Yogdrushti Samucchaya New Edition Part 01 and 02

SR No.: 034350
Original Sutra Author: Haribhadrasuri
Author: Bhagvandas Mehta
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay
Publication Year: 2018
Total Pages: 844
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 160 MB

Page 606

(૫૩૦)
યોગદષ્ટિસમુરચય ધર્મને જ-આજ્ઞાપ્રધાન સ્વભાવ ધર્મને જ ઈચ્છે છે, એ વિષયને નહિ ઈચ્છતાં તેથી દૂર ભાગે છે, છતાં પૂર્વ પ્રારબ્ધદયથી ભેગવવા પડે તે અલેલુ૫૫ણે-અનાસક્ત ભાવે ભોગવી નિર્જરી નાંખે છે. જ્યારે અજ્ઞાની જીવ તે અત્યંત ઉપપણે-આસક્ત ભાવે જોગવી પુનઃ બંધાય છે. આમ જ્ઞાની–અજ્ઞાનીની વૃત્તિમાં ને દષ્ટિબિન્દુમાં આકાશ-પાતાલનું અંતર છે. એટલે જ ભેગને નિરંતર ઈચ્છતે એ અજ્ઞાની ભગ નહિં ભગવતાં છતાં બંધાય છે! અને ભેગને અનિચ્છતે એ જ્ઞાની આવી પડેલ ભેગ ભેગવતાં છતાં બંધાતું નથી ! એ આશ્ચર્યકારક ઘટના સત્ય બને છે. (જુઓ પૃ. ૫૦૨–૫૦૪).
કારણ કે યંત્રની પૂતળીઓ જેમ દોરીસંચારથી નાચે છે, તેમ નિરિચ્છ એવા જ્ઞાની પુરુષની બધી પ્રવૃત્તિ પૂર્વ પ્રારબ્ધના સૂત્રસંચારથી જ ચાલે છે. એટલે તે કવચિત
પૂર્વ પ્રારબ્ધોદય પ્રમાણે સાંસારિક ભેગાદિ પ્રવૃત્તિ પણ કરે, તે પણ વિચરે પૂર્વ જલકમલવત નિલેપ એવા તે જ્ઞાનીનું ચિત્ત તે મેક્ષમાં જ લીન પ્રયોગ' રહે છે. સંસારમાં રહેલા જ્ઞાની પુરુષ જાણે ભેગમાયા પ્રકટ કરતા
હોય, એમ જણાય છે ! અને કાનુગ્રહના હેતુપણાથી આમાં પણ દૂષણ નથી. આમ લેકવતી જ્ઞાની યેગી પુરુષ ક્વચિત્ અપવાદવિશેષે સંસારમાં–ગૃહવાસાદિમાં રહ્યા છતાં, સાંસારિક ભેગાદિ ભોગવતાં છતાં પણ બંધાતા નથી, અને અજ્ઞાની નહિ જોગવતાં છતાં પણ બંધાય છે! એ વિલક્ષણ વાત આક્ષેપક જ્ઞાનને મહાપ્રભાવ સૂચવે છે. ભેગ ભેગવતાં છતાં પણ જ્ઞાની બંધાતા નથી, તેનું કારણ તેમનામાં આસક્તિનસ્નેહને અભાવ એ છે. જેમ રેણુબહુલક વ્યાયામશાળામાં કેઈ સ્નેહાભ્યક્ત–તેલ ચેપડેલે મનુષ્ય વ્યાયામ કરે તે તેને રજ ચૂંટે છે; પણ સ્નેહાભ્યક્ત ન હોય–તેલ ચોપડેલ ન હોય, તેને નેહરૂપ-તેલરૂપ ચીકાશના અભાવે રેણુ ચુંટતી નથી; તેમ અજ્ઞાનીને નેહરૂપ, આસક્તિરૂપ, રાગરૂપ ચીકાશને લીધે કર્મ પરમાણુરૂપ રજ ચાંટે છે, પણ નિઃસ્નેહવીતરાગ-અનાસક્ત એવા “કેરા ધાકડ” જ્ઞાની સમ્યગદષ્ટિ પુરુષને સનેહરૂપ-આસક્તિરૂપ ચીકાશના અભાવે કમરજ વળગી શક્તી નથી. આમ સમર્થ એવા જ્ઞાનીની વાત ન્યારી છે, તે જલમાં કમલની જેમ અલિપ્ત જ રહી શકવાનું અદ્ભુત સામર્થ્ય ધરાવે છે, મૂર્ખ અજ્ઞાનીમાં તેનું અનુકરણ કરવાનું ગજું નથી, ને તેમ કરવા જાય તો ખત્તા જ ખાય! ધાર તરવારની સોહલી, દેહલી ચૌદમા જિનતણી ચરણ ચેવા; ધાર પર નાચતા દેખ બાજીગર, સેવના ધાર પર રહે ન દેવા.”–શ્રી આનંદઘનજી.
સંસારમાં રહીને પણ સર્વથા નિલેપ રહેવાનું આવું મહાપરાક્રમ તે કઈક વિરલા અપવાદરૂપ અસાધારણ જ્ઞાની જ કરી શકે; આવી બેધારી તલવાર પર ચાલવાનું કામ X “ર્વ સન્માદિ વ વસ્તુવિદેજોયુ, જો કવળોને સિંઘરૂ ! ”
(જુઓ) શ્રી સમયસાર-ગા૦ ૨૪૨-૨૪૬,

Translation AI Generated

(530)
The yogic perspective, the right understanding of Dharma, desires only Dharma, not the objects of desire. It distances itself from them, yet when forced to encounter them due to past karma, it experiences them with detachment and indifference, consuming them without attachment. When the ignorant being experiences them with extreme attachment, it becomes bound again. Thus, the difference between the wise and the ignorant, in their attitude and perspective, is like the difference between heaven and earth. Therefore, the ignorant, constantly desiring objects, becomes bound even though it does not experience them. And the wise, not desiring objects, even though it experiences them, does not become bound! This is a truly astonishing phenomenon. (See pp. 502-504).

Because just as puppets dance due to the strings, so too, the activities of the wise, who do not desire, are driven by the strings of past karma. Therefore, even if they engage in worldly activities like enjoyment, according to the arising of past karma, their minds, like a lotus in water, remain detached and absorbed in their true nature. The wise, residing in the world, appear as if they are manifesting the illusion of enjoyment! And there is no fault in this, even for the purpose of compassion. Thus, the wise yogi, even though they may occasionally, as an exception, reside in the world, in homes, etc., and even though they may experience worldly enjoyment, they do not become bound. And the ignorant, even though they do not experience enjoyment, become bound! This extraordinary fact reveals the profound impact of right knowledge.

The reason why the wise do not become bound even though they experience enjoyment is because they lack attachment and affection. Just as a person who is covered in oil, due to affection, will collect dust while exercising in a dusty gymnasium, but a person who is not covered in oil, due to the absence of oil-like stickiness, will not collect dust; similarly, the ignorant, due to the stickiness of affection, attachment, and passion, collect karmic particles like dust. But the wise, who are devoid of affection, passion, and attachment, like a "strong" person, cannot be bound by karmic particles due to the absence of oil-like stickiness of affection and attachment. Thus, the wise, who are capable, are different. They possess the extraordinary ability to remain detached, like a lotus in water. The foolish ignorant cannot imitate them, and if they try, they will only suffer! "The sharpness of the sword, the feet of the fourteenth Tirthankara; the juggler dances on the edge, but do not let him stay on the edge of the sword." - Shri Anandghanji.

This great feat of remaining completely detached while residing in the world can only be achieved by rare, exceptional, extraordinary wise beings. Walking on such a double-edged sword is a task that is "only for those who are wise in all things, not for the weak!" (See) Shri Samayasar - Ga. 242-246.