Yogdrushti Samucchaya New Edition Part 01 and 02

SR No.: 034350
Original Sutra Author: Haribhadrasuri
Author: Bhagvandas Mehta
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay
Publication Year: 2018
Total Pages: 844
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 160 MB

Page 578

(૫૦૨)
ગદષ્ટિસમુચ્ચય એવા પુણ્યાનુબંધી પુણ્ય ફલના ભેગને અપવાદ સૂચવવા માટે છે, કારણ કે તેમાં
પ્રમાદને અાગ હોય છે, આત્મસ્વરૂપના ભાનથી ભ્રષ્ટપણું હોતું નથી. અપવાદરૂપ તીર્થકર આદિ ઉત્તમ સમ્યગદષ્ટિ જ્ઞાની પુરુષવિશેષની વાત ન્યારી છે. સત્પુરુષો તેઓને અચિંત્ય પુણ્યસંભારથી તીર્થંકર પદવી આદિ પુણ્યફલ પ્રાપ્ત
થાય છે, અને ગૃહસ્થાવાસમાં પણ તેઓ પુણ્યાનુબંધી પુણ્યથી પ્રાપ્ત થયેલ ભેગસામગ્રીને ઉપભોગ લે છે, તે પણ તેઓને તે ઉપગ અત્યંત અનાસક્ત ભાવે હોવાથી તેઓ બંધાતા નથી. જેમ સુક્કી ભીંત પર માટીને ગળો ચૅટ નથી. તેમ નિ:સ્નેહ-અનાસક્ત એવા તેઓને કર્મબંધ થતું નથી, પણ નિર્જરા જ થાય છે, ને ભોગકર્મથી તે છૂટે છે. કારણ કે ભોગ-પંકની મધ્યે રહ્યા છતાં તેઓ જલમાં કમલની જેમ સર્વથા અલિપ્ત જ રહે છે, એ એમનું આશ્ચર્યકારક ચિત્ર ચરિત્ર છે! બીજા પ્રાકૃત સામાન્ય જનોને જે ભોગ બંધનું કારણ થાય છે, તે આ અસામાન્ય-અસાધારણ અતિશયવંત તીર્થંકરાદિ સમ્યગદષ્ટિ જ્ઞાની પુરુષવિશેષને નિર્જરાનું કારણ થાય છે ! એટલે સામાન્ય પ્રાકૃત કેટિના જનોને નિયમ આવા અસામાન્ય પુરુષોત્તમોને લાગુ પડતો નથી. તેઓ તેમાં અપવાદરૂપ છે. “Exception proves the rule”—અપવાદ નિયમને સિદ્ધ કરે છે, એ અંગ્રેજી કહેવત અત્ર ઘટે છે. રાજમાર્ગો –ધોરીમાગે તે સહુ કઈ ચાલી શકે છે, પણ સાંકડી કેડી–એકપદી પર ચાલવું તે કઈ વિરલાઓનું જ કામ છે. માટે આજન્મ પરમ વૈરાગી એવા તીર્થંકરાદિ સમ્યગદષ્ટિ જ્ઞાની પુરુષો ભોગ ભોગવતાં છતાં, તેમનું ચિત્ત તે ધર્મસાર જ હોય છે—ધર્મ પ્રધાન જ હોય છે, આત્મધર્મની ભાવનાથી જ ભાવિત ને વાસિત હોય છે. ૪ (જુઓ પૃ. ૨૭૪-ર૭૫). “રાગ ભરે જન મન રહે, પણ તિહુ કાળ વૈરાગ; ચિત્ત તમારા રે સમુદ્રને કઈ ન પામે હો તાગ...શ્રી શ્રેયાંસ કૃપા કરે!” શ્રી યશોવિજયજી
આ ઉપરથી એ ફલિત થાય છે કે વિષયનું સેવન–અસેવન એ વૈરાગ્યનું મુખ્ય લક્ષણ નથી, પણ અનાસક્ત ભાવ એ જ મુખ્ય લક્ષણ છે; કારણ કે વિષયનું સેવન ન
કરે, પણ અનાસક્ત ભાવ ન હોય ને અંતરમાં ભોગાદિની કામનાઅજ્ઞાનીને વાસના હેય તે વૈરાગ્ય નથી; અને વિષયનું સેવન કરે, પણ અનાબંધ: જ્ઞાની સક્તભાવ હેય ને અંતરુમાં ભોગાદિની કામના-વાસના ન હોય તો અબંધ વૈરાગ્ય છે. તેમાં પણ વિષયના અસેવન સાથે અનાસક્ત ભાવ હોય તે
તે સર્વોત્તમ છે, તથાપિ કેઈ અપવાદરૂપ વિશિષ્ટ સમ્યગદષ્ટિ સમર્થ જ્ઞાની પુરુષને અનાસક્તભાવ છતાં પૂર્વ પ્રારબ્ધદયથી વિષયસેવન હોય, તે પણ તેના
x" अत एव महापुण्यविपाकोपहितश्रियाम् ।
નર્માતા વૈષં નોરતાનાં વિદુતે ” શ્રી અધ્યાત્મસાર

Translation AI Generated

(502)
The term "Samyagdristi-samuccaya" is an exception to the accumulation of merit based on virtuous actions, because it involves "pramada" (delusion), which is not corrupted by the awareness of one's true self. The exceptional case of Tirthankara and other highly enlightened beings with Samyagdristi is different. These virtuous individuals attain the Tirthankara status and other meritorious fruits due to their inconceivable accumulation of merit. Even while living as householders, they consume the accumulated wealth obtained through virtuous actions, but they remain completely detached, thus not getting bound. Just as dry mud does not stick to a dry wall, these detached individuals do not get bound by karma, but rather experience "nirjara" (shedding of karma) and become free from "bhogakarma" (karma related to enjoyment). Despite being amidst the "bhog-panka" (mire of enjoyment), they remain completely detached like a lotus in water. This is their extraordinary and remarkable characteristic! For ordinary people, enjoyment leads to karmic bondage, but for these extraordinary and exceptional Tirthankara and other enlightened beings with Samyagdristi, it leads to "nirjara." Therefore, the rules applicable to ordinary people do not apply to these extraordinary and exceptional individuals. They are exceptions to the rule. The English proverb "Exception proves the rule" applies here. Just as everyone can walk on a highway, but only a few can walk on a narrow path, similarly, these Tirthankara and other enlightened beings, who are completely detached from worldly desires, remain focused on Dharma even while enjoying worldly pleasures. Their minds are always centered on Dharma, and they are deeply immersed in the awareness of their true self. (See pages 274-275). "Even though the mind of ordinary people is filled with desires, they remain detached throughout the three periods of time. Their minds are like the ocean, which cannot be captured by any hook... May Shri Shreyans bless you!" - Shri Yashovijayji.

From the above, it is clear that the consumption or non-consumption of worldly objects is not the main characteristic of detachment, but rather the state of detachment itself. If someone does not consume worldly objects but lacks detachment and harbors desires for enjoyment within their heart, then that is not detachment. On the other hand, if someone consumes worldly objects but is detached, knowledgeable, and free from karmic bondage, and does not harbor desires for enjoyment within their heart, then that is true detachment. Among these, the combination of non-consumption of worldly objects and detachment is the best. However, there are exceptional cases of highly enlightened beings with Samyagdristi who, despite being detached, may still consume worldly objects due to their past karma. This is also a manifestation of their "nirjara."
x" अत एव महापुण्यविपाकोपहितश्रियाम् ।
नर्माता वैषं नोर्तानां विदुते ” - Shri Adhyatmasar