Yogdrushti Samucchaya New Edition Part 01 and 02

SR No.: 034350
Original Sutra Author: Haribhadrasuri
Author: Bhagvandas Mehta
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay
Publication Year: 2018
Total Pages: 844
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 160 MB

Page 648

(૫૭૨)
ગદષ્ટિસમુચ્ચય શમ એટલે (૧) કષાયનું શમન, (૨) વિરતિ, (૩) વીતરાગભાવ, (૪) સમભાવ, (૫) સામ્યભાવ, (૬) ધર્મ, (૭) ચારિત્ર, (૮) આત્મશાંતિ-વિશ્રાંતિ.
આમ શમ શબ્દને લક્ષ્યાર્થી એક છે. તે આ પ્રકારે –(૧) વિવેકને શમના વિવિધ લીધે વસ્તુસ્વરૂપની યથાર્થ સમજણ આવે, સ્વ–પરનો ભેદ પરખાય, અર્થની એકતા તે પછી આત્મા શિવાયની સમસ્ત વસ્તુ પારકી છે એમ જાણે, એટલે
તે વિષયરૂપ પરવસ્તુને નિમિત્તે નિષ્કારણ કષાયની ઉત્પત્તિ ન થાય, “રાગ દ્વેષ અણહેતુ’ ન ઉપજે, અને ક્રોધ-માન-માયા-લેભનું શમન થાય, શાંતપણું થાય, મંદપણું થાય. આમ વિવેકથી કષાયશમન થાય છે. (૨) વિવેકથી સ્વ-પરને ભેદ જાણે, એટલે પછી પરભાવથી વિરામ પામે-વિરતિ પામે. જે વિષયને માટે ઝાંવાં નાંખવારૂપ મનની દેહાદેડ થતી હતી, તે બધી અટકી જાય, વિરમી જાય. આમ
જ્ઞાનનું ફલ વિરતિ” એ સૂત્ર ચરિતાર્થ બને છે, (૩) સ્વ-પર ભેદ જાણે, એટલે પર વસ્તુમાં મુંઝાય નહિ, મોહ પામે નહિ, ગોથું ખાય નહિં. એટલે પરભાવ પ્રત્યે રાગ છૂટી જાય, આસક્તિ છૂટે, નેહાનુબંધ ત્રુટે, આમ વીતરાગ ભાવરૂપ શમ પામે. (૪) આમ વીતરાગ ભાવ પામે, સર્વત્ર રાગ-દ્વેષ વિરહિત બને, એટલે સર્વત્ર સમભાવી થાય, કયાંય પણ ઈષ્ટ–અનિષ્ટ બુદ્ધિ ચિંતવે નહિ, સમદશી બને, “વંદક નિદક સમ ગણે” ઈત્યાદિ પ્રકારે સમભાવને પામે (૫) આમ સમભાવને પામે એટલે સામ્યભાવને પામે. જેવું આત્મસ્વરૂપ છે, તેનું સમાનપણુ-સંદેશપણુ પામવું તેનું નામ સામ્ય છે, એટલે સ્વરૂપસ્થિતિરૂપ સામ્યને પામે. (૬) અને આ સામ્ય પામે એટલે ધર્મ પામે. કારણ કે ધર્મ એટલે વસ્તુનો સ્વભાવ. વઘુરાવો ધમો' આત્મસ્વભાવને પામો તેનું નામ ધર્મ માટે સ્વરૂપ સામ્ય થયું એટલે આત્મધર્મ પામ્યો. (૭) આત્મધર્મ પામ્યો એટલે ચારિત્ર યુક્ત થયા. કારણ કે “સ્વરૂપે વાર્વિ–આત્મ સ્વરૂપનું અનુચરણ તે ચારિત્ર. જેવું આત્માનું સ્વરૂપ ખ્યાત છે, પ્રસિદ્ધ છે, તેવું યથાખ્યાત ચારિત્ર અર્થાત્ સ્વ સ્વરૂપમાં રમણપણું આમ પ્રાપ્ત થાય. (૮) અને આપણે આત્મભાવ જે એક જ ચૈતન્ય આધારરૂપ છે, તે જ નિજ પરિકર-નિજ પરિવાર બીજા સર્વ સાથે સંયોગ કરતાં સાર છે. તે જ નિજ પરિકરરૂપ આત્મભાવની સાક્ષાત અત્ર પ્રાપ્તિ થઈ, એટલે પરમ આત્મશાંતિ ઉપજી, અને આત્મા સ્વરૂપમાં વિશ્રાંત થયે, સ્વરૂપવિશ્રાંતિ પામ્ય, સ્વરૂપમાં સમાઈ ગયે. આમ સમજો એટલે શમા. “શત્રુ મિત્ર પ્રત્યે વત્તે સમદર્શિતા, માન અમાને વત્તે તે જ સ્વભાવ જે, જીવિત કે મરણે નહિં જૂનાધિતા, ભવ મોક્ષે પણ વર્તે શુદ્ધ સમભાવ જો.
અપૂર્વ અવસર એવો કયારે આવશે?”–શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી. આમ સ્વ–પરને ભેદ જાણ્ય-વિવેક થયે, એટલે કષાય ઉપશાંતિ થઈ, વિરતિ થઈ, આસક્તિ ગઈ, વીતરાગતા આવી, સમતા ઉપજી, સ્વરૂપ સામ્ય થયું, આત્મધર્મની સિદ્ધિ

Translation AI Generated

(572)
The meaning of "Gadashtti Samuchaya Sham" is: (1) Cessation of passions, (2) Restraint, (3) Absence of attachment, (4) Equanimity, (5) Samya (similarity), (6) Dharma (righteousness), (7) Character, (8) Inner peace and tranquility.

Thus, the word "Sham" has one meaning, which is as follows: (1) Due to the various aspects of "Sham" in Vivek (discernment), one understands the true nature of things, the distinction between self and others is recognized, the unity of meaning is understood, and then one knows that everything other than the soul is foreign. Therefore, due to the object, the passions that are without cause do not arise, "rage, hatred, and purposelessness" do not arise, and anger, pride, deceit, and greed are pacified, peace is attained, and calmness is achieved. Thus, through Vivek, the passions are pacified. (2) Through Vivek, one knows the distinction between self and others, and then one is freed from the influence of others - one attains restraint. The mind's attachment to the object, which was like a clinging vine, ceases, it is restrained. Thus, the aphorism "The fruit of knowledge is restraint" becomes true. (3) When one knows the distinction between self and others, one is not confused by external things, one does not become attached, one does not get entangled. Therefore, attachment to external things is relinquished, attachment is released, and the bond of affection is broken. Thus, one attains the state of "Sham" in the form of absence of attachment. (4) When one attains the state of absence of attachment, one becomes free from attachment and aversion everywhere, and thus one becomes equanimous everywhere. One does not think of anything as desirable or undesirable, one becomes impartial, one considers "the worshiper and the critic as equal," etc. In this way, one attains equanimity. (5) When one attains equanimity, one attains Samya (similarity). To attain the same nature as the soul, to attain the same essence, is called Samya. Therefore, one attains Samya in the form of the state of the soul. (6) And when one attains Samya, one attains Dharma. Because Dharma is the nature of things. "Dharma is the nature of the soul." To attain the nature of the soul is called Dharma. Therefore, when one attains Samya in the form of the soul, one attains the Dharma of the soul. (7) When one attains the Dharma of the soul, one becomes virtuous. Because "to follow the nature of the soul is character." As the nature of the soul is known, as it is revealed, so too is the character, that is, the enjoyment of one's own nature, thus attained. (8) And our soul, which is one consciousness, is the best in relation to all others, as it is our own family, our own relatives. When this soul, which is our own family, is directly realized here, then supreme inner peace arises, and the soul rests in its own nature, it attains tranquility in its own nature, it merges into its own nature. This is what is meant by "Sham." "Towards the enemy and the friend, one should have the same attitude, in honor and dishonor, one should have the same nature, in life and death, one should not have any attachment, in the world and in liberation, one should have pure equanimity. When will such an opportunity come again?" - Shrimad Rajchandraji. Thus, when one knows the distinction between self and others - when one attains Vivek, then the passions are pacified, restraint is attained, attachment is gone, absence of attachment arises, equanimity arises, the nature of the soul is attained, and the attainment of the Dharma of the soul is achieved.