Yogdrushti Samucchaya New Edition Part 01 and 02

SR No.: 034350
Original Sutra Author: Haribhadrasuri
Author: Bhagvandas Mehta
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay
Publication Year: 2018
Total Pages: 844
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 160 MB

Page 295

બલાદષ્ટિ : ઉપકરણમાં અપ્રતિબંધ, સાધન તે બંધન !
(૨૨૯)
અને આ દૃષ્ટિમાં જ અમ્યુચ્ચય કહે છે –
परिष्कारगतः प्रायो विघातोऽपि न विद्यते । अविघातश्च सावद्यपरिहारान्महोदयः ॥५६॥ ઉપકરણ વિષયમાં વળી, પ્રાયે નેય વિઘાત,
પાપતણા પરિહારથી, મહદ અવિઘાત. ૫૬. અર્થ –ઉપકરણ વિષયમાં વિઘાત પણ પ્રાયે અત્રે હોતું નથી અને સાવદ્ય પરિહારથી એટલે કે પાપકર્મના પરિત્યાગથકી મહોદયવાળો અવિઘાત હોય છે.
વિવેચન અહીં બીજે જે ગુણસમૂહ હોય છે, તે અત્રે સમુચ્ચયરૂપે ( Generalisation) કહ્યો છેઃ-(૧) અહીં ઉપકરણ સંબંધી પ્રાયે વિઘાત – ઈચ્છા પ્રતિબંધ ઉપજતો નથી, (૨) અને પાપકર્મના પરિહારથી મહેદયવાળા અભ્યદય-નિઃશ્રેયસહેતુ એ અવિઘાત-અપ્રતિબંધ હોય છે. તે આ પ્રકારે
આ દૃષ્ટિમાં વર્તતા મુમુક્ષુ યોગીને ઉપકરણ બાબતમાં પ્રાયે કોઈ પણ જાતને વિઘાત-ઈચ્છા પ્રતિબંધ ઉપજતું નથી. ઉપકરણ એટલે ધર્મસિદ્ધિમાં ઉપકાર કરે એવા ઉપસાધન.
તેવા ઉપકરણ સંબંધી ઈચ્છાના પ્રતિબંધ કરી–આગ્રહ કરી આ મહાનુભાવ ઉપકરણમાં વિવાત પામતે નથી, વિન પામી અટકી જતો નથી. કારણ કે ઉપકરણ અપ્રતિબંધ એ તે સાધન માત્ર છે, સાધ્ય નથી, એમ તે જાણે છે. એટલે તે સાધનમાં
જ સર્વસ્વ માની બેસી રહેતો નથી, સાધનના જ કુંડાળામાં રમ્યા કરતે નથી, પણ તે દ્વારા જે આત્મસિદ્ધિરૂપ સાધ્યની સિદ્ધિ કરવાની છે, તે ભણી જ પોતાનો સતત લક્ષ રાખે છે, સદાય સાધ્યરુચિ રહી તે સાધન કરે છે. એટલે ઉપકરણ સંબંધી મિથ્યા આગ્રહ ટંટા, સાધન ધર્મના ઝગડા એને આપોઆપ નિવર્સી જાય છે. સાધનમાંઉપકરણમાં તે મૂચ્છ પામતા નથી, કારણ કે શુદ્ધ સાધ્યરુચિપણે સાધન સેવવાં એ તેણે જિનવચન પ્રસંગથી જાણ્યું છે,
પંચ મહાવ્રત ધાન્ય તણુ, કર્ષણ વધ્યા રે; સાધ્યભાવ નિજ થાપી, સાઘનતાએ સધ્યા રે...શ્રી નમિ.”
“સાધ્યરસી સાધકપણે, અભિસંધિ રખે નિજ લક્ષ છે.” -શ્રીદેવચંદ્રજી વૃત્તિ-રિદારજાત –પરિષ્કાર સંબંધી, ઉપકરણ સંબંધી, એમ અર્થ છે, કાચો-પ્રાયે, ઘણું કરીને, બાહુલથી, વિઘાડવ-વિવાત પણ, ઈચ્છા પ્રતિબંધ પણ, ન વિચરે-નથી હોત, અહ્યાં–આ દૃષ્ટિ હેતે સતે, વિઘાર-અને અવિઘાત હોય છે. કેવા પ્રકાર હોય છે? તે માટે કહ્યું કે–સાવ પરિણાદાત્ત-સાવધના પરિહારથકી, પ્રતિષિદ્ધના પરિહારથી–ત્યાગથી, જાય –મહોદયવાળા, અભ્યદય–નિઃશ્રેયસને હેતુ એ, એમ અર્થ છે.

Translation AI Generated

## **Baladeṣṭi: Unhindered by the Means, the Means are the Bondage!**
(229)

And in this view, the Amūcchaya says:

**"परिष्कारगतः प्रायो विघातोऽपि न विद्यते । अविघातश्च सावद्यपरिहारान्महोदयः ॥५६॥**

**"Priṣkāragataḥ prāyo vighāto'pi na vidyate | Avighātaś ca sāvadya-parihārānmahodayaḥ ||56||"**

**Meaning:** In the matter of the means, there is generally no hindrance, and due to the avoidance of the faults, there is a great non-hindrance.

**Explanation:** Here, the collection of qualities that are present in the other view is stated in a general way (generalization): (1) Here, there is generally no hindrance related to the means - no obstruction to desire, (2) and due to the avoidance of sinful actions, there is a great non-hindrance - a non-obstruction that leads to liberation and supreme bliss.

In this view, the aspiring yogi who is engaged in this path does not generally experience any hindrance related to the means. The means are those things that help in achieving Dharma-siddhi (spiritual liberation).

By not being attached to the means, by not clinging to them, these great souls do not become hindered by the means, they do not get stuck. Because they know that the means are not the goal, they are just tools. Therefore, they do not consider the means as everything, they do not get caught up in the means, but they constantly focus on the goal of self-realization, which is to be achieved through the means. They always have the goal in mind and use the means accordingly. Therefore, the false attachment to the means, the struggle for the means, the disputes about the means, all disappear automatically. They do not become lost in the means, because they have learned from the teachings of the Jinas that the means should be used with pure devotion to the goal.

**"Pancha mahāvrat dhānya taṇu, karṣaṇa vadhyā re; sādhȳabhāva nija thāpī, sāghanatāe sadhyā re...śrī nami."**

**"Sādhȳarasī sādhakapane, abhisandhi rakhe nija lakṣa chhe." - Śrī Devacandraji Vṛtti-Ridārājāt**

**Meaning:** In relation to the purification and the means, the meaning is that, generally, there is no hindrance, no obstruction to desire. Here, in this view, there is both hindrance and non-hindrance. What kind of hindrance and non-hindrance? It is said that due to the avoidance of faults, due to the avoidance of the prohibited, due to the abandonment, there is a great non-hindrance, a non-hindrance that leads to liberation and supreme bliss.