Yogdrushti Samucchaya New Edition Part 01 and 02

SR No.: 034350
Original Sutra Author: Haribhadrasuri
Author: Bhagvandas Mehta
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay
Publication Year: 2018
Total Pages: 844
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 160 MB

Page 579

સ્થિષ્ટિઃ અજ્ઞાનીને બધ, જ્ઞાની અબજ
(૫૦૩) વૈરાગ્યને બાધ આવતો નથી. એટલે “વિષયના બંધ ઉત્પાદનમાં નિયમ છે નહિ. અજ્ઞાનીઓને તેનાથી બંધ છે, જ્ઞાનીઓને કદી બંધ નથી-નિર્જરા જ છે; કારણ કે જ્ઞાની સેવતાં છતાં સેવતા નથી –ભેગવતાં છતાં ભેગવતા નથી ! અને “અજ્ઞાની નહિં સેવતાં છતાં સેવે છે”—નહિં ભોગવતાં છતાં ભોગવે છે! આ આશ્ચર્યકારક પણ સત્ય ઘટના છે. * કારણ કે જેમ કોઈ વાણેતર શેઠની વતી વ્યાપાર કરે–લેવડદેવડ કરે, પણ તે કાંઈ લાભહાનિને સ્વામી થતું નથી, તેના નફા-ટોટામાં તેને કાંઈ લેવાદેવા નથી, તે તે માત્ર ચીઠ્ઠીને ચાકર છે; અને શેઠ પોતે બેસી રહે છે, ને કાંઈ કરતો નથી, છતાં તે નફા-ટોટાને માલીક છે, લાભ-હાનિનો સ્વામી છે; તેમ સમ્યગદષ્ટિ જ્ઞાની પુરુષ પૂર્વ કર્મોદયથી સાંપડેલા વિષયે સેવતાં છતાં, રાગાદિ ભાવોના અભાવે વિષયસેવનફલના સ્વામિત્વના અભાવથી અસેવક જ-નહિં સેવનારો છે; અને મિથ્યાદષ્ટિ તે વિષય નહિં સેવતાં છતાં રાગાદિ ભાવના સભાવે વિષયસેવનફલના સ્વામિત્વને લીધે સેવક–સેવનાર છે.
આમ સમ્યગદષ્ટિ જ્ઞાની પુરુષ ભેગ ભગવે છે છતાં બંધાતા નથી ને કર્મ નિજરે જ છે! ને અજ્ઞાની ભોગવતાં બંધાય છે! કારણ કે “પદ્રવ્ય ઉપભોગવતાં સતાં તેના
નિમિત્તે સાત-અસાત વેદનાના ઉદયથી જીવને સુખરૂપ વા દુ:ખરૂપ જ્ઞાન-વૈરાગ્યનું ભાવ નિયમથી ઉદયમાં આવે છે. પણ તે જ્યારે વેદાય છે ત્યારે સામર્થ્ય મિથ્યાદષ્ટિને રાગાદિ ભાવના સદૂભાવથી બંધનિમિત્ત થઈને નિર્જ રાતો
છતાં અજીર્ણ હોઈ બંધ જ થાય છે; પણ સમ્યગદષ્ટિને રાગાદિ ભાવના અભાવથી બંધનિમિત્ત થયા વિના કેવળ નિર્જરાતે સતે જીર્ણ થઈને નિર્જરા જ થાય છે.* આમ કઈ કમ ભેગવતાં છતાં કર્મોથી બંધાતું નથી ! તે જ્ઞાનનું જ સામર્થ્ય છે કે વિરાગનું જ સામર્થ્ય છે: (૧) જેમ વિષ ખાતાં વૈદ્ય પુરુષ મરણ નથી પામતે, તેમ પુદ્ગલ કમને ઉદય જ્ઞાની ભગવે છે પણ બંધાતું નથી. કોઈ વિષવૈદ્ય, બીજાઓને મરણનું કારણ એવું વિષ ખાતાં છતાં, અમેઘ વિદ્યાના સામર્થ્ય વડે તેની * “विषयाणां ततो बंधजनने नियमोऽस्ति न । अज्ञानिनां ततो बंधो ज्ञानिनां तु न कर्हि चित् ॥ सेवतेऽसेवमानोऽपि सेवमानो न सेवते । कोऽपि पारजनो न स्याच्छ्रयन् परजनानपि ॥"
–શ્રી યશોવિજયજી કૃત શ્રી અધ્યાત્મસાર, "सेवंतोवि ण सेवइ असेवमाणोवि सेवगो कोई। વાળા #વિ જ ય પાચળોત્તિ દો.”–શ્રી કુંદકુંદચાર્યજી કૃત શ્રી સમયસાર.
* આ વિષય વિસ્તારથી સમજવા માટે અત્રે આધારરૂપ લીધેલ, શ્રી સમયસારની ગા. ૧૯૪-૧૯૮ તથ તે પરની શ્રી અમૃતચંદ્રાચાર્યજીની પરમસુંદર આત્મખ્યાતિ ટીકા અવગાહી,-તેમજ શ્રી અધ્યામસારનો વિરામ અધિકાર અવલોક.
+ “તત્ જ્ઞાનવ સામર્થ્ય વિરાળથ જ વા વાજી यत्कोऽपि कर्मभिः कर्म भुञ्जानोऽपि न बध्यते ॥"
–શ્રી અમૃતચંદ્રાચાર્યજી કૃત શ્રી સમયસાર કલશ.

Translation AI Generated

**Stithi:** The ignorant are bound by everything, the wise by nothing.
(503) This does not affect detachment. Therefore, "There is no rule for the production of bondage from objects. The ignorant are bound by them, the wise are never bound - they are free; because the wise, even while enjoying, do not enjoy - even while accumulating, do not accumulate! And "the ignorant, even while not enjoying, enjoy" - even while not experiencing, experience! This is a surprising but true event. * Because just as someone does business on behalf of a merchant who is not present - makes transactions, but he does not become the owner of any profit or loss, he has nothing to do with his profit or loss, he is only a servant to the letter; and the merchant himself sits and does nothing, yet he is the owner of the profit and loss, the owner of the profit and loss; similarly, a wise man with right vision, even while enjoying the objects received from the fruition of past karma, due to the absence of emotions like attachment, etc., is not the owner of the fruits of enjoying the objects - he is not the enjoyer; and the one with wrong vision, even while not enjoying the objects, due to the presence of emotions like attachment, etc., is the owner of the fruits of enjoying the objects - he is the enjoyer.
Thus, a wise man with right vision enjoys but is not bound, and his karma is naturally free! And the ignorant are bound by enjoying! Because "while consuming the objects, due to the arising of seven types of pleasant and unpleasant pain, the soul naturally experiences the feeling of knowledge and detachment, which is pleasant or unpleasant. But when it experiences, the power of wrong vision, due to the good feeling of emotions like attachment, etc., becomes the cause of bondage, and even though it is naturally free, it remains undigested and becomes bound; but the right vision, due to the absence of emotions like attachment, etc., does not become the cause of bondage, and it becomes naturally free by being completely digested. * Thus, even while enjoying, one is not bound by karma! It is the power of knowledge or the power of detachment: (1) Just as a physician does not die by eating poison, similarly, a wise man enjoys the karmic matter, but is not bound. A poison doctor, even while eating poison, which is the cause of death for others, due to the power of his knowledge, he is not affected by it. * "विषयाणां ततो बंधजनने नियमोऽस्ति न । अज्ञानिनां ततो बंधो ज्ञानिनां तु न कर्हि चित् ॥ सेवतेऽसेवमानोऽपि सेवमानो न सेवते । कोऽपि पारजनो न स्याच्छ्रयन् परजनानपि ॥"
–Shri Yashovijayji's Shri Adhyatmasar, "सेवंतोवि ण सेवइ असेवमाणोवि सेवगो कोई। વાળા #વિ જ ય પાચળોત્તિ દો.”–Shri Kundkundacharyaji's Shri Samyasar.
* To understand this topic in detail, refer to the verses 194-198 of Shri Samyasar and the beautiful Atmakhyati commentary of Shri Amritchandracharyaji on them, as well as the Virama Adhikar of Shri Adhyatmasar.
+ "तत् ज्ञानव सामर्थ्य विराळथ ज वा वाजी यत्कोऽपि कर्मभिः कर्म भुञ्जानोऽपि न बध्यते ॥"
–Shri Amritchandracharyaji's Shri Samyasar Kalash.