Yogdrushti Samucchaya New Edition Part 01 and 02

SR No.: 034350
Original Sutra Author: Haribhadrasuri
Author: Bhagvandas Mehta
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay
Publication Year: 2018
Total Pages: 844
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 160 MB

Page 15

૧૪
ભજે છે. (૫) અને તેથી ક્ષેભ પામેલા તેના મન-વચન-કાયાના ચગની પ્રવૃત્તિ પણ તે પરભાવની પ્રાપ્તિ અર્થે તદનુકૂલપણે મુખ્યપણે પ્રવર્તે છે. આમ મૂળ અવિદ્યારૂપ આત્મબ્રાંતિને લીધે જ મિથ્યાત્વ, અવિરતિ, પ્રમાદ, કષાય અને વેગ એ પાંચ આશ્રવદ્વાન કમઆગમનના ગરનાળા ખુલ્લા રહે છે. એટલે તે બંધહેતુઓથી આત્મા કર્મથી બંધાય છે, અને કર્મની બેડીથી બંધાયેલે આ જીવ ભવભ્રમણદુઃખ પામે છે. આથી ઉલટું (૧) પરભાવમાં આત્મબુદ્ધિરૂપ જે આત્મબ્રાંતિ છે, તે છેડી દઈ જીવ જે આત્મામાં જ આત્મબુદ્ધિ કરે, તો મિથ્યાત્વ ટળે, દર્શનમોહ નષ્ટ થાય અને સમ્યગદર્શન પ્રગટે. (૨) એટલે પછી અવિરતિ દોષ ટળે ને સર્વ પરભાવમાંથી વિરામ પામે-ભાવવિરતિ થાય. (૩) એટલે તેને આત્મસ્વરૂપથી ભ્રષ્ટતારૂપ પ્રમાદ દેષ ટળે અને સ્વરૂપને વિષે અપ્રમાદઅપ્રમત્ત સ્થિતિ હોય. (૪) એટલે પરભાવ નિમિત્તે કષાય કરે નહિં, રાગાદિ વિભાવથી રંગાય નહિં અને નિષ્કષાય-પૂર્ણ વીતરાગ થાય. (૫) અને કષાયજન્ય સંક્ષોભ નષ્ટ થવાથી મન-વચન-કાયાના યોગ પણ આત્મસ્થિરતાને અનુકૂળપણે વર, અને છેવટે અયોગ દશા પ્રાપ્ત થાય, આમ કર્મને આવવાના આશ્રવ-દરવાજા બંધ થવારૂપ સંવર થાય છે. દર્શનમોહ નષ્ટ થતાં અનુક્રમે ચારિત્રમોહ પણ નષ્ટ થાય છે; દર્શનમેહને હણ વાને અચૂક ઉપાય બોધ છે, ને ચારિત્રહને હણવાને અચૂક ઉપાય વીતરાગતા છે. આવી આ કર્મોના અગ્રણી દર્શનમોહ–ચારિત્રમેહ એમ ત્રિવિધ મોહનીય કર્મની, અને તેના ઉપભેદરૂપ આ પાંચ બંધહેતુઓની વ્યવસ્થા પરથી ચૌદ ગુણસ્થાનકની સમગ્ર વ્યવસ્થા પણ શીધ્ર સમજાઈ જાય છે, કારણ કે આ ગુણસ્થાનકનું બંધારણ (Constitution) મુખ્યપણે આત્માના આ મેહઅપગમ પર રચાયેલું છે. મેહની માત્રા જેમ જેમ ઘટતી જાય ને આત્માની નિશ્કષાય વીતરાગ પરિણતિ જેમ જેમ વધતી જાય, તેમ તેમ આત્માના ગુણવિકાસરૂપ સાચી સાધુતા-સાધકતા પ્રગટતી જાય છે.
આમ કર્મબંધની અને તેના બંધહેતુઓની સંકલના પરથી સ્પષ્ટ સમજાય છે કેઆત્મબ્રાંતિ એ જ આ ભવભ્રમણદુઃખનું મૂળ છે. આ ભવભ્રાંતિ કયારે ટળે? તેના મૂળ
કારણરૂપ આ આત્મબ્રાંતિ ટળે છે. કારણ કે આપણે જોયું તેમ ભાવમોક્ષની તાત્વિક કર્મથી દ્રવ્ય કર્મ અને દ્રવ્યકર્મથી ભાવકમ એમ સંકલન થયા કરે વ્યવસ્થા છે અને બંધનું દુષ્ટ ચક (Vicious circle ) ચાલ્યા કરે છે, અને
તેથી ચક્રભ્રમણન્યાયે ભવને ચકા પણ ચાલ્યા કરે છે. આવી આ કર્મબંધની સાંકળ (chain) કયારે શૂટે? આ દુષ્ટ ચક્રને અંત ક્યારે આવે? આત્મભ્રાંતિરૂપ ભાવકમ ડ્યૂટે તો આ સાંકળ તૂટે અને આ દુશ્ચક બંધ પડે. અર્થાત્ જીવ જે દેહાદિ અને રાગાદિ પરભાવ પ્રત્યે આત્મભાવ ધરવાની ના પાડે, “પ્રત્યાખ્યાન' કરે, રાગ-દ્વેષ-મોહરૂપ વિપરીત ભાવે પરિણમવારૂપ વિભાવ છોડી દીએ, તે ભાવકર્મ ન બંધાય, એટલે તેને નિમિત્ત અભાવે દ્રવ્યકમ પણ ન બંધાય, અને આ કર્મબંધની

Translation AI Generated

14
He worships. (5) And thus, the activities of his mind, speech, and body, which are affected by it, also primarily act in accordance with that external influence for the attainment of that external influence. Thus, due to the original ignorance-like self-delusion, the five asrava-laden karma-influx channels of mithyatva, aviriti, pramada, kshaya, and vega remain open. Therefore, the soul is bound by karma due to these binding causes, and the bound soul experiences the suffering of transmigration. On the other hand, (1) when the self-delusion, which is the self-consciousness in the external influence, is abandoned, and the soul becomes self-conscious in the soul itself, then mithyatva is avoided, darshanamoha is destroyed, and samyagdarshan is revealed. (2) Then, the aviriti defect is avoided, and there is cessation from all external influences - bhavavirati occurs. (3) Therefore, the pramada defect, which is the corruption from the self-nature, is avoided, and there is a state of apramada-apramatta (non-negligence) in the self-nature. (4) Therefore, there is no kshaya due to external influence, no staining by raga-adi vibhava, and there is complete nishkshaya-purna vitraga. (5) And with the destruction of kshaya-generated agitation, the yoga of mind, speech, and body also becomes conducive to self-stability, and finally, the ayoga state is attained. Thus, there is sanvara, which is the closing of the asrava-doors for the influx of karma. With the destruction of darshanamoha, charitramoha is also destroyed in sequence; bodha is the sure remedy for destroying darshanamoha, and vitraga is the sure remedy for destroying charitramoha. This arrangement of the three types of mohaniya karma, the leading karma of darshanamoha-charitramoha, and the five binding causes, which are its subdivisions, clearly explains the entire arrangement of the fourteen gunasthanas, because the constitution of these gunasthanas is primarily based on the attainment and abandonment of these mohas. As the amount of moha decreases and the nishkshaya vitraga maturity of the soul increases, the true saadhutva-sadhakatva, which is the development of the soul's qualities, is revealed.
Thus, it is clear from the understanding of karma-bandha and its binding causes that self-delusion is the root of this suffering of transmigration. When does this self-delusion cease? The root cause, this self-delusion, ceases. Because, as we have seen, there is an arrangement in which bhavamokhsa is connected to dravyakarma, and dravyakarma is connected to bhavakarma, and the vicious circle of binding continues, and therefore, due to the principle of cyclical rotation, the cycle of births and deaths also continues. When does this chain of karma-bandha break? When does this vicious cycle end? When bhavakarma, which is self-delusion, ceases, then this chain breaks and this vicious cycle ends. In other words, when the soul refuses to have the feeling of self in the body and other external influences, when it "rejects" and abandons the vibhava that results in the opposite feeling of raga-dvesha-moha, then bhavakarma is not bound, and due to the absence of that cause, dravyakarma is also not bound, and this chain of karma-bandha...