Yogdrushti Samucchaya New Edition Part 01 and 02

SR No.: 034350
Original Sutra Author: Haribhadrasuri
Author: Bhagvandas Mehta
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay
Publication Year: 2018
Total Pages: 844
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 160 MB

Page 402

(૩૨૬)
ગદષ્ટિસમુચ્ચય બધગ શહાણ ને, શ્રદ્ધાભંગ મદકાર;
કુતર્ક ભાવરિપુ ચિત્તને, પ્રગટ અનેક પ્રકાર. ૮૭. અર્થ –ષને રોગરૂપ, શમને અપાયરૂપ, શ્રદ્ધાને લંગરૂપ, અને અભિમાન કરનારે એ કુતર્ક વ્યક્તપણે ચિત્તને અનેક પ્રકારે ભાવશત્રુ છે.
વિવેચન આ વિષમ કુતર્ક ગ્રહ જે કહ્યો, તે કે અનિષ્ટ ને દુષ્ટ છે, તેનું વિશેષ સ્વરૂપ અહીં કહ્યું છે. આ કુતક (૧) બોધ પ્રત્યે રોગ જે છે, (૨) શમને અપાયરૂપ–હાનિરૂપ છે, (૩) શ્રદ્ધાને ભંગ કરનાર છે, (૪) અને અભિમાનને ઉપજાવનારે છે. આમ તે અનેક પ્રકારે ચિત્તનો ભાવશત્રુ-પરમાર્થરિપુ છે.
ચિત્તને ભાવશત્રુ કુતક ૧. બોધગ–આ કુતર્ક ગ્રહ બેધ પ્રત્યે-સમ્યગ્ર જ્ઞાન પ્રત્યે રંગરૂપ છે, કારણ કે યથાવસ્થિત બેધને–સાચી સમજણને તે ઉપઘાત કરે છે. રોગ જેમ શરીરને હાનિ પહોંચાડે છે, નિર્બલ કરે છે, તેમ કુતક પણ યથાર્થ બેધને નુકશાન પહોંચાડી નબળો બનાવે છે. જેમ રોગથી શરીરની શક્તિ ક્ષીણ થાય છે, અંગોપાંગ ઢીલા પડી જાય છે, ને શરીર કૃશ થઈ જાય છે, તેમ કુતર્કથી મનની ચિંતનશક્તિ કુંઠિત થવાથી બેધની શક્તિ ક્ષીણ થાય છે, બધ શિથિલ-કોલે–પિ બને છે, ને કૃશ થાય છે–દૂબળે પડી જાય છે. આમ કુતર્કથી બંધ “માં” પડે છે.
એટલે માંદે માણસ જેમ ભારી રાક પચાવી શકતા નથી–જીરવી શકતો નથી, તેમ કુતર્કગ્રહરૂપ રોગ જેને લાગુ પડ્યો છે એવો કુતકી જીવ ઉત્તમ કૃતજ્ઞાનરૂપ પરમાન્ન
પચાવી શકતા નથી-જીરવી શકતો નથી, ઊલટું તેનાથી તે તેને અપચોકુગ્રહવંત અજીર્ણ થાય છે! એટલા માટે જ્ઞાની પુરુષે કહે છે કે- જેને બોધ અપાત્ર અસદુગ્રહ નાશ પામ્યો નથી, એવાને શ્રુતજ્ઞાન આપવું વખાણવા લાયક
નથી,–જેમ ખેડખાંપણવાળાને મેટી રાજ્યલક્ષ્મી આપવી યોગ્ય નથી તેમ. કાચા ઘડામાં રાખેલું પાણી જેમ પિતાને અને ઘડાને નાશ કરે છે, તેમ અસદુગ્રહવંતને આપવામાં આવેલું કૃત તે બન્નેનો નાશ કરે છે. અસગ્રહથી ગ્રસાચેલને જે વિમૂઢ હિતોપદેશ આપવા જાય છે, તે મહાઉપકારી (!) કૂતરીના શરીર પર કસ્તુરીને લેપ કરે છે ! કષ્ટથી પ્રાપ્ત થયેલ આગમ અર્થ જે અસગ્રહથી દષિતને
તઃ કુતર્ક –આગમનિરપેક્ષ એવો એમ અર્થ છે. તે શું ? તે કે-જેત-ચિત્તને, અંતઃકરણને, ચવતંવ્યક્તપણે, -માવેશત્રુ:-ભાવશત્રુ, પરમાર્થરિપુ, અનેકવા-અનેક પ્રકારે,-આર્યના અપવાદ આદિ કારણવડે કરીને.

Translation AI Generated

(326)
A collection of fallacies is a poison to the wise, a destroyer of faith;
It fills the mind with doubt, manifesting in many ways. 87. Meaning - It is a disease to the intellect, a hindrance to calmness, a destroyer of faith, and a source of pride for those who indulge in it. This fallacy is a foe to the mind in many ways.
Commentary: This harmful fallacy, which is called a "graha" (a grasping, clinging), is evil and destructive. Its specific nature is described here. This fallacy (1) is a disease to the intellect, (2) a hindrance to calmness, (3) a destroyer of faith, and (4) a source of pride. Thus, it is a foe to the mind in many ways, an enemy of the ultimate goal.
The fallacy that is a foe to the mind: 1. A disease to the intellect - This fallacy is a poison to the intellect, to right knowledge, because it obstructs true understanding. Just as a disease harms the body, weakens it, so too does this fallacy harm and weaken true understanding. Just as a disease weakens the body, makes its limbs weak, and makes the body thin, so too does this fallacy weaken the mind's ability to think, making the intellect weak, sluggish, and thin. Thus, the intellect becomes bound by this fallacy.
Therefore, just as a sick person cannot digest heavy food, so too a person afflicted with this fallacy, this disease, cannot digest the supreme food of right knowledge. Instead, it causes indigestion! That is why wise people say that it is not praiseworthy to give scriptural knowledge to someone who is not worthy of it, who has not been freed from this harmful grasping. Just as it is not appropriate to give a kingdom to a person who is a thief, so too it is not appropriate to give scriptural knowledge to someone who is not free from this harmful grasping. Just as water kept in a cracked pot destroys both the water and the pot, so too does scriptural knowledge given to someone who is not free from this harmful grasping destroy both the knowledge and the person. To give advice to someone who is overwhelmed by this harmful grasping is like applying musk to the body of a dog! The meaning of the scriptures, which is hard to obtain, is corrupted by this harmful grasping.
Therefore, this fallacy is a destroyer of the mind, the inner being, in many ways, due to reasons such as the rejection of the teachings of the wise.