Yogdrushti Samucchaya New Edition Part 01 and 02

SR No.: 034350
Original Sutra Author: Haribhadrasuri
Author: Bhagvandas Mehta
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay
Publication Year: 2018
Total Pages: 844
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 160 MB

Page 542

(૪૬)
ગદદિસપુર આ સર્વ પરથી ફલિત થાય છે કે સ્વચ્છેદનો ત્યાગ કરી શ્રી સદ્દગુરુના ચરણનું સમુખાસન કરતાં આત્માથી મુમુક્ષુ જીવને અનંતાનુબંધી દુષ્ટ કષાય-ચેકડી નષ્ટ થયે દનમેહને ઉપશમ થાય છે અને ત્યારે-જેમ સૂર્યકિરણોથી અંધકારને નાશ થયે દિશાઓ પ્રસન્નતા પામે છે અને ચોતરફ નિર્મલ થઈ જાય છે, તેમ સર્વ આત્મપ્રદેશમાં શુદ્ધપણું હોય છે, ચિત્તપ્રસન્નતા-નિર્મલતા ઉપજે છે, કે જેથી ત્રણ પ્રકારને બંધ થર થાય છે. અથવા જેમ કેઈએ મદિરા કે ધતૂરે પીધે હોય તેને મૂછ આવે છે, પણ થોડા વખત પછી તેને નશો ઉતરી જતાં તે મૂચ્છરહિત નીરોગી થઈ જાય છે, તેમ દર્શન મેહના ઉદયથી જીવને મૂછ ઉપજે છે, વૈચિત્ય હેય છે-ચિત્તનું ઠેકાણું હતું નથી, બેભાનપણું હોય છે, તથા ભ્રમ હોય છે, પણ તે દર્શનમોહ શાંત થયે મૂછને નાશ થતાં જીવ નીરોગી બને છે.
“દર્શન મેહ વ્યતીત થઈ ઉપ બોધ જે,
દેહ ભિન્ન કેવળ ચૈતન્યનું જ્ઞાન જે....(અપૂર્વ અવસર.)”—શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી. તે સમ્યગ્દર્શનનું લક્ષણ શું? શ્રદ્ધાનાદિ* ગુણ સમ્યગદષ્ટિનું બાહ્ય લક્ષણ છે. તે શ્રદ્ધાનાદિ જ સમ્યક્ત્વરૂપ નથી, પણ જ્ઞાનના પર્યાય છે. વળી આત્માનુભૂતિ
આત્માનુભવ પણ જ્ઞાન છે, કારણ કે તે જ્ઞાનનો પર્યાય છે. માટે તે શ્રદ્ધાન નાનાદિ પણ સમ્યકત્વનું લક્ષણ નથી. અર્થાત જ્ઞાન છે તે સમ્યકત્વ નથી અને બાહ્ય લક્ષણ જે છે એમ કહે છે તે બાહ્ય લક્ષણ કહી શકાય. કારણ કે જેમ
નીરોગતા દુર્લક્ષ્ય છે, પણ મન-વચન-કાયાના ઉત્સાહાદિક ગુણરૂપ સ્થૂલ લક્ષણેથી જાણી શકાય છે, તેમ સમ્યગ્ગદર્શન દુર્લક્ષ્ય છે, પણ તસ્વાર્થી શ્રદ્ધાન, આત્માનુભૂતિ આદિ બાહ્ય લક્ષણથી લક્ષિત થાય છે, જાણી શકાય છે. નિર્વિકલ્પ વસ્તુ કહી શકાય એમ નહિં હોવાથી તેને ઉલ્લેખ જ્ઞાન દ્વારા કરાય છે, કારણ કે જ્ઞાન જ એક એ ગુણ છે કે જે સવિકલ્પ-સાકાર હોઈ દીપકની જેમ સ્વ-પરનો ગ્રાહક છે, સ્વપરને આવેદક છે, સ્વ-પરને નિશ્ચાયક-નિશ્ચય કરાવનાર છે. બીજા બધા ગુણ નિર્વિકલ્પ હાઈ સ્વ-પર અવેદક છે. એટલે સમ્યકત્વ પણ નિર્વિકલ્પ-નિરાકાર હેઈ વસ્તુતઃ વચનને અગોચર એ સૂક્ષમ ગુણ છે. તેથી વિધિ-કમે કઈથી કહી કે સાંભળી શકાય તેમ નથી, માટે આત્માની સાધનાદિ વિધિમાં જ્ઞાન જ એક પ્રસિદ્ધ છે, અને તે સ્વાનુ
x “तत्रोल्लेखस्तमोनाशे तमोऽरेरिव रश्मिभिः। दिशः प्रसत्तिमासेदुः सर्वतो विमलाशया:॥ हङ्मोहोपशमे सम्यग्दृष्टेरुल्लेख एव सः । शुद्धत्वं सर्वदेशेषु त्रिधा बन्धापहारि यत् ॥"
(આધાર માટે જુઓ) શ્રી અમૃતચંદ્રાચાર્યજી (3) કૃત શ્રી પંચાધ્યાયી. * "श्रद्धानादि गुणा बाह्य लक्ष्म सम्यग्हगात्मनः ।
તતિ લૈંતિ જ્ઞાનાથ પંચા: ”–શ્રી પંચાધ્યાયી,

Translation AI Generated

(46)
From all this, it is evident that by abandoning self-destruction and taking refuge at the feet of the Shri Sadguru, the soul of the seeker is freed from the infinite bondage of the evil karmas (kṣayās) and the poison of attachment (dāna-meha) is pacified. Just as the rays of the sun destroy darkness and the directions become radiant and pure, so too, purity arises in all the regions of the soul, leading to mental joy and clarity, which destroys the three types of bondage. Or, just as someone who has drunk wine or datura becomes unconscious, but after a while, the intoxication subsides and they become conscious and healthy, so too, the soul becomes unconscious due to the rise of the attachment to perception (darśana-meha), there is confusion, the mind is unsteady, there is unconsciousness and delusion. But when this attachment to perception is pacified and the unconsciousness is destroyed, the soul becomes healthy.
“When the attachment to perception is transcended and knowledge arises,
The knowledge of the pure consciousness, distinct from the body… (previous occasion)”—Shrimad Rajchandraji. What is the characteristic of right perception (samyag-darśana)? Faith (śraddhā) and other qualities are the external characteristics of right perception. These faith and other qualities are not the essence of right perception, but are synonyms of knowledge. Moreover, self-realization (ātma-anubhūti) is also knowledge, because it is a synonym of knowledge. Therefore, faith and other qualities are not the characteristics of right perception. In other words, knowledge is not right perception, and what is said to be the external characteristic can be called the external characteristic. Because, just as health is difficult to perceive, but can be known through the gross characteristic of enthusiasm in mind, speech, and body, so too, right perception is difficult to perceive, but can be known through the external characteristics of selfless faith, self-realization, etc. Since it is not possible to describe a non-conceptual (nirvikalpa) object, it is described through knowledge, because knowledge is the only quality that is conceptual and concrete, like a lamp, which is the object of itself and others, reveals itself and others, and determines and makes certain itself and others. All other qualities are non-conceptual and do not reveal themselves or others. Therefore, right perception is also a subtle quality that is non-conceptual, formless, and beyond the reach of words. Therefore, it cannot be described or heard through any means. Therefore, in the practice of the soul, knowledge is the only thing that is evident, and it is self-evident.
x “There, the mention is like the destruction of darkness by the rays of the sun. The directions become radiant, all become pure. The mention of right perception is the same as the pacification of ego-attachment. Purity in all regions, which destroys the three types of bondage.”
(For reference, see) Shri Amritchandracharya (3) composed Shri Panchaadhyayee. * “Faith and other qualities are the external characteristics of right perception.
Therefore, they are synonyms of knowledge.”–Shri Panchaadhyayee.