Yogdrushti Samucchaya New Edition Part 01 and 02

SR No.: 034350
Original Sutra Author: Haribhadrasuri
Author: Bhagvandas Mehta
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay
Publication Year: 2018
Total Pages: 844
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 160 MB

Page 713

સુક્તતત્ત્વમીમાંસા : ભવરેગીની વિવિધતા, ચિકિત્સા, ‘મહા’ રેગ કેમ ?
(૬૩૭ )
સ્વાસ્થ્ય
છે, સાજોતાજો-હૃષ્ટપુષ્ટ થાય છે, અને આનંદનિમગ્ન સ્વસ્થ અવસ્થા માણે છે; તેમ યથાયેાગ્યપણે સમ્યક્ રત્નત્રયીરૂપ ઔષધપ્રયોગથી ભવરેગ નિમૂળ આરેાગ્ય થતાં જીવ નીરાગી-ભાવઆરેાગ્ય સપન્ન બને છે, સાજોતાજો-નિરામય તથા શુદ્ધ ચૈતન્યરસના પાનથી હૃષ્ટપુષ્ટ થાય છે, અને પરમાનંદ નિમગ્ન સહુજાત્મસ્વરૂપ સ્થિતિમાં પરમ સ્વસ્થ અવસ્થા અનુભવે છેઇત્યાદિ અનેક પ્રકારે ભવતું રાગ સાથે સામ્ય-સરખામણું ઘટાવી શકાય છે, તેથી તેને રાગની ઉપમા બરાબર છાજે છે. એ અત્ર સંક્ષેપમાં યથામતિ દિગ્દર્શનમાત્ર દર્શાવ્યું છે. વિશેષ સ્વમતિથી સમજી લેવું.
6
વળી આ ભવરાગને મહા' કહ્યો તે પણ સહેતુક છે, કારણ કે પેાતપેાતાના વગ માં–જાતિમાં જે શ્રેષ્ઠ-માટે હોય તે ‘મહા' કહેવાય છે. દા॰ ત॰ મહાકવિ, મહારાજા, મહાવીર, મહામુનિ; અને ભવરાગનું મહત્ત્પણુ–મેટાપણું અનેક પ્રકારે છે. જેમકે-(૧) માણુસના શરીરમાં ઉપજતા રાગ અમુક મર્યાદિત સમય સુધીને અથવા વધારેમાં વધારે ચાવજીવ-આ જીંદગી પત ટકે એવા હાય છે; પણ આ ભવરાગ તા અનાદિ કાળથી આ જીવને લાગુ પડેલા અને ભવાલવ ચાલી આવેલે હાઇ, હજુ પણ આ જીવના કેડા મૂકતા નથી ! આમ અતિ અતિ દ્વીધ સ્થિતિને ( Duration) લઈ આ ભવરાગ ‘મહાન્' છે. (૨) મનુષ્યના શરીરમાં દશ્ય થતા રાગ જો કે તીવ્ર વેદના ઉપજાવે છે, તે પણ ભવરેાગથી નરકાઢિમાં ( જુએ ગાથા પૃ. ૨૦૨ ફૂટનેટ) ઉપજતી વેદના એટલી બધી તીવ્ર હાય છે કે તેની પાસે ગમે તેવા આકરા રાગ કઇ વિસાતમાં નથી. રાગથી જે શારીરિક-માનસિક દુ:ખ ભાગવવું પડે છે. તેના કરતાં અનાંતગણું શારીરિક-માનસિક દુઃખ આધિ, વ્યાધિ, ઉપાધિરૂપે ભવરાગથી વેઠવું પડે છે. ચાર ગતિમાં જન્મમરણાદિથી અનંત અનંત દુ:ખ વેદના-યાતના ખમવી પડે છે આમ તીવ્રતાને લઈ (Acuteness & Intensity ) પણ ભવરાગની મહત્તા છે. (૩) માહ્યરાગને સાધવા-મટાડવા એ કાંઇ એટલી બધી મુશ્કેલ વાત નથી, પણ આ ભવરૂપ ભવરેગ સાધવા-મટાડવા એ મહા મહાદુષ્કર વાર્તા છે. એટલે કૃસાધ્યતાથી અથવા અસાધ્યતાથી પણ આ ભવરેગ ‘મહાન' છે– માટે છે. (૪) ખાદ્ય રાગ અતિ તીવ્ર હાય તા કવચિત્ એક જ વારના મરણમાં પરિણમે છે, પરંતુ આ અતિ તીવ્ર ભાગ તા સદાય અનંતવારના જન્મમરણમાં પરિણમે છે. આમ પરિણામષ્ટિથી પણ આ ભવરાગ અતિ માટેા છે.
(
‘મહા' રાગ કેમ કો
ઇત્યાદિ પ્રકારે આ લવ–સસાર ખરેખર મહારેગ જ છે. એને મીટાવવાને વિવેકી અદ્ધપરિકર થઈ જરૂર કમ્મર કસે જ, સર્વાત્માથી સર્વ પ્રયાસ કરી છૂટે જ. ક્ષણિક જીૠગીના એક સામાન્ય રોગને મટાડવાને લાકે કેટલી બધી જહેમત સુમુક્ષુનું કર્ત્તવ્ય ઊઠાવે છે? કેવા આકાશપાતાલ એક કરે છે? કેટલા વૈદ્ય-ડાક્તર

Translation AI Generated

## The Essence of the Poison: The Variety, Treatment, and Why it is Called "Maha" (Great)

(637)

**Health**

When the poison is eradicated through the proper use of the three jewels (right faith, right knowledge, and right conduct) as medicine, the being becomes free from the poison, healthy, free from disease, and nourished by the pure essence of consciousness. It experiences the ultimate state of health, immersed in the bliss of its true nature. In many ways, the poison can be compared to passion, so it is fitting to call it by that name. This is a brief overview, as much as possible. You should understand it more deeply through your own reflection.

**6**

Furthermore, calling this poison "Maha" (Great) is also justified. Because whatever is the best in its own category or class is called "Maha. For example, Maha-kavi (great poet), Maha-raja (great king), Maha-vir (great hero), Maha-muni (great sage). The poison's greatness is evident in many ways. For example:

(1) The passions that arise in a human body last for a limited time, or at most, for the duration of this life. But this poison has been affecting this being since time immemorial, and it continues to torment it even now. Thus, due to its extreme duration, this poison is "Maha."

(2) Although the passions that manifest in the human body cause intense suffering, the suffering caused by the poison in the hellish realms (see Gatha, page 202, footnote) is so intense that no other suffering can compare to it. The physical and mental suffering caused by passion is nothing compared to the infinite physical and mental suffering caused by the poison in the form of disease, affliction, and obstacles. In the four realms of existence, one endures endless suffering from birth and death. Thus, due to its intensity, the poison is also "Maha."

(3) It is not very difficult to cure or alleviate ordinary passions, but curing or alleviating this poison is extremely difficult. Therefore, due to its difficulty or even impossibility to cure, this poison is "Maha."

(4) Intense passion may lead to death once, but this intense poison leads to endless cycles of birth and death. Thus, due to its consequences, this poison is also "Maha."

**Why is it called "Maha" (Great)?**

In these and other ways, this world of suffering is truly a great poison. To overcome it, the wise must become determined, exert themselves, and make every effort with all their being. How much effort does a sick person make to cure a common illness in this fleeting life? What lengths do they go to? How many doctors and healers do they consult?