Yogdrushti Samucchaya New Edition Part 01 and 02

SR No.: 034350
Original Sutra Author: Haribhadrasuri
Author: Bhagvandas Mehta
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay
Publication Year: 2018
Total Pages: 844
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 160 MB

Page 488

(૧૨)
યોગદષ્ટિસમુચ્ચય આવું સદ્દબુદ્ધિગમ્ય ન્યાયપ્રસિદ્ધ વસ્તુસ્વરૂપ જ્ઞાની એવા સર્વની જાણ બહાર હાય, એમ કેમ બને? ન જ બને. તેવું યથાર્થ વસ્તુસ્વરૂપ તેઓ અવશ્ય જાણતા જ હેવા જોઈએ, પરંતુ શિષ્યના હિતહિતુએ તેઓએ તેવા તેવા પ્રકારે ગૌ-પ્રધાન ભાવથી જુદી જુદી દેશના કરી છે, માટે તે અદુષ્ટ જ છે, નિર્દોષ જ છે, કારણ કે નિત્ય દેશના કરતાં પર્યાયને ગૌણુભાવ, અને અનિત્ય દેશના કરતાં દ્રવ્યને ગૌણુભાવ, તે મહાનુભાવોના હૃદયમાં હોવો જ જોઈએ. કઈ પણ દેશના અમુક નય-અપેક્ષાના પ્રધાનપણથી ને અન્ય અપેક્ષાના ગૌણપણથી જ થઈ શકે કારણ કે વચનમાં એક વખતે એક અપેક્ષા જ આવી શકે, અને જ્ઞાનમાં તે સર્વ અપેક્ષા એકી સાથે ભાસ્યમાન થાય, છતાં વચનથી તે અનુક્રમે એક એક અપેક્ષા જ ગૌણ-મુખ્યભાવે કહી શકાય. એટલે તે મહાનુભાવનું કથન એકાંતિક નથી, એમ આશય સમજાય છે.
“કુંથુનાથ પ્રભુ દેશનારે, સાધક સાધન સિદ્ધિ; ગૌણ મુખ્યતા વચનમાં રે, જ્ઞાન તે સકલ સમૃદ્ધિરે. કુંથુ જિનેસરૂ! વસ્તુ અનંત સ્વભાવ છે રે, અનંત કથક તસુ નામે;
ગ્રાહક અવસર બેધથી રે, કહેવે અર્પિત કામે રે. કુંથુ”—શ્રી દેવચંદ્રજી. અને તેવા પરમ ઉપકારી મહાત્મા મહાપુરુષે આમ કરે એમાં આશ્ચર્ય નથી, કારણ કે કોઈ પણ પ્રકારે આ જીવને સંસારરૂપ મહારોગ મટે એ જ તેમને મુખ્ય ઉદ્દેશ
હતું. એટલે ભવ્યાધિના ભિષગવરે-વૈદ્યરાજે જેવા આ સર્વજ્ઞાએ ભવવ્યાધિના તે તે જીવની પ્રકૃતિ એળખી, તેને માફક આવે અનુકૂળ પડે, ગુણ ભિષગવરે કરે, એવી દેશના ઔષધિ તેઓને આપી. વ્યવહારમાં પણ કુશળ
વૈદ્યરાજ હોય તે રોગીની પ્રકૃતિ એળખી, રોગનું નિદાન પારખી, બરાબર ચિકિત્સા કરી, તેને યોગ્ય અનુપાનયુક્ત ઔષધાદિ આપે છે. તેમાં પિત્ત પ્રકૃતિવાળાને જે ઔષધ માફક આવે, તે કફવાળાને ન આવે, કફવાળાને સદે, તે પિત્ત પ્રકૃતિને ન ફાવે; વાત પ્રકૃતિને ગુણ કરે, તે કફપ્રકૃતિને અવગુણ કરે; ઈત્યાદિ અપેક્ષા લક્ષમાં રાખી તે ઔષધ પ્રયોગ કરે છે. તેમ આ ભવરગના વૈદ્યરાજ મહાત્મા સર્વાએ પણ તેવા તેવા પ્રકારે જીવની પ્રકૃતિ પ્રમાણે વિવેક કરીને તેવી ભિન્ન ભિન્ન દેશનાઔષધિને ૧ પ્રયોગ કર્યો છે, એમ સમજાય છે.
આ ઉપરથી શું? તે કહે છે– *" विज्ञानमात्रमप्येवं बाह्यसंगनिवृत्तये । विनेयान् कांश्चिदाश्रित्य यद्वा तद्देशनाईतः ॥
न चैतदपि न न्याय्यं यतो बुद्धो महामुनिः । सुवैद्यवद्विना कार्य द्रव्यासत्यं न भाषते ॥" “અન્ય વમિરત્યે મેતરાથનિવૃત્તશે વિ સર્વમેવેતિ યુદ્ધનોવાં કામના !”
–શાસ્ત્રવાર્તાસમુચ્ચય

Translation AI Generated

(12)
How can it be that the true nature of things, which is understandable by good intellect and established by logic, is beyond the knowledge of all those who are knowledgeable? It cannot be. They must surely know the true nature of things, but for the benefit of their disciples, they have spoken in different ways, giving prominence to different aspects. Therefore, they are blameless, innocent. Because, in the hearts of these great souls, there must be a sense of subordination of the relative to the eternal, and of the material to the non-eternal. Any statement can only be made with the prominence of some aspect of the Nay and the subordination of other aspects, because only one aspect can be present in a statement at a time, and in knowledge, all aspects are present simultaneously. However, in a statement, one can only speak of each aspect in turn, giving prominence to one and subordinating the others. Therefore, it is understood that the statement of these great souls is not absolute.
“Kunthunath Prabhu Deshnar, Sadhak Sadhan Siddhi; Goun Mukhyata Vachan Ma Re, Gnan Te Sakal Samruddhrire. Kunthu Jinesaru! Vastu Anant Swabhav Chhe Re, Anant Kathk Tasu Name;
Grahak Avsar Bedhthi Re, Kaheve Arpit Kame Re. Kunthu”—Shri Devchandraji. And it is not surprising that such supremely benevolent Mahatmas and Mahapursha would do this, because their main objective was to cure this being of the great disease of Samsara in any way possible. Therefore, these omniscient beings, like the great physicians of the world, have recognized the nature of the being suffering from the disease of birth and death, and have given them the medicine of Deshna, which is suitable and beneficial to them. Even in practice, a skilled physician, recognizing the nature of the patient and diagnosing the disease, treats them properly and gives them appropriate and balanced medicines. For example, the medicine that is beneficial for a person with a Pitta constitution is not beneficial for a person with a Kapha constitution, and the medicine that is beneficial for a Kapha constitution is not beneficial for a Pitta constitution; the medicine that is beneficial for a Vata constitution is harmful for a Kapha constitution, etc. Keeping these aspects in mind, they experiment with medicines. Similarly, these great physicians of the world, the Mahatmas, have also experimented with different types of Deshna medicines, taking into account the nature of the being, it is understood.
What does this show? It says – *" विज्ञानमात्रमप्येवं बाह्यसंगनिवृत्तये । विनेयान् कांश्चिदाश्रित्य यद्वा तद्देशनाईतः ॥
न चैतदपि न न्याय्यं यतो बुद्धो महामुनिः । सुवैद्यवद्विना कार्य द्रव्यासत्यं न भाषते ॥" “Any other way to get rid of this external association, all this is just a war of desires!”
–Shastravarta Samucchay