Yogdrushti Samucchaya New Edition Part 01 and 02

SR No.: 034350
Original Sutra Author: Haribhadrasuri
Author: Bhagvandas Mehta
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay
Publication Year: 2018
Total Pages: 844
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 160 MB

Page 726

(૬૫૦)
ક્ષણિકવાદી {
ભાવ
આકૃતિ : ૧૮
X
અભાવ
| ખંડન
{
ભાવ ×
અભાવ
યોગદૃષ્ટિસમુચ્ચય
આના ભાવન અર્થ જ કહે છે—
सतोऽसत्त्वे तदुत्पादस्ततो नाशोऽपि तस्य यत् ।
नष्टस्य पुनर्भावः सदा नाशे न तत्स्थितिः ॥ १९५॥
X
અભાવ ?
"
ભાવ ?
અહી” ક્ષણિકવાદી જે યુક્તિથી પેાતાના મતનું સમર્થન કરે છે, તે જ યુક્તિથી તે ક્ષણિક મતનું ખંડન શાસ્ત્રકાર મહર્ષિ એ કુશળ ન્યાયશાસ્ત્રીની જેમ અજબ કુશળતાથી કરી ખતાવી, વાદીની દલીલ વાદીના મુખમાં પાછી આપી છે, ત્યારે એના જ ન્યાયે તેને નિરુત્તર-મૌન રહેવા શિવાય છૂટકો નથી. તે આ પ્રકારે પૂ એનું ખ'ડેન ક્ષણે જે ભાવ છે, તે જ ઉત્તર ક્ષણે પર્યાાંતર પામી અન્યથા હાય છે— · અન્યથા ભવતિ,' એમ કાઈ કહે છે. ત્યારે ક્ષણિવાદી આ પ્રમાણે દલીલ કરી તેનુ* ખ’ડન કરે છે− તે અન્યથા કેમ હાય? જો અન્યથા હાય, તે તે કેમ હાય ? અર્થાત્ તે ભાવ ખીજા પ્રકારે કેમ ાય ? અને ખીજા પ્રકારે હોય તે। ભાવ કેમ હાય ? માટે અન્યથા ભવતિ—તે ભાવ અન્યથા હાય છે તે ઘટતું નથી.' હવે એ જ ન્યાયે, આગલી–પાછલી ક્ષણે છે તે જ વમાન ક્ષણે નથી એમ માની, ‘જ્ઞ વ ન મત -તે જ છે નહિ, એમ જે ક્ષણિકવાદી કહે છે, તે પણ ઘટતું નથી. કારણ કે તે જ’ એ ભાવ-હેાવાપણું બતાવે છે, અને ‘છે નહિ એ અભાવ-નહિ. હેાવાપણું બતાવે છે. આમ એક સ્થળે ભાવ-અભાવ પરસ્પર વિરુદ્ધ છે. કારણ કે તે જ ભાવ છે, તે તે કેમ ‘ન ભવતિ '−કેમ નથી હાતા ? અને જો તે અભવત્ છે-છે નહિ', તેા તે ભાવ કેમ ? અર્થાત્ જો ‘ ભાવ’ છે તે ‘ન ભવતિ' કેમ ? ને જો ‘ન ભવતિ ’ છે તે ‘ભાવ કેમ ’? આમ આ વિરુદ્ધ છે. માટે ‘તે જ નથી હોતે' એ ક્ષણિક પક્ષ ઘટતા નથી.
વળી વમાન ક્ષણે જ ભાવ 'ના ક્ષણિકવાદી સ્વીકાર કરે છે, પણ આગલી–પાછલી ક્ષણે તે ‘ન ભવતિ’-તે નથી હાતા-અભાવ છે એમ તે કહે છે. તેમાં પણ અનેક વિરોધ આવે છે; કારણ કે પૂર્વ ક્ષ ન હાય, તે વખ્ત માન ક્ષણે હાય, તે અર્થાત્ અભાવમાંથી ભાવની ઉત્પત્તિ થઈ, આ દોષ છે. તેમ જ ઉત્તર ક્ષણે ન હોય, તેા સત વિનાશ થયા, અર્થાત્ ભાવમાંથી પ્રગટ દોષ છે. ઇત્યાદિ અનેક વિધ અત્ર આવે છે. (જુએ શ્ર્લેા. 嗡
અસત્ ઉત્પાદ થયા, વત્તમાન ક્ષણે હાય તે અભાવ થયે, આ પણુ ફ્રૂટનેટ પૃ. ૮૧.)
વૃત્તિ:-સતો—સતનું, ભાવનુ, અસત્ત્વ-અસત્ત્વ માનવામાં આવ્યે ( ‘જ્ઞ શ્ર્વ ના મત્ત ' ' તે જ નથી હોતા' એ વચનથી. ) શું? તેા કેસવુત્સાઃ-તેના ઉત્પાદ, એટલે અસત્ત્વને ઉત્પાદ થશે,-કાદાચિત્કપણાથી (કદાચિત્ હેાવાપણાને લીધે). તો-તેથી કરીને, તે ઉત્પાદને લીધે, નાશોપિ તત્ત્વ-તે અસત્ત્વને નાશ પણુ થશે.

Translation AI Generated

(650)
Momentary [Kshanika Vadi] {
Feeling
Figure: 18
X
Absence
| Refutation
{
Feeling ×
Absence
Yoga-drishti-samuchchaya
This conveys the meaning of the feeling—
"Sato'sattve tadutpadastato nasho'pi tasya yat.
Nastasya punarbhava sada nashe na tat sthitih." || 195 ||
X
Absence ?
"
Feeling ?
Here, the momentary [Kshanika Vadi] uses the same tactic to support his own opinion, with which the sage, the master of Nyaya Shastra, refutes the momentary opinion with great skill, like a skilled lawyer, and returns the argument of the proponent to the proponent's mouth. Then, by the same justice, he has no choice but to remain silent. In this way, the refutation of the momentary [Kshanika Vadi] is that the feeling that exists in one moment, in the next moment, transforms into something else—'it becomes something else,' he says. Then the momentary [Kshanika Vadi] argues in this way to refute it—'How can it become something else? If it becomes something else, how can it become something else? That is, how can that feeling become something else? And how can the feeling that is something else become something else? Therefore, 'it becomes something else'—that feeling becomes something else, it does not happen.' Now, by the same justice, believing that what exists in the previous and next moment does not exist in the present moment, 'the same is not'—what the momentary [Kshanika Vadi] says, that also does not happen. Because 'the same' shows the feeling of being, and 'not being' shows the absence of not being. Thus, in one place, feeling and absence are mutually opposed. Because the same feeling is, how can it 'not be'—how can it not be? And if it is 'not being'—'not being', then how can it be feeling? That is, if 'feeling' is, how can it 'not be'? And if 'not being' is, how can it be 'feeling'? Thus, this is contradictory. Therefore, the momentary side of 'it is not the same' does not happen.
Moreover, the momentary [Kshanika Vadi] accepts that the feeling exists only in the present moment, but he says that in the previous and next moment, it 'does not be'—it does not exist—it is absence. There are also many contradictions in this; because if it does not exist in the previous moment, it exists in the present moment, that is, the feeling arises from absence, this is a fault. Similarly, if it does not exist in the next moment, then there is destruction of being, that is, the manifestation of the feeling is a fault. And so on, many such contradictions arise. (See Shloka. 嗡
Asat is produced, it exists in the present moment, it becomes absence, this is also a fault. (See P. 81 of the Fruitnet.)
Vritti: -Sato—being, feeling, asattva—being considered as non-being (from the word 'the same is not'). What? Then kesavutsah—its production, that is, the production of asattva, will happen—due to kadachitkapana (due to the possibility of being). Then—therefore, due to that production, nashopi tattva—that asattva will also be destroyed.