Yogdrushti Samucchaya New Edition Part 01 and 02

SR No.: 034350
Original Sutra Author: Haribhadrasuri
Author: Bhagvandas Mehta
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay
Publication Year: 2018
Total Pages: 844
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 160 MB

Page 155

આઠ યોગદષ્ટિનું સામાન્ય કથન: સતશ્રદ્ધાયુક્ત બેધ (89) સત્ શ્રદ્ધાયુત બેધ છે, તે “દૃષ્ટિ” કહેવાય; અસત્ પ્રવૃત્તિ બાધથી, સપ્રવૃત્તિ પદદાય. 17. અર્થ ––સતુશ્રદ્ધાથી સંગત એ જે બોધ તે “દુષ્ટિ” કહેવાય છે. અને તે અસત્ પ્રવૃત્તિને વ્યાઘાતથી (અટકવાથી) સતપ્રવૃત્તિપદાવહ એટલે સતપ્રવૃત્તિપદ પમાડનારે એ હોય છે. વિવેચન અહીં “દષ્ટિ' એટલે ? તેની સ્પષ્ટ વ્યાખ્યા કહી છે. સતશ્રદ્ધાથી યુક્ત એવે જે બેધ તેનું નામ “દષ્ટિ છે. અહીં “સત્ શ્રદ્ધા” એમ ખાસ કરીને કહ્યું, તે અસત્ શ્રદ્ધાનો અપવાદ-નિષેધ કરવા માટે છે. સતુશાસ્ત્રને આધાર છેડી પોતાના સત્ શ્રદ્ધાયુક્ત અભિપ્રાયે કરીને–પિતાના સ્વચ્છ કરીને, પિતાની મતિકલ્પના પ્રમાણે બોધ તે દષ્ટિ જ્યાં અસત્ બેટા તર્ક વિતર્ક-વિકલ્પ કરવામાં આવે છે, એવી શાસ્ત્રબાહ્ય જે શ્રદ્ધા તે અસતુશ્રદ્ધા છે. આવી અસત્ શ્રદ્ધા આ “દષ્ટિ”માં હોતી નથી. એમાં તે સતશાસ્ત્રના આધારવાળી, સશાસ્ત્રને અનુકૂળ, આપ્ત પુરુષની આગમરૂપ આજ્ઞાને અનુસરનારી, એવી સશ્રદ્ધા–સાચી શ્રદ્ધા જ હોય છે. આવી સત શ્રદ્ધા હોય તે જ તે બેધને દષ્ટિ નામ ઘટે છે. દષ્ટિ” એટલે દર્શન–દેખવું તે છે. આમાં નિપ્રત્યાયપણું હોય છે, કઈ પણ આડખીલી હોતી નથી, એટલા માટે તે “દર્શન” અથવા “દૃષ્ટિ' કહેવાય છે. પછી ભલે આ થોડી ઉઘડી હોય કે ઝાઝી ઉઘડી હોય, પણ તે ખૂલતાં જે કાંઈ દેખાય છે દષ્ટિ એટલે તે દેખાય છે, દીઠું એટલે બસ દીઠું, તેમાં કઈ પ્રત્યવાય નડતું નથી. દર્શન આમ “દષ્ટિ” એટલે “દર્શન” એમ કહ્યું તે યથાર્થ છે. આ બરાબર સમ જવા આંખને ચર્મચક્ષુને દાખલો લઈએ - આંખ બંધ હોય તે કાંઈ દેખાતું નથી, પછી આંખ જરાક ઉઘડે તે પાસેને પદાર્થ ઝાંખો ઝાંખો દેખાય છે, પછી વધારે ઉઘડે તે તેથી વધારે દેખાય છે, એમ જેમ જેમ આંખ ખૂલતી જાય છે, તેમ તેમ વધારે ને વધારે દેખાતું જાય છે, છેવટે સંપૂર્ણ આંખ ખૂલતાં -અસહ્મવૃત્તિ ચાધારાતઅસત પ્રવૃત્તિના વ્યાઘાતથી (અટકી જવાપણાથી). એટલે કે તેવા પ્રકારની શ્રાદ્ધતાથી-શ્રદ્ધાનંતપણાથી શાસ્ત્રવિરુદ્ધ પ્રવૃત્તિના વ્યાઘાતથી–અટકી જવાપણાને લીધે, શું? તે કે સત્રવૃત્તિપાવડ–સતપ્રવૃત્તિપદને આણનારે, લાવનારે. એટલે શાસ્ત્રથી અવિરુદ્ધ એવા પ્રવૃત્તિપને આણી આપનાર. અદ્યસંવેદ્યપદના પરિત્યાગવડે કરીને ઘસ વિદ્યપદ પમાડનારો એમ અર્થ છે. સ્થિર આદિ દષ્ટિનું વેદ્યપદરૂપપણું છતાં આના સામાન્ય લક્ષણપને લીધે એમ પણ અદેષ છે. અથવા સત પ્રવૃત્તિપદ એટલે પરમાર્થથી શેલેશીપદ છે. એટલે આ દૃષ્ટિના તતપદાવહપણામાં તે પદ પમાડવાપણામાં કોઈ દોષ નથી.

Translation AI Generated

The general statement of the eight yogadrishtis: The bodha (89) that is imbued with sat-shraddha is called "drishti"; it is the attainment of the sat-pravritti-pada through the cessation of asat-pravritti-baadha. 17. Meaning - The bodha that is in accordance with sat-shraddha is called "drishti". And it is the attainment of the sat-pravritti-pada through the cessation (stopping) of asat-pravritti. Here, the meaning of "drishti" is clearly explained. The bodha that is imbued with sat-shraddha is called "drishti". Here, "sat-shraddha" is specifically mentioned to exclude asat-shraddha. The shraddha that is based on asat-shastra, based on one's own sat-shraddha-based opinion, and that is based on the father's pure mind, is not "drishti". Asat-shraddha is the shraddha that is outside of shastra, where asat-tarka, vitarka, and vikalpa are used. Such asat-shraddha is not present in this "drishti". It is based on sat-shastra, is in accordance with shastra, and follows the agam-rupa ajna of the apt purusha. Such sat-shraddha - true shraddha - is present in it. Only such sat-shraddha is called "drishti". "Drishti" means darshan - to see. It is uninterrupted, there is no obstacle, therefore it is called "darshan" or "drishti". Whether it is slightly open or fully open, whatever is seen when it is open is "drishti". It is seen, it is seen, there is no obstacle. Darshan is thus "drishti", so saying "drishti" is "darshan" is true. To understand this properly, let's take the example of the eye, the charmachakshu - when the eye is closed, nothing is seen, then when the eye is slightly open, the nearby object is seen faintly, then when it is opened more, it is seen more, as the eye opens, more and more is seen, finally when the eye is fully open - asat-pravritti-chadhara-asat-pravritti-vyaaghatha (cessation). That is, due to such shraddha - shraddha-anta-pana - due to the cessation of shastra-viruddha-pravritti - cessation, what? That is, it brings about sat-pravritti-pavad - sat-pravritti-pada. That is, it brings about the pravritti-pada that is not against shastra. It means that it brings about the ghas-vidya-pada by abandoning the adya-sanvedya-pada. Although the sthira-adi-drishti is vedya-pada-rupa, it is also adesha due to its general lakshana-pana. Or, sat-pravritti-pada is the sheleshi-pada from paramartha. That is, there is no fault in the tat-pada-avah-pana of this drishti, in its attainment of that pada.