Yogdrushti Samucchaya New Edition Part 01 and 02

SR No.: 034350
Original Sutra Author: Haribhadrasuri
Author: Bhagvandas Mehta
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay
Publication Year: 2018
Total Pages: 844
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 160 MB

Page 170

(૧૦૪)
થાગદષ્ટિસમુચ્ચય પ્રાણુવિયેગના પ્રયજનરૂપ વ્યાપાર તે હિંસા, તેને અભાવ તે અહિંસા. મનવચનનું યથાર્થપણું તે સત્ય. પરધનનું અપહરણ તે તેય-ચેરી, તેને અભાવ તે અસ્તેય. ઉપસ્થને સંયમ તે બ્રહ્મચર્ય. ભેગસાધનોનો અસ્વીકાર-અગ્રહણ તે અપરિગ્રહ–અકિચનતા. આ પાંચ વ્રત દિશા, કાળ, જાતિ આદિથી અનવચ્છિન્ન-અમર્યાદિત (Undemarcated) ને સાર્વભૌમ (Universal & absolute) હોય તે તે મહાવત” કહેવાય છે.
આ યમને યોગનું અંગ શી રીતે કહ્યું? તે કે–હિંસાદિ જે છે તે એગના વિરોધી છે, અને આ હિંસાદિ તેનાથી વિરુદ્ધ પ્રતિપક્ષી એવા અહિંસાદિના ભાવનથી * બાધા
પામે છે, એટલે કે અહિંસાદિ હિંસાદિને ઊઠવા દેતા નથી અથવા ઊઠે યમનું ગાંગ- તે તેને ઉપઘાત કરે છે–નાશ કરે છે. આ પ્રકારે અહિંસાદિવડે કરીને પણું શી રીતે? હિંસાદિનું બાપન થાય છે, તેથી કરીને ગસામગ્રીની પ્રાપ્તિનું સુગમ
પણું હોય છે, અર્થાત એવી ચિત્તશુદ્ધિરૂપ ગ્યતા ઉપજે છે કે જેથી યેગસામગ્રી પામવી સુલભ થાય છે. આમ આડકતરી રીતે (Indirectly) અહિંસાદિનું
ગાંગપણું છે, પણ ધારણા આદિની જેમ સાક્ષાત્ ઉપકારકપણાથી તેનું સીધેસીધું (Directly) યેગાંગપણું નથી.
આ હિંસાદી વિતર્કો ર૭ છે: કેપથી, લેભથી, મેહથી; કૃત, કારિત, અનુમોદિતપણથી; અને મૃદુ, મધ્યમ અને અધિમાત્રપણાથી,-એમ પરસ્પર સંયેગથી હિંસાદિના (૩×૩×૩=૨૭) પ્રકાર થાય છે. એવા આ હિંસાદિ વિતર્કોનું દુઃખ-અજ્ઞાનરૂપ અનંત ફલ છે એવું વિભાવન કરતાં, અહિંસાદિ યમો પ્રકર્ષ પામે છે, ઉત્કૃષ્ટ કેટિના બને છે. અને એવા પ્રકૃષ્ટ અહિંસાદિનું ફલ આ પ્રકારે કહ્યું છે. અહિંસાના અભ્યાસવંતની સનિધિમાં હાજરીમાં) વૈરને ત્યાગ હોય છે, સહજ વિરોધી-જન્મવેરી એવા સાપ-નળીઓ વગેરેના હિસપણને ત્યાગ હોય છે. કિતિદાય તત્તનિધી વૈચાr: (પાત. ૧૩૫ ઈત્યાદિ *). આમ પાતંજલ છે. સૂ. પ્રમાણે અહિંસાદિનો વિચાર કર્યો.
x “ તુષાતિરેરાટિનમાનછિન્ના: સાર્વમૌન મહાવ્રત–પાતંજલ યુગ સૂ૦૨-૩ી. + “વિતવાને તિજમાવનમ્”—પાતં, યોગo ૨-૩૩, ઇત્યાદિ. “बाधनेन वितर्काणां प्रतिपक्षस्य भावनात् ।
સૌર્ચૉાડમgi religવમુદિતમ ”—શ્રી યશોવિજ્યજીકૃત દ્વા, ઢા, રર-૩, * " सत्यप्रतिष्ठायां क्रिया फलाश्रयत्वम् । अस्तेयप्रतिष्ठायां सर्वरत्नोपस्था नम् । ब्रह्मचर्यप्रतिष्ठायां વીર્ઘામા કાસ્થિ મજયંતાપ –પા, યે ૨-૩૬-૩૯.
"वैरत्यागोऽन्तिके तस्य फलं चाकृतकर्मणः । નેપથાનસદ્દીર્ચર કનુ નુસ્મૃતિ દ્વા, દ્વા ૨-૨૫.

Translation AI Generated

(104)
The action that is the cause of the separation of the soul from the body, which is the collection of the five senses, is violence. The absence of this is non-violence. Truthfulness of mind and speech is truth. Stealing the property of others is theft, the absence of which is non-stealing. Restraint of the senses is celibacy. Renunciation of possessions and attachments is non-possession, non-attachment. These five vows, being unlimited and undemarcated by direction, time, caste, etc., are universal and absolute, and are called "mahavrata".

How are these yamas considered limbs of yoga? Because violence, etc., are the opposite of the eight limbs of yoga, and these are restrained by the feeling of their opposites, non-violence, etc. That is, non-violence, etc., do not allow violence, etc., to arise, or if they arise, they destroy them. How is this restraint done by non-violence, etc.? Violence, etc., are restrained, so there is ease in attaining the materials of yoga, i.e., it produces a purity of mind that makes it easy to attain the materials of yoga. Thus, indirectly, there is restraint by non-violence, etc., but it is not directly a limb of yoga, like the direct benefit of concentration, etc.

These twenty-seven types of violence are: by body, by speech, by mind; done, caused, approved; and mild, moderate, and extreme - thus, by mutual combination, there are twenty-seven types of violence (3x3x3=27). By contemplating the infinite consequences of these twenty-seven types of violence, which are suffering and ignorance, the yamas of non-violence, etc., become superior, excellent, and refined. And the fruit of such refined non-violence, etc., is described as follows: In the presence of those who practice non-violence, there is an abandonment of hatred, and an abandonment of the killing of snakes, worms, etc., which are naturally hostile and born to kill. (Yoga Sutra 2.33, etc.). Thus, Patanjali has considered non-violence, etc., according to the Yoga Sutras.

x "Unlimited, universal, great vow" - Patanjali Yoga Sutra 2.3. + "Abandonment of violence" - Patanjali Yoga Sutra 2.33, etc. "Restraining the arguments by the feeling of their opposite." - Sri Yashvijayaji's commentary on the Yoga Sutras, 2.3. * "Truthfulness is the foundation of action and its fruits. Non-stealing is the foundation of the possession of all treasures. Celibacy is the foundation of the attainment of the highest state." - Patanjali Yoga Sutra 2.36-39. "Abandonment of hatred in the presence of him, and the fruit of his action is not done." - Sri Yashvijayaji's commentary on the Yoga Sutras, 2.25.