Yogdrushti Samucchaya New Edition Part 01 and 02

SR No.: 034350
Original Sutra Author: Haribhadrasuri
Author: Bhagvandas Mehta
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay
Publication Year: 2018
Total Pages: 844
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 160 MB

Page 128

(૬૨)
ગદષ્ટિસમુચ્ચય અત્રે ચારિત્રચરે, સંજીવની=સંજીવન કરે એવો ઔષધિવિશેષ, ચારકચરવું તે. ચરામાં સંજીવની માટે ચરવું તે ચારિસંજીવની ચાર ન્યાય-દષ્ટાંત. આને ભાવાર્થ આ કથા ઉપરથી સમજી શકાય છે :--
સ્વસ્તિમતી' નામની નગરજનોથી ભરેલી એવી નગરી હતી. તેમાં બ્રાહ્મણની કઈ પુત્રી હતી, તથા તેની એક સખી હતી, અને તે જ તેના નિરવધિ પ્રેમનું પરમ પાત્ર હતી. પછી તે બંનેને વિવાહ થયે, એટલે બંને જુદા જુદા સ્થાને રહેવા લાગી.
પછી એક દિવસ દ્વિજપુત્રીને “સખી કેમ હશે ? ” એમ ચિંતા ઉપજી. એટલે તે પણ દાખલ તેને ત્યાં ગઈ, ને જોયું તે તેને વિષાદમાં-શેકમાં ડૂબી ગયેલી દીઠી. એથી તેને પૂછ્યું“સખી ? હારૂં મુખ આટલું બધું કેમ લેવાઈ ગયું છે?” તેણે કહ્યું-“હું પાપણુ પતિની બાબતમાં દુર્ભાગી–કમનશીબ છું.” સખી દ્વિજપુત્રીએ કહ્યું-તું વિષાદ મ કર ! આ વિષાદમાં ને વિષમાં કોઈ ફેર નથી, વિષાદ (શેક) વિષ જેવો છે. હું હારા પતિને મૂળિયાના પ્રભાવથી વૃષભ (બળદિયે) બનાવી દઈશ.” એમ કહી તેને મૂળિયું આપી તે પિતાના નિવાસસ્થાને ગઈ.
પછી તે નાખુશ મનવાળી બ્રાહ્મણપુત્રીએ તે મૂળિયું પિતાના પતિને આપ્યું, કે તરત જ તે ભરાવદાર ખાંધવાળે બળદ બની ગયો. એટલે પછી પશ્ચાત્તાપથી તે હૃદયમાં દિલગીર થઈ કે-હવે આ પુન: સર્વ કાર્યોમાં સમર્થ એવો પુરુષ કેમ થાય? પછી તે તેને બળદોના જૂથની સાથે રોજ બહાર ચારે ચરાવવા લાગી.
પછી એક દિવસ તે વૃષભ વડના ઝાડ નીચે વિશ્રામ લેતે હતું. ત્યાં તેની શાખામાં વિશ્રાંતિ લઈ રહેલા વિદ્યાધર યુગલને પરસ્પર વાર્તાલાપ ચાલવા લાગ્યો. તેમાં વિદ્યાધર બે -“અત્રે આ વૃષભ છે તે સ્વભાવથી નથી, પણ વિપરીત ગુણથી ઉપજે છે. તેની પત્નીએ કહ્યું –“તે પુનઃ પુરુષ કેમ થાય ?” તેણે કહ્યું – બીજા મૂળિયાના ઉપયોગથી.' વિદ્યાધરીએ પૂછ્યું તે ક્યાં છે?” તેણે કહ્યું-“તે આ ઝાડની નીચે છે.”
આ સાંભળીને –જેને મનમાં પશ્ચાત્તાપ ઉપ હતો, એવી તે પશુ-પત્નીએ (બ્રાહ્મણીએ) ભેદને નહિં જાણુતા એવા તે વૃષભને તે બધો ચારે ચરાવવા માંડ્યો, તે ચરવા માટે છૂટ મૂકી દીધે, એટલે ચરતાં ચરતાં તે મૂળિયું ખાવામાં આવતાં, તે વૃષભ તરત જ પુરુષ થઈ ગયે.
આમ પરમ નિષ્પક્ષપાતપણું સૂચવતું આ દૃષ્ટાંત છે, આમાં કોઈ પણ દર્શનને-મતનો આગ્રહ નથી. પણ ચારેકોર ચરી-ફરી સાચા તત્વજિજ્ઞાસુને મધ્યસ્થતાથી “સંજીવની” તત્ત્વ જોધી કાઢવાને નિમલ બોધ છે “આદિ કર્મ તેને એટલે ધર્મમાર્ગની શરૂઆત કરનારાને માગે અવતારવા માટે આ નીતિ અતિ ઉત્તમ છે.

Translation AI Generated

(62)
The collection of stories here, in the chapter on conduct, is about a special type of medicine called Sanjeevani, which revives life. This is the story of Sanjeevani, which illustrates four principles. The meaning of this story can be understood from the following:

There was a city called 'Swastimati', filled with citizens. In this city, there was a Brahmin's daughter, and she had a friend who was the object of her unwavering love. Later, they both got married and started living in different places.

One day, the Brahmin's daughter started worrying about her friend. So, she went to her friend's place and saw her immersed in sorrow and grief. She asked her, "Friend, why is your face so pale?" Her friend replied, "I am unfortunate, because of my wicked husband." The Brahmin's daughter said, "Don't be sad! There is no difference between sorrow and poison, sorrow is like poison. I will turn your husband into a bull using a root." Saying this, she gave her the root and went to her father's house.

Later, the unhappy Brahmin's daughter gave the root to her husband, and immediately he turned into a strong bull. Then, she felt remorse in her heart and thought, "How can this man, who was capable of all tasks, become like this again?" After that, she started taking him out every day to graze with a group of bulls.

One day, the bull was resting under a banyan tree. A couple of celestial beings, who were also resting on the branches of the tree, started talking to each other. One of the celestial beings said, "This bull is not like this by nature, but because of a contrary quality. His wife gave him a root." The other celestial being asked, "How can he become a man again?" The first celestial being replied, "By using another root." The female celestial being asked, "Where is it?" He said, "It is under this tree."

Hearing this, the animal's wife (the Brahmin woman), who was filled with remorse, started grazing the bull without knowing the secret. She let him graze freely, and while grazing, he ate the root. Immediately, the bull turned back into a man.

This is an example that suggests absolute impartiality. It does not favor any particular philosophy or opinion. But it is a gentle teaching that encourages all seekers of truth to find the essence of 'Sanjeevani' through meditation. This policy is excellent for those who are starting on the path of Dharma, as it encourages them to take rebirth.