Yogdrushti Samucchaya New Edition Part 01 and 02

SR No.: 034350
Original Sutra Author: Haribhadrasuri
Author: Bhagvandas Mehta
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay
Publication Year: 2018
Total Pages: 844
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 160 MB

Page 615

કતા દષ્ટિ ભગતત્વ ભવાબ્ધિ ન તરે, વિષય મૃગજa
(૫૩૯) ભગતત્વને ભવાબ્ધિનું, લંઘન તે ન જ થાય;
મૃગજલ દઢાવેશ છે, તે માર્ગે કુણ જાય? ૧૬૭ અર્થ-પણ જેને મન ભેગ એ તત્વ છે, એવાને તે ભવસમુદ્રનું ઉલ્લંઘન થતું નથી. જેને મૃગજલમાં દઢ આવેશ છે, એ કેણ અહીં તે માગે –કે જ્યાં માયામાં જલબુદ્ધિ છે ત્યાં–જાય?
વિવેચન “સાચું જાણું રે તે બીતે રહે, ન ચલે ડામાડેલ...ધન ધન
ગતરવને રે એ ભય નવિ ટળે” –શ્રી જે. દ. સક્ઝાય. પણ ભેગને જે તત્વરૂપ-પરમાર્થરૂપ માને છે, એવા ભગતત્વ પુરુષને તે ભવસાગરનું ઉલ્લંઘન થતું નથી. કારણ કે તેવા પ્રકારના વિપર્યાસને લીધે, માયાજલમાં જેને દઢ અભિનિવેશ છે એવો કોણ અહીં-જ્યાં માયામાં જલબુદ્ધિ છે એવા તે માર્ગે જાય?
ભેગ જેને મન તત્વરૂપ છે, પરમાર્થરૂપ લાગે છે, સાચા ભાસે છે, એ ભોગતત્વ પુરુષ કદી ભવસમુદ્ર ઓળંગી શકતું નથી. કારણ કે તેવી મિથ્યાભાસરૂપ બુદ્ધિને લીધે
તે તેના ઉલ્લંઘનના ઉપાયમાં પ્રવર્તતું નથી. અને તેનું કારણ પણ ભેગતત્વ એમ છે કે જેને માયાજલમાં દૃઢ આવેશ-ગાઢ અભિનિવેશ હોય, ભવાબ્ધિનતરે તે તે માગે કેવી રીતે જાય? વિપસને લીધે તેને સાચું જાણત
હોય તે તેને ઉલ્લઘી જવાની હામ કેમ ભીડે? એટલે રખેને હું ડૂબી જઈશ એમ ડરતે રહી, ડામાડોળ બની, તે માયાજલને ઓળંગી જવાનો પુરુષાર્થ કરતું નથી, અને ત્યાં જ પડ્યો રહે છે! તેમ વિપર્યાસથી-વિપરીત મતિથી જે માયાજલ સમા વિષયભોગને સાચા માને છે, તે તેમાંથી નિબંધપણે પાર ઉતરવાને પુરુષાર્થ કરતે નથી, અને ત્યાં જ પડ્યો રહે છે! તેમ વિપર્યાસથી-વિપરીત મતિથી જે માયાજલ સમા વિષયભોગને સાચા માને છે, તે તેમાંથી નિબંધપણે પાર ઉતરવાને પુરુષાર્થ કરતું નથી, તેને નિઃસાર અસત્ય જાણી તેની સેંસર નિર્ભયપણે પસાર થઈ જતો નથી, પણ તેમાં જ નિમગ્ન બની ડૂબી જાય છે, ગુંચી જાય છે, પચ્યો રહે છે.
અત્રે વિષયને જે મૃગજલની-ઝાંઝવાના પાણીની ઉપમા આપવામાં આવી છે, તે અત્યંત યુક્ત છે. કારણ કે ગ્રીષ્મમાં દૂર દૂર ક્ષિતિજમાં-જ્યાં પૃથ્વી ને આકાશ મળતા
દેખાય છે ત્યાં દષ્ટિમર્યાદાના છેડે જલને આભાસ થાય છે, તેને મૃગવિષય મૃગજલ જલ કહે છે. તે જલ કઈ વસ્તુતઃ છે જ નહિં, પણ દષ્ટિવિભ્રમથી વિપર્યાસ (Illusion of vision) તેને આભાસ માત્ર થાય છે. એવા તે
મૃગજલને સાચું જ માનીને તૃષાતુર મૃગ તે પીવાની આશાએ તે

Translation AI Generated

English Translation (preserving Jain terms):

The one who has the vision of kartā (doer) does not cross the ocean of bhavābdhi (worldly existence), [he is] the mṛgajala (mirage) of viṣaya (sense objects).
(539) The one who has the vision of bhagavattva (divinity) does not cross the ocean of bhavābdhi (worldly existence);
The one who has a firm attachment to mṛgajala (mirage), how can he go on that path? 167 Meaning - The one for whom that tattva (reality) is mana (mind), does not transgress the ocean of bhava (worldly existence). The one who has a firm attachment to mṛgajala (mirage), how can he go on that path - where there is the jala-buddhi (water-perception) in māyā (illusion)?
Vivecana (Explanation) "The one who truly knows, remains in fear, does not move restlessly...Dhana dhana (Wealth, wealth) to that one, his fear never subsides" - Śrī J. D. Sakhāya. But the puruṣa (person) of bhagavattva (divinity), who considers that tattva (reality) as paramārtha-rūpa (the ultimate reality), does not transgress the ocean of bhava (worldly existence). Because due to such type of viparyāsa (delusion), the one who has a firm attachment to māyā-jala (illusory water), how can he go on that path - where there is the jala-buddhi (water-perception) in māyā (illusion)?
The one for whom mana (mind) is the tattva-rūpa (reality-form), appears as paramārtha-rūpa (the ultimate reality), the true one, that bhogattva (sensual) puruṣa (person) can never cross the ocean of bhava (worldly existence). Because due to such mithyā-bhāsa-rūpa (illusory) buddhi (intellect), he does not engage in the means of its transgression. And the reason for that is also the bhogattva (sensual), that the one who has a firm attachment-deep aversion in the māyā-jala (illusory water), how can he go on that path to cross the bhavābdhi (ocean of worldly existence)? Due to viparyāsa (delusion), even though he knows the truth, how can he be inspired to transgress it? So, perhaps fearing that "I will drown", remaining restless, not making the effort to cross that māyā-jala (illusory water), he remains stuck there! Similarly, the one who, due to viparyāsa (delusion) - contrary intellect, considers the viṣaya-bhoga (enjoyment of sense objects) similar to māyā-jala (illusory water) as true, does not make the effort to cross it decisively, and remains stuck there! The one who, due to viparyāsa (delusion) - contrary intellect, considers the viṣaya-bhoga (enjoyment of sense objects) similar to māyā-jala (illusory water) as true, does not make the effort to cross it decisively, knowing it as devoid of essence and untrue, he does not fearlessly pass through it, but gets immersed, entangled, and remains consumed in it.
Here, the simile of mṛgajala (mirage) given for the viṣaya (sense objects) is extremely apt. Because in the summer, at the distant horizon where the earth and sky appear to meet, the appearance of water is called mṛgaviṣaya mṛgajala (the mirage of the deer). That water does not exist in reality, but it appears as an illusion (viparyāsa) due to the defect of vision. Believing that mṛgajala (mirage) to be true, the thirsty deer runs towards it with the hope of drinking it.