Yogdrushti Samucchaya New Edition Part 01 and 02

SR No.: 034350
Original Sutra Author: Haribhadrasuri
Author: Bhagvandas Mehta
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay
Publication Year: 2018
Total Pages: 844
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 160 MB

Page 741

સુક્તતત્ત્વ મીમાંસા : વ્યાધિત આદિ વ્યાધિમુક્ત નથી, તેમ સ*સારી
માદિ મુક્ત નથી (૬૬૫) વ્યાધિવાળા મનુષ્ય સન્યાયથી
(૧) જેને વ્યાધિ ઉપજ્યા છે એવા વ્યાધિત અર્થાત્ જોઈએ તેા કદીપણ ‘વ્યાધિમુક્ત' કહી શકાય નહિ; કારણ કે વ્યાધ્યુિક્ત હોય તે વ્યાધિમુક્ત કેમ કહેવાય ? તે તેા વદતાવ્યાઘાત છે. ( ૨ ) અથવા જ્યાં વ્યાષિતને વ્યાધિવતના જ સચેાડા અભાવ હોય, ત્યાં પણ વ્યાધિમુક્તપણું કેમ ઘટે ? કારણ કે જ્યાં વ્યાધિવત જ પાતે નથી, ત્યાં વ્યાધિથી મુક્ત થાય કેણુ ? ( ૩ ) અથવા વ્યાષિતથી અન્ય એવા તેના પુત્ર-ભાઈ આદિ પણ વ્યાધિમુક્ત કહી શકતા નથી. કારણ કે વ્યાધિયુક્ત જૂદો ને વ્યાધિમુક્ત થનારા જાદા-એમ કેમ બને? આમ રાગી હોય તે રાગમુક્ત કેમ કહેવાય ? અથવા રાગીને જ જ્યાં અભાવ છે, ત્યાં રોગમુક્ત થશે કેણુ ? અથવા રાગી ખીન્ને ને રાગમુક્ત-સાો થાય ખીજો, એ પણ કેમ ઘટે ? માટે સન્નીતિની રીતિએ જોતાં રાગી કે રાગીના અભાવ કે રાગીથી અન્ય કદી પણુ. ૮ રાગમુક્ત ” કહેવા ઘટે નહિ. કારણ કે આ ત્રણેય પક્ષ પ્રત્યક્ષબાધિત છે, દૃષ્ટ-ઈષ્ટ વિરુદ્ધ છે. એટલે આ ઉપરથી એ ફલિત થાય છે કે–રાગીને જે રાગમુક્ત કહે, અથવા રાગીના અભાવને જે રોગમુક્ત કહે, અથવા રાગીને બદલે બીજાને જે રોગમુક્ત કહે તે તેનું પ્રગટ ભ્રાંતપણું જ છે, મિથ્યાત્વ જ છે, મતિવિપર્યાસ જ છે.
卐
દાર્જીતિક ચેાજન કહે છે—
संसारी तदभावो वा तदन्यो वा तथव हि ।
मुक्तोऽपि हन्त नो मुक्ते मुख्यवृत्येति तद्विदः ॥ २०५ ॥
સસારી તસ અભાવ વા, તેથી અન્ય જ તેમ;
મુક્ત પણ મુક્ત મુખ્ય ના, વડે યાગવિદ્ એમ. ૨૦૫
અઃ—તેમજ સંસારી, અથવા તેના અભાવ, અથવા તેનાથી અન્ય, તે મુક્ત કર્યો. છતાં મુખ્ય વૃત્તિથી મુક્ત નથી, એમ તે મુક્તના જાણકારા કહે છે.
વિવેચન
વ્યાધિત આદિ વ્યાધિમુક્ત નથી
તેમ જ સંસારી પુરુષ, અથવા તે પુરુષને અભાવ માત્ર જ, અથવા તેનાથી એકાંતે અન્ય, તે મુક્ત છતાં મુખ્ય વૃત્તિથી-પરમાથ થી મુક્ત નથી, એમ તે મુક્તના જ્ઞાતા પુરુષા કથે છે.
વૃત્તિ:—સંસારી–પુરુષ, તમાવો વા–અથવા તેના અભાવ, પુરુષ અભાવ માત્ર જ, તત્ત્વો વા–અથવા તેનાથી અન્ય, એકાંતલક્ષણ એવા તેનાથી અન્ય, તથૈવ ફ્િ—તેમ જ, જેમ દૃષ્ટાંતમાં છે તેમ શું ? તા – મુજ્તોઽવ હન્ત નો મુદ્દો મુલ્યવૃત્તથા-મુક્ત કહે। તાં અહા ! મુખ્યવૃત્તિથી મુક્ત નથી, ત્રણેયના—તેના પ્રવૃત્તિનિમિત્તના અષ્રાવને લીધે. ાંત દૂ:-એમ તવિદ્દો તેના જાણુકારા, મુક્તના જ્ઞાતાએ એમ કહે છે.

Translation AI Generated

## Sutratattva Mimamsa:

**The diseased is not free from disease, just as the samsari is not free from samsara (665).**

**A diseased person cannot be called "free from disease" even if he has been cured; because how can one who is diseased be called free from disease? That would be a contradiction in terms. (1)**

**Or, even if the diseased person has a complete absence of the disease, how can he be considered free from disease? Because if the disease itself is not present, how can he be free from it? (2)**

**Or, his son, brother, etc., who are different from the diseased person, cannot be called free from disease. Because how can the diseased person be different and the one who is free from disease be the same?**

**Similarly, how can a passionate person be called free from passion? Or, if there is an absence of passion in the passionate person, how can he be free from passion? Or, how can a different person be free from passion, while the passionate person remains passionate?**

**Therefore, according to the rules of logic, a passionate person, or the absence of passion in a passionate person, or someone other than a passionate person, can never be called "free from passion." Because all three of these cases are directly contradicted, they are against what is seen and desired. Therefore, it follows from this that whoever calls a passionate person free from passion, or whoever calls the absence of passion in a passionate person free from passion, or whoever calls someone else free from passion instead of the passionate person, is clearly deluded, mistaken, and has a distorted mind.**

**卐**

**The Dārśanika commentator says:**

**"The samsari, or the absence of the samsari, or someone other than the samsari, is said to be liberated. Yet, he is not liberated from the main activity, say those who know the liberated." (205)**

**Explanation:**

**The diseased is not free from disease, just as the samsari, or the mere absence of that person, or someone else entirely, is not liberated from the main activity - the ultimate goal - even though he is said to be liberated. This is what those who know the liberated say.**

**Commentary:**

**Samsari - the person, or the absence of that person, or someone else entirely, is said to be liberated. Yet, he is not liberated from the main activity, say those who know the liberated.**

**The three - the person, the absence of the person, and someone else entirely - are not liberated from the main activity because of their attachment to the non-virtuous. This is what those who know the liberated say.**