Yogdrushti Samucchaya New Edition Part 01 and 02

SR No.: 034350
Original Sutra Author: Haribhadrasuri
Author: Bhagvandas Mehta
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay
Publication Year: 2018
Total Pages: 844
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 160 MB

Page 327

(૨૬૧)
દીમાદષ્ટિ: સૂમ બેધનું લક્ષણ, તન્ય નિર્ણયની ન્યાયપદ્ધતિ
અહીં પ્રતિષેધ કરેલા સૂમ બેધનું લક્ષણ બતાવવા માટે કહે છે –
सम्यग्हे त्वादिभेदेन लोके यस्तत्त्वनिर्णयः । वेद्यसंवेद्यपदतः सूक्ष्मबोधः स उच्यते ॥६५॥ સમ્યગ હેતુ આદિથી જે તત્વનિર્ણજ્ય જનમાંય;
વિદ્યસંવેદ્ય પદથી-તે, સૂક્ષ્મ બેધ કહેવાય. ૬૫. અર્થ –સમ્યફ હેતુ વગેરે ભેદે કરીને, લેકમાં જે વેધસવેદ્ય પદ થકી તસ્વનિર્ણય થાય છે, તે સૂક્ષ્મ બોધ કહેવાય છે.
વિવેચન
“સૂમબોધ તે પણ ઈહાંજી, સમકિત વિણ ન હોય; વેદ્યસંવેદ્ય પદે કહ્યો છે, તે ન અવેલ્વે જેય...મનમેહન.”–શ્રી . દ. સઝાય ૫
ઉપરમાં સૂફમબોધ હજુ આ દષ્ટિમાં ન હોય એમ કહ્યું હતું, તેને ખુલાસો કરવા માટે “સૂક્ષ્મબોધ” એટલે શું? તેનું અત્ર કથન છે. હેતુ સ્વરૂપ અને ફલથી કરીને વિદ્વત સમાજરૂપ લેકમાં, પંડિત જનના સમુદાયમાં, વેદ્યસંવેદ્યપદથકી જે સભ્યપ્રકારે તત્ત્વનિર્ણય કરવામાં આવે, એટલે કે પરમાર્થને પરિચ્છેદ કરાય, પરમાર્થનું પરિજ્ઞાન થાય, તેને
સૂક્ષમ બોધ” કહ્યો છે.
તત્વનિર્ણયની ન્યાયપદ્ધતિ
કેઈપણુ તત્વને નિર્ણય કરવો હોય, તે તે કામ સાચા પંડિત જનનું-ખરેખર વિદ્વાનું છે, કારણ કે તેઓ જ હેતુથી, વરૂપથી અને ફળથી તત્વની સમ્યક પરીક્ષા કરી, કષ-છેદ-તાપ આદિ પ્રકારથી સમ્યક કસોટી કરી, તત્વને-પરમાર્થને નિર્ણય કરવાને સમર્થ હોય છે. તેઓ સર્વ આગ્રહથી પર હેઈ, તત્ત્વની મધ્યસ્થપણે ન્યાય પદ્ધતિથી ચકાસણી કરે છે. જેમ કુશલ ન્યાયાધીશ-ન્યાયમૂર્તિ ન્યાયતુલા બરાબર જાળવીને પક્ષપાતરહિતપણે ન્યાય તોલે છે, તેમ આ ન્યાયપ્રિય વિદ્વજને પણ નિષ્પક્ષપાતપણે તત્વની તુલના કરે છે, કારણ કે તેઓ ન્યાયપદ્ધતિમાં નિષ્ણાત હોય છે. તે આ પ્રકારે –
વૃત્તિસાજૂ-સભ્યપણે, અવિપરીત વિધિથી, રિ -હેતુ આદિ ભેદથી; હેતુ, સ્વરૂપ ને કલના ભેદથી, ઢોલકમાં, એટલે કે વિદ્યુત સમાજમાં ચતરસનિર્ણય-જે તત્વનિર્ણમા, પરમાર્થ પરિચછેદ. કયા કારણથી ? તે કે- ઘવત:-વેદ્યસંવેદ્યપદ થકી, જેનું લક્ષણ કહેવામાં આવે છે એવા દાવેદ્ય પદથકી, સૂક્ષ્મપોષઃ સ ૩૨ તે-તે સક્ષ્મધ, નિપુણ બેધ કહેવાય છે, એમ અર્થ છે.

Translation AI Generated

(261)
Deemadrushti: The characteristic of Soombhedh, the method of justice in Tany Nirnay.
Here, it is said to show the characteristic of Soombhedh that is prohibited -
Samyaghe tvadadibhenden loke yastattvanirnayah | Vedysamvedya padatah sukshmabodhah sa uchyate ||65|| Samyag hetu aadithi je tattvanirnayaj janmaany;
Vidysamvedya padathi-te, sukshma bhedh kahevaay. 65. Meaning - Samyag hetu, etc., by making a distinction, in the world, the tattvanirnay that happens through the Vedysamvedya pad, is called sukshma bodh.
Discussion
“Soombodh te pan ihaaji, samakit vin na hoy; Vedysamvedya pade kaheyo chhe, te na avelve jey...manmehan.”–Shri . D. Sajay 5
It was said above that Soombodh is not yet in this drushti, to clarify that, what is “sukshmabodh”? Its explanation is here. By the form and fruit of the hetu, in the learned society, in the community of pandits, the tattvanirnay that is done through the Vedysamvedya pad, that is, the parmarth is dissected, the knowledge of parmarth is gained, that is called “sukshma bodh”.
The method of justice in Tattvanirnay
To decide any tattva, it is the work of true pandits - truly learned, because they are the ones who, through the hetu, form, and fruit, examine the tattva properly, test it properly through kash-ched-tap, etc., and are able to decide the tattva - parmarth. They are above all attachment, and examine the tattva impartially through the method of justice. Just as a skilled judge - justice-judge maintains the balance of justice properly and impartially, so these justice-loving learned people also compare the tattva impartially, because they are experts in the method of justice. They do this in the following way -
Vrittisajoo-sabhyapane, aviparit vidhithi, ri -hetu aadi bhedathi; hetu, swaroop ne kalna bhedathi, dholakma, that is, in the learned society, chatursanirnay - the tattvanirnay, parmarth paricched. For what reason? Because - ghavath - Vedysamvedya pad thaki, the characteristic of which is said to be the daavedya pad thaki, sukshmaposh: sa 32 te - te sakshmadh, nipun bhedh kahevaay chhe, that is the meaning.