Yogdrushti Samucchaya New Edition Part 01 and 02

SR No.: 034350
Original Sutra Author: Haribhadrasuri
Author: Bhagvandas Mehta
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay
Publication Year: 2018
Total Pages: 844
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 160 MB

Page 148

(82) ગદક્ટિસમુચય યમાદિ ગયુતને થયે, બેદાદિ પરિહાર અદ્વેષાદિ ગુણસ્થાન આ, સંત સંમત ક્રમવાર, 16. અર્થ –ખેદ આદિના પરિહારથી–ત્યાગથી યમ આદિ વેગથી યુક્ત એવા જનને અનુક્રમે અદ્વેષાદિ ગુણનું સ્થાન, એવી આ દષ્ટિ તેને સંમત છે. વિવેચન જે આ આઠ દષ્ટિ કહી, તે અનુક્રમે યમ-નિયમ વગેરે એમના આઠ અંગથી યુક્ત યોગીઓને હોય છે. એટલે કે (1) જ્યાં વેગનું પ્રથમ અંગ યમ હોય, ત્યાં પ્રથમ મિત્રા દૃષ્ટિ હોય છે; જ્યાં યોગનું બીજું અંગ નિયમ હોય, ત્યાં બીજી 8 ગાંગ તારા દૃષ્ટિ હોય છે. એમ યાવત્ આઠેને પરસ્પર સંબંધ સમજ. તેમ 8 ચિત્તદેષ જ-(૨) ખેદ, ઉદ્વેગ, વગેરે આઠ પ્રકારના દુષ્ટ આશય-ચિત્તવૃત્તિ છે, 8 ગુણ તેને ત્યાગ કરવામાં આવતાં, અનુક્રમે યેગનાં આઠ અંગની પ્રાપ્તિ થાય છે. એટલે પહેલા બેદ દેષને ત્યાગ થતાં, યેગનું પહેલું અંગ યમ અને પહેલી મિત્રા દૃષ્ટિ હોય છે; બીજા ઉદ્વેગ દેષને ત્યાગ થતાં, યેગનું બીજું અંગ નિયમ અને બીજી તારા દષ્ટિ હોય છે, ઈત્યાદિ. અને (3) આ આઠ દષ્ટિ અનુક્રમે અદ્વેષ, જિજ્ઞાસા વગેરે ગુણનું સ્થાન છે. એટલે પહેલે અદ્વેષ ગુણ પ્રગટવાનું સ્થાન પહેલી મિત્રા હેષ્ટિ હોય છે, બીજે જિજ્ઞાસા ગુણ પ્રગટવાનું સ્થાન બીજી તારા દૃષ્ટિ હોય છે. અર્થાત્ પહેલી મિત્રા દષ્ટિમાં આમ પહેલે અદ્વેષ ગુણ પ્રગટે છે, બીજી તારા દષ્ટિમાં બીજે જિજ્ઞાસા ગુણ પ્રગટે છે. યાવત્ આઠેને સંબંધ જોડે. "खेदो द्वेगक्षेपोत्थानभ्रान्त्यन्यमुद्रुगासङ्गै / युक्तानि हि चित्तानि प्रपञ्चता वर्जयेन्मतिमान् // " ખેદ, ઉદ્વેગ, લેપ, ઉત્થાન, ભ્રાંતિ, અન્યમુદ્દ, સગ ( રેગ)ને આસંગથી (આસકિત) યુક્ત ચિત્તને મતિમાન નિશ્ચય કરીને પ્રપંચથી વ છોડી દીએ. તેથી એમ, દાત :- તે ખેદ આદિના પરિહારથી-ત્યાગથી પણ ક્રમે કરીને આ દૃષ્ટિ આઠ પ્રકારની છે. આ દૃષ્ટિ વાઢિrળસ્થાન–અષાદિ ગુણનું સ્થાન છે એટલા માટે પણ એમ છે, કારણ કે આ પણ આઠ છે. કહ્યું છે કે : " વિજ્ઞાસા સુશ્રષા શ્રવનાથમાનતા : | परिशुद्धा प्रतिपत्तिः प्रवृत्तिरष्टात्मिका तत्त्वे // " 1. અષ, 2. જિજ્ઞાસા, 3. શુશ્રષા, 4. શ્રવણ, 5. બેધ, 6. મીમાંસા, 7. પરિશુદ્ધ પ્રતિપત્તિ 8. પ્રવૃત્તિ-એમ તરવમાં આઠ પ્રકારની પ્રવૃત્તિ છે. એમ મેળ-ક્રમે કરીને પુષ-આ સદ્દષ્ટિ સતાં-સંતને, મુનિઓને-ભગવત પતંજલિ, ભદંત ભાકરબંધુ, ભગવત અંતવ (?) આદિ યોગીઓને, મા-ઇષ્ટ-સંમત છે. અને એનું સાકય-સંપૂર્ણ વિસ્તાર પ્રત્યેક દૃષ્ટિમાં અમે દર્શાવશું.

Translation AI Generated

(82) The collection of eight *dṛṣṭis* (perspectives), starting with *mitrā dṛṣṭi* and ending with *sādhāraṇa dṛṣṭi*, are attained by those who are endowed with *yama* (restraint) etc., and who have abandoned *bheda* (discrimination) etc., and who have cultivated the *guṇa-sthānas* (stages of virtue) starting with *adveṣa* (non-hatred). This is the view of the saints.

**Explanation:** These eight *dṛṣṭis* are attained by yogis who are endowed with the eight limbs of *yoga*, namely *yama*, *niyama*, etc. In other words, (1) where *yama*, the first limb of *yoga*, is present, there is the first *dṛṣṭi*, *mitrā dṛṣṭi*. Where *niyama*, the second limb of *yoga*, is present, there is the second *dṛṣṭi*, *tārā dṛṣṭi*. And so on, understand the mutual relationship between the eight.

Similarly, (2) there are eight types of evil intentions and mental states, namely *kheda* (regret), *udvega* (anxiety), etc. When these eight are abandoned, the eight limbs of *yoga* are attained in succession. Thus, when *bheda* is abandoned, the first limb of *yoga*, *yama*, and the first *dṛṣṭi*, *mitrā dṛṣṭi*, are attained. When *udvega* is abandoned, the second limb of *yoga*, *niyama*, and the second *dṛṣṭi*, *tārā dṛṣṭi*, are attained, and so on.

And (3) these eight *dṛṣṭis* are the stages of the virtues *adveṣa* (non-hatred), *jijñāsā* (inquiry), etc. Thus, the first *dṛṣṭi*, *mitrā dṛṣṭi*, is the stage where the virtue *adveṣa* manifests, and the second *dṛṣṭi*, *tārā dṛṣṭi*, is the stage where the virtue *jijñāsā* manifests. And so on, connect the relationship between the eight.

"Those who are wise should abandon the mind that is attached to *kheda* (regret), *udvega* (anxiety), *lepa* (attachment), *utthāna* (arising), *bhranti* (delusion), *anyamudra* (other-mindedness), and *sanga* (attachment)."

Therefore, these eight *dṛṣṭis* are attained by abandoning *kheda* (regret) etc., and they are also the stages of the virtues *aṣa* (non-attachment) etc. This is because there are also eight of these. It has been said:

"There are eight types of activities in the path of liberation: 1. *aṣa* (non-attachment), 2. *jijñāsā* (inquiry), 3. *śuśruṣā* (service), 4. *śravaṇa* (listening), 5. *bheda* (discrimination), 6. *mīmāṁsā* (reflection), 7. *pariśuddha pratipatti* (pure understanding), and 8. *pravṛtti* (activity)."

Thus, these eight *dṛṣṭis* are accepted by the saints, such as the sage Patañjali, the venerable Bhākarabhandu, the venerable Antava, etc. We will explain the complete details of each *dṛṣṭi* in due course.