Yogdrushti Samucchaya New Edition Part 01 and 02

SR No.: 034350
Original Sutra Author: Haribhadrasuri
Author: Bhagvandas Mehta
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay
Publication Year: 2018
Total Pages: 844
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 160 MB

Page 559

સિદષ્ટિ ખડી અને ભીંત, આત્માનું શુદ્ધ સ્વરૂપ
(૪૮૩) ચેષ્ટારૂપ દુઃખલક્ષણવાળું આત્મપરિણામરૂપ કર્મફળ ભેગવે છે, અને એક દ્રવ્યપણાએ કરીને તેનાથી અનન્યપણું–અભિનપણું હોઈ તન્મય થાય છે. તેથી પરિણામ-પરિણામી ભાવથી તેમાં જ કર્યું–કર્મવન ને ભોકતૃ–ભેગ્યત્વનો નિશ્ચય છે. આમ દ્રવ્ય કર્મ સાથે જીવને વ્યવહારથી નિમિત્ત-નૈમિત્તિક સંબંધ છે, અને અશુદ્ધ નિશ્ચયથી ભાવકમ સાથે પરિણામ-પરિણામી સંબંધ છે. પણ શુદ્ધ નિશ્ચય નયથી તે આત્મા સર્વ કર્મકલંક-પંકથી રહિત એ શુદ્ધ સ્વભાવી “દેવ સ્વયં શાશ્વત” છે.
વળી જેમ ભીંત પર હાર લગાડેલી ખડી ભીતરૂપ નથી, ભીંતથી બાહ્ય છે, ભીંતથી જૂદી છે, એટલે ખડી ભીતની નથી, ખડી તે ખડી જ છે; તેમ જ્ઞાયક એવા આત્માનું
વ્યવહારથી પુદ્ગલાદિ દ્રવ્ય ય છે, પણ તે જ્ઞાયક યથી બાહ્ય છે, ખડી અને શેયથી જુદો છે, એટલે તે જ્ઞાયક ય એવા પરદ્રવ્યને નથી, જ્ઞાયક ભીંતનું દૃષ્ટાંત તે જ્ઞાયક જ છે, એમ નિશ્ચય છે. જેમ શ્વેત ગુણવાળી ખડીને સ્વભાવ
ભીંતને વેત કરવાનો છે, તેમ જ્ઞાનગુણુવાળા આત્માને સ્વભાવ રેયને જાણવાનો છે. ખડી જેમ વ્યવહારથી ભીતરૂપ પરદ્રવ્યને શ્રત કરે છે, તેથી તે કાંઈ ભીતની થઈ જતી નથી, અર્થાત્ ભીતરૂપ બની જતી નથી, પણ નિશ્ચયથી ખડીની ખડી જ રહે છે; તેમ આત્મા પણ વ્યવહારથી ય એવા પદ્રવ્યને જાણે છે, તેથી તે કાંઈ પરદ્રવ્યનો થઈ જતો નથી, અર્થાત્ પરદ્રવ્યરૂપ બની જતો નથી, પણ નિશ્ચયથી જ્ઞાયકનો જ્ઞાયક જ રહે છે. કારણકે એ જ એને સ્વભાવ છે. (આધાર માટે જુઓ સમયસાર ગા. ૩૫૬-૩૬૫ અને શ્રી અમૃતચંદ્રાચાર્યજીની અલૌકિક “આત્મખ્યાતિ’ ટીકા)
__“जह सेडिया दु ण परस्स सेडिया सेडिया य सा होइ ।
તદ્ નાનો ટુ ન પણ નાનો ગાળો સો ટુ –શ્રી સમયસાર “ભાવ સગજા કમ ઉદયાગતા, કરમ નવિ જીવ નવિ મૂલ તે નવિ છતા;
ખડીયથી ભીતિમાં જેમ હોએ તતા, ભીતિ નવિ ખડીય નવિ તેહ ભ્રમસંગતા; દેહ નવિ વચન નવિ જીવ નવિ ચિત્ત છે, કર્મ નવિ રાગ નવિ છેષ ન વિચિત્ત છે, પુલિ ભાવ પુદ્ગલપણે પરિણમે, દ્રવ્ય નવિ જુઓ જુઓ એક હવે કિમે.”
–શ્રી યશોવિજ્યજીકૃત સાડા ત્ર૦ ગા, સ્ત, અને જ્ઞાયકપણું આત્માનો સ્વભાવ હોઈ તે વિશ્વને પ્રકાશે છે, તેથી તે કાંઈ વિશ્વરૂપ થઈ જતો નથી,-વિશ્વપ્રકાશક “ચંદ્ર ભ્રમિરૂપ થતો નથી” તેમ (જુઓ પૃ. ૭૫ ). જ્ઞાન ણેયને સદા જાણે છે, પણ શેય કદી તેનું થતું નથી. આમ યજ્ઞાયક સંબંધની વ્યવસ્થા છે જ્ઞાન સ્વભાવી આત્મા સ્વરૂપસ્થિત રહી વિશ્વરૂપ ણેયને જાણે છે.આમ જીવ દેહ નથી, વચન નથી, મન નથી, કર્મ નથી, રાગ નથી, દ્વેષ નથી, પુદ્ગલ નથી, કે અન્ય દ્રવ્યરૂપ નથી. જીવ આ સર્વથી જુદ છે-ભિન્ન છે. આ સર્વ તે બાહ્ય ભાવે છે,

Translation AI Generated

The siddhāṣṭi (perfect being) is like a stone and a wall, the pure form of the soul.
(483) It accumulates karma-phala (fruits of karma) in the form of ātmā-pariṇāma (transformation of the soul) which is characterized by duḥkha-lakṣaṇa (characteristics of suffering). And because of its unique nature, it becomes absorbed in it. Therefore, due to the relationship of cause and effect, it is certain that it performs karma and experiences its fruits. Thus, the soul has a causal-consequential relationship with karma through its actions, and a cause-and-effect relationship with the bhavakarma (karmic actions) due to impure perception. But according to the pure perception of the right view, the soul is free from all karmic stains and impurities, and is pure in nature, "the eternal God himself."

Just as a stone placed on a wall is not part of the wall, but is external to it and distinct from it, so the stone is not part of the wall, it is simply a stone; similarly, the soul, which is the knower, is also a substance like pudgala (matter) in practical terms, but it is external to the knower, distinct from the stone and the wall, so it is not part of the external substance, the knower is like the wall, it is simply the knower, this is certain. Just as the white quality of the stone is its nature to adorn the wall, so the knowledge quality of the soul is its nature to know the object. Just as the stone, in practical terms, is related to the external substance that is the wall, it does not become part of the wall, that is, it does not become the wall, but remains a stone in its own right; similarly, the soul also knows the external substance in practical terms, but it does not become part of the external substance, that is, it does not become the external substance, but remains the knower in its own right. Because that is its nature. (For reference, see Samyāsāra, verses 356-365 and Śrī Amṛtacandracāryaji's extraordinary commentary "Ātmakhyāti").

"Just as a stone is not part of another stone, so too is the soul not part of anything else."
–Śrī Samyāsāra

"Just as a stone is placed on a wall, it is not part of the wall, but is external to it and distinct from it, so the stone is not part of the wall, it is simply a stone; similarly, the body, speech, soul, and mind are not part of karma, but are external to it and distinct from it, so they are not part of karma, they are simply themselves; similarly, the soul is not part of the body, speech, mind, or karma, but is external to them and distinct from them, so the soul is not part of them, it is simply itself."
–Śrī Yaśovijayaji's Sāḍa Trīṁśa, verses, and the knowledge quality of the soul is its nature, so it illuminates the world, but it does not become the world, just as the moon does not become the sky (see page 75). Knowledge always knows the object, but the object never becomes the knower. Thus, the relationship of the knower is such that the soul, which is of the nature of knowledge, remains in its own form and knows the object, which is the world. Thus, the soul is not the body, speech, mind, karma, attachment, aversion, pudgala, or any other substance. The soul is distinct from all of these. All of these are external to it.