Yogdrushti Samucchaya New Edition Part 01 and 02

SR No.: 034350
Original Sutra Author: Haribhadrasuri
Author: Bhagvandas Mehta
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay
Publication Year: 2018
Total Pages: 844
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 160 MB

Page 634

(૫૫૮)
ગદષ્ટિસમુચ્ચય ચિત્તને સ્થિર ઈચ્છતા હો, તે ઈષ્ટ અનિષ્ટ અર્થોમાં મહ મ પામે, રાગ મ કરે, દ્વેષ મ કરો.'
" मा मुज्जह मा रज्जह मा दुस्सह इणि?अत्थेसु । थिरमिच्छह जइ चित्तं विचित्तज्झाणप्पसिद्धिए ॥"
-શ્રી નેમિચંદ્ર સિદ્ધાંતચક્રવત્તકૃત બૃહદ્ દ્રવ્યસંગ્રહ, આમ મનના અને ઇન્દ્રિયના જયથી જે નિર્વિકાર બુદ્ધિવાળો છે, તે ધ્યાતા શાંત અને દાંત એવો હોય છે, અર્થાત્ કષાયની ઉપશાંતતાથી તે શાંત હોય છે, અને
ઇંદ્રિયાદિના દમનથી તે દાંત હોય છે. ગીતામાં કહેલા સ્થિતપ્રજ્ઞના શાંત, દાંતઃ લક્ષણ આ શાંત-દાંત યોગીમાં સંપૂર્ણ પણે ઘટે છે- “હે અર્જુન ! સ્થિતપ્રજ્ઞ જ્યારે સર્વ મનોગત કામને-ઇચ્છાઓને છોડી દે છે, ત્યારે આત્માથી
આત્મામાં જ તુષ્ટ એ તે સ્થિતપ્રજ્ઞ કહેવાય છે. દુ:ખમાં તેના મનને ઉદ્વેગ ઉપજતું નથી અને સુખમાં તે સ્પૃહા કરતા નથી. વીતરાગ, વીતભય, વીતકોધ હેય એ તે મુનિ સ્થિતપ્રજ્ઞ કહેવાય છે. આત્મારામપણાએ સ્થિત એ શાંત-દાંત પુરુષ ખરેખર ! આવા લક્ષણવાળો હોય છે.
અને આ સાતમી દૃષ્ટિવાળા યોગી પુરુષ તો આવા ઉત્તમ કોટિના ધ્યાતા હોય જ છે, કારણ કે અત્યાર સુધીની ઉત્તમ યોગસાધનાથી તે અત્યંત સ્થિરચિત્ત અને સ્થિતપ્રજ્ઞ
થઈ ચૂક્યા છે. (૧) સૂક્ષ્મ તત્વબોધ અને તેની મીમાંસાથી–સૂક્ષમ આ દષ્ટિવાળો સદુવિચારણાથી તેને જ્ઞાન-દર્શનની ઉત્તમ ભાવના થઈ હોય છે. (૨) ઉત્તમ યાતા અહિંસાદિ પાંચ યમના પાલનથી, શૌચ સ તેષાદિ નિયમના સેવનથી
ચિત્ત સમાધાનકારી સુખાસનની દઢતાથી, બાહ્ય ભાવના વિરેચન અને અંતર્ આત્મભાવના પૂરણ-કુંભનરૂપ પ્રાણાયામથી, ઇંદ્રિયોને વિષયમાંથી પાછી ખેંચી લેવારૂપ પ્રત્યાહારથી અને ચિત્તને ધર્મધ્યાનમાં ધારી રાખવારૂપ દઢ ધારણથી,આમ યોગગાના નિરંતર અભ્યાસથી–પુનઃ પુન: ભાવનથી તેની ચારિત્રભાવના ઉત્તમ પ્રકારની થઈ હોય છે. (૩) અને જ્ઞાન-દર્શન-ચારિત્રની આવી ઉત્તમ ભાવનાવાળા આ સમ્યગદષ્ટિ જ્ઞાની પુરુષ પરમ વૈરાગ્યભાવનાથી રંગાયેલા હોય છે, તેથી પરમ ઉદાસીન એવા તે વીતરાગ પુરુષ કયાંય પણ સંગ-આસક્તિ કરતા નથી, આ લેક-પરલેક સંબંધી કેઇપણ ઇચ્છા ધરતા નથી, જીવવાની તેમને તૃષ્ણ નથી ને મરણુયોગથી તે ક્ષોભ પામતા x" प्रजहाति यदा कामान्सर्वान्पार्थ मनोगतान् । आत्मन्येवात्मना तुष्टः स्थितप्रज्ञस्तदोच्यते ।। દુઃવેદનુદ્દિાનમના સુપુ વિતર: વીતરામચક્રોધઃ સ્થિતીનિયતે ”—ગીતા,
"सुविदिदपदत्यसुत्तो संजमतवसंजुदो विगतरागो। समणो समसुदुक्खो भणिदो सुद्धोवओगोत्ति ॥"
–શ્રી કુંદકુંદાચાર્યજીકૃત શ્રી પ્રવચનસાર

Translation AI Generated

(558)
"If you want your mind to be steady, then you should be indifferent to both pleasant and unpleasant objects, you should not be attached to them, you should not hate them."
"Ma mujjaha ma rajjaha ma dussaha ini?atthesu. Thiramicchaha jai chittan vicittjjaanapassiddhie."
-Sri Nemichandra Siddhantachkravattakrut Brihad Dravyasangraha, Thus, the one who is free from passions due to the victory of the mind and senses, is calm and restrained. That is, he is calm due to the cessation of passions, and he is restrained due to the control of the senses. The characteristics of calmness and restraint of the sthitaprajna mentioned in the Gita are fully present in this calm and restrained yogi. "Arjuna, when one abandons all desires arising from the mind, and is content with the Self alone, then he is called sthitaprajna. His mind is not disturbed by sorrow, nor does he crave for happiness. He is free from attachment, fear, and anger. Such a muni is called sthitaprajna. This calm and restrained man is truly content with the Self.
And this yogi who has the seventh vision is certainly a meditator of the highest order, because he has become extremely steady-minded and sthitaprajna through the highest yogic practices so far. (1) Through the knowledge of subtle elements and their analysis, this one who has the subtle vision has developed a superior understanding of knowledge and vision. (2) Through the observance of the five yamas of ahimsa, etc., the practice of the niyamas of purity, contentment, etc., the firmness of the sukhasana that calms the mind, the practice of pranayama that involves the expulsion of external thoughts and the filling and emptying of the inner self, the withdrawal of the senses from objects, and the firm holding of the mind in meditation on dharma, thus, through the continuous practice of yoga, through repeated contemplation, his character has become of the highest order. (3) And this samyagdarshi, the wise man who has such a superior understanding of knowledge, vision, and character, is imbued with the highest detachment, therefore, he is completely indifferent, he does not attach himself to anything, he does not have any desires related to this world or the next, he has no thirst for life, and he is not disturbed by the thought of death. "प्रजहाति यदा कामान्सर्वान्पार्थ मनोगतान् । आत्मन्येवात्मना तुष्टः स्थितप्रज्ञस्तदोच्यते ।। दुःखेऽपि च प्रसन्नतां गच्छत्यत्मा विपश्यतः । सुखेऽपि च न विक्षिप्तिः स्थितप्रज्ञस्तदोच्यते ।। वीतरागः वीतभयः वीतशोकः समाहितः । ब्रह्मनिर्वाणमृच्छति ब्रह्मभूतोऽधिवासितः ।।" -Gita,
"सुविदिदपदत्यसुत्तो संजमतवसंजुदो विगतरागो। समणो समसुदुक्खो भणिदो सुद्धोवओगोत्ति ॥"
-Sri Kundakundacharya's Sri Pravachansara