Yogdrushti Samucchaya New Edition Part 01 and 02

SR No.: 034350
Original Sutra Author: Haribhadrasuri
Author: Bhagvandas Mehta
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay
Publication Year: 2018
Total Pages: 844
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 160 MB

Page 739

સુતતત્ત્વમીમાંસા : વસ્તુસ્વભાવસાર : એકાંત અનિત્યાદિ પક્ષ અયુક્ત
(૬૬૩)
સ્વીકાર નહિ કરે, તે તે સદાય અસત્ જ સિદ્ધ થશે. આમ કાં તા વસ્તુ એકાંત નિત્યસદા ભાવરૂપ સાબિત થશે અને કાં તે એકાંત અનિત્ય-સદા અભાવરૂપ સાબિત થશે. એટલે ક્ષણિકવાદ ક્ષણભર ટકી શકશે નહિ. (૨) હવે જો ક્ષણુિવાદી એમ કહે કે—જે આગલી ક્ષણે છે તે જ છે નહિ.' । ‘તે અન્યથા હોય છે' એની જેમ વિરુદ્ધ છે. કારણકે તે વસ્તુ અન્યથા-ખીજી જ થઈ જતી હાય તે ‘તે' કેમ ? અને તે હોય તા ‘અન્યથા’–બીજી જ કેમ થાય ? એવી દલીલ તેઓ કરે છે. તે જ ન્યાય તેમના કથન પર લાગુ પાડીએ તે તે જ છે તે તે કેમ છે નહિ ?’ અને તે છે નહિ. તે ‘તે' કેમ ? એમ વદતા વ્યાઘાત થાય છે. (૩) તેમજ અભાવ ઉત્પત્તિ આદિ દોષ આવે છે, કારણ કે સત્તુ અસત્ત્વ માને, તે અસત્ત્વને ઉત્પાદ થશે, અર્થાત્ અભાવની ઉત્પત્તિ થશે. અને જેની ઉત્પત્તિ હાય તેનેા નાશ પણ હેાય જ, એ નિયમથી આ અભાવના નાશ પણ થશે, એટલે નષ્ટ વસ્તુને તે ને તે રૂપે પુનઃર્ભાવ થશે. અર્થાત્ વસ્તુ સદા ભાવરૂપ સાખિત થશે. અને જો વસ્તુ સદા નાશવંત માના તેા વિવક્ષિત ક્ષણે પણ તેની સ્થિતિ નહિ હાય, અર્થાત્ તે સદા અભાવરૂપ સાખિત થશે. (૪) હવે જો એમ કહો કે તે નાશ ક્ષણસ્થિતિધર્માંવાળા છે, તેા ખીજી વગેરે ક્ષણે પણ સ્થિતિ હોતાં આ ક્ષણુસ્થિતિધ પશુ... આવીને ઊભુ` રહેશે. એટલે જે કહ્યુ હતુ. તેમજ થશે. કારણ કે જ્યારે તેની ક્ષણસ્થિતિ છે ત્યારે જ તેની અસ્થિતિ ઘટતી નથી, અને પછી પણ તે અસ્થિતિ ઘટતી નથી. અર્થાત્ સદા તેની સ્થિતિ જ ઘટે છે. આમ સનું અસત્ત્વ વગેરે જે કહ્યું હતું તે બધું ય ખરાખર છે. અર્થાત્ કાઈ પણ પ્રકારે એકાંત અનિત્ય પક્ષ-ક્ષણિકવાદ ઘટતા નથી. તાત્પ કે-વસ્તુ એકાંત અભાવરૂપ નથી.
તેમજ એકાંત નિત્ય પક્ષ પણ કાઈ રીતે ઘટતા નથી. કારણ કે (૧) અપ્રચ્યુત, અનુત્પન્ન, સ્થિર, એકરૂપ તે સત્ છે એમ નિત્યવાદી કહે છે, અર્થાત્ વસ્તુ સદા એકભાવરૂપ છે. એટલે સંસાર ભાવ છે, તે તેની કદી પણ નિવૃત્તિ નહિ થાય, અર્થાત્ સદાય સ'સારભાવ જ રહેશે, કદી પણ મુક્ત ભાવની ઉપપત્તિ થશે નહિ; કારણ કે એક સ્વભાવની એ અવસ્થા કદી હાય છે. એટલે સ’સારી અને મુક્ત એમ એ અવસ્થા કહેવી તે શબ્દમાત્ર થઈ પડશે, માટે એક સ્વભાવથી ખીજા સ્વભાવના ઉપમ તાત્ત્વિક માનવા ઈષ્ટ છે. અર્થાત એક સ્વભાવ ખીજા સ્વભાવને ખસેડી તેનું સ્થાન લે તેા જ સસારી ને મુક્ત એમ એ અવસ્થા ઘટી શકે, નહિ તેા નહિ. (૨) દિક્ષા-ભાવમલ વગેરે આત્માની આત્મભૂત મુખ્ય વસ્તુસત્ છે, તે આત્માને નિવત્ત છે. અને તે દિક્ષાદિ પ્રધાનાદિની પરિણતિનું કારણ છે, તેના અભાવે પ્રધાનાદિની પરિણતિ હાતી નથી. અર્થાત્ દિક્ષાદિ કારણ જ્યાંલગી ટળતું નથી ત્યાંલગી પ્રધાનાદિની-પ્રકૃતિ આદિની પરિણતિ થયા કરે છે, અને તે કારણ મળ્યે પ્રધાનાદિની પરિણતિ થતી નથી. નહિ' તે। દિક્ષાદિ કારણ ન માને તે નિષ્કારણુ એવી આ પ્રધાનાદિ પરિણતિ સદા થયા કરશે. આ પ્રધાનાદિની પરિણતિ
એકાંત નિત્ય પક્ષ અયુક્ત

Translation AI Generated

## Suttatattvamimamsa: Vastusvabhavasara: Ekanta Anitya Adi Paksha Ayukt (663)

If one does not accept the principle of **Suttatattvamimamsa**, which states that the nature of reality is **Vastusvabhavasara** (the essence of things), then it will be proven that it is always false. Thus, either the object will be proven to be eternally existent in its own form, or it will be proven to be eternally non-existent. Therefore, **Kshanikavada** (the theory of momentariness) cannot stand for even a moment.

(2) Now, if the **Kshanikavadi** argues that "what exists in the previous moment does not exist in the present moment," it is contradictory, like saying "it is otherwise." Because if the object becomes something else, then how can it be "it"? And if it is "it," then how can it become "otherwise" - something else? They argue this way. The same logic applies to their statement: "How can it be 'it' if it does not exist?" And if it does not exist, then how can it be "it"? This leads to a contradiction.

(3) Similarly, there are flaws like the origin of non-existence, etc. Because if one believes in the existence of both existence and non-existence, then non-existence will be produced, i.e., the origin of non-existence will occur. And according to the rule that whatever is produced must also be destroyed, this non-existence will also be destroyed. Therefore, the destroyed object will be reborn in its own form. In other words, the object will be proven to be eternally existent. And if the object is considered eternally perishable, then it will not exist even in the desired moment, i.e., it will be proven to be eternally non-existent.

(4) Now, if you say that it is perishable and has the characteristic of existing in a moment, then even in other moments, it will exist, and this moment-existence will remain. Therefore, what was said will also happen. Because when it exists in a moment, it does not cease to exist, and even after that, it does not cease to exist. In other words, it always exists. Thus, everything that was said about the non-existence of existence, etc., is true. In other words, **Ekanta Anitya Paksha** (the theory of absolute impermanence) - **Kshanikavada** - cannot stand in any way. In other words, the object is not eternally non-existent.

Similarly, **Ekanta Nitya Paksha** (the theory of absolute permanence) cannot stand in any way either. Because (1) the **Nitya Vadi** (the proponent of eternalism) says that what is unchangeable, unproduced, stable, and uniform is true, i.e., the object is eternally uniform. Therefore, the world is real, and its cessation will never occur, i.e., the world will always remain, and the state of liberation will never be produced. Because there is only one nature, and that state always exists. Therefore, to say that there are states of worldly existence and liberation is merely a matter of words. Therefore, it is desirable to consider the transformation from one nature to another as a matter of essence. In other words, only if one nature displaces another and takes its place can the states of worldly existence and liberation occur, otherwise not.

(2) **Diksha** (initiation), **Bhavamala** (the stream of karma), etc., are the essential and primary things of the soul, and they are inherent in the soul. And they are the cause of the transformation of **Diksha** and other primary things. Without them, the transformation of primary things would not occur. In other words, as long as the cause of **Diksha**, etc., remains, the transformation of nature, etc., continues to occur. And when that cause is obtained, the transformation of primary things does not occur. If one does not accept the cause of **Diksha**, etc., then this transformation of primary things, which is without a cause, will always continue to occur. This transformation of primary things...

**Ekanta Nitya Paksha Ayukt**