Yogdrushti Samucchaya New Edition Part 01 and 02

SR No.: 034350
Original Sutra Author: Haribhadrasuri
Author: Bhagvandas Mehta
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay
Publication Year: 2018
Total Pages: 844
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 160 MB

Page 652

(૫૭૬)
યોગદષ્ટિસમુચ્ચય રહે છે, અર્થાત્ પુણ્યોદયથકી જે જે સુખપ્રાપ્તિ થાય છે, તે પણ પુણ્યાપેક્ષી સુખ દુઃખ જ છે. કારણ કે તે પુણ્ય પણ પરવસ્તુ છે, એટલે તેને પરાધીન તે દુઃખ એવું સુખ તે તે દુઃખ જ છે, એ દુઃખનું લક્ષણ અત્ર પ્રાપ્ત થાય છે.
પુણ્યને પરવસ્તુ કહેવાનું કારણ એ કે-પુણ્ય એ શુભ કર્મ છે અને શુભ કર્મ એ આત્માથી અતિરિક્ત-જુદી એવી પરવસ્તુ છે. આમ પરવતુરૂપ પુણ્યના ઉદયથી દેવેંદ્ર-મનુજેદ્ર આદિના જે જે સુખ સાંપડે છે, તે પરમાર્થથી દુઃખ જ છે, અથવા સુખાભાસ જ છે. ઇંદ્ર-ચક્રવત્તી આદિની અઢળક ઋદ્ધિ અને તેથી પ્રાપ્ત થતા પંચ વિષય સંબંધી કહેવાતા સુખ તે દુઃખ જ છે. અત્રે શ્રી ઉપમિતિભવપ્રપંચ કથામાં કહેલ નિપુણ્યક રંકનું તાદશ્ય ચિતાર ખડો કરતું પ્રસ્તુત દષ્ટાંત યાદ આવે છે. તેમાં પુણ્યોદયથી ચક્રવત્તીની અદ્ધિ પામેલાને પણ પરમાર્થથી “નિપુણ્યક' અર્થાત ધર્મધનથી રહિત એ નિધનીઓ મહાદરિદ્રી ને દુઃખી કહ્યો છે. તે સમસ્ત અદ્દભુત રૂપક વર્ણન (Allegory) મહાત્મા સિદ્ધર્ષિની જેમ પિતાના આત્મા ઉપર ઘટાવી આત્માથી મુમુક્ષુ જીવે પુનઃ પુનઃ મનન કરવા યોગ્ય છે. જે કદી બંધનને સુખ માની શકાય તે પુણ્યને સુખ માની શકાય, પણ તેમ તે મૂખ ગમાર પણ માને નહિ. કારણ કે પુણ્ય એ સેનાની બેડી ને પાપ એ લોઢાની બેડી, પણ બન્ને બંધન તો છે જ છે. પોપટને સેનાના પાંજરામાં પૂર્યો હોય કે લેઢાના, પણ તે બંને બંધનરૂપ પાંજરા છે જ. એટલે જે પયપ્રધથી સંસારબંધન ચાલુ રહે છે. વિષય તૃણા ઉદી રહે છે.
છે. વિષય તૃષ્ણા ઉદીર્ણ રહે છે, તેને સુખ કેમ કહી શકાય? આ વગેરે ઉપરમાં વિસ્તારથી વિવેચાઈ ચૂકયું છે.
આ ઉપરથી સારરૂપ તાત્પર્ય એક જ છે કે–તાત્વિક–પારમાર્થિક સુખ કેવળ ધ્યાનથી જ ઉપજે છે, કારણ કે આત્મધ્યાનમાં પરાવલંબનની અપેક્ષા નથી, અથવા
પ્રગટ શુદ્ધ આત્મારૂપ પરમાત્માના જ અવલંબનની અપેક્ષા છે, એટલેધ્યાનસુખ તે કેવલ આત્માધીન છે, અને તે કર્મવિયોગમાત્રથી ઉપજે છે, આત્માધીન એટલે તેમાં કર્મનું પરવશપણું નથી. આમ સ્વાધીન એવા આત્મધ્યાનમાં
આત્મા ધ્યાતા છે, ધ્યેય આત્મા છે, ને ધ્યાન આત્મા છે. ધ્યાતાધ્યાન-ધ્યેયની ત્રિપુટીની અત્ર એકતા થાય છે, પરમ શુદ્ધ અંત થાય છે. સહજાત્મસ્વરૂપ એ જ સાધ્ય, સહજાન્મસ્વરૂપ એ જ સાધન, ને સહજાન્મસ્વરૂપ એ જ સિદ્ધિએમ અભેદ એકતા અત્ર થાય છે. એટલે કેઈ પણ પ્રકારની કઈ પણ વિકલ્પરૂપ આકુલતા થતી નથી, પરમ નિર્વિકલ્પ શાંતિ થાય છે, પરમ સ્વસ્થતા ઉપજે છે, તે જ પરમ સુખ છે, તે જ પરમ આનંદ છે. એવા પરમોત્તમ ધ્યાન સુખની તુચ્છ વિષયસુખમાં રાચનારા પામર જનેને શી ખબર પડે ? નગરમાં રહેનારા નાગર જનના સુખની ગમાર ગામડીઆને શી ગમ પડે ? તેમ અનુભવ વિના તે ધ્યાનસુખ કેમ કહી શકાય ?
“નાગર સુખ પામર નવિ જાણે, વલ્લભ સુખ કુમારી રે; અનુભવ વિણ ત્યમ ધ્યાનતણું સુખ, કણ લહે નર નારી રે.”—શ્રી . સક્ઝા. ૭-૩

Translation AI Generated

(576)
The collection of yogic perspectives remains, meaning that whatever happiness is attained from the rise of merit, it is also happiness and suffering dependent on merit. Because that merit is also an external object, meaning that it is dependent on something else, that happiness which is dependent on it is that suffering itself. The characteristic of that suffering is obtained here.

The reason for calling merit an external object is that merit is auspicious action, and auspicious action is an external object, separate from the soul. Thus, from the rise of merit, which is in the form of an external object, whatever happiness is obtained by the gods, human kings, etc., is suffering from the ultimate perspective, or it is merely an appearance of happiness. The abundant wealth of Indra, Chakravarti, etc., and the so-called happiness obtained from the five senses related to it, is suffering itself. Here, the example presented in the story of the skilled pauper in the *Upamitibhavprapancha Katha* comes to mind, which clearly depicts the reality. In it, even those who have attained wealth from the rise of merit are called "skilled paupers," meaning those who are devoid of the wealth of dharma, and are said to be poor and miserable from the ultimate perspective. That entire wonderful allegorical description, like the great Siddhas, should be contemplated again and again by the liberated soul upon the soul of the father.

If one can consider bondage as happiness, then one can consider merit as happiness, but even a fool would not believe that. Because merit is the fetter of the army, and sin is the fetter of iron, but both are fetters. Whether a parrot is kept in a cage of the army or of iron, both are cages in the form of bondage. Therefore, whatever is dependent on karma, the bondage of the world continues. The thirst for objects remains.

The thirst for objects remains, how can it be called happiness? This has been discussed in detail above.

The essence of the above is that true, ultimate happiness arises only from meditation, because there is no dependence on anything else in self-meditation, or there is only dependence on the pure soul, the Supreme Soul, which is manifest. Therefore, the happiness of meditation is only dependent on the soul, and it arises only from the absence of karma. Being dependent on the soul, it is not subject to karma. Thus, in self-meditation, which is independent, the soul is the meditator, the object of meditation is the soul, and meditation is the soul. The trinity of meditator, meditation, and object of meditation becomes one here, the ultimate pure end is achieved. The inherent nature is the goal, the inherent nature is the means, and the inherent nature is the achievement. The non-dual unity is achieved here. Therefore, there is no agitation of any kind, no alternative form, ultimate non-dual peace is achieved, ultimate well-being arises, that is ultimate happiness, that is ultimate bliss. How can those who are attached to the trivial happiness of objects know about such supreme happiness of meditation? How can a villager understand the happiness of a city dweller? How can that happiness of meditation be described without experience?

"The happiness of the city dweller, the commoner does not know, the happiness of the beloved, the maiden does not know; without experience, the happiness of meditation, neither man nor woman can understand." - *Shri Saksha* 7-3