa, te phala bheru bhinna, 180 "" yogadaSTisasuya a--ratnAdinI zikSASTi karatAM jema tenA niyeAjana saMbadhI dRSTi bhinna hAya che, tema AnI te ja AcArakriyA paNa phaladane lIdhe bhinna hAya che. vivecana zikSAthI jyama ratana niyeAjana, dRSTi bhinna tyama eheAjI. "--zrI cA, sajjhA, 9-1 ratnAdikanI zikSArdaSTie karatAM, jema zikSita thatAM tenA niyeAjana viSayamAM dRSTi anya ja hAya che, bhinna ja hAya che; tema A ceAgInI te ja bhikSATanAdi AcArakriyA paNa anya ja-bhinna ja hAya che. zA kAraNathI? tA ke labhedathI, pUrva sAMpAyika karma kSaya phaLa hatu, have bhApagrAhI kama kSaya phaLa che. dRSTi hoya che, te evA te zikSitanI prathama zikSA letI veLAe ratnaparIkSA viSaye zikhAunI je karatAM zIkhIne pAra utarI gayA pachI te ratnanuM niyeAjana kare che dRSTi jUdI ja hoya che; kAraNa ke prathama tA zikhAune te viSaya saMbadhI zikSAthI jyama kai jJAna hai|tuM nathI. ratna kevuM che ? tenuM svarUpa zuM ? tenA prakAra zuM ? ratana niyeAjana' tenA guNa-doSa zuM? tenuM mUlya zu? ItyAdi khAkhata tene sAva ajJAta hAya che. eTale tene te saMbadhI kutUhala buddhi heAya che. ethI te jijJAsApUrvaka te te ratnanI parIkSA saMbaMdhI jJAna meLavavA pravarte che. Ama abhyAsa karatAM karatAM te taviSayaka jJAnamAM niSNAta thAya che. ane pachI ratnaparIkSAmAM suzikSita evA te upalabdha jJAnanA vyavahAramAM viniyoga kare che, ca-vikrayAdi prayAga kare che. prathama avasthAmAM mAtra zikhAu jJAna ( Theoretical knowledge ) hatuM, tyAre have tA teneA anubhavasiddha prayAga ( Practical application ) hoya che. eTale vhelAMnI zikhAu dRSTi karatAM A viniyega dazAnI dRSTi bhinna ja-jUdA ja prakAranI hAya che. tema atre paNa cegInI te ja bhikSATana Adi AcArakriyA paNa bhinna ja-era prakAranI ja DAya che. pahelAM paNa e ja bhikSATanAdi kriyA hatI, ane hamaNAM paNa e ja bhikSATanAdi kriyA che, chatAM ane dRSTimAM mahad atara che. athavA tA ekaDIAne prathama te mAtRkAkSaranuM-khArAkhaDInuM jJAna paNa nathI hetu, ekaDA paNa nathI AvaDatA. paNa te khatIleA vidyArthI banIne ekaDo ghuMTatAM ghuMTatAM, krame rIte zikhAu jJAna prApta karatA karatA, vidyApAraMgata snAtaka thAya che, jJAna-gaMgAmAM nAhIne mhAra paDe che! ane pachI jIvanavyavahAramAM zikhelA jJAnane vyavahAra upayAga kare che-cathAyAgya viniyAga kare che. tenI nizALIA tarIkenI zikhAu avasthAnI Page #677 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parA dRSTi : zikSA dRSTithI niyeAjana dRSTi bhinna, niSkaSAya 'sAdhu ' (601) dRSTimAM ane jIvana-vyavahAra zALAnI zikSita anubhavasiddha dRSTimAM ghaNA ja pharaka hAya che. tema atre paNa AcAranI khAkhatamAM prAraMbhaka sAdhaka yAgInI dRSTi karatAM, yeAgArUDha siddha cegInI dRSTi bhinna--jUdA prakAranI hAya che. athavA te| sa`gIta zAsrathI anabhijJa aNu jema pahelAM te AlApa letAM zIkhe che, svaranA prakAra vagere sabadhI jJAna meLave che. Ama zIkhatAM zIkhatAM anukrame te saMgIta kalAmAM pravINa khane che, ane temAM eneA hAtha evA esI * dRSTi bhinna jAya che ke grAma-mUnAdi prakAra tene sahaja siddha thAya che, game tyama ehAjI' tyAre game te rAga cheDI tanmayatA sAdhI te ustAda jana-manaraMjana karI zake che. Ama prathamanI azikSita AlApalA karatAM tenI havenI suzikSita AlApakalA sAva jUdI ja tarI Ave che. tema atre paNa AcAra paratve prathamanI abhyAsadazAmAM sAdhaka ceAgInI je dRSTi hAya che, tenA karatAM gItA niSpanna jJAnadazAmAM dRSTi bhinna vhAya che. Ama ratna, ke mAtRkAkSara, ke sa gIta Adi che teA tenA te, paNu tenA pratyenI zikhAunI dRSTimAM ne zikSitanI dRSTimAM pragaTa bheda heAya che; tema zikSATanAdi AcArakriyA che tA tenI te, paNa tenA pratyenI sAdhaka yAgInI dRSTi karatAM atre siddha niSpanna cegInI dRSTi bhinna ja-jUdA ja prakAranI-era ja hAya che. kAraNa ke pUrva sa MpAyika-kaSAya saMbadhI kakSaya e AcAra kriyAnuM phala hatuM, have bhavApagrAhI kama kSaya e la che. pUrve nigraMtha muninI samasta pravRtti kaSAya sabaMdhI kama kSaya karavA mATe hatI, jema bane tema sUkSmamAM sUkSma kaSAyanA paNa kSaya karavA arthe hatI, te saMyamInA deha paNa mAtra sayamane mATe hatA, ane te deha dvArA sayamayAtrAnA nirvAha arthe ja zikSATanAdi kriyA Avazyaka hatI, tathA e badhuOya kaSAya-bhAva dUra karavA mATe ja-pUrNa vItarAgatA ANavA mATe ja hatuM. kAraNa ke sAcA * sAdhu 'ne kavacam heya te ati ati sUkSma evA sajvalana kyAya ja hAya, ethI adhika kaSAya x hAya ja nahi, chatAM bheda d 6 x zrImAn haribhadrasUrijI zrI pacAzaka sAstramAM spaSTapaNe kahe che ke- sAdhu ' ne kAladoSathI hAya to kavacit sajvalana kaSAyane uddama hoya, bAkI teA kaSAya hAya ja nahiM, ane jo hAya te te sAdhu ja nathI. kAraNa ke salema aticArA saMjvalananA umathI hAya che, paNa anaMtAnubaMdhI Adi khAra Sa yanA yathI tA sacADo vratabhaMga thato hovAthI mUlava prAyazcitta lAge che " carimANa vi taha NeyaM saMjalaNakasAyasaMgamaM ceva / mAIThANaM pAyeM asaI pi hu kAladoMseNa // savveviya aiyArA saMjalaNANaM tu udayao hoMti / mUchekha puLa hor vAsarUM lAyALuM ||"--zrI pacAzaka, Page #678 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (602) thAgadaSTisamuccaya te mahAmuni AMkhanA kaNAnI jema te kaSAyakaNikAne paNa sAMkhI zakatA nathI, eTale sarva AtmapradezamAMthI paramANu mAtra kaSAyakaNane paNa kADhI nAMkhavA mATe te sarvAtmAthI pravarte che, ane niSkaSAyatArUpa vItarAga bhAvane sAdhe che. paNa have atre te te ati ati alpa kaSAyabhAva paNa sarvathA dUra thaI gayuM che, vItarAgatA prApta thaI cUkI che, ghAtikane kSaya thaI cUkyo che, eTale aghAtI evA bhopagrAhI karmane kSaya eka ja atra hetu che. atre A parama yogI je deha dhAraNa karI rahyA che, te nAma-gotra-AyurvedanIya e cAra, A carama dehamAM bhogavavA gya prArabdha karmanA kSaya arthe ja dhAraNa karI rahyA che. eTale te dehanA nirvAhAthe je bhikSATanAdi kriyA kare che, te paNa te bhayagrAhI karmanA kSaya athe ja kare che. Ama pUrve sAMparAyika karmakSaya e bhikSATanAdi kriyAnuM phala hatuM, ane atre bhapagrAhI karmakSaya e phala che. Ama kulabhedathI daSTibheda pragaTa thAya che. A uparathI tAtparya e che ke-jene sarva kaSAyane kSaya thayo che evA vItarAga parama bhegI jyAM lagI A chellA dehanI Ayusthiti che tyAM lagI pUrva prArabdhadayathI vicare che, ane ema karIne potAnA zeSa kamane trANAnubaMdha cUkavI ApI deha chatAM jenI nirjarI nAMkhe che. Ama pUrva prayogathI vicaratA jJAnI puruSa, deha dazA, varte chatAM dehAtIta evI parama adbhuta kAyotsarga dazA-jIvanmukta dehAtIta" dazAne anubhava karatA satA, sadehe mukta varte che. AvA videhadazA saMpanna kevali bhagavAna paramArtha meghanI vRSTi karI bhavyajanone bodha karatA bhUtala para vicare che, ne parama janakalyANalakepakAra kare che ane AvA jagama kalpavRkSa samA zuddha AtmasvarUpa jinarAjane dhanya AtmAo seve che. jema ke - "ajitavIrya jina vicaratA re... mana puSkara adha videha re....bhavi. jaMgama surataru sAri re..mana seve dhanya dhanya teha re...bhavi-zrI devacaMdrajI. "deha chatAM jenI dazA, vatte dehAtIta; te jJAnInA caraNamAM, he vaMdana agaNita."-zrImad rAjacaMdrajIpraNIta zrI Atmasiddhi. tanniyogAnmahAtmeha kRtakRtyo yathA bhavet / tathAyaM dharmasaMnyAsaviniyogAnmahAmuniH // 181 // -Annize-tenA niyagathI, ratnanA niyagathI, mAtma-mahAtmA ahIM lekamAM, tyo cA mA-jema kRtakRtya hoya che, kaI ratvavaNipha kRtakRtya hoya che; tathAthaM-tema A, adhikRta vegI, dharmasaMnyAviniyoniA-dharmasaMnyAsanA viniyogathakI, mAmuni -mahAmuni, kRtakRtya hoya che. Page #679 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para daSTi: dharmasaMnyAsaviniyogathI muni-rAvaNi; kRtakRtya (603) tasa viniyege te ahIM, kRtakRtya jyama thAya; dharma saMnyAsa vigathI, tema mahAmunirAya. 181 artha -te ratnanA viniyogathI ahIM jema te mahAtmA kRtakRtya thAya che, tema A mahAmuni dharmasaMnyAsanA viniyegathI kRtakRtya thAya che. vivecana "tAsa niyoge karaNa apUrva, lahe muni kevala gejI."--. sakjhA. 8, 2, te rananA viniyogathI jema ahIM lekamAM kaI mahAtmA-ratnAvaNika kRtakRtya thAya che, tema A daSTivALo yegI mahAmuni dharmasaMnyAsanA viniyegathakI kRtakRtya thAya che. ratnaparIkSA karI jANanAre ratnAvaNi cekasI, jhaverI zuddha dRSTithI jyAre ratnane yatheccha vyApAra kare, tyAre ja te kRtakRtya thayo kahevAya che. kAraNa ke ratna parIkSA saMbaMdhI game teTaluM jANapaNuM hoya, paNa jyAM sudhI vyavahAramAM-vyApAravinimayamAM ratnAvaNiphanuM tene prayoga na karavAmAM AvyuM hoya, tyAM sudhI tenuM sArthakapaNuM- dRSTAMta kRtArthapaNuM thayuM kema kahevAya ? paNa ratnanA kayavikrayamAM, levaDadevaDamAM upayogI thAya tenI khAtara ja je ratnaparIkSAnuM jJAna anivAryapaNe Avazyaka hatuM, te jJAnane vyApAramAM jyAre viniyega (Practical application) karavAmAM Ave, ne tene yatheccha lAbha uThAvavAmAM Ave, tyAre ja tenuM kRtakRtyapaNuM gaNAya, tyAre ja tenuM kAma thayuM kahevAya. te ja prakAre A dRSTivALe yegI mahAmuni ahIM dharmasaMnyAsanA viniyogathI, arthAt zuddha dRSTithI tAvika AcaraNarUpa viziSTa prayogathI-dharmavyApArarUpa prajanathI kRtakRtya thAya che, kAraNa ke dharmasaMnyAsa saMbaMdhI game teTaluM jANapaNuM hoya, dharmasaMnyAsa game teTalI tAlIma lIdhI hoya, paNa jyAM sudhI haju tene nizcayazuddha viniyoga vyavahAramAM tAtvikapaNe upaga na karavAmAM AvyuM hoya, tyAM sudhI paramArthathI tenuM sArthakapaNuM thayuM kema kahevAya ? paNa prastuta dharmasaMnyAsanI yegyatA prApta thAya te khAtara ja je atyArasudhInI jJAna-darzana-cAritranI akhaMDa ArAdhanArUpa tAlIma atyaMta Avazyaka hatI, tene have ahIM tArika dharmasaMnyAsapaNe vyavahArU prayoga karavAmAM Ave che, ane tajajanya parama AtmalAbha UThAvavAmAM Ave che. eTale ahIM A dRSTimAM ja dharmasaMnyAsanA viniyogathI (Practice) kRtakRtyapaNuM hoya che. arthAt atre ja zuddha ratnatrayIne vyApAra karanAre mahAmunirUpa ratnAvaNika dharmasaMnyAsa yogarUpa ratnavANijya vaDe, yatheccha AtmalAbharUpa na meLavI kRtakRtya thaI jAya che, ahIM ja tene beDo pAra thaI jAya che, ahIM ja tenuM AtmasiddhinuM kAma thaI Page #680 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (604) yogadaSTisamuccaya jAya che, ahIM ja te sAce "dharmasaMnyAsa' yogI-saMnyAsI' banI parama AtmakalyANane pAme che. kAraNa ke A daSTi pUrvene atyAra sudhI je dharmasaMnyAsayoga hatuM, te tAttvika hete, atAvika hatuM. temAM pravRtti-lakSaNa dharmane saMnyAsa-tyAga jarUra hato. eTale ja atAtvika chatAM "dharmasaMnyAsa' nAmane yogya hatuM temaja te tAtvika dharmasaMnyAsanI yogyatA pAmavA mATe paNa Avazyaka ne upakArI hatA, eTale paNa tene upacaritapaNe te dharmasaMnyAsa nAma ghaTatuM hatuM. paNa ahIM te tAtvika dharmasaMnyAsacoga hoya che. dharma eTale kSApathamika bhAva, tene ahIM saMnyAsa-tyAga hoya che, mATe te dharmasaMnyAsayoga atre yathArtha paNe paramArthathI hoya che. tathA-- dvitIyApUrvakaraNe mukhyo'yamupajAyate / kevalazrIstatazcAsya niAsapatnA sadodayA // 182 // bIjA karaNa apUrvamAM, mukhya eha upajata; (tethI tene nirAvaraNa nidayA, kevalalakSmI varata. 182. artha -bIjA apUrvakaraNamAM mukhya e A dharmasaMnyAsa upaje che, ane tethI karIne A gIne niHsapannA-nirAvaraNa evI sodiyA kevalalI hoya che. vivecana zreNIvattI evA bIja apUrvakaraNamAM mukhya e A dharmasaMnyAsayoga upaje che,-upacarita te pramatta saMyatathI AraMbhIne hoya che. ane te dharmasaMnyAsanA viniyoga thakI A gIne nirAvaraNa evI kevalazrI upaje che ke je pratipAtanA abhAve karIne sadedayA hoya che. A dharmasaMnyAsa lega je kahyo, te mukhya arthAt tAtvika koTine dharma saMnyAsa kyAre hoya che ? tenuM ahIM spaSTIkaraNa che. mukhya-tAtvika dharma saMnyAsa zreNImAM AvatA bIjA apUrvakaraNa samaye prApta hoya che,-jo ke upacaritatAtvika atAttvika e dharma saMnyAsa pramattasaMyata guNasthAnathI mAMDIne hoya dharmasaMnyAsa che, ane te anukrame tAtvika dharmasaMnyAsa pAmavAnI yogyatA mATe adhikArI thavA mATe parama upakArI thAya che. A atAvika dharmakRtti - dUtIyApUrvajaLe-dvitIya apUrvakaraNamAM, zreNIvattI evA apUrvakaraNamAM, mughoDatha-mukhya evo A dharmasaMnyAsa; EvjJAnta-upaje che, -upacarita te pramatta saMyatathI AraMbhIne upaje che. devazItata-ane kevalazrI tethI karIne-dharma saMnyAsa viniyoga thakI, aca-A piMgIne, ni sannA-niHsa patnI, pratipakSa rahita (nirAvaraNa), soyA-sadAya, -pratipAtanA abhAve karIne. Page #681 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para daSTi tAtvika dharmasa-kevalazrI: "zrImada' jina bhagavAna (605) saMcAsamAM pravRttilakSaNa dharmone saMnyAsa-tyAga hoya che, ane tAtvika dharmasaMnyAsamAM kSayopazamabhAvarUpa dharmone saMnyAsa-tyAga hoya che, eTale dharmasaMnyAsa saMjJA yathArtha che, ahIM "bIjA" apUrvakaraNamAM A tAtvika dharmasaMnyAsa pragaTe che ema kahyuM te sahetuka che, kAraNa ke paheluM apUrvakaraNa je graMthibhedanuM kAraNa che, temAM A prastuta dharmasaMnyAsa hoI zake nahi. eTalA mATe bIjAmAM ema kahI tene apavAda sUcavyo. Ama A apUrvakaraNa be che:-(1) graMthibhedanA kAraNarUpa te paheluM; (2) kSapakazreNI veLAnuM te bIju. A "apUrvakaraNa eTale zuM? "apUrva " eTale anAdikALanA bhavabhramaNamAM je kadI paNa pUrva prApta thayo nathI, e zubha-prazasta AtmapariNAma. temAM pahelA apUrvakaraNanuM phaLa graMthibheda che ane te graMthibhedanuM phaLa samyagadarzana che. ane pachI karmasthitimAMthI saMkhyAta sAgaropama vyatIta thaye A bIjuM apUrva karaNa-apUrva AtmapariNAma prApta thAya che, tyAre A tAvika dharmasaMnyAsa yoga kSepaka zreNImAM caDhatA sAmarthyayogIne heya che. (Ane "apUrvakaraNa" kahevAnA kAraNa mATe juo pR. 43-44). A apUrvakaraNarUpa apUrva AtmasAmarthya pAmIne, parama AtmavIlAsa skurAvIne je yogIpuruSa kSakazreNa para ArUDha thAya che, tene A tAvika dharmasaMnyAsa nAmane sAmarthya yoga hoya che, kAraNa ke te kSayapazamarUpa dharmonuM kSapakazcaNa kSapaNa karate karato AgaLa vadhe che, karma prakRtine sarvathA khapAvate kevalathI khapAvate, khatama karate karate, uDAvate uDAvate, guNasthAnakanI zreNI para vege caDhato jAya che. ane Ama karmazatruno kSaya karato karato, kSApazamika dharmone saMnyAsa karate karate, A parama samartha vIra saMnyAsI" 8-9-10-12 guNasthAnane vaTAvI jaI, teramAM sagI kevali guNasthAne pahoMcI "nija kevalajJAna nidhAna" pragaTAve che. (juo AkRti 3-pR. 50) ane Ama dharmasaMnyAsanA viniyogathI A sAmarthagIne kevalalakSmInI-kevalazrInI prApti hoya che, arthAt kevalajJAna-darzananI utpatti hoya che, ke jemAM koIpaNa pratibaMdhaka viredhaka pratipakSarUpa AvaraNa hotuM nathI. AvI A nirAvaraNa kevalazrI zrImad sadIdayA hoya che, arthAt keipaNa kALe tenA pratipAtane abhAva bhagavAna hovAthI sadA udayavaMtI ja hoya che. eTale AvI anupama kevalazrI saMpanna A "zrImadda bhagavAn jinarAjarAjezvara AtmasAmrAjya lakSamIthI sadA virAje che. tenuM apUrva varNana lAkSaNika zailImAM kavirAja devacaMdrajIe gAyuM che: Page #682 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (66) yogadaSTisamuccaya "mahAbhadra jinarAja ! rAjarAja virAje che Aja tamAraDojI; kSAyika vIrya anaMta, dharma age tuM sAhiba vaDe.... huM balihArI re zrI jinavara taNI re. kartA bhaktA bhAva, kAraka kAraNa che te svAmI chatejI; jJAnAnaMda pradhAna, sarva vastune ho dhama prakAzajI.huM balihArI samyagadarzana mitta, sthira niddha re avisaMvAditAjI; avyAbAdha samASi, keza anadhara re nija AnaMdatAjI."--zrI devacaMdrajI, kAraNa ke A AtmasAmrAjyanA svAmI zrImadda bhagavAnamAM rAjarAjezvaranA samrATana saMpUrNa lakSaNa jovAmAM Ave che. jemake-temanAmAM anaMta evuM kSAyika vIya pragaTayuM che, ane tethI AtmasvabhAvarUpa dharmanA abhaMgANAe karIne zrI jinarAja e "vaDA sAheba" moTAmAM moTA sAheba thayA che. te AtmabhAvanA rAjarAjezvara katta-bhaktA, kAraka kAraNa che, eTale te chatA-pragaTa evA svasvarUpanA - svAmI thayA che. temane jJAnAnaMda nAmano pradhAna che ke je sarva vastune dhama prakAze che; ane samyagadarzana nAmane mitra che ke je sthira evI avisaMvAditAne nirdhAra kare che, badhuM barAbara che enI takedArI rAkhe che. temane avyAbAdha samAdhirUpa nijAnaMdamaya avinazvara keza che, akhUTa khajAne che. asaMkhya AtmapradezarUpa tenA deza che ke je potapotAnI rIte guNasaMpattithI bharyA che emane cAritrarUpa abhaMga durga che, ajeya killA che, ke je AtmazaktithI paraparabhAvarUpa zatrune jaya karavA saMcaryA che. kSamAdi dharmarUpa temanuM sainya che. pariNati prabhutvarUpa-AtmapariNatinA svAmitvarUpa temanuM AkarUM bala che AvA A prabhue sakala tatvane pragaTabhAva sAdianatI rIte dhAraNa karyo che. dravya-bhAva sarva zatrune nAza karIne AvA A "sAhiba" avataryA che, ane te sahaja svabhAva vilAsanA bhogI, upayogI evA jJAnaguNe bharyo che. deza asaMkhya pradeza, nija nija rIte re guNasaMpatti bharyAjI; cAritra dugara abhaMga, Atamazakta ho para jaya saMcayajI....huM balihArI, dharma kSamAdika sainya, pariNati prabhutA he tuja bala AkarejI; tattva sakala prAbhAva, sAdi anaMtI je rIte prabhu dharyo che. balihArI, dravyabhAva ari leza, sakala nivArI re sAhiba avataryojI; sahaja svabhAva vilAsa, bhogI upayogI re jJAnaguNe bhajI."--zrI devacaMdrajI siMhAvalokana nItithI adhikRta vastunA nirdhAraNArthe kahe che - Page #683 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para daSTi : zrI jinarAjarAjezvara : Atma-caMdra, jJAna-caMdrikA (607) sthitaH zItAMzuvajjIvaH prakRtyA bhAvazuddhayA / caMdrikAvacca vijJAnaM tadAvaraNamabhravat // 183 // bhAvazuddha prakRti thakI, sthita caMdra zuM chava eha; jJAna caMdrikA sama ane, tadAvaraNa che meha. 183 artha :-jIva, caMdranI jema, bhAvazuddha evI prakRtithI sthita che; ane vijJAna caMdrikA jevuM che, tenuM AvaraNa azva-vAdaLA jevuM che. vivecana AtmA caMdranI peThe pitAnI-AtmIya bhAvazuddha evI prakRtithI sthita che, kAMI sthApita karavAnuM nathIane je vijJAna che te snA jevuM-cAMdanI jevuM che. A kevalAdinuM upamA mAtra che. ane tadAvaraNa arthAt jJAnAvaraNa te aA jevuM vAdaLA jevuM che. pratyeka vastu bhAvazuddha prakRtithI-zuddha svabhAvathI nija nija svarUpamAM sthita che ja, kAMI navI sthApavAnI nathI. tema Atma-vastu paNa bhAvazuddha evI prakRtithI-sva bhAva sthita ja che, kAMI navI sthApita karavAnI nathI. atre caMdranI Atma-caMdra upamA sAgapAMga sughaTapaNe ghaTe che. caMdra jema AkAzamAM prakRtithIjJAna-caMdrikA kudaratI-svabhAvathI sthita che, tema AtmA paNa nija prakRtithI-kudaratI sahaja svabhAvathI cidAkAzamAM sthiti karI rahyo che. AkAzamAM svasthAne sthita rahyo chate caMdra jema caMdrikA prasAre che, tema sthira evA svasvarUpa padamAM sthita AtmA jJAnarUpa tsanA-caMdrikA vistAre che. paNa cAMdanIthI bhUmi Adine prakAzita karatAM chatAM caMdra kAMI bhUmirUpa banI jato nathI, tema AtmA paNa jJAnajyotsanAthI vizvane prakAzatAM chatAM, kAMI vizvarUpa banI jato nathI. Ama sva-para prakAzaka caMdrikA relAvate caMdra svasthAne sthita rahyo che, tema sva-para avabhAsaka jJAna-caMdrikA vistArate AtmA paNa nija svabhAvapadamAM samavasthita ja rahyo che. A pramANe nizcayavArtA che, tavazuddha prakRtithI-svabhAvathI sthiti che. ane je svabhAva che te kadI anyathA thatuM nathI, kAraNa ke anya dravyarUpa thavuM te te svabhAva nahiM, paNa parabhAva ja che (juo pR. 483, tathA . pR. 75) AtmAne sva-paraprakAzaka evo jJAyaka svabhAva che, eTale te vizvane kRtti-thitaH-sthita che, nahiM ke sthApanIya, sthApavAne nathI, zIrvAzuva7-zItAMzu-caMdranI jema, lIva-jIva, AtmA, kanyA-AtmIya-pitAnI prakRtithI. mAvA -bhAvaza evI, tatvazaha evI ema artha che. temaja-ddhiAvadara-ane caMdrikA jevuM, jyanA-cAMdanI jevuM, vijJAnavijJAna kevalAdina A upamAmAtra che, tavA -tAvaraNa, jJAnAvaraNa. jhava-abhra jevuM, medhaTapala jevuM che ema artha che. Page #684 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (608) gadaSTisaMmuzmAM jANe che, paNa tethI te kAMI vizvarUpa banI jato nathI. A aMge parama tatvadaSTA zrImad rAjacaMdrajInuM A parama rahasyamaya vacanAmRta punaH punaH manana karavA yogya che caMdra bhUmine prakAze che, tenA kiraNanI kAMtinA prabhAvathI samasta bhUmi ta thaI jAya che, paNa caMdra kaMI bhUmirUpa koI kALe tema thatuM nathI. ema samasta vizvane prakAzaka e A AtmA te kayAre paNa vizvarUpa thatuM nathI, sadA sarvadA caitanyasvarUpa ja rahe che. vizvamAM jIva abhedatA mAne che e ja brAMti che."- zrImad rAjacaMdra. 760 (433), "ya jJAna zuM navi mile re lAla, jJAna na jAye taththa re; prApta aprApta prameyane re lAla, jANe je jima jaththa re."--zrI devacaMdrajI. ane Ama zuddha svabhAvathI svasthAne sthita chatAM caMdrane jema meghapaTala-vAdaLAM Avare che, DhAMkI che, ne tethI tenuM yathArtha darzana nathI thatuM; tema zuddha svabhAvasthita AtmAne jJAnAvaraNAdi karmarUpa meghapaTala AvRta kare che-DhAMkI de che, jJAnavaraNa- ane tethI tenuM yathAsthita darzana thatuM nathI. tathApi meghapaTala game megha teTaluM gADha hoya chatAM, jema caMdranI kaMI ne kaMI chAyA dekhAyA vinA rahetI nathI, tenI kaMI ne kaMI caMdrikA vAdaLane vIdhIne bahAra nikaLyA vinA rahetI nathI, "caMdra chupe nahiM bAdala chAyo'; tema kevalajJAnasvarUpa Atma-caMdra game teTalA gADha karmapaTalanA AvaraNathI AvRta hoya, to paNa tenI koI ne kAMI jhAMkhI thayA vinA rahetI nathI, tenI kaMI ne kaMI jJAna-jyotsanA DokIuM karI caitanya svarUpane khyAla ApyA vinA rahetI nathI. eTalA mATe ja akSaranA anaMtamAM bhAga jeTalo kevalajJAnano bhAga nitya ughADe ja rahe che ema zAstramAM + kahyuM che. nahi te te paNa je avAI jAya te jIva ajIvapaNane pAmI jAya. eTale kevalajJAnAvaraNane lIdhe je ke jJAnane pUrNa prakAza prApta thatuM nathI, tepaNa aMzaprakAzarUpa maMda prakAza te sadAya avazya dazyamAna hoya ja che. ane te maMda prakAzanuM kAraNa paNa prastuta kevalajJAnAvaraNa ja che. Ama kevalajJAnAvaraNarUpa eka ja kAraNane lIdhe pUrNa prakAzarUpa kevalajJAna upajatuM nathI, ane maMda prakAzarUpa chAvasthika jJAna upaje che * suvi mevamudra ti mAM vALAM?? :-zrI naMdIsatra, 42 A maMda prakAzamAM paNa je taratamatA dekhAya che, nAdhikatA dekhAya che, citrax "sabajIvANapi ya NaM akkharassa anantatamo bhAgo NiccugghADio ciTThai, so viza karU varijJA te vIvo nIvattaLa pavajhA -zrI naMdIsutra, 42 * " ayaM ca svabhAvaH kevalajJAnAvaraNAvRtasya jIvasya ghanapaTalacchannasya, vevi maya%ArA rUtyutha tatra detu varajJAnAvaraNameva " -zrI jJAnabiMdu, Page #685 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para daSTi: kevalajJAnAvaraNa megha, maMda prakAza-kSayopazama (609) vicitra bheda dekhAya che, tenuM kAraNa matijJAnAvaraNAdi itara karma che. vastranA vivaramAMthI ke bhItanA vivaramAMthI (chidramAMthI) dekhAtA abrAcchAdita sUryanA kSapazama: maMda prakAzamAM paNa taratamatA hoya che, tema aMtarAlamAM rahelA mati anaMta bheda Adi Itara jJAnAvaraNa kamane lIdhe kevalajJAnAvaraNachAdita AtmAnA jJAnarUpa maMda prakAzamAM paNa taratamatA hoya che-nyUnAdhikatA, ochAvattApaNuM hoya che. ane tethI karIne mati Adi te te jJAnAvaraNa karmono kSayopazamanA anaMta bhedathI mati Adi jJAnanA anaMta bheda janme che. + game tema ho, paNa AtmacaMdranI caMdrikAne kaMI ne kaMI prakAza avazya anAvRta hoya che-aNuDhAMkyo ja rahe che. eTalA mATe ja kahyuM che ke-jJAna e AtmAne svaparAvabhAsaka asAdhAraNa guNa che. " tatra jJAnaM tAvadAtmanaH svaparAvabhAsakaH asAdhAraNoH gunnH|" -zrI yazovijayajIkRta jJAnabiMdu prakRtinuM jana kahe che - ghAtikarmAbhrakalpa taduktayogAnilAhateH / yadApaiti tadA zrImAn jAyate jJAnakevalI // 184 // ghAtikarma vAdaLa samuM, vAtAM ga suvAya; dUra thAya tyAre zrImAna, jJAnakevalI thAya. 184 artha -ghAtika vAdaLA jevuM che, te ukta yogarUpa vAyunA AghAtathI (sapATAthI) jyAre dUra thAya che, tyAre te zrImAnuM jJAnakevalI arthAt sarvajJa thAya che. vivecana jJAnAvaraNIyAdi je ghAtikarma te abhra jevuM-vAdaLA jevuM varte che. te ghAtikarmauparamAM hamaNAM ja kahevAmAM AvelA dharmasaMnyAsa garUpa pavananA sapATAthI,-jyAre kRtti -pati-dhAtikarma, jJAnAvaraNIya Adi, tathA jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mehanIya ane aMtarAya. A agavaDatAma-anna, vAdaLA jevuM varte che. tatte ghAtakarma, swyomniH -ukta-hamaNAM ja kathA te yoga-vAyunA AghAtathI-sapATAthI (ema artha che ). cAti-jyAre dUra thAya che-zreNInI parisamApti veLAye tAtyAre, zrImAna zrImAna, zrImad te mukhya evA vikrama nathI, parAkramayogathI, nA jJAnadevI-jJAnakevalI thAya che, sarvajJa thAya che, ema artha che. +"sa ca apAntarAlAbasthitamatijJAnAdyAvaraNakSayopazamabhedasaMpAditaM nAnAtvaM bhajate / ghanapaTalAcchannaraveH maMdaprakAza iva antarAlasthakuTakuTayAdyAvaraNavivarapravezAt // " -ityAdi (juo)-zrI jJAnabindu, Page #686 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadaSTisamuccaya zreNInI parisamApti veLAye vikherAI jAya che, tyAre mukhya evA parAkramayoge karIne te zrImAnuM jJAna kevalI-sarvajJa thAya che. jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mehanIya ane aMtarAya e cAra "ghAtikarma" kahevAya che. te AtmAnA mULa svabhAvabhUta guNanI vAta kare che, mATe "ghAti"--ghAta karanArA che. jJAnAvaraNIya karma AtmAnA jJAnasvabhAvaguNane AvRta ghAtikarma-anna karI tenI ghAta kare che. darzanAvaraNIya karma AtmAnA darzana guNane AvarI tenI ghAta kare che. mehanIya karma AtmAnA parama nizcayasvarUpa samyakatva guNane tathA jJAnadarzana svabhAvamAM sthitirUpa cAritra guNane haNe che, ghAta kare che. aMtarAya kama AtmAnA anaMta vIrya guNane haNe che, ghAta kare che. Ama AtmAnA svabhAvabhUta mULa guNanI ghAta karatA hovAthI A cAreya karmone "ghAtikarma evI yathArtha saMjJA ApavAmAM AvI che. AkRti: 14 /jJAna-drikA AtmA dharmasaMcAla caga-vAyu ghAtikarma-meghapaTala " tatra dhAtIni catvAri karmANyanvarthasaMjJayA / / pAtatvAr guNAnA hi nIvaaiti vAsthatiH II -zrI paMcAdhyAyI. A cAra ghAtikarmamAM paNa mehanIya karma sarvathI vadhAre baLavAna che. te karmane rAjA kahevAya che, kAraNa ke jJAnAvaraNIyAdi bIjAM karmo jyAre AtmAnA te te guNone AvaraNa mAtra kare che, tyAre A mehanIya karma te AtmAnA te te mehanIyaH guNane viparIta svAdavALe banAvI de che. darzana mehanIya AtmAnA kamena rAjA samyagU nizcaya-zraddhAnarUpa samyakatva guNane viparIta-mithyA zraddhAnarUpa Page #687 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parA dRSTi: mAhanIya-karmAnA rAjA, ghAti-aghAti prakRti (611) mithyAtvamAM pheravI nAMkhe che. ane cAritra mAhanIya AtmAnA svabhAvasthitirUpa guNune vibhAva sthitipaNAmAM palaTAvI nAMkhe che. Ama AtmAnA parama amRtamaya guNane viSamaya vikRta sthitipaNAmAM palaTAvI nAMkhavAnuM mahAduSTa adhama kRtya ( Villain's action) meAhanIya karma kare che. bIjAM kama tA mAtra AvaraNa ke aMtarAya karIne aTake che, tyAre A mahAnubhAva (!) mAhanIyakama te pAtAnuM doDhaDahApaNu vAparI ulaTA magADo karI mUke che! eTale ja e AtmAnA bhaya'karamAM bhayaMkara ne meTAmAM mATeA duzmana ( Ring-leader) che. te nAyakanA jora para ja khIjAM karyAMnuM baLa nabhe che, tenuM jora kSINa thatAM anya karmAnuM khaLa paNu kSINu thAya che. Ama anya karmAMnA AzrayadAtA-- * annadAtA ' AvAthI nekanAmadAra mehanIyane karmAnA 'rAjA ' kahyo te yathArtha che. 6 karma anaMta prakAranA, temAM mukhya ATha; temAM mukhye mehanIya, haNAya te kahuM pATha. krama meAhinIya bheda e, 1 darzana 2 cAritra nAma; haNe 1 edha 2 vItarAgatA, acUka upAya Ama. ''--zrI Atmasiddhi "kanI mULa prakRti ATha, temAM cAra ghAtinI ane cAra adhAtinI kahevAya che. cAra dhAtinIne dharma AtmAnA guNunI ghAta karavAne arthAt (1) te guNane AvaraNu karavAne, athavA (2) te guNunuM khaLavI rAdhavAnA, athavA (3) tene vikaLa karavAne che. ane te mATe dhAtinI evI saMjJA te prakRtine ApI che. AtmAnA guNu jJAna, darzana tene AvaraNa kare tene anukrame (1) jJAnAvaraNIya ane (2) danAvaraNIya evuM nAma ApyuM. aMtarAya prakRti e guNune AvaratI nathI, paNa tenA bhAga upabhAga Adine, tenAM vIya-khaLane rAke che. A ThekANe AtmA bheAgAdine samaje che, jANe dekhe che eTale AvaraNu nathI; paNu samajatAM chatAM bhAgAdimAM vighna-atarAya kare che, mATe tene AvaraNa nahi. paNa aMtarAya prakRti kahI, Ama traNa AtmaghAtinI prakRti thai, ceAthI ghAtinI prakRti mehanIya che. A prakRti AvaratI nathI, paNa AtmAne sUcchita karI, meAhita karI nikaLa kare che; jJAna, darzana chatAM, aMtarAya nahi. chatAM paNa AtmAne vakhate vikaLa kare che, UMdhA pATA dhAve che, muve che, mATe ene mAhanIya kahI. Ama A cAre saghAtinI prakRti kahI. bIjI cAra prakRti je ke AtmAnA pradeza sAthe joDAyelI che tathA tenuM kAma karyAM kare che ane uca anusAra vedAya che, tathApi te AtmAnA guNunI AvaraNa karavArUpe ke aMtarAya karavArUpe ke tene vikaLa karavArUpe ghAtaka nathI. mATe tene adhAtinI kahI che. "--zrImad rAjacadra, patrAMka 793. (upadeza neAMdha, 39) A cAra ghAti kama zivAyanA zeSa-khAkInA je cAra krama che, te aghAti' Page #688 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (12) gadaSTisamuccaya karma kahevAya che. Ayu, nAma, gotra ne vedanIya e "aghAti" karma che, kAraNa ke te AtmAnA mULa svabhAvabhUta jJAna-darzana guNanI ghAta karatA nathI. hA, aghAti karma te ghAti karmone sahAyaka avazya thAya che, paNa svayaM AtmAne te mULa jJAna-darzana svabhAvaguNane haNatA nathI. tathApi te te kama pitapitAnI viziSTa zakti jarUra dAkhave che. jemake-Ayu karmathI jIva amuka maryAdita samaya sudhI te te gatine viSe te te dehamAM sthiti kare che, arthAt Ayukarma jIvane catugaMtimaya saMsAramaya baMdikhAnAmAM jakaDI rAkhe che, ane tethI AtmAnA avagAhana guNane hAni pahoMce che. nAmakarma AtmAnA amUltatva-sUphamatva guNane dhokhe pahoMcADe che, jethI karIne AtmAnA gati-jAti-zarIra Adi sthala-mUrta paya pragaTe che eTale nAmakarma citArAe citrelA citrAmaNa jevA citravicitra nAma pAmI AtmA bahurUpIvizvarUpI bane che ! gotrakama AtmAnA agurulaghu guNane hAni kare che, jethI karIne eka zuddha samasvarUpa AtmA ucca-nIca gotrarUpa viSamatAne pAme che. vedanIya karma AtmAnA avyAbAdha sukhaguNane haNe che, jethI karIne madhuthI kharaDAyela khaDUgadhArA jevA zAtA-azAtA vedanIyanA udayathI sukhaduHkha bhegavavA paDe che. Ama A cAra aghAtix karma paNa mULa AtmaguNaghAtI nahi chatAM potapotAnI viziSTa asara jarUra nIpajAve che, pitApitAne bhAva jarUra bhajave che. - Ama A ATha prakAranA karmamAMthI je jJAnAvaraNIyAdi ghAtakarma che, te vAdaLa jevuM che. te jyAre dharmasaMnyAsa yogarUpa pavananA sapATAthI zIvizIrNa thAya che, vikharAI jAya che, tyAre mukhya evA parAkrama yege karIne te zrImAna dharmasaMnyAsa jJAnakevalI arthAt sarvajJa paramAtmA thAya che. vAdaLAM jema vAyunA vAyuH kSapakazreNuM holenAthI vikharAI jAya che, tema dharmasaMnyAsarUpa pavananA AghAtathI sapATAthI ghAtakarmarUpa meghapaTala vikharAI jAya che. A hamaNAM ja kahyo te tAvika dharmasaMnyAsa nAmane sAmarthya vega AThamA "apUrvakaraNa" guNasthAnathI zarU thAya che, ke jyAM kSapakazreNIne prAraMbha thAya che. atre A samartha yegI apUrva AtmaparAkrama-apUrva AtmavIllAsa dAkhavate kSapakazreNI para ArUDha thAya che, ane karmone kSaya karato karato, khapAvate khapAvate, khatama karato karato, "mahA vIra nI piThe AtmasthAne vIrapaNuM prakaTa kareta sata, AgaLa vadhe che. samaye samaye AtmasthitimAM saMyamanarUpa anaMtA saMyama vardhamAna karate karate, ne kamaMdane uDAvate uDAvate, te mahAgI uttarottara guNasthAna bhUmikAo kUdAvate jAya che, ane kSAyika bhAvanI vRddhi karato jAya che. yAvat bAramAM guNasthAnanA aMte mehanIya karmane sarvasaMkSaya karI, te parama cegI parama amehasvarUpa evA parama vItarAga bhAvane pAme che. * "tataH zeSAjaM cA vAri vivAnA ! gunAnAM bAtamIvarAvo vyAtmirAttini " -zrI paMcAdhyAyI, Page #689 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parA dRSTi ke dhama suthI ghAti-prabhra vilaya ne aAtma-caMdrane prakAza " vIra paNuM te Atama TANe, jANyu' tumacI vAge re; dhyAne nANe zakti pramANe, dhruva nija pada pahiMcANe re. "--zrI AnaMdaghanajI. (613) ane jevuM mAhanIya krama kSaya pAme che ke tatkSaNa ja tenA avaze--Athe rahelA jJAnAvaraNAdi bAkInA traNa ghAti kama kSaya pAme che, arthAt kevalajJAnAvaraNa, kevaladanAvaraNu, ne aMtarAya krama'nI tripuTInA sarvanAza thAya che. Ama mAhirapune jaya thatAM AtmAne jayapaTaha vAgI rahe che, chata-nagArU vAge che, ane AtmA kama ripune jaya karanArA * jina ' tarIke, ' arihaMta ' tarIke, ' vIra ' tarIke jagatmAM prasiddha thAya che. kevalajJAna " saheja guNa AgareA, svAmI sukha sAgA, jJAna vayarAgarA prabhu savAye;; zuddhatA ekatA tIkSNatA bhAvathI, mAha ripu jItI jayapaDatu vAyeA. ''--zrI devaca`drajI. vIrajIne caraNe lAguM, vIrapaNuM te mAguM re; 66 mithyA meha timira bhaya bhAguM, jIta nagArUM vANuM re."--zrI AnaMdaghanajI. ane Ama Atma-caMdrane AvaraNa karI rahela vAdaLA jevA cAra ghAtikama ra thAya che, ke tatkSaNa zuddha prakRtisthita jhaLahaLa jyeAtisvarUpa AtmA svaravarUpe pragaTa thAya che. jema vAdaLAnuM AvaraNa dUra thatAM caMdra svayaM pUrNasvarUpe prakAze che, tema ghAti karUpa meghapaTala TaLatAM parajyeAtisvarUpa Atma-caMdra, janarAja-caMdra svayaM pU kevalajJAna svarUpe prakAze che, zuddha sahajAtmasvarUpe jhaLahaLe che. " cAra krama ghanaghAti te vyaccheda jyAM, bhavanA bIja taNeA Atya'tika nAza jo; sarva bhAva jJAtA deSTA sahu zuddhatA, kRtakRtya prabhu vIya anaMta prakAza jo, apUrva avasara. zrImad rAjaca'drajI. ,, eTalA mATe ja kahe che-- kSINadoSo'tha sarvajJaH sarva labdhiphalAnvitaH / paraM parArtha saMpAdya tato yogAntamazrute // 185 // vRtti:-kSILayoSaH--kSINu doSa jenA sarvajJo - sarvajJa, nirAvaraNa jJAnanA bhAve sa` autsukayanI nivRttithI. paM pArtha lakSaNuvALA parAtha--paropakAra karI, to tane pAme che. thayA che te, -sakala rAgAdinA parikSayathI. ca-tyAre ja, karIne, sarvavidhAnvitaH-sava* labdhi phalathI yukta, - saMvAdya--parama parAthI saMpAdana karI,zAbhavya samyaktvAdi coLAntamastute -pachI ceganA aMtane pAme che, ceAmanA Page #690 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (14) cogadadisamuccaya kSINa doSa sarvajJa taba, sarva labdhi phalavaMta, 5rama parArthe karI pachI, lahe yegane aMta 185, artha-pachI kSINa delavALA, sarvajJa, sarva labdhi phalathI yukta evA te parama parArthanuM saMpAdana karI yoganA aMtane pAme che. vivecana Ama je kSINadoSa thayA che evA te tyAre ja nirAvaraNa jJAnanA bhAve karIne sarvajJa hoya che; ane sarva suyanI nivRtti thakI sarva labdhiphalathI yukta evA hoya che. AvA sarvalabdhisaMpanna sarvajJa, bhavya janenI yogyatA pramANe temane samyaktyAdi paramArthalAbha ApI, parama paropakAra kare che, ane pachI yoganA aMtane pAme che. jenA rAgAdi sarva doSa kSINa thAya che te vItarAga-jina thAya che, ane je vItarAga thAya che te tatkSaNa ja sarvajJa heya che. A niyama che. sarva de traNa mukhya doSamAM samAya chejhAga dveSa ane maha. A tridoSa" jenAmAMthI gayA che, tridoSa" te sarva doSathI mukta evA parama vItarAga hoya che, kAraNa ke A vijetA mahAdeva "tridoSathI ja jIvane "sannipAta' lAgu paDe che, arthAta AtmAnA zuddha sat svarUpathI nipAta-adhaHpatana hoya che. paNa jyAre A deSa naSTa thAya che tyAre sat svarUpathI nipAtarUpa sannipAta hotuM nathI, paNa AtmAnA sahaja sata svarUpamAM saMsthiti ja hoya che. AtmA sahajAbhasvarUpe sthita thAya che. A ja parama vItarAga dazA che, ane A ja parama divya evuM kharekharUM "mahAdevapaNuM" che. eTalA ja mATe kahyuM che ke jene saMkaleza upajAvanAre rAga sadAyane mATe che ja nahi, ane zamarUpI iMdhana pratye dAvAnala je prANa pratye dveSa paNa che ja nahiM, ane sajJAnane AcchAdana karanAra tathA azuddha cAritra karanAre meha paNa che ja nahiM,-te trikaprasiddha mahimAvALo "mahAdeva' kahevAya che." " yasya saMklezajanano rAgo nAstyeva sarvadA / na ca dveSo'pi sattveSu zamendhanadavAnalaH // na ca moho'pi sajjJAnacchAdano'zuddhavRttakRt / trilokakhyAtamahimA mahAdevaH sa ucyate // " -zrI haribhadrAcAryajIta aSTaka aSTAdaza doSa rahita zrImadda vitarAga jinadeva athavA prakArAMtare, jenAmAMthI aDhAra deSa gayA che, te parama nirdoSamUrti vItarAga hoya che. bIjAo je doSane ati Adara Ape che, je rAgAdi deSathI yuktamAM paNa Page #691 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para daSTi vizeSavijetA "mahAdeva'-18 doSa rahita jinadeva (15) pUjyapaNuM Ape che, te dene A bhagavAna jine-vItarAge te mUlathI nivAryA hoya che, jaDamULathI ukheDI nAMkhyA hoya che, jemake"sevaka kima avagaNIe he mallijina ! e aba zobhA sArI; avara jehane Adara ati dIe, te teM mUla nivArI. "--zrI AnaMdaghanajI. anAdi evuM AtmAnuM jJAnasvarUpa ke jenA para anaMta kALanA ajJAna AvaraNanA anaMta thara bAjhI gayA hatA, tene A bhagavAna vItarAge vhAra kheMcI kADhI prakaTa karyuM. anAdinI sAthe saMlagna thayelI ajJAnadazAne rIsAvI te juo te turIya avasthA kharA ! ane te rIsAIne cAlI jatAM tenI kANuM paNa na mAMDI ! tene AvI' mATe aphasesa vIka paNa na karyo ! Ama A bhagavAne ajJAna deSane nivRtta karyo. nidrA, svapna, jAgrata ane ujajAgrata e cAra dazAmAMthI cethI ujAgara avasthA bhagavAne prApta karI. arthAt sahaja AtmasvarUpamAM akhaMDa jAgrata Atmapayogamaya satata atyaMta jAgratine pAmyA; ane nidrA svapna e be dazA rIsANI jANI te cAlavA mAMDI, te paNa A svasvarUpanA svAmIe tene manAvI nahi ! te cirakAlanI priyAnuM manAmaNuM karyuM nahi ! Ama atyaMta jAgrata-ujAgara evI parama jJAnadazAne pAmelA bhagavAne nidrA dezanI AtyaMtika nivRtti karI. jJAna ravarUpa anAdi tamArUM, te lIdhuM tame tANa; jue ajJAna dazA rIsAvI, jAtAM kANa na ANI. he maNijina ! nidrA supana jAgara ujAgaratA, turIya avasthA AvI nidrA supana deya dazA rIsANI, jANI na nAtha mAnavI... he maNijina !" mithyAmati nAmanI je kulaTA A jIva sAthe anAdithI joDAyelI hatI, saMlagna hatI, tene aparAdha-duSTa doSavALI duHzIla vyabhicAriNI jANIne A mahAtmAe AtmagRhamAMthI bahAra kADhI mUkI, ane saparivAra samakita sAthe sagAI samakita sAthe kIdhI, gADha sagapaNa saMbaMdha bAMdhyuM. Ama samyagadarzanane pAmelA sagAI kIdhI" bhagavate mahAmithyAtva deSane-darzanamohane kSINa karyo. "samakita sAthe sagAI kIdhI, saparivAra zuM gADhI; mithyAti aparAdhaNa jANI, gharathI bAhira kADhI malijina !" hAsya, arati, rati, zoka, dugacchA, bhaya,-e tuccha kRSipaMkti jevA, DhIlA mATInA DhephAM jevA deSa te bicArA kyAMya kacarAI gayA ! e pAmara magatarAM jevA nekaSAya deze te bhagavAna jyAre kSapakazreNIrUpa gajarAja para caDhyA Page #692 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadRSTisamuccaya tyAre,--zvAnanI gati dhAraNa karI ! paNa 'hAthInI pAchaLa kUtarAM bhase ' tenI jema te khApaDA bhasatA ja rahyA ! ane bhagavAnI svArI te tenI upekSA karI AgaLa cAlI ! arthAt A tuccha pAmara deSo A parama sama cAgivara pAse kicitkara thaI paDayA, temanA para peAtAnI kaMi paNa asara nIpajAvavA sarvathA asamartha nIvaDayA ! (616) OM bhaya pAmara karasAlI ' dUra hAsya arati rati zeka dugacchA, bhaya pAmara karasAlI; nekaSAya gaja zreNI caDhatAM, zvAna taNI gati jhAlI....hA ma@ijina !" rAga, dveSa ane avirati pariNAma ke je cAritramehanA jakharajasta yAddhA hatA, te teA jevI A bhagavAnanI vItarAga pariNati pariNamI ke tatkSaNu khAghA khanau uThIne nAThA ! vaLI vedAdacarUpa je kAmavikAra pariNAma-kAsya karma te sarvanA caNu mAhanA paNa A bhagavAne tyAga karyAM. Ama cAritramehane sanAza karI, niSkAraNu karuNArasanA sAgara evA A parama kRpALu deve anaMta catuSTa pada pragaTa karyuM", arthAt anaMta jJAna, anaMta darzana, anaMta AnaMda ne anaMta vInI prApti karI. 6 cAddA' " rAga dveSa viratinI pazthiti, caraNu mAhanA cAddhA; vItarAga pariNati pariNamatAM, UThI nAThA khAdhA...hA ma@ijina ! vedeya kAmA piraNAmA, kAmya karama sahu tyAgI; niSkAraNu karuNArasa sAgara, anaMta catuSTha pada pAgI....hA ma,ijina ! " AvA A parama vItarAga prabhu dAna sa'badhI viAne-a'tarAyane nivArIsajanane abhayadAnapadanA dAtA thayA. lAbha sauMbadhI vizrvane nivArI parama lAbharasathI masta evA A prabhu jagane vinna karanArA lAbhavijJanA nivAraka thayA. parama lAbha pati vIce karIne vIca vighnane-vIryA'tarAyane haNIne A prabhu pU rasa mAtA' paDhavInA ceAgI banyA; ane bhAga-upaleAga e ane vighna nivArIne pUrNa bhAganA subheAgI thayA. "dAna vidhana vArI sahu janane, abhayadAna pada dAtA; lAbha vidhana jaga vizvana nivArI, parama lAbha rasa mAtA hai....mahvijina ! nIya vidhana paDita vIce haNI, pUraNa padavI yAgI; bhAgeApabhAga dAya vidhana nivArI, pUraNa bhAga subheAgI heA....mijina !" Ama ( 1) ajJAna, (2) nidrA, (3) mithyAtva, ( 4 ) hAsya, ( 5 ) ati, (6) rati, (7) zAka, (8) dugacchA, (9) bhaya, (10) rAga, (11) dveSa, (12) Page #693 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para daSTi ! ahAra dUSaNavajita jinadeva-savajJa (617) avirati, (13) vedodaya (kAma), (14) dAnAMtarAya (15) munijana vRMde lAbhapaMtarAya, (16) vayatarAya, (17) bhegAMtarAya, (18) upagAyA " bhegAMtarAya,-e aDhAra dUSaNathI rahita A jina-vItarAga paramAtmA hoya che, ke jenA ananya guNonuM saMkIttana munijanavRMda gAya che, ane je nirdUSaNa evA prabhu manane ruce evA game evA che. ane A AvA parama nirdoSa guNamUtti zrImad vItarAga devanI A prakAre svarUpaparIkSA karI, A manavizrAmI jinavaranA guNa je gAya che, te paNa A dInabaMdhunI mahera najarathI-kRpA daSTithI AnaMdaghanapadane pAme che, arthAt te paNa jinezvara tulya paramAnaMdamaya sahaja AtmasvarUpa padane pAme che. eha aDhAra dUSaNa varajita tana, munijana vaMde gAyA; aviratirUpaka deSa nirUpaNa, nirdUSaNa mana bhAyA he....mallijina ! Ividha parakhI mana vizarAmI, jinavara guNa je gAve re; dinabaMdhunI mahera najarathI, AnaMdaghanapada pAve re he." - zrI AnaMdaghanajI. Ama A bhagavAnanA deSa-AvaraNanI niHzeSa hAni-AtyaMtika kSINatA hoya che - svahetuothI jema bAhya-abhyatara mala kSaya thAya che tema. dhAtupASANane bAhyAbhaMtara mala jema potAnA hetue karIne kSaya pAme che, tema samyagadarzanAdi deSa-AvaraNa svahetuo vaDe karIne bhagavAnanA bAhyAbhyatara malane kSaya thayo hoya che, kSayaH sarvajJa eTale mehanIya ne aMtarAyarUpa doSa, tathA jJAnAvaraNadarzanAvaraNarUpa AvaraNane AtyaMtika kSaya hoya che. ane Ama pratibaMdhaka evA doSa-AvaraNane kSaya thatAM, kSINudeSa evA te avazya sarvajJa thAya che, arthAt nirAvaraNa evA kevalajJAnane pAme che, jethI lekAlekanA sarva bhAvane te sAkSAt dekhe che, sarva dravyanA sarva paryAya jANe che. (juo pR. 356, tathA pR. 349 phuTanaTa.) A sarvasiddhi viSayamAM A pramANe che:-*sUkSma, aMtarita ne dUra padArtho koIne pratyakSa hoya che,-anumeyapaNuM che mATe, agni AdinI jema. arthAt sUma eTale svabhAvathI viprakRNa (vikhUTA paDelA), aMtarita eTale kALathI viprakRSTa ne dUra eTale dezathI viprakRSTa evA padArtho keIne paNa pratyakSa hoya che, kAraNa ke te anumeya-anumAnagamya che, athavA prameya che. ane je prameya che te kaI puruSavizeSane pratyakSa hoya che, athavA je anumAnagamya che te keIne pratyakSa hoya che. jemake-agni Adi. vaLI sarvajJa *" sUkSmAntaritadUrArthAH pratyakSAH kasyacidyathA / mevatoDAvipiti sarvazasthitiH zrI AsamImAMsA, Page #694 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (18) gadarisasusthaya siddhi bAbata bIja pramANabhUta yukti A che ke-je vastu taratamabhAvayukta hoya che, tene prakarSa-chevaTanI hada hoya che. jemake mahattva, e taratamabhAvavALo guNa che. tene prakaaMtima maryAdA AkAzamAM prApta thAya che, arthAt AkAza sauthI mahAna che, tema jJAna guNa taratamabhAvathI yukta hoya che. eTale tenI kavacit--kaI puruSavizeSamAM prakarSa prApti avazya saMbhave che. ane jenAmAM te jJAnane prakarSa prApta hoya che, te ja sarvajJa che. Iyala prasaMgena ! (juo-zrI haribhadrasUrikRta sarvajJAsiddhi prakaraNa, jJAnabindu, AptamImAMsA Adi). AvA kSINadoSa-parama nirdoSa, guNavatAra zrImad sarvajJa bhagavAn sarva labdirUpa phalathI saMyukta hoya che. kevalajJAna labdhi, kevaladarzana labdhi, anaMta dAnalabdhi, anaMta lAbha labdhi, anaMta bhAga labdhi, anaMta upaga labdhi, anaMta vIrya sarva labdhi labdhi Adi sarva labdhi A kevalI bhagavaMtanA ghaTamAM vase che. aNimAphala bhegIjI mahimA Adi aSTa mahAsiddhi emanI kikarI thaIne phare che. pAtaMjala Adi yogazAstromAM tathA jinAgamAM varNavela sarva vibhUtionuM A bhagavAna eka dhAma hoya che. sarva padArthanA sarva paryAyamAM vyApaka evA sarvajJapaNane lIdhe A jJAnavaDe karIne sarvavyApaka zrIpati "viSNu bhagavAnane ausuSanI sarvathA nivRtti hoya che, kyAMya paNa kaMI paNa utsukapaNuM hotuM nathI, eTale te sarva labdhionA phalanA bhogI hoya che. te AtmasvarUpathI mahatuM evuM kaMI nathI. e A sRSTine viSe kaI prabhAvajoga utpanna thayo nathI, che nahI ane thavAnuM nathI ke je prabhAvajoga pUrNa AtmasvarUpane paNa prApta na hoya." zrImad rAjacaMdra, aMka 337. (411). kAraNa ke nija jJAne karI jJAyaka padanA Iza evA A vItarAga prabhu senA jJAtA hoya che, nija svarUpanuM darzana karI A prabhu nija sAmAnya evuM dazya dekhe che, AtmasvabhAvarUpa cAritramAM ramatArAma evA A prabhu nija ramyamAM "anaMta catuSka ramaNa kare che, bhagya evA nija svarUpanA anaMta bhegane A bhoktA pada pAgI" svAmI bhogave che. mahAna dAtA evA A prabhu nitya dAna dIe che, ane nija zaktinA grAhaka-vyApakamaya evA A deva pote ja te dAnanA pAtra che. nija jJAne karI seyane, jJAtA jJAyaka pada Iza re; dekhe nija dazana karI, nija dazya sAmAnya jagIza re, Page #695 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pasa daSTi : "sava udhi phala bhegI" dhruva5darAma (19) nija rame ramaNa kare, prabhu cAritre ramatA rAma re; bhogya anaMtane bhega, bhege tiNe bhoktA svAma re. deya dAna nita dIjate, ati dAtA prabhu svayameva re, pAtra tame nija zaktinA, grAhaka vyApakamaya deva re. zrI zreyAMsa " zrIdevacaMdrajI. dAnAMtarAyane kSaya thayo hovAthI A bhagavAna zuddha sahaja AtmasvarUpanuM dAna AtmAne kare che, lAbhAMtarAyane kSaya thayo hovAthI aNaciMtavyo evo sahaja AtmasvarUpa lAbha niraMtara pAme che, bhegAMtarAyanA kSayane lIdhe zuddha AtmasvarUpa zuddha svaguNa saMpattine ayane bhegA kare che, vIryaMtarAyanA kSayane lIdhe zuddha svaguNane upabhega" niraMtara upabhoga le che, upabhogatarAyanA kSayane lIdhe svarUparamaNane viSe aprayAsavaMta hoya che-prayAsa vinA sahajapaNe anaMta Atmazakti saphurAyamAna kare che. "akSaya dAna aciMtana, lAbha ane bhoga...ho jinajI! vIrya zakti aprayAsatA, zuddha svaguNa upabhega....ha."--zrI devacaMdrajI. ane Ama anaMta dAnAdi labdhithI svarUpane viSe paryApta hovAthI, A parama prabhu dhruva evA sahajAnmasvarUpa padamAM ja ramaNa karanArA hoya che. eTale ja A "dhruvapada rAmI' prabhune koI kAmanA nathI hotI, te niHkAmI ja hoya che. jene "dhruvapadarAmI ghera vipula paripUrNa saMpatti bharI hoya, te anya vastunI IcchA kema he svAmI kare? tema jenuM Atma-gRha vipula paripUrNa guNasaMpattithI saMbhUta che, mAharA" te dhruvapadarAmI niSkAmI guNarAya bIjI kaMI kAmanA kema dhare? kevala eka "dhruva' evA zuddha Atmapada zivAya anyatra A "kevalI" bhagavAna upayoga kema dIe? dhruvapadarAmI chesvAmI mAharA, ni:kAmI guNarAya sugyAnI ! nikAmI he pAmI tuM dhaNI, dhruva ArAmI thAya."--zrI AnaMdaghanajI. A labdhi viSaya aMge talasparzI mImAMsA karatAM parama tatvadraSTA zrImada rAjacaMdrajIe parama adbhuta paramArtha prakAzya che ke - cAra ghanaghAtI karmane kSaya thatAM aMtarAya kamanI prakRtine paNa kSaya thAya che. ane tethI dAnAMtarAya, lAbhAMtarAya, vItarAya, bhegAMtarAya ane upabhogavaMtarAya e pAMca prakArane aMtarAya kSaya thaI anaMta dAnalabdhi, anaMta lAbha labdhi, Page #696 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (ra0) yogadaSTisamucaya dAnAdi anaMta vIrya labdhi, ane anaMta bhega upaga labdhi saMprApta thAya labdhine adda che. jethI te aMtarAya karma kSaya thayuM che evA parama puruSa anaMta dAnAdi bhuta paramArtha ApavAne saMpUrNa samartha che. tathApi pudgala dravyarUpe e dAnAdi labdhinI parama puruSa pravRtti karatA nathI. mukhyapaNe te te labdhinI saMprApti paNa AtmAnI svarUpabhUta che, kemake kSAyakabhAve te saMprApti che, udayikabhAve nathI, tethI AtmasvabhAva svarUpabhUta che, ane je anaMta sAmarthya AtmAmAM anAdithI zaktirUpe hatuM te vyakta thaI AtmA nija svarUpamAM te ApI zake che, tadurUpa zuddha svaccha bhAve eka svabhAve pariNumAvI zake che, te anaMta dAnalabdhi kahevA yogya che. temaja anaMta AtmasAmarthyanI saMprAptimAM kiMcit mAtra viyoganuM kAraNa rahyuM nathI tethI anaMta lAbha labdhi kahevA yogya che. vaLI anaMta AtmasAmarthyanI saMprApti sapUrNapaNe paramAnaMda svarUpe anubhavAya che, temAM paNa kiMcit mAtra paNa temAM viyoganuM kAraNa rahyuM nathI, tethI anaMta bhoga upaga labdhi kahevA yogya che. temaja anaMta AtmasAmarthyanI saMprApti saMpUrNapaNe thayAM chatAM te sAmarthyanA anubhavathI Atmazakti thAke ke tenuM sAmarthya jhIlI na zake, vahana na karI zake, athavA te sAmane keIpaNa prakAranA dezakALanI asara thaI kiMcitmAtra paNa cUnAdhikapaNe karAve evuM kazuM rahyuM ja nahIM, te svabhAvamAM rahevAnuM saMpUrNa sAmarthya trikALa saMpUrNa baLa sahita rahevAnuM che te anaMta vIrya labdhi kahevA gya che. kSAyaka bhAvanI daSTithI jotAM upara kahyA pramANe te labdhina parama puruSane upayoga che. vaLI e pAMca labdhi hetuvizeSathI samajAvA arthe judI pADI che, nahIM te anaMtavIrya labdhimAM paNa te pAMce samAveza thaI zake che. AtmA saMpUrNa vIryane saMprApta thavAthI e pAMce labdhino upayoga pudgala dravyarUpe kare che tevuM sAmarthya temAM vate che, tathApi kRtakRtya evA parama puruSamAM saMpUrNa vItarAga svabhAva hovAthI te upayogane tethI saMbhava nathI. ane upadezAdinA dAnarUpe je te kRtakRtya parama puruSanI pravRtti che te yogAzrita pUrvabaMdhanA udayamAnapaNathI che, AtmAnA svabhAvanA kiMcit paNa vikRta bhAvathI nathI." -zrImad rAjacaMdra, patraka 840 (3) (915) ane pachI AvA sarva labdhisaMpanna A sarvajJa vItarAga deva prArabdhadaya pramANe parama paropakAra karatA satA vicare che. pitAnA zeSa je cAra aghAti karma-bhapagrAhI karma che, tenAthI prApta udaya pramANe bhUtala para vihAra karatA A niSkAraNa kaNa kRtakRtya prabhu, sadezanA dAnavaDe anya AtmAo pratye parama paropakAra rasasAgara' karI, teone kRtakRtya thavAno mahA mokSamArga badhe che. "niSkAraNa karuNa rasa sAgara' evA A paramakRpALu deva paramArtha meghanI vRSTi karI saMsAratApathI saMtapta jagajajaMtuone parama AtmazAMtirUpa zItalatA Ape che. Page #697 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para daSTiH dAnAdi labdhine paramArtha : parama paraMpakAra (21) je svarUpa samajyA vinA A jIva anaMta paribhramaNa duHkha pAme che, te "svarUpa pada' samajAvI, A parama jagadguru parama lokakalyANu-kasaMgraha-lakAnugraha kare che. "bhavaduHkhavAraNa ziva sukhakAraNa" evo zuddha dharma prarUpI A bhagavAna vizvabaMdhu parama zAMti sanmArga pravahate kare che, ke jemAM nimajajana karI bhavya AtmAo parama AtmazAMtine anubhave che. Ama A dharmamUrti-dharmAvatAra vItarAga paramAtmA saddharmanI saMsthApanA karI, samuddhAra karI, bhavyajanenI yathAbhavyatA pramANe-pitApitAnI yogyatA anusAre temane samyakatvAdi guNanI prApti karAvI, yathAyegyapaNe dharmalAbha Ape che. A kevalI bhAskara bhavyajana-kamane prabodhI vikasita karatA satA jagamAM vihare che. "kevala jJAna anaMta prakAzI, bhavijana kamala vikAsI re....prabhu aMtarajAmI. cidAnaMda ghana tattva vilAsI, zuddha svarUpa nivAsI re....prabhu Atama dharma taNe ArAmI, papariNati niSkAmI re...prabhutra "- zrI devacaMdrajI. ane Ama AyuSya sthiti paryata duSTa asAdhujanene duSTa mArga cheDAvI, ane ziSTa sAdhujanene ISTa paramArtha mAge caDhAvI, sarva jagajaMtunuM hita karavArUpa parama kAnugraha AcarI, pachI A vizvavatsala paramAtmA yeganA aMtane pAme che, gaparyatane arthAt zailezI avasthAne pAme che. kSINadoSa sarvajJa mahAmuni, sarva labdhi phala bhegIjI; para upakAra karIne ziva te, pAme vega aAgI."-zrI . dasakjhA, 8-3 tatra drAgeba bhagavAnayogAdyogasattamAt / bhavavyAdhikSayaM kRtvA nirvANaM labhate param // 186 // aga garama thakI, zIgha ja tyAM bhagavAna kSaya karI bhavyAdhine pAme para nirvANa, 186. artha -tyAM zIdhra ja te bhagavAna, gasattama evA agathI bhavyAdhine kSaya karIne parama nirvANune pAme che. tti-tatra-sAM, eTale ke yogAntamAM, zailezI avasthAmAM, dravi-zIdhra ja, jhapATA baMdha ja, harava paMca akSara uccAraNamAtra kALamAM, mAvAna-bhagavAna te kayoTu-ayoga thakI, avyApAra thakI. jorAvaranA7-yogAsattama thakI, yogapradhAna thakI, zaile zrI yoga thakI ema artha che. zuM? to ke mavaDyAdhikSa vA-bhavavyAdhino kSaya karI,-sarva prakAre, nirvA 4te pat-parama nirvANune pAme che, bhAva nirvANane pAme che, ema artha che. Page #698 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (622) ceAgadaSTisamuccaya vivecana pachI tyAM-ceAgapatarUpa zailezI avasthAmAM zIghra ja te bhagavAn sa yAgamAM pradhAna evA 'ayeAga 'yogathI arthAt zailezI ceAgathI, sarva prakAre bhavyAdhine kSaya karI, parama evA bhAva nirvANane pAme che. zailezI avasthAmAM A kevI bhagavAn sadyeAgamAM uttama evA 'ayAga ' nAmanA parama ceAgane pAme che; arthAt sa maneyAga, sa vacanayAga, nesa kAyaceAganI kriyA virAma pAme che, evI samasta yeAgavyApAra rahita parama 'ayeAgI' dazAneguNasthAnane pAme che. mana vacana kAyA ne kamanI vaNA, chUTe jahAM sakaLa pudgala saMbadha jo; evuM ayAgI guNasthAnaka tyAM vattatuM, mahAbhAgya sukhadAyaka pUrNa akhadha jo.... apUrva avasara "--zrImad rAjaca'drajI, atre utkRSTa evA kSAyika vInA khaLathI mana-vacana-kAyAnA yAganI capaLatA rAdhIne, A ceAgIzvara bhagavAn cetanane zuci-zuddha ane alezI-lezyA rahita kare che. ane zailezI arthAt meruparyaMta jevI niSpaka'pa-nizcala AtmasthiratAzailezIkaraNa: rUpa zailezI avasthAmAM sthiti karI, pam savane pAmelA A aAga parama 'zIleza' prabhu parama akriya thaI, sUkSma evA cAra zeSa karmanA ceAgasattama kSaya kare che. Ama jyAre utkRSTa AtmIyanI sphuraNA heAya che, tyAre ceAga-kriyAnA praveza heAtA nathI, eTale A zailezIkaraNamAM yAganI evI dhruvatA-nizcalatA heAya che ke te zaileza-meru jevI acala aDAla Atmazaktine khesavI zakatI nathI--calAyamAna karI zakatI nathI. (jue pR. 45-46). ane A ayeAgI dazAguNusthAnaka paMca hasvAkSara uccAraNumAtra kALa rahe che; arthAt a, i, u, RR lU-e pAMca laghu akSara uccAratAM jeTale samaya lAge teTaleA vakhata ja rahe che. eTale A * ayAga 'yAgasattama pAmIne zIghra ja-tarata ja A prabhu bhavavyAdhinA kSaya karI parama nirvANane pAme che. jene laIne bhavanI sthiti mUla kAraNabhUta sa kamanA atra hatI--puna: punaH dehadhAraNarUpa sthiti hatI, te bhavanA sarvathA sakSaya thAya che. eTale kAraNanA abhAve kA na hAya e nyAye, bhavanA-sa`sArane AtyaMtika uccheda thAya che. jema 'bhavanA bIja rAganuM mULa kAraNa nirmULa thatAM rAga nirmULa thAya che, tema bhavarAganuM taNA Atya'tika karmarUpa kAraNa nirmULa thatAM bhavarAga nirmULa thAya che. eTale pachI nAza je puna: janma dhAraNa karavApaNuM rahetuM nathI. jema khIja maLI gayA pachI Page #699 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa dari: zelezIka2tha-ayoga gasattathI nirvANa (23) aMkura phUTa nathI, tema karmarUpa bhava-bIja baLI gayA pachI, bhavarUpa aMkura phUTato nathI. "dagdhe bIje yathA'tyantaM prAdurbhavati nAGkuraH / karmabIje tathA dagdhe na rohati bhavAGkuraH // " -zrI amRtacaMdrAcAryajIta zrI tatvArthasAra. ane rogane nAza thayA pachI jyAM reganuM rajakaNa paNa nathI, evI taMdurastI- saMpUrNa Arogya avasthA prApta thAya che; tema bhavavyAdhine nAza thayA pachI jyAM kama roganuM eka paramANuM paNa nathI, evI AtmAnI saMpUrNa bhAva Arogya sarva vyAdhi laya avasthA pragaTe che. jema rogane nAza thayA pachI manuSya potAnI asala mULa sahaja svasthatAne pAme che, tema bhavarUpa bhAvagane nAza thatAM AtmA pitAnI asala mULa sahaja "svasthatAne-sahajAnmasvarUpa sthitine bhaje che, arthAt sahaja-yathA jAta AtmasvarUpamAM "susthita' evo bhagavAna zuddha AtmA pragaTe che. ane jema regane nAza thayA pachI nIrogI manuSya Arogyane sahaja tAtvika AnaMda anubhave che, tema bhavarogano kSaya thayA pachI bhAva ArogyasaMpanna AtmA bhAva-Arogyane sahaja zuddha tArivaka paramAnaMda anubhave che. paramAnaMda vilAsI anubhave re, devacaMdrapada vyakti... pUjanA te kIje re bAramA jinataNI re." -zrI devacaMdrajI. ane Ama bhavavyAdhino kSaya thAya che, eTale bhagavAna parama evA bhAva nirvANune pAme che. dIpakanuM tela khUTI jatAM jema dIpaka nirvANane pAme che-bUjhAI jAya che, tema kamarUpa tela khUTI jatAM bhagavAna paNa nirvANa pAme che. kAraNa ke bhAva nirvANa karma-telanA abhAve temane saMsAra-dI nirvANa pAme tevAthI- holavAI gayuM hovAthI, bhagavAna paNa "nirvANa pAmyA kahevAya che. athavA jenuM idhana-baLataNa baLIne khAkha thaI gayuM che, evo upAdAnasaMtati vinAne agni jema nirvANune pAme che-bUjhAI jAya che, tema sarva karma idhana baLIne khAkha thaI jatAM upAdAna-saMtati vinAno saMsAra agni nirvANane pAme che, holavAI jAya che. eTale bhagavAna "nivaNa pAmyA ema yathArtha kahevAya che. "kRtsnakarmabhayAdUrdhva nirvANamadhigacchati / yathA dagdhendhano vahninirupAdAnasaMtatiH // " -zrI amRtacaMdrAcAryajIkRta zrI taravAthasAra hAtA so te jala gayA, bhinna kiyA nija deha." zrImad rAjacaMdrajI "sarva zatru kSaya sarva vyAdhilaya, pUraNa sarva samItAjI; sarva aratha vege sukha tehathI, anaMta guNa nirIhA.-zrI . 6, sajhA, 8-3 ET Page #700 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (624) yoga thrisamuccaya parA dRSTinA sAra parArdaSTi samAdhiniSTha che. te samAdhinA AsaMga deSathI rahita evI hAya che, ane caMdanagaMdha nyAye te sAhmIbhUta pravRttivALI heAya che, arthAtu AtmasvabhAve pU pravRttivALI hoya che. AmAM cegI sarva AcArathI para evA nirAcAra padmavALe hAya che. ane kAraNu abhAve tene aticAra hAtA nathI; arthAt tene keAI AcAra pALavApaNuM rahyuM nathI ane tethI tene kAi aticAra doSanI sabhAvanA paNa nathI. ArUDhane ArehaNunA jema abhAva hAya che, caDhelAne jema caDhavAnuM hotu nathI, tema A yeAgArUDha puruSane AcAra vaDe jItavA ceAgya karmAMnA abhAve nirAcAra pada heAya che. tA pachI tene bhikSATana Adi AcAra kema DhAya che? te zaMkAnuM nivAraNa e che ke--ratna AdinI zikSArdaSTie karatAM jema tenA niyeAjana viSayamAM zikSitanI dRSTi jUdI hAya che, tema A yegInI te ja AcArakriyA paNa bhede karIne jUdI hAya che; kAraNa ke pUrve tenuM sAMparAyika ( kaSAya sadhI ) ka kSaya la hatu, ne have teA bhavApagrAhI kakSaya phUla che. te ratnanA niyeAgathI-vyApArathI ahIM lekamAM te mahAtmA ratnavarNam jema kRtakRtya thAya che, tema dha*saMnyAsa viniyAgathI-vyApArathI A mahAmuni kRtakRtya thAya che. A mukhya dharmasaMnyAsa bIjA apUrNAMkaNumAM upaje che, ane tenA thakI nirAvaraNa evI kevalazrI hAya che, ke jenA kadI pratipAta na thatA haiAvAthI sadAyAsadA udayavaMta hAya che. cadranI jema jIva pe!tAnI bhAvazuddha prakRtithI-svabhAvathI * sthita ja' che, kAMI sthApavAnA nathI. ane je vijJAna che te caMdrikA jevu che. te jJAnanuM AvaraNa te medhapaTala jevuM-vAdaLA jevuM che. A vAdaLA jevuM ghAtikama che, te A dharmasaMnyAsa yeAgarUpa vAyunA sapATAthI jyAre kSapakazreNInI parisamApti veLAye dUra thAya che, tyAre te zrImAn mukhya evA parAkramayeAgathI jJAnakevalI thAya che. eTale ke sakala rAgAdi doSanA parikSaya thakI kSINudoSa evA te tatkSaNa ja nirAvaraNu jJAne karIne sarvajJa hoya che, ane sa* labdhilanA bhAgI hoya che. AvA te zrImad sajJa bhagavAn mahAmuni parA --paropakAra karIne pachI yeganA aMtane pAme che. tyAM yAgAntamAM zailezI avasthAmAM zIghra ja pAMca hasva akSara uccAraNa mAtra kALamAM te bhagavAn yAgAttama evA ayega thakI bhavavyAdhine kSaya karI parama bhAva nirvANane pAme che. " kSINu doSa sarvajJa mahAmuni, savalabdhi phala bhAgIjI, para upagAra karI zivasukha te, pAme cega ayAgIjI; sarvAM zatru kSaya sarva vyAdhi laya, pUN sava samIhAjI, sava' aratha yeAge sukha tehuthI, anaMta guNu nirIhAjI. "--zrI cA. sajjhAya. Page #701 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (25) paza hari ! sAra : aSTAMga yoganI pUrNAhuti, pakaghaTanA para daSTi keka : 14 dazana | gAMga | daSatyAga ] guNaprApti guNasthAna caMdraprabhA sama pravRtti | 8-9-1 -12-13-14 dharmasaMnyAsayoga AsaMgatyAga ! " Apa svabhAve saMpUrNa kevala- | samAdhi | darzana jJAna kSapakazreNI pravRtti pUraNa | kevalajJAna-nirvANa aSTAMga yoganI pUrNAhuti rUpakaghaTanA Ama aSTa cittadoSanI nivRtti thatAM, tathA Apa svabhAve pUrNa pravRttirUpa AThamA pravRttiguNanI pravRtti thatAM, tathA AThamA samAdhi gAMganI siddhi sAMpaDatAM, atre AThamI gadaSTi pUrNa kaLAe khIlI nIkaLe che, ane tethI karIne rogacakanI pUrNatA thatAM bhavacakanI paNa pUrNatA thAya che, arthAt bhavacakrane aMta Ave che. A gacaka kharekhara ! bhavacakrane ucacheda karanAruM amogha zA che tenA vaDe karIne A parama yoginAtha bhavaarine haNI " arihaMta" evA yathArtha nAmane pAme che, ane svarUpanI siddhi karI * siddhi" nAmane sArthaka kare che. aSTa gAMga e A gacakranA ArA che, te AtmasvabhAvayuM janarUpa yoganI dharI sAthe gADha saMbaddha heI tenI AsapAsa phare che. athavA garUpa puruSa che. tenA aSTa gAMgarUpa ATha aMga che. temAM yama-niyamarUpa be caraNa che, Asana-prANAyAma be hAtha che, pratyAhAra udara che, dhAraNA vakSasthala (chAtI) ' che, dhyAna grIvA-Doka che, samAdhi uttamAMga-mastaka che. A AThe aMganuM yoga-puruSa saMpUrNapaNuM-avikalapaNuM thAya te ja yoga puruSanI avikala saMpUrNatA aSTAMga ga che -jema avikala saMpUrNa aMgopAMgavALA puruSanI hoya che tema. eka paNa aMganI vikalatAthI-apUrNatAthI-ga puruSanI vikalatA-apUrNatA che,-jema hIna aMgavALA kheDakhAMpaNavALA puruSanI hoya che tema. jema puruSa zarIranA pratyeka aMganuM yathAyogya samucita sthAna ne upayogIpaNuM hoya che, tema A gazarIramAM paNa pratyeka gAMganuM yathAyogya samucita sthAna ne upayogIpaNuM che. jema zarIranA sarva aMga-pratyaMga eka bIjA sAthe sahakArathI-sahayogathI ekapaNe vattI (Co-ordination) eka zarIra saMbaMdhI sarva kriyA sAdhe che, tema yuga puruSanA A sarva aMga ekabIjA sAthe sahakArathI-sahagathI ekapaNe vattI (organic unit ) eka Page #702 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (26) yogadaSisasurAya yugapuruSanI sAdhaka evI sarva prakriyA kare che. ItyAdi aneka prakAre A upamAnuM ghaTamAnapaNuM atra yathAmati A vivecanakAre vivecyuM che. te vizeSa svamatithI ciMtavavuM. athavA garUpa aSTa kamaladalavALuM kamala che. ATha gaNirUpa tenI ATha pAMkhaDIkamaladala che. ane te pAMkhaDInuM milanasthAna AtmasvabhAvathuM janarUpa yoga-karNikA che. te AtmasvabhAvarUpa kaNikAmAM bhagavAna AtmA-parabrahma birAje che. garUpa aSTadala yogadaSTirUpa dala jema jema vikAsane pAme che, tema tema yaMga-kamala kamala vikAsane pAmatuM jAya che. ekeka yogadaSTirUpa pAMkhaDI khulatAM anukrame ekeka cittadoSa nivRtta thatuM jAya che, ekeka guNa vikAsa pAmate jAya che, ane ekeka gAMga pragaTatuM jAya che. Ama saMpUrNa gadaSTi vikasatAM garUpa aSTadala kamala saMpUrNa vikAsane pAme che. A sarvano saMpaNa khyAla saMkSepamAM A vivecanakAre svayaM khAsa jelI A graMthanA prAraMbhamAM mukhapRSTha para mUkelI sarvagrAhI mukhya AkRti parathI Avaze. yogadaSTi kaLaza kAvya vasaMtatilakA haiye samAdhimahiniSTha para sudaSTi, saddha caMdramaNI zAMti sudhA suvRSTi, seLe kaLAthI ahiM Atama caMdra khIle, snA sujJAnamayamAM traya leka jhIle. 143 sarve vibhAva parabhAva samAI jAya, AtmA svabhAvamahiM zuddha sadA samAya; thAye vilIna mana AtmamahiM sadAya, evI samAdhi pragaTe para saukhyadAya. 144 sata saMyame ja samaye samaye anaMtA, vRddhi lahe amala Atama bhAvavaMtA; evuM apUrva ahiM zukala sadA sudhyAna, AsaMga varjita akhaMDa praviddhamAna. 145 jyAM vAsanAmaya mana: varate vilIna, AtmA thayo nija svarUpa viSe ja lIna; sarva pradezamahiM caMdana gaMdha nyAye, AtmapravRtti sahajAnmasvarUpa thAya. 146 AvI asita samI caraNekadhArA, vatte sadA sahaja niraticAracArA; AcArathI para suduSkarakAra te che, ArohavAnuM zuM ja ArUDhane rahe che? 147 je yuganA parama bhRga pare caDhayA che, ne je apUrva guNazreNI pare vadhyA che; te sarva ka5thI atIta ja nirvikalpa, sAmarthyayegI jinakalpa tule ana5. 148 nAdi zikSaNanI daSTi zikhAu jevI, tethI jUdI tasa nijana daSTi evI; AcAranI tyama kriyA paNa te ja AMhi, yegInoM anya phalabhedatha lekamAMhi. 149 ratno nirdho yama ratnAvaNika kRtArtha, nirjI ratnatrayI tema muni yathArtha saMnyAsa dharma viniyogathI atra vegI, thAye kRtArtha paramArtha sutattva bhegI. 150 saMnyAsa dharma saghaLAya taNe karIne, kSAyika bhAva sahu aMtaramAM bharIne; saMnyAsa dhama para vega muni kahe che, zreNI apUrvakaraNe guNanI vahe che. 151 Page #703 -------------------------------------------------------------------------- ________________ para daSTi para daSTinA kaLaza kAvya (627) sAkSAta mokSapada nIsaraNa samANI, evI apUrva guNazreNI caDhata nANI; cogIzvara parama kevalazrI vare che, je nitya udayI nirAvaraNa Thare che. 15ra AkAzamAM prakRtithI sthita jema caMdra, zuddha svabhAva sthita che tyama AtmacaMdra; sacaMdrikA sama ja kevala jJAna levuM, te jJAna AvaraNa meghasamUha jevuM. 153 te ghAti karma ghana zuM vikhare jhapATe, saMnyAsa dharmarUpa vAyu taNA sapATe tyAre zrImAna parama kevalajJAna pAme, ne jJAnakevalI kahAya yathArtha nAme. 154 sarveya doSa kSINu sAva ja vattanArA, sarvajJa labdhiphala sarve ja bhaga'nArA; sAdhI parArtha para teha para kRpALu, gAMta zrImada munIMdra lahe dayALu. 155 zailezamAMhi sahajAnmasvarUpa svAmI, pAmI ja zIgha para bega aga nAmI; vyAdhi bhava kSaya karI niravANa pAme, susthita teha bhagavAn nita saukhya dhAme. 156 // iti maharSizrIharibhadrAcAryaviracite kiratcaMdrasUnumanaHsukhanaMdanena bhagavAnadAsena sumanAnaMdanIbRhatTIkAkhyavivecanena saprapaJcaM vivecite zrIyogadRSTisamuccayazAstre aSTamI parA dRSTiH // Page #704 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mukta tattva mImAMsA* tyAM (nirvANamAM) A ke hoya che ? te kahe che vyAdhimuktaH pumAn loke yAdRzastAdRzo hyayam / nAbhAvo na ca no mukto vyAdhinA vyAdhito na ca // 187 // vyAdhimukta puruSa ahIM, je-te A ja; na abhAva na vyAdhithI nA, mukta-avyAdhita nAja. 187 artha -lekamAM vyAdhimukta puruSa jevo hoya che, te ja A hoya che. te abhAvarUpa nathI ane vyAdhithI mukta nathI ema nathI, ane te avyAdhita paNa nathI. vivecana A lekamAM vyAdhimukta puruSa je hoya che, te A nirvANa pAmelo mukta puruSa hoya che. (1) te abhAvarUpa nathI, paNa bUjhAI gayela dIpakalikAnI upamA jene ghaTe che e te sadbhAvarUpa hoya che. (2) vaLI te vyAdhithI mukta nathI thaye ema nathI, paNa bhavyatvanA parikSayathI mukta ja hoya che. (3) temaja te avyAdhita paNa nathI, vyAdhivALo heta ema paNa nathI, kAraNa ke pUrve tathA prakAre vyAdhine sadbhAva tene hate. keI cirakALane mahAgI che. ghaNuM ghaNuM lAMbA vakhatathI ati duHsAdhya vyAdhithI pIDAya che. vividha raMgavikArothI dukhAkula thaI te "trAhi mAm ' pokArI rahyo che. tenA zarIramAM ugra javara-tAva bharAyele che. vAta-pitta-kapha regInuM dRSTAMta e doSanI viSamatAthI tene videSa sannipAta upajyA che. tethI te kRtti:-cASimua -mAdhithI mukta, vyAdhi jene parikSINuM che te, pumAna-puruSa. cAdaroyAdaza, jevo hoya che, tAdaza hAthama-tevo A nita-nirvANaprApta hoya che. nAmAvo-abhAva nathI, bUjhAI gayela dIpakalikAnI upamA jene ghaTe che e. ra ra no mueo vinA-ane vyAdhithI mukta nathI thayA, ema nathI arthAta mukta ja che-bhavyatvanA parikSayane lIdhe. mathApito 1 - ane avyAdhita paNa nathI, vyAdhivALo heta ema paNa nathI- pUrve tathAkAra tabhAvane lIdhe. * A siddhasvarUpavicAra vAstavika rIte parA dRSTinI vikArUpa ja che. te viSayanI vizatArthe atra alaga adhikArarUpe mUkyo che. Page #705 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mukta tatva mImAMsA: jIvana bhavarUpa bhAvarega (629) potAnuM bhAna bhUlI jaI jema tema bAkI rahyo che, unmatta ceSTA karI rahyo che. AkhA zarIre tIvra asahya dAvedane tene thaI rahI che. hRdayamAM tIkSNa zUla bheMkAI rahyuM che. ema aneka prakAranI rogapIDAthI AkulavyAkula e te herAna herAna thaI rahyo che. AvA mahA rogAtta duHkhI jIvane uttama sarveidyanA upadezathI uttama auSadhano joga maLI Ave ne tene yathAnidiSTa padhdhapUrvaka prayoga karavAmAM Ave, to te rogIne roga nimULa thAya; tene jvara-tAva utarI jAya, trideSa-sannipAta cAlyo jAya, te barAbara pitAnA bhAnamAM Ave, tenI dAvedanA dUra thAya, hRdayazUlya nIkaLI jAya, ne pachI saMpUrNa rogamukta thaI, taddana sAjetAjo-duSTapuSTa banI te saMpUrNa ArogyanesvAne anubhave. ane Avo A ArogyasaMpanna "svastha" puruSa rogamukta thayAne kaI adbhuta AnaMdarasa AsvAde. A prakAre lekamAM pragaTa dekhAya che. te ja prakAre A jIvane anAdi kALathI A bhavarUpa mahAroga lAgu paDyo che. A mahA kaSTasAdhya vyAdhithI te ghaNA ghaNA dIrgha samayathI herAna herAna thaI rahyo che. te roganA vikArothI duHkhI duHkhI thaI te "ya mADI re ! karaje trANa" jIvane bhavarUpa ema pokArI rahyo che. tenA jJAnamaya dehamAM rAgarUpa ugra jvara caDhI bhAvaga Avyo che, meharUpa trideSa sanipAta tene thayo che, eTale te "nija bhAna bhUlI jaI unmatta pralApa ceSTA karI rahyo che. AkhA zarIre tene viSayatRSNajanya asahya tatra dAvedanA vyApI rahI che-baLatarA thaI rahI che; hRdayamAM dveSarUpa zalya bheMkAI rahyuM che. AvA ugra virogathI Akula jIvane zrImad sadgururUpa uttama savaidyane "joga' bAjhatAM, temanA sadupadezathI samyam darzana-jJAnacAritrarUpa auSadhatrayInI prApti thAya che. ane guru AjJArUpa pathya anupAna sAthe te ratnatrayIrUpa auSadhatripuTInuM samyak sevana karatAM anukrame tenA virogano nimULa nAza thAya che. tene raga-javara utarI jAya che, dveSazalya nIkaLI jAya che, mAha sannipAtanuM patana thAya che, AtmabhAna pAchuM Ave che, viSayatRSNAthI upajatI dAvedanA-baLatarA zamI jAya che. ane te nija sahaja AtmasvarUpanuM darzana karI, jJAna pAmI, AtmavarUpanuM anusaraNa kare che, kevala zuddha AtmAne jANa, zraddhI, kevala jJAnamaya AtmAmAM sthiti karI, "svastha" thaI, kevalya dazAne anubhave che. ane pachI te carama dehanA AyuSyanI sthiti paryata baLelI sIdarI jevA AkRtimAtra rahelA zeSa cAra karmone prArabdhadaya pramANe bhegavI nijArI nAMkhe che, ane prAMte te karmone paNa sarvathA parikSaNa kare che. Ama sarvathA karma mukta thayela te bhavaregathI mukta bane che. ane AvA A bhavavyAdhithI mukta thayelA, parama bhAvArogyasaMpana, sahajAtmasvarUpa susthita, evA A parama "svastha" parama puruSa parama AnaMdamaya evI bhAva-Arogya dazAne koI avarNanIya AnaMdarasa bhegave che. Page #706 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (630) gadaSTisamuccaya Ama jema lekamAM vyAdhimukta puruSa je nIrogI, jevo svastha, je AnaMdamaya hoya che, te A bhavavyAdhithI mukta A zuddha caitanyasvarUpa puruSa (AtmA) parama nIrogI, parama "svastha ', parama AnaMdamaya hoya che. (1) A nirvANa prApta mukta mukta abhAva puruSa kAMI abhAvarUpa nathI, arthAt keTalAka (bauddha Adi) mAne che tema rUpa nathI nairAmya avasthArUpa nathI, Atma vastunA abhAvarUpa nathI, paraMtu vastu sadbhAvarUpa che. eTale ke kevala, zuddha, vivikta, nirmala AtmatattvanuM ja tyAM hovApaNuM che, ke je zuddha Atmatattva "siddha" nAmathI oLakhAya che. rogathI mukta thayela puruSa rogathI mukta thatAM kAMI puruSa maTI jato nathI, tema bhavarogathI mukta thayele caitanya maya puruSa-AtmA bhavarogamukta thatAM kAMI puruSa-AtmA maTI jato nathI. roganA abhAve kAMI puruSano abhAva thato nathI, paNa kevala tenI zuddha nIrogI avasthA ja pragaTe che. tema bhavaroganA abhAve kAMI AtmAne abhAva thatuM nathI, paNa tenI kevala zuddha nIrogI nirAmaya tattvakAya avasthA pragaTe che, AtmAnI saMsArI avasthA dUra thaI siddha-mukta avasthA AvirbhAva pAme che; dehAdika saMgane jayAM AtyaMtika viga che, evI zuddha nija svabhAvarUpa mekSadazA prakaTa thAya che. (juo AtmasiddhinI gAthA, pR. 404). vaLI (2) A puruSa-AtmA vyAdhithI mukta nathI thayo ema paNa nathI, paNa bhavyatvanA parikSayathI mukta hoya ja che. keI (sAMkhyAdi ) ema mAne che ke A AtmA te sadAya mukta ja che, abaMdha ja che-baMdhAyele ja nathI. paNa A mAnyatA bahu mukta nathI thaye bhUlabharelI che; kAraNa ke tema je mAnIe te baMdha-kSa, sukha-duHkha ema paNa nathI Adi vyavasthA ghaTaze nahiM, kRtanAza-akRtAgama Adi aneka doSa Avaze, ane je mokSane mATe ja te te darzananuM prayojana che te prajana paNa niSphaLa thaze ! kAraNa ke baMdhAyela hoya tene mukata thavApaNuM hoya, paNa je baMdhAyelo ja na hoya te mukta thavAnuM kyAM rahyuM ? jo baMdhana ja na hoya te mukti kayAMthI hoya ? kAraNake baMdhana-mecana, baMdhanathI chUTavuM tenuM nAma ja mekSa che. A baMdhanamocanarUpa mekSa atre bhavyatvanA parikSayathI hoya che. eTalA mATe je mekSa pAme che, mukta thAya che, te bhavavyAdhithI mukata nathI thaye ema nathI, paraMtu mukta thaye ja che, jema "nIrogI " manuSya rogathI mukta nathI ema nathI, paNa chatAM evA rogathI mukta thaye ja che, ane eTale ja te nIrogI-rogamukta kahevAya che, tema mukta AtmA bhavarogathI mukta nathI thaye ema nathI, paNa chatAM-pragaTa astitvarUpa bhavarogathI mukta thayo ja che, eTale ja te "mukta"--bhavarogamukta kahevAya che. (3) ane te "avyAdhita"--vyAdhi vagarano hato ema paNa nathI, kAraNa ke pUrve tene tathA prakAre pragaTa avyAdhita vyAdhine sadbhAva hato ja. vyAdhimukta puruSane mATe kaI ema kahe paNa nathI ke pUrve tene vyAdhi ja , te temAM dRSTa-ISTa bAdhA. pratyakSa virodha Ave che. kAraNa ke te te "mahArA meDhAmAM jIbha nathI ' ema Page #707 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mukta tattava mImAMsA: regamukata je bhavamukta (631) belanAranI jema vadate vyAghAta che. kAraNa ke je vyAdhi ja hote, te vyAdhimukta thaye zI rIte? mATe ema kahevuM te sAva behUduM che. kAraNa ke te bhavarogathI duHkhI thaI rahyo hato te pratyakSa pragaTa hakIkata (Real fact) che. ane temAMthI chUTayo-mukta thayo, tyAre ja te bhavyAdhi rahita-mukta kahevAya che. Ama sarvathA, vyAdhimukta puruSa jevo lekamAM hoya che, te ja-tAdaza ja A nirvANa prApta mukta puruSa (AtmA) hoya cheH (1) vyAdhimukta puruSa jevo svastha AnaMdI hoya che, te A mukta AtmA parama svastha-parama AnaMdaregamukta je nimagna hoya che. (2) jema roga dUra thatAM kAMI rogI puruSane bhavamukta abhAva thaI jatuM nathI, tema bhavavyAdhi dUra thatAM kAMI zuddha caitanya mUrti AtmAno abhAva heta nathI. 3) te vyAdhimukta puruSa jema vyAdhithI mukta nathI hote ema nahi, paNa mukta ja hoya che, tema A nirvANaprApta mukta AtmA bhavyAdhithI mukta nathI ema nahiM, paNa mukta ja hoya che. (4) ane te vyAdhimukta puruSa jema pUrve avyAdhita hete, vyAdhi vagarane hote, paNa vyAdhivALe hate ja; tema A nirvANa prApta mukta AtmA paNa pUrve avyAdhita hete, bhava vyAdhi vagarano hote, paNa bhava vyAdhivALe hatuM ja. nahiM te, vyAdhi ja na hota, te tene nAza paNa kema heta ? tethI muktapaNuM kema hota? mUruM nAsti kutto lA? Ama A dRSTAMta uparathI supratItapaNe phalita thatI cakakhI dIvA jevI spaSTa hakIkata bAlaka paNa samajI zake ema che, te sAdI samajavALa keI paNa manuSya kema na samaje? tathApi mahAmati gaNatA keTalAka darzanavAdIoe A mokSa saMbaMdhI aneka prakAre asatu kaha5nAo ubhI karI che te Azcaya che ! jemake- mokSa Ama abhAva5 che. " " A AtmA nitya mukta ja che," "A AtmAne bhavyAdhi lAgela ja nathI," ItyAdi. AvA badhA vikalpa daSTa-ISTa bAdhita hoI, viveka vicArathI kSaNabhara paNa TakI zakatA nathI. A saMbaMdhI vizeSa prakAzanA jijJAsue zrI Sadarzanasamuccaya, zAstravArtAsamuccaya, batrIza batrIzI, tavArthasAra Adi mahAgraMtharatno avagAhavA bhalAmaNa che. atra vistAra bhayathI digdarzanarUpa nidezamAtra karyo che. A ja arthane spaSTa karatAM kahe che bhava eva mahAnyAdhirjanmamRtyukkiAravAn / vicitramohajananastIvrarAgAvivedanaH // 188 // vRtti -maya pa-bhava ja, saMsAra ja, mahAvyAdhi-mahAvyAdhi che, ke viziSTa ? ke-sanmamRtyuviravAna-jama, mRtyurUpa vikAravALe, AnuM jarA Adi upalakSaNa che. vinitrokanano vicitra moha upajAvanAro,-bhiThThAvanA udaya bhAvathI, toDyA vinA-tIva rAgAdi vedanAvALe,-trI AdinA abhiLyuM gabhAvathI (Asakti bhAvathI). Page #708 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (632) yogadaSTisamuccaya saMsAra ja mahA vyAdhi che, janma mRtyu vikAra; tIvra rAgAdi vedanA, citra meha karanAra, 188 artha:-bhava ja mahAvyAdhi che. te janma-maraNarUpa vikAravALo che, vicitra meha upajAvanAra ane tIvra rAgAdi vedanAvALe che. vivecana A bhava-saMsAra e ja mahAvyAdhi che. te kevo che? janma-maraNarUpa vikAravALe che, upalakSaNathI jarA Adi vikAravALo che; mithyAtvanA udayabhAvathI vicitra prakArane meha upajAvanAro che; tathA strI AdinA Asakti bhAvathI tIvra rAgAdi vedanAvALe che. uparamAM je vyAdhinI vAta kahI te vyAdhi kayo? tenI ahIM graMthakAra maharSie ja spaSTatA karI che. paramArthathI joIe te A jagatamAM moTAmAM moTo je kaI vyAdhi hoya, te te A bhava eTale saMsAra ja che. A saMsArane mahAreganI upamA barAbara ghaTe che; kAraNa ke cihnathI, svarUpathI, kAraNathI, vikRtithI, cikitsAthI, pariNAma AdithI bannenuM aneka prakAre sAmya che. te A prakAre - roga jema manuSyanA zarIra para AkramaNa karI tene taraphathI gherI le che, tema bhavarega AtmAnA jJAnamaya zarIra para AkramaNa karI ene copAsathI gherI le che. roga jema zarIranA paramANue paramANumAM vyApta thaI pitAnI asara nIpabhavareganuM jAve che, tema bhavaraga AtmAnA pradeza pradezamAM vyApI jaI potAnI AkramaNa asara nIpajAve che. roga jema zarIranI zaktine kSINa karI nAMkhe che, nara-teja uDADI de che, rakta-mAMsa Adi dhAtuone zoSI le che, tema bhavaroga paNa AtmAnI anaMta zaktine kSINa karI nAMkhe che, AtmAnuM nUra-teja uDADI de che, jJAna-darzanAdi AtmasvabhAvarUpa dhAtuone zoSI le che. roga jema doSaprakopa kare che, tema bhavaroga rAgadveSAdi deSano prakepa kare che. roga jema manuSyane pathArIvaza karI parAdhIna ne pAMgaLa karI mUke che, tema bhavaroga AtmAne zarIra-zasyAmAM suvaDAvI para pudgala vastune AdhIna pAMgaLo karI mUke che. roga jema mANasanI AkhI sakala evI pheravI nAMkhe che ke tenuM oLakhANa paDavuM muzkela thaI paDe che, tema bhavaroga AtmAnI asala sIkala evI palaTAvI nAMkhe che ke tenuM oLakhANa thavuM kaThina hoya che. rega e jema manuSyanI anAregyarUpa aprAkRtika-akudaratI-vikRta avasthA che, tema bhavaraga e AtmAnI anArogyarUpa akudaratI aprAkRtika-vikRta avasthA che. roga jema manuSyanA zarIranI asvastha sthiti che, tema bhavaroga e bhavarega AtmAnI asvastha sthiti che. roga jema manuSyanA prakRtiviruddha aprAkRtika vartAnanI-adharmanI sajA che-daMDa che, tema bhavaroga e AtmAnA saheja avasthA prakRti viruddha vartAnanI-adharmanI sajA che, daMDa che, roga jema zarIranI Page #709 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Adi suktatatvamImAMsAH bhavaga aprAkRtika vikRta avasthA, cihno (633) dhAtuonI viSamatAne AvirbhAva che, tema bhavaraga e AtmAnI svabhAva-dhAtunI viSamatAne AviSkAra-prakaTa prakAra che. rogane jema niyata cokkasa kAraNukalApa hoya che, tema bhavarogane niyata cokkasa kAraNakalApa hoya che. malasaMcaya, deSa prakopa, dhAtuvaiSamya, prakRtiviruddha AcaraNa, bhaya, udvega Adi sva-gya kAraNathI jema reganI utpatti hoya che, tema bhAvamalasaMcayathI, rAgAdi doSaprakopathI, svabhAvadhAtuvaiSamyathI, AtmAnI sahaja svabhAvasiddha prakRti viruddha AcaraNathI-adharmathI, AtmapariNAmanI caMcalatArUpa bhayathI, sanmArga pratye kaMTALArUpa udvegathI,-ityAdi svayegya vividha kArathI mahAbhavaraga upaje che. (1) rogathI jema agnimAMdya thAya che, anna pratye aruci upaje che, khAvAnuM bhAvatuM nathI, tema bhavarogathI AtmatejanI maMdatArUpa agnimAMdya upaje che, sanmAgarUpa paramAna prati aruci-abhAve Ave che. regathI jema meLa Ave che, rogacihano vamana thAya che, tema bhavaragathI savacana pratye aNagamArUpa meLa agnimAMdya Ave che, ne svarUpavismaraNarUpa vamana thAya che. regathI jema malA varSobha thAya che, athavA ajIrNa-visUcikA upaje che, tema bhavarogathI kamasaMcayarUpa bhAvamalane avarNabha thAya che, athavA viSayavikArarUpa ajIrNa-vicikA upaje che. (2) rogathI jema hRdayamAM zUla bheMkAya che, tathA hAMpha caDhe che, tema bhavaragathI TheSarUpa zULa AtmAne bheMkAya che, tathA sanmArga pratye bedarUpa hAMpha caDhe che. (3) regathI jema prANu vadha thAya che, zvAsevAsa jorathI cAle che, khAMsI Ave che, kapha paDe che, tema bhavaregathI jJAnadazanarUpa bhAvaprANane avarodha thAya che, janma-maraNarUpa zvAsocchavAsa jorathI cAle che, kaSAyarUpa khAMsI Ave che, te viSayarUpa kapha paDe che. (4) regathI jema zarIrane kSaya-kSINatA-ghasAro lAgu paDe che, tema bhavaregathI jJAnamaya Atmadehane kSaya-kSINatA-ghasAro lAgu paDe che. (5) rogathI jema zuddha raktAbhisaraNa (circulation) barAbara thatuM nathI, zarIra pAMDu-phIkakuM-nisteja (anaemic) thaI jAya che, tema bhavarogathI zuddha caitanyapravAharUpa raktanuM abhisaraNa (circulation ) barAbara thatuM nathI, AtmAne jJAnadeha pAMDu-phIkko-nisteja banI jAya che. (6) regathI jema zarIranA rudhira-mAMsAdi dhAtu sukAI jAya che ne zarIra asthimAtrAvazeSa rahe che, tema bhavarogathI AtmAnA jJAnadarzanAdi svabhAvarUpa dhAtu zeSAya che ne atyaMta maMda caitanyacihnarUpa Atmadeha avazeSa rahe che. (7) rogathI jema magajanuM ThekANuM rahetuM nathI. magajanuM kedra (centre) khasI jAya che, mANasa pite pitAnuM bhAna bhUlI jAya che, "cakrama' thaIne yadvAtA phAve tema bake che, ne tridoSa sannipAtane pAme che; tema bhavarogathI AtmAnuM Page #710 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (34) gadarisamuccaya tridoSa svarUpa padamAM sthitirUpa kaI ThekANuM rahetuM nathI, svarUpabhraSTatAthI unmAdAdi svarUpa kedra khasI jAya che, AtmA pote pitAnA sahaja nija svarUpanuM bhAna bhUlI jAya che, unmatta "cakrama' banIne paravastune pitAnI kahevArUpa yadvADhA pralApa-akabakATa kare che, ane meha-rAga-dveSarUpI trideSanI vRddhithI sasvarUpathI nipAtarUpa sannipAtane pAme che. (8) regathI jema khasa thAya che ne khUjalI-mIThI caLa upaDe che, ane tethI pariNAme lAhya baLe che, tema bhavarogathI viSayavikArarUpa khasa thAya che ne bhogecchArUpa khajavALa-mIThI caLa-"kaM' Ave che, ne tethI pariNAme bhavabhegarUpa lAhya baLyA kare che. (9) regathI jema zarIramAM ugra-Akare tAva bharAya che ane bhArI tarasa lAge che, tema bhavagAthI rAgarUpa ugra javara bharAya che ane viSayatRSNArUpa bhArI tRSA upaje che. (10) vaLI regathI jema vividha vikAro ubharI Ave che, tema bhavaregathI janma-maraNAdi vikAre upaje che. pharI pharIne janmavuM, pharI pharIne maravuM, pharI pharIne mAtAnA udaramAM zayana karavuM, pharI pharI ghaDa5Na, rega, zeka, ciMtA, daubhAMgya, dAridra Adi duHkha anubhavavuM,-e badhA bhavaraganA vikAra che. (11) regathI jema vicitra prakArano meha upaje che, tema bhavarogathI vicitra prakArane meha upaje che. rogathI jema kamaLArUpa pittavikArane lIdhe ghaLI vastu paNa pILI dekhAvArUpa daSTidoSa thAya che, tema bhavaregathI mithyAtva udayane vicitra meha lIdhe asatamAM sabuddhi ne samAM asaMtabuddhirUpa daSTideSaAdi darzanamoha upaje che. regathI jema raMgAkula daradI pote potAnuM bhAna - bhUlI jAya che, tema bhavaregA jaMtune AtmAnA svasvarUpanuM bhAna rahetuM nathI. bebhAnapaNamAM jema daradI pitAnI vastune pArakI ne pArakI vastune potAnI kahevArUpa brAMtine seve che, tema AtmasvarUpanA abhAnapaNamAM bhavaragI paravastune pitAnI ne svavastune pArakI gaNavArUpa mithyA bhrAMtine seve che. (12) rogI jema potAnI mULa Arogyamaya asala svabhAvasthitimAM hoto nathI, paNa rogakRta vikRta avasthAmAM hoya che, tema bhavarogI pitAnI mULa asala sahaja svabhAvasthitimAM varnAte nathI, paNa bhavagakRta vibhAvarUpa vikRta dazAmAM vatto hoya che. (13) rogathI muMjhAI gayelA-mehamUDha regInuM AcaraNa jema viSama hoya che, tema bhavarogathI mehita thayelA-muMjhAI gayelA mehamUDha jIvanuM AcaraNa paNa mahAmehamaya viSama hoya che, svabhAvathI viparIta hoya che. (14) regathI jema svabhAva cIDhIye thaI javAthI daradI vAtavAtamAM cIDhAI jAya che, tema bhavarogathI cIDhIye thaI gayela A bhavarogI paNa vAtavAtamAM krodhAdi kaSAyAkula thaI AvezamAM AvI jAya che ! "kama jora ne gussA hota" kare che ! (15) rogathI jema zarIre tIvra vedanA-pIDA upaje che, tema bhavaregathI AtmAne strI Adi pratyenA AsaktibhAvane lIdhe rAgadveSAdi tIvra vedanA upaDe che.-Ama amuka amuka cokkasa cihno parathI Page #711 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muktatattvamImAMsAH bhavaga cihnonI tulanA, sAdhyAsAdhya nirNaya (635) jema roganuM nidAna-parIkSA (Diagnosis) thaI zake che, tema nAnA prakAranA pratiniyatacakkasa cihno parathI bhavareganuM nidAna thaI zake che. ane rogInI tathA prakAranI avasthA uparathI jema reganI susAdhyatAno ke duHsAdhyatAno ke asAdhyatAne nirNaya karI zakAya che, tema jIvanI tathA prakAranI bhavyatA-abhavyatArUpa, yogyatA-ayogyatArUpa dazAvizeSa uparathI A jIvane bhavaroga susAdhya sAdhyA sAdhya che? ke du:sAdhya che? ke asAdhya che? tene prAkRnirNaya (Prognosis) nirNaya thaI zake che. jemake-(1) rogI upara ajamAvavAmAM Avela auSadhinI tAtkAlika ghaNI suMdara asara thAya te jema rogIne roga susAdhya che ema jaNAya che, tema samyagadarzanAdi yathAyogya auSadhinA prayogathI je jIvanA para tAtkAlika prazasta AtmapariNAmarUpa-bhAvarUpa ghaNI suMdara asara thAya che, te jIva nikaTabhavya che ane tene bhavaroga susAdhya che, ema nizcita thAya che. (2) rogI para prayojela auSadhinI lAMbA vakhate kaMIka asara thAya te jema A roga du:sAdhya che ema khAtrI thAya che, tema ratnatrayIrUpa saauSadhanA prayogathI je jIvanA para cirakALe zubha bhAvarUpa kaMIka suMdara asara thAya, te te jIva dUrabhavya che, ne tene bhavaraga dasAdhya (Difficult to cure) che ema samajAya che. (3) regI para game teTalA uttama auSadhono prayoga karavAmAM Ave chatAM ati ati cirakALe paNa jenA para kaMI paNa asara upajatI nathI, davAnI kaMI paNa "TIkI' lAgatI nathI, "patthara para pANI DhaLyA jevuM thAya che, ne roga ulaTa vadhato jAya che, te rogIno roga jema asAdhya keTimAM (Incurable) Ave che; tema je jIva para game teTalA uttama darzanAdi saduauSadhanI mAtrA ajamAvavAmAM Ave, paNa ghaNA lAMbA vakhate paNa kaMI paNa sabhAvanI utpattirUpa suMdara asara nIpajatI nathI, kaMI paNa guNa upajato nathI, "ghaDe kare ne kere dhAkaDa" rahe che, ne ulaTI abhimAnAdi vipariNAmarUpa asara thaI rega ulaTa vRddhi pAme che, te jIva abhavya-asAdhya keTine (Incurable) che, ane tene bhavarega asAdhya che ema pratIta thAya che. Ama regInA cihna uparathI-dazAvizeSa uparathI jema reganA bhAvi pariNAmanuM anumAna (Prognosis) agAuthI baMdhAya che, tema bhAvagInA ciha uparathI-dazAvizeSa uparathI tenA bhavaraganA pariNAmanuM anumAna agAuthI karI zakAya che. vaLI regI-regImAM paNa pharaka hoya che ke samaju, keI aNasamaju hoya che, kaI bAla, keI vRddha, ItyAdi prakAra hoya che. tema bhavarogImAM paNa taphAvata hoya che, kaI samaju, koI aNasamaju, kaI bAla, kaI vRddha, ItyAdi prakAra regInI hoya che. kAraNa ke upara kahyA pramANe roganA duHkhamaya svarUpane je jANe che, vividhatA te vivekI sujJa rogI jema bane tema jaladI roga nimLa thAya ema Page #712 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (636) yAgAdisamuccaya kharA aMtaHkaraNathI icche che. eTale te DAhyo samaju rAgI jema kuzaLa savaidyanuM zaraNu le che, ane peAtAnuM DahApaNa DaheALyA vinA vaidyanI sUcanA mujaba auSadhaprayAga kare che, ane tethI karIne rAgamukta thAya che. tema samyak samajaNavALA DAhyo samaju pa`Dita' jIva sadgururUpa sujANa savaidyanuM zaraNu le che, ane peAtAnI matikalpanApa svacchaMdanuM DoDhaDahApaNa cheDI dai zrImad sadgurunI AjJAnusAra ratnatrayI auSadhanuM pratisevana kare che, ane tethI te bhavarAgathI mukta thAya che. paNa kupathyasevanamAM Asakta evA aNasamaju rAgI jema mIThu' mIThu. anukULa vadanArA UMTavaidyane (Quack) pakaDe che, ane teNe khatAvela UMTavaidu' sevIne ulaTA hAthe karIne herAna thAya che ne rAgamukta thatA nathI; tema viSaya-kadannamAM Asakta evA bAla aNusamaju jIva viSayAnukULa-- prathama dRSTie mIThA lAgatA paNa pariNAme hAlAhala jhera jevA vacana vadanArA mithyAdaSTi asadgururUpa UMTavaidyanA Azraya kare che, ane te anADI vaidyanA anADI upAyathI hAthe karIne bhavakUpamAM UMDA utare che ne bhavarAgathI mukta thatA nathI. ityAdi prakAre rAgI rAgInA prakAra hAya che, ane te uparathI paNu rAganI sAdhyatA--asAdhyatAnA prAthanamAM (Prognosis) paNa pharaka paDe che. temaja-Aga jema yathAyeAgya cikitsAthI (Right treatment) kAbUmAM Ave che ne maTe che, tema bhavarAga paNu yathAyeAgya cikitsAthI kAbUmAM Ave che ne maTI jAya che. rAgacikitsAmAM prathama jema rAganA mULa nidAnane, kAraNane, svarUpane, rAgacikitsA cihnane, pariNAmane ane cikitsAne kharAkhara jANanArA kuzaLa niSNAta (Expert, Specialist) savaidyanI jarUra che; tema bhavarAganI cikitsAmAM paNa bhavareAganA mULa nidAnane, kAraNane, svarUpane, cihnane, pariNAmane ane nivAraNarUpa cikitsAne yathArtha paNe kharAkhara jANanArA kuzaLa jJAnI saddagururUpa 'sujANa' sa vaidyanI anivArya jarUra paDe che. vaLI roganA nivAraNamAM jema uttama auSadhanI jarUra paDe che, tema bhavarAganA nivAraNamAM samyagdazaCna-jJAna-cAritrarUpa sad auSadhatrayInI jarUra paDe che. pathya anupAna sAthe esaDanu kharAbara sevana karavAmAM Ave te ja te phAyade kare che, guNakArI thAya che, nahi. te ulaTu anathakAraka thaI paDe che; tema guruAjJArUpa pathya anupAna sAthe jo parama amRtasvarUpa ratnatrayI auSadhinuM samyak sevana karavAmAM Ave, te ja te guNakArI-AtmApakArI thAya che, nahi te| AtmA-hAnirUpa ana vipariNAma nIpajAve che. parama AtmadraSTA zrImad rAjacadrajInu' subhASita che keH-- AtmabrAMti sama rAga nahi', sadguru vaidya sujANu; guru AjJA sama pathya nahi, auSadha vicAra dhyAna."--zrI Atmasidi ane Ama yathAyAgyapaNe auSadhaprayAgathI rAga nimU La thatAM rAgI jema nIrogI ane Page #713 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suktatattvamImAMsA : bhavaregInI vividhatA, cikitsA, 'mahA' rega kema ? (637 ) svAsthya che, sAjotAjo-hRSTapuSTa thAya che, ane AnaMdanimagna svastha avasthA mANe che; tema yathAyeAgyapaNe samyak ratnatrayIrUpa auSadhaprayogathI bhavarega nimULa AreAgya thatAM jIva nIrAgI-bhAvaAreAgya sapanna bane che, sAjotAjo-nirAmaya tathA zuddha caitanyarasanA pAnathI hRSTapuSTa thAya che, ane paramAnaMda nimagna sahujAtmasvarUpa sthitimAM parama svastha avasthA anubhave cheityAdi aneka prakAre bhavatuM rAga sAthe sAmya-sarakhAmaNuM ghaTAvI zakAya che, tethI tene rAganI upamA barAbara chAje che. e atra saMkSepamAM yathAmati digdarzanamAtra darzAvyuM che. vizeSa svamatithI samajI levuM. 6 vaLI A bhavarAgane mahA' kahyo te paNa sahetuka che, kAraNa ke peAtapeAtAnA vaga mAM-jAtimAM je zreSTha-mATe hoya te 'mahA' kahevAya che. dA. ta. mahAkavi, mahArAjA, mahAvIra, mahAmuni; ane bhavarAganuM mahattpaNu-meTApaNuM aneka prakAre che. jemake-(1) mANusanA zarIramAM upajatA rAga amuka maryAdita samaya sudhIne athavA vadhAremAM vadhAre cAvajIva-A jIMdagI pata Take evA hAya che; paNa A bhavarAga tA anAdi kALathI A jIvane lAgu paDelA ane bhavAlava cAlI Avele hAi, haju paNa A jIvanA keDA mUkatA nathI ! Ama ati ati dvIdha sthitine ( Duration) laI A bhavarAga 'mahAn' che. (2) manuSyanA zarIramAM dazya thatA rAga jo ke tIvra vedanA upajAve che, te paNa bhavareAgathI narakADhimAM ( jue gAthA pR. 202 phUTaneTa) upajatI vedanA eTalI badhI tIvra hAya che ke tenI pAse game tevA AkarA rAga kai visAtamAM nathI. rAgathI je zArIrika-mAnasika du:kha bhAgavavuM paDe che. tenA karatAM anAMtagaNuM zArIrika-mAnasika duHkha Adhi, vyAdhi, upAdhirUpe bhavarAgathI veThavuM paDe che. cAra gatimAM janmamaraNAdithI anaMta anaMta du:kha vedanA-yAtanA khamavI paDe che Ama tIvratAne laI (Acuteness & Intensity ) paNa bhavarAganI mahattA che. (3) mAhyarAgane sAdhavA-maTADavA e kAMi eTalI badhI muzkela vAta nathI, paNa A bhavarUpa bhavarega sAdhavA-maTADavA e mahA mahAduSkara vArtA che. eTale kRsAdhyatAthI athavA asAdhyatAthI paNa A bhavarega 'mahAna' che- mATe che. (4) khAdya rAga ati tIvra hAya tA kavacit eka ja vAranA maraNamAM pariName che, paraMtu A ati tIvra bhAga tA sadAya anaMtavAranA janmamaraNamAM pariName che. Ama pariNAmaSTithI paNa A bhavarAga ati mATeA che. ( 'mahA' rAga kema ko ityAdi prakAre A lava-sasAra kharekhara mahArega ja che. ene mITAvavAne vivekI addhaparikara thaI jarUra kammara kase ja, sarvAtmAthI sarva prayAsa karI chUTe ja. kSaNika jIRRgInA eka sAmAnya rogane maTADavAne lAke keTalI badhI jahemata sumukSunuM karttavya UThAve che? kevA AkAzapAtAla eka kare che? keTalA vaidya-DAktara Page #714 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (38) yogadaSTisamucaya bhegA kare che? auSadhAdi aMge keTale badho kharca kare che ? te pachI AvA A anAdinA mahArogane mITAvavAne mATe AtmAthI mumukSu kema bane teTalI jahemata na UThAve ? kema apUrva Atma-puruSArtha na kare? pitAnA tana-mana-dhana-vacananI samasta zakti kema na khacI nAMkhe? ratnatrayI auSadhinuM parama amRtapAna parama premathI kema na kare ? saddaguru AjJArUpa pathyanuM parama utsAhathI kema pAlana na kare ? mukhyo'yamAtmano'nAdicitrakarmanidAnajaH / tathAnubhavasiddhatvAtsarvaprANabhRtAmiti // 189 // mukhya A jIvane upaje, anAdi citra kaja; tema anubhavasiddha che, sarva prANIone ja 189 artha -A bhavyAdhi AtmAne mukhya-nirupacarita evo vyAdhi che; ane te anAdi evA vicitra karmanA nidAnathI-kAraNathI upajela che; kAraNa ke sarva prANIone tenuM tevA prakAre anubhavasiddhapaNuM che. vivecana jIvane A je bhavyAdhi che te mukhya che, nirupacarita e kharekhara che. ane te anAdi evA dravya-bhAva bhedathI bhinna vicitra karmanA balathI utpanna thayeluM che; kAraNake janma-maraNAdi vikArenA pratyakSa anubhava vaDe karIne, te tiryaMca vagere sarva prANIone paNa anubhavasiddha che. uparamAM je bhavavyAdhine ulekha karavAmAM AvyuM te bhavyAdhi kAMI kalapanArUpa nathI, kAlpanika nathI, kathanamAtra upacArarUpa nathI, paraMtu kharekhara che, mukhya che, nirupacarita e pAramArthika che. te kAMI ubhekSArUpa kavikalpanAno bhavavyAdhi taraMga nathI, kalpita nathI, paNa kharekharI vastusthitirUpa satya hakIkata mukhya paramArtha (Actual Fact, Reality) che. kAraNake je pAramArthikasatu vastusvarUpe satu nirupacarita hoya te "mukhya" kahevAya che. ane upacAra paNa je mukhya-pAramArthikasatu vastu hoya te ja thaI zake che, nahi te nahi, je bhavarUpa vastu ja na hota, te tene vyAdhirUpe upacAra paNa na thaI zakata. paNa bhava vRttiH-muc:-mukhya, nirupacarita, -A, bhavyAdhi nAmano-AtmAne jIvane, kevA prakArano? to-anAriritravArbaninAda-anAdi evA citra kamarUpa kAraNuthI janmele,dravya-bhAva bhedathI bhinna evA kamaranA balathI utpanna ema artha che. kayA kAraNathI ? te ke-tathanubhavasiddhatvAna-tathA prakAre anubhavasiddhapaNAne lIdhe, janmAdinA anubhavathI. sarvakAgmitAmiti-sarvaprANIone paNa,-tiyaya pramukhane paNa. Page #715 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maktatavamImAMsA : lava vyAdhi mukhya paramArthasata, anAdi (639) te kharekharI vastusthitirUpa-sabhAvarUpa che ja, eTale ja tene vyAdhirUpe upacAra paNa karI zakAya che. vyAdhi e rUpaka-kalpanA-upacAra bhale he, paNa "bhava e kAMI rUpaka- kalpanA-upacAra nathI. bhava e te satya hakIkata (Absolute reality) nirupacarita ghaTanA che, mukhya evI pAramArthika vastusthiti che. e mukhya "chatI" pragaTa vastu che, tene yathArthapaNe samajavA mATe A vyAdhirUpa rUpaka ghaTanA-upacArakathana che. ane A upacArarUpa vyavahAra paNa paramArtharUpa mukhya vastunA sadbhAve ja ghaTe che, zobhe che. jemake-vAstavika vyAdhinuM astitva che, te tene upamArUpe upacArarU54 vyavahAra karI zakAya che, vAstavika siMhanuM astitva che, te "siMha-mANavakane'-bIlADIne siMhanI upamAne upacAra karAya che, puruSa-siMhane vyavahAra karAya che, paNa tenuM astitva ja na hota te te kaI upacAra vyavahAra banI zata nahiM. dAkhalA tarike-vadhyAsutanuM, ke AkAzapuSpanuM, ke zazazaMganuM astitva ja nathI, eTale tene upacAra paNa saMbhavatA nathI. A bhavaga anAdi evA vicitra karmarUpa kAraNathI utpanna thayela che. koI paNa kAryanuM kaMI ne kaMI kAraNa hovuM ja joIe, e sanAtana niyama pramANe bhavarUpa kAryanuM kaMI ne kaMI kAraNa tevuM ja joIe. eTale roga jema cokkasa kAraNakalApathI upaje che, tema A bhavaga paNa dravya-bhAva bhedathI bhinna evA vicitra karmarUpa kAraNathI utpanna thayela che. ane A karmarUpa nidAna-kAraNa anAdi che. eTale A karma A AtmA sAthe anAdinuM joDAyeluMsaMlagna che, saMga saMbaMdhathI baMdhAyeluM che. prakRtinI ane puruSanI A joDI anAdi che,kanakapASANamAM senAne ne mATIne saMga jema anAdi che tema. "kanake palavat payaDi puruSa taNI, jeDI anAdi svabhAva; anya sagI jihAM lagI AtamA, saMsArI kahevAya."-zrI AnaMdaghanajI jaDa cetana saMga A, khANa anAdi anaMta; keI na kartA tehane, bhAkhe jina bhagavaMta."--zrImad rAjacaMdrajI. karma-AtmAne A saMga saMbaMdha je anAdi na mAnIe te Ama virodha Ave che - karmane paheluM mAnIe te AtmA vinA karma karyA keNe? ane te lAgyA kene? je kevala zuddha AtmAne pahele mAnIe te zuddha AtmAne karma lAgavAnuM prayajana zuM? ane lAge che ema mAnIe, te zuddha evA siddha AtmAne paNa kema nahiM lAge? vaLI maraghI pahelI ke IMDuM paheluM ? vRkSa paheluM ke bIja paheluM ? tene x"upacAro'pi ca prAyo loke ynmukhypuurvkH| daSTastatoDavaH sarvamithameva racathita " zrI gibiMdu, zle, 15 Page #716 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (640) yogadaSTi murA nirNaya jema kahI zakAtuM nathI ne bane anAdi ja mAnavAnuM prApta thAya che, tema atre paNa karma-AtmAno saMbaMdha anAdi ja saMsiddha thAya che. "jIva pahelo ke kama?-bane anAdi che. jIva pahele hoya te e vimaLa vastune maLa vaLagavAnuM kaMI nimitta joIe. karma pahelA kaho te jIva vinA karma karyA keNe? e nyAyathI bane anAdi che." -zrImad rAjacaMdrapraNIta zrI mokSamALA. A anAdi karma vicitra che-aneka prakAranuM che, ane te dravya-bhAva bhedamAM vibhakta thayeluM che. dravya karma te pudgala paramANurUpa, ane bhAvakama te AtmapariNAmarUpa che. rAga-dveSa-moha e azuddha AtmapariNAma te bhAvakama che, ane jJAnAvaraNIyAdi ATha karma te dravya karma che. te ATha karmanI sAmAnya samaja A prakAre - jJAnAvaraNaya eTale AtmAnI jJAna saMbaMdhInI je anaMta zakti che tene AcchAdana thaI javuM te. darzanAvaraNaya eTale AtmAnI je anaMta darzanazakti che tene AcchAdana thaI javuM te. vedanIya eTale deha nimitta sAtA asAtA be prakAranAM vedanIya karma, ethI avyAbAdha sukharUpa AtmAnI zakti rokAI rahevI te. mehanIyakarma eTale AtmacAritrarUpa zakti rekAI rahevI te. Ayukarma eTale akSaya sthiti guNa rokAI rahe che. nAmakarma eTale amUrtirU5 divya zakti rokAI rahevI te. gotrakama eTale aTala avagAhanArUpa Atmika zakti rokAI rahevI te. aMtarAya kama" eTale anaMta dAna, lAbha, vIrya, bhega ane upabhega zakti rokAI rahevI te." -zrI mokSamALA, pA. 102 A ATha mULa prakRtinA vaLI uttara aneka bheda che. ane tenA baMdhanA cAra prakAra cheH prakRtibaMdha, sthitibaMdha, rasabaMdha, pradezabaMdha. temAM sthitibaMdha-rasabaMdha kaSAyathI thAya che, ane prakRtibaMdha-pradezabaMdha mana-vacana-kAyAnA yegathI thAya che. te te karmonA baMdha, udaya, udIraNa, sattA, karmaviccheda, ghAti, aghAti vagere aneka sUma prakAre karmagraMtha, paMcAdhyAyI, gomasAra Adi mahAgraMtharatnathI tattvarasike samajavA yogya che. padmaprabha jina ! tujha mujha AMta, kima bhAMje bhagavaMta ? karma vipAke che kAraNa joIne, koI kahe matimaMta padma pacaDi kiI aNubhAga pradezathI, mULa uttara bahu bheda; ghAti aghAti baMdha udaya udIraNa, sartA karmaviccheda...padma"-zrI AnaMdaghanajI. x" yogyatAmantareNAsya saMyogo'pi na yujyte| tA ja tattvamitrevaM taraMgoDathanAvimAna "--zrI yogakhindu ple, 10 Page #717 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muktatavamImAMsA: dravya-bhAva kamanI sakalanA (641) A bhAvakarma-dravyakamane paraspara kArya-kAraNa saMbaMdha che rAgAdi bhAvakanA nimittathI jJAnAvaraNIyAdi dravya karmanI utpatti thAya che, ane dravya karmanA nimittathI punaH rAgAdi bhAvakanI utpatti thAya che. Ama eka bIjAnI sAMkaLa dravya-bhAva cakrabhramaNa nyAye cAlyA kare che, ane duSTa anaMtacaka (Vicious circle) karmanI sthApita thAya che. paNa rAgAdi bhAvakama je aTakAvI devAmAM AvesakalanA je aTakAvavuM moTaranI breIkanI jema AtmAnA potAnA hAthanI vAta che te te duSTa cakra ApoApa truTI paDe che, ne karmacakragati aTakI paDatAM bhavacakragati aTakI paDe che. A saMbaMdhI ghaNe sUkSama vivekavicAra zrI samayasAra4, pravacanasAra Adi graMtharAjomAM pradarzita karavAmAM Avyo che,-je mumukSue atyaMta manana karavA yaMgya che. AkRti: 15 bhAvakama karmacaka : bhavacake dravyakama Ama anAdi evA vicitra karmathI utpanna thayela A bhavaraga mukhya-nirupacarita kahyo, tenuM pramANa zuM? ema koI pUche to tene sIdhe, saraLa ne sacoTa javAba e che ke-te sarva prANIone anubhavasiddha che. eTale ke anubhavarUpa prabaLa pratyakSa pramANa atra che. kAraNake tiryaMcAdi sarva prANIone A bhavyAdhi tathA prakAre potAnA anubhavamAM AvI rahyo che, teo janma-jarA-maraNa-roga-zoka-bhaya AdirUpe A bhavyAdhinuM mahAduHkha-vasamI pIDA pratyakSa veThI rahyA che. A janmamaraNAdi ApanAre bhavavyAdhi e kalpanA nathI, paNa sarvane sAkSAta anubhavasiddha "hakIkata che, vastusthitirUpa siddha vArtA che, te pachI AthI vadhAre bIjuM pramANa tavA dUra javAnI jarUra nathI. x " jIvapariNAmahedu kammattaM puggalA pariNamaMti / punarjanmanimitta tadeva nI viparigama - zrI kuMdakuMdAcAryajIta zrI samayasAra. Page #718 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (642) gadaSTisamucaya bhava ane vyAdhinI tulanA-keSTaka 15 jIva-rogI abhavya= asAdhya rogI bhava = vyAdhi-mukhya dUrabhavya = du:sAdhya rogI janma maraNa vikAra Asanabhavya = susAdhya rogI meha = pariNAma sadguru = suvaidya rAgAdi = vedanA ratnatrayI = auSadha kama-dravya-bhAva=bhavaroga hetu | bhavamukta-mukta = vyAdhi mukta etanmuktazca mukto'pi mukhya evopapadyate / janmAdidoSavigamAttadadoSatvasaMgateH // 190 // ethI mukta paNa muktanuM, ghaTatuM mukhya paNuM ja; (kAraNa) janmAdi doSa TaLe ghaTe, adaSatva tenuMja. 190 artha--ane A bhavyAdhithI mukta thayele mukta paNa mukhya ja e ghaTe che kAraNake janmAdi deSanA dUra thavAthI, tenA adeSapaNAnI saMgati hoya che. vivecana uparamAM "suSya" e je bhavyAdhi kahyo, tenAthI mukta thayele mukta-siddha paNa mukhya ja ghaTe che, kAraNa ke pravRtti nimittane bhAva che. eTale ke janmAdi deSanA dUra thavArUpa kAraNa thakI tenA adeSapaNAnI saMgati che-ghaTamAnapaNuM che. bhavavyAdhi je mukhya-nirupacarita sAbIta karavAmAM AvyuM, te bhavavyAdhimAMthI mukta thayele mukta-siddha paNa mukhya ja, nirupacarita ja, pAramArthika sat ja hova ghaTe che. kAraNa pravRttinimitta-tevA prakAre pravRttinuM nimitta-kAraNa je mukhya mukta paNa hoya te kArya paNa mukhya heya, A niyama che. ane ahIM janmAdi mukhya ja doSa dUra thavArUpa kAraNe mukhya che, eTale mukta thavArUpa kArya paNa mukhya che. ane Ama janmAdi doSanA dUra thavAthI ene adeSapaNAnuM saMgatapaNuM hoya che. kAraNa ke rogayukta saroga puruSa rogamukta thatAM aroga kahevAya che, kRtti-patabhua--ane A bhavyAdhithI mukta evo, muttoDaji-mukta paNa, siddha, mulya poSa -mukhya ja upapanna che, ghaTe che,-pravRti nimittanA bhAvane lIdhe. ane tevA prakAre kahe che- samAvilopavitAnA janmAdi doSanA vimamarUpa-haLavArUpa kAraNuthakI, toSaainte -te doSavaMtanA adoSapaNAnI prAptine lIdhe. Page #719 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muktatavamImAMsA : mukta paNa mukhya ja, deSa abhAve adoSa tema janma maraNAdi doSathI yukta sadeSa puruSa te janmAdi deSathI mukta thatAM "adoSa" kahevAya che. Ama doSanA apagamarUpa-cAlyA javArUpa kAraNathI doSavaMtanuM adeSapaNuM ghaTe che, mATe "sukta" e mukhya ja e ghaTe che. tAtparya ke-roga naSTa thatAM kAMI puruSa naSTa thaI jato nathI, paNa rogamukta puruSane sadbhAva ja hoya che, tema bhavaraga naSTa thatAM kAMI puruSa-AtmA naSTa thaI jatuM nathI, paNa bhavarogamukta puruSane-mukta AtmAne sadbhAva ja hoya che. je daSavaMta hoya te tenA doSano abhAva thatAM adoSa hoya che, tema janmAdi deSavaMta A AtmA te deSane abhAva thatAM adeSa e siddhamukta AtmA hoya che. paNa doSa abhAve kAMI adeSa puruSane abhAva hoto nathI, tema janmAdi doSa abhAve kAMI adoSa AtmAne abhAva hotuM nathI. jema adeSapaNuM e puruSanI deza-abhAvAtmaka avasthA che, paNa puruSa abhAvarUpa nathI; tema adeSa evuM muktapaNuM e AtmAnI janmAdi deSa abhAvAtmaka avasthA che, paNa Atma-abhAvAtmaka nathI. dukAmAM roga abhAve nirogI puruSa ja bAkI rahe che, tema bhavaroga abhAvex nirogI zuddha AtmA ja bAkI rahe che. AkRti 16 roga abhAve bhavarAga abhAve rogI puruSa bhivaragI saMsArI AtmA puruSa |=| AtmA mukta A ja arthane spaSTa karatAM kahe che - tatsvabhAvopamarde 'pi tattatsvAbhAvyayogataH / tasyaiva hi tathAbhAvAcadadoSatvasaMgatiH // 191 // te AtmanA svabhAvane che upamarda chatAMya, tenA te ja svabhAvanA yoga taNe supasAya; te ja Atmana upaje, nicce ja tathAbhAva, tethI ghaTe che tenuM aSatva ahiM sAva, 191 gttiH -tatvamAMDaji-te AtmAnA svabhAvane upamadda chatAM. janmAdi bhAvanA vikame karInedara thavApaNAe karIne, tattarAmAyora -tenA tatasvAbhAvyanA vegathI; eTale tenuM tasvAbhAvya, tenI sAthe nathI. te A prakAre-tene evA prakArane ja svabhAva che jethI te ja "tathA hoya che. ane 2 tathaiva hi-tenA ja, tamArA-tathAbhAvathI, janmAdinA sAgathI, janmAdi atIta paNe bhAvathI, zuM ? te ke-toSavarNAtiH -tenA aSatvanI saMgati hoya che. doravavaMtanI ja aSatvaprApti hoya che, ema artha che x"naSTa vasne yathAtmAnaM na naSTaM manyate tathA / na deDavyAtmAnaM mate yudhaH " -zrI samAdhizataka. Page #720 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (644) yogadaSTisamucaya artha - te AtmAnA svabhAvane upamada chatAM, tenA tasvAbhAvyanA-tevA svabhAvapaNAnA vegathI, tenA ja tathAbhAvane lIdhe, tenA adeSapaNAnI saMgati hoya che. vivecana te AtmAne svabhAva upama chatAM, janmAdi bhAvanA dUra thavAthI tene tasvAbhAvya sAthe yoga hoya che; ane tethI karIne tene janmAdi atItapaNe "tathAbhAva" hoya che, eTale tenA adeSapaNunI saMgati hoya che. arthAt delavaMtane adeSapaNAnI prApti ghaTe che. anAdi kALathI A AtmAnA svabhAvane upamanda thayo che-kaccaraghANa nIkaLI gayo che. vibhAvanA AkramaNathI te svabhAva kacarAI gayo che, dabAI gayo che, gherAI gayuM che, AvRta thayo che, paNa mULa nAza nathI pAme. nija svarUpanA jJAnasvabhAva upamanda dazana-caraNarUpa svabhAva dharmanA viyege che ke tene vibhAvarUpa adharma vaLagyo che, to paNa vastune je svajAti svabhAva che, tene kadI samULago abhAva thato nathI. mAtra thAya che eTaluM ja ke-para vibhAvane anugata-anusaratA evA cetanathI te kameM karIne avarAya che-DhaMkAI jAya che. arthAt AtmA paravaturUpa vibhAvane anusaryo, tethI te karmathI avarAyo che. svabhAvarUpa "svadharma cheDI, te vibhAvarUpa "para dharma ne anusaryo. tethI karmarUpa bhUtanA vaLagADathI te paradharma tene saMsAra paribhramaNa duHkhavaDe karIne kharekhara ! "bhayAvaha" thaI paDayo che! "vadharmo macAvaDA A para e je vibhAva che, te paNa naimittika arthAta nimittathI utpanna thanAro hoI saMtatithI anAdi che, ane tenA nimittarUpa je parabhAva che-te viSayasaMgAdika che, te saMge karIne sAdi che. Ama viSayAdirUpa parabhAvanA nimittathI rAgAdi vibhAvarUpa adhama upaje che, ane tethI zuddha svabhAvarUpa dharmathI bhraSTa thaI AtmA saMsAramAM rakhaDe che ne parabhAvane kartA thAya che. Ama parabhAva-vibhAvathI AtmAnA svabhAvane upamada thAya che-kacarAvApaNuM thAya che, abhibhUtapaNuM-dabAI javApaNuM thAya che. (juo pR. 494). "vastu svabhAva svajAti tehane, mUla abhAva na thAya; para vibhAva anugata cetanathI, kameM te avarAya."--zrI devacaMdrajI. cetana je nija bhAnamAM, kartA Apa svabhAva varte nahiM nija bhAnamAM, kartA kamaM prabhAva."--zrI Atmasiddhi. jema paracakranA AkramaNathI puramAM upamada-upaplava macI rahe che, aMdhAdhuMdhI (chaos) phelAI jAya che, sva-parane bheda parakhAtuM nathI, ne arAjakatAthI sarvatra bhayanuM sAmrAjya vyApI jAya che, tema vibhAvarUpa paracakranA AkramaNathI Page #721 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muktatanavamImAMsA: ravabhAvaupama, "tathAbhAvathI adeSapaNuM (645) vibhAva paraca- caitanya-puramAM upamada thAya che, upaplava mace che, aMdhAdhuMdhI vyApe che, kathI upaplava sva-parano bheda parakhAte nathI, sva-paranI seLabheLa-goTALo thaI jAya che, ane cetana rAjanA "padabhraSTapaNAthI arAjaktAne lIdhe sarvatra bhayanuM sAmrAjya jAmI jAya che! Ama vibhAvarUpa adharmanA sevanathI, svasthAnathI cuta thayelo ThekANAM vinAne, svarUpapadathI bhraSTa e A AtmA caturgatimaya saMsAramAM rakhaDe che, ne janmamaraNAdi anaMta duHkha bhogave che. AvA A svarUpa-padabhraSTa cighana AtmAne punA jyAre janmAdi bhAvanA vigame karIne tasvAbhAvya sAthe arthAta tenA pitAne svasvabhAva paNa sAthe "ga" thAya che, tyAre tene tathAbhAva hoya che. eTale ke tene je mULa svabhAva che, tathA prakArano tasvAbhAvya bhAva tene upaje che. Ama AtmA jyAre pratikramaNa karI-pIchehaTha karI sAthe yoga mULa asala sahaja tathAbhAvarUpa svarUpasthitine bhaje che, vibhAvarUpa para dhara" choDI daI nija svabhAvarUpa gharamAM Ave che, tyAre tene janmamaraNAdirUpa saMsAra virAma pAme che, ane svabhAvasthitirUpa mokSa pragaTe che, ne nija ghara maMgalamALa' thAya che. "Atamaghara Atama rame re, nija ghara maMgalamAla re." (devacaMdrajI). ane Ama tathAbhAva arthAt je mULa svabhAva che te bhAva thavAthI ja tenuM aSapaNuM ghaTe che, te janmAdi dezavaMta maTI adeSa bane che. kAraNa ke svabhAva upamanda karanArA vibhAvarUpa doSathI te deSavaMta ho; te vibhAva deSa TaLavAthI tene tathAbhAvathI svabhAva upama thato aTakyo, eTale te adoSa thayo, jevo hato adeSapaNuM te rahyo. svabhAva padathI-pitAnA ThekANAthI bhraSTa thayo-kho e teno doSa hatuM, svabhAvamAM Avyo eTale te deSa TaLe, ane svabhAvapadamAM sthiti thavAthI-"ThekANe AvyAthI te adeSa thayo -rogIno raMga TaLatAM jema te arogI hoya che tema. tAtparya ke-adeSa hatAM, te tathAbhAvayukta hoya che, arthAta svasvabhAvapaNAnA yogathI je asala sahaja svabhAve-sahajAnmasvarUpe hatuM te hoya che. Ama kharekharA-mukhya evA janmamaraNAdi ApanArA svabhAva5mardarUpa vibhAvadeSa mukhya hate, e jema kharI vAta che, tema vibhAvedeSa TaLI svabhAvamAM AvyAthI te " adaSa" thaye. e paNa tevI ja kharekharI mukhya vAta che. mATe adoSa" evo A svabhAva mukta AtmA mukhya che, kharekharo che, nirupacarita che, paramArthasatu che, ema A uparathI sAbita thayuM. Page #722 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (646) doSa doSathI puruSa nirdoSa doSa abhAve puruSa AkRti 17 = svabhAipamardathI - AtmA vibhAva doSayukta AtmA mALopamarda-vibhAva doSa abhAve svabhAva sthita AtmA ane A Ama agIkAra ceAgya che te kahe che-- 5 svabhAvo'sya svabhAvo yannijA satcaiva tattvataH / bhAvAvadhirayaM yukto nAnyathAtiprasaGgataH // 192 // doSa svabhAva tasa svabhAva che, tattvathI nija sattA ja; bhAvAvadhi A-anyathA, atiprasaMgathI nA ja. 192 yogaztisamuccaya artha :--A AtmAnA sva bhAva te svabhAva che, kAraNa ke tattvathI nija sattA ja svabhAva che. A svabhAva bhAvAvadhi (bhAvanI avadhi pata) yukta che; anyathA nahi, atiprasagane lIdhe. vivecana A AtmAne svabhAva te sva bhAva che, ane paramArthathI-tattvathI je nija sattA ja te svabhAva che. A je svabhAva che te bhAvAvadhi ja yukta che, eTale ke bhAvanI avadhimaryAdA pa"ta ja yukta che,-nahiM teA yukta nathI, kAraNa ke atiprasaMga doSa Ave che. uparamAM AtmAnuM svabhAvamAM AvyAthI adeSapaNuM hoya ema kahyuM, te svabhAva eTale zuM? tenI spaSTa maryAdA atra khatAvI che. A AtmAnA sva bhAva' te svabhAva che. arthAt paramAthI--tattvathI je prakAre nija sattA che, te svabhAva che. je prakAre vRtti:-svamAyoDakSya-A AtmAnA svabhAva, svAvaH-svabhAva che, cat--kAraNa ke, zuM kahyuM ? te ke-nigalanai tarataH-nija sattA ja tattvathI, paramAthathI, mAtrAvaSicaM cusro-A hamaNAM ja kahyo te svabhAva bhAva avadhivALA yukta che; nAnyathA-anyathA yukta nathI, zA kAraNathI ? te ke atiprasannata:atiprasaMgane lIdhe. Page #723 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhakatatattvamImAMsA svabhAva-maryAdA dhama', nija sattA nija bhAvathI re' AtmAnI svarUpa sattA che, je prakAre AtmAnuM zuddha sahaja AtmasvarUpa che, te prakAre svanuM bhavana-hovuM te svabhAva che. nija svarUpe tevuM te "svabhAva che. (juo ka pR. 75 phUTaneTa ). ane A svabhAva paNa bhAvAvadhi ja yukta che, eTale ke jeTalI sva bhAvanI avadhi-maryAdA che, teTalI avadhi-maryAdA paryata ja svabhAva ghaTe che, -nahiM ke anya prakAre. zuddha cetanabhAvamAM hovuM-vartavuM e AtmAnI svabhAva-maryAdA che, svabhAva- e ja ene "maryAdA dharma" -marajAda che. eTale zuddha cetana maryAdA dharma? bhAvamAM vatte te ja "svabhAvamAM Avyo kahevAya, nahiM te nahi. kAraNa ke svabhAva maryAdAmAM arthAt zuddha cetanabhAvamAM na vattatAM, parabhAva-vibhAvamAM varte, te te svabhAvamAM vanya na kahevAya, ne vatye je kahIe to atiprasaMga doSa Ave; kAraNa ke zuddha dravyanuM je svarasabhavana te ja svabhAva che, ane je te anya dravyarUpa thAya to te ene svabhAva nathI, paNa vibhAva ja che. tAtparya ke-jema che tema, jeTalI che teTalI svabhAvanI avadhimAM-maryAdAmAM hovuMnija sattA nija vartavuM, tattvathI nija sattAe sthiti karavI, te ja svabhAva che. te svabhAva bhAvathI re" maryAdAmAM na levuM-na vartavuM te svabhAva nathI, paNa vibhAva che, parabhAva che. ane A je svabhAvamAM hovuM-vattavuM te ja adoSa evuM muktapaNuM che; "nija bhAvathI nija sattA" e ja anaMta guNanuM sthAna evuM zuddha siddhapaNuM che. ane tene je pAmyA che te ja parama nirdoSa mukta, siddha evA "devacaMdra" jinarAjajI che. "nija sattA nija bhAvathI re, guNa anaMtanuM kANuM...jinavara pUje devacaMdra jinarAja re, zuddha siddha sukhakhANa..jina- "-zrI devacaMdrajI A ja kahe che- anantarakSaNAmUtirAtmamUda thaze tuA. tayAvirodhAnnityo'sau syAdasanvA sadaiva hi // 193 // AgalI pAchalI kSaNe, AtmA taNe abhAva; je mAne che tehane, ahiM lekamAM sAva; te ja mAnyatA sAthamAM, virodhabhAva vinA ja hoya nitya te AtamA athavA asat sadAja. 193 --- vRtti-banattAkSamUri-anaMtarakSaNe abhUti-abhAva, pUrva-pazcAta kSaNe abhUtiabhAva, ema artha che, kAmamUte ratha su-jene ahIM AtmabhUta che, je vartamAnanI athavA vAdInI AtmabhUta che, tene deSa che che -te sAthe. te anaMtara kSaNa abhUti sAthe, virodhA-avireSarUpe kAraNa thakI, vartamAnabhAve karIne zuM ? te ke-nityogasau-nitya e te vartamAna hoya 'tadUta nA tadrAvAva, "sadA tabhAva thakI tata hoya " eTalA mATe. pakSAntara kahe che-ghasavA laiva 6i-athavA sadaiva asat hoya-te anaMtara kSaNeamati sAthe avirodhathI tenA prastapaNAne lIdhe. Page #724 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (648) yoga disamuccaya artha :--anaMtara kSaNe abhUti ahI jene (vamAnane vA vAdIne ) AtmabhUta che, tene tenI sAthe avirAdhathI te vattamAna nitya hAya, vA sadaiva asat ja hAya. vivecana anaMtara arthAt AgalI-pAchaDhI kSaNe abhAva-nahi. aAvApaNuM, e je vamAnavAdInA abhiprAye AtmabhUta che, arthAt AtmAne je AgalI-pAchalI kSaNe abhAvarUpanahi heAvArUpa mAne che, mAtra vamAna kSaNe ja bhAvarUpa-hAvArUpa mAne che, tene aneka doSa Ave che. te AgalI-pAchalI kSaNe abhAva sAthe tenA vatta mAnabhAvanA avirAdha che, tethI te va`mAna (1) kAM te nitya hovA joi e, ane (2) kAM te sadAya asat ja avidyamAna ja hAvA joi e,-Ama A e pakSa atre saMbhave che. A banne pakSa dUSita che, ane tethI kSaNikavAdanA mata khaDita thAya che. te A prakAre H-- . (1) kSaNikavAdI ema mAne che ke-AtmAdi vastu kSaNusvarUpa che, AgalI-pAchalI kSaNe avidyamAna-abhAvarUpa che, mAtra vattamAna kSaNe ja vidyamAna-bhAvarUpa che. A mata jenA AtmabhUta che, tenA peAtAnA AtmA upara ja A ghaTAvIe te Ama vizadha Ave che :-AgalI-pAchalI kSaNe abhAva che evI tenI mAnyatAnI sAthe avirAdhane lIdhe, vantamAna bhAve tA te peAte che. kAraNake AgalI-pAzrlI kSaNe ja nahi. hAvApaNuM te kahe che, eTale te enI vaccenI va''mAna kSaNe te tenuM vidyamAnapaNu-vattamAnapaNuM te svIkAre che. Ama je vamAnabhAve vamAna che, te nitya hAvA joIe, kAraNake sadA tadbhAva thakI tata te bhAvavaMta hAya ema niyama che. arthAt je je bhAvavALA hAya te tadbhAvathI sadA te bhAvavALA hAvA joie. eTale vattamAna bhAvavALA te sadA vamAnabhAvavata heAvA joie. arthAt te nitya hAvA joie. ane Ama nitya pakSanI siddhi thatAM, kSaNikavAda UDI jAya che. (2) vaLI AgalI-pAchalI kSaNe abhAva che ema je jANe che ne kahe che, te peAte o AgalI-pAchalI kSaNe vidyamAna na hoya, teA tema kema jANI-kahI zake vAru ? eTale te pAte je vamAna kSaNe vidyamAna che, te AgalI-pAchalI kSaNe paNa vidyamAna hAvA ja joIe. Ama je vastu kSaNika che ema jANI de che, te vadanArA pAte kSaNika nathI, ema anubhavathI nizcaya jaNAya che. (jue pR. 81, AtmasiddhinI gAthA ). tA ke AtmA kSaNika nahi, paNa nitya che.-eTale vAdIe kAM tA nitya pakSane svIkAra karavA joie, ane kAM tA peAtAnA vattamAna kSaNe paNa vidyamAnapaNAnA pakSa cheDI devA joIe. ane ema jo kare te te sadAya asat ja-avidyamAna ja thaI paDe ! kAraNake teonA mate AgalI pAchalI kSaNe te abhAvarUpa che, ane Ama vattamAna kSaNe paNa jo na hAya, teA te sadAya abhAvarUpa ja hAvAthI sadAya asata ja hAya, avidyamAna ja hoya. vadanArA te kSaNika nahiM ? Page #725 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mutatatvamImAMsA: kSaNikavAdanuM enA ja nyAye khaMDana (649) vartamAna kSaNe paNa te sata nahi rahe ane te vadanArA kSaNikavAdInuM pitAnuM astitva nahi rahe! eTale tene vAda ja kyAMthI ubho raheze? ema AgalI-pAchalI kSaNe AtmAno abhAva mAnanAre kSaNikavAda kSaNabhara paNa TakI zakatA nathI. parekti mAtranA parihArArthe kahe che - sa eva na bhavatyetadanyathAbhavatItivat / virudaM tanmayAdeva tadutpattyAditastathA // 194 // te ja che na e anyathA, te che enI jema; viruddha tasa nyAye jata, utpanyAdi tema, 194 artha "te ja nathI hota' -A "anyathA hoya che"-enI jema viruddha che-tenA nyAyathI ja tautpatti Adine lIdhe tathA prakAre viruddha che. vivecana "g gNa te ja e bhAva sUcave che, "1 mati -nathI hote e abhAva sUcave che. eTale "te ja nathI hota" e be anyathA mavati. te anyathA hoya che enI peThe, viruddha che, virodha pAme che. tenA pitAnA nayathI ja-nyAyathI ja ne ja bhAva Ama che. kAraNa ke te kSaNikavAdI "te ja anyathA bhavati-anyathA abhAva-A thAya che,' ema kahe Ama kahe che -"te anyathA kema hoya che je viruddha anyathA hoya, te te kema hoya ?" ane A nyAya te ja bhAva mavati -nathI hote, emAM paNa samAna ja che. te A prakAre - je te ja che, te te "ra mavati' kema? nathI hoto kema ? ane je " jamava7 deg che-che nahiM, te te "bhAva" kema? ema A viruddha che. abhAvatpatti Adine lIdhe A tathA prakAre-tevA prakAre viruddha che. kRtti- zva-te ja ema bhAva parAmarza che, ane mavati-nathI hotA,-ema abhAva abhidhAna che, chata-A zuM? te anyathA mavaroniva-anyathA bhavati-anyathA hoya che enI jema, ema nidAna che, vihR-viruddha, vyAhata che,tanayA deva-tenA naya thakI ja, tenA nyAyathI ja, kAraNa ke te 'te ja anyathA thAya che' ema kahyuM Ama kahe che-"kema anyathA thAya? je anyathA thAya, to te kema ?" ane A "te ja nathI hoto'--emAM atre paNa samAna ja che. te A prakAre je te ja che, te te kema ja mavati na hoya ? abhavatapaNAthI-na hovApaNAthI te kema ? evA prakAre viruddha che. abhyaracaya kahe che-ttatsatyAdita tenI utpatti Adi thakI, abhatpatti Adi thakI, tathA-tevA prakAre viruddha che, Page #726 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (650) kSaNikavAdI { bhAva AkRti : 18 X abhAva | khaMDana { bhAva x abhAva yogadRSTisamuccaya AnA bhAvana artha ja kahe che-- sato'sattve tadutpAdastato nAzo'pi tasya yat / naSTasya punarbhAvaH sadA nAze na tatsthitiH // 195 // X abhAva ? " bhAva ? ahI" kSaNikavAdI je yuktithI peAtAnA matanuM samarthana kare che, te ja yuktithI te kSaNika matanuM khaMDana zAstrakAra maharSi e kuzaLa nyAyazAstrInI jema ajaba kuzaLatAthI karI khatAvI, vAdInI dalIla vAdInA mukhamAM pAchI ApI che, tyAre enA ja nyAye tene niruttara-mauna rahevA zivAya chUTako nathI. te A prakAre pU enuM kha'Dena kSaNe je bhAva che, te ja uttara kSaNe paryAAMtara pAmI anyathA hAya che-- * anyathA bhavati,' ema kAI kahe che. tyAre kSaNivAdI A pramANe dalIla karI tenu* kha'Dana kare che- te anyathA kema hAya? jo anyathA hAya, te te kema hAya ? arthAt te bhAva khIjA prakAre kema Aya ? ane khIjA prakAre hoya te| bhAva kema hAya ? mATe anyathA bhavati--te bhAva anyathA hAya che te ghaTatuM nathI.' have e ja nyAye, AgalI-pAchalI kSaNe che te ja vamAna kSaNe nathI ema mAnI, 'jJa va na mata -te ja che nahi, ema je kSaNikavAdI kahe che, te paNa ghaTatuM nathI. kAraNa ke te ja' e bhAva-heAvApaNuM batAve che, ane 'che nahi e abhAva-nahi. heAvApaNuM batAve che. Ama eka sthaLe bhAva-abhAva paraspara viruddha che. kAraNa ke te ja bhAva che, te te kema 'na bhavati '-kema nathI hAtA ? ane jo te abhavat che-che nahi', teA te bhAva kema ? arthAt jo ' bhAva' che te 'na bhavati' kema ? ne jo 'na bhavati ' che te 'bhAva kema '? Ama A viruddha che. mATe 'te ja nathI hote' e kSaNika pakSa ghaTatA nathI. vaLI vamAna kSaNe ja bhAva 'nA kSaNikavAdI svIkAra kare che, paNa AgalI-pAchalI kSaNe te 'na bhavati'-te nathI hAtA-abhAva che ema te kahe che. temAM paNa aneka virodha Ave che; kAraNa ke pUrva kSa na hAya, te vakhta mAna kSaNe hAya, te arthAt abhAvamAMthI bhAvanI utpatti thaI, A doSa che. tema ja uttara kSaNe na hoya, teA sata vinAza thayA, arthAt bhAvamAMthI pragaTa doSa che. ityAdi aneka vidha atra Ave che. (jue zrleA. Weng asat utpAda thayA, vattamAna kSaNe hAya te abhAva thaye, A paNu phrUTaneTa pR. 81.) vRtti:-sato--satanuM, bhAvanu, asattva-asattva mAnavAmAM Avye ( 'jJa zrva nA matta ' ' te ja nathI hotA' e vacanathI. ) zuM? teA kesavutsAH-tenA utpAda, eTale asattvane utpAda thaze,-kAdAcitkapaNAthI (kadAcit heAvApaNAne lIdhe). to-tethI karIne, te utpAdane lIdhe, nAzopi tattva-te asattvane nAza paNu thaze. Page #727 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muktatattvamImAMsA: kSaNikavAdamAM asata utpAda Adi deSa (651) satanuM 5satapaNuM sate-utpatti tasa hoya; tethI teha asavano, ahiM nAza paNa joya; ne tethI karI naSTane, upaje punarbhAva; athavA nAza sadA kalle, sthiti na tenI sAva, 15 artha -satanuM asatva-asatupaNuM mAnavAmAM AvyuM te asattvane-asatapaNane utpAda thaze, tethI karIne te asatvane nAza paNa thaze; teTalA mATe naSTa asatvane punarbhava thaze, ane sadA nAza mALe tenI sthiti ja nahi heya. vivecana sa parva mavati:-"te ja nathI hote" e vacana uparathI satanuM-bhAvanuM asatva-abhAva mAnavAmAM AvyuM, kavacit hovApaNane lIdhe asatvane utpAda thaze, ane te utpAdane lIdhe te asattane nAza paNa thaze kAraNa ke "je utpattivALuM asat utpAda heya te anitya heya" evo niyama che. ane tethI karIne naSTa evA Adi doSa asatvane te ja rUpe punarbhava thaze, kAraNa ke asattvanA vinAzanI anyathA anupapatti che, arthAt bIjI koI rIte ghaTamALapaNuM nathI. have nAza te nAzAtmaka bhAvane lIdhe pUrvapazcAtu-AgaLapAchaLa avasthita ja che, ema keI kahe to e AzaMkIne kahe che-sadA nAza je mAnavAmAM Ave te tenI sthiti ja nahiM hoya, vivakSita kSaNe paNa te nAza pAme. te ja nathI hota" e vacananA AdhAre ja satanuM asapaNuM mAnavAmAM Ave, bhAvanuM abhAvapaNuM mAnavAmAM Ave, te asatanI utpatti thaze, abhAvano uddabhava thaze. eTale je vastunuM mULa astitva ja che nahi, te navI AvIne kato sadA sat : utpanna thaze, abhAvamAMthI bhAva upajaze, zUnyamAMthI jagat pedA thaze! kAMte sadA asat Ama AkAzapuSpa, zazazuga, athavA vaMdhyAsuta ke jenuM astitva ja che nahiM, te ApameLe AkAzamAMthI ubhA thaze ! Ama A asat utpAda pratyakSabAdhita che, aneka prakAre doSayukta che. (1) tathApi dhAra ke asata utpAda thaze, te te asatane nAza paNa sAthe AvIne ubhuM raheze. kAraNa ke jenI utpatti hoya tene nAza paNa hoya ja evo niyama che. tethI asatvane vinAza thaze, te asatva paNa UDI jaze. eTale naSTa evA asavane te ja rUpe punarbhava thaze, kAraNa ke asatvane vinAza "vahuttimattanatya' je utpattivALuM hoya te anitya heya, eTalA mATe. caMduje kAraNathI, jethI karIne. ema tana-tethI karIne, naB%-naSTane, asattva, punarmAva:-te ja rUpe punarbhava thaze,-te asavanA vinAzanI anyathA anupattine lIdhe (te asattvano vinAza bIjI koI rIte nahiM ghaTe mATe). have "nAza te nAzAtmaka bhAvane lIdhe pUrva-pazcAta avasthita ja che" e AzaMkAne kahe che-sA -sadA nAza mAnavAmAM Avya, zuM? te ke-tatithatiH-tenI sthiti nahiM hoya, vivakSita kSaNe paNa te nAza pAme che. Page #728 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (52) yogadarisamucaya bIjI kaI rIte ghaTaze nahiM. Ama satva ja raheze, satapaNuM ja raheze, vastu sadA satasvarUpa ja sAbita thaze, mATe tame mAneluM satanuM asatva ayukta che-mithyA che. (2) eTale sakaMjAmAM Avela vAdI muMjhAIne satavinAza pakSane pakaDIne kahe che kenAzAtmaka bhAvane lIdhe AgalI-pAchalI kSaNe nAza te che ja ema ame paNa mAnIe chIe. tyAre teno javAba Ape che ke-sadA nAza mAnavAmAM AvyuM tenI sthiti ja nahi hoya. tame kaho cho te vivakSita kSaNe paNa tenuM astitva ja nahiM rahe, eTale tame mAneluM sata sadA asat ja thaI paDaze. Ama satanuM asattva mAnavAthI (1) asata utpAda- abhAva bhAva thaze, (2) eTale asatva vinAza thaze arthAta abhAva bhAvane abhAva thaze, (3) eTale ke bhAvane te ja rUpe punarbhava thaze. arthAta bhAva bhAva thaze, vastu sadA bhAvarUpa ja siddha thaze. athavA-satavinAza mAnavAthI vastu sadAya abhAvarUpa siddha thatAM, kyAreya paNa tenI sthiti nahi hoya. AkRti H 19 | i0 0 0. bhAva bhAva bhAva [ abhAva utpAdaabhAva nAza ] kSaNikavAdI { abhAva abhAva abhAva abhAva [ sadA nA] X lAva x x x sa kSaNasthitidharmA ced dvitIyAdikSaNe sthitau / yujyate hyetadapyasya tathA coktAnatikramaH // 196 // kSaNasthiti dharma yuta vaLI, jo mAne te nAza; te dvitIya Adi kSaNe, hetAM sthiti ja tAsa: kSaNasthiti dharmakapaNuM, e ja yukta enuMya; ane tema te je kahyuM, te yathArtha badhuMya, 1960 artha :-te nAza kSaNasthiti dharmavALe che ema je kahe, te dvitIya Adi kSaNe sthiti sate, A adhikRta bhAvanuM A kSaNasthitidharmakapaNuM yukta che, ane ema sate uktane anatikrama heya che, arthAta je kahyuM tenuM ullaMghana thatuM nathI. vivecana te nAza je kSaNasthiti dharmavALe bhAva ja che, ema je kahe, te dvitIya Adi kSaNe sthiti sate A prastuta bhAvanuM kSaNasthitidharmakapaNuM paNa yukta che, ane ema sate uparamAM kahelI vAtanuM ullaMghana thatuM nathI. vRtti:-sa: te nAja, kSatiSa jeta-je kSaNasthitidharmavALe bhAva ja che, A AzaMkAne kahe che-hUitIyAkSike citau-dvitIya Adi kSaNe sthiti sata, zuM? to ke-purAte hetari-A paNa yukta che, kSamusthitidharmakapaNuM paNa yukta che, baca-AnuM, adhikRta bhAvanuM, tathA 2-ane tevA prakAre, ema sate, sAratima -uktane anatikrama che. Page #729 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sutatatvamImAMsA : kAM to sadA sthiti, kahe sadA asthiti | (53). uparanA lekamAM kahyuM ke-sadA nAza mAnavAmAM AvyuM vastunI kSaNabhara paNa sthiti ja nahi rahe, eTale kSaNikavAdI kahe che ke-te nAza kSaNasthiti dharmavALo che. tene javAba ApatAM zAstrakAra kahe che-(1) bIjI vagere kSaNe paNa A kAM te sadA tame je kSaNasthitidharmapaNuM kaho cho te ghaTe che, eTale bIjI vagere sthiti kA te kSaNe paNa A kSaNasthitivALe dharma AvIne ubho raheze. ema anaMta sadA asthiti kSaNa paryata cAlyA ja karaze, te pachI kSaNasthiti dharma vinAnI khAlI kaI kSaNa haze? e batAve. arthAta anavakAza evI trikALa sthiti ja prApta thaze. Ama vastunI akhaMDa sthiti siddha thatAM kSaNikapaNuM kyAM raheze? (2) athavA ema je kaho ke nAza kSaNasthitidharmavALe-kSaNabhara rahenAra che, te pachI bIjI vagere kSaNe paNa te kSaNasthitivALo nAza prApta thaze. eTale tame mAnelA kSasthiti dharmavALA nAza vinAnI khAlI-avakAzarUpa evI kaI kSaNa haze? te kahe. evI eka paNa kSaNa nahi hoya ke jyAre nAza nahiM vartate hoya, athAt sadAya nAza ja prApta thaze, ane vastunI kSaNabhara paNa sthiti ja nahiM rahe. Ama kAM te sadA sthiti-sapaNuM ja prApta thaze, ane kAM te sadA asthiti-asatpaNuM ja prApta thaze, eTale kaI paNa rIte tamAre kSaNikavAda kSaNa paNa Takaze nahiM. ane Ama uparamAM je kahyuM hatuM te badhuMya barAbara ja che, ema atre puSTi maLe che. kevA prakAre? te kahe che - kSaNasthitau tadaivAsya nAsthitiyuktyasaMgateH / na pazcAdapi setyevaM sateo'sattvaM vyavasthitam // 197 // kSaNasthiti tyAreja ehanI, asthiti nahi yukta; na pachI paNa asthiti te, ema vyavasthita ukta, atha -kSaNasthiti sate, tyAre ja A vivakSita bhAvanI asthiti nathI,-yuktinI asaMgatine lIdhe, ane pachI paNa te asthiti nathI -evA prakAre sanuM asatva vyavasthita che. vivecana kSaNasthiti sate tyAre ja-vivakSita kSaNe A vivakSita bhAvanI ja asthiti nahi jUttiH-kSaLasthitaukSaNasthiti sata, tadaivatyAre ja, vivakSita kSaNe, ca-gAnI, vivakSita bhAvanI ja, nAsthiti -asthiti nathI. zA kAraNathI? te ke-yuvacaraMjate-yuktinI asaMgatine lIdhe, sAre ja asthitinA virodha thakI, evA prakAre yukti che ja pApa-pachI paNa-ditIya kSaNe paNa nahi, te asthiti nathI, yukti asaMgati thakI ja. 'sAre avasthitimAM tenI asthitinA virodha thakI." -evA prakAre mukita che. sUtreuM evA prakAre, karoDarva-satanuM asatya vyavasthita che. ane tethI karIne satanA asavamAM tenA utpAda ItyAdi anuva ja che. Page #730 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (654) yogadisamuccaya DAya; kAraNake nahi te tyAre ja asthitine virodha Ave, ema yuktinI asa`gati hAya. pachI paNa dvitIya kSaNe paNa te asthiti nahi. hAya, yuktinI vivakSita Adi asa'gatine lIdhe ja. ' tyAre avasthitimAM tenI asthitinA virAdha che'-- kSaNe na asthiti e prakAre yuktinI asaMgati hAya che mATe. evA prakAre sattu asattva vyavasthita che. ane tethI karIne toDasarave tanuAva: 'sattu asattva sate tenA utpAda ityAdi anuvartta ja che. AgalA eAkamAM nAza kSaNasthitidhama vALA che, ityAdi kahyuM, tenuM atra spaSTIkaraNu karyuM" che. ( 1) bhAvanI kSaNasthiti veLAye tyAre ja-amuka cAkkasa vivakSita kSaNe te vivakSita bhAvanI asthiti nahi hoya, arthAt sthiti ja hoya. kAraNa ke nahi te yuktinI asagati thAya. jyAre sthiti che tyAre asthitine virodha che, arthAt jyAre sthiti hoya tyAre asthiti hoya nahi~ e pramANe yukti che, te ghaTe nahi. eTale vastu jo kSaNasthiti dharma vALI hoya teA vivakSita kSaNe vivakSita bhAvanI sthiti heAvI ja joie. (2) ane pachI paNa khIjI kSaNe paNa tenI asthiti nathI, kAraNa ke nahiM te yuktinI asati thAya; 'tyAre avasthitimAM asthitinA viredha Ave che' e prakAre yuti che, tenI asa'gati thAya; arthAt jyAre avasthiti hoya tyAre asthiti hoya nahi, e prakAre yukti che, te ahIM ghaTe nahi' eTale bIjI kSaNe paNa prastuta bhAvanI asthiti nathI, paNa sthiti ja che. ema aparApara kSaNa mATe samajavuM. sthiti eTale prastuta bhAvanI trikALa sthiti siddha thaI -Ama sattuM asattva sate asattva utpAda vagere je kahyuM hatuM, te khadhuMya kharAkhara ja che, ema sAbita thayu' eTale kSaNikavAdIe mAnelA kSaNika evA sat svarUpanu asattva sthApita thayuM; arthAt asatapaNuM-asatyapaNuM mithyApaNuM pUravAra thayuM. Ama sathA kSaNikavAda asat che. / iti ekAnta anityapakSa nirAkaraNam / nitya pakSane adhikRta karI kahe che-- bhavabhAvA nivRttAvapyayuktA muktakalpanA / ekAntaikasvabhAvasya na hyavasthAdvayaM kvacit // 198 // bhavabhAvaneAya jo vaLI hAya nahiM abhAva; mukta bhAvanI kalpanA, tA ghaTe nahi...ja sAva; kAraNa ke ekAntathI jenA eka svabhAva; tenA kadIya hAya nA, hraya avasthA bhAva, 198 vRtti:-mavamAvAnivRttavavi-bhavabhAvanI anivRttimAM paNu, ekAnta nitmatAmAM paNu, zuM? tA ke--yuhA muddaRvanA-AtmAnI muktikalpanA ayukta che. kema ayukta che? te ka-jAtteja svamAvaya-ekAnta eka svabhAvanuM,-apracyuta anutpanna sthira eka svabhAvatAnuM sa~di-kAraNa ke nathI, jAya dUrya-avasthAta,--sa MsArI ane mukta5, cit--kavacit ,-ekAMta ekasvabhAvapaNAnA virAdhane lIdhe. Page #731 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAtatvamImAMsA : kSaNikavAda asata, ekAMta nityamAM mokSa nahiM ghaTe artha -bhavabhAvanI anivRttimAM paNa muktakalpanA ayukta che, kAraNa ke ekAMta eka svabhAvanI kavacita be avasthA hAya nahiM. vivecana bhavabhAvanI - saMsArabhAvanI anivRttimAM paNa, arthAt ekAnta nityatA mAnavAmAM AvatAM paNa, AtmAnI muktakalpanA ayukta che. kema ayukta che ? te ke ekAMta eka svabhAvanuM avasthAdvaya kadI heya nahiM; arthAt apracuta, anutpanna, ekAMta nityamAM sthira e jene ekarUpa svabhAva hoya, tene saMsArI ne mukta evI mokSa nahiM ghaTe be avasthA kadI hoya nahi, kAraNa ke tema te tenA ekAMta eka svabhAva5Nune virodha Ave. uparamAM kahyA pramANe ekAMta abhAvarUpaanitya pakSamAM jema mekSa ghaTatuM nathI, tema ekAMta bhAvarUpa nitya pakSamAM paNa mekSa ghaTate nathI. kAraNa ke bhavabhAva-saMsArabhAva hoya, te nitya pakSanA abhiprAye tenI kadI nivRtti thaze nahiM, eTale sadAya bhavabhAva ja-saMsArabhAva ja rahyA karaze, ane AtmAnI kadI paNa mukti thaze nahi. Ama ekAMta nitya pakSamAM muktakalpanA ghaTatI nathI, kAraNa ke ekAMte eka svabhAvarUpa je hoya, tene kadI paNa be avasthA hoya nahi. ekAMta nitya pakSanA abhiprAya pramANe apracuta, anutpanna, sthira, eka svabhAvarUpa hoya te nitya che. eTale ke je svarUpathI pracuta-bhraSTa nahiM hovAthI apracuta che, utpanna nahiM thatuM hovAthI je anutpanna che, sadA sthiratAvALuM hovAthI je vidhAtmaka sthira che, ane advitIya evA ekasvabhAvavALuM hovAthI je ekarUpa nitya vyAkhyA che,-te nitya evuM sat che, ema teonI "nitya zabdanI vyAkhyA che. " zakatrutAnunarthika sa' -A teonI mAnyatA pramANe bhAva-varatu nitya heI, sadA sthira ekasvabhAvarUpa hoya che, te ja pramANe jema che tema sadA avasthita rahe che, eTale temAM koI bIjo pheraphAra ke pariNAma ke avasthAtara ghaTatuM nathI; ane Ama tenI sadA jema che tema eka ja avasthA rahe che, bIjI avasthA saMbhavatI nathI. nahi te tenA ekAMta ekasvabhAvapaNAne virodha Ave. eTale je saMsArabhAva haze te sadAya saMsAra bhAva ja raheze. temAMthI kadI paNa muktapaNArUpa bIjA bhAvano avasthAne saMbhava nahi ja thAya. Ama ekAMta nitya pakSamAM kadI paNa muktapaNuM ghaTaze nahiM, ane "muktapaNuM" e kalpanA mAtra thaI paDaze ! ane A mukti mATe yogamArga paNa "kalpane mAtra bhadraka" thaI paDaze ! arthAt ekAMta nitya pakSamAM kadI paNa gamArgane saMbhava ja nahiM rahe. (juo . pR. 80) Page #732 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (656) yogadaSTisamucaya ___ tadabhAve ca saMsArI muktazceti nirarthakam / tatsvabhAvopamardo'sya nItyA tAttvika iSyatAm / / 199 // ane be avasthA taNe, hotAM ema abhAva; saMsArI ne mukta e, kathana nirarthaka sAva; tethI eka svabhAvathI, bIjA taNe abhAva, nyAyathI tAttvika mAna, e ja iSTa che bhAva. 100 artha-ane te avasthADhayanA abhAve saMsArI ane mukta ema kahevuM nirarthaka thaI paDaze. tethI A AtmAno svabhAvapamada nyAyathI tAtvika mAnya kare. vivecana ane uparamAM kahyuM tema te avasthAnA abhAve saMsArI ane mukta, ema A nirarthaka ja zabdamAtra ja thaI paDaze, kAraNa ke arthane aga che. tethI karIne tathA prakAre A AtmAne svabhAva5marda nItithI-nyAyathI tAriva-pAramArthika mAne e ja iSTa che. A svabhApamarda tadantarathI tadantaranA dura karavArUpa lakSaNavALe che, arthAta tenAthI anya vaDe karIne tadanyane hara karavArUpa lakSaNavALe che. uparamAM sAbita karI batAvavAmAM AvyuM ke apariNAmI evA ekAMta nitya pakSamAM sthira ekasvabhAvarUpa vastunI kadI paNa be avasthA heI zake nahiM. Ama apariNamImAM avasthAkayanA abhAve AtmAnI saMsArI ne mukta evI be avasthA ghaTaze nahiM. eTale tiryaMcAdi bhAvavALe saMsArI, ane bhavaprapaMcanA uparamane lIdhe mukA, -ema A be bhinna avasthAnI kalpanA karavI te nirarthaka ja-arthavihIna ja thaI paDaze, zabdamAtra ja thaI paDaze, kathanamAtra ja-kahevA pUratI ja raheze, te kalpanA te kalpanA ja raheze, artharUpa-tattvarUpa nahiM rahe. A ayukta che, daSTa-ISTathI bAdhita che; kAraNa ke saMsArI ane mukta e be judI judI avasthA tattvathI avazya che, daSTa ane ISTa che, eTale apariNAmI e nitya ekAMtapakSa kaI rIte ghaTatuM nathI. A uparathI phalitArtha e che ke-saMsArI ne mukta e be avasthAnuM ghaTanAnapaNuM te ja hoya ke je AtmAne svabhAvopamaEUR tAvika-pAramArthika mAnavAmAM Ave. eka svabhAve karIne bIje svabhAva dUra karAya-haThAvAya, te ja svabhAvavRtti-tamAre ra-ane tenA abhAve, avasthayanA abhAve, saMsAra-saMsArI, tica Adi bhAvavALe, maccha-ane mukta,-bhavaprapaMca parama thakI, pati-A, nirarthanirarthakazabdamAtra ja che. arthanA aAgane lIdhe. tA-tethI, tathA prakAre, mAvopamarha:-svabhAva upama, tadantarathI tadantaranA apanayanarUpa lakSaNavALe tenAthI anyathI tadanyanA dUra karavArUpa lakSaNavALa e, annaAno, AtmAne, nA-nItithI, nyAyathI zuM! take- tAviLatAM tArika IchA pAramArthika mAne. Page #733 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muktatattvamImAMsA : tAttvika svabhAveApamada -pariNAmAMtara (657) tAttvika pamanuM lakSaNa che. arthAt eka avasthAmAMthI avasthAMtara thAya, bhAvamAMthI svabhAveApamada bhAvAMtara thAya, pariNAmamAMthI pariNAmAMtara thAya te ja svabhAveApama che. pariNAma eTale sa'sArI bhAvanA svabhAveApama thai piraNAmAMtara thAya, bhAvAMtara thAya, teA ja mukta bhAva ghaTe-nahiM te nahi. kAraNa ke svabhAveApama na thAya--eka svabhAva bIjA svabhAvane haThAvI tenI jagyA na le ne sa'sArI bhAva ema ne ema rahe, bhAvAMtara-pariNAmAMtara na thAya, teA mukta bhAva thAya ja kema ? mATe Ama nyAyathI A AtmAne svabhAveApamada -pariNAma bhAva tAttvika ja-pAramArthika ja mAnave iSTa che. kAraNa ke pAimI AtmAmAM ja avasthAbhedanI saMgatithI yAgamAga ne saMbhava hAya che. (jue. hyeA. TaneTa pR. 81.) CLEARANCES dikSAdyAtmabhUtaM tatmukhyamasya nivarttate / pradhAnAdinate haiM tustadabhAvAnna tannatiH // 200 // dikSA mala Adi A, tethI mukhya ja sAva; nivatte ahiM AtmanA, AtmabhUta A bhAva; pradhAnAdi pariNAmanu, dikSAdi nidAna; tasa abhAve tehavuM, hAya nahi. pariNAma. 200 artha :--drikSAdi AtmabhUta che, tethI A AtmAnuM mukhya evu. te krikSAdi nivatta che. te dikSAdi pradhAnAdi pariNatinA hetu che; ane tenA abhAvathI muktAtmAne te pradhAnAdinI pariNati nathI hAtI. vivecana dikSA, avidyA, mala, bhavAdhikAra Adi AtmabhUta che, sahaja vastusat che. tethI karIne mukhya-anupacarita ja evu A didakSAdi AtmAne nivatte che. te kevuM che ? tA ke pradhAna AdinI pariNatinA hetu kAraNa che. ane te dikSAdinA abhAvathI te pradhAnAdinI pariNati mukta AtmAne hAtI nathI. te A prakAre : didakSA eTale dekhavAnI IcchA, jagat racanA dekhavAnI icchA. avidyA eTale AtmasvarUpanuM ajJAna. mala eTale rAga-dveSa-mAdi aMtaraga mala, bhAvamala. bhavAdhikAra eTale sa`sAranA adhikAra, saMsAra bhAvanuM prAbalya, sauMsAra bhAvanI sattA. A dikSAdi vRtti:--vidakSAli-dikSA, avidyA, mala, bhavAdhikAra Adi, AtmamUta-AtmabhUta, saheja vastusat, tat-tethI, mukhyam-mukhya, anuparita ja, ca-A AtmAnuM, niti-nivatta che. te kevuM ? te kepradhAna nite tu:-pradhAna AdinI pariNatinA hetu-kAraNa evuM, tama vAta-3 didakSAdinA abhAvathI, na tannati:-tenI nati-pariNati nathI, pradhAna AdinI pariNati nathI,-mukta AtmAne. Page #734 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (658) gadarisamuccaya AtmabhUta che, AtmAnA aMgabhUta-AtmabhAvarUpa che, sahaja vastusat che ( Realistic ), kAlpanika ( Imaginary) nathI. Ama AtmA sAthe joDAyela hovAthI A dikSAdi mukhya che-nipacarita che. te dikSAdi A AtmAne nivaoN che, te pradhAnAdinI paNitine hetu hoya che, ane te te dikSAdinI nivRtti thatAM, muktAtmAne pradhAnAdi pariNati hetI nathI.* abheda dazA AvyA vinA je prANI A jagatanI racanA jevA Icche che te baMdhAya che. evI dazA AvavA mATe te prANIe te racanAnAM kAraNa pratye prIti karavI, ane pitAnI ahaMrUpa brAMtine parityAga karavo. sarva prakAre karIne e racanAnA upabheganI icchA tyAgavI yogya che. ane ema thavA mATe sapuruSanA zaraNu jevuM eke auSadha nathI. A nizcaya vArtA bicArAM mehadha prANIo nahI jANIne traNe tApathI baLatA joI parama karuNA Ave che. te nAtha! tuM anugraha karI ene tArI gatimAM bhakti A5, e uddagAra nikaLe che." -zrImad rAjacaMdrajI. uparamAM svabhAvapamadaM tAttvika che, ane tethI avasthAtara-bhAvAMtara thAya che, ema sthApita karyuM. te avasthAtara-bhAvAMtararUpa pariNAmIpaNuM kevA prakAre hoya che? tenuM ahIM spaSTIkaraNa karI batAvyuM che. saMsArI avasthA ane mukta avasthA-e didakSAdithI be avasthAnuM pariNamana kevI rIte thAya che? te ahIM vivarI pradhAnAdinuM batAvyuM che. didakSA vagere je AtmAno aMgabhUta bhAva che, te jyAM sudhI pariNamana nivatta to nathI-TaLato nathI, tyAM sudhI te jaDa prakRti-pradhAnAdinI pariNatinuM nimitta-kAraNa thAya che. ane te dikSAdi jyAre nivatte cheTaLe che, tyAre te mukta AtmAne prakRtinI-pradhAnAdinI pariNati hotI nathI. tAtparya ke jyAM lagI didakSAdibhAva che, tyAM lagI prakRti pariNAma che, ane tyAM lagI saMsAra che. ane jyAre dikSAdi bhAvane abhAva thAya che, tyAre prakRti pariNAmanA abhAve saMsArane abhAva hoya che, ane muktabhAvanI prApti hoya che. Ama didakSAdinI nivRtti Adi AtmAnuM pariNAmIpaNuM sate ghaTe che,AtmAnuM apariNAmIpaNuM sate A badhuM nirarthaka niSphala thaI paDe che. * * "nAmadazInAM vizvAsaH meva vA | AtmajovA madadInAM vastra vizvAsa vadha ghA ratiH "--zrI samAdhizataka, dikSAvinighracAhi pUrvakUtiM yathA gAmanoDamriNAma sarvametArtham - zrI bindu, ble. 489 Page #735 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muktatatvamImAMsA: dikSAdithI prakRtipariNati> saMsAra, tadabhAve mekSa (659) dikSAdi... >> prakRti pariNAma-- saMsAra. dikSAdi abhAva-- prakRtipariNAma abhAva--> saMsAra abhAva (mokSa) anyathA syAdiyaM nityameSA ca bhava ucyate / evaM ca bhavanityatve kathaM muktasya saMbhavaH // 201 // nahi te hoya A nitya ne, kahAya A "bhavIema; bhavanuM nityapaNuM sate, mukta saMbhava ja kema? 101 artha :-nahi te A pradhAnAdinI pariNati nitya hoya, ane A pradhAnAdi pariNati "bhava" kahevAya che, ane ema bhavanityatva sate muktino saMbhava kema hoya? vivecana ane ema je dikSAdina nimitte A pradhAnAdinI pariNati na mAnavAmAM Ave, te A pradhAnAdinI pariNati nitya-sadaiva ja hoya. ane A pradhAnAdi pariNati "bhava' kahevAya che, "saMsAra" nAme oLakhAya che, kAraNa ke e pradhAnanI-prakRtinI pariNati sata, tAdAtmaka mahat Adine bhAva hoya che. eTale pradhAnAdinI pariNati nitya hotAM, ema bhavanuM nityapaNuM thaze, eTale muktane saMbhava kevI rIte hoya? na ja hoya, ema artha che. uparanA lekamAM dikSA-bhAvamala Adina nimitte A pradhAnAdinI pariNati hoya che, ane tenA abhAve tenI pariNati hotI nathI ema kahevAmAM AvyuM. tema je na mAnavAmAM Ave, te A pradhAnAdinI pariNati nitya-sadeva ja thayA kare; kAraNa ke je sakAraNa hoya che te kAdAcika heya-kavacita kAraNa maLyuM ja hoya, paNa niSkAraNa hoya te kAM te sadAya ja hoya ane kAM te sadAya na hoya, A niyama che. eTale dikSAdi nimitta kAraNa je na hoya, pradhAnAdi pariNati enI meLe svabhAvathI ja thayA karatI hoya, te te pachI te enI meLe sadAya thayA ja karaze, kadI paNa aTakaze nahiM, kadI paNa virAma pAmaze nahiM, ne mokSa kadI thaze nahi. tti ane Ama A aMgIkAra karavA yogya che,-anyathA-anyathA, nahiM to, ema abhyapagama svIkAra na karavAmAM AvatAM, cArji-A badhAnAdi nati-pariNati hoya, nitya-nitya, sadaiva. tethI zuM? te ke-gSA -ane A pradhAnAdi nati-pariNuti, mana uthale-bhava kahevAya che, saMsAra nAme oLakhAya che,-enI pariNati sate tadAtmaka mahata AdinA bhAvane lIdhe, jIvuM -ane ema, ukta nItithI, avanitya-bhavanitya sate, thaM mulya haMmara:-muktane saMbhava kevI rIte hoya? na ja hoya ema artha che. Page #736 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAgadaSTisamuccaya kAraNa ke A pradhAnAdinI je pariNati che. te ja bhava athavA saMsAra kahevAya che. pradhAnanI-prakRtinI pariNati hatAM, te prakRtiAtmakaH mahatu Adine bhAva hoya che. pradhAnamAMthI mahatu arthAt buddhi upaje che, mahamAMthI ahaMkAra prakRtipariNati upaje che, ane ahaMkAramAMthI choDazaka gaNu upaje che, arthAt pAMca e ja saMsAra buddhi Indriya, pAMca karmendriya, pAMca tanmAtrA ane mana, ema saLa upaje che. Ama pradhAna-prakRtinI pariNati pramANe bhavanI-saMsAranI pariNati hoya che. eTale pradhAnanI pariNati je nitya hoya, to bhavanI-saMsAranI pariNati paNa nitya thaze. ane Ama bhavanuM-saMsAranuM nityapaNuM hetAM, muktane asaMbhava ja thaze. A ayukta che. eTale niSkAraNa-ninimitta evI pradhAnAdinI pariNati ghaTatI nathI, paNa didakSA-bhAvamala Adina nimitta-kAraNe ja tenI pariNati ghaTe che. tAtparya ke-dikSAdinA kAraNe saMsAra ne te kAraNa TaLe mekSa hoya che. ema siddhAMta sthApita thaye. dikSAdi -- pradhAnAdi pariNati -- saMsAra. temaja-pradhAna (prakRti) -> mahat (buddhi) --> ahaMkAra > SoDazaka gaNa, (pAMca buddhi iMdriya; pAMca karmendriya, pAMca tanmAtrA, mana.) nA mana.) avasthA tattvato no cennanu tatpratyayaH katham / bhrAnto'yaM kimaneneti mAnamatra na vidyate // 202 // avasthA jo tatvatha nathI, pratyaya tene kema ? brAMta eha, ethI ja zuM? pramANa ahiM na ema, 202 artha :-tatvathI avasthA nathI ema je kahe, te teno pratyaya kema hoya? A avasthA pratyaya brAMta che, te AthI zuM? atra brAMta avasthAmAM mAna-pramANa vidyamAna che nahiM. ttiH-avasthA tatvato-avasthA tattathI-paramArthathI. no re-je na hoya, pUrvApara bhAvathI. te AzaMkIne kahe che na tabatyi :-vAru, tene pratyaya--avasthAne praya, vyaM-kevI rIte hoya ?nibaMdhananA abhAve. A bhale he ! tethI zuM ? prAntoDaya-A brAMta che, A avasthA pratyaya jati che. te jimana-AthI zuM ? dRtti-ema A AzaMkAne kahe che-mAnamatra-mAna-pramANu atra bhrAMta avasthAmAM, na vidya-vidyamAna nathI. x "eteSAM yA samAvasthA sA prakRtiH kilocyate / pradhAnAvyaktazabdAbhyAM vAcyA nityasvarUpikA // tataH saMjAyate buddhimahAniti yakocyate / ahaMkArastato'pi syAtattasmAt SoDazako gnnH||" -zrI haribhadrasurita darzanasamuccaya 36-37 Page #737 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muktatatvamImAMsA: bhavanityatva sate mukta asaMbhava: avAMtara siddhi vivecana je pUrvApara bhAvathI avasthA tatvathI-paramArthathI nathI ema kaho, te vAru, nibaMdhananA abhAve te avasthAne pratyaya (pratIti) kevI rIte upajaze? eTale vAdI kahe che-A bhale ho, A avasthA pratyaya brAMta che. ethI zuM? tene javAba Ape che ke atre brAMta avasthA bAbatamAM kaI pramANa vidyamAna nathI. uparamAM pariNamI AtmAmAM saMsArI ne mukta e be avasthA kevI rIte ghaTI zake che, te nirmala yuktithI siddha karI batAvyuM, ane ekAMta nitya pakSanuM khaMDana karyuM. eTale nitya pakSavAdI kahe che ke-tame bhale te be avasthA siddha karI avasthA bA. batAvI, paNa te avasthA tatvathI-paramArthathI nathI. tene nyAyamUti dalIlo zAstrakAra uttara Ape che ke-vAru, te avasthA je paramArthathI nathI, te kAraNa abhAve te avasthAne pratyaya (pratIti) kema upajaze ? A saMsArI avasthA ne A siddha avasthA, evI pratIti zI rIte thaze? eTale saMkaDAmaNamAM AvIne vAdI kahe che-A bhale ho, paNa A avasthA pratyaya te bhrAMta che. AthI zuM? tene punaH javAba Ape che ke-A avasthA pratyaya brAMta che ema tame kahe che te tenuM pramANa zuM? atre pramANa kaI che nahiM. . yogijJAnaM tu mAnaM cettadavasthAntaraM tu tat / tataH kiM bhrAntametatsyAdanyathA siddhasAdhyatA // 203 / / gijJAna je mAna te avasthAntara te tAsa; to zuM ? bhrAMta A anyathA, siddhasANatA khAsa. 203 artha :-ane gijJAna mAna che-pramANa che ema je kaho, te te vijJAna te yegInuM avasthAMtara thayuM. tethI zuM? te ke-A gijJAna brAMta hoya, nahiM te enuM abhAMtapaNuM sate siddhasAdhyatA thAya, arthAta avasthAbhedanI upapatti thAya. gIjJAna ja atra pramANa che, ema je kaho, te te yogIjJAna gInuM ava kRtti-vaoNjillAne su-gijJAna ja, kArna reta-atra je pramANa che, A AzaMkAne kahe che, tavA tu-tenuM avasthAtara ja, yegI avasthAntara ja, ta-te, ginAna che. tataH viM-tethI zuM ? ema A AvIne kahe che-jAtanecAta-A mijJAna bhrAMta heya. anyathA-anyathA, nahiM te enuM abhrAMtapaNe sate, zuM? to ke-siddhArthatA-siddhasAdhyatA thAya,-avayabhedanI upapattine lIdhe.. Page #738 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (662) gadaSTisamuccaya sthAtara ja che. tethI zuM? te ke-A yogIjJAna bhrAMta hoya; nahiM te enuM abrAMtapaNuM sate, avasthAbhedanI upapattine lIdhe, siddhasAdhyatA thAya. uparamAM pramANa zuM ema pUchayuM, eTale vAdI kahe che ke- gIjJAna che te pramANa che. tene zAstrakAra uttara Ape che ke-je tame yegIjJAnane pramANu kahetA he te te gIjJAna pote ja gInuM avasthAMtara ja che. eTale vAdI kahe che-tethI zuM? te yogInuM avasthAMtara che, to tethI zuM thaI gayuM ? te uparathI tame zuM kahevA mAgo cho ? tene siddhAMtakAra javAba Ape che ke-A gIjJAna kAM te brAMta hoya ne kAM to abrAMta hAya. je bhrAMta kaho te tene tame pramANabhUta lekhyuM zI rIte ? ane je abrAMta kahe te siddhasAdhyatA thaI. arthAt abrAMta evA avasthAbhedanI u5patti thaI, eTale ame je sAdhavA mAgatA hatA, te ja tame svIkArIne sAdhI ApyuM ! jayAMthI tame chaTakavA mAgatA hatA, tyAM ja AvIne tame sapaDAI gayA ! eTale have tame amArA matane svIkAra karyo hevAthI, amAre kAMI kahevApaNuM rahetuM nathI, kAraNa ke yogIjJAna e ja pite te yogInuM avasthAMtara che. pUrve te yegIjJAna hetuM, pachI thayuM, eTale e AgalI avasthAmAMthI thayelI judI avasthA che. ane A te abrAMta che-pramANabhUta che ema tame kaho cho, eTale te avasthAtara paNa abrAMta che, pramANabhUta che, ema tame paNa svIkAra kare che. iti siddha naH samIhitama! kiM bahu jalpitana ?--Ama ekAMta nityapakSanuM paNa atra suyuktiyukta sanyAyathI khaMDana karavAmAM AvyuM. eTale vastu kevala abhAvarUpa paNa nathI, temaja kevala bhAvarUpa paNa nathI, paNa bhAvAbhAvarUpa che, ema anekAMta siddhAMta atra supratiSThita thayo. tAtparya ke-AtmA dravyathI nitya che, ane paryAyathI anitya che. dravyArthika nayanI apekSAe AtmA nitya che, paryAyArthika nayanI apekSAe anitya che-paryAyathI palaTAya che. bAla, yuvAna ne vRddha e traNe avasthAnuM jJAna eka ja puruSane thAya che. AtmA dravye nitya che, paryAye palaTAya; bAlAdi vaya traNyanuM, jJAna ekane thAya."--zrI Atmasiddhi. | ti prAntanityaniyA RLam ! vastusvabhAva-sAra kSaNikavAdI kahe che ke-"AgalI pAchalI kSaNe vastune abhAva che, vartamAna kSaNe ja tene bhAva-hevApaNuM che." (1) A tenuM kathana yuktithI asaMgata che, kAraNa ke tenA abhiprAye te vartamAna bhAvavALI te che, eTale te sadA tadUbhAvavALIekAMta anitya vartamAna bhAvavALI hovI joIe. kAraNa ke "sadA tadUbhAvathI taduvatI hoya pakSa ayukta evo niyama che. Ama tenI mAnyatA sAthe avidhithI te vastu sadA vartamAna bhAvavALI arthAt nitya siddha thaze. ane te vartamAna bhAvane Page #739 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sutatattvamImAMsA : vastusvabhAvasAra : ekAMta anityAdi pakSa ayukta (663) svIkAra nahi kare, te te sadAya asat ja siddha thaze. Ama kAM tA vastu ekAMta nityasadA bhAvarUpa sAbita thaze ane kAM te ekAMta anitya-sadA abhAvarUpa sAbita thaze. eTale kSaNikavAda kSaNabhara TakI zakaze nahi. (2) have jo kSaNuivAdI ema kahe ke--je AgalI kSaNe che te ja che nahi.' / 'te anyathA hoya che' enI jema viruddha che. kAraNake te vastu anyathA-khIjI ja thaI jatI hAya te 'te' kema ? ane te hoya tA 'anyathA'-bIjI ja kema thAya ? evI dalIla teo kare che. te ja nyAya temanA kathana para lAgu pADIe te te ja che te te kema che nahi ?' ane te che nahi. te 'te' kema ? ema vadatA vyAghAta thAya che. (3) temaja abhAva utpatti Adi doSa Ave che, kAraNa ke sattu asattva mAne, te asattvane utpAda thaze, arthAt abhAvanI utpatti thaze. ane jenI utpatti hAya teneA nAza paNa heAya ja, e niyamathI A abhAvanA nAza paNa thaze, eTale naSTa vastune te ne te rUpe punaHrbhAva thaze. arthAt vastu sadA bhAvarUpa sAkhita thaze. ane jo vastu sadA nAzavaMta mAnA teA vivakSita kSaNe paNa tenI sthiti nahi hAya, arthAt te sadA abhAvarUpa sAkhita thaze. (4) have jo ema kaho ke te nAza kSaNasthitidharmAMvALA che, teA khIjI vagere kSaNe paNa sthiti hotAM A kSaNusthitidha pazu... AvIne Ubhu` raheze. eTale je kahyu hatu. temaja thaze. kAraNa ke jyAre tenI kSaNasthiti che tyAre ja tenI asthiti ghaTatI nathI, ane pachI paNa te asthiti ghaTatI nathI. arthAt sadA tenI sthiti ja ghaTe che. Ama sanuM asattva vagere je kahyuM hatuM te badhuM ya kharAkhara che. arthAt kAI paNa prakAre ekAMta anitya pakSa-kSaNikavAda ghaTatA nathI. tAtpa ke-vastu ekAMta abhAvarUpa nathI. temaja ekAMta nitya pakSa paNa kAI rIte ghaTatA nathI. kAraNa ke (1) apracyuta, anutpanna, sthira, ekarUpa te sat che ema nityavAdI kahe che, arthAt vastu sadA ekabhAvarUpa che. eTale saMsAra bhAva che, te tenI kadI paNa nivRtti nahi thAya, arthAt sadAya sa'sArabhAva ja raheze, kadI paNa mukta bhAvanI upapatti thaze nahi; kAraNa ke eka svabhAvanI e avasthA kadI hAya che. eTale sa'sArI ane mukta ema e avasthA kahevI te zabdamAtra thaI paDaze, mATe eka svabhAvathI khIjA svabhAvanA upama tAttvika mAnavA ISTa che. arthAta eka svabhAva khIjA svabhAvane khaseDI tenuM sthAna le teA ja sasArI ne mukta ema e avasthA ghaTI zake, nahi teA nahi. (2) dikSA-bhAvamala vagere AtmAnI AtmabhUta mukhya vastusat che, te AtmAne nivatta che. ane te dikSAdi pradhAnAdinI pariNatinuM kAraNa che, tenA abhAve pradhAnAdinI pariNati hAtI nathI. arthAt dikSAdi kAraNa jyAMlagI TaLatuM nathI tyAMlagI pradhAnAdinI-prakRti AdinI pariNati thayA kare che, ane te kAraNa maLye pradhAnAdinI pariNati thatI nathI. nahi' te| dikSAdi kAraNa na mAne te niSkAraNu evI A pradhAnAdi pariNati sadA thayA karaze. A pradhAnAdinI pariNati ekAMta nitya pakSa ayukta Page #740 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (664) gadaSTisamuccaya che, te bhava-saMsAra kahevAya che. ane Ama bhavanuM nityapaNuM hetAM, muktane saMbhava kema thaze ? mATe dikSAdi kAraNa mAnavuM paDaze. dikSAdi hotAM saMsAra hoya che, ane tenA abhAve mokSa hoya che. Ama be avasthA ghaDaze. (3) ane ema ja kahe ke-A avasthA tattvathI nathI, te tenI pratIti kema upajaze ? A pratIti zAMta che ema kahe che tenuM pramANa zuM ? yogIjJAna pramANa che, te te A yogIjJAna ja avasthAMtara thayuM. A gIjJAnane bhrAMta kahe te tene pahelAM pramANa kema kahyuM? ane abrAMta kahe, te avasthAMtara pakSane tame svIkAra karyo. Ama kaI rIte ekAMta nitya pakSa (bhAvarUpa vastu ) ghaTatuM nathI. tAtparya ke vastu bhAva-abhAvarUpa che, arthAta pariNamI nitya che. ema mAnIe te ja saMsAra-mokSa e sarva vyavasthA barAbara ghaTe che; kAraNa ke bhAvamala AdithI svabhAvano upama thAya che, chatAM tenA mULa svabhAvanA yogathI tene jevo bhAva hatA te bhAva-tathAbhAva thAya che. eja adeSapaNuM che. ane A je svabhAva che te ja vastune svabhAva che, arthAta tavathI nija sattA ja che. svabhAvasthiti e ja mokSa che, e ja adeSapaNuM che; ane vibhAvasthiti e ja saMsAra che, e ja sadevapaNuM che. AnuSaMgika kahyuM, have prakRti prastavIe chIe, ane te prakRti siddhasvarUpa che, cASimukta gumAna Dhora ItyAdinA upanyAsathI. temAM vyAdhitastadabhAvo vA tadanyo vA yathaiva hi / vyAdhimukto na sannItyA kadAcidupapadyate // 204 raMgI rogI abhAva vA, tethI anya ja jema; rega mukta sannayAthI, ghaTe na kadIya ema. 204 artha -jene vyAdhi upaje che te vyAdhita, athavA tene abhAva je che te, athavA tenAthI anya je che te, jema sannItithI " vyAdhimukta" kadI paNa ghaTatuM nathI. vivecana vyAdhita eTale jene vyAdhi upa che te, athavA tenA abhAvarUpa je che te, athavA tenAthI anya-tene putrAdi je che te, e traNemAMthI eka paNa sanyAyathI kadI paNa vyAdhimukta " ghaTatuM nathI. ema daSTAMta che. 1 kRti-pitta-vyAdhita, jene vyAdhi upaje che te ja, tamAro vA-athavA tene abhAva je che te, to vA-athavA tenAthI anya, vyAdhitathI atra-tene putrAdi, carthava hi vyAdhimuvato ra-jema vyAdhimukta nathI, e traNemAMthI eka paNa jema "vyAdhimukta' nathI, nIcA-sanItithI, sanyAyathI, nikupAte-kadI paNa ghaTate, ema daSTAMta che. Page #741 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suktatattva mImAMsA : vyAdhita Adi vyAdhimukta nathI, tema sa*sArI mAdi mukta nathI (665) vyAdhivALA manuSya sanyAyathI (1) jene vyAdhi upajyA che evA vyAdhita arthAt joIe teA kadIpaNa 'vyAdhimukta' kahI zakAya nahi; kAraNa ke vyAdhyuikta hoya te vyAdhimukta kema kahevAya ? te teA vadatAvyAghAta che. ( 2 ) athavA jyAM vyASitane vyAdhivatanA ja saceADA abhAva hoya, tyAM paNa vyAdhimuktapaNuM kema ghaTe ? kAraNa ke jyAM vyAdhivata ja pAte nathI, tyAM vyAdhithI mukta thAya keNu ? ( 3 ) athavA vyASitathI anya evA tenA putra-bhAI Adi paNa vyAdhimukta kahI zakatA nathI. kAraNa ke vyAdhiyukta jUdo ne vyAdhimukta thanArA jAdA-ema kema bane? Ama rAgI hoya te rAgamukta kema kahevAya ? athavA rAgIne ja jyAM abhAva che, tyAM rogamukta thaze keNu ? athavA rAgI khInne ne rAgamukta-sAo thAya khIjo, e paNa kema ghaTe ? mATe sannItinI rItie jotAM rAgI ke rAgInA abhAva ke rAgIthI anya kadI paNu. 8 rAgamukta " kahevA ghaTe nahi. kAraNa ke A traNeya pakSa pratyakSabAdhita che, dRSTa-ISTa viruddha che. eTale A uparathI e phalita thAya che ke-rAgIne je rAgamukta kahe, athavA rAgInA abhAvane je rogamukta kahe, athavA rAgIne badale bIjAne je rogamukta kahe te tenuM pragaTa bhrAMtapaNuM ja che, mithyAtva ja che, mativiparyAsa ja che. Wan dArjItika ceAjana kahe che-- saMsArI tadabhAvo vA tadanyo vA tathava hi / mukto'pi hanta no mukte mukhyavRtyeti tadvidaH // 205 // sasArI tasa abhAva vA, tethI anya ja tema; mukta paNa mukta mukhya nA, vaDe yAgavid ema. 205 aH--temaja saMsArI, athavA tenA abhAva, athavA tenAthI anya, te mukta karyo. chatAM mukhya vRttithI mukta nathI, ema te muktanA jANakArA kahe che. vivecana vyAdhita Adi vyAdhimukta nathI tema ja saMsArI puruSa, athavA te puruSane abhAva mAtra ja, athavA tenAthI ekAMte anya, te mukta chatAM mukhya vRttithI-paramAtha thI mukta nathI, ema te muktanA jJAtA puruSA kathe che. vRtti:--saMsArI-puruSa, tamAvo vA-athavA tenA abhAva, puruSa abhAva mAtra ja, tattvo vA-athavA tenAthI anya, ekAMtalakSaNa evA tenAthI anya, tathaiva phi--tema ja, jema dRSTAMtamAM che tema zuM ? tA - mujto'va hanta no muddo mulyavRttathA-mukta kahe| tAM ahA ! mukhyavRttithI mukta nathI, traNeyanA--tenA pravRttinimittanA aSrAvane lIdhe. AMta dU:-ema taviddo tenA jANukArA, muktanA jJAtAe ema kahe che. Page #742 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (666) thAgaTisamuccaya uparamAM je daSTAMta kahyuM tenI dAbdatika ghaTanA ahI kahI che -jema regI, ke rogIne abhAva, ke regIthI anya,-e traNamAMthI kaI paNa rogamukta kahe ghaTatuM nathI; tema saMsArI puruSa, ke saMsArI puruSane abhAva mAtra ja, ke tenAthI saMsArI Adi ekAMta anya-e traNemAMthI koI paNa mukhyavRttithI-paramArthathI mukta mukta nathI ghaTatuM nathI, kAraNa ke tathA prakAre tenA pravRttinimittane tene abhAva che. (1) saMsArI arthAta bhavana jene lAgu paDe che, evo saMsAra paribhramaNa karI rahela puruSa-AtmA je che, te paramArthathI mukta kahevo ghaTate tathI; kAraNa ke te paramArthathI kharekhare mukta hoya te te saMsArI kema che? ane je te saMsArI che, te saMsArathI mukta e te mukta kema hoya ? jo ke zuddha nizcaya nayanI apekSAe sarva jIva che siddha sama"--ema upacAra thana karI zakAya, te paNa tathArUpa tAtvika mukta dazA vinA pAramArthika-mukhya evuM muktapaNuM kahI zakAya nahiM. ane je kaMI kahe te te kevala brAMti ja che, mithyAtva ja che, mativiparyAya ja che. tAtparya ke-saMsArI te mukhyavRttithI mukta kahevAya nahiM. (2) athavA jyAM saMsArI puruSane ja abhAva hoya, tyAM paNa muktapaNuM ghaTatuM nathI. kAraNa ke jyAM puruSane-AtmAne ja saDo abhAva che, tyAM mukta thaze keNu? (3) athavA te saMsArI puruSathI anya-ekAMte judo ja hoya, te paNa mukta thava ghaTato nathI; kAraNa ke rogI bIja ne sAjo thAya bIje e jema banavAjoga nathI, tema bhavaragI bIja ne bhavarogathI mukta thanAre bIje e paNa banavAjoga nathI. Ama mokSanA pravRttinimittanA-kAraNanA abhAve traNemAMthI koI paNa pakSamAM mukhya vRttithI muktapaNuM ghaTatuM nathI, eTale ke rogI jema regamukta kahI zakAtuM nathI, tema bhavaragI evo saMsArI paNa mukta kahI zakAtuM nathI. regIne pitAne ja jyAM sacoDo abhAva hoya tyAM pachI rogamukta thavAno prazna ja raheto nathI, tema bhavaragI evA puruSaneAtmAne ja jyAM abhAva che, tyAM tene mukta hovAno saMbhava raheto nathI. athavA rogI bIja ne rogamukta sAjo thAya bIje e jema ghaTatuM nathI, tema bhavarogI AtmA bIje ne bhavarogathI mukta thAya bIje te paNa ghaTatuM nathI, kAraNa ke te te kare keI ne bhagave koI, "le lAla ne bhare haradAsa" enA jevuM thayuM ! Ama be ne be cAra jevI, keI kALe na phare evI A parama nizcayarUpa siddhAMtika vArtA che. AbAlavRddha sAdI samajavALe kaMI paNa manuSya samaje evI A pragaTa satya hakIkata che. chatAM rogIne athavA rogInA abhAvane, athavA rogIthI anyane je kaI rogamukta hovAno beTo Agraha dhare, te te sAva behUduM hoI jema pragaTa brAMti ja che, pratyakSa mithyAtva ja che, tema bhavaragI evA saMsArI puruSane, ke te puruSanA abhAvane, ke te puruSathI anyane je koI mukta kahe, te te paNa sAva behUdu heI pragaTa brAMti ja che, sAkSAt mithyAtva ja che. A uparathI e ivanita thAya che ke (1) keI matavAdI ( sAMkhya-gAdi) Page #743 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muktatatvamImAMsA : brAMta mAnyatAo, anekAMtanI pramANatA (667) saMsArI puruSane-AtmAne sadA mukta ja mAne che, te mithyA che kAraNake saMsArI puruSa- AtmA je mukta ja che, te tene pragaTa bhavabhramaNarUpa saMsAra kema che? brAMta ane je saMsAra che te te mukta kema che? vaLI je te mukta ja che mAnyatAo te tene saMsArathI mukta karavA mATenA A badhA yogamArganuM prayojana che? mATe A mAnyatA bhUlabharelI che, mithyA che. (2) kaI matavAdI puruSanA-AtmAnA abhAvane mukta kahe che, te paNa mithyA che, atiprasaMgarUpa hAI ayukta che. kAraNa ke jene abhAva che, tene "bhAva"--hovApaNuM kahevuM behUduM che. je che ja nahiM, te mukta kema thaze? (3) ke puruSathI-AtmAthI ekAMte anyane-jUdAne mukta kahe che, te paNa ayukta che; kAraNake kSaNavAdInA abhiprAye je pUrva kSaNe hatuM te uttarakSaNe che ja nahi. eTale pUrvApara anvaya saMbaMdha vinA bhavaragI e saMsArI AtmA te bIje, ane mukta thaye te AtmA paNa bIjo. A te pragaTa visaMvAdarUpa che. Ama ekAMtavAdI anya dezanIonI mAnyatA pramANe vastusvabhAva ghaTato nathI, baMdha-makSa vyavasthA ghaTatI nathI, saMsArI-mukta Adi vyavasthA ghaTatI nathI. kevaLa anekAMta siddhAMtathI ja vastusvabhAva ghaTe che, avikala evI sakala anekAMtanI baMdha-mokSa vyavasthA ghaTe che, saMsArI-mukta Adi vyavasthA sAMgopAMga pramANutA saMpUrNapaNe ghaTe che. ItyAdi atyaMta gaMbhIra dArzanika vicAraNA atra samAya che,-je samajavA mATe zrI vazaMnasamucaya, zAstravArtAsamuccaya, dharmasaMgrahaNuM, zrImad rAjacaMdra, sanmatitarka Adi dazanaprabhAvaka Akara graMtho jijJAsue avagAhavA. sarva darzananI zikSA karatAM jinanI kahelI baMdha mekSanA svarUpanI zikSA jeTalI avikaLa pratibhAse che, teTalI bIjAM darzananI pratibhAsatI nathI-ane je avikaLa zikSA te ja pramANasiddha che."--zrImad rAjacaMdrajI. tyAre mukta vyavasthA kevA prakAre che? te kahe che- kSINavyAdhiryathA loke vyAdhimukta iti sthitaH / bhavarogyeva tu tathA muktastantreSu tatkSayAt // 206 // vRtti kSINavyAdhi -kSINa vyAdhivALA puruSa, yathA To-jema lekamAM avinAnathI (ekI avAje), vyAdhimuvatta zuti-vyAdhimukta che ema tenA tenA abhAvathI vyAdhimukta che ema, sthita:che. sthApanIya nathIsthApavAno nathI. mavazava-bhavarogI ja, mukhya evA tabhAvathI,-te roganA bhAvathI, tathA tevA prakAre, mu-mukta, vyAdhimukta, taMtrapu- taMtramAM-zAstromAM sthita che, takSayAt-tenA kSaya thakI, te bhavaroganA kSayane lIdhe, ema artha che. Page #744 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (668) gadaSTisamuccaya kSINavyAdhi jyama lekamAM, vyAdhimukta che sthita; bhAvagI ja tyama tasa kSaye, zAtre mukta susthita 206 artha-jema lekamAM kSINa vyAdhivALo te "vyAdhimukta" ema sthita che, tema bhAvagI ja te bhavaganA kSaya thakI "mukta" ema taMtromAM-zAstromAM sthita che. vivecana jene vyAdhi kSINa thaye che e kSINavyAdhi puruSa jema lekamAM avizAnathI ekI avAje "vyAdhimukta che ema sthita che, sthApanIya nathI-sthApavAne nathI; tema mukhya evA tabhAvathI bhavagI ja te bhavaraganA kSaya thakI "mukta" ema taMtramAMzAstromAM sthita che. atre uparokta samasta rasaprada carcAne chevaTane cUkAdo-nirNaya (Judiement) nyAyamUrti zAstrakAre Apyo che, ke je sarva lekane ane sarva zAstrane ekamate saMmata che. jene "ha" te vyAdhi-roga kSINa thayo che e kSINabhavaregakSayathI vyAdhi puruSa, te te vyAdhinA abhAvathI lekamAM "vyAdhimukta" mukta kahevAya che, Ama avimAnathI-sarvAnumate lekamAM sthita che, sAdI samajathI sthApita siddhAMta che, kAMI na sthApavAnuM nathI. tema mukhya bhAvathI jene bhavaroga lAgu paDelo che, evo bhAvagI ja te bhareganA kSaya thakI "vyAdhimukta" mukta hoya che, ema taMtramAM-zAmAM sthita che, akhaMDa nizcaya siddhAMta sthApita che, te kaI no sthApavAne raheto nathI. eTale Ama je sarva lekane ane sarva zAstrane saMmata che, evI AbAlavRddha sarva samajI zake evI sAdI samajavALI vastusthitine sthApita karavA mATe anya kaI pramANanI jarUra nathI. e saMbaMdhI vadhAre zuM kahevuM ? muktatatvamImAMsAne sAra A nirvANa prApta mukta AtmA ke che, tenuM svarUpa samajavA mATe atre vyAdhimukta-rogamukta puruSanuM dRSTAMta sAMgopAMgapaNe ghaTAvyuM che -vyAdhimukta puruSa je ahIM lekamAM hoya che, te A bhavyAdhimukta AtmA hoya che te abhAvarUpa nathI, vyAdhithI mukta nathI ema paNa nathI, ane pUrve vyAdhivALo heta ema paNa nathI. arthAta vyAdhimukta thatAM puruSane kAMI abhAva thaI jato nathI, tema bhavavyAdhimukta thatAM AtmAno kAMI abhAva thaI jatuM nathI. vyAdhimukta puruSa jema vyAdhithI mukta nathI ema paNa nathI, tema A bhavavyAdhimukta AtmA bhavavyAdhithI mukta nathI ema nathI, paNa mukta ja che. vyAdhimukta puruSa jema pUrve vyAdhiyukta hete ema nathI, paNa vyAdhiyukta hatA ja, Page #745 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muktatanavamImAMsA : bhavaregakSayathI mukta, sAra, kaLaza kAvya tema A bhavyAdhimukta AtmA pUrve bhavyAdhiyukta hote ema nahiM, paNa bhavyAdhiyukta hatA ja, te have tenAthI mukta thayo che. atre saMsAra e ja mahAvyAdhi che. janma-mRtyu Adi tenA vikAra che. te vicitra prakArano meha upajAve che, ane rAgAdi tIvra vedanA pamADe che. A bhavyAdhi mukhya che, ane AtmAne A vyAdhi anAdi evA vicitra karmathI (dravya-bhAva) upajela che. ane te tevA prakAre tiryaMcAdi sarva prANIone anubhavasiddha che. Ama A bhavavyAdhi mukhya che, mATe ethI mukta thayele mukta paNa mukhya ja ghaTe che, kAraNa ke janma maraNAdi doSa haLavAthI tenA adoSapaNAnI saMgati-ghaTamAnapaNuM thAya che. te A prakAre -tenA svabhAvane upama chatAM te AtmAnA te svabhAvapaNAnA yuga thakI tene ja tathAbhAva hoya che, arthAt je mULa svabhAva che, te ja bhAva thAya che, tethI tenuM adoSapaNuM ghaTe che. vibhAvathI tenA svabhAvane upama-kaccaraghANa thaye te deSa hatuM, tene punaH mULa svabhAvane vega thatAM aSapaNuM prApta thayuM. Ama je doSayukta hatA te deSamukta thAya, tenI jema A bhavadoSayukta AtmA bhavadoSathI mukta thayA. Ama mukta mukhya che-kharekhara pAramArthika paramArtha sat e svabhAva bhAva che. ane A je svabhAva che te AtmAne sva bhAva-patAne bhAva che, arthAta tatvathI nija sattA ja che. arthAta AtmAnI svarUpa sattA ja-svabhAva sthiti-sahajAnmasvarUpa e ja mokSabhAva-mukta bhAva che, ane A svabhAva che te bhAva avadhi ja yukta te-vastusvarUpa maryAdA paryata ja yukta che, bIjI rIte nahiM, kAraNa ke atiprasaMga deSa Ave. je te bhAva ekAMta anitya mAnIe ke ekAMta nitya mAnIe to mokSabhAvane saMbhava thatuM nathI, e uparamAM suyuktipUrvaka kahevAI cUkyuM che. jene vyAdhi upa che e vyAdhita, athavA te vyAdhivaMtano abhAva, athavA te vyAdhivaMtathI anyae traNemAMthI keI paNa sanyAyathI vyAdhimukta kahe ghaTatuM nathI. tema saMsArI, athavA tene abhAva, athavA tenAthI anya evo AtmA mukta kahe te paNa mukhyavRttithI-tattvathI-paramArthathI mukta nathI, ema muktanuM svarUpa jANanArA puruSo kahe che, mATe mukta vyavasthA A prakAre ja ghaTe che -jema jene vyAdhi kSINa thayo che e kSINavyAdhi puruSa ja " vyAdhimukta" che ema lekamAM sthita che, tema ja kharekharo bhavaragI hatA, te ja te bhavaraganA kSaya thakI mukta che, ema zAstromAM sthita che. gadaSTi kaLaza kAvya cAmara chaMda (nArAcavata) vyAdhimukta je puruSa lekamAMhya che, janmamukta tehavo ja mukti prApta eha che; nA abhAva tehane, na mukta ema nA ahi, vyAdhithI na vyAdhita vaLIya ema che nahiM. 157 Page #746 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadaSTisamucAca vyAdhi A bhavAkhya, janma mRtyu to vikAra che, citra maha rAga Adi vedanA apAra che; mukhya A anAdi karma janya Atmane bhave, siddha eha sarva prANIne tathA anubhave. 158 eha vyAdhimukta teya mukta mukhya A ghaTe, janma Adi deSavigame adeSatA ghaTe; pUrva janma Adi SavaMta Atma je hatuM, te doSa te TaLe adeSabhAva pAmate. 159 tasvabhAva te bhale dabAyale vibhAvathI, teya tehanA ja tatasvabhAva ga bhAvathI; bhAva je hato yathA thaye ja tehane tathA,Ama pUrva devavaMtanI ghaTe adeSatA. 160 eha AtmAne svabhAva te sva bhAva jANu, teha tattvathI ja nija sattvabhAva mAnave; bhAvanI maryAda eTale ja A svabhAva che, anyathA ati prasaMgane ja atra bhAva che. 161 rogI, tehane abhAva, tehathI bIje naka, rogamukta te kadI ghaTe na sannIti thakI; tema janmarogI, taddaabhAva, anya te ahiM, mukta teya mukta mukhyate kadI ghaTe nahiM. 16ra vyAdhi kSINa je puruSane ahiM thaI gaye, vyAdhimukta jema lekamAMhi sthita te rahyo; tema janmavyAdhi kSINa jeha AtmAna thaye, teha janmargoi tethI mukta zAstramAM kahyo. 163 reganA abhAvathI na rene abhAva che, roga mukta te naoNregane ja svastha bhAva che, janmanA abhAvathI na AtmAno abhAva che, Atma te naoNregoM svastha AtmAne svabhAva che. 164 viyogathI vibhAvanA svabhAvanA sugathI, theye ja mukta Atma eha mukta janmogathI; svAbhAvadharma yune adharma kama TALiyuM, pratApathI svarUpanA ja janmabIja bALiyuM. 165 Atma svasvabhAva rithI mukta je prasiddha che, zuddha tata sahajasvarUpa siddha tethauM siddha che; brahma je paraM zrImad sva zuddha cetanApati, ziva te sadA subhAgyavAnanI parA gati. 166 ||iti maharSigrIharibhadrAcAryaviracite kiratcaMdrasnumanaHsukhanaMdanena bhagavAnadAsena sumanonaMdanIbRhatTIkAnAmakavivecanena saprapaJca vivecite zrIyogadRSTisamuccayazAne mukttttvmiimaaNsaadhikaarH|| Page #747 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAraH kulayogI AdisvarUpayogyAyogya vicAra ema prakRta kahI, sarva upasaMhAra kahe che-- aneka yogazAstrebhyaH saMkSepeNa samuddhRtaH / dRSTibhedena yogo'yamAtmAnusmRtaye paraH // 207 // yAgazAstrothI uddharyAM, ehu saMkSepamAM ja; dRSTibhedathI yAga para, AtmAnusmRti kAja. 207 artha :-STibhede karIne A yAga aneka ceAgazAstromAMthI saMkSepathI samuSkRta karavAmAM AvyA che; ane te AtmAnusmRti arthe parama-pradhAna evA che. vivecana pAta'jala Adi aneka yAgazAstromAMthI dRSTileke karIne A yAga sakSepathI-samAsathI samuSkRta karavAmAM AvyA che, kSIramAMthI navanItanI jema pRthak karavAmAM AvyA che. zuM arthe ? te ke-AtmAnusmRti arthe, parama pradhAna evA. atre saralatAnI--RjutAnI mUrtti samA A zAstrakAra maharSi peAtAnA A graMthanu mUla zuM che? tenA RjutAthI pramANikapaNe RNasvIkAra kare che. teezrI kahe che keA graMtha pAtajala Adi aneka yegazA<Page #748 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (672) yogadaSTisamuccaya A mahAvibudha zAstrakAra bhagavAne A cogadaSTisamuccayarUpa parama yogAmRta vAvyuM che. ane sAgaranuM maMthana karavAmAM keTalI mahenata paDI haze te jema devo ja jANe, tema A yegazAstramaMthanamAM keTale parizrama paDyo haze, te A parama AcAryadeva ja jANe. ane te mahAvikaTa prayAse prApta amRtane rasAsvAda kevo haze te jema te amAro ja jANe, tema ati vikaTa prayAse upalabdha A gAmRtane rasAsvAda A amara kRti sarjanArA A parama amRtasvarUpa yogAcArya ja jANe. te te yogazAstromAM vistArathI varNana che. atre tenA sArabhUta saMkSepamAM kathana che. atyaMta vistRta mahAna graMtharAzimAMthI sArabhUta kathanarUpa ratna khoLI kADhavuM e kAMI jevuM tevuM vikaTa kArya nathI. eka apekSAe joIe te saMkSepano vistAra karavo saheluM che, paNa vistArane saMkSepa kare hele nathI. kAraNa ke vistArane saMkSepa karavAmAM ghaNI bhAre kuzaLatAnI jarUra paDe che, ane te A AcAryavaye pUrepUrI dAkhavI che, ema pragaTa dekhAya che. vaLI saMkSepa eTale kAMI apUrNa-adhUruM nahi, paNa TUMkAmAM chatAM saMpUrNa. jema kaI puruSanI pratikRti-chabI (Portrait) te puruSa pramANa (Life-size) maTI paNa hoya, ne aMgulinI mudrikAmAM samAya evaDI nAnI (Locket-size) paNa hoya, chatAM te nAnI mudrA--pratikRti paNa puruSanI te saMpUrNa AkRti rajU kare che, tema vistRta zAstrakathananuM "saMkSepa' kathana paNa TUMkAmAM taviSayaka saMpUrNa zAstravaktavya rajU kare che. saMkSepane paryAya zabda " samAsa" paNa e ja arthanI puSTi kare che. thaDA zabdomAM ghaNuM arthane samAsa karavo-samAvavo te samAsa athavA saMkSepa che. jema AkAzamAM - anaMta padArthane avagAhana karavAnI-samAvavAnI zakti che, tema samAsane puruSa kathita zAstrasamAsamAM anaMta artha avagAhavAnI-samAvavAnI paramArtha addabhuta zakti che. Ama A zAstra apazabdarUpa chatAM mahAartha saMbhArathI saMbhUta che, atyaMta Azaya gaMbhIra che. ane te AzayanI gaMbhIratAnI pichAna paNa jema jema temAM UMDA utarIe-avagAhana karIe tema tema thatI jAya che. jema sapATI jotAM samudra upara uparathI te sAva sAde UMDe nahi hoya ema jaNAya che, paNa tenA UMDANanI khabara te temAM avagAhana karIe-nimajajana karI UMDA utarIe tyAre ja paDe che; tema upara uparathI jotAM A graMtha sAva sAdo jaNAya, paNa tenI AzagaMbhIratAnI khabara te temAM avagAhana karIe-UMDA utarIe tyAre ja paDe. AvI adbhuta AzayavALI avagAhana zakti-samAsazakti A zAstranI che; kAraNa ke samartha sapuruSanI hathoTI lAgatAM eka sAmAnya vacana paNa samartha abharyuM mahAvacana banI jAya che. AtmAnabhavI saMtarUpa pArasamaNine sparza thatAM varNamaya zabda suvarNa' banI anaMta arthalabdhithI bharapUra hoya che. jJAnInuM ekeka "pada' parama "pada" pamADavAne paripUrNa samartha hoya che. eTalA mATe ja "sapuruSanA eka eka vacanamAM anaMta Agama rahyA che, - e zrImad rAjacaMdrajInuM subhASita vacanAmRta atra yathArtha Page #749 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : saMkSepa-samAsane paramArtha, "sura" samuM A zAstra (673) bhAse che. ane bALaka jema "samudra kevaDo ?' ema pUchavAmAM AvatAM be hAtha pahoLA karIne kahe ke "AvaDe meTe," tema ApaNe paNa AvA "sAgaravaragaMbhIrA' graMthane mATe Azcaryacakita thaI AvaDo moTo !" eTaluM ja kahI bAlaceSTA mAtra karI zakIe ema che ! A "sAgaravaragaMbhIra" AcAryacUDAmaNinI A paramArthagaMbhIra kRti mATe ApaNe je zrImAn AnaMdaghanajI girAjanI kRti mATe koIe kADhelA uddagAranuM kiMcita pheraphAra sAthe anukaraNa karIe te- " Azaya zrI haribhadra, ati gaMbhIra udAra; bALaka bAMhya prasArIne, kahe udadhi vistAra." "bAlo'pi kiM na nijabAhuyugaM vitatya, vistargata rathayAta vadhavuao . zrI bhaktAmarastotra, athavA "sUtra" jema saMkSepa kathanarUpa. thoDA zabdamAM ghaNuM arthasaMgraharUpa hoya che, tema A zAstra paNa tevuM ja haI sUtra samAna che. sUtrane-dorAno daDe gajavAmAM mUkI zakAya evo nA hoya che, paNa tene ukelI je vistAra karIe, to sUtra" samuM gAunA gAu sudhI pahoMce che, tema A sUtrAtmaka zAstra paNa saMkSepa A zAstra heI sva95 zabda pramANa che, paNa tene paramArtha ukelI tene vistAra karIe te mahArNavALA graMthanA graMtho bharAya eTale udAra Azaya emAM bhareluM che. vaLI sUtra-dare jema madhyabindurUpa pherakaNAnI (Nucleus) AsapAsa viMTaLAyela hoya che, tema A sUtrarUpa zAstra paNa AtmasvabhAva-guMjanamaya garUpa madhyabindunI AsapAsa viMTaLAyela che. sUtrane dora hAthamAM hoya te pataMga game teTaluM UMce cagAvI zakAya che, nahiM te dera choDI detAM pataMga tarata paDI jAya che. tema A sUtrAtmaka yogazAstrane svarUpAnusaMdhAnarUpa gane dora hAthamAM-lakSyamAM hoya, te yogasiddhirUpa pataMga game teTalI UMce Urdhva-kAvuM gabhUmikAo paryata caDhAvI zakAya che, nahiM te te svarUpAnusaMdhAnane dora cheDI detAM tarata gabhraSTatArUpa adhaHpatana thAya che. muktAmALAmAM jema vividha muktAphaLa eka sUtramAM parovela hoya che, tema muktAmALArUpa AyegazAstramAM vividha sUktarUpa muktAphaLa eka AtmasiddhirUpa sUtramAM parela che. jema puSpahAramAM vividha puSpa eka sUtrathI guMthelA hoya che, tema A gazArarUpa puSpahAramAM vividha subhASita puSpa gadaSTirUpa eka sUtrathI guMthelA che. jema puSparAzi kaMThe dhAraNa karI zakAto nathI, paNa vividha cuMTelA puSpo eka sUtramAM guthI hAra banAvyo hoya te sukhethI kaMThe dhAraNa thaI zake che, tema mahAgraMtharAzi kaMThe dhAraNa karavo sahelo nathI, paNa vividha sUkta-pu cUMTI eka ga-sUtramAM kaLAmaya rIte Page #750 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (674) yogadaSTisamuccaya guMthele A yogazAstrarUpa hAra sukhethI "kaMThe" dhAraNa thaI zake ema che. Ama saMkSepa kathanane lIdhe A yegazAstrane aneka prakAre sUtranI upamA ghaTe che. vaLI atre saMkSepa kathanamAM siMdhu-biMdunuM ane vRkSa-bIjanuM daSTAMta paNa ghaTe che. sidhumAM biMdu che ne biMdumAM siMdhu che, vRkSamAM bIja che ne bIjamAM vRkSa che, tema atre paNa ghaTe che. te A prakAre -siMdhunI je racanA (Composition) che siMdhu-biMdanuM te biMdunI racanA che. siMdhumAM je je bhautika ta (Elements) che, daSTAMta te te te ja pramANamAM tenA pratyeka biMdumAM che. AkhA samudranuM pRthakkaraNa karatAM je ta nIkaLe che, te ja to te ja pramANamAM eka bindunuM pRthakkaraNa karatAM nIkaLe che. AkhA samudrane je svAda che, te tenA pratyeka binne svAda che. eka bindu cAkhyuM eTale Akhe samudra cAkhe, eTalA ja mATe kahyuM ke-sidhumAM bindu che ne biMdumAM siMdhu che. tema samasta yegazAsarUpa siMdhunI je racanA che, te A temAMthI saMkSepe samuddhata bindurUpa yogazAstranI racanA che. te te pravacana-siMdhumAM je je AdhyAtmika to che, te te te ja pramANamAM tenA bindurUpa A yogazAstramAM che. AkhA gazAa-samudranuM pRthakkaraNa karatAM je ta nIkaLe che, te ja to te ja pramANamAM A bindurUpa yogazAsanuM pRthakkaraNa karatAM nIkaLe che. eka akhaMDa abheda parama amRtarasa sAgarasvarUpa samasta yogazAstra-sidhune je paramAmRtamaya rasAsvAda che, te ja A tenI vAnakIrUpa yogazAstra-bindune rasAsvAda che. A yoga-bindu jeNe cAkhyuM, teNe samarata bhega-sidhu cAkhyo. Ama Akha " pravacanasamudra" A parama amRtamaya gazAsrarUpa eka "bindumAM" ulaTI AvyA che-ulUsI Avyo che ke jene rasAsvAda sarvasulabha thaI paDyo che. girAja rAjacaMdrajInuM kelkIrNa subhASita che ke - ja pravacana samadra bindamAM, ulaTI Ave ema: cauda pUrvanI labdhinuM, udAharaNa paNa tema." -zrImad rAjacaMdrajI. vRkSanI je racanA che, te saMkSeparUpamAM (miniature form) bIjanI racanA che. vRkSanA aMga-pratyaMga, zAkhA-prazAkhA je pramANe vyakta rUpamAM che te ja pramANe avyakta rUpe tenA aMga-pratyaMganuM pratinidhitva bIjamAM che. vRkSamAMthI bIjanI vRkSa-bIjanuM utpatti ane bIjamAMthI vRkSanI utpatti hoya che, A sanAtana krama che. daSTAMta AkhA vRkSanuM satva (Essence) eka bIjamAM AvIne rahyuM che. eTalA mATe ja kahyuM ke vRkSamAM bIja che ne bIjamAM vRkSa che. tema samasta gazAstra eka vizALa vRkSasvarUpa che, ane tenA saMkSepa sArasaMharUpa A yegazAstra bIjasvarUpa che. te yogazAstra vRkSanI je saMkalanArUpa racanA che, te saMkSepa rUpamAM A yogazAstranI racanA che; te yogazAstravRkSanA je aMga pratyaMga, zAkhA-prazAkhA Page #751 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra: siMdhu-biMdu, vRkSa-bIjanA daSTAMta graMthakAranI mahattA (675) je pramANe vistRta rUpamAM che, te atra bIjarUpa yogazAstramAM saMkSipta svarUpe (In Concentrated & condensed form) che. akhila yogazAstra vRkSamAMthI saMkSepa karatAM jema A yogazAstra-bIjanI utpatti che, tema A yegazAsa-bIjane vicAra-vistAra karatAM temAMthI samasta gazAstra vRkSanI utpatti saMbhave che. Ama AkhA yogazAstra vRkSanuM saMpUrNa tatvamaya satva A eka yegazAstra-bIjamAM ekatra AvI vasyuM che. evuM AnuM AzayazaktirUpa adbhuta sAmarthya che ! mAtra tenI vyakti karanAra-janAra kuzaLa sAco jijJAsu tattvagaveSaka saMzodhaka joIe ! astu! vaLI eka apekSAe sUphamane sthULa rUpa ApavuM saheluM che, paNa sthaLane sUkSma rUpa ApavuM jema saheluM nathI; athavA nAnA citrane meTuM banAvavuM saheluM che, paNa moTAne nAnuM banAvavuM jema heluM nathI, tema saMkSepane vistAra karavo te saheluM che, paNa vistArane vistArano saMkSepa kare saheluM nathI. eTale aneka yegazAstrIrUpa saMkSepa duSkara kAmadhenune dehane, temAMthI A saMkSeparUpa navanIta kheMcI kADhI sarvasulabha karI ApavuM,e kaMI jevuM tevuM-nAnuM sUnuM kArya nathI, mahAdurghaTa kArya che,-uttama kaLAnuM kAma che. ane tevI saMkSepa saMkalanArUpa uttama kaLAkRti karavAmAM A AcAryazrI ekkA che, parama kuzaLa che. thoDA zabdomAM ghaNuM kahI nAMkhavAnI emanI siddhahasta adUbhuta kaLAmaya camatkRti emanI pratyeka kRtimAM daSTigocara thAya che. thoDuM lakhyuM jhAjhuM karI jANo -e lekti emanI A anokhI viziSTa zailImAM caritArtha thatI jaNAya che. pAtaMjala Adi aneka yogazAstromAMthI A saMkSepathI samuddhata che"--e uparathI mahAtmA graMthakAre potAnI laghutAne, nirabhimAnitAne, kRtajJatAne, pramANikatAne, nibhatAne, saraLatA, mahAnubhAvatA, udAratAne, nirAgrahatAne, graMthamaranI madhyasthatAne ne sarva darzana pratye samabhAvarUpa sahiSNutAno paricaya mahattA ApaNane Apyo che, ane ema karI pitAnI ati ucca koTinI parama udAratA naitika ne AdhyAtmika mahattAnI jhAMkhI karAvI che. e sujJa vAMcaka svayaM samajI zake ema che. temAM paNa khAsa dhyAna kheMcanArI bInA e che ke-bIjAo jyAre anya dezanIonA nAmathI paNa sUgAya che vA acakAya che, vA bhaDake che, tyAre A parama udAra mahAnubhAva AcAryavare bedhaDaka anya darzanIya zAone paNa nAmollekha kRtajJatApUrvaka karyo che. ane AvA parama bhegamArganA yathArtha jJAtA Ama kare emAM kAMI Azcarya nathI; kAraNa ke gamArgamAM sarva dazanenI ektA che, lega mArga sarva dazanene saMmata ne parama ISTa che. bhale saMsAranA mArga aneka hoya paNa mokSane mArga-gamArga te eka ja che, kAraNa ke zuddha AtmasvabhAvarUpa mokSa sAthe yojana-ga kare te ja eka tene uddiSTa lakSya che. eTale AvA mekSasAdhaka Page #752 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (676) yogadaSTisamuccaya yegamArgamAM-mokSamArgamAM matadazanabhedanA tuccha Agrahane avakAza kyAMthI hoya ? pitAno siddhAMta ke pArake siddhAMta e bheda mumukSu yogIone kyAMthI hoya ? tyAM te daSTa-ISTathI abAdhita e je satya tatvapratipAdaka siddhAMta hoya, tenuM ja mukta kaMThe ne khullA hRdaye grahaNa hoya; je kaMI paNa rIte "AtmA Atmatva pAme" e ja rIti tyAM pramANa heya. (juo pR. 397-398, tathA AtmasiddhinI gAthA pR. 436) "AtmIyaH parakIyo vA kA siddhAMta: vipazcitAm / dareNAvAyatto caratu custabdha paribaDDaH " - biMdu, ple. pa24. eTalA mATe matadazanane jene leza mAtra Agraha-abhiniveza che ja nahi evA A parama yogAcAye e ja nItirItinuM anusaraNa karyuM hoya, te atyaMta yuktiyukta che; kAraNa ke sarva dazanene samanvaya (Unity) sAdhavAmAM teozrI parama kuzaLa (Expert) heI, anya darzanekta yugane svadarzakata yegamAM sAMge pAMga avatAra karavAnuM ne paraspara sumeLa sAdhavAnuM bhagIratha kArya temaNe ajaba kuzaLatAthI karI batAvyuM che! ke je mata-darzananA Agraha vinA sarva dazanIonA parama dhanyavAdane pAtra che ! tathAstu ! Ama saMkSepakathana jema A graMthanI viziSTatA che, tema A graMthane khAsa viSaya paNa enI bIjI viziSTatA che. ane te viSaya daSTibhedathI veganuM kathana-e che, arthAt yogadaSTinA vikAsa pramANe atre gana vibhAga karavAmAM AvyuM che. daSTibhedathI uparamAM pratyeka dRSTimAM spaSTapaNe varNavavAmAM AvyuM tema A yogadaSTi gathana AtmAno AdhyAtmika vikAsa sUcavanArI "AdhyAtmika yaMtrapaddhati (Spiritual Instrument) che. jema jema A gadaSTi unmIlana pAmatI jAya che-ughaDatI jAya che, tema tema AtmA ucca ucca gabhUmikA para ArUDha thato jAya che, ane chevaTe pUrNa unmIlana-vikAsa thatAM parama yegArUDha sthitine pAme che. mahAsamartha bhAvagI zrImad rAjacaMdrajIe prakANyuM che tema-tharmomITara (Thermometer), uSNatAmApaka yaMtra (pArAzIzI) uparathI jema zarIranI uSNatAnuM mApa thaI zake che, tema A "yogadaSTi' rU5 AtmadazAmApaka AdhyAtimaka yaMtra uparathI AtmAnI vikAsarUpa AtmadazAnuM mApa nIkaLI zake che. AtmAne AdhyAtmika guNavikAsa samajavA mATe jema cauda guNasthAnaka paddhati che, tema A aSTa yogadaSTirUpa viziSTa paddhati paNa che. Ave A yogadaSTi graMtha saMkSepathI zuM arthe guMthavAmAM Ave che ? tenuM zuM Page #753 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra: daNibhedathI vegakathana, "AtmAnusmRti arthe (677) prayojana che? te atra spaSTa karyuM che ke "AtmAnusmRti athe'; arthAta AtmAnI pitAnI anusmRtine arthe, pitAnI yAdIne mATe, AtmAthe. jema keI AtmAnu. pitAne vismRti na thAya ne smRti rahe te mATe, kaI viSayanI dukAmAM smRti arthe yAdI TapakAvI le, tema A AcAryajI kahe che kepitAne vismRti nA thAya ne anusmRti rahe te khAtara meM A yogaviSayanI yAdI (Memorandum) hArA potAnA AtmAnA upakArArtheAtmAthe saMkSepamAM seMdhI che. saMkSepamAM nedhelI yAdI para jema jhaDapathI najara pheravI javAya che, ane temAMthI kaI vastu thaI gaI ne kaI rahI gaI tene turata ja khyAla Ave che, tema A yogadaSTinI saMkSipta yAdI pratye jhaDapathI daSTi pheravI javAya che, ne temAMthI pitAnA AtmA paratve kaI guNasthiti prApta thaI gaI ne kaI rahI gaI, tene jhaTa khyAla AvI jAya che. ane pachI yAdImAMthI rahI gayelI vastu pratye jema lakSya keMdrita thAya che, tema atre paNa prApta thavI rahI gayelI sAdhya guNasthiti pratye lakSya kendrita thAya che, ne anukrame AtmaparAkramathI tenI siddhi thAya che. Ama AtmAthe- A gAthe A yAdI atyaMta upakArI che. tethI ja A parama AtmAthI AcAryavayane kahevAno Azaya e che ke-huM gamArgane pravAsI AtmAthI chuM, mumukSu chuM. mokSasAdhaka yogamArge AgaLa vadhavA Icchate huM IcchAyogI sAdhaka-basAdhu" chuM. ane A yogadaSTi kAma eka AtmAnI AdhyAtmika pragatinA sImAcihnarUpa (Milestone) che, e AtmArthanuM uparathI AtmadazAnuM mApa nIkaLI zake che. eTale te te gadaSTinA yakta lakSaNa mahArA pitAne AtmAmAM che ke nahi ? tenuM "aMtarmukha avalokana" (Introspection) karatAM satata bhAna rahe, anusmaraNa rahe, tenI khAtara kevaLa AtmAthe ja meM A gaSTi graMthanI guMthaNI karI che. je A yogadaSTi niraMtara daSTi sanmukha hoya, te mahArA pitAnA AtmAnI gadaSTi keTalI vikAsa pAmI che, tene spaSTa khyAla AvI zake,-jethI karIne prApta sthitinuM jema "kSema thAya, sudaDhapaNuM- surakSitapaNuM thAya, ane aprAptane jema "ga" thAya, tema pravartAvA mATe mane AtmAnusmRti rahe. Ama kevaLa AtmakalyANa ja A graMtha racavAmAM hetu che. bAkI khyAti mATe, ke pUjAsatkAra mATe, ke yaza mATe, ke A leka-paraloka saMbaMdhI anya koI lAbha mATe, A graMtha racavAnuM amAre kaI prajana che ja nahiM. e badhA tuccha hetuo te hAlAhala "viSa" jANI ame cheDyA che. amAre te kevaLa AtmasiddhirUpa parama amRtamaya AtmArthanuM ja kAma che, bAkI bIjo khyAti Adi kAmanArUpa "manarega amane che nahiM. "kAma eka AtmArthanuM, bIje nahiM manarega". athavA " AtmAnusmRti artheeTale AtmAnA anusmaraNa athe, A yogadaSTinuM grathana che. A gadaSTi niraMtara AtmAnuM anusmaraNa karAve che, kAraNa ke Page #754 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (678) gadaSTisamuccaya AtmasvabhAva sAthe yujana tenuM nAma "yoga" che, ane A yogadaSTi tevA svabhAvayuMjana yeganA abhyAsarUpa che. eTale A cagadaSTithI niraMtara AtmasvarUpane lakSa rahe che, dehAdhyAsa daSTi chUTI satata AtmA bhaNI daSTi rahe che, jethI kevaLa AtmasiddhirUpa eka AtmArthanuM ja prayajana siddha thAya che. no'ya pUjAdinI jo kAmanA re, neya hAluM aMtara bhavaduHkhamULa mAraga. mAtra kahevuM paramAratha hetuthI re, kaI pAme mumukSu e vAta mULa."-zrImad rAjacaMdrajI. Ama sarvathA AtmArtha ja A graMthanuM prayojana heI, AtmAnusmRti arthe A daSTibhedarUpa ga parama che, pradhAna che, zreSTha che; kAraNa ke uparamAM vivecIne kahyuM tema, prAsa veganA kSemamAM ane aprAptanA yogamAM parama upakArI hovAthI, tema ja niraMtara AtmasvabhAvanI anusmRtirUpa satata jAgRta upayoga rakhAvato hovAthI, A yogadaSTithI para e bIjo kaye vega hoI zake vAru? prayaMjanAntara (bIju prajana) kahe che - kulAdiyogabhedena caturdhA yogino yataH / ataH paropakAro'pi lezato na virudhyate // 208 // kala Adi yogabhedathI, yegI cAra prakAra ethI virodha na pAmate, kAMiya para upakAra. 208 artha -kAraNa ke kulaga Adi bhede karIne vegIo cAra prakAranA che, ethI karIne A gagraMtha thakI kaMIka emane papakAra paNa virodha nathI pAmate. vivecana kula Adi gabhedane lIdhe gIo paNa sAmAnyathI cAra prakAranA che. ethI karIne tathAvidha kulagI AdinI apekSAe eone paNa A yogadaSTi graMtha thakI lezathI-kaMIka upakAra thave virodha pAmatuM nathI, kAraNa ke teone vega pratye pakSapAta hoya che.-uparamAM "AtmAnusmRti arthe'-AtmArtharUpa svaupakAra arthenuM A yogadaSTizAstranuM mukhya prayajana kahyuM; atre para upakAra arthenuM gauNu prajana kahyuM che. kRtti:-kuriyojamena-kulAdi gabhedathI,-gotra, kula, pravRttacakra, niSpanna garUpa lakSaNavALA gabhedathI, vatta-cAra prakAranA, yonino yata:-kAraNa ke yegIo sAmAnyathI che. ethI zuM ? to ke- roDa-ipopakAra paNa,-tathAvidha kulagI AdinI apekSAe, rAto na viru-lesathI viruddha nathI hoto- jarAka AnA thakI paNa virodha nathI pAmate, kAraNa ke teone vega pratye pakSapAta che mATe, ema bhAva che. Page #755 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : kuyogI Atri kaika upakAra (679) jema A graMtha AtmAnusmRti arthe -pitAnA AtmAnI anumRti arthe upakArI che, tema bIjA paNa tathArUpa gratAvALA AtmAone A graMtha kaMIka upakArI thaI zakavAne saMbhava paNa che, kAraNa ke teonuM Atmatva samAna che, eTale teone kulagI paNa AnA thakI AtmAnusmaraNa thavAne-AtmabhAna AvavAne saMbhava che. Adine kaMIka sarva AtmAone svabhAvarUpa dharma samAna hovAthI samAnadharmIupakAra sAdhamika evA anya AtmAone paNa, jo teo A saMskAra jhIle te, AnA thakI AtmajAgratirUpa AtmalAbha thavo saMbhave che, kAraNa ke gheTAnA ToLAmAM cirakALa sudhI rahelA siMhazizune jema siMhane dekhIne svarUpapadanuM bhAna thAya che, (juo pR. 113) tema paravastunA anAdi saMsargamAM-paricayamAM rahelA AtmAne paNa AnA thakI AtmasvarUpanA darzanathI nija svarUpanuM anusmaraNa thAya evI saMbhAvanA che. ane te saMskAra jhIlavA (Reception) mATe paNa kaMIka tathArUpa yogyatA joIe che. jema reDiye pravacananA (Radio Broadcasting) vAyutaraMga-AMdolana (Waves) jhIlavA mATe reDio yaMtra amuka cekakasa kakSA para-rekhAMza " ga" vinA (Wave-length) para hovuM joIe, te ja te jhIlI zakAya che, joga nahiM nahi te nahi; tema A ga-pravacananA saMskAra-taraMga-AMdolana | (Vibrations) jhIlavA mATe AtmA paNa amuka cokkasa gyatArUpa kakSA para-garekhAMza para rithati karate he joIe, te ja te jhIlI zakAya che, nahi te nahiM. athavA pAtra vinA vadhu rahI zakatI nathI, tema tathArUpa pAtra vinA A Atmika jJAnarUpa vastu rahI zakatI nathI. zrImad rAjacaMdrajIe mokSamALAmAM kahyuM che tema-"pAtra vinA vastu na rahe, pAtre Atmika jJAna." "ga" (yogya) jIva vinA A "jagarUpa mahat vastu jIravI zakAya ema nathI. jema siMhaNanuM dUdha siMhasutane ja jare che-"siMhaNa keruM dUdha te te siMhasutane jare,"--bIjAnI te hAjarI ja phATI jAya; tema A "jaga'rUpa paramAna paNa tathArUpa yogyatAvALA jegIjanene ja karI zake ema che, bIjAne-ajogIone te te jare ema nathI, eTaluM ja nahi, paNa mithyAbhimAnarUpa ajIrNa--apaco ne udarapIDA upajAve ema che. ane te jogIjananA cAra prakAra che, kAraNa ke ge ga, kulaga, pravRttacoga, ne niSpannayoga-ema yoganA cAra prakAra che. eTale gogI , kulagI, pravRttacagI, ne niSpannagI ema bhegIonA paNa sAmAnyathI cAra prakAranA cAra prakAra che (jenuM lakSaNa have pachI kaheze). eone paNa yathAyogI saMbhava A gagraMthathI upakAra thavo saMbhave che. ane te upakAra thavAnuM kAraNa paNa teone yega pratyene aMtaraMga bhAvathI pakSapAta hoya che, e che teone kudaratI rIte ja yoga viSaya pratye prazasta rAga-naisargika prema hoya che, Page #756 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (680) gadaSTisamuracaya e che. kAraNa ke teonuM mAnasika valaNa (Inclination) svabhAvathI ja yoga pratye pakSapAtathI (Bias) DhaLe che, teonuM AtmapariNamana yoga pratye pari-mana karatuMsarvathA namI paDatuM hoya che. Ama A gadaSTi graMtha jema mukhyapaNe AtmAthe-AtmapakArArthe che, tema gauNapaNe parArthe-paropakArArthe paNa che tAtparya ke sva-5ra upakAra e A graMthanuM ISTa prayojana che. mahApuruSe sva upakAra athe je kRti race che, te AnuSagikapaNe sarva upakArArthe-sArvajanika upayoganI paNa thaI paDe che, tenuM A uttama udAharaNa che sarakhAvo " na kavitvAbhimAnena na kiirtiprsrecchyaa| / kRtiH kintu madIyeyaM svabodhAyaiva kevalam // " -zrI zubhacaMdrAcAryajIkRta zrI jJAnArNava ane A uparathI e paNa khAsa lakSyamAM rAkhavA yogya che ke-AvA sAcA paropakAraparAyaNa saMta mahAtmAo je sva upakAra kare che te ja kharekhara para upakAra karavAne samartha hoya che je AtmArtharUpa svArtha sAdhe che te ja sva-para upakAra paramArtharUpa parArtha sAdhI zake che. kAraNa ke je sva upakAra nathI karatA, te para upakAra paNa nathI karI zakata; je AtmAthe nathI sAdhate, te parArtha paNa nathI sAdhI zakatA. kAraNa ke "kuvAmAM hoya to havADAmAM Ave." "potAnuM nahiM sAdhyuM kAMI, ukALaze paranuM zuM bhAI ?" paNa AtmArtha sAdhyA vinA je parArtha karavAnI dhRSTatA kare che, vA zekhI kare che, te te banne gumAve che, ane bhraSTa tatabhraSTa thAya che. je pitAnA AtmAne upadeza dIdhA vinA parane upadeza devA jAya che, te pitAnuM ke paranuM hita karI zakto nathI; kAraNa ke svAcaraNarUpa cAritranA baLa vinA tenI dhArelI asara nIpajatI nathI, anyanA hRdayane sparza thato nathI, ne patthara para pANI" DhaLyA jevuM thAya che ! eTalA mATe ja sanmArganA jJAtA sadupadekhA sapuruSonuM sauthI prathama ne mukhya prayajana svAtmAne upadeza devAnuM hoya che, kAraNa ke te bhAvitAtmAo sArI peThe bhAve che ke-" he jIva! tuM upadeza ma de, prathama tuM ja upadeza le, kAraNa ke te jJAnIne deza sarvathI nyAro ne agama che." zrImad rAjacaMdrajInuM A mArmika vacanAmRta sarva mumukSuoe aMtaramAM katarI rAkhavA gya che ke - mata de tuM upadezakuM, prathama lehi upadeza sabase nyArA agama che, je jJAnIkA deza."- zrImad rAjacaMdrajI. Ama AvA sadupadeSTA sAdhucarita puruSonI vyAkhyAnapravRtti paNa jema mukhyapaNe mATethI-uccasvare svAdhyAyarUpa hoya che, tema AvI graMthalekhanapravRtti paNa mUka-mUMgA Page #757 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uSasa hAra : sva-para upakAra, jIvatI jAgatI yAta jevA A negI A te 'sAdhu'nA mUMgA svAdhyAya che (681) svAdhyAyarUpa-sajajhAyarUpa ja hAya che; nahi ke vAjrAla vistAranArA vAcaspationI jema janamanaraMjanakAriNI; kAraNa ke teo sArI peThe jANe che ke-jyAM AtmasAkSIe dharma che, tyAM jananuM zuM kAma che? janamanaraMjana dharmanuM mUlya eka phUTI badAma paNa nathI. " Atama sAkhe dhama jyAM, tyAM jananuM zuM kAma ? janamanaraMjana dharmanuM, mUla na eka badAma. '"--zrI cidAna'dajI. eTalA mATe ja AvA svAdhyAyanimagna, sAcA AtmAthI, vivara 'ne jhaMkhanArA kharekharA mumukSu, meAkSasAdhake sAcA sAdhaka-sAdhu, adhyAtmarasapaNita, bhAvitAtmA A zAsrakartA mahAyegInI A svAdhyAya udghASA adyApi anya jIvatI jAgatI adhyAtmarasapipAsu mumukSu jogIjaneAnA hRdayane spazI temanA para jyAta jevA apAra upakAra kare che. jIvatI jAgatI jyAta jevA A jogIrAjanI A jogI cetanavatA jogavANI jogIjanAne jAgrata karI, temanA aMtamAM nimA~la AtmajyAtirUpa yoga-pradIpa pragaTAve che ! ane yAvacca dradivAkaro pragaTAvatI raheze evuM emAM parama daivata che ! astu ! E ]] temAM atre-- kulapravRttacakrA ye ta evAsyAdhikAriNaH / yogino na tu sarve'pi tathA'siddhyAdibhAvataH // 209 // layogI pravRttacakra je, adhikArIe te ja; tathA asiddhayAdi bhAvathI, na yAgIo sarve ja. 209 aH--je kulayeAgI ane nahi ke saveya cegIe, kAraNa ke pravRttacakra yAgI che, tee ja AnA adhikArIe che,teone tevA prakAre asiddhi AdinA bhAva che. vivecana temAM je kulayeAgI ane pravRttacakrayAgI che, te ja A yAgazAstranA pAtra vRtti:-putravRttavA ce-je kulayeAgI ane pravRttacakra yogI che, te vAsyAdhini:-e ja A yogazAstranA adhikArIe che, ahu che, cohino--yAgIo, maiM tu sarve-nahi ke sarveya sAmAnyathI. zA kAraNathI ? teA ke--tathA--tathAprakAre, siddhavimAvata:-RRsiddhi Adi bhAvane lIdhe,-gAtra ceAgIone asiddhibhAvane lIdhe, ane Adi zabdathI niSpanna (siddhu) cegIone siddhibhAvane lIdhe. Page #758 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (682) gadaSTisamuracaya adhikArI yogIo che,-bIjA nahi; kAraNa ke gogIne tathA prakAranI yogyatAnI asiddhi hoya che, tethI teo AnA anadhikArI che; ane niSpanna-siddha cagIne te tathA prakAranI yogasiddhi thaI cUkI che, eTale teone have AvA gagraMthanuM prajana rahyuM nahiM heI teo paNa atra anadhikArI che. pratyeka vastu potapotAnI yogyatAnusAra-adhikArAnusAra zobhe che. sAmAnya lekavyavahAramAM paNa adhikArI pramANe ucca-nIca padavIrUpa adhikAra apAya che. tema paramArtharUpa zAstravyavahAramAM paNa adhikArI pramANe dharmasAdhanane "pAtra vinA adhikAra ghaTe che. "dhivirArA dharmasAdhanasaMsthitiH' -e vastu na rahe." zrI aSTakamAM zrI haribhadrasUrijInuM suprasiddha subhASita che. rAjyAdhikAra mATe jema yathAgya guNanI jarUra paDe che, tema A yoga-rAjyAdhikAra mATe paNa tathArUpa yathAyogyatAnI jarUra anivArya che. sAmAnya vidyAbhyAsa mATe jema uttarottara krame vadhatI yogyatArUpa adhikAranI AvazyakatA che, tema asAmAnya evA A yogavidyAbhyAsa mATe paNa uttarottara krame caDhatI yugabhUmikArUpa yogya adhikAranI AvazyakatA che. sAdhAraNa laukika zAstra zIkhavA mATe paNa jema yathAyogya vinaya, viveka, samajaNa, buddhi vikAsa Adi guNagaNarUpa yogyatAnI jarUra hoya che, tema asAdhAraNa alaukika evuM A adhyAtmazAstra zIkhavA mATe paNa yathAyogya guNasthitirUpa gyatAnI vizeSa jarUra che. ane tevA prakAranI cegyatA kulagI pravRttacaka yegIomAM avazya hoya che, eTalA mATe teo ja A megazAstranA adhikArI che, teo ja A paramArthazAstranA satusaMskAra jhIlavAne sugya supAtra che. (juo. pR. 252, AtmasiddhinI gAthA ). bAkI je geaogI che, teone A gazAstrane adhikAra ghaTatuM nathI, kAraNa ke teomAM tathArUpa yathAyogya guNabhAva te nathI, "ga" egya yoganI siddhine abhAva hoya che, eTale teone vegane aga che. jema agyane rAjyapadavI anadhikArI ghaTatI nathI, tema A ayogya gotragIne vega-rAjya padavI ghaTatI getrayegI nathI. abudha evA mUkhane jema viThanamaMDaLImAM praveza zebhate nathI, tema A abudha yogIne gamaMDaLImAM praveza zobhate nathI. ekaDo haju nathI AvaData te ekaDIAne jema sAtamI copaDImAM besavAno adhikAra ghaTatA nathI, tema gamArgane prAthamika yogyatArUpa ekaDo paNa haju jeNe ghuMTyo nathI te ayogIne A ucca yogazAstravargamAM sthAna levAno adhikAra ghaTatuM nathI. Ama prAthamika yogyatAthI paNa rahita evA gotragIo apAtra heI atra anadhikArI che. ane je niSpanna gIo-siddha gIo che, te paNa A yogazAstranA adhikArI Page #759 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra: kulagI ne pravRttacakagI adhikArI (683) nathI. paNa tenuM kAraNa bIjuM ja che. gotrayAgIe jyAre yoganI asiddhine lIdhe atra anadhikArI che, tyAre niSpanna yogIe yoganI siddhine lIdhe siddhagI paNa adhikArI che. A gazAstranuM prayojana te gasiddhi mATe che, anadhikArI ane te gasiddhi to A niSpanna-siddha yogIone hAMsala thaI cUkI che. te pachI tene have AnuM prayojana zuM hoya? jeNe gasiddhi sAkSAta pragaTa prayogasiddha (Practice) karI batAvI che, jeNe svabhAva-guMjana yoga siddha karI zuddha AtmA pragaTa karyo che, jeNe "samayasAra " pragasiddha karI batAvyo che, evA siddhayogIne pachI AvA zabdarUpa zAstranuM (Theory ) zuM prajana hoya? yogamArganA pravAsIne A yogazAstrarUpa mArgadarzaka bhemIo upayogI thAya, paNa jeNe yogamArgane pravAsa pUro karyo che, tene have A yogazAstrarUpa bhamIAnI (Guide) zI jarUra ? prAsAda para caDhavA mATe AlaMbananI jarUra paDe, paNa prAsAdazikhare caDhaLyA pachI jema tenI jarUra na paDe, tema gaprAsAda para caDhavA mATe hastAvalaMbanarUpa A yegazAstranI sahAya levI paDe, paNa yoga-prAsAdanA zikhare caDhI gayA pachI tenI jarUra kayAM rahI ? parvata para caDhavA mATe jema lAkaDInA TekAnI jarUra paDe, paNa parvatanI Toce caDhI gayA pachI jema tenI kaMI jarUra na rahe; tema yega-giri para caDhavA mATe A gadaSTirUpa dRSTinA TekAnI jarUra paDe, paNa badhI gabhUmikAo vaTAvI jaI yogagirinA zrege pahoMcyA pachI tenI jarUra zenI hoya ? kAraNa ke caDhelAne caDhavAnuM zuM? pAmelAne pAmavAnuM zuM? siddhane sAdhavAnuM zuM? mATe niSpanna-siddha yogI paNa A apekSAe A yogazAstra-sAdhananA adhikArI che. Ama gotrayAgI agI hovAthI A satazAstrane adhikArI che, ane niSpanna yogI parama yogI hovAthI AnA anadhikArI che. mAtra madhyama be prakAranA gI kalagI ne pravRttacaka yogI-A gazAstranA adhikArI che. kulagI ne tAtparya ke-gya gabhUmikAthI dUra evA bAdhaka bhAvamAM vattatA pravRttacaka je' hovAthI gAtra yogI atra agya che; parama yogya evI yugabhUmikAnI parAkASThArUpa siddha bhAvamAM vartAtA hevAthI niSpanna thegI paNa atra ayogya che; ane yathAyogya evI yogabhUmikArUpa sAdhaka bhAvamAM vattatA kulagI ane pravRttacaka yegI atra suyogya che yathAyogya che. ane eTalA mATe ja- aDadiThThI e kahI saMkSepe, yegazAstra saMketejI; kulagI ne pravRttacaka je, teha taNe hita hetejI." -zrI ca. da, sakjhA. 8-4 eonuM vizeSa lakSaNa kahe che - Page #760 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (684) yogadaSTisamuccaya ye yoginAM kule jAtAstaddharmAnugatAzca ye / kulayogina ucyante gotravanto'pi nApare // 210 // jamyA je gile, taru gharma anugatA ya; kulagio kahAya te, na gotravaMta bIjAya, 210. artha -jeo gIonA kulamAM janmyA che, ane jeo te yogIonA dharmane anugata che, teo "kulagIe" kahevAya che,-nahiM ke bIjAo gotrarvate paNa. vivecana "gikule jAyA tasa dham, anugata te kulagIjI.". sakjhA. 8-4 jeo yogIonA kulamAM janmyA che ane janmathI ja teonA dharmane upagata chepAmelA che, tathA prakRtithI yogidharmane anugata-anusaranArA evA je bIjAo paNa che, teo "kulagI' kahevAya che, ema dravyathI ane bhAvathI jaNAya che, -nahi ke gotravate paNa, nahi ke sAmAnyathI bhUmibhavya evA bIjA paNa je yegIonA kulamAM janmyA che ane yogIonA dharmane je upagata che-pAmelA che, te kulagI che. arthAta-je janmathI ja yogI che, Ajanma yogI (Born Yogis) che te kulagI che, manuSya kulamAM janmele jema janmathI ja manuSyagIH bAla hoya che, siMha kulamAM janmele jema janmathI ja siMhazizu Ajanma hoya che, tema egikulamAM janmele janmathI ja bajegI" hoya che. gI pUrva janmamAM gasAdhanA karatAM karatAM, Ayu pUrNa thatAM jenuM cavana thayuM che, tevA pUrvArAdhaka "gabhraSTa" puruSe AvA kulagI (Born Yogis) heI zake che. jema jaisargika kavitvazaktivALA manuSyo Ajanma kavi (Born Poets) hoya che, tema AvA naisargika egazaktivALA mahAtmA kulagI Ajanma yogI hoya che. AvA yegIone pUrvArAdhita yaMgasaMskAranI jAgrati svayaM saheje kurita thAya che, jAtismRti Adi jJAnanI prApti paNa hoya che, ane pUrve adhUrA cheDela yoganI kaDInuM anusaMdhAna zIdhra vinA prayAse hoya che. jema lAMbI musApharIe nIkaLela musAphara vaccamAM vizrAmasthAne visAmo khAya che, rAtavAsa kare jUtti - rojina je vAtA-jeo yegIonA kulamAM jagyA che,-janmathI ja- tanAtAane teonA dharmane anugata- gilamane anugata, ce-je e prakRtithI anya 5Nu, kurojina racantahyogIo kahevAya che ema samajAma che,-dravyathI ane bhAvathI. jotravattoDaji-gAtravaMte paNa, sAmAnyathI bhUmibhaLe paNa, nAre-nahiM ke bI ja. nahiM ke bIjAo kalagI kahevAya che. Page #761 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : kulagI-AjanmayogI, udAharaNa che, paNa thAka utarI gayA pachI tAjamA thaI tarata ja AgaLa akhaMDa prayANa cAlu rAkhe che; tema mokSapurInA pravAse nIkaLela cogamArgane akhaMDa pravAsI mumukSu AyupUrNatArUpa vizrAmasthAne vizrAMti le che, bhavAMtaragamanarUpa rAtrIvAsa kare che, ane zrama utarI gayA pachI pAcho punarjanmarUpa na avatAra pAmI, tAmAje thaIne, apUrva utsAhathI bhegamArganI musApharI AgaLa calAve che ane Ama AyegamArganA musApharanuM muktipurI pratyenuM prayANa akhaMDita rahe che. jema vakhata pUre thaI jatAM kArakuna Agale divase adhUruM mUkeluM kacerInuM kAma, bIje divase jyAMthI adhUruM hatuM tyAMthI AgaLa calAve che, tema Ayune samaya pUro thaI jatAM yegI AgalA janmamAM adhUruM chaDeluM AtmArthanuM kAma, bIjA janmamAM adhUruM hatuM tyAMthI AgaLa dhapAve che. Ama yegI puruSanuM yogasAdhanarUpa AtmAthe kArya aTUTapaNe pUrNatA paryata vinA prayAse-sahaja svabhAve cAlyA kare che. daSTi thirAdika cAramAM, mugati prayANa na bhAMje re; racaNIzayana jima zrama hare, suranara sukha tima chAje re."--che. sajhA. 2 bIjAone-anya prAkRta janane je saMskAra ghaNuM ghaNuM abhyAse kaMIka ja-apa mAtra ja thAya che, te AvA XAjanma yegIone vinA parizrame sahaja svabhAve upaje che ! ane te pUrvajanmanuM asAdhAraNa bhegArAdhakapaNuM ja darzAve che,-jenuM vartamAnamAM pragaTa jvalaMta udAharaNa parama yogI zrImad rAjacaMdrajInA A svasaMvedanarUpa AtmAnubhavagamya sahaja ugAra uparathI svayaM sUcita thAya che - "laghuvayathI adbhuta thaye, tattvajJAnane bedha; e ja sUcave ema ke, gati Agati kAM zodha ? je saMskAra thavo ghaTe, ati abhyAse kAya? vinA parizrama te thayo, bhavazaMkA zI tyAMya ?"-zrImad rAjacaMdrajI. bhUtakALamAM paNa janmathI ja atyaMta asAdhAraNa yogasAmarthya dAkhavanArA aneka mahApuruSonAM caritro paNa A ja vAtanI puSTi kare che. jemake-vIza varSanI nAnI uMmaramAM jJAnezvarI jevo asAmAnya graMtha lakhanAra saMta jJAnezvara, ghaDIAmAM bIjA udAharaNe ramatAM paNa jene pUrvArAdhita munibhAva sAMbharI AvyuM hatuM, te mahAyogI vajIsvAmI. pAMca varSanI laghuvayamAM asAdhAraNa buddhicApalya darzAvanAra kalikAlasarvajJa zrI hemacaMdrAcAryajI, ane dharmadhuraMdhara zrI yazovijayajI, saMta kabIrajI, ramaNa maharSi AdinAM caritro paNa enI sAkSI pUre che. khuda tIrthakara bhagavaMto paNa janmathI ja mati-zruta-avadhi e traNa jJAnanA dhAraka hatA e hakIkata paNa x" athavA yoginAmeva kule bhavati dhImatAm / etaddhi durlabhataraM loke janma yadIdRzam // tatra saM yuddhiyo zramane pauvaizmi cAle ja to mayaH vaMtiau gurunaMdana " -gItA Page #762 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (686) gadaSTisamuccaya AjanmagIpaNuM ja sUcave che. Ama kulagIenA seMkaDo dAkhalA ApI zakAya ema che, je pUrvajanmanA yogAbhyAsanuM ja pariNAma che. AvA kulayogIone vega sahaja svabhAve siddha hoya che. uMghamAMthI ALasa maraDIne UThatAM ja gata rAtrInA banAvanI peThe temane yega yAda AvI jAya che, ane pachI pravRttacakrAdi yogAbhUmikAo jhapATAbaMdha atyaMta vege vaTAvI jaI teo niSpanna gadazAne-siddhadazAne pAme che. A yogIkulamAM janmarUpa je kulagIpaNuM kahyuM te adhyAtma saMskAranI apekSAe che, arthAt te saMskAra jamarUpa che. jema puruSane bAhya janma sthala svarUpe che, tema gIpuruSane A AdhyAtmika janma sUkSma svarUpe che. vyavahArathI AdhyAtmika jema bAhya vadisaMpanna dehane janma che, tema paramArthathI yogasaMskAra janma saMskArasaMpanna AtmAne janma che. bIjAdhAnathI jema sthUla puruSa dehanuM sarjana thAya che, tema ga-bIjAdhAnathI puruSanA-AtmAnA sUkSma saMskAra-zarIranuM sarjana thAya che. bAhya sthala dehanuM bIjAdhAna karanArA jema bAhya mAtA-pitA hoya che, tema A AdhyAtmika sUkSma dehanuM samyagadarzanAdi bIjAdhAna karanArA yogIorUpa mAtA-pitA che. jema skUla dehamAM mAtA-pitAne guNa lakSaNa vAraso utare che, tema AdhyAtmika saMskArasvAmI gIone guNasaMskAra-vArase te sUphamadehamAM utare che jema "bApa tevA beTA ne vaDa tevA TeTA" hoya che, tema gIpitA jevA A gI-bAla hoya che. paraMtu bAhya janma punarjanmane hetu hoya che, paNa A AdhyAtmika saMskArajanma te apunarjanmano hetu hoya che. vyAvahArika janma mRtatvanomaraNane hetu hoya che, paNa A pAramArthika janma amRtatvane-amarapaNAne hetu hoya che. athavA te bAhya sthUla deha janma e paramArthathI janma ja nathI, paNa bhAvathI te AtmAnuM mRtyu ja che, bhAvamaraNa ja che; AtmAno kharekhara pAramArthika janma te saMskArasaMpannapaNe janmavuM te ja che. A A parama dhanya pAramArthika saMskArajanma A kulayogIone sAMpaDyo hoya che, ane janmathI ja teo yegIonA dharmane pAmelA hoya che. ane bIjAo paNa je prakRtithI yegIdharmane anugata hoya, te paNa kulagI che. arthAta jeo yogIonA dharmane anusaranArA-anuyAyI" che te paNa "kulagI " kahevAya che. A " gI dharma' eTale zuM ? yogane jene yoga (saMbaMdha) thayo te che yogI, ane AtmasvabhAvarUpa mokSa sAthe jana-joDANa tenuM nAma yoga. eTale AtmasvabhAva sAthe jenuM jana che, arthAta jene AtmasvarUpanuM anusaMdhAna thayuM che gIdharma? te yogI che, ane evA te yogIne je dharma che te gIdhama che. eTale zuM ? Ama AtmasvarUpanuM anusaMdhAna karavuM, AtmasvabhAvanI sAdhanA-ArA dhanA karavI, Atmasiddhi karavI, e ja yogIono dharma che. vaLI dharma" zabda paNa e ja bhAvane sUcaka che, kAraNa ke vastune svabhAva te dharma, Page #763 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : AyAtmika saMrakArajama, yogidharma eTale zuM ? (687 ) raghurAvo gho " arthAt Atmavastune dharma te Atmadharma-vastudharma. AtmAnuM svabhAvamAM varNavuM te dharma, svarUpamAM sthiti hevI te dharma, AtmAne svarUpamAM dhArI rAkhe te dharma. A AtmAne svabhAvayuM janarUpa ga te ja dharma. eTale je AtmasvabhAvamAM varte che, svarUpamAM sthiti kare che, AtmAne svarUpamAM dhArI rAkhe che, AtmAnA svabhAvayuMjArUpa yogane sAdhe che, te sAkSAt dharmamUrti "gI" che ane tene dharma paNa te ja che Ama yogI dharma eTale AtmasvarUpanA anusaMdhAnarUpa vastudharma-Atmadharma. pa2pariNatine parityAga karI, AtmapariNatine anusaravuM te ja gidharma. tAtparya ke-AtmasvabhAva sAthe yujanarUpa ga jeNe sAdhyuM che, je svarUpasthita che te gI" che. ane AtmasvabhAva sAthe yujanarUpa ga te ja teone vAstavika dharma che. AvA AtmasvabhAvarUpa gidharmane anusaravA je nitya prayatnazIla rahe che, te kulagI che. AtmAne anugata eTale ke sarvatra AtmAne AgaLa karI tene anusaratI jenI samasta bhAvadharma pravRtti che, te kulayogI che. A Atma-anugata bhAva samakita guNathI mAMDIne zailezI avasthA paryata hoya che, ke jethI saMvara-nirjarA thaI upAdAna kAraNa pragaTe che, kAraNa ke atre sAdhya AlaMbanane dAva hAtha lAge che. (juo pR. 493, pa21-522 ). samakita guNathI he zelezI lage, Atama anugata bhAva; "-- saMvara nirjarA ho upAdAna hetutA, sAdhyAlaMbana dAva."--zrI devacaMdrajI. ane Ama sadA Atma-anugata bhAva hovAthI ja A samyagadaSTi yogIpuruSa jema bane tema Atma-padArthane virodha na Ave, virAdhanA na thAya, ema sarva vidhiniSedha Acare che, eTale jethI Atmavastune virodha na Ave te sarva "dharma" kartavya kare che, ane jethI Atmavastune virodha Ave te sarva adhama kartavya nathI karate. TuMkAmAM te "ArAdhaka jIva jJAna-darzana-cAritra svabhAvarUpa dhamane Adare che, te rAgadveSAdi vibhAvarUpa adharmane parihare che; AtmapariNatine bhaje che ne parapariNatine tyaje che. ane Ama AtmapadArthathI avirodha e vidhi-niSedha AcarI, te "mahAjane " parigrahela AtmapadArthane grahaNa "vidhi" kare che. (juo kAvya pR. 397) eTale ja A gidharmane-mekSamArgane anuyAyI mumukSu kulagI, ajJAnarUpa karmabhAvane cheDI daI, nija vAsarUpa-svabhAvasthitirUpa mokSabhAvane bhajavA nitya prayatnazIla bane che; aMdhakAra samA ajJAnane jJAnaprakAza vaDe nAza kare che, je je baMdhanA kAraNe che te baMdhane paMtha jANI, te kAraNenI eka evI dazArUpa mokSamArgane seve che; rAga dveSa ne ajJAna e karmanI mukhya graMthi-gAMTha che tenI jenA vaDe nivRtti thAya, evA ekSapaMthane ArAdhe che; ane sat caitanyamaya ne sarvAbhAsathI rahita e "kevaLa AtmA jethI pAmIe, e mekSapaMthanI rItine anusare che. (jue AtmasiddhinI gAthA pR. 271, 463) A je kahyo te mekSamArgarUpa gIdharmamAM-sanAtana vastudharmamAM-zAzvata Page #764 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (688) yogadaSTisamucaya AtmadharmamAM kaI paNa prakAranA matabhedane-dazanAgrahabhedane avakAza kyAMthI hoya? jAti-veSano bheda kyAMthI hoya? eTale A zuddha AtmasvabhAvanI jAti veSane siddhirUpa eka ja prayajana jyAM che te gidharmamAM jaina, vaiSNava, bheda nahi" brAhANa, vedAMtI, bauddha Adi kuladharmanA bheda maTI jAya che. sAdhu, zramaNa, saMnyAsI, jegI, phakIra Adi bAhya dravyaliMgabhedane4 sthAna ja nathI. uparamAM je kahyo te bhAvaliMgarUpa jegidharma-mokSamArga je sAdhe che, ArAdhe che, upAse che, te ja muktine pAme che. " jAti veSane bheda nahi, kahyo mArga ja hoya; sAdhe te mukti lahe, emAM bheda na keya."--zrI Atmasiddhi. je koI A yathAta gIdhane ArAdhe che, te A gIdharmamAM che. je kaMI mata-darzanane Agraha temaja vikalpa choDI daI, nija svabhAvanI siddhirUpa A sanAtana Atmadhamane bhAvathI sAdhe che, paraMparikRtine tyajatA rahI yogidharmanA AtmapariNatine bhajatA rahe che,-te sarva sAcA sAdhake, sarva sAcA anuyAyI ArAdhake, sarva upAsako, sarva mumukSuo, sarva AtmAthIe, sarva gIo, sarva samyagadaSTi sAdhujane, mata-saMpradAyanA bheda vinA A vizvadharmarUpa (Universal Religion) gidharmanA kharekharA "anuyAyI' evA kulayogIo che. ane upalakSaNathI-AvA yogamArganI prApti to dUra rahI, paraMtu tenA pratye je kaIne sarvathA adveSa hoya, kharekhare aMtaraMga prema hoya, prazasta rAga hoya, sAcI aMtaraMga jijJAsA hoya, tene anusaravAnI hArdika icchA hoya,-te sarva sanmArga premIo, sarva mArganusArIe, sarva jijJAsuo paNa dravyathI A yogIdharmanA adhi. kArI kulayogIo che. Ama A vastusvabhAvarUpa sanAtana yogadharma sArvajanika e vizvadharma ' banavAne parama yogya che; kAraNa ke svarUpathI sarva yogArAdhaka yogIonI jAti eka che, ane teone dharma paNa eka ja che, kAraNa ke svabhAvanI siddhi kare te ja garUpa dharma A mahAnubhAva yogIone anukULa hoya che. (juo kAvya pR. 58-59 ) "teha tatvarUpa vRkSanuM, Atmadharma che mULa; svabhAvanI siddhi kare, te ja dharma anukuLa"-zrImad rAjacaMdrajI. x " liGgaM dehAzritaM dRSTaM deha evAtmano bhavaH / na mucyante bhavAttasmAdete liGgakRtAgrahAH // jAtidehAzritA dRSTA deha evAtmano bhavaH / na mucyante bhavAttasmAdete jAtikRtAgrahAH // " -zrI pUjyapAdasvAmIjIta samAdhizataka. "Na u hodi mokkhamaggo liMgaM jaM dehaNimmamA arihA / &iaaN muddag haMsaLavattA seti - zrI samayasAra, Page #765 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : gidharmanA sAcA anuyAyI, 'kulI ' zabdanuM rahasya (689) eTale AvA parama udAra sarvagrAhI A gilamane je sAcA bhAvathI anusaratA hoya, te sarve game te saMpradAyanA hoya, te paNa eka ja dharmanA anuyAyI-sAdhamike che. tAtparya ke A yogamArgane kharekhara anusaranAro jena hoya ke sAdharmika vaiSNava hoya, bauddha hoya ke brAhmaNa hoya, sAMkhya hoya ke vedAMtI hoya, AtmabaMdhuo game te hoya, te sarva sAdharmika baMdhuo che, AtmabaMdhuo che. AvA A gidharmane je kaI dravyathI ke bhAvathI anusaratA hoya te sarva kulagI che. atre bhAvanuM kAraNa thAya te ja pradhAna evuM dravya vivakSita che -nahiM ke bhAvanuM kAraNa na thAya evuM apradhAna dravya. eTale ke jethI pariNAme gabhAvane udbhava thAya tema dravyathI je dravya yogasAdhanarUpa gidharmane anusare che, te paNa upalakSaNathI kulagI che; ane bhAvathI je anusare che te te pragaTa tema che ja. mAtra eTaluM ja lakSamAM rAkhavA yogya che ke-dravya yuga sAdhanadharma paNa bhAva vegasAdhana dharmanAM kAraNabhUta thAya te ja te bhalA che, saphaLa che, nahiM te Ala che-mithyA che. dravyastava evuM viziSTa hovuM joIe ke te cokkasa bhAvastavanuM kAraNa thAya, ane ema thAya te ja te saphaLa che, nahiM te aphaLa che. A saMbaMdhI vizeSa jANavA IcchatA tattvarasika jane zrI haribhadrasUrijIta zrI paMcAzakazAstra avalekavuM. dravyadharma te yuga samAravA, viSayAdika parihAra; Atamazakti che svabhAva sudharmane, sAdhana hetu udAra." -zrI devacaMdrajI. AvA A mahAnubhAva "kula yogIe" kharekhara ! kulagIo ja hoya che. kulavadhU jema potAnA kulane chAje evuM varnAna kare che-kulInapaNuM Acare che, kulaputra jema potAnA kulane lAMchana na lAge evuM kulInatA cogya "logI" AcaraNa kare che tema kulagI paNa pitAnA legikulane chAje zabdanuM rahasya evuM, ne deSa-kalaMkarUpa jhAMkhapa na lAge evuM, yathAyogya kulIna AcaraNa kare che. jemake-para ghare na javuM, sva gharamAM ja rahevuM, ucita maryAdA dharmamAM rahevuM, zIla sAcavavuM, ItyAdi kuladharmane jema kulavadhU pALe che, tema parabhAva-vibhAvarUpa para ghara pratye gamana na karavuM, AtmAnA nija gharamAM ja rahevuM, vastusvabhAvanI maryAdA na ulaMghAya ema ucita "maryAdAdharmamAM marajAdamAM" rahevuM, svarUpAcaraNarUpa zIla sAcavavuM,-ityAdi bhegIkulanA dhamane kulagI barAbara pALe che. temaja kulaputra jema hiMsA, asatya, cerI, vyabhicAra, padravyagrahaNa Adi sarva anArya kAryane dUrathI vaje che, ane sanyAyanItine-pramANikatAne anusare che, tema A Arya kulagI paNa AtmasvarUpanI ghAtarUpa hiMsAne, paravastune pitAnI kahevArUpa asatyane, pAradravyanI cerI karavArUpa adattAdAnane, paravastu pratye gamana karavArUpa Page #766 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (690) gadaSTisamuccaya vyabhicArane, ane mamatvathI paradravyanA grahaNarUpa parigrahane-ityAdi anArya kAryane dUrathI tyaje che ane paravasturUpa parabhAva-vibhAvane cheDI daI, te uparathI potAnI mAlIkI uThAvI laI, sva vastumAM ja sthiti karI sanyAyanItine-kharekharI pramANiktAne anusaravA niraMtara prayatnazIla rahe che. ane kulaputra jema bApadAdAnI AbarU vadhArI-kulane ujALI samAjamAM supratiSThita hoya che, tema kulagI paNa potAnA bikulanI pratiSThA vadhArI, kulane ajavALI, "ekotera peDhIne tArI" yogI samAjamAM sthAna pAmI svarUpamAM supratiSThita hoya che. eTalA mATe kulavadhu ane kulaputranI jema kulagIne A "kulagI' nAma barAbara ghaTe che. bAkI jinAdi parama bhegIonA kulamAM bAhya dehajanmanI apekSAe jamyA chatAM, je tenA dharmane bhAvathI anusaratA na hoya, athavA te nAmamAtra anusaratA hoya, chatAM pitAne tenA anugAmI-anuyAyI "jaina" Adi kahevaDAvatA hoya, te nAmamAtra te nAmamAtra jaina Adi che, gotragI che, paNa kulagI nathI. te anuyAyIo ja prakAre buddhanA kula-saMpradAyamAM janmyA hoya ane tenA dharmane bhAvathI anusaratA na hoya, chatAM pitAne tenA anuyAyI "bauddha' tarIke oLakhAvatA hoya, to te paNa nAmamAtra bauddha che, kulayogI nathI. temaja sAcA brAhmaNa-vaiSNavajana* AdimAM hovA gya lakSaNa jenAmAM nathI, chatAM pitAne brAhmaNa-vaiSNava vagere kahevaDAvanArA anyane mATe paNa samajavuM. rAga-dveSAdi zatruno jaya karavArUpa jainapaNuM jenAmAM nathI, athavA yathArtha vastubedharUpa budhapaNuM jenAmAM nathI, athavA AtmapavitratArUpa zaucamaya vaiSNavapaNuM jenAmAM nathI, athavA sAcA brahmajJAnarUpa brAhmaNapaNuM jenAmAM nathI,-te bhale janmathI jaina ho ke bauddha he, vaiSNava ho ke brAhmaNa he, ke anya kaI paNa he; paNa te bhAvathI-paramArthathI jaina paNa nathI ne bauddha paNa nathI, vaiSNava paNa nathI ne brAhmaNa paNa nathI; temaja te kulagI paNa kahI zakAya ema nathI. tAtparya ke-sAcA pAramArthika yogamArgane-mekSamAgane nahiM anusaranArA evA sava saMpradAyavAdIo, sarva matadarzanAgrahI kAMI kulagI nathI. ghaNuM karIne manuSyAtmA keI ne koI dharma matamAM hoya che, ane tethI te dharma mata pramANe pravartavAnuM te kare che, ema mAne che. paNa enuM nAma mumukSatA nathI. mumukSatA e che ke sarva prakAranI mahAzaktithI muMjhAI eka mokSane viSe ja yatna kare; ane tIvra mumukSatA e che ke ananya preme mokSanA mArgamAM kSaNe kSaNe pravartAvuM." -zrImad rAjacaMdra, patraka 216 (254) athavA te mAtra zArIrika vikAsa mATenA vyAyAmAdi prayogane je yogane nAme 4 vaiSNava jana to tene kahiye." IsAdi- zrI narasiMha mahetA Page #767 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : nAma mAtra anuyAyIo, gAtrAgI te kuhagI nathI (691) ThaThADatA hoya, athavA hogAdi prakriyAne bahAne je lekone vega saMbaMdhI vyAha upajAvatA hoya, athavA vegane nAme aneka dhatIMga ubhA karI je mahAt "ga"nI mahAna "ga" zabdanI viDaMbanA karatA hoya, athavA beTI samAdhi viDaMbanA caDhAvI javAne DoLa karI mugdha lokone vaMcatA rahI je yogane nAme carI khAtA hoya, athavA jaTAjUTa vadhArI jogI Adi veSa dhAraNa karI je jegImAM khapatA hoya -e Adi paNa kaMI kulagI nathI. te te yoganI ThekaDI uDAvanArA yugaviDabake che, yegIkulane hAMsIpAtra banAvanArA che, ane "ga" jevI parama pavitra vastune abhaDAvanArA che ! uparamAM je kulagI kahyA, te sivAyanA bIjA je bhUmibha-gotrayAgIo che, te kAMI kulagI nathI. bhUmibhavyo eTale bhUminA guNane lIdhe je bhavya kahevAya che te. jemake-AryakSetranA-A bharatabhUminA saMtAno bhUmibhaLe che. te gotrayegI te gotragI che, paNa kulagI nathI, kAraNa ke bhUminI bhavyatAmAtrathI kulagI nathI kAMI jIvanuM kalyANa thaI jatuM nathI. paNa tathArUpa anukULa nimitta pAmI, jIvamAM jyAre kharekharI bhavyatA Ave-tathArUpa guNagyatA pragaTe, tyAre ja kalyANa thAya che. bhUminI bhavyatA AtmAnuM kalyANa thavAmAM anukULa sAmagrInI upanatimAM jogavAImAM apekSAkAraNa jarUra che, paNa nimitta kAraNane AdhIna evuM upAdAnakAraNa pragaTAvavAmAM je tene upayoga karAya, te ja te lekhe thAya che, nahi te alekhe che. dAkhalA tarIke-Aya evI A bhavya bharatabhUmimAM gidharma pAmavAnI pUrepUrI anukuLatA che. kAraNa ke A divya bhUmimAM aneka mahAna givoe janma laI A avanine pAvana karI che. eTale atre gasAdhana sAmagrI pAmavI sulabha che. paNa te sAdhanasAmagrIne je yatheSTa lAbha UThAvavAmAM Ave, ne AtmAnuM tathArUpa gyapaNuMbhavyapaNuM-supAtrapaNuM pragaTa karavAmAM Ave, te ja te lekhe che. bAkI khAlI bhUmibhavyatAthI kAMI vaLe nahi, mahAgIonI bhUmi evI bhavya bharata bhUmimAM jagyA mAtrathI kAMI yegI thaI javAya nahiM. eTale bhUmibhavyarUpa gegIo che, te kAMI kulagI kahevAya nahiM. kulagI thavA mATe te tevA mumukSatA yogya guNa pragaTAvavA joIe. (juo pR. 316-317) A getragI ne kulagIne taphAvata skUlarUpe samajavA mATe gotra ane kula zabdane taphAvata samajavAnI jarUra che "kula" zabda nikaTane vaMzasaMbadha sUcave che, ne "gotra" darane vaMzasaMbaMdha sUcave che. tema kulagI yogIkula sAthe nikaTane vaMzasaMbaMdha dharAve che, ane tragI dUra dUrane sagapaNa saMbaMdha dharAve che. A uparathI ApaNe ema anumAna karI zakIe ke-jene mokSa nikaTamAM che, samIpamAM che, te Asannabhavya mumukSu AtmAo "kulagI" che; ane jene mekSa haju ghaNe ghaNe dUra che, te dUrabhavya bhavAbhinaMdI jI gAtrogI" che. enA vizeSa lakSaNane adhikRta karI kahe che- Page #768 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (692) yugadaSTisamuccaya sarvatrAdveSiNazcaite gurudevadvijapriyAH dayAlavo vinItAzca bodhavanto yatendriyAH // 211 // sarvatra aSI guru-deva-dvija prItivaMta; dayALu tema vinIta A, yadriya dhavaMta 211. artha --ane eo (kulagIe) sarvatra adveSI, guru deva ne dvija jene priya che evA, tathA dayALu. vinIta, bedhavaMta ane yateMdriya hoya che. vivecana aSI guru deva dvija priya, dayAvaMta upayogIjI." - sajhA. 8 ane A kulagIo tathA prakAranA grahanA abhAvane lIdhe sarvatra ahevI hoya che, dhamaprabhAvane lIdhe, guru deva ne dvija jene priya che evA hoya che kilaSTa pApanA abhAvane lIdhe prakRtithI dayALu hoya che; kuzalAnubaMdhI bhavyatAthI vinIta hoya che; graMthibhedathI bedhavaMta hoya che, ane cAritrabhAvathI yatendriya-jiteMdriya hoya che. sarvatra adveSI A kulayogIo ke je yogIkulamAM janmyA che ane gidharmane je anusaranAra, che, teo sarvatra-sarva sthaLe aSI hoya che, teone jagatamAM kyAMya paNa dveSa hete nathI; kAraNa ke teone dveSanA kAraNarUpa kaI paNa prakAranA grahane-mithyA Agrahano sarvathA abhAva hoya che, eTale dveSano paNa abhAva hoya che. dveSanuM kAraNa graha hoya che, pite grahelA-pakaDelA matathI je kaI viruddha paDe te grahagrasta matAgrahIne tarata ja TheSa upaje che; kAraNa ke matAthIne pitAnA matane "mamata" hoya che, A mahAro mata che evA mamatvane lIdhe tethI viruddha janArA pratye te gusse thAya che ! matAgrahI "mAre te sAcuM' ema mAne che, ane sagrAhI 'sAcuM te mAruM ema mAne che. tethI matAgrahI pitAnI mAnyatA pramANe ghasaDAte heI yuktine paNa jyAM potAnI mati abhiniviSTa che, tyAM kheMcI jAya che, ane sadAgrahIne te jyAM yukti che tyAM mati svayaM praveza kare che. AgrahInuM manarUpI vAMdarUM yuktirUpI gAyane pUMchaDethI "kheMce che ! ane nirAgrahI jUtti-sarvatraSire ane emAM sarvatra aSI hoya che, tathA prakAranA grahanA abhAvane lIdhe. tathA- vakrikriyA:-gura, deva ane dvija jene priya che evA,-dhama prabhAvane lIdhe. tathA-vAva-dayALa prakRtithI, kilaSTa pApanA abhAvathI, vinItAzca-ane vinIta,-kuzalAnubaMdhI bhavyatAthI, tathA vadhavarodhavaMta-graMthibhedathI, tendriyAyataMdriya, cAritrabhAvathI hoya che. Page #769 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra: kalogInAM lakSaNa, sarvatra apI, dazanAgraha abhAva (693) madhyasthanuM manarUpI vAchaDu yuktirUpI gAyane anusare che-pAchaLa pAchaLa jAya che ! (juo phUTanoTa leka pR. 328-3ra9). Avo matAgraha ekAMtavAdIne ja hoya che, kAraNa ke te koI eka amuka nayane ja pakaDI bese che, ane "vahorAvALA nADA" nI jema tene ja haTha pakaDI rAkhe che! eTale ke te matAthI hoya che. dAkhalA tarIke kaI vyavahAra nayano ja AgrahI matAtha ne hoya che, te keI nizcaya nayane ja AgrahI hoya che. koI jJAnane AtmAthI ja AgrahI hoya che, te kaI kriyAne ja AgrahI hoya che. keI ekAMta nitya pakSane ja AgrahI hoya che, te koI ekAMta anitya pakSane ja AgrahI hoya che. Ama matAthI ekAMtavAdIne potapotAnA matane abhiniveza-Agraha hoya che. paNa AtmAthI anekAMtavAdIne te kaI paNa Agraha hete nathI, kAraNa ke te nayanA svarUpane sArI peThe jANe che ke pratyeka naya pitapatAnI apekSAe pitAnI naya. maryAdAmAM sAro che, paNa para apekSAe kheTe che, mATe kaI paNa nayane ekAMta Agraha kare te khoTo che, mithyA che, ema jANate hoI te kadI paNa koI eka nayano Agraha karato ja nathI, ane vyavahAranaya-nizcaya nayanI yathAyogya maryAdA svIkArI banene samanvaya ( Reconciliation) sAdhe che. eTale nizcayavANuM sAMbhaLI te kAMI sAdhana cheDI dete nathI, paNa nizcayane lakSamAM rAkhI te te ja sAdhana kare che. "nizcaya vANI sAMbhaLI, sAdhana tajavAM naya; nizcaya rAkhI lakSamAM, sAdhana karavAM soya." -zrI Atmasiddhi. vaLI darzana viSayamAM paNa tene kaI paNa mata-darzanane Agraha hete nathI; kAraNa ke svAvAdadazI hoI te, te te darzana potapotAnA nayanI apekSAe, kathaMcita kaI apekSAe sAcA che, ema "svAta' padano nyAsa karIne te darzanAgraha samAdhAna kare che. te te darzanene te jinadarzananA aMgabhUta jANe abhAva che. eTale tasaMbaMdhI paNa tene keI Agraha saMbhava nathI. (juo pR. 58-59, pR. 423) Ama sAMkaDI ekAMta daSTine abhAva hovAthI ane vizAla anekAMtadaSTine sadbhAva hovAthI A AtmAthI kulagIne matAgrahane sarvathA abhAva hoya che. te te jyAM tyAMthI "sane ja grAhaka heI, sarvatra sada zane ja khoLe che; ene matanuM kAma nathI, "sat 'nuM ja kAma che. ane Ama tene sarvathA grahane abhAva hoya che, eTale keI paNa darzanavAdI pratye tene kadI paNa dveSa upajato nathI. tene mana te te sarva pitAnA sAdharmika AtmabaMdhuo che. te te eTale sudhI bhAve che ke-sarva AtmAene svabhAva dharma eka ja che, eTale samAnadhamI hovAthI A sarva AtmAo hArA sAdharmika bhAIo che. evI parama udAra bhAvanAthI tene sarva bhUtamAtra pratye maitrI Page #770 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (694) yogadaSTisamuccaya hoya che, temanA pratye vAtsalyabhAva hoya che, sarva bhUta pratye te Atmavat varte che. AvA sarvatra mitrI bhAvavALAne kyAMya kyAMthI hoya? "mitti ke samUhu, veraM mA~ = LarU"--zrI jinapravacana "sAtmavata sarvabhUteSu " zrI bhagavaddagItA sarvAtmamAM samadaSTi gho A vacanane hadaye lakhe."- zrImada rAjacaMdrajI 2. gurudeva-dvijanuM priyapaNuM A kulayogIne bIje guNa guru-deva-brijanuM priyapaNuM e che. A AtmAthI mumukSune guru, deva ane dvija ati priya hoya che-khUba vahAlA lAge che, ane te tene prApta thayelA dharmano prabhAva che. zAMta svastha citte je vicAra karIe te dareka prANIne pitAnuM hita priya hoya che, potAnuM bhaluM thAya ema sahu koI Icche che, eTale te hitanA kAraNarUpa bhaluM karanAra sahAyaka je kaI hoya che, te paNa tene priya thaI paDe che. ane guru-deva-dvija tene AtmahitamAM sahAyabhUta thaI paDatA hoI tene priya thAya che. dAkhalA tarIke- mANasa dIrgha rogathI pIDAte heI mRtyuzadhyAmAM paDyo hoya, tene keI suvaidya sAje kare, te te jIvitadAna ApanAra upakArI vaidya tene keTale badhe hAle lAge? tema A kulagIne paNa parama upakArI zrImad sadguru bhagavAnanI aho ! ahA ! bAbatamAM paNa che. kAraNa ke-(1) potAne jIva je anAdikALathI upakAra ! rogI AtmabhrAMtirUpa mahArogathI pIDAte hatA, ane "kSaNa kSaNa bhayaMkara Adi daSTAMta bhAvamaraNa rUpa mRtyuzadhyAmAM paDyo hato, tene A sadguru sudhe svarUpa-samajaNarUpa auSadhi vaDe sAjo karyo, AtmaArogyasaMpanna karyo, ane samyagadarzanarUpa-bodhibIjarUpa apUrva saMskArabIja ropI ne janma Apyo, te pachI AvA A parama upakArI zrImad bhagavAna te AtmAthI mumukSune tenAthI anaMta anaMtagaNuM vhAlA kema na lAge? je svarUpa samajyA vinA, pAmyA duHkha anaMta, samajAvyuM te pada namuM, zrI sadaguru bhagavaMta"zrI Atmasiddhi. athavA (2) kaI raMka bhikhArI bhArI dAridrayaduHkhathI duHkhIo hoya, tenuM dAridrayaduHkha TALI koI tene mahAsukha saMpattimAna banAvI de, te te dAridrayahara puruSa tene keTalo badho ISTa thaI paDe? te pachI,-anaMta AtmasaMpatti bhaya nija svarUpanuM A jIvane bhAna nahiM hovAthI te pitAnuM ghara choDIne paraghera bhIkha mAgate pharate Page #771 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra: zrI sadagurune "ahA! ahe! upakAra'. rogI Adi duSTAMta hatuM, para pudgalanI eThI jUThI eTha khAte hatuM, ane veThIA piThIAnI peThe pArakI veTha karate rahI pApI peTa bharatA hatA, tene A satparuSa sadgurue nija svarUpanuM apUrva bhAna karAvI anaMta AtmasaMpattibharyA svagRhane lakSa karAvyuM, nija gharamAM ja rahevAno upadeza karI paragRhe bhIkha mAMgate baMdha karyo, "cala jaDa jaganI eTha" nahi cATavAne ane pArakI veTha nahi karavAne baMdha karI pApI peTa bharate aTakAvyuM ane Ama nija gharamAM ja rahelI aDhaLaka AtmalakSamIne bhaktA svAmI banAvI daI parama sukhasaMpattimaya karI mUkyo. te anaMta upakArI zrImad saddaguru bhagavAna AvA sAcA mumukSu yogIne parama priya kema na lAge? athavA (3) koI bhayaMkara aTavImAM mAga nahiM maLavAthI cAre kora gothAM khAtAM bhUlA paDela manuSyane keI sarala, sIdhe ne niSphaTaka mArga batAvI Ape, te te mArgadarzaka puruSa tene keTale badhe priya thaI paDe? te pachI A bhayaMkara bhavATavImAM sanmArganI dizAnuM bhAna nahiM hovAthI A jIva cAre gatimAM cArekora gothAM khAte AthaData hatuM, anaMta paribhramaNa duHkha pAmatuM hatuM, tene nija svarUpa-garUpa sIdhe sarala nirdoSa sanmArga batAvI jeNe punaH anaMta paribhramaNa duHkha TALI bhavATavImAMthI ugAryo, te sanmAgadezaka zrImad sadguru devane amApa upakAra ciMtavatA A samyagRSTi bhegIne teozrI pratye parama premapravAha kema na pravahe? athavA (4) bhayaMkara mAM jyAM UchaLI rahyAM che, evA mahAsamudramAM DUbI rahelA manuSyane je kaI tAru bacAvI laI, bAvaDuM jhAlI kAMThe ANe, te te tAranAra pratye tene keTale badhe prema kure? te pachI-A bhISaNa bhavasAgaramAM janma maraNa taraMgathI taNAte A jIva mAharUpa gaLakAM khAI anaMta duHkhathI duHkhI thaI rahyo hato, tene mahAtA jevA je sadgurudeve hastAvalaMbana ApIne DUbate bacAvI zivapurane Are Aryo, te ananya upakArI apAra karuNasiMdhu paramakRpALu zrImad sadguru pratye A kRtajJa jegIjanane apUrva premane umaLake kema na Ave vAru ? " aho! aho ! zrIsaddaguru, karuNasiMdhu apAra; A pAmara para prabhu karyo, aho ! aho! upakAra."-zrI Atmasiddhi "zrI arajina bhavajalane tAru, lAge muja mana vAru re; bAMhya grahI je bhavajala tAre, ANe zivapura Are re."- zrI yazovijayajI. athavA-(5) koI jIva ugra dAvAnalamAM sapaDAI gayo hoya, tene zItala jalavRSTithI je kaI bacAvI le, te te bacAvanAra pratye tene keTalo badhe premabhAva upaje ? te pachI-A bhayaMkara bhavadAvAnalamAM A jIva sapaDAI gayo hate tene paramArtha amRtanI zItala meghadhArA varSovI jeNe bacAvI lIdhe, te zrI saddaguru pratye A mumukSu AtmAthIne apUrva premabhAva kema na upaje ? Page #772 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadaSTisamuccaya " bhava dava he prabhu! bhava dava tApita jIva; tehane he prabhu! tehane amRta ghana samaja."--zrI devacaMdrajI. "saMsAradAvAnaladAhanIraM, saMmohadhUlIharaNe samIram / mAyAvasAvALA sI, namAmi thI risAradhIm I"-zrI haribhadrAcAryajI. athavA (6) mahAphaNidharanA DaMsathI jhera caDhavAthI ke manuSya mUti -bebhAna thaIne paDyo hoya, tene kaI gAruDika jAMgulimaMtrathI jhera utArI punajIvana bakSe, te tene te viSahara pratye keTalI badhI prIti upaje? te pachI mahAmaha viSadharanA DaMsathI A jIvane mithyAtva-jhera caDhayuM hatuM, tethI A jIva nija svarUpanuM bhAna bhUlI mehamUcchita-bebhAna banyA hatA. tene sahajAnmasvarUpa prakAzanArA apUrva samyagadarzana maMtraprayAgathI parama mAMtrika samA je zrImad gurudeve mithyAtva-viSa utArI nAMkhI, nija sahaja AtmasvarUpanA bhAnamAM ApTe, ane samyakatva amRta chAMTI nikule janmarUpa punarjanma Ape, te viSahara parama amRtamaya zrImad saddaguru bhagavAna pratye A mumukSu jogIjanane, telamAM jalabindunI jema apUrva prIti kema na vistare ? mithyA he prabhu ! mithyA viSanI khIra, haravA he prabhu! haravA jAMguli mana ramI che."--zrI devacaMdrajI. Ama ananya upakArI hovAthI zrImad sadguru bhagavAna pratye mumukSu bhegIne parama prema udghase che, eTaluM ja nahiM paNa zrImad sadguru ja svarUpathI evA che ke temanA paramottama guNagaNa pratye kaI paNa guNAnurAgI sAcA sajajanane upakArI sada- kudaratI prema skuryA vinA na ja rahe. kAraNa ke zrImad saddagurunuM svarUpa gurunuM svarUpa vicArIe te "svarUpa' e ja emanuM svarUpa che athavA "sadaguru" e ja emanuM svarUpa che, arthAt sarva "sat " vastumAM guru e ja emanuM svarUpa che, kAraNa ke AkhA jagat karatAM guru, bhArI, gauravavaMta evA zrI sadguru ja che. eka bAju AkhuM jagat mUkIe ne bIjI bAju sadguru mUkIe, te sadgurunuM ja palluM namI paDaze. eTale jagadguru zrI sadguru ja che. athavA sat-saMta e ja emanuM svarUpa che, arthAt je prakAre jevuM AtmavastunuM svarUpa che, te prakAre tevuM sat , sAcuM, chatuM, vartamAnamAM pragaTa dazArUpe vidyamAna, evuM temanuM svarUpa che, saMtasvarUpa che, sAdhusvarUpa che; athavA "saMta" eTale zAMta -parabhAva vibhAva pratyenI jenI badhI doDAdoDa maTI jaI, je svabhAvamAM vizrAMta thaI parama AtmazAMtine pAmyA che, evA zAMta te "saMta". paDI paDI tuja pada paMkaje, pharI pharI mAguM e ja; sadguru saMta svarUpa tuM ja, e daDhatA karI de ja, " zrImad rAjacaMdrajI Page #773 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAraH upakArI sadagurunuM svarUpa, devanuM svarUpa (697) AvA saMtasvarUpa sadaguru, AtmajJAnI, samadazI, prArabdhadayathI vicaranArA, apUrva vANI prakAzanArA, ane paramazrutajJAnasaMpana hoya che. mehabhAva jyAM kSaya thaI gayo che athavA prazAMta va che, ane AkhuM jagat jyAM eTha jevuM athavA svapna jevuM bhAse che, evI parama addabhuta "jJAnI dazA" temanI hoya che. ane AvA jJAnI puruSa deha chatAM jANe dehamAM na vartatA hoya, evI parama AzcaryakAraka dehAtIta-videha dazAmAM (voza ) vartatA hoya che!! (juo AtmasiddhinI gAthA, pR. 129, 394). AvA parama guNanidhAna, niSkAraNa karuNarasasAgara, parama upakArI, parama kRpALu zrImad saddagurudeva pratye mumukSu AtmAne ananya prema kema na vachUTe? dIna dayALa kRpALuo, nAtha bhavika AdhAra; lAla re; devacaMdra jina sevanA, paramAmRta sukhakAra. lAla re." zrI devacaMdrajI. Ama jema sadehe vartamAna pratyakSa sadguru pratye mumukSune prIti hoya che, tema videha evA parokSa deva pratye paNa tene tevI ja ananya prIti hoya che, kAraNa ke te para mAtma devanuM svarUpa AtmAne nija svarUpAvalaMbana mATe parama upakArI devanuM svarUpa thaI paDe che. divya evuM jenuM "svarUpa" pragaTayuM che te deva che, divya evA zuddha AtmasvarUpamAM je "susthita che te zuddha caitanyamUrti bhagavAna deva che, jeNe AtmAne AtmA ja jANe ne bIjuM parapaNe ja jANya, evA akSaya anaMta bodhasvarUpa te deva siddha AtmA che. mukti sanmArgane vidhi batAvyuM hevAthI te vidhi vidhAtA che. parama AtmazAMtine zivamArga-mokSamArga darzAvI tribhu vananuM zaMkarapANuM karyuM hovAthI te ziva-zaMkara che. svarUpasthita chatAM jJAnathI samasta vizvane jANatA hovAthI te viSNu che. mokSarUpa parama sugatine pAmyA hovAthI te sugata che. ane rAgadveSAdine jaya karI kevaLa zuddha sahaja svarUpI AtmA pragaTa karyo hovAthI te parama vItarAga evA yathArthanAmAM jinadeva che. (juo pR. 363-364 tathA 400401) AvA zuddha sahajAnmasvarUpa jinaprabhu te vyavahArathI deva che, nizcayathI te AtmA e ja deva che. je jinadevanI pUjA che, te nizcayathI nija AtmAnI ja pUjanA che, kAraNa ke jinapada ne nija padanI ektA che, emAM kAMI bhedabhAva nathI, svarUpabheda nathI. (juo kAvya, pR. 112-113). A jinavara deva pratye sAcA bhaktibhAva vinA kadI paNa duHkhadAva chUTa nathI; teTalA mATe A bhava duHkhadAvAnalathI chUTavA mATe A parama prabhunI bhakti parama amRta ghana samI hoI, zItala AnaMdadAyinI thaI paDe che; eTale A parama para premapravAha upakArI prabhu pratye mumukSune parama prema-ananya prema kema na ullaze? mahe prabhuse vaLI A parama deva sAdhya evA AtmasvarUpanA pratiSThada sthAne che, Page #774 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (698) yogadaSTisamuccaya | (model) Adarza svarUpa che. jema zuddha suMdara Adarzane dRSTisanmukha rAkhI kalAkAra zilpI kalAkRtinI ghaTanA kare che tema A siddha devarUpa zuddha Adarzane satata dRSTisanmukha rAkhI sAdhaka e bhakta mumukSu AtmasvarUpanI ghaTanA kare che. (juo pR. 113) "ajakulagata kesarI' jema siMhane dekhIne nijarUpa lahe che, tema A prabhubhaktithI A bhavya AtmA Atmazaktine saMbhALI le che. Ama svarUpasiddhimAM parama upakArI hovAthI, temaja anupama guNagaNanA ratnAkara hovAthI, pitAnA parama ISTa evA A parameSTi deva pratye mumukSune parama prIti hoya ja che. atre "guru" pada prathama mUkavAnuM kAraNa pratyakSa sadagurune parama prabhAva sUcavavA mATe che. kAraNa ke sarvakALane viSe paramArthamAganI prApti zrImadda saddaguru thakI ja hoya che. eTale bhUtakALamAM thaI gayelA parokSa evA jinadeva karatAM guru" pada paNa pratyakSa sadgurune upakAra adhika che, mATe temanuM sthAna prathama prathama kema? mUkayuM che. temaja te jinanuM svarUpa paNa zrI sadgurunA upadeza vinA samajAtuM nathI, ane te samajyA vinA jinanA upakArane paNa khyAla kema Ave ? e rIte paNa parama upakArI jinanA upakAranuM bhAna karAvanAra paNa zrImad sadguru bhagavAna che, eTale paNa te parama parama upakArI hovAthI temanuM pada prathama mUkyuM che. A pratyakSa dehadhArI sajIvana mUtti paramAtmA parama sadgurune mahimA darzAvavA mATe ja parama pavitra zrI navakAra maMtramAM paNa "arihaMta pada siddha karatAM prathama maLyuM che, tenuM paNa e ja rahasya che. (juo pR. 130, AtmasiddhinI gAthA). vaLI A kulagIne "dvija' paNa atyaMta priya hoya che. A "dvija eTale zuM ? tene paramArtha vicAravA yogya che. dvija be vAra jene janma thayo che te dvija, athavA bIjo janma jene thayuM che te dvija, te bIje janma eTale "dvijane paramArtha saMskAra ApaNurUpa janma. pahele janma te je deha janma paramArtha thaye te. paNa manuSyane kharekhara janma te-tene jyAre sanmArganI dIkSA maLe che, AMtara muMDana thAya che,-tyAre thAya che. arthAt samyagadarzanarUpa saMskAra-bIja AtmAmAM ropAyAthI jene samyagadaSTirUpe bIje janma-nave avatAra thayo che, te "dvija" che. janmathI prApta thatA nAmamAtra dvijapaNane A pAramArthika dvija paNa sAthe levAdevA nathI. kAraNa ke janmathI bAhya dvija nAma hovA chatAM A pAramArthika dvija paNuM na paNa hoya; ane janmathI bAhya dvija nAma na hovA chatAM, A pAramArthika dvija paDyuM hoya paNa kharU: jame dvija caMDAla jevA lakSaNavALo paNa hoya! eTale dravya dvijajanmapaNe sAthe A bhAva dvija paNAne saMbaMdha nathI, mATe ukta apekSAe game te jAtimAM janmele A "dvija' hei zake che. arthAta samyagadarzanarUpa saMskArajanma pAmavAne adhikAra koI paNa jAtine che, Page #775 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : " dvija ne paramArtha, dayALupaNuM (69) emAM jAti-veSano bheda naDatuM nathI. game te jAtine yathAyogya guNagyatAvALe je yogya adhikArI puruSa te saMskAra jhIlavAne pAtra hoya, te A saMskArajanma pAmI zake che. ane Avo saMskArajanma pAmela "dvija " " brAhmaNa" paNa kahI zakAya che. kAraNa ke "tra nAnAtIti trAkSaT: _brahmane zuddha AtmasvarUpane jANe te brAhmaNa. Ama dvija athavA brAhmaNa eTale samyagadaSTi, jJAnasaMskArasaMpanna puruSa, kulagI, jogIjana. AvA samyagadaSTi kulagI puruSa samAnadhamI hevAthI, sAdhamika hevAthI, A mumukSu kulogIne tenA pratye kudaratI prema-vAtsalya kure ja che. tethI temanA pratye aneka prakAre te sAdharmika vAtsalya kare che, temane paramArtha mArganI sAdhanAmAM jema bane tema sahAyatA thAya--anukULatA thAya, tevA tevA prakAre potAnA tana-manadhanathI yathAzakti prabaMdha kare che, ane ema karI potAnuM vAtsalya-premabhAva dAkhave che. Ama sAkSAt parama upakArI hovAthI zrImad saddaguru bhagavAna pratye, tathA pakSapaNe parama upakArI Adarza sthAnIya hovAthI paramAtma deva pratye, tathA samAnadhamI hevAthI samyagadaSTi dvija athavA saMskArasvAmI brAhmaNe pratye, A mumukSu kulogIne avazya prIti hoya che. 3. dayALupaNuM dayALuM--A kulagI puruSe vaLI dayALu hoya che. dayA e emane AtmasvabhAvabhUta guNa thaI paDyo hoya che. keI dIna-duHkhI-daridvI dekhI temane dayA vachUTe che, anukaMpA upaje che. te duHkhathI duHkhIne je kaMpa-trAsa thAya che, te tene anusarate kaMpa-trAsa temanA AtmAmAM vedAya che, temanuM hRdaya dravIbhUta thAya che, temanuM aMtar kakaLI UThe che. Ama te paraduHkhe duHkhIA thAya che. eTale paraduHkhanuM chedana karavAnI IcchArUpa karuNa temane upaje che. ane tana-mana-dhananI samasta zaktithI te paradu:kha dUra karavA sakriyapaNe tatpara bane che. AvA paraduHkhe dAjhatA parama dayALu puruSe sarva jIvanuM sukha ja Icache ane "sarva jaMtu hitakaraNI karuNA' ja kare, emAM Azcarya zuM? eTale teo sUphamamAM sUkSama paNa anya jIvone jANI bUjhIne duHkha te kyAMthI ja Ape? dravyathI paNa kaI paNa jIvanI hiMsA kare ja kema? temaja bhAvathI kaI paNa jIvanA AtmapariNAmane dUbhave ja kema? (juo pR0 149, 438, 441) A mumukSu yogIo AvA dayALu, kRpALu, karuNAvALuM hoya che, tenuM kAraNa philaSTa kamano abhAva e che. kliSTa eTale kaThina, AkarA, bhArI, phalezarUpa karmone abhAva che, e che. tethI temanI cittabhUmi kaThora-philaSTa pariNAmathI rahita evI kamaLa-pocI hoya che, dayAthI Adra-bhInI hoya che; ane temanA AtmapariNAma ati kemaLa hoya che, paraduHkhanA tApathI zIdhra ogaLI jAya (melting)-dravI jAya evA hoya che. Page #776 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (700) cAga STisamuccaya 6 4. vinItapaNuM vinIta--vaLI A jogIjana vinIta hAya che. A jogI puruSo vinayathI namra hAya che, kadI paNa abhimAnathI unnata-akkaDa vA unmatta heAtA nathI. cAgidhanI prApti thavI te vinayane ja prabhAva che, kAraNa ke vinaya vinA vinaya' arthAt Atma'guNa pramAda vidyA pratye AtmAnuM vinayana-doravaNI hAtI nathI; vinayathI ja vinayanIatizaya rahe' AtmavidyAnI ( Spiritual education) prApti hoya che. eTale ceAgI puruSA vinayanA Ave| mahAprabhAva jANatA haiAvAthI svabhAvathI ja'vinIta' hAya che. tethI peAtAnAthI adhika guNavatAnA teo yathAyAgya vinaya sAcave che; abhyutthAna-UThIne sAmA javu', AsanadAna, pUjana, bahumAna, satkAra Adi ucita upacAra Acare che. satpuruSanA, satpuruSanA vacanAmRtanA, ane sAdhananA yathAyeAgya vinaya-humAna-gauravAdi te kare che; ane temAMthI koInI paNa svapnAMtare pazu lezamAtra AzAtanA, avajJA karatA ja nathI. kAraNa ke te jANe che ke-eka satpuruSanI ke eka satvacananI ke eka satsAdhananI AzAtanA te sa` satpuruSanI, sarva satvacananI, ane sarva sAdhananI AzAtanA che. (jue zrlAka phUTaneTa pR. 423) ane ekanI pUjAmAM te sarvanI pUjA che, kAraNa te sarva sat eka akhaMDa abheda parama amRta rasasAgarasvarUpa che. eTale ekanI vaMdanA te sarvanI vadanA che, ane ekanI niMdanA te sanI nizvanA che. Ama jANatA hAi te bhavabhIru megI puruSA koI paNa satnI AzAtanA dUrathI ja vaje che. ane jyAM kayAMya peAtAnAthI adhika guNa dekhe che, tyAM A sAcA guNAnurAgI mumukSuonA AtmA praphulla bane che, ane te guNa pratye sahaja svabhAve vinayathI namI paDe che. AvA tene 'guNuprameAda atizaya rahe' che. (jue padya, pR. 197-198 ) paNa guNu dekhIne te kadI matsara dharatA nathI, athavA abhimAnathI akkaDa rahetA nathI. kAraNa ke te sArI peThe samaje che ke-A mhArA AtmA je nija bhAna vinA ana ta kALathI AthaDayo, tenuM kAraNa sAcA saMta gurune me' sevyA nhAtA * evA mAga ane abhimAnane mUkayu nhotue che. A duSTa aniSTa mahAzatrurUpa vinaya taNA ' abhimAnathI teA huM ATale kALa ATaleA badhA du:khI thayA; te have paNa mithyAbhimAna rAkhI jo huM vinayapUrNAMka saMtacaraNu nahiM sevuM. tA haju paNa mhAre te ne te ja bhavaduHkha sahevAnA vArA Avaze. abhimAnathI kadI keAInuM kalyANu thayu' sAMbhaLyuM nathI, paNa vinayamAMnA sevanathI ja saM kAI kalyANa thayu che, thAya che, te thaze. are! zAstramAM te eTale sudhI kahyu` che ke je sadgurunA upadezathI peAtAne kevaLa jJAna thayu che, te guru peAte haju chadmastha (jJAnAvaraNu yukta) rahyA hAya, tA paNa te kevaLIbhagavAn paNa te parama upakArI gurune! vinaya kare che. evA A vinayanA mAga zrI vItarAgadeve bhAkhyA che, e mAnA mULa hetu kAi ' subhAga '-saubhA Page #777 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : vinIta bedhavaMta yatendriya kulagI (701) vyavAna puruSa ja samaje che. mATe huM paNa abhimAna cheDI te ja parama vinaya mArganuM anusaraNa karuM. ema samajI A mumukSu yogI puruSa yathAyogya vinayAcaraNa kare che. je sadguru upadezathI, pAmyo kevaLajJAna, guru rahyA chadmastha paNa, vinaya kare bhagavAna. evo mArga vinaya taNe, bhAkhyo zrI vItarAga; mULa hetu e mArgane, samaje ke subhAga."-zrI Atmasiddhi. A vinIta paNuM e kuzalAnubaMdhI puNyane ja prabhAva che, puNyAnubaMdhI puNyanuM ja phaLa che. je puNyathI pAcho viziSTa viziSTa puNyane anubaMdha thayA kare che, te puNyAnubaMdhI puNya kahevAya che. eTale jethI puNyanI zRMkhalA-sAMkaLa cAlu rahe che, evA mahApuNyanA ja phaLa paripAkarUpe A vinItapaNuM prApta thAya che. 5. bedhavaMtapaNuM bodhavaMta-vaLI A jogIjane bodhavaMta hoya che, yathArtha bodhavALA-samajaNavALA hoya che. A yathArtha bodha graMthibhedane lIdhe hoya che. tethI karIne A yogIo samyagadaSTi hoI temane bedha satazraddhAsaMgata hoya che. temane vastutatvane yathArtha - tattvavinizcaya thaI cUkyo hoya che, tethI teo sva-paravastuno bheda hastAmalavata dekhe che. huM dehAdithI bhinna e svaparaprakAzaka AtmA chuM, e akhaMDa tattvabedha temanA AtmAmAM sadedita rahe che. huM eka, zuddha, darzana jJAnamaya, sadA arUpI e AtmA chuM, bIjuM kaMI paNa paramANumAtra paNa hAruM nathI." (juo gAthA pR. 68 ) evI akhaMDa AtmabhAvanAne lIdhe te paravatumAM kadI muMjhAtA nathI, mahAtA nathI, lepAtA nathI, kharaDAtA nathI, ane te madhye rahyA chatAM paNa teo tethI jalakamalavat alipta ane udAsIna ja rahe che. A samyaga bodhane amRtarasa jeNe cAkhe che, tene pachI bIjA rasa gamatA nathI, bAkasabukasa-chAsabAkaLA lAge che. 6. tendriyapaNuM teMdriyaane te yateMdriya-jitendriya hoya che. teNe indriyone saMyama karyo hoya che,-A cAritra bhAvathI bane che. je tattvasvarUpane yathArthapaNe jANe che, te pachI idrine AdhIna thatuM nathI, paNa idrine pitAne AdhIna karavA mathe che te iMdriyane gulAma banatuM nathI, paNa iMdriyone potAnI gulAma banAve che. te iMdriyone potAnA para svAra thavA detA nathI, paNa pite tenA para svAra thAya che. iMdrirUpa tephAnI ghoDAne saMyamarUpa lagAmathI bAMdhI, te svarUpa-rathamAM besI, manarUpa sArathine AjJA karI te calA varAve che. te pAMce indriyone viSayomAMthI vyAvRtta karI-pAchI vALI svarUpAbhimukha kare che, ane temane svarUpasAdhananI prAptimAM temanA "jogA" kAme lagADI de che, nisAra deha Page #778 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (702). gadaSTisamuccaya mAMthI paNa sArabhUta paramArtha sAdhana sAdhI levAmAM tene sadupayoga karI potAnuM kAma kADhI le che, ane pAka vANIAnI peThe tene "kasa' kADhe che! dAkhalA tarIke-rasaneMdriyane te sapuruSanA guNasaMkIrtananA rasAsvAdathI saphaLa kare che, zravaNendriyane satpaSacarita zravaNathI pAvana kare che. ItyAdi prakAre bahirmukha upagathI pAMca iMdriyane vyAvRtta karI, te AtmAne upakArI thAya ema aMtarmukha upayoga bhaNI vALI de che. "rahe aMtarmukha ga. " je prasanna prabhu mukha grahe, tehI ja nayana pramANu....jinavara! je jina caraNe nAmiye, mastaka te ja pradhAna...jinavara ! arihA padakaja araciye, te sulahi je haththa... jinavara ! jina guNa ciMtanameM rame, tehi ja mana sukamaththa..zrI trASabhAnana." bhaluM thayuM meM prabhu guNa gAyA, rasanA phaLa lIdhe re, devacaMdra kahe mahArA manane, sakaLa mane ratha sIdhe re."zrI devacaMdrajI. Ama ahIM A kulagInA cha lakSaNa kA -(1) sarvatra adveSa-grahanA abhAvane lIdhe. A uparathI tenuM madhyasthapaNuM ane samasta jagata pratye maitrIbhAva sUcavyo. (2) deva-guru-dvijanuM priyapaNuM-dhama prabhAvane lIdhe. padarzana- A uparathI guNa prabheda batAvyuM. (3) dayALutA-kilaSTa karmanA saMmata paDa abhAvathI. A uparathI tenI dukhI pratye anukaMpA kahI. (4) vinIlakSaNa tapaNuM-puNyAnubaMdhI puNyane lIdhe. A uparathI tenuM vinayanamrapaNuM ane nirabhimAnapaNuM kahyuM. (5) bodhavaMtapaNuM-graMthibhedane lIdhe. A uparathI enuM samyagdaSTipaNuM, satya samajaNapaNuM, samyagadarzana-jJAnasaMpannapaNuM batAvyuM. (6) yate'driyapaNuM-cAritrabhAvane lIdhe. A uparathI enuM saMyamIpaNuM darzAvyuM. A chae lakSaNa uparathI garbhitapaNe A mumukSu kulagIne samyagadarzana-jJAna-cAritrane sadbhAva batAvI svabhAva-cAga sAdhaka saMpUrNa mokSamArganI prApti batAvI. A ( paha lakSaNa eTalA badhA spaSTa, avisaMvAdI ane vyavahArU che ke te uparathI kulagI keNa hoya? ne kevo hoya ? tenI spaSTa parIkSA thaI zake che. A ja lakSaNa evA vizALa ne sarvagrAhI che ke te mukhya Sa darzanane saMmata thAya evA te ja sAce che. (juo pR. 558 gItAnA zle). A lakSaNa jenAmAM hoya te ja jogIjana' kulagI che, te ja sAco vaiSNavajana che, te ja sAco brAhmaNa che, te ja sAce bauddha che, te ja sAce sAMkhya che, te ja sAce jaina che, te ja sAce vedAMtI che, te ja sAce mumukSu che, te ja sAco AtmAthI che, ane te ja parama siddha yogIzvara zrImad rAjacaMdrajIe pitAnI chellI kRtimAM amara karele sAco jogIjana" che. (juo "Icche che je jogIjana" pR. 13) ane AvA lakSaNavALo je jogIjana hoya, te ja atra A yogazAstrane adhikArI che. Ama kulagInuM svarUpa atra kaMIka vistArathI yathAmati vivecyuM, te svamatithI vizeSa ciMtavavuM. Page #779 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (703) upasaMhAraH kulagInA SaDu lakSaNa, pravRttacakanuM savarUpa pravRttacakrAstu punaryamadvayasamAzrayAH / zeSadvayArthino'tyantaM shushruussaadigunnaanvitaaH||212|| pravRttacaka te prathama, yamaya AzrayavaMta; bAkI be ati IcchatA, zuzruSAdi guNavaMta, 212 artha ane pravRttacakra yogI te be prakAranA yamane samAzraya karanArA, tathA bAkInA be prakAranA yamanA arthI, temaja zuzraSA Adi guNathI yukta, evA hoya che. - vivecana zuzruSAdika aDa guNa saMpUraNa, pravRttacaka te kahiyejI; camakayalAbhI para duga artha, Adya avaMcaka lahiye."--ga da, sakjhA. 8-5 pravRttacaka te punaH kevA viziSTa hoya che te kahe che-(1) teo yamadrayane samAzraya karanArA, eTale ke IcchAyAma ane pravRttiyama e be yamane samyapha Azraya karanAra hoya che. tathA-(2) bAkInA be yamanA arthI-sthirayama ane siddhiyamanA athI atyaMtapaNe hoya che. Ama sadupAyapravRttine lIdhe hoya che. eTalA mATe ja(3) teo zuzruSAdi ATha guNathI yukta hoya che, zuzruSA, zravaNa, grahaNa, dhAraNa, vijJAna, hA, apaha ane tattvAbhiniveza--e ATha guNathI yukta hoya che. pravRttacaka" eTale zuM? jenuM cake pravRtta thayuM che te pravRttacaka. ane atre ga-caka ja prastuta che. eTale jenuM AkhuM yogacaka pravRtta thayuM che cAlavA mAMDayuM che, te pravRttacakra gI che. jema cakranA keI eka dezane daMDathI preravAmAM pravRttacakra AvatAM-calAvavAmAM AvatAM, AkhuM caka enI meLe (AutoeTale zuM ? matically ) cAlavA mAMDe che tema A gacakanA keI eka dezane sparzavAmAM AvatAM-preravAmAM AvatAM, AkhuM gacaka ApoApa pravRtta thAya che cAlavA mAMDe che. A sAva sAdI paNa parama AzcaryakAraka satya ghaTanA che. cakrane calAvavA mATe kAMI AkhA cakrane hAtha lagADa paDatuM nathI, paNa koI eka deze hAthe (Handle) halAvavAthI AkhuM cakra gatimAna thAya che, tema A gacakrane calAvavA mATe kAMI AkhA cakrane hAtha lagADavo paDato nathI, paNa tenA keI eka vRtti:pravRvatu punaH-pravRttacakra te puna: kevA viziSTa hoya che? te ke yamadUyAtrAicchAya, ane pravRttiyamanA AzramavALA ema artha che, zeSArthina -zeSayanA athI, eTale ke sthirayama ane siddhiyama e benA arthI, ema kahyuM. atyanta-atyaMtapaNe, sadupAya pravRttivaDe karIne-eTalA mATe. eTalA mATe ja kahyuM- zuzraSAviguNAnvitA-suzruSA Adi guNayukta; zuzraSA, zravaNa, grahaNa, dhAraNa, vijJAna, IhA, apaha ane tattvAbhiniveza--e ATha guNathI yukta evA, Page #780 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadaSyisamuccaya pradeze AtmapuruSArtharUpa hAtha pheravavAthI AkhuM cakra gatimAna thAya che. athavA jema ghaDiyALanuM eka cakra cAle, eTale enI sAthe gADha saMkaLAyelA bIjA badhAM cakra paNa cAlavA mAMDe che, ane AkhuM ghaTikAyaMtra cAlu thAya che; tema gacakanuM eka cakra cAlavA mAMDatAM, enI sAthe ghaniSTha rIte saMkaLAyelA bIjA badhAM cakra ApoApa cAlavA mAMDe che, ane Ama AkhuM gacakra yaMtra cAlu thAya che. ane cAlu thayeluM ghaTikAyaMtra jema amuka dizA bhaNI ja gati kare che, tema A cAlu thayeluM pravRttacakra yaMtra paNa sAdhya evI siddhadazAnI dizA bhaNI ja pragati kare che. dAkhalA tarIke-: "ahiMsA vega AtmAthI sparzavAmAM AvatAM, ahiMsAmAM pravRtti karatAM, tenI sAthe satyAdi bIjA vega paNa sparzAI jAya che, cAlu thaI jAya che, kAraNa ke te satyAdi paNa ahiMsAnA aMgabhUta saMrakSaka heI, tenuM pAlana thatAM ahiMsAnuM paNa ahiMsAdinI pAlana thAya che, ane bhaMga thatAM ahiMsAno paNa bhaMga thAya che. (1) saMkalanA kAraNa ke ahiMsA eTale rAga-dveSa-mahAdi vibhAvathI AtmasvarUpanuM hiMsana na thavA devuM, ghAta na thavA devI, te che. ane para vastune potAnI kahevI te asatya che, te paNa Atma svarUpanI ghAta hovAthI sAco ahiMsaka kadI vade ja nahiM. para vastunuM apaharaNa karavuM te corI che, te paNa svarUpanI hiMsA hovAthI ahiMsaka kadI kare ja nahiM. paravastu pratye vyabhicaraNa karI teno AzleSa kara, bheTavuM te paNa svarUpanuM hiMsana heI ahiMsaka kadI kare ja nahiM para vastunuM parigrahaNa paNa mUrchA-mamatvarUpa heI AtmasvarUpanI ghAta che, mATe kharekharo ahiMsaka te parigraha grahe ja nahiM. Ama je ahiMsaka hoya te satyAdi avazya pALe ja, ane satyAdi pALe te ja sAce ahiMsaka hoya. je ahiMsaka hoya te asatyAdi seve ja nahiM, ane je asatyAdi seve te ahiMsaka hoya ja nahiM. Ama ahiMsA-satyAdinI paraspara avinAbhAva saMbaMdharUpa vyAti che, eTale asatyAdi svarUpane bhaMga karanAra hovAthI ahiMsAno bhaMga karanArA hoya che, mATe ahiMsaka megI tene vaje ja che. (2) tema "satya" yogane je grahe che, te kadI para vastune pitAnI che ema kahe ja nahi, sane asat ane asatane sat kadI kahe ja nahi, paNa sadAya sane sat ne asatane asata ja kahe. eTale rAgAdithI svarUpanI ghAta karavArUpa hiMsA karavI te asat hevAthI, satavAdI te kadI Acare ja nahiM. ne Acare te te savAdI nathI. para vastunA apaharaNarUpa adattAdAna te kare nahiM, kAraNa ke tema karavuM te satnA bhaMgarUpa che. svarUpa choDIne paravastu pratye vyabhicAra-saMzleSa te kare nahi, kAraNa ke te sat vastune tyAga karavA barAbara che. pArakI vastu pratye AtmabuddhirUpa mUcha karIne te parigraha grahe ja nahiM, kAraNa ke tema pArakI vastu pacAvI pADavAnuM karavuM te haDahaDatuM asatya che. te ja pramANe asteya Adi mATe samajI levuM. (juo kAvya, pR. 106, 107) Page #781 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : ahiMsAdinI sakalanA : SakAraka cakane 53 (705) A prakAre ApayogathI sAcA bhAvathI eka paNa vega zuddhapaNe sparzItAM, anya yoga tenI sAthe saMkalita hovAthI AkhuM cogacaka ApoApa cAlu thaI jAya che. AvI A pravRtta gacakranI bhArI khUbI che. A garUpa pArasamaNino kaI eka deze sparza thatAM, Akho AtmA gamaya banI jAya che ! A garUpa 'jAduI lAkaDI" (magic wand) AtmA para pharatAM, AtmAmAM keI ajaba pheraphAra thaI jAya che! A yoga-paramAmRtanI aMjali chAMTavAmAM AvatAM tenI jAdUI saMjIvanI asara AtmAnI nasenasamAM-pradeze pradezamAM prasarI jAya che ! Ama A pavanacakasAdhaka yogInuM yoga-sAdhaka caka ekadama cAlu thaI jAya che. je cakra pUrve AtmasvarUpanA bhAna vinA bAdhaka thaIne pravartatuM hatuM, viparIta paNe- ulaTuM udhuM (anti-clockwise) cAlatuM hatuM, "vAmamAgI'-ADe mAge SakAraka cAlanAruM thatuM hatuM, te have AtmasvarUpanuM bhAna Avye sAdhaka thaIne cakano palaTo pravarte che, aviparIta paNe sulaTuM sIdhuM (clockwise) cAlavA mAMDe che. "dakSiNamAgI"--anukULa thaIne pravarte che. karNA, karma, karaNa, apAdAna, saMpradAna ane adhikaraNa e SaTu kAraka caka je pUrve Atma-bAdhakapaNe cAlatuM hatuM, te have Atma-sAdhakapaNe cAlavA mAMDe che. pUrve je kartA parabhAvane thato hatuM, karma parabhAva-vibhAvarUpa karatuM hatuM, karaNa paravastunuM prayojato hato, grahaNarUpa saMpradAna paranuM karatuM hatuM, tyAgarUpa apAdAna svanuM karate hatA, ane adhikaraNa paNa paravatumAM karato hato; tene badale have te kartA svabhAvane thAya che, karma svabhAvarUpa kare che, kAraNa AtmasvabhAvanuM prayoje che, grahaNarUpa saMpradAna AtmabhAvanuM kare che, tyAgarUpa apAdAna parabhAvanuM kare che, ane adhikaraNa AtmavastumAM kare che. atre Atma dravya e ja kartA che, nija AtmAnI siddhi-siddhatA e kArya-karma che, upAdAna-pariNAmamAM prayukta te karaNapaNuM che, AtmasaMpattinuM dAna te saMpradAnapaNuM che, ke jemAM dAtA pAtra ne deya e traNe bhAvanI abhedatA thAya che; sva-paranuM vivecana-viveka karavo te apAdAna che, ane sakala paryAyano AdhAra te adhikaraNa che. Ama anAdi evA bAdhaka kAraka bhAva nivAravA te sAdhakatAne avalaMbI te samArI le che sudhArI le che. eTale pUrve je parano kartA, para karma, para karaNa vaDe, 5ra arthe, para thakI, paramAM rahIne karate hatuM, te have sva AtmAne kartA, svabhAva karmane, svabhAva karaNa vaDe, svabhAva athe, sva thakI, svamAM rahIne kare che. arthAt AtmA, AtmAne, AtmAthI, AtmA artha, AtmA thakI, AtmAmAM sAdhe che. rAtmA gAtmAne zAtmanA AtmAne zAtmanaH AtmA sadhati. A pramANe te sAdhaka evA kAraka SaTaka vaDe AtmaguNanI sAdhanA kare che. mallinAtha" jaganAtha caraNayuga dhyAIe re, zuddhAtama prAgabhAva paramapada pAIe re sAdhaka kAraka SaTaka kare guNa sAdhanA re, tehI ja zuddha svarUpa thAya nirAbAdanA re. Page #782 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (706) gidasimucaya kartA Atama dravya, kAraja nija siddhatA re, upAdAna pariNAma, prayukta te karaNutA re; Atama saMpadAna, teha saMpradAnatA re, dAtA pAtra ne deya, tribhAva abhedatA re. sva-para vivecana karaNa, teha apAdAnathI re, sakala paryAya AdhAra saMbaMdha AsthAnathI re; bAdhaka kAraka bhAva, anAdi nivAravA re, sAdhakatA avalaMbI, teha samAravA re...teha mahAmuni zrI devacaMdrajI AkRti 20 Dii 13Re chane parabhAva 72aa. bAva adhikaraNa ) ke * prabhAva - parabhA "vabhAvanA bAdhaka caka sAdhaka cakra Adhaka caka cAra prakAranA sAdhaka caka gI ra keSTaka 16 nAma gotra gI kula yogI pravRttacakra yogI niSpana) siddha gI vyAkhyAM yegI kulamAM janmelA, jenuM ahiMsAdi bhUmibhavya Adi athavA yogIdhAmane gaka pravRtta che, nAmadhArI anusaranAra | cAlavA mAMDayuM che. jene yoganiSpanna-siddha che. lakSaNa yathAyogya guNavihIna, nAmadhArI irachAyama-pravRttima sarvatra alI pAmelA, sthirayama- guru-deva-dija priya, siddhiyama athI, dayALu, vinIta, bedhavata, yate diya|. zraSAdi guNayukta, avaMcaka trayayukta yogasiddhine pAmelA samartha yogI A graMthanA Ama ayogya * ya ayogya kAraNuM yogyatArahitapaNuM para yathAyogya paNuM | yathAyogapaNuM siddhibhAva prAptapaNuM Page #783 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasa'hAra : pravRtta cakra sAdhakanI sAdhya dizA bhaNI pragati Ama khAdhaka dizAmAMthI pharIne SaT kAraka cakra sAdhaka dizAmAM cAlavA lAge che, eTale pachI cAlu thayela ghaTikAyaMtra jema amuka dizA bhaNI ja gati kare che, tema A cAlu thayelu-pravRtta thayelu. cegacakra-yaMtra paNa sAdhya evI siddha dazAnI dizA bhaNI ja pragati karyAM kare che. vaLI eka vakhate calAvavAmAM Avelu. yaMtra-cakra uttarAttara vadhAre gativegane (Velocity) pakaDatu jAya che, tema A cAga-cakra eka vakhata bhAvathI pravRtta karavAmAM AvatAM pachI uttarAttara vadhAre pragatirUpa gatine pAmatu' jAya che, uttarAttara vadhu ne vadhu vega pAmI caDhatI caDhatI cega-bhUmikAone sparzatuM jAya che, eTale uttarAttara caDhatA pariNAma thatA jAya che, uttarAttara AtmApayeAga jAgRti vadhatI jAya che. ane A a'isAdi pAMca yamanI zuddhinI taratamatAnA kAraNe tenI cAra kakSA-cAra bhUmikAe kahevAmAM AvI che--icchAyama, pravRttiyama, sthiyama ane siddhiyama. ahiMsAdinI uttarAttara adhikAdhika zuddhinI mAtrA (Degree) pramANe A vibhAga pADavAmAM AvyA che. eka ne eka ahiMsAnI zuddhi aMza pramANe Ama cAra keTi heAya che. jema uSNutA aMza (Degree) pramANe zarIranI uSNu dazAmAM phera paDe che, tema AtmazuddhatAnA aza pramANe AtmAnI ahiMsAdi yAgadazAmAM phera paDe che. ahi'sADhi yamanI A cAra keTimAMthI A pravRttacakra ceAgIne prathamanI e icchAyamane pravRttiyama tA prApta thaI cUkI heAya che, ane bAkInI e kATi prApta karavAnA-sparzavAnA te atyaMta athI hAya che, tIvra abhilASI heAya che. ane te mATene temane sat puruSAtha sadAya cAlu ja hAya che, emanu' pravRtta cakra' nira'tara pravRtta ja hoya che. Ama thavAnu kAraNa teonI sadupAya pravRtti che, satsAdhana pratyenI satpuruSArtha zIlatA che. eTale te sat upAyamAM tIvra savegathI, atyaMta adamya utsAhathI, pUrNa ucharaMgathI pravRtta ja hAya che, raDha lagADIne maMDI paDayA ja heAya che, (jue pR. 154). sAdhya dizA bhaNI pragati (707) ane Ama te sadupAyamAM satata pravRtta hoya che, tethI ja tee zuzraSA Adi ATha buddhiguNathI saMpanna heAya che. te A prakAreH (1) zuzrRSA-tattvazravaNunI a'tara'ga tIvra icchA. jema keAI taruNu, sukhI ane ramaNIthI parivarelA puruSa kinnara gIta zuzrUSAdi sAMbhaLavAne icche, tenA karatAM anekagaNI utkaTa icchA-talasATa tattva AThe guNa sAMbhaLavA mATe A mumukSune hAya. AvI zuzruSA ja edhapravAhanI saravANI che, AvI zuzruSA na hAya teA sAMbhaLyuM te sthala grUpa samAna thai paDe che, athavA uMghatA rAjA kathA sAMbhaLatA hAya tenA jevu thaI paDe che. ( 2 ) zravaNa--AvI sAcI zuzruSA-sAMbhaLavAnI tIvra icchA hAya, teA ja pachI sAcuM zravaNa thAya che. A zravaNa eTale kamAM mAtra zabda athaDAvA te nathI, paNa AtmAdvArA artha anusa dhAnapUrvaka sAvadhAnatA vALuM zravaNu te sAcuM zravaNu che. bAkI teA eka kAnethI khIje kAne kADhI nAMkhyA jevu thAya Page #784 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (78) yogadRSTisasurajIya che ! kathA suNI suNI phUTavA kAna, teya na AvyuM brahmajJAna. '(3) grahaNu--zravaNu thayA pachI grahaNa thAya che. je sAvadhAnapaNe utkaTa talasATathI zravaNu karyuM, tenuM atha grahaNa thAya che. (4) dhAraNu--grahaNa pachI tenuM dhAraNa-avadhAraNa thAya che. tenA sa`skAranuM' cittamAM TakI rahevu avidyuta rahevu. te dhAraNa che. (5) vijJAna--dhAraNa pachI vijJAnavizeSa jJAna thAya che, vizeSa kheSa thAya che. uttarAttara dRDha saMskArathI prApta beSa khaLavAn khanatA jAya che. ( 6 ) IhA--vijJAna--khAdha pachI IhA-ciMtana, zaMkA samAdhAna, tarka vagere thAya che. (7) apeAha--iDhA pachI apeAha thAya che. zaMkA-sa MdehanuM nirAkaraNa thAya che, khAdhaka aMzanuM nirAkaraNa-dUra karavApaNuM thAya che. (8) tattvAbhinivezaapeAha thayA pachI, sarva zaMkA-samAdhAna thaI gayA pachI, satarkanuM nirAkaraNa thayA pachI tattvaninirNaya thAya che, eTale tattvamAM abhiniveza-dRDha nizcayarUpa praveza thAya che, tattva niradhAra thAya che. AvA A ATha guNathI yukta A pravRttacakra yAgI puruSA heAya che. tathA---- Jie aadyaavnyckye| gAptyA tadanyadvayalAbhinaH / easantriNo yogaprayogasyeti tadvidaH // 213 // Adya avacaka yogathI, anya avacaka prAsa; yogya A yoga prayAganA, kahe yAgIe Asa. 113. artha :--pahelA avaMcaka yAganI prAptithI tenAthI anya be avaMcakanA lAbha pAmelA evA tee hAya che. ee A yAgaprayAganA adhikArIe che, ema cevide vade che. vivecana tathA hetubhUta evI Adha avacaka ceAganI prAptithI tee tenAthI anya evA e avaMcakanA kriyA avaheMcaka ne kula avaMcakanA cAMgane lAbha pAmelA hAya che. tenI avadhya-ameAgha-acUka bhavyatAthI teo evA svarUpavALA heAya che. ee A yAgaprayAganA adhikArIe che, ema te ceAganA jANanArAo kahe che. uparamAM pravRttacakra yAgInA e lakSaNa kahyA-(1) prathama yamadveyanA lAbha pAmelA, (2) khAkInA yamayanA athI. ahIM tenuM trIjuM' lakSaNa kahyu` che:-Adya avAcaka yAganI vRtti----gAvAva dhoLAcA--hetubhUta evI Adya avaMcaka ceganI prApti thakI, tattvacaminaH--tenAthI anya manA lAbhI kriyAavaMcaka-kulAva cakra e enA lAbha dharAvanArA tenI avaSya bhavyatAthI eka bhUta, evA svarUpavALA temA, zu? te ke --dhiniH-- adhikArIo, kAnA? to ke coprayogaya--adhikRta evA meNaprayAganA --vRtti-ema, taMdra:--tenA jANakAro, yogavidA kahe che,--ema zeSa che. Page #785 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra: A mahAga prayAganA adhikArIe (79) arthAt cagAvaMcakanI prAptine lIdhe teone bIjA be avaMcaka yoganI-kiyA avaMcaka ne phala avaMcakanI prApti thayelI hoya che, kAraNa ke te yogAvaMcakanI evI avadhyaamegha-acUka bhavyatA hoya che, tathA prakAranI yogyatA hoya che ke A bIjA be avaMcakanI prApti hoya ja. (A cagAvaMcaka, kiyAvaMcaka ane phalAvaMcakanuM svarUpa nIce kahevAmAM Avaze. temaja juo pR. 158 thI 164). ane A pravRttacaka gIne te Adya avaMcaka ganI prAptine lIdhe, bAkInA be kiyA-phela avaMcaka yugane lAbha prApta thaI cUkyo hoya che. eTale te yoga-kriyA-phala e traNa avaMcaka yugathI saMpanna hoya che. ane Ama jene A avaMcakatrayane lAbha thayela che, jene IcchAyAma ne pravRttiyamanI prApti thaI cUkI che, ane je thiyama ne siddhiyamanI prApti IcchI tenA sadupAyanI pravRttimAM 2Dha lagADIne maMDI paDyA che,-evA A pravRttacaka gIo A yoga prAganA adhikArIo che. ema keganA jJAtA puruSa-gavido vade che. A yuga kharekhara! mahAprayoga che, eka lekottara kaTine moTo akhatare (Great & grand experiment) che. kAraNa ke te jo savaLo utare te beDo pAra thaI jAya,-jIvanuM ka9yANa kalyANa thaI jAya, ane avaLo paDe te caga-mahA- jIvanuM nAvaDuM DUbI jAya ! mahad vastunI hIna upayogarUpa AzAtanAthI pravega akalyANa thaI mahAhAni thAya-vijJAnanA prayoganI peThe. vijJAnano prayoga je tenI vidhinA jANa yogya vijJAnInA hAthe thAya che temAMthI camatkArika pariNAma Ave; paNa vidhithI ajANa ayogya ajJAnInA hAthe thAya te temAMthI UlaTuM hAnikAraka pariNAma Ave ane kadAca pote paNa dhaDAkAbaMdha UDI jAya ! tema A yogavijJAnano prayoga je vidhijJAtA yaMgya jJAnI yegInA hAthe thAya, te temAMthI parama camatkArika pariNAma Ave; paNa vidhithI anabhijJa-ajANa ayogya ajJAnInA hAthe thAya, te temAMthI ulaTuM aniSTa pariNAma Ave, ane AtmanAza paNa thAya ! vartamAnamAM mahAzaktisaMpanna aNu bombanuM (Atom-Bomb) rahasya (vijJAnI) viparIta jJAnavALA arthAt paramArthathI ajJAna vijJAnIonA agya hAthamAM AvI paDayuM hovAthI jagane keTalI hAni thayelI che te pratyakSa dekhAya che. tema A paramazaktisaMpanna ga-rahasya paNa je agya jananA-agInA hAthamAM AvI paDe, te keTalI badhI hAni thAya te saheje samajI zakAya che. jema jaDavAdanuM vijJAna "vAMdarAne nIsaraNI batAvavA jevuM" viparIta paNe pariNamatAM jagatane mahAanarthakAraka thaI paDe che, tema adhyAtmavAdanuM vijJAna anadhikArI jIvane "markaTane madirApAnanI peThe" viSamapaNe pari. mumatAM mahAanarthakAraka thaI paDe che! eka ne eka vastumAMthI tenA upayoga pramANe jhera ke amRta nIkaLe che! tema ga-praganA sadupayogathI amRta nIkaLe ne durupayogathI jhera nIkaLe ! mATe A yoga prayAgarUpa jabarajasta akhataro (Grand experiment) Page #786 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (710) gadaSTisamuccaya ajamAvavA mATe yogya adhikArI ja have joIe ane te adhikArI atre kahyA te mahAt lakSaNa-gyatAvALA kulagI ne pravRttacaka gIo che. vaLI kAca pAra pacAva jema saheluM nathI, ane jIravavAnI zakti vinA ulaTa phUTI nIkaLe che, tema A ga-prayAgarUpa pAro pacAvo saheluM nathI, ane te pacAvavAnI tAkAta na hoya te UlaTo anartharUpe phUTI nIkaLe che ! athavA pauSTika yoga-rasAyana rasAyana pacAvavuM jema saheluM nathI, ane tene prayoga maMdAgnivALA anadhikArI durbaLa manuSya para karavAmAM Ave, to te tene bhAre paDI jAya che, ane viparIta pariNAma Ape che, te eTale sudhI ke tene prANa paNa hare che; paNa je yogya jaTharAgnivALA adhikArI para tene prayoga karavAmAM Ave te tene Arogya ApI dIrdhAyu bakSe che; tema A ga-rasAyanane prayoga maMda zaktivALA anadhikArI jIva para karavAmAM Ave che te tene pacatuM nathI, ane ulaTuM tenuM mithyA abhimAnarUpa ajINa upajAvI anarthakArI thaI paDe che, yAvat bhAva-prANa haraNarUpa bhAvamRtyu kare che; paNa je egya uddIpta zaktisaMpanna thegI puruSarUpa adhikArIne ApavAmAM Ave to te tene barAbara pace che, ane bhavaroga nimULa nAza karI ajarAmarapaNuM Ape che. (1) zastra pakaDatAM paNa na AvaDatuM hoya evA bAlanA hAthamAM je zastra ApavAmAM Ave, te te ulaTuM tenuM ja gaLuM kApanArUM thaI paDI bhakSaNa karanAra ja thaI paDe che; paNa yegya zastrajJa subhaTanA hAthamAM te rakSaNa karanAra thAya che. tema A yuga darzIta prayoga paNa je anadhikArI anabhijJa ajANa evA bAlajIvanA zastrAdinuM hAthamAM ApavAmAM Ave, te dugRhIta hovAthI, tenuM ja akalyANarUpa daSTAMta bhakSaNa karanAra thaI paDe; ane je yogya sujJa yegAdhikArInA hAthamAM Ave, te sugRhIta thavAthI, tenuM bhavabhayamAMthI rakSaNa karanAra thaI paDe. ( 2 ) athavA agnine je barAbara na pakaDyo hoya to dajhADI de, tema yogAgnine prayoga je barAbara-vidhithI na pakaDayo heya, dugRhIta hoya te bhavabhramaNatApathI dajhADI de ! (3) athavA vyAla-sApa je dugRhIta hoya, Gdha pUMchaDethI pakaDayo hoya, te te pakaDanArane ja sa mArI mRtyu nIpajAve che, tema ga-prayAga paNa je dugRhIta hoya te bhavahetu thaI paDI bhAva-mRtyu nIpajAve che. zrImAna haribhadrasUrijIe zrI yogabindumAM kahyA pramANe zramaNya-zramaNapaNuM jo duhIta hoya te anaMta saMsAranuM kAraNa thaI paDe che, tema yoga-prayoga ja dugRhIta hoya to anaMta bhavabhramaNanuM kAraNa thaI paDe che ! Ama sarvathA A ga-prayoga yogya evA gI puruSanA hAthamAM ja mUkavA x " mata ga gha rANAnavyAsudanimaH | zrAmagaruDazvataH rAja karo mAmaH | >> gabiMdu, 184. Page #787 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : ga-sAyana ane duhIta gamaga (711) yogya che, ane enA para ja ajamAvavA yogya che, ane sugrahIta ja karavA yogya che, nahi te UlaTo AzAtanA-siddhivyAha-camatkAra darzana Adi kAraNe sugrahIta mahAanarthakAraka thaI paDavAne pUrepUre bhaya che, yogabhraSTatArUpa gamaga adha:patana karanAro thaI paDavAne pratyeka saMbhava che. eTalA mATe ahIM AvA ukta lakSaNavALA vegIone ja A gaprayoganA adhikArI kahyA che. rAjyAsana para jema egya rAjaguNasaMpanna puruSa ja birAjavA yogya che, tema A yogarAjyasana para paNa yogya yogI guNasaMpanna megI puruSa ja birAjavA gya che. chatAM jo ke ayogya-ayogI tenA para caDhI besavAnI dhRSTatA-dhIThAI kare, te te-"phiratAo jyAM paga mUkatAM Dare che, tyAM mUkha dhasI jAya che." "Fools rush in where angels fear to tread,-tenA jevuM ja ceSTita kare che ! mATe ukta kulagI ne pravRttacaka yogIo ja ahIM adhikArI che, ema keganA anubhavI jJAnI yegI puruSonuM kathana che. A gItamAM paNa kaniSTha, madhyama ne uttama pAtra paNa hoya che,jenA lakSaNa lAkSaNika rIte parama bhegI zrImad rAjacaMdrajIe temanA chellA amara kAvyamAM A prakAre bhAkhyA che " maMda viSaya ne saraLatA, saha AjJA suvicAra karuNA kamaLatAdi guNa, prathama bhUmikA dhAra. rokyA zabdAdika viSaya, saMyama sAdhana rAga; jagata ISTa nahi AtmathI, madhya pAtra mahAbhAga. nahiM tRSNa jIvyA taNI, maraNa yoga nahiM kSebha; mahApAtra te mArganA parama yoga jitabha "-zrImad rAjacaMdrajI. upanyasta yamAdinuM svarUpa kahe che- ihAhiMsAdayaH paJca suprasiddhA yamAH satAm / aparigrahaparyantAstathecchAdicaturvidhAH // 214 // ahI ahiMsAdi yama, prasiddha paMca prakAra aparigraha paryata te, tyama irachAdika cAra. 214, - kRtti:-- ahIM, lekamAM, ahiMsA -ahiMsAdi dharmo, paMja-paMca-saMkhyAthI, saka briAda-saprasiddha, sarvataMtrasAdhAraNapaNue karIne, yama-yamo, upara icchAya, pravRttiyama, sthiyame, siddhi me, ema satAM-saMtane munione, zuM paryata ? te ke rijharcantA - aparigraha payata. " haMsAtyAntayatradAvapariSada: caT:-" ( pataM0 2-30 ) ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya, aparigraha e yame che,-e vacanathI. tathawAhiturvidhA:- tathA IcchA Adi cAra prakAranA,-pratyeka paNe IcachAyama, pravRttiyama, sthirayama ane siddhiyama. Page #788 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (712) yogadaSTisamucaya artha -ahiMsAdi aparigraha paryata ema pAMca yamo saMtene suprasiddha che. tathA te pratyeka yama IcchA Adi cAra prakArano che. vivecana ahIM lekamAM ahiMsA Adi ne aparigraha paryata pAMca yame saMtane-munione suprasiddha che, sarvataMtra sAdhAraNapaNue karIne sArI peThe jANItA che; kAraNa ke "ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ane aparigraha e yama che," evuM vacana che. tathA A pAMcamAMthI pratyeka yama icchA Adi cAra prakAra cheH IcchAyama, pravRttiyama, sthirayama ane siddhiyama. A ahiMsAdi pAMcane jema yoga-sAMkhyAdi yama kahe che, tema jaine tene "vata' nAmathI oLakhe che, bauddho "zIla" nAma Ape che. Ama zabdabheda chatAM arthabheda nathI, eTale suprasiddha evA A pAMca yama savataMtrasAdhAraNa (Common to all religions) heI sarvamAnya che, sarvasaMmata che, sarvadarzanavAdIone suparicita che. AvA suprasiddhane suprasiddha karavA anya pramANanI AvazyakatA nathI. A ahiMsAdinuM svarUpa dravyathI ane bhAvathI ane prakAre samajavA yogya che ane samaja AcaravA yogya che. dravyathI eTale bAhyathI, vyavahArathI, zUlapaNe; ane bhAvathI eTale aMtathI, paramArthathI, samapaNe. ahiMsA eTale kaI paNa jIvanI hiMsA na karavI te. "nA hiMDyA sarvALi mUtAni ema vedakRti che. ane kamAtrAvyo hiMsA - pramattayegathI prANanuM haravuM te hiMsA che ema zrI tavArtha sUtranuM vacana che. arthAt idriyAdi hiMsA-ahiMsA daza prakAranA dravya prANamAMthI athavA jJAna-darzanAdirUpa AtmAnA bhAva prANumAMthI koI paNa prANunuM mana-vacana-kAyAnA pramAda yogathI haravuM tenuM nAma hiMsA che; tethI viparIta te ahiMsA che. AmAM "pramAdaga' zabda khAsa agatyanuM che. je prANa haraNamAM pramAda vega hoya, te ja hiMsA che, nahi te nahiM. eTale kadAca prANa harAyA hoya, paNa mana-vacana-kAyAne pramatta yoga na hoya te hiMsA nathI. ane prANa na paNa harAyA hoya, paNa mana-vacanakAyAne pramatta yoga hoya te hiMsA che. Ama mana-vacana-kAyAne apramAda hoya, yatanA hoya, jayaNA hoya, jema bane tema sAcA aMtaraMga bhAvathI jIvarakSA karavAnI jALavaNIrUpa yatna (Careful effort) heya, kALajI-takedArI heya, te dravya-prANaharaNathI paNa hiMsA lAgatI nathI. ane mana-vacana-kAyAne pramAda vega hoya, jema bane tema jIvarakSA karavAmAM bedarakArIrUpa (Carelessness) ayatna haya, bekALajI hoya, te dravya prANaharaNa na hoya chatAM paNa hiMsA jarUra lAge che. Page #789 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra: hiMsA-ahiMsA, satya-asteya Adi (713) A hisAthI je viparIta te ahiMsA che, eTale mana-vacana-kAyAne apramAda rAkhI, yatanA karavI, jANa karavI, sAcA bhAvathI jema bane tema jIvarakSA karavAnI jALavaNIrUpa yatna kara, upayoga-jAgRti rAkhavI te ahiMsA che. Ama dravyathI hiMsA-ahiMsAne mukhya AdhAra paNa bhAvathI hiMsA-ahiMsA upara che-(1) dravyathI hiMsA na hoya, ane bhAvathI paNa na hoya, te te utkRSTa ahiMsA che. (2) dravyathI hiMsA hoya, paNa bhAvathI na hoya, te te tethI kaMIka utaratI ucca ahiMsA che. (3) dravyathI hiMsA na hoya paNa bhAvathI hiMsA hoya, te te ahiMsA nathI, paNa hiMsA ja che. (4) dravyathI hiMsA hoya ane bhAvathI paNa hiMsA hoya, te te ahiMsA nathI, paNa nikRSTa hiMsA ja che. Ama hiMsA-ahiMsAne mukhya AdhAra AtmapariNAmanI ghAta-aghAta para che. rAgadveSAdi pariNAmathI jyAM AtmAnA svabhAvabhUta jJAna-darzanarUpa bhAva-prANanI hiMsA thatI hoya tyAM avazya hiMsA che; ane tevA rAgadveSAdi pariNAmanA abhAve jyAM AtmAnA jJAna-darzana bhAva prANanI hiMsA na thatI hoya, tyAM hiMsA nathI. A niyama sarvatra lAgu paDe che. (juo pR. 105 thI 107) je jema che tema bolavuM, sAcuM bolavuM te satya che; athavA jema che tema vastusvarUpa kahevuM te satya che. sane sat kahevuM, ane asat kahevuM te satya che, ane asatane sat kahevuM, satane asat kahevuM te asatya che. athavA jevuM satya-asteya manamAM hoya, jevuM AcaraNamAM hoya, tevuM nidaMbha niSkapaTa vacana uccAravuM, mana-vacana-kAyAnI ektA dAkhavavI te satya che. pArakI vastu aNudIdhI-tenI rajA vagara na levI te asteya-acaurya che. arthAta paradhanaharaNa na karavuM-zerI na karavI te asteya che. mana-vacana-kAyAthI brahmacaryanuM pAlana te brahmacarya che. manuSyaNI, tiryaciNI ke devAMganA sAthe mana-vacana-kAyAthI mithunanuMabrahmacaryanuM vajana te brahmacarya che. dhana-dhAnya-gRha-putra Adi kaI paNa parigraha na graha te aparigraha che; koI paNa pitAnI mAlIkInI vastu na hovI te, pitAnuM kaMI paNa nathI evuM akiMcanapaNuM te aparigraha che. Ama sAmAnyapaNe dravyathI ahiMsA AdinuM svarUpa che. ane bhAvathI te (1) ahiMsA eTale AtmAnA zuddha svarUpanI hiMsA na thavI te. rAga-dveSa-maha vibhAvathI AtmAnA svabhAvabhUta jJAna-darzanarUpa bhAva prANunI hiMsA thAya che; A rAgAdi vibhAga pariNAme karIne zuddha AtmapariNAmanI ghAta bhAva ahiMsA na thavA devI te ahiMsA che. tAtparya ke-zuddha AtmasvarUpe sthiti e ja pAramArthika-tAvika parama ahiMsA che, ane te dravya-kSetrakALa-bhAvathI A prakAre ghaTAvI zakAya che :-(1) AtmAnA guNa bAdhakabhAvathI rahitapaNe Adi Page #790 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (714) yogadaSTisamuccaya guNapariNatie pariName ane Atma dravya anya dravyanuM asaMgI hoya, Atma dravyane padravyane saMga na hoya,-te dravyathI zuddha evI puSTa ahiMsA che. (2) kSetrathI sarva pradezamAM parabhAvano prasaMga na hoya, ane azarIrI agI evA bhAvathI AtmAnI avagAhanA abhaMga hoya, te kSetrathI zuddha evI ahiMsA che. (3) jyAM utpatti-vyaya ne dhrauvyapaNe saheje pariNati thAya che, ane jyAM chedana-janapaNuM nahi heI vastu svabhAvane viSe samAya che,-te kALathI zuddha evI ahiMsA che. (4) anaMta guNa paryAya, temaja kAraka pariNati jyAM nija nija pariNatie pariName che, te bhAvathI zuddha evI ahiMsA che. Ama dravya-kSetra-kALa-bhAvathI zuddha evI ahiMsAnuM je kaI eka dhAma hoya, te parama ahiMsakatAmaya, parama dayAmaya, parama kRpALu zrI jinarAja che, kAraNa ke te ja sva-para jIvana rakSaka evA tAraNa-taraNa jahAja che. Ama ahiMsAne UMcAmAM UMce Adarza zrI jina vItarAgamAM daSTa thAya che--jenuM parama suMdara hRdayaMgama svarUpa mahAtmA devacaMdrajIe Ama saMgIta karyuM che - guNa guNa pariNati pariName, bAdhaka bhAvavihIna...prabhujI! dravya asaMgI anyane, zuddha ahiMsaka pIna...bAhu jiNuMda dayAmayI. kSetre sarva pradezame, nahiM parabhAva prasaMga..prabhujI ! atanu agI bhAvathI, avagAhanA abhaMga...prabhujI ! bAha0 utpAda vyaya dhruvapaNe, saheje pariNati thAya. prabhujI ! chedana janatA nahiM, vastu svabhAva samAya... prabhujI ! guNa paryAya anaMtatA, kAraka pariNati tema...prabhujI ! bAhu nija nija pariNati pariName. bhAva ahiMsaka ema.prabhujI ! bAha0 ema ahiMsakatAmayI, dITho tuM jinarAja..prabhujI ! rakSaka nija para jIvane, tAraNataraNa jihAja prabhujI !"---zrI devacaMdrajI. dravya ahiMsA paNa A bhAva ahiMsAnI sAdhanAmAM upakArI thAya che dravya e bhAvanuM kAraNa che mATe temaja dravya ahiMsA e bhAva ahiMsAnuM svAbhAvika pariNAma paNa che. Ama bannene paraspara kArya-kAraNa saMbaMdha che. " dravya thakI cha kAyane, na haNe jeha lagAra...prabhujI ! bhAva dayA pariNAmane, ehI ja che vyavahAra..prabhujI ! bAhu Atama guNa avirAdhanA, bhAva dayA bhaMDAra....prabhujI ! kSAyika guNa paryAyame, navi para dharma pracAra...prabhujI !" -zrI devacaMdrajI. (2) bhAvathI satya eTale paramArthathI-tattvathI satya vacana vadavuM te. je vastu tatvathI jema che temaja kahevI te satya che. svane sva kahevuM, parane para kahevuM; svane para na kahevuM, Page #791 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : bhAva ahiMsA, bhAva satyAdi (715) parane sva na kahevuM te satya che. satane sat ne asatane asata kahevuM, bhAvathI satyAdi tathA sane asat ne asatane sat na kahevuM te satya che. eka zuddha AtmA sivAyanI koI paNa vastu pitAnI nathI, para vastu che, te para vastune para kahevI, sva na kahevI te satya che; para vastune sva kahevI, para na kahevI te asatya che. Ama anAtma vastune AtmarUpa kahevI te asatya che; anAtma vastune AtmarUpa na kahevI ne Atma vastune ja AtmarUpa kahevI, te ja paramArtha satya che. AnI parama manana karavA yaMgya tAtvika mImAMsA zrImad rAjacaMdrajIe A prakAre prakAzI che - paramArtha satya eTale AtmA sivAya bIje kaI padArtha AtmAno thaI zakate nathI ema nizcaya jANI belavAmAM vyavahArathI deha, strI, putra, mitra, dhana, dhAnya, gRha Adi vastuonA prasaMgamAM bolatAM eka AtmA sivAya bIjuM kAMI mAruM nathI; e upayoga rahevo joIe. anya AtmAnA saMbaMdhI belatAM AtmAmAM jAti, liMga, ane tevA upacArika bhedavALe te AtmA na chatAM mAtra vyavahAra nayathI kAryane mATe bolAvavAmAM Ave che; evA upayogIpUrvaka bolAya te te pAramArthika bhASA che, ema samajavAnuM che." ItyAdi. (juo) - zrImad rAjacaMdra, patrAMka 54pa. (3) para vastunuM apaharaNa-corI na karavI te paramArthathI asteya che eka zuddha AtmA sivAya bIjuM kAMI paNa paramANumAtra paNa pitAnuM nathI, pArakuM che. te para vastunuM grahaNa karavuM te cerI che-adattAdAna che, te na karavuM te asteya che. parabhAvavibhAva pariNAma te corI che, te na karavA te asteya che. A parabhAva-vibhAvarUpa bhAvacerI je karato nathI, te para dravyaharaNarUpa kSudra dravya-cerI te kare ja kema? (4) brahmamAM arthAt zuddha AtmasvarUpamAM vicaravuM-ramaNa karavuM te bhAvathI brahmacarya che. abrahmamAManAtmamAM, para vastumAM vicaravuM-ramaNa karavuM te abrahmacarya, athavA vyabhicAra, athavA para vastunA saMzleSarUpa maithuna che, dvata che. para vastumAM vicaravuM cheDI, vyabhicAra tyajI, parabhAvane sparza pariharI, zuddha advaita evA AtmAmAM ramavuM te brahmacarya che. AvA bhAva brahmacaryanI siddhimAM dravya brahmacarya upakArI thAya che, ane dravya brahmacaryanI daDhatAmAM AvuM bhAva brahmacarya upakArI thAya che. Ama dravya-bhAvane paraspara pUrakarUpa sahAyaka bhAva che. (5) AtmA sivAyanI bIjI-para vastu pratye mamatva bhAva karI, mUrchA karI, tenuM parigrahaNa karavuM te parigraha che. te maccha3pamamatva bhAvarUpa parigraha na ho te paramArthathI aparigraha che. para vastune potAnI mAnI, mArI che ema mAnI, mUccha-mamatva na karatAM, para vastunuM paramANu paNa AtmabhAve na grahavuM te aparigraha che. AvI jenI aparigraha bhAvanA heya, te pachI dravya parigraha zAne ekaThe kare ? ane je mUcchanA AyatanarUpa dravya parigraha na grahe, tene ukta aparigraha bhAvanA kema daDha na thAya? Ama bannene kArya kAraNa saMbaMdha che. Page #792 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (716) yogadaSTisamuccaya Ama saMkSepe dravyathI-bhAvathI ahiMsAdi pAMca yamanuM svarUpa che. tenI saMkalanA abdubhuta che. te A prakAre svAthI manuSya sAMsArika lebharUpa svArthanI khAtara paranI hiMsA kare che, parane potAnuM kahe che-mAne che, eTale pachI te levA-apaharavAahiMsAdinI caravA pravarte che, apaharaNa pachI tene gADha saMzleSa-saMsarga kare che, saMkalanA ane tevA gADha paricayathI tene pratye tene mUccha bhAva-mamatva-parigrahabuddhi upaje che, jethI te para parigrahathI parigRhIta thAya che, copAsathI jakaDAya che. paNa AtmAthI mumukSu jIva AtmArtharUpa svArthanI khAtara paranI hiMsA karatuM nathI, parane pitAnuM kahetA nathI-mAnatuM nathI, eTale pachI te levA-apaharavA-ravA pravartate nathI, ethI tene saMleSa saMbaMdha thatuM nathI, ane tevA paricayanA abhAvathI tene te pratye mUcchabhAva-mamatva-parigrahabuddhi upajatI nathI jethI te parigrahathI parigrahIta thatuM nathI, cetaraphathI jakaDA nathI eTale A A mumukSu mumukSunuM puruSa svarUpamAM sthitirUpa ahiMsAne bhaje che, ane pachI parane sva AcaraNa kahevArUpa asatyathI, ke paranA apaharaNarUpa cerIthI, ke para pratye vyabhicaraNarUpa maithunathI, ke para pratye mamavarUpa parigrahabhAvathI, te svarUpasthitine hAni pahoMcavA detuM nathI. Ama mumukSu yogIpuruSa paramArthathI ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ne aparigraha e pAMca yamanuM-uparamanuM sevana kare che. A yama athavA uparama zabda paNa ghaNo sUcaka che, kAraNa ke svarUpamAM saMyamana-AtmAne zekI rAkha-dAbI rAkhavo te yama che; ane pararUpathI viramaNa te uparama che. eTale jenA vaDe karIne AtmA svarUpamAM saMyamita thAya te yama che, ane parabhAvathI viramita thAya te uparama che. banne zabdano phalitArtha eka che.-A ahiMsAdi pAMca yamanA pratyekanA pAchA cAra cAra prakAra che, zuddhinI taratamatAnA-ochAvattApaNAnA kAraNe te pratyekanI cAra cAra keTa-kathA che. ichAyama, pravattiyama. sthirayama ane sidiyama. eTale A yamanA (544420) vIza prakAra thayA. jemake-IcchAahiMsA, pravRttiahiMsA, sthiraahiMsA, siddhiahiMsA, IcchAsatya, pravRttisatya, sthirasatya, siddhisatya, ItyAdi. A IcchAdi pratyeka prakAranuM svarUpa have pachI kahe che. eonuM vizeSa lakSaNa kahe che - tadvatkathAprItiyutA tathAvipariNAminI / yameSvicchAvaseyeha prathamo yama eva tu // 215 // kRtti-tattvathA kIriyutA- taddavaMta arthAta yamavaMtanI kathA pratyenI prItiyukta, tAvipariNAminI-tathA avipariNAminI, tadbhAvanA sthiravathakI, camey-ukta lakSaNavALA yamamAM chA-I, avA -samajavA yogya che, rU-ahIM, yamacakramAM, ane A prathama thama ga ta-prathama yama ja che, anaMtara-hamaNuM ja kahevA lakSaNavALI IcchI ja ichAyama che, eTalA mATe. Page #793 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : mumukSanuM ahiMsAdi AcaraNa, IrachAyamanuM svarUpa (717) yamavaMta kathA prIti yutA, avipariNAminI tema; icachA yamamAM jANavI, prathama yama ja te ema. 215. artha -yamavatanI kathA pratye prItiyukta, tathA avipariNAminI evI je yamamAM IcchA, te ahIM macakramAM prathama yama ja (IskAyama ja) jANavI. vivecana yamavatanI kathA pratyenI prItivALI ane taddabhAva sthirapaNAe karIne avipariminI evI je yama pratyenI IcchA, te ahIM yamacakramAM prathama yama che, arthAta IcchAyama che ema jANavuM. ahiMsAdi yamane viSe je icchA utpanna thavI te ja prathama e IrachAyama che. ahA ! A ahiMsAdi kevA suMdara che! kevA upakArI che! kevA kalyANakArI che. A ahiMsAdi mane paNa prApta hoya te kevuM sAruM ! A ahiMsAdi pAmavAne huM kayAre bhAgyazALI thaIza? evA bhAvanI je sAcI aMtaraMga IcchA, spRhA, ruci, bhAvanA thavI te ja irachAyama che. aMtarAtmAthI tevI IcchA thavI e paNa moTI vAta che. sAcI aMtarachA e sadyegaprAptinuM prathama ane mahAna pagathiyuM che, sanmArga pravezanuM prathama dvAra che, mokSamArgane bhavya daravAja che. e aMtaraMga bhAvarUpa icchA vinA keIne paNa A yoga sanmArgamAM praveza paNa ghaTato nathI, te pravRtti Adi te kyAMthI hoya? ane bAhyathI- dravyathI temAM parANe ghUsI gayelA dekhAtA koI daMbhI oLaghAlu temAM pravezane dA karatA hoya, te paNa paramArthathI teone te sanmArgamAM aMta:praveza ghaTatuM nathI, te te hAranA hAra ja, cogamArga bAhya ja rahe che, mATe kharo mArga praveza te icchAyoga vinA thaI zakato ja nathI, ruci-bhAva vinAnA bhojanamAM jema mIThAza AvatI nathI, kaLIo gaLe utarato nathI, athavA parANe utAravo paDe che, moLa Ave che ane vamana ke ajIrNa thAya che; - tema aMtaraMga IcchArUpa ruci-bhAva vinAnA paramArtharUpa paramAna ruci vinAnA bhejanamAM sAcI mIThAza AvatI nathI, saMvega-mAdhurya nIpajatuM nathI, bhejananuM dRSTA satya tatva gaLe utaratuM nathI-aMtamAM ThasatuM nathI athavA parANe gaLe utAravuM paDe che-matAgrahathI tANI teSIne aMtaramAM ThasAvavuM paDe che, arucirUpa-aNagamArUpa meLa Ave che, ane te satya tatva peTamAM TakatuM nathI- jagane dekhADArUpa tenuM vamana thAya che, athavA mithyA abhimAnarUpa ajIrNa-apaco upaje che. paNa ruci-bhAvathI karelA bhejanamAM mIThAza Ave che, keLIo hoMze hoMze enI meLe gaLe utare che-paraNe utAre paDatuM nathI, peTamAM Take che, meLa AvatI Page #794 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (718) yogadaSTisamuracaya nathI, ane vamana thatuM nathI ke ajIrNa upajatuM nathI, paNa barAbara pAcana thaI ekarasa banI zarIranI sarva dhAtuone puSTa kare che. tema sAcI IcchArUpa rucibhAvathI karelA paramArtharUpa paramAna bhejanamAM sAcI mIThAza Ave che-saMvega mAdhurya nIpaje che, satya tattvane keLIo hoMse hase enI meLe gaLe utare che-saheje aMtamAM Thase che, parANe utAre paDato nathI, matAgrahathI tANakheMca karIne ThasAva paDatuM nathI, aMtamAM Thare che, arucirUpa meLa AvatI nathI, dAMbhika oLaghAla dekhAvarUpa tenuM vamana thatuM nathI, ke abhimAnarUpa ajIrNa--apa upaja nathI; paNa aMtarAtmapariNAmarUpe, barAbara pariNata thaI-pAcana thaI eka parama amRtarasarUpa banI AtmAnI sarva dhAtunezuddha svabhAva bhAvane puSTa kare che. A daSTAMta uparathI, rucinuM-IcchAnuM sanmArga-pravezamAM keTaluM badhuM mahatva che, "Icache che je jogIjana" padamAM iche che padanuM keTaluM badhuM arthagaurava che te sArI peThe samajI zakAya che. vaLI mana vinAnA milanamAM jema majhA AvatI nathI, tema mana vinAnA-IcchA vinAnA sanmArga milanamAM kharI majhA AvatI nathI. "mana vinAnuM maLavuM ne bhIMta sAthe bhaTakAvuM" -enA je A ghATa thAya che. sanmArgAgarUpa paramArtha-lagnamAM aMtaraMga prItirUpa "laganI lAgyA vinA khare AnaMda anubhavAte nathI. eTalA mATe ja aMtaraMga prItirUpa A icchAgane A gamArgamAM prathama sthAna ApyuM che, kAraNa ke tenA vinA AgaLa eka DagaluM paNa maMDAtuM nathI. . vaLI kAryasiddhinuM rahasya vicArIe te kaI paNa kAryanI siddhimAM sauthI prathama te te kArya mATenI aMtaraMga icchA-ruci-dhagaza jAgavI joIe. evI aMtaraMga IcchA hoya, to ja tene raste maLI Ave che. "Where there is a will there is a way"--e prasiddha aMgrejI ukti anusAra tene mArga maLI AvatAM pravRtti arthAt kArya mATe prayatna (Effort) thAya che. ane ema utsAhathI pravartatAM mArgamAM vina (Obstacle) Ave to tene jaya karAya che, ane ema karatAM karatAM anakame kAryanI pUrNatA-siddhi thAya che. paNa ruci vinA je kArya karavAmAM Ave che, te te TharUpa hoI, kadI siddha thatuM nathI, ane te mATenI kriyA pravRtti "chAra para liMpaNa" jevI thaI paDe che! Ama sAmAnya kama che. AtmA kAryarucivALe thaye badhA kAraka pharI jAya che, palaTAI jAya che. kartA, karma, karaNa, saMpradAna, apAdAna ane adhikAraNa e cha kAraka je pUrve bAdhakapaNe pariNamatA hatA, te Atmasiddhi kArya pratye aMtaraMga ruci-IcchA upajatAM sAdhakapaNe pravarte che. Ama aMtaraMga bhAvarUpa ruci-IcchA guNathI jIvanI vRttimAM ajaba palaTe AvI jAya che, camatkArika pheraphAra thaI jAya che, kAraNa ke jevI ruci upaje che, tevuM tene anuyAyIanusaratuM AtmavIrya skurAyamAna thAya che. ( juo kAvya pR. 291 ) jyAre jIgarane prema lAge che, tyAre ja AtmA jAge che, ane tyAre ja kharekharo raMga lAge che. AvI apUrva guNavALI je IcchA che, te vaLI yamavatanI kathA pratyenI prItivALI tathA Page #795 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : yamavata kathAprItiH "dhanya te munivarA re!' (719) avipariNaminI evI hoya che. A jagamAM je koI dravyathI ke bhAvathI ke bannethI ahiMsA seva hoya, satya bolate heya, arateya Acarato hoya, brahmacarya pALatA hoya, aparigraha dhArato hoya, tenI kayAMyathI paNa kathAvArtA sAMbhaLavAmAM ke vAMcavAmAM AvatAM, tenA pratye aMtaraMga prIti upajAvI-prema kure te A IcchAnuM lakSaNa che. saMpUrNapaNe ke apUrNapaNe, sarvathI ke dezathI, sakalapaNe ke vilapaNe je kaI sAcA sAdhu puru-sAdhaka mumukSuo A ahiMsAdi yamanI sAdhanA karatA hoya ke siddhi pAmelA hoya, tenA pratye A IcchAyamavaMtane atyaMta guNapramoda-guNAnurAga upaje che. jema ke - dhanya che A ahiMsaka mahA munio ! ke jeo yatanAthI cha kAyanI rakSA kare che, sarva jagajjatune sama gaNI sUkSmamAM sUkSma jIvane paNa haNatA nathI, lezamAtra duHkha upajA vatA nathI, rAga-dveSAdi bhAvahiMsA karatA nathI bhAvadayArasanA sAgaradhanya te niSkAraNa karUNAsiMdhu evA A sAdhu bhagavAna niraMtara AtmasvarUpamAM munivara re" sthiti karI parabhAvanA lezane paNa sparzatA nathI ! aho ! emanI karuNA! aho ! emanI vItarAgatA ! ahe! emanI svarUpasthiti ! aho! A saMtanI satyavAditA paNa kevI AzcaryakArI che! svapnamAM paNa A sAdhucarita puruSe asatya vacana vadatA nathI ! paravaratune potAnI kadI kahetA nathI. vyavahArathI ne paramArthathI te kevaLa satya satya ne satya ja vade che. dhanya che emanA satya vratane ! aho ! svadehamAM paNa nirIha evA A parama pramANika mahAtmAo saLI mAtra paNa adatta letA nathI, parabhAvanuM paramANu paNa AtmabhAvathI IcchatA nathI ! ahe emanI niHspRhitA ! A sAcA tyAgI-saMnyAsI jegIjanonuM brahmavrata paNa kevuM adbhuta che! dravyathI ne bhAvathI teo kevuM kaThora brahmacaryavrata pALe che ! svapnAMtare paNa emanA ramamAtramAM paNa viSayavikAranI chAyA dekhAtI nathI ! niraMtara teo brahmamAM-zuddha AtmasvarUpamAM vicarI rahyA che ! ahA temanuM A mahAasidhArAgrata dhanya che A nigraMthanI parama nigraMtha vRttine ! dravya-bhAva samasta graMthane-parigraha baMdhanene temaNe uccheda karyo che ! paravastunA paramANu mAtra pratye paNa teo mamatvabhAva-mUrchA dharAvatA nathI ! A AkhA jagamAM eka AtmA sivAya emanI pitAnI mAlIkInuM bIjuM kAMI nathI, evA te parama akiMcana-niSparigrahI che! ahe! emanI ni thatA ! (juo pR. 190 tathA 197- 198). AvA guNAnurAgane lIdhe te mumukSunA sahaja svayaMbhU ugAra nIkaLI paDe che ke - "namo Topa salAhULa" -A lekamAM sarva sAdhuone-sAcA sAdhuguNasaMpanna sarva sAdhucarita sahune namaskAra ho ! ane AvA yamavaMte pratye jene AvI guNAnurAga janya prIti upaje che, tene te yame atyaMta gamI jAya che, eTale tenA pratye tene sahaja svAbhAvika spRhA-ruci-IcchA upaje che. eTale te pRhA kare che ke AvA ahiMsAdine mane ga thAya to kevuM sAruM ! AvA ahiMsAdi sAdhavA huM kayAre Page #796 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (720) yogadRSTisasukSaya 6 bhAgyazALI thaIza ? AvA dravya-bhAva nigraMtha thavAne mane apUrva avasara evA kayAre Avaze ? kayAre thaizu' bAhyAMtara nigraMtho ? '( zrImad rAjacaMdrajI ) " mAhinIbhAva vicAra adhIna thai, nA nirakhu nayane paranArI; patthara tulya gaNu para vaibhava, ni`La tAttvika leAbha samArI. dvAdaza vrata ane dInatA dharI, sAttvika thAu' svarUpa vicArI; e muja nema sadA zubha kSemaka, nitya akhaMDa raheA bhavahArI. '--zrI meAkSamALA. jema keI amuka sthaLe vyApAranI bhArI anukUlatAne lIdhe dravyalAbha khUba thAya che, ema sAMbhaLIne svA'paTu vyApArI vaNikane tyAM zIghra de|DI jai vipula dhanasa'patti prApta karavAnuM mana thaI Ave; tema atre paNa ahiMsAdi yogavyApAranI anukULatAe apUrva AtmalAbha thAya che ema sAMbhaLIne, AtmApaTu mumukSune paNa tevA ahiM'sAdi yeAgavyApArathI apUrva Atmagusapatti meLavavAnu mana thai Ave che, ruci-icchA upaje che, keDa-manAratha jAge che. " jJAnAdika guNu sapadA re, tuja anaMta apAra; te sAMbhaLatAM upanI re, ruci tithaeN pAra utAra....ajita jina."--zrI devaca'drajI, tathA A je icchA upaje che te avipariNAminI hAya che, kadI vipariNAmaneviparIta pariNAmane pAmatI nathI; kAraNa ke tadbhAvanI sthiratA heAya che, eTale te icchA kadI anicchArUpa thatI nathI, prIti aprItirUpa thatI nathI, ruci arucirUpa thatI nathI. je icchArUpa bhAva upajyA te upajyeA, te kadI vipariNAma pAmI abhAvarUpa thatA nathI. evA utkaTa ataraga icchAbhAva atra pragaTe che. te icchA-rucine aMtaraMga raMga lAgyA te lAgyA, kadI bhUMsAtA ja nathI. jema cALa maDhanA raMga kadI jatA nathI, tema AtmAne lAgelA A dRDha icchA-ra'ga kadI jatA nathI vastra jINu thaIne phATI jAya paNa pAke mane raga jAya nahi; tema deha jINu thaIne paDI jAya paNa jAgelA AtmAne lAgele A bhAvaraga kaDhI jAya nahi; te bhavAMtaramAM paNa AjJAMkita anucaranI jema anugAmI thaine pAchaLa pAchaLa cAlyA Ave. ghATa ghaDAmaNu bhale jAya, paNa seAnuM kadI viSNuse nahi; tema dehanA ghATa bhale jAya, paNa senA jevA A jAgrata AtmAne lAgelA aMtaraMga raMga TaLe nahiM. ( jue, kAvya pR. 239 ) tathA-- Jie sarvatra zamasAraM tu yamapAlanameva yat / pravRttiri vijJeyA dvitIyo yama eva tat / / 226 // vRtti:--satra-saCtra sAmAnyathI, samasAmAM OM-zramasAra ja, upazamasAra ja, yamAnameSa ca-kriyAviziSTa evuM je yamapAlana, pravRttiSi vijJeyA-te ahIM pravRtti jANavI. yameAmAM-dvitIyo cama va tat-te dvitIya yama ja che, pravRttiyama che ema atha che. Page #797 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : avipariNAminI IchA, pravRtti yama lakSaNa (721) ne je pAlana mataNuM, sarvatra ja zamasAra; pravRtti ahiM te jANavI, bIjo yama ja te dhAra. 216 artha -sarvatra zamasAra-zamapradhAna evuM je yamapAlana te ahIM pravRtti jANavI; ane te ja dvitIya yama che. vivecana sAmAnyathI sarvatra zamasAra ja evuM je yamapAlana che, te ja ahI pravRtti jANavI, ane te yamane viSe bIjo evo pravRttiyama che. je ahiMsAdi yama icchAyamathI IcchavAmAM AvyA, aMtarAtmAthI ISTa-spRhaNIya gaNavAmAM AvyA, tenuM kriyAviziSTa (In action) pAlana karavuM te pravRttiyama che. te ahiMsAdine kriyAmAM utAravA, AcaraNamAM-cAritramAM ANavA, dainika IcchA pachI jIvanavyavahAramAM vaNa devA te pravRttiyama che. jIvanane ahiMsAmaya, pravRtti satyamaya, asteyamaya, brahmacaryamaya, aparigrahamaya karavA pravartavuM te pravRttiyama che. manavacana-kAyAnA gavyApAramAM kRta-kArita- anumodita bhAvathI ahiMsAdi pALavAmAM prayatnazIla thaI aMtarecchAne sakriya karI dekhADavI te yamomAM bIje evo pravRttiyama che. kAraNa ke kaI paNa vastu sAcA dilathI ruci gayA pachI-gamI gayA pachI te ISTa vastunI prApti mATe manuSya jarUra pravartana kare che-prayatna kare che. tema A ahiMsAdi yama pratye jene sAcI aMtarecchA upajI che, te pachI te ISTa ahiMsAdinI sAdhanA mATe avazya pravarte che, avazya prayatna kare che, ane te gamI gayelI-gaThI gayelI ISTa vastunI prAptimAM game teTalA vidane naDe, game teTalI vipattio AvI paDe, te paNa te manuSya tene pIcho choDatuM nathI, paNa ulaTa bamaNA utsAhathI te vighane paNa sAmano karI-vikrUjaya karI AgaLa dhape che. tema aMtarAtmAthI parama ISTa mAnelA ahiMsAdinI prAptinA mArgamAM game teTalA viddhanA DuMgarA ADA AvI paDe, game teTalI vipatti-saritAo vacce naDe, te paNa AtmArthI mumukSu pitAnA ISTa dhyeyano keDe kadI mUkato nathI, paNa ulaTa dviguNita utsAhabaLathI te vidane-aMtarAyone paNa parAjaya karI AgaLa vadhavA mathe che, "dhIThAI karI mArga saMcare che. " parama AtmaparAkramavaMta jJAnI puruSanA parama saMvegapUrNa amRtavacane che ke - game tema che, game teTalA duHkha veTha, game teTalA parisaha sahana kare, game teTalA upasarga sahana kare, game teTalI vyAdhio sahana kare, game teTalI upAdhio AvI paDo, game teTalI Adhio AvI paDo, game to jIvanakALa eka samayamAtra he, ane dunimitta he, paNa ema karavuM ja tyAM sudhI he jIva! chUTake nathI."-zrImad rAjacaMdrajI. Page #798 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (722) yogadaSTisamuracaya " ghAti DuMgara ADA ati ghaNA, tuja darizaNa jaganAtha ! dhIThAI karI mAraga saMcarUM, seMgU koI sAtha abhinaMdana jina darizana tarasiye."--zrI AnaMdaghanajI. prathama te koI vaTemArgu amuka sthaLe javA icche che, eTale te tenA mArge cAlavA mAMDe che-gamanakriyA kare che. ane pachI vacce AvI paDatA vinAno jaya karate rahI te pitAnA ISTa sthaLa paryata gamanakriyA cAlu rAkhe, to anukrame te traNa prakAranA sthaLe pahoMce che. ene vaccamAM traNa prakAranA mukhya vipna saMbhave chevina keTakavita, kveravina, ane digamehavina. (1) kaMTakavita eTale kAMTo lAgavAthI jarA kSaNabhara vina naDe paNa te nikaLI jatAM tarata musApharI cAlu thAya che. A jaghanya-nAnAmAM nAnuM vina che. (2) bIjuM javaraviddha, rastAmAM tAva AvatAM musApharI mekupha rAkhavI paDe che, ane te utarI jatAM musApharI cAlu thAya che. A bIjuM viM pahelA karatAM AkaruM heI madhyama che, vacalA vAMghAnuM che. (3) trIjuM dimehavina sauthI AkarUM hoI moTAmAM moTuMutkRSTa prakAranuM vidhya che. kAraNake dizAhathI te musAphara potAnI javAnI dizA ja bhUlI jAya che, ADapheTe caDhI javAthI gothAM khAya che, ane punaH mAge caDhe-ThekANe Ave tyAMsudhI A vina naDe che. tema ahiMsAdi yogamArga pravartatAM paNa sAdhaka yogIne AvA jaghanya madhyama-utkRSTa prakAranAM vidane naDe che. tene jaya karI te mumukSu puruSa AgaLa vadhavA mathe che. jemake, zIta-tApa vagere kaMTaka vijJa samAna che, javara vagere bAhA vyAdhi te vara viddha samAna che, ane mithyA darzanarUpa aMtar vyAdhi te digameha vina samAna che. A vidamAMthI A ahiMsAdinuM pAlana-bhaMgasaMrakSaNa te kare che, ane ema vina jaya karate karato te AgaLa dhape che. vinA vighanajaya sAdhune re, navi avicchinna prayANa re; kiriyAthI zivapurI hAya re, kema jANe annANuM re ? prabhutva zIta tApa mukha vighana che re, bAhera aMtara vyAdhi re; mithyAdarzana ehanI re, mAtrA mRdu madhyAdhi re. prabhu Asana azana jayAdike re, guruyege jaya tAsa re; vighana jera e navi TaLe re, vagara jJAna abhyAsa re. prabhu" sA. 2, gA sta, hAla 10 ane jema kuzala mALI AlavAlathI-kayArAthI kumaLA choDanuM kALajIthI "pAlana"saMrakSaNa kare che, tema sAdhaka mumukSu samyapha AcaraNarUpa-samitiguptirUpa AlavAlathI yArAthI A ahiMsAdirUpa kemaLa choDanuM yatanAthI "pAlana-saMrakSaNa Page #799 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : traNa prakAranA vita, ahiMsAdi choDanuM pAlana (723) ahiMsAdi kare che. jema vatsala mAtA bAlakanuM yatnathI lAlana-pAlana kare che, cheDanuM pAlana" tema mukti anurAgI mumukSu ahiMsAdi yamanuM yatnathI pAlana kare che. jema prajAvatsala rAjA nija rAjyanuM premathI pAlanarakSaNa kare che, tema mukti-vatsala yogIrAja nija ahiMsAdi yoga-sAmrAjyanuM prItithI pAlanarakSaNa kare che. athavA koInI pAse mahAmUlya ratna hoya, to te tenuM pAlana kevA yatnathI kare? te rakhene paDI na jAya, gumAvI na besAya, keI tene cerI na jAya, bhUlecUke tene DAgha na lAgI jAya, eTalA mATe tene sAcavI saMbhALIne rezamI kapaDAmAM viMTALI nAnI peTImAM mUkI, tene kabATamAM ke tejUrImAM te rAkhI mUke che, ane te barAbara salAmata che ke nahi tenI vAraMvAra cesI kare che. ane Ama tenuM niraMtara pAlana, gopana, bhaMga-saMrakSaNa, sAcavaNI-jALavaNI kare che, to pachI A to amUlya cintAmaNi ratnathI paNa adhika, mahA meruthI paNa mahAmahimAvAna, evA ahisAdi yogaciMtAmaNinA jatana mATe, niraMtara pAlana mATe, gepana mATe, abhaMga mATe, rakSaNa mATe, sAcavaNI mATe, jALavaNI mATe keTale badhe prayatna hovo joIe? keTalI badhI satata jAgRti hovI joIe? keTalI badhI akhaMDa puruSArtha pravRtti hovI joIe? tyAM "pAMcame Aro kaThaNa che, zuM karIe?" ItyAdi peTA nhAnA-eThA daI pramAda karavo kema pAlave ? haju bhavasthiti pAkI nathI, pAkaze tyAre vAta, ema kahI lamaNe hAtha daI, pAdaprasArikA karavI kema posAya? (jue. pR. 153-154) sarvatra zamasAra ane AvuM A yamapAlana kevuM viziSTa che? te ke sarvatra zamasAra ja che, arthAt zama ja jene sAra che, athavA zamathI ja je sAra che,-pradhAna che, athavA zamane ja je sAra che, evuM che. A yamapAlanane sAra zama che, athavA zamane sAra A yamapAlana che, athavA zamathI ja A yamapAlana sAra che-pradhAna che. tAtparya ke yamanA pariNAme sArabhUta evo zama ja upaje che, zama ja enuM sArabhUta phaLa che; ane zamanA pariNAme sArabhUta evo yama ja upaje che, yama ja enuM sArabhUta phaLa che. Ama yamane ne zamane paraspara ghaniSTha saMbaMdha che. yamanA sArabhUta phalapariNAmarUpa sarvatra zama ja upaje che, sarvatra zAMtinuM sAmrAjya chavAI rahe che, sarvatra-sarva sthaLe eTale pitAne ane parane, dravyathI ane bhAvathI, sarva prakAre zama ja-zAMti ja upaje che. kAraNa ke (1) je ahiMsAdi yamano sAra zama seve che te pote adbhuta AtmazAMti anubhave che, ane parane paNa zAMti upajAve che. je ahiMsAdi seve che, te pite tApa pAmate nathI ne anya jIne paNa tApa pamADato nathI. paNa zItala caMdananI jema sarvatra tApanuM zamana karI zItalatA Ape che, zItala caMdranI jema sarvane AnaMda AnaMda upajAve che. Page #800 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (724) gadaSTisamuccaya (2) athavA yamanuM phala upazama arthAt sarvatra kaSAyAdinI upazAMti che, je ahiMsAdi yama pALe che, tene krodhAdi kaSAya upazAMta thaI jAya che, ane te bIjAonA kaSAyane paNa upazAMta kare che. kAraNake ahiMsA-satyAdithI krodhAdi kaSAyanA ghaNuM ghaNuM kAraNe svayameva dUra thaI jAya che, ane ahiMsaka satya vaktAne cAritra prabhAva anya jIva para paNa sahaja svabhAve paDe che, tethI sva-paranA kaSAyane upazama thAya che. (3) athavA ahiMsAdi yama je seve che, te samabhAvarUpa zamane-zAMtine pAme che. kAraNa ke samabhAvI AtmA "sarva jagajatune sama gaNe che, mAna-apamAna, vaMdaka-nidaka Adine sama gaNe che, eTale tene viSamatArUpa azAMti hotI nathI. (4) athavA ahiMsAdi je pALe che, tene zama arthAt svarUpazAMti upaje che, te svarUpamAM samAya che. utkRSTa ahiMsAdinuM sahaja svabhAvika phaLa svarUpamAM zamAvuM e che, kAraNa ke svarUpanI ghAta na thavA devI ane parabhAva pratye gamana na karavuM, e ja pAramArthika bhAva ahiMsAdinuM parama svarUpa che. eTale AvA ahiMsAdithI jIva samasta parabhAvathI virAma pAmI svarUpavizrAMtirUpa parama AtmazAMtine bhaje che, arthAt svarUpamAM samAya che. (juo pR. 395 tathA pR. 572) athavA ulaTI rIte laIe te sarvatra zamanA sArarUpa yamapAlana ja che. kAraNa ke (1) jIva jyAre zamane pAme che, arthAta kaSAyanI upazAMtine-upazamane pAme che, tyAre tenA dha-mAna-mAyA-lobhAdi duSTa bhAva meLA paDe che, zamane sAra yama eTale krodhAdine vaza thaI te hiMsAdi karatA nathI, ane svAbhAvika rIte ahiMsAdi pratye ja DhaLe che. (2) athavA jIva jyAre amanezAMtine pAme che tyAre te anyane paNa zAMti Ape che, hiMsAdithI parane upatApa upajAvato nathI. (3) athavA jIva jyAre zamane-samabhAvane pAme che tyAre te sarva jagata jIne sama gaNato hAI hiMsAdi karato nathI ane ahiMsAdi pALe ja che. (4) athavA jIva jyAre svarUpavizrAMtirUpa parama AtmazAMtine pAme che, svarUpamAM samAya che, tyAre te svarUpa ahiMsAdirUpa utkRSTa ahiMsAdi yamapAlana kare ja che. Ama yamapAlanane sAra zama ane zamane sAra yamapAlana, ema paraspara saMkalita che. je mumukSu yama eTale uparama (virati) pAme che, te zama eTale upazama pAme che, ane je zama-upazama pAme che, te yama-uparama pAme che. yama tyAM zamaH kAraNa ke je kaSAyAdine upazama pAme che tene viSayAdi nimitte zama tyAM yama thatA hiMsAdine uparama-viramaNana avazya hoya che, ane jene viSayA thatI hiMsAdine uparama hoya che, tene kaSAyAdino upazama hoya che, kAraNa ke viSayathI kaSAya ne kaSAyathI viSaya hoya che, eTale virati pAme che te zAMti pAme che, ane zAMti pAme che te virati pAme che. "jJAnI 8 viratiH tAtparya ke-(1) je parabhAvathI Page #801 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasa'hAra : camane sAra zama, zamanA sAra cama ( 725) viratirUpa uparama pAme che, te svarUpamAM zamanarUpa upazama pAme che; ane je svarUpamAM zamanarUpa upazama pAme che, te parabhAvathI viratirUpa uparama pAme che. (2) athavA parabhAva pratye jatA AtmAnA saMyamanarUpa sayamayama je seve che, te svarUpamAM zamAvArUpa zama pAme che, ane je svarUpamAM zamAvArUpa zama pAme che, te parabhAva pratye jatA AtmAnA sayamanarUpa saMyama-yama pAme che. atre upa-mazamanA A upakrama jaNAya che:- prathama te jIvane upazama pariNAma upaje che, jIva zAMta thAya che. eTale tene viratibhAva upaje che, eTale te hiMsAdithI virAma pAme che, tethI tene zAMtisukhanA anubhava thAya che, eTale te vizeSa virati kare che, tethI tene era vizeSa zamasukhane anubhava thAya che, eTale te vizeSa vizeSa virati kare che, ethI zamasukha era adhika thAya che. Ama jema jema viratinI mAtrA vadhatI jAya che, tema tema zamasukhanI adhikAdhika laharIe chUTatI jAya che. yAvat pUrNa virati thatAM pUrNa zamasukhane anubhava thAya che ne AtmA nija svarUpamAM zamAya che. vaLI A yamapAlana zamathI ja sAra che-pradhAna che. zama utpanna thavA e ja A yamapAlanane sAra che. jeTale aze zama upaje teTale aMze A yamapAlananI sArabhUtatA. zamanI utpatti e ja A yamapAlananI saphaLatAnI cAvI che. AtmAne kaSAyanI upazAMti thai, satra samabhAva AvyA, svarUpa-vizrAMtirUpa AtmazAMti upajI, te samajavu' ke A yamapAlananuM sArabhUta phaLa maLI cUkayuM che. ane jema keAI paNa pravRttinuM--kriyAnuM kai ne kai viziSTa phaLa hoya che ja, tema A yamapAlanarUpa pravRttinuM- kriyAnuM sArabhUta phaLa A zama' ja che, ke je zamasukhanI AgaLa iMdra cakravattI AdinuM sukha tRNamAtra paNa nathI. vAcakavarya zrI umAsvAtijInuM vacanAmRta che ke-- " naivAsti rAjarAjasya tatsukhaM naiva devarAjasya / cakSurvAmadeva sAorTe vyApAra,ttisya || '--zrI prazamati. vipakSacintArahitaM yamapAlanameva yat / tatsthairya miha vijJeyaM tRtIyo yama eva hi / / 217 // vipakSa cintAthI rahita, te yamapAlana je; te sthaya ahI' jANavuM, trIjo yama ja che teha. 217 vRtti:-vipakSacintA tik--vipakSa ciMtA rahita, aticArAdi ciMtAthI rahita ema atha che, amAnameSa cat--je yamapAlana ja vigniSTa kSaye pazamavRttivaDe karIne, tat aimid vijJayam--te ahIM-yameAmAM thai jANuvuM, ane A tRtIyo yama jJa -itRtIya yatra ja che, sthira yama che, ema atha che. Page #802 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (726) yogadRSTisamuccaya artha :--vipakSa cintAthI rahita evuM je yamapAlana ja, te ahIM yamAmAM sthaya jANavuM; ane te trIjo yama ja-sthira yama ja che. vivecana aticArAdi vipakSa cintAthI rahita evu* je viziSTa kSayApazamavRttithI yamapAlana ja che, te ahI' yamAmAM sthaya che; ane te ja trIjo sthirayama che. eTale A ahi'sADhi yamanu pAlana evuM tA sudRDha thai jAya ke rakhene bhUlecUke aticAra Adi lAgI jaze evI ciMtA rAkhavI na paDe, tenuM nAma sthirapaNuM che. pravRttiyamamAM paNa yamapAlana hatuM ja, paNa tyAM haju aticAra-dezabhaga aticArAdi Adi doSanA saMbhava hatA; ane ahI. sthirayamamAM te eTalu ciMtArahitapaNuM badhu sthirapaNuM thai jAya che ke aticArAdi doSanesa'bhava rahetA nathI. pravRttiyamamAM haju ahi'sAdinA pratipakSI rhiMsAdi doSanI sa'bhAvanAne lIdhe ahiMsAdine dezabhaMga thavAnA, aticAra lAgavAnA, vyAghAta thavAnA bhaya hatA, paNa have ahIM te tevA bhayane avakAza nathI. pUrva aticArarUpa kaTaka vighnanA, hiMsAdirUpa jvara vighnane, ane matimeha-mithyAtvarUpa digmeha vighnanA bhaya rahyA karatA hatA. paNa have tevA keAi vighnanA bhaya rahetA nathI. yAgamAge iivaghna nizci'ta pravRtti hoya che, kAraNa ke prathama mAge pravRtti karatA DhAya, te mAenA ajANu hAi tene Thokara paNa lAge che, vighnA paNa ADA Ave che; eTale Thokara na lAge, vighnA ADA na Ave, athavA dUra thAya, ema ciMtA karatAM karatAM, kALajI rAkhatAM rAkhatAM tene cAlavuM paDe che; paNa pachI rastAnA rIDhA mAhitagAra bhemiyA thai jatAM tene Thokara lAgavAnI ke vighnA naDavAnI bIka rAkhavI paDatI nathI, eTale pachI te nizcitapaNe bedhaDaka cAlyA jAya che. tema A ahiMsAdi ceAgamAge je prathama pravRtti karatA heAya te mAnA ajANu-anabhyAsI hAi, tene aticArAdvirUpa skhalanA paNa thAya che, Thokara lAge che, hiMsAdi vighnA paNa naDe che, eTale punaH skhalanA na thAya, vighnA ADA na Ave athavA kema dUra thAya, ema ciMtA karatAM karatAM-upayAgarUpa kALajI rAkhatAM rAkhatAM tene gamana karavuM paDe che. paNa pachI mAnA sujANu--abhyAsI thaI gayA pachI tene aticArAdi skhalanA thavAnI ke hiMsAdi vidhna naDavAnI bhIti rahetI nathI, eTale pachI te nizcitapaNe edhaDaka ahiM'sAdi ceAgamAge gamana karyAM kare che. prAra'bhaka ceAgI 'kAcA' hAi tene haju skhalanAnA--aticAranA sabhava che, paNa prauDha abhyAsI yAgI pAko ' thaI gayA heAvAthI tene bhUlecUke paNa skhalanAnA sa`bhava nathI. (1) * navA nizALIe' pATha le temAM bhUlacUka thavAne sabhava Page #803 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasa'hAra : sthira yama lakSaNa, aticArAdi ciMtArahitapaNu* (727 ) che, paNa prauDha vidyAthI kaDakaDATa pADe eTalI jAya temAM leza paNa skhalanAnA 'bhavanathI hAtA. tema A ahiMsAdimAM prAthamika pravRtti karanArA-kAcA abhyAsI ahiMsAddhi Acare temAM aticAra lAgavAnA bhaya che, paNa tenA dRDha pAlanathI rIDhA thaI gayelA pAkA abhyAsI te Acare temAM aticAra doSane bhaya nathI. ( 2 ) kasarata zarU karanArA zikhAune prathama magadaLa pheravavu bhAre thaI paDe che, ne te hAthamAMthI 'paDuM paDuM' thaI jAya che, paNa sArI peThe vyAyAma karI cUkelA kasAyelA zarIravALA kasaratakhAja mallane te bhArI magadaLa pheravavu ramata thaI paDe che, ne te tenA hAthamAMthI skhalanA pAmatuM nathI. tema ahiMsAdi yamane vyAyAma zarU karanArane prathama te tenuM AcaraNa kaThina lAge che ne temAM skhalanA thaI ke thaze evI ci'tA rahe che. paNa sArI peThe yamapAlananA vyAyAma karI cUkelA puSTa kasAyelA cAritra-dehavALA cegIne te meru jevu' bhArI vrata pAlana-yamapAlana karavuM ramata thaI paDe che, ne te kadI skhalanA pAmavAnA bhaya raheteA nathI. ( 3 ) talavAranI dhAra para UbhA rahetAM paNa zIkhavAnuM prathama abhyAsIne Akaru` paDe che, ane tenI skhalanA paNa thAya che; paNa pachI abhyAsa karatAM karatAM te talavAranI dhAra para Ubhe rahI zake che, eTalu ja na&i. paNa tenA para shelAithI tAlakhaddha nRtya karI zake che, chatAM skhalanA pAmatA nathI ! evA ajakhamAjIgara te banI jAya che! tema ahiMsAdi pAlanarUpa asidhArA vrata para ubhA rahetAM paNa zIkhavAnu. prAra`bhakane kaThina paDe che, ane tema karatAM tenI aticArarUpa skhalanA paNa thAya che; pachI punaH puna: AsevanArUpa abhyAsa karatAM karatAM tenI pAchaLa - raDha lagADIne maDayA rahetAM, ' te asidhArAvrata para sthira UbhA rahI zake che, eTalu ja nahui paNa tenA para shelAithI saMyamarUpa tAlabaddha nRtya paNa karI zake che! evuM ajaba khAjIgarapaNu A sthira yAgirAja dAkhave che ! ( jue pR. 530, dhAra taravAranI' i.) (4) zastra vyApAra zIkhanArane prathama teA hAthamAM kharAkhara zasra pakaDatAM paNa AvaDatu nathI, ne te paDI javAne paNa bhaya rahe che; pa zastravidyA sArI peThe zIkhI lIdhA pachI te zastrajJa zastrane game tema vijI zake che, ne hAtheA daDhapaNe hAthamAM pakaDayo hAvAthI tenI skhalanA thavI saMbhavatI nathI. tema A ahiMsAdi ce|gavyApAranA abhyAsIne prathama tA A cegavyApAra kharAkhara AvatA nathI ne tenuM patana thavAneA bhaya paNa rahe che; paNa A vaigazAstra vidyA sArI peThe abhyAsI lIdhA pachI zAsrajJa abhyAsI yAgIne te ahiMsAdi yAgavyApAra lIlArUpa thaI paDe che, ane atyaMta dRDhatAne lIdhe tenI skhalanA thavAneA sabhava nathI hotA. ( 5 ) zikhAu kavine prathama kAvya karatAM kaThina paDe che ne yatibhaMga Adi doSanA saMbhava che, paNa prauDha siddhaThusta kavine kAvya karavuM saheluM che, sahaja che, ne yatibhaMga Adi doSanA sabhava nathI hAtA. tema prArabhapha cegIne prathama ahiMsAdi yamapAlana kani paDe che, ne aticArarUpa ' yatibhaMga ' abhyAsI AdinA dRSTAMta Page #804 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (728) yogadaSTisamuracaya Adi doSane saMbhava che, paNa prauDha siddhahasta saMyamI gIne ahiMsAdi yamapAlana saheluM che, ne te "yatibhaMga' Adi doSa naDato nathI.-Ama pravRttiyamamAM ane sthira yamamAM yamapAlana te sAmAnya ja che, paNa pravRttiyamamAM aticArAdi doSa saMbhava che, ane sthirayamamAM te doSane asaMbhava che,-A mukhya taphAvata e be vacce che. tema ja bIjo taphAvata e che ke-pravRtti yamanA pAlana karatAM sthirayamanuM pAlana viziSTa kSayopazama vRttithI yukta evuM hoya che. sAmAnya vidyAbhyAsamAM paNa ekaDIA karatAM jema jema AgaLa abhyAsa vadhato jAya che, tema tema vighAthIne viziSTa kSapazama vadhato jAya che-buddhivikAsa thato jAya che, buddhibaLa vadhatuM kSayopazama jAya che, eTale te vikasita buddhibaLathI abhyAsa AgaLa vadhArate jAya che tema A yogavidyAbhyAsamAM paNa prAthamika abhyAsa karatAM jema jema AgaLa abhyAsa vadhatuM jAya che, tema tema A yogavidyAbhyAsI AtmAthI yogIne kSayopazama vadhatuM jAya che, jJAnavikAsa thato jAya che, cAritrabaLa vadhatuM jAya che, eTale te vikasita viziSTa pazama baLathI era ne era yogAbhyAsa AgaLa vadhArate jAya che. vyAyAma zarU karatAM prathama te thoDo thoDo vyAyAma thaI zake che, paNa pachI vyAyAmathI jema jema zarIra kasAtuM jAya che, tema tema adhika baLathI vizeSa vyAyAma thaI zake che. tema coga-vyAyAma zaru karatAM prathama te thoDo vyAyAma thaI zake che, paNa pachI yogavyApArathI jema jema cAritra-zarIra kasAtuM jAya che, cAritra dehano vikAsa thato jAya che, cAritra-kAyA puSTa thatI jAya che, tema tema adhika baLathI vizeSa vyAyAma thaI zake che. Ama prathamanA yamapAlana karatAM sthirayama yegInuM A yamapAlana adhika baLavAna, adhika saMvegavAna, adhika kSepazamavAnuM, ne atyaMta sthiratAvAnu hovAthI viziSTa jANavuM. te eTale sudhI ke acala caLe paNa A sAdhaka yogInuM yamapAlana na caLe. A sthiratAnuM uttama udAharaNa zrI jina bhagavAnamAM prApta thAya che - "ati rUDI re ati rUDI, jinajInI thiratA ati rUDI; sakaLa pradeze anaMtI, guNaparyAya zakti mahaMtI lAla. ati tasu ramaNe anubhavavaMtI, pararamaNe je na ramatI lAla. ati para dravya je navi gamaNI, kSetramaMtaramAMhi na ramaNI lAla. ati atizaya yege je navi dIpe, parabhAva bhaNI navi chIpe lAla. ati nija tatva rase je lInI, bIje kINa hI navi kInI lAla. ati"-zrI devacaMdrajI. ane yamapAlananuM ja je zamasArapaNuM che te te AgaLanI jema atre paNa adhika adhikapaNe anuvarte che ja ema jANavuM. jema jema yamapAlananuM sthirapaNuM-daDhapaNuM thatuM jAya che, tema tema prazama sukhanI mAtrA vadhatI jAya che. Page #805 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasa'hAra : acinya zaktiyogathI parA sAdhaka siddhiyama parArthasAdhakaM tvetatsiddhiH zuddhAntarAtmanaH / acintya zaktiyogena caturthI yama eva tu / / 218 // parA sAdhaka siddhi A, zuddha AtmanI sAra acinya zakti yogathI, caturthAM yama A dhAra. 218 (729) aH--ane parA sAdhaka evuM A yamapAlana te acinha zaktiyoge karIne zuddha antarAtmAnI siddhi che; ane A caturtha yama ja-siddhiyama ja che. vivecana parAtu -parApakAranu sAdhaka evu je A yamapAlana che te siddhi che; ane A zuddha antarAtmAnI siddhi che--bIjAnI nahiM, kAraNa ke tenI sa`nidhimAM vairAga hoya che, evu' te siddhinuM acinha sAmarthya hAya che. ane A je siddhi che te ja ceAthe siddhiyama che. uparamAM je ahi sAdi yamapAlana kahyuM, te ja uttarAttara zuddhine pAmatuM pAmatu, evuM utkRSTa kATinuM thaI jAya ke te sahaja svabhAve paramAtuM sAdhaka thai paDe; enA evA acittva zaktiyega hAya che, ke jethI paranA upara saheje upakAra thAya. jemake-tenI sanidhimAM--nikaTatAmAM vairatyAga hAya che, ahiMsApratiSThAryA tatsannidhau vairakhyAgaH ' ( pAta. cA. ) ityAdi. ( jue pR. para0, 'te AtmasvarUpathI mahat 40 ' ) " te zuddha Ama macinya zaktiyeAgathI parA sAdhaka evuM je yamapAlana antarAtmAnI ja siddhi che,-khIjAnI nahi. arthAt aMtarAtmA eTaleA badhA zuddha thaI jAya che ke tenA acinha cAritraprabhAva sahaja svabhAve anya jIvA acinha para paDe che, jethI rhiMsaka krUra prANIo paNa peAtAnA jAtivaira Adi zaktiyeAga bhUlI jAya che. dA. ta.-bhagavAn tItha"karanA samavasaraNamAM jAtivairavALA prANIo paNa jAtivaira bhUlI jaI premathI khAju-khAjumAM besIne dezanA suNe che. jemake-hariNI siMhazizune putrabuddhithI sparze che, gAya vAghanA baccAne peAtAnA putra mAnI papALe che, bilADI hu'samAlane prema paravaza thaI spaze che, mayUrI vRtti:pArthasApa dvetavuMparA sAdhaka evuM A yamapAlana, siddhi-siddhi kahevAya che. ane AzuddhAntamana:-zuddha aMtarAtmAnI--anyanI nahiM. cittpattiyonena-acinta zaktiyogathI, tenI sa MnidhimAM vairatyAga thakI, AthI A--caturthAM yama va tu-catutha' yama ja che, siddhiyama che evA bhAva che. ra Page #806 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (730) yogadaSTisamuracaya sApane sparze che,-Ama eka samabhAvarUDha, kaSAya kaluSatA rahita evA kSINameha yegInA Azraye bIjA prANIo paNa mada rahita thaI pitAnA Ajanma vaira choDI dIe che." " sAraGgI siMhazAvaM spRzati sutadhiyA nandinI vyAghrapotam , mArjArI haMsabAlaM praNayaparavazA kekikAntA bhujaGgam / vairANyA janmajAtAnyapi galitamadA jantavo'nye tyajanti, zrityA lAgaiADhuM ghAmitasuSa yoniM kSaNamoma "--zrI zubhacaMdrAcAryajIkRta zrI jJAnAva. AtmAmAM ahiMsAnI pratiSThA thatAM-atyaMta sthiratA thatAM, te parama ahiMsaka mahAtmA gIzvaranI saMnidhimAM Ama jAtivairane paNa tyAga hoya che. temaja satyAdinI pratiSThAmAM tathA prakArane te tene mahAprabhAva varte che, ItyAdi pAtaMjala Adi gazAstramAM je varNavavAmAM AvyuM che, te sarva atra tIrthakara jevA paramayogInA caritamAM pragaTa caritArtha thayuM pratIta thAya che, te parama yogezvaranA acitya mahAprabhAvanA eka dezamAM samAI jAya che. AvI je zuddha aMtarAtmAnI siddhi tenuM nAma siddhi che, -nahiM ke anya vAha upajAvanArA camatkArAdinI siddhi te siddhi. tevI camatkArAdi batAvI namaskAra karAvavArUpa siddhi te svane ne parane pADanArI che, yogIne adhaHpatitabhraSTa karanArI che. A aMge parama gasiddhisaMpanna zrImad rAjacaMdrajInA parama mananIya vacanAmRta che ke - samyagadaSTi puruSa ke jeno cothe guNaThANe saMbhava che, tevA jJAnI puruSane viSe kvacit siddhi hoya che, ane kavacit siddhi hotI nathI. jene viSe hoya che tene te skuraNa viSe prAye icchA thatI nathI, ane ghaNuM karI jyAre icchA thAya che, tyAre jIva pramAdavazapaNe hoya te thAya che, ane je tevI IcchA thaI te samyakRtvathI paDavApaNuM tene ghaTe che. prAye pAMcame chaThuM guNaThANe paNa uttarottara siddhigane vizeSa saMbhava thata jAya che, ane tyAM paNa je pramAdAdi jege siddhimAM jIva pravarte te prathama guNaThANane viSe sthiti thavI saMbhave che. sAtame guNaThANe, AThame guNaThANe, navame, dazame ghaNuM karI pramAdane avakAza che che agiyArame guNaThANe siddhiogane lebha saMbhavate jANI prathama guNaThANe sthiti hevI saMbhave che. bAkI jeTalA samyaktvanA sthAnaka che, ane jyAMsudhI samyagra pariNAmI AtmA che tyAM sudhI te eke jogane viSe jIvane pravRtti trikALa saMbhavatI nathI."-zrImad rAjacaMdra, patrAMka 369 (420) Ama yamanA cAra prakAra kahyAH IcchAyama, pravRttiyama, sthirayama ne siddhiyama. temAM IcchAyama te ahiMsAdi yogamArga pratyenI rucirUpa che, pravRttiyama te mAge saMcaravA rUpa-gamanarUpa che, sthirayama te mAge niraticAra nirviba gamanarUpa-atyaMta sthiratA Page #807 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : zuddha aMtarAtmAnI siddhi te ja siddhi (731) rUpa che, ane siddhiyama te mArganA aMtima dhyeyane pAmI papakAra karavArUpa che. IcchAyamathI mAMDIne jema jema yogI AgaLa vadhatuM jAya che, tema tema tenI Atmavizuddhi vadhatI jAya che, saMvegarUpa vega ati vega pakaDate jAya che, kSapazama baLa vRddhi pAmatuM jAya che, ane chevaTe zuddha aMtarAtmAnI siddhi thAya che. A zuddha aMtarAtmAnI siddhi, temAM utkRSTa keTinuM yamapAlana zamAI jAya che; kAraNa ke tyAre AtmA dravya-bhAvathI pUrNa ahiMsAmaya banI jAya che, rAgAdi vibhAvathI svarUpanI hiMsA karato nathI; pUrNa satyamaya banI jAya che-parabhAvane zuddha aMtarA- pitAne kahevArUpa asatya vadata nathI; pUrNa asteyamaya banI jAya tmAnI siddhi che-parabhAvane leza paNa apaharate nathI; pUrNa brahmacaryamaya banI jAya che,-zuddha AtmasvarUpamAM, brahmamAM care che ne parabhAva pratye vyabhicarata nathI; pUrNa aparigrahamaya bane che, parabhAvanA paramANu pratye paNa AtmabhAvarUpa mamatvabuddhi dharatA nathI. Ama samasta parabhAvathI virAma pAmI, samasta parapariNatine parityAga karI, te AtmArAmI yogI svabhAvamAM ArAma kare che, ne zuddha AtmapariNatine niraMtara bhajyA kare che. ane Ama zuddha svarUpa padamAM sthiti tenuM nAma ja parama ahiMsA, tenuM nAma ja parama satya, tenuM nAma ja parama asteya, tenuM nAma ja parama brahmacarya, tenuM nAma ja parama aparigraha, ane Ama A pAMce jene parama paripUrNa varte che, te ja sAkSAt jIvaMta paramAtmA, te ja jaMgama kalpavRkSa ke jene dhanya jana seve che. (jue kAvya, pR. 602). yama prakArono sAra ahIM ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya, aparigraha e pAMca yama-zIla-vrata sarva taMtra sAdhAraNapaNAthI saMta janene suprasiddha che. te pratyeka yamanA cAra cAra prakAra che? IcchAyama, pravRttiyama, sthirayama, siddhiyama. (1) yamavaMtanI kathA pratye prItivALI evI je yamane viSe avipariNAminI IcchA, te pahele IcchAyama che. (2) sarvatra zamasAra evuM je yamapAlana te ja ahIM pravRtti che, ane te ja bIjo pravRttiyama che. (3) aticArAdi cintAthI rahita evuM je yamapAlana te ja ahIM ravairya che, ane te ja trIjo sthirayama che. (4) aciMtya zaktiyogathI parArthanuM sAdhaka evuM je A yamapAlana te zuddha aMtarAtmAnI siddhi che, nahiM ke anyanI, ane A ja ce siddhiyama che. acinya zaktiyogathI tenI saMnidhimAM viratyAga hoya che.-AmAM pahelA be prakAra pravRttacaka yogIne prApta thaI cUkyA hoya che, ane chellA be prakArane arthe te satata puruSArthazIla rahe che. ; avaMcaka svarUpa kahe che - Page #808 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (732) yogadarisamucaya sadbhiH kalyANasaMpannairdarzanAdapi paavnaiH| tathAdarzanato yoga AdyAvazcaka ucyate // 219 / / darzanathI paNa pAvanAkalyANa saMta zuM ; tathA darzanathI yoga te, Agha avaMcaka eha, 219 artha-darzanathI paNa pAvana evA kalyANasaMpanna puruSo sAthe tathA prakAre darzanathakI je yoga tha, te Adya avaMcaka-cagAvaMcaka kahevAya che. vivecana kalyANasaMpanna-viziSTa puNyavaMta, tathA darzanathI paNa pAvana, evA saMte sAthe viparyaya abhAve te prakAre guNavattAthI tathAdarzanathakI, je yoga-saMbaMdha thavo te AvaavaMcaka-cagAvacaka che. saMte sAthe tathAdarzanathakI je ga-saMbaMdha thavo arthAt satapuruSane tathArUpe oLakhANapUrvaka yoga tha te gAvaMcaka che. satapuruSanuM je prakAre "svarUpa che, te prakAre tenA svarUpadarzanathakI, svarUpanI oLakhANathakI, sapuruSa sAthe tathAdarzanaH sva- je ega the, AtmasaMbaMdha , brahmasaMbaMdha ke, tenuM nAma rUpa oLakhANa gAvaMcaka che. satapuruSa sAthe bAhya samAgamamAM AvavA mAtrathI, upalaka oLakhANa mAtrathI A yaMga thatuM nathI, paNa tenuM puruSa svarUpe darzana-oLakhANa thavAthakI ja A cega sAMpaDe che. eTale puruSanA jagamAM tathAsvarUpe darzana-oLakhANa-pichAna e ja moTAmAM moTI agatyanI vastu che. A AtyaMtara svarUpadarzana thAya, te ja puruSane kharekhara yoga thAya che. ane A yoga thAya te ja avaMcaka ga che. A satpaSa kevA hoya che? te ke-kalyANasaMpanna arthAta viziSTa puNyavaMtA hoya che. parama gaciMtAmaNiratnanI sAkSAt prAptine lIdhe te parama puNyazALI che, kalyANane pAmelA che. AvA puruSa darzanathI paNa pAvana hoya che. emanA darzana karatAM paNa AtmA pAvana thaI jAya che, evA te parama pavitrAtmA hoya che. eozrInA pavitra AtmacAritrane ja koI e addabhuta mUka prabhAva paDe che ke-bIjA jIvone jUttisaddhiH valyANaraMpaH-kalyANa saMpanna evA saMta-sapuruSa sAthe, viziSTa puNyavaMta evA saMta sAthe, nA ivanaiH-darzanathI 5Na pAvana, avalokanathI 5NuM pAvana evA sAthe, tathA tathA prakAre, te prakAre guNavattAthI-guNayuktapaNathI-viparyaya abhAve karIne, tana-dhanate tathAdarzana, tethI karIne-tenA vaDe karIne je-cona:-ga, saMbaMdha, teonI sAthe thAya che, bAvAda uccare-Ai avaMcaka kahevAya che, A avaMcaka ema artha che. Page #809 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : puruSa svarUpanA tathAdazanathI vegAcaka (733) dekhatAM veta ja tenI ajaba jAduI asara thAya che. AvA kalyANasaMpanna, darzanathI paNa pAvana, nirdoSa nirvikAra vItarAga evA jJAnI puruSa, emanI sahaja darzanamAtrathI paNa pAvanakAriNI jAduI asarathI sAcA mumukSu yogIone zIdhra eALakhAI jAya che, kAraNa ke mauna muninuM darzana paNa hajAra vAgADaMbarI vaktAonA lAkhe vyAkhyAne karatAM anaMtagaNe sacoTa baMdha Ape che. (juo pR. 253, "he sahuruSanA vacanAmRta" ItyAdi.) svadehamAM paNa nimama evA A avadhUta vItarAga muninuM sahaja guNasvarUpa ja evuM adbhuta hoya che. jemake "kIcaso kanaka jAke, nIcaso narezapada, mIcasI mittAI, garavAI jAke gArasI; jaharasI jega jAti, kaharasI karAmati, harasI hIMsa pudgala chabI chArasI. jAlo jagavilAsa, bhAla bhuvanavAsa, kAlaso kuTuMbakAja, lokalAja lArasI; sIThaso sujasa jAne, vIThaso vakhata mAna, esI jAkI rIti tAhI, baMdata banArasI." -kavivara banArasIdAsajI. AvA parama nirdoSa, parama nivikAra, parama vItarAga jJAnI puruSane-sAdhujanane tenA yathArtha guNasvarUpe oLakhavA, temanuM je sahaja zuddha AtmasvarUpa che te svarUpe temanuM darzana karavuM te "tathAdarzana' che. A tathAdazanathI satparuSane vega thAya che, ane te yuganuM nAma yogAvaMcaka che.-Ama A gAvaMcakanI prAptimAM traNa mukhya vastu Avazyaka cheH (1) jene yoga thavAne che, te satparuSa, sAcA saMta, sadguru hovA joIe. (2) tenA darzana-samAgama thavA joIe. (3) tenuM tathAsvarUpe darzana-oLakhANa thavuM joIe. AmAMthI ekanI paNa nyUnatA-khAmI hoya te gAvaMcaka thatuM nathI. kAraNa ke (1) prathama te jenI sAthe yoga thavAnA che te pote sata, sAcA sapuruSa, pratyakSa sat svarUpane prApta thayelA saddaguru hevA jaIe; zAstrokta sakala sAdhuguNathI zobhatA evA sAdhucarita sAcA bhAvasAdhu hevA joIe; sapuruSa svarUpa zuddha sonA jevA zuddha, parama amRta jevA mIThA, zuddha sphaTika jevA nirmala pavitra puruSa hovA joIe; sarva parabhAvanA tyAgI AtmArAmI evA sAcA "saMnyAsI' hovA joIe; bAdhAvyaMtara graMthathI-parigrahathI rahita evA sAcA nigraMtha-bhAvazramaNa hovA joIe, parabhAva pratye mauna evA AtmajJAnI vItarAga jJAnI "muni" hovA joIe; sahaja AtmasvarUpapadane jene sAkSAt ga thayo che evA yathArtha bhAvagI havA joIe; svarUpavizrAMta evA zAMtamUrti "saMta" hovA joIe; TUMkAmAM temanA "sata" nAma pramANe "sat'-sAcA hovA joIe, AtmAnA pratyakSa pragaTa sat svarUpathI yukta evA "sata" hovA joIe. paNa AvA "sata" svarUpayukta sAcA saMta-sapuruSa na maLyA hoya, ane asat asaMta asAdhu ke kusAdhune sat mAnI lIdhA hoya, te A pega banatuM nathI, yoga agarUpa Page #810 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (734) gadaSTisamuccaya thAya che, mATe jenI sAthe yoga thavAne che, te sat-sapuruSa sAcA bhAvasAdhu-bhAvayegI hovA joIe. bAkI jagatamAM kahevAtA sAdhuone, bAhA veSadhArI sAdhu-saMnyAsIbAvAone, jaTAjUTa vadhAranArA nAmadhArI jogIone, aneka prakAranA veSaviDaMbaka dravyaliMgIono kAMI toTo nathI. paNa tevA sAdhu guNavihIna, khoTA rUpIA jevA dravyaliMgIothI "kAMI zukaravAra vaLato nathI." AtmAnuM kAMI kalyANa thatuM nathI. (juo pR. 128-129). (2) bIju,-AvA puruSa sadguru vidyamAna hoya, paNa tene darzana joga je na thAya, samAgama-paricaya na thAya te zuM kAma Ave ? AMgaNAmAM kalpavRkSa UgyuM hoya, paNa tene lAbha na levAya te zuM kAmanuM? aciMtya ciMtAmaNiratna hAtha lAgyuM hoya, paNa tene sevI ciMtita lAbha na uThAvAya te zuM kAmanuM? kAmadudhA kAmadhenu maLI hoya paNa tenI ArAdhanA na thAya te zuM kAmanuM? sAkSAt paramAmRtane megha varasate hoya, paNa tene jhIlavAmAM na Ave, te zuM kAmanuM ? mATe saMtanA darzana-samAgamanI teTalI ja AvazyakatA che (juo pR. 162, "paricaya pAtaka ghAtaka sAdhu zuM" I. ) (3) trIjuM-bAhyathI saMtanA darzana-samAgama thAya, paNa aMtathI saMtanuM tathA prakAre saMtasvarUpe darzana na thAya, satasvarUpe oLakhANa svarUpanuM na thAya, te tene bAhya samAgamaga paNa agarUpa thAya che, niSphaLa tathA darzana thAya che. athavA sapuruSa maLyA hoya, paNa tenuM aMtara darzana oLakhANa thaI zake evI pitAnAmAM yogyatA na hoya, te pega na maLyA barAbara thAya che. A traNamAM paNa trIje muddo sauthI vadhAre mahattvanuM che, kAraNa ke puruSa hoya, tene bAhya darzana-samAgama paNa thayA hoya, paNa tenuM tathAsvarUpe Atmadarzana" na thayuM hoya te zuM kAmanuM? kAraNa ke tathAsvarUpe darzana vinA sapuruSano yoga aga thAya che aphaLa jAya che. ema te A jIve aneka vAra bhagavAna tIrthakara jevA parama puruSanA darzana karyA haze, paNa A jIvanI yogyatAnI khAmIne lIdhe te puruSanuM tathAdarzana na thayuM, tethI te yuga aphaLa gaye, mATe puruSanA yoganI kharekharI rahasya cAvI (Master-key ) tenuM tathAsvarUpe darzana karavuM-oLakhANa thavI te che. ane ema thAya tyAre ja avaMcaka yoga thAya che. A "avaMcaka eTale zuM? vaMcaka nahi te avecakavace nahi, chetare nahi, Thage nahiM te avaMcaka. je kadI khAlI na jAya, cUke nahiM, e amegha, acUka, avi. saMvAdI, rAmabANa te avaMcaka. yoga e ke krI vaMce nahiM, khAlI coga, avaMcaka jAya nahiM, te yogAvaMcaka. A gAvaMcaka bANanA lakSya tAkavA eTale? barAbara che. (jue pR. 159-160, AkRti 6 ) bANunI lakSyakriyAmAM prathama pagathiyuM lakSya-nizAnane barAbara tAkavuM (Aiming) te che. te laya barAbara tAkyA pachI ja bIjI nizAna vidhavAnI kriyA bane che. tema A Page #811 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra gAvaMcakathI jIvanapade (735) samasta gakriyArUpa rAdhAvedhamAM paNa prathama pagathiyuM sAdhyarUpa lakSyane-nizAnane sunizcita karI barAbara tAkavuM te che. A sAdhya lakSyanI sAthe yoga tha-DANa thavuM, tenuM nAma ja yegAvaMcaka che. ane te parama nizcayarUpa sAdhya lakSya te svarUpa ja che, eTale svarUpa lakSyane anulakSIne karavAmAM Avela ga te yogAvaMcaka che. (juo pR 693) te pachI atre puruSanA tathAdarzanarUpa yoga para ATalo badho bhAra mUkavAnuM zuM kAraNa? kAraMNa eTaluM ja ke-sapuruSa mUrtimaMta pragaTa svarUpa che, sAkSAt-pratyakSa mUrtimaMta pragaTa sasvarUpane vega pAmela pragaTa "gI" che, sAkSAt sAkSAt sat sahajAnmasvarUpa prabhu che. eTale AvA sAkSAt yegI puruSanA svarUpa javalaMta AdarzadarzanathI na bhUMsAya evI camatkArika chApa mumukSu AtmAmAM paDe che. jethI ekAMta svarUpalakSI sapuruSanuM parama adbhuta AtmacAritra dekhI, tene AtmA saheje svarUpa lakSya bhaNI DhaLe che. vAcAla vaktAonA lAkhe upadeze je baMdha nathI karI zaktA, te AvA eka puruSane jIvate jAgate dAkhala karI zake che. Ama yegI puruSanA tathAdazanathI jIvanuM lakSya eka sAdhya svarUpa nizAna prati kendrita thAya che, ane pachI tenI badhI pravRtti te svarUpalakSI ja hoya che. teTalA mATe svarUpane sAkSAt lakSya karAvanAra puruSanA yegane yogAvaMcaka kahyo che. - A puruSanA yegathI prApta thate degavaMcaka ga jIvanuM AkhuM jIvanacakra badalAvI nAMkhe che. prathama je jIvanuM samasta AcaraNa saMsArArtha thatuM hatuM, te have sva rUpalakSI thayA pachI kevaLa AtmArtha ja thAya che. prathama je jIvanI cagAvaMcathI samasta kriyA-pravRtti AtmabAdhaka thaIne pravartatI hatI, te have Atma jIvanapalaTe sAdhaka thaIne pravarte che. prathama je sahu sAdhana baMdhanarUpa nIvaDatA hatA, te have satya sAdhanarUpa thaI paDe che. prathama je svarUpalakSa vinA SakAraka caka AtmavimukhapaNe ulaTuM cAlatuM hatuM, te have AtmasanmukhapaNe sulaTuM cAle che. (juo Akati 20). prathama je AtmAnI badhI cAla Azrava-baMdhapaNe avaLI cAlatI hatI, savA ra-nija rArUpa thaI savaLI cAle che. prathama je jIvanA samasta vega-kriyAdi svarUpa lakSane cUkI vAMkAcUMkA cAlatA hoI, vaMkagAmI hoI, vaMcaka thaIne pravartatA hatA, te have svarUpa lakSyane sAMdhI sarala cAlI, "avaMkagAmI' thaI, avaMcaka thaIne pravarte che. Avo camatkArika palaTo pheraphAra A jIvamAM thaI jAya che. sakala jogajIvanarUpa A gAvaMcaka jyAre jIvane prApta thAya che, tyAre ja tenuM kharekharUM jogIjIvana' zarU thAya che. ane eTalA mATe ja ene "A"--sauthI prathama e avaMcaka kahyo che, prathama e avaMcaka hoya te ja pachI bIjuM badhuMya avaMcaka hoya che, nahiM te vaMcaka ja hoya che, kAraNa ke te pahelAMnA tenA sava yogasAdhana vaMcaka ja Page #812 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (736) cagadaSTisasumAya hatA, sat sAdhyathI vacita karI-cUkAvI chetaranAra, ThaMga jema ThaganAra hatA. ( jue pR. 162, 163, * yama niyama sayama Apa kriyA ' ityAdi jogI draga nA.) Ama anAdi kALathI zrImad sadgurunA caiAga vinA jIvanA sava" yeAga-sAdhana va'caka nIvaDathA che, paNa zrI sadgurune cega thatAM te sa yAga ava'caka thai paDe che. AvA parama adbhuta mahimA A ceAgAMcaka yoganA che. A satpuruSanA svarUpadarzanarUpa A ceAgAva'caka nAmanI ceAgasaMjIvanI prApta thatAM jIvanuM AkhuM yeAgacakra cAlu thaI jAya che. jema hAtheA pheravatAM AkhuM cakra cAlavA mAMDe che, tema A cagAvacakarUpa hAtheA pheravatAM AkhuM yeAgacakra cAlavA mAMDe che, mATe satpuruSa sadgurunA svarUpanI eLakhANu thavI e meATAmAM mATI vAta che. te thaye jIvanI yeAga-gADI saraeNDe caDI-pATA para caDhI sAcI dizAmAM saDeDATa prayANa kare che. svarUpasthita satpuruSa sadgurune tathAda"narUpa cega thaye ja AtmAnuM nija kAya siddha thAya che, ane premadhana evA amRtarasa prApta thAya che. sat te brAMti nathI, bhrAMtithI kevala vyatirikta (jUduM.) che, kalpanAthI para ( Aghe ) che; mATe jenI prApti karavAnI dRDha mati thai che, teNe pAte kai ja jANatA nathI evA dRDha nizcayavALA prathama vicAra karavA, ane pachI 'sat'nI prApti mATe jJAnIne zaraNe javuM; te jarUra mAnI prApti thAya. ( jue pR. 321) 66 " jJAnI puruSane| tevA tevA saMga jIvane anaMtakALamAM ghaNIvAra thaI gayA che, tathApi A puruSa jJAnI che, mATe have tenA Azraya grahaNa karavA e ja kanya che, ema jIvane Avyu nathI, ane te ja kAraNa jIvane paribhramaNanuM thayuM che, ema amane tA dRDha karIne lAge che. xxx jJAnI puruSanI eLakhANa nahi thavAmAM ghaNu karIne jIvanA traNa moTA doSa jANIe chIye:--(1) eka te huM jANuM chuM, huM samajuM chuM evA prakAranuM je mAna jIvane rahyA kare che te mAna. (2) khIjuM, parigrahAne viSe jJAnI puruSa para rAga karatAM paNa vizeSa rAga. ( 3 ) trIjuM, leAkabhayane lIdhe, apakIti bhayane lIdhe, ane apamAnabhayane lIdhe jJAnIthI vimukha rahevuM, tenA pratye niyAnvita thavu joIe tevu na thavuM. " --zrImad rAjacaMdra. patrAMka 181, 342 (211, 416) 5 sadguru yoge avacaka teSAmeva praNAmAdikriyAniyama ityalam / kriyAvaJcakayogaH syAnmahApApakSayodayaH // 220 // tene ja praNAmAhita, kriyAniyama je sAra; kriyA avacaka yAga te, pApakSAya kAra, 220 vRtti:----teSAmeva-teone ja, sa MtAne ja, traLAmAiikrayAniyama caDha--praNAmAdi kriyAniyama e ja khasa, triyAyogaH cAt--kriSAvacaka yAga heya, ane A--mahApApodya:-mahA pApakSaSanA udayarUpa che, nIca gAtra kamanA kSama karanArA che, ema bhAva che. Page #813 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : sadaguru yoge, avaMcaka yoga, ava'caka kriyA (737) artha -te ja tenA prAmAdi kriyAne niyama e ja kriyAvaMcaka vega che - ke je mahApApakSayanA udayarUpa che. vivecana te saMte pratye ja praNAmAdi kriyAno niyama e ja basa kriyAvaMcaka yoga che; ane A mahApApakSayanA udayarUpa che,-nIca gotra kamane kSaya karanAra che. AvA je uparamAM hamaNuM ja kahyA te zAMta, dAMta ne kSAMta sAcA sapuruSo-bhAvasAdhuo pratye ja praNAmAdi kriyAne niyama te kriyAvaMcaka che. AtmAnA sat svarUpane yoga thayo che evA je sAcA bhAvagI puruSanuM sapuruSasvarUpe satpuruSanI darzana thayuM, te puruSa pratye ja pramAdi kriyA karavI te kiyAvaMcaka che. bhakti atre Adi zabdathI stavana, kIrtana, vaiyAvacca, sevA vagere grahaNa karavA. jene puruSanA svarUpanuM-guNavaMtapaNAnuM adbhuta darzana thAya che, tenA svarUpane lakSya thAya che, tene AtmA pachI sahaja svabhAve bhaktibhAvathI te saMtanA caraNakamaLamAM DhaLI paDe che, tene mane. te satapuruSanA guNaciMtanamAM rame che, tenA vacana yegane te sapuruSanuM guNastavana game che, tene kAyama te puruSanA caraNe name che, tenA samasta Atmapradeza te sapuruSa pratye pariNamana-"parignamana kare che. Ama te sapuruSa pratyenI bhakti kriyAmAM mana-vacana-kAyAnI samasta zaktithI tallIna bane che. (juo pR. 3, "prabhupaNe prabhu oLakhI" I.) eTale A bhaktivaMta jIva niraMtara sapuruSanA vinaya, bahumAna, Adara Adi kare che; tanathI, manathI, dhanathI, sarvathI temanI AjJA mAthe caDhAve che, ane sarvAtmAthI temanI vaiyAvacca-sevA vagere kare che; kara joDI temanI sevAmAM khaDe page ubhuM rahe che, temanI sevAmAM tana-mana-dhana sarva arpaNa kare che. joke puruSa te paripUrNa ni:spRha che ane dehAdimAM paNa sarvathA mUccharahita heI paramANumAtranI paNa apekSA rAkhatA nathI, te paNa sapuruSane potAnA parama upakArI jANI AtmArthI mumukSu jIva temanA caraNakamaLamAM AtmArpaNa kare che- Atmanivedana kare che, nija AtmAnuM naivedya dhare che, ane bhAve che ke "zuM prabhu caraNa kane dharuM ?" (juo pR. 132, "Aha aho zrI sadguru' I.) - ItyAdi prakAre je parama niHpRhI AtmArAmI sapuruSa pratye praNAmAdi bhakti kriyA karavAmAM Ave che, te ja kriyAvaMcaka yuga che, te ja kiyA avaMcaka che. kriyA evI ke je kadI vace nahiM, cUke nahiM, phogaTa jAya nahi, te kriyAvaMcaka lakSyane-nizAnane barAbara tAkIne pheMkavAmAM AvelA bANanI gamana kiyA lakSya bhaNI ja hoya, acUkaavaMcaka ja heya, ADIavaLI na haya, vaMcaka-sUkanArI na hoya. tema sapuruSanA svarUpa-lakSyane barAbara lakSamAM rAkhIne karavAmAM AvelI A vaMdanAdi kriyA paNa sAdhya Page #814 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (738) yogadaSTisamuccaya svarUpa lakSya bhaNI ja hoya, avaMcaka-acUka ja hoya, ADIavaLI na hoya, vaMcaka-cUkanArI na hoya. Ama A kriyAvaMcaka prastuta bANanA daSTAMtamAM bANanI avaMcaka gamanakriyA barAbara che; kAraNa ke je nizAna pratye bANane vega-anusaMdhAna barAbara tAkela-avaM. caka hoya, te nizAna pratyenI gamanakriyA paNa barAbara acUka-avaMcaka ja hoya. ane je nizAna pratye bANane vega-anusaMdhAna barAbara tAkela na hoya, vaMcaka-cUkI janAra hoya, te nizAna pratyenI gamanakriyA paNa ADIavaLI-vaMcaka heya. tema yaMga je avaMcaka hoya, te kriyA paNa avaMcaka hoya; ane yoga je vaMcaka hoya te kriyA paNa vaMcaka hoya, A niyama che. eTale puruSanA svarUpadarzanarUpa-oLakhANurUpa yoga pachInI je kAMI vaMdanAdi kriyA che, te ja avaMcaka hoya che. te oLakhANa pahelAMnI je kriyA che, te vaMcaka hoya che-saphaLathI sUkAvanArI hoya che. kAraNa ke anaMtakALathI A jIve satpuruSanA anaMta kriyA karavAmAM kaMI maNA rAkhI nathI, anaMta parizrama UThAvayoga vinAnI vAmAM kAMI bAkI rAkhI nathI. (juo pR. 162) are ! dravya zramaNavaMcaka kiyA paNAnI anaMta kriyA uttama rIte pALIne A jIva priyakamAM paNa anaMta vAra upajya hatuM. paNa tathArUpa bhAva vinA paramArthathI te bApaDAnI A badhI mahenata pANImAM gaI che ! kAraNa ke jIvana A badhe prayAsa ulaTI dizAmAM-uMdhI dizAmAM hato. uMdhI dizAmAM lAkho gAu kApI nAMkhe zuM vaLe? sAcI dizAmAM eka DagaluM paNa vadhe te lakSyasthAna nikaTa AvatuM jAya, paNa tema te A jIve karyuM hotuM ne tethI te rakhaDyo. A badhuM niSphaLa thayuM, tenuM kAraNa tene puruSano yoga thaye nahiM te che. puruSane bheTe te tene aneka vAra thayuM haze, paNa teNe sapuruSane tasvarUpe oLakhyA nahi, eTale kalyANa thayuM nahiM. puruSanuM svarUpa oLakhI tene je eka vAra paNa bhAvavaMdana-namaskAra karyo hota, te tene beDo kayArane pAra thaI gayo hota! kAraNa ke "jinavaravRSabha vadhamAnane eka paNa namaskAra saMsArasAgarathI nara ke nArIne tAre che-e zAstravacanathI e pratIta thAya che. ema eka vAra paNa je teNe AgamarIte vaMdanA karI hota to satya kAraNe kAryanI siddhi tene pratIta thaI jAta. (juo pR. 3, "phuve namuad" I.) Ama teNe puruSane eze anaMtavAra vaMdanAdi karyuM haze-paNa oLakhyA vinA, eTale ja tene A vaMdanAdi kriyA vacaka thaI paDI, saphaLathI cUkavanArI-vaMcanArI thaI paDI ! hA, tethI zubhabaMdha thaye-puNyopArjana thayuM, paNa saMsAra parisvarUpalakSya bramaNa aTakyuM nahi; catugatirUpa anekAMta phaLa maLyuM, paNa mokSarUpa vinAnI ekAMta phaLa maLyuM nahiM! vaLI A svarUpa lakSya vinAnI anaMta kriyA yiA vaMcaka karatAM paNa A jIva evI ja bhramaNAmAM hatuM ke huM dharma karuM chuM, vega sAdhuM chuM, mekSasAdhaka kriyA karuM chuM. ane evI brAMta mAnyatAthI te Page #815 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasa'hAra H sat puruSanA yAga vinAnI 'caka kriyA (739) AtmavacanA karatA hatA, pAte pAtAne vaMcatA hatA, ThagatA hatA; tethI paNa A badhI kriyA vaMcaka, chetaranArI, ThaMga hatI. kAraNa ke A kriyAnA oThA heThaLa te pAte peAtAne 'dharmiSTha' mAnI, vAMcaka kriyAnuM abhimAna rAkhI, peAtAnA AtmAne chetaratA hatA, ane satLathI vaMcita rahetA hatA. tAtka ke--satpuruSanI svarUpapIchAna pachInI vaMdanAdi samasta kriyA ava'caka ja hoya che, ane te ja kriyAacaka yAga che. A kriyAva'caka yAga mahApApakSayanA uyarUpa che, arthAt ethI karIne mahApApakSanA udaya thAya che, mahApApanA atyaMta kSaya thAya che. satpuruSanI bhaktithI nIca getra karmanA kSaya thAya che; kAraNa ke uccane-uttamane seve ucca-uttama thAya che, eTale parama uttama evA satpuruSanA sevanathI nIca geAtranuM nAmanizAna paNa hAtu' nathI. uttamanA saMgathI uttamatA vadhe che. (jue pR. 112, 'uttama guNu anurAgathI' i.) 5 phalAvaJcakayogastu sadbhya eva niyogataH / sAnubandhaphalAvAptirdharmasiddhau satAM matA / / 221 / / saMta thakI ja niyegathI, phela ava'caka yoga, dha siddhimAM saMta mata, sAnubaMdha phlu yoga. 221 aH--ane lAvacaka yAga tA sa MtA thakI ja niyeAgathI sAnubaMdha laprApti dha siddhi viSayamAM saMtAne saMmata che. vivecana ane phlAvacaka nAmanA je chello ceAgAttama che, te kevA che? te ke-hamaNAM ja kahyA te sa Mte thakI ja niyAgathI, je tathAprakAre sadupadezAdivaDe karIne, dharmasiddhi viSayamAM sAnukha dha phalaprApti te ja lAvacaka yAga satAne samata che. je satpuruSanA tathAdaza nathI-svarUpaeLakhANuthI ceAgAva'cakanI prApti thai, tathA yeAgAvacakanI prApti thaye je satpuruSa pratye ja vaMdanAdi kriyAthI kriyAvacanI prApti thai, te ja mahAnubhAva satpuruSanA mahAprabhAvathakI ja lAva'caka yAganI paNa prApti heAya che. kAraNa ke jo yAga ava'caka che, te kriyA paNa avacaka hAya che, ane tethI prApta thatuM kula paNa avaMcaka heAya che,-khANunI peThe. (jue pR. 159). A dRSTAMtamAM nizAnane vidhavArUpa je eka svarUpalakSyanI siddhi thavI te phalAvacaka che. (jue pu. 161) vRtti:srAvandrayoHstu-lAva'caka yoga te, carama-chelle yegAttama uttama yeAga, kevA che ? tA ke sarco va-anaMtara kahelA satA thakI ja, niyonata:-niyAgathI, avazyapaNe sAnuvanyATAvAti:-sAnubA~dha laprApti,tathAprakAre sadupadezAdivaDe karIte, dharmasiddhau-dhama siddhirUpa viSayamAM, satAM matA-saMtAne mata che, saMmata che. Page #816 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (740) gadaSTisamuccaya A uparathI spaSTa samajAze ke puruSanI oLakhANa pahelAMnA jIvane je je phaLa thatA hatA, te badhA vaMcaka hatA-chetaranArA hatA; kAraNa ke svarUpa lakSya vinA A jIve je je anaMta kriyA karI, tenA tene phaLa te tene aneka maLyA, paNa vaMcaka phaLa aneka te saMsAratyathI heI saMsAra paribhramaNarUpa hatA. (juo pu. 161, "eka kahe sAdhiye" I. ) devAdi gatirUpa Idhara-udhara anekAneka phaLa tene maLyA, paNa te chUTAchavAyA-vizRMkhala hatA, eka sAdhya lakSya pratye ja dorI janArA kaDIbaMdha-zRMkhalAbaddha hatA. athavA tethI je phaLaprApti thatI hatI, te svarUpasiddhirUpa eka mekSaphaLathI vimukha dizAmAM hatI, eTale te jIva svarUpasiddhithI dUra ne dUra rahetuM hatuM, ane Ama te saphaLathI vaMcita rahetuM hovAthI tene prApta badhA phaLa vaMcaka ja thatA hatA. paNa have satparuSane avaMcaka yoga thayA pachI avaMcaka phaLa kriyA paNa avaMcaka thaye, te parama kRpALu satparuSanA kRpA-prasAdathakI ja eka sAnubaMdha avazya avaMcaka phalana vega hoya che. arthAt sAnubaMdha phalanI prApti hoya che. eka saphaLa bIjA salphaLanI sAthe jemAM saMkaLAyeluM hoya che, jemAM phaLane anubaMdha cAlu rahe che-truTI jato nathI, te sAnubaMdha phalaprApti che. jemAM phala chUTuM chavAyuM-vizrRMkhala nathI hotuM, paNa aMkoDAbaMdha-ekavRMkhalAbaddha hoya che, te eka svarUpalakSyanI dizAmAM derI jatuM eka mokSapratyayI phaLa te sAnubaMdha phaLa che. Ama eka ekathI uttarottara caDhIyAtA puNyAnubaMdhI puNyanA anubaMdhathI jIva svarUpalakSyanI dizAmAM AgaLa ne AgaLa pragati karate jAya che, ne svarUpanI nikaTa Avate jAya che. A svarUpa pratyayI eka zreNIrUpa je akhaMDa phaLaparaMparA tenuM nAma ja sAnubaMdha phaLa athavA phelAvaMcaka che. (juo pu. 398, "zrI jine sahastragame kriyAo" I. ) AkRti 21 sAnubaMdha mokSapratyayI phala 0-0-0-0-0-0-> mokSa. A sAnubaMdha phalaprApti tathA prakAranA sadupadezAdithI hoya che, kAraNa ke satapuruSanA caraNasevanathI-temanA "padakaja nikaTa nivAsa"thI, upAsanathI, "upaniSad' thI temanA zrImukhe satavacanAmRta zravaNane parama lAbha prApta thAya che, ane sadupadezane te tathArUpa yogyatAvALA te pAtra chavane pariName che. eTale te sahuprabhAva ruSanA sadupadezAnusAra karavAmAM AvatI ekAMta svarUpalakSI samasta kriyAnuM phaLa paNa avaMcaka hoya che. kAraNa ke svarUpasthita AtmajJAnI vItarAga sapuruSane upadeza sadA mukhya evA svarUpa sAdhyane anulakSIne ja hoya che. zuddha AtmasvabhAvarUpa yoganI siddhi che je prakAre thAya che te prakAra AcaravAno temane pragaTa saupadeza hoya che. sasvarUpaprApta sapuruSane upadeza sat ja hoya, sata svarUpa ja badhe, eTale satasvarUpane anulakSIne thatI pratyeka kriyA paNa svarUpanusaMdhAnavALI hovAthI avaMcaka phalavatI ja hoya che. (juo pu. 161, "jIvane jJAnI puruSanuM Page #817 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : phalAva caka: sadguru yAge ava"catrayI (dravya-bhAvathI ) (741) " eLakhANu ' i.) ane A je sAnubaMdha phala prApti kahI, te paNa dharmasiddhi viSayamAM ja saMtAne saMmata che,-nahi. ke anya viSayamAM. kAraNake satpuruSo kevaLa dhasiddhi' sivAya bIjA koI phaLane icchatA ja nathI. jema bane tema AtmAnA zuddha svabhAvadhama pragaTe, AtmA svabhAva dhadmAM Ave, nija svabhAva sAthe ceAgarUpa dhama'nI siddhi thAya, ema ja te niraMtara icche che-jha Mkhe che, ane prabhu pAse prAthe che. (jue pR. 494, * zrI sIma`dhara jinavara' i. ) khAkI iMdra-cakravatI Adi padavIrUpa phaLane te niSkAma saMtajanA kadI IcchatA ja nathI, chatAM aciMtya ciMtAmaNi samA dharmaratnanA prabhAvathI te prApta thavA kAMi durlabha nathI. yAgarUpa dharatnanI siddhithI tenI AnuSa`gika prApti paNa hAya che, paNa te te jAranI pAchaLa sAMThA hAya ja tenA jevI che. satpuruSA kAMi tevA AnuSaM gika phaLamAM rAcatA nathI, ane tethI bhALavAI jaI mULa svarUpalakSyane cUkatA nathI, kAraNa ke pazu heAya te sAMThA-kaDakha icche te manuSyatA jAra ja grahaNa kare. tema sAMThA jevA AnuSa gika-sAthe sAthe thatA phaLane pazu jevA khAlajIva ja Icche, paNa pa'Dita saMtajana tethI phAsalAya nahi; te tA pAkA vANIA ' jevA svACpaTu hAI AtmArUpa mukhya mULa muddAne kadI bhUle nahi! Ama A avacakatripuTIne bANunI lakSyakriyAnI upamA kharAkhara ghaTe che; te atra yathAsaMbhava ghaTAvI che. (jue pR. 158 thI 164). A sava parathI e pA kulita thAya che ke satpuruSanA svarUpadana yeAgathI yeAga avaMcaka hAya, te svarUpa lakSyavALI satpuruSa pratyenI vaMdanAdi kriyA ane tenu phUla paNa avaMcaka heAya; ane svarUpadarzanayuga vinA jo cega vAMcaka hoya, te svarUpa lakSya vagaranI vaMdanAdi kriyA ane tenu phaLa paNu vAMcaka hAya. A uparathI spaSTa samajAze ke eka ceAga ja kharAkhara na hAya teA badhI mAcha khagaDI jAya che. ane A ceAga paNa sadguru satpuruSane AzrayIne che, eTale sAdhu sAcA puruSane-sadgurune svarUpadazanathI thate ceAga ' kharAkhara na ane, tA kriyAnA ne phaLane ghANu paNu bagaDI jAya che. Ama sAMtacaraNanA AzrayayeAga vinA samasta cAgasAdhana kriyAdi niSphaLa gayA che, AtmavaMcaka banyA che, jIvane ThaganArA-khetaranArA pUravAra thayA che. sAcA satpuruSane-bhAvayegI bhAvasAdhune Azraya karavAmAM Ave, tA ja avAMcaka yAga, avacaka kriyA ne avaMcaka phaLa thAya. eTalA mATe ja atre mahAtmA zAstrakAra maharSi e'saddhi: ' 'sAdhUnazritya' e zabdo para khAsa bhAra mUkayeA che. ane Ama sadgurunA avalaMbane eka ja svarUpalakSyanA anusa dhAna-joDANurUpa yAga ane, tenA ja anusaMdhAnarUpa kriyA karavAmAM Ave, ane tenA ja sAnukha'dha sa dhAnarUpa eka mAkSapratyayI phaLa maLe, te e traNe avacaka che,-cAgAva'caka kriyAva'caka ne lAva caka che. (juo pR. 164, 'ana ta kALathI AthaDaye ' I. ) sadguru yAge avacake yI Page #818 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (742) " nimA~la sAdhu bhagati lahI....sakhI yAga avaMcaka hAya....sakhI kiriyAva'caka tima sahI....sakhI. kula ava'caka joya....sakhI" zrI AnaghanajI vaLI A avacakatrayanI prApti e prakAre ghaTe che-dravyathI ane bhAvathI. dravyathI eTale sAcA satpuruSa-bhAvasAdhunuM bAhyathI-dravyathI skUla guNavaMtapaNuM tathA'na thavuM te dravyathI ceAgAva'caka che; tevA satpuruSA pratye dravyathI vadhanAdi kriyA te dravyathI kriyAvaMcaka che; ane tevA satpuruSA pratyenI te dravya kriyAthI prApta thatu phaLa te dravyathI phalAvacaka che. sAcA satpuruSane AzrInebhAvayeAgIne avalakhIne thatA A dravya avaMcakatraya paNa jIvane upakArI thAya che, kAraNa ke te bhAva ava`cakatrayInA kAraNarUpa thai paDe che. bhAvathI-sAcA satpuruSanuM, bhAvasAdhunuM satpuruSa svarUpe aMtathI--bhAvathI sUkSma guNava'tapaNe tathAdana thavu te bhAvathI ceAgAvacaka che. ane tevA satpuruSA pratye je bhAva vaMdanAdi kriyA te bhAvathI kriyAvaMcaka che. ane tevA satpuruSA thakI je bhAva dhama lisiddhi thavI te bhAvathI phalAva'caka che athavA sadgurunA saupadezajanma sadbAdha thakI jIvane svarUpa lakSyanA yoga thavA te bhAvathI yeAgAvacaka, pachI te svarUpalakSyane anulakSI svarUpasAdhaka kriyA te bhAvathI kriyAva'caka ane svarUpalakSyanI siddhi thavI-Atmasiddhi pAmavI te bhAvathI phelAva'caka, Ama dravyathI ke bhAvathI avaMcakatrayanI prApti jene hAya, te koi paNa mumukSu yAgI A yAga prayAganA adhikArI che ema tAtpaya che. paNa temAMye mukhyatA te bhAvanI ja che. A banne prakAramAM paNa mukhya mahatvanA muddo eTalA ja che ke A ava'cakatraya satpuruSa AzrI hAvA joie, sAcA sata-kharekharA bhAvasAdhu bhAvayAgIne AzrIne ja hAvA joie. vadhAre zu? tApa rUpa sArAMza ke--satpuruSanuM tathAdana arthAt tenA svarUpanI oLakhANa te ceAgAva'caka che. satpuruSane satpuruSa svarUpe eALakhI tenA pratye praNAmAdi kriyA karAya te kriyAvaMcaka che. ane satpuruSa thakI dharma siddhi khAkhatamAM prApta thatuM je sAnukha dha phala te phalAvacaka che. athavA svarUpane oLakhavu. te ceAgAva'caka, svarUpane sAdhavuDa te kriyAva'caka, ne svarUpane pAmavuM te phlAva'caka dravya-bhAva avacatrayI yogadRSTisamuccaya E ema eenuM svarUpa kahI dekhADI prakRtayeAjana kahe che :-- kulAdiyoginAmasmAnmato'pi jaDadhImatAm / zravaNAtpakSapAtAderupakAre 'sti zvataH || 222 // vRtti--hayoginAm-ukta lakSaNatA kulayogI Adita, asmA-A thakI, A yogadRSTisamuccaya thakI, matto'Si-mhArA karatAM paNu,g2ahImatAm--jaDabuddhi evA bIjAene zuM ? teA ke tratraLAt zravaNacakI, pakSapAta re:-pakSapAta, zubhecchA Adine lIdhe, 31 'sti cherAta:lezathI upakAra che,tathAprakAre khIjapuSTi vaDe karIne. Page #819 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : kulagI Adine A graMthathI kaIka upakAra (743) kulagI Adikane, mujathIye jaDamatidhAra; zravaNathI pakSapAtAdithI, AthI leza upAra, 222. artha - A gadaSTisamuccaya thakI, mhArA karatAM paNa jaDabuddhi evA kulagI Adine, zravaNa vaDe karIne pakSapAta Adine lIdhe, lezathI upakAra che. vivecana ukta lakSaNavALA kulagI Adi ke je mahArA karatAM paNa jaDabuddhi hoya tevA bIjAone, A cagadaSTisamuccaya graMthathakI, AnA zravaNathI upajatA pakSapAta-zubhecchA Adine lIdhe bIjapuSTi AdivaDe karIne lezathI upakAra che. dayA zAMti samatA kSamA, satya tyAga vairAgya; hoya mumukSu ghaTa viSe, eha sadAya sujAgya."--zrI Atmasiddhi. uparamAM kahyuM tema,-je gikulamAM janmyA che ane janmathI ja gidharmane pAmelA che, tathA bIjAo paNa je prakRtie karIne dravyathI ane bhAvathI gidharmane anugata che-anusaranArA "anuyAyI" che, te kulagIo che. A mahAnubhAva kuyogI ne kulagIo tathA prakAre grahanA abhAvane lIdhe jagatamAM sarvatra aDhaSI pravRttacaka rogI hoya che, dharmaprabhAvane lIdhe guru-deva-dvija teone priya hoya che, tathA kilaSTa pApanA abhAvane lIdhe teo prakRtithI-svabhAvathI dayALu hoya che, puNyAnubaMdhI puNyane lIdhe vinIta-vinayavAna hoya che, graMthibheda vaDe karIne bodhavaMta-tatvasaMmajaNavALA hoya che, ane cAritrabhAve karIne teMdriya-jiteMdriya hoya che. ane pravRttacaka gIo prathamanA be prakAranA yama-IcchAyama ane pravRttiyamano samyaka prakAre Azraya karanArA hoya che, ane bAkInA be yama-sthirayama ane siddhiyamanA atyaMta athI-abhilASI hAI sadA temAM sadupAya pravRtti karanArA hoya che, ane tethI karIne zuzraSA Adi ATha guNathI yukta evA hoya che. tathA Adha avaMcaka ganI prAptithI tenAthI anya evA be avaMcakane lAbha pAmelA hoya che, arthAt yegAvaMcakanI prAptine lIdhe kriyAvaMcaka ne phalAvaMcaka paNa pAmelA hoya che.-AvA A mahAtmA kulagIo ane pravRttacakra gIo A mahAn coga prayoganA adhikArIo che ema gavido vade che. arthAt A yugaprayoga yogya je "jegijane hoya te AvA lakSaNavaMtA-AvA uttama guNasaMpanna avazya hoya, sAcA-mumukSuo, sAcA AtmAthIo hoya, ema atra tAtparya che. ane AvA viziSTa adhikArI megIone uddezIne A parama paropakAraparAyaNa mahAyegI zAstrakAra maharSi kahe che ke- A kulagI-pravRttacaka yegIomAM Page #820 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (744) yogadakTisamuccaya je hArA karatAM paNa jaDabuddhivALA hoya teone A "gadaSTi laghutA darzana samuccaya' graMtha thakI lezathI-kaMIka upakAra saMbhave che. A zabda uparathI mahAnubhAva zAstrakAra mahAtmAe pitAnI atyaMta laghutA saraLabhAve darzAvavA sAthe, kene kene A graMtha khAsa upakArI thaI paDaze, tenuM sUcana karyuM che. kAraNake "hArAthI paNa jaDabuddhivALA" e padamAM "paNa" zabdathI potAnA paNa jaDabuddhipaNAne laghutvabhAve svIkAra karyo che. eTale huM te jaDabuddhi-maMdamati chuM ja, paNa mahArA karatAM paNa je vadhAre jaDabuddhivALA-maMdamati AtmAo hoya, tene AthI kaMIka upakAra thaze ema Azaya che. kAraNake matine vikAsa AtmAnA kSopazama pramANe hoya che, arthAt karmAvaraNanA kSapazama pramANe buddhinI taratamAtA-jUnAdhikatA hoya che. eTale huM je ke maMda thayopazamavALe chuM, chatAM mahArA karatAM paNa maMda kSayapakSamavALA je cho hoya, je AtmabaMdhuo hoya, teone A hArI kRti thakI kaMIka AtmalAbha tha saMbhave che. atre "lezathI"--kaMIka (a little) e zabda paNa laghutvabhAvane sUcaka che. kAraNake A graMtha mumukSune kAMI jevo te upakArI nathI, parama upakArI che, chatAM ema kahyuM che. vaLI atre pitAne paNa "jaDabuddhi" kahyA tenuM pAramArthika kAraNa paNa che. kAraNake je je kSayopazamabhAva che te te kSAyika bhAvanI apekSAe alpa vIrya chemaMdazaktivALA che, jaDabuddhirUpa che. eTale kaI game tevA utkRSTa kSayopazamavaMta hoya te paNa kSAyikabhAvanI apekSAe te maMdamati-alpamati ja gaNAya. eTale game tevA - pazamane paNa mada karavA yogya nathI, e nyAye graMthakAra maharSi kahe che ke-hAro kSayepazama bhale game te hoya, paNa huM te jaDamati chuM, tathApi hAra karatAM alpa kSayapazamI che je haze, te AthI kaMIka lAbha uThAvI zakaze. kAraNa ke adhika kSapazamavaMta pAsethI alpatara kSayopazamavaMtane zIkhavAnuM jANavAnuM maLe e rIti che;-jema vadhAre bhaNelA pAsethI ochuM bhaNele zIkhI-jANI zake tema. (juo pR. 94 "apavIrya kSepazama ache" I.) Ama sAcA daDha adhyAtmaraMgathI hADohADa raMgAyelA A mahAnubhAva maharSi haribhadrAcAryajIe atyaMta atyaMta saraLabhAve AtmalaghutA nivedana karI, potAnI kharekharI mahattA pragaTa karI che. kAraNa ke-laghutA meM prabhutA vase, prabhutA se prabhu dUra." ahIM je kaMIka upakAra che ema kahyuM, te upakAra karyo? ane kevI rIte thaze? tene paNa atra khulAso batAvyuM che. te A prakAre-A sazAstranA zravaNa thakI te mahAnubhAva supAtra adhikArI megIone atre pakSapAta-zubhecchA Adi upakAra kevI upajaze, ane tethI karIne teone yathAsaMbhava bIja puSTi vaDe karIne rIte ? kaMIka upakAra thaze. te mahAtmA gIjane A satazAstra sAMbhaLaze, eTale te guNagrAhI mahAjanene enA pratye kudaratI pramedabhAva upajavAthI pakSapAta thaze, zubhecchA upajaze, bhaktibhAva phuraze, yathArtha egamArganuM jJAna thaze, ane te gamArge pravartAvAnI abhilASA vRddhi pAmaze. eTale teone prApta Page #821 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasa"hAra: graMthakartAnu' laghutAdarzIna, upakAra kevI rIte ? (745) 6 " thayelA ceAgakhIjanI puSTi thaze, temAM sadvega sAdhanarUpa akurA phUTaze ane yAgasiddhirUpa vRkSa phAlIphUlIne meAkSarUpa parama amRta phaLa Apaze. Ama A jogIjanAne paNa A zAstra thakI AtmalAbharUpa kaMika upakAra lezathI thavA sabhave che. vaLI lezathI '-kaMika ema kahyuM che, te anya pratyenA upakAranu gauNapaNuM sUcavavA mATe che. kAraNake graMthakartAne abhiprAya e che ke-bIjAone te AthI lezathI-kaika ja upakAra thavA sabhave che, paNu A graM thagraMthanathI mukhya upakAra-mukhya AtmalAbha te mane ja che. A graMtha te meM uparamAM kahyuM hatuM tema AtmAnusmRtine artha' racyA che eTale A graMthanuM mukhya prayeAjana teA mhArA peAtAnA AtmAneA upakAra che-mhArA peAtAnA AtmAnI siddhi che. khAkI gauNapaNe bIjA jogI jIvAne A graMtharacanAthI kaMi AnuSaMgika lAbha thatA hAya tA bhale thAo ! te levAne tee parama caiAgya che ! tee paNa AnAthI yatheccha AtmalAbha bhale UDAvA! parama premathI Ama karavAnuM temane sarvane AmaMtraNa che! parama ceAgAmRtanuM AkaDapAna karavA mATe meM je A racanA karI che, temAM avagAhana karI-UMDA utarI te paNa bhale A parama yAgAmRtanuM pAna karI tRpta thAe ! ane parama AtmAna'darasanA anubhava karI ! & pakSapAta mAtra thakI ze| upakAra ? evI AzaMkA dUra karavA mATe kahe che-- tAttvikaH pakSapAtaca bhAvazUnyA ca yA kriyA / anayorantaraM jJeyaM bhAnukhadyotayoriva // 223 // pakSapAta tAttvika ane, kriyA bhAvahIna tema; enuM aMtara jANavuM, sUraja khajumA jema. 223 artha :--tAttvika pakSapAta ane bhAvazUnya je kriyA,-e enu aMtara sUrya -khadyotanI peThe jANavuM. vivecana zuddha bhAva ne sUnI kariyA, kheDumAM aMtara keteAjI; jhaLahaLatA sUraja ne khajue, tAsa tejamAM tetAjI. '"--zrI cA. sa. 8-6. uparamAM atre pakSapAta mAtrathI paNa kema banI zake ? evI AzaMkA ahIM dUra bIjAone upakAra thavAnI sabhAvanA kahI, te karI che. tAttvika eTale ke je pAramArthika vRtti:-tAttvi: pakSapAta:-tAvika pakSapAta, pAramArthika pakSapAta, mAvAnyA 1 cA yiA-ane bhAvazUnya evI je kriyA, anayontara jJeyaM-A benuM aMtara jANavuM. kAnI jema ? te ke-mAnulaghotayoyisUrya' ane khadyotanI jevuM mahad aMtara ema atha' che. 94 Page #822 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (746) yogadaSTisamuccaya pakSapAta che, ane je bhAvazUnya kriyA che,-A benI vaccenuM aMtara eTaluM badhuM moTuM che ke tene sUrya-khadyotanA aMtaranI upamA ApI zakAya. jhaLahaLato sUraja ane tagatagate khajUo-AgIo e baMne prakAza vacce jeTaluM moTuM aMtara che, teTaluM aMtara tAttvika pakSapAta ane bhAvazUnya kriyA e benI vacce che. tAvika pakSapAta sUryaprakAza same che, ane bhAvazUnya yiA khadyota prakAza samI che. eTale tAtvika pakSapAtanI vAta moTI che. keIema zaMkA kare ke A pega viSaya pratye pakSapAta mAtra upajavAthI ze upakAra thAya? upakAra te kriyA pravRttithI thAya, mAtra rucirUpa pakSapAtathI zI rIte thAya? tenuM nivAraNa atre ukta daSTAMtathI karyuM che. A gazAstra viSaya pratye tAvika pakSa- tAtvika pakSapAta, pAramArthika pakSapAta, kharekharo bhAva pakSapAta upaja pAtathI upakAra te paNa kAMI nAnIsUnI vAta nathI, kAraNa ke tathArUpa pakSapAta aMtaraMga ruci-prema vinA upajatuM nathI, aMtaraMga bhAva vinA upajatuM nathI. eTale aMtaraMga ruci-bhAvathI upajatA A bhAvapakSapAtanuM mUlya jeTaluM AMkIe teTaluM ochuM che, enI sAthe ApaNe je bhAva vagaranI karavAmAM AvatI anata dravya kriyAnI sarakhAmaNI karIe, te te bhAvazUnya kriyAnI ati ati alapa kiMmata che. keI eka manuSya sAcA bhAvathI A yuga viSaya pratye mAtra pakSapAta ja dharAvatuM hoya, ane kAMI yegasAdhaka kiyA na paNa karatA hoya ane bIje kiyA jaDa manuSya aMtabheda vinAnI-bhAva vinAnI anaMta dravya kriyA karato hoya,-te A baMnenI vaccenuM aMtara sUraja ne AgIAnA aMtara jeTaluM che. bhAvathI pakSapAta mAtra dharAvanAra paNa, bhAvazUnya anaMta kriyA karanAra kriyAjaDa karatAM anaMtagaNe mahAna che. bhAva pakSapAtI sUrya samo che, ane bhAvazUnya kriyAjaDa khadyota same che. eTale A benI tulanA kema thaI zake ? kayAM meru, kayAM sarasava? kayAM siMdhu, kayAM biMdu? kayAM sUrya, kayAM khadyota? "bAhya kriyAmAM rAcatA, aMtabheda na kAMI; jJAnamArga niSedhatA, teha kriyA jaDa ahi." zrI Atmasiddhi "mAriyA: itijarjari na mAvAcA "--zrI kalyANumaMdira stotra. ane atre je pakSapAtanI vAta che, te tAtvika pakSapAtanI vAta che. tAtvika eTale pAramArthika-paramArtha sat satya tatva samajIne-paramArtha samajIne tenA pratye sahaja svabhAve upajate pakSapAta te tAvika pakSapAta che. A tAtvika pakSapAtamAM ane atAtvika pakSapAtamAM ghaNe phera che, AkAza-pAtAlanuM aMtara che, kAraNa ke matAgrahathI upajate pakSapAta-matanA mamatvathI upajate pakSapAta te atAvika che. temAM mAruM te sAcuM" Page #823 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasa'hAra : tAttvika pakSapAta ane bhAvazUnya kriyAnuM ataraM (747) evI bhAvanAnI mukhyatA hAya che. ane satsvarUpanA yathArtha grahaNathI--yathAtha samajaNuthI upajatA pakSapAta te tAttvika che, temAM sAcuM te mAru'' evI bhAvanAnI mukhyatA hAya che. atAttvika pakSapAtamAM matanu prAdhAnya che, tyAre tAttvika pakSapAtamAM ' sat 'tuM prAdhAnya che. atAttvika pakSapAta matAbhinivezarUpa che, tAttvika pakSapAta tattvapravezarUpa che. AvA mahatvanA phera e be vacce che. eTale atAttvika pakSapAta jema aprazasta che, aniSTa che, tema tAttvika pakSapAta prazasta che, ISTa che. A tAttvika pakSapAta ja atra prastuta che, ane te guNAnurAgajanya premane lIdhe sat vastu pratyenI aMtaraMga rucithI-pratItithI-- bhAvathI upajatA hAI parama prazasta che. A zuddha bhAvarUpa pakSapAtanI vAta kaMi Ara che! tenI pAse bhAvavihIna jaDa dravya kriyA kai gaNanAmAM nathI, sUrya pAse AgIA jevI tuccha che. A uparathI sAra bAdha e levA yAgya che ke bAhya dravya kriyA upara je bhAra mUkavAmAM Ave che tenA karatAM anaMtagaNe| bhAra bhAva * upara mUkavA joie. paNa leAkeAnI ghaNuM karI ethI ulaTI ja sthiti dekhI kheda pAmelA karuNALu saMtujane pAkAra karI gayA che ke:-- " dravya kriyAruci jIvaDA re, bhAva dhama rucihIna, upadezaka paNa tevA re, zuM kare jIva navIna ?....caMdrAnana. "--zrI devaca'drajI Pin ane tevA prakAre kahe che-- khadyotakasya yattejastadalpaM ca vinAzi ca / viparItamidaM bhAnoriti bhAvyamidaM budhaiH // 224 // khajuAnu' je teja che, alpa vinAzI teha; viparIta A che sUryanuM, bhAvya kSudhAe eha. 224 a:--khadyotakanuM ( AgIAvu ) je teja che, te alpa ane vinAzI che; ane sUryanu' A teja ethI viparIta che, ema A budheAe bhAgya che, bhAvavA yeAgya che. vivecana khadyota nAmanA jaMtuvizeSanuM je prakAzAtmaka teja che, te svarUpathI alpa ane vinAzI che. ane sUryanuM A prakAzAtmaka teja tethI viparIta che, arthAt aDu ane vRtti:-srotadasya--khadyotanuM sattvavizeSNu, cattunaH--je teja-prakAzAtmaka che, ta--te, zu ? to ke-atyaMta ravinAzi6-apa ane vinAzI che,-svarUpathI vinImiTuM mAnoH--bhAnunu A viparIta che, eTale ke sUryanuM teja bahu ane avinAzI che. rUtti--ema, evA bhAvanuM, mAnyamit A bhAgya che, bhAvavA yAgya che, adhikRta pakSapAta thakI, A kriyAdika, yudhai:--budhAthI, tattvanItie karIne. Page #824 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (748) yogadRSTisamuccaya avinAzI che. evA bhAvanuM. A prastuta pakSapAta thakI A kriyAdika budheAe tattvanItithI bhAvavA yeAgya che. uparamAM je sUrya-adyotanuM dRSTAMta ApyuM tene ahIM spaSTa karyuM" che:-khadyota nAmanuM eka nAnakaDu* jIvaDuM, ke jene AgIe paNa kahe che, te rAtrInA bhAgamAM camake che. tenuM je prakAzarUpa teja che, te svarUpathI alpa-theDu' ane vinAzI Aya che. AgIe ghaDI ghaDI camake che, tagatage che, jemAM te peAte paNa kharAkhara dekhAtA nathI evA kSaNabhara maMdamaMda camakArA kare che, ane pAchA kyAMya vilIna thaI jAya che. paNa sUryanuM prakAzamaya teja ethI viparIta-ulaTuM che. sUryAMnu teja ghaNuM ane avinAzI hAya che. te ekasarakhA jhaLahaLATa kare che, jhagajhage che,--jemAM samasta vizva padArtha kharAkhara prakAzita thAya che, eve asAdhAraNu tejasvI ne avinAzI prakAza pAthare che, ane Ama akhaMDapaNe dIrgha kALa sudhI te tejonidhi prakAzyA kare che. Ama A leAkaprasiddha dRSTAMta che. kayAM sUrya ? kayAM khadyota ? A dRSTAMta uparathI budhajanAe, prAjJajanAe, vivekI sajjanAe tattvanItithI paramArtha vicAravA ceAgya che-bhAvavA yeAgya che. bhAviSeANI yaMtravat jaDapaNe karAtI dravya kriyA khadyota samI heAi, tenuM teja alpa ane vinAzI che; ane bhAvarUpa tAttvika pakSapAta sUrya sameA hAI, tenuM teja ahu ane avinAzI che. draSya kriyA AgIAnI jema ghaDI ghaDI camake che, tagatage che, jhAMkhA prakAza kare che, jemAM peAtAne peAtAnu svarUpa paNa dekhAtuM nathI evA kSaNika mada maMda camakAro kare che, ane kayAMya vilIna thaI jAya che, eneA patto maLatA nathI. paNa prastuta bhAva tA sUryanI peThe ekasarakhA asAdhAraNa jhaLahaLATa kare che--jhagajhage che, jemAM peAtAnuM AtmasvarUpa te zuM paNa samasta vizvasvarUpa prakAzita thAya evA asAdhAraNa tejasvI ne avinAzI jJAnaprakAza pAthare che; ane Ama akhaMDapaNe te avinAzI tejonidhirUpa bhAva prakAzyA kare che. Ama anaMta ne avinAzI tejomaya sUryanI samakSa alpa ne vinAzI tejanA camakArA karatuM AgIA jevuM jaMtunu jeTalu jhAMkhu lAge che; teTaluM ja anaMta ne avinAzI tejomaya jJAnaprakAza pAtharatA bhAvanI samakSa, alpa ne vinAzI camakArA karatuM Akhu dravya kriyAcakra AMkhuM lAge che; mATe tAttvika pakSapAtarUpa zuddha bhAvanI apekSAe dravya kriyA kai gaNatrImAM nathI. ityAdi atha bhAvavA yeAgya che. bhAva sU : dravya kriyA khadyota A jaDapaNe dravya kriyA karanArA mukhya leAkeA ema mAne che ke ApaNu. kalyANu thaze, paNa te temanI brAMti che; kAraNa ke zrI kriyA karatAM karatAM haribhadrAcAya jIe Page #825 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : bhAva suya same: dravya kiyA khadyota samI (749) paMcAzakazAstramAM spaSTa kahyuM che ke "saMpUrNa kriyA paNa bhAva vinA kriyA ja nathI; kAraNa ke tene nija phalanuM vikalapaNuM che. atre 2thaka upapAtanuM dRSTAMta che." e aMge AgamamAM kahyuM che ke-eghathI-pravAhathI A jIve caiveyakamAM anaMtA zarIre mUkyA che, arthAt A jIva saiveyaka devalokamAM anaMta vAra upaje che. ane A greveyaka prApti paNa sAdhunI saMpUrNa kiyAnA pAlana vinA hetI nathI, uttamapaNe sAdhunI saMpUrNa kiyAnA pAlanathI ja hoya che. Ama sAdhunI saMpUrNa kriyA anaMtavAra prApta thayA chatAM A jIvanuM kalyANa thayuM nahiM! are ! darzana paNa siddha na thayuM ! Ama thayuM tenuM kAraNa yathAyogya bhAvanI ja khAmI hatI. A uparathI paNa bhAvanuM ja prAdhAnya pratIta thAya che. vizeSa kahe che- zravaNe prArthanIyAH syuna hi yogyAH kadAcana / yatnaH kalyANasattvAnAM mahAratne sthito yataH // 225 // zravaNe prArthanA egya ne, kadI yogya jana ratna: sthita che kalyANasane, mahAratnamAM yatna, 225. artha -Agya janone kadI zravaNa viSayamAM prArthanA karavA gya nathI, kAraNa ke kalyANasane mahAratna viSayamAM yatna sthita ja che. vivecaka zravaNa viSayamAM gRjane kadI prArthanA karavA yogya nathI, kAraNa ke zuzraSAbhAvane lIdhe teonI temAM svata: pravRtti hoya che. kalyANasane-puNyavaMteno yatna ciMtAmaNi Adi mahAratna viSayamAM sthita ja che, rahelo ja che,-tathA prakAre aucityayogathI pakSapAta Adine lIdhe paNa janmAntaramAM tenI prApti hoya che, ema zAstramAM zravaNa thAya che. AvA upara kahyA te je yogya yogIjane che, tene zravaNa karavA bAbatamAM kadI prArthanA karavA yogya nathI. aho kulagIe ! ahe pravRttacakra yogIo ! ahe kRtti -Ane zravaNa viSayamAM, prArthanIyA: yu-prArthanIya heya prArthavA yogya hAya, nahi-nahi, coda: rana-gya kadI paNa -zuzraSAbhAvathI saMvata pravRttine lIdhe. ane tevA prakAre kahe che-caranA vanyAnasavAnAM-kalyANa sane-puramavaMtone yatna, mahA-mahAratnamAM, cintAmaNi Adi viSayane, hiro :-kAraNa ke sthita ja che,-tathA prakAre cirAgathI, pakSapAta Adi thakI 5Na janmAktaramAM prApti kRtine lIdhe. * "saMpuNNAvi hi kiriyA bhAveNa viNA Na hoti kiriyatti / vizvavidattAno vikasAvAzaging -zrI paMcAzaka, Page #826 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (750) yogadaSTisamuccaya mokSamArganA pravAsI mumukSu AtmArthIo! ahi gamArganA jijJAsu mahArA sAdharmika AtmabaMdhuo ! tame A zAstranuM zravaNa kare ! A sAkSAt parama gAmRtanuM pAna karI paramAnaMdanI prApti kare!-ityAdi prakAre A mumukSu yogya janane prArthanA karavAnI rahetI nathI; kAraNa ke zuzraSAbhAvane lIdhe-sAcI aMtaraMga zravaNecchAne lIdhe te sajanenI satazAstrazravaNamAM svataH pravRtti che ja. eTale temane zravaNa mATe preraNA karavAne ke vijJaptirUpa prArthanA karavAne avakAza che ja kyAM? teone te sAcI zuzraSA-sata zAstra sAMbhaLavAnI IcchA eTalI badhI utkaTa hoya che, ke teo vagara kalyANa kahe ja potAnI meLe temAM pravRtta che ja; kAraNa ke je kalyANasa sa ne che, je jI kalyANa avazya pAmavAnA ja che, evA mahApuNyavaMta ratnamAM yatna janeno ciMtAmaNi Adi mahAratnanA viSayamAM yatna sthita ja che rahelo ja che, sthApavAno nathI. kAraNa ke tathA prakAre temane aucitya yega hoya che, teone tema karavuM ucita che, eTale teo te prakAre ApameLe avazya kare ja che. pakSapAta Adi thakI paNa janmAntaramAM tevA zuzruSAdi bhAvanI prApta hoya che, ema zAstramAM zrata thAya che. te mahAnubhAne satazravaNanA tAvika pakSapAta thakI janmAktaramAM paNa tathA prakAre zuzruSAdi bhAvanI avazya prApti heya ja che. eTale AvA tAttvika pakSapAtavALA yogya gijane je sadA zuzruSAbhAvavALA, sAcI zravaNecchAvALA tatvarasika heI svarasathI ja zravaNamAM pravRtta che, tene, "A zravaNa kare! A sAMbhaLo !" evI prArthanA karyAthI zuM? ayogyane dAnadaSanA parihArathe kahe che- naitadvidastvayogyebhyo dadatyenaM tathApi tu / haribhadra idaM prAha naitebhyo deya AdarAt // 226 // agyane te gavi6, dIe na eha chatAMya; haribhadra sAdara kahe, ene deya na A ya, 226 artha-paraMtu AnA jANakAra (AcA) a ne A graMtha detA nathI, tathApi haribhadre A AdarathI kahyuM che ke-A eone devA gya nathI. kRtti-naitiH -nathI AnA jANanArA AcAryo, ayogye- ane, ayogya evA bIjAone, ri-detA, ApatA, inaM-A gaTisamucaya nAmane graMtha, tathApi tatathApi, ema paNa vyavasthita sate, rimo-haribhadre, graMthakartAe, huM kAdu-A kahyuM che. zuM? te ke -na eene--ayogyane, revaDa-devA gya A yogadaSTisamuccaya, bAvarAna-Adara thakI, AdarathI A kahyuM che, Page #827 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : keya mAthanIya nathI, ne ayogyane A deya nathI (751) vivecana "sabhA traNa zrotA guNa avaguNa, naMdisUtre dasejI; te jANI A graMtha gyane, deje suguNa jagaze.--ye. sajhA. 8-8 paraMtu AnA jJAtA evA AcAryo te A yogadaSTisamucca graMtha a ne detA ja nathI, tathApi Ama vyavasthita chatAM graMthakartA haribhadre A AdarathI kahyuM che ke-A graMtha eone-ayogyane "devA yogya nathI." uparamAM egya evA yogIjanene A graMtha kaMIka upakArI thaze ema kahyuM, ane te gRjanene zravaNa karavA mATe prArthanA karavAnI paNa jarUra rahetI nathI, kAraNake teo svarasathI temAM pravRtti karI ja rahyA che ema kahyuM. te pachI saheje prazna UThe A graMtha che ke agyanuM zuM? tene TALa kema pADyo? tene zravaNa karavAnI ayogyane devA preraNA kAM karatA nathI? teNe zI gunhegArI karI? tene ahIM spaSTa gya nathI javAba Ape che ke-A gamArganA jJAtA evA jJAnI puruSa-gItArtha AcAryo te A gadaSTisamuccaya graMtha a ne detA ja nathI. tathApi "haribhadra' te AdarathI A kahe che ke-A graMtha e ene "devA yogya nathI."yegA cAryo te A graMtha tevA apAtra janenA hAthamAM ApavAnI ghasIne cakakhI "nA ja pADe che, paNa mArdavanI ane mAdhuryanI mUrti samA A graMthakartA te eene A graMtha devA yogya nathI' evuM narama vacana samajAvaTa bharI rIte AdarathI kahe che, vivekabharI mIThAzathInamratAthI kahe che, eone paNa khoTuM na lAge-emanA AtmAne paNa duHkha na thAya, e rIte parama karuNAbhAvathI mAnapUrvaka sahetuka samajAvIne kahe che. jenAmAM ukta lakSaNavALuM gya "yogIpaNuM" na hoya, jenAmAM A parama garahasya yathArthapaNe grahaNa karavAnI ke samajavAnI ke jhIlavAnI pAtratA na hoya, evA agya janone A parama yegyatAvALe gaprarUpaka graMtha ApavA gya nathI. kAraNa ke ayogyane A parama yogatatvane jeo samyaphabhAvathI AtmapariNamI karI pacAvI niSedhanuM kAraNa zake ema na haya, jIravI zake ema na hoya, tevA apAtra janene te A viparIta-pariNAmI thaI mithyAbhimAnAdi ajIrNavikAra athavA "jJAnane apa" paNa upajAve! jema maMda pAcana zaktivALAne pauSTika anna pAcana na thAya, paNa tethI te ulaTuM ajIrNa upaje, tema adhikArI jIvane A paramAna pace nahi, eTaluM ja nahiM paNa "huM A yogazAstra bhaye chuM" ema mithyAbhimAna dharI, tathArUpa yogabhAvanI siddhi vinA, jJAnadazAnI prApti vinA, te jyAM tyAM yega-jJAnanI moTI moTI vAto karavA maMDI paDe ne potAnA pAMDityanuM pradarzana kare ! ItyAdi prakAre tene zAstrane apaco thAya! Page #828 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (752) ceAJadaSTisasurajIya ane Ama atanA meha chUTyA vinA pApaTIe pati anI meDhethI jJAnanI vArtA karI, jJAnImAM khapavAnI khAtara, te pAmara prANI mAtra jJAnInA droha kare! ne pAkaLa jJAnI- zuSkajJAnI evA te pAte graMtha vAMcyA che' ema jANe che, paNa AtmAne vacce che? ema jANatA nathI! ane graMtha bhaNI te janane paNa vace che! eTale AvA ayeAgya jIvA AvA parama vaigya uttama cAga grathanA adhikArI kema hAya ? C : " mukhathI jJAna kathe ane, aMtar chUTyo na mAha; te pAmara prANI kare, mAtra jJAnInA droha. "--zrI Atmasidi "nija gaNu sace mana navi kharce, graMtha bhaNI jana vAMce, luce keza na mulye mAyA, te na rahe vrata pace."--sA, tra. gA, sta. vaLI zAstramAM traNa prakAranI sabhA-zrotApariSad kahI che. te pramANe zrotAnA guNu-avaguNa tapAsIne upadeza devAnI zAsrakAranI zailI che--paddhati che. apAtra zrotAne tene ayeAgya evI upadezavAr karavAmAM Ave teA ulaTI anathakAraka thaI paDe che, kAraNa ke te tene jhIlI zakavAne samartha nathI ane uSA anathakAraka atha mAM laI jAya che. A zrotAnA prakAranuM svarUpa zrI na...dIsUtrathI jANavA ceAgya che ke guhya bhAva e tehane kahIe, jeha thru aMtara bhAMjejI, jezu citta paTa tara hAve, tehazu' gruhya na chAjejI; ceAgya aAgya vibhAga alahatA, karaze mATI vAtejI, khamaze te paDita paraSadamAM, muSTi prahAra ne lAtAjI."-- yA. 6, sajjhA, 8-7 zrotAjane che, te siMhanAda jevI cAkhI caTa vIravANI dUrathI sahunAda sAMbhaLIne bhaya pAme che, gabharAi jAya che, ane bhaDakIne bhAge che, teA sanmukha Ave ja kema ? tema siMhanAda jevI je mRgalAMnA ToLA jevA zrotAe che, te siMhanAda jevI spaSTa vIravANI nagna satyarUpa vIravANI zravaNu karIne trAse che, gabharAI jAya che, ane bhaDakIne bhAge che! teA sanmukha dRSTi karIne zravaNu karavAne ubhA ja zenA rahe ? evA gatAnugatika, gADarI TALA jevA rUDha ne mUDha zreAtAjane A satya tattvavArtA kema jhIlI zake? ane A je ceAgagraMthanI vANI che, te te sAcA vIraputranI si'hanAda jevI parama vIravANI che, eTale te sAMbhaLavAne mRgalAM jevA hInasattva jIvA kema ceAgya hAya ? kAraNake nagna satyarUpa parama tattvavArtA atra pragaTa kahI che. zuddha AtmasvabhAva sAthe yuMjana karavArUpa zuddha yAgabhAvanI paddhati emAM khatAvI che. AvI si'huganA samI vIravANI jhIlavAne alpasattva kAyara jane kema ceAgya hAya ! karege * temAM je mRga pariSadU jevA sAMbhaLI trAse che! mRgalAnuM TALuM Page #829 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasa'hAra : zrI haribhadrajInI siMhanAda jevI vIravANI (943) ke 6 yA mareMge '* Door Die, ' ' viSaya athavA mRtyu * evI vIra puruSanI vIravANI sAMbhaLIne kAyara janA jema bhaya pAmIne bhAgI jAya, tema A dharadhara ceAgavIranI vANI sAMbhaLIne hInasattva jIve bhaya pAmIne bhAgavA mAMDe emAM zI navAI ? kAraNa ahIM te ' nagada nArAyaNu nI vAta che, tathAbhAvarUpa rIkaDA 'hiranA mAraga kaladAra' rUpIAnI vAta che, tathArUpa adhyAtmapariNatimaya bhAvakriyA che zUrAnA ' karatAM cegavijaya varavAnI athavA subhaTanI jema te yAgasAdhanA karatAM karatAM khapI javAnI vAta che. * parathama paheluM mastaka mUkI, vaLatI levuM nAma jone ! '--paheluM mAthuM mUkI pachI A ceAganuM nAma levAnI vAta che. bhAvathI kapaTa rahitapaNe AtmApaNu karI cegamArge AgaLa vadhavAnI vAta che. AtmasthAne vIpaNu' dAkhavavAnI parama zUravIra vAta che. AvA A hirane-kamane haranArA vIra' prabhunA mAga zUrAne mAga che, emAM kAyaranuM kAma nathI. (jue pR. 8, 'vIrapaNuM te AtamaThANe ' i. ). 4 " hiranA mAraga che zUrAnA, naDhuiM' kAyaranuM kAma jone; parathama pahelu mastaka mUkI, vaLatI levu nAma jone. "--zrI prItama bhakta ityAdi kAraNeAne lIdhe jJAnI AcAryAM AvA A utkRSTa cAgaviSayaka graMtha ayeAgyAnA hAthamAM detA ja nathI. eTale ja A graMthanA kartA zrI haribhadrAcAya jI kahe che ke- A graMtha ayeAgyAne devA ceAgya nathI. ane A ame kahIe chIe te kAMi ayeAgya jIveA pratye anAdarathI ke tiraskArathI kahetA nathI, paNa AdarathI ( Respectfully ) kahIe chIe; kAraNa ke amane te jIve pratye kAMi dveSa nathI ke ame tene anAdara ke tiraskAra karIe, paNa amane tA sarva jIva pratye samabhAva che, ane tevA ayeAgya jIva pratye te vizeSe karIne bhAva karuNAmuddhi che ke A jIvA paNa A yAgamAga pAmavA ceAgya thAya tA kevuM sAru' ! paNa te mATe paNa yathAyeAgyatA meLavavI joie. ceAgyatA meLaLye te paNa A mATe cAgya thAya. eTale yeAgye jema ceAgyatA vRddhi mATe prayatna karavA joIe, tema aAgye paNa ceAgyatA prApta karavA mATenA prayatna-puruSAtha karavA joie. eTale teoe khilakula nirAza thavAnI jarUra nathI. kAraNa ke jema bane tema vairAgya-upazamAdi guNanI vRddhi thAya tema tema tevI cegyatA AvatI jAya, mATe te vairAgyAdinI vRddhi mATenA prayAsa teoe karavA joie. paNa jyAMsudhI tevI yeAgyatA AvI nathI, tyAMsudhI te teo A mATe ceAgya nathI ja. eTale ja A ame AdarathI kahyuM che, ane te paNa mAtra te jIveAnA hitArthe ja. kAraNa ke savaidye daradInI kharAbara nADa joi, prakRti pArakhI, vaya- pAcanazakti Adi lakSamAM rAkhI davA karavI joie, eve| sAmAnya niyama che. ema na kare 95 haribhadrajInu sAdara thana Page #830 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (754) yogadaSTisamucaya ne moTA mANasane ApavAnI mAtrA bAlakane ApI che, te tenuM keTaluM badhuM ahita thAya? kevuM viparIta pariNAma Ave ? kevuM oDanuM coDa vetarAI jAya ? tema sadaguru savaidya paNa bhavaragI evA saMsArI jIvanI barAbara nADa joI, prakRti pArakhI, bhAvathI bAlAdi vaya-pAcanazakti Adi lakSamAM rAkhI, tenI bhAvacikitsA (Spiritual treatment) karavI joIe. ema na kare ne moTA mANasane-paMDita janane ApavA yogya upadezamAtrA bAla jIvane Ape, te tenuM keTaluM badhuM ahita thAya ? kevuM viSama pariNAma Ave ? A daSTAMtanuM daSTibindu lakSamAM rAkhIne ame A gadaSTisamuccaya agyane devA yogya nathI, evo atra spaSTa niSedha karIe chIe,-Ama zrI haribhadrasUrinuM kahevuM che.* A ema kema ? te ke- avajJaha kRtAlpApi yadanAya jAyate / atastatparihArArtha na punarbhAvadoSataH // 227 // anarthakArI alpa paNa, thAya avajJA ahi; parihArArthe tasa kahyuM, bhAvadoSathI nahi. 227 atha--ahIM-A yogadakTisamuccaya graMtha pratye karavAmAM AvelI apa paNa avajJA anarthane arthe thAya che, eTalA ja mATe tenA parivAra arthe haribhadre A kahyuM che, nahi ke bhAvadaSathI kahyuM che. vivecana ahIM-A yogadaSTisamuccaya nAmanA graMtha pratye karavAmAM AvelI alpa paNa avajJA, mahAviSayapaNAe karIne anarthane arthe thAya che, eTalA mATe tenA parivAra arthe haribhadre A kahyuM che nahike kSudratArUpe bhAvadaSathI. uparanA zlokamAM je kahyuM kea ne A devA gya nathI ema haribhadra kahe che," te kahevAnuM kAraNa zuM ? teno ahIM spaSTa khulAso karyo che. A gadaSTisamuccaya graMtha pratye apa paNa avajJA karavAmAM Ave, te te avajJA karanArane pitAne mahAanartharUpa thaI paDe, kRttiH - avase-avajJA ahIM -gadaSTisamuccaya nAmanA graMthamAM, kRtAtpana-karavAmAM AvelI, svarUpathI 95 paNa, thar-kAraNa ke, naryAya gAyo-anathathe thAya che,-mahAviSayapaNuAe karIne, atarata jillAvArtha-eTalA mATe tenA parihArathe, 1 punarmAvata :-5Na nahiM ke bhAvadoSathI-sutAthI haribhadre A kahyuM che. x " hitamapi vAyorauSadhamahita tat zleSmaNo yathA'tyantam / saddharmadevanauSadhamerve vATAghavekSamiti | "--zrI haribhadrasurita paDazaka. Page #831 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasa'hAra : ayeAgyane na devAnu kAraNa-mahattnI leza avajJAthI mahAanatha (75) kAraNa ke A graMthanA viSaya mahAt che. eTale A pratye avajJA karavAthI anatha paNa mahAna thAya. ethI karIne ayeAgyane dIdhAthI tene tevA mahAanatha na upaje, tenI khAtara haribhadre A kahyu che,-nahi' ke kSudratArUpa bhAva deSathakI. 6 ana A 8 yogadRSTisamuccaya ' mahAn evA caiAga viSaya saMbadhIneA graMtha che, eTale evA mahAviSayapaNAthI A yegazAsra paNa mahAna che. AvA mahAna yegazAstranI jANatAM-ajANatAM, bhUle cUke paNa theADI paNa avajJA karavAmAM Ave, te mahetanA anA- te avajJA karanArane mahAanatha rUpa thai paDe, meATI hAnirUpa thaI darathI mahA- paDe; kAraNa ke mahatevA sata pratye jo leza paNa avajJA karavAmAM Ave, leza paNa anAdara karavAmAM Ave, leza paNa avinaya atAvavAmAM Ave, leza paNa AzAtanA karavAmAM Ave, leza paNa abhakti karavAmAM Ave, teA tenu' anata saMsAra paribhramaNurUpa bhayakara phaLa bhegavavuM paDe. jema mahat evA sat pratyenI anAzAtanAyI, AdarathI, vinayathI, bhaktithI, bahumAnathI mahA sat phaLa maLe; tema AzAtanAthI, anAdarathI, avinayathI, abhaktithI, abahumAnathI asat phaLa maLe. jema sattA ArAdhanathI mArUpa mahat phaLa maLe, tema virAdhanathI mahAsa'sArarUpa phaLa maLe. jema rAjA rIjhe te nyAla karI dye ne khIje / gharakhAra paNa jAya; tema ArAdhanAthI sat prasanna thAya teA jIvanuM kalyANu kalyANa thaI jAya, ane virAdhanAthI aprasanna thAya tA mahAakalyANa thAya. satpuruSa ne satpuruSanuM vacanAmRta saMsArathI tAranAra tIsvarUpa che. tenI bhaktithI jIvanA kheDA pAra thAya, ane AzAtanAthI jIvanuM nAvaDuM DUbI jAya ! eTalA mATe ja pUjAnI DhALamAM zrI vIravijayajIe sAcuM ja gAyu che ke- tIrathanI AzAtanA navi kariye, hAMre niva kariye re navi kariye. ' ( jue pR. 110, 'cakrI dharama tIrathataNeA ' I. ) AvA satzAsra pratye jo gheADI paNa avajJA mahAanatha kArI thai paDe, teA pachI vizeSa avajJAnu teA pUchavuM ja zuM? ane ayeAgyAne jo AvuM sattzAstra devAmAM Ave te tee thakI AvI avajJA-AzAtanAdi thai jAya evA saMbhava che. niSkAraNu karu- ane ema thAya, te teone mahA anatha thai paDe, anaMta sa'sAra NAthI niSedha paribhramaNa duHkha bhAgavavu paDe. eTale Ama avajJAthakI teone mahAana na sAMpaDe tenI khAtara, mahAanatha dUra rahe tenI khAtara, ayeAgyAne A devA yeAgya nathI, ema haribhadre kahyuM che, nahi ke bhAvadoSathI, arthAt kSudratAthI--tucchatAthI ema kahyuM nathI. parama bhAvitAtmA haribhadrAcAya jI kahe che keamane A aceAnya apAtra jIva pratye kAMi dveSa nathI, ke matsara nathI, ke kaI abhAva nathI, ke jethI karIne kSudratAne lIdhe-tuccha vicArane lIdhe ame teene A zAsradAnane niSedha karyAM hAya. ame tA tevA ajJAna jIve bicArA avajJA karI A zAsranI Page #832 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (756) gadasimuccaya AzAtanAthI nibiDa karma bAMdhI anartha na pAme ema IcchatA heI, atre bhAvadayAthI prerAIne niSedha karyo che, ane te paNa kevaLa temanI hitabuddhithI, ekAMta niSkAraNuM karaNathI kahyuM che. mATe te e AthI duHkha lagADavuM nahiM ke amArA pratye beTuM lagADavuM nahiM, paNa yogyatA gya guNa pitAnA AtmAmAM pragaTa karI prathama te pitAnI agyatA dUra karavA prayatna karo, ane jema bane tema A sazAstranI alpa paNa avajJA dUrathI varjavI. eTale ja A amAre kahevAno Azaya che. dAkhalA tarIke-jene A graMtha pratye zuzraSA na hoya, sAMbhaLavAnI sAcI aMtarachA na hoya, enA uddiSTa viSaya pratye rasa na hoya, teone A graMtha deva, zravaNa karAve te A mahAgraMthanI avajJA-apamAna-AzAtanA karavA barAbara che, anAdara karavA barAbara che. evA zuzraSA rahitane zravaNa karAvavuM te "bheMsa AgaLa bhAgavata' jevuM che, ane metIne cAra Dukkara pAse nAMkhavA barAbara che. "Casting pearls before swine,' mATe zuzraSAdi guNa jenAmAM na hoya, evA agya zrotAone A graMtha devA gya nathI ja, e yukta kahyuM che. ane A Ama aMgIkAra kartavya che, jethI karIne ja kahe che- yogyebhyastu prayatnena deyo'yaM vidhinAnvitaiH / mAtsaryaviraheNoccaiH zreyovighnaprazAntaye // 228 // gyane deve yatnathI, vidhivate ja samartha mAtsarya "virahathI ati, zreya vizva zAMtyartha. 228 artha--ane yogya zrotAone te A graMtha vidhithI yukta evA janee, sarvathA mAtsaryA vinA, eviSyanI prazAMtine arthe prayatnathI deva yegya che. | vivecana A graMtha ayogya zrotAone devA gya nathI, ema uparamAM hetupUrvaka kahI batAvyuM; paNa cagya zrotAone te mAtsarya rahitapaNe A avazya prayatnathI devA yogya che; ane te paNa zravaNAdi viSaya saMbaMdhI vidhithI yukta evAo dvArA,-nahiM te ' vRttA- cokhyag-5Na yogya srotAone te, prathA prayatnathI, upayogasAra evA prayatnathI, joDazaM-A deva egya che, vidhinAvidhithI, zravaNAdi gocara vidhithI, anvitaiH-anvita, yukta avAAthI nahi to pratyavAyanA saMbhava thakI de.Sa che, ema AcArya kahe che. mAryAviLa-mAtsarya virahathI. mAtsarya abhAvathI sajajaiatyaMtapaNe yovidana rAjya-zreya vinanI prazAMtine athe, puca-aMtarAmanI pragatine arthe. / samApto'yaM yogadRSTisamuccayaH / Page #833 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : gyane te prayatnathI devA yogya : parama zratanI prabhAvanA (757) pratyavAyanA-hAninA saMbhavathI doSa lAge che ema AcAryo kahe che. A devA gya che, te atyaMtapaNe grevinanI prazAMti arthe che, puNyaaMtarAyanI prazAMti arthe che. uparamAM varNavyA evA zuzraSAdi guNasaMpanna yogya adhikArI zrotAone te A graMtha avazya devA gya che. jene A zuzruSA che, A graMtha zravaNa karavAnI sAcI aMtarachA-jijJAsA che, A gaviSaya pratye jene aMtaraMga ruci-rasa che, mAtsarya evA vinayAdi yathokta guNavALA zrotAone te A graMtha upayogasAra'viraha thI upayoga pradhAna prayatnathI jarUra jarUra devA yogya che-zravaNa karAvavA gya che. ane te paNa sarvathA mAtsarya virahathI-mAtsarya rahitapaNe. keIpaNa prakArane guNadveSa, IrSyA, adekhAI rAkhyA vinA, pitAnI samasta zaktithI-sarvAtmAthI A parama jJAnadAna devA yogya che. tana-mana-dhanaparama kRtanI vacananI samasta zakti khacI nAMkhIne, ovArI nAMkhIne A jJAnanI prabhAvanA prabhAvanA parama udAratAthI karavA yogya che. paNa A devAthI A mahArA karatAM gaguNamAM AgaLa vadhI jaze ne huM jhAMkhuM paDI jaIza te ! evA tejovadharUpa guNaSathI-matsarathI prerAIne muktahRdaye-khullA dile A jJAnadAna detAM acakAvuM yogya nathI. paNa A tAjane A jJAnadAnathI kema AmatkarSa pAme, kema gaguNanI vRddhi kare, ne te dekhIne huM rAjI thAuM-prasanna thAuM, evI pramodabhAvanA sahita parama udAra bhAvathI chUTe hRdaye ne chUTA hAthe A jJAnadhananuM dAna devA yogya che. A jJAnadhana te akSayanidhi che. e dAna detAM kadI khUTatuM nathI, ane dAtAnuM kaMI jJAnadhana ochuM thaI jatuM nathI, ulaTuM jaLavAI rahe che ne vRddhi pAme che. mATe mAtsaryano viraha' karI, matsarabhAva sarvathA cheDI daI, jema bane tema baheLA hAthe A jJAnadAna ApI parama zratanI prabhAvanA karavI, e ja yegya che. atra "viraha' zabdathI zrImad haribhadrAcAryajIe pitAnI kRtinA prAMte virahAMka mUkavAnI paddhatinuM anusaraNa karyuM che. ane tenuM dAna karanArA jJAnadAtA paNa kevA hevA joIe? te mATe ahIM kahyuM ke-je zravaNAdi viSayanI vidhithI yukta heya, evAo dvArA AnuM dAna thavuM joIe. zravaNa, grahaNa, dhAraNa, vijJAna, IhA, apaha, tattvAbhiniveza Adi vidhi yukata yakta guNathI je yukta che, teo dvArA AnuM dAna thavA gya che. jJAnadAtA jeNe A graMthanuM zravaNa karyuM che, grahaNa karyuM che, hRdayane viSe dhAraNa karyuM che, vijJAna karyuM che, te saMbaMdhI jeNe IhA-apeha arthAta tattvaciMtanarUpa UMDo vicAra karyo che, ane Ama karI jeNe tavAbhiniveza karyo che, evA sugya vidhisaMpanna vaktA dvArA, zuzraSAvaMtane-zravaNa karavAnI sAcI utkaTa icchAvALA egya pAtra mumukSune A devAmAM Ave, zravaNa karAvavAmAM Ave, tenuM nAma vidhidAna che bAkI AvA vidhiyukta na hoya arthAt jeNe ukta zravaNAdi na karyA hoya evA vaktA Page #834 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogadisamuccaya (058) dvArA jo A apAya te te avidhijJAna che. kAraNa ke jeNe pAte zravaNAdi kayu nathI, te bIjAne devA bese-zravaNu karAvavA bese te keTaluM badhuM ajUgatuM che? kevu' behUdu' che ? ane Ama jo avidhivatathI devAmAM Ave te pratyavAyanA--apAyanA saMbhavathI doSa Ave che, ema zrI AcAya bhagavate bhAkhe che. mATe jeTalI sucAgya zrotAnI jarUra che, teTalI ja khalke tethI vadhAre suryAgya vaktAnI-bhAvitAtmA vyAkhyAtAnI jarUra che. je yAgamAne jANu, sujANu, jJAnI, anubhavI, gItA vaktA heAya, te ja upadeza devAnA adhikArI hAI sadupadeza zake. paNa yAgamAthI ajANu, ajJAnI, khInaanubhavI, agItAtha gItA jJAnI vaktA heAya, te kadI paNa upadezadAnanA adhikArI hAi zake ja nahi', ane tevA adhikArI jo vyAkhyAnapITha para caDhI vaktAkhAjI kare, manAvA-pUjAvA mATe peAtAnuM janamanara Mjana vAcAlapaNuM dAkhave, teA te kevaLa avidhie vattatA hAI, jJAnInA mAnA droha ja kare che. mATe zravaNAdi vidhisa'panna, ceAgamAganA anubhavI, bhAvayeAgI, evA gItA jJAnI satpuruSa ja A cegamAganA upadezadAtA hAvA ceAgya che. evA sadupadeSTA thakI ja Anu sadupadeza dAna zele che, ane tevA mahAtmA sadupadeSTAthI ja mAga pravarte che. * zrAddhaH zrotA sudhIrvaktA yujyeyAtAM yadIza tat / tvacchAsanasya sAmrAjyamekachatraM kalAvapi // --zrI hemaca'drAcAryajIkRta vItarAgastava. "sadupadeSTAnI bahu jarUra che. sadupadeSTAnI bahu jarUra che." -zrImad rAjacaMdrajI ane tevA sadupadeSTA yathA vaktA satpuruSo thakI devAtA A jJAnadAnanuM prayAjana paNa atyaMtapaNe zreyAvidmanI prazAMti arthe hAya che, puNyAntarAyanA vighnanI prazAMti arthe hAya che; kAraNa ke AvA jJAnadAnarUpa parama satkAryAMthI peAtAnA zreyAvijJa zreyaslRmAM-AtmakalyANamAM je vighna che, tenI prazAMti hAya che, atyaMta prazAMti arthe zAMti heAya che. arthAt puNyAnubaMdhI puNyamAM je aMtarAya che tenI prazAMti-atyaMta zAMti hAya che. eTale AvA sazAstranA dAnathI potAnA zreyaprAptinA atarAye| chUTe che, ne tethI peAtAne zreyasUnI- parama zrutanI mekSarUpa saphaLanI prApti heAya che. Ama A parama satzAsra pAte zreyAvighnanI prazAMti karanAra heAvAthI, tenuM dAna paNa sva-parane zreyAvighnanI prazAMti karanAra che. eTalA mATe AtmakalyANunI niSkAma bhAvanAthI prabhAvanA Page #835 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra : zreyavighaprazAMti athe satatadAna : kaLaza kAvya (759) zrevinanI prazAMtine arthe sadupadeSTA sapuruSoe A satuzAstranuM jJAnadAna karI parama sadbhutanI prabhAvanA karavA gya che. tathAtu! leka pUraje nija nija IcchA, yogabhAva guNarayaNejI; zrI nayavijaya vibudha payasevaka, vAcaka yazane vayaNe che."--I. . sakjhA. 88 - upasaMhAra kaLaza kAvya - vasaMtatilakA sAgarUpa bahu zAstra samudra maMthya, A gadaSTimaya ga sugraMtha gu; dugdhAbdhimAMtha vibudhe amRta vaLyuM, gAmRta zrI haribhadra budhe vAvyuM. 167 che sAra te kSarataNe navanIta mAtra, A tema gabhRtasAra ja gazAsa; saMkSepamAM kayuM samuddhata A sUrIke, AtmArtha artha paramArthaparA munI. 168 saMkSepa teya paripUrNa ja mArga vyakti, evI apUrva ahiM zreSTha samAsazakti, che sidhu bindumahiM binduya sidhumAMhi, che vRkSa bIjamahi ne bIja vRkSamAMhi. 169 pratyeka sUtra gabharAzaya eha sthAne, bindumahIM ulasiye kRtasibdha jANe! digadarzanArtha kaMI teha taNA ulAse, lAMbuM vivecana karyuM bhagavAnadAse. 170 jogIdra jeha jaga jAgatI jyota jevA, vAamRte amRta zrI haribhadra devA; vANI taNe tasa aho ! kuNu tAga pAme ? AMbe zuM ka5TTama vAmana svarga dhAme? 171 je kulago vaLa pravRttacakra yegI, teneya eha upakAraka upayogI; AtmAthI jagajana eha mumukSu mAtra, A yegazAstra adhikAra kahyA supAtra. 172 te kulagI jana yogikule ja jamyA, ne gidharma anuyAyi yathArtha anyA; adveSa deva guru dvija zuM premavaMtA, vinIta dayALuya jitendriya bedhavaMtA. 173 saMskAra janma lahIM yegI pitAdidvArA, je kuladIpa kulane ajavALanArA; te kulaputra kulagI suzIla epe, maryAda kulavadhuM zuM kulanI na lepe. 174 tazazreSAdi guNa aSTa suspaSTa varte, IcchA pravRtti yama Adi dvaya prava; ne sthira siddhi yamanA atize ja kAmI, te jANa jogIjana pravRttacaka nAmI. 175 karnAdi kAraka kucakra parArtha varyuM, te AtmasAdhaka sucakra have pravatyuM; AtmArtha Atma thakI AtmakriyA ja AtmA, AtmAthI AtmamahiM A karate mahAtmA. 176 AtmasvabhAva na vibhAvathI te haNe che, AtmA zivAya parabhAva sva nA bhaNe che; AtmAtivikti para dravya na te hare che, nA bhegave na ja mamatva mati kare che. 177 Page #836 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (760) evu. svarUpanuM ahi'saka yAgacakra, sAdhe susAdhu nita cArgI pravRttacakra je cAlatu hatuM ja kAraka cakra vakra, tene calAvyu. Rju meAkSapathe ava. 178 ne Adya yAga ja ava'caka yAga yAge, tethI mIMjA dvaya avaMcaka yAga yAge; A yAgIe ja zubha caiAga taNA prayAge, che pAtra atra adhikArI suyeAga yAge. 17 je saMtanuM svarUpa oLakhA~ saMta seve, te sa Mta saMtaphala saMta kRpArthI leve; AvA avAMcaka triyAga taNA suyeAge, A yAginuM ahiM ceAgyapaNu ja cege. 180 A kulaceArgI tyama pravRttacakranAya, A graMthathI kaMI vaLI upakAra hAya; satu pakSapAta pramukha zravaNe dharIne, sAga khIja taN puSTivaDe karIne. 181 sad pakSapAta tyama bhAvazUnI kriyAnuM, khadyota bhAnu sama aMtara spaSTa mAnu; khadyota teja ati alpa ane vinAzI, A viparIta ravinu-budha lyA vimAsI! 182 evAM rahasya suprakAzaka graMtha evA, A te ayeAgya janane na ja ceAgya devA; bhArI anaya kara leza ahiM avajJA, tethI vadyA zrI haribhadra dharI karuNA, 183 devA ja ceAgya janane para prema bhAve, jethI jage parama zruta prabhAva thAve; ne zreya vighna viraDe,-haribhadra bhAkhe, tene anuvA~ kahyuM bhagavAnadAse. 184 yogadRSTisasukSaya // iti maharSizrIharibhadrAcAryaviracite kiratcaMdrasUnumanaHsukhanaMdanena bhagavAnadAsena sumanonandanIbRhata TIkAnA makavivecanena saprapacaM vivecite zrIyogadRSTisamuccayazAstre upasaMhAraH // // iti maharSi zrI haribhadrAcArye vicelA ane zrImana:sukhabhAI karacaMdranA putra DaoN, bhagavAnadAse svaracita sumaneAMnaMdanI bRhIkA nAmaka vivecanathI savistara vivecelA zrI yogadRSTisamuccaya zAstramAM upasa'hAra // Page #837 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa (761) pariziSTa icchAyAga, zAstrayoga ane sAma yAganA sAra meAkSamAge gamana karatA kharekhara mumukSu-nirdabha AtmAthI puruSa anukrame icchAyAga, zAyeAga ane sAmAga e traNa bhUmikAone spazIne mekSa pAme che. eneA sArasamuccaya samajavA mATe sthUla rUpaka-ghaTanA karIe. A saMsArarUpa bhayaMkara aTavImAM bhUvA paDele jIvarUpa musAphara prathama tA temAMthI chUTavAnI tIvra IcchA rAkhe che, meAkSa meLavavA icche che; eTale DhUMDhatA hU~DhatA te tenA mA jANukAra sadgurune pUche che; tenI pAsethI te jANIne saddhe che. Ama te zrutA ne jJAnI ane che ne zraddhApUrvaka te uSTi mArge cAlavA prayAsa kare che, chatAM tene kvacit pramAda thaI Ave che. Ama A icchAyegI mekSamArge AgaLa vadhatA jAya che. A musApharI daramyAna zAsrarUpa bhomIe (guide) sadA tenI sAthe che, eTale tenI AjJA pramANe cAlatAM tene zAstranuM sapUrNa avikala jJAna prApta thAya che, ane tenI sahAyathI mAga dekhA dekhate te zraddhApUrvaka, potAnI zakti pramANe, apramAdIpaNe AgaLa pragati karatA jAya che. AAma te bhayAnaka aTavI vaTAvI jaIne suMdara rAjamAga para-dhArI rastA para AAvI jAya che. eTale AgaLanA meAkSasthAna bhaNIne raste cAkakhe cAkhA dIvA jevA dekhAya che. eTale zAsrarUpa seminI have TheTha vaLAvavA AvavAnI jarUra nahi. hAvAthI tene cheDIne, paNa tenI mAtra digdarzanarUpa sAmAnya sUcanAne anusarIne te sama yAgI AtmasAmarthyathI cegamAge tIvra saMvegathI atyaMta vegathI jhapATAbaMdha doDatho jAya che. prAtila jJAnathIpratibhAsa'puna anubhavajJAna dRSTithI AgaLa AgaLane mAga cAkhA dIvA jevA dekhatA te kSAryapathamika dharmAMne-kSayApazama bhAvAne phagAvI i, dharmAMsanyAsa karatA karatA, apUrva AtmasAmarthyathI kSapaka zreNI para caDhI, 8-9-10-12 guNuThANA jhapATAbaMdha vaTAvI 13mA guThANuM paheAMce che, kevalajJAna pAmI sadravya-paryAya pratyakSa dekhe che. tyAM tA mAkSanagara sAkSAt dekhAya che. te jANe tenA parAmAM AvI pahoMcyA che! tyAM pachI te thADA vakhata (AyuSpa pramANe) visAmeA khAya che ne peAtAne thayelA jJAnanA lAbha bIjAne-jagatane ApI parama paropakAra kare che. pachI AyuSyanI mudata pUrI thavA ALye, te mana-vacana-kAyAnA ceAgAne nizaSa karI-tyAga karI, cegasanyAsa karI meru jevI niSkapa zailezI avasthArUpa bhavya daravAjAmAMthI sAkSAta mAkSanagaramAM praveza kare che, ane siddha puruSa banI sAdi anaMtA kALa anaMta samAdhimukhamAM zAzvata sthiti kare che. AThe ceAgadaSTinA sAmAnya kathananA sAra mitrA, tArA, malA, dIyA, sthira, kAMtA, prabhA, parA--e uttarAttara vadhatI AtmadazAvALI ATha ceAgaSTi che. temAM uttarAttara vadhatA jatA edhaprakAza, tRNuagnikaNu, Page #838 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ATha yogadRSTinA sAmAnya sAra (762 ) geAmayaagnikaNa, kASThaagnikaNa, dIpaka, ratna, tArA, sUrya ane caMdranA prakAza sAthe, anukrame sarakhAvI zakAya che. A ATha dRSTimAM yama, niyama, Asana, prANAyAma, pratyAhAra, dhAraNA, dhyAna ane samAdhi e ceAganA AThe aMganI anukrame ekeka ema prApti hAya che kheda, udvega, kSepa, utthAna, bhrAMti, anyamud, rugN ane AsaMga e ATha prakAranA citta-Azaya doSanA tyAga thatAM anukrame A ATha dRSTi sAMpaDe che; ane adveSa, jijJAsA, zuzruSA, zravaNa, edha, mImAMsA, pratipatti ane pravRtti e ATha guNamAMthI ekeka anukrame A ATha hRSTimAM AvirbhAva pAme che-pragaTe che. (spaSTa samajavA mATe jue A sAthe joDeluM kASTaka.) atre dRSTi' zabdaneA artha satzAsrazraddhAthI yukta, sadAgamanI AjJAne anukUla evA eSa che; ane tenA phaLarUpe asatpravRttipada aTake che, ne satpravRttipada pragaTe che. A ATha ceAgaSTimAM mitrA Adi pahelI cAra sudhI mithyAtva hAya che, pAMcamI sthirA dRSTithI samyaktvanA prAraMbha thAya che. mitrA Adi cAramAM mithyAtva hovA chatAM tene saSTimAM gaNI, tenuM kAraNa e che ke te samyaktvanA kAraNarUpa thAya che. jema zuddha sAkaranI banAvaTamAM zeraDI-rasa-kAvA vagere avasthAe Avazyaka che, tema zuddha AtmAnI niSpattimAMsiddhimAM mitrA vagere avasthAe AtmadazAo avazya upayegI hAya che. mitrA Adi dRSTi zeraDI jevI che, kAraNa ke temAMthI saMvegarUpa mAya nI-mIThAzanI niSpatti thAya che. A ATha dRSTimAM mitrA mAdi pahelI cAra dRSTi pratipAtI pAchI paDanArI ke apratiSThAtI-pAchI na paDanArI hAya, ema vikalparUpa bhajanA che; paNa chellI cAra sthirA Adi dRSTi te apratipAtI ja hoya--AvyA pachI pAchI paDe ja nahi, ane tethI temAM narakAdi apAya (hAni-mAdhA) paNa heya nahi. ane AvI apratipAtI-pAchI nahi paDatI dRSTi sAMpaDavA pachI, muktinagara pratyenuM prayANu-gamana akhaMDa abhaMgapaNe cAlyA kare. vaccamAM kadAca kanA bheAga bAkI hAya teA uttama deva-manuSyanA alpa bhava karavArUpa rAtavAseA karavA paDe tA bhale, paNa chevaTe tA muktipure hAMce ja, 'svarUpa svadeza' jAya ja. kaTaka yogadRSTi 1 mitrA 2. tArA 3. lA 4. dIgrA 5. sthirA kaiM. kAMtA 7. prabhA 8. parA cemAMga mama niyama Asana prANAyAma pratyAhAra dhAraNA dhyAna samAdhi doSatyAga kheda uddega kSepa utthAna bhrAMti anyamud rum (raNa) Asaga guNaprApti adveSa jijJAsA zubhraSA zravaNa mAdha mIma'sA pratipatti pravRtti eSaupamA tRNuagnikaNa gAmayaagnikaNu kAagnikaNu dIpaprabhA ratnaprasA tArAprabhA sUrya prabhA caMdraprabhA vizeSatA mithyAtva 39 ,, ,, samyaktva ,, "P Page #839 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citrAdaSTi, tArAdRSTi, alASTinA sAra (763) 1. mitrAdaSTinA sAra A pahelI 'mitrA' cegadRSTimAM dazana-medhaprakAza tRNuagnikaNanA prakAza jeve mada hAya che, ceganuM prathama aMMga-yama prApta thAya che, kheda nAmanA prathama AzayadoSane tyAga heAya che, ane adveSa nAmanA prathama guNa pragaTe che. ahIM' sthiti karatA yAgI puruSa uttama cAgamIjonuM grahaNa kare che,-je yAgamIja mAkSa-phaLanuM madhya-amegha kAraNa thaI paDe che. mukhya cAgamIja A che--(1) vItarAga paramAtmAnI zuddha bhakti, (2) bhAvayeAgI evA bhAvAcAyaeN rUpa AtmArAmI sadgurunI sevA-bhakti, (3) sahaja bhavavairAgya, (4) dravya abhigraDanuM pAlana, (5) lekhanAdi vaDe satzAstranI bhakti, (6) cAgabIja kathAnA zravaNa pratye sthira AzayavALI mAnyatA, (7) ane tenA zuddha upAdeya bhAva. A uttama yeAgakhIjonuM grahaNa ghaNA bhAvamalanA kSaya thaye chellA pudgalAvattamAM tathAbhavyatAnA paripAkathI prAye manuSyAne hoya che. A chellA pudgalAvamAM vattatA jIvanA mukhya lakSaNa A che-(1) duHkhIA pratye atyaMta dayA, (2) guNavAn pratye adveSa, (3) sa kAInI abhedabhAve catheAcita sevA. AvA lakSaNavALA bhadrabhUtti mahAtmA jIvane sadguru satpuruSanA yAgathakI cagAvacaka, kriyAvaMcaka ne lAvacaka prApta thAya che. A avaMcakatrayane khANunI lakSyakriyAnI upamA sAMgApAMga kharAkhara ghaTe che. A badhu'ya jyAM prApta thAya che, evI A mitrAdRSTimAM 'guNusthAna' zabdanA kharekharA atha pramANe, mukhya evuM pahelu' guNasthAnaka varte che. 2. tArASTinA sAra bIjI tArASTimAM darzana-medhaprakAza chANAnA agnikaNu samAna haiAya che; yAganu khIjuM aMga niyama udvega nAmanA khIjAM cittadoSanA tyAga ane jijJAsA nAmanA khIne guNa hoya che. atre zauca, satASa, tapa, svAdhyAya ane IzvaraprANidhAna e pAMca prakAranA niyama hAya che, tenu savistara varNana ahIM karyuM che. te uparAMta atre A guNasamUha paNa hAya che--(1) yAgakathAo pratye parama prema. (2) zuddha satyeAga sAdhanArA cegIe pratye bahumAna, teone yathAzakti upacAra. tethI hitAya, kSudraupadravahAni ane ziSTasammatatA. (3) bhavabhaya palAyana. (4) ucita AcaraNu, anucita anAcaNu. (5) adhika guNavaMta pratye jijJAsA. (6) nija guNuhInatAthI pAtA pratye kheda-trAsa. (7) bhavavairAgya-sa'sArathI chUTavAnI kAmanA. (8) satpuruSAnI citra pravRttithI AzcayaeN. (9) 'ziSTa kahe te pramANa' evI bhAvanA, svacchaMda tyAga. 3. alAdaSTinA sAra A trIjI alAdaSTimAM darzana deDha-kASTha agnikaNu samAna heAya che, ane yAganuM trIju` aMga Asana prApta thAya che; asat tRSNAnA abhAvathI sarvatra sukhAsana ja hoya che, avarApUrNAMka satra gamana hoya che, ane apAyaparihArathI srava kRtya praNidhAnayukta hAya che. Page #840 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (764) domAdaSTine sAra zuzruSA nAmane trIjo guNa ahIM prApta thAya che. A zuzraSA yuvAna sukhI puruSanI divya gAna zravaNecchA jevI tIvra hoya che. A zuzraSA bejalapravAhanI saravANI jevI che, e vinAnuM zravaNa saravANI vinAnI bhUmimAM ku davA jevuM-phegaTa che kadAca zravaNa na thAya tepaNa A zuzraSAnA prabhAve zubhabhAvathI karmakSayarUpa phala thAya che,-je uttama bodhanuM kAraNa thAya che. temaja kSepa nAmanA trIjA cittadoSano ahI tyAga hoya che eTale meMgasaMbaMdhI akSepa hoya che, ane te gaupAyanuM kauzala hoya che. atre yogI dharmanA upakaraNarUpa sAdhanamAM mUcchanA dharAvI sAdhanone baMdhane banAvato nathI, paNa sadA pApathI bhAgate rahI mahAdayavaMta aviratane pAme che. 4. dIprAdaSTine sAra cathI dImA daSyimAM tenA nAma pramANe dIpaka samAna bodhaprakAza hoya che, veganuM cAthuM aMga prANAyAma (bhAvaprANAyAma) prApta thAya che, utthAna nAmanA cethA cittadoSane nAza tathA tava zravaNa nAmanA cethA guNanI prApti hoya che. chatAM atre haju sUkSma bodha hetuM nathI. tenuM kAraNa atre zuddha AtmasaMvedanarUpa vedhasaMvedyapadano abhAva ane ethI viparIta adyasaMvedyapadanuM hovApaNuM e che. bhavAbhinaMdI jenuM pAtra che evuM A adyasaMvedyapada aMdha5NArUpa hoI durgatimAM pADanArUM che, ane te satsaMga-Agama yoga vaDe dhuraMdhara mahAtmAothI ja A ja bhUmikAmAM chatAvA gya che, anya samaye jatAvuM azakya che ane A avevasaMvedya pada chatAtAM manuSyanA viSama kutarkagraha ApoApa niyamathI TaLe che. je cittane aneka prakAre bhAvazatru che evA A duSTa kutaka mAM mumukSue Agraha kara yukta nathI, paNa zratamAM, zIlamAM, samAdhimAM ane suvizuddha paropakAramAM te kara yukta che, kAraNa ke vicAravaMta jIvono prayAsa te atIndriya arthanI siddhi arthe hoya che, ane te atIndriya artha kadI zuSka tarkane gocara hetuM nathI. sarvajJatatva atIndriya che, te aMge sAmAnyapaNe vicAratAM jaNAya che ke tatvathI ghaNA sarva bhinna matavALA nathI, tethI tene bheda mAnave te tenA atibhaktone moha che. kAraNa ke sarvajJa nAmane je kaI pAramArthika ja che, te vyaktibheda chatAM tanathI sarvatra eka ja che. tethI te sarvane je sAmAnyathI mAnya kare che, te sarve buddhimAnane mana samAna che, eka rAjAnA Azrita bahu sevakenI jema eTale Ama upAsya evA sarvajJatatvane je abheda che, te tenA upAsaka sarva sarvajJavAdImAM paNa bheda nathI. citra ane acitra ema be prakAranI bhakti yegazAstromAM varNavavAmAM AvI che, te parathI paNa A sarvajJanI ekatAne puSTi maLe che. temaja-samAna anuSThAnamAM paNa abhisaMSi-Azaya pramANe bhinna bhinna phaLa hoya che, ane A Azaya paNa rAgAdinI taratamatA pramANe tathA buddhi Adi beghanA bheda pramANe Page #841 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthisaSTine sAra (765) aneka prakAranA bhedavALA hoya che, kAraNa ke kheAdha traNa prakAranA hoya che : ( 1 ) buddhi, (2) jJAna (3) asamAha. te beSa thakI sarva karmAMmAM bheda paDe che. temAM iMdriyAnA Azraya kare te buddhi, AgamapUrvaka hoya te jJAna, ane sadanuSThAnayukta je jJAna te asamAha buddhikriyAnuM phaLa sa`sAra, jJAnakriyAnuM phaLa paraparAe meAkSa ane asamAhu kriyAnuM phaLa zIghra mAkSa che. A asamAha kama bhavAtIta agAmI mumukSuone ja heAya che, ane bhavabhAgavirakta A kharekharA mumukSuone mAtra eka ja zamaparAyaNa evA che, ane avasthAbhedane bheda chatAM te sAgara paranA tIramAnI jema eka ja che. kAraNa ke te saMsArAtIta para tattva 'nirvANa' nAmanuM che, te sadAziva parabrahma siddhAtmA Adi zabdabhede oLakhAtu chatAM tattvathI niyamathI eka ja che. eTale A nirvANutattva asaMmeAhathI tattvathI jANye prekSAvAne tenI bhaktinI bAbatamAM vivAda ghaTatA ja nathI. ane A nirvANutattva niyamathI ja sa`jJapUrvaka sthita che, eTale te sajJanA bheda kema hAya ane te na heAya tA tenA bhaktonA bheda paNa kema hAya ? tA pachI sarvajJAnI dezanAnA bheda kema che? tenuM samAdhAna--(1) ziSyanA anugrahAthe te citra-nAnA prakAranI che. (2) athavA eenI dezanA eka chtAM zrAtAbhede tenA macintya puNyasAmarthyane lIdhe citra bhAse che. (3) athavA te te deza-kAlAdi apekSAe citra dezanA RSie thakI ja pravatI che, ane A RSidezanAnuM mUla paNa tattvathI sarvajJa ja che. eTalA mATe te sarvajJanA abhiprAya jANyA vinA tenA pratikSepa-virodha karavA yukta nathI. eTale AvA sarvajJa jevA atIndriya viSayamAM adha jevA chadmasthAe zuSka tarka-grahathI vAdavivAda karavA yukta nathI. mumukSune te tattvathI sarvatra graha ayukta che, te pachI A tuccha zuSka kutarka grahathI zuM? mATe mumukSue te A mahat puruSonA mAne samyakSaNe anusaravu' ceAgya che : (1) sukSma parapIDana paNu varjavuM, (2) pApakAramAM sadeva yatna karavA. (3) gurudeva dvija-yati Adine yathAyeAgyapaNe pUjavA, (4) pApI jIvA pratye paNa dayAparAyaNa thavuM. tAtparyaM ke je AgrahanuM viSa vaze, te ja samyakttva amRtane pAmaze. 5. sthirAdaSTinA sAra A pAMcamI sthirA daSTimAM (1) dana ratnaprabhA samAna, nitya-apratipAtI evuM hAya che, ( 2 ) pratyAhAra nAmanuM pAMcamuM yAgAMga prApta thAya che, (3) bhrAMti nAmanA pAMcamA cittadoSa TaLe che, ane (4) sUkSma bela nAmanA pAMcamA guNa sAMpaDe che. eTale graMthibheda thakI zuddhAtmAnubhUtirUpa vedyasa MvedyapadanI prAptithI maha-tamas dUra thai bhedajJAnanuM prabhAta khulle che, sva-para vastunA viveka upaje che, samasta zavaceSTA mAlakanI dhUligRhakrIDA jevI, mRgajala svapnAdi jevI asAra ne asthira lAge che, sava` bAhya bhAvA mRgajala ne svapnAdi samAna bhAse che, abAhya evI kevala eka Atmayaiti ja pramANa gaNI mAkI bIjo badhA upaplava jANuM che. Page #842 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (766) kAntAdaSTi, prabhASTine sAra ema vivekasaMpanna gI sadAya pratyAhAra karI viSayomAMthI indriyone pAchI kheMce che, pApakhArUpa bhegamAM Asakti dharatA nathI, dharmathI sAMpaDatA bhegane paNa aniSTa mAne che, ane viSayaviSane dUrathI tyajI AtmasvarUpa amRtane bhaje che. aSTa mahAsiddhi, navanidhi ane sarva vibhUtio A gInI dAsI thaI phare che, svayaM AvIne yogIne vare che, paNa A samyagdaSTi yogI te sAme dRSTi paNa karatA nathI. jyAM AtmAnI anaMta trAddhi pragaTI che. tyAM labdhi siddhi zI visAtamAM che? ema jANatA samyagadaSTi jJAnI yogI tatvathI dharmamAM ja yatna karI AtmadharmamAM sthiratA dhare che. 6. kAMtAdRSTine sAra chaThThI kAMtA dRSTimAM darzana tArA prabhA samAna hoya che; dhAraNa nAmanA chaThThA gAMganI prApti, anyamud nAmanA chaThThA cittadoSano tyAga, ane mImAMsA nAmanA chaThThA guNanI prApti hoya che. myAnathI talavAranI jema dehAdithI AtmAne jeNe bhinna jANe che, e A AtmajJAtI samyagadaSTi yogI AtmasvarUpamAM dhIra dhAraNa dhArI parabhAva-vibhAvamAM kadI moha dharAvatA nathI, AtmasvabhAvamAM vartanArUpa dharmamAM vartanathakI samyapha AcArazuddhi pAme che. dharmamAM ekAgramana A dharmamUrtAi mahAtmAnuM mana, pativratA strInI jema, sadAya kRtadharmamAM lIna rahe che, ane kAyA ja bIjA kAmamAM hoya che Ama mRtadharma jenA cittane nitya AkSepe che-AkaSI rAkhe che evA A jJAnAkSepakavaMtane bhege paNa vahetu thatA nathI ! mohamayI mAyA madhye paNa ahasvarUpI te duSkarakArI, jalamAM kamalanI jema, kadI paNa lepAtA nathI! mAyAjala samA bhogane je ahIM tenA svarUpathI dekhe che, te bhegavatAM paNa asaMga rahI parama pada pratye jAya ja che; paNa bhegane je tattvarUpa-sAcesAcA mAne che, te bhagatattva puruSa te bhavasamudra taratuM nathI. huM eka zuddha ja jJAnamaya, bAkI badhuMya aniSTa che evI mImAMsArUpa puSTa tattvasudhAnA rasapAnathI je nitya puSTa che, e A daSTimAM sthita bhegI uttarottara AtmadazAnI pragatirUpa hitaudaya sadAya pAme che. 7. prabhASTino sAra sAtamI prabhASTino badhaprakAza sUrya samAna hoya che atre sAtamuM gAMgadhyAna prApta thAya che, "rega' nAmane sAtamA cittadoSa TaLe che ne tava pratipatti nAmano sAtamo guNa pragaTe che. sva5ra vastunA bhedajJAnathI janmeluM evuM prazamarasathI sAra sAcuM dhyAnasukha atre anubhavI yogI cAkhe che; kAraNa ke nirmala bodha karIne AtmAnuM zukala dhyAna A mahAtmA jJAnIne ahoniza varte che; eTale paravaza te saghaLuM duHkha ne nijavaza te saghaLuM sukha hoI, A yogI Atmavaza evuM sAcuM AtmadhyAna sukha anubhave che. Page #843 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAdadine sAra (767) jyAM parapariNatine kAMI saMga heta nathI, parasamayanI jemAM svapna paNa chAMyA paDatI nathI, samaya mAtra paNa jemAM vibhAvavRtti hotI nathI, ane zuddha AtmArUpa svasamayamAM ja sthiti hoya che, evI sata asaMga pravRtti jyAM vatte che, evuM "asaMgAnuSThAna' saMjJAthI oLakhAtuM satpavRttipada atra prApta hoya che. mahApathanA prayANurUpa heI nityapada pamADanAruM A asaMgAnuSThAna prazAMtavAhitA, vibhAgaparikSaya, zivavatma, dhruvabhAga-ema aneka nAme yogIothI gavAya che. Ane atra sthita yogI zIdhra sAdhe che, tethI A pada pamADanArI A dRSTi ja gavidone ISTa che. 8. 5rAdaSTine sAra jyAM be prakAza caMdra samAna hoya che, evI AThamI parA draSTimAM AThamuM yogAMga samAdhi prApta thAya che, AThame AsaMga nAmane cittadoSa naSTa thAya che, ane AThamo pravRtti guNa pragaTe che. eTale samAdhiniSTha evI A parA dRSTimAM jyAM sarva parabhAva-vibhAva samAI jAya che, AtmA sadA zuddha svabhAvamAM samAya che, mana AtmAmAM sadAya vilIna thAya che, evI parama sukhadAyI AtmasamAdhi pragaTe che; sarva pradezamAM caMdanagaMdhanyAye AtmasvabhAve pUrNa pravRttivALI sahAtmasvarUpa AtmapravRtti thAya che. A parama yogArUDha puruSa sarva AcArathI para e nirAcAra padavALo hoya che, eTale ArUDhane ArohaNanA abhAvanI jema ene kaI AcAra pALavApaNuM rahetuM nathI. ratnanA niyogathI-vyApArathI ahIM lekamAM ratnAvaNika jema kRtakRtya thAya che, tema dharmasaMnyAsanA viniyogathI-vyApArathI A mahAmuni kRtakRtya thAya che. arthAt sarva kSAyopathamika dhane saMnyAsa-tyAga karavArUpa dharmasaMnyAsa yogane pAmele A yogIzvara apUrvakaraNe kSapakazreNI para ArahI nityeAdayI ne nirAvaraNa evI kevalazrI vare che. eTale AkAzamAM caMdra jema bhAvazuddha prakRtithI sthita ja che, kAMI sthApita karavAno nathI, tema AmacaMdra je zuddha svabhAva sthita che, tenuM meghapaTala jevuM jJAna AvaraNa Ama dharma saMnyAsarUpa vAyunA sapATAthI vikherAI jatAM, te zrImAn gIzvara parama kevalajJAna pAmI jJAnakevalI' kahAya che. Ama jenA sarva doSa sarvathA kSINa varte che, ane je sarva labdhiphalanA bhegavanArA che, evA A kharekharA zrImad sarvajJa mahAmuni parama parArtha-paropakAra karIne pachI yoganA aMtane pAme che; arthAt zailezI avasthAmAM parama evA "ayoga yogane pAmIne A bhagavAna sahajAnmasvarUpa svAmI bhavavyAdhine kSaya karI parama bhAva nirvANane pAme che. mukta tattva mImAMsAne sAra vyAdhimukta puruSa je ahIM lekamAM hoya che, te A bhava-vyAdhimukta mukta AtmA hoya che. te abhAvarUpa nathI, vyAdhithI mukta nathI ema paNa nathI ane pUrve vyAdhivALo heta ema paNa nathI. atre saMsAra e ja mahAvyAdhi che, janma-mRtyu Adi tenA Page #844 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (768 ) mukta tava mImAMsAne sAra-upasaMhArano sAra vikAra che, te vicitra prakArano moha upajAve che ane rAgAdi tIvra vedanA pamADe che. karma janya A bhavyAdhi mukhya che, mATe ethI mukta thayele mukta paNa mukhya ja ghaTe che, kAraNa ke janmamaraNAdi deSa TaLavAthI tene adeSapaNAnI saMgati-ghaTamAnapaNuM thAya che. eTale AtmAnI svarUpa sattA ja-svabhAva sthiti-sahajAmasvarUpa e ja mokSabhAva-muktabhAva che. rogI, ke tene abhAva, ke tenAthI bIje te rogamukta karI sannItithI ghaTata nathI; tema janmaregI, tene abhAva, ke tenAthI bIje te mukta te paNa mukhyapaNe mukhya ghaTatuM nathI. paNa je puruSane vyAdhi kSINa thaI gayo che, te jema lekamAM vyAdhimukta sthita che; tema je AtmAne janmavyAdhi kSINa thayo che, te janmarogI te janmarogathI mukta zAstramAM kahyo che. roganA abhAvathI kAMI rogIno abhAva thaI jato nathI, paNa te te rogamukta nIrogIne ja svastha bhAva che; tema janmoganA abhAvathI kAMI AtmAne abhAva thaI jato nathI, paNa te te naragI AtmasvarUpa svastha AtmAne svabhAvabhAva AvirbhAva che, ane te ja mukta bhAva che. upasaMhArane sAra mahA yogazAstra-samudranuM maMthana karI ArSadRSTA maharSi zrI haribhadrasUrie yogadRSTi samuccaya graMtharUpa gAmRta levyuM che; bindumAM jANe kRtasidhu ulla heya ema tenuM pratyeka sUtra gaMbhIra AzayabharyuM che, tenA digadarzanArthe A bhagavAnadAse ullAsathI te graMtha para lAMbuM vivecana karyuM che, ane temAM paNa viziSTa bhAva ullAsathI te graMthanuM ane vivecananuM sArabhUta tAtparya darzAvatA A kaLazakAvyanI navaracanA svayaM karI che. je kulagI ane pravRttacakagI-AtmAthI mumukSu jogIjanamAtra che, teone A yogazAstra upakArI thaI paDaze. A kulagI ane pravRttacakra yegInuM lakSaNa atra spaSTa varNavyuM che. je saMtanuM svarUpa oLakhI saMtane seve che, te saMta saMtakRpAthI saMta phala pAme che,-AvA megAvaMcaka, kiyAvaMcaka ne phalAvaMcaka e traNa avaMcaka yuganA vege o yegIonuM ja ahIM yugamAM gyapaNuM-yogya pAtrapaNuM che, ane e ja A graMthanA yogya adhikArI che. zuddha bhAva ane bhAvazUnya kriyAnuM aMtara bhAnu-khadyota jevuM che, ItyAdi rahasya je prakAze che, e A graMtha agya janane deve egya nathI, paNa gya janane te parama premabhAve deva ja che, ke jethI jagatamAM paramakRta prabhAva thAya ane zreyavinane viraha thAya.