Book Title: Lokprakash
Author(s): Vinayvijay, 
Publisher: Sanghvi Seth Shri Nagindas Karamchand Ahmedabad
Catalog link: https://jainqq.org/explore/090439/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIkalAsasAgarasarimA 5130 mahAvIra jaina ArAdhanA kenA +di 3 ||AUM zrI aha~ namaH // // svaparasamayayArAvArapArINa-zAsanasamrAda-jagadguru-sarcatantrasvatantra-maricakracakravarti-tapAgacchAdhipati-bhaTTArakAcArya _ mahArAjAdhirAja-pratyUpAbhismaraNIya zrI vijayanemisUribhagavadbhyo namo namaH // / tapAgacchagaganAGgaNabhAskara--bhaTTArakAcAryazrIhIravijayasUrIzvaravineyopAdhyAyadhIkIrtivijayagaNiziSyottaMsamahopAdhyAya zrIvinayavijayagaNi vinirmitaH // // shriilokprkaashH|| // tasya cAyaM // 2 // dravyalokaprakAzasatkasargatrayAtmakaH prathamo vibhaagH|| // yNtrcitrttippnnyaadivibhuussitguurjrbhaassaanuvaadvistRtvivecnsmlngkRtH|| samalataH " Cuy // vivecanAdipraNetA / / // tapAgacchAdhIzvarazrImad vijayanemisUrIzvarapaTTadharaziSyaH siddhAntavAcaspati-nyAyavizAha DELISTED shriivijyodysuuriH|| hai ||prkaashyitrii // // saMghavI zeTha nagInadAsa karamacaMdasamarpitavapUrNa sAhAyyena rAjanagara ( amadAvAda sthA / zrI jainagranthaprakAzakasabhA // vIra saMvat 2460] prati 1000 [vikrama saMvat, 15 13 :11 ! bhamahApA:-.. sta nagara 9.499 CC Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // namo siddhacakassa // // Namo siriguruNemisUrINaM // // zArdUlavikrIDita // jeno uttama podha zodha karato, tatvArthanA tasvanI / ekIsAtha pracaMsanA matidhano, janA kare sattvanI // pAmyo huM zrutabodha yogavidhine, jenA prasAde karI / vaMdaM zrIguru nemisaricaraNe, te upakAro smarI // 1 // // prastAvanA // dharmavIra priyabaMdhuo ! avichinnaprabhAvazAli trikAlAbAdhita ApaNaM zrI jainendradarzana sarva darzanomAM pradhAnapada bhogave che, te vyAjabI ja che. kAraNa ke te jainendra darzana ja anya sarva darzanone ucita nyAya ApavA samartha che. mATe ja jainendra darzana "niSpakSapAtidarzana" "anekAMtadarzana" evA nAmathI oLakhAya che. juo! " anyo'nyapakSapratipakSamAvAd-yathA pare matsariNaH pravAdAH / nayAnazeSAnavizeSamicchan , na pakSapAtI samayastathA te // 1 // " eja AzayI maharSi bhagavaMtopa te lokottara darzanane samudrI upamA ApI che, temaja anya darzanone nadI samAna kayA che. juo "udadhAviva sarvasiMdhavaH, samudIrNAstvayi nAtha ! dRSTayaH / / na ca tAsu bhavAn pradRzyate, pravibhimAsu saritsvinodadhiH // 1 // " jema samudramA sarva nadIono samAveza thAya che tema jainendra darzanamAja sarpa darzanono samAveza thAya che. anya pratyeka darzananI AgIyA jISa jepo Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAza paNa jainendra darzanamA eka aMzAne ja AbhArI che, jethI samajI zakAya tema se ke anya darzano apUrNa ane ApekSika jJAna saMpAdana karAvavAmAM asafar at nathI mATe ja ma che. kAraNa ke - koi koi ma ekAMtavAda sthApanA jatAM anekAMtavAda svIkAryoM hoya tema aneka sthale jaNAya che, je vAta prasaMge jaNAcI ucita che. - tAtparya e ke monasAdhanane kapAdinI zuddhi darzAvacApUrvaka saMpUrNa rIte pratipAdana karanAra - bhavobhava cAhnavAlAyaka zrI jainendra darzana ja che, mATe ja maMtrI vastupAle aMtima samaye eja bhAnche ke " yanmayopArjitaM puNyaM jinazAsana - sevayA / / jinazAsanasevaiva tena me'stu bhave bhave // 1 // " " zAstrAbhyAso jinapadanatiH saMgatiH sarvadA'yaiH, sadvRttAnAM guNagaNakathA dopavAde ca maunam / sarvasyApi priyahitavaco bhAvanA cAtmatacce, sampadyantAM mama bhavabhave yAvadApto'pavargaH // 1 // " zAsananI sevA to lokottara phaladAyaka che emAM navAi zI ? paraMtu teno prema paNa cahANanA jevuM kAma kare che, mATe ja zrImAna vAcakavarye kayuM che ke" asmAdRzAM pramAdagrastAnAM caraNakaraNahInAnAM / andha pota ve pravacanarAgaH zubhopAyaH // 1 // " " viSayAnubandharvadhura - manyanna kimapyahaM phalaM yAce / kiMtvekamiha janmani, jinamatarAgaM paratrApi // 2 // " AyA sarva duHkhanAzaka jJAnAnandanA vilAsI bharelA - sarvasaMpattidAyaka jainendrazAsanamAM monI prApti saMkSepe jJAnayukta kriyArAdhanathI ane vistAre uttama darzanAdi traNanA ArAdhanathI kahI che. juo- jJAnakriyAyAM mokSaH || samyagdarzanajJAnacAritrANi bhokSamArgaH / / ahIM eka prazna upasthita thAya che ke kriyAnI pahelAM jJAna phema kIdhuM ? uttara - kriyAnI nirdoSa ArAdhanA to jJAnane AdhIna che, mATe ja phajhuM che ke Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paDhama nANaM tao dyaa0|| nANaM payAsaga mohao-tabo saMjamo agunidhro|| ___ A ja abhiprAye jJAnane AdimAM kA che, pavA jJAnanI AvazyakatAne mamajatA zAstrakAro pharamAve che ke-trIjA locana samAna, alaukika sUrya samAna, AzcaryakArI ghareNA samAna, cora na caure sevA dhana samAna samyagazAna che. heca padArthothI nivRni ane upAdeya padArthomA pravRtti kagavanAra paNa te ja jJAna che. kRtyAkRtyAdinI pichANa-cAritranI mAdhanA-cinanI nirmaLatA-kapAyano aya paNa pUrvokta jJAnI ja kI jhakAya cha. mATe ja tene sUrya-bama vigairenI 'upamA ApI cha. anyatra ema paNa kamu cha ke-pIpamamamudrotthamityAdi / / zAnathI pavitra banelI kriyA monAnA ghaDA jevI kahI che. nathA jJAnapUrvaka kriyArAdhanadhI bhayelo kamenaya dagdhamaMDUkarNanI jaiyA kanyA cha. mAja jJAnavinAnI kriyA khadyota prakAzatulya kahI che. ane mAnane apanAe sUryatulya kahuM che, khama manupyatva paNa AvAja jJAnathI meLavI zakAya che, tethI AvAzAnane dhAraNa karanAra pramaNa vigairenI Urdhvagati zAstramA darzAcI che. ema hovAthI aneka apekSAone dhyAnamA laine pUrvAcArya bhagavaMtoya zAnanA utkarSane cAritra kAmu che. eTale jyAM jJAnano paripAka hoya tyAM avazya cAritra hoya ja, mATeja kaI che ke.'jJAnasya phalaM viratiH' // AvA jJAnakallolazrI bhIjAyelA manapAlA jIvo moharAjAno mukhathI parAjaya karI zake cha. mithyAtvarUpI parvananA pakSane chedI nAMkhanAra jJAnarUpI vasathI zobhAyamAna yogI-nirbhayapaNe AtmAnaMdarUpI naMbanadhanamA zakranI mAphaka krIDA kare che. AvA jJAnanA bale ja-karmodayakAle paNa zAnIne veza dhato nathI, ema to gImA paNa kabUla kare che. juo-jJAnino'jhAnizcAtra0 || nArtha paNa teSA mAnIne ja kA che. juo te dhannA sukayatyA, jesi niyatattayoharuijAyA / je tattabohabhoI, te pujhA mubhavANaM // 1 // ityAdi-- ekAMta pakSavAlAo paNa ponAnA abhiprAyAnusAre jJAnane to muktinA sAdhanarUpe svIkAra ja che. juo 'Rte jJAnAnna muktiH // (paMcaviMzatitatvajJaH mucyate nAtra saMzayaH / / jJAnAmiH sarvakarmANiH / / paraMtu bhinnatA syAM ja jaNAya cha ke teo apekSA zAnanA abhAve zAna thI ja mukti mAne ke. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eTale kriyAne mAnatA ja nathI ane paramapramAvasaMpanna zrI jainendradarzana zAnayukta kriyAthI mukti mAne che. parnu rahasya e che ke-jyAre pratyeka jJAnamA ane kriyAmA mukti pamADavArnu dezadhI sAmarthya che tyAre saMpUrNa sAmarthya to ubhayamA ja rahelu che. jema gagaDAne calAvabArnu sAmarthya pratyeka paiDAmA dezathI che ane banemAM saMpUrNa raheluM che, tema jJAnakriyAmAM paNa samajavU. baLI pa paNa dhyAna mhAra na ja ho, joie ke jJAnavinAnI kriyA aMdhajevI ane kriyAvinAnuM jJAna paMgu( pAMgaLo mANasa ) nA jevU che. jema vanamA sakagelA dAvAnalanA prasaMge bhalene aMdhamA cAlavAnI zakti hoya paNa jyAMsudhI pAMgaLAne khabhe besAr3I venA batAvelA mArge aMdhajana na cAle tyAMmudhI dAvAnalanA duHkha thI na bace, tema jJAnakriyA ubhayanu ArAdhana na kare to A jIva saMsAradAvAnalathI zuM bace kharo ke ? na ja yace. pUrve kahela jJAna-sarvAnuyogamaya paMcamAMga zrI bhagavatIsUtra tathA zrI naMdIsUprAvimA pAMca prakAraceM kahela che. yukti paNa ema ja jAhera kare cha ke-jema duniyAnA prakAzaka sUryAdi pAMca che tema jJAna paNa pAMca kA che; kAraNa ke te paNa prakAzaka ja che. prakAza ane jJAna e ve samAna arthavALA zabdo cha. mATe na nANaM phyAsayaM0 ityAdi pUrvadhara bhagavaMtoe kA che. A pAMce jJAnamA svaparasvalpane jaNAvanAra zrutajJAna ja cha. jemA dvAdazAMgI mukhya gaNAya che. te aMgaracanAnA saMbaMdhAM ema samajavU ke jema eka puruSa vRkSa Upara caDhI phalo bhegA karI nIce nAMkhe, te phUlone mALI vanamA jhIlI mALA banAve he tema pUjyapAda sarvajJa prabhu zrI tIrthakara mahArAjAe kevaLajJAnarUpa vRkSaupara caDhI anekArtharahasyagarbhita sakalajIvopakAriNI sudhAsamAna dezanAdvArA kahelA vacanorUpI puSpona vINIne yathArtha svarUpe bIjabuddhinA nidhAna pUjya zrI gaNadharabhagavaMtoSa AcArAMgAdi sUtrorUpI mALA guMthI. mATe ja kalyu ke-atthaM bhAsai arahA, suttaM gaMthati gaNaharA niunnN|| zrutaphevaLI Adi sthavira bhagavaMtoe aMgona spaSTIkaraNa karacA upAMgAdinI racanA karI. bhA prasaMge e. paNa dhyAna bahAra na ja hovu joie ke-dRdhamA jema ghI rahelu che, tene vicakSaNa puruSa juIM karI zake cha ema aMgasUtro dRdha jeyA ane niyuktibhASya-cUrNI dhI jevA samAjacA. caturdazapUrvaghara zrI madrabAhumvAmI Adi mahApuruSoga te sUtranI sAthe abhinna svarUpe rahelA niyuktyAdine judA goThavyA, ema sarvAnuyogamaya paMcamAMga zrI vivAhaprajJAptisUtramA kahela muttastho khalu palmo0 Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ityAdi vacanadhI jANI jhakAya che. pUrve e AgamarUpa gaNAtA sUtronA dareka parnu cAre anuyogagarbhita vyAkhyAna karavAmAM Avasu hunukeTaloka samaya vItyA bAda avasarpiNInA duSama kALanA prabhAve jIvonI thatI buddhimaMdattAyI te te anuyogomA patI guMcavaNa vigaire kAraNo dhyAnamA laine pUjyapAda-- jagadguru-nyUnadazapUrvadhara bhagavAn zrI AryarakSitasUrIzvarajI mahArAjApa te cAre anuyogone pratyeka sUtromAM judA judA hecyA tyArathI te te sUtrona vyAkhyAna te te anuyogane AzrayIne ja karavAmAM gaurava che. vaLI hAlanI aneka zodhakhoLo paNa te ja vidyA maMtra vigerenA bajAnA samAna AgamomAMthI ja nIkalI che. kAraNa ke se AgamomAM ja karmavAda-paramANuvAda-AtmavAda vigaire saMpUrNa apUrva philosophI bharelI cha. mAra kahatuM jAie, phe-dareka paramANu judA judA svarUpe parivartana pAme che, mATe vAstavika rIte rAgadvapanuM kharaM kAraNa koI anya cheja nahIM, kevala ajJAnajanya judI judI pratIti thAya cha. ema jainAgama pahelethI ja pharamAve che. vaLI zabdane AkAzano guNa cha ema mAnanArA naiyAyikone jainadarzana pahelethI jaNAvatuM hatuM ke-'zabda pa paudgalika padArtha cha.' ema nahIM svIkAranArA teo phonogrAphanI zabdane keca (pakaDavAnI) karavAnI zakti joine have kabUla kare ja che. kAraNa guNa no pakaDAya ja nahi; pudala ja pakaDI zakAya. e vAta to jagajAhera che. vaLI vAyaralesU TelIgrAphanI zodhakholane jainadarzana navIna zodhakhola tarIke svIkAratuM ja nathI; kAraNa ke amArA nirdoSa suvarNasamAna pavitra Agamo pahelethI ja DiDima vagADIne jagAve cha ke tAranA anusaMdhAna vinA paNa mughopA ghaMTAnA zaTado asaMkhya yojana dUra rahelA bIjA vimAnonI ghaTAomAM utare che. te sAMbhALavAdvArA devatAo kalyANakano mahotsava karavA sAvadhAna thAya che. ra zavazakti sivAya bIju zu hoi zake ? sadAkAla AraMbhapariprahathI nivRtta rahenArA ApaNA zrItIrthaMkaradevo AraMbhaparigrahAdithI banatA paperImeMTa (prayoga) ajamAcyA zivAya mAtra kevalajJAnathI jANyA yAra dezanAdvArA kahe cha ke-ve vAyunA yoge pANI nIpaje che. A vAta juo sUyagaDAMgasUtramA vAtayoni pANI kamu che. tathA vanaspatimA jIca cha ema kaheluM che. (juo AcArAMgasUtramA) ema chatAM hAlanA zodhakhola kara nArAo, jeo upara kahela bAtane navIna zodhakhoLa tarIke jAhera kare cha, teo jainasiddhAMtano purepUro anubhava nahi hovAne laine ja tema jaNAce che. vaLI AtmAnA Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asaMkhya pradezI, dareka pradeze rahelI anaMtI jJAnAdi paryAyo, dareka Atmapradeze coMTelI anaMta paramANumaya anaMtI karma vargaNAono dareka paramANu-kaye TAime kevA pari vartanane pAme ke ? baMdha- udaya udIraNA-sattA abAdhAkAla- sthitighAta - rasadhAtaguNazreNItAmaM niSecanAvaraNakaraNanirI-kapa-cheda - tApa vigerenuM apUrva saMpUrNa svarUpa alaukika tattvajJAna - kaho to kharA ke jainendrAgamo (jainamAhirA ) sivAya anyatra kyoM cha ? AvAja Azayane lahane eka mahApuruSa zAstrAbhyAsa vigere sAta vAnAM mane bhavobhava mantrajo ema kaTTela che ema pahelAM paNa kayuM cha. aDhAra hajAra zIlAMgaratha AdinI saMkhyAne dhyAnamAM lar3ane gaNadhara bhagavane jeonA 18 haz2Ara Adi zramaNA bamaNA pado banAvyA che, te pavitra Agamo kAlAdika doSe karI pUrva sthitine jALavI zakyA nathI ema dekhAtuM pramANa paNa sAzrItI karAvI zake tema he. to paNa jainasAhitya jeTaluM vizAla ane susaMgata svarUpamA hAla mojuda che teluM bhAgye ja anya koI darzananuM sAhitya haze tatvajJAnanApipAsu buddhizALI vargane paNa jainasAhityaja-saMtoSa pasAuda, e vAtamAM cemata hoya ja nahI. kudaratano niyama evo ke jenA pAyo - bhIna- pATaDA majabUta hoya te ja mahela TakAu kahI zakAya, tesa jainasAhityarUpI mahelanA bAnA majabUta hovAthI te vijayavaMta varse dve, ane vartaze jaNa vAnAmAM pAyA samAna nirdoSa zAMtarasasiMdhu zrI vItarAga deva jANavA. bhIMta sarakhA kaMcanakAminInA tyAgI - nirabhilASi zuddha guru samajavA. tathA pATaDA samAna - avicchinna prabhAvazAlI tripuTI ( kapa, tApa, cheda ) zuddha kSyAmaya dharma jAgavo. eja kAraNathI jeo jainasAhityamA AMzika bodha dharAve che, evA te pAzcimAtya vidvAno paNa jaina sAhityaneja muktakaMThe prazaMse che, ema aneka AdhArodvArA kahI zakAya tema cha. 1 jainasAhityamA banAyelA eka paNa par3hArthano saMpUrNa saMgIna yodha- tenhAthI bIjAM tamAma padArthoMne jANyA zivAya naja thar3a zake mATeja ka ke - je egaM jANaha se savaM jANai0 || eko bhAvaH sarvathA yena dRSTaH sarve bhAvAH sarvathA tena STaSTAH 0 // ityAdi / eja kAraNacI sarve sUtrAMnA yathArtha artho gurudvArAja ANI zakAca. juo - sabbe sutaththA gurumahahINA || svataMtra abhyAsathI to fauta bodha thAya, tethI saMsArabhramaNa vadhe, mATeja vyavahArasUtramAM jInatryavahArane anumAre sUtra bhaNAvavAne dIkSAparyAyano niyatakAla jaNAcyo cha. Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aza paramaprabhAvasaMpanna zrI jainasAhityamA AgamarUpe gaNAtA siddhAMtono sAdhuvarga sivAya anya varga lAma lai zakato nathI. kAraNa ke dareka siddhAMtanA abhyAsamAM kAraNabhUta pavitra yogodbahnanI kriyA che. jeno sAdhuvarga ja adhikArI che. tethI dareka vargane teomAM kahela bhAvono bodha thAya; te sAra zrIaMga-upAMgAdimAMdhI rahasya prahaNa karIne pUrvAcArya maharSi bhagavaMtoe nItattvArtha-saMprahaNi-dharmasaMprahaNipravacanasAroddhAra-kSetrasamAsa-paMcasaMgraha-karmaprakRti Adi graMtho banAvyA che. A pratho paNa ghaNA ja vistIrNa-mahArthavAlA-gahana-tIkSNabuddhigamya hovAthI te tamAma sUtrAdimAthI sAra sAra grahaNa karIne gItArthaziromaNi pajyapAda mahopAdhyAya zrIvinayavijayajI mahArAje A zrIlokaprakAza nAmano apUrva ratnanidhAnanI jevo pratha yanAnyo che. jema kuMcIvinA mhelarnu dvAra ughADI zakAya nahIM, tema AgamarUpI mahelanuM dvAra ughADavAne kuMcIsamAna gaNAtA zrI bhagavatI-kAkA-nadImA-kodvArasUtra-jaMbUdvIpaprajJapti jIvAbhigama-vRha kSetrasamAsAdimA te te sthale rahela samajavAmAM kaThIna karaNAmnAyAdi prakriyAne tathA anya padArthasvarUpane saralarUpe jaNAvavApUrvaka subodha zabdaracanA paNa graMthakAre A graMthamA ghaNI ja sarasa vAparI che. ___ prastuta aMthakAre A paMdharnu anya koi nAma na rAkhatA lokaprakAza pavaM nAma kema rAkhyaM ? utsara-jenA baLe jIvanI urdhvagatyAdi thAya che tevA dharmAstikAyAdi alokamAM nathI. anaMtA tIrthaMkarAdi zalAkA puruSo lokamA ja thayelA hovAthI lokanI pradhAnatA che. dharmasAmagrI paNa ahIM ja cha, darzanAdi zuddhikAraka viziSTa padArthoM paNa lokamA ja rahelA che; mATe ja lokamAM vizeSa vaktavya hovAthI lokaprakAza nAma rAkhyaM hoya ema saMbhave che. prakAzano artha jJAna paNa thAya che, mATe lokanA svarUpane jayAvanAra evo graMtha lokaprakAza kahI zakAya. lokamAM ane alokamA rahelA sakala padArtho dravyAdi cAranI apekSAe cAra svarUpamA vheMcAyA che. svadravya-kSetra-kAla-bhAvanI apekSANa dareka padArthomA astitva rahelche ane paradravyAdinI apebhAe nAstitva rahelaM che, ema dareka padArthornu astitva ane nAstitva-dravyAdi cAranI apekSAthI ja jANI zakAya che. ethI ja saptabhaMgI AdinI utpattino paNa bodha thai zake che. te cArenuM nirUpaNa hovAthI A paMdhanA cAre vibhAgo anvartha potapotAnA nAmathI phahevAya che. 1 dravyalokaprakAza. 2 kSetralokaprakAza. 3 kAlalokaprakAza. 4 bhAvalokaprakAza, Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyalokaprakAzanA 11 vibhAgo che je sarganA nAbhathI kalA ke. graMthakAranA paricaya parasbe paTalu jAgI sakAya che ke seolInA tejapAla nAmanA pitA ane rAjazrI nAmanA mAtuzrI havA. svopajJavRtti sameta zrI haimalaghuprakriyA vigere jovAthI teozrI vaiyAkaraNaziromaNi hatA ema kahI zakAya che. zAMtasudhArasa maMtha, aneka stotro tathA nayakarNikA vigere teobhInI apUrva kRtio saMskRtakAvyaracanAmAM tathA nayapramANAdinirUpaNamAM paNa temanI kuzaLatA jaNAve che. zrIkalpasUtrI subodhakA TIkA paNa teozrIe banAvI che. zrIpAla rAsa - puNyaprakAza teozrI stavana vigere jotAM teozrInI gurjara kAnyakuzaLatA paNa sAtrIta thAya che. apUrva tatvabodhazAlI hattA, ema A ekaja graMtha kahI zake tema che. graMthakAranI paTTaparaMparAzrIharivijayasUri vAcakaviH upAdhyAya kIrtivijaya gaNi L lAbhavi0 jItavi0 u0 vinayavi0 gaNi nayavi0 padmavi0 u0 yazovi0 gaNi zrIpAlarAsano adhuro bhAga pUrI karavAne prathakAre samartha vidvAn zrImAna upAdhyAyajI yazovijayajIne bhalAmaNa karI jethI te mahApuruSe mahAgaMbhIra artha - vALA cothA khaMDasameta rAsa pUrNa karyo. e uparathI bane mahAtmAo samakAlIna hatA ema jANI zakAya che. zaMramAM maMthakAra kALadharma pAyA che. A maMthano abhyAsa karatI vakhate keTaleka sthaLe saMskRtanA bodhavAlA jIvAne saMkSepa hovAne kAraNe samajavAmAM muzkelI nave che. baLI keTaleka sthale spaSTIkaraNanI khAsa AvazyakatA dRSTigocara thAya che. tathA saMskRtanA ajANa jIvone spaSTa arthano bodha-mUlamaMthadhI yaha zakato nathI. vigere kAraNone dhyAnamAM laine sarvataMtrasvataMtra - tapogacchAdhipati zAsanasamrAT - Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jagadguru-maricakracakravarti-mArA AnmoddhAraka-paramopakAriziromaNi-pUjyapArazrutayogasaMpasaMpAdaka-prAnaHsmaraNIya-jaMgamakalpanara-kalikAle zrIgautamagurusamAna-paramArAdhya-sadAdhyeyaparamaguru-sugRhItanAmadheya-zrIsthAnAMgoktapaMcAtizayaghAraka- AcArya zrIgurumahArAja vijayanemisUrIzvarajI mahArAja sAhebajInA paTTadhara-siddhAMtavAcaspati-nyAyavizArada-zrutajJAnadAtA-mArA vidyAguru satkRtisAnidhyakAraka-paramopakArI-pUjyapAda-gurubhaktiparAyaNa-bhavyajIvone adhyApanAdidvArA kRtArtha vanAvanAra-jainatattvaparIkSA-navatattvavistarArtha-daMDakavistarArtha vigaire apUrva graMthonA anAvanAra-gItArthaziromaNi-AcArya mahArAja zrImAna vijayodayasarijI mahArAja sAhebajIe yaMtrAdi mahina vistarArtha lakhyo che; tathA teozrIe ja ghaNe ThekANe sphuTanoTadvArA paNa spaSTikaraNa ghaNuja sarasa kayuM che. teozrIno A anahada upakAra anAgrahI tattvarasika jIbo bhRle tema cha ja nahI. tethI Akho dravyaloka bhego bahAra pADavAnI icchA chatAM paNa tattvajJAnanA pipAsuonI tIna machAne mAna ApIne prathamanA traNa sarganI A prathama vibhAga bahAra pAyo che. viSayAnukramaNikA judI chapAyelI hovAzrI aMthanA vipayonuM jJAna ke dvArA yai zake tema che. ___ aMsamAM A graMthanA paThana-pAThana-nididhyAsanadvArA bhavyajIbo AtmasvarUpa oLakhe, padArthatatvano yathArtha yodha meLave, hitamArgamA pravarne, ahitamArgathI pAchA haThI, pavitra vItarAga paramAtmamArganI ArAdhanA karI muktipada meLave ema hArdika nivedana karI A TuMka prastAvanAne saMkSepI laiza. tathA chamastha jIvone zAnAvArakakarmanA pratApe anAbhogajanya skhalanA anivArya che. kamu cha ke avazyaMbhAvino dopA, chasthtvaanubhaavtH| samAdhi tanvate mantaH, kiM narAzcAtra cakragAH // 1 // tethI A prathamAM guNagrAhI vAcakavargane saMzodhanajanya nathA mudraNajanya je kAMi bhUlacUka jaNAya tene mahAzayo mudhArIne vAcaze tathA kRpA karI jaNAyaze to bIjI AvRttimAM mudhAro paNa thai zakaze. nivedakabhAvanagara / tapogacchAdhipati-zrutayogasaMpatsaMpAdaka-paramopakAriziromaNimaunaekAdazI zrIguru nemisUrIzvaracaraNakiMkara-upAdhyAya pavijayagaNi. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vissyaanukrmnnikaa| pRSThAGkAH prathama sargaH / viSayAH 1 maGgalAcaraNavivecanaprastAve OMkAravarNanam / 2 maGgalAcaraNavivecanam ... ... ... 3 ziSTapramAdaprArthanAdivivecanam ... 4 trividhAGgule autsedhAgulatrivecanam 5 autsedhAMgulapradarzanapUrvakaH pramANAMgulopakramaH 6 pramANAMgula-AramAMgulasvarUpam 7 zrIvIraprabhudaMhapramANavirodhazakodbhAvanA tabhirAmazca 8 pramANAMgula-AtmAMgulavipayasvarUpam 9 aMgulasaptatikAgatacarcAvicAraH .... 10 guNakArAdigaNitaviSayavicAraH .... 11 guNAkAraviSayavicAraH .... 12 vividhapalyopamamAgaropamasvarUpam 13 bAdaroddhArapalyopamavicAraH 14 sUkSmoddhAra-bAdarasUkSmAddhApa0 sA0 vicAraH 15 sUkSmakSetrapalyopamazaMkAnirAmaH .... 16 saMkhyAtAdibhedAHsaMkhyAtacyAvaNanam 17 utkRSTasaMkhyAtasvarUpanirUpaNe catuppalpasvarUpam 18 utkRSTasaMkhyAtasvarUpam 19 parittAsaMkhyAta-yuktAsaMkhyAtasvarUpanirUpaNam 20 middhAntAnusAriasaMkhyAta-anantakavicAraH 21 kArmagranthikavicAreNa asaMkhyAna-anantakasvarUpam 22 asaMkhyAtAdisvarUpe kArmagranthikavicAraH 23 anantake prAptabhAvavicAraH 24 anantajIvAlpAbahutvayantram 25 saMkhyAtAdimedavicArakoSTakam ... Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 2 ) dvitIyaH sargaH 1 dravyAdicaturbhedalokasvarUpavicAraH .... 2 dharmAstikAya - adharmAstikAyasvarUpavicAraH 3 AkAzAstikAya - tad medavarNanam ... 4 alokagatyabhAvAdidRSTAnta- avagAhavicAraH 5 avagAhapariNAma - dharmAdivizeSavicAraH 6 agurulaghuparyAya - hAnivRddhicakravicAra: 7 hAnivRddhicakraM tathA jIvadravyavicAraH 8 jIvAstikAya talakSaNavarNanam 9 jIvasvatattvabhUtajJAnavaicitryahetuvicAraH 10 siddhajIme 15 vicAsa 11 siddhajIvAnAM siddhisthAnagatihetuvicAraH 12 jIvanirgamamArga-taddhetukagatijJAnavicAraH 13 siddhyamAnajIvagani-jIva saMkhyAvicAraH 14 dvArabhedena siddhyamAnajIva saMkhyAvicAraH 15 siddhyamAnajIva saMkhyA- muktikSetrAvagAhavicAraH 16 middhakSetrasthinamiddhajIvasvarUpavicAraH 444 17 siddhAvasthAjIvasvarUpavicAraH 18 siddhAvagAhanA - marudevAvagAhanAsamAdhAnavicAraH 19 siddhyamAnajIvapUrvAvasthA siddhAlpabahutva vicAraH 20 nirupamasiddhajIvamukhavicAraH 21 siddhasukhanirupamatAtricAraH 22 middhasvarUpanisyanda- siddhasaMkhyAyantra 23 siddhaprAbhRtoktadvAravize pavicAraH tRtIyaH sargaH / 3 yonidvAra svarUpabhedAdivicAraH 4 yonidvArana medvizeSavarNanam 4141 1 saMsArijIvAnAM maptatriMzadvarANAM svarUpam 2 patidvAravizeSavarNanam ... ... **** 82 84 86 88 90 92 94 96 98 100 102 104 106 108 1.10 112 114 116 118 120 122 124 126 132 136 143 146 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 163 168 - (3) 5 yonidvAre yonimedanirUpaNam .... 6 kuladvAre kulakoTisaMgvyAnirUpaNam ... 7 bhavasthitidvAra-upakramasvarUpanirUpaNam 8 bhavasthitidvAre AyurvandhakAlavicAraH 9 kAyasthitidvAre zarIradvAravarNanam 10 zarIradvAre tadarthahetvAdinirUpaNam ... 11 zarIradvAre kAraNakRtAdibhedavicAraH 12 zarIdhAre kAmaviSayakRtabhedavicAra: 13 zarIradvAre projanAvagAhanAkRtabhedavicAraH .... ... 164 14 ekendriyAdInAM maraNAntamamudghAte najamakArmaNAvagAhavicAraH 166 15 nArakatiryakamanupyAyAM maraNAnnamamuddhAtezvagAhavicAra 16 devAnA maraNAntamamudghAne taijamakArmaNAvagAhavicAraH ..... 17 zarIradvAre svAmiviSayakRtabhedavicAraH 18 zarIradvAre sthini-alpabahuvakatabhedavicAraH.... 19 zarIradvAre'lpabahutva-antarakato bhedavicAraH... .... 180 20 zarIradvAre tejasAvagAhanAyantrakam ... 21 zarIradvAre 11 pratidvArayantrakam ... ... 183 22 saMsthAnadvAre samacaturasrAdisaMsthAnavicAraH ... 185 23 samudghAnadvAre bedanAkapAyamamudghAtavicAraH .... 186 24 samudghAtadvAre maraNAntasamudghAva-baiMkriyasamudghAta--AhArakasamudyAtavicAraH ... 188 25 samudghAtadvAre kevalimamudghAta vicAraH .... 191 26 saMsthAnadvAre samacaturastrAdisaMsthAnavicAraH ... 27 samudghAtavicAranirUpakovijayanandanamUrigraNInaH samudghAta tanya granthaH .... .... .... 28 samudghAtadvArayantrakam ... ... 29 lezyAsvarUpaM matabhedavicAranizcayaH..... ... 235 3. leNyAdvAre lezyApariNAmadRSTAntavicAraH 31 leNyAdvAre lezyApariNAmabhedavicAraH 243 32 lezyAdvAre lezyAsthitivicAraH ... ... 245 282 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 247 252 254 256 263 263 268 270 33 leNyAdvAre nArakadevasambandhilezyAsthitivicAraH 34 legAne zuklalelgAriyanisamA vicAra 35 leNyAdvAre lezyApariNAma dRSTAntavicAra: 36 leNyAdvAre lekhyApariNAmabhedavicAraH... ... 37 leNyAdvAraTippanakam ... ... .... 38 lezyAyantram ... ... 39 leNyAdvAre nArakadevasambandhilegyAsthitivicAraH 40 nAraka lezyAsthitiyantram ... .... 41 vigAhAradvArasvarUpam ... 42 digAhAradvAre dravyAdita AhArasvarUpavarNanam .... 43 maMhananasvarUpanirUpaNam ... .... ... 44 kapAyadvAre anantAnubandhyAdisvarUpavarNanam ... 45 kapAyadvAre kapAyasthinyAdisvarUpanirUpaNam 46 kapAyadvAre prakArAntaratAkapAyabhedanirUpaNam .... 47 saMtrAdvAre saMjJAbhedAH saMjJAsvarUpanirUpaNaM ca ... 48 kamAyayantram 49 ekendriyeSu saMjJAsvarUpadRSTAntAH .... 50 AcArAGgAdisaMbAdena poDazAdisaMjJAdinirUpaNam 51 maMtrAdvAre saMjJAvicArayantrakam ... 52 indriyadvAre indriyamvarUyaM tadbhedAdinirUpaNaM ca 53 indriyadvAre dravyendriyasvarUpabhedAdinirUpaNam 54 indriyadvAre bhAvendriyanirUpaNam .... 55 indriyadvAre dravyendriyapatrakam .... ... 56 indriyadvAre tadvizepasvarUpanirUpaNam ... 57 indriyadvAre tadvipayapramANAdinirUpaNam 58 indriyadvAre prApyakArityAprApyakAritvavicAraH 59 indriyadvAre nadviyayapramANanirUpaNam ... 60 indriyadvAre nadviSayapramANamvarUpanirUpaNam ... 61 indriyadvAre tadavagAha-pradezAlpabahutvanirUpaNam 272 274 276 277 278 282 286 288 292 294 296 302 304 306 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -> 62 indriyeSu 9 navadvArayantrakam 63 indriyadvAre AmuktiprAptarbhAvIndriyavicAraH ... 64 indriyadvAre AmuktiprAsaMjIveSu bhUtabhAvIndriyavicAraH 65 indriyadvAre noindriyamano nirUpaNaM - indriyAlpabahutvavicArazva 66 saMzidvAra - vedadvAranirUpaNam 67 vedadvAre vedatrayasvarUpalakSaNAlpabahutvAdinirUpaNam 68 vedvAre bekAyasthitivicAraH 69 samyagdRSTidvAre nadutpani-karaNatrayanirUpaNam grandhyAsanastha jIvatrayasvarUpanirUpaNam granthibhedAnivRttikaraNanirUpaNam 70 71 72 kSAyikA dina bhedanirUpaNa macAntaramAkSepa 328 parihArAdi ca kSAyikAditadbhedanirUpaNam ekadvitryAdisamyaktvabhedanirUpaNam 330 334 338 kSAyikAdisthiti - saMkhyAguNasthAnaniyamavicAratha 336 dezaviratyAdiprAptisAmAyikacatuSka vicArazva samyaktva sAmAyikAdInAmApavicAraH midhyAdRSTimizra dRSTivicAraca 73 74 by 76 77 " ++ " "" " 17 12 ( 5 ) :: ... 1+ ... 4.4 340 78 midhyAtva bhedapUrvakanatsvarUpamizradRSTivicAraH 342 79 midhyAdRSTidvAraM Abhinivezikamidhyatve goSThAmA hilasvarUpam 244 80 dRSTidvArayastrANi 354 81 sAmAyikacatuSke vizeSavicAraH 82 jJAnadvAre matijJAnaprabhe dravya anAvagrahasvarUpanirUpaNam 83 matijJAnabhedaprabhedavicAraH ... 84 dRSTAntapuraHsaraM vyaJjanAvagrahAdimatijJAnasvarUpam 85 jJAnadvAre matijJAnaprabheda hubahu vidhAdisvarUpanirUpaNam 86 jJAnadvAre matijJAnabhedamabheda vicAraH 87 88 44 ... ... 194b 207 308 manijJAnabheda autpattikyAdibuddhicatuSkavicAraH ..... zrutanizritamanijJAnabhedavicAraH 310 314 316 318 320 322 324 326 357 362 368 370 372 374 376 378 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382 398 . Ccccccccccwww J0 . .. . . 0 0 89 , zrutajJAnasvarUpanirUpaNam... ... 1 , zutajJAnagAtumaledApitAH 91 , dRSTAntapuraHsaraM zrutajJAnacaturdazamaMdavicAraH 394 " zrutajJAnaviMzatibhedanirUpaNavicAraH ekAdazAGga caturdazapUrvasthapadamAzAyaMtrakam jJAnadvAre avadhijJAnabhedavicAranirUpaNam .... , avadhimanaHparyAyajJAnamedAkSepaparihAravicAraH 404 96 , manaHparyAya- kevalajJAnanirUpaNam ... , matijJAnaviSayavicAraH .... , zrutajJAnaviSayavicAraH ... avadhijJAnanirUpaNam .... , avadhijJAnaviSayavicAraH .... avadhijJAnaviSayakSetrakAlasaMvedhanirUpaNam , manaHparyAyakpipavicAranirUpaNam ... 420 kevalajJAnaviSayaH matyajJAnAdhajJAnatrayaviSayavicAraH ... jhAnAnAM pramANAntargatatA-pramANabhedAdivicAra: 424 , jhAnAnAM pramANamvarUpatAnirUpaNam .... .... jJAnAnAM pramANAntargatatAvicAraH .... .... 428 , jhAnAnAM sahabhAva phevalina upayogavicAraca .... 430 , kevalajJAnaviSayatadupayogasambandhimatabhedavicAranirUpaNam 432 kevalopayogaviSayimatatritapaikamatyanirUpakANi vAcakavarya zrIyazovijayopAdhyAyapadyAni tadvivaraNaM ca " matyAdijJAnAnAM sthitivicAraH .... .... 442 , matyAdijJAnAnAmantaravicAraH . .... .... 444 , mAkSepaparihAraM matidvAnasya paryAyanirUpaNam .... 446 , zrutajJAnaparyAyanirUpaNam ... ... , avadhyAdijJAnAnAM paryAyanirUpaNaM, paryAyAlpAbahutvaM ca 450 , jJAnaparyAyANAM alpabahutvanirUpaNam .. ... 452 117 , avagrahAdInAM sthitimAnayantram ... ... 453 0 0 o-o-MoovoMvovor oov 0 : 433 111 ~ara GMSCAM eu Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462 467 472 474 130 482 (7) 118 , jJAnadvAravicArayantrakANi ... 454 119 , pramajhAyAtaM padasthAnakanirUpaNam 120 darzanadvAre darzanabhedavicAraH ... 121 , darzanabhedanirUpaNam ... 466 122 , darzanadvArayantrakam 123 upayogadvAra-AhArakadvAranirUpaNam 468 124 AhArakadvAra prAsaGgika saMghAtAdinirUpaNam 470 125 saMghAtAdikaraNayantrakam ..... ... 126 AhArakadvAre vakragatibhedAdisvarUpam 127 , vigrahamatAvanAhArakavicAraH 476 128 , ojamAditrividhAhArasvarUpam 478 121 , ojasAditrividhAhAramantram , vigrahaganiyantram 131 guNasthAnadvAre prathamaguNasthAnanirUpaNam 132 , prathamadvinIyaguNasthAnaprarUpaNam , tRtIyammAdAsasamaguNaprarUpaNam 486 pazcamaguNasthAnaprarUpaNam 135 , . aemaguNasthAnasvarUpavarNanam ... aSTamApUrvakaraNaguNasthAnasvarUpam .... navama dazamaikAdazaguNasthAnasvarUpavarNanam 196 138 ekAdazopazAntamohaguNasthAnanirUpaNam 498 ekAdazaguNasthAnaprasaMgana upazamazreNisvarUpam 500 dvAdazakSINamohaguNamyAnaprarUpaNam .... dvAdazakSINamohaguNasthAnaprasaMgataH kSapaka zreNiprarUpaNam 516 kSapaka zreNisthApanA 528 143 prayodazasayogikavaliguNasthAnavarNanam caturdazAyogikevaliguNasthAnanirUpaNam 532 guNasthAnAnAM parabhavasahagamanAdivicAraH .... , alpabahutvavicAraH .... .... . 536 484 133 488 490 492 141 dvAdazakSAmA 144 Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .... 149 538 540 542 544 546 548 554 556 558 (8) 147 , , kAlaniyamavicAraH .... 148 guNasthAnadvAre guNasthAnAnAmantarasvarUpanirUpaNam guNasthAneSu satpadaprarUpatAdidvAravicAraH dravyapramANavicAraH .... , kSetrasparzanAdvAravicAraH sparzanAdvAravicAraH.... kAladvAravicAraH .... kAlAntaradvAravicAraH 155 , antaradvAravicAraH .... , mAtradvAravicAraH ..... alpabahutva-bhAgadvAra-guNazreNivicAraH guNasthAneSu navadvArayantrakavarNanam.... 159 , satpadaparUpaNatAdidvAravicAra: , jIvabhedasaGkhyAyanyavicAraH 161 yogadvAre naesayogasvarUpanimaNam audArikamizrayogavicAraH 163 , manovacoyogabhedavicAraH ..... bhApAvAgyogavicAranirUpaNam .... vacanayogaprasaGgatobhASAbhedanirUpaNam bhApAbhedasvarUpanirUpaNam ..... 167 , bhASAmedavicAraH .... 168 , bhASAbhedavicAre mizrabhASAbhedavicAraH 169 , bhApAvAgyogavicAranirUpaNam / 170 , bhASAbhedasvarUpanirUpaNam zeSadvAravarNanaM ca 171 tRtIyasargopasaMhAraH .... .... 570 pa72 574 576 578 vMoMMM ~~ ur ur rururarur Prora : 582 588 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddhipatraka. patra pati anuH AkAra Akara bagne vaune ane tamAM paNa prathama para makela hobAthI dhvanita ya cha ke vizeSa karI sava 33 vikAsa Izvara tasya arthA viziSTa arthA viziSTa dinI dinA karyA kayu nyAda yayA zAbhima ziraccha pAme che. vigAo sUya saMkInana nivipna matraNa tIzrA mAga dravyonA paNI no| dhanuSanoM nyAra dhayoM dina ziracha pAmaSA maMbhava cha, paNa vicAo mAye pUrya maMkInana nirvighna maMtraNa sIthoM mAge iyonA. ghaNI no 1 gAu ane 4 dhanuSano 1 gAu ane 4 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) urva savI sU tIkSNa urdhva sarvathI sU tIkSNa pADI muktiH T. pADo mucchitaH zatottama / zatonu / rA dIrgha sava YYY Aya sarva Arya kSetraphala)thI guNatAM agula 36 war WANA 1 kSetraphaLa) aDagula guNyo yeka yathAtha prakAramA hastA'zulaH dhyeka yathArtha prakAramA IstogulaiH ramyaka paholAi) zabdArthaH prasArpatA samyaka x pholAi zabdAthaH prasappatA nIca asalyeya nIce khya kapaNe cakaH asaMkhyeya yaM karSaNe caikaH kAyate saMspRSTA kapyate 48 maspRSThA Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) ekaka gakaika mastakavAlA mastavAlA kagha karye kalye anya pantha sapazalA mparzalA uDoDo ane 8||yojn jagaNI tathA vedikA sAthai co sava sarva a.sa asaM prakSepavA prakSepI punaH trivarga karI kevalajJAnadarzananA ananta paryAyo prakSepavAthI zrayela rAzi anaM. ( yaMtramAM) anaM0 kelo phaikelyA pudla tA namI namo namo ane / ane sarvadAra taramatA taratamatA pUrva cakramAM hiMDolAmA cakramA hiMDolAmAM 21 ava. nA trIjA ane ava0 nA trIjA ArAnA utsanA cothA ArAnA chevaTanA ane utsa0 nA chevaTanA cothA ArAnA prAraMbhamAM anya anya deva-ne bhAMgArmAthI bhAMgAmAMthI 21 a zya avazya 12.33 1 1 48 4.43 43 pudgala 103 109 109 110 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 15.3 115. 148 ? sai 12 166 126 126 12.6 12.6 127 125. 133 134 135 13.5. 26 136 13 135. 1.44 142. 142 142 1.42. E 21 5 4 1. 3 4 1. 1 15. 30 16 22. 2.4 2.4 A. 24 5. 21 30 13 4 5. 24 30 ( 4 ) saba jIvanA cchayA 3 jaggha ra ya siddha ha tiyaMcI ghama guNa. tethI arUpa va kuma guNa, tethI alpa, tethI vizeSAdhika vizeSAdhika, tethI utsa0 ava 0 nA duHSama suSamArakamiddha asaMkhyaguNa, zrI akAlanA sarvasiddha asaMkhyaguNa, unmaH kAlanA sarvasiddha vizeSAdhika. varSa kurmo zarIrAkSA niH gaMgarAzrA niH yavAmAM paryAmA vAmAM AgdhAGga pUrNa mo'ya tena bAtha mAyI marya jIvano cchrayA 6 saMpUrNa zaMkhakha jagdha dhya siddha yaM tiryacaNI dharma thavAmAM paryAmio dhavAmAM ArabdhAGga pUrNa mo'yaM tenA cAdhA mAyo saMpUrNa zaMkha Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhaNe kALe tyaya turatA ghaNA kALa yatya muddata 157 paMdha M ar 3 yAma 165 duvAra AvelaM 18. kAmANa kAbhaNaM yAna devakRta devakRna vigaire yatrIza koDa traNa koDa bIza lAkha durvA avela havAthI hovAdhI paMDaphavana trIjI zrIjI samthAna maMsthAna koTa keTalA Apurza ApUryA nA'bhi to'bhi laMbAimAM laMbAigAMvajharIra pramANadhI adhika paMDhayana ur ": V. . . AnA maMdhAna ". 27 kapATa AThame TAD . ginA mohano mamugdhAraNaM sahitA hinA mohanI samundhAgaNaM mahiyA , 25 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 207 207 207 210 212 216 219 23 223 h 225 2.25 225 241 246 248 13 73 252 ra * 256 260 60 260 269 17 6 9 2.3 15 ka 15 8 28 // 15 20 2 29 11 rak 12 24 28 14 m 29 9 15 8 17 ( 6 ) nanvevaM satyAt sura nacaivaM kSapaNItayA vedanIyAdeH mantha nyUmanyUna AhArasarIrakA kamma sarIrakA 0 kadayA nAmama nAmakarmA vodhyamini dea zro daza hajAra varSa daza hajAra varSa legA dvAra karmagratha te te tejo savalokama spaza parAvasa hAya natvaivaM sattvAna sara nacaivaMti kSapaNIyatayA dIyAdeH mandhAna nyUnanyUna AhAragasarIrakA kammagasarIrakA karmodayA nAmakarmA nAmakarmo caudhyamiti vaiddhartha zrI kApotale yAnI utkRSTa sthiti sarakhI paTale palyAsaMkhyabhAgA dhika RNa lAgaropama sAdhika RNa sAgaropama lezyA dvAra karmagraMtha tethI ta sarvalokamA spardhe parA ho Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 283 10 h , V VVM VVVV - 4. r 4 mmm rm or or 4 r or or gomatrikA saSadA dazi vallI ballI nAmamiH viSayaka atha parabhesara nivRti nidhatti ekeMdriya nuvatya atmA sakhya rindviya dvIndriyA sambandhi mathI jambhane jhAdhitA: gomUtrikA sarvadA darzi yallIo vallI nAmabhiH viSayaka artha paramesara nitti niti pakendriyA nubhavatya AtmA saMkhya rindriya the vAra ekendriyA sambandhi 256 6 maMthi jambhata zodhitAH keTalAe evamati mithyA maNDapA keTalAeka evamaprati mithyA 353 344 maNDapamA m mmm xx kayo kara kayoM 348 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMtApa aMtarIMpa hatuka gRha ahacAya hetuka gRha 378 378 pinAne mAmano ziSya karavA zaru kyoM 768 // jANe bacAya kA ponAna gAmano ziSye karaco zA kayoM 768|| kA ANe 385 pache mamAMgA rete prAbhana vipulamiti pUrvAdibhad vALI samavA chavAstha mImAMsA rainaiH prAbhRna vipulamati pUrvAvibhRd pAlo mamajavA zriya buddhi mAmAnya dharma vRtti sAmAdharma thI amAtra sthAnesthane bandhu bhavi jobAne (ve) nathI abhAva sthAnasthAne bandhuH bhAveM jIvone Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 443 446 samathana vaSanA parAyo samarthana varSanA paraparyAyo 200 455 456 456 459 467 467 467 468 matijJAnamA matijhAnamA (astitva svatvarUpe) __ jAya te jAya te anudAtta ane madhyamAM sparza karIne jAya te sava sarva zruta sAgaropama sAgaropama-mAdhika saMkhye saMkhyeya asaMkhye asaMkhyeya sAMgara sAgara-sAdhika avadhijJAna avadhijJAna, acakSu, avadhika mati-ajJAna mati-ajJAna acakSu opa aupa acakSudarza acakSurdarza yadhI sarpayI sAgaropama sAgaropamasAdhika sAgaropama mAgaropamasAdhika prANamana prANabhUta ma thA sarvathA dazinaM darzina nahArakaH nAhArakaH najasaH vam dhruvam sAmya samya zvati antarmu sthi sthiti 474 475 tejasaH 482 486 dhati 498 antamu 500 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 504 512 525 536 545 543 543 549 1551 553 554 558 571 573 576 578 580 581 582 583 584 584 584 586 590 590 590 591 591 24 17 2 26 28 30 27 29 9 5 20 2.5 18 11 17 4 2.0 10 14 15 15 25 18 23 24 20 20 ( 10 ) nivRtti upaza zreNi vizeSA zyA tIya samUrchima jIvo thAya tAratamya jANavuM uttara-- rinmanaMtarapA sthAnana muhUrta agha niyukti tatIyA saMkalpa jAva rUpa ate va nirNita jAvA dde, 4-5 yAM naina niga sagaH nItI aba anivRtti upazamazreNi vizeSAva 0 syAttRtIya saMmUrchima jIyo kema na thAya 1 tAratamyano saMbhava jANo niraMtarapamA sthAnaka muhUrte artha Q niryukti tRtIyA saMkarUpaM jIva rUpaM ane ca nirNIta jIvA 8-4, 6 yA naina nirga sargaH nIti Aya Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // OM aI namaH // | sakalasvaparasamayapArAvArapArINebhyaH satsaMyamabhRdavataMsakebhyo jagadanugrahakaraNebhyastapogacchAcAryabhaTTArakazrImadvijayanemisUrIzvarapAdapAyalyo namo nAra :: vivaraNAdisametaH // // paramakAmaNikamahopAdhyAyazrIvinayavijayagaNivinirmitaH // takakakakakakakakakakhatrkakakankantakari NEzrI lokaprakAzaH // " T-Tipsycarry Pprporayagar CHIT 4Y tasya cAya // zrIdravyalokaprakAzAbhidhAnaH prathamo vibhAgaH // (prathamaH sargaH) zrIzaGkezvaramAptapUjitapadaM pAyeM sadA''nandarda, vIraM tIrthapatiM praNamya gaNabhRcchIgautamaM sadgurum / / sUrIzaM vijayAdinemimamalaM natvA mudA bhAratI, stutvA mandamatiprabodhavidhaye yantrAdibhaDyAnvitam // 1 // lokaprakAzanAmno, granthasyAsyArthamatra lokabhASAtaH // vitanomi vinayavijaya-sanmantraM hRdgataM kRtvA // 2 // buddhimanyAnamathita siddhAnta-granthonA navanItambarUpa nikhilatacapadarzaka sakalabhanyasavopakAraka A lokaprakAzamanthanA prAraMbhamAM paramakaruNAnidhAna mahopAdhyAya zrImAn vinayavijayajIgaNI mahArAja ziSTAcArapAlana, nirvighna grantha samApti vigaire aneka hetubhono vicAra karI abhISTa -abhimata-adhikRta devatritaparnu maMgalAcaraNa karatAM prathama anekAtizayasUcaka abhISTadeva zrIzaMkhezvarapArzvanAthamabhunA namaskAra svarUpasaMkIrtana-AzIrvAdAtmaka maMgalatrikane traNa zlokoye pratipAdana kare che, demAM prathamanamaskArasvarUpa maMgalapatipAdaka Avazloka Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrIlokaprakAre praznaH bargaH // // maGgalAcaraNam // OMnamaH paramAnanda-nidhAnAya mahAkhine / / . zaMkhezvarapurottaMsa-pArzvanAthAya tAyine // 1 // zabdArtha-utkRSTa AnandanA nidhAnarUpa, tejasvI (bhane sarva jovanA) rakSaNa karanArA zaMkhezvara nagaranA mukuTarUpa zrIpAzvanAtha mabhune praNavasahita namaskAra thAo.(1) vivecana-sarva tattvonA AkAra ane sakala siddhAntanA niyandarUpa A (lokaprakAza) granthanA praNetA upAdhyAya zrImada 'vinayavijayajI mahArAjA' pavitra oMkAra svarUpa camatkArika praNavAkSarathI prAraMbha karAyelA pranthanI zaramAnamAM "ziSTasammata uttama puruSo koipaNa zubha kArya zaruAta karatAM potAnA abhISTa devanI stuti yA namaskArarUpa maMgalAcaraNa karIne a pravRtti kare che. " te mArganu pAlana karavAne mATe ane tema karavAthI ja potAnAmAM paNa ziTapaNu Ave che. kAraNa ke " ziSTAH ziratvamAyAnti ziSmAgAMnupAlanAta " ' ziSTa puruSomAM ziSTapaNuM tyAreja Ave che ke jyAre tezro ziSTa mArgarnu rAlana phare cha,' AvI pUrvamUrionI sonerI mudrAona, manana karI semaja baLI atizaya udbhavelI bhaktipUrvaka AcirbhUta zrayelA zraddhAdiguNa pUrvaka zubha bhAvanArUpa dhoghabaMdha jala pravAhe kI klipTa karma malanA khilaya parAmavAthI ja prastuta pradhanI nirvighna paNe samApti thaze, anyathA mahatpurupone paNa zreyaH kAryomA ghaNAM vino ApI naDe che, kAraNake " zreyAMsi yahuvidhAni bhavanti mahatAmapi " 'zreyaH kAryo moTAone paNa ghaNA vighnavALA hoya che' dheyaH kAryanI samAptimA Ahe AvanArA te vighno bhavasantatimAM karelA pUrvanA duSkRta azubha pApakarmAnA udayazrIja thAya che, ane te karmonA yAM sudhI a. pavarttanAdi karaNe kI sthitighAta rasadhAtAdi karavAmAM na Ave tyAM mudhI avasare vipAkarUpe argalA samAna ADA AdhIne paDe che, mATe te azubha karmAnA sthiti-rasadhAtAdinA heturUpa zubha adhyavasAyanI AyazyakatA che, te zubha adhyavasAya paNA paramAtmAnA sadbhuta alaukika Azcaryapraya guNonu kIna tathA tathAbhUta guNavat tribhuvanaguru tIrthakara mahArAjanA namaskAradvArA pradIpta thAya che Avo apUrSa vicAra manamA lAvI zrIzaMkhezvara pAcaprabhunu gaMbhIra ane alaukika camatkArika apUrvabhAvajanaka zabdomAM namaskArarUpa maMgalAcaraNa kare che. __ have "mahAvAkyA vodhAtmaka yA to havAphyArthabodhAtmaka zAmdaSodhamA te se padajanya padArthajJAnanI kAraNatA che." vo sAmAnya niyama hocAthI temaja "saMhitA ca padaM caiva padArthaH padavigrahaH / cAlanA pratyavasthAnaM vyAkhyA tantrasya paddavidhara || 1 ||" pa cha vyAkhyAnA saMhitAvimedomAM padArtha ma paNa eka vIju vyAkhyAMga hovAzrI prathama A stutimA AvelA pado saMbaMdhI vi. Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ || maGgalAcaraNavivecanaprastAve OMkAravarNanam // [ 3 ] dhAraNA karIye !!! A stutimAM prAraMbhamAMja 'namaH' pada sAdhe praNavAkSaranu upapada . mukI namaskArane ghaNo ja suzobhita bhane mahimAspada banAvyo che, vemaja A stutine prAraMbha mAM sarva maMtronA AdibIjarUpa OMkArano nyAsa karI maMtranA rUpamA sUtrita karI che, vaLI AkAramA caura pUrvanA sArarUpa sakala dhuta skandhonI abhyantara vartatA paMca parameSThino paNa samAveza thayelo che, ['a (arihaMta ) - a (azarIrI siddha) thA- A (AcArya) A- u ( upAdhyAya) oma ( muni-sAdhu) oma' ve 'a' maLI A, mA'ne' A maLIne paNa 'A', temAM u maLavAthI o, tenI sAdhe m bhUkavAthI 'om' thAya che. kache ke "arihaMtA asarIrA Ayariya uvajjhAyayA suNiNo // paMcakkhara niphanne paNavakkhare pacaparamiTTI // 1 // ityAdi jenuM viziSTa svarUpa gItArtha guru AmnAyathI samajI zakAya ke temaja OMkAranuM dhyAna zA mATe karavAmAM Ave che tenA phaLa vigere saMbaMdhI aneka camatkArika vicAroM ke je gItArtha guru kulavAsanI upAsanAthI prApta zake tema che, yahI " kAra bindusaMyukta nityaM dhyAyanti yoginaH / kAmadaM mokSa caca kArAya namo namaH // 6 // Ipsita vastune tathA paraMparAye mokSa phaLa OMkAranuM yogIo hameza dhyAna kare che te OMkArane vAraMvAra namaskAra thAo, ApanAra bindusahita je temaja AkAra ane atha zabda vigerene mahAmAMgalyasUtraka tarIke varNavyA hai, paradarzanavesAo paNa OMkAra akSarane ane atha zabdane brahmAnA AdiSvanirUpa mAnyA che, ane tethI ne beune kArane teo paNa maMgaLapaNe kar3e che. ka ke ke:- "OMkArazcAthazabdazdha dvAvetau brahmaNaH purA // kaMTaM bhittvA viniryAtau sena mAGgali kAvubhau // 1 // temaja OM zabdanA niruttamAM paNa teo "akAro viSNuruddiSTo ukA rastu mahezvaraH / makAreNocyate brahmA praNavena trayo matAH // 1 // " "a, u, ma, paNa akSarodhI utpatti pAmelo OMkAra hai" tema batAyI mAM akArathI pAlana zaktimat ciSNunuM adhiSThAna che, ukAradhI saMhArazaktimat zaMkaranuM adhiSThAna ke ase makArathI utpAdazaktimat brahmAnuM adhiSTAna che tema sUcaye che bhane teja kAraNathI zaktitrayasaMpanna devatritayano vAcaka akAra mahAmaMgalarUpa thapalo che. jo ke Ao mantavya AkAzakusuma varNana jeSu keTalaM satya che se hAla maMgala prastAva hovAthI sultavI rAkhI AgaLa upara seno vicAra karIzuM parantu luM to nirvivAda cha ke teo paNa akArane maMgaLarUpa mAnI pavitra kArya prasaMge dhyAna kare che, baLI tezro OMkAranaM keTalA uccatamAzayazrI pavitra abhyasanIya, upAsanIya ane dhyAnano viSaya mAne che te vicAra nIce lakhelA teonAja pavitra granthonA padyothI ANavAmAM Avaze // "yathA paNa palAzasya, zakunaikana dhAryate / tathA jagadidaM sarva- mA~kAreNaiva dhAryate // 1 // akAraM cAyukAraM ca makAraM ca prajApatiH / beyAniraduhat bhUrbhuvaHsvariti bhivA // 2 // siddhAnAM caiva sarveSAM vedavedAntayostathA / anyeSAmapi zAstrANAM niSThA'thakAra ucyate // 3 // praNavAdyA yato vedAH praNave paryavasthitAH / cAGmayaM praNavaH sarve tasmAtpraNavamabhyaset // 4 // tatsaditi nirdezoM, brahmaNastrividhaH smRtaH 1 brAhmaNAzcaiva bedAzca, Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // thIyokaprakAze prathamaH sargaH // yazAca vihitAH purA // 5 // tasmAdomityudAhasya, yazadAnatapakriyAH / pravartante vidhAnoktAH sAta brahmavAvinAm // 6 // " yaLI mAMzyopanipada vigere upaniSadonA paNa prathama manomA prajApatiSa sam, yajuH, sAma patraNa vedomAthI sArarUpa dohana karelA anukrame a, u, m, svarUpa kArano sarvoccatama mahimA varNana karatAM jaNAnyu je "osimAvadAraziya khAya zasyopAsanam / bhUta bhavanaviSyaditi sarvaukAra eSa " calI dhizeSathI upadize che ke, "praNayo dhanuH zaro bAramA, brahma nallakSyamucyate / apramanena veddhavyaM zaravasanmayo bhavet // 1 // ityAdi kAranA saMbandhamA upaniSad vigerenA aneka vicAga zAmrodhI jANadhA yogya che. ____OMkAra e marya maMtromA Adhapada che maMtrona AdivIjaka che, sarva ghoMno Adhajanaka che, zabdasRSTinu mUlabIja che. anAdyanantaguNayuktAsvarUpamaMtra ke, jJAnajyotinu kendra che, anAtinAdano pratighoSa parabrAhmano ghotaka ane parameSTipadano yAcaka cha, sarvadarzana ane savataMtromAM eka sarakhI rIte te vyApaka cha, yogijanono ArAdhya deva cha, sakAma upAsakone kAmitaphalano ane niSkAma upAmakone AdhyAtmika mokSaphalano dAtA che. hRdayanA dhakkArAnI jema yogionA hRdayamAM nirantara sphuryA kare che. bhinnabhinna varNarUpe dhyAna karAto vividha phalane ApanAra cha, ityAdi viziSTa svarUpamaya zAlAkAroye carNabyo che, yaLI mahApumapo 'pharamAve cha ke-duHkdAvAnalanI jyAlAne zAnta karavAmAM navIna megha, sakala zAsmazAnanA prakAzamAM dIpaka ane puNyanA zAsanarUpa aa praNavane nirantara smaraNa karo je praNayarUpa kArathI atyanta nirmala zabdAtmaka jyoti utpanna thA che te OMkAranI sAtheja parameSThino vAcyavAntraka sambandha cha. paTale ke *kAranu paramemiTa vAcya , ane paramepTino kAra vAcapha ke kayu cha kemmara duHkhAnAlajyAdAprazAntanavanIlama // praNayaM thAyamAnapradIpaM puNyazAsanama // yasmAnchandAma jyotiH prastamaninirmalam // vAcyavAcakasambandhamsenaiva parameSThinaH // A OMkArane maMtrazAstromAM praNava dhanAmadhI kahevAmAM Adhyo che, jo ke praNavazabda maMtrIjaka sUcave ke to paNa vyutpatyarthathI paTaluto nirvivAda ke ke, "ka stuto', dhAtuuparathI 'navanaM nayaH' ma zamna ghane chai prakRSTo navaH praNavaH eTale ke utkRSTa prakAranI stavanA athavA prakarSaNa nUyate stUyate'naneti praNayaH "prakarSapaNe stavanA kAya cha je annabaDhe te praNamra akSara kahe. yAya e praNavazandano artha thAya che baLI A praNayane yogazAstrakAroNa, AtmakAsa mATe ghaNo agatyano tenA jAravidhi sAthe batAyo cha, kahe cha ke-te izvarano vAcaka cha izvara teno vAcya che. juo pAtaMjalayogadarzana nasya (be satra) samAdhipadasUtra 27-28 "nastha vAcakaH praNava" "japastadarthabhAvanama" vaLI anyonA paramAgadhyazAstra gItAjImAM paNa praNavavAcaka aMkArano parama mahimA asAvyo ke juo gItA adhyAya 8 zloka 13, "omityekAkSara brAhamavyAiranmAmanusmaran || yaH prayAti tyajandeI sa yAti paramAM gatim // "dhaLI Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // maGgalAcaraNavivecanam // smRtikAroe paNa kArano mahimA gAyo cha ke-"aravigraho devo bhAvaprAyo manomayaH / tasyautAraH smRto nAma, tenAitaH prasIdati // 1 // " " apazca praNavo nityaM, prajJaviSNuzivAtmakama // koTisUryasam tajare, dhyAyedAtmAnaM nirmalam // 2 // " semaja "jayitvA pUrvamoM kAraM vedAdhyayanamAramen // " ityAdi smRtivacanothI vedAdhyayananA prArambhamA 'kAra' jApanI kartavyatA batASelI hovAthI *kAranI mAMgalikatA dhvanita thAya che. vaLI pAtaJjalayogadarzananA sAdhanapAvamAM samAdhisAdhano tarIke je svAdhyAya vigere dhatAnyA chetenA arthamAM praNava jApa e mukhya svAdhyAya kahyo che, "svAdhyAyaH praNavajapaH, mokSacAramAdhyayanaM yA", A uparathI aNAze ke praNavajApa te samAdhinu mukhya sAdhana che, tema pataJjali pharamAve che. vyAkaraNa zAstrakAroe paNa plutavidhAna sUtronA prasaMgamA 'OM' ne saMmAryo che ke, jyAre prAraMbha eTale praNAma vigerenuM abhyAdAna gamyamAna hoya tyAre '' nA svaromAMno antya svara pluta vikalpa thAya chai, jemake "ozma RSabhamRrabhagAmina praNamata (2)" vigere, jubho siddhaDaimazabdAnuzAsana sAtamA adhyAyanA caturthapAdanu sUtra 26 muM" omaH prAraMmeM " A vigare aneka vicArothI bharpiyoga kArane ghaNoja mahimAzAli varNavyo che, vaLI zabda prakRti-pratyayanI vyutpattithI paNa vicAratAM mahAmaMgalarUpa che, kAraNa ke maMgala vidhnathI rakSA kare che, jyAre anI zAstrakAroSa karelI vyutpatti paNa teja artha batAye cha, ' avati vighnAdityom ' temaja anekArthaka A OMkArako prayoga karelo hocAyI granthano prAraMbha, maMgalakAraka, maMgalasvarUpa, zubha rIte A namaskAra dhAo pa vigere aneka arthA akArathI saMbhavI zake cha !! vaLI upAdhyAyajI mahArAja A matutimAM namaskAgthAcaka namaspada mukI potAnI alaukika bhakti pradarzita kare che, kAraNake " namaH pa naipAtikapara dravyathI hasta ziraH caraNAdi saMkocarUpa yizikAyayogAtmaka paMcAMgapraNidhAna athavA aSTAMgapraNidhAnAdinA arasthAne temaja bhAvadhI mananI prastuta namaskAra vipayamAM ekAgratA karavArUpa manoyogAtmaka bhAva praNidhAnavazAne sUcaSe che" tathA " zabdocAraNamAM vacanayoga praNidhAna to spaSTa ache." A uparathI yogatrikathI karelo namaskAra bhAvanamaskAra che, ane zeSa dravyanamaskAra che. vAstavika rIte paramArtha aihika Amugmika phaLane ApanAra bhAyavandana ja che, jaine mATe kRSNa zAMdhakumAra vigerenA prAnto prasiddha ja cha, ane dravyavandana vAstavika tevA phalanaM ApanAra yA nathI, tene mATe paNa dhIrakazAlavI, pAlaka kumArAdinA nidarzano paNa siddha ja cha, A namaH nizatane paNa zAstromAM maMgalALapaNe prAcIna AcAryora grahaNa karelo cha ? ? ? / have ApaNe upAdhyAyajI mahArAje ApelA zaMkhezvara pArzvanAthaprabhunA alokika AzcaryAspada guNaSodhaka atizAyi vizeSaNono vicAra karIye. 'paramAnandanidhAnAya' A padanA aneka arthoM saMbhavI zake che, jemAMnA pheTa Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrIlokamakAze prathama sargaH // lAka arthoM ApaNe kramazaH jora zakIrNa, utkRSTa mAnandanA nidhAnastharUpa pArzvanAtha bhagayAn e prathama prasiddha ja artha che, yA uparathI utkRSTa Ananda ke 'je koipaNa yakhate duHkhathI mizrita thato ja nathI.' 'je AnandanI vicyuti nathI. ' 'je Ananda agama agocara alakSya kahevAyelo ke.' 'je Anandane sAkSAt kevalaTie sarvazaprabhu jANatAM chatAM pratyakSa yathAsthita tathAbhAve kahI zakatA nathI. mAtra je kAra dekhADe ke te paNa asat upamApa karI yatkiMcit dekhADe che. ' 'je Ananda mumazca AtmAone sayaMdA pacchA viSayarUpe ramI rahyo cha,' je mAnandane paramayogIo yatkicitpaNe sahajAnubhavathI vedI rahA cha, ' 'je Ananda karI AnmAnA sahaguNa jJAna darzana cAritra dhIrthAdinI svaramaNatAmAM AtmAo laya pAmI rahecha, ' ' Anandane mATe tIrthakara gaNadhara pra. tipAdita mokSAnuSThAnamA akhaMDa avicchinna avicalapaNe udyama karavAnI Aya. zyakatA cha,' 'je AnandathI Adhidaivika Adhibhautika AdhyAtmika zArIrika mAnasika parakRtAdi Adhi vyAdhi upAdhio sarvathA dUra ja rahe le, ' 'je AnandamA korapaNa jAtanI parabhAvanI ramaNatA ke viparItatA bhrAnti vigere rahetA a nathI, ' vigere bhAyanAthI paTkAraka cakro paNa jenI antargata thAya cha, AvA apUrva mAnandano yatkicit anubhavAsvAda potAnA zuddhazIlamAM vartatA munio anubhave che. kAraNake tevA munionA mAsAdiparyAyanI vRddhiya devatAnA uttama sukhono paNa atikrama 'bhagavatImAni' siddhAnta pranthomAM pratipAdana kayoM che, A paramAnandanI apekSAe munimonA yatkiMcit Anandane paNa siddhA. ntakAroe camatinA sukhathI paNa anupama varNavyo che. kadhu ke ke " vinaya thayA che rAgadveSa jamanA eghA vAsanA saMthArA upara beTelA muni je nilobha dazAnA sukhane anubhave che. te sugnane cakravatti paNa kyAthI anumavI zake ? " thA vacanane vasapUrvaghara vAcaka umAsvAti mahArAArnu vacana majavUna Teko Ape cha, " lokavyApAradhI virakta rahenAra munizrIne je sukha ahIM ke te mukha cakavattine ke indane paNa nathI " A uparathI paTalaM to nirvidhAvapaNe ApaNane kabula karavU paDaze ke rAgadveSanI viraktithI pakAnta zAntarasamAM manna rahenAra munio avarNanIya lokosara Anandano anubhava kare che !! ___sumkhatA hetu kAntarasendrane zAstrakAroe cakravattinI sAthai saramAcyA che, kAraNaphe sakranine jema ralA paTale pRthvIna indrapa' hovAthI rasendra kahevAya hai, lema zAntarasa paNa zRMgAra vaidhAgyAdi sarva rasomAM adhipati hoghAthI te paNa rasendra che, temaja cakravattine nayanidhAno prApta thAya ke lema zAntarasendramA sarva maMgalono nidhi prApta thayelo cha !! / palI zAntarasane zAstrakAropa amRtanI sAthe sarasAvyo che, jema lo. kika udanta pramANe deyoe ghaNI ja mahenate mandAra parvatarUpI ravaiyApI samuttuM manthana karI amRta kAhayu tuM lema pUrvAcAyApa aMgaupAMga prakIrNakAdi bhAgamo Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / mahalAvaraNavidhecanam // tathA pranyarUpI samudramAthI nItra kSayopazamajanya mahAbuddhirUpI ravaiyAdhI AzAntarasAmRttane dohana ko che, ma ja zAntarasendra ne rasendra sarva rasAyaNAmAM uttama pArAnu upamAna paNa ghaTI zake che ! ! AvA atyusama zAntarasanI bhAvanAmA lIna rahenAra munio je sukhane anubhave ke te sukhAnI AgaLa sarva indriyothI thatuM sukha samudranI Agala pANInA vindunI upamAne lAyaka thAya che. jyAre sAmAnya munimumna paNa ATalu lokotama che to vItarAgatAnu ane siddhadazA- alaukika mukha to nirvathana karI zakAya ja nahIM, prakaraNakAro paNa vItarAgasukhanA varNanamA jaNAve che ke " A sophamAM se phAmajanya piyasukha cha bhane yauna je mahAsukha cha se paNa cItarAganA sukhanI AgaLa anansamAbhAge nyUna che, " Aja kAraNamATe laukikasumsane kusumapura nagaramAM bhikSukanA svapnanI upamAe asatsvarUpe zAstramA varNavyu ke, A siddhanA anupama sukhane Aja anyanA dhIjA sargamAM andhakAra upAdhyAyajI poteja varNana karaze !!! AvA avarNanIya apUrva paramAnandanidhi paramAtmAno namaskAra avazya maMgalane mATe thAya chai??? A mAnandanA taraMgo amajema rAgapanI hAni thatI jAya tema tema pragaTa thatA jAya che. te yAvat kSapaka zreNImA AruDha thara nidrA svapana jAgara e zAtrika ullaMghI khothI ujAgara yazAmAM lIna thatA stApaka ninthAvasthAmAM kaMghalalakSmI saMpAdana kI yAvat zailezIkaraNa vigere avasthAomA karmono kSaya karI saMpUrNa prazarasa anirvacanIya akhaDAnanda prApta karAya che, yA vizeSaNanA arthamAM tIrthakRtprabhunA mUla cAra atizayamAMno prathama 'apAyApagama ' nAmano atizaya temaja sukhAtizaya' paNa dhvanita thAya che. 1, 'pa-ramA AnandanidhAnAya' A pramANe zabdAlepa karavAdhI 'pAtIti paH' e vyutpattipa karI prakRti pratyayanA vibhAgavALA 'pa' zabdanA pajIvanikAyanA pAlaka tIrthakara mahArAjA vAcya cha, bhane 'ramA' pAka karI teodhInI je AIntyalakSmI cautrIza atizayo aSTamahAprAtihAryoM pAMtrIza yANI guNo vigere tenA AnandanA nidhAna pArzvanAtha prabhu cha, pa bIjo artha thAya che, mA arthadhI tIrthakara prabhu ke jemaNe potAnA agrima zrIjA bhave vizatisthAnaka padomAMdhI korapaNa padanI athavA to cetraNa sAra yAvas cIzapadonI yathAvidhi samyagArAdhanAthI tIrthakara nAmakarma nikAcita karI peva athaSA naraka bhavamAthI te te gati saMbandhi avadhizAnasahita bharata aivata ke videhIya yatrIza vijayanA madhyakhaMDamAM AryadezamA utsama jAti kulane viSe paramAtmarUpe sarva jagajIvanA uddhArane mATe ratnakuMkSI mAtAmA garbhamAM avatare le, teja cakhate bhibhuvanamA udyota, sarva jIvone Ananda, nArakI jevA duHkhAnuyaddha, jIyone paNa varSa thAya che, devendranA acala siMhAsano paNa calita thAya le. avadhiprayogadhI paramAtmAnu cyavana jANI zaphastavathI tyAM rAdhAM chatAM dravyadhI Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrIlokaprakAze prathama sargaH // sanmukha jayA pUrvaka bhAvavandana karI vizAla hRdayathI cyavana kalyANakano mahimA kare che, tyAdyAda garbhasthiti pUrNa thaye paramAtmA sukhada janma prApta kare che, seja samaye prabhunA prAcya puNya prabhAvapukha pamanA makarandathI AkRe thayelI chapapanna dinakumArI bhamarIo AvI sUtikarmAdi kare, yAvat cosaTha indro stha svaparivAra saha maLI meruparvata upara, paramAtmAno anmAbhiSeka karI amakaspA mahotsava samozabhaktipUrvaka ruDI rIte kare che. yAvan dIkSAkalyANaka mahotsava, kevalajJAnakalyANakamahotsava, samavasaraNAdisamRddhi, ityAdi tIrthaMkarasAmrAjya je kAlalokanI aMdara bhAgaLa granthakAra upAdhyAyajI poteja varNacaze te sakala tIrthakara lakSmInA bhoktA pAva. nAthaprabhuno namaskAra maMgalaprada che, A artha karavAthI bIjo pUjAtizaya ' paNa vyajita thAya cha, 2 'para-mA-AnandanidhAnAya' A pramANe zabda vizleSa karavAyI para-sarvathI zreSTha jJAnasvarUpa yA bhokSasvarUpa, mA-lakSmI tenA AnandanA nidhAna pArzvanAtha prabhu che. A paNa eka artha thA zake cha. mA arthadhI zrIjo 'zAnAtizaya ' spaSTa pAya che. 3 'pa-ramA-AnandanidhAnAya' pa vizleSadhI podagalika utkRSTa Rddhino AnandamoktA jema pa--kubera che tema pArzvanAthaprabhu nijasvarUpa Atmika RddhinA Anandanidhi che e cotho artha.4 parama-zrAnandanidhAnAya' A vizleSadhI ai. kAntika Anandanidhi pa paMcama artha. 5 ityAdi aneka arthIthI A vizeSaNamA upAdhyAyajIe pArzvanAthapramunA adbhUta Azcayapada aneka guNo tathA atizayono bhAsa ApaNane karAvyo cha, palI zaMkhezvara pArthaprabhunu yIzuM 'mahasvine' e, apUrvaguNavodhaka vizeSaNa che. eTale ke tejayaMta pA nAthaprabhu che. prastuvizeSaNamAM kadAca koine ajJAna avasthAthI ke bhrAntabhAvathI citarka utpanna thaze ke A vizeSaNa teozrInA AtmAne lAgu paDe mema nathI kAraNake udyota ke prabhA svarUpa teja pulAtmaka hovAthI amUrta AtmAne te hoI zake nahi, mATe temanA pratibiyatuM yA to neonInA zarIranu ja A vizeSaNa mAnag paDaze, pratiSivanA guNane ane paramAtmAne koipaNa saMbaMdha nahIM hovAthI pratibiMbanA guNanu varNana karavU kevala vyartha che, dhalI paramAtmA middhadazAmA 'zuddhaniraMjana nirAkAra hocAthI leonI Aruti paNa mabhakti nathI vigere vigere A teonI mImAMsA pheTalI bhUla bharelI che te temaja cAra nikSepAmAMdhI kayA nikSapAnoM namaskAra upAdhyAyadhIne abhimata che, cAre nikSepA kevI rItanA paraspara kathaMcit abhinna doI upakAraka thAya che, vItarAgatA, zAnti Adi aneka guNono bhAsa karAvanArI teodhInI AkRti keTalA niHsImaguNane utpAdana karanArI che vigere vicAro vizeSyapadAntagata vizeSaNathI joha zaphIye, A pArzvaprabhunu teja sakala deca devendrInA piDita karelA tejadhI paNa anantaguNuche / Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - - - - - || maGgalAcaraNavivecanam // je asahyadarzana tIrthacanmabhunA tejanA varzana mAde prabhumA tejaHpukhamAMdhI piDita karelu bAdaza sUrya tulya mahAtejapanta bhAmaMDala prabhunI puDhe rAmadhu paDe che. A apUrva tejaH svarUpana zAstrakAropa amnAM aujANika mata rati prAhunA atizayonu varNana Adi aneka ghale varNana karya che. zarIra AkRti koinA paNa guNabodhaka vizeSaNa tarIke artha na karatA 'mahasvine' ra padano kevala jJAnarUpa jhAlahalatA dIptimAna sUryano udaya thayAthI zAnarUpI apUrva mejonidhAna pArzvaprabhu cha yo artha karavAthI ko prakAranI virodhApatti bhAsamAna thaze nahI ! ! A artha karavAcI balI eka adbhutalAbha pa yayo ke dhIjo zAnAtizaya nAmano atizaya spamatayA zabdit thayo. A pAprabhu zazvarapuranA mukuTa cha A vAkyazrI paTalo naisagika vicAra udbhacaze ke thI pAprabhunA cyavanAdi kalyANakobar3e pavitra zrayelu zakhezvara nagara nathI temaja nirvANa kalyANakapaDe paNa nathI kAraNake cyavana-janmAdi kalyANakothI pAvana thayelI dhArANasI nagarI che, jyAre nirvANa kalyANakathA pavitra dhIsametazivara mahAtIrtha che, to zrI pAzvanAtha prabhunA zaMkhezvara-serIsaka stambhana -goDI-zamI-pazcAsarA-jIrASalA muharI-barakANA-karaheTapha- phalavRddhi-nAphoDA--lodhradhA-avantI-makasI vigere upapado kahevAya ne kevIgarIla saMbhavI zake ?, A vicArano uttara no mAyaja che ke- te te nagaromA pratidhita thayelI pratimAonA aupAdhika (nagaronA nAmarUpa upAdhiyusa / te te nAmI zrIpAzvaprabhu ane semanI pratimA ekarUpa hopAdhI zrIpArzvanAthanA te te upapada sahita nAmo vAlavAmAM maja te te pratimAonA adhiTAnI pAcana yelI te te nagarIonA mukaTarUra prApanAthajI kahevAmA koipaNa bAdhakacicAra. avakAza pAmI zakano nathI, arthAn vizvavidita zrI. pArzvanAthaprabhuno mahimA mAyAlagopAla jagaprasiddha che, yA zaslezvaranagaranA pradezamAM jyAre prativAsudeva jarAsaMdha ane bAsudeSa kRpNane atulayuddha zAmyu hatu, dhaNo kAla vItyA pachI jarAsaMdhe zatrusainpane ameya jANI kopaNa rIta jaya dhavAno saMbhava nahIM thavAthI chevaTe parce sAdhelI asurI jaganA balathI maladeva vAnudeva zrIman nIrthakara neminAthajI pra. praNa vinA sarva zatru sainyane bhUchinAvasthAye pahoMcAyu. ucchavAsamAtra dhAraNa karatuM banAyu, prAtaHkAle maGgala virUdAvalIpUrvaka jAgelA kRSNa vAsudeve potAnA mainyane tathAvastha dekhIne karamAyalA mukhe nemikumArane kA, he bandhu ? AzuM thayu ! tamArA devAnAM mAkaM mainya bhUcita jedhu thAya cha ? myAmiSInemizrumAre avadhijJAnanA upayogI asurasundarI jarAnI cepA jANI vAsudevane jaNAyacAthI kRpaNe namravacanadhI harSe zuM karavU ? te pramANe nemikumArane puNyu nemikumAre uttara ApatAM jaNAvyu, he kRSNa ? pAtAla ( adholoka) mAM bhuvanapatinI bIjI nAgakumAranikAyanA dakSiNazreNinA adhipati dharaNendranA bhuSanA adhikamahimAzAlI bhaviSyakAlamA thanArA tredhIzamA tIrthara bhImanyAnAthajInI pratimA che mAre ahama (3 upaghAsa) yaje ekAgradhyAnadhI dharaNendanI ArAdhanA karI semanI pAMse ne pratimAnI yAcanA Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrIlokaprakAze prathamaH sargaH / / karo, tamArI prArthanAthI mahimAzAli pAThaprabhuDhe viva te tamane Apaze, " te bipanA caraNakamaLanA stAtra ala siMghavAthI tamAsaM sarva sainya mUchA tyAga karI utthita thaze." tyAre kRSNAyAsudeve nemikumArane kachu, hai yam / vaNa divasa mudhII jo dhyAnamAM lIma thAuM to sainya koNa rakSaNa karaze ? ASA kRSNanAM dayAjanaka pacano sAMbhalI, nemikumAre hai hari / zatru saMkaTamAthI tArI senAnuM huM rakSaNa karIza. tame nizcinta pAo !! zrInemikumAranA anugrahaSacano sAMbhaLI harSathI utsAhita hRdayaghALA kRSNayAsudeva apramatapaHpUrvaka pauSadhazAlAmA pauSadha aGgIkAra karI pakAmadhyAne dharaNendranI ArAdhanA karayA lAmyA, paghAmAM ahI paNa prabhAtakAle jeTalAmA jarAsandha harSapUrNa hRdayadhI jarAthI vyAsa thayelu mUzitAvastha zatru sainyane jANI caturaGgasenAdhI parivarelo bANono gharasAda varasAvato yAdayone haNavA tatpara thayo seTalAgaM indra mokalelA dhInemikumAranA gthanA sArathI mAtaliga zrInemikumAranI AmAthI yAdava mainyanI pharatA cAre dizAmA saMghanakavAyunI mAphaka svacchandapaNe nemikumAranA rathane bhamAjhyo rathamA baeNTelA zrInemikumAra paNa ekadama conarapha yANo choDavA lAgyA. jarAsandhapakSanA g2ajAo bhAvanI vANapaMkti jora se yuddhamA jANe madhyastha sAjhio ja hoya nahiM zuM ? tema dUra ubhA rahA aho ! ho ! ho ! Azcaryajanaka tIrthakara paramAtmAnI savayatA ke je prabha haju no gRhasthAvAsamA che, AraMbhathI virakta nathI, raNasaMgrAmamAM zanI sAmA umA che, bANono varasAda varasAve cha, chatAM paNa prabhupa zatrusainyanA subhaTomAMnA koinA yatratara, koinA mukuTa, koinA dhvaja ke koinA bANa vigere nirjIva pudalono mAtra camatkAra dekhAivAnI khAtara cheda karyo, paNa koi jIvanA prANono viyoga karAyaco te to dara ja rhyo| parantu kininmAtra zatrumanyamAM duHkha kayu nahIM, vaLI keTalAko kahe ke je seTalo paNa ched prabhue karyoM nathI. parantu viSNu sainyanI cautarapha ratha bhamAinA nemiprabhue mAtra zaGkha cagADyo ke jethI zatra sainya prAsa pAmyu, ane viSNusainyarnu rakSaNa thayu astu ! game sema ho ? paNa viSNusainyarnu rakSaNa koiphNa prakAre thayu evAmAM dhyAnamA laya pAmelA kRSNanI AgaLa zrIje dIvase dharaNendranI AzAthI prabhApuJja madhyamAM rahelA dharaNapriyA padmAvatI aneka devI parivArathI paribarelA prakaTa thayA, surIgaNadhI vITAyelA padmAvatIne jora kRSNa semanA caraNano praNAma karI stuti karavA pUrvaka kRSNa vAsudeya nIce pramANe gholyA "he pavitranevi ! tamA je mane darzana zaya tethI mAga AnmAne Aje hu~ dhamya kRtArtha pavitra zrayelo mArnu cha, Aja mArI sarva kAmanAo saphala thara. he pavitradevi ! namArA je vaibhavane zakAvidevandro paNa varNavacA azakta cha, ne vaibhavane hUM ponAnI jIme zu varNana kareM ? " ityAdi kRSNanA apratima bhaktiyacanathI prIti pAmelA padmAvatIdevI kRSNane kahe , he hari ! ja kAraNa mATe name mArA svAminAthane saMbhAryoM te kAya darzAvo ke jethI I namAra iekArya zIghra pAra pAI, devInA baccano mAMbhaLI kRSNa yolyA, he pavitra bhagavati ? jo Apa tuSTamAna ho to Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // mAlAcaraNavivecanam // ApanA mayanamA rahela atbhuta zrIpArzvaprabhunu yiMca mane Apo. ke je vinA lAjale karI arAmasta mAra sainya svastha karka! padmAvatI uttara ApanAM bolyA. zrIpArzaprabhunI pratimA to ahIM nahIM Aye, paraMtu te zivAya jaSTuM namAra sainya svastha kama, paLI paNa yolyA jarAsandhana senAdhipati sahita vAMdhI aNa. pAramA tamArI pAMse lAcI Ayu vigere tamA je je ie. hoya meM sarva saMpAdana kara, parantu zrIpArzvaprabhunI pratimA mArA sthAnamAthI lAvaghAne mane utsAha thato nathI. tyAre balI kRpaNa bolyA. he bhagavati ! Apa kahelaM marya satya ke. Apa te sarva karavAne samartha cho. parantu tema karavAthI amArAmAM kAMDapaNa puruSa phAra nayI te ja jaNAya bhane mAtra lokomA apavAda ja thAya je 'devatAe sarve zatruparAjayAdi kArya karyu paNa yAdavomAM kAMipaNa zakti mathI.' mATe jo Apa prasanna a ho to mane pArzvaprabhunI pratimA ANe ke jedhI hu~ AphnA prasAde karI pote ja saMprAmamA zatrune parAjaya pamAI. kRSNanA anyAgraha ane bhanithI tuSTamAna thapelA devI pAvatI zrIpArzvaprabhunI pratimA lAcI ApI svasthAne gayA, have kRSNe zrIpAcaprabhunI pratimAnI vidhipUrvaka snAnAdi pUjA karI snAtrapANIthI siJcana karAyela samana sainya nidrAthI prabodhanI mAphaka svasthAvasthA pAmyu. yAdhA mainya mAnta thA, hama prativizujarAsandhano cakravaDe ziraccheda kayoM, jayasthala medinInA pradezamAM vAsudeve, bhIpAprabhunI pUjA samRddhi mATe mijanAmathI guNamiSpannamAmavAlA zaMkhezvaranagaranI sthApanA karI kAraNake kRSNa zaMkhanA Izvara che, temaja ghaLI A nagara zaMkhapura evaM pIju nAma paNa che. kAraNa ke te bhUmimAM kRSNe zatrusainyane pAsa upajAvayA zaMkha pUryA chato, A nagaramAM panApatI samarpita zrIpAcaprabhunA siMghane kRSNe apUrva apratima bhaktipUrvaka sthApana karya !!! " kRSNo'tha ghAmeyajinasya mUrti-mameyabhakiryadubhiH praNunaH // asthApayattatra nijAM ca bhUtti, tacchAsane taca puraM cakAra || keTalAka ema paNa kahe che ke jyAre kRSNa dhyAmamA beThA itA ane naimi. nAtha prabhupa sainya rakSaNa mATe zaMkha po hato tene uddezIne ja A nagara kRSNa basAvyu ! jepI se nagaranuM zambapUra ( zassezvara ) nAma prasiya thayu ! astu / uparanA vRttAntamAM ApaNane aMtaraMga raTidhI vAstadhika vicAra karatAM apUrva bodhajanaka sAratasvanI prApti dhAya che. zrImattIrthaMkaradevanI gRhasthAvAsa. mAM paNa apratima nirabhimAnatA ke zrImAn nemiprabhunA caraNakamaLanA snAvazaladhI tribhuvananI sarva prakAranI AdhivyAdhibhI dUra thaha zaka nema che, chatAM eNa potAno te prabhASa na jaNAvatAM bhAvitIrthakara zrImatpra bhunI pUjya pranimAno te prabhAva vAva cha valI tIrthaphara prabhunI alaukika dayA ke je prabhu bhaviSyamA pazupakSio uparanI pAthI saMsAramaMgala vivAhano paNa tyAga karaze. temaja pahajIghanikAyanA abhayadAtA pada bhavijIvone te mArgamA upadeza ApI doraze ityAdi anubhava karAyatA ja jANe hoya nahi, tema atyAre paNa zatrusai. nyamAM kiMcit duHsva mAtra utpanna karyu nahI. bhImata tIrthakara ve sAmAnasya Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrIlokaprakAze prathamaH sargaH / / mukhe bhASelo deSArAdhanano prakAra, maharapuruSonI apUrSa vAkSiNyatA, zalAkA puruSa vAsudevakRSNe devArAdhamano karelo vyavasAya, zAzvatI nahI paNa kRtrima matimA upara samyagraSTi devonI sthiti nahi paNa bhaktiprAgbhAra, prabhu pratimAno anupama mahimA ityAdi aneka sAratasyomI upalabdhi dhAya ke !! ho pA zrI pAvanabhunI pratimA koNe nirmANa karI ? zA hetuthI ? tyAra pachI dharaNendra nAgakumArAdhipati pAMse kyAMdhI AvI ? vigere vigere aneka aitihAsika ArekAmo avakAza pAme che te saMbaMdhamAM gurukRpAdhI zAlomA malI bhAvato itihAsa tapAsatAM sarva zaMkAsthAno cilaya pAme che. yA dravyAnuyogano anya doSAdhI romana andhavistAranA bhayadhI thA temaja bIjA paNa prasaMgAnuprasaMge prApta thatA bhaneka vicAro Agala upara bhATe multavI rAkhIma ghAjA prayomA vistRta vicAra karelo hobAdhI A sthale saMkoca karavAmAM Ave ke| prastuta maMgalazlokamAM varNavelA 'zaMkhezvarapurosaMsa' vizeSya padAntargata vizeSaNapadI 'upAdhyAyajI zrImAnne' sthApanA nikSepasvarUpa pratimAno nama skAra A maMgalAcaraNamA abhipreta cha, sema sahaja anubhava para Ave che. parantu te sthApanAnikSepa paNa yuktithI, temaja 'zrImagaSatIjI' AdimA parNavela adhikArodhI temaja 'zAtAdharmakAMga' 'rApappaseNIya' 'jIvAmigama' vigeremA 'draupadI', sUryAbhaiya, "vijayadeva' vigaree pratimAjI pAMse bhaktipUrvaka udAra bhAvathI ubA. rela mAyajinanA adhikAramaya zakrastaSa namutthurNa vigere stotrapAThathI, temaja pratimAjI Agala alevela dhUpanA prasaMgamA "dhUdha dAUNaM jiNagharANaM" ityAdi pAThoyI bhASanikSepanI sAthe kaJcit abhinapaNe rahela che. ApoMkti paNa ke ke 'jinapaDimA jina sArIkhI.' have itihAsapie avalokana karanA mA pratimA jInA saMbaMdhamAM maLI Avo itihAsa paravAra kare ke ke, gaI coSIzI maTale ke jeSo A UtaratA bhAvadhALA cha ArA svarUpa 'avasarpiNIkAla' pravate ke, mane chaTho dhAro pUrNa thaye caDhatAM bhAvavAlA cha ArA svarUpa 'utsapiNIkAla' pradhataze ke je ghane kAlonu svarUpa 'kAlalokamA' pranthakAra poteja vistArathI varNana karaze. tevA A avasapiNIkAlanA prathama bhArA pUrve thai gola utsarpiNI kAlanA cha ArAo paikI dhImA cothA ArAmomA malI 'RSabhAdi-mahAvIra paryanta' ghoSIza tIrthakaronI mAphaka 'kevalajJAnI prabhRti saMprati paryala' khovIza nIrthakaro thara gayA . je paikInA zrIzA bhArAmAM dhayela 'indramahArAje janmAbhiSeka samaye kaMThamA pUjana nimine sthApana karelI dAma / mAlA) udara (peTa) upara zobhI rahela hoyAthI dAmodara" zubha nAmathI prasiddha thayela A covIzInA solamA prabhu zAntinAtha' nathA bhAvi covIzInA navamA 'pAhilaprabhu' tulya navamA tIrghakaraprabhunA zAsanamAM "AparADhi" nAmanA madhya bhAyake mAjhaM potArnu kalyANa kyAre ? konA tIdhamAM ? ane konA AlaMbanayI ? thaze, tevA pro pUchelA, jenA utsaramAM prabhupa. ne kAlanI apekSAe bhAvI khovIzInA eTale ke vanamAna caudhIzInA vIzamA nIrthakara 'pArzvanAthaprabhunA' samayamAM, manA Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // mAlAdharaNaSivecanam // tIrthamA, ane te pArzvanAthanA upadezathI temane hAthe pravajyA lA, gaNadharapara pAmI, tamA kalyANa dhaze, te pramANe Apela uttara sAMbhaLI bhAvi upakAra manamAM lASI aneka bhatrya jIvomA yodhi pIjanuM sAdhana matimA bharAvI suSihita AcArya pAse pratiSThA karAyI adbhUtamadhimAnidhAna te pratimA pUjita thA hatI, kAlAntare 'zrI RSabhadeva prabhunA' vidyamAna kAlamAM covIzInI zaruAtamA chazastha avasthAmAM rahelA 'zrIRSabhadeya prabhunI sevAthI santura dhayela zrI dharaNendra jaikhone aDatAlIza yA ar3atAlIza hajAra vidyAtho vaitAdaya parvatanI dakSiNottara zreNine rAjya samarpaNa karyu chatuM te 'bhI namibinami' vidyAdharendro pAMse te [zrI zaMkhezvara pAcaprabhurnu] bimba Avyu, teo nirantara pUjana karatA hatA. tyArapAna saudharmAdhipati 'zaka' indra mahArAje svadhimAnamAM se vimbarnu pUjana kayu. temaNe kAlAntare raivatAyalanA kAMcanabalAnaka' nAmaka zistrarapara sthApyu. tyAMdhI te pratimAnI 'caMdra-sUrya' jyoti kendroye svadhimAnamA lA jara cirakAla pUjA karI, nyAravAda se pratimA temaNe pUrvasthAna va nakAbala (girinAra giri) nA.zikharapara sthApI. tyAMcI nAgendra dharaNakumAre meLavI. teja A zaMkhezvara pAzvanAthaprabhu cha, ke jemanI sevA miSe 'dharaNendra' sarvadA samIpamAMja rahe che, tema chAzIhajAra mAgakumAromA adhipati jemarnu pUrvamanamA 'vardhamAnaAcArya' nAma ituM te nAgendra je zaMkhezvara pArzvanAthanA adhiSThAyaka ke. pATaNamA zrI jinaharSasahie rAtri bhojanarAsa yanAnyo che, senA maMgalAcaraNamA nemo bhI candramabhusvAminAdhArA (kAlamA A viMba bharAvyAnuM jaNAye che "zrI zakhazvara' pAsa prabhu, mahimA trijagavAsa, // jakSajAgato jehano, pUre vaMchita Asa 1 // anI mUrti jehanI, turata jaNAdhe veha, // vAre caMdra prabhutaNe, piMca bharAvyo paha // 2 // "zrI pradyumnasUri" kRta "samarAditya saMkSepamA" -bhUtAnanda' nAmaka mAgakumAra nikAyanI uttarazreNinA adhipati jemanA madhiSThAyaka varNavyA che ! ! aDatAlIza bajAra yakSonA nAyaka pArzvayakSa jemanA yakSa se.!! jemanA ArAdhanathI "sajjana" maMtrIye aneka yaMtra, maMtra, taMtra, siddhimao siddha karI itI. ! ! jemanI upAsanA temaja snAtrajalanA siMcanathI "burjana zalya" nAmanA "jhIvADAnA' rAjA ke jemane pratyakSa prabhAva denADanAra adhiSThAyakasahita sUyapratimAnI upAsanA karatAM adhiSThAyakadeve kA ituM je, "tavAGgakupThAdirogamayo bhayA'panetuM na zakyace, tatastvaM zaMkhezvarapAzvanAthapA prayAhi, saratra taba saGgINAnrogAnapaneti' nArA zarIranA kuSThAdirogo dUra karavA mArAthI zaktimAn thavAya tema nathI, mATe te zaMkhezvara pArzvanAtha pAMse jA, teja 'sArA sarva zarIramAM vyApI gayela samagna rogone dUra karaze.' tyAra bAda se rAjA zaMkhezvara pArzvanAthanI ArAdhanAthI sarva roga mukta thayo. ! bhane teNe SimAnatulya nUtana baitya (maMdira) ghAnyaM, temAM semanI (zazvara pAzvanAthapratimAnI) sthApanA karI, pUrvokta samapra varNana prAcIna bhagavaMtoye stutimipe varNavyuM paNa che. "apUpujattvAM vinaminamizna, vaitAdayazaile vRSabhezakAle / saudharmakalpa suranAyakena, tvaM pUjito bhUritaraM ca kAlam // 1 // bhArASitastvaM samaya kiyanta, cAndre vimAne kila bhaanvepi| panApatIdevatapA Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ || zrIlokaprakAze prathamaH sargaH // ca bhAgA-dhipena depAvasare'citastvam // 2 // yadA arAsandhaprayukta vidyA-lena jAta svabalaM jarAnam / tadA mudA nemigirA murAriH, pAtAlatastvAM tapasA mimAya // 3 // nava prabho ? stAtraalena sikta, rogairvimuktaM kaTakaM babhUSa / saMsthApitaM tIrthamidaM tadAnI, zaMkhezvarAkhyaM yadupugavena // 4 // tathA kathaMcitava caityamatra, zrIkRSNarAjo racayAMcakAra / sa dvArakAsthopi pathA bhavana, nanAma nitya kila samabhASam // 5 // zrIvikramAnmanmathayANameru-mahezatulye samaye vyatIte / svaM zreSThinA sajananAmakena, nivezitaH srvsmRddhivo'bhuuH|| 6 / / jhaMjhapure sUryapuro'navAtaM, sva. so'dhigamyAgamanaGgarUpam / adhIkaraburjanazalyabhUpo,vimAnatulyaM tava deva ! vaityam // 7 // " mahA prabhAvazAli zrIzasezvara pArzvaprabhunA nAmasmaraNa mAtrathI sarve mahAbhayonA nAzanI sAthai sarva samRddhionI prApti thAya che. bahoLe bhAge aneka prabhASaka AcAryAye mAnezvara maniza mAnI zamabhAtamA maMgalAcaraNa karelu che tema ja je prabhunI bhakti nimitte aneka atizAyi stotro. stavano, chando vigere karelA cha je anyAre ghaNAja prasiddha hai. te prabhuno namaskAra avazya saphala vinomo nAza karavApUrvaka prantha samAminuM parama kAraNa cha, '11 __ ATale sudhI paramAtmAnI svArtha sampattinu varNana karyu. haSe seja prabhunI parArtha maMpatti zrImAn upAdhyAyajI mahArAja tAyine pa suMdara vizeSaNe varNave che. 'nAyine'rakSA karanArA, prabhunI kriyA, prabhuno upadeza, prabhunu vyAna kevaLa dayAmAMja pravarnatuM hoSAthI yathArtha rakSayitA prabhuja hai. prabhu poteja anupama sukha pAmyA ke neTalaja nadhI, vIjAmaone paNa apUrva bodha dezanA ApI heja sunanI sanmukhatAye lAvanArA che. AthI temanI parArthasaMpatti ane ghacamAtizayano lAma thAya che. A lokamAM pArvanAthAya' pa vizeSya pavano 'mamaH' kiyA sAtha anvaya thA jabAthI zAntAkAkSapaNu hoi punaH tAyine' vizeSaNa pada ApatAM "kriyAnSayena zAntAkAinasya vizegyavAcakapadasya vizeSaNAntarAnvayArtha punaranusandhAna samAptapunarAttatvama" (kAvyadoSaH) pa nyAyathI 'jamAta punarAsatva" nAmaka kAvyadoSApasinI zaMkA prabhumA namaskAryatva guNanA heturUpa tAyi vizeSaNapadalabhya mArga dezakatvanI annA vicAraNA karatAM usthitAkAnapaNuM hoSAthI kozpaNa rIte avakAza pAmI zake tema nadhI. A maMgala namaskAra potAnA prArabdha pranthanI samAmimAM Are AvanAra vinonA nivAraNArthe karI ziSyone zima bhAkhAra sama. jAvakho, pramAdI ziSyone anya paThananI zaruAtamA maMgalAcaraNa karatAM bhUla na thAya vigere aneka upakAra nimitta pranyaghaTaka karI maSyatrotAo upara asIma upakAra kA che // 1 // have pratyakAra mahArAja teja abhISTadevamA rahela namaskAryatvaguNano hetu patA'dhavApUrvaka teja zrozaMkhezvarapArthaparnu AzIHsvarUpa dvitIya mAlAcaraNa kare che. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / / maGgalAcaraNavivecanam // // dvitIyamaMgalAcaraNama || pipati sarvadA sarva-kAmitAni smRto'pi yaH // sa kalpadrumajitpAoM , bhUyAtprANipriyaGkaraH // 2 // zabdArtha-je zrIzaMkhezvara pArzvaprabhu smaraNa karAyA chatAM paNa sarva kAle sarva mANionA sarva iSTapadArthoMne pUrNa kara che, kalpakSane paNa (stramahimAye karI) jItanArA te zrIpArzvanAthapa jantuo, abhISTa karanArA thAo. (1) vivecana-jenuM AgaLa varNana karavAmAM Avaze, te kalpavRkSo daza prakAranA che. bhane te bareka niyata hikaphala amupha ja kSetramA ane amuka ja kAlamA tenI nikaTa AvelA ArAdhaka amuka ja jIdhone ( manuSyone) Ape che, jyAre zaMkhezvara pArzvanAtha mahArAja smaraNa mAtramA jaiha parabhava saMbaMdhI vAMchita ekAnta hitarUpa phaLa sarva kSetramA sarvakAle temaja sarva jIyone ApanArA che. jo ke zrIpAzcaprabhu konu priyANisakaranAra nathI to paNa se prabha- smaraNa karavAthI thayelI bhaktajIvanI zubhacittavRtti athavA se pAcaprabhunA zAsamanA ghinavidAraka tathA zAsanarakSaka nAgakumArAdhipati dharaNendra ke aNe pUryabhaSanA potAmatyenA asIma-amogha upakAranuM smaraNa karI kRtajJabhAvathI kamaTe karelA zrIpAcaprabhunA upasagI dUra pharyA hatA, te dharaNendra adhayA pArzvayakSa paNa jemanA stotra, maMtra, nAmonA smaraNadhI santuSTa cittavALA thara Aja paNa bhaktajIvonA kamono nAza karavA sAthe vAMchita vastuo pUrNa kare che. ka' paNa ke. ke. "zrIpArzvastotramaMtrAkhyA smaraNAnuemAnasaH // adyApi zamayankaTamiSTAni vitaratyasI // 1 // " (2) sarvana sarvathA hitakaravApaNuM vina vighAtakanca ane sarva padArtha mAnanA abhAve yai zake nahI jethI upamA sahita nirupama avayava varNanadvArA vighna viyAtakatva guNa batAvavA pUrvaka parnu sarva padArtha viSayaka jJAna nirUpaNa karatA 'svarUpa saMkItana' nAmaka carama maMgalabhedarUya zrI zaMkhezvara pArbhamasunuM maMgalAcaraNa kare che. // tRtIyamaMgalAcaraNam // pAcakramanakhAH pAntu dIpradIpAkuratviSaH // pluSTapratyUhazalabhAH, sarvabhAvAvabhAsinaH // 3 // zabdArtha-caLakatA dIvAnI phaLI sarakhI kAntivAlA, baLI gayAM cha. (vA bALyA cha) vinasvarUpa pataMgIthAo jemA (jenAthI, vA jeNe), sarva padArthoM Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (16) // zrIlokaprakAze pathamaH sargaH // ane sarva padArthonI paryAyone prakAza karanArA, zrIpAcamabhunA caraNanA nakho rakSaNa karanArA thAo. (3) vivecana-granthanI samApti padArtha jJAnanA abhAvamA mAtra maMgalAcaraNazrIja thA zakalI nadhI, tema padArthazAna hoya paNa pranyaracanAnA udyamamA pramAda roga prabhRti aneka vino upasthita thamA hoya topaNa anya samApti thavI duHzaka che. temaja rakSaNa tharbu ce prakAre cha, upadrava nAza thavAthI, ane ra Sastuno yoga maLavAvI. meM tamAma prakAromAM sarvAze zrIpArzvaprabhu samartha hoya nemAM to navAina zo! paNa samanA eka aMgopAMga avayavarUpa nasyo paNa samartha cha, te A zlokamAM zrImAna upAdhyAyajI mahArAje sUcana karyu che, yadyapi sarva tIrthakara bhagavaMto sarvAtizaya saMpUrNa che. tathApi zrIpAzvanAtha prabhuno to koI alaukika aniryAcya mahimA, puNya prAgbhAra ke ke. sarva mAMgalika kAyomA temanI stutine Avazyaka kartavya tarIke gaNelI ke. sAdhuo vihAra karI je vasatimAM padhAryA hoya tyAM, temaja pAkSikacaturdazI, bAnurmAsika, mAMvatsarika pAnA agAu diyase devasika pratikramaNamAM zrIpArzvaprabhurnu stotra (caityavandana) stave che. pratiSThA vidhiko pratiSThA, praveza, aTottarI, shaanti| snAnAdi mAMgalika mahotsabomAM paNa 'zrIjIgaulI (pallI) pArzvanAthanA' maMgalanAmarUpa maMdhasmaraNa upayoga vAraMvAra kare che. duSpa vyantara devoye karelA upadravornu mahApuruSoye racelA zrIpArzvaprabhunA stotra smaraNA nivAraNa thayercha suprasiddha che. mULasUtromAM saMdhodhelaM zrIpAcaprabhutuM 'purisAdANIye vizeSaNa nirupama puNyAtizaya sAdhIna kare cha, thIpAlaprabhunA vinavinAzakanca guNa vigere saMyaM. dhamA aneka vicAro cha, je ahIM dravyAnuyogano prantha hovAthI saMkSepabA paDe che, paNa eTala to nirvivAda cheke bhIgArzvagrabhunA maMgalathI prArabdha kArya nivipna pUrNatA pAme che. paja kAraNa iekAryanA prAraMbhamAM aneka mahApuruSoye zrIpAcaprabhunu smaraNa karelu ThAmoThAma dekhAya che. ( 3 ) zrI bAravezvara pArthaprabhu rUpa abhISTa deva ke jemamuM trividha maMgalAcaraNa upagnA traNa zlokamAM varNavavAmAM Avyu ! ! have jenA upakArayI andharacanAnukUla padArthabodha thayo che, te zrI tIrthakara prabhunI vANI (Agama)nuM 'tulAdaNDamadhyagrahaNa' nyAye trividha maMgalo paikI AzI svarUpa madhya bhaMgala varNave che. jayanti vyajitAzeSa-vastavo'ntastamoguhaH / / giraH sudhAkirastIrtha-kRtAmadbhutadIpikAH // 4 // zabdArtha-pragaTa karAyela (prakAzita) che sarva padArthAM jenAyI, ane a Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // maGgalAcaraNavivecanam // (17) ntaraGga andhakAra [moha-ajJAna no droha (nAza) karanArI, amRta jharanArI, adbhuta ( alaukIka ) dIvIo sarakhI zrI tIrthaMkara bhagavaMtanI vANI jayavanto varta che. (sarvotkarSabhAve varte che.) (4) vivecana - dIvAnI kaLI amuka (niyata) kSetramAMja potAnI prabhAne te kSetranA paNa sthUla ( sUkSma nahIM), ane amukaja ( sarca nahiM ) te paNa sarvoze nahI paNa amuka bhAge, amuka paryAyopetA prakAzaka yAre zrImatIrthakara deve prarUpelI vANI svavAdhyapaNe lokAlokano viSaya karI lokAloka sarvakSetravartI yAvara sUkSma saba paryAyopeta sarva padArthoMne sarva svarUpe prakAzita kare che. baLI dIvI jyAre potAnI nIce andhakAra rAkhatI kAjaLa jharatI chanI mAtra yA avyavahita dravya andhakArano nAza kare che, tyAre prabhunI vANI sarvatra prakAza karatI abhyantara bhAyAndhakArato paNa nAza kare che. jyAre dIvI ani varSAnArI se, nyAre prabhunI vANI ko davAnalathI tapalA jIvone paNa parama zAnti ApanArI hovAthI amRta jharanArI che, vaLI amRta rUpaka prabhuvANIne ApavAthI amRtatRpta AtmAone rajju Adi bandhana, kSudhA, pipAsA, cakarI: (bhrami), ghAma, kor3ha, zUla, jIrNatA, jvaradAha, cakSumAM kAca paDo, ityAdi vedanAo jema pIDA ANI zakatI nayI tema prabhuvANI tRpta AtmAone paNa dRDhakarmasantAna doraDAonuM bandhana, viSayopratye asantoSa rUpa kSudhA, viSayAbhilASa tRSA, saMnatapaNe bhavacakrabhramaNa, kaSAyadhAmanI garamI, mithyAtva mahAkoTa, anyatyeya zUla, vI saMsArasAM avasthAnathI jIrNatA, rAgamahAjvarano dAha, kAmarUpa kAca paDalathI andhatA yagere bedanAoM upadrava karI zakatI nathI jethI adbhuta (AzcaryakArI alaukika ) dIvIo sarakhI prabhunI vANI che bhane te pANI sarva darzanakA ronI vANIomAM pUrvApara avirodha, arthagAMbhIrya prabhRti bhaneka guNa gaNa vibhUSita hoine sarvotkabhAve va 11 ( ) paMcendriyatvamAM zravaNalabdhi prApta thayA chatAM paNa paramAtmatrANInuM zravaNa a. nanta puNyarAziye paNa AtmAne durlabha the, jyAM zravaNanI ATalI durlabhatA che tyAM tenI mAtimAM to aneka vighno ( antarAyo ) AvI paDe che, te vighnone dUra ka vAma ane cimAthimAM paramanimitta abhimata devasvarUpa zrutAviSThAyikA zrutadevIat stavanA karavI kRtajJa jIvone Avazyaka hai, nema vicAra karI zrImAn upAdhyAyajI mahArAja pratipAdana kare che. kRpAkaTAkSanikSepa - nipuNIkRtasevakA // bhavyakta savitrI sA jayati zrutadevatA // 5 // Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (18) // zrIlokaprakAze prathamaH srgH|| zabdArtha-kRpArUpa kaTAkSo (sama caca beSTA vizeSo) pheMkavAyI nipuNa banAnyA che sevako jeNIye te bhaktajIvonI prakaTamAtA zrutadevatA jayavantI varne cha. bhaktajIvone nipuNa banAvatrAmA sarvotkarSa bhAve varta ke. (5) vivecana-ahiM zrutaM devI se butAdhiSTAyikA devI samajabI parantu uparamA zokamA vANInI stutimAM varNavela hopAtho temaja prAcIna mahApuruSonA vacanadhI dhRtarUpa devI ahIM jANavI nahIM. thutadevInI ArAdhanAthI aneka mahApuruSonA sprAnto kavisva, vittva zakti maLavaSAnA saMbaMdhamA suprasiddha ! (5) upara batAcyA pramANe abhISTa abhimata devonA namaskAra-AzI:-vastusaMkIrtana-stuti Adi prakAravALAM maMgalo pratipAdana karo ive potAnA paramopakAraka vidyA, bodha, sucarita prabhRtiguNonA paramahetu adhikRtadeva svarUpa gurunI stavanA rUpa maMgala karatAM yugamadhAna tulya zAsanaprabhAvaka svadezanA pramAve akalparanRpa jevA samrATne pratibodha ApI dayADiDima vagahAvatrA pUrvaka tIrthasAmrAjyane upatimA lAvanAra zrIhIravijayasUrIzvarajI mahArAja- stutyAtmaka maMgala kara cha.! jIyAjagadgururvizva-jIvAtuvacanAmRtaH / / zrIhIravijayaH sUri-rmadIyasya gurorguruH // 6 // zabdArtha-jagatamAM (sarvane) jovanaupatharUpa che vacanAmRta jemonu te mArA gurunA guru (dAdA guru) jagannA guru ( jagadguru virudadhAraka) zrIhIravijayamarIzvarajImahArAja jayavantA boM. (6) vivecana-dhImAna 'vijayadAnasUrIzvarajI' mahArAjanA pahaprabhASaka zrImAn hIravijayasUrijI caramatIrthakara prabhu 'zrImahAvIra' zAsanavarti je zramaNa gaNa prathamapaTTAdhipati pazcama gaNadhara, 'zrI sudharmA' svAmithI 'nirgandha' nAme prasiddhi, pAmyo hano, teja zrIzramaNa saMgha, anukrame dhIdhIraprabhunA nirvANathI zraNa saphAbAda navamI pATe thayela sUrimantrano koTizaH jApa karanAra 'zrI susthitasari' ane zrIsuprativaddhavari' AcAryothI'koTika' vIranirvANadhI aThA sakAmAM paMdaramA paTTAdhipati 'zrIcandrasUtithI candra' tathA teja zrIcandrasarinA ziSya solamApaTTaprabhu zrI 'samantabhadra' mUrithI 'vanavAsa' pIranirvANathI 1415 paTale vikamadhI 954 varSe pAMtrIsamApaTTapati ' zrIsarvadeva' sarithI 'vaDa (baTa, ane zrI vIranirvANadhI 5755 eTale vikramathI 1285 varSe cuMvAlIzamA paTTanAyaka jeozrIne 'medapATa' mahIpati mahArANA 'zrIjaivasiMhasI' e anekazA vigaMvarAdi vAdione dhAdamA horAnI mAphaka amedha rahevAcI 'hIralA' paSu virud samayeM hanna, ane yuga pradhAna tulya se zrImAn agacandrasariSa abhigraha pUrvaka yAvajjIva AcAmlAdi tIna Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // mAlAcaraNavivecanam // tapasyAo karI itI jedhI bhaktibharadaye santuSTavadanathI tapAnAme bolAvavAthI 'nA' nAme prakhyAtipAmyo, kahyu ke ke--"nirgandha' 1 zrIsudharmAbhidhagaNadharataH "koTikaH" 2 susthitAryA "candraH" 3 zrIcandrasUrestadanu ca " vnvaasii"ti| sAmantabhadrAn // sUreH zrIsarvareSAd " yara " gaNa 5 iti yaH zrI jagazcandraharevizva khyAta " starAkhyo " 6 jagati vijayatAmepa gamcho garImAn // 1 // teja tapAgandramA aThThAvanamA paTTadhara zrImAn 'hIravijayasUrIzvarajI' thayA, jemanA apratimaguNa saurabhyanI yAsanAmAM lubdha banelA akabara bhUpAle bhaktigauravadhI AmatraNapharI upadezAmRtarnu pAnakarI prativarSa chamAsa jeTalA diyasomAM amAri udaghoSaNAnA paravAnA karI AeSA sAthe "jagadgurUnuM viram apyu hunu, semaja mvetAmbara prAcIna jaina tIrtho "zrIsiddhagirijI-sametazikhara giranAra-nAgA-arbudagiri (Anu)-rAjagRhanA paMcapAhADa kezarIgAjI AditIyoMnA janmasiddha kAyamI) hakonA paNa paravAnA karI AlyA hatA je anya grantho temaja nyAyAlayomA ghaNAja suprasiddha ke. zrImAn hIravijayasarijI eka mahAn pratApI. prabhAvaka ane pratibhA. zAli AcArya thAyA, e to nirdiyAda che le saMbaMdhamAM anya aitihAsika pranyo paNa sAbItI ApI rahyA che. ! ! ! (6) uparanA "lokamAM potAnA pitAmahaguru (dAdA guru, gurunA guru) zrIhIravijayamUri mahArAjazrInu stulyAtmaka maMgala kayu. havaM potAnA guru ke jemane bhAdhIna tamAma zAstrAraMbho rahelA che. 'gurvAyattA yasmA-chAtrAraMbhA bhavanti sarve'pi.' potAnA sarvadhArmika jIvananA paramaAdhAra, mahopAdhyAya 'zrIkIrtivijayajI' rUpa adhikRta devatArnu maMgalaja jANe anita karanA hoya nahIM tema AlaMkArika bhApAthI apUrvamaMtranA rUpakamAM stavanA kare che. zrIkIrtivijayAnsUte, zrIkIrtivijayAbhidhaH / zatakRtvo'nubhUto'yaM, mantraH stAdiSTasiddhidaH // 7 // zabdArtha:-je 'zrIkIrtivijaya nAmanI maMtra jJAnAdilakSmI athavA zobhA, kIrti (guNapasiddhi) ane vijayane janma Ape che. seMkaDo varavata ( ArAdhIne) anubhavelo A mantra iSTasiddhi ApanAro thaao.| 7 // vivecana-A zlokapI potAnA guruvarya pratyenI apratimabhakti sAbIta karI batAve che. mahApuruSo A yugamA gurumahArAjane sAkSAt devarUpa varNave che. jyAre jagatprakAza sUrya 'bhAnu' zamdayo dholAya che. nyAre rAdhinA andha 1 guNazreNimaNisiMdhIH, zrohIravijayaprabhoH / jagadgururida tena, birudaM pradade tadA // 1 // (horasaubhAgyakAvya.) Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (20) // zrIlokaprakAze prayamA srgH|| kArano nAza karanAra agni 'vRhadbhAnu ' kaDevAya cha, " gurugIravAhI gurUpakriyAtaH / phalI deSato'pIti samyammatima 1 laminAtamilApahArI kRzAnu khadAnurityucyate kiM na loke // 3n" ___ ATale mudhI A mahAn granthanA bhAraMbhamAM abhISTa, abhimana, adhikRta devavikanA sarva prakAre bhaMgalo kara) Abhazya, adhikArI, prayojana sambandha pratipAdanAdi nirUpaNa kara che. asti lokasvarUpaM ya-dipakINa zrutAmdhudhau // paropakAribhiH pUrvapaMDitaH piMDayate sma tat // 8 // tataH saMkSipya nikSipta-mAnAyaiH karaNAdibhiH // saMgrahaNyAdisUtreSu / bhUyiSThA) mitAkSaraM // 9 // sAmprataM ca RmAtmAyaH / prANino maMdameghasaH // asubodhamatastastat / kavitvamiva yAlakaiH // 10 // tatastadupakRtyaitanmayA kiMcidvitanyate / / karaNoktyAdikAThinya-mapAkRtya yathAmati / / 1 / / artha-zratarUpI samudamA loka svarUpa je chuTuM chur3e vikhagayala cha nene paropakArI evA ( zrI AryazyAmAcAryA di ) pUrvanA paMDitoe ( jIvAbhigama-pajJApanA-jaMvRddhIpamajJaptyAdi upAMgomAM) ekaTuM karala cha, // 8 // ane mAMthI paNa saMkSepIne (zrIjinabhadragati kSamAzramaNAdi pujya bhagavaMtoe) karaNAdi ( gaNi. taprakri'yAdi ) AmnAya / saMpradAya ) baDe saMgraNi ( kSetrasamAsa ) vigere mRtromAM thoDA akSaromAM ghaNo artha samAya tetrI rIte te lokanu svarUpa sthApallu che. // 1 // parantu, vartamAnakALayAM jIvo mAyaH (ghaNuM karIne) anukrame mandabuddhivALA yatA jAya che, e hetutho te ( gaNitanI kaThinatAvAchu ) lokanuM svarUpa bAlakone kAvyanI mAphaka mukhe samajAya tema nathI // 10 // tethI teonApara upakAra karavAne mATe hUM A loka- svarUpa gaNitamakriyAdi kaThinatA dara karIne mArI matine anusAra 1 menAgarI aneka bhAgApUrvaka ghaNo artha upajAdhI kAya tetro mULa gati te karaNa kaDevAya jemake 'saMgrahaNIsUtramA nArakanAM devamAM prati pratare bhinna bhinna AyuSya zarIra pramANa vimAna saMkhyA vigere kahegAne 'paI khidiiSaseso' ityAdi ' sohammukkosa ThiA, nipapayaravihasa nyAdi mULa setiyALo gAthAo ApelI che. te parayo AyuSyAdi judA judA kAdI zakAya che mATe tethI saMkSipta mUma rItiyALI gAthA bho te karaNAkti-karaNagAthA kahe. yAya, tathA kSetrasamAsAdimA paridhi gaNitapada jIvA-vAhA-dhanuzAdi lASaSA mATe atAvela vikkhaMbhAga dahaguNa, karaNI paTTasta pariramo ghora vigare te paNa karaNokti gAthAoM kaddeyApa. Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ || ziSTapasAdamArthanAdivivecanam // (21) kaMDaka vistArathI kahuMcha / // 11 // have graMthakAra potAnI laghutA darzAve che. A graMtha vanAvAmAM mArAM zakti vicAra. ____ api prasannAste santu / santaH sarvopakAriNaH // mayi pravRtte puNyAtha-mAvimRzya svazakyatAm // 12 // zizukrIDAgRhamAyA / mameyaM vacaH mAM kalA / / nivezanIyAstatrAmI | kathamarthA dipopamAH // 13 / / zrIgurUNAM prasasAnA-acintyo mahimAthavA / / tejaHprabhAvAdAdau~ / kiM na mAnti dharAdharAH // 14 // sakSiptAH saGgrahAH prAcyA pathA te supaThA mukhe / / tathA savistaratvena / subodho bhavatAdayam // 15 // lokamakAzanAmAnaM / grandhamenaM vicakSaNAH // AdriyadhvaM jinamokta-vizvarUpanirUpakam // 16 / / pApyAnuzAsanamidaM samupakrame'ha-madaMyugInaviharadgurugautamasya / / zrImattapAgaNapatevijayAdideva-marIziturvijayasiMhamunIzituzca / / 17 / / ( iti granthaprastAvanA.) ___ artha-A graMtha dhanAvavAmA ponAnI zakyatA : mArAthI A kArya banaze ke kema ? te zakti] vicAryA vinA mAtra puNyane arthana mavatalA mArA upara sarvane upakArI evA te sajjana puruSo ! prasanna thAI 1 ! // 12 // vaLo mArI A vacano no kalA te bALakanA 'krIDAgRha sarakhI che, ane tevA vacanorUpI krIDAgRhamAM moTA hAthIosarakhA A artha kevI rIte pesaaddiishkaay||13|| athavA prasanna thayelA evA zrIgurumahArAjano mahimAja koi acitya prabhAvavAlo che, jetho evA moTA artharUpa hAthoo paNa mArA vacanarUpI laghugRhamA uttarI zake ? praveza karI zake che; (A bAyatamA pratyakSa dRSTAnta che ke ) tejanA prabhArathI dAnA sarakhA ArisAmAM moTA parvato paNa zuM samAtA (maveza thatA) nathI / // 14 // jema parce karAyalA ne arthanA saMkSipta saMgraho ( dRkAM mRtro) mukhe karIne kaMgana thai zakatAM hatAM, nema vistArapaNAvaDe A graMtha mukhapUrvaka samajAi zake levo thAo.! ! / / 15 // hai vicakSaNa sajjano! zrIjinevare kahela sarva jagat padArthane nirUpaNa karanAra A "lokaprakAza" nAmanA graMdhano Adara karo. !! // 26 // A yugamAM (vartamAnakALamAM) vicaratA munigaNamA gautama guru sarakhA zrItapAgacchanA adhipati "zrovijaya devasari" ane " zrI vijayasiMhamUrIzvaranI " AjJA pAmIne huM A prantha ravazAlamA bhULamAM ramatA pAlako je dhRtanA gharI banAye hai te. Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (22) // zrIlokamakAze prathamaH sargaH // (kArya) no prAraMbha karuI. // 17 // ||trnn prakAranA aMgulanuM svruup.|| avataraNa-A granthamA AgaLa varNanAtA jIvAjIvadravyonA kSetranA, kALanA tathA bhAvanA svarUpamA aMgulAdinA pramANanI vizeSa AvazyakatA hovAyI teonuM svarUpa prathama kahe joiye? ane temAM paNa aMgulanA mApanI prathamaja AvazyakatA ke kAraNa-aMgula pramANano nirNaya karyA zivAya yojana rajju Adi pramANa thar3a zake nahI. temaja panyopama tathA sAgaropamarnu svarUpa pyAlAnI tayA temA bharelA vALonI kalpanAthoja thAya che, ane te pyAlo amuka pramANa iMDo paholo lAMvo paridhivAlo vigere mApasahita hoya che, te mApavAmAM paNa prathama aMgulanI jarura che vaLI utkRSTa saMkhyAta asaMkhyAtuM vigere gaNita paNa AgaLa vatAvAtI anavasthitAdi pyAlAnI kalpanAyIja batAyelaM che, to te pyAlAogeM mApa paNa aMgulAdiyo karelA pramANapaDeja thAya che, mATe temApaNa aMgula svarUpano prathama upayoga che. mATe te aMgula medo batAye che. mAnaragulayojana-rajjanAM sAgarasya palpasya // saGgyAsahakhyAnanta-rupayogo'stIha yadbhUyAn // 18 // (AryA) tataH prthmtsteyo| svarUpaM kiJciducyate // tatrApyAdAvaGgulAnAm | mAnaM vakSye tridhA ca tat // 19 // autasedhAkhyaM pramANAkhya-mAtmAkhyaM ceti tatra ca / / utse. dhAkramato vRddhe-rjAtamotsedhamaGgalam // 20 // __ artha-A graMthamAM aMgula-yojana-rajjunA-sAgaropama-bhane palyopamanA pramANa tathA saMkhyAtA-asaMkhyAtA-anaMtA(nA pramANa) vaDe ghaNIna upayoga che // 18 // mATe sauthI pahelu te aMgulAdikana kaMika svarUpa kahevAya che, nemA paNa prathama aMgulanu pramANa kaDIza. te aMgula traNa prakAraceM che // 19 // autsedhAMgula-AtmAMgula ane 1 AyojanAdinA parimANana koSTaka AgaLa vistArathI granthakAra ghanAghe rakhe paNa tethI laukika paribhASAmAM ko koI sthaLe bhinnatA dekhAtI hoya jema vaijayarato kozamA cAra hAyana dhanuSya, 1008 dhanu ? koza, 2 phroza 1 gavyUsa, 4 gabyUna 1 yojana, e kozalAdi dezono paribhASA cha bhane magadhAdimA 2 gaThyUpta 1 yojana e pramANe cha, kauTilIya artha zAnAmA 1 hajAra dhanuSano 1 gAuna 1 yojana vigere, paNa teSI jaina siddhAntonI paribhASA amuka dezIya cha nema kahI zakAya mahi, kAraNa siddhAMta paribhASA niyata paka svarUpaja rahe che jyAre bhinnabhinna dezIya paribhASA kAlabhede parivartana paNa pAme cha Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // trividhAnale aulsedhAgulavivecanam // (23) pramANAMgula, temAM utsedhathI eTale (paramANuthI mAMDIne) anukrame vRddhi pAmavAdhI thayeluje aMgula te prathama aurasevAMgula // 20 // (iye anukrame di batAye cha) tayAhi-dvividhaH paramANuH syAt / sUkSmazca vyAvahArikaH // aparazuzi lUma karegupadApikA // 21 // so'pi tIvraNa zAstreNa / vidhA kartuM na zakyate // enaM sarvapramANAnA-mAdimAhurmunIzvarAH // 22 // vyavahAranayenaiva / paramANurayaM bhavet || skandho'nantANuko jAta-sUkSmatvo nizcayAtpunaH // 23 // anantavyavahArANu-niSpotdalakSNailakSNikA / niSpadyate punAilakSNa-ilariNakA tAbhiraSTabhiH // 24 // ||ayN bhagavatyAvabhiprAyo, (mA. 1) jIvasamAsasUtre (sA. 2) ca paramANU ya aNaMtA, sahiyA usaNhasaNDiyA ekkA | sANaMtaguNA sansI / samaNihayA soNu vavAhArI // ( paramANavazvAnantAH, sahitA utpalakSNazlakSNikaikA / sA'nantaguNA santI, ilakSaNalakSNikA so'NurvyAvahArikaH // 1||)-aagme ceya pUrvasyAH sakAzAdanekasthAnevvaSTaguNaiva nirNItA, anena tvanaMtaguNA kuto'pi likhiteti kevalina evaM vetAra iti tavRttau ( sA. 3 / // tAbhiraSTAbhireka: syA-dRrvareNujinoditaH // aSTovareNunippana-nasareNurudIritaH / / 25 // trasareNubhiraSTAbhi-rekA syAdradhareNukaH // aSTabhistarbhavedekaM / kezAgraM kumyugminAm // 26 // tatoSTanaM harivarSa-ramyakakSetrabhUspRzAm // tatoSTaghnaM haimavata-haraNyavatayugminAm // 27 // tasmAdaSTaguNasthUlam / vAlasyAgramudIritam / pUrvAparavideheSu / nRNAM kSetrAnubhAvataH / / 28 // sthUlamaSTaguNaM cAsmA-bharatairaSatAjinAm // aSTabhistaizca yAlA-liMkSAmAnaM bhavediha // 20 // * || ayaM tAvatsaMgrahaNIvRhapRtti (sA. 4) pravacanasAroddhArakRtyApabhiprAyaH, (sA0 5) jaMbUDhIpaprajJaptisUtravRSyAdiSu ( sA 6-7) tu aSTabhiH pUrvAparavideDanarakezAgairava likSAmAnamuktamiti jJeyam / / * likSASTakamitA yUkA / bhavedhUkAbhiraSTabhiH // yavamadhyaM tato'STAbhi-staiH syAdautsedhamaGgulam // 30 // (ityotsedhAgulasvarUpam) artha-(prathama autsedhAMgula svarUpa) ne A pramANe-mukSma ane vyAvahArika / aMgula-dheta hAtha-dhanuSya-koza-yojana ityAdi pramANomA. 2 eka bhAkAza pradeza jeTalA pramANavALo, jenA ke vibhAgo keli - Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (24) // zrIlokamakAze prathamaH sargaH // e pramANe paramANu ce prakArano che, syAM anaMta sUkSmaparamANuo mantrI ne eka 'cyAvahArika paramANu thAya. // 31 // e vyAvahArika paramANu paNa ati tIkSNa zastrabar3e ve bhAga karI zakAya nahi, e hetuthI maharpio pane sarva pramANomAM Adi kAraNa mAne che. // 32 // baLI e paramANu vyavahAranayeja paramANu kahevAya ane niayanayathI to thayela cha mUkSmapaNuM jene evo anaMtaparamANuno banelo sUkSmaskaMdha kavAyo emA bhara namahAnika paramANa malIne eka' 'utzlakSNaznakSiNakA' thAya' punaH nevI ATha utzlakSNa lakSNikA maLIne eka lakSaNa laSNikA' thAya. e zrI "bhagavatyAdi" mRtrano abhiprAya kAyo. ane zrI "jIvasamAsa' mUtramA no-"anaMna paramANu maLIne eka ullakSNazlakSiNakA, ane anaMta upalakSNa uttalakSNikA maLone eka ulakSNailakSiNakA thAya, e lakSNailakSNikA teja vyAvahArika paramANu kahevAya." (punaH jIvasamAsanI vRttikAra kahe le ke) " siddhAntamAM aneka sthAne A ilakSNalakSNikAne utdalaNazlakSNikAdhI ATha guNIja kahelI che. chanAM mA jIvasamAsa kartAe anaMtagaNI koi sthAneyo paNa lagbI ? ne kevalija jANe" ema' jIvasamAsanI vRttimA phayu che. __ tevI pATha lakSNalakSiNakA maLIne eka javareNuH jinezvare kahelo che, ane ATha avareNue ! 'trasareNu' kahelo 2. 11 35 // punaH ATha trasareNu malIne ? 'sthareNu' thAya, ane ATha rathareNu malIne devaru athavA uttarakurunA buddhitho paNa karI zakAya mahI, apradezI che. paka varNa gandha rasa ane the sparzavALo che, sabatho khAma, ane ma skandhAna mULa kAraNa teja nizcayanayathI paramANu mAnelo he tethA ananta paramANuo paMkaThA thAya syAre vyaSahAra mATe kalpelI paramANu kahezAya joke telA paNa toraNazanAdiyo chera bhedAdi patA nathI topaNa zruddhithI netA anannA bhAgo pADI zakAya ! anansa pradezoche, temA rahelA varNa gandha rasa rAdinA aneka bhago pADo zakAya che. (mAnpaya) 1-2 raNa-paTane mukSma ane zlakSiNakApaTale ati sUkSma arthAt mUkamamA rakama ane utU upasarga atizaya vAcI hovAcI uralakSaNalakSiNakA kaSAya, ne laNakSiNakAthI ati (AThameM bhAge ) sakSama hoya he. 3 mahiM vRti kApa anaMtaguNapaNAno ekA taphASata darzAgyo che. pa. rana pAstavika rIte the taphAvata paDhe chai. 'temA prathama taphASata laNakSiNakAne ( utraNazlakSiNakAthI) agataguNI kaho te, ana bImo taphAvata laNamaSNikAne vyavahAra paramANu mAnyo te. ___svataH vA parapayoga (vAyuyoge) Urya adhone tiryag gati karanArI reNu (raja)-(zrI anuyogadvAra.) 2 para prayoge (ghAyuyoga ) gati karamArI reNu-(zrI anuyogadvAra.) 6 ratha cAlavAthI ur3atI dhULano rajakaNa -(zrI anuyogadvAra.) Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // autsedha(gula madarzanapUrvaka pramANAMgulopanamaH // (25) yugalIpAono eka vAlA thAya // 26 // te (kurukSetranA yugalI AnA vAlAprayI) ATa guNo harivarSa ane ramyakakSetranA manuSyo ( yugalIA) no vAlAgra yI AThaguNo hemavanta ane airaNyavanta kSetramA yugalIAno vAlAma yaapche||26|| tethI ATaguNo jADo kSetranA tathArUpa mahimAthI pUrvamahAvideha ane pazcimamahAvivahakSetramA manuSyono eka bAlAna kahelo che ( A sarva sthale ekaja vAlAmA sUkSma ane jATApaNuM kSetranA te te kAlanA mahimAthI thAyache, jema A bharatakSetramA avasarpiNInA prathama ArAmA tathA utsarpiNInA chahA ArAmAM kurukSetrajecA bhAvo hobAthI tevarakhate bharatanA manuSyono vAlA paNa kurukSetranA manuSyo jevo na hoya pacho anukame ghaTanA bIje tathA pAMcame Are harivarSa ramyak jevo. pachI kame krame kAlahAni thatAM AgaLa batAvAto jATo kAlAgra thAyache, ane teja pramANe eracanakSetramA paNa samajavU. // 28 // teyI ( videhanAvAlAgyI) AThamuNo jADo bharata athavA eravanakSetranA manuSyano 1 vAlAgra hoya, ane sevA ATha cAlAna manone 1 lIkha thApa // 29 // e saMgrahaNInI vRhatti sathA prapacanasArobAraci vigereno abhimAya kayo, ane jambUdIpaprajJaptisUtranI vRtti vigeremA so ATha pUrvapazcimavidehamanuSyanA cAlAna maLIne 1 lIkhana pramANa thAya ema kAhI che. ATha lIkhanuM pramANa maLIne 1 z2a thAya, ATha jU maLIne ? yavamadhya thAya. ane tevA ATha yavamadhya maLIne 1 utsedhAgula thApa. || 30 / / catvAryotsedhAMgulAnA, zatAnyAyAmato matam / tatsArddhacaMgulavyAsaM, pramANAMgulamiSyate // 31 // pramANaM bharatazcakrI, yugAdau vAdimo jinaH / tadaMgulamidaM yattat, pramANAMgulamucyate // 32 // yadautsedhAMgulaiH paMca-dhanuHzatasamucchitaH / AtmAMgulena cAdyo'haina, vizAMgulazatonmitaH // 33 // tataH SaNNavatighneSu, dhanuH 1 a dareka kSetranA manuSyamA je bAjAma kA te janmadiyamAnA yAlAya leSA ke bIjI ko aSasthAnA lagAte saMbaMdhi spaSTa nirNaya nayI tIpaNa Aga. la pasyopamamI gaNatrImA mastaka muDAvyA bAda sAta divasa sudhImA vAlAyana prahaNa kArya hai, te anusAra ahiMpaNa teghAja ghAlAna gaNathAna samajAya sTe. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // (26) // lokamakAze prathamaH sargaH // zateSu paMcasu / (aMgu0 48000)zatena viMzatyADhayana, bhakteSvAptA catuHzatI // 34 // yacca kvApyuktamautsedhA-sahasraguNameva tata / tadekAMyulaviSkaMbha-dIrghazreNi vivakSayA // 35 // yacatuHzatadI. rdhAyAH, sAtapaMgulavistRteH / syAdekAMgulavistArA, sahastrAMguladIrghatA // 36 // dvizI gulajArUpa / / artha-cAraso (400)utsedhAMgula lAMbu ane // utsedhAMgula vyAsapAlu (hokuM 1 pramANAMgula yAyache. // 1 // ahi bharatacakravartI aSayA yuganI - dimAM yayelA zrI zrAdijinezvara te pramANa, ane temarnu je A aMgula te pramANAMgula phahevAya. (e vyutpatyartha kaDayo) // 32 // kAraNa ke A yuganI AdimAM thayeLa zrIRSabhadeva bhagavAn unseMdhAMgulA 500 dhanuSya uMcA havA.ane AtmAMgulabaDe (potAnA aMgulabaDe ) 120 aMgula uMcA havA // 33 // tethI 500 dhanuSpanA aGgula karapA mATe 500 ne ( 96 aGgulano 1 panuSya hogAthI) 96 e guNasAM 500x96-48000 unseghAGgula uMcAi Aye te 48000 utsedhAnulanI uMcAine punaH 120 AtmAMgulabaDe bhAga Apa 4800+ 120-400 utsedhAMgulanuM zrIRSabhadevanu 1 zrAtmAMgula thayu // 34 // baLI ke. Taleka sthAne je utsedhAMgulathI pramANAMgula 1000 gaNuM ja kAche tenI ( A. smAMgulanI) 1 aGgulanI (unse gumanI pahoLAivALI dIrghazreNInI apekSA * sAMpratakAle cAlatA bharatakSetramA vyaSahAranA mULa pravartaka bhagavAna, zrI RSabhadevajI cha tathA mANavakanibhine anusAre samaja bhagavAna nA anuH zApipaNe bharatacakatie karelA Arya vedoma che, mATe RSabhadeva prabhu tapA bharatacakrati pramANamUta hai. 1. ahiM aghasapiNInA yugamI Adi mamayI. kAraNa ke utsapiNI yuganI AdimAM vakSyamANa dehapramANa ( jinezvaranu ) hoya nahi. 2 AsmAMgulanA / aMgulanI je 2 // utsedhAMgula phokAra che se vhokArane 2|saMghAMgula pramANa nahiM rAmatAM 1 usaidhAMgula pramANa rAkhIpa to dI. dhatA / / guNI padhe rIte dIrghazreNInI apekSA jANavI. - Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (27) / payANAMgula-AtmAMgulasvarUpam / / e kadhUche / / 35 // phAraNa ke 400 aGgula dIrgha ane 2 / / ajhula vistRtanI eka aMgulapramANa vistArapALI laMbAi 1000 aMgula thAya(400421000)36 dRSTAMtazcAtra // caturaMguladIrvAyAH, sAddhadvathaMgulavistRteH / paTayA yathAMgulavyAsa-zvIro daiye dazAMgulaH // 37 // vastutaH punarautsedhAsAdviguNavistRtaM / catuHzataguNaM dedhye, pramANAMgulamAsthitama ||38||etc bharatAdInA-mAtmAMgulatayA mataM / anyakAle tvaniyata-mAnamAtmAMgulaM bhavet // 39 // yasmin kAle pumAMso ye, svakIyAMgulamAnataH / aSTottarazatottaGgA, AtmAgulaM tavaMgulam // 40 // etatpramANato nyUnA-'dhikAnAM tu yadaMgulam / tasyAdAsmAMgulAbhAsaM, na punaH paarmaarthikm|| 41 // padAhuH pravacanasArogare-je jaimi juge purisA, asAyaMgulasamucchiA iti || tesiM je niamaMgulamAyagulamitya ta hoi||1||je puNa eapamANA-kaNA ahigA pa tesime tu / AyaMgula na bhaSpAi, kiMtu sadAbhAsamevatti // 2 // (sA08) (ye yasminyuge puruSA aSTazatAMgulasa. muchUitA bhavanti / teSAM yannijakAMgulamAtmAgulapatra tadbhavati // 1 // ye punaretaramamANAdanA adhikAzca teSAmetattu | AsmAMgulaM na bhaNyate kintu tadAbhAsameveti // 2) prajJApanAvRttI tu-jeNaM jayA maNUsA, te. siM jaM hoha mANarUvaM tu / bhaNiamihAyaMgula-maNimayamANa puNa ima tu // 1 // ityevaMrUpamAtmAMgulam // paramANU rahareNU / tasareNa aggapaM ca vAlamsa / likkhA japA ya jayo, aguNA vivAdiyA kamaso // 2 // ityAdirUpamuccAMgulam ||-ussehNgul mega, havaha pamANaMgula sahassaguNaM / taM ceva duguNiyaM khalu, vIrarasAyaM gulaM bhaNiyaM // 3 // ityevaM rUpaM pramANAMgulamiti jJeyam / / (sA. 9) (ye yadA manuSyArateSAM yanmA. narUpaM tu / taNitamihAtmAgulamaniyatamAna puna ridaMtu // 1 // paramANU rathareNu khasareNuragraka ca vAlasya / lizA yUkA va yavaH aSTaguNA visscitaa| krmshH||2 // autsedhAMgulamekaM bhavati pramANAMgulaM sahasraguNaM / tadeva viguNitaM khalu vorasthAtmAgulaM maNitam // 3 // ) Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - (28) // zrIlokamakAze prathamaH sargaH // artha-maI zAnta pA pramANe je-jema 4 aDala dIpa bane 2 / aGgurU poLI paTIno pIro ekaja aDala paholo rAkhe to laMbAimA 10 aGgula thaay.(442||20||37|| punaH vAstavika rIve vo unsepAgulathI aDhIgaNAvistAravALu ane 400 gaNu dIrgha (khA) pramANAMpUla ke // 38 // baLI e pamANa bharatAdikanA AsmAMgulane anusAre mAnyu cha, ane bharana cakravarti zirAyanA pIjA kALamAM yAtmAMgurUnuM pramANa aniyamina hoya , ( mATe zeSakALanA AtmAMgulane anusAre pramANAgularnu mamANa gaNI kAya nahiM. !!! 19 // kAlo kAsage viSe je puruSo povAnA aMgula pramANaSI 108 aMgula IvA hoya Arnu aMgula AsmAMzula kaDevAya // 40 // ane panI nyUnAdhika pramANALA puruSornu je aGgula te 'AsmAmulAbhAsa kavAya, parantu vastutaH yathArtha AtmAMgula na kaSAya. // 41 // zrIpravaca sArodAramA kayu ke ke "je yugane viSe je puruSo 108 aMgula uMcA hoya tezrona potArnu je aMgu la te ahiM AtmAgula hoya . // 1 // parantu jeo zyokta mAgaNI hIna cA adhika hoya teornu je A aMgula he pAtmAgula nahi paNa AsmAMgulAbhAsa kocAya." | // 2 // zrIprajJApanA sUtranI dRciAM to " je kALamAM je manuSyo (hoya ) teonA aMgulana ke pramANa hoya te ahiMsAtyAMgula kavAya ke. baLI A AtmAgula aniyata pramANapAlu ke. // 1 12 aMgulanI hoLAi toTIne ! aMgula holu rAkhne ne badhalI 1 // aMgulamI paTone paNa dodha karI AgaLa orato || guNI labAra bayAdhI 10 aMguSTha pocatA thApa, 1 pathArtha pramANarahita je AsmAMgula se AsmAMgulAbhAsa kaDevAya, 2 potAnA aMguSThapaTe 108 aMgulamI ucAI rUpa pramANathI. * ahiM potAnA aMgulaSaDe je 108 aMgula yo hoya senu agula a AtmAMgula pama na gaNyu mAde prathamAnA vaktavyayI taphAvata ke. Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // bhIvIrapradehamANavirodhazakodbhAvanA || ( 29 ) e pramANe AtmagulatuM svarUpa ka // paramANu-rethareNu sareNu - bAlAma - khIkha jU--ane japa amukrame ATha ATha guNA adhika karyA chatAMsegurU yAya || 2 || ityAdi rUpa se suM // eSI mamArNAgula 1000 hoya, ane teja uraseSAMgula bamaNuM payuM chatuM arthAt ve use guDa pramANa zrIvIra bhagavAnanuM 1 Atmagula ka . // 3 // pramANe pramANAMnu svarUpa jANavuM " // 1 ahiM paramANu " zabdaSaDe vyAvahArikaparamANu jANako punaH jINikAneja paramANu mAgyo hato se mantabya samAsamA katA je A prajJApanAtikarmAnA mantavya sAthai maLatu Ayu che. 2 cAlu prakaraNane anaM kareNune badale rathareNu gaNyo che. 48 3 cAlu prakaraNa 8 reNu maLone 1 trasareNu thAya ma kaha ne a8i rathareNu mahIne 1 trasareNu kadhI taphAvata phre. cAlu prakaraNamA trasareNu pachI rathareNu gaNyA bAda bAlApanI gaNazrI yaha isI ahiM trasareNuthI surataja vAlA ko e taphAvata hai, ityAdi paraspara ghaNo taphAvata che. 5 jaba paTale avanI madhyama bhAgala samajaSo. (*zrI mApanAzIne abhiprAye 2097152 paramANu 1 useghAMgula pAya che.) koSTaka nIce pramANe 2097151 paramANuye(vya0 ) 1 aMgula 512 262144 rathareNuye 64 32768 sa 4096 bALA 35 " " chokhe 1 aMgula sUpa 8 ya 14 ( bhagavatI Adi siddhAntone anusAre sUkSmaparamANuthI mAMDIne prakaraNo cAka usle gula pramANanuM koSTaka. ) I 1 'anaMtAsUkSma paramANu anaMtabhyaSacAra paramANu 1 ( jIvasamAsamate anantasUkSmaparamANuzrI a uttaNazlakSNikA bAya che. bane anantalakSaNalakSNikAthI eka kSaNalakSiNakA bane the ANi kA vyavahAraparamANu nAma kaDebAtha che, avAntara juSo vyavahAraparamANu nadhI) 1 vyavahAra paramANu 1] uNaNikA Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | kokamakAze prayamaH sargaH // 8 uslapaNalakSiNako | klijaa 8 lakSaNalakSiNakA 1 reNu 8 UrdhvareNu . 1 sareNu : . prasareNu / ynt 8 rapareNu 1 kurukSetravAlAna 8 kurukSetravAlAna 1 hariyaparampakapAlAma 8 harivarSaramyakavAlAma { himapaMta hiraNyavaMtavAlAya 8" himapaMtahiraNyavaMtaSAlAna 1 videhavAlApa 8 videhavAlA 1 bharataairaSatavAlA 8 bharata aizvatavAlAma 1 lIna 8 hIca 1 yUkA (pU) 8 yUkA (5) 1 yabamadhya 8 yaSamadhya 1 utsedhoguLa 1 ( jammUkhopa pramAptiAdisUtrone abhiprAye videhakSevanA pAThavAsAnekarI paka lInA yAya ke sAkI pUjA vigere pramANa sarakhaM che.) 6 ahi pATIgaNitano apekSAe ( kSetraphalame hisAye ) 1000 gaNu pra. mANAMgula kaTu che. 7 adhei umsedhAMgule ghocIranu paka AsmAMgula kA', parantu se pa. hu vicAraSA yAgya che. ane se saMbaMdhi se vistRta ullekha zrI malayagirimI mahArAje vRhatsaMgrahaNIno TIkAmoM kI che teja artha ane akSaraza: dazAiyarI jo hajAragaNuM utsadhAMgula te paka pramANAMgula kaheSAya che. ane pramANAM guru te bharatanu bhArapAMgula cha to bharatapatti zrIpIra bhagavAmayI 500 guNa thAya. te kevI rIte ' pama jo pUchatA ho to kahIpa chIpa ke.. " u. tamapuraSo to svAMgulapaDe 1.8 aMgula udhA hoya" 5 vacama pramANa hovAcI bharatacakravati potAnA aMgulaSada 18 aMgula pramANa hoI zake, ame bharatanu khAtmAMzula ussedhAMgulagI apekSAye 1000 gaNu dodha ke to 108 mai 1000pI guNatAM 108000 (paka hAla ATha hajAra ) pAya, have bhagavAna zrIvardhamAna Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ +1 || zrIvIrapabhudehapramANavirodhAzaGkAnirAmaH // svAmI utsedhAMgulanI apekSAe 216 aMgula pramANa ( the unamedhAMgule zrISoranuM 1 AtmAMgula gaNatAM ) thAya, to 108000 ne 216 ghI bhAga bhApatA 50. Ave, tethI bharatagI apekSApa zrI dhIra bhagavAna. 5,50 meM aze ( bhAge) che. athavA zrI vIrathI bharata 500 guNA moTA che, kApale ke- " bharahAyagulamaiga, jAi ya pamANegulaM viNihiTa / to bharaho vIrAo, paMcamaya guNo na meMdeho ||1||(arth-bhrtnu bhAmAgula meja pramANAMgula kArale, to te zrIzIrabhagadhA. nathI bharana 500 guNA hoya emo saMdeha nathI.) yA jo be utsedhAMgula pramA Na zrIdhIra- 1 AmAMgula hai, to zrIdhIra bhagavAn AtmAMgula baDhe ( potAnA aMgulabaDe) 108 agulaM u'cA kaMghI rote hoya ? kAraNa ke pa pramANe no zrI vIrabhagavAra gulajA ke zarI, 3 mANaM-- zrIdhIra bhagavAna unsedhAMgulabaDe 7 hAtha pramANa cha, aMne eka hAthanA 24 aMgula thAya no coyozane sAtathI guNatA 168 utsedhAMgula thAya, ane meM utsedhAMgule. zrIdhIrana 1 bhAsmAMgula cha to 168 meM vee bhAga ApatA (168 aMgulane ardha karatAM) 84 AtmAgula zrIvIrabhagavAnanuM pramANa Ave chatAM zrI pIra bhagavAn 108 bhAsmAMgula pramANa' gaNAya che. punaH jI zrI vIrabhagavAnaM 208 Aramogula pramANana hoya to ve ussedhAMgule zrIdhIranu 1 AtmAMgula gaNatAM zrI vIrabhagavAna. 216 utsedhAMgula pramANa thAya, ane sema evApI bhagavAn ussedhAMgula pada ( 216 aMgulane 24 thI bhAga ApatAM ) 1 hAtha pramANa thAya, ane e bAta(bhISIrapabhunI 9hAthanI ucAi)koine paNa sammata nadhI to the ussecAMguke zrIdhIranu eka AtmAMdha ityAdi aMgula meM pramANa nirmaSAda rahita kama gaNAya ! pIje sthAne paNa kamyucha ke parva vAyaMgulao. kahama. dusayaM jiNA iSA dhoro / usle hagulamANeNaM. kahaM ca sayamasaSTuM sI // 1 // dA solamuttarasayA, ussehaMgu rupamANI parva / ahavAyaMgu ramANeNa, hoDa culasI muyitI // 2 // (artha-jo pa pramANe hoya to zrI ghora minezvara AtmAMgulathI 158 aMgula pramANa kesI rIte hoya ? ane jo AtmAMgulazrI 108 aMgula pramANa hoya to te zrI dhIra ussedhAMgulapaDe 168 aMgula (7 hAtha) kevI rIna hoya ? // 1 / / ane pa pramANe to ustadhAMgulathI 216 aMgula, athavA A. mAMgula paDhe 84 aMgula zrI dhIra bhagavAna 'pA hozake cha. ) e pramANe .. zrIzIraprabhuthI bharatacakrI 500 guNA ucA" saMbaMdhI prathama virodhoddhApanA ane anaMtaropha be gAthAmA dhojI virodhoDAyanA karI. Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 32 ) lokAze prathamaH sargaH // // pUrvokta banne virodhanuM samAdhAna // - pUrve bhamoSa " 1000 utsedhAMgula 1 pramANAMgula, ane e pramANAMgula te bharatanuM 1 Atmagula " ema je kakSu tenu kAraNa A che ke bharatacako freerat AtmagulabaDe 120 aMgula pramANa che. kAraNa ke ma tIrthaMkaracakrapati ane vAsudeva AtmAMguSTaSaDe ( potAnA aMgule karI ) 120 aMgula pramANa Doche ane zrI anuyogadvAra sUkSma " huMti puNa ahiyapuramA, aDalayaM aMgulANa ubSiA ( baLI uttama puruSI 108 aMgula uMcA hoya che) pana se kama se tIrthakara bAkI ane bAsudeSayI zeSa ( sivAyanA pra dhAna puruSonI apekSApa jANavu. e hetuthI 120 aMguLano ( 26 aMgule 1 dhanuSya pa hisAve ) 1 / dhanuSya thAya, ane utsedhAMgulapaDe bharataca 500 dhanuSya prabhANanA hatAhitAya gaNata AtmagulanA 1) dhanuSye utsevAMgulamAM 500 dhanuSya yAya to ammAMgulanA 1 dhanuSyavake ussedhAMgulanA kelAM dhanuSya thAya ? ahiM vartamAnapaddhati trirAzi sthApa nA 1 - 5000- 1 che. tyAM prathamano rAzi aMzasahita le ( apUrNa se ) mATe guNyaguNakane sarakhA karavAne 1| dhanuSyamA hAtha karatAM 5 hAtha cAtha, ame 500 te 4 hI guNatAM 2000 hAtha pAya ase antyarAzi 1 me paNa cAre guNata thAya. jethI punaH trirAzisthApanA 5- 2000-4 e pramANe madhyamA 2000 rAzine guNatAM 8000 ApasAM 1600 zAtha dhAya tenA dhanukaravAne punaH [ cAra hAthano 1 dhanuSya e hisAve ] sArathI bhAga ApatAM 400 dhanuSya Ave to javAba pa Ayo ke AtmagulanA eka dhanuyatra utghAMgulamA 400 dhanuSya thAya, pamamANe AmmAM gulanA eka hAtha rahe use gunA 400 hAya, eka AtmAMgulavaDe 400 utsedhAMgula, ane pakaAtmAMzu tha, Dave amlyanA 4 rUpa rAzivaDe thAya ane prayamanA 5 rAzivaDe bhAga - yojanamA 400 utsedhAMgula yojana pAya, tethI eka zreNIpramANAM gulane viSe4 0 utsedhAMgu thAyarama sAvita thayu ane te zreNIpramANAMgula 1 utsedhAMguSTha jADu ame 2 // utsedhAMgula vistAravAdu pazu. tethI zreNInA je 400 utsevAMgula te 2 // utsedhAMgulamA vistAravaDe guNIpa to eka pramANAMgula 2000 utsedhAMgula meM lAMghu thAya. evA prakAramA pramANAMgulavaDe ( pramANAMgulanA vibhaSa ) pRthvyAdikatAM pramANa mAcadhAM, parantu 400 utsedhAMgula dIrgha -- Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrIvIrapradezapramANavirodhanakAparihAraH // pavA sUcI ( aNi ) pramANAMgulabaDe pRthvyAdinuM mApa na kara. // iti pathamavirodhApahAraH / / tathA "be umsedhAMgule bhIvIranuM paka AtmAMgula thAya' pa. saMbaMdhamAM me virodha darzAgyo te paNa paramArtha nahiM jANAdhI ayukta che. kAraNa ke bhagavAna zrI vardhamAma sthAmI sUtrAntaromAM kayA pramANe AmAMgulapaTe 84 aMgula, ane usledhAMgulapaDe 16 agula gaNa hai. zrIanuyogadAra cUrNikAre kA che ke-- " trIro ApasaMtarao Aya gulaNa culatI aMgulamuniya. yo / usse guruo sayamasaTi havA . mATe ammmeghAMgule zrIdhIrana 1 AtmAgula thAya. baLI jeonA mate zrIvIramagavAna mAramA gulabare 120 aMgulapramANa cha, tesonA mata pramANe samacaturababAhA matiyAhA gaNitamA (samacArasa kSetraphalamA gaNitanA) kApaDe be utsedhAMgule zrI vIranu 1AzmAMgula thAya. te pheSI rIle ? pama jo pUchatA ho to kIpa chIpa kejo bhagavAm AtmAMgulabaje 120 agula pramANa ho to hasta saMkhyAe potAnA 5 hAtha pramANa rahe. ane pUrvaM kahelA 168 aMgulathI eyelA 5 hAtha samI . rasa kSetraphaLanA hisAbe 49 hAtha thAya, ane eka hAtha paDI ane keza vigeremA pramANano gaNatAM sarva malIne 50 vAtha (kSetraphaLa pramANe ) thAya e 50 hAyarnu aI karatA 25 hAtha thAya. ( to 5. x 5= 25 e rote 25na kSetramULa 5 hAtha ASavAthI prathama kA pramANe 12. AtmAMgula pavAtho be utsedhAMgule zrIvIranu 1 AramAMgula ( sabhaghorama kSetraphaLanI rIte ) prApta payu. ane jo bAhAgaNitamI apekSA na rAtrIpa to bhagavatamA 1 mAmAMgulanA 1 utsedhAMgula pUrNa. ane bIjA utsedhAMgulanA pAMcIyA be bhAga (= , 2 utsAgula ) thAra. te A pramANe-jI 120 AmAMgulamA 168 urasedhAMgula prApta thAya to eka AtmAMgulanA kaTalA utsedhAMgula prApta thAya ? ahiM virAzisthApamA 120-168-1 thAya, spAM antyamA 1 bare madhyarAzi 168 ne guNatAM 168 Aye, ane pyAra vAda 168 ne prathamarAzi 12. pare bhAga ApatI 1 utsedhAMgurU saMpUrNa Ave ne zeSa 18 Sadhe tenI kovIsapade apavartanA pharaSAthI 48 me sthAne 2 ane 120 ne sthAne pAMca Ave jeSI eka pUrNAkare pazcarmANa (2) ussedhAMgulamo 1auSIpano mAtmAMgula pAya. baLI aomA mate magavAn 108 mAramAMgula pramANa cha, tesonA male bhI vIranu paka AtmAMgula , 5 umsaidhAMgula jeTala pAya, ahiM paNa tri rAzinI rIti pUrvavata jANavI. Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (34) // lokamakAzaM prathamaH sargaH // // kayA aMgulavaDe kayA padArthoM mApaMvA? te kahe . autsedhAMgulamAnena, jJeyaM sarvAMginAM vapuH 1 pramANAMgulamAnena, nagapRthvyAdi zAzvatam // 42 // tatrApi || tasyAMgulasya daiyeNa, mIyate vasudhAdikam / ityAhuH kecidanye ca, tarakSetraguNitena vai // 43 // tadviSkabheNa ke'pyanye, pakSevateSu ca triSu / ISTe prAmANika pakSa, nizcetuM jagadIzvaraH / / 44 // // atra prathamapakSe ekasmin yojane utsedhAMgulaniSyannAni cavAri yojanazatAni bhavanti, dvitIyapakSe sahasra, tRtIye dazakrozA bhavanti / paraM zrIanuyogahAracUrNI tRtIya eva pakSa Ahato dRzyate / tathA ca tadgranthaH / / je ca pramANaMgulAo, puDhavAippamANA ANijjati / se apamANagulavikAMva-bheNaM ANegavyA Na puNa sUhaaMguleNaMti (sA010) (yAni ca prAmANAMgulA pRthvyAdipramANAnyAnIyante / tAni ca pramANAMgulaviSkambheNAnesampAni na punaH mUcvaMguleneti // 1 // ) ||shraamunicndrsuurikRtaaNgulspttikaayaampyuktN / / ethaM ca khittaguNieNa, kei pagassa je puNa miNati / anne u sahaaMgula-mANeNa na sattabhaNiyaM // 1 // (sA.11) (etacca kSetramuNitena kecidetasya yatpunarminvanti / anye tu sUcyaMgulamAnena na sUtramANitaM tat // 1 // ) / / atra carcAdivistaraH aMgulasaptatikAto'vaseyaH // vApIkUpataDAgAdi, puradurgagRhAdikaM / vastrapAtravibhUSAdi, zayyAzastrAdi kRtrimam // 45 // iMdriyANAM ca viSayAH, sarva meyamidaM kila // AtmAMgulairyathAmAna-muciteH svsvvaarke||46 . ___ ardha-urasevAMgulanA pramANavaDhe sarva jIvonA zarIranI uMcAi jANavI ane Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // pramANAMgula-bhAnmAMgulaviSayamvarUpam / / pramANAMgulanA mAnapada parvana ane pRthvyAdi zAzvanapadArthoM. mApayA // 42 // teSAM paNa keTalAeka ema kaheche ke-pRthvyAdikanu mApa pramANAMcalanI dIrghatA (40. unsezaMgula pramANa dIrghatA ) vaDe kara, ane keTalAeka kaheche ke pramANAMgulanA ( 1000 unseghAMgularUpa ) kSetraphaLabaDe mApa kara, // 43 // ane pheTalAeka pramANAMguru nA vikabhava he mApacA kaheche, etraNa pakSamA prAmANika pakSa kayo ke ? teno nizcaya karavAne sahaja samartha che // 44 // ahi prayamapakSamA eka yojanane viSe utsegulamamANavAlA 400 yojana, cIje pakSe 1000 yojana, ane zrIje pakSe 2 // jojana (10 koza ) yAyahe. parantu zrIanuyogadvAracUrNimAM bIjo ja pakSa grahaNa karelo dekhAya che teno pATha A pramANe __"dhaLI je pramANAMgulathI pRthvyAdikanAM pramANa mapAyache, te pramANAMgulanA vikabhava he mApayAM, parantu sUci aMgula vaDe nahi." punaH zrImunicaMdrasUrikRta aMgulasittarimA paNa kaI che kekedalAeka e pRthvyAdikane ( pramANAMgulanA ) kSetraphaLavara je mApe che, ane keTalAeka vaLI sUciaMgulanA pramANaSade mApe che te sUtramA kahela nathI" saMbaM adhika carcAno vistAra zrImunisuMdarasUrikRta 'aMgulasaptatikA granthayI jANavo. 5 aMgulasiptarI granyano bhArtha A pramANe cha - je pRthThayAdikanAM pramANa kahelA cha te tenA ( pramANAMgulanA ) vikrama bahe mapAya cha, pa pramANe zrI anuyogadvAraNiM ane vRttimAM kaDela, ke. te mA pramANe- gAthA 13 mI // "ja a pamANAMgulAo pudavAipamANA ANiti te a pamANAMgula vizvaMbhaNa ANeyakhyA Na puNa sUda aMgulaNati " // 6 // ( gatArtha ) baLI pRthvyAdikamA pramANa keTalApaka pramANAMgulamAkSetraphaLapaDe mApeche ane bIjA keTalApaka sUciaMgulabaDe mApe che te sUtrokta nayI // 15 // parantu samne matane viSe ( sUcithI ane kSetraphaLathI mApatA ) magadhaveza aMgadeza, ane kAlA vigere prAyaH sartha Ayaveza pakaja yojanamA samAra jAya // 16 // Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // lokAkAze prathamaH sargaH / / (kSetraphaLane himAya ) dodha ane vistRta bhAvaSaDhe 1000 yojana pramANapALA samavorasa yojanane paraspara guNatAM 10 lAgya yojana ( 18004 1000-2000000) utsedhAMgulamAnabALA prATa thAyache. (sUci aMgulane hisAve) 10. yojama pramANane paraspara gupaye chate eka lAkha sATha hajAra (400x4160080) umsedhayojana thApa pepa rote banne pakSapALA ! pramANAMgulyojanamA prAyaH marva Aryadeza kema * mmAya ? "...8 // baLI e vAcata paNa alaukika cha ke jo pakaja yojanamA te sadhaLA Aryadeza samAyA so (626 yojana-6 kalA pramANa ) bharata kSetranA bAkI. rahela yojana ( 525, 6) larya niruphala thAyache ( hAlI rahecha. ) // 11 // ___ sathA mArikA athavA ayodhyA nagarI ke je dhamne nagarIo kuvaradeva banAvelI hoSAthI nizca pramANamAM (labAra pahoLAmA) marakhIja che. kAraNake bagne nagarI 12 yojana kAMdhI ane 1 yojana pahoLo cha / / 20 // pamAMnI pakaja nagarInA pramANane 1000 (=1000 nA kSetraphaLa) karatAM 10 koDa meM 80 lAkha yojana ( 12.9=108+1.00=1000=108000000 yojana ) yAya, ane 440 mA kSetraphaLyA guNatAM ( 108+160000=) 1728. 0000 ussedha mozana pramANa eka nagarI dhAyaH // 21 // je kAraNa mATe nagarInu e pramANa ghaNuna moTu thayu te ayogya bhAse ke. mAde pUracyA vikarnu ( nagarInu pa ) pramANa pramANAMgulanA SiSkamayI prakSaNa karavU joDpa, // 24 // tathA pUrve kiyA pramANe eSA ghaNA moTA pramANavALI magarI hoya to sAdhelI che dakSiNa dizA ( dakSiNanA 3 khaMDa ) jeNe ane parimita AyupyaSALA paSA koNika rAjAnu ( cakani yamavAnA slobhe ) paitAna pratye gamana kema yA zake? (arthAt magarI bahAra nikalanA pahelAMja AyuSya saMpUrNa thA rahe.) / / 25 // punaH zAzvatasyavandanA karavAne ghetAya guphA pAte. ane ( azAzvatadevAdhiSTita prabhAdhika ) caityane vandana karapA mATe sabhayanagaramAM (# hAla paMjAyamAM piMDadAdarakhA gAmanI najoka bherAnAmathI ALasyAya ne temA) gaMdhAra zrApakarnu gamana kema thA zake ? // 26 // ( mATe pRthvyAdi. kA pramANa pramANAMgulanA viSphabhaSaDe jamAeSA yukta cha. parAtparya kA) vaLI bheTalApaka je ema kahai hai ke-5 pramANe ( viskaMbhavaDhe ) pRthkyAdi pramANa mApye chate bharatakSetramA bharatacakrIno parivAra ( 72000 mahAnagara vigere- bAra yAra yojana pramANa 9 nidhibho-6400 pariNIta sImo ame hareka zrImo the ve dAto malIne 192... sarva strIyo-32000 deza8400000 ghoDA-840008. smi-85-0... ratha-96 koDa gAma-syAdi) Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // aMgulasaptatikAgatacarcAvicAraH / / 526 yojana mAtra bharamakSetramA kepI ne samAi zake ! te sambandhamA sama jadhAnu ke emAM koI virodha nathI // 27 / / kAraNake bharatakSetranu ma prasara / bharatanI bhUmi ) 5388682 yojana che. ( pratara lAzvAnI rIti kSetrasamAsadhI jANavI. ) pa pratara gaNita daziNabharata-uttarabharata-ane ghetAdayatuM tala pa garnu maLIne cha. || 28-29 / / yo0 kaLA. vikalA. syAM dakSiNabharamA 18648 - 12--.6 cha. tAdayatalanu pratara 512307 go0-12 kaLA che. ane uttarabharatanuM pratara 3032888 yo0-12 kaLA-11 vikaLA hai. // 30-31-32 // pa pramANAMgulayojananA usaidhAMgula yojana karapA mATe pramANAMgulanA viSkama || 4 guNatAM eka pramANAMguSa yojananA za utsa0 yojana yAya, ane tenA gAu (4+2||=) 1. thaa| tenuM kSetraphaLa 10x10=100 unse0 gAu thAya pa rIte hareka samacaturakha 1 pramANAMgula yojananA usledhAMgulI kSetraphaLa gAu 100 thAya to pUrvanA pAra yojananA gAu karatAM bharatakSetramA utsedhAMgula mAnapaDe kSetraphala gAU 138068200 ghAya. arthAta bhagnakSetranI kSetraphaLa bhUmi ( sa bhUmi ) 13806820, usa0 gAu pramANa cha, te. khA eka caurasa gAune viSebe praNa athavA cAra gAma hoyacha, jethI Aga dAvyA pramANe .koddha gAumA 96 kroDa gAma mamA zakele. // 33.34-35-36 / / 8 kroDa gAumAM ye ghe gAma hoya, vIjA ATa koDa gAumAM trAvaNa gAma hoya, anaM 14 koDa gAumAM cAra cAra gAma hoSAthI [8+8+14) 30 kroDa gAurmA 516+24+268) 96 koha gAma samAra zake 2. ane zeSa kAMki nyUna 24 koDa gAjanA ardhamA ( kaMDaka myUna 12 kroDa gAUmA ) pattana -pura-- kanvara-kheTa pratyAdi je bhUtramA kayA che te sarva samAi rahecha. // 37-38 // pa patanAdi sarva maLIne 3171.05 hoya te paTalAmA kiMcit nyUna 12 kAMDa gAumA suzca samAha zake cha.nayA caitAhayAdi parvato mane tAnAdi upara ne nagarAdi hoya te sarva bharanakSetranI eja 12 phoDa gAu pramANa bhUmimAM jANadhA ane zeSa 12 koDa gAumAM gaMgA siMdhu vigere nadAyI ane sImA paNa aneka paThAzayo tathA narogoM vigerenA dvIpAni samAA zake. ane e basne vArakoDomAM paTarI cIjo mamAya topaNa gaNo jamIna paDatara rahe // 39-4-5 || ityAdi varNana aMgulamittarImAM kA, temAthI upayogI viSaya agre bhASArtha rUpe kazmI, ahiM gAthAomA je je aMka (Taka che te te gA. dhAno viSaya atra ati upayogI nahi hovAthI grahaNa kA madhI gama jANavu. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 28 ) // zrIlokAze prathamaH sargaH // bAba - kUtrA - vaLAva vigere jaLAyo, nagara- killA - ane ghara vigere vastuoM tathA vastra - pAtra ane AbhUSaNAdi - temaja zayyA ane zastra vigere sarva kRtrima vastuoM, tathA indriyanA viSayo e bharva nizraya potapotAne bAre * ucita evA AtmaguLavaDe yathAyogya mApanu... 45-46 / / // sUci - pratarAne ghanAMgulanu strarUpa // sA AtmautsedhapramANAkhyaM traidhamapyaMgulaM tridhA // sUcyaMgulaM ca praturrA-gunaM cApi dhanAMgulam // 47 // ekaprade zabAhalya-- vyAsaikAMguladairghyayuk // nabhaHpravezazreNiryA, sUcyaMgulamucyate // 48 // vastutastadasaMkhyeya- pradezamapi kalpyate // pradezatraya niSpannaM sukhAvagataye nRNAm // 49 // sukhI sUcyaiva guNitA, bhavati pratarAMgulam / navaprAdezikaM ka - rUpyaM taddairghyavyAsayoH samama // 50 // pratare sUciguNite, saptaviMzatikhAMzakaM // derdhyaviSkaMbhavAhalyaiH, samAnaM syAda ghanAMgulama || 51 // uparyupariprataratraye sthApite sthApanA || artha - Atmagula - utsedhAMgula-ane mamANagula e pravaraaMgula - ane dharnAgula ema RNa RNa prakAranAM le // AkAza pradeza jADI ane hoLI tathA eka ahula dIrgha lAMcI patrI je AkAzapradezanI zreNI te sUcIaMgula kahevAya || 48 || vAstavika rIte jo ke te sUcIaMgula asaMkhya AkAza pradeza pramANa dIrgha dve nopaNa manuSyone sukhe samajAvavA mATe traNa pradezAtmaka kalpAya ke, 49 // mUcI vaDhe guNAkAra akula sUcIaDagula 47 // tyAM eka 1 sparzendriyAdino triSaya 1 yojana ityAdi (meyA Atmagulaireva prAgukrotriyagocarA iti indriyadvAre kahela hotrArthI ) 2 bharatacIne vAre bharatanA AtmAMgula, ane bhI dharane bAre zrI vIramA AtmazulavaDe tathA je kALe je uttama puruSIthAya teonA amAMpuruSale. 3 yathA000 pa aNi sUkhI aMgula " Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // guNakArAdigaNitaviSayavicAraH // pharAyalI sUcI (sUcI aMgulano je varga ) te 'pratarrAgula thAyache, ane lagA tapA hoLAimA sarakhaM evule panarAMgula natra AkAza pradezana phalpAya ke // 50 || punaH matarane sucIvaDe guNye chate 27 bAkAzapradeza pramANa tapA ruvAi hokAra ane jAhAimAM sarakhu evaM ghanAgula hoyache, // 51 // te uparAuparI traNa manaro sthApanAthI thAyache, te sthApanA nIce (sphuTanoTamAM ) darzAcI ke, tatra guNanavidhizcaivam // yaMko'timo guNyarAze-guNyo guNakarAzinA // punarutsAritenopA-tyAdayo'pyevameva ca // 52 // uparthadhazcAdibhAtyo, rAzyoguNakaguNyayoH // kapATasaMdhivatsthApyau, vidhirevamanekadhA / / 53 // sthAnAdhikyena saMsthApyaM. guNite ke phalaM ca yat // yathAsthAnakamaMkAnAM. kAryA saMkalanA tataH // 54 // aMkasthAnAni caivaM // ekaM dazazatasahasvA-yutalakSaprayutakoTayaH kamataH // abudamabjaM kharva, nikha mahApadmazaMkavastasmAt / / 55 / / jaladhizcAtyaM madhyaM / parAyamitidazaguNottaraM saMjJAH // iti // atrodAharaNaM // paMcavyaka 1 . * e praptAMgula 2 ghanAMguLanI (uparA uparI pratara goThavadhArUpa) sthApamA yathAtha sthApI azakya hoya che topaNa praNe prataronI bhinna sthApanAthI samajI zakAya ke te upratara madhyapratara adha:pratara A pramANe- 000 etraNa pratarane upa 000 rAuparI sthApayAthI ghAMgula thAya. guNaka guNyanI rakamane 12 guNaka pa rIte kapATa sadhivana eTale Aga 135 guNya LanA bhAgamA samaNipa Aye patrI rIte sthApaSI paNa 12 - 12pAdirI na sthApadhI. ahiM aneka prakAramA 13. pama paNa sthapAya. 13 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (40) // lokaprakAze prayamaH sargaH // mito rAzi-divAkaraguNokRtaH / sthAhiMzA SoDazazatI, kramo'kAnAM ca vAmataH // 53 / / atha prasaMgAdupayogitvAcca bhaaghaarvidhirucyte||ydgunno bhAjakaH zudbhaye-datyAderbhAjyarAzitaH // tatphalaM bhAgahAre sthAt, bhAgAprAptau ca khaM phalama // 57 // agre yathApyate bhAgaH, pUrvamakaM tathA bhajet / / Sa. bhirbhAge yathA SaSTeH, prApyante kevalaM daza // 58 // artha-ahIM sUcIbaDe pratarane je guNavArnu phachu te guNAkArano vidhi A pramANe che-je rAcino ( rakamano ) guNAkAra karabo hoya te guNyarAzino ( guNavA lAyaka rAdhino) chello aMka guNakarAzivaDe ( je. TalAe guNavAnA hoya te rakamabaDe ) guNavo. puna: guNparAzinA guNelA bellA kane choDI daha pAchaLa haThayA pUrvaka upAntyAdi (cheklAnI pAMseno vigere ) aMkane paNa e pramANeja ( antya aphanI peThe ) guNavA. // 52 // tyAM muNaka ane guNpanI rakamamA pahelo guNaka rakamane upara ane chenlI ( cInI ) guNya rakamane nIce kamAunI saMdhivat syApapI, e pramANe rakama sthApavAnI vidhi aneka prakAranI hai // 53 // baLA ekeka aMkane guNatA je je ( javAna ] AratuM prAya te te phaLane ekeka aMkasthAna ( AgaLamA bhAgamA ] adhika rahetu jAya tevI rIte goThava spAravAda sarva phaLano ( nAvanI rakamano ] sarvALo 'karako / / 54 // guNAkAra vigeremA upayogI aMka syAno A pramANe - - * - 1 guNAkAra karavAnI roti sthApanA pUrvaka ApramANe zAstrIya rItipa pAlU rItiya apadhA 135 be rIte sthApanA thAya cha parantu athavA 135 ityAdi pIte guNaka guNyanI rakamama sthapAya. Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka daza so ijAra daza hajAra lAkha daza lAkha kroDa daza koDa // aMgulasana nikAgata carcAvicAraH // 1 s w d 1023 10000 12 10800,000000 mahApadma 1000000000000 zaMku 10,000000000000 jaladhi 10000000000000 1,000,00000,0000000 7000000000,UdegUUUUU {00000.00000,0000000 epramANe vartamAnakALa paNa 18 saMkhyAzro anukrame daza daza guNI gaNavAmAM Aveche. // 65 // wwwwwS' 10,00000 1,0000000 10,0000000 60 phala 36 phala phala abja kha nikharca ( 41 ) madhya akhya parArdha 1000000000 1000, 0000000 pUrve kalA guNAkAra vibhinuM udAharaNa ( dAkhalo ) A pramANe he-- jema 135 nI rakamane 12 guNI karI hoya mo 1620 Aye sarvatra zAstrapAM zabdadvArA je rakama kahI hoya te zabdono anukrama 'DAvI bAjura gaNavo // 53 // 7 zrIjI bIte 132 guNaka 12 guNaka 135 guNya 12 guNya 270 phala pagAthAmA guNaka guNyano rakamane sthApavAnI vidhi darzAcI ane mA. gaLanI gAthAMmAM guNaka guNyano guNAkAra karato ekeka rakamano je guNAkAra Aye tene sthApaghAnI vidhi darzAyI hai. ithe guNAkAratI vidhi nIce pramANeeka raute ma 12 guNakapade 135 guNyane guNatAM prathama 12 ne abhya aMka 5 dhI guNAM phaLa 6 Ave tyArabAda 12 ne upAsya aMka 3 tho guNatAM phaLa 36 Ave se uparamA 60 mAM jo eka aMka bAkI rAkhI nIce sthApela . tyArabAda 12 1620 saM0 1620 maMka0 ne pAlaka haTI 1 sAthai guNatAM phaLa 12 A tene paNa pUrvaphaLa 36 no eka aMka 6 ne adhika [ bAkI ] rAtrI 3 nI nIce sthApanAnI rote sthApela che. tyAsvAda yathA sthAne rahelA traNa phaLa mI (60-36-12 bho) saMkalanA-larSALI karatA guNAkAra javAba 1620 Aye. 135 phala 1 jema ke zAstramAM pAMca-traNa - eka ema zabdomAM svela hoya sI rakama goTavavAmAM prathama eka spArayAda traNa ne tyArabAda pAMca go. yA jethI 135 yAya. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (12) // lokaprakAze prathamaH sargaH // '-'.- -.. ... -..-.chave prasaMgathI ane upayogI hovAthI bhAgAkArano vidhi kahevAya che te A pramANe- antyAdi bhAjya rAzimAthI jeTalA guNo mAjaka bAda nAya teTalo bhAgAkAramA javAba Ayo jANavo. ane bhAjyarAzimAthI bhAnaka bAda na javo hoya to javAyane sthAne zUnya javAba Aye // 57 // ane bhAgaka jema jema prApta pato jAya teya tema pUrva aMkane ( bhAjyanA abhane ) bhAgatA jaQ. jema 60 ne 6 e bhAgatA mAtra javAra 10 ja Ave. // 18 // // atha prakRtam // pAdaH syAdaMgulaH Sabhi-vitastiH pAdayoI yam // vitastihitayaM hasto, dvau hastau kukssirucyte||59|| kukSitayena daMDaH syA-ttAvanmAnaM dhanurbhavat // yugaM vA musalaM vApi, nAlikA vA samAH same // 6 // aMguleH SaNNavatyaiva, sarve'pi pramitA amI / sahastrahitayenAtha, krozaH syAddhanuSAmiha // 61 // catuSTayena krozAnAM, yojanaM tatpuna stridhA / aurasedhAtmapramANAkhya-raMgulairjAyate pRthaka // 62 // evaM pAdAdimAnAnAM, sarveSAM triprakAratAm / vibhAvya viniyuJjIta / svasvasthAne yathAyatham / / 63 / / pramANAMgulaniSpanna-yojanAnAM pramANataH / asaMkhyakoTAkoTIbhi-rekA rajjuH prakIrtitA // 6 // svayaMbhUramaNAbdherye, puurvpshcimvedike| tayoH parAtAntarAlaM, ra. jjumAnamidaM bhavet // 65 / / lokaizca // yavodarairaMgulamaSTasaMkhyA hastA'gulaH SaDguNitaizcaturbhiH / hastaizcatubhirbhavatIha daMDaH, * | 10 ahibhAzya rakama 60 ne bhAjaka rakama 6 he bhAgatAM 6 thI 10 guNI rakama bhAgyamAthI vApa jaay| mATe 10 paja javAba kaSAya. ahiM zAstrakartApa bhAgAkAra saMbamdhI sAmAnya vidhi vaSI cha, ne vizeSavidhi granthAntaramA ( lIlAvatI paremA ) che. nyAdhI jANavI. puna: mAgAkAravidhi abhyAsIone (zALAbhomA bhaNatA hovAthI) sugama hoyaLe mATe te saMbaMdhi vizeSa varNana, atre prayojana nathI. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / / pramANAMgula-AnmAMgulaviSayamvarUpam // kozaH sahastradvitayena teSAm // 66 // syAyojanaM ko zacatuSTayena, tathA karANAM dazakena vaMzaH // nivartanaM viMzativaMzasaMkhyaH, kSetraM caturbhizca bhujanibaddham // 67 // ityAyabhidhIyate / / artha-ithe cAlu viSaya kaIzaya che-parantu pUrvano saMbaMdha joDavAne pATe zo ke aMgula pramANa pUrne sArIrIte batAghela ke nopaNa pharIdhI koSTakamArA darzavAya ke * ananta mUkSmaparamANubhono 1 nyAvahArikaparamANu anaMta vyavahAra paramANunI 1 umalaNakSiNakA 8 jalakSaNalakSiNakAnI 1 zlaSNazakSiNakA lApatAno 1 udhvareNu 8 udhareNuno 1 prasareNu 8 mareNuno 1 zyareNu 8 rapareNuno 1 kuru (yugaliphano) vAlApa 8 kuru bAlApano harivarSamayamAlAma 8 irikaramyavAlAnanI bhavanaharaNyavasavAlAna 8 haimavataharaNyavanabAlApano 1 pUrvAparavidehavAlAna 8 pUrvAparavidehavAlAmano 1 bharatarakhanavAlAma 8 paratairavanavAlAgrano 1 lIva 8 jIvanI 1 yukA 8 yUkAno 1 pavamaya 8 yaramadhyano 1 utsepAMgula 5 gataviSaya koSTaka kahI cAlu viSaya koSTaka kahebAya che, 6 unsezaMgule 1 pAda (paganA naLIyAnI paholAi * jIvasamAsamate anaMta sUma paramANudhIja azlaNalakSNikA thAyo ane anaMta usaNazlakSiNakAdhI paka lakSaNalakSiNakA baneSche A lakSaNalamiNakAnuja vIjeM nAma vyavahAra paramANu kaDevAyache adhAratara judo vyavahAra pa. mANu mathI. 1 jambUdvIpaprApti Adi sUdhInA abhiprAya videhanA cAlAmadhIja hokhanu pramANa pAyaje. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (44) // zrIlokapakAze pathamaH sargaH // 2 pAdanI pata 23tano 1 hAtha. 2panI 1 kukSi 2kukSie vA 4 hAthano 1 daMha (ayavA dhanuSya-yuga-musala) vA 96 aMgulano / nAlikA ityAdi. 2000 dhanuSyanI 1gAu 4 gAuno 1 yojana zabdArya:- azulIye eka pAdayAya, be pAdaunI eka na, ve nano hAya, ane ce hAthe eka kukSi kahavAya che. // 59 // ne kukSiye eka daMDa pApa, teTalAna ( daMDa jeTalA ) pramANavAla dhanuSa hoya, yuga, suzala, nAlikA ( dada, dhanuSa) e sarva sarakhA (eka arthapamANavALA ) // 6 // A daMDa vigere sarve paNa channu AMgale [ cAra hAthe, ve kukSiye ] mapAyelA che. A zAsanayAM dhanuSanI hajAra saMkhyA (ve inAradhanupa ) bar3e ekakoza thAya // 61 / / cArakoza (gAu) vaDe eka yojana thAya, parantu te yojana utsedha, Atma, pramANa, aMgulekarI juI juI traNa prakAre yAya ke. arthAt-A yojana utsedhayojana AtmAMgulapojana ne mamANAMgulayojana e gate 3 makArano (te te agulanA anukamI) judA judA pakAramoke // 62 // ane e rIte aMgulanA taphAvatavaDe vana-pAda ityAdi sa pramANa traNa praNa prakAranA jANIne potaponAne ucita sthAne yathAsaMbhava ( je mApamA je pamANano upayoga yato hoya ne pramANapI) yojavAM ( upayogamA levA, ) // 63 // ahiM pramANAMgula yojananA pApathI asaMkhpa kodAkohi yojanano ? rAja (rajju ) kaDela ke|| 64 // svayaMbhramaNasamudanI je pUrvavedikA ane pazcima pedikA te banne vedikAornu pUrvayI pazcima adhInuM ( vaccenu' ) je aMtarAla ( aMbara)ve eka rajju (mAna vizeSa) pramANa pAyaje. ( pamANe lokottara jana zAstrane anusAre aMguplAdikana pramANa kaay)||65|| lokoraDe anya zAkhamA-" 8 yava madhyano 1 agula, 24 aMgulano 1 hAtha, 4 hAthano eka daMDa, tevA 2000 daMDanI , gAu, 4 mAunI eka pojana, nathA-10 hAyano 1 baiza ( dAsa ), 20 vaMzano ! nivartana, ane 4 hAyayukta Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - // zrIvIraprabhudemamANavirodhazaGkAparihAraH // (45) 20 vaMzanu' (204 hAthanu) kSetra, ityAdirIte kavAyache // 66 // 67 // // iti 3 agulAdi, yojana, ane rajju rAmaloka) pramANa kA // // have patyopamarnu tathA sAMgaropamarnu svarUpa kahevAya // mAnaM palyopamasyAtha, tatsAgaropamasya ca / vakSye vistarataH kiMcita, zrutvA zrIgurusannidhau // 68 // AyamuddhArapalyaM syA-daddhApaTyaM dvitIyakam / tRtIya kSetrapalya sthA-diti paTyopama tridhA // 69 // ekaikaM hiprakAraM syAt sukssmbaadrbhedtH| dhasyevaM sAgarasyA--pyevaM jJeyA vibhedatA // 70 // utsedhaaNgulsiddhk--yojnprmito'vttH| uNDatgayAmaviSkaMbha-reSa pathya iti smRtaH // 71 // paridhistasya vRttasya, yojanatritayaM bhavet / ekasya yojanasyona- SaSThabhAgena saMyutam // 72 // saMpUrya uttarakuru-nRNAM zirasi muMDite // dinairekAdisaptAntai- rUDhakezAprarAzibhiH // 73 // kSetrasamAsabRhavRtti-jabRhopaprajJaptikRtyabhiprAyo'yam. (sA0 12-13) pravacanasAroddhAra ti-saMgrahaNIhavRtyostu / __"muNDite zirami ekenAhAnAmyAmahobhyA gAvadutkarSanaH mapsabhirahobhiH parUDhAni vAlAgrANItyAdi sAmAnyataH kathanAduttarakunnara. bAlAgrANi noktAnIti jJeyam // (sA0 14-15) vIraM jayaseharakSetravicArasatkasvopajJavRttau tu-- " devakuruttarakurUdbhavasaptadinajAtoraNasyautsepAMgulapramANe roma saptakRtvo'STavaMDIkarana viMzatilasasaptamatisahasakazAnadvApaMcAza. tpamitakhaNDabhAvaM prApyate, tAza romakhaNDareSa palyo bhiyata ityAdi. rathaMtaH saMpradAyo dRzyata iti jJeyam" // (sA- 16) 1 pasya-kucAtI che. upama-upamA jene te pAyopama. 2 mAgara-samudranI che, upama-upamA jene te sAgaropamA Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (46) // lokaprakAze prathamaH sargaH // etAni cAMgulasaskAni romakhaNDAni caturvizatiguNAni haste, tAni caturguNAni dhanuSi, tAni hisahasraguNAni kroze, evaM krameNa samavRttapanayojanapalyagato romakhaNDarAzivati // sa cAMkato yathA // trayastriMzatkoTayaH syuH, sapta lakSANi copari / dvApaSTizca sahasrANi, zataM ca caturuttaram // 74 / / patAvatyaH koTikoTi-koTAkoTayaH smRtA atha // caturvizatilakSANi, paJcaSaSTiH sahasrakAH // 75 // paMcaviMzAH zanAH SaT ca, syuH koTAkoTikoTayaH // koTAkoTInAM ca lakSA, dvicatvAriMzadityatha // 76 // ekonaviMzatirapi, sahasrANi zatA nava / SaSTizcopari koTonA, mAnameve nirUpitam // 77 // lakSANi saptanavati--tripaJcAzatsahanakAH / SaT zatAni ca pasye'smin, syuH sarve romakhaNDakAH // 78 // tritrikhAzvarasA. kssyaashaavaadvvkssydhirsendriyaaH| dvipaJcacaturyekAM-kAMkaSaTkhAkavAjinaH // 79 // paJca trINi ca SaT kiJca, nava khAni ta. taH param / AditaH palparomAMza-rAzisaMkhyAMkasaMgrahaH // 8 // atroktazeSo vistarastu upAdhyAyazrIzAnticandragaNikRtazrIjambUhIpaprajJaptivRtteravaseyaH (saa017)|tthaa niviDamAkaNThaM,bhriyate sa yathA hi tat / nAgnidahati vAlAsalilaM ca na kothyet||81 yathA ca cakrilainyena, tamAkamya prasappatA / na manAkriyate nIca-revaM nibiDatAM gatAt // 82 // samaye samaye tasmAdvAlakhaMDe samudbhute / kAlena yAvatA palyaH, sa bhaveniSThito'khilaH // 83 / / kAlasya tAvataH saMjJA, palyopamamiti smRtA / tatrApyuddhAramukhyatvA-didamuddhArasaMjJitam // 84 // [ tribhi Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / / guNAkAra viSayavicAraH // (47) vizeSakam ] idaM bAdaramuddhAra - palyopamamudIritam / pramANamasya saMkhyAtAH / samayAH kathitA jinaiH // 85 // asmi nirUpite sUkSma, subodhamabudhairapi / ato nirUpitaM nAnya--- skicidasya prayojanam // 86 // eteSAmatha paDhyAnAM dazabhiH koTikoTibhiH // bhavedvAvara muddhAra-saMjJakaM sAgaropamam // 87 // athaikaikasya pUrvokta-vAlAgrasya manISayA // asaMkhyeyAni khaNDAni, kalpanIyAni dhIdhaneH // 88 // yatsUkSmaM pudgaladravyaM chadmasthazcakSuSekSate / tadasaMkhyAMzamAnAni tAni syudravyamAnataH // / 89 / / sUkSmapanakajIvAGgA--'vagADhakSetrato'dhike / asakhyeyaguNe kSetra-gAhanta imAni ca // 90 // vyAcakSate'tha vRddhAstu, mAnameSAM bahuzrutAH / paryAptavAda rakSoNI-- kAyikAMna sammitam // 91 // samAnAnyeva sarvANi tAni ca syuH prsprm| anantaprAdezikAni, pratyekamakhilAnyapi // 92 // tatastaiH pUryate prAgvat, palyaH pUrvoktamAnakaH / samaye samaye caikaM, khaNDamuddhiyate tataH // 93 // niHzeSaM niSThite cAsmin, sukSmamuddhArapalyakama | saMkhyeyavarSakoTIbhimitametadudAhRtam 94 susUkSmoddhArapalyAnAM dazabhiH koTikoTibhiH / sUkSmaM bhavati coddhArAbhidhAnaM sAgaropamam // 95 // zrabhyAM sAgarapalyAbhyAM mIyante dopasAgarAH / asyAH sArddhadisAgaryAH, samayaiH pramitA hi te // 96 // yadvaitAsu palyakoTA - koTISu paJcaviMzatau / yAafa vAlakhaNDAni / tAvanto dvIpasAgarAH // 97 // ekAdisaptAntadinodgataiH kezAgrarAzibhiH / bhRtAduktaprakAreNa, palpApUrvI kamAnataH // 98 // prativarSazataM khaNDa -mekamekaM samuddha Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (48 ) | lokaprakAze prathamaH sargaH // reta / niHzeSaM niSThite cAsminnaddhApalyaM hi vAdaram ||19|| eteSAmatha paDhayAnAM dazabhiH koTikoTibhiH / bhavedyAdarama ddhAkhya, jinoktaM sAgaropamam // 100 // pUrvarItyAtha vAlAgreH, khaNDIbhUtairasaMkhyazaH / pUrNAtpalyAttathA khaNDaM, prativarSazataM haret // 1 // kAlena yAvatA palyaH syAnnirlepo'khilo'pi saH / tAvAnkAlo bhavetsUkSma - mApalyopamaM kila // 2 // eteSA matha palyAnAM dazabhiH koTikoTibhiH // sUkSmamaddhAbhidhaM jJAnasAgarAH sAgaraM jaguH // 3 // sUkSmAcApalyavAdhibhyAmAbhyAM mIyanta ArhataiH / AyUMSi nArakAdornA, karmakAryasthitI tathA // 4 // eteSAmeva vAdhInAM dazabhiH koTikoTibhiH / u- ! sarpiNI bhavedekA, tAvatyevAvasarpiNI // 5 // ekAdisaptAMtaghastra - rUDhakezAgrarAzibhiH / bhRtAduktaprakAreNa, padayAtpUrvoktamAnataH // 6 // tattadvAlAya saMspRSTa- khapradezApa kaSaNe / samaye samaye tasmin prApte niHzeSatAM tathA // 7 // kAlacakrarasaMkhyAtemitaM tatkSetranAmakam / bAdaraM jAyate palyo- pamamevaM jinamatam // 8 // koTAkoTayo dazaiSAM ca, bAdarakSetrasAgaram / subodhatAyai sUkSmasya, kRtametannirUpaNam // 9 // chinera saMkhyazaH prAgvat kezAH patyato bhUtAt / samaye samaye caikaH, khapravezoSpakayate // 110 // evaM kezAMzasaMspRSTA - 'saspRSTA bhrAMzakarSaNAt / sasminniHzeSite sUkSmaM, kSetrapalyopamaM bhavet // 11 // yadyayatra vAlAgrakhaMDa spRSTAspRSTanabhaH pradeza karSaNe'dhikRte ekakastha. ] bAlAgrasyA'saMkhyabhAgakaraNaM nopayuktamubhayathApya vizeSAt, ta thApi pravacanasAroddhAravRttyAdiSu pUrvaprantheSu tathAvarzanAdatrApi Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // vividhapasyopamasAgaropamasvarUpa // tathoktAgidi heyam na. 1) mAyenaM nizise palye, vAlAgraH sabhavanti kim / nabhaHpradezA aspRSTA-staduddhAro pdiiritH||12|| ucyate saMbhavantyevA-'spRSTAste sUkSmabhAvataH // nabho'zakAnAM pAlAma-khaNDaughAtAdRzAdapi // 13 // yathA kuSmAMDabharite, mAtuliMgAni maJcake // mAnti taizca bhRte dhAtrI-phalAni badarANyapi // 14|| tatrApi mAnti caNakA-dayaH sukSmA yathAkramama / evaM vAlAprapUrNe'pi, tatrAspRSTA nabho'zakAH // 15 // yahA / / yato ghane'pi stambhAdau, zatazo mAnti kiilkaaH|| jJAyate'spRSTakhAMzAnA, tatastatrApi saMbhavaH / / 16 / evaM vAlAyakhaNDauMdhe-ratyantanicite'pi hi !! yuktaiva paTye khAMzAnA-maspRSTAnAM nirUpaNA // 17 // eteSAmatha pakhyAnAM, dazabhiH koTikoTibhiH // sUkSma sUkSmekSebhiH kSetra-sAgaropamamIkSitam // // 18 // bAdarakSetrapakSyAMbho-nidhibhyAM sUkSma ke ime // asaMkhya guNamAne staH, kAlataH padayasAgare // 19 // kSetrasAgarapalyAbhyA-mAbhyAM prAyaH prayojanam // dravyapramANacintAyAM, dRSTivAde kvacidbhavet // 20 // paTya pasyopamaM cApi, iSibhiH paribhASitam // sAraM vAridhiparyAyaM, sAgara sAgaropamam // 21 // iSe zrIgurunA mukhathI zravaNa karIne palyopama ane nenA (je nAmano parapopama te nAmavALA ) sAgaropamanuM pramANa kaMDaka vistArayI kahIza. // 6 // syAM payama uddhArapalyoSama, bIjo adApalpopama ane trImo kSetrapalpopama e rIte palyopaya 3 pakAranA ke. // 69 // te paNa dareka sUkSma-bhane vAdA e bhe. dahI bece prakAranA ke ( arthAt patyopama 6 prakAranA che. ) ane e pramANe paNe prakAranA sAgaropama paNa the ve bhedavALA jANA // 70 // te A pramANe Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrIlokanakAze prathamaH srgH|| 1. cAdara usAra palyopama (vA sAgaropapa) 2. sUkSma udvAra palpopama (vA sAgaropama) 3. cAdara addhA palyopama (vA sAgaropama) 4. sUkSma akhA palyopama (vA sAgaropama) 5. bAdara kSetra palpopama (vA sAgaropama) 6. sUkSma kSetra palyopama (vA sAgaropama) ___utsedhAMgule niSpanna thayeka [ utsedhAMguLamAnavALA ] 1 yojanapramANano udo-lAMbo-ane paholo po je moTo khADo-kabo te patya kahela cha, / / 71|| te pazyanI goLAino pariSa ? yojananA kiMcita nyUna 6 hA bhAga yukta 3 yojana pramANa cha, [ arthAt kiMcit nyUna:1 yojana herAle mAre deza athavA uttarakuru manuSyonA muMDhovelA mastakapara ekadhI sAta divasa sudhInA ugelA bAlAnanA rAzivaDe pUraco // 73 // e kSetrasamAsavahatti ane jambUdvIpapajJapitattino abhimAya kayo. pravacanasAroddhAraSTrati-ane saMmahaNInI vRttimA so e pramANe kaDu ke ke-" mastaka muMDAvye chate eka divasanAce divasanA yAvat utkR ghaTathI 7 divasanA ugelA vAlAgro" ityAdi sAmAnyapaNe kaDevAdhI uttarakurumanuSyanA cAlAma(ke koi bojA kSetravartI manuSyanA bAlAghra? te) kayA nathI ema jANavu. ane vIraapasehara kSetravivAranI svopaijattimA to " devakuru ane uttarakurA utpanna zrayelA sAta divasanA janmelA beTAnA 1 * ahiM bAlApa paTale pAmI agrabhAga nahiM paNa " amuka pramANano pALa " se vAlA kavAya ana zabda amuka pramANavAcaka cha jethI muMDApanadinathI sAta divasa sudhImA jeTalA badha teTalA bAlona vAlAya leghu, 15 yugalika manuSyone mastaka muMDAvAnu hoya mahiM parantu korapaNa muMhAvela mastavAlA manuSyano pakathI lAsa divasa sudhImAM jeTalo vALa uge te bALa aNAvamA zuSTAMta mAtra ApatrAnu che. 2 kSetrasamAsanI helI gAdhAna hela varaNa "vIraMjayaharapaya, 5 pramANe hoSAthI e laghukSetrasamAsa nAma dhIrajathahara kSetrasamAsa" cha. 3 mULakartAnI ranelI. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citra naMbara 2 palya * palya I ! A samavanavRtta ? yojana pramANa patya ( kuvo) che. nemAM roma khaMDavAlA gra bharelA che cAdara palyopasa lAvayA ekabAlanA saMkhyAna Tukar3Ao anaM sUkSma pasyopama lAvalA ekekA kher3anA asaMkhya asaMkhya TukaDAo karIne bharavA jhINA mAM jhINA paNa pudgala skaMndha mAM prAyaH virala | pradeza hoyache tathIja spRSTa pradezo karatI aspRSTa pradezA | asaMkhyAta guNA hoya che. Ananda pro. prema-bhAvanagara. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // pAdaroddhArapalyopamavicAraH / / utsedhAMgula pramANa romane sAtavAra ATha ATha vaDa karavAyaDe 2017152 khaMDa ( bhAga) thAya sevA romakhaMDapar3e A palpa bharavo" i. tpAdi saMpradAya artha dekhAya cha ema jANavu. e ekeka aGgulanA karelA romakhaDanI rAbhine 24 guNI karIe to ( 50331648 romaravaMDa ) hAtha jeTalI jagyAmAM samAya; punaH ene 4 guNA karato (20132659. romakhaMDa) eka dhanuSya jeTalI jamyAmAM samAya. punaH tene 2000 guNA karatAM ( 4026531. 84000 romakhaMDa) eka gAumAM samAya: e pramANe anukrame sarasvA goLAkAra. vALA 1 ghanayojana ( 1 yojana lAMgho-eka pojana paholo ne eka yojana - hA evA ) kUcAmA rahekA romakhaDano je rAzi thAya ke te AphadAyI kavAya che. 33 koDa 7 lAkha ane upara 62 hajAra ekaso cAra paTakI korAkADI koDA korio kaIlI che. puna: 24 lAkha 65 hajAra chase ne pacIza koDAkoDi koDi che. punaH 42 lAkha 19 hajAra 9 so ne 60 eTalI koTAkoDi. bane 97 lAkha 53 hajAra ne 6 so kroDa eTalA sarva ropakhaMDa A palyamA (kuvAmA) samAya. // 74 yI 78 // arthAt ' 330761104,2465655.42199. 60,9753600,0000000 e pramANe palpopamanI romakhaMDa saMkhyAno aMka ahi mayamayI anukrame gaNavo ( parantu zAstraparatie aMkAnA vAmatogatiH ne anusArai nahi. e tAtparya hai, ) // 79-80 // ahiM pUrva kayAthI bAkI rahelo vistAra jambUdIpaprajJaptinI vRttithI jANavo. 1 viSakSita 1 romamA prathamavakhata 8 khaMDa karyAvAda punaH te AThe khaMDanA bIjIvAra ATha ATha khaMDa karavAthI 64 thAya punaH te 64mAMnA darekanA jIjIvAra ATha bhATa saMDa karavAthI 512 khara thAya bodhIvara 4096, pAMcamI pAra 32768, chaThovAra 262144 ane parIle sAtamIvAra ATha ATha maMDa karatAM 2097152 khaMDa (1 unsaidhAMgula pAlanA ) vAya. 2 saMpradAya artha-guruparaMparayo vAlyo bhASato artha ke je zAkhA soya athavA na paNa hoya. 3 prathama eka gAumA samAyalA romakhaMDane 4 guNA karatAM 161061273 6... romakhaMDa 1 sUcI yojanamA samAya, teno varga karatAM (teTalAyaja guNatAM ) 25940,2533853,6541569,6000000 romakhaMDa 1 pratara yojanamA samAya, punaH pano dharma karatA 417803763,2588158.42778454425,600000. 0807 romAMDa paka ghanayojanamA samAya, parantu paTalA romakhaMDa corama ghana Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / lokabhakAze pathamaH srgH|| te kUvAne tevA prakAranA romakhaMDathI evI rote kinArA suSI niviDa (naskara) gAvo ke legI hai, nAmAne agni bALI zake nahi, pANI bhijAcI zake mahiM. // 8 // baLI tene caupIne cALatA pavA cakravartInA sainyavaDe (temAMno eka bAhAna paNa) nIco namAvAya (dapAya) nahi, evI rIte nakkara bharelA te kuvAmAMdhI // 42 // ekeka samaye ekaka vAlAgra kADhaye chate jeTalA kAle te kuvo sapaLo khAlI thAya // 83 / / teTalA kALanI palyopama evI saMjhA (nAma) kahelI che, teSAM paNa (prati samaye pratyeka romakhaMDa ) uddhavAno-bahAra kAvAnI mukhpatAe A (pAdara) ubAra nAmarnu (palyopama) che, / / 84 || A je cAdara uddhArapalpopama ko le. tenuM pramANa jinezvaroe saMkhyAta samaya kahala ke. // 45 // vaLI A bAdaraceM prathama nirUpaNa karyAthI sUkSmapalpopama alpamati . vALA jIrothI paNa mukhe samanI zakAya mATe prathama bAdara palpopamarnu nirUpaNa karela che, mATe A cAdara palyopamanA nirupaNana bIju kApaNa prayojana nathI. // 86 // ane evA 10 kodAkoDi bA030 palyopamano eka bAdara usAra ( nApano) sAgaropama thAya. // 87 // ( sUkSma-uddhAra palyorama) ____ ive pUrve kaIlA dareka bAlAnanA dhuddhimAna puruSoe ghurivaDe asaMkhya a. saMkhya khaMDa kalpavA / / 88 // dravyamamANathI ( karmA) te romarakhaMDa chamasthajIva cakSuvaDhe je sUkSmapudgalane ( kaMSane) joi ke cha tenAthI asaMkhyAtamA bhAga jevaDA nAnA hoya che. // 49 // vaLI kSetrathI sUkSma sAdhAraNa vanaspatikAyaneM (ni. godana)jIva zarIra jeTalA kSetramA (jeTalI jamyAmAM) samAi sake se te karatAM paNa asaMkhyaguNa adhika kSetra(jagyAmAM A romakhaMDa samAi zake che||90|| baLI bahuzru. samAnI eSA halo(pUrva puruSo)kahe cha ke-e romakhaMDomAMnA pratyeka romakhaDanu pramANa paryApta pAdarapRthvIphAyanA zarIra jevaTuM che, // 91 // bhane te sarva romavaMDo paraspara sarakhA kadanA che. paNa koi nAnA moTA nayI ane ne paNa sarva ananta ananta pradezavALA ke. // 12 // teSI tevA mukSma romakhaMDo baDhe pUrvokta pramANavALA bAne yojanamA samAyA teyo vRtta dhanayojanamA keTalA samAya te ANavAne 5 saM. khyAne 19 guNI karI (ogaNIze guNavAtho. 79382905019175010127906330865000000000 saMkhyA thAya che. ) 24 thI bhAgatAM pUrvokta saMkhyA ASI rahe, (zataka karmagranthanI TokArmA koramana vRtta karavA mATe 19 pI guNI 22 va? bhAgadhA- kAraLe.) Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // sUkSmoddhAra-bAdarasUkSmAdApa0 sA vicAraH // (53) pUrva kahekI rItie bharIe, ane tyArabAda te kuvAmAthI matisamaya ekeka vAlAma vahAra kAhIye / / 93 // to e vo sapalo khAlI thatAM jeTalI kALa lAge teTako kALa sUkSma udvAra palyopama kahevAya, e mU00 pasyopamakALa saMkhyAtA koDavarSe pramANano ko che ||94 // daza koDAkoDi sUkSmauddhAra palyopame karIne eka mUkSma uddhAra (nAmano) sAgaropama thAya che. // 95|| A sU0 u0 palyopama ane sAgaropama baDe dIpa ane samudonI saMkhyAna pramANa thai zake the. kAraNake e 2 070 sAgaropamanA jeTalA samayo che teTalAna dvIpa ane samudrI (canne malIne) 2. // 96 // athavA evA 25 koTAkoDi kuvAomAM jeTakA vAlAna samAya teTalA dvIpasamudro che. // 27 // ( adApalyopamasvarUpa) ___ tayA ekathI sAta divasa sudhInA ugelA vAlAgranA rAzivaDe pUrvokta prakAre bharelA (pratyeka aGgula pramANa vALanA sAsavAra ATha ATha khaMDa karIne bharekA) pUrvokta pramANavALA (1 yojana lobo-hoLo-ne uMDo evA ) kuvAmAMdhI so so varSe pakeka bAlAya hAra kAhe to te sapaLo kuco khAkI ghatAM je kALa lAge neTalo kALa bAdara asA palpopama kaDevAya // 9899 / / ane ekA 10 koDAkoDi bA0 a0 palyopamano jinezvare kahelo eka pAdara addhA sAgaropama thAya. // 100 // (sUkSma-aDApalpopama ) tathA pUrvokta rItie pratyeka vAlApano asaMkhyavAra khaMDa karye chate te asakhyAtamA bhAga jeTalA sUkSmavAlAgro paDhe bhareLA te kucAmAthI pratyeka romaravaDane tevIna rIte so so varSe ekeka ( vAlAgra) bahAra kAhe / / 101 || ane jeTale kALe te saghako kuco khAlI thAya teTalo kALa nizcaya sUkSma aDA palpopama phahevAya / / 102 // ane tevA 10 koDAphoDi su0 aApalpopame zrI sarvezoe eka sUkSma addhA sAgaropama kahela ke. // 103 // A sUkSma aDApalpopama ane sAgaropama vaDe zrI arihanto nArakI vagere jIvonA AyuSya, karmanI sthiti-tathA jIvonI svAya sthiti vagaire mApe che. // 104 // baLI ena 10 koDAkoDi sUkSma adA sAgaropamanI eka utsarpiNI, ane neTalAja pramANavALI eka avasappiNI thApa cha. // 105 // (kSetrapalpopamasvarUpa). tathA ekathI mAMDIne sAta divasa sudhInA ugelA bAlAnanA rAzi vaDe pU. vokna prakAre ( pratyeka romanA sAtabAra ATha ATha khaMDa karavA pUrvaka ) bharelA Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (54) // lokaprakAze prathamaH sargaH // www.................. ... .......... ......... ................... . . pUrvokta pramANapALA kuvAmAthI // 106 / / te te vAlAgrane spazelA AkAzamadezone pratisamaye ekeka ( AkAza pradeza) kADhatAM tevIja rIte te spaSTa A. kAzamadezo saMpUrNa kADhI bahye chate je asaMkhya kALacakra ( 20 ko0 ko0 sAgaropamamuM 1 kAmyA ekA ala kALayaka) dheTalo kALa lAge teTalo kALa, SAdara kSetra palyopama thAya ema zrI jinezvaroe mAnelaM. // 107-108 // ane evA 10 koDAkoDi vA kSe0 palpopame eka cAdara kSetra sAgaropama pAya. vaLI A pA0 kSe0 pasyopapa tathA sAgaropamanuM nirUpaNa sUkSma kSetra pasyoga tathA sAgaro0 mukhe samajA mATe karelu che. bIju kara prayojana nathI. // 109 // punaH pUrvoksa rItie asaMkhyavAra khaMDita karela ( paTale darekanA asaMkhya asaMkhya khaMDa karela ) vALAmro baDhe bharelA kuSAmAMcI pratyeka samaye ekeka AphAza pradeza apahare-pahAra kADhe // 110 // to e pramANe bAkAyone spazelA ane nahiM sparzelA AkAza bhadezone bahAra kADhatA te kuSo saMpUrNa khAlI thaye chate ( athavA te kuvAmAMnA sarva AkAzamadezo apaharAye chane ) jeTako kALa lAge teTaLo kALa sUkSma kSetrapalyopama kaIcApa, // 111 // jo ke ahiM vAlAgrane sparzelA ane nahiM spazelA AkAzamavezo pahAra kADhayAmA pratyeka bAlAnanA asaMkhya bhAga karavAne prayojana nayI kAraNake asaMkhya bhAga kare athavA na kare so paNa banne rIte sarakhaM ja che, chatAM paNa pra. pacanasAroddhAra vRtti vagere pUrvagraMthopA tevA prakAre devavAdI a paNa nemaja ( asaMkhpabhAga pharavArnu ) kahalaM . papa jANag. 1 praznaH-jyAre bAlAnane sparzalA ane nahi sparzalA (paTale AnAkuvAnA) AkAzapradezo kADhavA chai no pAlAma bharayAnu kA prayojana mathI. uttara-bhISTivAdamA kedalApaka bramya cAlAna spRSTa AkAzapradeza baDe, keTalAMpaka aspRSTa AkAzapradezadhare ane keTalApaka spRdhAspRSTa AkAzanadezavare mapAtA hocAyI pAlAma bharapArnu bhayojana che.mA pramANeghRSTatsaMgrahaNi rIkA-anuyogadvAravRtti paMcamakarmamayasi vigeremo kahelu me, iti vizeSa:) Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ || sUkSmakSetrapalyopamA nivAsaH // ( 55 ) prazna- e pramANe vAlA provaDe kRvo ati niviDa bhaye chate paNa zuM vAlAgra me nahi spezalA AkAzapradezI hoya ke ? ke jethI te aspRSTa pradezone uddharacAnuM karttuM che ! / / 112 / uttara--tathA prakAranA bAlAgrakhaMDanA samUhathI paNa AkAzapradezo ati sUkSma hovAthI te AkAzapradezopAMnA keTalAeka AkAzapradezo vAlAprakhaMDone nahi sparzelA paNa saMbhavI zake che. // 113 // jemake koLI vaDe bharelA maMcakamAM (mAMcA vagere sthAnavizeSama) bIjorA samAya hai, ane bIjorAMnA AMvarA - oSAM jema rahe ane iraDenA aMtarAomAM bora ||114|| ane boranA aMtarA - yogAM jema paNA vagere anukrame nAnI nAnI vastuoM samAya ke te pramANe sUkSmabAlAvaDe bharelA evA te kutrAma paNa atisUkSma evA AkAzapradezo asparzAmalA rahe che. // 115 // athavA jama nakkara evA yAMbhaLA bageremAM se kaho khIlA samA jAya, tema te kutrAyAM paNa nahi sparzelA AkAzapradezono saMbhava hoya che. // 116 epramANe vAlA samUhabaDe atyanta bharelA evA vAmAM paNa nahi sparzelA AkAzapradezonI prarUpaNA karI te yogyaja ke || 117 ie 10 koDAkoDi su0 kSe0 palyopamAno eka sUkSmakSetrasAgaropama sUkSmadRSTivALA sarvajJoe joyela le // 118 // bAdara kSetrapalyopama ane sAgaropamayI A sUkSmakSetrapalyopama ane sAgaropamano kALa asaMkhyaguNo ke. / / 119 / / A sU0 kSe0 palpopama ane sAmaropamanuM prayojana mAya: zrI dRSTivAdasUtra koi koi syAne prasAdi dravyonI saMkhyA mApAne mATe hoya che. // 120 / / pUrvAcAryo palyoSama, palya ane sAgaropama-sAra-vAridhi sAgara ( aMtara ) ityAdi paryAya zabdo ( ekArthasUcaka zabdo ) kahelA hai. ! // 121 // // iti pelpopamasAgaropamasvarUpam // 1 pUrve kaDelA bAlAmro baDhe samavRza ghanayojana kUvI kora devAdike bharyo nathI bharatA nathI ne bharaze paNa mahiM, parantu kAvyanuM pramANa samajAvavAne mATe lavaM kalpanA Apala hai. e Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // lokaprakAze prathama srgH|| | palthopama 1 // pamyopamanAmAni [pAlAza (vA AkAzaprade za) saMkhyA kAlApramANa __ saMkhyA |1 | yAvara uddhAra pakSyo0 33076 ityAdi 37| aMgulanA saMkhyAtamA aMka pramoNa bhAgamA 2 | sUkSma uzAra phlyopA. u0mA bAlAprodhI paryAvA. pRthvIveha me. asakhya guNA pahA, vA mULa pAlApano amakhyAnamA bhAgamA pAdara akSA parayo yA u0 nA sAlAna jeTalA vA0 u0mA cAlAna aSatA sUkSma azA palyo0] sU0 ubAranA pAlAma jeTalA utAranA bAlApa avasa pAera kSetra palyo | pAlApa spRSTa asaMkhya __ bhAkAza pradeza tukya mAkAzapradeza palpagata vAlA spRSTa sUkSma kSetra palyau / tathA aspRSTa sarva AkAza pravezo Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .:.--- '-:" ' ... - || lokaprakAze prathama sargaH // bhedayantrakam // uddharaNakAlaH ( pakaika bAlApramya yA AkAza pravezasya) uddhArasamApti kAlaH prayojanama (7) prati samaye 33076 ityAdi 37 aMka | sU. uddhAra pAyo. samajedalA mamaya / maMNyAta aSA mATe. mamaya ) ji samaya kI barya nopasamadrAMnI paMnyA mapAya re. dara 100 varSe | ghA0 u0 nA cAlAna jeTa-sU. addhA pasyo samalAM 100 varSa ( malyAta javA mATe. 100 varSa ) dara 100 varSe asaMkhyAta apaM. AyaSya. kAya sthiti, ka. masthiti, utsapiNI ___ Adi mayAya iMdra prati mamaye armagya kAlacakra |sUmakSetrapamyo0 samajaSA mATa. prati samaye asaMkhya kALacakra jIvAdidradhya makhyA mapAyache | keTalAMpaka spRSTa uddharaNathI | keTalApaka ampRSTathI kaMTa lAMpaka ubhayathI. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 58) // saMkhyAtAdibhedAH saMkhyAtavyAvarNanam // // have saMkhyAta--asaMkhyAta -khane anantanuM svarUpa kahebAyale. // ad atha saMkhyAtAdikAnAM svarUpaM kiMciducyate / zrotavyaM tara sAvadhAna - jainaistattvabubhutsubhiH // 122 // tridhA saMkhyAtaM jaghanya-- madhyamotkRSTabhedataH / asaMkhyAtA'nantayostu, bhedA nava navoditAH // 123 // parIttAsaMkhyAtamAdyaM yuktAsaMkhyAtakaM prm| tAtAyIkamasaMkhyAtA saMkhyAtaM parikIrttitam // 124 // parIcAnantamAdyaM syA - guktAnaMtaM dvitIyakama / anaMtAta sArttA - pIkaM ca gaditaM jinaiH || 125 // SaDapyete syurjaghanya-madhyamotkRSTabhedataH / aSTAdazAtha saMkhyAtai --stribhiH sahaikaviMzatiH // 126 // dvAveva laghu saMkhyAtaM, dhyAdikaM madhyamaM tataH / arvAgurakRSTasaMkhyAtAt naikastu gaNanAM bhajet // 127 // yattu saMkhyAtamutkRSTaM tattu jJeyaM vivekibhiH / catuSpalyAdyupAyena, sarpapotkaramAnataH // 128|| taccaivam || (saMkhyAtAdimedono uddeza, saMkhyAta medavarNana ) " " I artha-haye saMkhyAmAdika kar3aka svarUpa kahevAya kele, te sambajijJAsu anopa sAvadhAnapaNe sAMbhaLa // 122 // jaghanya madhyama- ane utkRSTa e mA saMkhyAtanA 3 prakAra ke ane asaMkhyAta tathA anaMtanA naca nava bheda kahelA che. // 123 || te prathama pratyeka asaMkhyAta, bIrju yukta asaMkhyAta, ane zrIjuM asaMkhyAta asaMkhyAta kaheluM che, // 124 // tathA prathama pratyeka anaMta che, bIjuM yukta anaMta, anetrI anaMtAnaMta zrIjinezvaroe phaheluM che. // 125 // e chapa ja ghanpa - madhyama - ane utkRSTa e vraNa traNa medavALA hovAthI 18 thAya che, ane pUrvokta saMkhyAtanA 3 bheda meLata saMkhyAtAdikanA sarva 21 bheda thApa ke. / / 126 // tepAM ve ( 2 nI saMkhyA) te jaghanya saMrUpAta, ane traNa ( 3 ) zrI mAMDIne utkRSTa saMkhyAvathI arvAk ( helAM - 1 kamI ) sudhInI sarva saMkhyAbho madhyama saMkhyAta kahevAya ke. paNa eka (1) nI saMkhyA gaNatrIpa Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrIlokamakAze prathamaH sargaH // (50) ( saMkhyAtamA) gaNAtI naMdhI. // 127 / / tathA je utkRSTa saMkhyAta le te to vivekI puruSoe AgaLa kaIvAlA cAra palyAdikanA upAyabaDe sarasatra rAzinA pramANayI jANavU. // 198 // te A pramANe-(saMkhyAtAdibheda koSTaka ! 1 jaghala saMkhyAsa | 12 utkRSTa asaMkhyAna amarakhyAna 2 madhyama saMkhyAna 13 jayA pratyeka ananta 3 utkRSTa saMkhyAna 14 madhyama pratyeka ananta 4 jagha0 pratyeka asaMkhyAta 15 utkRSTa pratyeka ananna 5 madhyama pratyeka asaMkhyAta 16 jagha0 yukna ananna 6utkRSTa pratyeka asaMkhyAta 17 madhyama yukta ananta 7 jagha0 yuvata asaMkhyAta 18 akRSTa yukta ananta 8 madhyama yukna amaMkhyAna 9 utkRSTa yukta asaMkhyAna 19 japa. anantAnanta 10 jaghA asaMkhyAta asaMkhyAna 20 madhyama anannAnanta 11 madhyama asaMkhyAta asaMkhyAna 21 utkRSTa anantAananna jaMbUdvIpasamAyAma-viSkabhapariveSakAH / sahasrayojanohe. dhAH, palyAzcatvAra IritAH // 129 // uccayA yojanAnyaSTau, jagatyA te viraajitaaH| jagatyupari ca kroza-dvayoccavedikAMcitAH // 130 // didRkSavo hIpavAdhIn , svIkRtodgrIvikA iva / dhyAyaMto jyeSTasaMkhyAtaM, yogapaTTabhRto'thavA // 131 / tribhivizeSakam ||aayo'nvsthitaakhyH syA-cchalAkAkhyo dvitIyakaH / tRtIyaH pratizalAka-sturyoM mahAzalAkakaH // 132 // Avedi 1 pa ghaTAdi vastu dekhatA A paka ghaTa ke pama nahiM, paNa A ghaTa maM. patro ekAdhiSizeSaNa rahita ghodha thAya che. tethI. athavA ApakA levAnA vyatrahAramA paka prastunI gaNatrI thatI nathI mATe, athavA ati alpasaMkhyA ho. ghAthI pakanI saMkhyA saMkhyA tarIke ( saMkhyAtamA) gaNAtI madhI ( iti 4 the karma grantha TIkA ). ghaLI aMmadhene the paNa Adi AgaLanI sarUyAye gupAyAzI cAra, cha Adi saMkhyAvRddhi yAya che, tema pakane pake guNavAyI agara the, traNa Adinai eke guNavAyo paka, ve praNa Adi saMkhyAmAM padhAro thano napo, vigere aneka kAraNothI paka maThyA saMkhyAtAnI gaNatromAM gaNAtImadhI. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (67) // utkRSTasaMkhyAtasparUpanirUpaNecatuSpalpasvarUpam || kAMta sazikha-statra palyo'navasthitaH / mAyAdeko'pi na yathA, saSabhriyate tathA // 133 // asatkaTapanayA kazci-IvastamanavasthitaM / kRtvA vAmakare tasmA-tsaSapaM parapANinA // 134 // jaMbUdvIpe kSipedekaM, dvitIya lavaNodadhau / tRtIyaM dhAtakIkhaNDe, turya kAlodavAridhau // 135 // evaM hIpe samudre vA, sa paDhyo yatra nisstthitH| tatsamAyAmaviSkaMbha--paridhiH kaTapyate punaH // // 136 // udvedhotsedhataH prAgvad-bhriyate sarpapaizca saH / kramAdhIpe samudre ca, pUrvavannyasyate kaNaH // 137 // evaM dvitIyavAraM ca. riktIbhUte'navasthite / mucyate sarSapaH sAkSI, zalAkAbhiH dhapalyake // 138 // pUryamANe ricyamAne--revaM bhUyo'navasthitaH / zalAkAkhyo'pi sazikhaM, pUryate sAkSisarSapaH // 139 // atredaM jJeyam-(anapasthitAdi palpasvarUpa, utkRSThasaMkhyAtavicAra ) / artha-jaMcUdIpa sarakhA (eka lAkha yojana) lAMcA (eka lAkha yojana) pa. hoLA ane (316227 // yojana adhika) paridhivALA, nayA 1000yojana uDA evA cAra pailya kahelA che, // 129 // ne cAre palpa Au yojana uMcI panI jagasI (phoTa gaDha baDe zobhita ane jagatI upara the gA cI vedikA yukta che. // 130 // evA pakAranA te cAre palpa dvIpasamudrone joza mATe jANe uMcI Doka karIne rakhA hoya tevA athavA utkRSTa saMkhyAtanuM dhyAna karatA panA yoga 1 dhAmyamarI rAkhaSAne bAMsabhI bIponAM panAvelA pAlAM-kaha ne goLa bALe , ne temA dhAnya mare che, jane dhAmpanA mATA kahe he te mAdA pyA. lAnA (pANI poSAnA jAmanA) AkAramA hoya che, mATe palya paTale pyAlA kahevAya. pUrve kahela " paThya paTale vo " pa ayaM atra nayI: 2 jagato mULamAM vAra yojana, madhyamAM ATha pojana ane uparathI 5 yo. jana pahoLI cha ta hoLAinA dharAdhara madhya bhAgamAM bAre bAju pharatI the gAu uMcI ane / (1) gAu koLI saDaka marakhI ne sapATa bhUmi pharavA . H paravAnA upayogamA Aye te ghavikA koSAya. Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // lokamakAze prathamaH margaH // (61) paTTane dhAraNa karanArA jANe yogIyo na hoya ? tevA zome che. // 131 // e cAramA prathama anavasthita nAme, cIjo zalAkA nAme, zrIjo pratizalAkA, ane cotho mahAzalAkA nAmano patya che. // 12 // tyA par3elo ana* vasthita pyAlo vedikA ra-kAMThA budhavArasadAre bhare biralA sahita racI rIte bharavo ke jethI eka paNa sarasava na samAya ( makAya. ) // 133 / / havaM asatkalpanAe koika deva anavasthita pyAlAne hAcA hAthamA upAhI nemAMthI japaNe hAthe eka sarasaba aMbUdvIpamAM, bIjo lavaNasamudramAM, cIjo dhAsakIkhaMDayAM, ane cotho kAlodadhi samudramA nAkhe, // 134 135 // 1 pramANe sarasava nAkhatAM je dvIpamA athavA samudramA te anasthita pyAlo ( lAkha. yojana vRtta vAyo) khAlI yayo hoya, te dvIpa cA samudra sarakhI laMbAi ane paholAi vALo ane laMbAha holAi ne anusAra paridhiyAno (traNa gaNI adhika paridhivALo) pharI bIjo pyAlo kalpavo. // 136 // parantu uDAi aghavA ucAimA to pUrva kathA mamANe 1000jojana uho jANavo pa nacA kalpelA porA pyAlAne paNa punaH sarasako vaDe tevIja rIte bharavo,ane pUrvokna rIte anukrame tyAMthI A. gaLanA dvIpamA ane samudramA ekeka dANo nAkhanA javaM. // 137 // e rIte nAkhatAM A poTo anavasthita pyAlo paNa (IkA pyAlAnI apekSAe) pIjIbAra khAlI thaye chate sAkSI mATe ( khAtrI yavAne ) 1 sarasava zalAkA nAmanA pyAlAmA nArakho. / / 138 // e pramANe vAraMvAra bharIne khAlI karAtA ( aneka ) anavasthita pyAlAono sAkSI rUpa sarasabo vaDe zalAkA nAmano pyAlo paNa zistrA sahita saMpUrNa bharavo. // 139 / / zrAdye'navasthite riktI-bhUte sAkSI na mucyate / savaiH palyaiH samAnatvA-nAnavasthitatA'sya yat ||140||yaa'syaa'nvsthitetyaahvaa, jJeyA yogyatayA tu sA / ghRtayogyo ghaTo yahada, ghRtakuMbho'bhidhIyate // 141 // sAkSI ca sarvapakaNo, mucyate yaH za 1 pRSThajAgyoH samAyoge, vazyaM balayabadabaDham / pariSerana ya stiSTe sayogapaTTakam / / 1 // yoginAmAsanAdhizeSo yogapaTTakam // ityAdisvarUpa AsanavizeSe. (pakajAtanuM dhyAna pharavArnu Asana che.) 2 je ghAta banI zakatI na hoya paNa svarUpa mAtra samajAvAna kaheSI hoya se vAta asata karapanAvAcI kahaghAya. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (62) // utkRSTasaMkhyAtasvarUpam // laakke| anavasthitasakaM te, jagureke,pare param // 142 // pUrNA- + bhUte zalAke'tha, sthApyastatrA'navasthitaH / kramAgatahIpavAddhi-- samAnaH sarSapairbhUtaH // 143 // athotpATaya zalAkAkhyaM , prAgva. tasya kaNAn kSipet / anavasthAtimakaNA-krAMtadvIpAMbudheH puraH // 144 // riktIbhUte zalAke'tha , patye pratizalAkake / kSipyate sarSapastasya, sAkSIbhUtastRtIyake // 145 // atha tatra sthita pU. Na, taM gRhItvA'navasthitam / zalAkAntyakaNAkAntA-dane prAgyaskaNAn kSipet // 146 // pUryamAricyamAne-bhUyobhUyo'navasthiteH / punaH zalAko priyate, prAgvattathAnavasthitaH // 147 // prA. gvacchatAkamutpATaya, parato dvIpavArdhiSu / rikkIkRtya ca tatsA kSI, sthApyaH pratizalAkake // 148 // evaM pratizalAke'pi, sa. zikha saMbhRte sati / thanavasthazalAkAkhyau, svayameva bhRtau sthitau // 149 // zalAkasAkSiNaH sthAnA-'bhAvAtsa ricyate katham / AdyasyApi tadabhAvAt , kathaM so'pi hi ricyate / / 150 // tataH pratizalAkAkhya-mutpATaya tasya sarSapAn / kSipetpUrvokta. yA rItyA, parato dvIpavAdhiSu // 151 // evaM pratizalAke'pi, nikhilaM niSThite sati / sAkSIbhUtaM kaNamekaM, kSipenmahAzalAkake // 152 // tataH zalAkamutpATaya. hIpAbdhiSu tadagrataH / la. paMpAnnyasya tatsAkSI, sthApyaH pratizalAkake // 153 // tataH kramAvarddhamAna--vistAramanavasthitam / utpATya parato dopa-pAthodhiSu kaNAna kSipet // 154 // prAgvadetatsAkSikaNaiH, zalAkAkhyaH prapUryate / tamapyanekazaH prAgvat , saMricyatasya sAkSibhiH ||155||tRtiiyH paripUryetA--'sakRdetasya sAkSibhiH / paDhyo mahA Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | lokaprakAze prayamaH sargaH // .. (6) zalAko'pi, sazikha pUryate ttH||156||ythottrmtho sAkSi-sthAnA'bhAvAdime sbhe| bhRtAH sthitA dikkanonAM, kIDAsamudagakA iva // 157 // yatrAMtimAyAM velAyAM , riktIbhUto'navasthitaH / tAvanmAnastadAstyeSa , trayasvanye yathoditAH // 158 // artha-helo (lAkha yojana samavRtta) anavasthita pyAlo khAlI thaye chane mA. kSIno ? sarasava zalAkAmA muphAto nathI,karaNake sarva "pyALAonI sAthe mara. khAparNa hovAdhI e pahelA pyAlAne anavasthita paNuM nathI, 401 chamA enaM nAma anacasthita che te yogyatAnI apekSAe jANavaM. jema ghI bharavAne yogya eko ghaDo yogyatA pAyI (dhI bharyA vinA paNa) "dhIno ghaho " kahebApa cha. / / 141 // paLI sAkSIbhUna je 1 sarasavano dANo zalAkA pyAlAnI aMdara nakhAya che ne dANo keTakAeka AcArya anavasthita pyAlAmAMno kaDe ke. ane keTalApha eka to bIjo navo dANo levAna kahe . // 142 // ive e pra. mANe zalAkA pyAlo saMpUrNa bharAi raNA vAda anukrame mAna dhayelA bIpa vA samudra jebaDo anavasthita pyAlo sarasava baDe bharIne hamaNA tyAMja rAkhI mUko ( kAraNake te daramyAnayAM zalAkA pyAlAnI vyavasthA karavAnI che ). // 143 // have (anavasthita pyAlAbhonI sAkSIovaDhe saMpUrNa bharAyalo) zalAkA pyAlo pADIne anavasthita pyAlAno chello dANo je dvIpamA athavA samudrayAM paDayo hoya te dIpa vA samudradhI AgaLanA dIpa vA samudromAM pUrvanI peThe te zalAkAnA sarasavone nAkhatA javU, // 144 // e pramANe ( zalAkAmAMnA sara. saba nAkhatAM) zalAkA pyAlo khAlI thaye chate te zalAkAno sAvibhUna marasabano 1 dANI pratizalAkAnAmanA vIjA pyAlAmA nArakhavo // 145 // harSa ( jyA anavasthitano chello dANo paDayo hato) tyAM [ te dIpa vA samudramA ] 1 zalAkA-pratizalAkA-ane mahAzalAkA patraNa pyAlAogI sAtha, 2 arthAt anavasthitapaNAnI gaNatrI lAkha yojana pramANanA lA anava sthita pyAlAthI nahiM paNa ghIjA amavasthita pyAlAthI gaNadhI. kAraNa pahelA anasthita pyAlAna nAma amavasthita cha paNa pramANa to marya pyAdAmI jedalu hovAthI avasthitaja cha Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (64) || utkRSTasaMkhyAtakararUrUpam // mayama rAkhI mRkelA te pUrNa ( sarasabo baDe bharI mUkela) anavasthita pyAlAne upAhI je sthAne zalAkApyALAno chello dANo paDayo che te sthAnathI AgaLanA bIpa samudromAM pUrvanI paiThe anavasthita pyAlAnA sarasaca dANAnA khatA jarbu / / // 146 // pa pramANe vAraMvAra bharI bharIne khAlI karAtA anavasthita pyAlAonI sAkSio vaDe dhIjI cAra zalAkA pyAlo bharavo ane te sAthe pUrvavata ( anavasthimanA chello dANI jyAM paDyo che tyAM ) anavasthita pyAlo paNa bharI rAkhato. // 147 / / huve prathamanI peThe A bIjo zalAkA pyAlo upAhI ne AgalanA dvIpa samudroyAM khAlI karIne tenI sAkSIrUpa ! dANo trIjA pratizalAkAmAM nAkhayo, ( ahiM sudhImA pratizalAkAne viSe ce dANA paDayA ke. // 148 // e pramANe vAraMvAra zalAkAonI sAkSIopaDe pratizalAkA pyAlo zikhA sahita saMpUrNa bharAi rahe chate anavasthita ane zalAkA e ve pyAlA svataH bharelAja pajhyA cha. (paNa sAkSI dANAnI jamyA nahiM hovAyI khAkI karI zakAnA nathI, kAraNake) // 149|| zalAkAnI sAkSinA sthAnanA abhAvathI te zalAkA pyAlo khAcI kema thai sake?,temaja anavasthitaSyAlAnI sAkSInA sthAnanA abhAvadhI te anavasthina pyAlo paNa khAlI kema thA zake 1 // 150 // mATe pratizalAkA pyAlo upADI tenA sarasabone AgaLanA dvIpasamudromAM pUrvapalie nAkhavA, // 151 // ane e pramANe pratizalAkA pyAlo paNa saMpUrNa khAlI thaye chate sAkSIbhUta (-atiza nI sAkSIrUpa ) dANo mahAzalAkAmAM nAkhayo / 152 / / tyArabAda zalAkA pyAlo ( ke je bharIne rAkhI mUkyo hai tene ) upAdI tyAMcI AgaLanA ( panizalAkAno chello dANo jyA pakSyo ke tyAMyI AgaLanA)dvIpasamudromA sarasavo nAkhI tenI sAlI pratizalAkAmA nAkhavI. // 153 / / tadanantara anukrame vadhatA vistAravALo anavasthita pyAlo [ ke je zalAkA sAthe ma bharI rAkhI mRkpo hato te ] upAhI bhAganA (dANA rahita ) dvIpa samudropAM tenA sarasava nAkhavA // 154 // ane pUrvavat enI sAkSInA sarasavo baDe zalAkA pyAlo bharavo, vaLI te zalAkAna paNa pUrvanI peThe anekavAra bharI bharIne khAlI karI enI sAkSio bar3e bIjo pranizalAkA pyAlo bharavo, punaH vAraMvAra pratizalAkA sAkSIbhI bar3e mahAzalAkA pyAlo paNa zikhA sahita saMpUrNa bharI devo. // 155-156 / / have anukrame (cAre pyAlAonI ) sAkSIneM sthAna nahiM hotAthI ( pAMcamo pyAlo nahi honApI ) Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citra naMbara 9 ajaya sthita palya prati zalAkA patya zrI cAra palya e Ananda zrI. presa - bhAvanagara. F F F 5 4 5 55 graM zalAkA palya 100000 (eka lAkha) yojana lAMbA pahoLA vartulAkAra che. >> 1000 (eka hajAra ) yojana uMDA *11 mahA zalAkA patya yojana jagatI uMcI yojana vedikA Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ J. || lokaprakAze prathamaH sargaH // ( 65 ) esaghaLA bharelA pyAlA ( cAra ) dizArUpI kanyAoMne krIDA karavAnA [ramadAnA] cAra dAbaDA ke jenA para anukrame DhALa paDatuM zikhara sahita sarasara rAzirUpa DhAkaNuM che taidA) dekhAya le || 167 // teSAM chellI vakhate anavasthita pyAlo jyAM khAlI thayo che te dIpasamudra jevaDo prathama anavasthita pyAlo bharAi rahelo che, ane zeSa hai pyAlA to prathama kA pramANe lAkha lAkha yojanA vistAra boLA . // 158 // ( have sarva sarasava dANAonI vyavasthA kare che.) athaizcaturaH pahacAna, sAvakAze sthale kvacit / udyamya tatsarvapANAM nicayaM racayedviyA // 159 // tatazca jaMbUdIpAdi -hIpavArdhiSu sarSapAn / uccitya pUrvanikSiptAMstatraiva nicaye kSipet // 160 // ekasarSaparUpeNa, nyUno'yaM nicayo'khilaH / bhavedutkRSTasaMkhyAta - mAnamityuditaM jinaiH || 161 // etadutkRSTasaMkhyAta - mekarUpeNa saMyutam / bhavetparItA'saMkhyAtaM jaghanyamiti tadvidaH || 162 | jyeSThAtparIcA saMkhyAtA - darvAg jaghanyataH param / madhyaM parottA'saMkhyAtaM, bhavediti jinaiH smRtam // 163 // jaghanyayuktA'saMkhyAta-mekarUpavivarjitam / bhavetparItA'saMkhyAta mutkRSTamiti tadvidaH // 164 // jaghanyayuktA'saMkhya prakArazcAyam - artha- haye e cAra yAtrAone koika moTI janyAtrALA sthaLamAM te khAlIkarIne buddhivaDe te sarasavono eka moTo DhagalI phalpIye ( racIye ) // 159 // ane tyAbAda jaMbUdvIpAdi dvIpasamudoSAM prathama nAkheLA sarasavo ekaTA karIne teja - kAnAkhIye // 160 // parIte karatAM jeTalA sarasava thayA nepAMthI marasatra ocho karatA te DhagalAnA jeTalA sarasava thApa teTalaM utkRSTasaMkhyAtanuM mamANa 1 e role vAraMvAra bharI khAlI karatAM mahAzalAkAmAM jeTakA sarasava telI bAra pratizalAkA khAlI thayAM ane mahAzanA sarasavanI varga karIpa teTalI bAra zalAkA pyAlo khAlI bhayo, anaM mahAzaramA lagana dhana karoye teralI bAra anabasthita pyAlo khAlI thayo, ane paNe vyA lA jeTalI bAra khAlI karanA par3ayA tethI ekabAra adhika bharavA pahayA che. jemake mahAzalAkA mAM saramaya hai to pratizalAkA 4 vAra, zalAko 16 mAra ne anavasthita 68 dhAra khAlI yAya. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (66) // parisAsaMkhyAna-yuktAsaMkhyAnasvarUpanirUpaNam // che, ema zrI jinezvaropa kahele che // 161 // vaLI DhagakAmAthI je eka sarasava kADhI lIyo hato te sarasabane punaH te DhagalApAM nAkhatAM te ugalAmA jeTalA sara* sara yAya teTalA maramANa sahAya lokasaMkhyAta yAya, ema jANavu. / / 162 // e jaghanya pratyeka asaMrUpAnathI ekAdi adhika ane utkRSTa pratyeka a. saMkhyAnathI ekAdinyUna je sarva saMkhyAo te madhyama pratyekaasaMkhyAta che ema zrI jinezvaroe phasale. // 163 // nathA paka nyana je jaya, yukta asaMkhyAna ne ja utkRSTa pratyeka asaMkhyAta che, epa jANavu // 164 // yete jayanyayukta asaMkhyAta kevIrIte thAya ? tenI rIta aa pramANe ke yAvatpramANo yo rAzi-rbhavetsvarUpasaMkhyayA |snysy tAvato vArAn, guNito'bhyAsa ucyate // 165 ||ythaa pazcAtmako rAziH, paMcavArAn pratiSThitaH / mithaH saMguNito jAtaH, prathamaM paJcaviMzatiH // 166 // zataM sapAdaM sajAto, guNitaH so'pi pacabhiH / punaH saMguNitaH paMca-viMzAni syuH zatAni SaT // 167 // jAtazcaturthavelAyA-mekatriMzacchatAni sH| paMcaviMzatyupacitA-- nyabhyAsaguNitaM hyadaH // 168 // tatazca // prAgukta sArSape puMje, yAvantaH kila sarSapAH / tasaMkhyAn mukhyanicaya--tulyAn rAzIn pRthak pRthak // 169 / / kRtvA mithastad guNane, yo rAzirjAyate'ntimaH / jaghanyayuktA'saMkhyaM ta-dAvalIsamayaiH samam // 170 // iyamatra bhAvanA- (abhyAmaguNAkAre jaghanyayuktAsaMkhyAtasvarUpa) artha-je skama potAnI saMkhyAbaDe jeTalA pramANavALI hoya te rakamane teralIvAra (samazreNie ) sthApIne paraspara guNAkAra karyApI je javAba bhAve te abhyAma kaIcAya. // 115 || jema 5 rakamane pAMca vakhata myApo (5-5-5-5-5 A gate sthApI ) paraspara guNAkAra karatAM pahelo guNAkAra 25 thAya // 166 / / tene paNa pAMce guNatAM bIno guNAkAra 125 thAya nene paNa pAMce guNanAM cIjo guNAkAra 625 thApa, / / 167 // ane tene punaH pAMce guNatAM cothI vakhanano guNAkAra 3125 thAya e (3125 ) abhyAsa (guNAkAra) kaDevAya. 168 // Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // lokaprakAze prathama magaH // (67) no have pUrva kahela sarasavanA dagalAmAM nivapa jeTalA sammatro ke neTalI saMkhyAvA. kI murUpa (mUla) DhagalA jeTalI gazio junIjudI ( mapazreNie ) sthApIne paraspara guNAkAra karatAM je cello (guNAkAra ) rAzi dhAya te 'jaghanya yusaa. saMkhyAta' kahevAya, ane te eka AvalinA jeTalA mapayo che neTalI saMkhyAvALu che. arthAt eka AvalinA samaya paNa japa yukta asaMkhyAta jeTalA che. 16917. // ahiM A pramANe vicAraNA karacI. sa sarSapANAM nikaraH, kalpyate cedazAtmakaH / prAgvadabhyAsaguNitaH, sahasrakoTiko bhavet // 171 ||grisstthyuktaa'sNkhyaataa. darvAg jaghanyataH param / madhyamaM jAyate yuktA--saMnyAtamiti tadvidaH // 172 // jaghanyayuktA'saMkhyAtaM, praagvdbhyaastaadditm| hInamekena rUpeNa, yuktA'saMkhyAtakaM guru // 173 // etadeva kapayukta-masaMkhyA:saMkhyaka laghu / malyAsaNyAsAsaMsmyAta-masmAdu. kRSTakAvadhi // 174 // jaghanyA'saMkhyA'saMkhyAtaM, bhavedabhyAsatADitam / ekarUponitaM jyeSThA-'saMkhyA'saMkhnyAtaka sphuTaM / / 175 / / zatraikarUpakSepe ca, parIttA'naMtakaM laghu / madhyaM cAsmAtsamuskRSTaparIttA'naMtakAvadhi // 176|| hrasvaM parIttA'naMtaM ca, prAgvadabhyAsasaMguNam | parottAnaMtaka jyeSTha-makarUponitaM bhvet||177|| saiMkarUpaM tjjghny-yuktaanNtkmoritm| paramasmAtparAJcArvAg , yuktA. nantaM hi madhyamam // 178 // yuktAnaMtaM tajaghanya-mabhyAsaparitADitam / nirekarUpamutkRSTa-yuktAnantakamAhitama // 179 / / atrekarUpakSepe syAdanaMtA'naMtakaM lghu| asmAdyavadhikaM madhyA-'naMtAnaMtaM ca tatsamam // 180 // utkRSTA'naMtA'naMtaM tu,nAsti siddhAntinAM mate, anuyogahArasUtre, yaduktaM gaNadhAribhiH / / 18 / / evamukosayaM aNatANaMtayaM nasthitti ( pavamutkarSaka anantAnantakaM nAsti) iti // (sA0) artha-(ahIM pradAharaNa mA pramANe che) te saratAmA samUhane jo 10 pramANarALo Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ..... . ... . (68) // siddhAntAnusAriasaMkhyAtra-ananta kavicAraH // kalpIe ( eTale te DhagalAmA 10 sarasava ke ema mAnIye) to pUrva kahelI rIna pramANe abhyAsa guNAkAra karavA (10x10x10x10x10x10x10x?ox 10x10-1000,000000. ) eka hajAra koDa thAyara eTalA samaya pramANanI eka AvalikA che athavA e pramANa jaghanya yukta asaMkhyAtanuM jaannvuu.)||17|| utkRSTayukta asaMkhyAtayI ( ekAdi ) nyUna, ane jaghanyukta asaMkhyAtathI (ekAdi) adhika saMkhyA te madhyamayukta asaMkhyAta ke. epa jaanncu.|| 172 / / punaH jaghanyayuktasaMkhyAnane pUrvanIpeThe abhyAsa guNAkAra karone eka bAda karavA utkRSTayukta asaMkhyAta thAya. // 173 // ane bAda karela ekane punaH u. yu0 asaM pA umerasAM eja ( eka adhika u0 yu0 asaM0 ja ) jaghanya asaMrUpAta asaMkhyAta thAya. e ja. asaM asaM0 thI AgaLa ( ekAdi adhika) u0 arsa0 asaM0 sudhInI saMkhyAo sarva madhyama asaMkhyAta asaMkhyAta kahevAya. // // 174 // punaH japa0 asaM0 no abhyAsa guNAkAra karI eka ocho karatAM pragaTarIta utkRSTa asaMkhyAta asaMkhyAta thAya, / / 175 / / punaH e u. asaM asaM0 mAM eka umeramA ( meLavanAM) jaghanya pratyekaananta thAya, e 0 50 ananayI AgaLa ane u. pra. anAyI nIcenI sarva saMkhyAo madhyama pratyeka anaMta kavAya. // 176 / punaH ja0 pra. anaMtano pUrvanI peThe abhyAsa guNAkAra karI eka rUpa kamI karatAM utkRSTa prasyeka anaMta thAya. // 177 // punaH temA ( u0 10 agnamAM ) eka meLapanA jaghanyayukta anaMta thAya ema kahellu che, vaLI e ja0 yura anaMtathI AgaLa ane u0 yu0 anaM0 yI nIcenI sarva saMkhyAo madhyamayukta anaMta kavAya 2. // 178 // punaH te ja. yu. anaM0 no abhyAsa guNAkAra karI eka bAda karatA je saMkhyA Ape te saMdhyAne utkRSTayukta anaMta kahela che. / / 170. // pUnaH e ja. yu0 anaMtamA eka adhika meLAM jaghanya anaMtAnaMta thAya che. e ja0 anaM0 anaM0 thI AgaLa ane u. anaM0 anaM0 thI nIvenI ma saMkhyA o madhyama anaMtAnaMta gaNAya che. // 180 // ane utkRSTa anaMtAnaMta to siddhAMtakAroe mAnelUja nayA (jethI tenI rIta paNa darzAcI nathI. ) je kAraNe zrI anuyogadAramatramA zrI gaNadharamahArAje kA hai. ke.|| 181 // " pramANe utkRSTa anaMtAnana nI "-(have kArmagranthikavicAra dAve che) abhiprAyaH samagro'ya,proktA sUtrAnusArataH |ath kAmayadhikA Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ || zrILokamakAze prathamaH sargaH // ( 69. ) nAM matamatra prapaMcayate // 182 // samadvidhAtA vargaH syAditi vargasya lakSaNam / paJcAnAM vargakaraNe, yathA syuH paMcaviMzatiH // 183 // jaghanyayuktA'saMkhyAtA --vadhi tulyaM mataiye / zrataH paraM vizeSo'sti sa cAyaM paribhAvyate // 184 // jaghanyayuktA'saMkhyAtA - dArabhyotkRSTakAvadhi | madhyamaM yuktA'saMkhyAtaM, syAdutkRSTamathocyate // 185 // jaghanyayukta saMkhyAtaM vargitaM rUpavarjitam / utkRSTayuktA'saMkhyAtaM prAptarUpaiH prarUpitam // 186 // ekarUpeNa yuktaM tadasaMkhyA'saMkhyakaM laghu / arvAgutkRSTato madhya-mathotkRSTaM nirUpyate // 187 // jaghanyA'saMkhyA'saMkhyAnaM, yatato vargitaM trizaH / amIbhirdazabhiH kSepairvakSyamANairvimizritam // 188 // caitram - I 3 trizara koTAkoTisArA, jJAnAvaraNakarmaNaH / sthitirutkarSato jJeyA, jaghanyAntarmuhUrttakI // 189 // anayorantarAle ca madhyamAH syurasaMkhyazaH / AsAM bandhahetubhUtA -'dhyavasAyA asaMkhyazaH // 190 // evamevAdhyavasAyA, apareSvapi karmasu / syurasaMkhyeyalo kAna - pradezapramitA ime // 199 // jaghanyAdibhedavanto 'nubhAgAH karmaNAM rasAH / te'pyasaMkhyeyalokAna- pradezapramitAH kila // 192||ttshc ||lokaabhrdhrmaadhrmaik - jIvAnAM ye pradezakAH / adhyavasAyasthAnAni, sthitibandhAnubhAgayoH || 193 || manovacaH kAyayoga- vibhAgA nirvibhAgakAH / kAlacakrasya samayA - stathA pratyekajantatraH / / 194 / / anantAGgideharUpA, nigodAzca dazApyasUn / trirvagate laghvasaMkhyA --'saMkhye'saMkhyAnniyojayet // 195 // | trizaH punarvargayezca bhavedevaMkRte sati / asaMkhyA'saMkhyamutkRSTa-mekarUpa Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - -- (70) // kAgrandhivicAreNa asaMkhyAta-anantakasvarUpam // vinAkRtam // 196 // tatraikarUpaprakSepe, parIttAnantakaM laghu / parI- . cAnantakAjjyeSThA-yadaka tacca madhyamam // 197 // abhyAsaguNite prAgva-sparottAnantake laghau / parIttAnantamutkRSTa-mekarUpojjhitaM bhavet // 198 // saikarUpe punastasmin, yuktAnantaM jaghanyakam / abhavyajIvastulitaM, madhyaM tukRSTakAvadhi // 199 // jadhanyayunAnante ca, vAgate rUpavarjite / sthAyuktAnantamutkRSTa-mityuktaM pUrvasUribhiH // 200 // atraikarUpaprakSepA--danantAnantakaM laghu // prAgvadetadapi jJeyaM, madhyamuskRSTakAvadhi // 201 // jaghanyAnantAnantaM tat, vargayitvA trizastataH / kSepAnamUnanantAn SaT, vakSyamANAliyojayet // 202 // te cAmI / vanaspatInnigodAnAM, jIvAn siddhAMzca pudgalAn / sarvakAlasya samayAna, sarvAlokanabhoiMzakAn // 203 // punanivAgate jAta-rAzau tasmin vinikSipet / paryAyAna kevalajJAna--darzanAnAmanantakAn // 20 // anantA'nantamutkRSTa, bhavedevaMkRte sati / meyA'bhAvAdasya madhye-naiva vyavahRtiH punaH // 205 // ( kamaMgranthikavicArabheda ) artha-e sarva abhiprAya siddhAMtane anumarIne yo. ane ye karmagraMthakartAo no je mana che te ahiM vistAra pUrvaka kavAya .. ||182 // te ApramANe-sAkhI ghe saMkhyAno je guNAkAra te varga phaDevAya. ena bargarnu lakSaNa che. jema 5 no varga karA ( 5+5- )25 yAya, || 183 // ive ahiM jagha0 yukta asaMkhyAta sudhI to sitakAra ane karmagraMthakAra baneno pana dvalpa che ane tyAMcI AgaLa je kaMi saphAvana ke ne dIvAya che. te A pramANe-|| 184 / / 1 siddhAntakAra ane karmagranthakAra bannelA mata pramANe saMkhyAnI nusyatA jaH yu0 asaM sudhI che, ane tyAgvAda ma. yu0 asaM0 pI bagnemA mala pramANe melyAmI prAyaH sulyatA rahetI nathI. ghaNe sthAne prarUpaNAnI tulyatA Adhe che, mAtra 4 sthAne prarUpaNA maMda paDe che. ne AgaLa sphuTanoTamA dazavila hai, Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // lokamakAze prathamaH sargaH || .... --. : - ....... mapanya yukna asaMkhyAlayI AraMbhIne utkRSTa yuktaasaMkhpA mudhI ( madhya gata saMkhyAo) madhyama yukta asaMkhyAta kahevAya, have u0 yukta asaMkhyAta kevI rIte thAya ? te kaDevAya che.-|| 185 / / jaya0 yu0 asaM0 no yaga karI 1 pAda karato utkRSTa yukta asaMgkhyAna yAya, ema zrI sarvoe kaDela. | 186 // ane te 30 yu. asaM0 mA 1 adhika meLayatAM jaghanya asaM asaM. dhAya. ena. asaM0 a0 thI AgaLa ane u. ama0 a0 thI arzaka (nIce) madhyama asaM asaM0 kaDevAya. have u. asaM asaM0 kavAya le. // 187 // je jaya. asaM asaM0 cha teno traNa vakhana varga karI A AgaLa kaIcAnI 10 kSepakvA yogya ( melapacA yogya ) vastuo baDe mizraNa karavI ( ekatra karavI.) // 188 / / te 10 vastuyo A pramANe-mAnAvaraNakarmanI 60 kosAkoDi uskUla sthiti ane jaghanya antamuharta pramANa sthiti jANavI. // 189 // e jaya0 ane utkR0 sthisiyonI vaccanI asaMkhyAtI madhyama sthitiyo ke ane sarve sthi. liyonA baMdha hetubhUta adhyavasAyo paNa pratyekanA asaMkhya asaMkhya che. // 10 // pa pramANe bIjAM karmoMnA paNa adhyavasAyo, te sarva malIne asaMkhya lokAkAzanA jeTalA praveza hoya teTalA pramANanA che. // 151 / / tathA jaghanya madhyama ityAdi medavALA anubhAga eTale karmanA rasa bheda te paNa nizcayathI asaMkhya lokAkAzanA pradeza jeTalA che // 192 // ane tethI lokAphAzanA-dharmAstikAyanA-adharmAsti kAyanA ane eka jIvanA je ( sarakhI saMggyAe asaMkhya asaMkhya ) pradezo tathA sthitibaMdha ane anubhAga baMdhanA hetubhUna adhyavasAyasthAno, // 193 / / mana vacana ane kAyayoganA nirvibhAjya vibhAgo ( eTale sarva yogAzubho, kAka cakanA samayo ( eTale 20 ko0 ko. sAgaropamanI samaya saMkhyA ), pratyeka zarIrI jIvonI saMkhyA ( eTale sAdhAraNa vanaspati ane siddha sivAyanA sarva jIvI, // 194 // nayA sAdhAraNa vanaspasinA zarIra rUpa asaMkhya nigodo (eTale anaMsaphAya jIvanAM sarva zarIro), pa daze asaMkhyAtI vastune prathama praNavAra 1 mema no paNa gharakhata age karatA (545025, 25.425-625. 6254625-390625 ) 390625 Ave parIta. 1. laukAkAzamA pradeza, 2 dharmAstikAyamA pradeza, 3 adharmAstikAyanA pradeza, 4 ekajISanA pradeza. 5 sthitivandhanA adhyavasAyo, 6 ramayaracanA adhyaSamAyo: 7 yogANuo..8 eka kALayakramA samayoM, 9 prAtyeka zarIrIjoyo, 12 nigova, pa 10 prakSepyaSastuoM. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (72) || asaMkhyAtAdisvarUpaM kArmamandhikavicAraH // varga karelA jaya0 a0 a0mAM meLavI / / 125 / / baLI meLavIne paNa teno punaH vAra varga karavo, e pramANe karve chate je saMkhyA Aye mAMdhI eka bAda karIe vo utkRSTa asaM asaM0 pApa // 196 // punaH e u0 asaM0 asaM0mAM eka meLatAM jaya0 pratyeka tayAga ne jAgaLa ne u0 pra0 anantanI nIce sarva madhyama pratyeka anaMta vAya // 197 // tathA pUrvavat ja0 pratye0 anantano abhyAsa guNAkAra karI eka kamI karavAthI utkRSTa bha tyeka anaMta dhAya // 198 // punaH teSAM eka prakSepa karye chate agha0 yukta anaMta thAya, Aja yu0 ananta jeTalAna abhavyajIvo ke punaH ja0 yu0 anantathI AgaLa u0 yu0 anantathI nIcenI sarva saMkhyA madhyama yukta anaMna kar3evAya / / 299 / / tathA jagha0 yukta anantano varga karI 1 kamI karatAM jan STa yukta anaMta dhAya ema pUrvAcAryoe ka che, // 200 // punaH e u0 pu0 ananta ? adhika meLavatAM jaghanya anaMtAnaMta yAya, ane pUrvanI peThe anantAnanta sudhInI (bacnenI ) saMkhyAo sarva madhyama anaMtAnaMta gaNAya, || 201 // punaH ja0 anantAnantano praNavAra varga karato tyArabAda temAM A AgaLa kahebAnA 6 padArthoM meLavA || 202 // te 6 padArthoM A pramANe- 1 - naspati-2 nigodanA sarvajIva-3 sarvasiddha-4 sarvapula 5 sakALanA samaya (traNe kALanA samaya) - ane 6 sarva akokAkAzanA pradeza ( e 65dArthoM meLavIne // 203 // punaH RNadAra varga karye chate je saMkhyA prApta pAya te saMkhyAmAM ke chajJAna ane kevaladarzananA anantaparyAya meLavA // 204 // emamA karye chate utkRSTa anaMtAnaMta dhAya. parantu A u0 anantAnantamAM (ghaDe) koiSaNa mApI zakAya etro padArtha nahi hovAthI pano vyavahAra pravarttano nethI. // 205 // ( matabheda niHsyanda anantakaprayojanavicAra ) 1 ahiM praruNAno taphAvata mAtra cAra kAgaMja Ayo ke se A pramANa1 utkRSTa yukta asaMkhyAta siddhAMtane mate ja0 yu0 a0 mA abhyAsa guNAkAramAthI eka kamI karavAyI thAya che ane kArmagranthikamale ja0 pR0 a0 nA bama 1 kamI karaNAyo thAya che. 2 utkRSTa ase anaM0 siddhAMtane mate jaya asaM asaM nA abhyAsa guNAkAramAthI 1 karmI karavAyI thAya che| ane kArmapranthikamate jagha0 asaM0anaM0 no NadhAra varga karI pUrvokta 10 asaMkhyAta vastuoM meLaSI punaH paNadhAra varga kI eka kamI karaNAthI thAya che. Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (73) // mokAze prathamaH sargaH ) // anantanA bhedanigamana tathA prayojana // evaM ca navadhA'nanta,karmagranthamate bhavet 1 bhavatyaSTavidha kizca siddhAntAzrayiNAM mate // 206 // sarveSAM rUpamekeka--meSAM jyeSThakanIyasAm / madhyamAnAM tu rUpANi, bhavanti bahudhA kila / / 207 // saMkhyAtabhedaM saMkhyAta-masaMkhyAtavidhaM punaH / asaMkhyAtamanantaM cA-'nantabhedaM prakIrtitam // 208 // prayojana tveteSAM ||thbhvia cautthaNante, paJcami smmaaiprivddiasiddhaa| sesA ahamaNante, pajathUlavaNAi bAvIsa // 209 // (sA020) (abha 3 utkRSTa yuktaanata-siddhAMtane mate jagha. yu. anamtamA abhyAsamAthI 1 kamI karavAthI thAya che, ane karmagranthamate jaya0 yu. anantanA saMgamAM, kamI karapAthI thAya che. . utkRSTa anantAnanta-siddhAMtane mate A u0 aneka anaM0 cha ja nahi, ame karmaprathamate adha0 ana. anaM0 no aNadhAra varga karI ananlatalyASAkA 6 padAthoM meLacI punaH praNavAra gho karI kevalanikanA paryAya melapavAyI ja. anaM. anaM0 thAya cha, parantu meya padArthanA abhAva pano vyavahAra nayI ( ahiM banne masanI pUriTa apekSApUrvaka hocAthI adhika samajAya che. ) punaH saMkhyAnI tulyatA jagha0 yu0 asaM0 sudhoja rahI che. ane madhya yu. a. ma. tho saMkhyA yadalAtI pAlI cha, 1 zrI pannaghaNAmImA 98 ghAlanA mahApabahutyamAM samyaktvapatitamI sAtheja siddhI gaNAcyA che tathA AgaLa AThamA anantanI pApIsa vastuomAM siddha gaNyA nathI, padhA aneka kAraNothI aneka AcAryomA abhiprAye samyasASathI paTelA ane mitaparamAtmA pacame amante varNavyA hai, baLI keTalApha vicArako atIta anAdi ananta pudagalaparAvartarUpa AThamA anantapramANa kA. lathI muktimArga paMhato hogAthI kavAya jayanyathI eka samaya ane utkRSTatho chamAsano birahakAla gaNIpa ane se virahakAla cAra karato paNa te anastakAlamA jaghanyathI eka samaye eka ana utkRSTathI pakraso ATa jIdhonI mu. kti gaNatAM tathA ghargaNAtuM rahasya vicAratA paNa mAThamA anamtapramANa paNa sidhonI sambhava thaSo joipa,lema kahai che. tasya kepAli jANe. vAstathoka rIte paka nigodano anantamo bhAga, ane abhavyathI anamtaguNAjIyo siddha payelA che. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (73) // anantamAMmAptabhAvavicAra: // vyAzcaturthe'nante, paJcame samyaktvAdiparipatitasiddhAH // zeSA a. STame'nante paryAptasthUlavanAdayo dvaaviNshtiH||209||) tevAmI / bAyarapajjattavaNA1,bAyarapajja 2 apajabAyaravaNA ya 3 / bAyara apaja 4vAyara 5,suhamApajavaNa 6 suhmapjaa7||210|| suhamavaSA pa. jattA 8,pajasahamA 9 suhama 10bhavva 115 nigoyA 12 / vaNa 13 egidiya 14 tiriyA 15,micchadighI 16avirayA 17 ya // 211 // sakasAiNo 18ya chaumA,19sajogi 20saMsAri 21savvajovA 22 ya / jaha saMbhavamanbhahiyA, bAvIsaM aThame'paMte // 212 // (sA021) (bAdaraparyAptavanAH cAdaraparyAptA aparyAptavAdaravanAzca ||baadraapryaaptaaH bAdarAH sukSmAH sUkSmAparyAptavanAH sUkSmAparyAptAH // 210 // sUkSmavanAH payAptAH paryAptasUkSmAH bhavyAzca nigovaaH|| vanA ekendriyAstiryaJcaH mithyAdRSTayo'viratAzca / / 211 // sakaSAyiNazca chanasthA sayoginaH saMsAriNaH sarvajIvAzca / / yathAsaMbhavamabhyadhikA dvaaviNshtirssttme'nnt||212||)ityaadi yathAsthAnaM jnyeym|| ityaMgulAdiprakRtopayogi-mAnaM mayAptoktimapekSya dRbdham / atho yathAsthAnamidaM niyojya,kozasthitaM drvymivaagmjnyaiH||213|| artha--e pramANe karmagranyane mate 9 prakAraceM ananta cha, ane siDAnakArane mate 8 prakAra chai // 206 / / e 21 prakAramA utkRSTa ane jaghanyanI saMkhyA ekeka prakAranI the, ane madhyamanI saMkhyAo nizcaya aneka pakAranI che ( kAraNake eka adhika be adhika ityAdi aneka prakAre madhyama bheda hoya che.) // 207 // ( athavA mULa praNameda [ saMkhya-asaM0-ne ananta ] ne Azrayi vicAranA) saMkhpAta saMkhyAsa bhakAranu cha, asaMkhyAta asaMkhya prakAraceM, ane ananta te ananta prakAraceM kahella che. // 28 // (ATale sudhI saMkhyAtAdinA svarUpano vicAra karyo) atha anantAno upayoga-pa anantAno upayoga A pramANe abhavya joko cothe anante ( ja. yu. ananta bheTalA ) che, sampatyAdikathI (4 thI 11 mA guNasthAna mudhISI patita thayelA) jIyo ane sarvasisa e ve Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 00:17:17 // lokapakAze prathamaH sargaH ||(saa0 21) (75) pAMcame anante (ma0 ananta gheTalA ,ane zeSa paryAptavArapanaspatyAdi 22vastu [jIvo] AThame anante (ma0 anantAnanta prmaann).||209||te 22 vastuo A pramANe? pAdaraparyAptavanaspati-ramAdaraparyAptAjIva-3 aparyAptapAdaravanasavi-4 pAdaraaparyApvAjIva-5 sarva pAdaraNIva-6 sUkSmaaparyApta vanaspati-7 mUkSAaparyAptA-8 sUkSmaparyAptavanaspati-9 paryAptabhUkSmajIvo-10 sarva sUkSmajIvo-11 bhavyajIvo-12 nigodajIvo-13 vanaspatijIyo-14 ekendriyajIbo-15 viyaMcamIya--16 mithyaassttijiir-15|| avirataDITa- mAgIlIda..19 prAsthanIva-20 sayogIjIva-21 saMsArIjIva-ane 22 sarvajIva. e anukrame adhika adhika ekA bAvIsa padArtha Adame anante ke // 210-11-12 // ityAdi je pa. dArtha je saMkhyAsthAne vartato hoya te padArtha te saMkhyAsthAne vicAravo. ( arthAt AThame anante A 22 a"padArtha ke pama nayI vIjA paNa purasta kALa vigere ke. paNa jIvApekSAe 22 che, tema jANavu)pa pramANe cAlu viSayane(pranyane)upayogI parcha aGgulAdikatuM pramANa meM sarvavanA vacanane anusarIne karyu le. ve AgamanA mANakAropa (pIje pakSe-kAmanA jANanArAora)bhaMDAramA rahelA dravyanI(ghananI)mAphaka yogyasthAne jodbu.||213|| (anantamA prApta thatA jIvonA alpavAhutya no yantra) saMkhyA mAma / alpavahatva | | 1 | abhaya caturtha anante jaghanyayukta anantapramANa hovAcI, samyamvRSTayA- pAMcamA , di patita (abha arma) abhavyathI anantaguNa hovAdhI, sira pAthamA anante samma patitathI anantaguNa he.) tithI abhaMga sampa0 pAtatathA anantaguNa 7.) paryApta pA0 tethI mana0gu0 AThamA anantapramANa hovAdhI. (sikho karatA vanaspati AThamA anante eka gigopA paNa anantaguNa jIvo chai. vA0 paryApta vizeSAdhika | vA. paryA. pRthvIkAyAdi prakSepapAthI tathI pakeka bA0 nigoiparyAnI nimAra maka 6 | pA0apa0vama0 asaM0 guNa | asa0 vA. apa. nimoda hoSAdhI. tethI | bApara apa0 mizelaviSA0 apa0 pRthvIkAyAdhiko prakSepa karabApI. / " / paryA0 aparyApta pamme pAdaramA prakSepaNI kAraNa H bAda Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 76 ) 9 10 11 apa0su0dhana apa0 sUkSma sUkSma pa0 vanaspati 12 paryApta 13 sUkSma bhavya 15 nigoda jIva 16 vanaspati patriya 18 tiryaza 19 midhyAdRSTi ko 20 avirata 21 sakaSAyI Guo Luo 23 sayogI 24. saMsArI 25 sarvakSISa tethI asaM0 tethI vizeSAdhika lekhI 13 tethI vizeSAdhika 23 +2 || anantajIpAlpA bahutvayantra || F " guNa " " " 31 29 bAdarathI sUkSma apa bana0 a0 guNa doSArthI sU0 pa0 pRthvIkAyA dina prakSepa karavAthI, "" prA0bhiprAye sUkSmamAM ekeka apa bhI nibhAe saMkhyAnaparyA. mI Utpatti hoSAthI (AsA. vRtti abhimAye asaMkhya tabhI utpatti kahI che ) pRthvIkAyAdimA ma karavAyI Ta aparyApta sUkSmayyAdIno praseSa karavAyI cothA anaMta jeTalA alpa abhavyo sivAya sarve bhavya hovAthI, nigodAntargata abhavyajIvarAzinI paNa prakSepa karavAthI, pratyeka vanaspatino paNa prakSepa karavAyI. are ane sU0 panne pRthvIkAyAdino pra0 karaSArthI aparyA0 dvIndriyAdivasa niryacono prakSepa karavAyI. apati payo se samyagdRSTiAdi che se bAda karI dhAregatimA sisyAoM gajavAbI avirata dono prakSepa karaNAtho dezavistAvikato (5 thI 10 guNa sthA0 sudhIbho) prakSepa karavAyI I 'P' upazAntamohI u0 54 ane kSINamohI u0 108 no prakSepa karavAthI. yogI kevaLa jagha0 2 ko utkR0 9 koTa nopakSepa karavAyI ayogikevali u 128no prakSepa karavAthI. pUrvokta 3 naMvaratI saMkhyASALA siddhanAM paNa prakSepa karavAyI. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - --- ---- ---- - // lokaprakAze prathama sargaH // (sA0 211 (77) ||srgnu antima nigamana / / vizvAzcaryadakIrti-kIrtivijayazrIvAcakendrotiSadrAjazrItanayo'taniSTa vinayaH zrItejapAkSAtmajaH / kAvyaM yatkila tatra nizcitajagattattvapradIpopame, sI nirgalitArthasArthasubhagaH pUrNaH sukhenAdimaH // 114 // bhopanAkAmA khaH samAptaH // artha-vidhamA Azcarya upabhAye evI kInivAlA zrI kIrtivijayaupAdhyApanA ziSya ane rAjazrInA ( saMsArIpaNAmA rAjazrI nApanI mAvAnA) putra tathA zrI tejapAla (saMsArI pitA ) nA putra vinaya (vinayavijayaji upA0) je kAvya vistArasA izA(racatA havA)nizcita (nizcala) evA jagatanA taya-padArthane magaTa karavAmAM dIpaka sarakhA evA te kAgyamA sArarUpa parekA arthanA samudAya baDhe karIne saubhAgyavAlo A prathama sarga sukhe karIne samApta yayo. // 214 // ( siddhAnta mate saMkhyAtAdi 20 bheda) 1 jaghanaM 3 (paka gaNatarImA nathI) 2 madhyama saMkhyA03.dhI 1. nyUna 30 saMkhyAtamudhI.. 2400-eka nyUna sarva sarasaya pramANa, (cAra pyAlAnA TAntokta) 1jagha. pratye0 asaM0-sarva sarasada pramANa. 2madhyama pra. asaM0-1 adhika sarva sarpavayI 1 nyUna u0ma0 asaM sudhI. 3020 asaM0-1 nyUna jaya0 yu. asaM0 pramANa.* 4 jagha0 yukta asaM-sarSaparAci abhyAsa pramANa. (1 AvalikAnA samaya) 5madhyayu0asaM0-sugama ke. (jaghanyathI ekAdhika utkRSTathI eka nyUna) 6 u0 yu0 asaM0-1.nyUna u0 asaM asa0 pramANa. 7 ja. asaM asaM-ja. ghu0 asaM nA rAzimabhyAsa pamANa. 8 madhyama asaM asaM0-sugama , (ja0 thI ra aviza thI 1 nyUna) ** ahiM utkRSTa bheda kaddeSAnI anukama zASIka rItI bhinna rIte karo ke parantu saMkhyAmAM taphAvata madhI . Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (78) // saMkhyAtAdimedAricArakoSTaka / / 9. asaM asaM0-1 nyUna ja. 0 anaMtapramANa. 1 jagha0 pra0anaMta-ja0 asaM asaM0 nA rAziabhyAsa pramANa. 2 madhyama pra. anaMta-muMgema cha (ja. yI baSi u0 yI 1 nyUna) 310-10 anaM-- nyUna ja0 yu. anaMta pamANa, 1ja. yu0 anaMta-ja0ma0 anananA rAziabhyAsa pramANa. [apampanIvasaMrUpA] 5ma0 yu0 arnata-mugama che. [ samyaktvAdipanita, siddhasaMkhyA ] 670 yu. anaMta-1 nyUna ja0 anaMtAna pramANa. 7 ja0 anaMtAnaMta-ja0 yu0 anaMtanA rAziabhyAsa pramANa. 8 madhyama anaMtanagama ke pahAjIda saMkapA ] ||siddhaantmte 9 muM anaMta nathI. / / ||krmgrNthmte saMkhyAtAdi 21 bheda / / 1 jaya0 saM0-2 2 madhyama sa0-1 thI 1 nyUna 70 saM0 sudhI. 3 u0 saM0-1 nyUna sarva sarepa pramANa. 1 ja0ma0 asaM0- sabai sarasava mamANa. 2 ma0pra0 asaM0- mugama che. 3 u010 a0 saM0-1 nyUna agha0 yu. asaM0 pramANa, 4 jaya0 yu0 asa0-sarva sarasabanA rAziabhyAsa pramANa, '5 madhyama yu0 asaM-mugama che. ( ahiyI pharmagraMthAbhiprAya bhima paDe.) '6 unyu * asaM0-1 nyUna ja. asaM asaM0 pramANa. 7 ja. asaM asaM0-ja. yu. asaM0 nA varga pramANa. 8 madhya. asaM asaM0-sugama ke. 970 asaM. asaM0-1 nyUna ja0ma0 anaMta pramANa. 1 ja0ma0 anaMta- jagha0 arsa0 asaM0 no trivarga karI pUrvokta 1. pastunA asaMkhyAca prakSepI punaH trivarga karavA mamANa. 2ma0pa0anaMta-mugama che. 30ma anaMta-pra0 yuga anaMtamA 1 nyUna. 4ja.yuanaMta-ja0ma0 anaMtanA rAziabhyAsa mapANa. (abhavya jIvapramANa.) 5ma. yu. anaMta-sugama che. [ samyakatvAdipatisa, siddho ] Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // saMkhyAtAdimedavicAra tathA prAnabhAva koSTaka // (79) 6 u0 yu0 anaMta nyUna ja. anaMtAnaMta tulya. 7 jA anaMtAnaMta--ja. yu. anaMtanA varga pramANa, 8ma0 anaMtAnaMta- mugama che. [22 jIva saMkhyA] 9 u0 anaMtAnaMta-ja. anaMtAnanano trivarga karI 6 vastunA anaMta prakSepavA pramANa, // saMkhyAtAdikamAM prAptabhAva // japa yukta asaM0-eka AvalikAnA samaya. japa yukta anaMta- abhavya jIva, madhyama yukta anaMta--samyakavAdipanina jIvo, bhane sarva siddha. madhyama anaMtAnaMtara cAdaraparyApta vanaspati. 2 cAdara paryApta, 3 aparyAma pAdara vanaspati, 4 vAdara aparyApta, 5 bAdara,6 sUkSma apayauta vanaspati, 7 sUkSma aparyAta, 8 sukSmaparyApta vanaspati, 9 paryApta sUkSma, 10 bama, 11 bhavya, 12 nigoda, 13 vanaspati, 14 pakendriya, 15 niryaca, 16 mithyAdRSTi, 17 avirata, 18 sakapAyI, 19. chamastha, 20 sayogI, 21 saMsArI, 22 sarva jIva. svapratibodhitAkanyaratapAdattAhiMsA--anAdimaMsirazrInasacAkazrIzajayAditIrthasvAyanIkaraNamphuranmAna jagadguruvirudadhAraphamahAprabhAvatapAgacchAcAryazrIvijayahIrasUrIzvara ziSyamahopAdhyAyazrIphItivijayagaNipineyAvataMsa-anekagranthasandarbhalabdhayazodhavalIkRta dikhAmaMDalamahopAdhyAyazrIvinapavijayagaNiviracinazAkhasandohopaniSadbhUta--nikhilasavaprakAzanapradIpa-lokamakAzagranthapathapavibhAgadravyalokaprakAze yantracitrAlaMkRtabhASAnuvAdavibhUSita: prathama sargaH samAptaH // sarganiSkarSa, / aMgulayojanarajja-palyAdhinirUpaNAni guNAkAraH // viSayasUcI | bhAgAdvatisaMkhyayA-saMkhyA mantAni dhAdime sarge // 1 // jagadgurudhiruva tathA pharamAnamA pugaSA mothA hoya to o hora saubhAgya, piayaprazasti vigere prAyaH samAnakAlIna pranyo, asala paravAnAko paNa zeTha, ANandajI kalyANajInA acaLa copaDe mojuda cha. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ||ath dvitIyaH sargaH // 5555 jama " prathama sargamA sarva graMthopayogi agulAdi-yojanAdi-pakSyopamAdi saMkhyAtAdinu svarUpa pratipAdana phayu, have anya vAcya je lokasvarUpa, lokanA dravya kSetra kAla bhAva medo, tadantargata dravyaloka vAcya padanyabhedo-astikAyanA makAro tathA tenu vistAra varNana ane ThevaTe jIvAstikAyanA medarUpa mahA meM. galamaya siddhajIvana dAra-pratihAro saSTina vistArayI A sargamA varNana karAyache. stumaH zaGkhezvaraM pAva, madhyaloke pratiSThitam / dehalIdIpakanyAyAda, bhuvanatrayadIpakam // 1 // prastUyate'tha prakRta, svarUpaM khokagocaram / dravyataH kSetrataH kAla-bhAvatastaccaturvidham // 2 // ekaH paJcAstikAyAtmA, dravyato loka iSyate / yojanAnAmasaMkhyeyAH, koTayaH kSetrato'bhitaH // 3 // kAlato'bhUca bhAvyasti, bhAvato'nantaparyavaH / lokazabdaprarUpyAsti-kAyasthaguNaparyavaiH // 4 // artha-gharanA umarAmA rahelo dIpaka jema gharanI sahAranA bhAgA tathA AkhA gharamA prakAza phare che tema dehalIdIpaka' nyAyayI madhyalokayAM rahayA chanAM aNe bhuvanamA prakAza karanAra zrI zaMkhezvarapArzvanAthanI stavanA karIe choe // 1 // haye kahevA pAMDeluM loka saMbaMdhi svarUpa vistAsthI kaDevAga che, te lokasvarUpa dravyathI-kSatrathI-kALadhI-ane bhAvadhI ema cAra prakAraceM che. // 2 // tyA pazAstikAyarUpa koka te dravyaloka, dravyathI eka che. kSetradhI 1 zrIzaMkhezvara pAzcanAya bhagavAnnu manohara caspa dIyAra dezamA zrIzaMkhezvara gAmamAM viSamAna cha. jinapratimA ane sAkSAt jinarnu samAnapaNuM ke te saMdhI tathA zrIzaMgvezvarapAcamAna saMbaMdhI apUrSa varNana prathama marganA maMgalAparaNamA vistArathI bhApayAmAM Avyu che tyAMcI jora I. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___ // lokamakAze vayamaH sargaH // (sA. 23) (81) sarva dizAe asaMkhya kroDa yojana jeTalo ke, // 3 // kALathI prathama iso-A. gaLa rahecAno che-ane vartamAnamA cha, ane bhAyathI loka zabdavaDe marUpayAyogya asmikAyamA rahelA guNa ane paryAyo bahe anaMna paryAya yukta ke. // 4 // athavA // jIvA'jIvasvarUpANi, nityA'nityatvavanti ca / dravyANi SaT pratItAni, dravyalokaH sa ucyate // 5 // tathoktaM sthaanaanggvRttau||jiivmjiive rUvamaharSi sapaesamappaese a| jANAhi dabaloga, niccamaniccaM ca jaM davvaM // 6 // (sA022)(jIvA ajIvA rUpiNo'rUpiNaH sapradezA apradezAzca / / jAnIhi dravyalokaM nityamanityaM ca yadravyam // 6 // bhagavRza011-u010patra 523) ye saMsthAnavizeSeNa,tiryagarvamadhaHsthitAH / AkAzasya pradezAstaM, kSetralokaM jinA jaguH // 7 // samayAvalikAdizca, kAlaloko jinaiH smRtaH / bhAvalokastu vijJeyo, bhAvA audayikAdayaH // 8 // yvaahuH||udiie upasamie, khaie tha tahA khavasamie a / pariNAmasannivAe, vihobhAvaloDatti // 9 // iti sthAnAvRttI // [sA023] [audayika aupazamikaH kSAyikazca tathA kSAyopazami. kazca // pAriNAmika: sAnnipAtikazca pavidho bhAvaloka iti // 9 // ] tatra prathamato dravya-lokaH kizcidvitanyate / mayA zrIkI tivijaya-prasAdaprAptabuddhinA // 10 // (dravyAdi 4 lokasvarUpa) artha-athavA jIva bhane ajIva svarUpavALAM nathA nitya ane anistha evAM :siddha je 6 dravya teja dravyaloka kahevAya che. // 5 // -- - - - - -- --- . - 1 pAMca astikAya ( jIva-dharmA--adharmA-AkA--pudagala ) nA samu. dAyapaNe " loka " payI saMtA chai te pAMca astikAyanA je guNaparyAya se lophanA guNaparyAya kaddevAya mATe lokazabda rUpayA yogya ityAdi " ka cha. 2 . athavA zabdathI byAdi cAre lokano athaM vIje prakAre darzAvAya che. - - Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ... (82) / // dravyAdicAralokasvarUpavicAraH // ... zrIThANAMgajInI vRttimAM kahA cha ke-"jIva ane ajIva, rUpI ane arUpI, sapradezI ane amadezo, tathA nitya ane anitya eSAM je 6 dravya teja nyaloka jANavo. " / / 6 // ____ anuka saMsthAnabahe ( eTale va cane AkAre azA kaDe hAtha dai jAmo herI ubhA rahelA manurupane AkAre-rATa AkAra-athavA zArakha saMsthAne ) niryakaUrca-ane adhodizAmA rahelA je AkAzanA pradezo tene jinezvaro kSetraloka kahe che. // 7 // je samaya-AvalI ( tathA muhUrtAdi ) vagere te jinevaroe kAlaloka kano che, ane audapikAdi (5) bhAvo te bhAvaloka jANavo. // 8 // kA che ke-" audayika-opazamika-kSAyika-kSAyopazamikapAriNAmika ane sAnnipAtika eprakArano bhAvalokaLe " ema zrI ThANAMgavRttimA phaLe. // 1 // tyAM zrIkIrtivijayavAcaka gurunI kapAe prApta thayelI buddhivALo hu~ (vinayavijayajI) prathama dvanyAlokarnu svarUpa kaMDaka bisvArathI kahuM chu.||10|| dravyaloka svarUpanA varNanamA 6 dravyarnu svarUpa dharmAstikAyA'dharmAsti--kAyAvAkAza eva ca / jIvapulakAlAca, SaDdravyANi jinAgame // 11 // dharmA'dharmAbhrajIvAkhyAH, pudgalena samanvitAH |pnycaamo astikAyAH syuH, pradezaprakarAtmakAH // 12 // anAgatasyA'nutpatte--rutpannasya ca nAzataH / pradezapracayA'bhAvAt, kAle naivaastikaaytaa||13|| vinA jIvena paJcAmI, ajIvAH kathitAH zrute |purlen vinA cAmI,jinaruktA aruupinnH||14|| artha-dharmAstikAya-adharmAstikAya AkAzAstikApa-jIvAsnikAya-pudgalAstikAya-ane kALa A 6 dravya (vidyamAnapadArtha) zrI jinezvaranA siddhAMtamA kayAM che. // 11 // tyAM dharmA-avarmA-AkA-jIvA0-ane pudgalA. 5 pAMca pradezamA samUha rUpa hotrAthI astikAya kahevAya che, // 12 // ane bhaviSya. phALanI utpatti hI thai nathI, ane bhUtakALa je utpanna ghai gayelo che te vinAza pAmelo cha, e pramANe kALne bhadezano samUha nahi hovAthI kALamAM astikAyapaNuM 1 " parvA " paTale 5 gate the ve vibhAgapALAM ( cha yo cha.) Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrIlokaprakAze mayamaH sargaH // (mA0 24) (83) nadhI. // 13 // nathA jIva sivAyanAM e pAMne dravya siddhAnamAM ajIva kaIla che, ( ane jIva dravyane jIda kahela . ) tathA pudgala sivAganAM pa pani dravya thI jinezvaroe arUpI kaDela cha // 14 // ( bhane pudgalane rUpI kahela che.) // dharmAstikAya-adharmAstikAya dravyana svarUpa / / dharmAstikArya tatrAha,paJcadhA paramezvaraH / dravyataH kSetrataH kAla-- bhAvAbhyAM gunntstthaa||15||drvyto dravyamekaM syAt , kSetratolokasammitaH / kAlataH zAzvato yammA-dabhUda bhAvyasti cAnizamsa // 16 // varNarUparasagaMdha-sparzaH zanyazca bhaavtH| gatyupaSTabhadharmazca, guNataH sa prakIrtitaH // 17 // svabhAvataH saJcaratA, loke'smin pudgalAtmanAm / pAnIyamiva mInAnAM. sAhAyyaM kurute hyasau // 1|| jIvAnAmeSa ceSTAsu, gamanAgamanAdiSu |bhaassaamnovcHkaay-yo. gAdiSveti hetutAm // 19 // asyAsattvAvaloke hi, nAtmapudralayogatiH / lokA'lokavyavasthApi, nA'bhAve'syopapadyate // 20 // dravyakSetrakAlabhAva-dharmanAteva yugmajaH / svAdadharmAstikAyo'pi, guNataH kintu bhidyate // 21 // sthityupaSTambhakartA hi, jIvapudgalayorayam / mInAnAM sthalavad yenA-loke nAsau na tasthitiH // 22 // ayaM niSadanasthAna-zayanAlambanAdiSu / pra. yAti hetutAM citta--sthairyAdisthiratAsu ca // 23 / / idamarthato bhaga0 za0 13 u04 mudvi0pa0608 (sA0 24) // gatisthitipariNAme, satyevaitau sahAyakI / jIvAdInAM na cetteSAM, prasajyete sadApi te // 24 // (dharmAstikApadravyabhedavicAra) __artha-e 6 dravyamA dharmAstikAya dravya jInezvaroe 5 prakAra kahelaM -2 dravyathI, 2 kSatradhI, 3 kALadhI, 4 bhAyathI, ane. 5 guNadhI. // 15 // spo parmAsvikAya dravyadhI (saMkhyAe) eka che, kSetrathI kokAkAsapramANa cha, kALathI zAzvata he, kAraNa ke helA ituM, bhaviSyamA rahevAnuM che, ane vartamAna Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . (84) !! bharmAsmikAya-adharmAstikAyasvarUpavicAraH // kALamA vidyamAna che. // 16 // bhAvadhI varNa--gaMdha-rama- ane sparza rahina cha, ane guNathI te (jIva pudgalane) gati karavAmAM sahAya ApavAnA svabhAva vALU kahela che. // 17 // A lokamAM svabhAveja gati karatA jIva pudgalone matsyane taracAyA jema jaLa tema A dharmAstikAya sahAya kare che, // 18 // caLI jIvone to gamana AgamanAdi ceSTA (miyA)mAM ane bhASA grahaNa panayoga-vacanayoga ane kAyayoga ityAdimoM paNa e kAraNika thAya ke. / 19 / / AdharmA. akokA nahi hovAdhI syAM jIca ane pudgalanI gani yaha zakatI nathI ane e dharmAstikAyanA abhAce loka alokanI vyavasthA paNa na saMbhave ||20||tthaa nyakSetra kALa ane bhAvavaDe dharmAstinno sAthe joDale janmelo bhAi sarakho adharmAstikAya paNa che, (eTale. dravya, kSetra, phAla, bhAvayI adharmAstikAya, svarUpa dharmAstikAyanA jevuja cha ) parantu guNamA haphAvata ke. // 21 // kAraNake e adharmA0 matspane sthira thavAo jema dIpAdi sthaLa tema jIva pugalane sthira dhavAmA ( adharmA0 ) avalavana ( AdhAra ) bhUta che. je kAraNa mATe alokamA adharmA nathI tethI tyAM jIvapudgalonI sthiti paNa nayI, // 22 // A aghamaustikAya vesavAmAM--ubhA rahebAmA, zayana karavAmA, AlaMbana levApAM, ane cittanI sthiratA vagere sthira kAryoM kAraNarUpa thAya che. // 23 / / A svarUpa arthathI zrIbhagavatIjIzataka 13me 4 yA uddeze kA che. nIvo ane pudgalo gati ane sthiti pariNAmavALA dhaye chateja e patra sahAya karanArA che, ane jo tema na hoya vo jIva ane pudgalonI hamezAM gati thayA kare prathA sthiti rahayA phare. // 24 // (dharmA0 adharmA0 varNana saMpUrNa) 1 jo thA na hoya to bhASAdi pudagalonI matinA abhAtra bhASAgrahaNa ane manayogAdi kApaNa na ho zake mATe bhASA-mana-vacana-tyAdimAM dharmA0 kAraNarUpa che. 2 kohaka basnune dharI-pakaDI rAkhakhAmA 3 bhASArtha pa che ke-jIva athavA pudagala potAnA svabhASadhIja gati sthiti phiyAmAM bartatA hoya gyAre e bane dravyasahAyaka thAya, parantu jIya pudagala svabhASathI gati sthiti na karatA hAya, ane e be draSya paone prerone ja gati sthini karAyatA hoya to e jIva pudgaTonI hara hameza gati athavA sthitija rakhA kare ane pama thaSAthI paraspara gati sthitimA sAMpharyabhASa paNa upaje, mATe vastutaH pave. vanya jIva pudgalone gati sthitimA preraNA karatA nathI paNa mAtra sahAyakaja thAya che. - Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --. ' // lokaprakAza prathamaH sargasA . 25) ||ssdrvy yantrakam // saMkhyA | prnythii| dravyatAM nAma. (saMkhyA- thI) kSetrathI kALakI bhASathI guNadhI dharmAstikAya saMpUrNa lokAkAza pramANa parNAdi rahita gatisahAyaka 2 | adharmAstikAya | 1 sthitimahAyaka. | 3 AkAzAstikAya 1 / lokAloka avakAzadAyaka pramANa saMvedravyo dravyApekSAe amA: ananta. | kALa smyaa| pe0 12 // dvIpa02 atI a- samudra nAanaMNa vartanA, paravApara pabhASa puTalAstikAya anaMta | saMpUrNa loka pAdisahita pUraNamalanadharmayuka pramANa 6 | jIvAstikAya varNAdirahita aashnygunn|| zrAkAzAstikAyana svarUpa // bhavedabhrAstikAyastu, lokAlokabhidA dvidhA / lokAkAzA stikAyaH syA--tatrAsaMkhyapradezakaH // 25 // sa bhAtyalokAkAzena, parIto'tigarIyasA / golakaM madhyasuSiraM, mahAntamanukurvatA // 26 // tathoktaM bhagavatIzataka011 u010-aloe NaM bhaMte! kiM saMThie pa0? go jhusiragolasaMTie p0ityaadi|(saa025)aloko bhadanta? kiM saMsthitaH prajJaptaH, ? gautama ! zuSiragolakasaMsthitaH prajJaptaH) asau ca dharmA'dharmAbhyAM, svatulyAbhyAM sadAnvitaH / bhUpAla Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (86) // zAstikAya-tabhedavarNanam // iva maMtribhyAM, bibhArna sakalaM jagat // 27 // alokAnaM tu / dharmAye- vaiH paJcabhirujjhitam // thanenaiva vizeSeNa, lokAbhArapRthagIritam // 28 // anantasyApyasya pUjya-mahattAyAM nidarzanam / asadbhAvasthApanayA, paJcamAle prakIrtitam // 29 // tathAhi-sudarzanaM suragiri, parito nirjarA daza / ke'pi kokinaH santi, sthitA dikSu dazasvapi // 30 // mAnu kottaraparyante--'STAsu dikSu bahirmukhAH / valipiNDAna dikkumAryaH, phirantyaSTau svavivadha // 31 // vikIrNAn yugapattAbhi--stAn piNDAnagatAna kSitim / payA gatyA surastathA-mekaH ko'pyAharedrayAt // 32 // tayA gatyAtha te devA, alokAntadidRkSayA / gantuM pravRttA yugapad, yadA dikSu dazasvapi // 33 // tadA ca varSalakSAyuH, putro'bhUt ko'pi kasyacit / tasyApi tAdazaH putraH, punastasyApi tAdRzaH // 34 // kAjhena tAdRzAH sapta, puruSAH pralayaM gatAH / tatastadasthimajAdi, tannAmApi gataM kamAt // 65 // asmizca samaye kazcit, sarvajJaM yadi pRcchati / svAmisteSAM kimagataM, kSetra kiM vA gataM bahu // 36 // tadA vadati sarvajJo, gatamalpaM paraM bahu / thagatasyAnantatamo, bhAgo gatamihohyatAm // 37 // artha-AkAzAstikAya loka ane alokanA bhedacaDe ve prakArano ke. tepAkokAkAza asaMkhya pradezavAlo che,ane te (lokAkAza! cAre bAjudhI pharIvaLelA, / / 25 // ane madhyamAM pokaLa (polA ) evA moTA goLA sarakhA alokAkAzakDe zobhAvALo cha. // 6 // zrI bhagavatI zataka :mAnA 1. mA uhezAmA temaja kahathu che ke-he bhagavAn ! alokAkAza kevA AkArano ? uttara-he gautama ! polA goLAnA AkAravALo cha ityAdi " A chokAkAza (pramANa ane pradezavaDe) potAnA sarakhA dharmAstika ane adharmA0 bahe sadAkALa yukta rano uto ronA jema ce pradhAne karIne jagAne dhAraNa kare Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ alokAkAza nuM citra naMbara 3 ( jhusira saMsthAna ..paholA pago kI keDe ne hAtha dai umekI puruSAkRti tulya AkAra vAko caudarAja yo madhya bhAgamAM loka che, ane tejI pharato dareka disA vidizA ananta yojana pramANa aloka che. :...... jAnanda pro. presa - bhAvanagara, Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // lokaprakAze prathama sargaH // (sA. 25) (87) (rAjyapALe) che tema e paNa jaganane dhAraNa kare the. // 27 // ane alo kAkAza to dharmAstikAyAdi 5 drazyarahina ke e naphAbatanA kAraNayIja alokAkAzane lokAkAzathI judo kahela hai. // 28 / / balI A alokAkAza anaMta cha topaga pUvAcAryoMe enI moTAinu udAharaNa asatkalpanApa karIne pAMcamA aMgamA (zrI bhagava0 mAM) kahela cha // 29 // te A pramANe--[alokamahattA dRSTAnta ] sudarzana nAmanA suragirinI ( meru parvananI) daze dizAomA koika danna (10) kautukI devo rahelA che, / / 30|| ane mAnuSottara parvamane cheDe ( eTale meruparvanathI 22 / / lAkha yojana dUra ) ATha dizAone viSe cAhera mukha karIne (bahAranA dvIpa samudro tarapha mukha karIne ) rahelI ATha dikachamArIo (devIpo) potapotAnI dizA tarapha balipiDa pheMke / / 31 // ane te dikkumArIora sahue eka sAthe phekalo valipiMTa pRthvI upara pahacAvinA adharathIja teoSAMno kohaeka deva je gativaDe karIne zIghra upAhI le // 62 // tevarI zIghraganie a. lokano anna dekhavAnI icchAe te devo daze dizAomAM eka sAthe cAlavA moDe // 33 te yaha koika aspana lAkha varSanA AyuSyavALo putra janmyo, punaH te putrane ghera paNa tevoja ( lAkha varSanA AyuSyavAlo ) putra janayo calI e putrane paNa tevoja ( lAkha varpanA AyuSyavALo ) putra janmyo pa pramANe sAta peDhIo sudhI lAkha lAkha varSAyuSyavALA putrano janma yato raho, // 34 // ise kALe karIne tevA prakAranA (lAkha lAkha varSanA AyuvAlA) mAte puruSo maraNa pAmyA, tyAravAda tenAM hAra majA mAMsa vigere ane teornu nAma paNa anukrame nAza pAmyuM ||35||iye e vakhate koika jijJAsu zrI sarvanane prazna kare ke he svAmin ! te devornu agatakSetra (javAne bAkI rahela kSetra ) ghaNu ke ke gata kSetra ( gayelaullaMghana karela kSetra ) ghaNu cha ? // 36 // te vakhate zrI sarvajJa usara Apa ke ullaMghela kSetra ati alpa cha, ane vIjeM jabAne bAkI raheLa kSetra ghaNuM che, ane te a. hiM ullaMghana karela kSetra pAkI rahela kSetrathI anantamA bhAga jeTalaM alpa che (arthAta ) hajI anaMtaguNa kSetra javAne bAkI rahela cha. // 37 // sthitvA suro'pi lokAnte, nAloke svakarAdikam / ISTe 1 mAnupauttara parvatanI bAhyaparidhinA jeTalA yojana thAya tethI paNa bali piMDo meMTale dUra jAya teTalA yojana adhika zIghra pharavA.pa balipiMTo jamIna upara pahacAna denA grahaNa karavA mATe jevI gati thAya teSI. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (8) // alokagatyamAvAdihazAnta-avagAhavicAraH / / lambayituM gatya-bhAvAtpudgalajIkyoH // 38 // taduktaM // deve gaMbhante ! mahaDdie jAva mahesakkhe logate TiccApabhU alogaMsi hatthaM vA pAyaM vAjAva karuM vA AuMTAvittae pasArittae vAgoNoiNake sm||iti bhaga0 zataka 16 udde08 mudrita p0717|| (sA0 26)devo bhadanta ! mahardhikaH yAvat mahezAkhyaH (mahAsaukhyA)lo. kAnte sthitvA prabhuH aloke hastaM vA pAdaM vA yAvadaraM vA yAkuMTayituM prasArayituM vA? gautama ! nAyamarthaH samarthaH / vastutastu nabhodravya-mekamevAsti sarvagam / dharmAdisAhacaryeNa, dvidhA jAtamupAdhinA // 39 // lokA'lokapramANatvAt , kSetrato'nantameva sat / asaMkhyeyapramANaM ca, paraM lokavivakSayA // 40 // kAlataH zAzvataM varNA-dibhirmuktaM ca bhaavtH| avagAhaguNaM nacca, guNato gaditaM jinaH // 41 // avakAze padArthAnAM, sarveSAM hetutAM dadhat / zarkarANAM dugdhamiva, bahelohAdigolabat // 42 // yugmam ||ytH|| paramAvAdinA dravye--aikenApi prapUryate / khapradezastathA dAbhyA-mapi tAbhyAM tathA tribhiH // 43 // api dravyazataM mAyA-tatrabaikapradezake / mAyAkoTizataM mAyA--dapi koTisahastrakam // 44 // avagAhasvabhAvatvA-dantarikSasya ttsmN| citratvAJca pudgalAnAM pari. NAmasya yuktimat // 45 // dvayorapi kramAd dRSTAntau // dIpradIpapra. kAzena, yathA'pavarakodaram / ekenApi pUryate ta--cchatamapyatra mAti ca / / 46 // tathA // vizatyauSadhasAmA --pAradasyaikakarSake / suvarNasya karSazataM, taulye karSAdhikaM na tt||47|| punarauSadhasAmAtadvayaM jAyate pRthak / suvarNasya karSazataM, pAradasyaikakarSakaH // 18 // ityarthato bhagavatIzataka 13 uddezaka 4 ghRttI (sA0 27) mudrita pa0 608 // Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. . .... - - // lokaprakAze prathama sargaH // (sA. 27) (80) __ artha lokane ante (kinArApara) rahIne koi devapaNa ( manuSya, mithacanI to vAtaja zI?) alophamA pugalanI ane jIvanI gatino abhAva hopAdhI ( alokamAM ) potAno hAtha vigo lagAvavA saparza thii|| 34 // te garamI phA cha ke-"he bhagavan ! mahARDivALo yAvat maheza nAma (mahA sa. marthasvarUpa)vALo koika deva lokane ante ubhI rahone alokane viSe hAtha athavA paga yAvat sAthala (vigere koipaNa bhaMga ) saMkocavA athavA prasAravAne samartha che? uttara-he gautama! e artha(e kArya karavAne) samartha nadhI." e pramANe zrI bhagavatIjInA 13 mA zatakanA 8 mA uii| zAmA kathu che. [ AkAzAstikAyanA cyAdi pAMca vicAro] vAstavika rIte to AkAza dravya dravyadhI ekaja ane sarvacyA che, parantu dharmAstikApAdiphanI sAthe rahevAspa upAdhivaDe ( upacArathI) (lokAkAzaane alokAkAza epa) ye makArarnu payelu che. // 39 // e pAkAyadravya lokA. lokapramANa hobAthI kSatradhI anaMta che. parantu lokAphAzanI apekSAe AkAza dravya asaMkhya (asaMkhyapadezAtmaka) paNa kaDevAya, // 40 // tathA AkAza dravya kALayI zAzvata, ane bhAvadhI varNAdi rahisa che, tayA te dravya guNathI avakAza ApavAnA svabhAvavAla zrI jinezvaroe kahela cha. // 41 / / sAkarane jema dUdha ane agmine avakAza ApatrAmA jepa lokhaMdanI goLo (hetubhUta cha ) tema sarva padArthoMne (dharmA-adharmA0-jIva-ane pudgala e cArane ) avakAza bApavAyAM hetupaNAne dhAraNa karanA(AkAzadravya)? ||4shaa (arthAt e cAra padAyane avakAna ApApA kAraNarUpa cha.-( ahiM lIka yugma hogAthA ve zlokano bhaigo artha karathI joipa tene badale A arthamA yugmanI paddhati nahiM rAkhI base lokamo artha chUTo pADI dodhela che) je kAraNathI ( zrI bhagavatIjInA terapA zatakA) kahathu cha ke-[A sthaLe bhagavatIjInA pAThano bhAvaja graMthamA guthyo che.] ___ eka phAzapadeza paramANu Adi eka dravyavahe paNa pUrAya che, teja the drazyabaDe (be paramANucaDe ) tayA traNa dravyacaDe paNa purAya ke. // 43 // valI te epha AkAza pradezamA 100 dravya (paramANu) samAya cha, tathA seMkaDo kroDa ane ijArokoTa dranyo (-paramANuo ) paNa samAya che. / / 44|| AkAzano avakAza A. pakAno svabhAva hovArthI, ane pudgalonA pariNAmanI vicitratAthI upara kahekI sapaLI vAta yuktivALIna cha, // 45 // e pAtanI vizeSa pranIti mATe anukrame Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // avagAhapariNAma-dharmAdivizeSavicAraH // cannenuM (avagAhasvabhAva ane pariNAmavaicitrya ) dRSTAMta-udAharaNa A pramANe chabaLatA evA eka dIpakanA prakAzavaDe jema oraDo pUrAya che,nema seMkaDo dIpakanA prakAna paNa teTalAja oradAyAM samAi rahe hai, / / 46 / / athavA (bIrju dRSTAMta ele ke ) ekakarSa (nolo-rUpIAbhAra,pArAmA auSadhinA sAmarthyadhI 100 karSa tolA sonuM (suvarNa) praveza karI jAya che (arthAt samAya cha) chatAM paNa te pAro tolane vime 1 karSaja kAyama rahe che. (arthAt vola jarApaNa padhato napI.) 11 47 // vaLI aussdhin| sAmarthyathI ja 100 tolA suvarNa ane eka tolo pAro banne judA paNa thai jAya che. 148bhAvArtha zrI bhagavatIjInA 13 mA zatakanA 4 thA dazAnI vRttipA kayo ke. (iye cAlu viSaya kahe che.) // dharmAstikAyAdikanuM vizeSa svarUpa // kinyc|| dharmAstikAyastaddeza-statpradeza iti trayam / evaM trayaM prarya jnyey-mdhrmaabhraastikaayyoH||49||ttraastikaayH sakala-strapradezAsmako bhavet / kiyanmAtrAMzarUpAzca, tasya deshaaHprkiirtitaaH||50|| skandanti zuSyanti purasavicaTanena, dhIyante ca puSyante pudgalacaTaneneti skandhAH / 'pRSodarAdayaH' itirUpaniSpattiH, iti prajJApanAvRttau vyutpAditatvAdete skandhavyapadeza nAhanti / ata eva sU. tre prAyaH 'dhammasthikAe, dhammasthikAyasta dese' (dharmAstikAyaH, 1 pArAna amuka amuka auSadhivaDe ghaNA puTa ApatAM pArAmAM bubhukSita avasthA umpanna thavAthI 5 suSarNAdi khAI jAya che. anaM (recaka) aupadhinA prabhASa punaH suSarNAdi jUhU~ paNa paDI jAya te sabhaSita cha, sAMbhaLayA pramANe ghoDA vakhata upara paka vRddha anubhavI caicanA pahIlo pArAne khubhukSita avasthA ApIne lagabhaga sAta tolA jeTalaM sonu mabhASatA hatA. zrI sthAnAMga sUtra vRttimA "acinsyatvAt dravyapariNAmasya yathA pAravasyakena kaNacAritAH su varNasya se saptApyekIbhavanti, punarvAmitAH prayogataH saptaSa ta iti " e pATha mAM sAta tolA sonu grahaNa kayu che. je uparoza vaidha vRtAMtadhI paNa sisa thAya ,, ane koi viziSTa auSadha prayoga hoya to. so tolA sonAno paNa praveza nirgama karayAmA virodha nathI, paja AryAvartanA AyazAnanI vizAlanA ane gaMbhIratA cha ke jene haju sudhI dAlanA kalamAna namAnAnA sAimsanA prophesaro paNa pahoMcI zakyA nayI. AryavijJAna trikAlAbAdhita cha, Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ! lokakA mamaH sargaH || (sA0 29) ( 11 ) dharmAstikAyasya dezaH ) ityAyeva zrUyate // sA0 28) navatattvAvacUrau tu caturdazarajjvAtmake loke sakalo'pi yo dharmAstikAyaH sa sarvaH skandhaH kathyate ityuktamiti jJeyam (sA0 29 ) / / niviMbhAgA vibhAgAzca, pradezA ityudAhRtAH / te cA'nantAstRtIyasyAsaMkhyeyA AdyayordvayoH || 51|| anantaizcAgurulaghu-paryAyaiH saMzritA ime / trayo'pi yadamUrtteSu, sambhavantyeta eva hi // 52 // 0 atha-dharmAstikAya - dharmAsti deza-dharmAsti0 pradeza ra pramANe 3 prakArano dharmAsti che e pramANe apa nA ane AkAzanA paNa 3-3 bheda jANavA. ( te A pramANe ) // 49 // [ dharmAstikAyAdinA vibhAganuM yantra ] 4 adharmAstikAya 1 dharmAstikAya 2 dharmAstikAya deza adharmA deza ne 3 dharmAstikAya pradeza 6 adharmA0 pradeza 7 AkAzAstikAya 8 bAkAzA0 deza 9 AkAzA0 pradeza " spAM astikAya te potAnA sagaLA pradezAtmaka hoya che, ( arthAt potAnA sarva pradezano samUha te astikAya kahevAya. ahiM vyutpatti asti - sarvaprade zano, kAya-samUha " pramANe che.) ane kelAeka aMzarUpa (ardha pA ityAdi) tenA deza kahelA ke, (arthAt deza eTale skaMpanI apekSA nyUna skaMdhamAMno bhAga.) ||20|| ( have "dharmAstikAya skaMdha " evo bheda na phakatAM mAtra " dharmAstikAya " ja pahelo bheda kama kare ? e mananA uttaramAM samajavA yogya vicAra A pramANe che ke ) skandanti eTale pulanA kharavA baDe-bikharavAra he je zoSAya ke ane dhIyante paTale pudgalanA malavA vaDe je puSTa dhAya lete skaMdha kahevAya. ahiM pRSodarAdayaH " e sUtrI "skaMdha " zabdanI utpatti ke e pramANe zrI pannavaNAjInI cimAM kala hovAthI e 0 vagere aNa dravyo "varmAstikAya skaMdha" evA vyapadezane ( nAmate ) yogya nathI, ane e hetuthIja siddhAnto mAM mAya: ( dhaNesthAne ) dharmAstikAya - dharmAsti0 deza" ityAdi pATha saMbhavAya ke (dekhAya ke.) navatasvanI avacUrImAM to 14 rajju pramANa chokane viSe saghaLa je dharmAstikAya te sarva "gha" kahevAya che. e pramANe kahelaM che ema jANavu. dravyanA je nirvibhAjya (-jenA ve bhAga na kalpI zakAya ) tevA vibhAga te Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (12) // agurulaghuparyAya-hAnivRddhicakravicAraH / / pradeza kahelA che, te pradezo vIjA AkAza zyanA anaMta che, ane prathamanA ye dravyanA (dharmA. adharmA0 nA ) asaMkhyAta cha. // 51 // baLI A traNe dravyo anaMta agurulaghu paryAyovaDhe Azrita che, ( arthAt e traNamAM anaMnA aguru laghu paryApa che, ) kAraNake arUpI dravyomA ena paryAyo cha. / / 52 // --- - - je guNavare pradhyamAM 6 prakAranI hAni ane 6 prakAgnI vRddhinI partanA hoya te agurulaghuguNA kahedhAya, ane te guNavahe pravartatI 6 prakAranI vRddhi thA hAni te aguruladhuparyAya kahevAya, teM vRddhihAnino nAma A pramANe -- 1 anantabhAgavRddhi / 1 anantabhAgahAni asaMkhyabhAgavRddhi 2 asaMkhyabhAgahAni 3 bhakhyabhAgavRddhi 3 saMkhyabhAgahAni 4 makhyaguNavRddhi 4 saMkhyaguNahAmi 5 asaMkhyaguNavRddhi 5 asaMkayaguNahAni 6 anantaguNavRddhi 6 amarataguNahAni pa 6 prakAranI vRddhi hAni sa 1 balayamA pratimamaye pate che. mAtra pa paNa vravyAMja muche pama natho. arUpi dravyomA kara bAbatanI vRddhi SA hAni aSata che te sambandha ativistRta hAvAthI zrIca huzrunI samajaSA yogya cha, pa hAnivRdhinI samaja nIce pramANe 1 koika rAzinA ananta bhAga karIe temAMnI pakaja bhAga adhika hoya te anantabhAgavRddhi. ( jenI aMka sthApanA ahiM darzAvAze )A bhAga baTu nAno hoya che, 2 koika rAzinA asaMkhya bhAga karIpa temAMnI eka bhAga adhika hoya tA asaMkhyabhAgavRti kahevAya. A eka bhAga pUki anantabhAga karatA mahoTI hoya che. 3 koika rAzinA saMkhyApta mAga pharIpa, temAMno , bhAga vadhe to maM. raLyabhAgavRddhi A bhAga pUryokta asaMkhyabhAga karatAM paNa mhoTo hoya hai. 4 kohaka rAzine maMNyAta rAzivaDe guNIe ane je jabAba bhAve te saMkhyaguNavRddhidhAlo jANayo. A saMkhyAtarAzi jo ke pUIkta anammabhAga vigere 3 bhAgothI moTI hoya adhaSA nhAnI paNa hoya, topaNa 5 rAziyaDe guNAyalo gazi to yaryokta praNe rAziothI moToja hoya. 5 koikarAzine asaMkhyAtmaka rAzivaDe guNatAM je abAba Ave te jayAbarAzi asaMkhya guNa kaSAya. A javAvarAzi pUrvakti sarva rAzi karatAM moTI hoya che. 6 koika rAzime anantarUpa rAzidhaddhe guNatAM # avAba Aye te javAba rAzi anantaguNa kavAya. A jAbarAzi pUSita pAMca rAzithI mhoTo hoyache. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ || lokaprakAza prathamaH sargaH // (sA0 21) (3) A 6 vRddhimA sabai janAvagazio anukrame moTA moTA pramANamA ja prApta thA zake che, e pramANe yathAyogya 6 hAni paNa vicAradhI, nenI aMka sthApanA A pramANe dhAroke 10 pa saMkhyAta che, 100 akhyAna cha, ane 1000 ananta cha ane eka nirNIta rAzi 1 lAkha (100.00 muTe to niyana rAzi 100000 no anaM0 mI bhAga (paTalaM-1000) 200 Ave te adhika karatAM 100100 anaMtabhAgavRddhi, niyatarAzi 10000) no asaMkhyAtamI bhAga (paTale 10=) 1000 A te adhika karatAM 111000 e amamayabhAgavRddhi. niyata rAzi 100000 no saMkhyAsameM bhAga (paTale-1 =) 10000 AvaM te adhika karatAM 110000 pa saMkhyabhAgavRddhi __ niyatarAzi 100000 ne samayAna padale 10 ghaDe guNatAM 10 lAstra Ave te saMkhyaguNavi. niyatarAzi 100000 meM asaMkhya paTale 10. bahe guNatAM 1 koDa bhAve te (10000000) asaMkhya guNavRddhi jANavI. niyatagazi 1.0000 ne anantaguNa paTale 1050 ghaDe guNatAM (1.004.200%) 10 koDa Aye te anantaguNavRddhi jANavI. niyasagazi 10000 ne amanala paTale 1000 yaDe bhAgatAM 100 Ave me 1 lAmAthI bAda karatA 99908 Adhe te anamtabhAga hAni jANaghI. niyatarAzi 1.0588 ne asaMkhya paTale 10. baDhe bhAgatAM 1000 Adha te 1 lAkhamAMthI bAda karatA 99000 Ave ne asaMkhyabhAgahAni jANadhI. niyatarAzi 1.0550 ne saMkhyAta paTale 10 baDhe bhAgatAM 1000 Adhe te 1 lAkhamAthI bAda karatA 20.00 Ave se saMkhyabhAgahAni. (have makhyaguNazAni paTale saMkhyAtaguNa karIne AvalI jabAya mULarAzimAMdhI ghaTAnako eko artha mathI parantu guNa paTale bhAga patrI adi pAribhASika artha cha. mATe niyatarAzinA saMkhyAta bhAga pADI temAMnI 1 bhAga rA. khayo te saMNyaguNahIna kahevAya e guNahAninu lakSaNa cha, pa mamANe asaMkhyaguNa hAmimAM asaMkhya bhAga pADI 1 bhAga bAmnI bIjA sarva bhAga ghaTADA te asaMkhyaguNahAni ane anantabhAga pADI ! bhAga rAkhagho te anantaguNahAni kahe. vAya nenI aMkasthApanA A pramANe niyArAzi 1000.. nA asaMkhyAta bhAga pADatAM saMkhyAta paTale 10 thI bhAgye dazahajAra dazahajAra (18850) jebaDo ekeka bhAga pADe saMghA 18 DenamAthIrabAda karIja bhAga rAkhatAM 2000 hete saMkhyAtagaNahAni miyatarAzi 120080 nA asaMkhyAta bhAga pADavA mATe asaMkhyAna paTale 100 thI bhAgatAM 1000, 1008 (pakeka hajvara) jevahare pakeka bhAga pavA 100 bhAga AzyA samAthI 29 bhAga kADhatAM yAkIno 1000 jebaddho 1 bhAga radevA Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // hAnidicakra tathA jIradravyavicAraH // // jIvadravyanuM svarUpa // atha jIvAstikAyasya, svarUpaM vacmi tasya ca / cetanAlakSaNo jIva iti sAmAnyalakSaNaM // 53 // mtishnutaavdhimnH-pryaaykvlaanyaaNp| matyajJAna zrutA'jJAnaM, vibhaGgajJAnamityapi // 54 // acakSuzcakSuravadhi-kevaladarzanAni ca / dvAdazAmI upayogA, vizeSAjIvalakSaNam // 55 // upayogaM binA ko'pi, jovo nAsti jagatraye / akSarAnantabhAgo yad-vyakto nigodinAmapi // 56 // taM cAkSarAnantabhAga-mapi trailokyavartinaH / na zaknuvantyA. varituM, pudgalAH karmatAM gatAH // 57 // eSo'pyAtriyate cettatsyAjIvA'jIvayorna bhit / akSaraM viha sAkAre taropayogalakSaNam // 58 // raveyathAtisAndrAna-cchannasyApi bhvetprbhaa| kipatyadApa to se 1000 5 asaMkhyaguNa hAni hai. liyatarAzi 100000 mA anamta bhAga pAsvA mATe ananta paTale 1000 pade bhAgatAM 101.100( mo so ) yahA 1.00 bhAga paTe temAthI 999 bhAga kADhatAM yAkIno 1 bhAga 100 jebaDo rAkhIpa te 1805 anamtaguNahAni hai. 5 pamANe 100000 niyanarAzi mATe 10 ne saMkhyAta, 100 ne asaMkhyAna, tathA 1000 ne ananta gaNatAM. anantaguNahAni 100 anantabhAgavRddhi 1100 asaMkhya guNahAni 15.343 asaMkhyabhAgavRddhi 1010 saMkhyaguNahAni 100 saMkhyabhAgavRddhi 110000 saMrUpabhAgahAni 30 saMkhyaguNavRddhi 50000 asaMkhyabhAgahAni 99000 asaMkhya guNavRddhi 10000000 amagtabhAgahAni 99900 anantaguNavRddhi 100000007 pa pramANe anukame aMkalinI apekSApa A sthApanA lakhI che, anyathA DAnivRddhino anukrama so " anantabhAga " thI prAraMbhIne ja hoya che. yaLI. aguvalaghu svabhAvane anicyi svarUpacALo zAstrakArIye varNana karyo che: dharmAstikAyAdi sarvadravyane svarUpAghasthAnamAM paNa agurugadhuparyAyanI apanA saMmadhe che, ghar3aguNahAni-vRdinA thakono vizeSa viSAra "kammaeyadI" ghigare pranthothI ora lekho, Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrIlakamakA prathamaH saH || (sA0 29) (16) nAvRtA rAtri-dinA'bhedo'nyathA bhavet // 59 // iyaM cAlpIyasI jJAna- mAtrAyasamaye bhavet // aparyApta nigodAnAM, sUkSmANAM kramatastataH // 60 // zeSaikAkSadvitricatu paMcAkSAdiSu mAnayA / vardhamAneMdriya yoga--labdhivRddhivyapekSayA // 61 // kSayopazamavaicitryA-nAnArUpANi vinati / sarvajJeyagrAhiNI syAd, ghAtikarmakSayeNa sA // 62 // nanvevamAtmano jJAnaM, yadi lakSaNamucyate / abhedaH syAttadanayoH sAsnAvRSabhayoriva // 63 // evaM cAsya sadA jJAnamiSyate'khilavastugam / rUpo na jAnAtItyetadyuktamahaM na yat // 64 // kathaM sa jJAnarUpasyA- tmanaH syuH saMzayastathA / avyaktaaarsaat ca, kiMcidbodhaviparyayAH // 65 // atrocyate // satyapyasya cidAtmatve, nopayogo nirantaram / bhavatyAvaraNIyAnAM karmaNAM vazataH khalu // 66 // tathAhi // AtmA sarvapradeze - Su / tyaktvAMzAnaSTa madhyagAn / prakvadhyamAnodakava- rasadA viparivarttate // 67 // tataH sa ciramekasmina vastunyupayujyate / arthAntaropayuktaH spA-ccapalaH kRkalAsavat // 68 // utkarSeNopayogasya, kAlo'pyAMtarmuhUttikaH / upayogAMtaraM yAti svabhAvAtadanantaram || 69 // na sarvamapi vetyeSa prANI karmAvRto yathA / nArkaspAbhrAbhibhUtasya prasarantyabhitaH prabhAH // 70 // saMzayAvyaktabodhAyA, apyasya karmaNAM vazAt / kurvatAM jJAnavaicitryaM, kSayopazamabhedataH // 71 // kiMca | AbhogAnAbhogo-dbhavavIryavato yadA kSayopazamaH / labdhikaraNAnurUpaM tadAtmano jJAnamudbhavati // 72 // voryApagame ca punastadeva karmAvRNotyapAkIrNam / zaivalajAlamivAmbho - darpaNamiva vimalitaM paGgaH // 73 // , AMP Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (96 ) // jIvAstikAya-tAlakSaNavarNanam // ___ artha-iye jIvAstikAyana svarUpa kahuM. syAM "dhesanAlakSaNavAlo te jIva" e pramANe jIvanu sAmAnya lakSaNa ||5||ane matijJAna-zrutajJAna-avadhi-jJAna-manAparyavajJAna-kevalajJAna(e 5mAna)matiajJAna-zrutaajJAna-vibhaMgavAna (e 3 ajJAna) cakSudarzana-acakSudarzana-avadhidarzana-ane kevaladarzana (94 darzana) e 12 upayoga te jIvanu vizeSa lakSaNa ch.||54-55|| traNe jagatamAM upayogarahita evo koi paNa jIva nathI je kAraNadhI nigodajIvane (landhi aparyApta sUkSma sAdhAraNavanaspati jIvane bhavanA prathama samaye) paNa akSarano (jJAnano) anamo bhAga ughAho che. // 56 // te avaranA anaMtamA bhAga jeTalA alpajJAnane praNa lokamAM vartatA ane karmatvane prApta bhayelA koipaNa pudgalo AvaraSAne (AcchAdita karavAne-DhAkavAne)samartha nthii,57|| ane jo e akSarano anaMtamo bhAga paNa abarAi jAya to jIva ane ajIvamA kAipaNa bheda na paDhI sake. ahIM akSara paTale sAkAropayoga ane nirAkAropayoga, // 58 // (arthAt akSara-zAnopayoga ane darzanopayoga jAmavI. ) atimA meghada tapApechA rakhA sudhalI prabhA paNa kaMDaka (ke 1 mAthI Sastu jaNAya (lakSyate pavaneneti, asAdhAraNadhI lakSaNam ) tevo asAdhAraNa (jenuM lakSaNa karaSAnuM doya te vastuthI anyamA nahi rahenAra ) je dharma se lakSaNa kaSAya, lakSaNarnu itarabheda jJAna phala che ane te lakSaNa adhyApti-ativyApti-asaMbhava paNa doSa rahita hoI joiye, vidopa rahita lakSaNa teja salakSaNa kavAya, je vastUnuM lakSaNa pAMdhahoya tenA amuka aMzamA raheg bhane amukamAM na raheyu te abhyAkti, lakSyatho adhikamA raheyu te ati vyApti, lakSya mAtramA na rahe te asaMbhava, A saMbaMdhI vizeSa varNana vRSTAnta puraHsara-anumAnAdi sAye jo hoya teNe niyatava vistArArthamA pokhamI gAthAnA tristarArthanI TippaNIyI jANI leva, masAdhAraNa dharma paNa ve prakAre cha 1 sAmAnya dharma, 2 vizeSa dharma, jema varNa a pugatano sAmAnya dharma, ane kRSNa, nIla, pIta vigaire vizeSa dharmo che, sAmAnya dharma guNa saMzAthI oLakhAya cha. ane vizeSa dharma paryAya zabdazI oLakhAya che. AdhI yastune oLakhAdhanAra sAmAnya dharma ( guNa ) te sAmAnya lakSaNa ane vastu oLasASagAra vizeSa dharma (paryAya) te vizeSa lakSaNa, casamyo jIdhano sAmAnya dharma ane upayogAMje vizeSa dharma che. athavA. sarya jIvamAtramA ane pa lakSaNa vyApta thA zake cha (lAgu paDhI zake che.) sarvadA mATe sAmAnyalakSaNa kaDevAya. ana 12 upayogamAthI koi jIdhana ko upayoga ane kAra jIvana koDa upayoga, paNa mabane tathA sarvadA ekA upayoga hoto nayI mATe vizeSalakSaNa kaIzAya. * Arnu vizeSasvarUpa zrIjA sargamA vistArathI jora leva. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ F7... .. -- // lokaprakAze dinIyaH sargaH // (sA. 20) (17) raleka aMze ) anApta ( nahiM haMkAyelI ) hoya che, ane jo tema na hoya to rAtri ane divasamA kApaNa bheda na hoya. // 59 / / ( arthAt divasa ane rAtri panne sarakhAMja thai jAya.) vaLI A ati alpa jJAnamAtrA (kAnano aMza) mUkSma kandhiaparyApta nigodane bhavanA prathama samaye hoya che. // 60 // tethI zeSa ekendriya dvIndriya trIndriya cariMdriya ane paMcendriya jIvormA anukrame eka mAtrAe badhatI indriyalabdhi ane yogaladhinI vRddhino apekSAe // 61 // kSayopazamanA vicitrapaNAthI aneka rUpane ( prakArane ) dhAraNa karatI evI ne jJAnamAtrA anukrame (vadhatAM) ghAnI karmanA apavaDe sarva zeSapadArthone jANanArI thAya che. // 62 / / prazna-jo e pramANe AtmAna jJAna eja lakSaNa kaDevAya to sAsnA ( gaLAnI godahI) ane vRSabhanI "paThe AtmA ane jJAna ve abhinna (ekaja) hoi zake, / / 33 / / ane e pramANe hovAyI bhAtmAne samastapadArthane prakAza karanAra parbu mAna sadAkALa hoya, je kAraNathI "jJAnarUpa evo AtmA jANato nadhI" ema kahe, te yudhine nahi mahana karanA eTale yukti zUnya thAya che.||64aavlii zAnarUpa evA AtmAne "saMzaya-avyakta ( aspaSTa ) bodha-abodha (ajANapaNuM) ane viparIta yodha kevIrIte hoya ? ( vaLI jJAnasvarUpa AtmAne nismaraNa paNa kema pAya? vigere doSo paNa jaannvaa)||65|| uttara-A AtmAnaM jJAna sarUpa hote chate paNa nizcaya jJAnAvaraNIyAdi karmanA yazahI nirantara upayoga hoto nayI // 66 / / te yA pramANe-AtmA madhyabhAge rahelA ATha pradezone ( rucaka prade 1 tyArabAda vitIyAdi samaye ekeka jJAmamAtrA badhatI Aya cha, 2 ekeka mAtrAe jJAnavRddhi lamdhiapa. sUkSma nigodane hitoyAdi samaye hoya che, chatAM mIndriyAdi jIvone paNa mAtrAvRddhi kahI to ahiM vyavahArathI meM goSane prathama samaye jeTala jaghanya jJAna hoya tenAthI vimIyAdi samaya jeTalaM zAna vadhe te hareka vRddhisthAno sAmanI mAtrA tarIka gaNIe to saMgayI sake che, punaH amuka jaghanyajJAnavAlA jIvathI kaMDaka adhika jJAnaghALA zrIjA jISamA paNa je jAnanI adhikatA te paNa jIvomA paraspagapekSApa saranamAtrA gaNI zakAya. 3 arthAt jotrAmA jema jema indriya labdhi aMne yogalabdhimI vRddhi yatI jAya tema tema jJAnamAtrA paNa baghatI zAya, jema paLavanI gaLAmI godaDIyo yacada bhinna nI tama. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ... . . . . (18) // jIvastavabhUtajJAnavaicitryahetuvicAraH // zone ) choDIne sarva pradezomA ukaLatA pANInI mAphaka sadAkALa parivattana pAmyA kare . // 67 // tethI te AtmA ghaNAkALa sudhI eka vastupAM upayogAlo raheno nathI, paNa kAphIDAnI mAphaka (kAkITo ke ce vAraMvAra zarIranA raMga badale cha ane jenI Doka prati samaya praMcI nIcI thayA kare che paNa sthira rahetI nathI pATe tenI mAphaka) capaLa yayo chato bIjA pIjA padArthomA upayogavALo thApa che. // 68 // e hetuthI e AtmAnA upayogano ( ekaja vastumA ) utkRSTa kAma antarmuhUrta pramANa cha ane sadanaMtara AtmA svabhAvadhIja dhIjA upayogavALo thAya hai. // 69 // baLI jema, meghadhI parAbhava pAmelI maryanI prabhA cAra vAju pramAtI (phelAsI) nathI, tema karmavaDe Ata yayelo (vIMTAyalo) A AtmA sarva padAthane jAgI zakato nayI. // 7 // vaLo nA mAnAne saMzaya po Apa kara vigere paNa jJAnane vicitraprakArak karanAra evA karmanA kSayopazama bhedo ( vicitranAtAratamya) nA vazathIna thAya che / / 71 // baLI abhisaMdhija ane anabhisaMdhija vIryavAlA AtmAne jyAre kSayopazama pragaTa thAya che,tyAre labdhi ane karaNane anusAra (arthAta-kSayopazama ane indriyone matuM paTale ke tenI varamanA anusAre) jJAna paNa pramaTa yAya che. // 72 / / ane te vIryano nAza thasAM dUra pharelI zevALanI jALa (zevALano samUha ) jema jaLane ane nirmaLa karela darpaNane jema kAdava tema teja karma punaH AtmAne Ahata kare che. // 73 / / (jIvabhedavicAra) atha prakRtaM // dvidhA bhavanti te jiivaaH,siddhsNsaaribhedtH| siddhAH paJcadazavidhA-stIrthA'tIrthAdibhedataH // 74|| yadAhuH // jiNa aji 1 ukaLataM pANI jema Ama tema dohAdoMda karI mUkedra nema sayogI A. smAmA pradezo sayogIpaNAnI avasthA rahe tyAM mudhI pratisamaya pratyeka pradeza upara nIce zrayA kare che , jethI mastakagatapradeza parga AMca na paganA pradezI mastaka caDhe ityAdi: parivartanA ghAlyA kare che. chatAM paNa jaLamAMnI kaNa jaLa ghaLAyamAna chatAM paNa jaLathI chaTo paDI jato nI tema AnmAnA pradezo pratisamaya thaLAvamAna chatAM temAMno eka paNa pradeza AtmAthI chUTI paDato nathI, parantu pradezo mAhomA yA par3I jAya cha. 2-3 mananA vicAra pUcaka ne kriyApravRtti karavI ne Abhogika athavA abhisaMdhijJa dhIrya, ane tethI viparIna ( vicArazanya pravRtti ) anAmogika athavA anabhisaMdhija vIrya kaheyAya. temA abhita0 vIrya phakta saMjJi jIyone ane anabhisaMdhija vIrya saMkSimasaMkSi sarva jIvamAtrane hoya. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 .. // lokaprakAze dvitIyaH sargaH // (sA0 31) (90) Na titthatitthA, gihi banna saliMga thI nara napuMsA / patteyasayaMbuddhA buddhabohikaNikA y||1||(saa030)(jinaajintiirthaatiirthaa gRhyanyasvaliMgastrInaranapuMsakAH / pratyekasvayaMbuddhAH buddhabodhitA ekA anekAzca // 1 // ) jIvantIti smRtA jIvA, jIvana prANadhAraNam / te ca prANA dvidhA proktA, dravyabhAvavibhedataH // 75 // siddhAnAmiMdriyocchvAsA--dayaH prANA na yadyapi / jJAnAdibhAvaprANAnAM, yogAjIvAstathA'pyamI // 76 // alokaskhalitAH siddhA, lokAgre ca pratiSThitAH / iha santyajya dehAdi, sthitA. statraiva zAzvatAH // 77 // te jJAnAvaraNIyAyai-muktAH karmabhiraTabhiH / jJAnadarzanacAritrA-dhanantATakasaMyutAH // 78 // tathoktaM guNasthAnakamArohe / / anantaM kevalajJAnaM, jJAnAvaraNasaMkSayAt / / ananta darzana cApi, drshnaavrnnkssyaat||79kssaayike zuddhasamma tava-cAritre mohanigrahAt / / anante sukhavIrye ca, vedyvighnkssyaakrmaat||8||yaayussH kSINabhAvatvAt, siddhAnAmakSayA sthitiH| nAmagotrakSayA devA-mUrttAnantA'vagAhanA // 81 // [sA0 31] artha-haye cAlU viSaya kaI ke-te jIvo siddha ane saMsArI bhedadhI ce prakAranA che, tyAM nIsiddha-alIsiddha ityAdibhedI siddha 15 prakAranA he. // 74 // kA che ke-"jina-ajina-tIrtha-4atIrtha-5gRhAtha-6anyaliMga-svaliMga-strI-nara-10napuMsaka-11pratyekavuddha-12svayaMbuddha -13vuDabodhita-14eka-ane 15anekasiha " e pramANe 15 pakAranA 2. ( eona svarUpa kahevAya che.) 1 tIrthakarapaNu pAmIne je likha payA te RSabhadevAdi / jinasiddha 2 tIrthakarapaNuM pAmyA vinA # si yathA te puMDarIkagaNadharAdi ' ajinasiddha' 3 tIrthanI sthApanA sthapAyA bAda je mokSe gayA te gaNadharAdi tIrtha sira' 4 tIdhanI sthApanA bhayA pahelA je mokSe mayA te marudevAdi 'atIrtha siddha' Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - liMgasiya (100) / / siddhajIvameda 15 vicAraH / / syAM jIvanti-jIva che te mATe jIva kahelA cha, ane jIvaq eTale mANane dhAraNa karavU, (5 dhutpatti .) pANI paNa dravyaprANa ane bhAvaprANa e medathI ce prakAranA kahelA che.||75|| punaH siddha paramAtmAone jo ke indriya u 5 gRhasthadheSamA rahIne jebho mokSe gayA tevA anagaDa kevalI gRhastha6 o sApasAdika vaiSamA ( jaina munithI jazA vaSamAM ) mokSe gayA hai palakalaSIrI ghigere ' anya liMgasiya 7 sAdhunA gheSamA (jaina sAdhunA baMSamA ) je mokSe gayA teSA aneka munimahAtmAoM ' sthaliMgamiDU' 8 jIpaNAma (liMgamAM) meM jotrI mokSe gayA te cavanambAlAdi 'sosiddha' 9 puruSaliMgamA jelo moze gayA te gautamAdi / puruSasina' 10 napuMsakaliMge je mokSe gayA te gAMgeya vigere ' napuMsakasi / 11 koipha mimitta pAmIne vairAgyAdi utpanna yatAM mokSe gayA te 'pratyekabuddhasiddha ' ( jema namirAjarSi khomonA kaMkaNanA khadakhadA rathI dhairAgya pAmI mokSa gayA ) 12 kopaNa nimittavinA svAbhAvikrIte vairAgya utpA pavAthI mokSe gayA te kapilapalI vagere 'spayaMvuddhasiddha ! 23 guru vigareno upadeza sAMbhaLavAthI vairAgya pAmI mokSe gayA te bukhapodhita siddha 24 paka samayamA ekaja mokSe gayA hoya te pakamiddha, 15 eka samayamA je aneka siddha thayA te RSabhadevAdi anekasiddha, 5 15 bhecha sAmudAyika cha parantu vAstayikarIta minA meM ane praNa bheda chai te A pramANe siddhanA 2 bheva-jita middha ane ajinamiDa- athavA tIrthasiddha ane atIrtha miva - athaSA eka sikha bhane aneka si, pama 2 bheda 3 gate thAya che. sicanA praNa bheda- gRhasthaliMgasiddha, yaliMgasiddha, me spaliMgasiddha. -athavA kholiMgasira- puruSaliMgasidra, ane napuMsakaliMgasiddha-athavA pratyekayuddhasiddha svayaMsiddha. ane zrukhabA sila pama prANa bhaira paNa praNa prakAre ;. pUrvoka 15 bhedamA koipaNa paka bheda 15 mAMnA aneka bhevamA aMtargata gaNI zakAya che .-jema- gautama gaNadhara je mokSe gayA te 15 bhedamAMdhI aminasidha-tIrtha sidhdha-prAyaH anekasidhdha - straliMgasida-puruSaliMgamizcaane budhdhayodhita sidhdha e cha bheda mAM gaNI zakAya. papramANe kAMipaNa eka jodha judI judI rI te paNa 6-6 bhadamA AcI zake ke prabhu mahAdhIra devamA mina, tIrtha, sthagi, puruSa, mpayaMbuddha ane paka sindU pama cha bheda hoya che, Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ || lokaprakAze dvitIyaH sargaH // (mA0 31) (101) chvAsAdi dravyamANa nathI so paNa jJAnadarzanAdibhAvaprANanA saMyogathI teo " jIva " kaDevAya che. // 76 // alokavaDe skhalanA pAmelA ( alokarmA dharmAsti nahi hovAthI janAM arakI gayelA ) siDa paramAtmA lokanA agrabhAge ( zikhara para ) rahelA che. teo A manuSyalokamAM zarIgadikano tyAga karIne tyA zAzvatabhAveja (punaH tyAMthI atre AvadhAna ja nayI evA prakAre ) rahelA che. // 77 // te sihojJAnAvaraNIyAdi pATha kamarahita thayA. tethI anantajJAna anasadarzana ananta cAritra ityAdi ATha ananta baDe sahita thayelA che. // 78 // zrIguNasthAnakamArohamA kaya cha ke-"jJAnAvaraNakarmanA sayathI anantakevalajJAna, darzanAvaraNakarmanA kSayazrI anantadarzana // 72 // moSTanIyanA kSayathI zuzakSAyikasamyaktava ane kSAyikamAritra, vedanIyanA kSaSayI anantasukha, ane antarAyanA kSayathI anantavIrya // 40 // AyuSyanA sayathI siddhonI akSayasthiti, nApakarmanA kSayadhI aspopaNu, ane gotrakarmanA kSayI anata avagAhamA prApta thayelI che. // 81 // rogamRtyujarAdharti-hInA apunarudbhavAH / abhAvArakarmahetUnAM, dagdhe bIje hi nAMkuraH // 82 // yAvanmAtraM narakSetra, tAvanmAtraM zivAspadam / yo yatra niyate tatraivo gatvA sa siddhyati // 83 // utpatyo samazreNyA, lokaaNtstairlNkRtH| yatraikastatra te'nantA, nirvAdhAH sukhamAsate / / 84 // tathoktaM tatvArthabhASye // kRtsnakarmakSayAdRrva, nirvANamadhigacchati // yathA dagdhendhano bahi-nirupAdAnasaMtatiH / / 85 // dagdhe bIje yathA'tyantaM, prA. durbhavati nAMkuraH / karmabIje tathA dagdhe, nArohati bhavAMkura: 1 / 86 / / tadanantaramevola-mAlokAMtAtsa gacchati / pUrvaprayogA'saGgatvara --baMdhacchedo3gauravaiH4 // 86 // kulAlacake dolAyA-miSau cApi yatheSyate / pUrvaprayogAtkarmeha, tathA siddhagatiH smRtA? // 87 // mRllepasaMganirmokSA--yathA dRSTApsvalAbunaH / karmasaM 1 anantakAla sudhI paka sarakhI rahenArI. 2 agni utpanna vAmAM mULa kAraNarUpa. --- -- -- Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 102 ) // sijIvAnAM siddhisthAnaga vihetu vicAraH // gavinimakSA tathA siddhagatiH smRtA // 88 // eraNDayaMtra - peDAsu, bandhacchedAyathA gatiH / karmabandhanavicchedAta, siddhasyApi tatheSyate3 || 89 // vyAghrapAdaMbIjabandhanacchedAdyaMtrabandhanacchedAtpeDa bandhanacchedAcca gati 'STA miMjAkASTapeDApuTAnAmetraM karmabandhavicchedAtsiddhasya gatiriti bhAvaH // UrdhvagauravadharmANo, jIvA iti jinottamaiH / adhogauravadharmANaH, pudgalA iti coditam // 90 // Urdhvagamana eva gauravaM dharmaH svabhAvo jIvAnAM, pudgalAstvadhogamanadharmANa iti sarvajJavacanamiti bhAvaH // yathAdhastiryagUrdhva ca, loSTavAyvagbhivItayaH / svabhAvataH pravarttante, tathovaMgatirAtmanaH 4 // 91 // atastu gatitraikRtya - meSAM yadupalabhyate / karmaNaH pratighAtAca, prayogAzca tadiSyate // 92 // avastiryagathordhva ca, jIvAnAM karmajA gatiH / Urdhvametra tu taddharmA, ( tAddharmyAt, itiutta0 vRttau ) bhavati kSINakarmaNAm // 93 // [sA0 32 ] / . 4" 1 AnA tAtparya ne bhAvanA tasvArthabhAgya ' tathA tenI 'TIkA 'no pATha nIce pramANe che. bandhacchedAdhathA rajjubandhacchedAtpeDAyA vIjakozabandhachedAraNDavIjAdInAM gativRSTA tathA karmabandhanale dazammidhyamAna gatiH 11 [bhASyaM ]" badhyate yena rajjvAdimA sabandhaH, tasya chainaH zastreNa troTanaM vA, tayAca yathA rajjyA gADhamApIDayApIDya baddhAyAH kIcaka vizlAiyAH vandhacchedAvuparitanapuruya gamanam dRSTaM 'bIjakozabandhale cIjakozaH phalI phalaM vA tasyAH subandhanaM gAtA savitRkarajAla zoSi tAyAH pariNatikAle saMpuTodbhedaH dveSaH tatazca paraMDAdiphade bIjAnAM gatiI tAni tuDIyoTrIya dUre patanti tathA karmavandhaH phalakaDAhasthAnIyastacchedAdvighaTanAnantarameSa yo sidhyamAnagatiriti" (vRttiH) bhAvArtha:- prema rAya satabAMdhelI bAMsanI khapATanI banAveLa peDhAnuM doraDAmuM bandha tuTabAcI U gamana thAya che, bandI paraMDavIjana phalo sUryakiraNathI sukAye chate pariNAmakAlamA saMpuTa phuTa chate bIja UDI UDIne dUra par3e che, tema karmayandhanano cheda thayAtho siddha yatA jIvanI gati thAya che. vizeSa vicAra 'satyArtha vRti' AdithI jANavoM, 7 Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrIlokaprakAze chinIyaH sargaH // (sA0 32) (103 )_ artha-roga mRtyu ane vRddhatvAdika pIhArahita, ane kAraNarUpa karmanA abhASe jema poja baLI gaye chate aGkura jagato nA tama punaH saMsAramA nAI utpanna panA evA siddha paramAtmA che. 82 // tathA jeTalaM (45 lAkha yojanavRtta visnAsvAlu)manuSyakSetra che. teTalAja pramANa vAlumuktikSetra (mokSasthAna) paNa che. kAraNa ke-je siddha jyA kAma kare che. tyAMdhIja UrdhvasamaNie jaine te siddha pAya ke. // 83 // punaH te sidhabhagavantoe UrvasamazreNipa jaine alokAntane (lokanA agrabhAgane ) alaMkRta karela che, ane jyAM eka siddha hoya tyA a. nantasiddha paNa koipaNa bAdhA-pIhA rahita mukhapUrvaka rahI zake che. // 84 // zrI tattvArthabhASyamA kA che ke -"jema banI gayelA kAvALo agni apAdAna kAraNarUpa kATanA samUha vinA svayameva nirvANa pAme che ( arthAta - jhAi jAya che, tema sikaparamAtmA paNa sarvakarmanA kSayathI Urdhvagalie nirvANa pAme che. // 85 // jema pIna baLI gaye chate aMkura pragaTa thano nayI tema karmacIja baLI gaye chate janma aMkura jagato nathI / / 86 ane tadanantara (karmakSaya yayA pachI turvaja ) te siddhaparamAtmA pUlaprayoga- asaMgatva-bandhacheda--ane UryagauravavADe lokanA antamudhI Urdhva ( uMca upara ) jAya . // 86 / / (pUrva prayoga hetu dRSTAnta 1 ) kuMbhAranA cakramAM--hiMDolAmAM--bhane dhANamAM paNa beSA prakAre pUrva prayogadhI kriyA (gati) dekhAyo . tema ahi paNa (pUrva prayogathI) siddhonI gani kahelI che,1187||(asNghetudRssttaantr) jema mATI vigereno lepa ukharI javAthI pANImA tumbaDAnI Urdhvagati dekhAya che, tema karmasaMganA svAthI siddhonI karvagati kahalI che, ||68||dhchedhetuhssttaant) tathA paraMDAnA phaka-yantra--ane peDAmA bandhananA chedathI jema (eraMDanAM bIja vagerenI] gati yAya cha, tema pharmabandhananA vicchedathI siDanI paNa gati thAya che // 89 / / (arthAt 1 prathama daMDa nAkhIne cakra phera tyAraSAya daMDa kADhI lIpA chatAM paNa cakra pharyAja kare sema 2 prathama DAyathI halAvyAbATa paNa hiMDoLo svataH jhulyA kare tama. 3 prathama dhanuSyamA mahAyatA prayatna phagyo paDhe ne anumAthI guTabA. bAda prathamanA prayatna vaDeja mIdhi dizAmAM para-jAya tema, 5 SaDApara dhaNI mATInI lepa karI pANImAM nAkhe to inI nIceja baise parantu pANImAM mATI palAmyAcA jema jema lepa utaratI jAya tema tuMbaDaM cuM Avata jAya ane sarva lepa dhoyA gayA bAda tahana pANInA upara AvI jAya sema. Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (104) // jIvanirgamamArga-tahetukagatijJAnavicAraH // vAghanA paga sarakhA paraMDabIjanA bandhanano cheda pavAtho eraMDavIjanI, yantrapandhanano cheda thayAdhI kAThanI ane peDAyandhananI cheda thavAthI pe. DApuTanI jema gati dhAya ke tema siddhanI paNa gati thAya che, e vAtparya che, // (ardhvagauravadevasvarUpa4) vaSA UrdhvagatirUpasarUpa dharmavALA jIvo ke ane meMdhogatirUpa mukhyadharmavALA pudalo ke, ema jinozvaroe kahathu che. // 90 // arthAt jIvono dharma-svabhAva Urdhvagamana karavAnI gauravatAvAlo murUyatAvAlo che, ane pudgalo adhogati svabhAvavAlAche. e zrI sarvajharnu vacana ke. jema pApANanI adhogati, vAyunI tiryaggati, ane agnijvALAnI Urdhvagati svabhArathIja pravaH che, nema AtmAnI paNa ardhvagati svabhAvadhIja che. // 11 // e kAraNathI jIvona je gatitrai kRtya ( svAbhAvikagati Uya che chatAM tiryagAdi gamana karavArUpa gatino vikAra ) dekhApa che te karmanA paniyAtathI ane prayogathI ( anyanI maraNAthI- mayasnathI ) gativikAra manAya che. // 92 // e pramANe jIvonI pharmathI utpanna thayelI gati adhotiryag ane arva ema praNa kAranI che.parantu karmarahita jIyonI to Urdhvagatima hoya ke. // 13 // __ tatrApi gacchataH siddhi, saMyatasya mahAtmanaH / sarvairaMgairviniryAti, cetanastanupaMjarAt // 94 // taduktaM sthAnAMgapaMcamasthAnake [3 udde0 sU0 461]paJcavihe jIvassa NijANamagge pannate, taMjahA-pApahi, urUhiM, ureNaM, sireNaM, sabaMgehiM // pAehiM nijAyamANe nirayagAmI bhavati, urUhi nijjAyamANe tiriyagAmI bhavati, ureNaM nijAyamANe bhaNuyagAmo bhavati, sireNaM nijAyamANe devagAmI bhavati, savaMgehiM NijjAyamANe siddhigatipajatrasANe papaNate // [sA0 33] (paJcavidho jIvasya niryANamArgaH / prajJaptaH, tayathA-pAdAbhyAM urubhyAM urasA, zirasA, sarvAGgaiH / pAdAbhyAM niryAn narakagAmI bhavati, urubhyAM niryAn tiryaggAmI bhavati, urasA niryAn manuSyagAmI bhavati, zirasA niryAn devagAmI bhavati, sarvAGganiryAn siddhigatiparyavasAnaH prajJataH) bhavo Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // lokaprakAze dvitIyaH sargaH // (sA. 36) (105) pamAhikAMta-kSaNa eva sa siddhayati / udgacchannaspRzannatyA, hyacintyA zaktirAtmanaH // 15 // atra ca aspRzaMtI siddhayaMtarAmapradezAn gatiyasya so'spRzavagatiH, aMtarAlapradezasparzane hi naikena samayena siddhiH, ibhyate ca tatraika eva samayaH, ato'ntarAle samayAntarasyA'bhAvAdantarAlapradezAnAmasaMsparzanamityaupapAtika-- vRttau [sA0 34] / abagADhapradezebhyo'parAkAzapradezAMstvaspRzan gacchatIti mahAbhASyavRttau (sA035) / yAvatsvAkAzapradezeSvihAvagADhastAvata eva pradezAnUrdhvamapyavagAhamAno gacchattIti pazvasaMgrahavRttau (sA0 36) / tadatra tattvaM kevaligamyam / artha-pAM paNa mokSe janA evA muni mahAtmAno AtmA zarIraspI piMjarAmAMthI sarvogathI nikaLe che // 24 // zrI ANAMgajInA pAMcamA ThANAmAM kayu cha ke"jIyane (mAyo) nikaLabAno mArga 5 prakArano kalo ke te mA pramANepagAMdhI-sApaLagAMdhI-chAtImAMdhI--mastakamAMthI--ane sarva aMgomAthI. lemA pagayI nikaLato jIva narakagAmI pAya, sApaLayI nikaLanAro tiryaMcagatimA janAro pAya, chAnImAMthI nikaLato jIva panuSya gatimAM jAya, ane mAyApAMdhI nIkaLanAro jIva devagatimA janAro hoya, ane sarvAMgI niphaLanAro jIra mokSamA anAro ko che. " (siddhigatimAM kaI ganie jIpa jAya ? te kahe ke. ) je samaye bhavopanAhI ( AkhA bhavasudhI--saMsAranA aMtamudhI rahenArI a. yAnI ) kamaino anna yAya che tena samaye asparzaganie urvagamana karatA kevalI bhagavAn siri pada pAme che. ahi uvavAha sUtranI vRttimA kAryu ke ke.-"jenI gati ( manuSya kSetra ane ) mokSanI racamA rahelA AkAza padezone pAvinAnI hoya te jISa asparzaganivALo kavAya, kAraNa ke baccenA praveSo sparSe chate eka samayamA sidhi na hoya, ane sirigatinI mAsino ekama samaya kahelo ke mATe bacamA pIjo samaya nahIM thavAdI vacnenA AkAzapradezonI aspa nAma hoya hai" tathA mahAbhASya vRttiA kara le ke -"agAhita AkAza. pradezo miyAyanA pIjA pAkAsapradezone spazya binAja jAya che" nayA patrasaMgrahapattimA ke ke " jeTalA AkAzamadezImA avagAha (jIva bhavagAhelo) ke Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ || siddhadhamAnabhIvagavi-jIvasaMkhyAvicAraH // ( 106 ) teralAja AkAzapradezone UpaNa avagAhano jAya " ahiM zvazrI sarva jANe. || have kaye sthAnathI keTalA mokSe jAya ? te kahe be. // ekasminsamaye cordhva loke catvAra eva te / siddhayantyutkato dRSTa- madholoke matatrayam // 95 // viMzatidvAviMzatizca, catvAriMzaditi sphuTam | uttarAdhyayane saMprahRNyAM ca siddhaprAbhRte // 96 // 'vIsamahe taveti' (viMzatiradhastathaiveti) uttarAdhyayane jIvAjIvavibhaktyadhyayane, (sA0 37) 'uhotiriyaloe caubAvIsa sayaM' (UrdhvAstiryaglokeSu caturdvAviMzatyaSTottarazataM) iti saMgraheNyAM, (sA0 38 ) / 'bIsapuhuttaM aholoe' (viMzatipRthaktA madholoke ) iti sirddhaprAbhRte, (sA0 39) taTTIkAyAM viMzatipRthata dve viMzatI' (sA0 40) iti // aSTottarazataM tiryag-loke ca dvau payonidhau / nadInadAdike zeSe jale cotkarSatastrayaH // 97||viNshtishcaik -~-~LS 1 apekSApUrvaka vicArata traNe mata paraspara aviruddha jaNAya che. 2 bhI uttarAdhyanajInI pAdivetAla zrI zAntisUrijIkRta paryaTIkA ( vRhaTTIkA) mAM " lopa hune samudde tao jale bosamahe saheba" ityAdi gAthAne vaikANe bIjAo A pramANe ve gAthAoM kar3e se yama kahI "cauro ur3aDhalogami, ghosapahu ahaM loge // " ityAdi gAthAo lakhI hai, ta vAdhanAnusAre uttarAdhyayanajImAM paNa " adholokamA 20 pRthaktvamokSaM jAya" tema Azaya cha iti vizeSaH / A Azaya siddhaprAbhRtane matI thAtha che. - 3. zrI pugacchaGkAra maladhArI zrI abhaya ve sUri paTTaratnazrI hemacandrapari ziSyandrasUri mahArAje bAbelI maMgrahaNinI temanA ziSya zrIdevabhanna sUri ke jemaNe zrImunisammasUrimahArAjadhI pratiSThA meLavINe racelI TIkAmalikhe che - "zrIsataM alopa pa pramANe siddhamabhUtama tathA 'zineH pRthaktvaM vizatI' pa pramANe to TIkAmAM pATha hoSAyo jo ahIM paNa 'bAyomaM pa padane badale C doSo ' pa para bolI to siddhaprAbhRta tathA saMgrahaNi yato saMvAda maLata, Aja pramANeno Azaya zrIjinabhajagaNinamAzramaNa mahAgajanI sveTo vRhatsaMprahaNinI zrImalayagirijI mahAga banAvelI TIkAma prakSeSa gAthAo - khI che temAM ' yAtrIsa maholoe ? e vAkyamI TIkA karatAM lage ke A gAthAne anumAre adholokarmA cAdhIza hai, paNa siddhaprAbhRtane anumAneM viMzati Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (209) // zrIH // (sA0 40 ) vijaye, catvAro nandane vane / paMDake dvAvaSTazataM, pratyekaM karmabhUmiSu // 98 // pratyekaM saMharaNato, dazA'karma mahISyapi / paJcacApazatoccA ho, catvAro dvikarAMgakAH // 99 // jaghanyotkRSTadehAnAM mAnametannirUpitam / madhyagAstvekasamaye, siddhayantyaSTo taraM zatam // 100 // utsarpiNyavasarpiNyo --stAtAyIkaturIyayoH / arayoraSTasahitaM sidhyatyutkarSataH zatam // 101 // yavasthA avasarpiNyAstRtIyArakaprAMte zrI RSabhadevena sahASTottaraM zataM siddhAstadAzcarya madhye'ntarbhavatIti samAdheyam // viMzatizvA vasarpiNyA:, siddhayanti paJcame'rake / utsarpiNyavasarpiNyoH, zepeSu daza saMhRtAH // 102 // (siddhadhamAnajIvasaMkhyA vicAraH ) artha- UrdhvalophamAMthI eka samayamA utkRSTa 4 siddha mokSe jAya, ane adhokopI mokSe javA3 mata dekhelA hai. // 95 // A pramANe - uttarAdhyayanama 20. saGgrahaNImAM 22, ane siprabhratama 40 mokSe jAya epa pragaTa kahela che. pRthavara jAvu ane te viMzati pRthaktva paTale the bIma arthAt cAloza pramANa spAM lIdhuM che tethI jo ahiM paNa 'dozrI mahAlIpa' eSo pATha ladda to sArI rote ghaTe che. A beDa TIkAkArI paNa siddhaprabhRtane saMmata che. 7 4 zrI siddhaprabhRtI vartamAna TIkAmAM to "zrIsapuDutaM aholopa" "ziprabhRti rAnavabhyaH pRthaktvaM adholoyagAmesu payaM eTalIja pATa che, parantu zrI kSetra bhadrasUrimahArAjamo upara batAye saMgrahaNI TIkAmAM lakhelA zrImaddhabhUtakAnA pAThathI zravinaya vijayajI mahArAje upara pramANa pATha lakhyAM samaye che. athavA vartamAnaDhokAmA ApelA purAvA uparathI prAcIna bIjI TIkA daza tema jAya to TIkA uparathI AmAM yA saMgrahaNI TIkAmAM pATha lodhI hoya ! (tAparya) dareka vijayamAM zrIza mokSaM jAya te rekane mata che to adholokamAM mAvelI pazcimamahA videhanI cheTI ke vijayomAM thara cAlIza mokSaM jAya e saMgama jaNAya che, ane seno vaMrekanA TIkAkAropa saMmati ApalI che, A pramANe amIne jaNAnu tAtparya lakhyu che. paNa yathAvasthita zrISTimahArAja jANe, P 'jalama varka' 5. siddhaprAtasUtra tathA TIkAmAM ' jale caSakaM pramANe pAThI che, arthAta pANImAM bAra jIvo mokSaM jAya. iti vizeSaH H Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CLAC (178) ||dvaarbheden siddhayamAnajIvasaMgnyAvicAraH // tyAM // 96|| uttarAdhyayananA jIvAjIvavibhakti adhyayanamAM-maja "vI. sa adholokamAM" ityAdi pATha cha, ane sahaNimA-"Urva adho ane tiyaglopharmA anukrame cAra-pAvIsa-pane ekaso Au" ityAdi pATha che ane siddhamAmRtamA-"adholokamAM vIsa pRSaktva" ityAdi pATa che. ane sisamAbhRtanI TokAmA "vIzapathaktva paTala ye vIza-40 "eko artha karelo che. tiyelo. kamAthI 108, samudramAMthI 2, zeSa nadI nada vigere jayazayomAthI utkRSTa 1 // 97 // eka vijayamAthI 20, nandanavanamAthI 4, paNDakavanAMzI 2, patyeka karmabhUmimAthI 108 // 98 // saMharaNadhI pratyeka akarmabhUmimAMdhI paNa 10, pAMca, dhanuSya uvI kAyAvAlA 2, ce hAyanI kAyAvAmA 4 // 9 // 1 mamANe jaghanyotkRSTadehavALAornu pramANa kahayuM ane madhyama aGganALA eka samayamA 108 siddhipada pAme che. // 100 // utsarpiNInA 3 jA ane avasarpiNInA 4 thA ArAmA uttA 108 jIvo siDi pAme ke. // 101 / / bakI je abasapijInA trIjA ArAne cheDe(nayA utkRSTa avagAhanAvALA) zrI RSabhadevasahita 108 jIyo mokSe gayA te(10 bhAcaryamAMnA) AzcaryamA antargata thAya ke. epa samAdhAna karavaM. avasarpiNInA pA~camA ArAmA 20 sidipada pAme cha bhane utsapiNInA tathA avasarpiNInA zeSa ArAmA saMharaNa karAyalA 10 mokSe gAya che. // 102 / / puMvedebhyaH surAdibhya--acyukhA janmanyanantare // bhavanti puruSAH kecitu, striyaH kecinnapuMsakAH // 103 // strIbhyo'pi devyAdibhyaH syu-revaM tredhA sahIspRzaH ||kliidhebhyo nArakAdibhyo'pyevaM syurmnujaastridhaa||10||nvsvetessu bhaMgeSu,pubhyaH syuH puruSA 1 koi deSanA maMharaNa ityAvidhI mamutramA iyatAM annakRt kaMbalo thA mokSe jAya athavA prayama kevalajJAna pAmelA jIvane kora parSabhatrano duzmana deva samudramA ke ane AyuSyano anta Avyo hoya to samudramAthI mokSe jAya 2 akarmabhUmimAM yugaliko mokSe janA nathI mATe Adi devAdike saMhare. lA kevalI mokSe jara zake che, akarmabhUminI prema 56 atAIpamA mabhadhe che. 3 mahAvidezamAMcI koDaka baiga deSe kevali munine saMharI A bharatAdi kSetramA koipaNa ArAmA vanvatamA lAye to. ne apekSAye ava0 mA 1, 2, 6, ThA tathA utsa* gA 1, 2, 5, 6 ThA ArAmAM paNa mona saMbhaye cha, aba mA tIjA ane una nA bothA ArAnA chevadanA bhAgo bharatanA jISo paNa mokSa jAya hai. bharatanI jema peSatamA paNa samajavaM. - Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ || lokaprakAze dvitIyaH sargaH // (sA0 40 ) ( 109 ) hi ye // siddhasyaSTottarazataM te'nye daza dazAkhilAH ||105 // dazA'nyabhikSunepathyA zrutvAro gRhiveSakAH / siddhayantyaSTottarazataM suninepathyadhAriNaH // 106 // viMzatiyoSitaH kriJca pumAMso' STottaraM zatam / ekasminsamaye klIbAH, siddhayanti daza nAdhikAH // 107 // ekasamaye aSTottarazatasiddhiyogyatAsaMgrahazcaitraM tiryagloke 1 kSapitakaluSAH karmabhUmisthaleSu, 2 jAtA vaimAnikapuruSato3 madhyamAMgapramANAH 4 / siddhayantyaSTAdhikamapi zataM sAdhuveSAH 5pumAMsa6 -- stAtiyo ke7niyatamarake cintyatAM vA turIye 8 // 108 // artha - puruSavedavALA devAdikAMcI cavIne parabhavarmA (narabhavarmA) keTalA eka puruSa, strI ane kelAeka napuMsaka thAya che. // 103 // tathA strI vedavALI 'devI vigeremAthI cavIne paNa pUrvokta rIte traNe makAranA manuSya thAya che temaja napuMmaka dearer area triremAthI cavIne paNa e rIte je prakAranA manuSya thAya che. || 104 // e9 bhagAmAMthI jeo puruSapAMthI puruSa thayA hoya teo 108, ane bIjA sarva (ATe ) bhAMgAvALA 100.10 siddhipada pAne che // 105 // anya darzanI vApasA dipavALA 10, gRhasthaveSavALA 4, sarvajJokta suniyeSane dhAra == 1 deva-manuSya ane tiryavamAMthI. 2 devI- manuSyaNI - ane tIrthacIthI. 3 nAraka manuSya deva ne 41 puruSadhI puruSa 2 puruSathI zrI 3 puruSathI napuMsaka 9 bhAMgAmAthI. 5 agnyadarzanI tApasAdi veSavALA mAMjhe jaha zake le. paNa abhyadarzanamA tApasAdi dharmayAtrA mokSe jAya nahi kAraNake mokSa pAsavAna sarva jIvonI mArga ekaja che ke mamyagdarzana jJAna vArivanI prApti thI jAie pachI te beSathI lApana ho ke gaye te ho paNa dharmapariNati to samyagdarzanAdirUpa pakaja hogI johapa anyathA koipaNa jIva mukti pAmI zake ja nahi. 6 a paNa de gRhasthanoM hoya parantu svAbhAvika te vairAgya pariNa ti yaha samyak cArivatI prApti thatAM antakRta kevala yaha mokSa saha zakeche. ahiM tApasA vizeSamAM ane gRhasyatreSamA kevalajJAna utpanna thAya ane AyuSya antarmu mAtra bAkI hoya to tApasAriveSa mokSa hor3a zaka che. anyathA tiryayamAMthI ( nava bhAMgAnuM yatra ) 4 strIthI puruSa 5. strIdhI strI 6 strIthI mapuMsaka 7 napuM0tho puruSa 8 napugyo strI 2. mapuM0 zrI napuM0 Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 110 ) || siddhadhamAna jIvasaMkhyA muktikSetrAgAvicAraH // Na karanAra 108 sikha thAya che. // 106 / / baLI strIyo 20 puruSo 108, anai napuMsaka 10 siddha thAya che. paNa adhika nahiM // 107 // eka samayamA 108 siddha. thAya tevI yogyatAvALA jIvono saMgraha A pramANe che - viryaglokamAMkafi (puMliGga) vaimAnika devopAMthI AvelA madhyama aGganA pramANavALA 4sAdhu veSavALA 5 puruSo 6 nidhI (utsarpiNInA) zrIje 7 athavA ( asarpiNInA) cothe Are 8kSapita karmavALA yA chatAM eka samayamA 108 mose jApa che. ema jANa // 108 // // siddhaparamAtmA kevI rIte rahyA be ? te kahevAya be. // yatreko nirvRtaH siddha-statrAnye parinirvRtAH / anantA "niyamAloka - paryantasparzinaH same / / 109 / / ayamarthaH // saMpUrNamekasiddhasyA--'vagADhakSetramAzritAH / anantAH punaranye ca tasyaikaikaM pradezakam // 110 // samAkramyAvagADhAH syuH, pratyekaM te'pyanantakAH / evaM pare dvitricatuH - paJcAyaMzAbhivRddhitaH // 111 // tathA // siddhAvagAhakSetrasya, tasyaikaikaM pravezakam / tyastrAsthitAste'pyanantA, evaM vyAdidezakAn // 112 // evaM ca|| pradezavRddhihAniyAM ye'vagADhA anantakAH / pUrNakSetrAvagADhebhyaH syuste'saMkhyaguNAdhikAH // 113 // tatazca // ekaH siddhaH pradezaH svaiH samatrairatinirmalaiH / siddhAnanantAna spRzati vyavagADheH parasparam // 114 // tebhyo'saMkhyaguNAn deza-pradezaiH spRzati dhruvam / kSetrAvagAhanAbhede - ranyonyaiH pUrvadarzitaH // 115 // tathoktaM prajJApanAyAmaupapA | adhika AyuSya hote chate avazya mAdhu veva aMgIkAra kare patro niyama soSArthI svaliMge mokSa yaha zake che, ( ahiM kurmAputrAdi koi jIva apanArUpe hoya, kAraNa ke kUrmAputra gRhastha kevaline 6 mAsa sudhI jJAniye tathAbhASa deya hovAthI sAdhuSeSa prApta thayAM nathI e AzcaryarUpa jANavu ) 3 ATha vizeSaNo paikI kolato eka jahAM mATe mArAmAMcI eka paNa myUna vizeSaNa hoya to eka samayamA 108 no mokSa na thAya pa tAtparya Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ basanADInI uparano bhAga 15- 18 pradeza hAni vRddhiera khelA urdhvakSetra varti ananta sidhyAvagAhanAnuM dIrgha kSetra 45 lAkha yojana Ananda prI presa- bhAvanagara. alokA kAza sidhddhazilA ane sidhAna gAMDa kSetra thI vacalo bhAga isegula he gAuDi 45 lAkha bhojana lAMbI madhyamAyojana jAr3I sidhdha zilA basa nADInAM upara nA bhAga..... uparanI sithAvagAhanAmAM madhyo jADo vana samAthagAhI ananta sidhdhAMnI piMDa jANI. ne madhya marnulI aMdara AyelA pAvalI rekhAcA kA AjubAju .nA bImA vartula pradeza kI hAni vRddhi rahekA bIjA ananta sidhdhI jANayA / : A sarva sidhdha bhagavaMno uparanA lokA se spa Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // lokaprakAza dvitIyaH sargaH // (sA. 43) (111). -tike Avazyake ca||phusai aNante siddhe, savvapaesehiM niyamaso siddho / te vi asaMkhijjaguNA, desapaesehiM je puchA // 1 // [sA041-42-43](spRzati anantAn siddhAn, sarvapradezaiH niyamataH siddhaH / te'pi asakhyeyaguNA, dezapradezairye spRSTAH // ) artha--je sthAne eka jIva mokSe gayo hoya nena sthAne ghojApaNa ghaNA jIvo mokSe gayA hoya che, ane te sarva anantasiddha nizcayathI lokanA jantineja sparzanArA hoya che. // 109 // arthAta saMpUrNa eka siddhanA avagAha kSetramA vIjA ananna siddho ( teTalIja avagAhanAe ) avagAhelA che. valI teonA [ saMpUvigAhI siddhonA ] ekeka pradezane AkramIne ( dAtrIne) // 110 / / pratyeka pradeze paNa je siddho avagAhI hela ke te paNa ananta ananta cha. e pramANe ve zraNa cAra pAMca ityAdi pradezaddhie AkramI rahelA sinhI paNa pratyeke ananta ananta cha. // 111 // tathA te siddhanA avagAhakSetramA ekeka pradeza choDIne rahelA je siddhote paNa pratyeka ananna ananta cha. e pramANe betraNa ityAdi pradezo choDIne rahelA sikho paNa ananta ananta che. // 112 // e pramANe pradezanI hAni vRddhie avagAhalA siddhI saMpUrNa kSetraavagAhI siddhoyI asaMkhyaguNa jeTalA adhika che. // 113 // ane tethI eka siddha potAnA ati nipala ane paraspara avagAhelA sarva AtmapadezovaDe anantasibane sparza . / / 114 // ane pUce da. zapilA bhinna bhinna kSetrAvagAinAnA bhedorUNa deza ane pradezovade nizcaya tethI paNa asaMkhyaguNa sikhone sparza cha. / / 115 / / zrI prajJApanAmantramA uvavAi sUtramA ane AvazyakajImo kachu ke ke-" nizyayI eka siddha saba pradezAgrabar3e anantasiddhane sparza ke, ane 1 A syAne pradeza paTala AmAdA nahi paNa AkAzapradeza jANavo. kAraNake anyamiyopa AkrAnta karela ta sijAyagADha AkAzapradeza eka ve traNa ityAdi saMkhyAvALA , paNa AkAnana karelA Atmapradezo tI mayaMka asaMkhya asaMkhyaja cha.te zivAya lokapradezasarasya prItrapradezo seTalAmA na rahe. 2 eka minA avagAhelA AkAzapradeza amegya hai. ne pratyeka AkAza pradezane AzamIne anamata ananta mitha aSagAhelA cha to pradezahAnivRddhi pa rahelA siddha saMpUrNAnagAhI anamtasiddhathI asaMkhyaguNa ananta thA zaka cha, 3 arthAt saMpUrNAvagAhI siddhonI mAthe parampara avagAhelA. 4 " marya Atmapradezo baDe " paTala sarva mAnmapradezAtmaka kandhayaDe 5 maMpUrNAvagAhI anantamidane sparza ke. Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - (112) / sidikSatrAMspAMsaddhajIvasvarUpa vicAraH // deza tathA pradezabahe sparzAyalA je siro te tenAyI paNa asaMrUpaguNA " // 1 // . thazarIrA jIvaghanA, jJAnadarzanazAlinaH / sAkAreNa nirAkAre-Nopayogena lakSitAH // 116 // jJAnena kevalenaita, kalayanti jagattrayIm / darzanena ca pazyanti, kevalenaiva kevalAH // 117 // puurvbhvaakaarsthaa-nythaavysthaapnaacbussirpuuyaa| saMsthAnamanitthaMstha, sthAdeSAmaniyatAkAram / / 118 // kenacidalAMkikena, sthitaM prakAreNa nigaditumazakyam / ata eva vyapadezo, naiSAM dIrghAdiguNavacanaiH // 119 / / tathAhuH--*"se na dohe, na hasse, na vaTTe" ityAdi(sA044)(sana dIrghaH, na hrasvaH,na vRttaH)[pamA saMsthAnaM hyAkAraH,sa kathamamartasya bhavati siddhasya ? / (atrocyate ) pariNAmavatyamarne-'pyasau bhavetkumbhanamasIva // 120 / / pUrvabhavabhAvidehA-kAramapekSyaiva siddhajIvasya / saMsthAna syAdaupA--dhikameva na vAstavaM kiJcit // 121 // tthaahuraavshykniyuktikRtH||uNgaahnnaaii siddhA, bhavatibhAgeNa hunti parihINA / saMThA. pamaNitthatthaM, jarAmaraNavippamukkANaM // 1 // uttANao va pAsilatho va ahavA nisannao ceva / jo jaha karei kAlaM, so taha uvavajae siddho // 2 // ihabhavabhinnAgAro, kammavasAo bha *se ma do 2, ma isle 2, ma baTTe 3,na tase na caurale 5, ma parimabale 6, na kiNhe 7. ma nIle 8, na lohipa 9, na hAlihe 10, na mukkiAle 11, ma muratigaMdha 13. madurahigadhe 13, na tite 14, na Rtupa 15, na kasApa 16, na ambile 17, na mahure 18, na karakhaDe 15. na mApa, 20, na gahae 21, mala-' hue 22, na sIpa, 23 va 24, na giddhe 25, na lukhamye 26. na kAu 27, na kahe, 28 ma saMge,mAsthI, 29 pugise,30 na annahA32. parimnesamne (AcArAMga adhyayana 5. uda. 6. ) AvazyakazimA 'na maMga pa para nathI nayA ma bhamnAhA ne badala 'na napuse pa para cha. artha beuno pakA che. jethI mida paramAtmAmA 5 saMsthAna. 1 sthapaNu, 2 SarNa, 2 gaMdha, 5 rasa, 8 sparza; 1 kAga, / ugadApaNu, 3 ghedapa pakanIza doSanA abhAvakapa pakanIza guNoM ke. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // lokabhakAze chinIyaH sargaH // (mA0 45) (13) / vantare hoi / na yataM siddhassa jao, taMmI to se tapAgAro // 3 // jaM saMThANaM tu ihaM, bhavaM cayantasta caramasamami / thAsIya paesaghaNaM, taM saMThANaM tahiM tassa // 4 // (sA045) (avagAhanayA siddhA bhavatribhAgena bhavanti parihINAH / saMsthAnamanisrthasthaM jarAmaraNaviSamuktAnAm // 1 // uttAnako vA pRSThato [pArzvasthito ], vA athavA niSaNNazcaiva | yo yathA karoti kAlaM, sa tathA upapa yate siddhaH // 2 // ihabhavabhinnAkAraH, karmavazAt bhavAntare bhava ti| na ca tat siddhasya yataH,tasmin tataH sa tadAkAraH // 3 // yat saMsthAnaM tu iha, bhavaM syajataH carama samaye / AsIt pradezaghana,, sat saMsthAnaM tatra tasya // 4 // ) ( siddhajIvasvarUpavicAra ) artha-zarIrarahita, jIvapradezovaDhe ghana ( nibiDa ), jJAnadarzanayuksa, ane sAkAra nazA nirAkAra upayogarUpa lakSamA 16 / arthAt jJAnadarzanalakSaNayukta ) evA e sikaparamAtmAo kevalajhAne karIne traNe agatane jANe ke, ane kevala darzanabaDhe samarata jaganne dekhe che. // 117 // pUrvabhavAM milanA jIrana je AkAra hato ne dehanA polANa bhAgo pUratI bakhate judA prakArano pai jabAthI e sikhornu aniyamina AkAsvALu anityasya saMsthAna hopa ke. // 118 / arthAt koI alaukikaprakAre rahelu ane ( " amuka prakAranuM che " ema) kahevu azakya cha, pa hetupIja e siddhono ( athavA siDanA saMsthAnanA) dIryAdiguNavALAM vacanodvArA ( eTale A dIrgha cha A caturasra ke ityAdi ) 4pradeza thano nathI. // 119 // kachu ke ke-" te dIrgha nathI. te hasSa nadhI, 1 pakaka pradezanI hAnivRddhithI utpanna thapalA, 2 upAre yoganirodhakALamAM sUkSmakriyApratipAti mAmarnu zukladhyAna prApta thAya cha te ghakhate udara-mukha vigare polANa bhAgamAM paNa AtmapradezI vyApta thAya cha jeyI kevalinI AramA saMkocAine 2 bhAga kSetramA ( paTale 9 hAthamI kAyA vATA AmmA 6 hAtha pramANa ) rahe rahe. 3 an nahi ityA prakAraceM stha-rahalu he. arthAt ' ApakAna che" pavA vyapadezane ayogya ne anisyastha, Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 114 ) www.i te goLa nadhI " ityAdi, prazna saMsthAna eTale AkAra te arUpI vA siddha paramAtmAne kema hoya ? uttara-- pariNAmazravALA evA arUpI padArthamAM paNa ghaTAkAzanI pAphaka saMsthAna kahevAya ke // 120 // pUrvabhavamAptathayelA zarIranA AkAranI apekSAe siddhaparamAtmAne paNa aupAdhika na saMsthAna hoya che. parantu vAstavika nahiM // 121 // ( zrIvavAhaya sUtrAM paNa teja bhAva che.) // siddhAvasthAbhIvasvarUpa vicAraH // 74-6-11 zrI Avazyaka nitikAre kathaM che ke" siparamAtmA avagAhanAkarIne pUrvabhavanI avagAhanAthI bIje bhAge nyUna hoya che, ane jarA maraNa rahita evA siddho anitthaMstha saMsthAna hoya hai // 1 // cattA athavA uMdhA (vA pAca bA LIne) satelA, athavA ni ThelA vA kevalibhagavAna je jevA rIte (jevI abasthApakALa kare tetevIja rIte siddha thAya ||2|| jIva karmanA vazayI A bhavadhI bhi AkAravALo bhavAntaramA bhane che.te karma siDane che nahiM, te kAraNathI (ahiM je AkAravALo jIva hato) teja AkAre te siddha avasthAmAM thAya che. // 3 // arthAt A bhavane tyAga karatA evA jIvano antya samaye jevo AkAra ( poLANa bhAga pUrI vakhate thayelo ) ito nevAja AkAre Atmapradezano ghana sine paNa siddhi gatimAM hoya ke " ||4|| (javanyAdibhedena siddhAvagAhanAdivicAra) > zatAni trINi dhanuSAM trayastriMzaddhanUMSi ca / dhanustribhAgazca parA, siddhAnAmavagAhanA / / 122 / / jaghanyASTAMgulopeta-hastamAnA prarUpitA / jaghanyotkRSTayoraMta - rAle madhyA tvanekadhA / / 123 / / SoDazAMgulayuktA yA, madhyA karacatuSTayI / Agame gIyate sarva - madhyAnAM sopalakSaNaM // 194 // prAcye janmani jIvAnAM yA bhavedavagAhanA / tRtIyabhAganyUnA sA siddhAnAma: vagAhanA || 125 // utkRSTA ca bhave prAcye dhanuH paMcazatImitA / madhyamA ca bahuvidhA, jaghanyA hastayordvayaM // 126 // jaghanyA saptahasteva, jineMdrANAmapekSayA / tryaMzonatve kilaitAsAM tAH syuH siddhaavgaahnaaH|| 127 // etadabhipretyevopapAtikopAMge uktaM // jIvA NaM bhaMte sijjhamANA kayaraMmi ucca ttesijjhaMti, go0jahaNyeNaM santarayaNIe / " " Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // lokamakAze dvitIyaH sargaH // (sA0 51) (115) ukoseNaM paMcadhaNulaie sijjhNti|| (jIvA bhadanta ! siddhadhamAnAH katarasmin uccatve siddhayanti? / gautama ? jaghanyena saptaratnoM, utkRSTena paJcadhanuHzayAM sintiA )(sA046)marudevA kathaM siddhA nanvevaM jananI vibhoH| sAgrapaMcacApazato-taMgAnAbhisamocnayA? // 128 // saMghayaNaM saMThANa, uccattaM ceva kulagarehiM samaM // (saMhananaM saMsthAnaM,uccatvaM caiva kulakaraiH samama) iti vacanAta[sA047] zatrocyate // striyo hAttamasaMsthAnAH, puMsaH kaalaahsNsthiteH| kiMcinapramANAH syu- bherUnocchayeti sA // 129 // gajaskaMdhAdhirUDhatvA-manAsaMkuciteti vA / paMcacApazatoccaiva, seti kicinna dussnnm||130||ayN ca bhASyakRdabhiprAyaH ||(saa048)| saM. grhnniivRttybhipraaysvyN|ydidmaagme paMcadhanuHzatAnyutkRSTaM mAnamuktaM tabAhulyAt,anyathaitaddhanuHpRthakvaradhikamapi syAt,taJca paMcavizasyadhikapaMcadhanuHzatarUpaM boddhavyam (sA0 49) siddhaprAbhUte'pyuktaM // ogAhaNA jahaNNA,rayaNidugaM vaha puNAi ukosA / paMceva dhaNusayAI, dhaNuapuhutteNa ahiyAI ti // (avagAhanA jaghanyA, ralihikaM atha punaH utkRssttaa| paJcaiva dhanuHzatAni, dhanuHthaktvena adhikAni iti / / (sA0 50 ) etadvRttizca-pRthaktvazabdo'tra bahutvavAcI, bahutvaM ceha. paMcaviMzatirUpaM draSTavyamiti / (sA0 51)[dhaNupuhuteNa ahiyAI marudevIkAlavattINa muvR0] artha-siddhaparamAtmAnI utkRSTa avagAhanA 333 dhanuSya ane dhanuSyano zrIjo mAga ( eTale 1 hAtha ne 8 aGgula ) hoya che / / 122 // ane jaghanya avagA 1. 50) dhanu0 no 2 bhAga ( 5004 -3 -2000-333, dhanuSya. ) . 2 2 sAthamA 2 bhAga ( 24 ----1. hAtha-1 hA.-8 aM. ) Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (11) // siddhAvagAhanA-marudeSAvagAhanAsamAdhAnavicAraH / / hanA ATha aGgula sahita eka hAthanI (paTale 1 hAtha-8 anula) hoya . tathA e jaya0 ane utkR0 benI baccenI madhyama avagAhanA anekaprakAranI hoya che. // 123 / / siddhatimA je 16 aMgula sahita cAra hAbanI ( 4 hAya-16 aGgu. W) madhyama avagAhanA gaNAya , te sarva madhyama avagAhanAonA upalakSaNavALI jANavI, // 124 // pUrvabhavamA jIvanI je avagAhanA hoya teno zrIno bhAga nyUna siddhaparamAtmAnI avagAhanA hoya. // 125 // pUrvabhavarmA (mokSejanAra) jIvanI utkRSTa anagAhanA 500 dhanuSya, madhyama avagAhanA anekamakAranI ( 500 thI nyUna bhane 48 aGgalayI adhika ), ane jaghanya avagAhanA 2 dApanI hoya che ||126nyaa tIrthakaronI apekSAe jaghanya avagAhanA 7 hAya pra. pANa hoya,te sarvano zrIjo bhAga nyUna karavAthI se te avagAhanAo siddhaparamAsmAnI thAya / / 127 / / e abhiprAyathoja uvavAi upAMgamAM kahAM ke ke"mokSe jatA jIyo he bhagavan ! kedalI uMcAI hote chate mokSe jA. pa? javAya-he gautama ! jaghanyathI 7 hAthanA ane utkRSTathI 500 dhanuSya ucAImAM [jIvo ] mokSe jAya." prama-jo e pramANe cha so nAbhirAmAnA jeTalI savA pAMcaso panuSpa (525 dhanu. ) ucAi vALo zrIRSabhadevaprabhunI mAtA marudevA kevI rIte mokSe maryA ? // 128 // zrI AvazyakaniyuktimAM kaMdhu cha ke-( kulagaranI strIonu) "saMghayaNa-saMsthAna-ane saMcAi nizcaya kulagaro jeTalI hoya che" 5 bacanayI ( 525 dhanu0 uSAM marudevA kema moze jAya ?) / uttara-" uttama saMsthAnavALI strIyo te kAbne yogya saMsthAnavALA pu. ruSo karatAM kaMika nyUna pramANavALI hoya . e pramANe te maradevA mAmAnI abagAhanA 500 dhanu0 pramANaja hatI. // 129 // athavA hastinA skandha upara peThela hovAthI kaMika saMkocAyalI kAyAbALAM evA mahadevA mAnA 500 dhanuSpA ucAM itAM mATe koipaNa virodha napI." , 130 / / e abhiprAya bhASyakartA 3 je paka madhyama aSagAinAnuM nAma levAthI pIjI sarva madhyama avagAhanAo adhyAhArathI prahaNa thAya mATaM ahiM jinendrasidhonI je 4 hA0-16 aMgula agha0 avagAhamA te savaM jIvonI apekSANa madhyama avagAhanA hovAyI parnu ja upalakSaNa karela che. jaima cUlA upara rAMdhaSA mUkelA ghoDAbhI saMpelo. mAthI paka cokhAno vANI dAyI joSAthI tamAma vANAonI dIlAza mamajI zakAya cha tenu nAma upalamaNa kahepAya cha, Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mApanamratA / lokamakAze dvitIyaH sargaH // (sA0 51) (117, no kayo ane saMgrahaNIvRttino abhiprAya to A pramANe cha ke -" AgamA je 500 dhanuSya utkRSTa pramANa kA che, ne bahulanAe jANavaM, anyathA e pramANa dhamukhyapRthavatva adhika paNa hoya ane te adhika pramANa 525 dhanuSyarUpa jANavU" siddhaprAbhRtamAM paNa kaiyu cheke-"jaghanya avagAhanA 2 hAyanI ane utkRSTa avagAhanA dhanuNyapRthaktva adhika 500 dhanuSya paNa jANavI,"siddhapAbhUtanIvRttimAM"pRthaktvazabda ahiM bahutvavAcaka che, ane te bahutva (azkitA) ahiM 25 rUpa jANavI" e pramANe kadhaM che. (AmiddhyamAnajIvapUrvAvasthA vicAra // ) AghasaMhananA eva, siddhyanti na punaH pare / saMsthAnAnAM tvaniyama-steSu SaTsvapi nitiH // 131. pUrvakoTavAyuruskapati,siddhayenAdhikajIvinaH (taH) jaghanyAnnavavarSAyuH, siddhayanna nyUnajIvinaH [taH] // 132 // dvAtriMzadaMtA ekAdyA-zcetsiddhayati niraMtaram / tadASTasamayAna yAva-navame khaMtara dhruvaM // 133 // aSTacatvAriMzadaMtA-- strayastriMzanmukhA yadi / siddhayanti samayAn sapta, dhruvamantaramaSTame // 134|| ekonapaJcAzadAyAH, SaSTayantA yadi dehinaH / sidbhayanti samayAn SaDa ve, saptame tvantaraM bhavet // 135 / / ekaSaSTiprabhRtayo, yaachaaspttiprmaaH| siddhayanti samayAna paMca, SaSThe tvavazyamantaram // 136 / / trisaptatiprabhRtaya-zcaturazItisImakAH / caturaH samayAn yAvat, siddhayantyapretanetaram // 137 // paMcAzItyAdyAHkSaNAMstrIn,yAntyASaNNavatiM zivam kSaNI saptanavatyAdyA, dvau ca ghyAvyazatAvadhi // 138 // trayAdhikazatAyAzce-dyAvadaSTottaraM zataM / siddhayanti cekasamaya, dvitIye'vazyamantaraM // 139 // jaghanyamantaraM sveka-samayaM paramaM punaH / SaNmAsAnAsti siddhAnAM, cyavanaM zAzvatA hi te // 140 // sarvastokAH klIvasiddhA-stebhyaH saMkhyaguNAdhikAH / strIsiddhAH punarebhyaH puM--siddhAH saMkhyaguNAdhikAH // 141 // sarvastokA dakSiNasyA-mudIcyAM ca mithaH Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 118) // siddhayamAnIvapUrasthA-siddhAbhabidhAraH // samAH / prAcyA saMkhyaguNAH pazci-mAyAM vizeSato'dhikAH / / 142 // punaH prathamasaMghayaNa ( paJaRSabhanArAca ) bALA ja siddhipada pAme che. paNa pInA( pAMca saMgha. poLA ) nahi. ane saMsthAnano niyama nathI kAraNa ke chae saMsthAnamAM mokSa hoya che. / / 131 // baLI utkR. pUrvakoDi AyuSyAlA mokSa pAme ke paNa eyI adhika AyuSyakALAo nahi. ane . jaghanpadhI 9 varSanA AyudhyabALA mokSa pAme che. paNa pathI alpa AyuSyavAlA nahi // 132 // // kai saMkhyAe keTalA samaya sudhI mokSe jAya ? te kahe . // ? thI 32 mudhInI saMkhyAvALA jIvo jo pokSe jAya to nirantara (lagolaga ) ATha samapa sudhI pokSe jAya tyAravAda navame samaye nizcayathI antara par3e ( arthAt koi mokSe na jAya ) // 133 // 33 thI 48 sudhInA mokSe jAya to nirantara 7 sapaya sudhI jAya ane AThame samaye nithaya annara paDhe || 134 // 49 thI 60 sudhInI saMkhyAvAlA jIvo jo mokSe jAya no nirantara 3 samaya mudhI jAya ane sAsame samaye antara pahe // 135 // punaH 61 thI 72 sudhInA pAMca samaya sUvI mokSe jAya ane chaThe samaye avaSya annara par3e // 176 // 73 thI 84 sudhInA cAra saya sudhI mokSe jAga ane pAMcame samaye antara paDe // 137 // 85 yI 96 sadhInA 3 samaya mudhI mokSe jAya, 97 thI 102 sudhInA ke samaya mokSe jApa // 138 // ane 103 yI 108 sudhInA samaya mokSe mAya ane pIje samaye avazya antara paDe. // 139 / / 1 bhIsthAmAMgasUtravRttimAdimAM zrIabhayadevamUri Adi AcArya bhagavatI yatIsA aDayAlA, maThThI bAyattarI ya, vodbhavA / culamoha chuNa, duradiyamatsarasayaMca // 1 // pa pramANe zrI jimabhadragaNikSamAzramaNa bhagavamtanI gAthA lakhI sebhI TIkA karatAM uparano vicAra dAdhI ghizapamA nIce pramANe bhASa aNAve cha, "vIjA AcAryoM A gAdhAno artha pama paNa kare che ke. jo ATha lamaya sudhI nirantara siddhipravAha cAlu rahe mo pahele samaye 1 thI 32, pIje lamaye 1 thI 48, pIje 1 thI 60, cauthe 1 bhI 72, padhime 1 thI 84, chaTTe 1 thI 96, mAtame 1 thI 102, aMne AThame mamaye 1 thI 108 sudhI jIyo mokSa jAya ane navame samaya antara paDe, A ja pramANe jo nirantara sAta samaya siddhi pravAha cAle to pahale samaye 1 thI 58, bIje 1thI 60.proje 1thI 72, cothe 1 thI 84, pAMca meM 1 thI 96, chaThe 1 thI 102 ane sAname mamaye 1 yo 108 siddha saMkhyA jANatrI, Aja gatidhI nirantara cha mamaya Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrIlokamakAze dvitIyaH sargaH // (sA051) (199) siddhimA / yAvat 6. sudhI thI zamaAta karavI, pAMca samayamA 1 yApana pI. bArasampAdo , ma samayamA 1 yAvat 96 thI, be samayamA 1 yAtrata 102 pI zarApta karabI ane eka samayamA 1 yAvat 108 jIyo mokSe jAya pachI nizcaye antara (viraha) pa?" vizeSa svarUpa mikAsupa zrI sthAnAMga sUtravRttithI jor3a le, baLI zrI jinabhAvagaNi kSamAzramaNa bhagavAsI rathelI zrIvRhanma prahaNinI zrImalayagiri AcArya bhagavante / va. nAvelI vRttimA uparoka gAthAnI TIkAmA parahI vizeSa che ke " jI ATha samaya sudhI nirantara siddhi hoya to prathama samaye 1 thI 32 sudhInI kora paNa aniyata saMkhyAye siddhi dhApa, ghoje yAyata, mAThame samare paNa teja pramANe 1 thI 32 sudhInI korapaNa aniyata saMgyAyemidipada pAme, ane navamai samaye antara paTe,temaja jo sAsa samaya sudhI siddhi pravAha cAlu rahe so prathama samaye 33 thI 48 athavA 1 thI 48 sudhonI kAipaNa aniyata saMkhyAye siddhi para pAme, teja pramANe bIjeM yAvat sAtame samaye paNa 33 thI 48 athavA 1 thI 58 sudhInI koipaNa aniyata saMkhyAye mokSe jAya ane AThameM samaye avazya anta. ra pade. tema vicAravaM, ( ahIM sAta samayanI nirantara siddhi hoya nyAre sAta paikI korapaNa paka samaye tatsamayamayakha jaNAvelI 33 thI 48 paikInI saMkhyA mokSa jadhI jAie anyathA ATa samaya bhane sAta samayano bheda na rahe sema saMmatre cha, ke pramANe AgaLa paNa vicAravaM) Aja zailIyI cha samaya nirantaramAM 49 thI 60 athavA 1 thI 60, pAMca lamayamA 65 thI 72 athavA 1 thI 72, cAra samayamA 73 thI 84 athavA 1 thI 54, UNa samayamA 85 thI 96 azyA 1 thI 96, be samayamA 97 thI 202 athavA thI 102, ane paka samayamAM 103 thI 108 athavA 1 thI 108 jIbI siddhi pada pAme, pachI avazya antara paDe, baLI keTalAka mIce vilo vicAramaMbhaSa paNa banI zake nama aNAdhe che. " mATha samaya nirantara siddhi praghADa cAlalo hoya myAre aryApta prathama samaye 1 jIva mokSe gayo, zrIje samaye 1 jISa mokSa gayo, zrIje samaye paNa 3, cauthe samaye paNa yAyata AThamA samapa sudhI 1-1 mokSe A zake tyAravAna navame samaye antara paDe, pa pramANe pahele samaye 2, bIja samaye 2 yAvat AThamA samaya sudhI the ve ( 2-2) jItrIno mokSa cAlu rahe ne navame samaye koi paNa jIva mokSa na jAya. pa rIte paNa praNanI-cAra cAranI thAvat 32-32 sudhInI saMkhyAvALA jIyo ATha ATha samaya sudhI mokSa jA zake ane 9 me samaye avazya viraddha pahe arthAt korapaNa moke na jAya, A ja zalIye sAta samayasidhi AdimA 33 vigairethI 48 vigere sudhI athavA 1 vigairethI 48 vigere sudhInI saMkhyA laiMdhI, tasya zrIkeli mahArAja jANe. ( pranyokta nirantara siddhi saMkhyAyantra.) Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 120) // nirupamasiddhajIvamukhavicAraH // siddhagatirnu agha0 anvara 1 samaya ane 30 asara 6 mAsa sudhIrnu che. vaLI siddhaparamAtmAne cyavana (siddhigatimAthI punaH saMsAramA Agamana )mo che ja nahiM kAraNake tebho zAzvata ( sAdi ananta ) sthinivALA hai. // 140 // (A pramANe nirantarasiddhasamaya saMkhyA tathA antara-viraha kalo) sarvathI alpa napuM0 liMge siddha che, tethI saMkhyAtaguNa sIliMge siddha ke, yo paNa saMrUpAtaguNA puruSaliMge siddha ke // 14 // athavA bIjI rIne-saSayI alpa dakSiNa ane uttara dizAmA yayelA siddha che, ane te paraspara tulya che. neyI saMkhyAtaguNA pUrvadizAmAM bayelA siddha che. ane tethI vizeSAdhika [saMpUrNa bamaNA nahiM ] pacipadizAmAM thayelA siddha ke. // 142 / / ( alpabahutva kaI.) // siddhaparamAtmAnA anaMtasukhanuM varNana / / na tatsukhaM manuSyANAM, devAnAmapi naiva tat / yatsukhaM si. jIvAnAM, prAptAnAM padamavyayam // 143 // kAlikAnuttarAnsanirjarANAM trikAlajam / bhuktaM bhogyaM bhujyamAna -manantaM nAma ya sukham // 144 // piMDIkRtaM tadekatrA-'nantarvargazca vargitam / zivasaukhyasya samatA, samate na kadAcana // 145 // sarvAddhA. piDitaH siddh--sukhraashiviklptH| anansavargabhakto'pi, na mA1 thI 32-8 mamaya 73 bhI 84-4 samaya 33 thI 4:- samaya 15 pI 16-3 samaya 49 thI 60-6 samaya 27 thI 102-2 samaya 61. thI 72-5 samaya 103 thI 104-1 samaya 1 arthAt koika pakhata evo abasara Ave che ke kAlamA vaicitryadhI mema paka indra cyacyA vAda bIjo indra utpanna pacAmA utkRSTa antara mAsana pare che. tema cha mAsa sudhI (mA jagatamAyo) korapaNa jIva mokSe jato gadhI. 2 dakSiNamA bharata ane uttaramA perAvata sarvazI nyUna mAgA (paka eka khaMDa 226 yojana ane 6 kalA pramANa) koSAthI, te vizAomAM thoDA kIvo mokSa jJAya, ane pUrvamA pUrvamahAvideha kSetra causaTha khaMDa pramANa tathA soLa vijayapAlu bharatathI saMkhyAtaguNa moTuM kSetra hobAthI saMkhyAsaguNa ane pUrvamahAdhidehI pazcima mahAvideunI amIna U'DAimA 1 hajAra yojana dALa UtaratI gayelI hovAthI tepI vizeSAdhika. (bamaNu ma thAya tyAM sudhI vizeSAdhika kahevAya' Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // lokanakAze dvitIyaH sargaH // (sA0 51) (121) yAda bhuvanatraye // 146 // vargavibhAgAvaM / / syuH SoDaza caturbhaktA - zvasvAro dhargabhAgataH / dAveva pariziSyete, catvAro'pi hibhA. jitAH // 147 / sukhasya tasya mAdhurya, kalayannapi kevalI / vaktuM zaknoti no jaggha-guDAdermakadehivat // 148 // yathepsisAnnapAnAdi-bhojanAnantaraM pumAn / tRptaH sanmanyate saukhyaM, tRptAste sarvadA tathA // 149 // evamApAtamAtreNa,daryate tannidarzanam / vastutastu tadAhAdo-pamAnaM nAsti viSTape // 150 / / zraupamyasyApyaviSaya-stataH siddhasukhaM khalu / yathA purasukhaM jaze, mlecchvaanaammocrH||19tthaa pAhuH // (aupapAtikAdau) __artha-te sukha manuSyane nathI ane te sukha devIne paNa nathI ke je mukha mokSapadane pAmelA siddha parapAtyAne che! // 143 // praNekALamAM utpanna bayelA anuttaravimAna sudhInA sarva devonuM bhogaveluM bhaumatravAna ane bhogavAtuM e praNa kALa uspana yayelaM je anaMna mukha che / / 144 // te anaMta sukhane paka sthAne ekaTuM pharIne anaMna varga baDe vargina anantIvAra dharma guNAkAra karyu hoya sopaNa mokSanA sukhanI tusyatA (barAbarI) kadIpaNa pApI zake nahi ! // 145 // athavA praNe kALanA ekaThA karelA mosamukhanA rAzine kalpanAthI anaMnavargathI bhAgyA chatApaNa(eTale ananIpAra cargamULano vargamULa kADhyA chatAM paNa)pA praNa bhuvanA (14 rAjamAM) samAya nAhi. // 146 / / vargano bhAgAkAra ApramANe-16 ne 4 baDe bhAgatA varga bhAgathI 4 Aye, punaH e 4 ne paNa 2 baDe bhAgA vargabhAgadhI deja badhe // 147|| te mukhanI madhuratAne kevalI bhagavAna jJAnathI jANatA chata paNa goLa vagerene khA. dhelA muMgA mANasanI peThe mukhe kaho zakavA samartha nadhI // 148 // jema mana :cchita amapAna bhojana karyAvAda mapayelo puruSa saMpUrNa mukha mAne che sepa se siddhaparamAtmAo ( AtmaguNatra he ) tRpta yayA chenA sarvakALa sukhIja ke. // // 149 // emANe te mukhasaMbaMdhi ApAta (dekhAba) mAtra prAnta dekhADAya ke, parantu vastupaNe tA ( paramArthataH) pozamukhanI upapAtraNa jagata paNa naSI, / / 150 ||e kAraNadhI nizce mokSa sukha upapAne paNa agocara ke ( arthAta mokSa mukhanI upamA koi nathI)jema nagaranuM sukha mleccha vacanane agocara pyu||151|| 15 pramANe jema 16 no ke pAra bargabhAga-vargamULa kADhatA 2 japAva pAyo tema mokSasutramA rAzinoM amaMtavAra vargabhAga karato Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (122) || siddhamukhanirUpamanAvicAraH // " tenuM dAna bhASA - [ arthathI uyavAiya sUtrAdimAM kahAM che.] mlecchaH ko'pi mahAraNye, vasatisma nirAkulaH / anyadA tatra bhUpAlo, duSTazvina pravezitaH // 155 // nAsI nRpo dRSTaH, satkRtazca yathocitam / prApitazca nijaM deza, so'pi rAjJA nijaM puram // 153 // mamAyamupakArIti, kRto rAjJA'tigauravAt / viziSTa bhogabhUtInAM bhAjanaM janapUjitaH / / 154 // tuGgaprAsAdazRGgeSu ramyeSu kAnaneSu ca / vRto vilAsinIvRnde--mukte bhogasukhAsI // 155 // anyadA prAvRSaH prAptoM, meghADamba ranavare / va mRdaGgamadhurai garjiteH kekinarttanam // 156 // jAtotkaNThA dRDhaM jAto 'raNyavAsagamaM prati / visarjitazca rAjJApiprApto namaH // 157 // pRcchamrapara yatrAsAstaM, nagaraM tAta ! kIdRzam ? / paraM nagaravastUnAmupamAyA abhASataH // 158 // na zaza! katamAM teSAM gadituM sa kRtodyamaH / evamatropamAbhAcA draktuM zakyaM na terasukham // 159 // (sidrasukhaniraupamya ) . artha- koika mleccha (pApara - bhIllAdi) moTI aTavImAM sukhapUrvaka rahe the, eka divase duSTa (duHzikSita ) vanaDe merAine koika rAjA te bhaTavImA bhAnyo / Aloka kAza prathamAM to mAtra mukti sukhanI nirupamatA jJApaka vRSTAnta ja tA. paNa anyatra uparoka vicAra jagAvayA pUrvaka sAthe kiMcidvizeSa - gAyoM ke se A nIce pramANe Avazyaka malayagirIvRttimAthI lakhyo che. iya siddhANe lokalaM. aNovanaM natthi tassa oNyammaM / kivi ghisese Nito, sArikkhamiNaM suha bIcchaM / / 1 / / vaizuSoNAmRdaGgAdisamAyuktena hA riNA / zlAdhyasmarakathA zraddha--gItena stimitaH sadA // 1 // kuTTimAda viciSA Ni rUpANyanuzsukaH / locanAnandadA yoni kI samasta kAni hi ||2|| amlAna gurukarpUra- gandhamAghrAya nispRSTaH / nAnArasamAyukaM bhukSA'nnamiva mAyA ||3|| ponbodakaM ca tRmAtmA, svAdayan svAdimaM zubham / mRdutlAsamA kAna - divyaparyaGka maMsthitaH ||4|| sahasAmbhoda zabda ghurbhayadhanaM bhRzam / iSTabhArata stanAnte'thacA naraH ||2|| sarvendriyArthasamprAcyA, sarvAbAdhanivRttijam dayati yU prazAnyenAntarAtmanA ||6|| muktAtmanastato'nataM. sukhamAhurmanaSiNaH / iti || isa sabakA anitA, anu niyANamuSagayA siM ddhA | sAsayanyAbAI, cir3aMti muhI suI pattA ||1|| ityAdi vicAra ANavI Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . TAT / lokamakAo dvitIyaH sargaH // (sA. 51) . (123) 152 // mlecche A rAmAne dekhyo bhane yathAyogya sanmAna kayu, ane rAjAne mAga batAvI potAnA ( rAjAnA) dezA pahacAkhyo, jethI rAjA paNa te mle chane potAnA nagaramA lAgyo, // 15 // rAjAe paNa A mAro upakArI ke ema ANI asi gauravayI zreSTha bhogAdika vaibhavarnu pApa ko ane lokone paNa sanmAna karavA yogya yayo. // 154 // ive A pAmara ucA mahelanI agAsIopAM ane manahara bAga bagIcAmAM suMdara khIyo baDhe parivayoM chanI aneka prakAranAM viSaya sukha bhogave che. // 155 // eka divasa varSARtu Aye chate AkAzamA meghanA AIbara ane mRdaMga sarakhI madhura garjanAo thavAthI mayUranA nAca panA joine potAnA araNyavAsa sarapha javAnI ati ida utkaMThAvAko thayo jethI rAjAe visarjana karyoM chano te pAmara ne nagaramAthI araNyamA Ayo, // 123157|| ithe araNyamA rahenArA tenA vIjA kuTuMbIbhI pUche che ke he tAta ! te nagara ke hatuM ? parantu nagaranI vastuonI upamAnA abhAve nagaramAMnI vastu sarakhI vastuonA abhAve // 158 kaDevAne utkaMThina po chano paNa te te mone koipaNa vastu kahI zakyo nahi. e pramANe ahiMpaNa tevI upamAnA abhAve siddha paramAtmAnu rukha kahe zakya nathI. // 159 // (siddhamvarUpa ni:spanda) *siddho bukhA gaitAH pAraM, paraM pAraM (paraMpara) gatA api / sarvAmanAgatAmaddhAM, tiSThanti sukhalIlayA // 160 // arUpA thapi prAtarUpaprakRSTA, dhanaMgAH svayaM ye tvanaMgaho'pi / anaMtAkSarAzvojjhitAzeSavarNAH, stumastAn vaco'gocarAn siddhajIvAn // 16 // iti siddhH|| vizvAzcaryadakIrtikIrtivijayazrIvAcakendrAntiSa drAjazrItanayo'taniSTa vinayaH zrItejapAlAtmajaH / * miti ya buddhatti ya, pAragayatti ya paparagayati // pratyAdi bhI upavAra sUtrAdinI gAthA tathA " midrANaM khudANaM, pAragayANa paraMpaggayANaM // " ityAdi gaThAnusAre 'paraMparagatAH / pa pATa samIcIna jaNAya cha. kAsyatvAtimadvAH, 2 kevalajJAnena vizvAyatrodhAt, 3 bhaSArNavapAragamanAna, 4 puNyavIjapsamyaktvajJAnacaraNakramapratipasyupAyayuktatvAt , ( aupAtikavRtti) nakSaratigata yattadakSAzAnaM. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - ( 124) . // siddhasvarUpanisyanda-siddhasaMkhyAyantra / / kAvyaM yatkila tatra nizcitajagattatvapradIpopame, soM nirgalitArthasArthasubhagaH pUrNo dvitIyaH sukham // 162 // // iti lokaprakAze dvitIyaH sargaH samAptaH // artha-sarvathA kRtakRtya thAthI siDa, kevalajJAne saMpUrNa jagAne jANavAthI pukha, saMsAra samudno pAra pAmavAdI pAragama, kuzalAnubandhikarma-mamyaktva-jAnacAritranI anukama ( uttagetara cahanI ) mAninA upAye yukta horAthI yAMpara. gata ayacA apunarbhASe saMsAra samudranA unkRSTa cheDAne pAmelA evA siddhaparamAtyA sampUrNabhaviSya ( zAzvata-ananta ) kAlasudhI sukhakrIDA ( anyAvAnijamAna ramaNatA) e raI cha / / 161 // siddhaparamAtmA arUpi (paudvalikarUpa sahita) prAptarUpa (paMhito) mA utkRSTa ( kevalamAnasvarUpavALo / che. anadA ( kAhI no droha karanAra chanAM pote anaGga ( azarIrI) je. sarva varNa (kRSNa-golAdI) thI rahina chatA ananta akSara (jJAna) pALA che te ananaguNa pUrNa vacanane agocara siddha jIvonI ame stuti karIpa choe / 561 11 pramANe miTa paramAtmAna svarUpa kA // 165 mA zlokano artha prathama sarganI mAphaka jANavo 162 // // samayasiddhisaMkhyAyantram // nandanavanarmA paMdhaka banamA prastuta granthAnusAre ] / dareka karmabhUmimA (kSetrathI.) pratyeka akarmabhUmi UdhrvalopharmA 4 ) (maMharaNayI) / adholokamA 20-22-40 sI lokarmA 108 (avagAhanAthI) 2 / 500 dhanudhyapramANanA samudrAsivAyanA malAzayomA 3 / 2 islapramANanA eka vijayamA 1 A zloka * virodhAbhAsa' alaGkAradhALo cha, se ghirodhanU nivAraNa upara TokArthamA saNAcyA pramANe dhAya che. "AbhAsatye virodhasya, virodhAmAsa cyate // " arthAt virodha jaNAto hoya paNa jyAM nivAraNa ( parihArasamAdhAna) thA zake tyA 'virodhAbhAsa alaGkAra' kahevAya ro. zema, "vinApi tasvihAreNa, pakSomo taba hAriNI // "(sAhitya prayomA vizeSa jora le samudrA 0 madhyamapramANanA Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'yd , 108 // zrIlokaprakAze vimIyaH sargaH // (sA0 51) (125. ) [kAndhI] zeSa : bhAMgAvAcA (liMgathI) arasapiNInA zrIje Are 108 anya sAdhuyeSavALA . 1-2-4-5-6 Are 10 / gRhastha veSavALA avasa0 nA cothe Are 108 janamuni veSavAlA aSasanA pAMcame Are / 20 1 [vedavAra ] abasannA 1-2-3-6 Are 10 | puruSaliMgavALA [saMkrAnta vedathI] / svIliMga puruSathI puruSa yayelA 178 napuMsakalige // zrIsiddhaprAbhRtokta siddhajIvAlpatrahutva vizeSavicAraH // ( vedavAra )-napuMsakasiddha alpa--1. tethI strI siddha saMpAtaguNa-20 ( siddhaprAmumanI prAcIna TIkAkAramate 10) tethI puruSa siddha saMkhyAguNa 108 ( nirantara samayabAra)-ATha sapayamudhI thayelA sinna alpa. tethI saptamAmayika siddha saMkhyAnaguNa, tethI cha sAmayika miDa saMkhyAnaguNa, nethI paMcasAmayika siddha saMkhyAnaguNa, tethI catu:sAmayika siddha saMkhyAtaguNa, tethI trisAmayika siddha saMglyAtaguNa-tethI dvisAmayika siddha saMgThyAnaguNa, (eka samayasiddhi saMkhyAmAra )-158 siddha alpa, tethI 107 middha.anannaguNa yAvat 50 siddha anantaguNa. tyArabAda 49 siddha asaMgyaguNa tethI 48 siddha asaMkhyaguNa yAvada 25 siddha asaMkhyaguNa, tethI 24 sikha saMkhyaguNa, tethI 23 siddha saMkhyaguNa yAvat 1 siddha saMkhyaguNA. (anantarAgatasicusaMkhyAdvAra)-manuSyasvIthI Avela alpa,nethI pamuSpathI Avela saMkhyAtaguNa, tethI nArakasiddha saMkhyaguNa, tethI tiryacI siha saMkhyaguNa, tethI tiryaMcasiddha saMkhyaguNa, tethI devI sikha saMkhyaguNa, tethI devasiddha saMkhyaguNa. (indriyabAra)-ekendriyAgasasiddha alpa,tethI paMcendriyAgatasiddha saMkhyAtaguNa. (kAyadvAra )-vanaspati siddha alpa, tethI pRthvIkApasiddha saMkhyANa, tethI apakAyasiddha saMkhyaguNa, tethI prasakAyasiddha saMkhyaguNa. . (anantara gativAra )-caturthapRthvI siddha atya, tethI tanIya pRthvIsiddha nyAtaguNa, tethI dinIyapRthvIsiDa saMkhyaguNa, tethI pratyekavAdaraparyAptavanaspati vyAta guNa, tethI cA0 paryA pRthvIkAsiddha maMkhyAnaguNa. tethI yA paryA. Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 126 ) || siddhamabhRtodvAravizeSavicAraH // apAyasiddha saMkhyAtaguNa, tethI bhavanapati devIsiddha saMkhyAtaguNa, tethI bhavanapanisikha saMkhyAnaguNa, tetho vANanyantarIsiddha saMkhyAtaguNa, tethI vANavyaMtara siddha saMkhyAtaguNa, tevI jyotiSadevIsiddha saMrUyAmaguNa, tethI jyotisiddha saMkhyAnaguNa, tethI pAnuSIsiddha saMkhyAtaguNa, tethI manuSyasiddha saMkhyAtaguNa, tethI prathamanAkamiddha saMkhyAmaguNa, tethI nicosiddha saMkhyaguNa, tethI tiyaicasiddha saMkhyAmaguNa, tethI anuttarasiddha saMkhyAtaguNa, tethI aghaH adhaH yAvat sanatkumAra sUtrI saMkhyAtaguNa, saMkhyAtaguNa, tevI izAnadevIsiddha saMkhyAmaguNa, tevI saupamadevI siTa saMkhyAtaguNa, tethI IzAna devasiddha saMkhyAnaguNa, tethI saudharmadevasiddha saMkhyAnaguNa (padyapi deva karatAM devI saMkhyA vadhAre hoya che. to paNa puruSapAMthI AtrI mA~kSe janAra saMkhyA praNI hovAthI alyAbahutva saMbhAvita hai. ) ( kSetra vibhAgadvAra ) - jambUdvIpamAM bharata airavatAM siddha yA te sarvadhI alpa, tethI mahAvideha siddha saMkhyAtaguNA // tathA saMharaNano apekSAe cullahimabanta ane zikharI parvata upara siddha te sarvadhI alA tathA patraka - hiraNyavanta kSetramitra saMkhyAmA kAmIgirisiddha saMkhyAmaguNa, tethI devakuruuttarakuru siddha saMrUpAnaguNa, tethI harivarSa-yakasiddha vizeSAdhika tethI niSadhanilavanta siddha saMkhyAnaguNa, bharata aina siddha saMkhyAnaguNa, tethI mahAvideha mi ddha saMkhyAtaguNa // tathA ghAtakIkhaMDane viSe culla pitranta-zikharisiddha sarvathI alla. tethI mahAhimavanta rukmisiTa saMkhyAtaguNa, tetho niSadha-nIlavantasiddha saMkhyAtaguNa, tethI himavanna- hiraNyavantamiSTa vizeSAdhika, tethI devakuru-rakurusiddha saMkhyAnaguNa, tethI harivarSa-myahamiddha vizeSAdhika, devI bharata devana siddha saMkhyAnaguNa, tethI mahAvideha siddha saMkhyAnaguNa || maza puSkarArdhadvIpAM culladimavaMta zikharisiddha savaithI tethI alpa, mahAdiparyaMta rukmisiddha saMkhyAnaguNa, tevI niSedha nIlavaMtasiddha saMrUpAtaguNa, tethI hiparvata hiraNyavaMta siddha saMkhyAtaguNa, tethI devakuru - uttarakuru siddha saMkhyAtaguNa, tethI harivarSa-rampa siddha vizeSAdhika, tethI bharata arakta siddha saMkhyAnaguNa, tethI mahAvideha siddha saMkhyAtaguNa. [aDhIdopanI samuditavicAraNAe alpabahutva] - - - -Blade - athavA zreNibaddha alpabahutvanI apekSANa jaMbUdvIpamA cullahimavaMta-zikhari siddha sarvathI apa, tethI himavaMta hiraNyavaMta siddha saMkhyAtaguNA, tethI pakSa himavaMta rukmI siTa saMkhyAtaguNA, tethI devakula- uttarakuru siddha saMkhyA Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ % // lokaprakAce binIyaH sargaH // (mA. 51) (17) tegI harivarSa-ramyak sikha vizeSAdhika, tethI niSadha-nIlana siddha saMkhpAnaguNA, teSI dhAtakIkhaMDanA cullahimata-zikharisiddha vizeSAdhika, tethI dhAtakI mahA hiparvata-skmI sira ane puSkarAdhanA culla hipavana-zikhari siddha e cAra saMkhyAsaguNa hai, parantu paraspara tulpa che. tethI ghAtakI khaMDanA niSadha-nIlavaMta siddha ane puskarAdhanA mahAhimana-rukmi middha e cAre saMkhyAtaguga, parantu paraspara tulpa, tethI ghAtakI0 hemavaMta-hiraNyarvana siddha vizeSAdhika, tethI puSkarAdhanA nipara-nIlana middha saMkhyAtaguNa, tethI dhAtakA devakuru-uttarakuru mida saMkhyAguga, nethI dhAna kI harivarSa-ramyaka siddha vizeSAdhika, tethI puSkarAdhanA himavaMta-hiraNyavaMta miDa saMkhyAmANa, tethI purAnA uttAku sira saMkhyAtaguNa, tethI puSkaganA irivarparampaka sinna vizeSAdhika, tethI jaMbUdopanA bharana-aracata middha saMkhyAnaguNa, veSI dhAtakInA bharana--aravata siddha saMkhyAmaguNa, tethI puSkarAdhanA bharata- asvana siddha saMkhyAtaguNa, tethI jaMbuddhIpanA mahAnideha siddha saMkhpAtaguNA, tethI dhAmako khaMDanA mahAvideha siddha saMkhyAtaguNA, tethI puSkarAdhanA mahAvideha siddha saMkhyAnaguNA. __ (kALathI alpayatva)-avasarpiNImAM duHSamaduHSama ArAmAM thayelA sikha sarvadhI alpa, tethI duHpana ArAmAM yayelA saMkhpAnaguNa, tethI suSapa duSama Araka siddha asaMkhyaguNa, tethI muSamA Araka siddha vizeSAdhika, teyo suSama supama ArAnA siddha vizeSAdhika, tethI duHSama suSama ArAnA siDa saMkhyAtaguNa. [utsa. piMNInA 6 ArAnuM alpa bahutva paNa e pramANe ja jANavU.] [kALadhI zreNibaddha alpayahutva-utsarpiNI bhavasarpiNInA duHpama duHSama Araka siDa sarvathI alpa (parantu paraspara tulya), tethI utsarSiNInA duHSamAraka siva vizeSAdhika,tethI asapigInA duHSamAraka siddha saMkhyAnaguNa, tethI utsa0 avasAcA supama duHSapAraka miDa asaMkhyaguNa, tethI utma0 avasAnA mupamAraka siddha. vizeSAdhika, tethI utsa0 avasa0nA supapamuSamAraka siddha vizeSAdhika. ( saMkhyAhAra)-aneka siddha ghoDA eka siddha saMkhyAnaguNA. (jJAnamAra)-matizruta0 5, matizru0 ava0 108, manizruta0 manaH010 patithuna ava0 mana: 10, sarvAMge kevalajJAna pAmI siddha thAya, (dhAritradvAra) kevala jJAna pAmyA pUrva sAmAyikacAritravALA 108, sAmA0 * yukta 108, sAmA* pari0 10, sA0 0 50 10, sarvabhaMge sUkSmasaMparAya Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // siddhamAbhRtoktadvAravizeSavicAraH // TULA ( 128 ) mane yayAkhyAna pAmI mokSe jAya, ( liMga ) - gRha0 4, anya0 10, svaliM0 208 ( utkRSTadvAra - atipatita samyakasva 4, saMkhyAtakAla pratipa sa 10, ase0 kAlapra0 sa0 10, anaMna0 kAlama sampavasva 0 108, ( nirantarakAlavAra ) - je dvAramAM 108 nI siddhi te dvArama 8 samaya nirantara paNa hoya. ! je dvArA 20-10 nI siddhi ne dvAramA 4 samaya nirantara, je dvAramA dazathI ochA siddha hoya te dvArayAM 2 samaya nirantara varSapRthakatva, ghAtakIkhaDamAM ( kSetramA antaradvAra aghI ) - jaMbUdvIpa varSapRues, ane puSkarArdhayAM sAdhikavarSa. ( kSetra antarabAra vibhAgathI ) - jaMbUdIpanI mahAvidehAM, dhAnakI0 mahAvidehamAM, ane puSkara mahAvidehayAM etraNe mahAvidehAM skRSTa varSapRthaka antara hai, ane bharana- asAmAnyazrI saMkhyAna varSa (hajAro varSenuM) angara ke. [kALavibhAgamAM antara ] - utsa tathA avasa0mAM janmadhI 19 koDA koDi sAgaropama, ane saMharaNayI sAdhika 10 koTAkoDi sAgaropama / tathA utsa0 ane avasamAM ekAnta vibhAgathI janmanI apekSAe temaja saMharaNa apekSA paNa sepUrNa 20 koDA koDisAgaropama / nathA utsarpiNI ane avasa0 nA banne duHSamaduHSama ArA saMbandhi pratyekamAM janmaapekSA 20 koTAkoDI sAgaropama, ane kAlapI kiMcit nyUna 84000 varSa, ane saMharaNazrI dezona 42000 varSa e pramANe ve duHSama ArAma ane zeSa ArAomAM paNa anyadhI kALI ane maharaNI anantarokta ne duHSapaduHSama ArAnI peThe tulya antara jANavuM / ve umapiMNI bhane avasarpiNI e ve kALane viSe ovayI - sAmAnyathI piDituM antara vicArI to 18 koDAkoTi sAgaropama jeTalaM utkRSTa antara ke ane (madhyama) 16 phoDA koDi sAgaropamanuM antara che temaja 14 koDA koDi sAgaropama ane 12 koDAkoDi sAgaropamanuM ammara he ane jaghanya antara sarvatra 1 samaya hai. [ganidvAra] - sarvagati oma saMkhpAna hajAravarSanu antara le, te anantarAgatanI apekSAe jAvaM, te paNa vaimAnikathI AvelA jIvanI apekSAe siddhinu atara sAvika 1 varSa che jaghanya antara sarvatra 1 samaya ( upadeza - nimitta siddhAdi vicAra siddhaprAbhRtathI jAvo.) [vedadvAra] - puruSazrI anantarAgata tathA puruSaliMge mituM antara sAdhi Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - // momapamA niyaH / (sA. 51) (229) parSa ane strI tathA napuMsakadhI anantarAgata tathA zeSamA sirnu antara saMgvyAna hamAra varSa che. jaghanya annA sarvatra 1 samaya che. (tIrthadAra)-tIrthakarasiddhana antara hajAra pRSakva pUrNa tIrthakarIsiddhanu anantakALa,no tIrthaMkarasiddha sAdhika 1 varSa, ane zeSa (sIsiDa Adiphanu) saMglyAsa hajAra varSa annara che. (liGgamAra)-svaliMgasijana antara sAdhika ? varga, tathA anya liMgalika ane gRhaliMgasiddha antara saMkhyAta hajAra varSa. (jaghanya antara sarvatra 1 samaya ) __ (cAritrahAra)-pripazcA-kRta (sAmAyika cA0-mukSma saMparAya-ane yayAkhyAta cAritranI pUrvapAritavAlA jIvonI middhina ) antara sAdhika 1 varSa, catU. ppazcAtkRtanuM ( sA0-chaido0-mRkSma0-yayAnI pUrvapAtivAcyA jIvonU ) antara sAdhika 18 koDAkoDi sAgaroSama, temaja paMcapazcAtkRtacAritravAlAnu antara paNa sAdhika 18 koDAkoDI sAgaropama che. tathA sAmAyikacAritrInu antara sAdhika 1 varSa, ( jaya0 1 samaya che. ) (dhukhAra)-buddhacodhita puruSa antara sAdhika 1 varSa, buddhacodhina strIna antara saMkhyAta hajAravarSamuM. pratyekabuddhanu saMkhyAta hajAra varSana ane svayampuzanu hamArapUrvapRthaktva antara cha. (jaghanyaantara sarvatra 1 samaya.) / (jJAnabAra)-dinAnInu (mati-zrutajJAnInu) antara patyopapano asaMkhyAta. mo bhAga mamivana0 avadhi0 nu antara sAdhika carpa, nAra bAnInu makhyAta hajAravarSa, matizruna-manaHparyApajJAnInu saMkhyAnahajAra varSa. ( jayanya antara sarvatra 1 samaya ). (avagAhanAbAra)-utkRSTa avagAhanAkannanu, jaghanya avagAhanAvantanuM ane yavamadhya avagAhanAvannanu ( arthAta bahumadhyaavagAhanAvantanu) ansara aNino asaMrakhyAnamo bhAga (prAyaH asaMkhyavarSa ) ane (zeSa ) ajapanyotkRSTa abagAhanAcantanu sAdhika 1 varSa antara che. (jaghanya antara sarvatra ? samaya ). (utkRSTadvAra)-apatita ( samyaktvavanta )nu antara sAgaropamano asaMkhyAvamobhAga, saMkhyAtakAlapatitarnu saMrUpAtahajAravarSa, asaMkhyakAlapatitana saMkhyAma hajAravarSa, ananmakAlapatinanu sAvika 1 varSa antara che (jaghanya antara sarvatra samaya), gnta rAdidvAra)-eka vA aneka nI sAntara middhinu annara temana eka vA Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ '130) || siddhamAbhRtoktabAravizeSavicArayantrakANi // anekanI nirantara siddhina annara saMkhyAtahajAra varSa che. aghanya antara samaya se.) (vizeSa vicAra simpAmRta TIkA vigeremAthI joi levo) pratyekavuddha // uparokta vicAra, yanprabhAsa mAmi devIthI 20 " kiMcitizeSayukta // (tIdvAre) [zrInandImUtravRttimAthI] sIkara ganikhAre yugapasiDi nirantarasi0 | svayampura 1 2 . devaganiyo AvelA 108 8 samaya amIryakara 1088" zeSa gatithI dhAvelA 10 . " tIrthakarI 2 2" pahelo traNa pRthvIthI,,104 " / paMkapabhASI bhASelA 4 . 2 [cAritrahAre] " pRthvIkAyathI mAyelA sAmA0 sUkSma0 yathA " " apukAyathI dhAvelA Y khyAna cAritrI 108 8 " vanaspatimAthI , sAyA chadro0 sUkSpa0 manuSyaganidhI, 20 yathA. cAritrI 108 8" manuSya puruSadhI, 10 | sAmA pari sUkSma manuSya svIthI , 20 yathA0 cAritrI puruSa mithaicathI,, | sAmA0do parisUkSma.10 / " strI tirthacayI ,, 10 | yathA0 cArikhI 10 4 " 10 bhuvanapaLamAthI " " | (burakhAre) pratyekathI ASelA " pratyeka pukhapuruSa 10 bhuvanadevImAMdhI 10 4 pratyekathI AvelA " buddhapuruSa podhita puruSa 108 8 gyantaradevamAMthI ,, 10 , strIo 20 4 vyantaradevImAMthI,, 5 , napuMsapha 104 jyotiSa devamAMgI,,10 buddhastrI podhita strImo 1. 4 jyotiS vImAMthI,,20 buddhalI bodhita ( sAmAnya caimAnika devAyo,, 108 puruSAdi) 20 Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- - -- // lokapakAce dvitIyaH sargaH // (sA. 51) (11) (jJAnadvAre) / (antarabAre) . matizrutalAnI 5 / mArapaNe eka jIva matizrutamana:payavajJAnI 10 4 | mAntarapaNe aneka jIva matizrunAvadhijJAnI (nirantaramAre) caturmAnI 108 pI32 / 8 samaya mudhI 7 samaya sudhI 33 thI 48 (e cAre bhAMge kevaLajJAna pAmI mokSe jAya) 6 samaya sudhI (uskRSTabAre) 5 samaya mudhI 11pI 72 anansakALayI samyaktva . 4 samaya sudhI 73 thI 85 pani 108 8 samaya sadhI 85 thI 96 saMkhyAsakALadhI , 10 4 / 2 samaya sudhI 27 thI 102 asaMkhyAtakALathI ,, 10 4 / 1 samayamA nirantara paNAno abhAva hoapasita samyagdRSTi 4 2 / vAthI ko nayI. ) svapratiyodhitAkabaranapapradattAhiMsA-anAdisaMsiddhazrIjainasa. nAphazrIzatruJjayAdinIrthasvAyattIkaraNasphuranmAna- jagadgururirudadhAraphamahAprabhAvatapAgacchAcAryazrIvijayahIrasUrIzvaraziSya - mahopAdhyAyazrIkIrtiSijayagaNivineyAvasa-anekagranthasadarbhalabdhayazodhavalokRtadiGamaNDalamahopAdhyAyazrIvinaya. vijayagaNiviracitazAstrasandohopaniSadbhUta-nikhilatazvakAzanapradIpa-lokaprakAzagranthaprathama vibhAgadravyalokamakAze yanvacipAyalaMkRtabhASAnuvAdavibhUSitaH / dvitIyaH sargaH samAptaH // marmaniskarSa / dravyakSetrakAlabhAva-lokAnAM nAmamAtrataH / / viSaya sUcI | AkhyAtha dharmAdhAna - midvAragyAtirmitIpake // 1 // Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 555 ja // atha tRtIyaH srgH|| 9 jama Wan pha 555 dvitIyakRtIpasarga yojanA-bInA sargamA dravya kSetra, kAla, bhAvalokano tathA dravyanA dharmAstikAyAdi bhedono uddeza tathA dharmAstikAyAdino nirdeza karI jIvanA nirdezamA middhajIvornu vistArathI varNana karyu, ho pAzrIjA sargamA ne jIvanA bIjA bhedarUpa saMsArinIbonu svarUpavarNana sAitrIza dvAropI yatuM hovAthI te 37 dvAronuM ja vistArathI varNana karAya cha [ Aja dvAro zrImajJApanAjI nA padomA kiMcidvizeSAntara sAthai vistArathI bhagavAn zrI zyAmAcarya mahArAje nathA rIkAmAM zrImalayAgAramahArA nirUpa phareya .. ___ atha saMsArijIvAnAM, svarUpaM varNayAmyaham / dvAraH saptatriMzatA tA--nyamUni syuryathAkramam // 1 // 1bhedAH 2sthAnAni 3 paryAptiH, saMkhye 4yonikRplaashrite| yonInAM 6saMvRtattrAdi, sthitI ca 7bhavaTakAyayoH // 2 // 9dehasaMsthA10nAMga11mAna-- 12samudghAtA 13gatA 4gtii| 15anantarAptiH samaye-16siddhi leM173yA 18digAhRtau // 3 // 19saMhananAni 20kaSAyAH, 21 saMjJe22ndriyasaMjJi23tAstathA 24vedaaH| 25dRSTiridanaM 27darzana --mupa28yogA29hAra30guNa31yogAH // 4 // 32mAnaM lagha33 rUpabahutA, saivAnyA diga34pekSayA / 35 antaraM 36bhavasaMvedho, 37mahApabahutApi ca // 5 // artha---have 37 bAravaDe saMsArI jIvonu svarUpa hu~ varNa cha, te 37 zaro anukrame A pramANe cha // 1 // 1 bheda-( phayA jIvanA keTalA bheda ?) 2 sthAna-( te 'jIvo kyA kyA hoya che 1) Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // lokaprakAze unIyaH sargaH // (mA0 51) 3 paryApti-(phayA jIvane keTalI pani) 4 yonisaMkhyA-(kayA.jIvanA keTalA utpatti sthAna ke ?) 5 kulasaMkhyA-(kayA jIvanA keTalAM kula che?) 6 saMkRtAdiyoni-(saMvRta-vina-ne saMkRtavicata tathA sacitta-acitta-ne mizra, tathA kurmonnatA, zaMkhAvata-ne vaMzIpatrA ra traNa praNa prakAranI yonimAMcI kayA jIvane kara yoni ?) 7 bhavasthiti-(kayA jIvanu keTalu AyuSya ?) 8 kAyasthiti-( yo jIva svakAyamA keTako kALa rahe ! arthAt tenI te kAyapaNe lAgalAgara ( nirantara ) keTalIrAra utpanna pAya ?) 9 deha-(kayA jIvane keTalA zarIra ?) 10 saMsthAna-(kayA jIvanA zarIrano AkAra kevA chakSaNa bALo hopa 1) 11 aMgamAna-( kayA jIvana zarIra keTala mo? hoya 1) 12 samudghAta ( kayA jIvane pheTakI samudghAta hoya ?) 1. gati ( yo jIva kai ganirmA upaje te gani,) 14 Agati-( kayo jIva kaI kA ganirmAthI Ave ?) 15 anantarAsi-( vivakSita bhavamAMdhI nIkalI manuSyabhavamA utpanna thayelA jIvane samyaktvAdi kayo lAbha pApna thai zake 1) 10 samayasiddhi-( kayA bhavamAthI nikalI panuSyagatimA bhASeLA jIpa eka samayamA keTalA mokSe Aya ? ) 17lelyA ( kayA jIvane keTalI lezyA ?) 18digAhAra ( kayo jIva kai kaha dizImAMdhI Avyo thAhAra grahaNa kare!) 19saMghayaNa (kayA jIvane phayu kayu saMghayaNa hoya ?) 20kaSAya ( kayA jIvane keTalA kaSAya ?) 21saMjJA (AhArAdi saMbAnI kayA jIvane keTalI saMjhA ?) 22indriya ( phayA jIvane keTalI indriya ?) 43saMzita (dIrghakAlikyAdi 3 saMjhAmAMnI kayA jIvane keTalI sahA !) 24veda (phayA jIvane keTalA gheda ?) 25dRSTi ( samyagRdRSTayAdi 3 dRSTimAMthI kayA jIvane keTalI dRSTi ?) 26jJAna ( ATha jJAnapAthI kayA jIvane keTalAM mAna ?) Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (134) || saMsArijIvonA 27 dAronuM saMkSiptavarNana || * darzana ( cakSu Adi 4 darzanamAMthI kathA jIvane kathaM darzana 1 ) 18upayoga ( 12 upayogamAMnA kayA jIvane keTalA upayoga 1 ) 29 AhAra (bhojAhArAdi : AhAraka 30 guNasthAna ( kayA jIvane keTala guNasthAna ? ) , 31 yoga kA jIvane 15 yogamAMnA keTalA yoga hoya ? ) jIva ) 1zmAna (kayA jIvanI keTalI saMkhyA che ! ) 33 laghu alpabahutva (potapotAnI jAtiyAM kayA jIva ochA ane kapA jIvo badhAre ke ? ) 34 dizi alpabahutva ( kai dizAmA rahelA jIvothI kaI divAkALA jIvo ochA athavA adhika hoya ? ) 15 antara ( kayo jIvakeTalA kALa sUtrI ne jIvapaNe na upaje ? athavA te bhava kelA kALI koNa jona upaje nahi te cave ( pare) paNa nahi ? ) 36bhavasaMgha (keTalA AyuSyavALI kayo jIva kathA bhavamAM ekAntare vA anantare keTalIvara utpanna ghAya 1 ) 37 mahAspabahutA (sarva jIva bhedomAM aspabahutva 1 // 2dhI 5 // ( nAma mAtra batAvela 37 dvAronuM vistAra varNana ) bhedA iha prakArAH syu-- jIvAnAM svasvajAtiSu / samuddvAtanijasthAnI- papAtaiH sthAnakaM tridhA // 6 // paryAptA vyapadizyante, yAbhiH paryAptayastu tAH / paryAptA'paryAptabhe dA-data eva hidhAMginaH // 7 // paryAptayaH svayogyA yaiH, sakalAH sAdhitAH sukham / paryAptanAmakarmAnubhAvAtparyA ptakAstu te // 8 // dvidhAmI labdhikaraNa- bhedAttatrAdimastu ye / samApya svAIparyAptI - mriyante nAnyathA dhruvaM // 9 // karaNAni zarArAkSA--dIni nirvvarttitAni (kSa-saMjJAni vihitAni ) yaiH / te syuHkaraNaparyAptAH, karaNAnAM samarthanAt // 10 // aparyAptA dvidhA proktA, labdhyA ca karaNena ca / dvayorvizeSaM zRNuta, bhASitaM gaNadhA J Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 705989 || zrI lokaprakAze dvitIyaH sargaH || (sA0 51) ( 135 ) ribhiH // 11 // asamApya svaparyApto striyante ye'lpajIvitAH / labdhyA te syuraparyAptA yathA niHsvamanorathAH // 12 // nivvairtti tAni nAthApi, prANibhiH karaNAni yaiH / vehAkSAdI (khyA) ni karaNAparyAptAste prakIrttitAH // 13 // miyante'lpAyuSo labdhya-- paryAtA iha ya'ginaH / te'pi bhUtvaiva karaNa--paryAptA nAnyathA punaH ||14 1 artha:- (bhedasthAnadvAra) jIvonA potapotAnI jAnine viSe jaitrakAra ne ahi bheda kahevAya che. tathA samudayAta svasthAna ane upAe RNa prakAre vyApta karele kSetra te sthAna kahevAya che. ( vistArasvarUpa AgaLa AvanAra hovAthI a saMkSepadhI hai ! // 6 // (3 paryApta dvAra) jenA paDe jIvo "paryApta" kahevAya le te paryAsio he, anee kAraNathI jIvo paryApta ane aparyApta ema ve prakAranA hai. // 7 // tyo je tate paryApta nAma karmanA udavaDe svayogya paryAptiyo sukhapUrvaka sarva saMpUrNa karI hoya te paryAptA kAga // 8 // baLI AparyAptA jIno labdhi ane karaNanA bhedayI ve prakAramA che. tyAM je prathama bhedavAnA labdhiparyAptA jIvo che te nizraya svayogyapa jiyo samApta karIneja paraNa pAne ke parantu samApta karyA vinA maraNa pAvatA nathI. ||2|| ane je jIvoSa zarIra bhane indriyo vagaire karaNo racelA le neo karaNone (zarIra indriyAdine ) samApta karavAthI ( racavAthI ) karaNaparyAptA kaddevAya le. // 10 // punaH aparyAptA jIva paNa ane karaNanA bhedavaDe ve prakAranA kA che, te mAM je taphAvata zrIgaNadhara mahArAje ko che te sAMbhaLo ! || 11|| nirdhana puruSonA manoratha prema saphaLa yAya nahi tema alpa AyuSyavALA je jIvo svayogya 1-2 jema bAdara agni jISonuM // dvIpa pramANa svasthAna kSetra ane kyAMgyAMthI AdhIne bAdara agni paNe utpanna yAya tyAMtho mAMDIne utpattisthAna paryenuM upapAta kSetra. 3 ahiM praznano avakAza ke svayogya paryAptiyoM pUrNa mahi vAmAM ane pUrNa thayAma AyudhyanI alpatA tathA adhikatA ja heturupa thaze to pachI aparyApta nAma karmamA udayadhaDe svayogya paryAptiyo pUrNa na thAtha, ane paryApta nAma karmanA udayacaDe pUrNa thAya pama kaddevAnuM zuM prayojana ? ( arthAt paryAhiyo pUrNa yavAmAM ane nahiM yathAmAM paryApta aparyApta nAma karma nahi paNa AyuSyanI adhikatA ane alpatAja hetu rUpa che. ) Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (136 ) . . // paryAnidhAravizeSanarNanam || paryApniyA saMpUrNa karyA dinAna maraNa pAme te jIro labdhivaDe aparyAptA arthAta .. ladhiaparyAptA kahevAya . // 1 // ane je pANIora deha ane indriyAdi karaNo (svayogyaparyAniyo) hajI sudhI racyA nathI teM jIne karaNeaparyAsA kahelA 2. ! 13 // ahije asa AyuSyavALA ladhi aparyAptA jIvI (skhayogya paryAptA pUrNa karyA vinA ) maraNa pAme he ne bho paNa karaNaparyAptiA yaha neja maraNa pAme che. // 14 // (paryAptisvarUpa--bhedavizeSavarNanam ) yAhArAvipudgalAnA-mAdAnapariNAmayoH / jantoH paryAtinAmotthA, zaktiH paryAtiratra sA // 15 // pudgalopacayAdeva, bhavettA sA ca SavidhA / AhArAGkendriyazvAsocchavAsabhASAmano'bhidhAH // 16 // tatraSAhAraparyApti-yayAdAya nijocitaM / pRthak khalarasatvenA--hAraM pariNati nayet // 17 / / vaikriyAhArakaudAri-kAGgayogyaM yathocitam / rasIbhUtaM tamAhAraM, yayA zaktyA punarbhavI / / 18 // rasAmRGmAMsamedo'sthi-majjazukrAdidhAturtA / nayeyathAsaMbhavaM sA, dehaparyAptirucyate // 19 // yugma ||dhaatuven pariNatA-dAhArAdidriyocitAt / zrAdAya pudgalAstAni, yathAsvaM pravidhAya ca // 20 // ISTe tahiSayajJaptau, yayA zaktyA zarIravAn / paryAptiH sendriyAhvAnA, dArzatA sarvadAzabhiH // 21 // iti sara-AyuSya adhika hote chata paNa jo zarIra paryApyAvi mAmakarma na hoya to zarIrAdi racanAlo vyApAraja na prI mATe zarIgadikanI racamAmAM AyuSya hetu rUpa nathI paNa tasyAyogyaparyApti hetu rUpa cha. jama vRkSane ghAmAM jaLa hetu rUpa hoya paNa patrAdikamI racanAmAM nahiM. 1 gAthAmAM kahelA "Adi zavaDe indriyonA bhedo athavA AhAra paryApti prahaNa karavI, kAraNa ke cAlu pranthamA AhAra-zarIra ne indriya e RNa paryAptiyo pUrNa karanAra 'karaNa paryApta kaSAya ema phoTuM che. 2-3 prasiddhaathe athavA vizeSa vicArathI svayogya poliyo pUrNa nati karamAra jIva 'karaNa aparyApta. ane svayogya paryANitayo jeNe pUrNa karI lIdhI te 'karaNA paryApta kahevAya che. Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrIlokaprakAze chinIyaH sargaH / / (sA0 55) (137 ) saMgrahaNIvRttyabhiprAyaH (saa052)| prajJApanAjIvAbhigamapravacanasAroddhAravRttyAdiSu tu-yayA dhAtutayA pariNamitamAhAramiMdriyatayA pariNamayati, sendriyaparyAptirityetAvadeva dRzyate, iti jJeyaM ( sA053-54-55) // yayocvAsArhamAdAya,dalaM pariNamayya c| tattayAlaMbya muJcetsocchavAsaparyAptirucyate // 22 // nanu dehocchavAsanAma- karmabhyAmeva sidhyataH / dehocchavAsau kimetAbhyAM, paryAptibhyAM prayojanam / / / / 23 // atrocyate pudgalAnAM, gRhItAnAmihAtmanA / sAdhyA pariNatirdeha-tayA tannAmakarmaNA // 24 // ArabdhAGgasamAptistu, tatparyAptyA prasAdhyate / evaM bhedaH sAdhyabhedA-dehaparyAptikarmaNoH // 25 // evamucchvAsalabdhiH syA-sAdhyA tannAmakarmaNaH / sAdhyamucchvAsaparyApte-stasyA vyApAraNa punaH // 26 // satImapyucvAsalabdhi-mucchvAsanAmakarmajA / vyApArayitumIzaH syA-tatparyAptyeva nAnyathA // 27 // satImapi zarakSepa--zakti neva bhaTo'pi hi / vinA cApAdAnazakti, saphalokatamIzvaraH // 28 // bhASAhai dalamAdAya, gIstvaM nItvAvalambya ca / yayA zakyA tyajetprANI, bhASAparyAptirityasau // 29 / / dalaM lAvA manoyogya, tattAM nItvAvalambya ca / yayA mananazaktaH syA-nmanaHpayApsiratra sA // 30 / / __ artha-(paryAptino artha )-AhAgadi pudgalane grahaNa karapA ane japa pariNAma pamAvAnI paryApta nAmakarmanA udayayI utpanna bhayehI jIvanI khe akti te ahiM paryApti kahenApa cha, // 15 // baLI te paryApti pudgalonA upacaya ( samUha ) pIja thAya ke, ane te AhAra-zarIra -indriya-vAsocchavAsa-bhASA-ane mana e nAme' 6 makAranI ke. // 16 // Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -.......... -- ...-- - - // paryAptihAravizeSanarNanam // tyAM je zaktibahe potAne ucita AhAra prANa pharI khala rasa paNe alaga pariNAma pamADe te zaktirnu nAma A AhAra paryApti kahevAya. / / 17 / / punaH jIva vaikipa-AhAraka-ane audArika dekhane yogya rasarUpa thapelA AhArane ve zaktiraDe rasa-kaSira-mAMsa-meda-asthi-majjA ane vIrya pa sAta dhAtupaNe pathAyogya pariNAma pamADe ne zaktina nAma deha pApti kahevAya. // 18--19 // tathA dhAtupaNe pariNamelA AdhAramAthI je pudgalo indriyapaNe pariNavAne yogya poya teSAM pudrako grahaNa karIne ane yathAyogya indriyapaNe parigamAyIne te indriyanA viSaya mAnA jIva je zaktiraDe samartha pAya te zaktine sojhoe indriyaparyApti e nAmavALI kahI , e saMgrahaNI vRttino abhiyAya kayo / panavaNA-jIvAbhigama-ane pravacana mArodAranI pRtti vigeremA lo-"je zaktivaDe dhAtupaNe pariNamelA AhArane indriyapaNe pariNamAve se indriya paryApti" eTalaja kahelaM jaNAya che. je zaktivahe zvAso. 1 audArika dehayAko audArika yogya ane kiya para AhAraka deha. vALo jIva vaiphiya SA mAhAraka yogya 2 prathama mamaye AhArana grahaNa taMjasa kArmaNa kAyayogabare hoya hai. mATe bhAcAramI prANaziyAmAM AhAra paryAdita avAntara hetu rUpa cha, param kArmaNa-vA miya--vA audArikAdi kApayogaSaTe gRhIta AhArane zarIra banI zake seSI pogyatAdhAko karabo pa AdhAra paryAptirnu murupa kArya ke. 3 ahaM bAla rasamo sAmAnya artha "gRhIta AhAramAthI zagera banI zakavA jepI zanivALA AdArane zarIra banI zake tevo karato, ane zarIra nahiM dhamI zake paSA ayogya AhArane tethI alaga karI deSI " emI karato, athI pa artha paNe zarIralI AhAra paryAptimA ghaTato Aye che, anyathA mdhUla paSTipala rasano artha maLa ana rasa vicArIpa to audArika deha mitrAya vaikriya anne AhAraka deha saMdhi AhAra paryAditamA lAgu paDI zake nahi. 4 audArika deha svaSAmA jema 6 posniyo karI paDe he tema mUka baiMkriyA uttara kiya-ane AhAraka deha rakhavAmAM paNa chapa paryAptiyoM karavI pare mATe "praNe dene yogya" syAdi kahelaM che. 55 mAta dhAtu mAtra audArika deha dhArIneja hoya che, parantu pauyaM pAtu mUla vaikipazarIrane paNa hoya . ane AhAraka zarIra pa sAta dhAtu rahita che, mATe 5 traNe dehanI zarIraparyAptimAM sAdhAraNa artha pane ke . je zakiSaH jIva AhArArA prahaNa karela pugako, svasthayogya zarIra race te zani zarIraparyApti kavAya". Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ || lokaprakAze dvitIyaH sargaH // (sA0 55) ( 139 ) vAsa yogya putrako pahaNa karI bane vAsocchrAsapaNe pariNamAtrI, teja zaktivaDe te pulo alaicIne mUke te zvAsocchvAsa paryAptikahevAya // 22 // prazna- deva nAmakarma bhane ucchUvAsa nAma karmavaDeja deha bhane chuvAnI utpatti siddha yAya ke ( thaze ?) to A deha paryApta ane ucchavAsa paryAptivaDe zuM prayojana le ? // 23 // uttara - ahiM jIvanaDe grahaNa karAyalAM pugakonuM deha paNe je pariNama te zarIra nAma karmavaDhe sAdhya ke ||24|| ane prAraMbha karelA aMganI je samApti te zarIraparyAptivaDe thAya che. e pramANe sAdhya ( kArya ) nA bhedathI zarIra nAmakarma ane paryApta nAmakarmano bheda che, // 25 // e rIne jIvanI vAsocchvAsa lagdhi zvAsocchrAsa nAmakarmavaDe sAdhya che, ane te zvAsocchavAsa labdhino ( saMbaMdhi ) je vyApAra karabo te ucchavAsa paryAptithI sAdhya hai. // 26 // kAraNa ke ucchavAsa nAmakarSathI utpanna velIcchravAsa lAMcdha hote chate paNa te ladhino upayoga karavAne ( vyAvRta karavAne ) jIva ucchavAsa paryAptivaMDeja samarpa thAya che, parantu bIjI rIte nahi // 27 // jemake bANa pheMkavAnI vidyamAna zatine paNa ( zakti hote paNa ) dhanuSya grahaNa karavAnI zakti vinA subhaTa ( bANa prakSepa, zaktine ) saphaLa karavA samartha nathI. ||28|| tathA jIva je zaktivaDe bhASAyogya pudgalo grahaNa karI, bhASApaNe pariNamAtrI bhane avalaMbIne je zaktivaDe bisa ne A bhASA paryApta kahevAya. // 29 // tathA jIva je zaktivaDe ma noyogya punalo grahaNa karI manapaNe pariNamAtrI ane avalaMbIne (jezaktivaMDe ) citavana vyApAra karavAmAM samartha thAya te ahiM manaH paryAptikahelI che. ||30|| 2 phALa bhArapAnI kriyA pahelA jema zarIranoM kaIka saMkoca prayatna karI phALa marAya che, tema zvAsocchvAsAdi pudgalone paNa prathama tathAvidha ( avalamvanarUpa ) prayatna karI le prayatnathI utpanna thayelI trimarjuna zaktibar3e visarjana karAya che, te bisarjana thavAmAM kAraNarUpa je prathama avalaMbana kahevAya. prayatna se 1 zarIranAma karmacaTe pugalI zarIrarUpaM pariName, zarIraparyAptinAma karmabaDe 'zarIra rakhavAnI zakti prApta thAya ane zarorapayali baDhe jIva zarIra racanAnI kriyAmAM pravRtta thAya. siM zaGkA " zarIraparyApta paTalelIne zarIra pariNAmI za pa artha ho to zahara paryApta antarmuharte puNa thayAthI zarIra gvA " Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 140 ) / / paryAptAravizepavarNanam // mriyante ye'vyaparyAptAH paryAptitrayamAdimam / pUrNIkRtyaiva na puna -- ranyathA sambhavenmRtiH // 31 // tathAhi // paryAptitrayayukto'nta --rmuhUrtenAyuragrimaM / baddhvA tato'ntarmuhUrtta -mabAdhAM tasya jIvati 11 nI zakti paNa antarmuhUrta bAda prApta dhAya chatAM zarIra racanAno prAraMbha (upakSaNI paryAptiyoko prAraMbha) to prathama samadhI zada thAya che, arthAt prathamAdisamayagRhIta pudgalo ( prathama samayazrI bhaganA upAntyasamaya sudhI gR DIta pudgalo ) zarIra paNe pariNamatAM jAya che to zarIra rathavAnI zakti prAya (zarIra paryApti) yA paDela te pudgalo zarIrarUpa kebhI rIte pariName ? uttara- he jijJAsu ! zarIranAmakarmodayamA kAryarUpa zarIra racanAno prA. raMbha zo ( zarIranAmakarmano udaya bhavanA prathama samayeja hovAthI ) bhavanA pradhama samayazrI yA cukyoM ke, parantu taM zarIra jyAM sudhI svakArya (kAyayoga) karavAne asamartha che, tyAM sudhI zarIranI saMpUrNa racanA yaha na kahevAya, paramsu antarmuharte jyAre te pudgalopazcayathI vRddhi pAmeluM zarIra svakArya karavA samartha thAya tyAre zarIra saMpUrNa "kahAnI doSArthI antarmuhUrta bAda zarIraparyApti ( zarIra racavAnI zakti ) samApta pAya ema kAma koI virodha nathI. "" 86 33 tathA ucchavAsa nAmakarmabaDe jIvane ur3avAsa labdhi eTale pugalo ne upavAsa paNe pariNamASI zvAsocchvAsa ra mUkI zake pavI yogyatA prApta thAya che| ane te yogyatArUpa labdhi ucchrayAsa leSA mukavAmA vyApAra binA saphala thAya nahi, ane ne ucchavAsa leSA mUkaSAno vyApAra te tathAvidhazakti binA pahale zvAsocchrayAsa paryApti vinA hoi zake nahi, ane te zvA sonAmapatirUpa zakti zvAsocchavAsaparyAdita nAmakarma vinAza mahimATe savAla paryAptinAmakarmagaDe yAmAsa paryApti pUrNa thAya jethI ucchvAsa levAnI zakti utpanna ghAya, ane te zakti bAcho jAMba ucchavAsa nAmaka maMdiyA prabhAve zvAsocchravAsa yogya pugI lai zo SAsa paNe pariNamAtre abalaMbe bane vima ema (pravAsocchrAsapaNe ) pariNamAzrAdi kriyA karavAnI meM zakti te paryApta kaSAya, ane e pari manAdi kiyAmAM ne ucchrAsana niyatapaNuM karanAra te ucchvAsa nAmakarma ANa jethI ucchvAsa paryApta ucchrayAmaparyAdita nAmakarma ucSAbha nAmakarma = ane ucchravAsa ityAdi sabai bhedanI spaSTa rItaM bhinnatA samajI zakAya cha, 1 koipaNa jIva AyuSya bAMdhyA bAda kamImAM kabhI antarmuhUrta vyatIta meja maraNa me che, parantu AyuSya bAMdhyA bAda turtaja (anantarAdi samaye ) maraNa pAso nathI, ane ra antarmuhUrtta "abAdhA kALa" patrA nAmadhI oLakhAya che. Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // lokapakAze tanIyaH sargaH // (sA. 56) (141) // 32 // tato nibaddhAyuryogyAM, yAti tAM gtimnythaa| zravaddhAyuranApUrNa-tadAbAno bajekanara : 31 duzoca. majJApanA. tau|| yasmAdAgAmibhavAyurvavadhvA niyante sarvadehino nA'bayA, tacca zarIrendriyaparyAptibhyAM paryAptAnAM bandhamAyAti, nA'paryApsAnA (saa056)|smyebhyo navabhyaH syA-prabhRtyantamuhartakam / samayonamuhUrtAta-masaMkhyAtavidhaM gtH||34||ttH suukssmkssmaadiinaamntrmuhrtjiivinaam| antarmuhartAnekatva-midaM saGgatimaGgati // 35 // yugmam // utpattikSaNa evaitAH, svA svA yugpdaatmnaa| Arabhyante saMvidhAtuM, samApyante tvanukramAt // 36 // tadyathA-AdAvAhAraparyApti-stataH zarIrasaMjJitA / tata indriyaparyApti--revaM sarga api kamAt // 37 // tatraikAhAraparyAptiH, samApyetAdime kSaNe / zeSA asaMkhyasamaya-pramANAntarmuhartataH // 38 // anukramo'ya vijJeya yauvArikazarIriNAm / vaikriyAhArakavatAM, jJAtavyo'yaM punaH kramaH // 39 // ekA zarIraparyApti-rjAyate'ntarmuhUrtataH / ekaikakSaNavRddhayAtaH, samApyante parAH punaH // 40 // niSpattikAlaH sarvAsAM, punraantrmuhrtikH| zrArambhasamayAyAnti, niSTA chantarmuhartataH // 41 // AhAraparyAptistvatrApi praagvt||mnovcaakaayblaa-tykssaanni paJca jIvitam / zvAsazceti daza prANA, dvAre'sminneva vakSyate // 42 // itiparyAptisvarUpam-- ___ artha--je jIvo aparyAptA ( ladhi aparyApnA) chatAM ja maraNa pAme che. teo paNa prayamanI vaNa (AhAra-zarIra-indriya) paryAptiI pUrNa karIneja maraNa pAme ke, parantu anyathA (traNa paryAptiI bAMdhyA zivAya) maraNa saMbhave nahi // 31 // te jemake -traNa paryAniye 'yukta jIva antarmuhUrta AvamA bhavanuM AyuSya gAMdhIne 1. sandriyaparyApita bAMdhI indriyo pUrNa thA hoya maMja jIva Ayuga bAMdha Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (142) // paryAptidvAravizeSavicArasvarUpam // spArapachI antamuharta pramANa AyuSyanA arAdhAkAta sadhI jIne ke. // 32 / / tyAravAda (avAdhAkAla pUrNa yayA pachI) bAMdhelA AyuSyane ucita ne ganimAM jIva jAya che, anyathA (praNa paryAptio pUrNa karyA zivAya) je jIve AyuSya cA~yu na. thI, tathA (agara praNa paryAptio karI AyuSya bAMdhyu hoya to paNa)jeNe tene apASakAla pUrNa karyoM nathI te jIva kyA ( kai ganimAM) jAya ! // 33 // zrI prajJApanAsUtranI vRttiA paNa temaja phadhule ke-"je kAraNadhI sace prANImo paramavarnu AyuSya cAMdhIne ja maraNa pAme , parantu bAMdhyA vinA maraNa na pAme, ane te paNa zarIra ane indriya paryApti vaDe paryApnA thayela jIvone - (Ayu) baMdhAya che, paNa ethe paryAptio bar3e aparyApta (apUrNa) rahela jIgene nahi " je kAraNe 1 samayayI mAMDIne ? samaya nyUna muhUrta sudhInAM asaMrUpa prakAranAM antarmuhUcoM che. // 34 // te kAraNa mATe anna maharca AyuSyavALA sahapRthvIkApa vagere jIvonA (AyuSyanA) bhinna bhinna prakAranAM annamuMhana hoya no taM yukta re. [arthAt eka anta mahataM AyuSyavALA paNa aneka jIvonuM AyuSya paraspara parakheM hotuM nayI.] // 35 // vaLI pAnmA utpatti samayeja poma pomAne yogya te pa. yAtiyo eka sAthena (sapakALe ja ) karavA pAMDe ke ( prArambhe ke 1, parantu anukrame samApta thAya che. / / 36 // te A pramANe-mayama ja AhAraparyAsti, tadanatara zarIraparyApti, tadanantara indriyaparyApsi e pramANe zvAsocchvAsa-bhASA-ane mana e saba pAptiyo anukrame saMpUrNa pAya che. / / 37 // tyA eka AhAraparyApti prathama samaye samApta yAya che. ane zeSa 5 papliyo asaMkhya samaya pramANe anna maharne anukrame saMpUrNa thAya che. // 38 // vaLI samAptino e anukrama ( kALa ), audArika zarIrabAlA jIvonI apekSAe jANavo ane vaikriya mathA AhAraka zarIsvALA jIvonI paryAptionI mamAptino anukama [kALa] AmamANe cha. / / 35 // eka zarIraparyApsi antarmuhatte saMpUrNa pApa ke, ane zepa 5 paryApAnI adhikArI ya hai, Ayu yandhane mTAyaka adhyavasAyo paNa tyAreja Ave hai, 2 karma bAMdhyA pachI uzyamAMna Ave tyAM sudhIno calo kAla te abAdhAkAla kaheSAya , 1 arthAt prathama samayagRhIta putalonA abalambana ya? jISane gRhonAhAra ne bralarama gaNe pariNamAvavAmI zakti saMpUrNa prApta dhAya cha, ane zeSa hAliyo deza prApta thApa hai. natara se te zami prAyogya padagalonI samUha jema jema bhegI yato jAya tema tema te te zakti anukrame pragara ( saMpUNa svakAryamamartha ) yatI jAya pa hetudhI sarva paryAptimA prAraMbha samakAla, - ane samApti anukrame kohalI che. Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | lokaprakAze itIyaH sagaH // (sA0 57) (143; ptiyo ekeka samayanI 'vRddhie saMpUrNa thAya che. // 40 // punaH etraNe zarIravAnna jIvone sarva paryAptiyono samudita kALa annamuMhataMja che. kAraNake prArambha samayathI eka antarmuhata (te paryApniyo) sapAla thAya hai. // 41 // ahiM paNa AhArapaninI samApnikALa no pUrvavaca ? samayamAtrano ja che. vaLI A paryAptidvAramA ja mana-vacana-kAya e 3 vaLa-5 indriyo-AyuSya ane zvAsocchavAsa e1. pANo che,te pANabheda paNa A dAramAMja kddevaashe.||4|| iti paryAptisvarUpam / / tajasakAmaNavanto, yujyante yatra jantavaH skandhaiH / audArikAdikAdiyogyaH, sthAnaM tayonirityAhuH // 43 // tathA ca // vyaktito'saMkhyabhedAstAH, saMkhyAre naiva yadyapi / tathApi samavarNAdi--jAtibhirgaNanAM gatAH // 44 // tathoktaM prajJApanAvRttI-kevalameva viziSTavarNAdiyuktAH saMkhyAtItAH svasthAne vyaktibhedena yonayo,jAti adhikRtya ekaiva yonirgaNyate (sA0 57) / lakSAzcaturazItizca, sAmAnyena bhavanti taaH| vizeSAtu yathAsthAnaM, vakSyante svAmibhAvataH // 45 // kiJca--saMvRtA vivRtA caiva, yonirvighRtsNvRtaa| divyazayyAdivatrA dyAvRtA tatra saMvRtA // 46 // tathA vispaSTamanuSa--lakSyamANApi sNvRtaa| vivRtA tu spaSTamupa-- lakSyA jalAzayAdivat // 47 // uktobhayasvabhAvA tu, yonirvivRtasaMvRtA / bahirdRzyA'dRzyamadhyA, nArIgarbhAzayAdivat // 18 // tRtIyayonijAH stokA-stato dvitiiyyonyH| asaMkhyaghnAstato'nanta-guNitAH syurayonayaH // 19 // tebhyo'pyanantaraNitAH, - .. . . - -.. -. - 1 deSone bhASA ane mana:paryApita paka mamayamA ( samakALe) pUrNa pAya'che. methI devone pAMca paryApti hoya ema spaSTa kahevApa cha. 2 prANahAra paryAptivAramA antargata kola hovAcI paryAptimAramA paryAni ane mANa pa dhamne dvAra jIvabhedomAM utarI. iti bhAvaH // . paryApta saMvadhi ghaNoja vistAra mavatAvistarAdhamAM kolo DoSAthI myAthI jo devo. Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (144) // yonidvAra-svarUpamedAdivicAraH // khyAtAH prathamayonayaH / evaM zItasacittAdi--svapyalpabahutohatAma / / 50 // zItA coSNA ca zItoSNA, tatsparzAnvayAtridhA / sacittA'cittamiti, bhedato'pi tridhA bhavet / / 51 / jIvanadezairanyo'nyA-nugamenorarIkRtA / joradehAdiH sacittA, zuSkakASThAdivatparA // 52 // ata evAGgibhiH sUkSma--strailokye nicite'pi hi / na tatpravezairyonInA-macittAnAM sacittatA // 53 // sacittAcittarUpA tu, mizrA yoniH prkiittitaa| nRtirazvAM yathA yonI, zukazoNitapudgalAH // 54 || AtmasAhihitA ye syu-ste sacitAH pare'nyathA / sacittA'cittaroge ta-dhonemizratvamAhitam / / // 55 // yoSitAM kila nAbheradhastAcchirAdvayaM puSpamAlAkakSyakAkAramasti, tasyAdhastAdadhomukhasaMsthitakozAkArA yoniH, tasthAzca bahicUtakalikAkRto mAMsamacaryoM jAyante, tAH kilAsUksyanditvAt Rtau strAnti, tatra kecidamRjo lavAH kozAkArakAM yonimanupravizya santiSThante, pazcAclukasaMmizrAMstAnAhArayan jIvastatrotpadyate, tatra ye yonyAtmasAtkRtAste sacittAH kadAcinmizrA iti / ye tu na svarUpatAmApAditAste'cittAH / apare varSayanti-amRka sacetanaM zukramacetanamiti / anye bruvatezukrazoNitamacittaM yonipradezAH sacittA ityato miti tu tasvArthavRttau dvitIye'dhyAye (sA0 58) // (caturthayonihAravicAraH) ___ artha-tejasa ane kArmaNa zarIra yukta jIvo audArikAdi pudgalaskAyovaDe (sAthe) je sthAne johAya te sthAnanu nAma yoni khlaay.||4|| baLI yaktimeda ne yoniyo asaMkhya prakAranI ke tethI moke Aralo saMkhyAvALI che pama kovAne 1kasa prakAramA varNavALI judI judI asaMkhya yoniyo se vyaktibhada. zemake eka sarakhA raMgazALA 100 ghaTA te vyaktibheda 100 gaNAya. Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 thu) // lokamakAze tRtIyaH sargaH // (sA058) (145) yogya nathI topaNa sarakhAvarNa vigairenI jAtivaDe te gaNatrImA AvI zake che.||44|| zrImajJApanAvRttimA paNa emana kahela ke ke-" mAtra amuka akAranA ( judA judA ekaja ) varNAdivALI yoniyo svasthAne vyaktibhede karIne asaMkhya che to paNa te asaMkhya yoniyo jAtibhedabar3e ekaja yoni gaNAya che. // 45 // sAmAnya paNe te yoniyo 84 lAkha che, ane vizeSathI to je sthAne yoniyonA svAmi gaNavAmA Avaze. tyAM ( kayA jIvanI kaiTalI yoni cha ? ne kaIbAnA sthAne ) kahavAze. / / 46 // valI saMghRtA-vivRtA ane viyatasaMvatA e pramANe traNa prakAranI yoniyo che, temAM divyazayyAdinI paTa vakhAdi bar3e je Avana (kAyela ) hoya te saMvRtAyoni // 47 / / nathA aspaSTa paNe oLakhAtI evI paNa yoni saMvRtA ja kahabAya ane sarovarAdi jaLAzaya vigerenI mAphaka je yoni spaSTa rIte oLavAya che. te viyatAgoni ! 48 / / ane strInA garbhAzayAdinI mAphaka bahArathI ( udaraddhi dekhAtI hovAyI) dRzya, ane aMdarayI (garbhasthAna nahi dekhA hovAthI) adRzya e pramANe pUrvokta banne svabhAvavAlI je yoni te vikRtasaMvRtAyoni kahevAya // 49 / / e traNa yoni sambandhi alpabahutva A pramANe cha trInI yonivAlA ( viThUna saMtratayonivALA ) jIvo ( garbhajanarAdi ) savayI alpa cha, netho bIjI vinayonivALA jIyo ( deva nArakAdi) asaMkhya guNA che, tethI anantaguNA yoni rahita jIvo (siddha paramAtmAo) che, // 50 // ne tethI paNa anantaguNa saMtayonibALA jIvo (sAdhAraNa vanaspatyAdi ) ke. e pramANe zIta ane sacinAdi yoniyomA paNa alpabahusva vicAravaM. // 5 // te zItAdi yoniyornu svarUpa A pramANe-te te { zItAdi ) sparzayukta evI zIta-uSNa ane zItoSNa e pramANe traNa prakAranI paNa yoni che. tathA sacitta acitta ane mitra e bhedathI paNa traNa prakAranI yoni che. // 52 // tyAM jIvapradezoe paraspara bhaveza karavA paNA baDhe aGgIkAra karela ( eTale jemAM jIrapradezo 1. judIjudI asaMkhyayoniyo paNa eka sarakhA pradinI apekSAe pakaja yoni gaNAya pa jAti bhevajemake sarakhA raMgaghALA saMkaDhI ghahA paNa jAtibhede pakaja jAtinA gaNAya. 2 teja gharNAdikane Azraya. 3 sarakho varNa gandha-rasa-paza bhane saMsthAna yALA aneka utpatti sthAna paNa ( jAtibheda vaDe ) 1 yoni gaNAya iti bhAvaH // Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 146 ) / yonidvAratadbhedavizeSavarNanam // (khAra vyApta thayelA hoya tevAM jIvatAM je zarIra vigere te sacittAyoni tathA zuSka (sukA) kASTa vigere sarakhI ajIva te avittAyoni katrAya // 53 // e hetuthIja sUkSma prANIokaDe traNe loka bharelA hote chate paNa te kSmajIvonA AmamadezIvaDe acicayoniyone sacittapaNuM prApta yatuM nathI. // 64 // ane kaMka sacitta aneka acitta evI je yoni te mizrayoni kahalI che, manuSya ane ticonI yoniyAM je vIrya ane rudhiranA ( jeTalA ) dugalo AtmamadezosAthai ekarUpatA dhAmyA hoya ( arthAt jemAM Atmapradezo vyApta thayA hoya ) teTalA mugalo sacitta ane vIjA pudgalo (vIrya- rudhiranA ) acitta che, e pramANe sacita anaM acittanA yogayI te yonine mizraNuM kahe . // 55 // "strIyone nizcaya nAbhiyo nIce puSpamALAnI janoine AkAra me zirAo ( naso ) che tenI nIce nIcAmukhe rahelI kamalaDoDAnA AkAravALI 'yoni che, ane te yonidhI bahAra AMvAnI kaLo (maJjarI) sarakhI mAMsanI maJjarIyo thAya che. te mAMsanI mArIyo Rdhira jharakhAnA svabhAvavALI hovAthI (lagabhaga) daramA rudhira jhare che (jene aTakAva - aDacaNa - opaTI ityAdi kahe . ) te jharanA rudhiranA hear aMza kamalaDoDAnA AkAravALI yonimA praveza karIne rahe the, tyAsvAda (saMbhogathI ) vIrya mizra thayelA te rudhiranA aMzano AhAra karato jIva te yoniyAM utpanna thAya che. tyAM yonie je vIdezoM AtmasAt [ potAnA rUpajIvapradeza vyApta ] karyA hoya te vIryamadezo sacitta ane kadAcit mizra hoya che, anaM je vIryapradeza yonirUpane (yonigata Atmapradeza vyAptapaNAne ) napAmyA hoya te vIryapadezo acitta hoya he -vaLI bIjA AcAryoM ema kache ke" rudhira sacitta ke ane vIrya acitta hai." ane keTalAeka ema kahe che ke "vIrya ane rudhira acitta che, ane yoninA pradezI sacitta le e hetuthI mizrayoni kahevAya ke" iti tavArthe vIjA adhyAyanA 33 mA sUtranI vRttimAM che. yonistridhA manuSyANAM zaMkhAvartAdibhedataH / yasyAM zaMkhakha ivAvarttaH, zaMkhAvarttA tu tatra sA // 56 // kUrmontatA bhave 2 yoni abhyantara ane yA ema ke prakAranI hai temAM A cAlatuM svarUpa abhyantara yoninuM che, ke je yAMni khonA garbhAzaya rUpa che, pa abhyantara yonimAMja jIvanI utpatti hoya he ane AgaLa kaDevAlI zaMkhArttAdi davALI yoni ke je vAliGga AkArarUpa he ne brAhmayoni jANavI. Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 thu) // lokaprakAze tRtIyaH sargaH // (sA. 61) (147 ) yoniH, kUrmapRSTamivonnatA / vaMzIpatrA tu saMyukta-vaMzIpatradvayAkutiH // 57 // strIratnasya bhavecchaMkhA-bartA sA grbhvrjitaa| vyutkAmanti tatra garbhA,niSpayante na te yataH // 58 // atiprabalakAmAgne-vilIyante hi te yathA / kurumatyA krspRsstto--'pydrvllohputrkH||59||tthaa ca prajJApanAyAM-"saMkhAvattANaM joNI isthirynnss|"(saa059) (zaMkhAvartA yoniHstrIratnasya) ahaMJcakriviSNubala-devAmbAnAM dvitIyakA tRtIyA punaranyAsAM,strINAM yoniHprakItitA ||60 // idaM ca yonInAM tridhA vidhyaM sthAnAittRtIyasthAne (sA0 68mAcAraGgata zubhAzudeza yonInAmanekatvamevaM gAthAbhiH prdrshitm||sii yAdIjoNIyo, caurAsItI asayasahassehiM / asuhAo ya suhAo, tattha suhAo imA jANa // 61 // assaMkhAumaNussA,rAIsarasaMkhamAdiAUNaM / titthayaranAmagoya, sabasuhaM hoi nAyavvaM 462 // tatthavi ya jAisaMpannayAi, lesAo hoti asuhAyo / devesu kibbisAI, sesAo hA~ti u suhAyo // 63 // paMceMdiyatiriesu, hayagayarayaNA havaMti u su.. hAo / sesAo asuhAo, suhabannegiMdiyAdIyA / / 64 // de. vidacakkavahi-taNAI mottuM ca titthayarabhAvaM ||anngaarbhaaviyaavi ya, sesAmo aNaMtaso pttaa||65||(saa0 61) [zItAdiyonayaH catu-razItizca shtshneH| azubhAzca zubhAH tatra, zubhA imA jAnIhi // asaMkhyAyuSo manuSyA,rAjezvarAH saMkhyAyAyuSaH [zaka. khAdayaH]tIrthakaranAmagotraM.sarva zubhaM bhavati jJAtavyamatitrApi ca jAtisaMpanna-tAdeH zeSA bhavanti ashubhaaH|devessu kilbiSAdeH, zeSA bhavanti zubhAH // paJcendriyatiryakSu, hayagajaratnA bhavanti tu zu Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (148) // yonidvAreyonimedanirUpaNam // bhAH 1 zeSA azubhAH, zubhavarNaikendriyAdayaH // devendracakravarti- 1 svAdi muktvA ca tIrthakarabhAvaM / anagArabhAvitatAmapi zeSAH (bhAvAH) anantazaH prAptAH // ] iti yonisvarUpama / / upara kahelA yonimA medo sarva jIvo Azrayi kanyA ane have je bhedamAtra manuSyane Azrayija hoya le te ko che. manuSyonI yoni zaMkhAvAdibhedathI 3 prakAranI hai, mAM je yonimA zaMkha sarakho Avarta ( oNTo--bhamaro ) hoya te ahi zaMgvAvarsayoni phahavAya / / 56 // tathA je yoni kAcabAnI pITha sarakhI unnata-uMcA bhAgavALI hoya te kUrmomatAyoni kahevAya che, ane je yoni vAsanAM joDAyalA ye patra sarakhA AkAsvALI hoya te vaMzIpatrAyoni kahevAya che. // 57 // temA cakravartInA zrI ratnane ( mukhya paTarANIne ) garbhotpatti rahina evI zaMkhAvartayoni hoya che, kAraNa ke te yonivALI svInA garbhamAM jIvo garbhapaNe AvIne utpanna dhAya che. parantu neo janmatA (jIvatA ) nathI / / 58 // jethI ati prathala kAmAgnivahe se jIvo utpanna thanAM na vinAza pAmI jAya che. jema kurumatinA hAthathI sparza karAyalo lohaputraka ( lokhaNDanu pUtaLa) paNa gaLI gayoH // 5 // ___ zrI prajJApanAsUtramA karjA ke ke-"zaMkhAvayoni strIrannane hoya" arihanta-cakravarti-vAsudeva ane baLadeva e cAranIja pAnAonI bIjI konnasAyoni hoya, ane bIjI sAmAnya strIyonI jIjI baMzIpatrAyoni hoya che. // 60 // A yoniyonA praNa meda traNa prakAre ( erale sarva malI 9 prakAra ) 1 alavatta cayatinI mukhya strI (srI ratna) kurumatipa lopaNDanA puta. kAne hAtha baDe sparzatAM te samarcha rasamaya thai gayu. zaMkA-jo lodAna na strIratnanA sparzavaDe gaTI jAya to nedhI strI suvarNAdikAM AbhUSaNa kethI rIte pahegI zake ? utara-- ati kAmAnura yukta thai viSaya ichA pUrvaka sparza karamAthI lohaputra(pUtaLagalI gayo pama jANayu, jedhI AmUSaNAvika hegthAmA tathA vIjA jIva ajIbanA sparzamAM karapaNA aDacaNa thAya nahiM 2 kumbhumnatApa joNIpa tinihA uttamapurisA gabhbha yakkamati jahA-arahantA--thakkaSaTTI-paLadevA bAsudevA ( iti ThANAMgatRtIya sthAne ) 3 zIpatrAvi Ne bheda bAlayonimA jANaSA Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4-5 meM) // lokaprakAze tRtIyaH sargaH // (sA0 61) (149 , zrIThANAMgajI mRtranA bIjA ThANAmA kahyA che,ane AcArAMga satranI - cimAMzubhAzubhabhede karIne yoniyonA aneka prakAra gAthAze baDe darzAyelA // 3 // te A pramANe-zrI AcArAMgapattimAM-"zInAdi bhedavALI yoniyo 84 lAkha haita zubha ana abhaemabamakAranI che, tyAM zubhayoniyo A (AgaLa kahe. cAya ke te) jANavI. asaMkhya AyuSyAlA manuSya-tathA saMkhyAnAAyuSyavALA [ vA zaMsvAdicakravarti- ane vAsudeva vigerenI nathA tIrthaMkara nAma karmavAlA nIrthakara bhagavAnanI yoniyo sarva zubha hoya ema jANavU // 32 // nemAM paNa uttama jAti kuLavAlA puruSone utpanna tharAnI yoniyo parva zubha jANavI, bhane zeSayoniyo azubha hoya che, tathA devomA kilvipiyA bagerai [ philvipiyAparamAtrAmI-vigaire ] devonI azubhayoni ane zeSa sarva devonI zubhayoni jANavI / / 66 / / tayA paJcandriya siyacomAM cakravartinA azva-ratnaistiratna vigerai uttamajAnimA tiyano gubhayonivAlA, ane zeSa siryacI azubhayo nivAlA che, tathA ekendriyAdi jIvomAM zubha varNa-gandha-rasa ane sparzavAlA jIvo zubhayonicAlA ane azubhavarNAdivAlA ekendriyAdi azubhayonivALA gaNAya . // 64|| devendrapaNAnI-cakravartipaNAnI-nIrthaMkarapaNAnI ane bhAvitAtmA aNagArapaNAnI ( mokSAbhimukhI uttama munipaNAnI ) yoni varjIne (paTale dezaindrAdikapaNAnI utpatti varjIne ) zeSa yoniyo ( utpattimthAno) anannI vakhana prApna thayAM . [kAraNake devendrAdipaNuM jIvane saMmAgmAMprAyaH eka varavataja pApna thAya che. ] / / 65 // iti yonisvarUpam // kulAni yoniprabhavA-nyAhustAni vahanyapi / bhavanti yonAvekasyA, nAnAjAtIyavehinAm // 66 // kRmivRzcikakITAdi-nAnAkSudrAginAM yathA / ekagomayapiNDAntaH, kulAni syuranekazaH // 67 // koTayekA saptanavati-lakSAH sArdhA bhavanti hi / sAmAnyAtkulakoTAnAM, vizeSo vakSyate'grataH // 68 // iti yonikulasvarUpam, tatsaMvRtatvAdi ca // (atha paJcamaM kuladvAram ) 1 prAkRtanA saMgvamAdi zabdamo zaMkAdi artha ThAe to praghoSa pramANe zaMgna AyatI cotrIzImA thanAra cayatti che te leghA, Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 150) // kucha khArekulakoTisaMkhyAnirUpaNam / / (bAra . artha-haye kulanu svarUpa kahevAya chetyAM jenI utpatti yonimAM thAya ne ku: la kahevAya, te aneka prakAranA prANIonAM ekaja yonimAM praNAM kucha utpanna thAya che, // 66 / / jema ekaja chANanA piMhanI aMdara kamI-vauMchI-kIDA vagere aneka prakAranA kSudra (tuccha ) prANIyonA aneka kuLa hoya che. nema ekaja yoni mAM aneka kuLa jANavAM. // 67 // tyA sAmAnya paNe ? kroDa 97|| lAkha kuna koTi le, ane vizepathI AgaLa ( jIvabhedamA ) kahevAze. e pramANe yoni- kula ane matAdiyoninA bheda- svarUpa kA. // 66 // iti kulakoDisvarUpam // bhatrasthitistahavAsu-viniya taya kIrtitam / sopakrama syAttatrAdyaM, dvitIyaM nirupakramama // 69 / / kAlena bahunA vedya-mapyAyuryattu bhujyate / alpenAdhyavasAnAye--rAgamoktairupakramaiH // 70 // AyuH sopakramaM tatsyA--danyatA kama tAdRzam / yaddhandhasamaye vaddhaM, zlathaM zakyApavartanam // 7 // yugmama // dattAgnirekato rajju-yathA dIghAkRtA kramAt / dahyate saMpiNDitA tu, sA jhaTityekahelayA // 72 // yatpunarbandhasamaye, baddhaM gADhanikAcanAt / kramaveyaphalaM taddhi, na zakyamapavartitum // 73 // kSIyate'dhyavasAnAye-yaiH strotthaiH svasya jIvitam / paraizca viSazastrAdya-ste syuH sarve'pyupakramAH // 74 // yadAhuH // ajjhavasANa nimitte, AhAre veyaNA parAghAe |phaase ANapANa, sattavihaM jhijjae AuM // 75 // (sA062)(adhyavasAne nimitte, AhAre vedanAyaryA parAghAte sparza AnaprANe saptavidha kSIyate aayuH|)tridhaa tatrAdhyavasAnaM, rAgasnehabhayodbhavam / vyApAdayanti rAgAdyA, apyatyanta. vikalpitAH // 76 // yathA prapApAlikAyA, yuvAnamanurAgataH / 1 ekaja prakAranI yonimAM judAjudA prakAramA upajatA jIpAna oTa. khayAnu lAdhana te kula kahetrAya che, -- - - - .. Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6) // zrIlokamakAze tanIyaH sargaH // (mA0 53) (151) pazyantyAH kSINamAyurya-kAmasyAnyA dazA mRtiH // 77 // ytH|| ciMtei dadaThumicchai, dIhaM nIsasai taha jare dAhe / bhasacarohaNa mucchA, ummAya na yANaI maraNaM ||78||(saa063) (cintayati draSTumicchati, dIrgha niHzvasiti tathA jvaraH dAhaH / bhaktArocanaM mUrchA, unmAdaH na jAnAti maraNam // ) kasyAzcitsArthavA. hyAzca, videzAdAgate priye / mitraH snehaparIkSArtha, vipanne kathite'tha sA // 79 // sArthavAhI vipannaiva , sArthavAho'pi tAM mR. tAm / zrutvA tatsaGgamAyeva, tUrNa snehAyapadyata // 80 // bhayAdyathA vAsudeva darzanAsamiyo vijaH / hatvA gajasukumAraM, nagarImAvizanmRtaH // 81 // nimittAdviSazastrAde rAhArAbahuto'lpataH / snigdhatazcA'snigdhatazca, vikRtAdahitAvahAt // 82 // zUlAdevedanAyAzca, gartAprapatanAdikAt / parAghAtAsparzatazca, svagviSAdisamudbhavAt // 83 // zvAsocchvAsAcca vikRta--tvenAsyantaM prsrptH| niruddhAhA mriyetAMgI,tasmAdete upkmaaH||8||syuH keSAMcidyadapyete--'nupakramAyuSAmapi / skandakAcAryaziSyANA-miva yntrnipiilnaa||85|| tathApi kaSTadAsteSAM na tvAyuHkSayahetavaH / sopakramAyuSa iva, bhAsante se'pi te tAH // 86 // atha prakRtam // SaSThaM bhavasthiti dvAram // bhavasthiti eTale ne bhavanuM AyuSya, ane te ( AyuSya ) prathama mopakrama ane pIjU nirupakrama ema ce prakAranu kahA~le , / / 39 // tyAM ghaNA kALa sudhI bhogacA yogya AyuSya AgamamAM kahelA adhyavasAyAdi upakramo [ghaTavAnA nimitto] bar3e alpakALamAM bhogavAya te sopakrama AyuSpa karavAya, athavA sevA prakAra- bAyanimittIcaDe alpakALamAM bhogavAta AyuSya zivAya cIju jJAnAvaraNIyAdi karma paNa je bandha samaye zithila ( narama ) rAMdhalaM hoya. ane apavartanA thA zake tevaM hoya no te sopakrama kaDevAya. 1170,71 // jema eka bAjuthI saLa . gAlI dorIne lAMcI karI hoya to anukrame (ghaNe kALe) vaLI rahe, ane te do Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -.. (152) // bhavasthitidvAra-upakramasvarUpanirUpaNama // [dvAra / rIne ephaThI karI hoya vo atizIghra pI jAya // 72 // tema vaLI je karma ( AyuSya ) bAMdhatI gheLAe ani gADha nikAcanAthI ( tIna pariNAmayI ) bAM. dhyu hoya to ne karma nizca anukrame bhogavavA yogya phaLacAla hoya che, arthAta ne karmaThe phaLa anukrame ghaNe kALe bhogava paha cha, paNa apavatti zakAtuM ( alpakarI zakAtuM ) nayI te ni:pakrama kavAya che. // 73 | ane je ponAnAthI utpanna thayelA adhyavasAyAdi athavA parathI utpanna bhayelA viSa zastrAdiva pAnAnu sAmuka apa kA adhyavasAyAdi saba upakrama kavAya che, // 74 / / kayu cha ke-adhyavasAya-nimitta-AhAra-vedanA- parAghAta-sparza- ane zvAsocchvAsa-e 7 prakAre AyuSya kSaya pAmecha. || 75 || ( bRhsNgrhnnii)| tyo rAga-sneha-ane bhaya e raNathI utpanna thayelo hovAyI adhyabasAya ( e rAgAdi ) 3 prakArano che. kAraNa ke-- atyanta karelA rAgAdi paNa mRtyu pamA che. / / 76 / / jema koika yuvAna parabapara pANI pIvAne Adhyo te ati rUpavAna hotrAthI pANI pAnArI tenA para mohita thai, ane pANI pIdhA bAda te yudhAna cAlato thayo tyAre atyanta rAgayI pAchalane pAchaLa dekhyA karanI te strInI najarathI te yuvAna dUra thatAMja te pANI pAnArI strI maraNa pAmI. kAraNaka kAmanI challI [dazamI] dazA maraNaja ch||77||te kAmanI 10 dazAbho A pramA. Ne- ciMtA kare-2 dekhAne icche-3 lAMbA nisAsA nArakha-4 tAva[jvara] Aye 5 zarIra baLacA mAMDa-6 bhojana upara aci thAya-7 mUrchA Ave-8 unmAda thAya-9 bezuddha dhAya-10 maraNa pAme / / 78 // e rAgarnu hAnta kA. ane snehathI AyugakSayanu dRSTAnna A pramANe-koika sArthavAhanI strIno pani paradezathI Adhye chate mitroe te strInA snehanI parIkSA karavAne mATe sAryavAha maraNa pAmyo' ema kahavAthI sArthavAhI paNa turtaja maraNa pAmI,ane te strIne maraNa pAmelI sAMbhaThIne tene snehathI makavAne mATe ja jANa hoya nahIM tema te sArthavAha paNa zIghra maraNa pAmyo. / / 79-80 / / have bhayana udAharaNa A pramANa-zrIkRSNavAsudevanA vegAi sopIla brAhmaNe dIkSA lIdhelA potAnA jamAi ane kRSNanA putra gajasakumArane (mArI pucIne rakhaDatI karI pavA krodha vaDe)mArI nAkhIne nagaramA praveza karanA na sAmethI vAsudeva kRSNane AvatA devI bhayathI paraNa pAmpo // 8 // e pramANe bhaya dRSTAnta kabI.e aNe pakAranA maraNa adhyavasAya upakramabaDe phAM, Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 muM] ||shriilokpkaashe tanIyaH sargaH // (sA0 53) (153) - jhera ane hathIyAra vigere nimittathI paraNa pAca nimitApAma, bI AI ra karavAyI alpa AhAra karavAyI, ghaNo snigdha (cIkaNo) na pacI zake tevo bhAre (satyavALI) ane kakSa (lUkho sAravinAno), vikAravALo, bane ahitakara ( apathya ) AhAra karavAyI je maraNa yApa ne AhAra baDe maraNa kavAya // 82 // zuLa vigerenI pIDAthI maraNa yAya te vedanA paDe, mayA khADA-kUvAmAM paDavAthI-(parvatAdi uparathI saMpApAna karavApI ), jaLamAM izvAthI, phAMsI khAcAthI ityAdika rIte je maraNa yAya se parAghAta upakrama vaDe jANadhu. nadhA sadiphanA karaDavAyI, (athavA viSakanyAdinA sparzathI) maraNa pAya te sparza upakrama vaDe jANavU / / 83 // tathA zarIramAM koipha vikAra yatA ghaNA gvAsocchvAsa cAlavAyI, athavA vAso. pachvAsa ekadama rophavApI jIva maraNa pAme te zvAsocchvAsa upakrama vaDe jANavU, mATe 5 sAte upakrama jANavA / / 84 // vaLI anupakrama AyuSyabALA . one paNa keTalAekane e upakramo lAge cha, jema spaMdakAcAryanA [caramazarIrI] ziSyone yaMzmA pIlAvaM yayaM / / 85 // (tesI nirUpakramI AyuSyavaMtane e upakramo lAge cha,) to paNa teone te upakramo AyuSya taya yavAmAM kAraNarUpa nayI, parantu mAtra kaSTa ApanArA che, e pramANe te nirUpakramAyuSyavana jIvo paNa sopakama AyudhyavALA jIvonI mAphaka maraNa pAmatA dekhAya cha || 451; 1 keTalAeka kahai che ke AyuSyano AdhAra zvAsAmadhAsa upara che. paTale amuka jIva A bhaSamAM ATalA zvAmIcchvAsa pUryA karyA bAda maraNa pAmI zake, ane adhurA rANA hoya to maraNa vavrata jalavIthI zvAsocchvAsa lA pUrNa kare, pama teona kaheyu sarvathA ayogya che, kAraNa ke pUrSabhaSamA mAyusya. kama bAMdhatI ghakhate jeTalo AyuSyanAM pudgalo upArjana kayA hai seTalAM ava. zya bhogaSaSAM paddhe hai, parantu te akhale zvAsocchavAsana nirmANa kara paNa karela madhI. paLI se kaDoSIMnA AyuSyavALA antarmusamAtramA maraNa pAme to se jIvo zvAsocchavAsa kema pUrI zake ? ityAdi aneka virodha dobAthI zvAsocchavAsamai AdhAre AyuSyano niyama sarvathA mathI, parantu AyuSya truTa vAmAM upara kAlI gaita pramANe zvAsocchvAsa mimisamUta thA zake 9. zrA saMbaMdhamA ghaNI vicAra navanAthavistarArthamA karelI hai, jyAMdhI jovaM. prAvastImagarImA jisazatranAmeM rAjA hatA, dhAraNI paTTarANI, skandaka putra ane purandarayazA puSI hatA,skandakakumAra zrImunisuvratasvAminA upadezI tavamAnasAthe prAvadharma pAbhyo hatopurandarayazAne kumbhakAra kaTakanagaranA baMra. ka rAjA lAthe parapAtrI tI, daMDakarAjAmA pAlaka nAme purohita hato,pakamata Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // manasthitidvAra-upakamasvarUpa nirUpaNama // dvAra pALakane zrAvastImA jitazatrurAjAnI sabhAmAM mokalyo, ghAtAMnA prasaMgamA pA. lake jainamumionI nindA sayA mAstikamatanI sthApanA karayA mAMDI, skanda kAmAre pAdamA harAdhI niruttara koM, mAnabhraSTa thayo paNa kumArarnu kAMi karavA samardha na hobAthI koSasahita kuMmakArakaTakamA gayo, pakadA zrImunisuatasvAmijI zrAvastimAM padhAryA,skandapakumAre dezanA sAbhalI vairAgyathI pAMcamo rAjakumAro sAtha dIkSA godhI, sakala siddhAntanI sAra pAmyA, ugravihA. ge thayA, pAMcaso ziSyonA AcArya thayA. pakadivama zrInimunnatasvAmipAse AjJA mAgI ke- ApanI ARI hoyato daMDaka rAjA nathA purandarayazAne pratibodhavA kuMbhakArakaTaka tarapha vicAra karatA icchA rAkhchu, prabhuye pharamA. vyu ke samame syAM prANAnta upasarga para, skandakAcArya pUcha\ ra bhArAdhaka thAza ke nahi?' prabhue kahayuM 'tamArA zivAya sarva ArAdhaka thaze' skandakAghAyeM kahayumArI sAhAyyathI dhIjA ArAdhaka paNe tI paNa huM sarva pAmyo papramANe kadI prabhuSamdanA karI te tarapha vihAra karyo, tamanA AvadhAnA nAyara sAMbhalI pAThake pUrvarathI semanA utaravAmA ucAnamA aneka prakAralA zastrI daTAcyA,ziSyaparicArasameta AcArya svAM samaSakSAmagarajanapsAhita daMDakarAjA cAMdI dezamA sAMbhaLI Anamvita thara pAchA gayA, pAlaka pakAMtamAM rAjAne kaDadhu A AcArya pAkhaMDI che, muni nathI,AdhArabhra cha, sahasrayAMdhI lahayAomI sAthe tamA rAjya saMghAne AlyA. rAjAne khAtaro thavApATe kAryane ghAne sAdhubhone zrIzAsthAne mokaLI poteja dATelA zastro rAjAne yAtAyA, rA. jApa gunhegAra samajI zikSA karavA pAlakane jasopyA ane 'mane yogya kAge tema zikSA karaje' tema hukama ApI svasthAne gayA, pUrvArI baMdhI pApAmA pAlaka tArnu vaira. pALaSAmo samaya ANI mANasa pIlavAna yaMdha lAvI eka eka abhine yaMtramA nAmkhA lAgyo, skandaphAcAya darekanine niryAmaNara karA. vI, samAdhi pamADI, AloyaNA karAvI jethI darekamunio thetramA pIlAtA chatoM paNa zuka dhyAna agnimAM kama indhanane vALI apakathaNimAM ArUDha thara a. staka keTA mRtipada pAmyA, ApramANe se duSTapAlake cArasA navANu munione yaMtramA polyA ane skandakAcArya niryAmaNA kagaSI mukipade pahacAdazA, paTe vAkI rahelA paka laghu ziSyane yaMtramA nAgaSA taiyArI karatA pAlakane spha, gdakAcA prathama mane pola pachI A laghu munine yaMtramA nAMsaje,pa pramANa kamIchatAM paNa prathama ziSyaneja jaladIyo yatramA nAlyo, dheya rAkhI AcAryabhopa te. ne paNa niryAmaNA karAdhI te mokSapara pAmyo, ahI AcAryazrIna dharya na rahe. pAthI are! A durAnmAnI keSI duSTatA che. tema vicAranAM kognithI 'he durAramana I tAro SadhakaranAra thaiza' tema niyAj karyu, pApI pAlake taimane paNa yaMtramAM pIkyA, miyANAmAM saMyamacirAdhanAthI kAla karI agnikumAranikAyamA u. panna bhayA, rudhiracI kharaDAyeka skandakAcAryako ogho hAyanI prAntiya gIdha. pakSiye lIdho paraspara pakSiyo haDatAM se odhI skandakAcAryanI hena puraMdara Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7) // lokamakAze tRtIpaH sargaH // (sA. 66) (155) sopakramAyuSaH ke'pya-nupakramAyuSaH pare / iti syuDividhA jIvA-statra sopakramAyuSaH // 87 // tRtIye navame sapta-viMze bhAge nijAyuSaH / badhnanti parajanmAyu-rantye vA'ntarmuhurttake // 88 // yadAhuH shyaamaacaaryaaH|| 'siya tibhAge, siya tibhAgatibhAge, siya tibhAgatibhAgatibhAge iti' / (sthAt [kadAcit tribhAge, syAtribhAgatribhAge, syAtribhAgatribhAgatribhAge iti ) [sA0 64 ] kecittu saptaviMzAda-pyaya vikalpayanti vai / vibhAgakalpanAM yAva-dantyamantarmuhurtakam // 89 // asaMkhyAyui~tiryaJca-- zvaramAGgAzca nArakAH / surAH zalAkApumAMso'-nupakramAyuSaH smRtAH // 90 // apare varSayanti " tIrthakaraupapAtikAnAM nopakramato mRtyuH, *zeSANAmubhayathA" iti tattvArthavRttI,(sA065) karmaprakRtivRttAvapi 'addhAjogukosa' iti gAthAvyAkhyAne bhogabhUmijeSu tiryakSu manuSyeSu ca tripalyopamasthitiSatpannaH pazcAdAzu sarvAlpajIvitamantarmuhattaM vihAya zeSamAyunipalyopamasthitikamapavarttatyayantarmuhattAnamiti (sA066) / suranairayikAsaMkhya-jIvitiyaGmanuSyakAH / bannanti SaNmAsazeSA-yuSo'dhyabhavayazAnA AMgaNAmAM paDago, :purandarayazAye skandakAcAryano oyo olakhyo, tathA lokAMnA mukhathI madhI adhikAra paNa mAMbhaLayo, rAjAne Thapako Apyo. vairAgyapAsina purandarayazAne zAsanavIpa munisuvratasyAmopAsa mUkI, tyAM saMyama nadA AtmasAdhanA karI, agnikumAramA utpanna thayela skandakAcAryamA jIve pAlakasahita baMDakarAjAmI tamAma deza pALI bhasma karyo, je hAla sudhI lokapratidimA 'daMDakAraNya nA nAmathI oLakhAya che. ahIM 500 ziSyonu ni:pakramI AyuSyAcALA chA paNa mopakramI bhAyayavatanI mAphaka yaMtrapolama thayuM. 5 yaMtrapIlana. ziSyone mAtra kaSTadAyI thayu paNa AyuHkSayamA kAraNarUpa thayu nathI, kAraNake AyuSyano te agrataMja amta AdI ramo hato. * zaMSANAM gharamadevottama puruSAma bar3ayeyavarSAyupAm' ityadhika ta-pratI // Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 156) // bhavasthitidhAre AyurvandhakAlavicAraH / / (bAra jIvitam // 91 // matAntareNotkarSataH SaNmAsAvazeSe jaghanyatazcAntarmuhartazeSe nArakAH parabhavAyurvaghnantIti bhaga. zata0 14 u0 1 / (sA067) nijAyuSastRtIye'ze, shesse'nupkmaayussH| niyamAdanyajanmAyu-nivaghnanti pare punaH // 92 // yAvatyAyuSyavaziSTe, parajanmAyuraya'te / kAlastAvAnabAdhAkhya-stataH paramudeti tat // 93 // iti bhavasthiti: 7 / ___ artha-iye cAlu adhikAra kaIvAya cha-keTalAeka sopakrapa AyuSyavALA,ane keTalAeka nirupakrama AyupyavALA, e pramANe jIvo ve prakAranA che. tyAM sopakramAyuSyabALA jIvo ponAnA AyuSyano ijo-mo-ane 27mo bhAga 'zeSa rahaye parabhAnuM AyuSya vAMdhe the. athavA chevaTak antamuhUtta zeSa rAya parabhavAyu vAMdhe 2.||87-88||shriimjnyaapnaa upAMganA kartA zrIzyAmAcArya mahArAje kA cha ke-"kadAca zrIje bhAga, kadAca 9 me bhAga,athavA kadAca 27 me bhAge paramavAyu bAMdhe," baLI keTalAeka AcArya to 27thI paNa AgaLa yAvat anna muhUrta suzI *vibhAga kalpanA kare . // 89 // asaMkhya vanA AyuSyavALA (yugalika) manuSya ane tiryaMca-caramazarIrI ( sadbhatra mokSagAmI )-nArakajIbo-devo-13 zalAkA puruSo-e sarva anupakrama AyuSyakALA kaIlA che. ||20||vlii bIjAo kahe che ke "nIrthakara ane aupapAtikane (deva nArakane) upakramathI mRtyu thatuM nathI,zeSa jIvonu banne prakAre maraNa thAya ke " e pramANe tatyArtha vRttimA kAmu cha, tathA karmabhakRtimA paNa 'akhAjogukkosaM"e gAthAnI rokApA kapuMcha ke "kohaka 1 cAlu paMcamAM tathA zrI pannaSaNAjInA pAThamA 'zrIje-nayama ane 27me bhAge" pama kAyuM che topaNa cIjo bhAga zeSa rahaze ane naghamo tathA 27 mo bhAga zeSa raho' pavo artha karyA cha meja ghAbara , kAraNa ke trIne bhAge AyuSya dhAMdhe to 99 varSanA bhAyuSyabAko 33 me varSe AyuSya ghAMdhe, ane "zrIjo bhAga zeSa raha " pa artha ghar3e 66 mA varSamA aMte AyuSya bAMdhe. e pramANe moTo saphASata paDI jAya che, aMne sarva zAstrIne 66 me varSe Ayudhyamo baMdha iSTa hoSAthI A artha mAtra mULa akSarone anusAre mahiM paNa Sastusthitine anusAre larace lo che. 2, 3-9--27-81-243-729 ityAdi je rakama anukrame paNa praNa guNI hoya te rakamakapa bhAgamo kalpamA " tribhAga karanA" kavAya, Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7.) . lokanakAze tRtIyaH srgH|| (sA. 67) (157') jIva akarmabhUmi malyopataH AyuyAna diyA thA manupyanevige (yugalikapaNe) utpana thayo hoya tyArakAda zIgha annaharta jeTaluM sarva jaghanya AyuSya varjIne pAkInA antama nyUna 3 palpopapa AyuSyanI 'apapatanA kare" punaH deva-mAraka-ane asaMkhya darpanA AyuSyavALA yugalika manuSyo tathA tiyaco svAyuSya cha pAsa zepa ra chate parabhavanaM AyuSya bAMdhe ke. vaLI matAMtare " utkRSTadhI 6 mAsa zeSa rahye ane jaghanyathI antarmuharna zeSa ra nAraphajIvo parabhavanuM AyuSya bAMdhe che" pa pramANe bhagavatijImA 14 mA zatakanA pahelA uzAmA kahare . punaH nirupakramI AyuSyavAlA jIro ponAnA pAyunyano zrIjo bhAga bAkI rahe tyAreja nizcayathI parabhavatuM AyuSya bAMdhe che. 5 pramANe pIjA keTalAka AcAryoM kahe . ( A panathI "6 mAsa zeSa"no niyama na ro). sathA jeTalaM AyuSya bAkI rA parabhaknuM AyuSya vaMzaya teTalo abAdhA kALa kavAya, ne abAdhAkALa vyatIta thayA bAda ja te AyuSya udayamAM AvI zake ke // 93 // iti 'bhavasthiti svarUpam // 1 ahiMzakA pAya ke AyuSya jo nikAcita(nirUpakamI)hoya to apavartanA (arupatA) kama pAya ? ane jo apavarsamA thAya to le nikAcita kama karevAya ? 5 saMbaMdhamAM samajavAna paja cha ke AyuSyanA nikAdhi yogya adhyaSatAyo pratyeka sthitimA anukameM asaMkhya asaMkhya guNA che, mATe nikAcita AyuSya paNa sarva paka saralu mahiM paNa asaMkhya tAratamyatA vATu chajemA kohaka nikAdhita AyuSya apanA sAkSya paNa hAya, ne koraka nikA. citakarma tapAdike karIne paNa apavarzanA sAdhya na hoya, nyAdi vizeSatA aneka prakAre che. AyuzyanA saMbaMdhe tanvArthasUtramA jadI rote meda davilA che ne A pramANe-AyuSyanA be bheda che temA pahelaM 'apavartanIya' ane' pomu 'anapaasamIya' AyuSya, temAM apavasanIya AyuSya 'mopakrama' e pakA prakArarnu cha, bhane anapavartanIya Ayudhya 'sopakramI' bhane "nivapakramI' pama ke prakAranuM ke tenI sthApanA-- AyuSya .. . apavasanIya " ' anapattanIya topakramI sopakamI nirUSakamI Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // kAyasthitihAra zaroradAravarNanam / / . (bAra) kAyasthitistu pRthivI-kAyikAdizarIriNAm / tatraiva kAye'vasthAnaM, vipayotpadya cAsakRt // 9 // iti kAsthitisvarUpaM 8 // audArikaM vaikriyaM ca, dehamAhArakaM tathA 1 tejasaM kArmarNa ceti, dehAH paJcoditA jinaH // 95 // udAraiH pudgalaitiM, ji. nadehAyapekSayA / udAraM sarvatastuGa-miti caudArikaM bhvet||96|| kriyA viziSTA nAnA vA, vikriyA tatra sambhavam / svAbhAvika labdhija. ca, dvividhaM vaikriyaM bhavet // 97 // yattadekamane vA, dIrgha hasvaM mahAlavu / bhaved dRzyamadRzyaM vA, bhUcaraM vApi kheca. ram // 98 // AkAzasphaTikasvacchaM, zrutakevalinA kRtam / anuttarAmarebhyo'pi, kAntamAhArakaM bhavet // 99 // zrutAvagAhAtAmarSoM-adhyAyaddhiH karotyadaH / manojJAnI cAraNo vo-spannAhArakalabdhikaH / / 100 // tejasaM coSNatAnliAIM, tejolezyAdisAdhanam / kArmaNAnugamAhAra-paripAkasamarthakam // 101 / / smAttapovizeSottha-sabdhiyuktasya bhuuspRshH| tejolezyAnirgama: syA-duspanne hi prapojane // 102 // tathoktaM jIvAbhigamavRttau-"savassa umhasiddhaM, rasAiAhArapAgajaNagaM ca / teagaladdhinimittaM ca teagaM hoi nAyavaM // .03 // " (sarvasyoSmasiddhaM, rasAyAhArapAka patASA sUtramA kalA AyuzyanA bhedo baDe paNo spaTa yodha thAya he jemo vistAra zrI tatvArthabhI vRtti nathA naghatAya vistArthathI jANavo. punaH je akALa mRtyu zAya cha te "kALa AyuSya' jANavu. kAraNa ke pradeza AyUSya' (dravyAyusyo saMpUrNa bhogalyA ghinA kSaya thAyajJa mahiM ane me apUrNa AyuSye maraNa pAma cha. te no Ayudhyano sthiti apUrNa ye hoya che. mATe akAlamRtyu 'kALa bhAyuSyane bhaMga' jANavU. vizeSa vistAra nayata pavistarAdhI jANavI, Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. - . - . - - . - - - . - - - ... ... muM) ||lokprkaashe vatIyaH sargaH // (sA0 70) (159) F janakaM ca // tejasalabdhinimittaM ca, tejasaM bhavati jJAtavyaM) [sA068] smAdeva bhavatyeva, shiitleshyaavinirgmH| syA tAM ca roSatoSAbhyAM, nigrahAnugrahAvitaH // 104 // tathoktaM-tasvArthavRttau ||"ydottrgunnprtyyaa labdhirutpannA bhavati tadA paraM prati dAhAya visRjati roSaviSAdhmAto gozAlAdivat prasannastu zItatejasA'nugalAtI"ti (saa069)| kSIranIravadanyo'nyaM, zliSTA jIvapradezakaH / karmapradezA ye'nantAH, kArmaNaM syAttadA- . smakam // 105 // sarveSAmapi dehAnA hetubhUtamidaM bhavet / bhavAntaragatI jIva-sahAyaM ca satejasam // 106 // nanvetAbhyAM zarIrAbhyAM, sahAtmA''yAti yAti cet / pravizannirayanvA'pi, kRto'sau tarhi nekSyate? // 107 // atrocyate // na cakSurgocaraH sUkSma-tayA taijasakArmaNe / tato notpadyamAno'pi, niyamANo'pyasau sphuTaH ||108||tthoktN ||"antraa bhavadeho'pi, sUkSmatvAnopalabhyate / niSkrAman pravizanvA'pi, nAbhAvo'nIkSaNAvapi " // 109 / / (sA070) svarUpamevaM paJcAnA, dehAnAM pratipAditam / kAraNAdikRtasteSAM, vizeSAn darzayAmyatha / / 110 // artha-7 meM kAyasthiti dvAram // pRthvIkAyAdi jovo je kAyA vArarAra maraNa pApI tyAMja punaH utpanna thAya e prakAre ekaja kAyamAM jeTalo phALa avasthAna (rhe|) thApa teralo kALa te jIvanI svakAyasthiti kAya // 14 // // 8 maM zarIrabAram // have AThamuM zarIravAra kahevAya che-zrI jinevaroe audArika-vaikiya AhAraka-taMjasa ane kArmaNa e pramANe 5 zarIra kaDelA // 15 // syAM jinezvarAdi (jinezvara-kevali-gaNadhara-cakravarti-vAsu. deva-badeSa ityAdi) mahApuruSonI apekSAe udAra paTale sarvamA pradhAna eva~ je zarIra te audArika zarIra,udAra-paTale uttama paralovaDhe banela hoya // 16 // tathA vi-viziSTa ( zreSTha ) athavA aneka prakAranI je kriyA-racanA te vidhi Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (160) | zarIradvAre tadarthatvAdi nirUpaNam // (dvAra ', thA, ane mAM utpanna thayelaM je zarIra te vaikriya zarIra kahevAya ( e vyutpazyarthaM ko). te caimi zarIra svAbhAvika ane labdhipratyayika ema ve makAranuM che. ||27|| kAraNa ke pa vaikriya zarIra eka thAya le, aneka thApa ke, dIrgha (lAMbu) pAya ke ane huMkuM pAya che, mho thAya che ane nAnuM thAya che, dRzya thAya che ane avazya thAya che temaja jamInapara bAlanAra thAya che, ane AkAzamA uDanAra thAya che| 98 || (e mamANe vividha prakAranI kriyAvAla vaikriya zarIra ke ; nayA AkAza bhane sphaTikaratna sarakhaM nirmaLa, kevaLI (14 pUrvavara) muniSa karalaM, bane anuttara vimAnavAsI devonA zarIranI kAnti karata paNa atyaMta manohara kAMbA AhAraka zarIra hoya he // 929 ||lshaan (14 pUrvanA jJAna ) vaDe prApta roat Adhi vigere labdhivALA, menaH paryavajJAnI, jaMghAcAraNa athavA triyA. cAraNamuni ke jeone AhArakalabdhi utpanna thayelI hoya te muni AhAraka za rIra race hai // 100 // tathA uSNatAnA cinhabA, tejolezyA ane zItalezyA mUkavAyAM mulakAraNarUpa, kArmaNa dehanI sAveja rahenAruM ane AhAra pacAnavAma samartha evaM tejasa zarIra hoya che| 101 / tapAdikavaDe utpanna thayelI tejobdhiyukta jobane koika prayojana pace chate e tejasa dehamAMcI tejolezyAnuM nirgamana (niphaLa ) thAya che|| 102 / zrIjIvAbhigamasUtramI vRttimAM A pramANe dhuM ke ke" sarvane uSNatA liMgabALU, rasAdi AhAgne paripakva karanAra, ane tejolezyArUpa aftdhanuM kAraNa tejasa zarIra ke ema jANavu 11 703 || pa pramANe zItalezyAnuM nirgamana paNa A taijasa zarIrathIja hoya che, e hetuthI roSa bar3e parano nigraha ( upaghAta ) ane saMtuSTa thavAthI anugraha, [TapakAra] A tejasa zarIrayoja thAya che // 104 // tavArthavRttimAM paNa temaja kache ke" jyAre uttaraguNa pratyadhika (saMpAdikanA nimitta baDe ) labdhi utpanna thAya che, tyAre bIjA jIva upara dAha karavAne ( taijasadeha ) mokale che jema krodha baDe ghamaghamela gozALAnI peThe, ane mana bhayo hoya to zIta tejasa vahe (zAMtatA upajAvavAdika) anugraha ( upakAra ) tathA je anaMta karmapradezo sAthai dUdhamA rahelA jaLakI mAphaka paraspara joDAha 23 kare ke " // 108 // 1 manaH paryaSajJAnIya pUchelA uttaroM ApanA kevaliM bhagavAna, dravyamananI prayoga kare che evaM siddhAntavacana hovAthI AhAraka zarIra binA paNa saMdehanivRti yaha zake . lopaNa tIrthakara RddhidarzanAdi hetune karane karavAmAM doSApati gathI. cAraNamuninA saMbaMdhamAM sUkSmabuddhiyo vicAra. *! Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ------ --.. - -.. 7) // lokaprakAze tRmIyaH sargaH // (sA. 70) (16) raNA cha ne kapradezAtmaka ( 158 karmanA pradezonI je piMha ne ja) kArmaNaza rIra kavAya le. / / 206 // A kArmaNa zarIra sarvazarIranI (pAce zarIranI) utpatimA mULa kAraNa rUpa ke, paLo bIjA bhavamA jatAM jIvane tejasahita sa. hAya karanAra che. arthAt 'jIvana parabhavamA lai janAra phArmaNa zarIra che, ne ne sadAkALa naijasazarIra sahina na hoya che, paNa ekala kadI hota nathI. // 17 // mana- AtmA jo e bane zArIra mahina para Ayo ho mRta zarIramAMdhI nikala. to, ane umpattisthAnamA praveza karato A jIva vA mATe dekhAno nathI ? // 108 // uttara-- taijama ane kArmaNa zarIra animukSma hovAyI cakSugocara ghaDa zakatA nadhI ane te kAraNathIja utpanna thano vA maraNa pAmano A AtmA paNa pratyakSa dekhAzo nathI. // 109|| anya zAstrakartAora paNa kayu cha ke-ekabhavathI bIjA bhavAM janA nA aMtarAlapAMvAM ) AnyA mAgnA kAraNabhUna zArIravAlo chAM paNa sUkSmapaNAne laine nikalanA athavA praveza karato dekhAmo nayI, e gaine nahi dekhAvA chatAM paNa AtyAno abhAva na jANavo. // 110 // saMjAtaM pudgalaiH sthalai-dehamaudArikaM bhavet / sUkSmapudgalajAtAni, sato'nyAni yathottaram // 111 // iti kAraNakRto vizeSaH / / yathottara pradezaiH syu-rasaMkhyeyaguNAni c| AtRtIyaM tato-- 'nantaguNe tejasakArmaNe / / 112 / / iti pradezasaMkhyAkRto vishessH|| AdyaM tiryagmanuSyANAM, devanArakayoH prm| kessaanycilbdhimhaayusNjnyitiygnRnnaampi|| 113 // AhArakaM salabdhInAM, sthAJcaturdazapUrviNAm / sarvasaMsArijIvAnA, dhUve taijasakAmaNe // 114 / / tattvAdhabhASye tUktaM-"eke vAcAryA nayAdApekSa vyAcakSate-kAmaNamevaikamanAdisaMvandha, tanaikena jIvasyA'nAdiH saMbandho bhavatIti, tejasaM tu laNyapekSaM bhavati, sA ca taijasalabdhina sarvasyakasyacideva bhavati, etaTTIkAlezo'pi-evamekIyamatena pratyAkhyAtameva taijasamanAdisaMbandhatayA, sarvasya ceti, yA punarabhyavahRtAhAraM prati pAcanazaktiH vinA'pi labdhyA sA tu kArmaNasyaiva bhaviSyati, Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 162 ) // zarIradvAre kAraNakRtAdibhedavicAraH // kamaNatvAt kArmaNaM hIdaM zarIramanekazaktigarbhatvAdanukaroti vizvakarmaNaH, tadeva hi tathAsamAsAditapariNati upadizyate yadi taijasazarIratayA tato na kazciddoSa iti / (sA0 79 ) atra bhUyAn vistaro'sti sa tu tattvArthavRtteravaseya iti // " artha - pramANe pAMce zarIranuM svarUpa karUM, ane have te zarIrInA kAraNAdikUna (kAraNa varga vizeSa paraspara saphAvata ) te darzAMcha. 5 zarIramAM kAraNAdivaDe dhayelo bheda (GAra 0 kA 0 ) + 1 kAraNabhedaH - audArika zarIra sthUla (bAdara) lobaDe rA ane te zivAyanAM bIjAM vaikriyAdizarIra anukrame (vai0 - AhA0 adhikAdhika sUkSmapugalanAM banelAM ke ( arthAt AhA, ane AhAthI tejasa, ane tai0dhI kArmeNa gonuM baneluM che. ahiM kAraNamAM zarIra je pudgalo jANa ) || 11|| kAraNakRta taphAvata ko 2 pradezasaMkhyAkRta bheda- zrIjA zarIrasudhIrnA zarIra anukrame padezoSaDe asaMkhyaguNa che tethI taijasane phArmeNa anaMtaguNa ke ||112|| epramANe madezonI saMkhyAthI baneko taphAvata ANato. audA thI baiM0 0 thA adhika adhika sUkSmabanela ke telo 3 svAmikRtabheda - pahelu audArika zarIra sarvatica ane sarvamanuSyane doSa ke ane caikazarIra deva tathA nArakane tathA keTalAka 0 labdhivaMta vAyu (bAdara paryAyavAyukAya ) saMhitiryeca ane saMjJimanuSyone paNa hoya . // 113 // baLI ( AmazapadhyAdika tathA AhA0 ) labdhivaMta kelAeka cauda pUdhara sunirAjane AhAraka zarIra hoya che, ane tejasa tathA kArmaNa zarIra sarvasaMsArI jIvone ( mokSe jatA sudhI ) sarvakALa nidhI hoya che, // 114 // tatvArthabhASyama to kahAM ke ke--keTalAeka AcArya nayavAdanI asApa kaThe che ke eka phArmaNazarIraja jIvanI sAthai anAdi kALathI saMbaMdhavA che, mATe anAdi saMbaMdha jIvane eka phArmeNa zarIranI sAtheja che, ane tejasa zarIra to 1 bhAvArtha A pramANe- audArika alpapudagalonuM bane che, thI - kiya asaMkhyaguNadgalonuM, tethI AhAraka asaMkhyaguNa pudgalonuM, saMthI taijasa anantaguNa puSgalo, bhane tethI kArmaNa zarIra anantaguNa pudugalAnuM bane hai. Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -.. -:- .:-- - "7 ) // lokanakAze tRtIyaH sargaH // (sA. 71) (163) ''lamdhinI apekSAbATule,ane te taijasaladhi to sarvane nahi paNa koikane ja hoya chai"e bhApyanI TIkArmA je phA cha te paNa kiMcita dIvAya che te pramANe"e mamANe pheTalAeka AcAryane prate tejama zarIra anAdisaMbaMdhapaNe hovAno ane sarva jIvane hocAno niSedha karyo,baLI grahaNa karelA AhAranI (dejasa)labdhi. / vinA paNa je pAcanazakni te so karmana uruNapaNu hovAthI |krm uSNa hovAcI) kArmaNa zarIranIja hoi zake, nizcayathI A kArpaNazarIra aneka (vicitra) zaktivALu hovAcI sarva kArya karI zake cha. tevA prakAranA mApta thayela ( pAcanazaktinA) pariNAmavALa ce kAmaNa zarIra teneja jo tejasa zarIra kahIye to koi bhAnano dopa nayI " A saMbaMdhamo ghaNo vistAra ke ne nacyAttithI jANavo. // 15 // yugapaJcaikajIvasya, dayaM trayaM catuSTayam / syAIhAnAM na tu pazca, nApyekaM bhavavartinaH // 115 // kriyasyAhArakasyA-satvAdekasya cekadA / na paJca syuH sadA sattvA-dantyayona kamapyadaH // 116 // sthAdekamapi pUrvokta-matAntavyapekSayA / bhavAntaraM gacchatastanmate syAkAmaNaM param // 117 // iti svAmikRto vizeSaH // Adhasya tiryagutkRSTA, gatirArucakAcalam / jalAcAraNanimranthAnAzritya kalayantu tAm // 118 // yAnandIzvaramAzritya, vi. dhAcAraNakhecarAn |uurc cApaNDakavana,saJayApekSayA bhvet||119|| viSayo vaikriyAsyAsaMkhyeyA dvIpavArdhayaH / mahAvidehA viSayo, jJeya AhArakasya ca // 120 // lokaH sarvo'pi viSaya-sturyapa camayorbhavet / bhavAdbhavAntaraM yena, gacchatAmanuge ime // 121|| iti viSayakRto bhedaH / [svAmikRta bheda batAve ] artha-eka jIvane samakALe ce traNa athavA cAra zarIra hoSa, parantu pAMca zarIra athavA eka zarIra koipaNa jIvane na hoya, REF kAraNa eka jIvane pakIparakhane baiMkriya ane AhAraka e ke zarIra na hobAthI pAMca zarIra ekI kALe na hoya temana antyanAM ve zarIra (naijama ane kAryaNa ) madA kALa hovAthI pa eka zarIra paNa hotuM nathI. // 117 / / balI pRoMka (navArthabhAgyamAM kahelA ) Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 164 ) // zaroravAre svAmiviSayakRtabhedavicAraH || (dvAra matAntaranI apekSAe eka jIvane eka zarIra paNa hoya, kAraNake teone mate parabhavama jatA jIvane mArgamA kevaLa agara bIjuM (taijasa-phArmeNa e benI apekSAe bIju ane sarva zarIranI apekSAeM pAMca) kArmeNa zarIra hoya. // 117 // e svAmi sambandhi taphAvata ko. 4 viSayakRta bheda - pahalA maudArika zarIranI utkRSTagata rucaka pa basa (ke je 13 mA rucaka dvIpamA che) sudhI le, ane te gati navAcAraNa muninI apekSAeM jANo. // / 118 / / tathA vidyAcaraNa muni ane vidyAdharonI a. pekSA 8 mA naMdIzvara zrIsudhI jANavI, e niryaggatino viSaya kaho, ane Udurdhvagati te praNenI apekSAe (meru parvatanA zikhara upara rahelA ) pAMDukavana sucInI hai. / / 119 / / vaikriye zarIrano (viyarA ) gativiSaya asaMkhya dIpasamudra muvIno che, ane AhAraka zarIrano niryaggamiviSaya mahA videha sudhI che. ||120|| tathA cothA bhane pA~camA zarIrano ( kAno UrdhvAstiryaga ) gati viSaya sarva loka (14 rAja ) pramANa hai, kAraNake eka bhatradhI vIjA manAMjanA jIvone A ve zarIra sAveja janArI hoya . // 121|| viSayakRtabheda ko. dharmAdharmArjanaM saukhya-duHkhAnubhava eva ca / kevalajJAna mukSAdiprAptirAyaprayojanam // 122 // ekAnekatva sUkSmatva-sthUlasvAdi nabhogatiH / saMghasAhAyyamityAdi, vaikriyasya prayojanam // 923 // sUkSmArthasaMzayacchedo, jinendradbhivilokana 1 jaMghAnA baLathI gaganamA gati karavAmI labdhivALA muni te jaMghA cAraNa muniM kaSAya, viziSTa tapanA ArAdhanathI munine A labdhi thAya che, 2 vidhAmA (tapAlanA) yo gaganayAM gati karavAnI zaktiyALA mumi vidyAcaraNa muni kaSAya. 3 10 zarIrano Udhogati viSaya upasino apekSA anuttaraNI sAtamI pRthvI sudhI ane gamamAgamanakriyAne Adyapi 4 thI pRthvithI acyulasudhI ( deyonI apekSA ) jANo. 4 AhArako UrdhvagasiviSaya tathA adhogati viSaya jo ke batAvyo madhI to paNa lagabhaga keTApaka yojana maMbhave te paNa karNa apekSAe athavA kutrI vijaya ke je samabhUtalAdhI lagabhaga eka hajAra yojana uMDI che tyAM rahelA tIrthaphara pAMse jatrA AyAmAM udhogati viSayavicArako ane kahelo tiryagviSaya bharata peravatakSetrano apekSA che. Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 165 ) 41 7 muM) || zrI lokaprakAze tRtIyaH sargaH // (sA0 72 ) ma / jJeyamAhArakasyApi prayojanamanekadhA // 124 // yadAhuHtirathayarariddhidaMsaNa- suhumapayatthAvagAhaheuM vA / saMsayavoccheyarathaM, gama jiyapAyamUlaMmi // 125 // (tIrthaMkaraddhidarzana sUkSmapadArthAvagAhato | saMzayavyucchedArthe gamanaM jinapAdamUle ) [sA072] zApAnugrahayoH zaktirmuktipAkaH prayojanam / tejasasya, kArmaNasya, punaranyabhave gatiH // 126 // iti prayojanakuto vizeSaH // utkarSataH sAtirekasaharUkha yojana pramam / audArikaM, vaikriyaM sAdhike klkssyojnm||127||aahaarkN hastamAnaM, lokAkAzamite ubhe / samudghA te kevalinaH syAtAM tejasakArmaNe // 128|| zravagADhaM pradezeSu, svalpeSvAhArakaM kila / tataH saMkhguNasyaudArikaM smRtam // 129 // tato'pi saMkhyaguNitadezasthaM guru vaikriyam / samudraghAte'rhato'nye dve, sarvalokAvagAhake // 130 // dIrghe mRtyusamudyAte, tUtpatti sthAnakAvadhi / anyadA tu yathAsthAnaM, svasva dehAvagAhinI / / 131 // artha - 5 prayojanakRta bheda:---dharma ane adharma upArjana karanA. sUkha ane duHkha bhoga tathA kevalajJAna ane mokSa vagerenI je prApti temAM A prathama audArika zarIra kAraNarUpa he // 123 // tathA eka dhabu, aneka yavu, sUkSma thatru', bAdara thatru gaganamArgamA gati karavI ane sabane sahAya karavI ityAdi kAryo vaikriyazarIra kAraNarUpa hai // 124 // tathA zAstranA sUkSma arthano saMdeha bhAgavAma, jinezvaranI (samavasaraNAdi devakRta) Rddhi dekhavAmAM ityAdi aneka kAryamA AhArakarIra kAraNarUpa che / / 124|| kache ke tIrthaMkaranI Rddhi dekhavarAne sakSmapadArthano bodha karavAne, athavA sUkSma ardhano saMzaya chedavA ne arthe zrI jineshvrn| caraNakamaLamAM AhArakazarIrarnu gamana hoya che." / / 125 / / zrApa ApanA ane varadAna devarAnI zakti, tathA bhojanane pacAbanuM e mukhya phala tejasa zarIranuM che, ane parabhaye gati karavI e mukhyaphala kArmaga zarIgnuM che. || 126 || e prayojanasambandhi taphAvata ko. ' , 6 avagAhanAta bheda-- audArika zarIranI uMcAI 1000 yoja EL ! Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (136) // zarIradvAre prayojanAvagAhanAkRta medavicAraH // (dvAra maMthI phaMipha adhika hoya cha, kriyazarIranI ucAi eka lAkha (150000 ) yojanadhI kaika adhika hoya he, // 127 // AhArakazarIranI uMcAi ! hAtha pramANa hoya che, ane saiMjasa tathA kArmaNa pace zarIrabhI avagAhanA kevalIbhagavAnne samyAna samaye saMpUrNa lokAkAza pramANa hoya che. // 128 // ive cInI gIte phayu zarIra keTalA AkAzamadezamA avagAha karI zake ( samAi sake) te kahe che- AhAraka zarIra sarvathI bhara AkAzamadezarmA rahI zake, tethI saMkhyAnaguNa AkAzapradezamA utkRSTa audArika zarIra samAya epa kaheluche // 129 / / tethI paNa saMkhyAta guNa AkAzapradezamA utkRSTa caikriyazarIra rahI zake, ane kevali samadghAnamA chellAM ce zarIra (takA0 ) saMpUrNa lokAkAzamAM ( paTale javaithI asaMkhya guNa madezamA ) akmASTa karI rahe le. // 130 / / puna: e nejasa kArmaNanI avagAhanA utkRSTa mRtyusamudghAna bakhate paTale maraNa pAmIne ghaNe dura kSetramA upanamA utpattisthAnasudhI dIrghazreNie 14 rAja sudhI hopa cha, ane maraNa samudghAna sivAyanA pakhanamA e ce zarIranI ava . gAhanA svasvabhavadhAraNIya (audA0 vai0) deha jeTalI pathAsaMbhava hoya cha, // 13 // maraNAntasamudghAtaM, gatAnAM dehinAM bhvet| yAvatyekendriyAdInA, 1 pramANAMgulapaDe 1... yojana uMhA samudrAdinaLAzayomA yo utse. dhAMgulaSaDe 1000 yojana uMDA hoya tethe svAme kama vigere ugelI vanapati jaLathI jeTalI upara AvIne rahe leTa lI adhikatA mANavI. ame aujAra mI DAkR0 iMcAra paNa tyA a kamaLadhigerenI jANavI. 2 manuSya ane deSa pa yAne uttarazakriya rakhe to zISabhAge sarakhA Athe, parantu devabhUmithI cAra aMgula uMcA bocAdhI deSanA karatA manuSpana DA. gvai. aMgula adhika hoya cha, paja adhikatA, 3 utpattikAla zivArA WTO mI agha bhane arakRSara vAmeM apagAbamA / dAtha pramANa hai kAraNake 1 hAtha aTalA AkAzamAna rahI zake haiM. 5 kAraNake 1000 yojana jeTalA AkAzamA bhaudA rahe che ane se ! - . thathI 1.0 yojana sakhyAta guNAja cha. (badhIzamAha guNA chai)| 6 kAraNa 1000 yojamathI 100000 yojana saMkhyAta guNA(soguNA)che; mA avagAhamAmImAM pastutaH aSagAhalAnA kSetraphalamA bhAbelA AkAzamadezonI saMrupAnu apacahatva cha topaNa uMcAhanu apabahuspa maLata AyapAko ucAne anumAre kSetraphaLagata AkAzadezanu apaya huntha samamAnyuM che. Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhu] || lokaprakAze vatIyaH sargaH // (sA0 72) (167 ) tejasasyAvagAhanA // 132 // pratrImi tAM jinaproktasvarUpAM sopapattikam / bhAvyaivaM kArmaNasyApi sobhayoH sAhacaryataH // 133 // yugmam // svasvadehamitA vyAsasthaulyAbhyAM sarvadehinAm / maraNAntasamudghAte, syAttaijasAvagAhanA // 134 // AyAmato viziSyeta tatraikendriyadehinAm / agulAsaMkhyeyabhAgapramANA sA jaghanyataH // 135 // utkarSatazca lokAntAlokAntaM yAvadAhitA / ekendriyANAM jIvAnAmevamutpattisaMbhavAt // 136 // sAmAnyato'pi jIvAnAM vibhAvyaitadapekSayA / lokAntAvadhi lokAntAttejasasyAvagAhanA ||137||anggulaa saMkhyabhAgena, pramitA'tha jghnytH| nirdiSTA vikalAkSANAM tejasasyAvagAhanA // 138 // tiryaglokAca lokAntAvadhi teSAM garIyasI / saMbhavo vikalAkSANAM yattiryagloka eva hi // 139 // zradholoke'dholokagrAmeSu dIrghikAdiSu / UrdhvaM ca pANDakavanavarttivA pIhadAdiSu // 140 // saMbhavo vikalAkSANAM yadyapyasti tathApi hi / sUtre svasthAnamAzritya, tiryagloko nirUpitaH // 141 // tata uktA'tiriktA'pi vikalAnAM bhavatyasau / adhogrAmAtpANDakAcca, lokAmAntA garIyasI // 142 // || have maraNa samudAta vakhate sarva jIvone tai0 kAvnI avagAhanA || artha:- paraMtamudyAne prApta thayelA ekendriyAdi jIvonI najamanI jeTalI avagAhanA hoya || 132 / / te zrI jinezvare kA svarUpane anusAre upapati pUrvaka (yuktipuraHsara ) kahu~ chu ane te banne zarIranuM gAthe rahevA paNu DobAdhI kArmaNanI paNa te pramANeja avagAhanA jANavI // 133 // maraNa samuda " 1 jovane maraNa pAsavAne antarmuhUrtta beTI kA bAkI rahe maraNa sthAnacI utpatti sthAna sudhI jona prathama potAnA AtmAne laMbA hai, bhane punaH saGkoca pAmI mULa mAM AyI jAya se, meM kiyA maraNamamudaghA kaDevAya che ke menU svarUpa ALa vistArathI samuyAtAraNa Avaza Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (168) ||ekendriyaadiinaaN maraNAnnasamunyAte sNjskaamnnaavgaahvicaarH|| [dAra pAra varakhane taijasa zarIranI. avagAhanA hoLAimAM ane jADAimAM mo sarva prANI. aone pona ponAnA bhavadhAraNIya zarIra jeTalI na che, 13.4 ||2prntu dIrghanAmAMmaibAimA saphAvana ke ne aa pramANe- ( paraNa mamudghAsamAM ) pakendriya jIvone nejasanI avagAhanA jaghanyathI aMgulanA asaMnyAsamA bhAga pramANanI che. // 13 // ane utkRSthI lokanA pachehAthI bIjA cheDA sudhI (14 rAja pramANa ) lAMcI kahelI se,kAraNake ekendriyajIvonI utpatti e pramANeja (paTale sAnapI pRthvIpAM raheko sUkSma prathvi kAyAdi jIva maraNa pAmIne Urdhva lokane ante sU0 pRthvyAdipaNe saMpale te anusAre) ke // 136 / / (e hetuthI prathama ja)sarva jIvonI mAmAnya. paNe raunasanI avagAhanA lokanA eka dAthI bIjA hAsudhI(kamI)le ne paNa A pakendriya jIgenI mahAe ja pAgalI. gya; vikalendriyonI te 0nIbhAya agAhanA aMgulanA asaMkhyAnapA bhAgapramANanI darzAtI ke. / / 138 / / ane tezronI utkRSTa avagAhanA tiryaglophayI lokanA cheDAmRdhIno cha kAraNa vikalendriyonI utpasi mAtra tiryaglokamAMja che, // 139 // jo ke adholokamAM paNa adhoMgrAmane niNe vAvadIo vigeremA, ane Urdhvaloka pAMDukarAnamA rahelI bAra tathA draho vigereyAM // 10 // vikalendriya jIvonI umpatti cha pagnnu mitrAMnA svasthAnanI apekSAe ( paTale vizeSamaH utpattisthAna niryagloka na che mATe ) teornu utpattisthAna nilokana kaIla che. // 141 // ane 5 kAraNathI (adhogrAma bhane paDikavanamA gaNa utpatti hovAthI ) tezronI unkRSTa avagAhanA adhogrAmathI ane pAMDukavanadhI lokanA cheDA mudhI paNa gaNI zakAya / / 142 // sAtirekaM yojanAnAM, sahasraM syaajghnytH| nArakANAM tejaptAva mULavezamAthI mAramA jyAre bahAra nikalI utpatti sthAna sudhI chayA. pa, te banataM bhAtmapradezonI maNi muLade jeTalI ja paDokI bhane nArI hoya che. 2 me paryananI talATIthI : mamabhUtalAzvoyI ] padhimamahAvidono 16 vijayAmI mUmi kaMDaka kAka mIcI utaratI gA ra tethI panimamahAdhi zanI kI ye vijaya mehanI taleTInI sapATIzI 100 jojana nImA prade. zamA bhASelI , ane tomolokanI maryAdA nIce 9 . jojana sudhI cha, mATe gaye vijayanI bhUmi adhogrAma tarIke gaNAya che. 3 kaparvata 1 lAstra yAjama uMco doSAthI lenA zikhara para Abelu pAhukacana paNa UryalokamA , gaNAya. Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 ) ||shriilokprkaashe tRtIyaH sargaH // (sA0 72) (10) gAhanA sA'tha bhAvyate // 143 // santi pAtAlakalazAzvatvAro'. bdhau caturdizam 1 adho lakSa yojanAnAmavagADhA iha kSitI // 144 // sahasrayojanasthala kuDayAsteSAM ca nizcite / adhastana tRtIyAMze, vAyurvavarti kevalam // 145 // madhyame ca tRtIyAMze, mizrito salilAnilau / tathoparitane bhAge, tRtIye kevalaM ja. lam // 146 // tatazca // sImantakAdinarakavartI kazcana nArakaH / pAtAlakalazAsano, maraNAntasamudbhataH // 147 // kuDayaM pAtAlakumbhAnA. vibhiyotpadyate yataH / matsyatvena tRtIyAMze, madhyama carame'pi vA // 148 // tasmAdarvAka tu naivAsti, tiryagmanu jasaMbhavaH / utpatti rakANAM ca, na tiyagamanujo vinaa||139|| utkarSatastvadho yAvatsaptamI narakAvanIm / nArakANAmetadantaM. svasthAnasthitisaMbhavAt // 150 // tiryakasvayambhUramaNasamudrAvadhi sA bhvet| nArakANAM tatra matsyAditvenotpattisaMbhavAt // 151 UrdhvaM ca paNDakavanasthAyitoyAzrayAvadhi / ata Urva tu kutrApi, nRtiryaksaMbhavo'sti na // 152 // paJcendriyatirazvA ca, jaghanyA paramA'pi ca / vikalendriyavajJeyA, tejasasyAvagAhanA // 153 / / amulAsaMkhyeyabhAgamAtrA nRNAM jaghanyataH / utkarSatazca nRkSetrAllokAntAvadhi kIrtitA // 154 // (nArakANA naijasAvagAhanA) ___ artha-nArakajIvonI jasa avamAinA jaghanyathI eka hamAra { 1000) pojanadhI kaDaka adhika cha. te kevI rIte ! ne dIvAya OM // 13 // lavaNa samudramA cAra dizApa nIce A (ratnaprabhA) pRthvIpA / lAkha yojana uhA daTAyalA cAra pAnALakaLaza ke. // 144 // ane teonI paka hamAra (1000) 1. pharazamA bhAkAranA pRthvImA zAzvata bhAga polANa)cha, ane ta pAnA l radailo govAthI enu nAma pAlA kalaza , Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 170 ) || nAraka niryatramanuSyANAM maraNAntarasamupAte'vagAhavicAra) (hAra yojana jADI ThIkarI ke te kaLazonA niSaya karelA nIcenA zrIjA bhAgamAM eka vAyu, 12 gamAM jaLa ane vAyu ce mizrita che, tathA uparanA jIjA bhAgamA eka jaLa che, // 146 // ane tethI sImannakAdi areramani rahelo koika nArakI jIva pAvAlakalazanI najIka rahIne maraNasamudghAtane prApta thayo chato // 147 // pAtALakaLazanI ThIkarI bhedaune madhyanA athavA uparanA jIjIbhAgamAM mahaSapaNe utpanna yaayche|| 148 // kAraNake madhyatIpAMzI a (nIce) manuSya athavA niryeca paMcendriya honA nathI ane nArakajIvanI utpatti manuSya ke ticavinA vIjA ko jIvapaNe hotI nathI ( mATe nArakI ja00 avagAhanA nIce kiMcit adhika 1000 yojana pramANa hai.) // 149 // tathA nIce nArakalI utkRSTa tejasa avagAhanA ( tiryaga lokadhI ) 7 mI namanamApRthvI sudhInI che, kAraNake nArakI jIvone lellApAM ailluM potAnuM sthAna pa sAtamI pRthvI ja hai, // 150 // tathA nArakajIvanI tiryak taijasa avagAhanA sva bhUramaNasamudrI che, kAraNake nArakajIvo syAM matsyAdipaNe utpana thAya che. // 156 // tathA nAraka jIvonI Urdhva taijasa avagAhanA pAMDunama rahe jalAzaya sudhI, ane tyAMdhI AgaLa to kAipaNa sthAne manuSya ane niyaMcapanendriyanI utpatti krema nahi, e pramANe nArakajIyonI adha ane ki taijasa avagAhanA janyadhI ane utkRSTathI kahI // 152 // tiryagamanuSyAvagAhanA paMcendriyacinI jaghanya ane skRSTa tejasa avagAhanA vikalendriyavana jArI. / / 153 / / tathA mainupyonI jaghaH tejasamavagAhanA aMgulanA asaMkhyAtamAbhAgajeTalI bhane utkRSTa manuSyalokathI lokanA cheDAsudhInI kahelI . // 154 // bhavanavyantarajyotiSkAya dvisvarganA kinAm / aGgulAsaMkhyeyabhAgamAnA jJeyA jaghanyataH // 155 // mamatvAbhiniviSTAnAM sva1. phaLazamI 1 lAkha yojanamo uDAinA 3 bhAga karatAM daka bhAga 33333 yojana pramANa dhAya teTalA bhAgamAM 2 sA nArakanA sarva makI 49 prataramA 49 indraka (mukhya) narakApAma khe, mAno kI sImantaka marakASAsa pahelI ratnaprabhA pRthvImAM helA prata ranI hai. marakAbAsa paTale aneka nArIone upajavAna eka vibhAga 3 manuSya je sthAne maraNa pAme teja sthAne anyasISapaNe utpanna thatAM japa tathA lokame cheDe ekezyipaNe utpanna yasa utkR0 a0 dhAya. Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nArakANAM jaghanya taijasAvagAhanAviSaye 2 naraka prasnarda pAtAla kalaza citram naraka prasta TaM lakSaNa samudra nA madhyama 1. ApAtAlakalA eka lAkha yojana jamInamAM DaMDo tevbA dhAre dizAmA 4 pAtAla, kalazA ke. pAtAla kaLAlI DIpharI eka hajAra yojana jADI che. 3 nIcenA pInA bhAgamA kevala bAsu che | madhya tRtIyAMzasAM bAbujala mizra i 5 uparanA tRtIyAMzamAM kevala jaladhe 6 pAtAla kalazanIyAse rahelo jArakI jIva 3 pAlAla kalaza madhyenA madhya tRtIyAMzamAM bhInajI samIpa mAM utpanna abela matsya, tethIjarIne uparamA nRtIyAMza yAM paNa utpanna Izake tyAMpaNa neTalIja avagAhanAM dhAya Ananda pro. prema-bhAvanagara Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7mo lokamaphAze tRtIyaH sargaH // (sA0 72) (171) rasnAbharaNAdiSu / pRthivyAditayA teSAM, tatraivotpattisaMbhavAt // 156 // utkarSatastvadhaH zailAnarakakSmAtalAvadhi / gasAnAM tatra keyAJcitteSAM maraNasaMbhavAt // 157 // tiryaksvayambhUramaNAparAMtavedikAvadhi / Urva tatheSatprArabhArApRthivyUrvatalAvadhi // 158 // etAvadantaM pRthivIkAyatvena samudbhavAt / tataH paraM ca pRthivIkAyAdInAmasaMbhavAt // 159 // sanaskumArakalpAdidevAnAM syAjaghanyataH / agulAsaMkhyeyabhAgamAnA saivaM vibhAvyate // 160 // devAH sanatkumArAyA, utpadyante svabhAvataH / garbhajeSu nRtiyakSu, dhruvaM naikendriyaadissu||161 // yadA sanatkumArAdisudhAbhugmaMdarAdiSu / dIrghikAdau jalakrIDAM, kurvANaH svAyuSaH kSayAt // 162 / / utpadyate matsyatayA, svAtyAsannapradezake / tadA jaghanyA syAdasya, yavaM sambhavatyasau // 163 / / pUrvasaMbandhinI naariimupbhuktaaNmhiispRshaa| kazcitsanatkumArAdidevaH premavazIkRtaH // 164 // tadavAcyapradeze svamavAcyAMzaM vinikSipana / pariSvajya mRtastasyA, eva garbhe samudbhavet // 165 // urakarSatasvadho yAvatpAtAlakalazAzritam / madhyamIya tRtIyAMza, tatra matsyAdisaMbhavAt // 166 // tiryak svayambhUramaNaparyantAvadhi sA bhavet / zracyutasvargaparyantamUrca sA ceti bhAvyate // 167 // kazcidacyutanAkasthasuhRdevasya nizrayA / devaH sanatkumArAdirgata. statra mriyeta yat // 168|| sahasrArAntadevAnAM, bhAvanIyA'nayA dizA / kaniSThA ca gariSTA ca, taijasasyAvagAhanA // 169 // zyA. natAyacyutAntAnA, devAnAM syAjjaghanyataH / aGgulAsaMkhyeyabhAgaparimANA'vagAhanA // 170 / / utpazcante nareSveva. devA nnvaantaadyH| narAzca nRkSetra eSa, tadiyaM ghaTate kathama ? / / 171 ||ytro Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (172) // devAnAM maraNAnyasamudghAte tejasakArmaNAvagAhavicAraH // (dvAra = = = I cyate // upayuktAM manuSyeNa mAnuSoM pUrvavalabhAm / upalabhyAvadhijJAnAtpremapAzaniyantritaH // 172 // ihA''gasyA''sannamRtyutayA buddhiviparyayAt / malinatvAcca kAmAnAM vaicitryAtkarmamarmaNAm // 173 // gADhAnurAgAdAliGgaya, tadavAcyapradeza ke / parikSipya nijAvAcyaM, mriyate svAyuSaH kSayAt // 974 // garbhe'syA eva mRtvA'yaM, yadyutpayeta nirjaraH / yAnatAdikratubhujastadeyamupapadyate ||175||tibhirvishesskN vAtAdikatuoM, manoviSaya sevinAm / kAyenAspRzAM devImapi kSINamanobhutrAm // 176 // manuSyakhi - yamAzritya yadyevaM syAdviDambanA / tarhi ko nAma durvA, kandarpa jetumIzvaraH ? // 977 // zradho yAvadadhoprAmAstiryagU nRkSetrameva ca / tataH paraM manuSyANAmutpattisthitya saMbhavAt // 178 // Urdhva macyutanAkAntaM gatAnAM mitranizrayA / AnatAdiRtubhujAmacyute mRtyusambhavAt // 179 // UrdhvamacyutajAnAM tu, svavimAnaziro'vadhi | svairaM tatra gatAnAM yat, keSAJcitsaMbhavenmRtiH // 180 // maiveyakAnuttarasthasurANAM sA'vagAhanA / yAvadvidyAdharazreNImAsvasthAnAjaghanyataH // 989 // khecarazreNiparato, mnussyaannaamsNbhvaat| veyakAdidevAnAmapyatrAgatyasaMbhavAt // 182 // adho yAvadadhogrAmAnUrdhva ca svAzrayAvadhi / tiryak punarnarakSetraparyantaM sA prakIrttitA ||183 // yAvannandIzvaraM kheTAH, sastrIkA yAnti yadyapi / saMbhogamapi kurvanti, tatra kAmeSunirjitAH // 184 // paraM notpadyate garbhe, naro nRkSetrato bahiH / tata utkarSa tastiryaga nRkSetrAvadhi soditA // 985 // ityarthataH prajJApanekaviMzatitamapade || (sA073 ) / iti pramANAvagAhakuto vizeSaH / 3 Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // kokAze TIkA varga (ka) ( 173 ) artha - bhavanapati vyaMtara - jyotiSI - saudharma- bane IzAna devalokanA devonI javate. avagAhanA aMgulanA asaMkhyAsamA bhAganI jANavI / / 155 / / tenI bhAvanA bhA pramANe - potAnAM ratna bhane AbharaNAdikane viSe ( athavA ratnanAM AbhUSaNo vigeremA ) mamatvabhAvacaDe baMdhAyeLA evA e devonI utpatti tyAMna ( eTale renanAM AbhUSaNopAMja ) pRthvIkAyAdipaNe yavAthI jaya0 avagAhanA aMgakhAsaMkhyatama bhAga hoya // 156 // ane utkRSTathI adholokamA 3 jI sailAnAmanI naraka pRthvInA saLIyA sudhI (ava0) tyAM gayelA (paramAdhAmI vigere ) devopAMnA keTalAka devonuM tyAM maraNa thavAthI hoya che. / / 157AvaLI sigLokamAM e devonI utkRSTa 0 avagAhanA chellA svayaMbhUramaNa samudanA antya ThehAnI (ghanoda dhivigereNa valayanI najIkamI athavA alokanA kinArAthI 12 yojana arvAk aMdara rahelI) pevikAdhI, ane UrdhvalokamAM ISamAbhArA (siddhazilA) pRthvInA uparanA taLIyA sudhInI hoya che, // 158 // kAraNa ke eTalemRdhI e devo pRthvIkAyapaNe utpanna thAyale, ane tyAMthI AgaLa (vA0 ) pRthvIkAyAdi jIvono abhAva che, || 159 // zrIjA sanatkumArakalpAdi devalokanA (3 jAthI 8 mA kalpa sudhInA ) dekhonI jagha0 tai0 avagAhanA aMgulanA asaMkhpAtamA bhAgapramANanI hoya . 160 te A pramANe jANavI ke sanatkumArAdi devo svabhAvathIja nizcaya garbhajatiryeca ane garbhaja manuSyamAM utpanna yAya hai, parantu ekendriyAdi jIvomAM utpanna thaa| nathI || 161 | merupasAdinA vAva vigere prakAzayomAM jalakrIDA karatA sanatkumArA didevo potAnA AyuSyano kSaya vAyI / / 132 // jyAre ati najIka pradezamAM ma rasyAdipaNe utpanna yAya tyAre e devonI jaghanya avagAhanA (aMgura asaM0 bhAga) hoya ke athavA bIjIrIte e jagha0 avagAhanA A pramANe hoya che| 163|| ke sanat 8) 9 e AbharaNo paNa jo parelAM athathA bIjI ko rIte zarIrane spa se karo rahelAM hoya ne tyAM upaje so jagha avagAhanA saMbhava | anyathA aM gulo saMkhyAtamo bhAga avagAhanA hoya. 2 matAntare deSonuM adhogamana 4 thI aMjaNApRthvI sudho paNa kre. 3 tyAMcI AgaLa pRthvIkAyAdi jIvo se. parantu te sUkSma che ane devo mAtra bAdarapRthvyAdimAM ja utpanna thAya che, mATe cAdara pRthvyAdinAM abhAva jANavo paNa sarvano nahi. 4 prathamanI rIta garbhaja tiryacamAM utpanna thAya te vakhatI darzAtrI ane ise manuSyamAM utpanna thatAM jagha0 avagAhanA keSI rIte hoya te darzAyA mATe athavA kahale. Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (174) // devaanaaNmrnnaannsmudaatetaimsphrmnnaavgaadvicaarH|| (bAra vIrAdidevanI pUrvabhavanI saMvadhavALI strIne prathama koI manuSye bhogavI hoya ane syAravAda premane vaza thayelo eSo koI sanatkRpArAdi deva te // 164 // strInI pAse AcI nenA avAcyasthAnamA ( tenI yonimAM ) ponAnA abAcya sthAnane (liMgane ) nAkhato chato ane AliMgana karIne raNo chano ( tevIna sthitimAM) maraNa pAmI ne svInAja garbhamAM utpanna thAnopaNa japa. AgamAnA mA. lanAasaMkhpAnapA bhAga jeTalI hoya. // 165 // tathA e sanatkumArAdi dekhonI unkA aragAhanA ( svasthAnadhI) adholokarmA pAtAla kaLazanI aMdara madhyamatRtIyAMza bhAga sudhInI che, kAraNake matsyAdi garbhaja jInI tyAMmudhIja hoya che, // 166 // tathA sichI tainasa avagAhanA svayaMbhUramaNa samudanA cheDA sudhInI cha, ane Urca te0 avagAhanA 1 mA acyutadevaloka sudhInI che. tenI bhAvanA A pramANe // 137 // koika acyuna devaLokamAM rahanArA devanI sahAyaraDe tyAM gayelo sanatkumArAdideva jo tyAMja maraNa pAme vo manatkumArAdinI utai avagAhanA teTalI para zake. // 168 // pana paddhanie AThamA sAsAra devaloka sudhInA devonI magha0 -madhya-ne banku. tejasa avagAhamA vicAravI. // 169|| AnatathI atyutakalpasaSIya devalokanA devonI jagha0 te avagAhanA aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga pramANanI che||170||pnn:-bhaanhaadi devo mAtra manuSyomAMja utpanna pAya cha, bhane manuSyo so manuSyakSetramAja hoya che to e devonI jaya te ava. aMgulanA. asaM0 bhAga pramANanI kepa hoya ? // 171 / javASa-e devonI pUrvabhavanI atipremavALItIne mapama koi pamuSye bhogavI hoga ane te vAsa avavihAnathI jANIne prapanA pAzavaDe baMzapa ko ne deva mRtyu najIka a lu hovAthI buddhino pheraphAra thAM, viSayaicchAnA malinapaNAthI, ane karmanI gati vicitra hocAyI ahiM AvIne te strIne gAdapramathI AliMgana karIne venA aAdhyamadezamA potAnA anAnya avayavane prakSepIne potAnA AyuSyano kSaya yavAthI maraNa pAme,ane paraNa * pApIne te deva jo teNInAja garbhamAM utpanna zAya no AnanAdi devonI jaghate. avagAhanA aMgulanAprasaM0bhAga pramANanI pApta thAya ke // 175 // mana mAtradhIja - 5 devanA vekiya pAyI gIti yatI nathI mATe " prathama koI manudhye bhogo hoya " ema kAya che. 3 " gyAravAda" paTale 24 ghaDInI aMdara kAraNake 24 thI dhayA vAda bImA garbhAzayamA gaI boya jISompalime bhayogya pA Apa che. Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___] || lokamakAze tRtIyaH sargaH // (sA0 73) (175 ) (mAMganAo sAye ) viSaya sevA karanArA, ane ponAnI kAyAbaDe manohara kSetrAMganAbhone paNa sarva nahi karanArA ane kSINa dhayelI viSayecchAkALA pacA AnatAdi devonI paNa manuSya strIyone Azrayi jo AvA prakAranI viTaMbanA ke lo ao! mhaad| pAma ke duHkhe karIne nivAraNa karI zakAya teSA kAmadevane jItavA mATe jaganamAM koNa samartha cha ? // 277 // valI e AnatAdidevonI a. dholokamAM utkRSTa se avagAhanA adhogrAma sudhI, ane tiryaglokamAM manuSyakSetra sudhIja che, kAraNa ke tyAMcI AgaLa manuSyautpattino asaMbhava che. tathA UrcalokamAM miznI sahAyathI acyunadevalokasudhI gayelA AnatAdi devonI ne avagAhanA tyAM maraNa pApavAthI acyutakalpa sughInIja gaNAya che. // 109. // ane acyuna devonI Urvata aragAhanA pomAnA vimAnanA zikhara sudhI hoya che. kAra* Nake potAnI icchAe tyAM gayelA pavA keTalAeka devonu tyAMja maraNa saMbhava . nava veyaka ane anuttara devonI jaghanaM avagAhanA potAnA sthAnathI mAMDIne ( vanADhayaparvatapara ) vidyAdharanI zreNI sadhI dIrgha hoya hai, // 18 // kAraNake vidyAdharanINithI AgaLa (Urdhva dishaae|mnussyoniivstii nadhI,ane avegakAdidevo paNa ahiM manuSyalokamA AvamA nayI, mATe jaghanyathI paNanai ava teTalIna hoya. tathA e devonI adholokamAM UskRta avagAhamA adhogrAma sudhI bhane utai aba0 potAnA AzrayasthAna sudhI (vimAnamA jyAM utpama yela ke syAMja hoya che. ane tIcchI ta0 avagAhanA punaH manuSyakSetramudhInIja kahalI che. 183 baLI joke vidyAdharo potAnI strI sahita naMdIzvarajIpa sudhI jAya cha, ane kAmanA pANavaDe jItAyalA ( paTale kAmAtura dhayA chatA) tyAMja strIsaMgapa paNa kare cha, // 184 // parantu manuSyakSetranI cahAra koipaNa manuSpa garbhamA utpama thano nathI mATe e vonI nIjhai utkRSTa avagAhanA manuSyakSetra sudhIja kahI che.185 1 praveyakamA utpanna thayelA devo potAnA vimAnamAMja ane potAnI zayyAmA rayA chattAMga maraNa pAmatA hoSApI pratheyakadevAMnI Urya bhaSamAdamA samadhAna sudhI kahI, ane amuttara devo to pItAmI zarayAmAM satA chatAM kiM. cit mAtra dhAlatA cAlatA paNa nathI mATe teonI paNa Urva tara avagAhanA svAmaya sthAna sudhoja cha, 2 arthAt 2 // dvopanI yahAra viSAdharI bhImaMgama kare paNa garbha rahe mahiM agAdimiyati. --- . - - - ... Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 176 ) ||shrordvaare svAmiviSayakRtabhedavicAraH // (chAra e pramANe zrIpanavaNAnanA 21mA padamAM bhAvArya , pa pramANe pramANa bhane / avagAhanA sambandhi 5 zarIrano bheda kahyo. sthitiraudArikasyAntarmuharta syaajghnytH| utkRSTA trINi palyAni, sA tu yugmivyapekSayA // 186 / / daza varSasahastrANi, jaghanyA janmavaikriye / trayastriMzatsAgarANi, sthitirutkarSataH punaH // 187 // vaikriyasya kRtasyApi, jaghanyA''ntarmuhartiko / jyeSThA tu jIvAbhigame, gaditA gAthayA'nayA / / 188 // " aMtamuhuttaM naraesu hoi cattAri tiriya maNuesu / devesu yaddhamAso, ukosa viuThavaNAkAlo // 182 // antarmuhattai narakeSu bhavati, catvAri tiryaGamanujeSu / deveStradhamAsaH utkRSTo vikurvnnaakaalH||] (sA0 74) paJcamANe tu vAyUnAM, saMjJitiryaganRNAmapi / jyeSThA'pyekAntarmuhartA,proktA vaikurvikasthitiH // 190||(saa075) zrIsUtrakRtAle tu-"veyAlie nAma mahambhi(hAbhiyAve, egAyapa pachatamaMtalikkhe / hammati tatthA bahukUrakammA, paraM sahasptA u (slANa) muhattayANaM // 191 // [vaikiyo nAma mahAbhitApa ekA. yataH parvato'ntarikSe / hanyante tatra bahurakarmANaH paraM sahasrANAM muhartAnAm] (sA0 76) nAmeti saMbhAvane, saMbhAvyate etannarakeSu yathA'ntarikSe 'mahAbhitApe' mahAduHzve, ekazilAghaTito dIrgha, veyAlietti vaikriyaH paramAdhArmikaniSpAditaH parvataH, tatra (tamo. rUpasvAnnArakANAmato) hastasparzikayA samAruhanto nArakA bahukrarakarmANo 'hanyante' pIDayante, sahalasaMgkhyAnAM 'paraM' muhartAnAM prakRSTaM [sahanazabdasyopalakSaNArthatvAta] prabhUtaM kAlaM hanyante, / ityarthaH " atra paramAdhArmikadevavikurvitasya(ta) (tajAtaduHkhasya) parvatasya adhamAsAdhikA'pi sthitiruktati jJeyaM, tattvaM tu jino Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - :'. 9) // zrIlokaprakAze hanIyaH sargaH // (sA. 6) (177 ) jAnote / antarmuhattai dvedhA'pi, sthitirAhArakasya ca / anAdike pravANa, sarvatejasakArmaNe ||192 / / sAvasAne tu bhavyAnAM, siddhave tvbhaavtH|abhvyaanaaN nirante ca,pAnA muktivarmani 193 / / ||iti sthitikRto vizeSaH / / artha,-7 sthitikRtabhedaH -audArikazarIpanI jayasthini bhanna mahattanI che. ane utkRSTasthiti / parayoSapanI ke te yugalikaniyaMtra ane yugalikamanuSyanI apekSAe jANavI, / / 186 / / janmavai kriyanI (bhavadhAraNIyakriyanI) jagha0 sthi0 10000 varSapramANa ane utkRSTa 33 sAgaropama che, ||187|pryaa kRtrima baiMkriyanI paNa jaba sthi0 antamuMhata che ane utkRSTa sthiti no zrI jI. vAbhigamasUtramA A (nIce lavelI) gAyAvaDe kahIM ch||18||"naarkjiiv. ne viSe antarmu0-titheca ane manuSyamA 4 mRhata-ane devoSAM uttaravikurvanano kALa utkRSTa ardhamAma cha" / / 189 // zrIbhagavatIjImA no vAyukAyane-saddhi niryacane-ane saMmimanuSyane paNa uttarakriyanI unkasthini anna muM0 kahI che, // 197 / / zrIsUprakRtAMga (vIjAaga) mAM no-(mULagAthA)-''mahAsaMtApakArI,bhAkAzamA rahelo eka (sarakho) dIe vaikriya parvata ghaNo uMge , tyAM ghaNA krUrakarmavALA nArakajIvo hajAro muharta pramANa praNAkAla sudhI haNAya cha, 191" " gAthAmAM " nAma " zanda saMbhAvanA arthamAM ke. eTala ke epa saMbhAvanA thAya che ke narakane viSepa AkAzamAM (dekhAnI hoya nevo uco)mahAbhitApe mahAduHkha ApanAro eka-eka zilAzI racAyalo ane dIrgha. veyAlie eTale baiMkriya arthAta paramAvAmIoe panAvelo parcana che tyAM naraka sthAnona aMdhakAra svarUpa havAthI hAtha TekAcI TekAvIne upara car3hanA ghaNA krUrakarmadhAmA nArakajIvo ha. jAro muhUrtoMthI AgaLa paraM-utkRSTa arthAt sahasra zabda upalakSaNa hovAthI dhaNA kALasUdhI haNAya hai-pIdAya he. TokaikadezArthaH / ahi paramAdharmI deva cikulA parvatanI ardhamAsathI adhika sthiti paNa kahI ema jANavU. emAM nama zRM ke te zrI Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 178 ) // zarIradvAre sthiti - alpabahutva medavicAraH 11 (dvAra sarva jANe. (e rIte vaikiyazarIranI sthiti kahI.) AhAraka zarIranI jaghanya a ne utkRSTa bane prakAranI sthiti antarmuhUrtta mAtra che, ane sarvajIbonA saiMjasakA zarIranI sthiti bAI karI anAdi che / 192 / / tathA bhavyajIko jyAre mokSe jAya tyAre te banneno tyAM abhAva hovAthI sAnsa ( anya sahita ) che, ane mokSa mArge javAmI pAMgaLA evA abhavya jIvone te vane zarIra ( anta nahi yanAra hovAthI ) ananta hai / / 123 / / e pramANe sthiti saMbaMdhi taphAvata ko AhArakaM sarvato'lpaM, yatkadAcidbhavedidam / bhavedyadi tadA'pyetadekaM dve vA jaghanyataH // 194 // sahastrANi navotkarSAdasattAsya jaghanyataH / ekaM samayamutkRSTA, paNmAsAvadhi viSTape // 195 // uktaM ca - "AhAragAI loge, chammAsA jA na hoMti'vi kayAi ukkoseNa niyamA, evaM samayaM jahanne // 196 // " - [ AhArakANi loke SaNmAsAnyAvanna bhavantyapi kadAcit / utkarSeNa niyamAdekaM samayaM jaghanyena ] ( sA0 77 ) zrAhArakAdasaMkhyeyaguNAni vaikriyANi ca / tatsvAminAmasaMkhyatvAnnArakAGgisuparvaNAm // 97 // zrapyaudArikadehAH syustadasaMkhyeyayuNAdhikAH / Anantye'pi tadIzAnAmasaMkhyA eva seyataH // 198 // pratyaGgaM prANino yatsyuH, sAdhAraNavanaspatau / anantAstAni cAkhyAnyevAGgAni bhavanti hi // 199 // tebhyo'nantaguNAstulyA, mithastaijasakA maNAH / yatpratyekamime sthAtAM, he dehe sarvadehinAm // 200 // ityalpabahutvakRto vizeSaH // ekajIvApekSayA 1 prema donuM pANI pakasthaLe kAyama nahi rahetAM jUnuM pANI jAyache ane naye pANI bhAve che ta pravAha rUpa te pANI kAyama rahe che, tema pratisamaya vizINa svabhAvamA taijasakAmeNa zarIra paNa pravAha baDhe anAdi, Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 ( 179 ) [84] || lokaprakAze tRtIyaH sargaH // (sA0 78 ) syAjjyeSTha maudArikAntaram / antarmuhUrttAbhyadhikAstrayastriMzatpayodhayaH || 201|| tathoktaM jIvAbhigamavRttau " utkarSatastrayastri 'zatsAgaropamANi antarmuhUrttAbhyadhikAni tAni caivaM kazciccArizrI vaikriyazarIraM kRtvA'ntarmuhUrtta jIvitvA sthitikSayAdavigraheNAnuttarasureSu jAyata iti / sA 078) vaikriyasyAntaraM kAryasthitikAlo vanaspateH / ardhazca pudgalaparAvartta aahaarkaannrm|| 202 // laghu cAyasya samayo'ntarmuhUrtta tadanyayoH / na saMbhavatyantaraM ca, dehayoruktazeSayoH // 203 // ityantarakRto vizeSaH // iti dehasvarUpam 9 // (have AThamA alpabahutvakRtabheda batAve che.) artha-8 alpabahutva (saMkhyA) kRtabhedaH -- AhArakazarIra sarvazrI alpa (- ochI saMkhyAmAM ) hoya che. kAraNa te kAika vakhate ja hoya che, ane jo hoya toSaNa jaghanyathI eka athavA veja hoya // 194 // ane utkRSTathI 9000 hoya. baLI jagatamAM e zarIranI asasA (abhAva) jaghanyathI 1 samaya ane utkRSTadhI 6 mAsasudhI hoya // 125 // kAM ke ke-" koikavastrata lokapAM (jagatmAM) AhArazarIra utkRSTaSI 6 mAsamudhI niyayI hotuM nayI ane jaghanyayI ekaja samaya na hoya " (arthAt jagatmAM aprUpha vakhate koie AhAraka zarIra racyU~ hoya) ne te antarmuhUrtAM vilaya pAmyuM hoya tyArabAda eka samapane antare athavA to 6 mAsa pachI koine koI muni AhAraka zarIra race parantu baghu vilaMba na thAya ) // 196 // tathA AhAraka zarIrathI vaikiya zahara asaMkhya guNAM ke, kAraNa te vai zarIranA svAmIo ( eTale vai0zarIravALA ) deva ane nArakariat rite ke // 197 / / vahI audArika zarIra te vai thI paNa asaMkhya guNa adhika che, joke tenA svAbhio ( au0 za0vALA ) anaMta ke topaNa zarIra to asaMkhyAtaja ke // 198 // jethI sAzaraNa vanaspatimAM dareka 1 asya kila saMvAda pAThasya vaikriyazarIriNa utkRSTakAstyupapatipratipAda namastA pratipAditatvAda vigraheNetipadasya sArthakyama || Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (180) |shriirlaare'svr- kulo bhedavicAraH || zarIramA ananta 2 jIyo ke, mATe te au0bharIro asaMkhyAna na pAya che // 199 // . te bo00yI saijasa ane kArmiNa zarIra anaMtazuNAM, parantu paraspara tulya che ( eTale bheTakA te zarIra ke teTalAja kA zarIra paNa the, ) kAraNake sarva saMsAri pANIone e be zarIra hoya z2a che, // 20 // e pramANe alpayAhutva saMbaMdhi taphAvata darzAdhyo. 9 antarakRtabhedaH- eka jIvanI apekSAe audA zarIranu utkRSTa antara antamahata adhika 33 sAgaropama 2. zrI jIvAbhigamavRttimA kAche ke--" uskRSTayI antarmuhUrcAdhika 33 sAgaropama te A prapANe jANavU ke koika cAritrI jIva (muni) vaibhArIra karIne antarmu0 mudhI jIvIne Azuapano kSaya thavAthI Rjugatie (sIdhIgamie) anuttara devamA utpanna thAyarate AzrayI bhANabu)" // vaikriyazarIstuM antara ( eka jIvanI apekSAe ) vanaspatinA kApasthitikALa jerala che, ane AhAraka dehana utkRSTa antara ardhapaddala --- - - - 1 paka jIye amuka zarIra choDayA bAda teja zarIra keTala kATe prApta pAya ? te antara kahevAya, 2 jovAbhigamvRttimA kiyazarIrako utkRSTakAya sthitimI yukti patApacA mATenA A pAThamAM adhigrahaNa pa para Apela cha, tethI mA pAThamAM bha. vipragati zAmAre kahI ? vigere. kora prakAranI zaMphAno avakAza nadhI ame tethIla vakra gasie atA joke pakathI adhika samaya lAge cha, ane teTalA samaya audA0 mA u. ansAramA badhai to vizeSa u. antara prApta yAya parantu seTalA samaya sadhyA nA antarmu0 nA aneka meSa hovAcI a. mta muhUrtamA bAdha Apatto napo, 3 amuka jauSa panaspatimA jAne tyAM maraNa pAmIne punaH vanaspatimA pAraMvAra upaje to eka mAyalikAmA asaMkhyAsamA bhAgamA jeTalA samaya pAya teTalA pudgalaparAvartI sudhI vAraMvAra banaspatiyAM janma maraNa karyA kare mATe teTalo kALa vanaspatimA rahekA jISa 5 painu u0 antara prApta pAya, 5 AhArA zarIra caudapUrSadhara cAridhImunine ja hoya ane cAritranuM u0 antara ardha pu. parA0 che mATe AlA. nuM antara paNa te TATu ja hoya. Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9so // lokabhakAze tRtIyaH sargaH // (mA0 78) (18) parAvarsa (-anasakALa) pramANa cha // 22 // saMdhA audA zarIranu jayanya atara 1 samaya, ane audArikathI vIjA vai0 ane AhA. zarIranu aghanyaantara . antamUharta , ane taijasakAmaNa mo sarva jIpane sadAkALa hogAyo e pannernu antara saMbhavatuM nathI. // 203 / / iti zarIramArasvarUpaM navamam / / --- - . 1 "auvArikasarIriNo'staraM jaghanyata eka sampaH sa ca himAmapikyAmadhAmsarAlagatI bhASanIyaH tatra prayame mamaye kAmaNazarIropetatvAt" iti zrI jIvAbhigamavRttau aryAta kora audArikazarIravALo manuSyAdi maraNa pAme sene be samayanI SiyagatimAM prathama samaye kAmaNazarIrayukta paNu hoghAthI te eka prathamanI samaya jaghanyatho antara vicAra. athavA upara kahela utkRTa antaranI yuktinI jema kora vaikriyala vidhALo manuSya kriyazarIramo prAraMbha kI bI. jeza samaye maraNa pAmI adhigrahagatiya manuSyAdi paNe tatpanna kAma mopaNa eka samayanu aghanya antaraghaTI zake he vigere bahuzrutagItArtha pAsedhI samajavU. 2 baLI . azyA AhA zarIra prathama gcyu. hoya te vilaya pAmyA gAva kamImA kamI antarmu. kALa dhImyA bAda ja boju ghe0 thA bAhA. racI zakAya mATe jaghanya antara antararmuhUrta kArya cha, paLo va zarIra,mATeto te vilaya pAmyA bAda antarmuse maraNa pAnI devAdigaNe upaje mo paNa antarmu astara hoya. jo ke ahIM 4 kriyazarIranA sambandhamA pUrva banAvala audArikAmA utkRSTa antaranI yuktinI jega abhiya zarIra banASI be samayanI vimAgatie itpanna thAya agara ye choTI auzamA 1 samaya rahI avimAhe utpanna yAya to paka samayanu paNa jaya agAra saMbhavI zake rache paNa te uttara vai0 ane mUla ke pama menI apekSAye thayu, paNa jIvAbhigamAhimA antarmu. patA. vyaM cha teSI teSI rote upaanAra kvacitaja hoya athavA te' bamme mUla . no apekSAye hoya tema saMbhaye cha, kAraNa nArakIrnu tA devanAnu jaghanya antara antamu batAThyu cha te mUla vainI apekSA ane uttara va apekSA upara batAyo rIta prabhANe, agara pIjI rote paNa yathA saMbhava ghaTADa AhI dhakeSTi bhagavAna jANe, Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zarIradhAretajamApagAhanAyantrakam || (dvAra // maraNasamudghAtamA jIvono tejasAvagAhanAnu yantra // ekendriyanI- jaghanyo aMgulano asaMlayAtamo bhAga u0yI lokAntathI lokAnta vikalendriyanI ane | jayazrI aMgulano asaMkhyAtamo bhAga, undhI nI lokapaMce niyaMcanI |thii lokAnta ( sAdhika 7 rajju ) jaghanyI sAdhika 1000 yojana (pAtAlakaLazanA daLapayANa janapI adhaH pagI pRSdhI parpala, lipA svayaMbhUramaNa) | samudrAntaparyanta, ane Urdhva-paMkavana sudhI. nArakanI manuSyanI-' jaghanthI aMgulAsaMkhyepabhAga. utkRsthI narakSetrayI lokAntaparyaMta bhuvana vyanna jyo0 jaghanyI aMgulAsaMkhyeya bhAga. baskRlthI adhaH zrIjI naraka sudhI, saudharma IzAna . / niryak svayaMbhUramaNasamudrAnta sudhI, ane udhvaM siddhazilA sudhI. devonI - sanatakumArathI jagha-thI-aMgulAsaMkhyeya bhAra. utkRnthI adhaH pAtAlakalacanA sahastrAra supInA | madhyama tRtIyAMza suSI, viryakSa svayaMbhUramaNa samudrAnta mRSI devonI / ane Urya acyuta svarga paryanta. AnatathI acyuna / jaghanyI aMgulAsaMkhyeyabhAga. utkR0dhI adhaH adhogrAma paryasudhInA devonI |nt vika narakSetra sughI, ame Urdhva acyutasvarga paryanta. paivepaka ane .. jaghanthI svasthAnathI vidyAdharanI zreNi sudhI, adhaH adho anucaranI / grAma panta, Urca svasthAna paryanta, ane tiryak narakSetrapayansa 1trIjI narakamAM gayelA keTalAka deSatAonu syAMja maraNa payApI syAM sudhI bhI avagAhanA saMbhaSe che Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (183) (sA0 79) || lokamakAze tIyaH sargaH // (Ro zarIranAM nAna audArika vaidriya cAhAraka taMjasa kArmaNa kAraNa kRta vizeSa (pula pariNAma sthUla pudugala zrI valu luM 0 thI sU0 dugako bane luM AdA0 thI khu0 pudgalo baDe camela // pAMca zarIramAM kAraNakRtavizeSAdi 11 dvArayantrakam || ( 5 dvAro ) teja thI sR0 putalobaDe vanela pradeza saMkhyA0 ( eka skaMdhama); la dekhane sa authI sUkSma ogyo asaMkhya nArakane, kaMTalAyaka bA0 e puduga amavyavI anaMta guNa siddhadhI anaMtame bhAge guNa ye zrI anaM rUpa guNa AhArathI anaMta guNa svAmiH 3 tathI ane saguNa sarva tica ane sarva manuSyane ryA vAyu, garbhajaniyaca, ga0 jarane. koika pravadra khtr sarva saMsArI jodhone " ga ti 4 ya urdhva paMDukavana sudhI tiryakra - 13 mAruvakadvIpamA ruvaka parvata sudhI asaMkhyaGkopa samudra mahAvideha sudhI sTokanA eka cher3AthI bIjA cheDa sudhI ( parabhava jata ) prayojana . dharmAdhimaMtpitti mokSa prApti ityAdi ekAnekatvAdi nabhogalyAMvi saMghala di mArtha saMzaya cheda. jinendra R dvidarzana ityAi zrApa varadAna bhojanano pazcASa ityAdi anyabhayamAM gati, vigere Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (kAro) (6 dvaaro| zarIramAM | aSagAhanA keTalA AkAza nAma 6 | pradezamA 7 sthiti 8 amaNyasva | antara aneka | 30 amtara (deDa saMkhyA) | jIva Aayi(pakajIvANi vadhI asaM - sAdhika audArika / yojana bhAhAthI saMrUpAnaguNa pradezo jagha0 -bhAtamuhUrta utkRSTha -3 palyogama antara na | antarmu. ma. dhika 33 sAgara khyaguNa hoya // zarIradvAre ? nidrAgyantrakama // sAdhika antara na obAta thI | jaya .-10000 varSa) mUna kriya u0 33 mAga pradezo | agha. - annamu / uttara 0 u: - mAsa asaMkhya yojana AvakSikAnA asaMkhyAtA bhAga jeTalI | pudgalaparAvata || mAhAraka / ra hAtha asaMkhya AkAza! jaya - antarmu. pradezomA u. anta 0 900, jagha-samaya| | pudagala ( zAcit .u.- 6 mAsa | parAvata saMpUrNa lokA-vadhI asaMkhya bhavyane-anAdi sAmsa taMjA / kAza guNa AkAza pradezamA / abhavyane-manAdi agasta / anaMta / antara na hoya / antara nayI (828) te tulya Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [10] // lokaprakAze tRtIyaH sargaH // (sA0 75) (185 ) sadasallakSaNopetapratIkasannivezajam |shubhaashubhaakaarruupN,ssoddhaa sNsthaanmngginaam||204|| samacaturastraM nyagrodhasAdivAmanakakujahuNDAni / saMsthAnAnyale syuH, praakrmvipaakto'sumtaam||205|| tatra cAyaM caturalaM, saMsthAnaM sarvataH zubham / nyagrodhamU nAbheH sat ,sAdi nAbheradhaH zubham // 206 // idaM sAcIti ke'pyAhuH, sAcIti zAlmalItaruH / bhUle syAd vRttapuSTo'sau, na ca zAkhAsu taadRshH||207||tthoktN paJcasaMgrahavRttau-" apare tu sAcoti paTanti, tatra sAcIti pravacanavedinaH zAlmalItarumAcakSate, tataH sAcIva yatsaMsthAnaM tatsAcIti," evaM ca nyagrodhasAcino. ranvitArthatA bhavatIti jJeyaM (sA079) / mauligrIvApANipAde, kamanIyaM ca vAmanam / lakSitaM lakSaNairduSTaiH, zeSevavayaveSu ca ||20drmyN zeSapratIkeSu,kujaM saMsthAnamipyate / duSTaM kiMtu zirogIvApANipAde bhavedidam ||209||hunnddN tu sarvato duSTa,kecidAmanakubjayoH / viparyAsamAmananti,lakSaNe kRtalakSaNAH // 210 / / iti saMsthAnasvarUpaM 10 // aGgamAnaM tu tuGgatvamAnamaGgasya dehinAm / sthUlatApRthutAya tu, jJeyamaucityataH svayam // 211 // ityanamAnasvarUpam 11 / / ( vazamuM saMsthAnahAra svarUpa kahe he.) artha-zuma ane azubha lakSaNavALA avayavonI racanAdhI thayeTu zubha ane azubha thAkAravAlaM ebuM jIvona sasthAna (avayavonI goThavaNa ) 6 prakAraceM che. // 204 // te A pramANe-1 samacaturastra-2 nyagrodhaparimaMDala-3 sAdi (vA sAyo)-4vAmanakunja ne vaTu huMDaka e 6prakAranI acayavanI racanA pUrva ka. manA udayayI jIvone zarIramA hoya che.||205||temaaN helu samacaturasra saMsthAna je aMga sarva bAjuthI zubha(uttamalakSaNavALuhoya te 'hellaM samacaturastra saMsthAna, 2 juM nAmiyI uparanuM aMga zubha hoya te nyagrodha saMsthAna, 3 ju nAbhithI nIcena aMga zubha hoya te sAdi sNsthaan,206|| keTalAka mA sAdi saMsthAnane sAcI Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (186 1 || saMsthAnadvAre samacaturasrAdi saMsthAna vicAraH // saMsthAna paNa kahe hai tyo sAcI ezle zAlmalIvRkSa ke je mULamAM goLAkAra ane puSTa hoya che; paNa zAkhAno bhAga tevA prakArano hoto nathI // 207 // paJcamavRttimAMkayuM che ke - "bIjA AcAryoM sAcI e pramANe paNa kahe che, tyAM siddhAMtakArI "sAcI "zAha kahe che, mATe sAcI (zAmalI) sarakhu je saMsthAna te sAcI kaddevAya ane pa pramANe nyagrodha ane mAcI nAmonu apaNu (potAnA nAma sarakhA arthanALAparNu) le ema jANavuM " mastaka - grIvA (khoka ) - hAtha-bhane pama e avayavo zubha lakSaNa yukta hoya te 4 thuM vAmana saMsthAna kAya, kI e saMsthAna bAkInA avayavomAM duSTalakSaNayukta hoya che. / / 208 / / tathA mastaka-grIvA-hAtha ane para e cAra avayavo duSTalakSaNavAlA hoya ane vAkInA avayavo manohara hoya te 5 kubja saMsthAna kahenAya che. // 209 // vaLI je aMga sarva avayavo vaDe durlakSaNA hoya te 6 huMDaka saMsthAna kahevAya. punaH lakSaNazAstramAM kRtalakSaNa (eTale atinipuNa ) evA keTaeka bhAcArthI bAmana ane kubja e ve saMsthAnane viparyAsaNe ( arthathI ) mAne . || 210 // iti saMsthAnadvAram dazamam 10 // // 11 zragamAnadvAram || aMgamAnadvAra eTale mANIonA zarIranI paMcAituM pramANa jANavuM tathA jADAi ane hokAi ne yathAyogya poteja jANI levI, ( arthAt uMcAI ane lambAi no AgaLa jIvabhedamAM kahevAze paNa jAvAi jane DoLAi nahi kahevAya. athavA lambAine anusArai yathocita svayaM jANI levI. e tAtparya hai. ) 211 // iti anumAnadvAram ekAdazam 11 // samityekIbhAva yogAdvedanAdibhirAtmanaH / utprAbalyena karmAzaghAto yaH sa tathocyate // 212 // yataH // samudghAtagato jIvaH, prasahya karmapudgalAn / kAlAntarAnubhavAnapi kSapayati drutam // 293 // taccaivaM // kAlAntaravedyAnaya- mAkRSyodIraNena karmAzAn / udayAvalikAyAM ca pravezya paribhujya zAtayati // 214|| te caivaM // vedotthaH kaSAyottho, mAraNAntikavaikriyau / AhArakastaijasaca, 1 viparyAsa paTale vAmanato artha kujama bhane kuno artha manamAM jANayo Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 ) // lokaprakAze tRtIyaH sargaH // (sA. 7) (187), chagrasthAnAM padapyamI // 215 // syAtkevalisamudayAtaH, saptamaH sarvavedinAm / aSTasAmayikazcAya-mAntamahartikAH pare // 216 / / tathAhi|karAlito vedanAbhirAsmA svIyapradezakAn / vikSipyAnantakarmANuveSTitAn dehato bhiH||217|| yApuryAlAyantarANi, mukhAdizuSirANi ca / vistArAyAmataH kSetraM, vyApya dehapramA Nakam // 218|| tiSThedantarmuhattai ca, tatra caantrmuhrtke| asAtavedanIyAMzAn; zAtayarayeSa bhUrizaH // 219 // iti vednaatmuddhaatH|| samAkulaH kaSAyena, jIvaH svIyapradezakaiH / mukhAdirandhANyApUrya, tAn vikSipya ca pUrvavat // 220 // vistArAyAmataH kSetraM, vyApya dehapramANakam / kaSAyamohanIyAkhyakarmAzAn zAtayedrabahuna 221 zAtayazcAparAn bhUrIna, sabhAdatte svahetubhiH / jJeyaM sarvatra nevaM cedasmAnmuktiH prasajyate / / 222 // kaSAyasya samudhAtazcaturdA'yaM prkiirtitH| krodhamAnamAyAlobheheMtubhiH prmaarthtH||223|| iti kaSAyasamudaghAtaH // (have samudghAtadvAravicAra kahe be.) artha-vedanAdi sAthe AtmAnA sam-paTale ekIbhASatA ( ekarUpa paNuM vA manmayapaNArUpa,saMbandhathI ut eTale pracalapaNe karmapudgalono je ghAta(eTale vinAza)te mamuddhAta kahevAya / / 212 // kAraNake samudghAtane prApta yayelo jIva dhaNe kALe bhogavavA yogya karmapugalone paNa vaLAtkAre zIva khapAye (mogaye) ke ||213shaate A pramANe- A jIva ghaNekALe bhogavacA yogya karmapudgalone udIraNA karaNavaDe AkarSI udayAvalikAmA praveza karAtrI bhogavIne nirjarA ke. // 214|| (samunghAta(nA bhedo)A pramANe-1 vedanAyI utpanna thayela-2 phaSAyathI utpanna yayeLa3 mAraNAMtikasamu0-4 baiMkriyasamu0-5 AhArapha mamukha-ane 6 taijasa samu0 e 6 e samu0 upasthane hoya che, // 215 // ane sAtamo kevalisamudghAna sarvAne hoMya le. temAM thA sAtamo samu. ATha samayapramANa, ane bIjA cha sama ansamuM0 pramANanA che, // 216 // have te sAte samudrAtarnu svarUpa Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (188) // rAmu yAtadvAre deva mAgAsa vicAraH / / (zAra A pramANe-atyanta vedanAvaDe vyAkuLa yelo bhAtmA ananta karma paramANuokDe vIsAvaLA potAnA jIvapradezo zarIsthI mahAra pheMkIne khabhA vigerenAM bahAranA ) antara ane mukhAdikanA ( aMdaranA bhAganAM ) polANa (jIvamadezoMbaDe) pUrIne vistAra ane lambAi (apavA ucAi) baDe zarIra jeTalA kSetramA vyApna pahane, eka annaharsa sudhI ( e spiniyAM ) rahe te antarmuhUrta jeTalA kALapAM A AtmA azAtAvedanIyanA ghaNA karmapudgalone nirjare / / 217-218-219|| e pramANe 1 lo vedanA samudghAta kahyo. (kaSAyasamudghAta svarUpa) kaSAyabaDe vyAkuLa yayelo mAtmA potAnA Atmapadezone pUrvavat bahAra pheMkIne mukha vigaireno polANa bhAga parIne // 220 // vistAra ane ambAi raDe deha jeTakA kSetramA vyApama yaine ghaNo kapAyamohanIyakamanA pradezo khapAve || 221 / / ane te khapAvato to punaH potAnA hetubaDe ( karAyarUpa hetunaDe ) bIjA ghaNA kapAyamohanIya karmapradezone grahaNakare se kaSApasamudhAta kahavAya. A pramANe pharmapradezonuM grahaNa sarva (payocita ) samayAnomAM jANa. jo e mamANe vIjA pharmapradezone grahaNa na kare to e samudghAtathI mokSanIja prApti thAya mATe sarvatra karmapadezotuM grahaNapaNu jANavu. / / 222 // vaLI vAstarika rIte koSa-mAna-bhASA-ane lobhasA tuobaDe A pAyamamudyAta pAra prakArano phahelo ke. // 223 / / e mamANe dhImA kaSApasamu nuM svarUpa phayu / antarmuhUttazeSAyumaraNAntakarAlitaH / mukhAdirandhrANyApUrya, zarIrI svapradezakaH // 224 // svAGgAviSkambhavAhalyaM, svazarIrAtirekataH / jaghanyato'gulAsaMkhyeyAMzamuskarSataH punaH ||225||asNkhyyojnaanyekdishyutpttisthlaavdhi|aayaamtaa'bhivyaapyaantmuhrtaasriyte tataH // 226 / / maraNAntasamudghAtaM, gato jIvazca zAsayetAAyuSaH pudgalAn bhUrInAdatte ca navAnna tAna227 atrAya vizeSaHkazcijIva ekeneva mAraNAntikasamudghAtena narakAviSatpayate, tatrAhAraM karoti, zarIraM ca banAti, kazcittu samudaghAtAnivRttya svazarIramAgasya punaHsamudghAsaM kRtvA tatropadyate,a Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 ) // lokaprakAze tRtIyaH sargaH // (sA. 80) ( 180) yamartho bhagavatISaSThazatakaSaSThodezake narakAdiSvanuttarAnteSu sarvasthAneSu bhAvito'stIti jesaM (maa080)|| iti mAraNAntikaH smudghaatH|| vaikurvikasamuvAtaM. prApto vaikriyazaktimAn / karmAvRtAnAmAtmIyapradezAnAM tnovhiH||228||nisRjy daNDaM viSkambhavAhalyAbhyAM tanupramam |aayaamtstu saMkhyAtayojanapramitaM tataH229 vaikriyAGgAbhidhanAmakarmAzAn pUrvamarjitAn / zAtayan vaikriyAGgAhan,i skandhA~llAtvA karoti tat ||230||tribhirvishesskm||iti vaikriyasamudghAtaH // samuddhatastejasena, tejolezyAkhyazaktimAn / karmAvRtAtmapradezarAze vaikriyavadabahiH // 231 // dehavistAravAhalyaM, saMkhyeyayojanAyatam / nissRjya daNDa prArabaddhAn , zAtayettejasANukAn // 232 // yugmam || anyAnAdAya tayogyAn , tejolezyAM vimuJcati / taijaso'yaM samudghAtaH, prjnyptsttvpaargaiH||233 // iti tejasasamudaghAtaH // caturdazAnAM pUrvANAM, dhartA''hArakaladhimAn / jinarkhidarzanAdInAM, madhye kenApi hetunA // 23 // AhArakasamuvAtaM, kurvannAtmapradezakaH / daNDa svAipRthusthala, saMkhyeyayojanAyatam / / 235 // nissRjya pudgalAnAhArakanAmnaH purAtanAn vikIryAdAya tadyogyAn , dehamAhAraka sRjet||236|| tribhirvizeSakam // ityAhArakasamudaghAtaH // artha-antarmuhatta jeTalaM AyuSya jyAre vAkI rahe tyAre maraNAnsabaDe vyAkuLa yaye lo AtmA potAnA pradezoSaDhe mukhAdikanA polANa bhAga pUrI // 224 // potA. nA zarIranA vistAra bheTalo sthULa ( jAhAilAko) thAya. ane laMbAimA jagha0 thI aMgubanI asaMkhyAtamo bhAga // 225|| ane utkRSTI ekA dizAmA (-samaNie) utpatti sthAna sudhI asaMkhyayojana pramANa vyApta thAne spAravAda antamaharsa maraNa pAme te maraNAntasamuddhAta kaDevApa || 226 // maraNAnta samudghArane prApta thayelo jova AyuSyakarmanA paNA punalone zIgha rakhapAce. Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (19.) // samudhAtabAre mAraNApaiki AhA0mA0vicAraH / / (hAra paNa ( AyuSyanA ) navA punalone grahaNa na kare. // 27 // yahiM vizeSa e che ke-" koika dIna kama rakamamA kA garamAdika utpana thApa, syAM (bhavadhAraNIya pugakono)AhAra kare ane zarIra pAMdhe, ane koika jIvanA (prathama racelI ) samudghAlathI nivRtta thai potAnA ( prathamanA mULa ) zarIramA AvIne pharI vIjIvAra samudyAta karI tyAM utpanna thAya " e bhAvArtha bhagavatImA 6 hA zatakanA 6 chA uddezAmA naraphayI anuttarasudhInAM sarva sthAne kahelo ke ema jANavUe pramANe maraNasamu0 na svarUpa kA // baikipa samudghAsane prApta dhayako vaikriyalabdhivALo jIva karmacaDe vATAyalA potAnA jIvapradezone zarIrathI bahAra kAThI hoLAi ane jADAimA zarIratalpa ane lagAimA saMkhyAna yojana jeTalo yaine te samudghAnadhI prathama upArjana karelA baiMkriya nAmakarmanA pradezone khapAvato chano navA vai. zarIrayogya padalaskaMdhone grahaNa karI te vaikriyazarIra race le. // 28-9-30 / / erIne baikiyasamuyAta jANavo. (taijasa samudghAlavicAra kahe che) sainamasamudghAtane bhApta thayelo tejolezyA nAmanI lamdhivALo jIya karmaraDe vITAyalA AtmapadezanA samUhano baiMkriya mAphaka denI hoLAi ane jADAi jeTalI ane saMkhyAtayojana dIrgha (Atmapadezano) deha bahAra kADhI pUrva bAMdhekA tejasanA. 1 maraNa bhane maraNa la mudaghAta be bhinna cha kAraNake kora mIca maraNasamudhAtapUrSaka maraNa pame cha, ane koijIba maraNasamudghAta karyA vinA maraNa pAme cha. ane eka bhaSamA padhuma vadhu ve maraNasamudadhAta yApa che. jyAre be maraNamamuddhAna pAya che, syAre jIda bojhI samuvaghAtamAM maraNa pAme cha ane helI samudghAma maraNa pahelo antarmudrata zaMdhe thAya che, ane pAre ekA maraNasamudaghAna kare pyAre antarmu zeSe samuvaghAta kare ane tyAgbAda teja samudaghAnamA patanoM samu. nu antarmuH pUrNa thaye maraNa pAme.-athavA jIvana maraNa 1-2-3-1 samaya sudhI hoya cha, bhane maraNasamu. anarmu. pramANa cha maraNa te Ayu:prANamo thiyona (ya) ane te kSaya karavA mATenI prayatna te maraNa samudyAna ityAdi medozI pavanaM bhinna cha, 2 kriya-ane vai0 samu0 e ye paNa bhinna cha, kAraNa se vai0 samuno kA antamu. pramANa ane ghano kALa decone // mAsa jeTalo cha, patu utsarabakriya karatAM helA pai0 samu0 avazya karo paDhe aryAla 30 samu0 baDhe uttaravai0 deha. mI racanA ho zakele, tathA ghara samu0 saMkhyAtapojama hoparI te uttaravaikriya sAdhikalAkhayojana thApale apekSA jANavU ampathA - mAM mAsmamavezanI dIrghameNi masarUpayojana paNa hoya che 3 tejo kezyA 16 dezabALavA samartha chaine deza kSetra saMnyAsayojana pramANa thAya. Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 ) // lokaprakAze tRtIya sargaH // (mA0 81) (101) makarmanA aNuone nirjare ane cIjA nejasayogya paramANuone grahaNa karI tesro lezyA mUke tene tasvano pAra pAmelA zrI sarvoe taijasasamudghAta kaDelo ke. // 231-32-33|| pa pramANe tajasasamudghAsana svarUpa kaa.|| cauda pUrvanA jAnane dhAraNa karanAra kA AhAraka laSapALA pani jinezvaranI Rddhi dekhavAdi hetamAMnA koipaNa hetuvaDe // 234 / / AhArakasamudghAta karatA chatA potAnA AtmapradezobaDe potAnA zarIraprapANa vistRma ane sthUla tathA saMkhyAnayojana pramANa dIrgha // 235 / / daMDa banAvIne pUrva upArjana karelA AhArakanAma kamanA pudgalone nirjarI AhArakadeha prAyogya navA pudgalo prahaNa karI AhAraphazarIra race te AhArakasamudghAta kcaay|| 236 // e pramANe AhArakasamudghAtana svarUpa kadhu. yasyAyuSo'tiriktAni,karmANi sarvadhedinaH / vedyAkhyanAmago. trANi, samudraghAtaM karoti sH|| 237 // AntarmuhartikaM pUrvamAvarjIkaraNaM sRjet / antarmuhUrtazeSAyuH, samudraghAtaM tato brajeda // 238 // AvarjIkaraNa zastayogavyApAraNaM matam / idaM vacazyaM kartavyaM, sarveSAM muktigAminAm // 239 // AtmapradezelakAntaspRzamUrdhvamadho'pi ca / kuryAdAyakSaNe daNDaM, svadehasthUlavistRtam // 240 // dvitIye samaye tasya, kuryAtpUrvAparAyatam / kapATaM pATavopetaH, samaye'tha tRtIyake // 241 // tato vistArya pradezAnudIcIdakSiNAyatam / manthAnaM kurute tuyeM, tato'ntarANi pUrayet // 242 // svapradezestadA sarvAn, lokAkAzapradezakAn / sa vyApnoti samA hyete, lokAkAzaikajIvayoH // 243 // saMha. retpaJcame cAsau, samaye'ntarapUraNam / SaSThe saMhRtya bhanthAna, saMharesaptame'rarim // 244 // saMharedaSTame daNDa, zarIrasthastato 2 bharata aSaSA airaSatakSetrayI puSkalAvatoSijJapa. 50 hajAra jojanadhI adhika dUra mATe AdhArakabIrame tyAM mokalatA maMgyAtapojana dIrgha deha ghAya Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (102) // samudghAtadvAre kevalisamudghAnavicAraH // (dAra bhavet / antarmuharta jIvitvA, yogarodhAgchivaM brajet // 245 // yadAhuH ||"ysy punaH kevalinaH, karma bhavatyAyuSo'tiriktataram / sa samudghAtaM bhagavAnupagacchati tassamIkartum // 246 / / daNDa prathame samaye, kapATamatha cottare tathA samaye / mandhAnamatha tRtIye, vizvavyApI caturthe tu // 247 // saMharati paJcame svantarANi manthAnamatha punaH SaSThe / saptamake tu kapATaM, saMharati tato'STame daNDam // 248 // audArikaprayoktA, pradhamASTamasamayayorasAviSTaH / mitrodArikayoktA,saptamaSaSThadvitIyeSu // 249 // kArmaNazarIrayoktA, caturthake paJcame tRtIye ca / samayatraye'pi tasmin, bhavatyanAhArako niyamAt // 250 // " (sA081) / artha-je kevaLI bhagavAnanA ghedanIya-nAma-aMne gotrakarma bhAyuSyanI sthitithI adhika dIrgha sthinivALA hoya te kevalI(sthiti sarakhI karavAne) samu. tyAta kare . // 237 // paraMtu te samudghAta karanA pahelAM annamuharta kALapamANarnu AvarjIkaraNa kare che ane tyArapachI antarmuhUrta zeSa AyuSyavALA kevali samudghAnane pAme ke. // 238 / AvarjIkaraNa parale prazasta (zubha) gogano vyApAra (pravRtti) pavo artha mAnelo , vaLI A AvarjIkaraNa to saba mokSagAmIbhovone avazya karavu oie // 19 // (have kevalisamudghAsana svarUpa kaI che-) prayamasamaye Urya ane adhodizAe lokanA cheDAne saza tevo dIrgha ane ponAnA zarIra pramANa hoko bhanne jATo evo Atmapradezono daMDa (daMDano AkAra) race 1 ASarjanamAjaH-AtmAnaM prati mokSasyAbhimukhIkaraNaM Amano mokSaM pranyu. payojanaM iti nApArthaH ( artha-bhAramAne mokSa maramukha igbo arthAta AtmAne mokSa tarapha joDavo te bhASarja ane sAsavadhikiyA taM bhAgha janakaraNa kade vAya, pa tAtparya che. ) paLI panA AjikaraNa-ASajanakaraNa-bhAvajitakaraNa-AyojikAkAraNa- ame AvazyakakaraNa 5 paryAyanAmo che. lenI vyutpanyartha zrI prajJApamAnA chatrIzamA padamAMtho jANayo, ahiM karaNamo artha " zubhamanaSacanakAyayoganI vyA pAraSizeSa " jANavo. 'Ayojya karaNArtha, yogamannyAsavAnbhavena" mA pramANe yogapTimamukhdhayAdimAM kaDela yogasanyAsa paTale zalezIkaraNa sarva keli. one karadhArnu baudhAyo AvarjIkaraNa paNa saI kehibhagava-to avazya kare hai. 2 A daMzasamayacI padelA je pAyopamAsamyeyabhAga pramANa paNa karmano sthiti Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --:--- :: ----- .. 12 muM) ||dhiilokprkaashe tanIyaH sargaH // (sA0 81) (193) ... :::::-::.:- - :---- (kre.)||24||ssiije samaye te daMDane lokanA pUrva ane pakSima cheDAne sparza tyAMdhI daMDanA AtmamadezomAMyI kapATakamADano AkAra banAye, sadanaMtara - paTutAyukta (nipuNa ) evA kecalibhagavAn bIje samaye // 241 / / kapATamAMthI Asmapradezone uttaradakSiNa lokanA cheDAsudhI vistArIne mathAna ( ravaiyAno AkAra. ). race. tadanaMtara cothe sAye manthAnanA AMtarA ( cAra AMtarA) pUre // 242 // te bakhate ( cothe samaye) te kevaLI bhagavAn pAtAnA sarva Atmamadezora'lokAphAzanA sarva pradezone vyApta kare chai ( arthAta sarvalokamAM vyApI rahe the..) kAraNake lokAkAzanA ane eka jIvanA ra pradezo paraspara tulya saMkhyAvAlA ke. // 24 // punaH pAMcame samaye kevalI bhagavAn pUrelA AMtarA saMhare, chaThe samaye maMthAna saMhare. sAtame samaye kapAra sNhre,||24||ane ATo samaye daMDa saMhare ve daMDa saMharavAyI kevalI zarIrastha(potAnA zarIranI avagAhanAmAM vyApta)yAya, ane syAravAda annamahattaM jeTalo kALa jIvIne traNe yogano nirodha (rokANa) karIne mokSe jAya // 245 // kathaM che. ke prizamarato)-" vaLI je kevaline AyuSyathI adhika pharma bAkI hoya to te sarakhAM karavAne mATe kevalI bhagavAn samudghAta kare che. // 246 // tyo prathama samaye daMDa. bIje samaye kapATa, zrIje samaye paMthAna, ane cothe samaye sarvalopha ghyApI thAya che, // 247 // vaLI pAMcame samaye AsarAyo, chaThe samaye maMthAna, sAname samaye kapATa ane tyAravAda AThamesamaye daMDa saMhare che. // 248 // ahi helA ane AThamA samayamAM kevalI audAche tamA asaMkhya bhAga karapA temAthI mA 2 samaye asaMkhya bhAga ghAta karI paka bhAga vAko rAkhe punaH daMDasamayathI pUrvalamaye 3 karmanI meM rasa hato tenA anaMta bhAga karavA temAMyI 25 azubhaprakRtinA anubhAganA anaMla bhAga karI anaMsa bhAgano dhAta karI 1 bhanamtamo bhAga ghAko rAkhe ane (39 zubhaprakRtinA ) anaMtabhAganI azubhaparaprakRtimA saMkamarUpe ghAta karI eka bhAga ghAkI rAgve,e samudayAtanuM mAhAtmya che, punaH kapATAdi samayomA paNa bAkIrAkhelA ekeka bhAganA asaMkhya ane ananta mAga karI ghAma karI pakekamAma thAko rAkhe ra pramANe prati (1-5) samayamA sthitikaDaka tathA anubhAgaphaMDakamo ghAta daMDasaMhAra samaya sudhI prayataM tadanaMtara kapATasaMhAra rUpa chaTThA samayathI mayAma maMda paDavAthI antarmuhata kALe pakakakaDakano ghAta thAya, paNa chaTTa samaye AkhA kaMDakano chAta ma thAya papramANe chaTThAsamayathI mAMDIne sayogipaNAnA gharamasamayasudhI pratyeka amta. mudrA papheka sthiti ane anubhAgaDakano ghAta karatA 14mA guNasthAnanA kALapramANa cAre karma spitivaDe sarakhoM para jAya, Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (194) // samudbhAvadvAre kevalisamudyAta vicAraH // (vAra rikakAya yogI mAnelA che. sAtame Aune ane bIje samaye audArikamizra yogI // 249 // ane cothe pAMcame tathA zrIje samaye kArmaNakAyayogI hoya che, AtraNe samayamA kevalI nizraya anAhArI hoya che. " // 250 // kiJca // samudghAtAnivRttyAsoM, tridhA yogAn yunaktyapi / satyAsatyAmRSAbhikhyau, yogau mAnasavAcikau // 259 // pRSTeSu manasA'rtheSu tatrAnuttaranAkibhiH / dAtuM taduttaraM cetoyogayugmaM yunati saH // 252 // tathA manuSyAdinA ca pRSTo'pRSTo'pi sa prabhuH / prayojana vizeSeNa, yunaktyetau ca vAcikau // 253 // kAyayoga prayuJjAno, gamanAgamanAdiSu / ceSTate pIThapaTTAyamarpayetprAtihA rikam // 254 // evaM ca- kaizvidityucyate yantu, zeSaSa0 mAsajIvitaH / jinaH kuryAtsamudghAtaM, tadasa dAsati // 259 // prAtrihArika pIThAderAdAnamapi saMbhavet / zrute tu kevalaM proktaM, tatpratyarpaNameva hi // 256 // ityAdi || adhikaM prajJApanAntimapadavRttito'vaseyaM (sA082 ) // tatazca / paryAptasaMjJipaJcAkSa-manoyogAjjaghanyataH / asaMkhyaguNahInaM taM nirundhAnaH kSaNe kSaNe // 257 // asaMkhyeyaiH kSaNairevaM sAkalyena ruNaddhi tam / tataH paryAptakAkSavacoyogAjaghanyataH // 258 // asaMkhyaguNahInaM taM nirundhAnaH kSaNe kSaNe / evaM kSaNarasaMkhyeyaiH, sAkalyena ruNaddhi saH / / 259 // tribhirvizeSakaM // tataH paryAptasUkSmasya, kAyayogAjjaghanyataH asaMkhyaguNahonaM taM nirundhAnaH kSaNe kSaNe // 260 // saMkhyaiH samayaireva, sAka lyena ruNaddhi saH / yogAn rundhaMzca sa dhyAyet, zukladhyAnaM tRtIyakam // 269 // yugmam // ( samudghAta pachonuM kevalinu kartavya ) artha :- baLI samudghAtathI nivRtta dhar3ane te kevalI bhagavAn praNe yoga vyApRta kare che ( arthAt zraNe yogamAM joDAya che.) teSAM manaH ane Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [12] // lokaprakAze kRtIyaH sargaH // (sA0 82) (195 ) bacana saMbaMdhi satya ane asatyAmRSA nAmanA baghe yogo || 251 // spAM anusara devoe panavaDhe pUchelA praznonA uttara ApavAne matya ane vyavahAra (asatyAmapA) manoyoga pravaSi hai, ||252||tthaa manuSyAdivaDe (manu. devagatiyeca vaDe) pUchAyalA athavA nahiM pUchAyalA paNa kAraNavizeSa te prasu e satya ane vyavahAra bacanayoga pravavi ch|253|| ane gamana Agamana karavA vageremo kAyayogane pravartAvatA te bhagavAna pITha(vAjoTha)-pAra vagere vAparatA yogya (pathama lIdhela)vastuo(gRhasthone pAchI soMpe che,||254|| pramANe chate keTalAeka ema kaI ke ke -jenuM AyUSya 6 mAsa jeTalu bAkI raghu hoya te kevalI samudghAna phare paNa (tema nahi hovAthI) ne asatya hai, jo e pramANeja hoya mo vAparavA yogya bAnoTha vagere cImonU punaH grahaNa karavAtuM paNa saMbhave chaThAM sikhAMtapAM to mAtra te cIjo pAchI sopI devAnuja jaNAdhu // 252-5 // ityAdi. ASeka vistAra zrImajJApanA (36mA padanI) vRttithI jANavo. have samayAnathI ni: vRtta yA pratyarpaNIya vastuo pAchI sopyAvAda. pratimamaya paryApta saMjhipazcandriya nA jaghanya manoyogathI asaMgThyaguNahIna manoyogane samaye samaye dhanAM (rokanA) pavA bhgvaan||257||te pramANe asaMkhyasamayamA te manopogane sarvathA ruMdhe che, tadanaMtara paryApta bIndriyanA jagha0 vacanayogathI // 258 // asaMkhya guNahIna pacanayogano patisamaya nirodha karanA e pramANe asaMkhya samayomAM vacanayogano sarvathA rodha kare // 259 // tadanaMtara paryAptasUkSma ekendriyanA jagha. kAyayogapI asaMkhya guNahIna kAyayogane pratisamaya rokatAM // 260 // pa pramANe asaMkhya sama. yomA bhagavAn sarvathA kAyayogane ruMdhe hai.e pramANe praNe yogano niroSa karatA bhagavAn (nirodhakiyA vakhane ) roju ( sUkSmakriyA pratipAnI nAparnu) zukladhyAna dhyAve che. // 261 // etena sa upAyena, sarvayoganirodhataH / ayogatAM samAsAdya, zailezI pratipadyate // 262 / / paJcAnAM hasvavarNAnAmuccArapramitA ca tAm / prAptaH zailezaniSkampaH, svIkRtotkRSTasaMvaraH // 26 // zukladhyAnaM caturthaM ca, dhyAyana yugapadAsA / vedyAyurnAmagotrA 1 prathama samaye jeTalo (-pa. saM. paMce thI asaM0 gu0 hona ) nirodha koM neTaloja bIme samaye rodha kare teTaloja pIne samaya 5 pramANe Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (106) samudghAtadvAre kevalisamudghAna vicAraH // . (bAra Ni, kSapayitvA sa siddhyati // 264 // agatvA'pi samudghAtamanantA nivRtA jinAH / avApyApi samudghAtamanantA nitA jinAH / / 265 // atrAyaM vishessH|aayH SaNmAsAdhikAyuSko, labhate kevalodgamam / karotyasau samudghAtamanye kurvanti vA na vA // 1 // iti guNasthAnamArohe (sA0 83) / chammAsAU sese uppaNNaM jesi kevalaM nANaM / te niyamA samughAiya;selA samughAya bhaiyavA // 2 // (SaNmAsAyuHzepe utpannaM yeSAM kevalaM jJAnam ||te niyamAtsamudadhAtya(nivRtAH)zeSAH samudghAte bhaktavyAH) ityasya vRttI,(sA084) iti kevalisamudghAtaH / zrAdyAH paJca samudghAtAH, sarveSAmapi dehinaam| anubhRtA anantAH syuryadhAsvaM sarvajAtiSu // 266 // bhAvinastu na santyeva, keSAJcillayukarmaNAm / keSAzcittvaninAmekaThyAdayaH syuranekazaH // 267 // yAvadgaNyA agaNyA vA, syuH kessaashcivnntkaaH| yathAsvaM sarvajAtirave, vijJeyA bahukarmaNAm // 268 // navaraM // sUkSmAdinigodaistu, nigode traya eva te / anubhUtA anantAH syu vinaste tu sarvavat || 269 // AhArakA narAnyeSAM, keSAzcinnRbhave trayaH / atItAH syurbhAvinastu, te catvAro na cAdhikA // 270 saMbhaveyuzca catvAro'nubhUtA nRbhave nRNAm |bhvissynto'pi vijJeyAstAvanto nRbhave nRNAm // 271 / / catvAro'pi vyatItAstu, nAnyeSAM nRn vinA ytH| AhArakaM turyavAra, kRtvA sidhyati tadbhave // 272 // tathoktaM prajJApanAvRttau-" iha yazcaturthavelamAhArakaM karoti sa niyamAttadbhava eva muktimAsAdayati, na gtyntrmiti"(saa085)| saptamastu na kasyApi, syAdatIto naraM vinA / Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12) // lokaprakAze tRtIya sargaH // (mA. 85 ) (197) bhAvyapyeko'nyajantUnAM,keSAzcintRtva eva sH||273||smudghaatotiirnn jinaM, pratItyeko niSevitaH / manuSyastha manuSyatve'nAgato'pyeka eva saH // 274 // asavedhAdhitazcAyo, mohanoyAdhitaH paraH / antarmuharta zeSAyuHsaMzritaH syAttRtIyakaH // 275 // turyapaJcamaHSaSThAzca, nAmakarmasamAzritAH / nAmagotravedyakarmasaMzritaH saptamo bhavet // 276 / / iti jiivsmudghaataaH| yo'pycittmhaaskndhsmudghaato'styjiivjH| aSTasAmayikaH so'pi, jJeyaH saptabhavarasadA277pudgalAnAM parINAmA-dvizrasotyAtsa jAyate aSTabhiH samayairjAtasamApto jinsrkvt||278||iti samudaghAtAH / 12 / ___ arthaH-e upAya baDe ( dhyAnavaDe ) sarvayogano nirodha yavAthI te bhagavAna ayogIpaNu. pAmIne zailezI avasthA aMgIkAra kare . / / 262 / ' pAMca hasva. varNa (au Rla)nA upacAra kALa jeTalI te zalezI dazAne pAmelAne zaileza (zaila-panomA Iza-zreSTha nAyaka je merU parvata te )nI peThe nibala yayelA ane utkRSTa saMvarane ( sarvathA karmagrahaNarahita paNAne ) aMgIkAra karelA evA bhagavAn 1 yogagirAMdhana pramANa to cAlU prakaraNamAMja kA parantu yoganirodhano anukama kamo nathI te anukama A pramANe-prathamavAdarakAyayoganI sahAyaDe amta mAMyAghara padhanayoga raMdhe gyAravAda antarmuharna sthira thAne pAdarakAyayoganI lahAyacI amAitamA thApara manayogane aMdhe nyAravAda bhannAmu. sthira rahIne bAkAyayoyanI sajAyadhI upacAsa ni:zvAmane raMdhe, madanaMtara. amtama. sthira thAne ( paTale kaMpaNa nahiM karIne ) mubhamakAyayoganI sahAyayo bAdara kAyayogane ruMdhe ( ahiM matAntare yA kAyathaLathI pA. kAyayoga raMdhe " pama kA che) tadanaMtara aMtarmu0 sthira rahIne 10 kAyayoganI sahAyathI sa. pavana yoga raMdhe, tadanaMtara aAma sthira rahIne sa.kAyayoganI mahAyathI khu. manoyoga saMdhai tadanaMsara antarmuH sthira rahIne sa. kAyayoganI sahAyayo sa0 kAyayoga saMdhe (bhati sU0 kiyAtipAti dhyAna ane jIpa pradezAvagAhanAmaMkoca thAya arthAta :- bAkI rahe) pa sU0 kAyayoga raMdhana karyAcAda ayogI kaMvalI (-zailezI avasthA pALA) thAya. maga sarvatra kriyAkALa antarmu. jANato. Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 198) // saMsthAnabAre samacaturasAdisaMsthAna vicaarH|| // 263 // cothA (myucchimakriyA apratipAtI nAmanA) zukladhyAnane bhyAcanA ghedanIya-Ayu nAma-ane gotra e cAra karmane samakALe zIghra khapAvIne bhagavAn siddhi pada pAme che // 264 // vaLI jinasamadhAta karyA vinA paNa anaMta kevalI mokSe gayA,ane samudghAta karIne paNa anaMta kevalI mokSe gayA hai.||25|| ahi vizveSa e le ke-"6 mAsayI adhika AyuSya cALo je jIva kevaLayAna pAme te samudaghAna kare ane vIjA kevaLIsAdhAna kare athavA na paNa kare" // 1 // e rIte guNasthAnakamArohamA kayuM che, ane enI vRttimA kayu ke "6 mAsa mAyA mAsI gare gone kevalamAna utpama yayuM hoya o nizrayathI samudghAta kareja, ane zeSa jIvone mayAtanI bhajanA ( kare athavA na paNa kare ema) jaannvii||shaae prapANe kevalisamudghAtarnu svarUpa kA. // kayA jovo kai samudghAta keTalovAra kare ? te kahe The / / prathamanA pAMca ( AhA. jinasamu. vinA ) samudghAna yathAyogyapaNe sarva jIvoe anaMnavAra anubhavelA che. // 266 // ane AgAmI ( bhaviSya ) kALapAM keraThAeka alpakarmI jIcone te samudghAto thavAnA nayI ane keTalAeka jIvone eka ve ityAdi anekavAra yAvat saMkhyAna ane asaMkhyAtabAra ane keTalAkone anantavAra thavAnA che pahukarmI bhIvIne to yathAyogyapaNe sarva jAtiyomA (bhavomAM) anaMtavAra samudghAna dhanArA ke ema jANavU // 267-68 / / parantu vizeSa echa ke-bhUkSma nigoda jIvoe nigodane viSe (ye0 0 ane pa0, e praNa sasadhAtaja bhUtakALe anantIvAra anubhacyA che, ane bhaviSya kALama upara kaDA majava) sarva jIvat jANavU, // 269 // tathA manuSya sivAya vIjA keTalAeka jIbone manuSya bhavamA 3 vAra AhArakasamudghAta bhUtakALamAM vyatIta yaza ane (je oe koikAla pUrva AhA0sa0 karela nayI neone) bhaviSyamA cAraMvAra karAnA hoya che paNa adhika nahiM // 270 | baLI manuSyoe manuSya bhavamA anubhaSelA AhAusama. cArabAra hoya che, ane ( na karI hoya tevA ) manuSyoMne manuSya bhavamA bhaviSya kALe paNa teTalIja bakhata ( cAra. 1 arthAt sarva jIvAnI peThe eka paM yAvat anaMtabAra anubhaSadhAmA cha. 2 meM manuSye dhaNadhAra karI lIdhA tene ekavAra ane meopa AhA0mamu. koja nayI tevA bImA manuSya siMdhAyamA joSone 4 bAra karavAnA hoya che. kAraNake bhAkhA bhavacakramA AdhA samu0 5 vArama thAya che, . Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12) // lokaprakAze tRtIyaH sargaH // (sA. 85) (199 ) vAra) anubhavavAnA jANavA. // 271 // manuSya zivAyanA bIjAjIbone cAre samayAta vyatIta yayelA na hoya, kAraNake jIva copIvAra AhAraka karIne teja bhavAM mokSa pAme che // 272 || zrI panavaNAjInI vRttimA kA che ke-" ahije jIva cothIvAra AdhAraka kare te jIva teja bhavamA mokSa pAme, parantu bIjo bhava na kare " sAtamo phevalisamundhAta manuSya vinA koI jIpane vyavIta payelo na hoya, bane te pIjA jIvone bhAvI jinasamudghAta paNa paphana hoya ane vepaNa manuSyapaNAmAMja keTalAeka jIvane (bhASI) jinasamudghAta hoya 273 samayAvadhI nihata thayelA kevaLa bhAganane Azrapi manuSyane eka jinasamutghAta patIsa thayelo gaNAya, ane (jeNe kevasisamudyAta karI nathI teSA)manuSyane manuSyapaNAmAM bhAvI jinasamudghAta paNa ekaja hopa // 274 / / / kayo samudghAta kayA karmane aMge hoya ? te kahe . / / pahelo vedanAsamudghAta azAsAdanIya karmanA udayapI, bIjo kaSAyasamudghAta kaSAyamohanIya karmanA udayathI, pIjo maraNasamudghAna antarmuhazepa AyuSya karmanA udayayI, // 275|| copo paciyo bhane chaTTo samudghAta te te nAmakarmanA udayathI ane sAtapo kevalisamudghAna nAma gotra ane vedanIya karmane Azrita jANamo. // 276 // e pramANe jIvasamudyAtanaM svarUpa kahyu,tathA ajIvathI utpa. mathayelo je acitta mahAsvarUpa samRdghAta ke te paNa kevalisamadhAtanI peThe pATha samayano mANayo / 277 // e ajIvasamudyAta pudralonA vizrasA parigAmadhI (svabhAvataH ) utpana thAya ke ane kevalisamupAsakta Ava samayamA samApta thAya ke // 278 // iti samudghAtabAram // 12 // - - 1 prathamA sarvatra bhAbhita zabda cha, parantu vizeSatA darzApavAne arthamA 6 ThekANe udaya ane ahiM utyanA amAdhe AbhIta zabda Apela chai. 2 punalamI 26 prakAranI (karmapra0mate) bargaNAomA 26 mI adhisamahAkaMdha nAmanI vargaNA cha temAMnA 1 skaMdhamAM viSaptA pariNAma prathama samaye lokAnsa sparzI ra thAya, zrI samaye kapATa, bIje sAye methAma, cauthe samaye amtara praraNa, pAMca samaye antara saMgharaNa, chaThe samaye methAna saharaNa, sAtame samaye kapATa saMharaNa me mAThame samaye daMDa saMharaNa thA svabhAvastha pAya hai. Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (200) 2009099009597000902036.69 ------ - - - adao Celed 66660geogodeegsdecheegdg ORAT . . A samudghAtavicAramA vizeSa jijJAsunone ati upayogI hovAthI tathA kevalisamudghAtasvarUpamA vizeSa ajavALu pADanAra hovAthI A sAthe TippaNI tarIke tapAgacchAdhipati zAsanasamrAT sUricakracakravartijagadgurusarvatantrasvatantrabhaddAraka AcArya mahArAjAdhirAja zrImAn vijayanemisUrIzvarajI mahArAja sAhebajInA paTTAlaGkAra siddhAntavAcaspati nyAyavizArada AcArya mahArAja zrImAn vijayodayasUrIzvarajInA paTTAlaGkAra siddhAntamArtaNDa nyAyavAcaspati zAstravizArada kaviratna AcArya zrIvijayanandanasUrijoe banAvela samudaghAtatattva nAmano prAcIna mahApuruSanA vacanonA saMvAda sAthe aneka viSayo zaGkA- samAdhAnothI bharapUra graMtha lokopakArArtha dAkhala kayoM . HARI 104 HD just nA TRY Lili RAP Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 || Im namaH // // zrIsapalabdhisampanna-zrIgautamasvAmine namaH // sarpatantrasvatantra-maricakacakravatti-bhAsanasamrAT-tapAgacchAdhipani-jagadguru bhavArakAcAryazrImabijayanemimUribhagavadbhayo namaH // sarvatavasvavanma-maricakacakravati-zAsanasamrAT-tapAgacchAdhipati-jagadguru-maTArakAcAryazrImadvijaganemisUribhagavatpaTAkhakAra mirAntavAcaspati-pAyavizAradA. cAryazrImavijayodayasUripadharazrIvijayanandanamRriciracitam / // samudghAtatattvam // vaitAdathe naminA tathA yinaminA bhaktyA samArAdhitaM, zakrendraSNagamastinAgapatibhiH svIye vimAne'citam / zrIkRSNena jarAnivAraNakRte snAtreNa sampUjitaM, zrIzaGkhezvarapAzcanApamanaghaM stomISTasaMsiddhaye // 1 // kItiryasyA'skhalitamavanau dIpyate sarvadikSu pIyUSAmbhonidhilaharikA bhAratI saarvbhaassaa| dhIsAmrAjya paricitasamasvAnyazAstramapaJca, so'stu prauDhapakaramahimA nemisarimuMde nA // 2 // surebhaMgavatastasya pAdasevAnubhAvataH / tatvaM jainasamughAta-sambandhi kimapi ve // 3 // Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (202) / samudadhAnabAraTippaNe vijayanara danagiviracitaM mamurAtatatyama / / (bAra atha janasamudaghAnamvarUpaM nirUpyate- atha ko nAma mamuddhAnaH ! na cAdha gamIdazI samudaghAtamAmAnyaviSayakajJAnaviSayakecchArUpA jijJAsAyuktA " atha janasamudghAtasvarUpaM nirUpyate " ityanenA kevalisamudghAtasyaiva nirUpaNIgatA pratikSAnandhena tadvizeSaviSayakajijJAsAyA paucinyAtU, janasamudayAtapadamya keli. mamuddhAtArthakasya su "jANamamugdhAyagaIe" ityatra mahAbhASye suprasiddhameti pAcyama, mamurAtatyAmakasAdhAraNadharmasya pUrvamazAnirUpaNAsAdhAraNadharmajJAnaM SinA ca vizeSe jijJAsAnudayAt, tamAzAcaprakAra chAM prati taddharmaprakArakamAnamya kAraNatvAt, kicAna prAdhAnyena phavAlisamudaghAtamyaiva vazyamANasve'pi mAmAnyataH marvasyApi samupAtamya nirUpayiSyamANatayA "janasamudaghAta" ityasya va jinasyeme jainAH svapratipAdyatvasambandhena jinasamdhamdhina ityartha kanvena sa. mudaghAtatyAyacchimyaca nirUpaNIyatayA pratikSAtamyena mandrAvalichamatipayakajihAmAyA evAcisyAt na cAsyArambhasya dhayarthyazatA'pi.satsyApyanekeSu samudaghAta. mvarUpapratipAdakeSu dhantheSu matto'pyatimanvadhIdhuddhivaMzadhArtha gurukulavAsapabhAvataH kiJciAmavizemasvarUpasya masya pratipAdanAditi, aghocyane, mama- pakobhAvena una-prAbalyena, hananaM pedanIyAdhikarmapradezAnAM nirjaraNaM ghAtaH, sama- ekIbhAvabhAenasya antoH ut-prAyavyena,ghAtaH samudaghAta iti yASata, yakSA mai mampama. uta-pAyamyena, karmaNo. hanana ghAlaH pralayo yasmina prayAmavizeSe'sI samudrAtaH, yahA bha-mAmasatyena, uta-prAcalyena, hananam AtmapradezAnAM vahiniHmAraNaM mamudyAna iti hinaMka hiMsAgatyoH / ini dhAtupAThAbanadhAto_taniHsAraNobhayArthakatvamyApyavirodhAta niHsAraNasyApi gativizeSarUpannAdini / atra kena maddakImAghagamanaM jIvasyeti ceducyane, yavAnmA vedanAvimamuddhAnagatastavA ghedanApanubhavajhAnapariNato bhati nAnyajJAnapariNata iti padamAghanubhavAnena sahakadhApatti - vasyAgantavyA, prAbalyena dhAtaH kathaM tarhi ?. atrocyate yammAda vedanAvisamuda ghAnapariNato antuDUna ghedanIyAdikarmapradezAna. kAlA narAnubhaSayogyAnuzoraNAkANenAkRSyodaye prakSiyAnubhRya va nirdhArayati; AnmapadezaH saha maMzliSTAn zAnayatIti bhAvaH . . putradhakayakammamANaM na zijaga " iti vacanAditi ta. syAmyasthAyAM prAbalyena dhAna ucyate iti samududhAta iti sthitama / sa ca dhanIyAdibhedena saptadhA bhidyate tadyathA-vedanAsamudghAtaH kaSAyasamutghAto ramAraNAntikasamuvAto 3vakriyasamuddhAtastaijasasamudadhAta AhArakamamuddhAtaH 6ka pakimamuddhAtadheti / samAdhAH SaT samudaghAnAH chAnasthikA ucyante tezamanyata. Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12muN| // lokaprakAze tRtIyaH sargaH // (sA085) (203) masya chasthatva niyatandhAna, nahiM ghadi binA dhUmamyeva teSAmanyatamamyApi chA. sthamA vinA sadAsaH, gatimAna tasdA melina para / nanu chamasthabhAvaM binA ayogikevalibhyapi mAraNAntikasamudghAtasya prajJApanAyAM pazcadaza pagdrigapade pathamAizake aSaNAt kutastadanyatamasya chamasvastha niyatatvaM zahApanASacanaM cedama-" aNagArassa NaM bhane ? bhAriyappaNo mAraNatiyamamugdhAraNaM samohayassa je caramA pijjarA poggalA, suhamA gaM te pAgalA paNNatA mamaNA. uso "? iti, "aNagArassaNaM bhaMte ! ityAdi, na vidyate'gAraM gRhaM dravyato bhA. bataca yasyAmAvanagAraH saMyatasnatamnastha. Namiti pAyAlayAre, bhadanta ! bhAviyappaNo ' iti bhASito bAmita AtmA zAnadarzanacAvistarodhizeSaca yena ma mAvitAmA nasya mAraNAntikamamudavAtena samayadatamya ye caramAH zalezIkAlAnyasamayabhAcino mirjarApudagalA apagatakarmabhAvA: paramANa: 'muhamA se poggalA' iti, Namiti nidhaye 'nipAtAnAmanekArthatvAta' nizcitametat, sazmAH dhanuriridrayapathamanikAntAste pudgalAH prAptA bhagavaniH he zramaNa Ayusmana, ? gautama kRtaM bhagavataH sambodhana tat" iti vRttiriti ceda, na, mamughAnamAtrasya makaraNavIryAyasanAyoginacAkaraNadhIryasyaiva sAdhena tabhya samudaghAtamAvasyA bhASAt, 'mAraNAntikasamuddhAtena' isyasya ca maraNAnte maraNAvaramasamaye bhayo mAraNAntikaH sa dhAmo samudaghAtasteneti gyatvarayA ayogicaramasamayamAdhinA prAbalyena karmaNAM ghAtema taddhatumA prayannavizeSeNa vetyarthaka yasSa vinamaNIyasvAt / naiva miti cet, tAhi snAtakanipranthasya kevalisamudadhAtamAtrapratipAdanadhiroSasya durUparijaravameva,mAraNAgnikasamudrAtasyApi tasya pratipAdanApase, kevahisamupadhAtamAtrapratipAdanaca--" AhArapaNa mahitA samApa chapi No Niya:mmi / keli asamugghAo iko ciya hoi hAyammi ||"aahaarpnntti AhArakeNa samudaghAsena sahitAH sakaSAme kaSAyakuzIle paddhapi samudaghAtA bhavanti nirmadhe 'no' maiva samudaghAsAH, asamukhatareva ninthabhASapAna / snAtake paka para kelisa muddhAto bhavatI' ti savRttiriti / tathA ca nirvirodhameva siddha chAnasthikagvavyApyatvaM SaNNAM samudaghAtAnAmasyanamaspeti, athAtra ghedanAsamuddhAto'satyakarmAbhayaH, kaSAyamamurAtaH kAyArUpavAri mohamIyakarmAzrayaH, mAraNAntikasamudaghAtaH antarmuharsazeSAyukarmAzrayaH, barSi. kataijhamAhArakasamudadhAtA yathAkrama kriyazarIranejasazIrAhArakazarIranAmakarmA ayAH, kevalimamudhAta sAmaghazubhAzubhanAmozcanIcargAvakarmAzraya iti / Aha Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : (204 ) || samudaghAtadvAra TippaNe vijayanandanariviracitaM samudghAtatatvam / (dvAra bhavatu nAma vedanAdayaH samudghAtAstattatkarmAzrayAH bhavatu ca yatrima muddhAtI'pi nAmagAMvakarmAzraya patha paraM vedanIyamazriyatvaM tatra kathaM prAgazeSa samudUdhazabdArthapratipAdanAbala re " prAvalyena ghAtaH kathamityAkSepasya parivAre medanIyAdikarmapradezAn kAlAntarAnubhavayAM gyAnudIraNAkaraNenAkRSyodayai prakSipya / nubhUya ca nirjarayatIti prAbalyena ghAta sacyate " ityanena samudravAtamAtrasyodoraNakara hetukatvapratipAdanAt, medanIyodoraNAyAH pramattaguNasthAnaka patra vyavacchinatayA kelina tadabhASA | asara ke dinoM vaMdanIyasyAMdIraNAyAH taMtuka sya kaMpalasamudaghAtasya kayaM sadasadvedhakamazriyanthe bhavet nAmagotrakarmAzrayas tu syAdeSa saMyoga ciramalabhayaM yAvat tayorudIraNAyAH pratipAditatvAditi cetU na, prAbalyena zrAtaH kathamityAkSepaparihAre udIraNA karaNena / kRSyetyAdinIkIrANAyAstanutApratipAdane'pi nahi prAvatyena ghAtasyodoraNAkaraNa yena samudghAtasvApi tattatkarmAdoraNAvyApyatpalAbhena vedanIyodIraNAyAzca keza linyabhAvena tatsamudghAtasya vedanIyAzrayatvaM virudhyeta kathaM na mAtralyena pAta syodaraNAkaraNaniyatatvamiti ceta ayogiguNasthAnakacaramasamaye prAbalyena karmaNAM ghAtasadbhAve'pi udIraNAkaraNAbhAvAt " ajogI aNudorago bhayaM " iti vacanAt / ayogini kayanodIraNAkaraNamiti cet bhagavato'yogino yAMga pariNAmarUpaleyAtItatvAt dezyIyarUpatyAcca karaNamAtrasya nave prayogini lakramo'pi na syAt tasyApi karaNavizeSatvAt asti cAso, leNyAtIla svAdhyayogikeSalinAM bhagavato dvitraramasamaye visaptatiprakRtInAM stiyukasa ikameNa saGgamasya "karma prakRtyAda" nirUpitatvAt "anuprAptAyAH prakRteH kaM yakadalikaM sajAtIyaprakRtAdaprAptAyAM samAnakAya sthitI makramayati sa ikkamayya vAnubhavati yathA manujagatAnudayaprAptAyAM zeSaM gatizrayama, pakendriyajAtI zerpA jAticatuzyamityAdi yathA vA kSapaNakAle sadana krodhAdInAM zepobhUtA AvalikAH manamAnAdo epa skimaGgamaH uktaJca - "anudIrNamudrINantistulyakAla pratikSaNam // dakSikaM samaM yAti yena sastiyuko mataH ||1||" iti eSa patra va pradezAnubhavI gIyate" iti tathA ca kathaM na vizeSa iti suna, yathoktarUpasya stiyukasya kathaJcitsAdhamryeNa sar3akrama dezAcya malaizyavIrya vizeSarUpamakaraNavizeSarUpasyAbhAvAt stiSukamA krameNa makAntasya dalikasya sarvayA patadragrahaprakRtirUpatayA pariNAmAbhAvAt pariNamate ca sakamakaraNavizeSeNa saGkAntaM daLika sarvathA pataprakRtirUpatayeti / sti Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - --- - - 12) // lokamakAze tRtIyaH sargaH // (sA. 85) (205) bukamA lakamasyApi yadi maDakrAmakaraNa vizeSarUpamya syAttadA vidhyAtamahAkramAdiva. dasyApi sahanAmakaraNacaturthabhedapradezasakramAlakSaNaghaTakatvaM syAta na caitadasti tathAhi-"vijhAuvalaNa ahApayattaguNamadhyasakamehi aNa // je ne aNNApagaI papasasaMkAmaNa payamiti" "adhunA pradezasar3akramamAha, nAlakSaNamAdApauSyatevidhyAsamahakamA ulanAsakramo yathApravRttasaDakamI guNasahanAmA sarvasadkamazca, pattaH paJcabhiH mahakramaH karmaeramAgUna yannayatyanya prakRti tasvarUpeNa vyavasthApayati pradezaptakamaNametaduSyata iti gAthArtha " ini navRttiH, kizca mitrukamakamamya sajhamakaraNa vizeSarUpanvaM zrImadbhinyAyavizArada myAyAcAryarayuktaM karmaprakRtivRttau " ihAnyo'pi pAThaH niyukatakramo'mita, paraM na na samakaraNavizeSa AkSipyate" iti / zrIpazcasa imAmUlaTIkAyAmapi mitavukasa kamalakSaNagAthApAtanikAyAm-"yadyapi nArya sajhamakaraNe sambadhyate" nyuna / tathA Sa stiyukAmakamasya salemyavIryarUpakaraNa vizeSarUpatyAbhAvAt tatsadbhAve'pyayogini nirAdhAdhameva nirvirodhanyamityalam / nanveyam ayogini prAbalyena karmaNAM ghA. matadA'STamAma mudghAnApattiriti ceta,na, AtmapradezAnAM zarIrAvahiniHsAraNaM viziSTaprayatnena, tatukasyatra prAbalyana ghAtasya samudghAtasyadhivakSaNAt, imyaca nAvAraNAkaraNaniyatatvaM samudavAtasya kintu viziSTa prayatnapUrvakAmaprave zaniHsAraNaniyatastram, asti ca mamApi samudaghAne AnmapradazAnAM viziSTaprayatnena zarIrAbahiniHsAraNam, asti ca tadetukA prAvalpena karmaNAM dhAto'pi tatra tatra samuyAne tattatkarmaNAm, pa, kevalino vaidanIyodIraNAyA abhAve'pi ke balisamudaghAte udIraNAprayojyasya prAdhalyena badanIyaghAtasyAbhAve'pi vizi. TapayananimittakAtmapradezahiniHsAraNahenukasya tasyAvAdhinatvena kelima muvAtasya sadasavacAzrayatvapratipAdanamapi bhaepannameSa, tathA ca muSTacaukam "kaMvalisa mudadhAtaH sadasabaMdhazubhAzubhanAmocanIcargotrakarmAzrayaH" iti // udorazAkaraNenAkRSyetyAdinA yadudIraNAyAH prAbalyena dhAte prayojakanyaM jJApyate tanuvIraNAyAH mar3hASastatha vizeSataH prayojakalyaM svAtmapradazamahiniHsAraNataikRtodIraNAyA pavetyabhipretya, nasu nattadudIraNAniyatatvaM tatra tatra samudadhAte. stItyabhipretya, anyathA " udayAcaliAveSo, jatteNodIraNaM apattassa / kalya pulAmA chAI jadaurago tahasahAbAoM" udayAlianti' amAnasya udayAghalikAnupagatasya karmaNo yatnenodayAtralikAyAM kSepa udIraNam, tatra pulAkaH pa. praNAM prakRtInAmAyurvedanIyaSAnAmupIrakaH 'tathAsvAbhAvyAta paNNAmeSodIra Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ H cAla (206) || samudvAra TippaNe vijayanandanasUriviracitaM samudyAtatazyam // (dvAra jAsvAmAnyAta, AyurvedanIyaprakRtI svayaM nadIrayati tathAvidhAdhyavasAyAmAkintu pUrva te udaya pulAkatAM gacchati patramuttaratrApi yo yAH kRmInoMdIrayati, sa tAH pUrvamudIrya cakuzAditAM prApnotIti yam" iti zrI guniyetadvRttau va vinizcitaH pulAkasyAyurveda nIthovoraNApratiSedhaH, "samugdhAyaNAI, putra beyaNakamAyamaraNe te, paMca yausasevINaM veDa viSayateagadi maha " // " samugdhAyati saM- sAmasyeta utprAbalyena hananam AramapradazAnAM vahirniHsAraNaM samudyAno vedanAdiH saptavidhaH samudghAtAH vedanAkatrAyamaraNAkhyAstrayaH putrA bhavanti pulAkasya maraNAbhAve'pi samudghAtA. nnivRttasya kaSAyakuzIlatvAdipariNAme sati maraNabhAvAnmAraNAntikasamudhAtAvirodhAta vakuza se vinoH zrakuzaprati sevA kuzIlayo meM kriya teja samudghAtAbhyAM saha te trayo militAH paJca samudrAtA bhavanti" iti tatra nirUpitaH pulAkasya vedanAmAraNA ziMka samudrAta vidhiH ityevaMrUpau vidhipratiSedhoM parasparaM duruparameva birodhaM prApnuvantoM kaH sambhavayediti // atha pUrva pradhAnatayA svalpakAlInatayA''bhavamekavArameva bhAvitayA ca kezalilacAta patra nirUpyate, kebalinaH samudyAtaH kevalasamudrAtaH, tatkaraNakAlAt pUrvameva bhagavAna kevalI antarmuhUrtamudIraNAvalikAyAM karmaprakSepavyApArarUpamA barjI karaNaM karoti, ambevaMrUpasyAvarjIkaraNasya pUrvamapi satyameva pUrvamatyudIraNAvalikAyAM karmaprakSepavyApArasya satvAditi vAcyama, pUrvazaraNAta AvarjIkaraNabhAvitryA udIraNAyAH zubhayogavyApAravizeSeNa viziSTatvAta ata eva ca torthakaranAmakarmaNo'nubhAgodara NAyAH Avaja karaNAdasA pra tipAditama, AvarjIkaraNe'nubhAgoMdIraNAthA bahusvatya karmaprakRtau-jANAjIkaraNaM tisthagarassa" iti AyojikAkaraNaM nAma kevalisamudghAtAvagbhavati tana A maryAdA kebaLiSTayA yojanamatizubhayogAnAmAyojikA, tasyAH ka raNamAyojikAkaraNaM, sAyanAcApyArabhyate tAvattIyakara ke nistIrthakara mAno jaghanyAnubhAgodIraNA AyojikAkaraNe tvanubhAgozeraNA baddhI pravartata ityatragrahaNamiti tadvRttiH / evaM javanyapradaM zoSIrako'pi tasya AyojikA karaNAramAtprAgeva tIrthakara keSalI pratipAditaH / asti ca mayoginaH keSa hino'pi vizuddhitAratamyadevaH zubhayogavyApAra vizeSatA na ca tasya vizuddhitArata myAsiddhiH anapagata mohasya nirantarotkRSTasaM yamasthAnadhArAsambhavena yamasthAnatAratamyA vizu vibhAratamyasA'pi sayogino'spa saMgamasthAnasyaikarUpatyana 2 -x Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // kokaprakAze tRtIyaH sargaH // (sA0 85) (227) tattAratamyAbhAvAditi vAdhyama, utkRSTasajAtIyasthAnapravAijanyasya vizuddhisArasamyasyAbhAve'pi zubhayogavyApAra vizeSAdhInasya tasyAvyAhatasvasvAbhyupagamabhIyatvAta sayogyavasthAyAM sadA vizuddherekarUpatve tu svacaramasamaye pakSa sogimaH sarvaSizuddhapatra ma syAta, na syAca satisayoginabharamasamaya paca naragatyAdImA viSasTimakRtImAmutkRSTapradezodAraNA, tampa vizuddheH sarvakarUpatvena gharamasamaya sya sarvadeva sarvavizukhatyasAyAta, sarghaSa tasyAmaSasthAyAM tasyA ApattaH, marvavizu syeva svasyotIraNAdhikAriNastatsatkarmaNa utkRSTapradezotIgNAsnAmisvAt" pra. tipAditA cotkRSTapradezohIraNA tAsAM prakRtInAM sayoginazcaramasamaya para " yaduktamU-"jogaMtudhIramANa jogate suragANapANaNaM / Niyagane keliNo savadhisukho ya samvAsi" iti, yogI sayogikevalI ante caramasamaye udIrako yAsAMnA yogyatodIrakAstAmA naragatipaya striyajAnyaudArikasaptakalejalasaptakasammAmaghaTakAcarsahananavarNAdiviMzatyagurulapaghAtaparAghAtavihAyogatitikatrasacamuskasthirAsthirazubhAzubhasubhagAdeyayazaHkotinirmANatIrthakarAMcagauzANAM dviSTaprakanInAM sayogikeSalI gharamamamaye utkRSTa pradezodIpakaH 1 tathA svara nikANApAnayonijakAnte spasvaniropakAle kevalina utkRSTA pradezodIpaNA | sa. karmaNAmutkRSTa pradezodoraNAyAM paribhASeyam, yaH spasyodoraNAdhikArI sa ta. taskarmaNaH svaSizuza utkRSTapradezodIraNA svAmI jJAnavyaH, AyurvyatirekeNa ghAnyatra sarvatrApi gupitakazizaH tena dAnAntarAyAdipaJcakasyApyutkRSTA prave. zaukIraNA guNitakAMza kSINakapAye mamayAdhikAlikAzeSastha praSTavyA"itita vRttiriti, tathA ca sapogino'pi vizuditAratamyasya sadasoH zubhayogavyApAra vizeSatANaca midvau zubhayogavyApAra vizeSAdAyIkaraNAdhinyAmudIraNAyAM pUrvodIraNAlo viziSTatAyA nirvirodhava siddhiriti / na vizuddhinAratamye yogino'yogivadabarddhamAnapariNAmaprasaGgaH na ghAsAviSastasya jayanyato'ntarmukataM yAvadurakRSTato dezAnapUrvakoTiM yASadavasthitapariNAmasyaica tatra tatra pratipAdanAditi vaacym| tatra prayatnavizepakapa sahakArivaviSayamayuktasya pariNAma uttarottarotakRSTaphaladhAropadhAnarUpasya pravardhamAnanyasya zalezyAme veSyamANAvasya"guruttaravaSinizakto' pratipAdanAditi / athArjIkara 1 yogyamtodIrakANAM yogyazte, svarahikAnaprANAnAM nijakAnte, kevalinaH sardhavizuddhaca sarvAsA // 1 // Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (208)[samudayAtabATippaNe vijayanandanasariviracitaM samudaghAlatasvama (nAra Namiti kaH zabdAyaH iti beduspate-ASarjanamAvajaH, AtmAnaM prati mokSasyAbhimukhIkaraNamAtmano mokSa prati upayojana miti tAtparyArtha:, ayaSA Ayajyate'. bhimukhIkriyate mokSo'nanesyASarjaH, zubhamanovAkSAyavyApAra vizeSA, ukta" AvataNamuSogoM' bAvArI pA sadasthabhAira" tavRttI tu * tayaM samudaghAtakaraNArthamAdo kavakina upayogI prayA'dhunedaM karma pam / ityevaMpa, udayAvalikAyAM kaoNmaprakSepahapo vyApArI vA''parjanamityucyate " iti // tata ubhayatrApi atasya tasya karaNamiti viSakSAyAM vipratyaye AvarjIkaraNamiti // kecid AvarjitakaraNamityAhuH, tathArya zabdAryaH , AvajitI nAmAbhimukhIkRtaH tayA va loke vaktAraH * Apajilo'yaM mayA sammukhIkRta ityarthaH, tanama tathAbhabyatvenAvanitasya mokSagamane pratyabhimukhIkRtasya karaNamudIraNApalikAmAM karmaprakSepaNarUpaM zubhayogavyApAraNamAvarjitakaraNam, anye bhAyojikAkaraNamili pati tatra zabdArthastUmatapUrva patra | apare tyApazyakakaraNamiti paThanti , tatrAyamarthaH AvazyakenAvazyabhAvena karaNamAvazyakakaraNe, tathAhi-samuddhAta keSitkurvarita vizva meM puSiti tuH sve:gi limaH kurvantIti / namveSa kimamasmi vAparapoM sayeSAM phevalinAmAvIkaraNakartavyasAniyamaH natu sarvapakSasAdhAraNa: saphevalinAmAvajIkaraNakattabhyatAniyamA kintu kevasisamudhAtavadaniyama para phaicidArjIkaraNaM kurvanti kecizca na kurvantIti iti gheta , na, keSirityAvipakSANAM zabdabhedena bhaide'pi arthabharena bherAbhAyAta, ma cAsita arthabhedena bhede'pi vizit pramANam, na ca // taM gaMtumaNo puSvaM ApalIkaraNamA pam - " iha so'pi kevalI kevalisamuraghAta gacchana mathamata AdhI karaNaM karoti' ityAdivAkyaiH, yaH kehasamupAtaM gantumanAH tasyaivASajIkaraNakattavyatAniyamo labhyate na tu sarpakavaLisAdhAraNaH taskarsavyatAniyama iti vAcyam, sAzavAkyAnAM nAzaniyamaparara pramANAbhAvAt, pratyuta nandAjI karaNaM sarka'pi kevalI karoti parva yasya kepalinaH kevali. samuzcAto'pi karsaccastasya kiM pUrvamAyojikAkaraNa muta phalisamuvRdhAta itpAzaGkAyAmAdhI karaNasya pheSanisamudaghAtAt pUrvameva kartavyani niyamapradarzanaparatvasya tAzavAkyAmAM kalpanIyatvAditi // evaM "lokaprakAza"'pi kapamapa manAbhisyaiva sAmAnyataH AyajI karaNaM zasta-yogapApAraNaM matam / vanyavazyaM kartavyaM, sarveSAM mukigAminAm " ti pratipAditam / tathA ca sarva paSa kevalyApIkaraNa su karotyevesyatra na kalpacitinipattiriti / ki Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12) // lokaprakAze tRtIyaH sargaH / / (sAH 85) (209) vASarjI karaNaM yaghi saya kaMpalTisAdhAraNakarttavyatAm na syAttadA sadhavalimAdhAraNasattAkasya yogasannyAsayogasya AyojyakaraNAnantaryapratipAdane na sthAna , AyojyakaraNazniAbhAvini yogasannyAsa tadAnantaryAmApAta, pratipAvita cAyo. jyakaraNAntarya yogasanyAsayogasya, yaduktaM yogadRSTisamuccaye-"AyojyakaraNApUrva, dvitIya iti tadvidhaH" iti AyojyakaraNaM kaicalAbhogenAcintyaghIyatayA bhavopanAhikarmANi tathA vyavasthApya rAkSapaNajyApAra vacasyAphalaM, nala avaM mitIyo yogamannyAsamazitaH, iti bhanido'bhivati, zailazyaSasthAyAM kAyAdiyogAnAM sannyAsenAyogAkhyasya sathamanpAmalakSaNasya mosamasya yogasya prApne riti / navRttiriti / na caMdamAyojyakaraNamukApAvarjI karaNAjinameveti pAdhyam, tAda zamantavyatAyAM mAnAbhAvAta zabdarbhade'pyabhivasyoknavAJceti samkSepaH / / idazcAvI karaNamAntarmuhRttikama, tathA bAhuH zrImantaH prajJApanAkArabhagavantaH-" kAsamaie NaM bhaMte! AujjokaraNa pannata? goyamA asaMkhedajasamaipa aMtomuhuttipa AujjIkaraNa pannata " iti // bhASarjI karaNAnantaraM cAvyaSadhAnena kevalisamu. yAtamArabhate sa cArasAmayikaH, ukta ca prazApanAyAma - "kAmamApa NaM bhaMte ! kevalimamugdhApa paNNatta ? goyamA / adusamApa pasate, te jahA-paDhameM samapa eMDaM karei, bIe samApa kabADa kare, tApa samapa maMyaM kareha, caitye samapa loga pUrei, paMcame samA loya paDisAharA, chahu~ samaye mathaM paDisAharA. matamapa samaya kathADa paDisAhasa, aTThamai samae daMDa pahilAhara, iMI pahisAharesA tI pacchA sarIratthe bhavA" iti / nandhayaM kRtakRtyo'pi kaMvalI kimiti samuddhAtaM karotIti gheta, kimayaM hetupanaH prayojanamazno zrA, mAdhaH kSAyikatvAdeva tadrIyasya daNDAdirUpatayAsmapradezAnAM vyavasthApanasya ca svademuviziSTakAyayogAdilAmAdhInasvAt / dvitIye puna: mamadhikacedanIpanAmagodhANAM kSapaNenAyuSA sa4 samIkaraNameSa prayojanama | viralIkRtAmrazATikAdizAtena prayatnavizeSaNa kSipraM samadhikata karmazIpopapatteH, yadAha ... bhagavAna zrImatrayAhasvAmI " nAUga dheyaNijaM aibahuyaM AuyaM ca thoSAga / gaMNa samugghAyaM saveTa kammaM bhiraSasela" // 1 // prajJApanAyAmapyukta-"kamhA ja bhate / kevalI samugghAyaM gacchA ! goyamA ! kedha limsa cattAri kammaMsA agnINA avazyA aNijimnA bhavanti, saM jahA yaNijje bhAue nAme gopa, sadhyabAhue se veyaNijje kammai iSA, sampayoye se bhAuyakamme dRSA, visameM mamaM karei ba~dha ThihiM, visame samIkaraNapA. Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (210) ||samudadhAtadvAraTippaNe vijayamandagariviracita samughAnataravam / / (bAra 5 yahiM ThiiMhi ya, evaM khalu kevalI samugdhAya gacchA'" / ' aditA / . iti "bhakSINA" ityatra hetu:-karmaNAM hi yo niyamataH pradezako vipAkano dhA bhavati, "sadhyaM ca papasatayA bhujjai kammamaNubhASato bhAyaM " iti cayanAt, te ca catvAraH karmAzA api avitA ato'noNAH "anirjIrNA syanena niraktameSa paryAyeNA vyApaTe, sAmastyenAramapradezebhyo'parizAditAH iti tadarthaH 'dhaNe hi tti' ghadhyate bhavacArakAdrinigacchana prativadhyate yaiste bandhanAH athavA adhyanta AtmapradezaH saha loLIbhAvena sasTiAH kriyante yogazAce te bandhanAH, ubhayatrApi karmaparamANana:, sthitayo pedanAkAlAH, zeSa sugamama || ukta-AyuSi samAnyamAne, zeSANAM karmaNAM yadi mamAptiH / na syAt sthitiyaiSamyAta, gati sa tataH samudaghAtam // 1 // " sthityA tha bandhanena ca, samIkiyArtha hi karmaNAM teSAma / antamuharta zepe nadAyuSi samujjighAMsati saH // 2 // na vaiSaM tasya bhagavataH kRtakRtyatyaM pAinyete ti vAcyam, ekAntataH kRtakRtyatvAmiddheH, samudghAtAdinAyuge'dhikAnAM vedanoyAdikarmaNAM kSapaNIpasvAn, na caitadanizma, dharmadezanAdinavodINatIrthakaranAmakarmaNaH kSapaNItayAspyekAmataH kRtakRtyatmAsiddherisTatvAn / yaduktaM bhagadhanA bhAsyakRtA-"gaMNa kayatyo. jegodinaM jiNidanAma se / tadavaMsaphAra tasA ya, khaSaNoSAoyameSa jo" ti / rAgadveparAhitya lakSaNasya tu kRtakRtyasparUpa tatra bhagati nirAbAdha vAceni | na caivamapi sati prayojane tavicchApekSayaSa pravRttyA bhavitavyama, svapaTamAdhanatAjJAnAdhonacikI binA pravRttamambhavAta. satyA'yecchAyAM kuto bItamohatya nAma tasya bhagavata iti cet, bhaghanazIlAyAM pravRttau tadicchApekSa tvameSa, natyanyatrApi. na ca bhaSamyapi nadicchAmapekSata paSa, apramatapravRttastadanapekSatvAna, am sAmAyikasyadhocitapravRttihetutvAt / na cApamattAnAM pravRttiretra nAstIti sAmpratam yogadurapraNidhAnarUpadhamAvasyAge'pi nastatsupraNidhAnAtyAgAt, sarvathA yoganirodhasya zailezyaSasthAmAdhitvAt / kimcekachAjanyatAvacchedakasya vai. jAtyasya kevaliprayAne'bhASAgna sacchApenayama, ata patra yinacchA supuptyAcavasthAyAM zvAsaprazvAsamantAnAdhanukUlo jIvanagoniprayatnA'pi, tathA cecchAM bineSa kevalahAnAbhogena kaMvalisamadhAtAdI pravRttirityanyatra vistAraH / ____ nanu gRhItametat sarva paraM prabhUtasthisikasya vedanopAderAyuSA saha samIkaraNArtha samuhAtamArabhate iti yaduktaM tatra kuto na kRtamAzAvidoSaprasA: Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 maM.) (211) tathAhi prabhUtakAlopabhogyamya vedanIyAderArata evApagamasambhavAt kRtanAzaH vedanIyAdivacca kRtasyApi karmakSayasya punarnAzasambhavAnmokSe'pyanAzvAsaprasaGgaH, tadasat kRmanAzAvizeSAprasaGgAt tathAhi iha yathA prativiSasa setikApa ribhogena varNazatopabhogyasya kalpitasyAhArasya bhasmakavyAdhinA tatsAmarthyAta stokaviSaniHzeSataH paribhogAnna kRtanAzopagamaH tathA karmaNo'pi vedanIyAdaH tathAvidhazubhAdhyavasAyAnuvandhAdupakrameNa sAkalyatI bhogAna kRtanAzapoSa prasaGgaH dvividho hi karmmaNo'nubhavaH pradezatI vipAkatazca tatra pradezataH sakalamapi karmAnubhUyate na tadasti kiJcit karma yatpradezato'nyananubhUtaM sat kSayamu payAti tataH kathaM manAzadoSopapattiH ? vipAkatastu kiMcimanubhUyate kiJcinna. anyathA mokSAbhAvaprasaGgAt tathAhi yadi vipAkAnubhUtita patra sarva karma kSayaNoyamiti niyamaH sIsakhyAteSu bhaveSu tathAvidhavicitrAdhyavasAya vizeSaryanarakagatyAdikaM karmapiArjitaM tasya naikasmin manuSyAdAveva bhave'nubhavaH strarUSabhavanibandhanatvAt tathAvidhatriya kAnubhavasya krameNa ca svasthabhavAnugamanena vedane nArakAdibhayeSu cAritrAbhAvena prabhUtatarakarmamannAnopacayAt tasyApi svasvabhavAnugamanenAnubhavIpagamAt kRto mokSaH ?, tasmAt sabai karma vipAkatI bhAjyaM pradezato bramyamanubhavanIyam evazca na kazcidoSaH rato hi tasya karmaNo'dhyavasAyavizeSeNa hanyate evaM bhasmakajanitajAdarAnaloda bhUtasparza eva bhujyamAnarasa iSa ata e na prasannacandrAdInAM saptamanaskayogyAmAta vedanIya pradezAnubhave'pi tathAvidhaduHkhaprasaGgaH / zrIprajJaptAvapyuktaM prathamazanakacaturthadazakaM tatya NaM jaM se parasamma le simA " iti NaM taM praNubhAgakammaM taM athegA veSNa atthemAaM No vegsa tathA ca na kabhiddoSaH / nanvevamapi dIrghakAlabhogyatayA tadanIyAdikaM karmopacitama, atha ca pariNAmavizeSAmupakrameNAgarda tadanubhavati tataH kathaM na kRtanAzazeSApattiH / tadabhyasamyakU mandhakAle tathAvidhAdhyavasAyavazAdAdAvupakramayogyamya tena bandhanAta api ca jivananaprAmANyApi ghedanIyAdikarmaNAmupakramo mantavyaH yadAha bhASyakRta - "udayakavayakha omosamA ya jaMca kammuNo bhaNiyA / dagyAipaMcagaM para juttamutrakAmaNamao Si / / 1 / / na cai mokSopakrama hetuH kazcidasti yena tatrAnarazvAsa prasaGgaH naso yaduktaM vedanIyAdiSacca kRtaspApi karmakSayasyetyAdi na tatsamya gupapannamiti sthitam nanu yadA vedanIyAdikamatiprabhUtaM sarvalokaM cAyustatA madhikamayAdi samudaghAtArthaM samRddhAta mArabhatAM vedanIyAdeH sopakramatvAt | lokaprakAze tRtIyaH sargaH // (085 ) -- Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (212) / / samudaghAtahAraTippaNe vijayanandanamurinirathitaM samudyAtatalyama // (dvAra yavA svadhikamAyuH savastIkaM ca gItAdikaM yA tAvAta ! mAnmANa samadhikasya samudaghAtAya samudayAtaH kalpate gharamazarIriNAmAyuSo nirupakrama svAt / "caramamarorA ya niruvAmA' iti pacanAta tayuktama, paviSamAcaspa ka dAcanApyabhAyAta, tathAhi-sardaca yadanIyAyamAyuSaH sakAzAdadhikasthitikaM bhati, na tu kadAcidapi pdniiyaadeshyH| athaivavidho niyamaH kuto labhyate ? ucyate, pariNAmasvAbhAvyAta. tathAhi-mUta paghAtmanaH pariNAmI yenAsyAyu: vedanIyAdeH mama bhatti nyUna SA, na tu kadAcanApyadhika, pathanamyavAyuSaH balvadhruSavandhaH, lathAhi-zAnAyaraNAdIni karmANi Ayurva ni saptApi sadeva ghadhya nte, Ayumtu pratiniyana patra kAla svabhavadhibhAgAvizeSarUpe, lava cavavidhaciyaniyame na mghabhASAvRte'paraH kabhidasti heremihANi svabhAvavizeSa eSa niyAmako vraSTa zyaH, Aha ca bhASya kRn - " asamaThiNa niyamo, ko pIvaM mA. uyaM na saMsati / pariNAmasahAvAo, adhupabaMdhI dhi tamsetra ||2 // " atha saMgha'pi kevalina; samudghAtaM gamachanti naveti cet, ucyate, yasya phevalina AyuSA saha yaMdanIpanAmagotrANi samasthitikAni bhavanti sa hina.. kaSalisamudghAtaM karoti, yasya cAyuSaH samadhikaM vedanIyAvi, sa kromi| uktazca bhagavadbhiH zromAryazyAmapAdaH "savya dhiNe bhaMte ! kevalI samugyAya gacchati ? goyamA ! no iSTuM samma, "jassAupaNa tullAI, baidhaNehiM Thi hi ya / bhaSoSaggAhikammAI, samugghAyaM se na gacchA // 1 // iti, ma prakRtasamudaH ghAta pakSa tAni bhapayitvA siddhisaudhamadhyAsta iti bhAvaH / uktazca-jasma u tu. lalaM gavai ya kammacaukaM sabhASaoM jo ya / mo ajhayamamugdhAoM mijAi ju gartha kharvaUNa // 1 // " iti / na nAyaM ki kAdAthiko bhASa uta bAhulyabhAva tyAzaGkathama, anantA prakRtasamududhAtA patha mukti gA:, ustazca - "agaMtaNaM samumyAyaM, aNaMsA kaMvalI jiNA / jaramaraNacippamukkA mici baragaI gayA // 2 // atrAyaM vizeSo guNasthAnakamArohe-"yaH SaNmAsAdhikAyuko, labhate kevalodramama / karosyamI samudaghAta-manye kurvanti vA na vA ||iti ' chammAmAUsese, uppaNNaM jemi kevalaM nANaM / se niyamA mamugghAiya sesA samugdhAya pAyavA" pati tavRttau iti / Aghazyakau~ tveSam-"ye'ntamuhartamAdiM kRtvotkarSaNa A- ' mAsebhyaH SaDbhyaH AyuSo'vaziSTaMbhyA abhyantarASibhUtikevalazAnaparyAyAste niya. mArasamudghAtaM kurvanti / ye tu SahamAsa ya upariSTAkSAvirbhUtaketra izAnAH zeSAsle samudhAtAvyApAH te samudhAtaM na kurvantItyartha:, athavA apamayaH. zeSA; Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 129) // lokanakAze tRtIyaH mamaH // (sA0 841 (213) samudayAtaM prati bhAjyAH, kasmAdyasmAta paNmAsikAzida AyuSi AvirbhUnakevalahAnaparyAyebhyaH kevalibhyaH sakAzAt pAibhyo mAsabhya upari ye bhamayottaravRvacA. 'vaziSTe AyuSi zeSe AvirbhUtajJAnAH kevalinaste zeSAH mamukhAtaM prati bhAgthAH kecit samudughAtaM kurvanti kecinati / ataH kecita samudaghAta kRtvA kecidakRyatra samayApnuvanti siddhim / ayathA yeSAM bahu saMghamasti AyumAlpamatiTate, te niyamAtmamunAnaM kurvanti neso" iti / avedaM yodhyaM-maSAmeSa kevalinA yedanIyAdikarma trayasya AyurakAdadhiSa sthinirbhadhati, zrata patra ca keparisAmAmyamAzritya mayogyaSasthAcaramasamaya thAvasthitighAtapratipAdanamapi / yaduktaM karmaprakRtivRttI, pradezasattArUpardhakAdhikAre-zalezImalAkAnAM manujagatyA. vInAM prakRtInAM sattAspardhakamANapramahage "tathA mayogikevalicaramamamaye carama sthitighAtasya pazcaramA prakSepastana bhArabhya pacAnupUyA svasvamAlakRSTapradezamakarmamdhAnAntamapi sakalasvasvasthinigatamekaM sparzaka draSTavyamiti " // paraM yasya vedhalinoM maga AyuzyAyadheikA'pi dIpAlikAmayAya sthitiH, ASarjI karaNAdinava samudadhAnaM vimA sayogyavasthAcaramasamaye'yogyavasthAmamA. nokatuM zakyA, nasya na kemisamudaghAtaspa karttavyatA // yasya tu kevalino bhagayato medanIyAdikamaMtrayamya sthitiyuSkA samadhikatarA'pi bhavati, AvarmI. karaNAdimAzeNa ca na samAnIka zakSyA, tasya tu bhavati samudghAtasya kata. vyatA / bhavati ca samudadhAta karaNenAyurukAta samadhikatarAyA api vedanIyAvi. karmatrayasya sthine: samIkatta zakyateti // pacaM sarveSAmapi kaipalinAM-AyuSA saha vedanIyAdikarmatrayasya sthita: samIkaraNamapi sayogyavasthAyAdharamasamya eSa bhavati / na punaH samudaghAsakartuH samudadhAnakaraNAnamtaramamaya eSa ityapi yodhyam / / ata eva ca sayogyavasthAyAdharame'ntamahataM ghedanIyAdikarma trayastha sthitegyomyayasthapA saha samIkaraNa hetutayA sarvApavartanApratipAvanamapi sana. calate // yaduvaM prajJApanAvRttau-"kAyapoganirodhakAlAntare gharame'stamuharsa veda. nIyAditrayamya pratyekaM sthitiH' mApabattanayA apavasya-ayogyavasthAsamAnA kriyate " iti // evaM karmaprakRtiTIkAyAmapyuktaM -" tasmica caramasamaye maryA. payapi karmANyayogyavasthAsamasthitikAni jAtAni // yeSAM ca karmaNAmayogyavasthA yAmuzthAmAvasteSAM sthiti svarUpaM pratItya mamayonAM vidhatte || sAmAnyataH sattAkAla pratInyAyogyAsthAsamAnAmiti " // atha phevalisamudaghAnaM kurcana se.dhalI prathamatamaye bAhalyataH svazarIramamA Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (214) // samuddhAtadAraTipaNe vijayanandanamuriviracitaM samudghAtatazvama // (dvAra NamUmanazca lokAnaparyantamA mapradezAnAM saMghAnadaNDaM vRNsamthAnIyaM zAnAbho. gataH karoti, vinIyasamaye tamaMtra daNDaM pUrdhAparadiganayama mAraNA pArzvato lokAmtamA gAmiya tArA bArIti sopatA kapATa dakSiNottaravigyaprasAraNAnmanyAnamiva manyAnaM karoti, lokAntamApiNamadha ! partha ca lokasya prAyo bahupUritaM, manthAntarANyapRritAni bhavanti. anu_NigamanAt / caturthasamaye tA. bhyapi manyAntarANi saha lokanikuTaiH pUrayati / tatazca sakAlo lokaH parito bhavatIti / tadanantaraM ca pazca me samage yathoknakamArapratilomaM manyAntarANi saMha. rati jIvapradezAna sarakAn mocayati, SaSThe samaye manyAnamupasaMharati dhanasarasocanAt, saptamasamaye kapATamugasaMhati daNDAtmami maGkocAt, azme samaye dAI mamupahatya zarIrasya eSa bhavati / ma tat syamanISikAdhimbhinaM yadAhudAH -'' una aho ya logata-gAmigaM so madehavikvaMbha | padamamama. mi iMDa, karepa viiyammi u kazAI / / 1 / / tayasamayabhima maMthaM, pautthara logapUraNaM kuNai / paDilomaM maMharaNa. kAI to hoi dehattho / / 2 // ' vAyakaparo'pyAra - daNDaM prathama samaye, kapATamaya cautare tathA mAye / mandhAnamaya tRtIye, kokadhyAro caturthe tu // 1 // saMgharati pabhame tva-tarANi manyAmamaNa pu. naH paThe / saptamaketu kapATa, saMharasi tato'STame daNDama // 2 // iti // ___ atha kamnAvaddhaturaSa pada jIvapradezalayAtarUpadaNDasya zarIraviSkambhavAha lyopetatpameya na tu tanyUnAnirikayiskambhamAharUpopatasya bhiti, madha mAraNAntikAvisamuddhAneSu svazarIra viSkambhavAhalyAnyUnAnatirikAviSkambhavAhasya. satyameva dviniHsAryamANAnAmAtmapradazAnAmiti atrApi mamuddhAtatyamAdhamyo ta svadaMtunyaviSkambhayAsyakatyamevAtmapradezavahaspati yAcyam , to vAdhe'vaDhe'nyamAmyArika, pUDhe'bhyadapi yAzyatAma " iti mAraNAsikasamudghAnAdibapi bAhinissAryamANAnAmAramapradezAnAM svaMdahasulyaviSkambhavAilyakatvaM ni. hetukameveti cet , ma, jIvasyAnuzreNigamanasvabhAvatvAt kailimamudApta rahA. dau mvadezapramANaviSkambhavAhatyakApraya sahaitukApAta. yAcasmAM bAkAzagheNyAmazavagADhA jIvastApapramANAM ANi mamukAyA yadAtmano gamanaM tadanugigamanam / anuzreNigamananiyamAdava cha bhanmAntarasaGkAntAvapi jISamya natheSa gmnm| yadukta zrImati tathA yama " anuzreNi gatiH // 2 27 / ' esadvRtiH -- " zreNimAkAzapradazapatiH svazarIrAvagAhapramANA prardazAdhAmUlI: kSetra paramANadho'tyAtakSamA narantaryabhAmaH sA bAmahAkhyeyapradezAjI Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAra 12 ) || lokaprakAze tRtIyaH sargaH // ( mA0 85) (215) gativivakSAyAm, anyatra motikAhAralateva ekekAkAzapradezaracanA tistrarUpApi yAdrA paramodhyAyasyAmeva vyavasthAnAt hyaNukAdestAmatyAmadhikAyAM netyeva manantapradezikaskandhaparyaMSAnaM pudugaladravyamupayujya SAdhyama / tatrAnupreNIti zreNimanu anudhaiNi zreNyAmanusAriNI gatiriti yAvadanugaGgaM vArANasI yathA / gamanaM gatirdezAntaraprAptiH sA cAkAzazreNyabhedavarttinI svayametra samAsAditagatipariNate jannoti tu sakalalokavyApidharmadravyApekSA prAdurahita, bhavAntarasaGkrAntyabhimukhAM jIyo mandakiyAyatvAt karmaNo yAnaivAkAzapradezAna zarIraviyogaM karoti sAnevAbhindana dezAntaraM gacchatyUrdhva madhastiryagvA cizreNimanyabhAvAda dharmAstikAyAbhAvAcca parato lokaparyante pakSa vyatiSThate, lokaniTopapAtakSetra vazAtra bhavAntaraprAptAvavazyameva dharmAjjIvoM kAM gatiM pratipacane, galAnAmapi paraprayoganirapekSANAM svAbhAtriko gatiranuNibhavati ya thANoH prAyAt lokAntAt pratIyaM lokaparyantamekena samayeza prAptiriti pravacanopadezaH paramayogApekSA tyanyathApi gatirastIti // tayA ca sarvatrApi samudrApramANaviSkambhavAhasyaka taMtra vahini sAryamANAnAmAtmapradezAnAmiti siddham // ityazca dvitIyamamaye daNDasya pUrNApara digyaprasAraNAtkapATIkaraNe kapArasyApi pArzvataH lokAntagAmitve'pi vAhayaM daNDavAlyAnyUnAnatirikamaMtra evaM kapATIkaraNamapi bhakhaNDAdeva daNDAt na tu zarIrAvacchinnAdeva daNDAt anyathA nuthe Nigamana niyama virodhAt etena dvitIyasamaye zarIrAvacchinnadaNDAdeva kapATIkaraNama, tRtIyasamaye zarIro parita naMdezA daNDAt kapATIkaraNam, caturthasamaye zarIrAcastana dezAva daNDAnkapATIkaraNama. evaM kapATIkaraNe samagratrayaM tathaiva ca kapATamaMdaraNe'pi trayam pa ca daNDAdikaraNasaMharaNayorapi mamayAdhikayamaMtra to na ? tathA kutaH keSAitasyASTamAma vikatthameSa samayAdhikasyApyukta vikalpaprasaGgAdityapi nirastam, uktasvarUpAnuzreNigamana niyamabhaGgaprasaGgAt, tathA cAnuzreNigamananiyamAMtra UdholokAntagAminI daNDasya dekambhavAtyatulya viSkambhavAdayakatvaM na tu svadehaviSkambhavAdayo dipramANaviSkambhavAhasyakatva yena daNDakaraNe samayAdhikyaprasaGgaH syAt, patraM dvitIyaye daNDasya kapATIkaraNamapi pUrvIkaniyamAdakhaNDAdeSa daNDAnnatu daNDakhaNDAditi tathApi na samayAdhikyamanaGgaH payaM tRtIyasamaye kapATamya manthAnIkaraNamapi ukta niyamAt samastAdeva kapATAt na tu zarIrAvacchi mayA * ' Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 (216) || samudghAtazaraTippaNe vijayanandanasUriviracitaM samudayAtalasyam || zAra TaikadezAdityatrApi mamayAdhikyaprasaGgo durApAsta patra tathA cASTasAmayika kevalisamudaghAtamya dunirodhameveti / nanvayama UrdhvAdholokAntagAminI daNDasyAkhaNDasyaiSa pUrvAparadigyamasAraNAtkapATIkaraNe kapATasmadhaH pRthaparayozca lokAntagAmitvaM daNDabADalya pramANavAddalyaM vAstu paraM tAvRzasyAkhaNDasyaiSa kapATamya dakSiNottaravindraya prasAraNAt manyAnokaraNe tu tRtIya evaM samaye lokaH pUrito bhavati kiM caturtha samaye'starapUraNena, itthaJca kevalisamudughAtasya pasAmayikatvameva prAptamiti aSTasAmayikatvavacanavirodhaH syAditi kapATalya manthAnIkaraNaM nAkhaNDasyaiva kapATasya kintu svadehapramANabAhalyakhaNDadaNDAvacchinnarUpA ekapAdamadhyabhAgAdetra phapATasya manthAnIkaraNamastu / payaM pUrvAparAyata ko lokamAmI kapATaH, dvitIyoM dakSiNottarAyatI lokagI pAzakapATayAtmakameva manthAnama, evaJca tRtIye samaye'ntarANyapyuddharasIti caturthamamaye tatpura bhavati, patrameva cASTAvikatvavacanamapi sarvA siddhaM nirvahatIti tu na, evaM hi tRtIyasamaye lokasya bahupUritaM na syAt alpatamasyaiSa lokasya pUritatvAt na syAdeveti ceta na, "tRtIyasamaye tadeva kapATe dakSiNAMtara digbrayaprasAraNAnmanyamadRzaM manyAnaM karoti lokAntaprApiNa maica, ecaJca lokasya prAyo bahupUritaM bhavatIti tatra tatroktevirodhAt ki madhikaraNakAle snAtakasya lokasyAsankhye bhAgeSu svavyApyabhaH prade zasaMyogarUpAvagAhanA na syAt pratipAditA va snAtakasyAvagAhanA za rIrasthatAdRzAyAM daNDakapATakaraNadazAyAJca lokamyAsakhyeye bhAge, mathi karaNakAle lokasyAsahakhyeyeSu bhAgeSu lokapUraNadazAyAJca sarvatra loka, yaduktam- gurutacca vinidhaye " NhAyarasa asaMkhitaM asaMkhabhAgesu lopa ghA iti / snAtakasyAvagAhanA lokavyAmaikhyeyabhAge zarIrasthatAdazA daNDakapATakaraNadazAyAm asaGkhyepeSu bhAgeSu vA matrikaraNakAle yahAM kasya vyAptatayA stokasya vAvyAptatayokkatyAllokasthAma rUyeyeSu bhAgeSu vRttisambhavAt 'loke cA' sarvatra lokapUraNadazAyAmiti tadvRttiH // " zrIvyAkhyAprajJaptAvapyuktaM pacaviMzatitamazana ke SaSTodezaka- "siNAra NaM pucchA ? goyamA ! No saMkhejjabhAga hujjA asaMkhejjabhAga hujjA NAM saMkhejajesu bhAgasu huaa| asaMkhejjetu bhAge hujjA madhyakoSa vA donA" iti / "khiNApaNamityAdi, asaMkhejjara mArga hojjasi' zarIrasthoM daNDakapATakaraNakAle ca lokAsa kakhyeyabhAgavRtti:, ke TizarIrAdInAM tAvanmAtrasyAt, asaMkhejjesu bhAge hojjaci ma " Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___ 21muN| || lokaprakAre tRtIyaH sargaH / / (sA085) (217) thikaraNakAle baholIkamya vyAptazvana stokasya cAyyAptatayoktAvAsalokapAsa khyeyeSu bhAge, snAnako dhanate, lokAparaNe ca sarvatroke vartate " iti na vavRttiH // tavAbhiprAyeNa hi mandhAnakaraNakAle snAtakasya lokasyAmahalyeya. bhAgadvayamAnaM pazcASamAinA syAna, matyasakAraye yeSu bhAgeSu kapArayAtmakatvasyapa manyAnasyoktastrAditi duparihara pavAva ghimodhaH syAm | tathA pomadhaH pUrvAparayozca TokAntagAminA'khaNDasyava kapATasya tRnIyatamaye manthAnIkaraNama.. bhavatyeva carva manAta kamya mathikaraNaphAle pratipAditA lokasyAsahasyeyeyu bhA. gevagAhanA, jIpazAnAmanugi sa mAgamAtrasyaitra nAdAnImatimatvAditi durApAsta padhAra virodhaH / nanye vamati mayikaraNakAle pava kathamna so'pi lokaH parito bhati, kathaJca dAnImatarANyapyuddharatIti cana, syAdeva madhikaraNakAle'pi samastalokApUraNaM yadi kevaLI jhokamadhya patra sthitaH samudadhAta kuryAt, paraM navaM bhavati, merumadhya eSa lokamadhyasthAta, tatra ca prAyaH samudaghAtakattaH kaivalino'sambhavAta, anyatra va samudghAta kurSataH kepalina udragnatyavAntagaNi madhikaraNakAle, ukAUcaitadevAkSeparihAgAbhyAM jIcamamAmavRttau |prmkaarunnikH zrImaladhArita macandramUribhagampArva:-: manu lokamadhyasthitI yadA kepAlI samuvAnaM karoti, ladA tRtIye'pi samaye lokaH pUryana patra. ki caturthasamaye'ntarapUraNa neti, naitadevama, zokasya madhyaM hi merumadhya padha sambhavati tatra ca prAyaH mamudadhAnakattuH kevalino'bhASa eva, anyatra ca mamundanAtaM kRtastasya tRtIyamAna rApayuddharasyeveti pribhaassniiymiti"| atha lokamadhyasthitasya samudaghAtakartuM kelinastRtIyasamaye lokApUraNama, anyapramiyatamya ca tasya tRtIyalamaye'staroddharaNaM yathA ati tathA kipiribhAvyate- tathAhi yadA lokamadhya sthitaH kevalI mamuSaghAta kuryAtnavA prathamatamaya avasadholokAtagAmI caNDaH, dvitIyamamaya tamyaghAkhaNDamya pATIkaraNaM, tantra niryagToke kapATamya dhimatara: rajjupramANaH syAta. nataH kameNA vRddhazA brahmaloke pathagja pragaNanataH krameNa hAnyA artha lokAnne rajjupramANa!, pacamadhaH kamaiNa vRnayA adholokAnte mAtarajjumamANaH syAta, natra lokasya tathetra vistRtanyAna, tRtIyasamaye ca tasyAbaNDamyatra kapATamya dakSiNotaravilayapasAraNAnmayAnIkaraNa bhavati, tatra manyAmasya tiyaglokamadhye parvAparayonistAraH kapA ravat rajjupramANaH natra kapATamya raujupamANAvAta anuzraMNigamana niyamAJca, tataH dakSiNottarabhedena vidhAvibhaktamya niryalokasya dakSiNabhAge ubhayapAvatI Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (218) // samudghAtabAraTippaNe vijayanandanamUriviracitaM mamudayAtanAbama // (bAra lokasya krameNa hoyamAnatvena pUrvAparayomanthAmavistarasyApi dIyamAnatya yAtrat lokAntama, paMSa tiglokasyottarabhAge'pi ubhayapAvato lokasya yaNa dIya. mAnatvAt manthAnavistarasyApi dIyamAnatvaM codhyama, yathA lakSayojanapramANamya syAsyAkArasya jambUdvIpasya madhyabhAga paba lakSapojana mamANI vistArastataH 6. kSiNottarabhedena tasya vidhA vibhajane dakSiNAbhAge nipadhaharibarSAdIna prati bha. ramoda mAvatU pUrNapo: kopI nAma na pitArI jamvRddhIpatya, anyathA golAkAratyasya va vyAghAtAta, evaM uttarabhAga'pi nI racatarampakAdIna prati para.. yasakSetraM yAvat jambRddhIpavistArasya krameNa hoyamAnatvameva, ata eva ca kramaNa nipadhanIlavata haricarSaramyakAdInAM jIvAyAH krameNa alpAlpatarAdipramANabhASa iti| 'paSaM amalIkamadhye manyAnasya paJcarajbhupramANo vistArastatra kapATavistArasya paJcarakjupramANampAdeva tato dakSiNottarabhedena dvidhA tasya vibhajane dakSiNabhAga kameNa hIyamAnatyameva pUrvAparayormanyAnavistArasya yApallokAnnama. pavamuttara bhAge'pi tasya masthAna vistaraH krameNa lokAnta yAda TIyamAna para bodhyA, paSamUvalokAnta madhyabhAge rakhajupramANAM vistAraH manyAnasya, namI dakSiNabhAga uttarabhAge ca pUrvAparayoH kameNa hIyamAna patra, pazcamadholokAnte'pi madhyabhAge mAnarajjumamANo manthAna vistaraH, tato dakSiNabhAga uttarAma ca pUrvAparayoH kameNa pUrvayaddhIyamAna patha pAdhallokAntama, evamanyabApi lokabhAge borAma, yatra yatra lokasya pUrvAparayoryAdhAna vistaraH, tatra tatra madhyabhAga masthAnasyApi tApAneva vistaraH, tatra tatra kapATasyAgi tAvanmAtravistAratvAta, tataH pUrvavat dakSiNabhAga usarabhAge ca pRpirayoH kameNa hIyamAna patra vistAraH yAdaralokAntamiti / evaJca lokamadhyasthitasya mamuddhAnakartuH kevalinaH tRtIya eSa samaye maryasyApi lokaptyAtmapradezarApUraNaM bhavatyeya, nI. arastyeva cAgatarANi, para tAzasya kelina: prAyo'sambhatra paveti / aya yo na lokamadhyasthitaH kinnvanyatra sthita paya samudaghAtaM karoti. videhathija vAdiSu bharatairaSatAdiSu bA, nasya kevalinI bhagavataH dvitIyasamaye daNDaSya kapATIkaraNe kapATasya pUrvAparayAdhistaraH tiyaglokanamalokAdiSu na pRrthoktara anupadharAvAvipramANaH, lokamadhyasthitAya nAvistarasyopapannatyAtU, kintu pUktipramANAnnyUna pazca bhavati tatra ghidehavijayAdipu samudaghAtakaraNe kiJci myUno bhaSati, bharataravatAdiSu ca samudayAsa karaNe nyUnatamo bhavati, santra tatra lokasya sthAsyAkArasya dInahInatarAdibhASedha vistRnatyAna, yathA jambUdvIpamya Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --- - 12muM) || lokaprakAza bhRtIyaH maga. // (sA0 85) (21) madhyabhAge lakSayojanapramANa patra vistAra: natI vijayAdipu kicinyUna eSa vistAraH, bharatagyatAvipu va nyUnatama eva vistAraH / matha nRtIyasamaye rUpA. Tasya manyAnokaraNe niyaMglophAnamalokAdiyu kapATasya yAvAna. vimtaraH kizcinyUzanyUnatamagjapacarajjcAdipramANaH, manyAnasyApi kapATamUla nAvAneca pUrvA pagyovimtamaH, saptaHparaM dakSiNabhAga uttarabhAga sa yathAsambhavamubhayaNata: samo thA hIyamAno ghA vistaraH na tyadhikaH, AtmaprazAnAmanuzreNigamananiyamAta kapATavistArAvadhighistArasya manyAne kutrApyasambhavAla na bharatakSetre mabhu ghAtakaraNa mandhAnasya ghistarI dakSiNabhAga pUrvApagyohAyamAna va yAthallo. kAntama, uttarabhAge tu AyAtabhAgAta mama eva nataH para zca dvIpamAna paveti yodhyam, padhamanyatrApi yathAsambhava bhAvanIyama, ithaJcAnya samudghAnaM kurvataH kelino bhagayataH tiryaglokabrahmalokAdipu madhyabhAge lokasya yAthAna vistAra tAvatpramANAhistAgada yAvanmAtrayA kapATavistArasya nyUnamyUnattarAdibhASA, manyAnavistarasyApi nAbanmAtrayA pUrvApasyonya nanyUnatarAdibhAtrI bhavati jIvaprathA mAmanuzreNigamananiyamAla, tathA ca tiyAlokAdiSu sarvatra pUrvAdiSu vica jIvana dezarapUritAnyAkAzAntaNi tiSThantyeveti catudhasamaya tatpuraNaM bhavatIti tRtIyasamaye na mo'pi lokaH pUryate kimvantagANyuddhamatyeveti paribhAvitamini / itthazcASTamAmayikAyamapi kaMvalisamudadhAtasya nirvirodha nirvAhisameti // azedaM bodhyam, lokasya madhya merumadhya pava sambhavatIni gacunama taduvyavahArApekSayA bodhyam, yaduktaM lokanAliphAyAm ghammAi lokamajma', joyaNa amsambakoDhIhi" iti dharmAgAM ratnaprabhAyAmasahayAtayojanako bhilIkamadhya myAnnadhayikamatena, paraM zyAvahArikramatena rukandamadhye 'STaprada zikarucakAllokamadhyaM syAditi tvRttiriti|| evaM snAtakasya lopasyAsakarUye yeSu bhAgavAyaSagAinAyAH pratipAditatvena"nanu prathamamamaye zarIrasyAnAmAnmapradezAnAM pUrvApadigdayaprasAraNAt pUrdhApagyolIkA mtagAmitayA zarIrapramANoccAvayAlyataH kapATIkaraNa,to dvitIyasamaye tasya ka. pATasyovamadholokAntagAmitayA vimnAraNAnanamtRtIyasamaye dakSiNottaravidvayana mAraNAna manyAnIkaraNa,tato'ntarapUraNamaghayA krameNa kapATIkaraNa,manthAmIkaraNe ta adhiolokAntagAminayA bistAraNa satAumtarapUraNamityekrameNetra kayanna samu. daghAtaprakriyA " ityapi parAstam, AmmapravezAnAmanuaNigamana miyamena tathA prakriyAyAM lokasyAlakalye yeSu bhAgeSu snAsakAvagAhanAyA asambhavAdityadhika svayameSa paribhAyanIyamiti natvamadha maSana kavalAlokazAlinA bhagavanta pa Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ % 3D. (220) / samuddhAtaharadiyo vijayanagadanamAridhicitaM samuzcAtatamyam / / (hAra gha vidantIti dika / panenAcintamahAskandhasamudghAto'pi ghyAyAtaH, tasyApi daNDapATamanthAnAntarapUraNapratilomatatsaharaNalakSaNASTasamayapramANatayA kevalisamudadhAtatulyakAlanyAditi / atra AvazyakaNigata kiJcinamvarUpa likhyate tathAhi-'atha ye samudghAta kurvanti teSAM ko vidhi. ? iti praprane tadA viSkaraNArthamAcazma- te daNDAdikrameNa kurvanti, tatra prathamamamaya audArikakAyayogazA gaNDaka pharvanti, atha bATa prati ko'yaH, daNDaka iva daNDakA ka upamArthaH, yathA mUlamadhyAgamUrdhAdha:samapradezaH parivRtta yo daNDakastayA samudaghAtakaraNavazAntirgatAnAmAtmapradaMzAnAM daNDakasamyAna nArathAnAda daNDakasvasidriH / atha daNDakaraNe ko vidhiH? iti prazne mahe. iha vyAvahArikanaya yazAdha asalyeyA jIvapravezAH ne maya'pi buddhacA amaruyaiyAH bhAgAH kRtAH patra prathamasamaye daNDakakArakANAmamaGgalye yA bhAgAH mirgakanti, asaharUyeyoM bhAgo'vaniSTate / natastataH asaharaNyayevipradezabhAgaH svazarIrA nirgata daNhakamabhinivartayanta: aSTau jIvamadhyapradezAma mAmmamikaparasparAdhiyogino ru. nakamasthitAna. cakabaiyapaTalayophabhayo ganAyavasthAthiSu rucama sthiraloka madhyapratiSThATAkAzapradezeSu saMsthApya caturdaza rajjyAyanaM daNDakaM kurvantIti / tato dvitIyasamaye kapATakaM kurvanti, tamsamaye patra caudApikamizrakAyayogo bhavati, atha kapATa kamiti ko'dhaH, kapATakamitra kapATarpha ka upamAryaH, yathobhayoH prAtyadizayogitarya vistIrNamapAguvadizayohasthamubhavoMdhAdizayomacchita kapATamiti jagati zamdyate nathA samudadhAtakaraNacazAnirgatAnA mAmmapradezAnAM pUrvAparadakSiNottarAsu vica kapATasaMsthAne nAva sthAnAkapATakAta siddhiH, aca kapATakaraNe ko vidhiH? iti praprane amahentataH prathamamamaya nirgatA mapradezabhakAzAt yo'mayayabhAgo'vaziSTo'vaniSThate ityuktaM sa yuddhazA punarasahanAyeyAna bhAgAna kRtamnato dvitIyasamaye kapArakArakANAmasahAvyeyA bhAgA niSkAmanti, asakhyeyabhAgo'vati maTate tairasakaruye yarbhAganigataH kapATakaM kurvanti / tatra ye mirgatAste prathamasamaya nigatAtmapradezamakAzAsaGkhyeya guNahInAH, asa. sakhyeyabhAga ityarthaH / atha tRtIya samaye pranarakaM kurvanti, tatmAmayikazca kArma. kAyayogo bhayati / atha prataramiti ko'rthaH!, prAramina prata(ka)ka upamAnAryaH pathA dhananicitininti pracitASayavamvitaH parivRttasthAlakaH sphalaka vA loke prAramityucyate, nathAkAzamapi parasparazabhasargavicchedaparivRttaparSAyeNAya. sthita prAramiti siddhama | atha nRtIyasamaye pratApUrakANAM ko vidhi iti Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAra 12) // lopa.prakAze mRtIyaH margaH // (mA0 85) (221) pragne prati mahe, tato dvitIyamamaye nirgatAtmapradezasakAzAt yo'makakayeyabhA. go'tiSTate inyuktam, alAvaNi buddhacA punarasaGakhyeyA bhAgAH kRtAH, tata. smRtIyasamaye pratarakArakANApasa yeyabhAgA nijhAmanti, asAyeyabhAgo'vati. Tate, tarasa-yeya girmirgataretaH prataraM pUrayanti, tatra ye nizAntAste dvitIyamabhaye niSphrAntAnmapradezasakAzAvasAdayeyaguNahInAmlatatarthamamaye kArmaNakAya. yogasthAna eka AkAzanadezAnnikuTamAdhAnasaMsthitAna lokavyapadezabhAjo'parinAna. pUrayantIti lokaparakAH, tathA teSAM ko vidhiH iti prazne'bhidadhmahe, tatastRtIyamamayamigatAtmapradezamakAzAta yo'sa bAravyeyabhAgo'vatiSThata ityuktama. amAvapi buddhayA punarapyasahakhyeyA bhAgAH kriyante, tatazcaturthasamaye lokapUra. kANAmamaLyayA bhAgA nizkAmanti, amarUlyeyabhAgo'yaniSTate, tatastaramA khyeyabhAganikamAntaretakanikuTakAna pUrayanti, tatra ye nizAntAsne tRtIyasamaya niSkrAntAmapravezamakAzAvamAzyeyaguNahInAH, yabhAdhumAusahAsyeyabhAgoatiSTo'mau svazArIrAvagAyAkAzamamANa; " iti || atha daNDAdisamayeSu kiM ki kriyata ? iti, na ducyane natra daNDasamayAn prAka yA palyApamAmahalayeyabhAgamAtrA ghedanIyanAma gotrANAM sthitirAsIt ta. spA budbhayA asahArUpeyabhAgAH priyante, tato daNDasamaye daNDaM kurvan asakhyeyAna, bhAgAna hasti. pako'saharU yo bhAgo'vasiSThate, yA prAkkama trayasyApi ramamAtyAgyamannA bhAgAH kriyante, tatastasmina daNDasamaye asAmavedanIya 1 prathamavarja masyAna 6 maMhananapaJcakA 11 prazastavarNAdicatuSTayo 15 paghAnA 16 prazastavibAyogati 17 duHghara.1.durbhagAesthirA2paryApta kArarazubhArasanAdeyA23 yazaHkI tti 24 nocainahapApA 25 paJcaviMzatiprakRtInAmanantAna bhAgAna hanti pakor3amatasamI bhAgo'ziSyate. tasminneva ca samaye sAtavedanIya 1 devagAmi 2 manujya gati 3 deSAnupUrvI 5 manuSyAnupardhI 5 paJcendriyamAti 6 zarIrapaJcako 11 pAGgaya 15 prathama sthAna 15 saMhanana 16 prazastavaNAMdiSatRSTayA 20 guruH laghu 21 parAdhAnI 22 zvAsa 23 prazastavihAyogati 24 asa 25 vApara 26 paryApta 27 pratyekAranapo 29 pona 30 sthira 31 zubha 32 subhaga 33 su. svarA 35 deya 35 yaza kIti 36 nirmANa 37 tIrthakarI 38 cA~trarUpANA 39 mekomacandhAriMzataH prakRtImAmanubhAgo'prazastaprakRtyanubhAgamadhyapravezanenopahAyate, samudayAnamAvAtmyametat . yadA prazastapatInAmapi rasapAnAdikama, apazasta prakRtInAM ca bandhAbhASe'pi patadagrahanulpanA cenyApi Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (222) || samudyatadvAra TippaNe vijayanandanamUriviracitaM samupAtalasyam / (zara tatvAt manyatraikonacatvAriMzati zubhaprakRtiSu madhye AtapAdyatayorya havaMyasya ta yoranivRttikaraNaguNasthAna pakSa kSINatvAt karmaprasthAdau narakagatitiryaggatinarakApUrvI tiryagAnupUjyanirindriyajAtisthAvarAta podyota sUkSmasAdhAraNAnAM nAmakarmaNI prakRtInAM kSayasya nathamaguNasthAna patra pratipAditatrAtapodyotayAMgRhItatvAcceti ceta atra natramaguNasthAnake tayo / kAmapranthikAbhiprAyeNa zraye'pi anyeSAmabhiprAyeNa tayostAkSINatvam Ata pothosaba jitAnA maitha trayodazaprakRtInAM nAmakarmaNastadabhiprAyeNa tatha zrItaMtrAt / yatukaM -" aTu kasAyANaM saMkhejjahabhAgI sabaimANo go bhavati tAhe grAmasa taM kammarama mAo tairala paDIo kha jahA nirayagainAmaM nirayAzupubInAmaM parmiviyajAinA bendriyajAinAma dAridiyajAimAmaM nirigahanA tirikkhajoNiyANupuruSI iMdriyajJAhanA nAma appasatyaviddAyogainAmaM thAbaranAme suhumanAma sAdhAraNanAmaM apajjatte 2 iti / tathA vAnyAbhiprAyeNAtapodyotayAM neghama guNasthAna ke zrINanyenAtrAnyatra ca paJcasaGgraSTakarmaprakRtivRSyAdau tadUgrahaNasyAnyAbhiprAyakatvaM bodhyam na tu phArmayanthikAbhiprAyikatvaM tathA ca na vaiyarthyAzaGkA, patraM paJcaviMzatA zubhaprakR tiSvapi yadaprazasta vihAyoganya paryAptayoryahaNaM tasya tu kArmagranthikAbhiprAyakatra bodhyam, nAnyAbhiprAyakastramabhyAbhizayeNa tu nayornayama guNasthAnaka patra kSapaya prAkU pratipAditvAdityasmAkaM pratibhAti, atha tasyAddharitasya sthiterama rUyebhAgasyAnubhAgasya cAnantatamabhAgasya punaryathAkramamamakUruyeyA anamanAca bhAgAH kriyate tato dvitIye pAvasamaye sthite rayAna bhAgAnanti pIDayazi sute. anubhAgasya cAnantAna bhAgAna hanti eka muJcati, atrApyaprazasta prakRtyatubhAgamadhyapravezanena prazastaprakRtyanubhAgaghAtI bhyaH punarayetatsamaye'zi Trasya sthiterasakhyeyabhAgasyAnubhAgasya cAnantasamabhAgasya punarbuddhayA yathAkramamasakhyeyA anantAzca bhAgAH kriyante manastRtIyasamaye sthira sakhyeyAn bhAgAn hanti, ekaM muJcati, anubhAgamya zrAmantAna bhAgAna hanti. ekamanantabhAgaM muJcati atrApi prazasta prakRtyanubhAgadyAtI'prazastaprakRtyanubhAgamadhye pravezanenAvaseyaH, tataH punarapi tRtIyasamayAya ziSTasya sthinegsa iyeya bhAgasyAnubhAgasya cAnantatamabhAgasya buddhadyA yathAkramamamA anannAca bhAgAH kriyante tatu mamaye sthiterasaGkhyAna bhAgAna hanti, ekastiSThati, anubhAgasyAdhyanastAna bhAgana inzyeko'vaziSyate prazasta prakRtyanubhAgaghAtazca pUrvazravaseya patraM ca sthiti " Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (223) 12.muM.) || lokaprakAze tRtIyaH sargaH // (sA0 85.) ghAtAdi kurvazvatu samaye svapradezApUritasamasta lokasya bhagavataH kevaliMgo eraturesmaMtrayasthitirAyuSaH sakhyeyaguNA jAtA anubhAgastyayanarata guNaH caturthasamayAyazivasya ca sthiterasa ruyeyabhAgasyAnubhAgasya cAnantamabhAgamya bhUyo'pi yudhA yathAkramaM sakhyeyA anannAsa bhAgAH kriyante tato'vakAzAntarasaMhArasamaye sthiteH sakhyeyabhAgAna hanti ekaM sakhyeyabhAgaM ze zrIkaroti, anubhAgasyAnantAna bhAgAna hanti ra muJcati patrameteSu pazcasu da usttaajy pratyeka sAmayikaM kaNDakamukIrNa samaye samaye sthitikaNDakAnubhAgavaNDaghAtanAtU, ataH paraM SaSTamamayAdArabhya sthitikraNDakamanubhAga kaNDakaM cAnsa ina kAlena vinAzayati prayatnamandIbhAvAt SaSThAdiSu ca sama suskasya pratisamaya se kazakalaM tAvadunkirati yAvadantarmuiyaramasamaye la kalamapi tatkaNDakamutkIrNa bhavati evamAntamasiMhAni sthitikaNDakAmyanubhAgakaNDakAni ca ghAtayan tAthaveditavyaH yAvat sayogya vasyAvara malamayaH, sarvANyapi cAmUni sthityanubhAga kaNDakAmyasaGkhye vAnyavagantavyAnIti / nanyasmina samudghAte kriyamANe kiM manovAkkAyarUpAH sarve yogA vyApriyanta utAnyathA ? iti cet, anyadeSa, tathAhi tatra manoSAgyogayo vyApAra patra prayojanAbhAvAt / yAha- dharmasAramUlaTIkAyAM bhagavAna zrIvanibhadrasUriH - "manoSacasI tadA na vyApArayati prayojanAbhAvAt kAyayogasya tu audArikakAyayogasyaudArika mizrakAyayogasya yA kArmaNakA prayogasya yA vyApArI, nAnyasya labdhyupajIvanAbhAvena zeSasya kAyayogasyAsambhavAt satra prathamASTamamamayayoraudA rika kAryaprAdhAnyAdaudArikakAyayoga eSa, dvitIyapaSThamatamakeSu punaH kArmaNazarIrasyApi vyApriyamANatvAdauvArika mizra patra, tRtIyatumeSu tu kevalameva kArmaNazarIraM vyApArabhAmiti kArmaNakAyayogaH | yAhu:- zrImadArya zyAmapAdAH zrIprajJApanAyAM viMzattame samudrAtapame - ''se rNa bhete | tA samugdhAyagate kiM maNajogaM juMjati vahajogaM jujati kAyajogaM juMjati ? go0 : mo maNogaM jujati, no pahajogaM juMjati, kAyajogaM juMjani. kAyajogaNaM bhaMte 1 juMjamANe ki orAliyakAyajogaM juati, orAliyamIsA sarIrakAyAM kiM vevviyasarIrakAyajogaM, veSiyamI sAsarIra kAya gaM ki AhArasarakAra, AhAra gamImAmarIrakAra, kiM kammasarIrakA0 ? gA~ ? orAliyara kAya jAMgaMpi juMjati, orAliyamImAsIrakAya jogaMdhi muMja mo uciyasarIrakA to yeuvyamImAnno AhAraNamarIrakA0 no AhAragamImA } " " Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ %3D (22.4) || samudamAtabAradipaNe dhijayanandanasuriviracitaM samudghAtalAyama |(sAra sa. kammagamarIrakAyajogapi juti, para mamamamapa ogaliyakAyaloga juMjA, vizyachaTusattamesu samapasu orAliyamosamIrakAyayoga juMjai, nAyacaisthapaMcamesu mamapasa kammagalarIrakAya joga jhuMjA" iti / bhASyakAro'pyA'na kira samugghAyagI, maNathajogapIyarNa kRNA | ogaliyajJoga puNa, jujai paDhamaDhame mamapa || 1 / / ubhayandhArAgao, tammIsaM dhIgrasattamapa / tighautthapaJcamesu kammaga tu tammana ciTThAo " // 2 // ini, iyaJca mRtIya caturthapaJcameSu samayeSu kevalamya kArmaNakAyayogasya satyenAnAhArakatvamapi bodhyam / anAhAraphabhAvAdhinAbhAvisvAna kAmaNakAyayogamya, na cAhArakatve'pyu-patipathamasamaye kAmaNa kAyayogamaravana vyabhicAra iti vAcyam , kevalakArmaNakAyayogasya tavAnIpyabhAvAt , audArikAdimizrayaiva kArmaNaspa tadAnIM manyAta audArikAdizaroranAma karmodayAdhIna-dhAmAhArakAma. sya tattabharIpanAmamaMdiyAdhInanyAcca nattatkAyayogasya asa patra ca " jIgA akammagAhArage tu " ityanenAhAra ke kArmaNavAzcaturdazayogAH pratipAditAH saGgacchante ityAdhikaM tu asmatkRtaparazItiprakAzAvatrasamiti, manu sayoginaH audArika zarIranAmadiyo'yava "HTRA svasya sarvadeva saravAt kartha keyalisamudayAte samayano'nAhArakatyaM namyeti cait ,na, kelisamudaghAnatRtIyacaturthapaJcamasamagrebhyo'nyatraiva maMtrayodArikazarIra nAmakarmAdayasazcAta , tRtIyacaturthapaJcamasamayepu syaudArikazamIranAmakadiyA bhASAt , sadha phelino nAmakarmaNo vizatyekatrizatirUpodayasthAna dvayabhyaya pratipAditasyAt , tatra manusyagaptiH pazcendriyajAtima yAdare paryApta subha gamAdeyaM yaza kItirityatA aTa ghoyinIbhiAdazabhiH saha viMzati , paNa cAtIrthakRtaH kevalinaH kelisamudaghAtagalasya tRtIyacaturthapaJcamamA kAbhazakAyayoga dharmamAnasyAyaseyA, metha zilistIrthakaranAmakasahitakavizatiH, pA Sa nIrthakRtaH kevalinastatraiveti. tA ya yuktamadhoka samudaghAptAratamya kaMvalima stRtIyacaturthapaJcamasamayevanAhAraphatvaM nAdAnI mauvArikazarIramAmamaMdiyA bhASAditi || manu pudgalAdAna mekAhArastAva kenTinaH samudayAtagatasya tRtIyAdi samayeSu audArikAdipudgalAnAdAne'pi pharmapudgalAdAmamanyaSa jampa yoga, tukasya yogavatAM sarvadeva sadbhAvAditi nRtIyAdilamayemvapi keSa lina AhA. rakatvamedheti cata, na, audArikavaziyAhArakazarIrapoSaka pudagalIpAvAnabhyaMdha pravacanApanivedibhirA hAratvena paribhASindhAta. anyathA vigrahagatAcapya nAhA. Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // lokaprakAze tRtIyaH sargaH // (sA0 85) (225) rakatSAbhASaprasaGgAta . karmapudgalAvAnaspApyAhAraspe'yogisiddhAvasthayorevAnAhArakatvApatteH, tayA va karmapudagalAdAnasarakhe'pi sadAnImovArikaravipudagalA. dAnAbhAvAdanAhArakatvaM nirAyAdhameti / atha kimAdhAra vizeSamAzrityAzAnAhArakanyamAkhyAyate?, utAhArasAmAnya?, natra nAghaH pakSaH sabaMjIvAnAM sarvadAmAhArakampapramagAta, pakasyAhAravizeSasya sadabhAve'pi anyasyAhAravizeSasyAbhAvAn nAhi-audArikazarIriNaH, audArikazarIrapoSaphaudArikapudgalAdAnarUpAhArasamve'pi vakiyAhArakazarIrapoSakaprakriyAhArapudagalAdAnarUpAhAvazeSAmAya e. gha, pavaM kriyazarIriNaH kriyazarIrapopaveziyapudgalAdAnarUpAhAramatve'pi audArikAdiSudgalAdAnarUpAhAravizeSAbhASa eva, paSamAhArakazarIriNa AhAraka. zarIrapodhakAdhArakapudgalAdAnarUpAhAramarace'pi audArikAdipudgalAdAnarUpAhAravizeSAbhASa eveti, tattadAhAralave'pi tasadAcAradhizeSAbhAvApekSamanAhArakara sthAdeSa sadaMra sarvajISAnAmiti, nApi dvitIyaH, nathAhi-yalisamuda dhAte tRtIyAdimamayeSu audArikazarIranAmako dayAbhAvAdanAhArakAyaM yasmAguma tagna syAt AhAramAmAnyamAzritya yadanAhArakAya tasya kevalaudArikazagairanAmako dayAbhASAsAdhyasthAta, audArikazarIranAmakarmI dayAbhAve'pi miyAdA. rakazarIriNI baiMkriyAhArakazarIrapoSakakriyAhArakapudagalAdAnasAvenAhAra karavAditi cet , na, abhimAyAparijJAnAt , ayaM satrAbhiprAyaH, AhArasAmAnyamAzrityaivAmAhArakAyamatra vivakSita, tAhArasAmAnya prati yathAnyaudArikarva kiyA. hArakAmyatamazarIranAmapharmAdayatvena hetuneti tadanyatamazarIranAmadayAbhAva syaiSAhArasAmAnyAbhAvarUpAmAhArakandhamAdhamatvamiti madanyatamazarIranAmadiyA. bhASasyatra anAhArakanvaM prati hetRtayopanyasanIyama , tathApi yakriyazarIranAmakarmodayasyAhArakazarIranAmakarmAdayasya ca prathamata patra vyakchinnAvana kevalini tavabhASo'stye gheti keligi nadudaya nibandhanAhArazaGkA nAstyeSa, audArikazarIranAmakAdayasya ca sayogicaramasamayaM yAvat sadbhAvena kali samudazAte tRtIyAdimamayedhyapi tatmAyana kAmanAhArakanyaM taMtranyaudAriphazarIramAmakarmokyamighamdhanAhArakaravazaGkAyAM tatraudArikazarIranAmaka dayAbhAvasyathAnAhArakarSa prati hetRtayopanyasanIyatvamiti tayaya bhAgupanyastamiti na ka thihoma iti // pacamojaHpramRtyAhArakama pakSyApi mahAraniSedha pacAnAhAra katthaM bodhyamiti, nanu gRhItametat paraM yatprAk kriyazarIriNI ghaphiyapugasA. dAnamAhAramatve'pi audArikAdipudagalAdAnarUpAhArAbhAva paba, pabamAhAraka Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (226) || samupadhAtabAratiyaNe vijayanandanavagiviracitaM samudadhAtAsvam // (dvAra zarIriNa AhArakapudagalAdAmarUpAhArala'pi audArikAdipuna galAdAmarUpAhA. rAmAtra paveti, prathamapUrvapakSe pratipAditaM taka ghaTAmiyatti, kriyAkadhama to tiryakramanuSyANAM vakriyAvasthAyAM vakriyazarIranAmakamAva yasavena prakriyapu. daMgalAdAnarUpAhAramadabhAtravat audArikazarIranAmakarmodayamNApi tadAnI sa. evena audArikapudgalAdAmarUpAcArasyApi mamASAt na ca caikiyAvasthAyAmI. dArikazarIranAma kamAyo nAsatyeveti vAcyama, devanAra kANApaudhArikavarIramAmakA~dayAmAvespi yimanuSyANAM na kiyAthAyAmapi aubArika zarIrasadabhAvenauvArikazagIranAmakodayasya sasvAditi evaM, caturdazapUrvaSidAmAhArakazarIrAvasthAyAmagi audArikazarIrasya madbhAvenauvArikazarIranAmakadiya. savamAdhArakazarIranAmakaviyegAhArakapudgalAda marUpAhArasadbhAvadodArikapura galAdAnarUzadvArasyApi sadbhAvAditi maMt. na, kiyAhArakArIgamamthAyAmI vArikazarIranAmako cyAbhASAdevIvArikapudgAdAnajhapAhArAbhAvAta, yathAsambha kriyAhArakazarIranAmakarmedhayayoreva ca nadAnI sambana dhakiyAhArakapudgalAdAmarUpAhArasadApAta pAka dhapakSotArthasya nupapannatyAla, nakSAnImaudArikaza. rIrasatvasyaudA gkazarIranAma kI dayasattAmAdhakatvAbhASAlaya, ayogino bhagadhana auvArikazarIramAve'pi bhauvArikazArIranAmako vayAbhAvAta, anyathA tasyApyAhArakaravApate.. kizca audArikazIvAdinAmakarmaNAM parAvartamAnaprakRtinayA paribhASitaSema parasparamekamyodayaM vinivArya bAmyasthopaya pravRttiH, tayA ca kriyasthA hArakasya SA karaNa kAle audArikazarIgnAmako dayaM viniSArthava kriyazarIranA. makarmaNa mAhArakazIranAmakarmaNo bozya pravRtti: mata patra caudArikazagairanAprakarma Na udaya niyanodhoraNApi vaizyizarIriNa AhArazarIriNazca pramuvyaya pratipAditA karmaprakRtyAdI, nathAhi- " AhAragaNaratiriyA bharIradugadheyaNe pamusaNaM / ogalApa maduSaMgApa samAjiyAo "ti, tavRttima." AhArakA aujolomaprakSepAhArANAmanyatamAhAragrAhiNI ye naga manudhyAstiyaJcana 'orAlApatti ' audArikazarIranAmna upalakSaNAdarzadArikapandhanacatuSTayamyodArikaraDyAtanasya codIrakAH, kimavizeSeNa marve'pi, nesyAha-zarIratikamAhA. rakaMkiyalakSaNaM tara dakAna ta sthAna parityajya te pauvArikazarIranAmakarmodaya eya na vartam iti sunagaM na taduvIrakA iti spajyante / tathA paSamusaprakAreNa 'duvaMgAesi ' nadaGgopAGganAmna audArikAGgopAGganAmnamna poraphA jJAtavyAH, kaSalaM te sajIvA eSana sthASarA api, teSAM taduzyAbhAvAt / ukA '' AhA Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __ // lokaprakAze tRtIyaH sargaH // (sA085) (227) rI usarataNu bharatiri mahIyapa pamutaNaM / udIrati urAle, hai caiSa tamA uvaMga sN||5|| aAhArAMnyAhAra zariNaH, utarataNuti ghakriyazarIriNoM devAnnArakaoNdha naratiradho'pi tadakAna pramudhyeti pUrthi / " iti / tataH samu. dudhAtArapratinivRtto manovAkkAyayogaprayamapi pApArayati, yataH sa bhagavAna bhavadhAraNIyakarmasu nAmagotraSedanIyecacintyamAhAtmyamamughAtaSazataH prabhUtamA. yuSA mA samIpUtantrapyanta muhartabhAviparamapado yadA'nusaropapAtizAdinA devena mamasA pRcchayate tarhi vyAkaraNApa manaHpudgalAna gRhItvA manoyogaM yunakti, namapi satyamamasyAmRSArUpaM thA, manuSyAdinA pRSTaH manapRSTI yA kAryavazAd gRhItvA bhAgapudgalAna vAgyoga, samapi satyamasatyAmRSArUpa vA / na zeSAna vAhamanoyogAna kSINarAgadveSarapAta ! kAyayorga cAgamamAdiceSTAsu, tathAhi bhagavAna kAryavazataH kRtadhit sthAmAt vivakSita sthAne tathAvidhattampAtimasapAkulAM bhUmimavalokya tatparihArAya janturakSAnimittamurula dhana praladharma vA kuryAta, tatra maijAt pAdaSikSepAnmagAgadhikataraH pAdavikSepa ullaGghana ma pavAtiSi. karaH pralanadhanaM yadi vA prAnihArika pIThaphalakazayyAmasmArakaM pasmAdAnItaM bhasma samarpayet / ava bodhyam ajJApanAyAM bhagavatA AyazyAmaMna / pranihAri kapIThaphalakAdInAM pratyarpaNameSokta, tato'Sasoyane niyamAvansamuhavizeSAyuka eSAkiraNAdikamArabhate na prabhUtApazeSAyuSkaH, anyathA prahaNasyApi sambhavAttadapyupAdIyeta / patena padAhureke-jaghanyato'ggahane zeSe mamudughAtamArabhate utkarSataH SaTsu mAse gu. zeviti tadapAhata draSTavyama, padasu mAseSu kadAcidapAratarAle varSAkAmasambhavAta tanimitta poTaphalakAlonAmAdAnamapyupapadheta, na ca tata sUtrasammata miti samparUpaNabhussudhamabaleyama, pataJcotsavaM Avazyaka'ghi samunadhAnAnamtaramavyavadhAmena zalazyabhidhAnAta, tarasatraM sa " iNDakapADe mayatare va saMdAraNAsarIgadhe / bhAnA. joganirohe selamI sigmaNA gheSa // 1 // " yadi punarunkargata: pAnAsArAmapAmtarAla bhavet / tatastavapyabhidhIyeta, na coktaM tasmAdeva bhayuktamemaditi, mathA cAha mAdhyakAra:-"kammalayApa samao bhinnamuhaptAvasesao kAlo / agne jahannameyaM chammAsukosamicchati // 1 // tatogatarase lemodhayaNa bhI aM ca pAhihArINaM / ecappaNameva supa hArA gahaNapi homjAti // 2 // ' atra kamalaghutAnimitaM samudghAtasya samayaH avasarI bhinamuSizeSakAlaH, zeSa sugamama, tadeSamamta maha kAlaM yathAyoga yoga trayavyApArabhAka kevalI bhanyA na. Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (228) / samudyAtamATippaNaM vijayanandamasAraviracitaM mamumAnatatvama dvAra to'ntatama yoga nirudhAmastRptIyaM zukladhyAnabhedaM parisamApayati, yoganirodhasvarUpa va kastaSaprakAze" asmAbhiH prapacitamiti neha pratabhyate / taSi kAyayoganirodhakAlAntare varame'ntarmuhale vedanIyAviSayasya pratyeka sthitiH sarSApavartanayA apavAyogyavasthAsamAmA kriyate guNaNikamaviracinapradezA, tadyathA prayasthitI lokAH pradezAH, dvitIyasyAM sthitI tato'salyeyaguNAH, tRmIyasyAM tato'pyasaGgalyeya guNAH, pavaM tAvAcyaM yAvaccaramA sthitiH, etAH prathamatamayagRhItalikanirvatitAH guNazreNayaH, evaM pratimamagagRhItalikanirvatitAH karmayasya pratyekamasayeyA draSTavyAH, antarmuhattaM samayAnAmamaNyAtatvAt AyuSastu sthitiyathAvadhAvatiSThate mA ca guNathaMNi kamaviparItakrama dalikaracanA yodhyeti / tataH svAtmaneSa kAyayogamaciyazrIyaMprabhASA ni. rudhya samucchimnakriyA'bhivRsisaMjhaM caturthazukladhyAnabhedaM dhyAyatItyalam / atha vedanAdisamudUdhAtAnAM phissvirUpaM likhyate-tatra vedanayA-asada. nIyajaminayA pIDayA hetubhUtayA samuddhAto vaipanAmamupAtaH, vedanA''kulito ghAkulIbhUto jIvaH strapradezAnanamnAnantakarmaskandhaSTitAna zarIgad bahiraNi prakSipati, taMbha pradezajaTharamukhabAhAdizuSirANi karNaskandhAdhanagalAni cApU yAmato vistAratama zarIramA kSetramabhivyApyAnsamuhasa yAtiSThani, tasmimAstamahase prabhUtAsAta ghevanIyakarmayudgalazAtaM karoti, tasaH samudughAtAgmi. zya svarUpamyo bhavati // kaSAyaiH-krodhAdibhibhUtaH samuddhAtaH kaSAyasamudaghAtA, tInakaSAyodayAkulito hi prANI svapravezAnamanmAnansapharmaskanvayeSTitAna bahiH prakSipani, tezca bhavezaidarAsyakaNThAdizuSirANi kaskandhAdhantarAlAni ca pUrayitvA AyAmavistarAbhyAM dahamA kSetramabhivyApyAntarmuhUrta yAttiSThati, satra cAntamuhale mamUtakaSAyamohanIyakarapudagalazAnaM vidadhAti, samudavAnAprivRsya svarUpastho jAyata iti // maraNameSa prANinAmastakAritvAvarato mrnnaast| tatra bhaSo mAraNAlikA ma cAso samuddhAta mAraNAntikamA mudyAtA, maraNamamaye'ntarmutizeSa sthAyuSi keMcivasamato'mu kurvantIti mAraNAstika ucyate ayaM cainya praSTavyastadyathA-kazijIyo'ntarmuharta zeSe svAyuSi strazarIravirakammavAharUyAgvitamAyAmatanu jaghanyato'gulAmahamayeyabhAgamA utkRSTa namasar3akhyeyAni yojanAni zarIrAbahiH strapradezadaNDa mimRjati, nimRzya ca yatra sthAne'bhetanabhaye samutpatsyate tapa sthAne te svadezadaNDaM prakSipati, nacAtpasisthAna RjugasyA pakenaiva samayena pradezadaNDaH prApnoti, viSa haganyA tRnkR RO Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62muM) // lokaprakAze tRtIyaH sargaH // (sA0 85) ( 225.) tu samaye prApnoti / tathAhi - yA jIvasya maraNasthAnAdatana bhatrIpattisthAnaM samazreNyAM prAJjalameva bhavati tadA pradezadaNDaH pakenaiva samayena tavAmoti Rjugatizcayamucyate / yadA tu maraNasthAnAdutpattisthAnaM kikSihu bhavati yathezAna koNoparibhAgAcAgneyakoNAdhastanabhAgaH, tadA prathamama maye IzAna koNoparibhAgAdAgneya koNoparibhAgaM gatvA tadadhastana bhAgalakSaNasyotpattisthAnasya samatheNi pratipadyate, loSapudgalAnA manuthegima nAprathama samaya polisthAnAprApteH tato dvitIyasamaye kazreNyantarArambharUpaM vigrahaM vi dhAya tadutpattisthAnaM jIvapradezadaNDaH prApnoti mizrahagatirucyate, pakena yaRRNyantarArambharUpeNa vigraheNopalakSitA gatirvigrahagatiriti kRtvA / yadA punarbharaNasthAnAdutpattisthAnaM cakraturaM bhavati yathA tasmAde ye zAnakoNoparibhAgAne koNAdhastanapradezaH sadA prathamasamaye pradezadaNDo vAyavyakoNoga ribhAgaM gacchati, tato dvitIyasamaye vigraheNa nakela koNAparibhAgamAgacchati tRtIyasamaye vipradeya navastana bhAgasvarUpamutpattisthAna maSApnoti / iyazva vigrahazyopatA trisamayA vigrahagatirudhyate na baite trayaH samayA ana prakAreNa sambhavantIti pratipazyama kintuktAnusAreNa sudhiyA'nyathApi bhAvanIyAH upalakSaNamAtrasyAsya parva pUrvamuttaratrApi yodhyama evaM sanAcyA vaddiSidivyavasthitasya mato yasya nigAMdAderadholokAloke utpAdo nADA cahnireva dizi bhAvI, tasya pradezadaNDo'vazyamaiphena samayena vidizo dizamAgacchati dvitIyena nAhIM vizati tRtIyenolaka ati, caturthena lokanADIto nirgatyotpattisthAnaM prApnoti yazca vivigra hA catuHsamayA vigrahagatirucyate iti // ayamapi mAraNAntikasamudghAnImausika patra, tasmivAntarmuhurte prabhUtAyuH karma pudgalazAtaM karoti / vaikriyaza rAmakarmaviSayaH samudaghAto kriyasamudghAtaH, athavA vaikriyazarIrakaraNakAlaviSayaH samudaghAnAM vaizriyamamudughAtaH, ayamapi vetthaM pratipasavyaH yathA maikriyazanarIralabdhimAna jIvo kriyakaraNakAle vizvambhAbhyAM zarI pramANaM AyAmastu jaghanyato'gulasaMkhyepabhAgamAzrama utkRSTataH punaHlar3ayeyAni yojanAni zarIrAdiH svapradezaSaNDaM nisRGgati, nisRjya ca yathAsthUlAna kiyazarIranAmakarma pudgalAna prAgaSaddhAn zAtayati yata uktam yalamucApa samohagaha samohajittA saMkhejAI joyaNAI daNDaM ni. miradda 2 hA aAdhAre puggale parisAu~cha / mi. ayamapi ca samudrAtIla Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (230) / mamuvaghAnadvAraTippaNe vijayanandanasarivirabita samuyAnataravam / / (dvAra mautika paSa, tataH paraM vaiphiyatamAtyA svarUpasthatvAditi, patraM tejoSiSayaH samucAnastejasasamudghAnaH, natra tejaHzabdena tejamazaroramabhidhIyate, tarakAraNabhUtaM ghopacArAtajasazarIranAmakarmAtyucyate, ayamapItthaM bhAvanoyaH- yathA te. jonimargaladhimAna kumaH sAdhyAdi: saptASTI padAmyaSaSvakya viSkambhavAha lyAbhyAM zarIramAnama, mAyAmanastu jaghanyano'gulamarUyeyabhAgamuskRSTataH punaH sakhyeyAni yojanAmpanantatejasazarIraskandhaSTinAmAM jIvapadazAnAM daI zArIrAda bahiH prakSipati, tata: kadhiSiSayIkRta manuSyAdi nirdachati, paSo'pi samudghAto'nta hattapramANa patra, tara cAtahata prabhUtAMstaijaHzarIranAmakarmapudagAn zAtayati, tato'nta hattIta samudaghAtAnivRzya svarUpasthI bhavati / paJcasApaham nadIkAyAM tu.." tejAle zyAsamudghAto'pazyaM kaSAyasamudghAtapUrvako yA kAyAgniH prathama aThare, sambhaSAMsa naH sa dhajavAna mukhena mirgasaIste bolezyodhyate " iti vizeSaH iti / AhArakazarIranAmakarmaviSayaH samudra ghAtaH AhArakasamucAna ayamapi yakriyasamudaghAtavadeva bhAvanoyaH, tathAviAhArakazaroralabdhimAn caturdazapUrva vid AhArakazarIrakaraNakAla viSkambha. bAhalyAbhyAM zarIramAnama, AyAmatamanu jaghanyato'GgulamaNyeyabhAgamuskRStastu saMkhyeyAni yojanAmi zarIrAdatiH strapradezadaNDa nimRjati, nimRjya ca ya. thAsthUvAna prabhUnAnAhArazarIranAmakarmapudgalAn prAgapradAna zAtayati. aya. mAtyanta nemAnaH, amtamuhartAkaca samudghAtAnivartata hota, adaM dozyama chakriyAhArakazarIrakaraNAthai nirgatA jodhapradezAstacogyAna pugaLAna, gRhoraSA tacharIraM nipAvayanti tasya pada paryAptayo yugapatprArabhyarate, tataH zarIraparyAtimantamuhartana miyAdayagti, zeSAH sAmayikyaH / audArikasya su prthm| mAmayikI zeSA mAnnamattikAH iti / paryAptisvarUpa 'SaDazItimAze" pra. pavitamiti neha pratamyate // adhAtra kevalisamudughAtaH kevalimanujAmAmeza bhavati, nAmyeSAM, chAaghi kAstu sarvacAmapi chagrasthAnAM bhavanti, tatra keSAM kati bhavantIti nAyikAdivaNDakakameNa nirUpyate, satra nairayikANAmAcAravANe yadanAdisamuvadhAtAH, taSAM tejoladhyAhArakalamadhyamAvatastaijasasamundhAtAhArakasamudaghAtAmambhavAt, asurakumArAvInAM sarveSAmapi deSAnAmAcArakasamudadhAtavAH zeSAH pakSa samughAtAH teSAM lenolabdhisammayena tajasasamudghAtasyApi sambhavAta, yassvAhArakasamupAtaH sa teSAM na sambhavati, pardazapUrvAdhigamAbhAvato bhaSapratyayAcca Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mu 12) // lokaprakAze tRtIyaH sargaH // (mA0 85) teSAmAhArakalamadhyabhAvAt / vAyukAyavakandriyazkilendriyANAmAyA vedanAkaghAbamaraNalakSaNAyaH samudaghAmAmleSAM vaikriyAhArakatejolamadhyabhAyatastatsamudghAtAsambhavAt / vAyukAyikAnAM pUrva prayo yakriyamamudghAtamahitAzcatvAraH samuzatAH neSAM yAdaraparyAptAnAM caikriyala vidhAsambhavato vikiya samudaghAsyApi mambhavAta / pravacanasArAMdvAre tu ekendriyANAM tejamasamudayAto'pi pratipAditaH, yamukta haikatriMzavadhikadvizatatame bAre " egidINaM kailiAhAragajiyA ime paMca / paMcAthi avauccA bigalAsannINa cattAri " iti pagaMdItyAdi. ekendriyANAM pRthivyAvInAM kethalikAhArasamudrAtajitA me ApA pA samudyAtA bha. vanti, pazcApi cane cakiyajitAbhadhAraH mamurAtA dhikale ndriyANAmasaMkSipazne striyANAM ca bhavanti, iyaca gAthA prakApanApaJcasaMgrahajIyamamAmAdizAmAmnareH saha vilaMvati, teSvekendriyANAM tajasamamudadhAtamya pratiSiddhayA"dimi sadaghRtI / paJcendriyaniyaMgyoMnikAnAmAhArakasamudaghAtayAH zeSA: paJca chApa. mithakA: samudghAtAH yasyAhArakamamudaghAnaH ma saMSAM na mambhavati, caturdazapUrvA. . dhiMgamAbhAvatastemAmAhArakalabdhyasammayAta, manuSyANAM paDapi, manuSyeSu mayabhA. basambhavAla imi sakSepaH // vistagarthibhistu prazAsanAdayo pilokanIyAH / tadevaM nirUpitaM manarata svatantra-zAsanasanAT-sUricakravatti jagadguru tapAgacchAdhirAja-bhaTTArakApAyazrImadvijayaneminaribhagavAsAmrAjye tatpaTTAlakAmidAntavAcaspatinyAyadhizAraH 5 zrImadvijayorayasUrIzvarapabhRtA vijayanagadamariNA Agamopapattiyuta svaghuzyAmadaM kiJcit samudghAtastrarUpaM. tAvaM tvatra sarvatra phailAlokazAlinI bhagayanta parva vidaratIti / sudhAdhArAmAranikhilabhuvanAnAM prazamayana samamtAstApAranizamamalo'ntarvahirapi / acintyaizvaryo'yaM vivudhagaNasampUjitatanuH sthitaH ko'pi pauDo jayati jaladaH stambhanapure // 1 // yadIyacaraNAmyujaM viyudhabhRGgamaMsevinaM zritaM sakadApi praNAzayani pApagazi manAma | padena jinazAmanonnaninivaddhacenAstapAdhipaH ma 'jagalI gurujayani neminriishvrH||2|| Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (232) / samudrAtadvAradipaNe vijayanandanasariviracitaM samudaghAlatAdham !! (hAra siddhAntAzca nayAH kaNAdakapilavyAsAkSapAdodbhavA bhAra sonapinI yAragA yenAkhilA dinAH / tattabhavyayahArthazAstraracanAsaMprAptasadgauravaH so'yaM zrIgurunemisaribhagavAn bhaTTArako naH zriye // 3 // tasya paTTadharaH pUjyaH siddhAntaziromaNiH / vijayodayamarIzastasya paTabhRtA khalu // 4 // samAM zrImanAM nemimarIzvagaNAM. padAmbhoruhANAM musevAnubhAvAt / mayA nandanArakhyAbhUnA mariNedaM, mamurAtanatvaM bhyarUpoha kizcin // 5 // kiJcid gurUpadeyona kizcit siddhAntasAgarAt / kiJcinarkaNa siddhAntA- viruddhanAtra darzitam // 6 // ghuddhendhiM caJcalA cittavRttiH, siddhAnnArthagranthayoM jJAnigamyAH / bhrAntyA moktaM yacca kizcitpramAdAt zorya saniH mArthaye namracittaH // 7 // vedAyAGkandumAne'bde stambhatIrtha mahApure / paJcamyAM jyeSTha zuklasya gurau pUrNIkRtaM bhubhe // 8 // vinirmAya mayedaM yat supuNyaM samupArjitam / bhadra bhavatu tenAtra bhavyalokasya sarvadA // // iti zrI mahAvIraprabhuzAsanoddharaNadhurINayathAvasthitatatyapraNayanapravINavizudadhImAmrAjyavidvandavanyapavitracaraNayugalakalikAlAtmahitAdvitIyamAdhana zrIzatruJjayarevanasammetazikharaprabhRnyanekamahApavitratIrthasaMrakSaNekaparAyaNa grathinAnekamavyasatvopaphAraka tazcamabhAnyAyaprabhApatimAmADAnekAntanAcamImAMsAnyAyasindhusaptabhaMgyupaniSabRhallaghuparamalahemaprabhAyaneRgrantha zrIbhagavatyAdhanekayogAihanarimantrasamArAdhanapUrvaka prAptamRripadasarvatantrasvatantrazAsanasamrA-mUricakracakravati-jagadguru-tapAgacchAdhipati-saMvignazAkhIya bhaTTAraphAcAryazrImadhijayanemisuribhagavatpaTTAlaGkArasiddhAntavAca pati-nyAyavizAradAcAryazrImadvijapodayasUrIzvara__ pachyAzrIvijayanandanasariviracinaH // samudaghAtatattvanAmA granthaH // -Ratop Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / / samudghAtayantrakam // (7 pratidvArI) (2) kedalIcAra samudraghAtanAma i svAmi mAma ! kALa / vyApta kSetra / koNa karmAbhita? AkAra | phaLa prApti -- -- vedanA samu0 paMdanAdhI ani vyAkuLa payelA amtamuharta svadaha pramANa / saba jIvone azAlA / deha vedanIya daMDAkAra vedanIyakamanI sarvabhavamA atinijarA | anantavAra lokaprakAze tRnIyaH sargaH // (sA. 85) karAyatho ati kaSAyamohanIya / kavAyanA samu0. vyAkuLa yayelA phaSAyakamI AnanirjA atibaMdha / sa jIvane ayogivinA prAyaH sarva maraNa sama | maraNa mamu. jIghAne . utpasikSetra / payanta dIrgha pAyuSya daMDa,koNI, AyuSyaka-nI mane eka bhaSamA haLa, . atizIna. 2 bAra gomUtrikA nijaMga / (antarmu. ati zeSa) ' * patramA keTalopaka viSaya prastuta pranyamAM nahiM kaDhelo paNa lakhyo che, gatimAhAkAra, eka vaphAtimA koNIAkAra, vikramatimAMDaLa AkAra tathA dhivaka ane caturvakragatimAM gomatrikAmAkAra, (233) Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / " samudghAtayantrakam // (7 pratiddhAro) (234) uttara kriya vaikriya samu. .. paikiyakarmanI | nirA, ane; mayaMbhatramA dIrgha ! dhaM0 vargaNAnu ! mamatagAra | bhantamahata saMkhyeya yojana| kriyazarIra nAmakarma racanArane daNDAkAra grahaNa. tejolezyA jasa samu! mukanAra (anAraka) jIvAne tejasazarIra nAmako te pharmanI nirjarA ane te vargaNAnu ahaNa // samudyAtadvArayantrakam / / mAhAraka samu0 hazvivanta 15 pUrvadharane mahAdhidecha / mAhArakazarIra paryanta mAmakarma AhAra karmanI nirjarA sarvabhavasAM. mane AdA0 / bAra bhane eka vargaNAnu grahaNa. makA nAma-gotra-vedasayomI saMpUrNa : mAma-gotra- daTa,kapATa, nIyanI sthiti sarghaSamA kehi samu0 ! kaMbalIye 8 samaya / kokAkAza medanIya maMdhAna, mAyudhya jeTalI ekavAra, bokAkAra. yApa, / kalisamuraghAta koNa kare ? te bicAramA peja 19.8mA mA 'chammAsAUsasa' e gAbhAno sAmAnya artha lAmco cha te guNasthAnakamArohanA maryA paNa utArI zavAya ane teno cizepA Ava0 vRSNi anusAre A pramANe I. antamahataghI mAMDI cha mAsa supInuM AyuSya bAkI hoya tebhAne kevaladdhAna thayu ke ne * nizcayI samudghAta karaMja. bhane sabhI uparatuM mAyuSya vAhI hona te samu. bhI bAca eTale na kare mambA bhAjya erale kare yA na phare ini vizeSaH / Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15) // lokaprakAze hatIyaH sargaH // (sA0 85) (215) vivakSitabhavAdanyabhave gamanayogyatA / yA bhavedehinAM sA'tra, gatirgataM ca kathyate / / 279 // iti gatisvarUpaM 13 // viva. kSite bhave'nyebhyo, bhavebhyo yA ca dehinAm / utpattI yogyatA sA'trAgatirityupadarzitA // 280 // ekasAmayikI saMkhyA, mRtyUtpattyostathA'ntaram / dvAre'sminneva vakSyante, taddvArANi pRthai na tat // 281 // ityAgatisvarUpaM 14 / vivakSitabhavAnmRtvotpadya cAnantare bhaye ytsmyktvaadyshnute'nggii,saanntraaptirucyte||282|| ityanantarAvAptisvarUpaM 15 / bahAnA nRtAdizAmoM, sAvanto'dhikRsAjinaH / siddhapantyekakSaNe saika-samaye siddhiruSyate // 283 // ityekasamayasiddhisvarUpam 16 / / artha- gatibAram-vidhakSita amuka bhavamAthI jIvane vIjA bhavamA javAnI ne yogyatA se gati athavA gata kavAya . // 279 // itigatihAram // 14 AgatihArama-bIjA bhayomAMdhI jIyone vivakSita asaka bhavarmA AvayAnI (utpama pacAnI) je yogyatA ne Agati kahelI che / / 280 / / tathA eka samayamAM kayA jIvo keTalA upaje ane mare tenI saMkhyA ane te bhaSamA keTakA kAjamudhI koipaNa jIva paje nahi tema maraNa paNa pAme nahi te amamaraNa antara athavA viraha paNa yA bAramAMja phahevAze mATe mAro judA pADayA nathI. iti AgativAram // 281 // 15 anaMtarAptidvAram-vivakSita (amuka) bharamAthI paraNa pAmI anantara catA bhavamA utpana thaine jIva je samyakatvAdi lAbha tyAM pAme te anaM. tarApti kavAya. // 28 // iti anaMtarAptibAram // 16 ekasamayasiddhidvAram-manuSyapaNuM vigere sAmagrI pAmIne adhikRta (amuka ganiyALA) jIvomAMnA jeTalA jIvo eka samayamA pokSe jAya te kahevU te ekasamayasiddhi kovApa ke. // 28 // iti ekasamayasiddhidvAram // kRSNAdidravyasAthivyAtpariNAmo ya AtmanaH / sphaTika1 amuka pRthvIkAya pigeremAMthI kA kaha gati AdimAM jAya meM gati 2 amuka pRthvIkAyavigeremAM koNa koNa jIyo bhAge se Agati kahevAya, Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (236) // leyAsvarUpa, manavicAranizzrayaH // .. (hAra syeva tatrAyaM, lezyAzabdaH pravartate // 284 // dravyANyetAni yogAntagatAnIti vicintyanAm / sayogatvena lezyAnAmanvayavyatire. kataH // 285 // yAvatkaSAyasadabhAvastAvatteSAmapi sphuTam / amUnyupabRMhakANi, syuH saahaayykkRttyaa||286|| dRSTaM yogAntagateSu, dravyeSu ca parepvapi / upavRhaNasAmathya, kaSAyodayagocaram 287 yathA yogAnsargatasya, pittadravyasya lakSyate / krodhodayoddIpakaravaM, sthAyaccaNDo'tipittakaH // 288 // dravyeSu SAhyeSvapyevaM, karmaNAmu. dayAdiSu / sAmathya dRzyate tarika, na yogAntagateSu sat ? 289 surAdadhyAdikaM jJAnadarzanAvaraNodayotatkSayopazame hetubhvebraahmiivcaadikm||290||evN c|| kaSAyoddIpakatve'pi,lejhyAnAMna tadA matA / tathAve hyakaSAyANAM, bezyA'bhAvaH prasajyate // 291 // . lezyAH syuH kamanisyanda iti yatkazcidacyate / tadapyasAraM nisyando, yadi tatkasya karmaNaH ? // 292 // ceyathAyogamaSTAnAmapyasau karmaNAmiti / taccatuSkarmaNAmatAH; prasajyante'pyayoginAm // 293 // na yadyayoginAmetA, ghAtikamakSayAnmatAH / tata eva tadA na syuryogikevalinAmapi // 29 // nanu cAyogasya pari. NAmatve. lezyAnAM hetutA bhavet / pradezavandhaM pratyeva, na punaH karmaNAM sthitau // 295 // 'jogA payaDipaesa, ThiiaNubhAgaM kasA. yao kRNaI' iti vacanAt, [yogAtprakRtipradezaM sthityanubhAgaM kaSAyataH karoti (sA0 86) // atrocyate // na karmasthitihetutvaM, lezyAnAM ko'pi manyate / kapAyA eva nirdissttaa,ytkrmsthitihetvH||296|| lezyAH punaH kaSAyAntargatAstatpuSTikRttayA / tatsvarUra tatra pradezabandho yogAnadanubhavana kaSAyavazAm / sthitipAkavizeSastasya bhavati lejhyAdhizeSeNa // 1 // (prazamarato) Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17) // lokaprabhArI smRtIya saH // (sa! 47 (267) pA evaM satyo'nubhAgaM prati hetavaH // 297 // etena yatkvaciklezyAnAmanubhAgahetutvamucyate, zivazarmAcAryakRtazatakagranthe ca kaSAyANAmanubhAgahetattvamukta tadabhayamapyupapanna, kaSAyodayopabahikANAM lezyAnAmapi upacAranayena kaSAyasvarUpatvAdisyAdyadhika prajJApanAlezyApadavRttito'vaseyama 1 (sA0 87) ___ ayaM-17 lezyAbArama-kRSNAdi dravyanA saMbaMdhadhI ! sphaTikA jema kRSNavAdi devAya se nemA prakAre kRSNAdi lezyA vyathI / mphaTika sarakho AnmAno je pariNAma ne pariNAmapAM lelyA zabda prayata ke ( arthAta ne pariNAma " lezyA " pakA nAmI oLakhAya che. ) // 284 e kRSNAdi lezyAhavyo mayogapaNAnI sAthe lezyAno anvayadhyanireka saMbaMdha hocI yogAntagana le pama jANa // 285 // jyAMsudhI (10guNasUtrI) kaSAyano udaya ke nyAMmadhI ne kaSAyone magarIne A lagyAdraSyo mahAya karanAra hovAthI pAyone upakAra karanA hai. // 286 // baLI yogAnnagana (dezamA pariNamelA) bIjA nyomA (-vIlA padArthomAM, pittAdikamAM ) kaSAyane pramaTa karavA saMbaMdhi upakAra karavAna sAmaya pratyakSa cha 287 jepake yogAnanagana pittadanyamA krodhano udaya karavAmA uddIpakapaNu(-vizeSajAjvalpamAna karavAno svabhAva ) pragaTa jaNAya che jethI atipisa prakRniyAko 1 sphaTika gannamA jenA gano poge utAropa netrA gavAI sphaTika ragna devAya nema AnmAmA jeyA prakAranAM lezyAlaya udaya yA prakAramo AnmapariNAma zAya ra tAtparya cha. hi sphaTikasabadhi zamta deSa ane mAraka jIvAno apekSA anyathA niyaca manakaba ne vAnasaraso lezyApariNAma hoya che. 2. "yammanye nasAyamanyayaH" "yabhAve sadabhAyo vyatireka:' kAraNa hote chate kArya choya, te kAraNanI mAthe kArya no anyaya sambandha kaTeyAya, kAraNamA abhAve kAryanI paNa abhASa thAya che te vyatireka sambandha paTala hI mayogapaNa teramAguNa TANA sadhI lezyA hoya (ne agmayaanemayogapaNAnA abhASe caurame guNasthAne tathA nimapaNAmA lezyAnI abhAva re te vyatirekAlambandha.. 3 mana vacana kAyAnA yogarUpe pariNAma pAmela iSpa te yogAmArgata vaSya kahevAga ( vizeSa vistAra ilaMgadhyayanathI jANayo.) 4 cAna pina ane kapha patraNa kAyayoga pariNata hoSAthI yogAratargatadravya kahevAya. parantu e yogAntargata bAba avya che. mame lezyA punako yogA tigata abhyantara dravya gaNAya. Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (bAra (238) // lezyAsvarUpa manavicAranizcayaH // jIva mahAmodhI hoya che. // 288 // e pramANe jo cAya padArthomA paNa karmano - udayAdirUpa (pAyodaya sAmarthya) dekhAya che to yogAntargata (lezyA) dranpomAM te sAmarthya kema na dekhAya ? // 249 / / jhAnAvaraNakamanI cadaya karavAmAM madirA pagere, ane darzanAvaraNa kaMpanI udaya karavAmAM dahiM bagaire, sadhA pAnAparaNamo kSayopazama pragaTa karavAmAM vAlI vanaspati vagere. ane darzanAvaraNano kSayopazama pa. gara karavAmAM baja vigere jema kAraNarUpa me.tema kaSAyane uddIpana karavAmA lezyAnya kAraNarUpa ke. // 290 // ane e pramANe lezyAoyI phaSAparnu nahIpakapaNuM ho te chate paNa lezyAogeM nahapapaNuM (kapAthAtmakanA) yatuM nadhI ane jo temana yApa so akapAyI (11-12-13 mA guNa vAlA) jIvone lezyAno abhAva yAya // 291 / lepA e kaniHsyada (karmano vikAramAca) che ema keTalAepha kahe te paNa asAra che. kAraNake jo karmanispaMda cha to te kayA kano niHsyada che ! / / 292 // jo kaho ke e ni:syada yathApogya Ahe karmano che, to cAra kamavALA ayogI bhagavAnane paNa te lezyAono sadbhAva hoya. // 293 // baLI jo kaho ke ghAnIpharmanI kSaya yAyI ayogIne te lezyAbho mAnelI nathI to te ghAtI karmanA kSapayIna sayogi kelIone paNa lezyAbho na hoya. 294 ( mA rattaronuM samApAna rahevA daha bAdIe punaH prazna karyoM ke) prazna-zyAo yogapariNAmI hote chate te sezyAo kamanA pradezabaMdhAMja kAraNabhUta hoya, parantu karmanI sthitimAM kAraNarUpa na hoya // 295 // kathuke ke-" prakRnibaMdha ane pradezabaMdha yogathI kare ke, ane sthitibaMdha tathA anubhAgabaMdha kaSAyapI phare hai." vacanathI. ( lezyA pradezabaMdhamAM kAraNa bhUta hopa.) uttara-lezyAone kamenI sthitimA kAraNabhUna koipaNa mAnatuM nayI kAraNake karmanI spini bAMdhavAmA no kaSAyoja kAraNarUpa kahelA che. // 296 / / parantu kaSAyamA antargatapaNe rahalI vezyAo se kaSAyone puSTa karanArI hovAthI kapAya svarUpavALI ghai chatI anubhAga pratye kAraNabhUna gaNI akApha. ( parantu sthitidharmA lezyAo kAraNika na gnnaay.)||297||e kAraNathI koipha ThekANe lezyA- / mone anubhAgabaMdhA kAraNabhUta kahI hai, ane zrIzivazaumAryakRta zataka . 1 arthAt madirA posAthI jJAna manda thAya cha. amai vA vAghAcI nidrA adhika Ave che tathA bAnI banaspati khAdhApI buddhi-zAma badhe cha, bhane baja khAcAthI una ochI thAya che. Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [14] ||okpkaashe tRtIyaH sargaH // (sA0 87) (239) granthamAM kaSAyone anubhAgabaMdhA heturUpa kamA le. mATe ra panne vAta satya yai, kAraNake kapAyanA udayA upakAra karanArI lezyAo paNa vyavahAra napathI kapApa sarUpana kavAya ityAdi adhika vistAra prajJApanAsUtrarmA lezyApadanI vRsipI jANavo. // [ lekhyAbhedo tathA vizeSa varNana ] sA ca SoDhA kRssnnniilkaapotsNjnyitaastthaa| tejolezyA panasezyA, zuklalezyeti nAmataH // 298 // khalanAlanajImUtabhramanamarasanibhA / kokilAkalabhIkalpA, kRSNazyA svavarNataH // 299 // picchataH zukacASANAM, kekikApotakaNThataH / nIlAjavanato nIlA, nIlalezyA svavarNataH // 300 // jaitrA khadi. rasArANAmatasIpuSpasodarA / kApotakSezyA varSena, vRntAkakusumaujit // 301 // padmarAganavAdityasandhyAgulArdhato'dhikA / tejolezyA svavarNena, vidyumAkurajisparI / / 306 // suparNapU. thikAsvarNakarNikAroghacampakAn / parAbhavansI varSena, papalezyA prakIrzitA // 303 // gokSIradapiDiNDorapiNDAvadhikamANDarA / varNataH zaradabhrANAM, zuklalezyA'bhibhAvinI // 30 // kirAtatiktatrapuSIkaTutumbIphalAni ca / vacaH phalAni nimbAnAM, kRSNalezyA rasarjayet // 305 // pippalIzRGgAberANi, marIcAni ca rAjikAm / hastipipalikA jetuM, nIlalezyA rasaiH prabhuH // 306 // AmAni mAtuliGgAni, kapitthabadarANi ca / phaNasAmalakAnITe, rasaijetuM tRtIyikA // 307 // varSagandharasApApakvAmrAdisamudbhavAn / rasAnadhikamAdhuryA, turyA'dhikurute raseH // 308 // drAkSAkharjaramAdhvIkavAruNInAmanekadhA / candraprabhAdisIdhUnAM, jayinI paJcamI rasaH ||309 // zarkarAguDamarasyaNDIkhaNDAkhaNDAdikAni ca / mAdhuryadhuryavastUni, zuklA vijayate Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 240 ) // lejyAdAre lezyAvarNAdivighAraH / / dviAra raseH // 31 // AyAstistro'tidurgandhA, aprazastA malomasAH / sparzataH zautarakSAzca, saMkliSTA durgatipradAH // 311|| antyAstistro'tisaugandhyAH, prazastA atinirmalAH / snigdhoSNAH sparzaguNato'saMkliSTAH sugatipradAH // 312 // (lezyAnA varNAvi) artha-te lezyAo kRSNa-mAla-kApAta-tejA-padma-ana-zukla e nAma ke bhakAranI ke / / 298 // temAM kRSNalazyA ponAnA vagayI gADhAnA paDDAnI maLI kAjaLa-megha-ane mamatA evA bhamarA sarakhI tathA kAyala ane hAyaNI saralI ani kALI cha, // 299 / / tathA nolalezyA potAnA varNavahe popaTa ane cAsa pakSInA pIchAMthI mayUra ane kabUtaranA kaMThayA ane nIlakamaLanA vanathI paNa adhika nIla raMganI // 300 // tathA kApAtalajhyA potAnA varNavara kharasArane jItanArI (eTale kherasArathI adhika) anasI (zANa) nA muSpa sarakhI ane gaNa (riMgaNA) nA puSpa samAne jItanArI cha. ( arthAt eyI paNa adhika kAbarA remanI . ) tathA tejolacyA pAtAnA varNabaDe lAsa mANikaratna-prabhAtano jagato sUrya-saMdhyA-mane coThAnA abhAgadhI (caNAganA adhaM bhAga lAla ne adha mAga kALo hopa ke mAre ardha bhAgathI) paNa adhika lAla ane paravAnAMnA aMka rane paNa jItanArI hoya che. // 30 // tathA pAlezyA posAnA vargavaDe pAnI jAina puSpa ane pILI karegano puSpa samA tathA caMpAnA phukana parAbhava pamAhamArI kahalI che. // 303 // zuklalejhyA povAnA varNavarDa gAyanu dUdha-dahi-ne samAphINadhI paNa adhika ujvalanathA zaradaRtunAM vAdaLAMna (AkAzamA ghALA gAH bhA dekhAya ke tene) paNa jotanArA le. // 304 // tathA kRSNalazyA pAtAnA rasabaDe karIyAtu-kahavA turIyA-(athavA kAkaDI) kahA tuMbaDaM ana laoNbaDhAnI chAla tathA kIMcoLIyone paNa jItanArI 2.305tathA nAlaleyA pAnAnA rasavaDa pApara Adu. marI rAi-ane moTI pIparane paNa mAtavA samartha cha. // 306 // cayA bInAkApotalelyA potAnA rasavaDe kAcAM bImArAM-kAcAM kaviTha (kAThAM)-kAcA ghora-kAcAM phaNasa-ane kAcAM AmaLIne paNa jAta nArA cha. / / 307 / sayA 1vezyAnAM pudgalo te TravyalezyA ane ta lazyAnAM puralAyI pravartato meM pariNAma te bhAva lazyA, mATe aIi meM varNAdika kavAya cha se dravyala. sthAnA jANavA. Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 8) ||shriiloknkaashe tRmIyaH sargaH // (sA0 88) (241) adhika madhura evI coSI tejAlezyA potAnA rasapaDe uttamavarNa gaMSarasane pAya thayeka pAIM AmraphaLa (kerI vagaireSI utpanna yayelA rasomA adhikArIpaNu kare ke (adhikatA dhAraNa kare che.) // 308 // tathA pAMcamI panalezyA drAkSa-khamUra-caitra mAsanI madirA-tathA caMdramabhAdi aneka prakAranI madirAnA rasane jItanArI ke. // 309 // tathA zuklalezyA potAnA rasaraDe sAkara-goLa-zekaDI-khAMDa bagere madhuratAmAM mukhya mukhya cIjone jIvanArI hai.||310||prymnii traNa leNyAo atyaM. sa durgaMdhavALI azubha ane malina che, sathA sparzayI zIta RkSa, (temaja puNadhI) saMkliSTa bhane durgati ApanArI che / / 311 // antyanI traNa lezyAo ati mugaMdhavALI prazasta ane atyaMta niLa , tathA sparza guNathI snigdha-uSNa, deSabha (phalathI) saMkleza rahita ane sadgati mApanArI che. / / 312 / / parasparamimAH prApya, yAnti tadrapatAmapi / vaiDaryaraktapaTayoaiye tatra nidarzane // 313 // tatrApi // devanArakalezyAsu, vaiDUryasya nidarzanam / tiryagmanujalezyAsu, rktvstrnidrshnm||31|| tathAhi // devanArakapolezyA, AbhavAntamavasthitAH / nAnAkRti yAnti kiMtu, drvyaantropdhaantH||315|| na tu sarvAtmanA svIyaM, svarUpaM saMtyajanti tAH / sadvaiDUryamaNiryahanAnAsUtraprayogataH ||316||jpaapusspaadisaannidhyaadythaa vA''rdazamaNDalam / / nAnAvarNAn dadhapi, svarUpaM nojjhati svakam // 317 // ata eva bhAvaparAvRttyA nA. rakanAkinoH / bhavanti lezyAH SaDapi, taduktaM pUrvasUribhiH // 18 // "suranArayANa tAo,dabalesA avaTThiyA bhnniyaa| bhAvaparAvattIe, puNa esuM huMti challesA // 319 // " [suranArakANAM tA dravya lezyA avasthitA bhaNitAH / bhAvaparAvRtyA punareteSu bhavanti SaD lezyAH ||saa088||] duSTalezyAvatAM nArakANAmapyata eva ca / samyaktvalAbho ghaTate, tejolezyAdisaMbhavI // 320 // ydaahuH|| "sammattassa ya tisu, uvarimAsu paDivajamANao hoI / Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (242) // lezyAhAra laNyApariNAmadhAntavicAraH // (bAra puvapaDivannao puNa, annayarIe u lesaae||1||" (samyaktvasya ca tisRSu uparitanISu pratipadyamAnako bhavati ||puurvprtipnnkH punaranyatarasyAM tu lazthAyAM ||1||) (sA089)tathaiva tejolezyADhathe, ghaTate saMgamAmare / bIhomahargakartA, kRSNAgAdisaMgapi // 321 // svarUpasyAgataH sarvAtmanA tiryagmanuSyayoH / lezyAstadrapatA yAnti, rAgakSiptapaTAdivat / / 329 / / ata evotkarSato'pyantarmuhartamavasthitAH / tiryagnRNAM parAvarta, yAnti lejhyAstataH param // 323 // (zyAonA pariNAmAdi vicAra) artha-A leNyAo paraspara eka bIjAno saMsarga pAmIne tadrUpapaNAne pAme che, tyAM veDayamaNi ane rAtA vakhanu e ye TAMta jANavAM // 313 // teSAM prathama vaiDUryamaNirnu dRSTAnta deza ane nAraphanI lezyAmAM tathA rAnA basnanu dRSTAMta tiryaca ane manupyano lezyAma jANavU, / / 314 // te A pramANe deva nArakanI lezyA AkhA bhavasRSI ekaja prakAranA kAyama rahe che topaNa bIjA dUpamA saMvaidhayI aneka prakAranA AkArana pAme che. / / 315 // parantu te lazyAo sarvadhA potA. meM svarUpa tyAga karatInadhI,jema uttama vaDUyamaNi aneka raMgavALA dorAnA saMbaMdhI potAno raMga ( lIlo raMga) badalano nathI, / / 316 // athavA jAsudanA (atilAla ) puSpa vagaranA saMbaMdhayI (sAma dharavAthI) ArIso aneka prakAranA raMgane dhAraNa karato chano paNa potArnu ( zvana ) svarUpa tyAga karano nathI // 317 // [tema anyadvyanA saMbaMdhathI paNa ] deva nArakanI lezyAo potA svarUpa chostI 1 kRSNalezyA nIlalaMzyAdi 5 lazyAnA samAthI nIzAdi 5 lazyArUpa thA jAya. pa rIte nIlAdi saba lezyAo paraspara saMsargathI cavalA jAya cha, 2 stra ane nArakanI lezyAnA sambandhamA zvataSaNamA sphaTika ratnanu dRSTAnta paNa Aye 2. parantu ahi lIlA raGgabALA barya maNinu aSTAta paNa pakaja bhAvArtha yAcaka cha. . 3 arthAt meM daya athavA nArakane janmathI * lazyA che teja lezyA AnA bhayamudhI vyApaNe-punalapaNe kAyama rahe cha. parantu pariNAmatho bhASarUpe pavalAya che mATe dravyalezyA eka hoya ! ane bhAva parAvRtipaya paNa kezyAmao hoya cha bhane 8 bhASa parAvRttie mUladravyale nyAno AkAra kAka badalAva se paNa saMbaMdha abhya vezyArUpa thA jatI nathI, Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 ) // lokaprakAze tRtIyaH sargaH // (sA0 89) (243 ) nathI. e kAraNathIja bhAvarAnie nAraka ane devane cha e leuyAbho hoya hai, ||31||puurvaacaaryog kAryu ke ke-"deva ane nArakane ne dravya lezyAo avasthita kahI the, parantu bhAvaparASTattithI no deva nArakarmA paNa cha e lezyAo hoya che" (bRhatsaMgrahaNI.) e kAraNadhIja duSTa lekhyAvALA nArakIone paNa nejolezyAdi zubha lezyAthI utpanna banAro samyaktvano lAbha ghaTI zake 2. // 31 / / kAle ke uparanI praNa(nejo lezyAdi lezyAomAM samyaktvano lAbha paniSadyamAnapaNe(umpanna thanI vasvate hoya,ane paripasaraNAzIjanya thayA gachI)to'samyaktva lAbha) chamAMnI korapaNa lezyAe hoya // 32 // ane e kAraNathIja nejolezyAvALA saMgapa devamAM kRSNalezyAvira abhUma lekhyA) yI dhanA bhIvIrabhagavAnane upasarga kasvApaNuM saMbhaSe che. (arthAt zubha laNyAcAlo deva paNa azubhalakSyAne unina kArya kara ke.) 321 tathA sarvathA svarUpano tyAga karavAyI niyaMca ane manuSyanI lezyAo raMgarmA boLelA vakhanI mAphaka nApaNuM pAmI jAya che, 1322 // ekAraNathI tiyecamanuSyanI lezyAo annamaharna mAtra avasthima rahe ke bhane syAravAda lezyA parAvRtta thai jAya che (sakyA badalAi jAya che.. // 33 // bahudhA''sA pariNAmastridhA vA navadhA bhavet / saptaviMzatidhA caikAzItidhA triguNastathA // 324 // jaghanyamadhyamotkRSTabhedatatrividho bhavet / pratyekameSAM svasthAnatAratamyavicintayA 325 bhavennavavidhasteSAmapi bhedvivkssyaa| saptaviMzatidhA mukhyo'pyevaM bhedaistribhitribhiH||326||tthaahuH prjnyaapnaayaaN|| kaNhalesA NaM bhaMte kativihaM pariNAma pariNamati?, goyamA!, tivihaM vA, NavavihaM vA, sattAvIsativihaM vA, ekAsItiviha bA, tevAladusayavihaM vA, 1 samyakatvanI utpami sejo vagare zubha lezyAmAM hoya , mATe pratipakSa mAnapaNe ( aGgIkAra karavA paNe ) uparanI 3 lezyA hoya. 2 prathama mamyaktva utpanna thAvAda mamyaktva je ghadhAre kALa rahe te padhukALamA rahelu samyaktva pUrNa pratipannabhAve kaheyAya, 3 tAtparya pajake samyakAdha utpanna dhanA paNa zubha lezyAja hoya ane / utpanna thayAdhAra (Tako rakhelA samyaktyamA) cha mAMnI korapaNa lezyA hoya, Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (244) // lezyAdvAre lazyApariNAmabhedavicAraH || pahuMcA, bahuvihaM vA pariNAma pariNamati" // (kRSNalezyA bha- ' danta katividhaM pariNamati ,gautama ! trividhaM vA; navavidha vA, saptaviMzatividhaM vA; ekAzItividhaM vA, tricatvAriMzadadhikaddhizatavidhaM vA, bahuM vA bahuSidhaM vA pariNAmaM pariNamati) sA090] __ artha-yaNu karIne A lezyAono pariNAma traNa makAra-9prakAre-27makAre-81 prakAre nayA 81thI paNa praNe guNo paTale 243 prakAre ityAdi ghaNA prakAranohe. // 324 / / tyA jaghanpa-madhyama- ane unkRSTa e bhedayI 3 makArano pariNAma je. 53 prakArano pariNAma prampeka lezyAomA svasthAnanI (pomArAmAM) tAratamyatA (taphAvata) nA vicArathI mANavo, / / 325 // valI e mukhya / pariNAmanA paNa pratyekanA ja.-ma0-ne u0 medanI vivakSAe 9 prakArano pariNAma thAya e pramANe aNa praNa medavaDe 27 prakAra vagere aneka prakArano pariNAma jANavo // 326 // zrI pannASaNAjImAM kasle ke lAmA : haravalA garimA pariName ? usara- gautama ! aNa prakAre-nava prakAra-sattASIsa prakAre pakyAzrI prakAre-pasenAlIsa prakAre-ghaNe prakAre-athavA paNA ghaNA prakAranA pari- .. gAme pariName 2. (lezyAmAM maraNa kyAre thAya ?) 1 pariNAma parame syabhAzca 2. sthApamA mA pramANe kRSNare zyAnA vRzAntathI phaSNalezyA 3 bheda anya madhyama utkRSTa 9 me ma0 u0 ja0ma0 u0 bha0 ma. u. 27 meSa meM. 3. | na. ma0 u. |. ma. u0ma0 ma.u. | ja0ma0 ja0 ma. u0 ma0 ma0 u0 . mA u0 ja0 ma.u. ja. papramANe Agalame AgaLa praNa RNa bheva amanta pasata pAravA. Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [17] // lokaprakAza kRtIyaH sargaH // (sA0 90) (245) sezyApariNAmasyA''dimAntyayo ginAM mRtiH kSaNayoH / antarmuhartake'ntye, zeSe vA''ye gate sA syAt |327 // AryA // tatrApyantarmu harne'ntye, zeSe nArakanAkinaH / niyante naratiryavazvAye'tIta iti sthitiH // 328 / / kRSNAyAH sthitiruskRSTA, prystriNshtpyodhyH| prAcyAgraghabhavasaMbandhyansamuhUrtahayAdhikA // 329 / / palyAsaMkhyeyabhAgADhayA, nIlAyAH sA dazAbdhayaH / palyAsaMkhyAMzasaMyuktAH, kApotyAstu trayo'bdhayaH // 330 // prA. cyAyabhavasatkAntarmuhartadvayametayoH / palyAsaMkhyAMza evAntarbhUtaM netyucyate pRthak // 339 // evaM tejasyAmapi bhAvyaM // tejasyA dvau payorAzI, plyaasNkhylvaadhikau| yantarmuhartAbhyadhikAH, , panAyA daza vAdhayaH // 332 / / TyantamuhartAH zuklAyAtrayastriMzaspayodhayaH / antarmuhattai sarvAsAM, jaghanyataH sthitibhavet // 333 / / AyAtra saptamamahIgariSThasthityapekSayA / dhUmaprabhAyapratarotkRSTAyuzcintayA parA / / 334 // zailAzapratare jyeSThamapekSyAyustRtIyikA / turyA ghazAnadevAnAmuskRSTasthityapekSayA // 335 / / paJcamI brahmalokasya, gariSThAyurapekSayA / SaSThI cAnuttarasuraparamAyurapekSayA // 336 // atra yadyapi paGkaprabhAzailAyaprastaTayoH pUrvetAdadhikApi sthitirasti paraM prastutalezyAvatAmiyamevotkRSTA sthitiriti jJeyaM yattu prajJApanottarAdhyayanasUtrAdau kRSNAdInAmantarmuhartAbhyadhikatvamucyate tatprAcyApraghabhavasatkAntamuhUyore. kasminnantarmuharne samAvezAta, itthaM caitad antamuhartasyAsaMkhyAtabhedatvAdupapayate ityAdi prajJApanAvRttau / (sA0 91) iti sAmAnyato lezyAsthitiH / Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- - (246) // leNyAdvAre lezyAsthitivicAraH // lazyA pariNAmanA AdikSaNamAM ane antya kSaNamAM prANIyonu maraNa yak nayI parantu chelAlu antamuharta vAkI rahya chane, ane helaM antamahata vyatIta thaye chateja paraNa thAya che. 1327 // temAM paNa deva ane nAskana maraNa leThayApariNAmanu lekhalu anta mahata bAkI rahe tyAre, ane manuSya tathA tiyecana maraNa lezyApariNA. manuM prathama annamA vyasIna ghai jAya tyAre yAya. eja maryAdA che. // 328 / / artha-utkRSsthiti kRSNalaNyAnI pUrvanA ane AgaLanA bhava saM. paMdhi (2) antarmuhuna adhika 33 sAgaropapa cha // 329 // nIlale0 nI u0 sthiti palyopapanA asaMkhyAnamAbhAga sahina 10 sAgaropama. kApotale. nI 30 sthiti palyopamanA asaMkhya bhAmayukna 3 sAmageema // 330 // e benI sthitimA pUrvabhava ane AgaLanA bhavadhinA anta hatte palyo nA asaMkhyA. bhAgamA ( asaMkhyAtanA asaMkhyabhedo hovAthI) anargata cha mATe jUdA kaut nayI. / / 331 // e pramANe nainasa lekhyAmAM paNa vicAravaM. tejasalezyAnI 30 sthi: palyo nA a0bhAgayukma ke sAgaropamache gamale nI u0 sthi0 ve anna muM adhika 10 mAgaropama cha. // 332 // ane zukla la0 nI 70 spibe - . annarmu. adhika 33 sAmaropama che. tathA sarva laDhyA monI jagha. sthiti annameM mAtra ke emAM madhama lathyAnI u. sthita mAnamI pRthvInA (napAnamAmabhAnA) nAraka jIvonI u0 sthitI apekSAe che. bInI leNyAnI u0 sthi chaTTI dhUma prabhA pRthvInA prathama pranaravarti nAraka jIvonI u0 sthi0 nI apekSAe cha. pIjI legyAnI u0 sthiti trIjI zalA pRthvInA prathama prataranI u0 sthi0 no apekSAe ke. cothI lezyAnI sthi0 izAna kalpavani devonI u0 sthi. nI apekSAe ke, pAMcamI lezyAnI sthiH brahma devalokanA u0 AyuSyanI ape. kSAe, ane chaTThI lezyAnI u* sthi0 anuttara vimAnavAsI devonA u0 AyupanI apekSAe hai. // 333 tho 336 // "ahiM jo ke dhUmaprabhA ane zailapramAnA prathama pranaranI 30 sthiti pUrve kaha. lI (palyo nA asaM0 bhAga sahima ce ane traNa sAgaropama ) sthinidhI adhika paNa ke parantu prastuta ( vivakSina nIla ane kApona , cyAvAlA nArakI monI 1-2 pa ye gAthAmA bIjI gAthAnI bhASArtha prathama gAthAnA bhASArthanA kAraNarUpe paNa jANavI, arthAt tamA paNa " pa vAkyane badale "kAraNaka" pama pAMcapAtho paNa padhu sugama paDaze. Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 ) || lokaprakAze tRtIya sargaH || (sA0 91 ) (247) eTalIja u0 sthiti hoya che ema jANavako je panavaNAjI ane uttarAdhyayana sUtra vageremAM kRSNAdi zyAomI antahInI adhikatA kahI che, te pUrvabhava ane AgaLanA bhava saMbaMdhi ve antarmuhUrta malIne paNa ekana antarmuhUrta samAveza to hovAthI tema kazuM che. ane antarmu0 nA asaMkhyAta bheda hovAthI e samAveza karavI ghaTI zake che, ityAdi prajJApanA vRttimAM kahAM che. e pramANe zyAonI sAmAnyapaNe sthiti kahI. ane ise jIvabhede vizeSataH darzavAya ke. sthitiM vakSye'tha lezyAnAM nArakasvargiNornRNAm / tirazcAM ca jaghanyenotkarSeNa ca yathAgamam // 335 // daza varSa - sahasrANi kApotyAH syAlaghuH sthitiH / utkRSTA trINyatarANi, palyAsaMkhyalavastathA // 336 // jaghanyA tatra dharmAprastaTApekSayA bhavet / utkRSTA ca tRtIyAthaprastaTApekSayoditA // 337 // nauTAyA laghuraSeotkRSTA ca daza vArdhayaH / palyAsaMkhyeyabhAgADhayA, kRSNAyAH syAdasau laghuH // 338 // sthitirjaghanyA nIlAyAH, zailAdyaprastaTe bhavet / riSTAdyaprastaTe tvasyA, jyeSThA kuSNAsthitirlaghuH // 339 // kRSNAyAH punarutkRSTA trayastriMzatpayodhayaH / iyaM mAghavatIvartti jyeSTAyuSkavyapekSayA // 340 // itthaM nArakalezyAnAM, sthitiH prakaTitA mayA / atha nirjaralezyAnAM, sthitiM vakSye yathAzrutam || 341 || daza varSasahasrANi kRSNAyAH syAlaghuH sthitiH / etasyAH punarutkRSTA palyA saMkhyAMza saMmitA // 342 // iyamevekasamayAdhikA nIlAsthitirlaghuH / palyA saMkhyeyabhAgazca, nIlotkRSTasthitirbhavet || 343 // palyA saMkhyeyabhAgo'yaM, pUrvoktAsaMkhyabhAgataH / vRhattaro bhavedevaM jJeyamagre'pi dhIdhaneH / / 344 // yA nIlAyAH sthitijrjyeSThA, samayAbhyadhikA ca sA / kApotyA laghurasyAH syAt, palyAsaMkhyalavo guruH // 345 / / " Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (248) // lezyAdvAre naarkdevsmbndhilNgyaasthinivicaarH|| hAra zetyAnAM nistAmAlA, sthiti'darzi sA bhavet / bhavanezavyaH / ntareSu, nAnyeSu tadasaMbhavAt / / 346 // evaM vakSyamANatejolezyA. yA apyasau sthitiH / bhavanavyantarajyotirAyakalpadyAvadhi347 pAyAzca sthitibrahmAvadhIzAnAdanantaram / lAntakAtparataH zuklalezyAyA bhAvyatAmiti // 348 / / artha-have sivAnnamAM kazA pramANe nAraka-deva-manuSpa ane niyonI lezyAnI jaghanya tathA utkRSTa sthiti khii.||335|| (nAraka saMbaMdhi lejhyAsthiti ba. tAve che) tyA kApota lezyAnI jaya sthiti 10 hajAra varSa (daza hajAra varSa) ane u0 sthi. paNa sAgaropama ane parapInA asaM bhAga adhika ke // 32 // temA jaya0 sthiti helI gharmA ( ratnaprabhA ) pRzcinA prathamamataranI apekSAe ke, ane usthi. trInI zailA (vAlukAprabhA) pRthvinA mayapaprasAranI apekSAe kahI ke. // 337 // nIla lezyAnI jaghasthi0 teTalIja (10 hajAra varpa) che, ane satkRSTa patyopapAsaMkhyabhAgayukta 10 sAgaropama che. punaH kRSNalezyAnI jagha0 sthiti paNa pana (parayo0 a0bhAga yukA 10 sAgaro) ke. // 338 // nIla lejhyAno jaghasthi0 zailAnA prathama pratarapAM le. ane pAMcamI riSTApRthvInA mapama mataramA nIla lezyAnI utkRSTa sthini cha, ane tena ( nILanI sthiLa jeTalI) kRSNalejhyAnI nagha0 sthiti che, ane kRSNalezyAnI u0 sthiti / sAgaropama ke, te sAtamI mAghavanI (tamatamprabhA) mAM rahelA nAraka jIvonA uskaE bhAyuSyanI apekSAe cha. e pramANe norapha jIvonI lezyAnI sthiti meM pragaTa 1 nAraka jodhonI chezyAsthiti arthamA pAMcavAthI pAMcaka vargame gucatraNa paratema doSApI ahiM spaSTa dazavAya cha, jagha. sthira utkRSTa sthiH / 10 hajAra gharSa. JlAdhika 3 sAgara kApota lI. pR0 mA 1 lA prataramA) / (3 jInA 1 lA pratare) | sAdhika 10 sAgara / (3 jInA 1 lA pratare ) / (5 mI nA 1 lA pratare) kA / sAdhika 10 sAgara / / 33 sAgara kRSNa (5 mo mA 1 lA pratare ) (7 mI pRthvImA ) 7pRthvIyomA eja anukrame 3 le pAoja Le, ahiM sAdhika eTale "e. spopamA asaMkhya bhAga sahita " artha jANaSo. moha / 1. hA Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17 muM) // zrIlokamakAze tRtIyaH sargaH // (sA0 91) (249) karI ane ho siddhAntane anusAre devonI lejhyAnI sthiti kahIza. devasaMbaMdhi lezyAonI sthiti-kRSNalezyAnI gha0 sthi010 hajAra varSa, ane enI(kRlenI na unkRSTasthiti palyopapanA asaM0 bhAga jeTalI ke. // 342 / / eka samaya adhika eja [ kucha nI u0 palyo0 asaM0 bhAga ] nola lezyAnI jaghanya sthiti che. ane nIla lejhyAnI utkRSTa sthiti palyopamano asaMgnyAtamo bhAga che. parantu A palyo0 no asaM0bhAga prathama kahelA palyo0 nA asaM0 bhAgadhI ghaNo moTo che, e pramANe AgaLa paNa buddhimAna puruSoe jANI levu. 344nIlaleiyAnI je u0sthiti te 1 samaya adhika karI chatI kApotalezyAnI jagha0 sthiti thAya, ane kAponanI u0sthini palyo0 no asaM bhAga le. // 345 // patraNa lezyAonI je sthiti darzAvI te bhavanapati ane vyaMtara devamAM hoyache parantu vIjA devomAM te saMzyAono abhAva hocAdhI te sthiti paNa nthii.||346|| / pa pramANe AgaLa kahevAtI tejolezyAnI paNa te sthiti bhavanapani vyantarajyotiSa ane madhamanA ce kalpa ( saudharma-IzAna ) sudhI jANavI. // 347 // padmalelyAnI sthiti izAnakalpathI AgaLa ( sanatkumAradhI ) brahmadevaloka sudhI, ane zuklalezyAnI sthiti lAMtakathI AgaLa ( eTale lAMtakathI sarvArtha sudhI) jANavI. // 348 // (tejo le. vigere praNanI devone AzrayI sthiti kahe che.) atha prkRt|| daza varSasahasrANi, tejoleshyaalghusthitiH| bhavanezavyantarANAM, prajJaptA jJAnabhAnubhiH // 349 // utkRSTA bhavanezAnAM, sAdhika sAgaropamam / vyantarANAM samutkRSTA, palyopamamudIritA // 350 // syAtpalyasyASTamo bhAgo, jyotiSAM sA laghIyasI / utkRSTA varSalakSaNAdhikaM palyopamaM bhvet||351|| sA laghuvaimAnikAnAmekaM palyopamaM matA / utkRSTA dvau payorAzI, palyAsaMkhyalavAdhikau // 352 // samayAbhyadhikaiGgava, paprAyAH syAllaghuH sthitiH| utkRSTA punaretasyAH, sthitirdaza payodhayaH // 353 // iyameva ca zuklAyAH, sthitidhvI kSaNAdhikA / uskRSTA punaretasyAstrayastriMzatpayodhayaH // 354 // itthaM nArakadevAnAM, leshyaasthitirudiiritaa| atha tiryagmanuSyANAM, Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (250) // lenagAdhAre naarphdevsmbndhileshyaasthinivicaarH|| (dhAra lezyAsthitirudIyate / / 355 // yA yA lezyA yeSu yeSu, nRSu tiryakSu vakSyate / AntarmuhartikI sA sA, zuklalezyAM vinA nRSu // 356 // zukla lejhyAsthitirnRNAM, jaghanyA''ntamuhUrtikI / utkRSTA navavarSAnA, pUrvakoTI prakIrtitA // 357 // yadyapya varSavayAH,kazcidIkSAmavApnuyAt / tathApi tAhagvayasaH, paryAya vArSikaM vinA // 358 // nodeti kevalajJAna-mato yuktmudiiritaa| pUrvakoTI navAdonA, zuklezyAgurusthitiH // 359 // yugmam // ityuttarAdhyayanasUtravRttiprajJApanAvRttyabhiprAyaH |(saa. 92-93) tathaiva saMgrahaNyAmapyuktaM-'caramA narANa puNa navavAsUpA puvakoDIvi' iti(caramA narANAM punarnavavarSAnA pUrvakoTayapi) (sA0 92) saMgrahaNIvRttau pravacanasAroddhAravRttau ca narANAM punazcaramA zuklAlezyA utkarSataH kiJcinnyUnanavavarSAnapUrvako. TipramANApi, iyaM ca pUrvakoTerUca saMyamAvApterabhAvAtpUrvakosthAyuSaH kizcitsamadhikavarSASTakAdRrdhvamutpAditakevalajJAnasya kevalino'traseyA ityuktaM, (sA095-96)atra ca pUrvakoTayA navavarSAnatvaM kiJcinyUnanavavarSAnatvaM kizcitsamadhikApTavarSonatva miti trayaM mitho yathA na virudhyate tathA bahuzrutebhyo bhAvanIyaM / pratyekaM sarvazyAnAmanantA vargaNAH smRtAH // pratyekaM nikhilA lezyAstathA'nantapradezikAH // 360 // asaMkhyAtapradezAvagADhAHsavA udaahRtaaH| sthAnAnyadhyavasAyasya, tAsAM saMkhyAtigAni ca / / 361 // kSetratastAnyasaMkhyeyalokAnAMzalamAni ve / kA. lato'saMkhyeyakAlacakrakSaNamitAni ca // 362 // yaduktaM ||"a. saMkhejANa ussappiNINa osappiNINa je samayA / sekhAIyA Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .... . [17] // lokaprakAze tRtIyaH sargaH // (sA0 97) (201) logA, lessAeM huMti ThANAI // 1 // " [asaMkhyeyAnAmutsarpiNInAmavasarpiNInAM ca ye samayAH / saMdhyAtIla lokAH, lezyAnAM bhavanti sthAnAni) (sA0 97) ___ artha-have cAlu viSae kahevAya che-ne golezyAnI jayanya sthiti 10 hajAra vapanI jJAnavaDe sUryasamAna zrIsarvajJabhagavantoe bhavanati anevyantarone kahI che. // 342 // ane ( teno lekhanI) jasthiti bhavanapanine 1 sAgaropapI kaMDaka adhika ( pasyo0 asaM0mAga adhika ), ane dhyannarone ? palyo pramANa kahI che. // 350 // punaH jyotiSI devIne te ( tenolenI)nI jaghanyasthimi pa. syopamano AThapo bhAga ane u0 sthi. 1 lAkha varSa adhika eka palyopama pramANa hai.|| 351 ||punH tejolenI ja. sthi0 vaimAnika devone ? palyopamanI meM ane u0 sthi0 palyo no asaM0 bhAga adhika ve sAgaropama che // 352 // baLI samaya adhika teja sthiti (samayAdhika palyo0 a0 bhAgayukta ce sAgaropama ) pAlezyAnI jayanya sthiti che, ane enI u. sthi0 10 sAgaro0 pramANa ke. / / 353 / / punaH eja sthini samaya adhika karI chatI ( samayAdhika 10 sAgara ] zuklalezyAnI japa0 sthi0 thAya, ane enI u. sthi0 33mAgaropama pramANa che / / 354 // e pramANe nAraka ane devasaMbaMdhi lezyAonI sthiti kahIne have niyaMca tathA manupya sambandhi leNyAonI sthiti kahavAga hai. // 355|| ||siyc ane manuSya saMbaMdhI legAonI sthiti // je je lejhyA je je manuSya athavA niryacAM kahevAze te manuSya sambandhi zu. kalalezyA vinAnI sarva lezyAbho (manu. 5 ane tirya06) annama pramANanI (agha utkRSI ) jaannvii.||356 // ane manuSya saMbaMdhi zukna lezyAnI jagha0 sthi0 annak0 ane u0 sthiti 9 vapainyUna pUrvakroDavarSanI kahelI che. // 35 // jo ke AThavarSanI vaya ( umara ) vALo koika jIva dIkSA aGgIkAra karache, nopaNa neTalI kyavALAne 1 varSano paryAya ( dIkSAkALa ) thayA vinA kevaLajJAna utpanna thatu nathI, mATe zukla lezyAnI 30 sthiti 9 varpatyUna pUrvakroDa varSanI 1 dekha ane nAraka saMbaMdhi leNyAbhonI sthiti vizeSataH tebhonA AyuSyanI sthitine bhabhusAre che. apavAda mAtra ke antarmu adhika ane dhRmaprabhA tathA zalApRSI saMbaMdhI apadhAva prathama kamo che. 2 arthAta 7055299.99999999999991 varmanI. utkRTa kevaTaparyAyano apekSApa: Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 252 ) || lezyAdvAre zuklalelyA sthitirgaNAvicAra || [dvAra kar3I se yukta hai. // 358 // e uttarAdhyayana sUcanI vRtti ane padmavaNA hasino abhimAya ko. eja rIte saMgrahaNImAM paNa kache ke "manuSyone valI zukla lezyAnI sthiti 9 varSenyUna pUrvakoDavarSenI che." saMgrahaNInI vRtti ane pravacanasA zevAranI vRttiyAM to " kiJcita nyUna 9 varSanyUnapUrva kroDa varSano paNa che, kA raNa pUrvakroDI uparanI vayavALAne cAritrano aprAsi hovAthI pUrvakoDa varSanA AyuSyavALA ane kaMka adhika AvarSa bAda utpanna thayela kevalajJAnavAlA keva zrIbhagavAna ne Asthiti jAnavI" ema kala che. ahaM pUrva koDavarSamA 9 varSanI nyUna. (1) kiMcit nyUna 9 varSanI nyUnatA (2) ane kiJcit adhika 8 varSanI nyU natA ( 3 ) RNe kathana jema paraspara viruddha na dhAya tema bahuzruto vicArAM. 359 sarva zyAmAMnI pratyekanI ananta anannavargeNAo kahIche tathA sarvele pAo pratyeka ananta ananta pradezavAlI che / / 360 || ane sarva lezyAomAMnI dareka asaMkhya asaMkhya ( AkAza ) pradezanA avagAhavALI ke. baLI te dareka lezyA - ona adhyavasAya sthAno asaMkhya asaMkhya che / / 361 // adhyava0 sthAno) kSetrI asaMkhyAta lokAkAzanA pradeza pramANa ane kALacI asaMkhya kAlacakranA samaya pramANa che. / / 362 // Rche ke asaMkhya utsarpiNI ane avasarpiNI nA jeTalA samaya ane asaMkhyAta kokAkAza(nA jeTalA pradezo ) teTalAM lezyAnAM - ke- azumalelyAnAM bhAvale pArUpa adhya 1 ahiM dareka leyAnA asaMkhya asaMkhya lokAkAzanA pradezapramANa asaMrUpa adhyavasAya sthAnAM jANatrAM tyAM zrI patravaNAjIma kA saMklezarUpa ane zubhanyAnAM vizuddhirUpa sthAnoM ke e vApasthAnonAM kAraNabhUta je kRSNAdi dravyasamUha tepaNa sthAna kahevAya. paja zyAnAM sthAno ahiM grahaNakaravAM te pratyeka lezyAnAM asaMkhya che. temAM paNa pratyeka zyAmAM me prakAranAM sthAna che. jaghanya ane utkRSTa bhane mai madhyamasthAno che mI avazya najIkanoM madhyamasthAno jaghanyamAM gaNaSAM ane utkRSTa pAMsenA madhyamasthAno utkRSTama gaNadharaM jetho ceja prakAratAM sthAna yAya meM jevI eka lelyAnA jaghanyamAM ane utkRSTamAM paNa pariNAma guNa bhe dayI asaMkhya sthAna Abe ityAdivarNana tyAMthoja jANavu hame paleyAnyanA nimittathI jIvAMnA je je pariNAmasyabhAva utpanna thAya che, te thA karmaprayama TokAmAMthI prAkRta gAthAonA artha rUpe trAya hai. 6 lezyAnA svabhAva - (1 kRSNaleAvAko joba - bairavaDhe nirdaya, atikrodhI, duSTa mukhaSAko, tIkSNa, kaThora, AtmaghamaMthI vimukha bhane tatkAla karanAro hoya . vadhU Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ % 3D 17) | lokarakAze tRtIyaH sargaH // (sA. 97) (25 ) / ( adhyava0) sthAna che !! // abhiprAyo yAdRzaH syAt, satIvetAsu dehinAm / sa mayA samayoktAbhyo, dRSTAntAbhyAM pradaryate // 363 // yorapi dRSTA ntayoH sthApanAyathA yA parikAH , puruNA paNa yahAdAnIm / prAptAH samantAdekSanta, bhakSyaM dikSu bubhukSitAH // 364 // jambRvRkSaM kvacittatra, dadRzuH phalabhaGguram / AyantamivAdhvanyAn, maruJcapalapallavaiH // 365 // ekastatrAha vRkSo'yaM, mUlAdunmUlyate ttH| sukhAsInAH phalAsvAda,kurmaH zramavivarjitAH // 366 // anyaH prAha kimetAvAn, pAtyate prauDhapAdapaH ? / zAkhA mahatyazchidyante, santi tAsu phalAni yat // 367 // tRtIyo'thAvadat zAkhA, bhaviSyanti kadezaH ? / prazAkhA evaM pAtyante, yata etAH phalebhatAH // 368 // uvAca vAcaM tuyo'tha, tiSThanvetA varAkikAH / yathecchaM gucchasandohaM, chidmo yeSu phalodgamaH // 369 // na naH prayojanaM guccheH, phalaiH kiMtu prayojanam / tAnyeva bhuvi kIryante, paJcamaH procivAniti 370 SaSThena ziSTamatinA, samAdiSTamidaM tataH / patitAni phalAnya(2) nIla lakSyAyALo jI-mAyA, damamA kuzaLa, lAMcoyo. capala cittavAko. bhativiSayI ne mRSA cAdI hoya che. (3) kA lazyAyALo jIva-mUna AraMbhamagna sabakAyegA pApa navi gaNanAro hAmi vRddhi nahi gaNanArI bhane kodhI hoyarahe, (4) tejo letyAcALo jIva -- dakSa karmane rokanAro, saraLa, dAnI, zIlayukta dharmabuddhivALo ana akrodhI hoyache. (5) panAlayAvALI jIva- prANIpara anukaMpASALo, sthira, sarvajIvane dAma ApanArI, ati kuzala buddhivALI ane buddhimAna hoyacha. (6) zuklalelyAdhALo joSa - dharma buddhivALI, sarva kAryamA pApara karanAro, AraMbhamA aruvidhALI, ane bhapakSapAtI boya?. pamA guNanI dInAdhikA buddhitho picArathI, Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (254) // lezyAdvAre lezyApariNAmadRSTAnnavicAraH // (hAra mo, mA bhUtpAtanapAtakam // 371 // bhAvyAH SaSaNAmapyamISA, ra sezyAH kRSNAdikAH kramAt / daryate'nyo'pi dRSTAnto, dRSTaH zrIzrutasAgare / 372 // (lezyAsvarUpopadarzaka dRSTAnto) __ artha:- le onA bhinna bhinna pariNAmamuM dRSTAnta-e lezyAbho hone chane jIvone jevA makAno abhipAya (pariNAma) thAya te 9 miDAnnapAM kahelA be iSTAmobaDe kaI I. te A pramANe // 333 / / mArgayI bhUlA paDelA 6 puruSo koika mahA aTavImA AcI calyA. tyAM bhUkhyA thayA chanAM cAre bAju dizAbho tarapha bhojana dekhavA lAgyA // 24 // tyAM teoe koika sthAne phaLanA bhArabaDe namI gayeluM bhane vAyuthI capaLa dhayelA pAdava vaDe jANe vaTemA one colAvatuM hoya paq eka jAMbuna vRkSa dekhyu ! // 365 // tezromAMnA eka jaNe kayu ke A vRkSane mUlamAMdhI uraveDI nAMgkhIye ke jethI mukha pUrvaka beTA chanA ja thAka rahina phaLana bhojana karoge / / 366 // spAre bImAra kahAM ke ATalaM moTuM vRkSa zA pATe pADI nAkhIye ! moTo moTI zAkhAmona chedIye kAraNake phalo te zA. khAbhomAMja che, // 367 // tyAre zrInAe kayu ke pharI AtrI zAkhAbho pAre ugaze ? pATe prazAkhAo ( nAnI hALIo) pAhIye, kAraNake e prazAkhAmona phaLobaDe bharelI che. // 368 / / have cothAe bacana ke A bIcArI zAkhAo bhale rahI, paNa jemAM phalonI utpatti ke pavA guruchAbhono samUdana icchApUrvaka modIye // 369 // pAre pAMcamAMe e pramANe kalA ke ApaNane gucchAo sAdhe kaMipaNa prayojana nathI, parantu phaLanI mAthe prayojana ke to ne phaloneja bhUpI upara pADIra // 370 // tyAre zreSTha panivAlA erA chaTA pujho bhA pramANe zIkhA. paNa ApI (kAyu) ke (bhUmipara) paDelA phaLoja khAi, jethI phaLa pAravAna pApa na lAge. / / 371 // pa 6e puruSone anukrame kRSNAdi lezyAo jANatrI. puna: zrIsiddhAntarUpI samudramA dekhelaM pIjuM paNa dRSTAnta darzAvApa ch.|| 372 / / kecana grAmaghAtAya, caurAH RraparAkramAH / kAmanto mArgamanyonyaM, vicAramiti cakire // 373 // ekastatrAha duSTAtmA, yaH kazcid dRSTimeti naH / hantavyaH so'dya sarvo'pi, dvipadA vA catuSpadaH / / 74 // anyaH prAha catuSpAdbhiraparAddhaM na kizcana / Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -..- -.-.-. 17 mu) // lokamakA vatIya sargaH // (mA. 97) (255) manuSyA eva hantavyA, virodho yaiH sahAtmanAm // 375 // tRtIyaH prAha na strINAM, hatyA kAryA'tininditA / puruSA eva hantavyA, yataste karacetasaH // 376 // nirAyudhairvarAkaistaihataiH ki naH prayojanam ? | ghAtyAH sazastrA eveti, turyazcAturyavAn jagau // 19 // savAlorapi kAravAItaH kiM naH phalaM bhavet ? / sAyudho yudhyate yaH sa, vadhya ityAha paJcamaH // 378 // paradravyApaharaNamekaM pApamidaM mahat / prANApaharaNaM cAnyaccetkurmastarhi kA gatiH ? // 379 // dhanameva tadAdeyaM, mAraNIyo na kazcana / SaSThaH spaSTamabhASiSTa, prAgvadatrApi bhAvanA // 380 / / sarvastokAH zuklalezyA, jIvAstebhyo yathottaram / padamalezyAstejolezyAH, asaMkhyeyaguNAH kamAt // 381 // anantanAstato'vezyAH, kApotyAdayAstatastathA / tebhyo nIlakRSNalezyAH, kramAdvizeSato'dhikAH // 382 // iti lezyAsvarUpam / / 17 // artha-krUra parAkramabAlA evA kelAeka cora koika gAyano ghAta karavAne mATe mArga jatAM paraspara e pramANe vicAravA lAgyA || 374 // tyA dRSTa AtmAvAlA eka core kamthu ke je koi ApaNI najaramAM (dekhyAmAM ) Aye te mANasa hoya ke pazu hoya no paNa te sarvane bhAje haNavA. // 374 / tyAre bInA core kayu ke pazuoe ApaNo kAipaNa aparAdha karmoM nathI bhATe jeonI sAthe ApaNane virAdha ke tevA ( sarva ) manuSyoneja iNavA. / / 375 // syAre bojA core phag ani nindanIya evI lIyonI hatyA na karacI, parantu puruSoneja haNavA, kAraNa ke te puruSoja mUracittavAlA che. // 376 // tyAre catagaivALA cothA core kayu ke vicArA zakha rahita puruSone vaNavA ApaNane bhuM prayomana che, ! mATe zastra bALA puruSonena iNavA. || 377 / / syAre pAMcamA core kA ke-zastravALo 1 corone nikaLayAno udaMza gAma maMTaSAno che paNa temAM gAmanI ghAta karyA binA nUMTI zakAya nadi mATe bharhi " gAmamo ghAta karavAne " pama uzaSadhana jaNAvyu cha. Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (256) // lezyAdvAre lezyApariNAmabhedavicAraH // (dvAra mAM paNa nAsI jatA puruSane iNavAyI ApaNane Y phala dhavAnu cha ? mATe zastra vAlo paNa je puruSa ApaNI sAye yuddha kare tene ja haNayo. // 378 // tyAre chaTA core spaSTa kayu ke eka to pArakA dhanamAlane chUTavo e pApa cha bhane pIju paNa parano mANa levArUpa tro moTuM pApa karIe to ApaNI zI gani thAya ? // 379 / / mATe nenu dhanaja levA yogya cha, parantu koipaNa bhAravA yogya nathI. mahi paNa pUrvavat 6 coro anukrame 5 hAvAlA jAgA / / 38. 11 lezyAnuM alpamahatva-zuklalezyAbALA jIvo sarvathI alpa ke te anukrame pA. leNyALA asaMkhyaguNA cha nedhI te mo lezyAvALA aArakhyaguNA . / / 381 / / thI kaoNpomalezyAvAlA anantaguNA . tethI anukrame nIlalezyAvAmA vizeSAdhika che, ane tethI paNa kRSNalezyAvALA vizeSAdhika che, e rIte lamyAna svarUpa skAyu. // 382 // iti lezyAMdvAram / / 1 kAraNa zuklale zyA lAMtakathI mAMDIne uparamA deyomA bhane pheTalApaka manuSyAdikane cha. mATe. 2 te moyo 3-4-5-kalpanA vo asarUpa guNa doSAdhI 3 se thI jyotiSI bagere asaMkhya guNa hoSApI 4 saMthI pakendriyo bhaneta guNa hocAyI, 5. 5 madhi dhaNI vistAra bhopannaSaNAjImAM ke hAMthI upayogi pi. SayamA saMkSipta bhASA upakArAtha lakhyo che, te A pramANe kRSNAdi sarva lezyAo potAnAyo anya lezyAnavyanA saMbaMdhayo te tejole. zyAnA varNa gaMdha-rasa-sparza-ane svabhAvarUpe pariNamI jAya che, jema kRSNalezyAnA pariNAmapAko jodha parabhayA utpanna thaSA mAde nIla lezyAnAM - vya prahaNakare syAre prathamanI kRSNalezyA prANakolI nIla lezyAnA saMsargathI baralAine nI Thale zyA thai jAya. pa pramANe sarva lezyAmonI parAvRtti jANadhI pa manuSyatithaMca saMbaMdhi lelyA o mATe jANavU. ane devanArakanA saMbaMdhamAM sarvathA badalAi nahi jatAM kAraka AkAramAna badalAya cha paTale kRSNa lezyA. pALA nArakIjIyano nora lezyA yogya pariNAma ( kaMdaka zubha bhASa) patA nola lezyA vrakhyanA grahaNathI kRSNa lezyAnA gharNa gaMdha rasa sparza ne svabhAva badalAtA nathI, parannu kahaka vizuddha yAya che. punaH lazyAne yoga nimitta kahela che. edale legamAM yoga mULa kAraNa che. tethI jyAMsudhI yogano sadabhAva hoya . tyAMsudhoja leNyAno saMbhASa hoya che. ane yomane abhAve lezamI paNa abhAva che. Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17) || lokapakAze tRmIyaH sargaH // (sA. 27) (227 ) nathA lazyA pa pudalanavya avazya che. parantu punalamI gaNAdilI prANa vagaNAomAMthI datyAnAM pudgalo kA vargaNAdhALA cha ? ne saMbaMdhi sarvathA spaSTa ssu lAmo lakhita jaNAno nathI, mAtra panaghaNAjI ghagare mavasyAne "yogAmnagata draSya" eTalAja akSaronI pyAkhyA upalabdha thAya che. paraznu "amuka vargaNA' pama spaSTa natho. ane e saMbaMdhamAM usarAbhyayanajonI pAhaaTIkAmAM kAMka vizeSatA 3. te gyAMcI jANathu. nayA digaMyara AmnAyanA akalaMkavaracita tatvAdharAjaghAtikamAM kaMdayAnAM 6 bAra nIce pramANe darzAyAM cha 1 nideza-( kRSNAdi 6 lezyAnAM nAma darzAyA che. ) 2 zraNa-( prathama davila cha ne anumAre ) 3 pariNAma-saMkhyAta lokAkAzanA pradezapramANa amarUpaguNA kAyodayasthAnA ke jaghanya undhara ane madhyama aMzadhALI 2 tezro AtmAnI pariNAma saMklezanI hAnie pravartanAM kRSNa nIla ane kArota pa 3 azubhale. syAo pariNama cha. tathA jaghanya madhyama ane utkRSTa aAghALA sthAnImA vizuddhinI vRddhie tejaH pana ane zukla e 3 zubha lazyAo pariName . nayA utkRSTa madhyama ane jaghanya aMzomAM vizuddhinI hAnira praNa zubhalelyA pariNama ho, ane jaghanya madhyama utkaTa azomA saMklezano vRdie 3 azubhazyAoM pariNama cha ahiM dareka lezyA asarUya TokAkAzanA pradeza jeTalA adhyakSa sthAna cALI hai. 1 saMkrama-kRSNalezyAbaDe maMklizyamAna jIva ( saMkale zavRddhie ) bojI lezyA na pAme, kAraNake kRSNale zyAja padasthAnAtita saMkramaghaDe taLe. bhASArtha pa cha ke kRSNalezyA prathama adhyavasthAna saghaTa saklezavAchu che ane tyArapachInA AgaLanAM adhyAyAno SasthAnAtita (hAni) nA anukrame che. tetro jarIte nIla-kApota khaizyAnAM adhyasthAno paNa padasthAna patita hAninA anukarma cha, tadanantara tejaoNlezyAnAM abhya sthAnoM padasthAmapatima vizukhino divALI cha. tebIjagate patra ane zuklalezyAnAM sthAno paNa ghaTasthAna patita vizuddhinI vRddhipa cha, 5 pramANe bareka lezyA polapotAnAmA padasthAnapatita che. tethI kRSNale zyAnA antyasthAnathI saMkalazamAM badhanI badhatA jISa kRSNAlezyAnu prathama Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // leNyAdvAra Tippanakam // . [dvAra sthAna pAme syAravAda saMklezadivALI bIjI ko lejhyA nahi hopAyI kR. galezyAmAja aTakI mAne puna: hAnimA pase te,Sakhate ghaTasthAnapatita hAniya vartatA jyAre kRSNalanA ananyasthAnarUpa sakala zayI paNa honasakleza AyanAM sunaMja naulale mA utkRSTa saMkleza sthAnapara Ave. pa pramANe kRSNa lezyAnI maMgalezaghRddhimA tanA jIvane myasthAnasekrama hoya paNa parasthAnamaMkama na hoya ane maM. klezahAnimA vartanA jobane svadhAnasaMkrama ane parasthAna kama yanna hoya, punaH eja paddhatie zukralekhyAmA vizuddhimI vRddhipa. parnanA jorane parasthAna bhakrama na hoya paNa svasthAna saMkama ekatra hoya (kAraNa ke AgaLa bIjI adhika vizuddha leNyAno abhAva cha ) ane zuklale zyAmAM vizudinI hAnie vatanA jISane svasthAnakrama to hoya paragsu pacalaNyAnA uskRSTa sthAnane pAmayArUpa parasthAnamaMkama paNa hoga, ane e pramANe madhyanI cAra leNyApromA bRddhie ane hAnie vartanAM svasthAna ane paramyAna banne majhama hoya. hi basyAmatinamAM anaMtabhAgada dvimA sarva jIvanamANa anaMta paj, jANavU amaMkhya bhAga. pRddhimA asaMkhyalokanAM pradezarUpa asaMkhyagaNu, saMkhyeyabhAgavRddhimA utkRSTa ma. khyAtarnu saMkhyAtapaNu, jANavaM, pa rote ananta guNAdimAM paNa jANavu. 5 karma-(aMbuphaLa bhakSaka- dRSTAnta dazavila che.) 6 lakSaNa -- (kA leNyAba jobanA svabhAva kevA hoga 7 te paNa sphura noTamAM dazacila). gati-lazyAnA 26 aMzamA 8 aMza AyuSyAbaMdhane yogya cha, kAraNa ke mAla apakarSarUpa madhyamapariNAmabar3e AyuSyabandha hoya cha ( adhi 26 aMza kI rIte ? ne vigavagamnAyathI jANavA.) ane zeSa 18 aMzavaDe pakagati nAmakarmaja aMdhAya che. tyA utkRSTa zuklaloNyA pariNAmakALA jodhoM kALa karIne sarvArthasiddha mAM jAya, jaya zukla sozyAvAmA zukra-mahAzupha-zatAra-ne mAhasrAra kalpamA jAya, madhyama zukla hoNyAlA AnatathI cAra anuttara sucI u paje. utkRSTa paasalelyAbALA sahacAramA. jaya pavAle vALA manan mAhendra yAM, mayamapAlecyALA brahmAthI zatAra delAMnA kalpa sudhI, utkRSTa ne jolaNyAvA LA sanatkumAra me mAhembakalpamA anya cakanAmanA iMdrazmiAmadhI nikaLatI vimAnapaMktimA, jagha0 sejolegASALA modharma ane IzAnanI prathama praka vimAnathI nikaLato zreNImA, madhyama tejo lAvAlA vaMdranAmamA bannakaSimAna Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [15] // lokamakAze vatIyaH sargaH // (sA0 97) (259) mI zraNithI balabhadramAmatA vikanI bhaNi sudhI, utkRSTa kRSNa laMNyAcALA mAtamI pRthyo mAM, jaghaH kRSNAle vALA pAMcamI pRthvI nIce tamila nAmanA intrakanara kAvAsamAM, madhyama kRlelyALA hima nAmanA indrakatho mahArogghanAmanA indraka nAkAbAsamudhI, unIla bALA pAMcamI pRthmImAM madhya viphamAM, jamanIla lathALA vAlukAmA tama nAmanA indrakamAM, madhyama no dala vALA bAlakAmA prastanAmanA indrakathI sapanAmamA indrakasudhI u* kApota laMyALA vAlukAprabhAmAM saMprajvalita narakAvAsamAM. jagha0 kANe laM) pALA ratnaprabhAmAM sImaMtaka randhraka mudhI, ane madhya kA laMga bALA rautrakathI saMjyalita indra ka sudhI umpanna thAya cha. ma jAti dI juyA parivArajyotiSa pRthvI kAya apakAya ane vanaspani kAya mA. madhyama kRSNAdi 3 moNyAbaDhe agnikAyaana ghAyumA upa'ne pamA deza nArako pAnAnI loNyA sahita tigata ana manuSyamAM jAya cha 8 svAmila -12 pRthvImA kApota, 3 jImAM nIla-kApona, 4 dhI nIla, 4 mImAM nIla-kRSNa-6iTImAM kRSNa, 7 mImAM paramaruNa, bhayanapatibhyaMtara jyAlipImAM kRSNAdi 4 apaMcendriyoM saMkliSTa kRSNAdi 3 lezyAvALA, a0 paMce0 tiryaMca saMkliTa 5 lakSyAzAlA, saMkSieca0 tirya-manuSyane ane 1 tho 4 madhI guNasthAnavAlAne 6 lezyA, 5 6-7 guNA bALAne 3 zubhalezyA, 8 thI 13 sudhImA zuklanTezyA, ayogi lezyA rahita, 1-2 ka. rUpamA tejo, 3 4 mAM tejIne pA. 5-6-7 8 rUpamA pazna, 9 10 11-12 mAM par3ane zukla, AnanAdithI sarvAdhaMsudhI zukla ( ahi dirgayara saMpradAye 16 kalpa ne pravatAmbara saMpradAye 12 kalpa deyaloka jANavA. ) 9 mAdhana - dravyalatyA nAmakarmAdayanimittarUpa, ane bhAvalalyAkaSAyanA udaya-ayopazama upazama ne kSayayI ; 10 saMkhyA - pradhamanI 3 laNyAzrI dravyapramANathI anaMtAnaMta che, kAlapramANI anaMtAnaMna kAla sakanA samayamANa hai. kSetrako anaMtAnaM lokAkAzanA pradeza pramANa, sejolalyA vyathI sAdhika jyotiSI yo jeTalI che (kSetra pramAza kALa pramAga tejo pagenu dAvyu nathI ), pA lazyA. pravyapramANadhI sNjnyipNce| niyana saMkhyAlama mAge ane zuklatyA jayapramANadhI patyopamanA asaMkhyAnamA bhAga meTalI, Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // leNyAdvAraTikanakama // (dvAra - 21 kSetra - kRSNAdi praNamAMnI reka lA svasthAna-samudavAna ane upa. pAnabahe sarva lokAkAzamAM va cha, tejo ne paNa patraNabahe lokanA asaMkhyAnamAbhAgamA. zuklale tyA svasthAna ane upapAtavaDe lokanA asaMrUpAtamA bhAgamA mamudavAtaghaDe lokanA asaMkhyAnamAbhAgamoM tathA sayalokamAM vana cha. 12 mparzana-kRSNAdi 3 lakSyAo svasthAna samudaghAta-ane upapAtabaDe sarva lokane sparza cha, tejolelyA svasthAnabaDhe lokato amaM: bhAga azyA de. RNa 812 loka samudaghAnaya 814 zA 214 loka ane upapAnavaDe dezRNA adha adhika 14 loka mpaza cha panazyA svasthAna ane samuddhAnabahe de. vapUNa 85 loka ane upapAnabaDhe 5:14 zloka parza che. zukkalezyA svasthAna ame upapAtabahe vezaNa 6:14 loka bhane samudaghAta rahe dazaga 6:14, loka asaMrasyabhAga-athavA sayaloka sparza ke. 13 kAla-kRNAdi 3 lejhyAno darekanI agha kALa amtamu 0 ane utkR0 anukrame sAdhika 33 sAgara sAdhika 17 mA ne sAdhika 7 sAgara cha. najamAdi 3 no jaghakALa antarmu0 ane u. kALa anukrame sAdhika 2 sAgara-sAdhika 18 sAka-ane sAdhika 33 sAgara che. 14 antara-kRSNAdi 3 lezyA darekarnu javaH antara anna, ane unkRta asaMkhya punarUparAvatta, 15 bhASa-chapa lezyA audAyika bhAvanI che, kAraNake (dravyalakyA ) zarIranAmodaya thI ane ( bhAvalezyA ) mohanIyanA udayakapa che mATe. 16 alpabahuztra-zuklale zyA alapa, tethI padma asaMkhyaguNa, tethI nejolezyA asaMkhyaguNa, sethI alazyA anaguNa, tethI kApIta anaMtaguNa, tethI nIla ane tethI kRSNa vizeSa vizeSa adhika cha, Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // lezyAntram // lazyA parNa gaMdha | rasa feghmi | maparza kRSNalo. | kRSNavarNa | durabhigaMdha / kaTu kaho) | zIta rasa | | ve antamahAdhika 33 mAgasepama (sanamanArakane) anna muhUrta nIdale0 | nolavarNa | tikatara tIkhI palyAmasayabhAgAdhika 10 magara. (pAMca mApRthvInA mhenlA prtrmaa| kApolale. kabutara sarakho // lokaprakAze tRtIya sargaH // (sA. 17) pAyelAtarI 3 sAgara (zrIjo pRthvInA helA prataramA tejole raktavarNa surabhigaMdha miTa ligdha-uSNa. palyAmaMjhayeyabhAgAdhika 2 mAgara (IzAna deyane) panako pItavarNa miTatara the antarmuadhika 1. mAgara. (mahalokanA devane) zuklako pravetavarNa miztama ye annAmuM* adhika 33 sAgara (anuttara devn| (261) Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lezyA kRSNale = nolale 0 kapotI0 tejAle0 pachale zuk // deva - manuSya - tiryaMcagatimAM lezyAsthiti || sthiti ( devayAnI jaba 0 - 10000 varSa u0- palpopamAsaMkhyeyabhAga. 1. jaghaH - samayAdhika patyAsaMkhyeyabhAgaH ( vRddat ja0 - samayAdhika nIlo urakRSTa, u0- patyA saMkhyeya bhAga ( dRSTattara ) -1 jagha0 - 20000 varSa u0- palyA bhAgAdhika sAgara jagha0 - samayAdhika u0- 10 sAgaropama " jagha0 - samayAdhika 10 lAgaropama u0- 33 sAgaropama kaye sthAne ? bhavana rati ane vyantarama 27 " izAna svargamA sanatkumAramAM brahmakalpamA lokavargamAM anutaramAM manuSya ane tiyaMcanI hozyA sthiti anta muddattaM, " nirvAcamAM - antarmuH manu ' mA 9varSo napUrvako'va (262) || leoAbAre gArakadeva sambandhilezyA sthiti vicAra || (dvAra Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 muM) (263 ) -.- // zrIlokapakAze panIyA sargaH // (sA0 98) // nArakanI leyAsthitiyantram // :- --- ledhayA / cini kaan maagi kii| nIlalI. | jagha-- patyAsaMkhyeyabhAgA- | jaya0 -- pAMcamI pRthvInA hila dhika 10 mAgara pratAmA u0 : 33 mAgagaMpasa u-sAtamI pRthvIrA jadha. - palyAmaMdhyeyabhA jadha..- zrIjI pRthvInA helA prasamAM gAdhika 3 mAgara u.--pAMcamI pRthyAMnA helA utkRSTa- 10, prataramA ja0-10000 ghara jagha. .. helI pRthvInA pvaMsTA pratAmA unkRSTa-palyAsaMkhyeya - | u, zrIjI pRthvInA hallA bhAgAdhika 3 sAgara | prAramA hApAtalo niryAghAtaM pratItya syAdA-hAraH SadigudbhavaH / vyAghAte tveSa jIvAnAM, tricatuSpaJcadigbhavaH // 83 // alokaviyatAsshAra-dravyANAM skhalanaM hi yat / sa vyAghAtastadabhAvo, niaaghaatmihocyte|84|| bhAvanA vevaM // srvaadhstaaddholok-nisskuttsyaagnikonnke|sthito bhavedyadaikAkSastadA'sau tridigudbhvH||5|| pUrvasyAM ca dakSiNasyAmadhastAditi diktraye / saMsthitatvAdalokasya, tato nAhArasaMbhavaH // 86 // aparasyA uttarasyA Urdhvatazceti diktrayAt / pudgalAnAharatyevaM, mUkSmAH pazcAnilo'naNuH // 87 // ( dizAhAradvArasvarUpam ) tathoka-"iha lokacaramAnte bAdarapRthivokAyikAkAyikatejovanaspatayo na santi, sUkSmAstu paJcApi santi, bAdarA vAyukAyikAzcati paryAptAparyAptakabhedena dvAdazasthAnAnyanusatavyAnIti bhagavatI za03430 vRttii| [sA098] artha-niryAghAta AhArane mAapi AhAra cha diziyI utpanna thayelo Alo Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dizAhAradvArasvarUpam / / (dvAra doSa the, ane pAyA hoho gamA kama cAra-ane pAMca diziyo utpanna thayelo hoya che. / / 383 // ahiM alokAkAmAvaDe AhAradravyanI je skhalanA ( aTakAva ) te vyApAnavAnI, ane teno je abhAva ( paTale alokanA abhAva sarva diziyI AhArarnu Agamana dhAya ) te aIi nidhiAna AhAra kovAya ke. // 38 // ahi nAtparya A pramANe cha ke-sarvathA nIce adholokamA nikurainA agnikhUNAmA jo ekendipa jora rahayo hoya to ne jIvane raNadizithI Avelo AhAra hoya, 11 385 // ane pUrva dizA-dakSiNadizA-ane nIce patraNa dizAe aloka rahelo hozathI nyAMthI AhArako saMbhava ( Agamana ) nayI // 386 // mATe pazcima uttara ane udhya ra traNa dizAmAMthI mUkSmapRthvIkAyAdi pAMca jIvo ane bAdara vAyukAya jIvo pagalone prahaNakare cha / 387 / / ___ kA keke -ahiMlokane chelo cheDe bAdaspRthvI-bAdara apakAya-pA0 tanamkAya-anetrA0 vanaspati nathI ane mUkSma so pAMce jIvo , temaja bAdaravAyukAya paNa che mATe ( e 6 ne ) paryAptA ane aparyApta gaNanA 12 jIvasthAno (lokane cheDe ) jANa" e pramANe bhaganA 34 mA zanakanA ? lA . uzAnI vRttimA kayu che. hayordizostathekasyA alokavyAhato budhaiH / catuSpaJcadi. gutpanno'pyeSAmeva vibhAvyatAm // 88 // tathAhi // sadhistAdadholoka, eva cetpazcimAM dizam / sthito'nustyakAkSaH syAtmAcyAM na vyAhatistadA // 389 // adhastanI dakSiNA ca, dve eva vyAhate iti / digbhyo'nyAbhyazcatasRbhyaH pudgalAnAharatyasI // 390 // dvitIyAdipratareSu, yado pazcimI dizam // sthito'nusRtyakAkSaH syAnna 1 alIkAkAzamA pudgalano amAtra doghAthI 2 tIkSNasAlApramaragyo nikuTa-lokamA cheDA (lokano bhitto ) 3 ahi kSeSalokamAM kahevAze tedho kSazizA ANadhI. 4 A agmiNAna ama dRSTAMta Apala che te bIjA praNAoM mATe paNa yathAyogya praNavizono AhAra jANo. Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ...... .citra naMvara 5 . : . AhAra vyAghAna citram // .... / .... vAyavya uttara izAra " F nairutya ..... dakSiNa A adholokanA cinamA dareka lITI ekeka manararupa 2. agnirakhUNAmA rahelo chello vartula ta agni - NAmAM (mela pranare rahelo) niSkuTa vartI jIva che.' nyAMcI pasIne rahelo velA pratarano bIjo yarnula ne pazcima dizAne anusarIne rahelo jIvacha.. ane upAntyapranaramA rahelo varnula paNa jIvache. tione anukrame adhaH pUrva ana dakSiNa dizAno vyAdhAna, . adhaH ane dakSiNa dizAnI tathA dakSiNa no vyAghAta che. Ananda pro. presa-bhAvanagara, Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18] // lokapakAze tRtIyaH sargaH // (sA0 94) (265) vyAhatiradho'pi tat // 391 // vyAhatA dakSiNevaikA, tataH pacadigAgatAn / pudgalAnAharatyeSa, evaM sarvatra bhAvanA // 392 / / dravyatazca sa AhAraH, syAdanantapradezakaH / saMkhyAsaMkhyapradezI hi, nAlmagrahaNagocaraH // 393 // asaMkhyAghrapradezAnA, kSetrataH so'vagAhakaH / jaghanyamadhyamotkRSTa-sthitikaH kAlataH punaH // 314 // bhAvataH paJcadhA varNa-rasegandhairdvidhA'STadhA / sparzarekaguNasvAdi-bhedaiH punaranekadhA / 395 // kiJca // anantarAvagADhAni, svagocaragatAni ca / dravyANyabhyavahAryANyaNUni vA kAdarANi vA // 396 // Aharanti varNagandha-rasasparzAnpurAtanAn / vinAzyAnyAMstathotpAdhApUrvAn jIvAH svabhAvataH / / 397 // ityAhAradikprasaGgAt kizcidAhArasvarUpam 18 // artha-mathA re diziyI ane eka diziyI alokano vyAghAta hote chate burimAnopa eja ( ayavA 12) jIvone (anukrame) cAra bhane pAMca dizidhI Ane AhAra jANavo. // 389 te A pramANe sarvathA noce adholokamAMja ekendriya jIva jo pazcimadizAne anusarIne ( arthAta pazcima dizAmA ) rahyo hoya to te jIvane pUrvadizAmAMthI AhArano vyAyAta hAmo nayI // 300 / / parantu nIcenI ane dakSiNa e ve dizAnoja (dizAnA AhArano) vyAghAta hoya che mATe e ekendriya nIca cIjI cAra dizAyoAthI AveLA AhArapudgalone Ahare ke (grahaNa kare cha). // 39 // tathA pIjI trIjAdi prataramA jyAre adhya-pacidizAne anusarIne ekendriya jIva rahyo hoya nyAre tene adho dizAno paNa vyAghAta na hoya / / 392 // parantu eka dakSiNa dizAnoja vyApAva hoya, teyo te ekendriya pAMca dizAmAthI AcelA punakone grahaNa kare che, e pramANe sarva The. 1 padhima tarapha khasato rahevAyo pUrva dizA kAka anAkAnta cha mATe, 2 dakSiNamA baloka che mATe 3 sarvAdhassanapraptarathI uparanA mAkAza prAramA 4 mAtamI narakanA sarSayI nocanA pratarathI upaslA masaranI pazcima dizAmA 5 kevaLa dakSiNa dizAmAMja aloka ApavAyo Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (266) || digAzaraNAre dravyAdita AhArasvarUpa varNanama || kANe eja pati vicAratrI // 353 // // prasaMgataHAhAranAM dravya-kSetra-kALa-ne bhAva // te AhAra dravyadhI anaMta pradezI che, kAraNake saMkhyAta athavA asaMkhyAta pradezI pulo AtmAne grahaNa viSayavALa (prahaNa yanAM ) nathI || 394 || te AhArapuLanA skandha kSetrI asaMkhya AkAza pradezamAM avagAha karanArA hai, ane kALI janya-madhyama-ane utkRSTa sthitivALA he // 396 // bhAvadhI varSa ane rasavaDe pAMca fe areas, ias ce prakArano-parIvaDe ATha prakArano ane eka guNa dviguNaityAdi (varNAdi) va aneka prakAroM ke // 396 // vaLI ponAnAyane prApta zrayelA ane ( AtmAe avagAhana karelA AkAza pradezotho) bInA (AkAza) madezomA nahi agAhecha ( paNa Atma pradezomAMja avagAlI ) eva AhAra karanA yogya sUkSmaM athavA bAdara pR dravyone teSAM rahekA pUrvanA varNa gandha ra ane parzano vinAza karIne tathA bIjA apUrva navA (varNAdika) - utpanna karIne jIvo svabhAvadhI ( te dravyo ) grahaNa kara le, e pramANe AhAranI dizA kahevAnA prasaMge te AhAranuM paNa kaDaka svarUpa ka // 397 // || iti digAhAravAram || hatre saMghayaNadvAra ogaNIzamaM kar3e ke. asthisaMvandharUpANi tatra saMhananAni tu / poDhA khalu vibhidyante, dADharyAditAratamyataH // 398 // tathAhuH / / "vajarisahanArAyaM, paDhamaM bIyaM ca risanArAyaM / nArAyamadranArAya kIliyA tahaya beva // 1 // [ sA099] (vajarSabhanArAcaM prathamaM dvitIyaM ca RSabhanArAcaM / nArAcamardhanArAcaM kIlikA tathA ca daspRSTam (sevA) kIlikA vajramRSabhaH, paTTo'sthiardes | snorkaTabandho yaH sa nArAca iti smRtaH 1 (jAra 1-2 jaghanyathI 1 samaya ane utkRzyA asaMkhya kALa sudhI AhArapaNe rahenArA ( tadanaMtara AhArapaNAne ayogya thAya che. ) If 3 potAnA viSaya " paTale AhArapaNAne B Atmapradezayo bhinnamadezAmAhI dravya AtmA grahaNa na kare mATe. 5-6 ma kendriyAM sukSma AhAra grahaNa kare che ane yAvara pakendriyAdi sarvajISa sUkSma arne bAdara purUSa AhAra grahaNa kare che ahIM sUkSmate mAMdAnI apekSAye nhAnA dugo jAtrA sarva anaM rAinI jema ' Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 mu) || lokaprakAze tRtIya sargaH // (sA0 100 ) (267) // 399 // tatazca // baddhe markaTabandhena, sandhau sandhau yadasthinI / asthamA ca paTTAkRtinA, bhavataH pariveSTite / / 400 // tadasthizrayamAvi, sthitenAsthnA dRDhIkRtam / kolikAkRtinA va varSabhanArAcakaM hi tat // 401 // yugmam | anyadRSabhanArAcaM, kIlikarahitaM ca tat / kecittu vajranArAcaM, paTTojjhimamidaM jaguH // 402 // sthnormarkaTabandhena, kevalena dRDhIkRtam / yAhuH saMhananaM pUjyA, nArAcAkhyaM tRtIyakam // 103 // baddhaM markaTabandhena, yadbhavedekapArzvataH / anyataH kIlikAnaddhamardhanArAcakaM hi tat // // 402 // tatkIlikAkhyaM yatrAsthnAM kevalaM kIlikAyalam / asnAM paryantasaMbandharUpaM sevArttamucyate // 205 // sevayA'bhyaGgAthayA vA, RtaM vyAptaM tatastathA / bedaH khaNDermithaH spRSTaM, vedaspRSTamo'thavA // 406 // yadyapi syuranasthI nAmetAnyasthyAtmakAni na / tadgataH zaktivizeSastathApyeSupacaryate // 207 // ekendriyANAM sevA, tamapekSyeva kathyate / jIvAbhigamAnusRtaiH, kaizvizcAyaM sudhAbhujAm // 408 // saMgrahaNIkArestu-cha gabha tirinarANaM, samucchiSaNidivigala beva / suraneraiyA egiMdi - yA ya savve asaMghayaNA || 1 | (SaD garbhajatidaignarANAM sammUrchimapacendriyatrikalAnAM sevArtam / suranairayikA ekendriyAzca sarve'saMhananAH ||) ityuktam / (sA0 100) iti saMhananAni 19 // artha - 19 saMghayaNadvAram - hADakAnAM saMvandha rUpa saMghayeNo ke nizcaya - tAdikanA taphAvatI 6 prakAranA bhedavALA he ||118 || cheke vajra RSabhanArAca - bIjuM RSabhanArAca trIjuM nArAca bodhuM ardhanArAca-pAMca kI. Ch - 1ersarai saMdhisthAne AvelA se cher3A se saMbaMdhayoM rahelA che te saMbaMdhane maMzrayaNa kaDevAmAM Ave Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - ------ -- --- -- - (268) // saMhananasvarUpanirUpaNama // (mAra likA ane chaTTu chevaThu sevA-chedaspRSTa)" vana eTale khIlI RSabha eTale be hADakAMne vIsAi rahelo pATo ane hADakAMno je paTabaMdha te nArASa ema kahelale // 399 / / ane tethI dareka sAMdhAmAM je ce hADakA (nA chedA markaTabaMdhavahe baMdhAyalA hoya, ane pATA sarakhI AkanovAlA hAhakArahe viTApalA hoya, // 40. ane te paNa hAhakAne bhedIne rahelI kholInI AkRtibAlA hADakAvaDe atihaTa yayela hoya teja bajraRSabhanArAcasaMhanana kahevAya. // 401 // vIjeM je RSabhanArAcasaMhanana ne khIlI rahina pUrvoktaMpakArarnu cha, keralAeka bhA. cArya no e anAsaM0 ne (badale) pATA rahina vajranArAca kahe the. // 40 // je saMghayaNa phakta ve hADakAMnA paTavaSayaja dRDha thayela che tane zrIpUjyabhagavana pUrrAcAryoM (athavA sarvajJo) trIju nArAca nAmarnu saMghayaNa kahe che, // 40 // je saMghayaNa eka bAjudhI mabaMdhavaDe baMzcAgala hoya ane vIjI bAjue khIlobaDe jaDelu hoya te ardhanArAca kavAya, || 404 / / je saMghayaNA hATakAne mAtra kholIceMja baLa hoya ne kIlikA nAmarnu saMghayaNa,ane je hADakAMnA chedAnA saMbaMdha mAnavAlaM hoya te sevArsa saMghayaNa kahevAya che. // 405 (pamA vyutpatyartha A pamANe ke ke-) abhyaMgAdika (-tailAdivaDe cola-masaLavu-dAvaq inyAdika) mevA vaDe Rna eTake vyApta (-rakI rahenA5) hoya che mAda sevAta kaDevAya che. athavA cheda 2 markaTa paTale vAMdarIna barnu potAno mAne (dhAMdarIne) jebo rote baLagI radai che teSIrIte hAhakAMnA be chedA paraspara AMTI bhArIne paLamelA hoya seSA baMdha paTale hADanA mabaMdhane makaTayaMdha le. 3 ve hAikAMmakaTavandhayALA ane pATo eNane bhedIne kholI rahelAahi svIlo prathama uparanA hADapaTTane bhevIne tenI nIce helA markaTavandhavALA hAhakAne pachI temI nIce rahelA bIjA hADakAne, ane pachI saba thI bhIvenA hAipaTTane bhedIne rahelI hoya che| hocAthI bheda cAra tathA kholI sAthe hAhavAra thAya che. 4 barSa bhanArAcamAM kahelA prakAgnu 5 yojI yAjupa parale prathama saMghayaNamA ja sthAne madhya bhAga nIlo hanInyAMja 6 arthAta va hADakAnAM ca cheDAmA paka chaDo bobhaNavALo hoya samAM bIjA hADakAmo cheDo sheja utarelo hoya che. pa rote ve chaDAnA paraspara sparza saMghavaSAlu. ( mema ukhalamAM muzala rahela hoya tema A seSAta saMghasoya che / ane uparanAM pAMce saMdhayaNomA hADakAnAM be cha DA yaka bIjApara padIne rahelA hoya che. Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citra 11 thI 16 vajrarSabhanArAca saMhalara viva baiTha tarapha hATakAnA aisA ono markeTabaMdha yelo . markaTa baMdhanI upara lagAyeMlo hADakAno pATI. 2 3 markaTabaMdha tathA paTarAne cIthIne bI jI bAjunIka kelI, RSabha nArAca saMhanana : hAkAnI khIlI. citra 2 LG A saMhananamA uparanI spIlI nathI. nArAca saMhanana citra 3. A saMhananamA pATI tathA pIlI baDe nathI ardha nArAca saMhanana citra 4 A saMhananamA ekalAju markaTabaMdha ane bIjI bAju hADakAno cher3o pI lI thI jo Ilo che. kilikA saMhanana citra 5 A saMhananamAM ekataraphanI hADakA nI khobhanamA bIjA hADakA no khIlI thI majabUta kare lo che. sevA saMhanana citra 6 A saMhanana mAM mAtra hADakAno choDo khomaNa mAM aDakALelo che. Ananda prI. presa - bhAvanagara, Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20) lokaprakAze tRtIyaH saH / / (sA. 101) (265 ) eTale hAhakAMnA khaMDa sevaDe paraspara spRSTa eTale sparzayalaM hoya che mATe chedaspRSTa paNa kApa che. / / 406 . vaLI jo ke hArakArUpa mA saMghayaNa hADakA ci. nAnA jIvone na hoya nopaNa te maMghayaNamA rahelI je zAkti te teomA hocAthI te jIvomA saMghayaNa hovAno upacAra ( Aropa) karAya haiM. // 407 // eja apekSAe zrIjIvAbhigamajI ne anusarelA (ne anumAre ) keTalAeka AcAryo ekendriyone Sakti (paTa) sayapa, mo deyone heTu bacaRSabhanArAca saMghayaNa kahe cha. // 408 / / saMgrahaNokAre to-" gatiyeca ane ga. manuSyone cha, samu. paMce-ane nikalendriyane chevaTuM saMgha. hAya che. ane devanAnArakI nayA ekendriyajIvosa saMghapaNarahita hoya che' parIte kahalaM . // 1 // iti saMghapaNamAram 19 // [ have bIsamuM kaSAyadvAra kahe che.] kaSaM saMsArakAntAramayante yAnti yairjanAH / te kaSAyAH krodhamAnamAyAlomA iti zrutAH // 409 // krodho'prItyAtmako mAno'nyeAstrotkarSalakSaNaH / mAyA'nyavaJca. nArUpA, lobhastRSNAbhigRdhnutA // 410 // catvAro'ntarbhavantyete, ubhyoddhessraagyoH| Adimau hauM bhaved dveSo, rAgaH syAdantimau ca to // 411 // svapakSapAtarUpatvAnmAno'pi rAga eva yat / tatastrayAtmako rAgo, dveSaH krodhastu kevalam // 412 // catvAro'pi ctubhedaaH,syuste'nntaanubndhinH| apratyAkhyAnakAH pratyAkhyAnAH saMjvalanA iti / / 413 // etallakSaNAni ca shriihemcndrsuuribhiritthmuucire||"pkss saMjvalanaH pratyAkhyAno mAsacatuSTayam / apratyAkhyAnako varSe, janmAnantAnubandhikaH // 41 // viitraagytishraaddhsmygdRssttitvghaatkaaH| te devtvmnussytvtirykvnrkprdaaH||415||"[saa0101]prjnyaapnaavRttau ca "anantAnyanubadhnanti, yato janmAni bhUtaye / tenAnantAnubandhyAkhyA krodhAyeSu niyojitaa||416||essaaN 'saMyojanA' iti dvitIyamapi nAma / / Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ||paaybaare anantAnamana gAdizva gavarNanam // (bAra saMyojayanti yannaramanantasaMkhyairbhaveH kaSAyAste / saMyojanatA'. nantAnubandhitA vA'pyatasteSAm // 417 // " (sA0102) nAlpamapyullasedeSAM, pratyAkhyAnamihodayAt / apratyAkhyAnasaMjJA'to, dvitIyeSu nivezitA // 418 // sarvasAvaviratiH, pratyAkhyAnamihoditam / tadAvaraNataH saMjJA, sA tRtIyeSu yojitA // 419 / / saMjvalayanti yati yat,saMvignaM srvpaapvirtmpi| tasmAtsaMjvalanA i-tyaprazamakarA nirucyante // 420 // anyatrApyuktaM-"zabdAdIn viSayAn prApya, saMjvalanti yato muhuH / tataH saMjvalanAhvAnaM caturthAnAmihocyate // 421 // " (sA0 103) artha-209 kaSAyavAra-kaSaM eTale samAnarUpI panane jIvo jenAvaDe bhayaMte paTale pAme che. te 'kaSAya krodha-mAna-mAyA-ne koSa ema pAra pakAranA che. // 400 / / temA amItirUpa koSa, atyanI hA ane potAnI aMTanA darzAbacAnA lakSaNacALa mAna, bInAne ThagavArUpa mAyA, ane taSNA athavA kolpa. tArUpa lobha kaDevAya che. // 40 // e cAre kapApa rAga anedveSa e mA~ antargata yAya. temA rahekA re ( kodha ne mAna ) dveSarUpa cha, ane bIjAce kaSAya ( mAyA ne lobha ) rAgarUpa ... // 411 // paLI [ vicAraNAmede ] to potAnA pakSapAtarUpa hovAthI mAna paNa gagaja che. ane tethI rAga aNa kamAyarUpa ke, ane deSa te kevaLa krodharUpapra . // 412 / / e cAre kAya anannAnubandhi-apratyArUpAnI-prasyAnyAnI-ane saMjvalana ema cAra cAra prakAranA che. // 413 // e anannAnubanadhyAdicAranAM sakSaNa zrIhema candrAcArya bhagavante A pramANe kAMde ke-1 pakhavAdIyAnI sthitiyALo saMjjalana, 4 mAmanI sthitivALo pratyAkhyAnI, 1 varSa prayAsthitivAko apratyAkhyAnI, ane AkhA bhava mudhI rahebAvAlo anantAnuvandhi kaSAya che. // 414 // valI e cAre (saMjvalanAdi ) pAya anukrame vItarAgapaNu-sarva niralipaNuMndezaviratipaNuM 1 athavA kapa-samArano mAya-lAma jenAyaDe hoya te kavAya kavAya, 1hu zreSTha ame mAra te sAraM ityAdi pakSapAta rUpa Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 ) // zrIlokamakAze tanIyaH sargaH // (sA0 103) (271) ane samyaktvane yAta karanArA che, tathA ( anukrame ) devapaNu-manupyapaNuniryaJcapaNu-bhane narakagati ApanArA ke. // 45 // vaLI prajJApanAvRttimA kayu ke ke-jenAthI-je kAraNayI praNe jagatmAM jIvo ananta saMsArano anugandha kare hai, ne kAraNayI " anantAnubandhi" pa nAma darepha (krodhAdi) sAye joDeluM che. // 416 / / valI ena " sayojanA " eva' dhIju paNa nAma ke. je kapAya manuSyane (nIbone) ananta saMkhyAvALA (eTale ananta ) bhavAnI mAye saMyojayati-joDe che, mATe te kaSAyone saMyojanA athavA anantAnubandhi paNu' kahelche / / 417 // vaLI je kaSAyAMnA udayapI jIvone A saMsAra. mAM alpa pratyAkhyAna ( tyAgavRtti) paNa udayamA AvatuM natho ne kAraNathI e kapAyomA 'apranyAkhyAnI" e bIju nAma joDela / / 418 // tathA ahije maya sAvadhano [ azubhayogano) spAga tene "matyAkhyAna 5 phaheLa che, te pratyAkhyAnane AvasvAthI te kapAyomA pratyAkhyAnAvaraNa patrIju nAma paNa joDelu che. // 519 / / vaLI je saMvijJa ( saMsArathI virakta ekA ) ane sarva pApa rahita evA ni mahAtmAne paNa kaMDaka jAjvalpamAna kare le, te kAraNathI azAnti karanAra ecA ne kaSAyo saMjvalana kahepAya che. // 420 // bIje ThekANe paNa kA che ke-je kAraNayI zabdAdi ( zanda-varNa-gandha-rasa-ne pazarUpa ) viSayo pAmIne (mApta dhanAM) vAraMvAra ( kaSAya ) uddIpana (pragaTa } thAya ke te kAraNarthI cocA kaSAyonu majvalana evu nAma phahavAya che. // 42 // syuH pratyekaM caturbhedA, bhedAH saMjvalanAdayaH / evaM SoDazadhekaikazcatuHSaSTividhA iti / / 422 // yathA kadAcicchiSTo'pi, krodhAderyAti duSTatAm / evaM saMjvalano'pyeti, kvApyanantAnubandhitAm // 423 // evaM sarveSvapi bhAvyam // tata evopapadyatAnatAnubandhibhAvinI / kRSNAderdurgatinaM, kSINAnantAnubandhinaH saMsAravirakta ane sarvathA pAridhamArgamA udyamazALA pannA muni mahAtmA me paNa aTa (anu) mAmamI pAmona karaka rAgabhASa, ane aniSTa sAmagrI pare karaka asacibhASa pAya che te saMpalanakAyanA urathayAja, 2 (ma0saMkrodha-2 saMpratyAkrodha 3 saM0apra0kodha- sa0 anaMtAkrodha ityAdi rote 16 ne cAra guNaSAthI 65 bhado jANadhA. Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 252) // kAyadvAre kaSAyasthityAdimvarUpanirUpaNama // [dvAra - -- -- - ------ -- // 424 // evaM cA varSAvasthAyimAnasya,zrIbAhubalino muneH| / kaivalyahetuzcAritraM, jJeyaM saMjvalanocitam // 425 // karmagrandhakAraizca sadRSTAntA evamete jagadire / jalareNupuDhavipanvayarAIsariso caubiho koho / tiNisalayAkahahiyaselatthaMbhovamo mANo // 426 // mAyAvalehigomuttimiDhasiMgaghaNavaMsimulasamA / loho hliikhNjnnkdmkimiraagsaariccho||47||saa0104[jlrennu pRthvIparvatarAjIsadRzazcaturvidhaH krodhaH / tinizalatAkASThAsthikazailastambhopamo mAnaH // mAyAvalekhikAgomatrikArmida shRnggdhnvNshmuulsmaa|lobho hridrkhmjnkrdmkRmiraagsrkssH|] ___ artha-caLI e pratyeka(16)kapAyanA saMjyalana vagaire cAra cAra bheda che. e pra. pANe ekeka (krodhAdi) kaSAya 16-16 prakArako yatrAthI kaSAyanA sarva bheda 64 zyA. // 422 // jema koI vakhata uttama mahAtmA puruSo paNa koSAdikarI puSTa. mA dhAraNa kare ke, tema saMjvalana kaSAya paNa koika vakhana anantAnuvandhi paNuM pAme che. ( paTake anantA sarakho una yaha jAya che, paNa pastunaH te saMjvala - nj.)| e pramANe sarve kaSAyomA vicAravaM / / 423 // ane ra kAraNathI na kSapa pAmelA anantAnubandhi pAyavAlA yA kRSNAdikane paNa niztha manantAnubandhi kaSAyathI mApta thanArI durgani thai, // 424 // baLI egIne jemane eka varSe mudhI mAna kaSAya rahelo cha tevA zrIyAhavali munine kevalahAnanA kAra. 1 arthAt narakamA utpanna thatA jIvane anaMtAnubaMdhino udaya hoya ke, chatA je ne kSAyikasabhyatva hopAtho anaMtAnumvadhimA saya thaye lo ke paSA kRSNavAsudeva dhIjI naraphe gayA te kema banI zake ? sena samAdhAna eja ke kRSNavAsudeSane apratyArupAnIkaSAya ito, parantu annapakhate narake jatA patra sa0kAya ugrarUpa dhAraNa karavAyI anAnuvaMdhi saragalo thayo to, jetho zrIjJo narake gayA, tethI koDa virodha nathI, paLo bhezika rAjA paNa bhA. yika samyakasvI chatAM helI narakamAM paNa paja gIte gayA, 2 zrIRSabha dekhanA putra bAhubalIjo potAnA bhAi bharatanakati mAthe yuddha karanA bharatane mAravA mATe muThI upAhatAMja vaigamyabhAtra AyI jabAtho teja upAhelI Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 mu) // lokaprakAdo tRtIyasargaH // (sA. 104) (273) NarUpa je cAritra hatuM te saMjvalana kazAyane ucina ja hata. // 425 / / baLI zrI karmagranthakAroe dRSTAnnapUrvaka e pAyone A pramANe kANAle.-cAra prakArano krodha anukrame jalanI rekhA-renInI rekhA-pRthvInI rekhA ane parvatamI rekhA sarakho (anukrame) che. ane (cAra prakAranumAna (anukrame) nenaranI sauTo kATano stamyahAikAno stambha-ane pattharanA stambha sarakhaM che. / / 423 // [cAra prakAranI) mAyA nAMmanI kola samAna-gomUtra mamAna--maMdAnA (dherAnA) ziMga samAna ane vAM sanA mULa sarakhI le. (cAra paphAgno lobha) haLadara-gADAno koTa (kAjaLa) mutrIthI kezanI loca karI muni ayA. te helA gosAdhInahAnA vIjA 95 bhAioe RSabhadeva pilA pAleM dIkSA lIdhelI hamI. tathI nAnA bhArIne paidanA phema phara ! pathA mAnathI 1 varSamudhI te panamAMja vAhubali muni utkRSTa cAritra bhASathI kAyomargamA rayA, parantu mAnano aMza rahI ayAthI kebala bhAna pAmI zakyA noMha, syAravAda praSabhadeva bhagavAne be mAdhyo ona (yanone) upadeza deyA mokaLI, te sAdhIoe he dhaMdhu hAthI uparathI umage" tyA vi upaveza ApabAthI bAhubali munine " hu~ mAna dvAdhIpara badelo chu . syAdi codha AyatAM potAnA nAnA bhArAne banA karacA mAge paga upAdasAMja kevalazAna utpana thayu. ahiM paka varSamudhI bAhubali munine maMjvalana kapAyaja ito, pandhara diSasanI sthitiyALI te kAya kaMhaka adhikamAyAlI hovAthI apratyAkhyAnI sarakho thayo to jedhI 1 varSasudhI te rahI zakyo, 1 jema jAlanI rekhA bagere praSA rekhAbho anukrame zIghra ane ghaNA ghaNA kALe maLe cha nema saMcalanAdi 3 kodhaghALAono phodha anukrame zIghra ghaNA ghaNA kALe zArata dhAya. ane patanI rekhA (phATa) prema korapaNa kALe korapaNa ju. pAye maLe nahiM tema anaMtA zodha paNa koDa rIse upazame nhi| panApaya re. 2 jema netAnI soMTI vagere praNa zItra ane adhikAdhika kazathI baLI zaka nema saMjvalanAdi mAnavALo sTelAithI tathA adhikAdhika kaSTe mAna choDI zake ane pattharano staMbha jema korote paLI zake, nahiM sema anaMtA. mAmadhALo nISa koI rIte mamratA dhAraNa kare nahi. 3 jema bAMsanI cholanI patA rahe sIdho thAya, Ane vIjI va dhakatA adhika adhika upAye TaLe ane pAMsamA mULanI vakratA ko rIte TaLe nAdi tama saMcalanAdi mAyA saMyaMdhi pakatA paNa jANavI. 4 jema haladaranI raMga samAM utarI jAya vIjA ye raMga ghaNA ghaNA kATe usare bhane kRmiraMga koI gaine uttareza mA nema saMcalanAdi lobha paNa jANato. emAM kodhane phATano upamA, mAnane akkAtAnI, mAyAne pakranAnA. ane mahobhane raMganI upama ApI cha, Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (274) pAyadvAre prakArAntarataH kaSAyabhedanirUpaNam / / (dvAra nagaranI khALano kAdava- ane kRmI (karamajI) raga sarakho cha. // 427 / / tathA prajJApanAyAM prjnyptaaH,svaanyobhyprtisstthitaaH| apratiSThitakAzcaivaM, catvAro'pi caturvidhAH // 128 // tthaahi||svdushcessttittH kazcit, pratyapAyamavekSya yat / kuryAdAtmopari krodhaM. sa eva stra. pratiSThitaH // 429 // udIrayedyadA krodha, paraH satarjanAdibhiH / tadA tadviSayaH krodho, bhavedanyapratiSThitaH // 230 // etacca naigamanayadarzanaM cintyatAM yataH / sa tadviSayatAmAtrAt, manyate tatpra. tiSThinam / / 431 // yazcAtmaparayostAhagaparAdhakRto bhavet / krodhaH parasmin svasmizca, sa syAdubhayasaMzritaH // 432 / / vinA parAkrozanAdi, vinA ca svakuceSTitama / nirAlambana evaM syAt, kevalaM krodhamohataH // 433 / / sa cApratiSThitaH krodho, dRzyate'yaM ca kasyacit / krodhamohodayAtkrodhaH karhicitkAraNaM vinA // 434 // ata evo puurvmhrssibhiH||saapekssaanni ca ni. rapekSANi ca karmANi phalavipAkeSu / sopakramaM ca nirupakramaM ca dRSTaM ythaa''yusskm||435|| ityAdyarthataHprajJAtR0 pde|(105)evmnye'pi trayaH kaSAyA bhAcyA iti / caturbhiH kAraNarete, prAyaH prAdubhavanti ca / kSetra vAstu zarIraM ca pratItyopadhimaGginAm // 436 // sarvastokA niSkapAyA, mAnino'nantakAstataH / ku ddhamAyAvilubdhAzca, syurvizeSAdhikAH kramAt // 437 // ekendriyANAM ctvaaro'pynaabhogaadbhvntymii| zradarzitabahirdehavikArA asphuTAtmakAH // 438 / / savadA sahacAritvAt, kaSAyA'jya. bhicAriNaH / nokapAyA nava proktA, navanIyakramAmbujaiH / / 439 // taduktaM prajJApanAvRttau // "kaSAyasahavartitvAt, kapAyapreraNAdapi / Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 muM) // zrIkaprakAze tRtIyaH sargaH // (sA0 106) ( 275 ) hAsyAdinavakasyoktA, nokssaaykssaaytaa||440|| (sA0106) hAso khayaratI bhItirjugupsA zoka eSa va / puMkhIklovAbhidhA vedAH, nokaSAyA amI matAH // 441 // iti kaSAyaH 20 // artha - tathA zrIprajJApanA sUtramAM e cAre kaSAyone svapratiSThita - anya pratimokSa-ubhayamatiddhita atitie pramANe cAra cAra prakAranA kA che. // / 428 // te A pramANe poteja karelA duSTa kAryathI AvI paDe kaSTa jor3a koika puruSa je potAnA uparaja krodhavAko thAya te svapratiSThitakrodha kahevAya. || 429 // jyAre bIjo koi puruSa tADanA tarjanAdi vaDe ApaNo koSa udAre ( pragaTa kare ) tyAre vIjA puruSa upara thayelo ApaNo krodha anyapratiSThitakrodha kaddevAya / / 430 / / e bAta naigamanayane anusAre jANavI, kAraNake tenaigamanaca tenA (nimitta) saMbaMdha mAtrayIja tatpatiSThita mAne che.||431 / / baLI je kogha potAnA ane paranA bannenA tevA makAranA aparAdhadhI yayeko hoya te potAnA upara ane paranA uparano krodha ubhayapratiSThita krodha kahevAya che. // 431 // ane pote duSTatakaryA vinA temaja bojAe saMtajanAdi karyA vinAja AlaMbana vinAno (nimitta dinAno) je koca phakta krodhamohanIyodayanA udayadhIja thAya te apratiSThita kodha kahevAya, e krodha kokane krodhamohanA udayayIkoipaNa kAraNa vinA utpanna thalo dekhAya ke // 433 // tethIja pUrvAcAryoe kadhuM che ke karmo udaya ApalI rakhate (-karmano udaya ) sApekSa (nimitta pAmIne) ane nirapekSa (ispaNa nimitta prApta thayA vinA ) hoya che, jema sopakramI AyuSya sApekSa ane freekamI AyuSya nirapekSa kahela che. te // 434 // ityAdi artha zrI prajJApanA sUtranA trIjA padamAM hai. e pramANe bIjA traNa kaSAyo paNa ( cAra cAra prakAranA ) jANA // 435 // jIvone e cAre kaSAya prAyaH cAra kAraNacI pragaTa thAya che. -1 bhUminA kAraNathI - 2 gRhAdikanA kAraNathI--3 zarIranA kAraNathI-- ane 5 upadhi (ghana dhAnya vastrAdi) nA kAraNathI. // 436 // e cAra kaSAthamAM sarvathI asa akapAyI (siDa) jIvo che, tethI anaMta guNamAnapAyI. tethI vizeSAdhika koca kaSAyI, tethI vizeSAdhika mAyA kaSAyI, ane tethI paNa vizeSAdhika lobha kaSAyI jIvo anukrame che. // 437 // ekendriyajIvone e cAre kaSAya bahArathI zarIrano vikAra darzAvyA vinA apragaTarUpe = Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (276) // saMsAbAre saMjJAmedAH saMjJAsvarUpanirUpaNaM ca // dvAra avyakta (pragaTa krodhAdi upayoga rahita) hoya .. ||438||hmeshaaN (kaSAyanI sApeja rahenArA hovAyI kapAyayI avyabhicArI (vahi sAthe dhUmanI mAphaka vyApta thai rahenArA) evA (hAsyAdi) nabane stuti karavA yogya ke caraNa kamaLa jepanA ekA zrI jinevaroe nokaSAya kamA 2.1439||shriiprjnyaapnaavRttimaaN kArya ke ke-kaSAyanI sAdhe rahenArA hovAdhI,bhane kaSAyone preraNA karanArA hobAthI hAsyAdi ne nokaSAya kAyapaNuM kahela ke. // 440 // hAsya-rati-arapti-bhaya jugupsA-ane zoka tathA puruSa-strI--ane napuMsaka nAmanA 3 veda e sarva [2] nokaSAya kahelA ke|| 441 // iti kapAya mAram 20 // __ saMjJA syAd jJAnarUpekA, dvitIyA'nubhavAtmikA / tatrAdyA paJcadhA jJAnamanyA ca syAtsyarUpataH // 412 asAtavedanIyAdikodayasamudbhavA / thAhApAdiparINAmabhedAtsA ca caturvidhA // 443 // tthaaH||"cttaarisnnnnaashro paNNattAtho, taMjahA--AhArasaNNA, bhayasapaNA mehuNasaNNA pariggahasaNA"iti sthAnADre (catastraH saMjJAH prajJaptAH,tadyathA-zAhArasaMjJA bhayasajhA maithunasaMjA parigrahasaMjJA iti) (sA0107)thAhAre yo'bhilASaH syAjantoH kSuddedanIyataH / AhArasaMjJA sA jJeyA, zeSAH syumohanIyajAH // 444 // bhayasaMjJA bhayaM trAsarUpaM yadanubhUyate / methunecchAtmikA vedodayajA maithunAbhidhA // 445 // syAtparigrahasaMjJA ca,lobho. dayasamudbhavA / anAbhogA'vyaktarUpA, etAzcaikendriyAGginAm // 446 // bhagavatIsaptamazatakASTamodezake tu|| yAhArabhayapariggahamehuNa taha koha mANa mAyA ya / lobho logo oho, sannA dasa sabajIvANaM ||447||(saa0 108) AhArasaMjJA-bhaya--maithunAni tathA krodha-mAna-mAyAzca / lobho loka oghaH saMjJA daza sarvajIvAnAm ||]etaashc vRkSopalakSaNena savaikendriyANAM sAkSAdevaM dazitAH sdhthaa| rukkhANa jalAhAro,saMkoaNiyA bhaeNa sNkuyi| . Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20-21 mu) (277] // lokaprakAze tRtIyaH sargaH // (sA0 108) // 16 kaSAyano yantra / konA sarano kayA guNano lA anAra | kA gamimA kaSAya sthiti (prAya:) anantAnu kodha patanI phATa | samyakAbano narakagani yAvajIba mAna | pattharano stambha mAyA | nakara bAMsana mULa _lobha | kRmija raMga apratyA* koSa talAvanI bhUminI phATa | dezanatano tiryacati mAna | bADano stambha ____ mAyA | medAnu zIMgaDaM 1. lobha | kAvaSamo raGga pratyA0 koSa retImA rekhA | sarva viratino | manuSyagati | 4 mAsa " mAna | phASTa stamma - - mAyA | gomna lobha | gAdAnI meMsa sajvalana koSa jaLamA rekhA yathAkhyAta cAritrano devAti | 15 divasa mAna | netaranI latA mAyA sanI chola , lobha | baLadarano raMga | Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (278) // kapAyayantrakaM ekendriyessusNdhaasvruuphssttaantaaH|| [dvAra // prakArAntare prajJApanAnusAre kaSAyanA 16 bheda yantra // zodha | svapratiSThita | abhyatiSThita ubhayapratiSThita | apratiSThita / 4 : mAna mAyA loma ------ ------ niataMtuehiM veDai, vallI rukkhe pariggaheNa ||448||isthiprirNbhnnennN, kuruvagataruNo phalati mehuNe / taha kokanadasta kaMde, huMkAre muai kohaNaM // 449 // mANe jharai ruaMti, chA. yai vallI phalAI mAyAe / lobhe billapalAsA, khivaMti mUkhe nihaannuvriN||45||rynniie saMkoo,kamalANaM hoi logsnnaae|yohe caittu maggaM,caDati rukkhesu vlliiaa||451|| (sA0109) (vRkSANAM jalAhAraH, saMkocanikA bhayena saMkocayati / nijataM tubhirveSTayati ballovRkSAnparigraheNa // strIpariraMbhaNena kurubakataravaH phalanti maithuntH| tathA kokanadasya kando huNkaaraanmunyctikrodhen|| mAnAjjharati rudantI chAdayati vallo phalAni mAyayA / lobhAbilvapalAzAH kSipanti mUlAni nidhAnopari // rajanyAM saMkocaH kamalAnAM bhavati loksNjnyyaa| yoghasaMjJayA tyaktvA mArga caTanti kSeSu vallyaH ) anyairapi vRkSANAM medhunasaMjJA'bhidhIyate, tathoktazRMgAratilake // subhaga ? kurubakastvaM no kimAliGganoskaH, kimu mukhamadirecnuH kesaro no hRdisthaH / tvayi niyamatazoke yujyate pAghAtaH, priyamiti parihAsAtpezalaM Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21) // lokaprakAze tRtIyaH sargaH // (sA. 111) (27.) kAcidUce // 452 // ( sA0 110 ) tathA pArado'pi skArazRGgArayA striyA'valAkitaH kUpAdullasatIti loke zrUyate iti (saa0111)| stokA maithunasaMjJopayuktA narayikAHkramAta / saMkhyeya nA jndhiprigrhtraasopyuktkaaH||453|| syuH parigrahasaMjJADhayAstiyazco'lpAstataHkramAt / te methunabhayAhArasaMjJAH saMnyaguNAdhikAH // 454 // bhayasaMjJAnvitAH stokA manuSyAH syuryathAkramam / saMkhyeyadhnA bhuktiparigrahamaithunasaMjJakAH // 455 // AhArasaMjJAH syuH stokA, devAH sNkhygunnaadhikaaH| saMtrAsamaithunaparigrahasaMjJA yathAkramam // 456 / / artha-saMjJAhAra 21 muM. eka jJAnarUpa ane yIjI anubhavarUpa e prapANe 2 pra. . kAranI saMjhA kahelI che, temAM helI pAMca jJAnAtmaka jJAna saMjJA cha ane yIjI svarUpathI anubhava saMjJA che. // 442 / / tyA svarUpa [ anubhava ] saMjJA azAtAvedanIyAdi karmanA udayathI pragaTa thayela AhArAdikanI abhilApAnA bhedayI cAra prakAranI che / / 443 || kA ke-" cAra saMjJAo kahelI , 1 AhAra saMjJA-2 bhaya majJA-3 mathunasaMjJA-ne 4 parigrahasaMjJA " iti ThANAMge. kSudhA vedanIyanA udayathI prANIne je ADArano abhilApa pagaTa thAya te AhArasaMjJA jANacI, ane zeSa 3 saMjJA mohanIya karmanA udayayI pragaTa thayelI jANavI. // 444 / / teSAM trAsarUpa je bhayano anubhava pAya che te bhayasaMjJA ghedanA udayathI pragaTa yayezI viSayAbhilAparUpa je saMjJA te mathunasajJA, / / 445 // ane lobhanA udayathI pragaTa yayelI ( mamatva rUpa je saMjJA )ne parigrahasaMjJA kaDevAya , ekendriya jIvone e cAre saMjJAo aspaSTa bhane anupayogarUpa pragara vicAra pUrvaka nahi evI] hoya che. // 446 // tathA bhagavatIjInA 7 mA zatakanA 8 mA uddezAmAM to-"AhAra-bhaya-parigraha-maithuna tathA kro. dha-mAna-mAyA-lobha-loka-ane ogha e 10 saMjJA sarva jIvone hoya"ema kaI cha. // 447 / / e sarva saMjJAo ekendriya jIvone sAkSAta vRkSamA[zAntapUrvaka] Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --. - -- (2.80) // ekendriyeSu saMsASTAntanirUpaNama // (dvAra upalakSaNayI sarva ekendriya jIvone A pramANe darzAvI -" vRkSone je jaLano AhAra te [vRkSanI ] AhArasaMjJA, lajjAlanu bhayavahe saMkocAi jayu te bhayasaMjJA, paMDI potAnA tuDe (lamAbaDe) vRkSane jevaTa ke taM pAragrahasaMjJA mathA maithuna saMjJAthI kurubaka nAmanuM vRkSa strInA AliMganabaDe phaladrUpa thAya che te meMyunasaMjJA, nathA kophanada nAmano rAnAkamalano kaMda ko dhavaDa(koi pAMse jApato) 1kAro kara che te krodhsNjnyaa,1445.||maanvdde haTnI nAmanI velaDI pANIne jhare te mAnasaMjJA, mAyAvada kahI potAnA phaLa dvAMkI rAkha ke te mAyAmaMz2A, chobhavaDe bIlona ane (dhoLA) khAkharakheM jhADa potAnAM mULa ( dATelA ) nidhAna upara phelA che te lobhasaMjJA || 10 || mane kamaLanA je saMkoca dhAya cha te lokasaMjJA, bane ghekIo mArga choDIne paNa jana upara maDhe cha te ogha. saMjJA kaheyAya ke " // 451 / / anyadarzanIbho paNa vRkSane maithunAsaMjhA kahe ke ne A pramANe-zRGgAratilakamAM kA che ke " koika strI potAnA panine madhu. ra dhvanie mazkarImAM A pramANe kahavA lAgI ke-he subhaga ? AliMgana karanAmA utkaMThAvALA hobAthI) Apa dhaiM kurubaka (vRkSa) sarakhA naithI ! mukha madirAnI icchAvALI panA Apa zubhArA hRdaya upara rahelA kasarata sarakhA nadhI ? kharekhara azoka (vRkSa) sarakhA pavA tamane pAdaprahAra (lAta mAracI ja yogya hai." / / 452 // " tathA ati zRGgAravALI stropa dekhelA pArA paNa kUvAmAMdhI uchachI bahAra Ave che" ema lokomA saMbhaLAya che. nArakajIvo maithunasaMjJAvAlA-sarvathI alpa ke tethI AhAra--parigraha-ne bhaya jJAvaLA (nAraka jIvA) anukrama saMkhyAta guNA cha, / / 453 / / tiyecI parigrahasaMjJAvALAalpa ke ane tethI paithuna 1 vRkSamA saMjJAo jaNApatAM yojA ekaviyomA paNa saMjJAnu astinya jaNAyu cha ghRzamAM sAkSAt anubhaSayI samajI zakAya che, mATe vRkSa duSTAMta lI, cha. 2 lAThu banaspatine hAthano sparza karatAM tenAM pAraDA kholelA hAya to paNa mIcAcAmA cha mATe 3 rudako belanA rasathI suSaNa bane cha ne lamAMdhI nirantara pANInAM TapakA hare che teyI pamA mAna saMjJA pa; ke 'aho jagatamA huM suSarNasi. ddhi karanArI chatoM paNa agatamA darina jano duHkha bhogave cha? pavA zo kathI niraM tara AMsa TapakAdhe me" mAna saMjJA cha. ahi alaMkAra nahiM paNa mAna sUcaghela. Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21) || lokaprakAze tRtIyaH sargaH // (sA0 111) ( 281 ) . bhaya-ne AhAra saMjJAyAyA (niryaca) anukrame saMkhyAta guNa adhika le / 454 1 manuSyo bhaya saMjJAvALA alpa che, ane tethI AhAra - parigraha ne maithuna saMjJAkALA anukrame saMkhyAta guNA hai. // 456 || devo AhAra saMkSAvAlA alpa che, tethI bhaya ane parisaMkhyAta che. // 456 // pravacanasAroddhAravRttau tu evaM likhitaM, tathA matijJAnAvarakarmakSayopazamAt zabdArthagocarA sAmAnyAvabodhakriyA zropasaMjJA, tadvizeSAvabodhakriyA lokasaMjJA, evaM cedamApatitaM - darzanopayoga oghasaMjJA, jJAnopayogo lokasaMjJA, (sA0112 ) eSa sthAnAGgaTIkAbhiprAyaH, [sA0113) AcArAGgaTIkAyAM punarabhihitaM, ogha saMjJA tu avyaktopayogarUpA vallIvittAnArohaNAdisaMjJA, lokasaMjJA stra cchandaghaTitavikalparUpA lokopacaritA, yathA, na santyanapatyasya lokAH, zvAno yakSA, viprA devAH, kAkAH pitAmahAH, barhiNAM pakSavAtena garbha ityAdikA iti (sA. 114) / AcArAGge tu, mohadharmasukhaduHkhajugupsAzokanAmamiH / daza tAH SaDbhiretAbhiH saha SoDaza kuruvaka zubhra bInA AliMganatha phaLa-puravA thAya. mATe kesara vRkSa strIpa karelA madirAdikatA koLAcI puSpaphaLabAjuM cAya che. 2-4 mA se pavano artha bojIrote paNa thApa he te ApramANe he mu bhaganame kuruvaka sarakhAM chatAM AliMgana karavAne utkaMdrita kema thamA nahI tathA mArA hRdayamA rahelA gayA kelara vRkSa sarakhA chatAM sArA mukhapradi rAnI icchA bALA phema nayI ? (parantu A artha marakarInA rUpamA AvatI natho paNa upamAnA rUpa Aye ke mAre uparano artha lakheTo hai.) 5. azoka vRkSa bonI lAtathI praphullita dhAya he mArTa. 6 lokokti patrI cha ke. pAroM kuSAdhAya vAra kADhavA mAre ati zaNagAravALI manohara yuvAna strI ghoDApara besI kubAnA kinAgapara rahI kRSAmA dekhI mukhamAMthI vAluM pAna zu ke tutaMja parAge bahAra unhoMne strInI pAchaLa dAMDe, tyAM kAMTe karo khelA khAvAmAMdoDI pArI paDe se pachI pAro ra lavAya ame kho to pAna bhuMkI turtaja ghoDo dAvI mUkaM nAhitara pArI khone kyAmAMja pAheM Alokakalpita mATe yathAtha kar3I zakAya mahiM. (ATappaNI 280 janI ke tena aGkI adhyavasthita dIghAthI sudhArI cAMcavA ) Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (282) // AcArAGgAdisaMvAdena SoDazAdisaMjhAnirUpaNama // (hAra vrnnitaaH||457||(saa0115) athavA trividhAH sajJAH,prathamA dIrgha kaaliNkii| dvitIyA suzAhAlamA, dRSTivAdAvinA pA // 158 // sudIrghamapyatItArtha, smaratyatha vicintayet / kathaM nu nAma karmavyamityAgAminamAdyayA // 459 // tathA vicintyeSTAniSTacchA. pAtapAdivastuSu / dvitIyayA svasaukhyAthai, syAtpravRttinivRttimAna // 460 // bhavetsamyagdRzAmeva, dRSTivAdopadezikI / etAmapekSya sarve'pi, mithyAdRzo hyasaMjJinaH // 461 // suranArakaga tyajIvAnAM dIrghakAliko / saMmUrchimAntayakSAdijIvAnI hetuvAdikI // 462 // chadmasthasamyagdRSTInA, zrutajJAnAtmikA'ntimA / mativyApAranirmuktAH, saMjJAtItA jinAH same // 463 // iti saMjJA 21 // artha-pravacanasArozaravRttimA to e pramANe kakhela ke-"nathA pani jJAnAvaraNa karmanA kSayopazamathI zabda ane artha viSayaka sAmAnya bodha kriyA rUpa oghasaMjJA, ane tenA (zabdArthanA) vizeSAvabodhakiyA rUpa lokamajJA ke. ane e pramANe hovAthI tAtparya e Ayu ke "darzanopayoga ne oghasaMjJA ne zAnopayoga te lokasaMjJA"e ThANAMgaTIkAmo abhiprAya he.||457| AcArAMgajI nI TIkAmAM to e pramANe kahilke -calmalInA samUhanI bhiMtAdi upara (kSaupara) caDhavAnI je saMzA te oghasaMjJA, ane lokoe upacAra karelI (lokoe vyavahAramA pravasliI ) potAnI icchA pramANe paDelA nirNaya karelA) vicArabALI lokasaMjJA, jema ke samAnarahitane madgani na hoya, dhAna (kUnarA) te yakSa che, bAmaNo deva che,kAgalA te dAdAmo pUrvaja,che, mayUranI pAMkhanA vAyunaDe garbha rahe ! akSAmiyoye mAnelA laukika zAstramA prasiddha TUTe ke apurambha gatinA sti. (svaga)mokSo naiva ca neva va (adhIyAne sadagati cha na ane svarga so napoja madhI) tethI sarva prayatna he paNa eka putra to umpanna karapautra, 2 paLI ajJAmi loko kaI , ke-sItra jyAre maraNa pAme che tyAre yamarAjAnA mRta te jIvane leSA Ave che tene phArAja dekhe he enadhI jyAne kUtama rUpa che tyAre loko kokinu maraNa najIka Avyu ema lAge che. .5 paLI mayUranA mAMsurnu biMdu mayUro ArUpAde (cArave, che tetho mayUrIne gArbha rahe chai, ityAdi aneka kAranAo lokamasina cha, . Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 ma) / lokaprakArace vRtIyasargaH // (sA. 115) (283) ke ityAdika kalpanAo kokasaMjJA hai. tathA AcArAMgamAM to moha-dharma sukhaduHsva-jugupsA ane zoka e 6 saMjJAzrI sahita pUrvanI 10 saMkSAo maLI 16 saMjJAo varNaSelI cha. // 458 // athavA pahelI dIrghakAlikI bIjI hetuyAda nAmanI ane trIjI dRSTivAda nAmanI e praNa saMjJAo kahelI che // 49 tyAM helI saMjJArahe ati dIrghakALano vyatIta thayeko (dhaNA kALa pahelAMcaneko) atha (banAva) smaraNa kare ane ho kama kara ? e pramANe bhaviSya kALano vicAra kare (te dIrghakAlikI saMjJA kAya.) / 460 // tayA ne bIjI saMbhAvaDe chAyA ane Atapa vagere vastuomA iSTa ane aniSTapaNAno krame karIne vicAra karI potAnA mukhane pATe (temA) pravRtti athavA nittivAlo thAya (ne hetuvAda saM. zA). // 461 / / tathA dRSTivAdopadeziko saMjJA mamyagdRSTi jIvoneja hoya che, tethI e (dRSTivAda) saMjJAnI apekSAe to sarve mithyASTiyo asaMjhina cha / deva - nAraka ane garbhana jIvone dIrghakAlikI saMjJA, bIndriyAdiyI sammRcchipa paMtre. ndiya mudhonA sarva jIvone hetuvAdikI saMjJA, // 462 // chanastha sampadRSTi jI. bone chellI zrutajJAnarUpa dRSTibAda saMjJA hoya che, ane manizAnanA vyApAra rahita ecA sarva arihaMta kevaLI bhagavAna saMjJArahita hoya che. 463 itisaMjJAbAram // // saMjJAcatuSka yantraM // saMkSA | kayA karmanA udhyathI karagatimA adhika mAdAra saMjJA azAtAyedanIya tigatimA . bhaya saMjhA maya mohanIya maraka gatimA maithuna saMjJA veda mohanIya manuSya gatimAM parigraha saMjJA lobha mohanIya deva gatimA Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (284) // saMghAbAre saMjJAvicArapandhakam // (dvAra gatimA saMjJAnuM alpabahurava. naraka gatimA .. ' ' manuSya ganimAM maithuna saMhAvAma- aApa / / . bhayasaMzAbALA-- bhAhAra , - tethI saMjhayeyaguNa. AhAra , -tedho saMkhyeya guNa parigraha tethI saMkhyeya guNa, parigraha / -tezI nakhyeyaguNa bhaya ....... - lathI saMkhyeyaguNa, maithuna , --tethI saMkhyeyaguNa .:: tiryaca gatimA deva gatimA pariha saMzAvAvyA- alpa AhAra saMhAghALA-alpa maithuna , -methI saMkhyeyaguNa bhaya -tethI saMkhyeya guNa bhaMtha , ....thI. masATogagura . pAta .. ... . -tethI saMkhyeyaguNa AhAra -tethI saMkhyeya guNa | parigraha ,. -tethI saMkhyeya guNa . . .:. dIrghakAlikyAdi saMjJA 1 hetuSAdopadezikI saMjJA-paryAptabondriyI amaMzipacendriya sudhonA sarva jIvone paryAptAvasthAmAM) 2 dIrgha kAlikI sanA-sartha deSa paraka ane garbhajane (paryAptA aSasthAmAM) / 3"pTivAyopadezikI-chanastha samyagapUSTi jIvAne iduH syAtparamaizvarye,dhAtorasya pryogtH| indanAtparamezvaryAdindra zrAtmA'bhidhIyate // 464 // tasya liGgaM tena sRSTamitIndriyamuvIryate / zrotrAdi paJcadhA tacca, tathA vAca bhASyakRt // 465 / / indo jIvo sbovlddhibhogprmesrttnno| sottAibheyamidiyamiha talliMgAibhAvAo // 466 // (indro jIvaH sarvopalabdhibhogaparamezvastvataH // zrotrAdibhedamindriyamiha talliGgAdibhAvAt ( sA0 116 ) zrotrAkSighrANarasanasparzanAnIti paJcadhA / tAnyakaika vibhedaM tad dravyabhAvavibhedataH // 467 // tatra nivRttirUpaM syAttathopakaraNAtmakama / dravyendriyamiti dvedhA, tatra nitirAkRtiH // 168 // sA'pi bAhyA taraGgA ca, bAhyA. Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21. mu ||kokmkaashe tRtIyaH sargaH / / (sA0 117) (285] tu sphuTamIkSyate / pratijAti pRthagrapA, AMtraparpaTikAvikA // 469 // nAnAtvAnopadeSTuM sA, zakyA niyatarUpataH / nAnAkRtInIndriyANi, yato vAjinarAdiSu // 470 // dhabhyantarA tu nirvRttiH,samAnA sarvajAtiSu / ukta saMsthAnanayatyamenAmevAdhikR. tya ca // 471 // tathAhi ||shrotrN kadambapuSpAbhamAMsekagolakAtmakam / masUradhAnyatulyA syAccakSuSo'ntargatAkRtiH // 472 // thatimuktakapuSpAbha, ghrANaM ca kAhalAkRti / jihvA kSuraprAkArA sthAt, sparzanaM vividhAkRti / / 473 // sparzanendriyanirvRttau; bA hyAbhyantarayorna bhit / tathaiva pratipattavyamuktatvAtpUrvasUribhiH / // 474 / / bAhyanivRttIndriyasya, khaDDenopamitasya yaa| dhAropamAntarnivRttiratyacchapudgalAtmikA // 475 // tasyAH zaktivizeSo yaH svIyasthIyArthabodhakaH / uktaM tadevopakaraNendriyaM tIrthapArthivaiH // 476 // yugmam / taduktaM prajJApanAvRttI, upakaraNaM--khaGgasthAnIyAyA bAhyanirvRtteryA khaDgadhArAsamAnA svacchatarapudgalasamUhAtmikA abhyantarA nivRttistasyAH zaktivizeSa iti |(saa0117] AcArAMgavRttau tu,nirvartyata iti nivRttiH, kena nirvaya'te?, karmaNA; tatrotsedhAgulAsaMkhyeyabhAgapramitAnAM zuddhAnAmAtmapradezAnAM pratiniyatacakSurAdIndriyasaMsthAnenAvasthitAnAM yA vRttirabhyantarA nivRttisteSvevAtmapradezegvindriyavyapadezabhAga yaH pratiniyatasaMsthAnonirmANanAmnA punalaviSAkinA varddhakIsaMsthAnIyenAracitaH 'karNazaSkulyAdivizeSaH, aGgopAGganAmnA tu niSpAdita iti bAhyanivRttiH, tasyA eva nivRttaDhirUpAyA yenopakAraH kriyate tadapakaraNa, taccendriyakArya, satyAmapi nivRttAvanupahatAyAmapi masUrAdyA Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (185) // indriyahAre indriyasvarUpaM tabhedAdinirUpaNaM ca // hAra kRtirUpAyAM nivRttau tasyopaghAtAnna pazyati tadapi nivRttivad dvidheti (sA0 118) / evaM ca prajJApanAvRttyabhiprAyeNa svacchattarapugalAsmikA zrabhyantaranivRttiH, prathamAvRttyabhiprAyeNa tu zuddhAsmapradezarUpA abhyantaranidhRttiriti dhyeyam / idamAntaranirvRttenainU(tU)pakaraNendriyam / arthAntaraM zaktizaktimato dAtkathaJcana // 477 // kathaJcidbhedazca / tasyAmAntaranirvRttI, satyAmapi parAhate / dravyAdinopakaraNendriye'rthAjJAnadarzanAt // 478 // itidravye ndriyam / ___ artha--22 indriyahAram , hadU dhAtu parama aizvaryanA arthano vAcaka che, mATe idu dhAtanAmayogathI iMdanAt-paramaizvaryapaNu ( utkRSTa ThakurAipaNuM ) hovAthI iMdra eTale AtmA kaDevAya che. // 44 // te indranaM (AtmA) kiMga [cina] atha. SA te indre sarajeluM canAghelaM mAre indriya ema kavAya che, ne indriya zrotra (phAna) vigere pAMca paphAranI cha, zrI (vizeSAvazyaka bhASyakartAe kahyu ke||65||srv mAtmalabdhiyonA bhogarUpa paramaizvaryapaNu hovAthI AtmAja indra kahevAya che. mATe ahiM ne ernu liMga ityAdi bhAvathI zrotra vagere bhedavALI indriya kahevAya che. // 466 / tyAM zrotra(kAna)-cakSu-prANa(nAka) rasana (jihvA) ne sparzana (tvacendriya)-e rIte 5 prakAranI indriyo che ne paNa dareka dravyendriya ane bhAvendriya e medayI ve ghe prakAranI che / / 467 / / // dravyendriyarnu svarUpa. // tyA niti rUpa bhane upakaraNa rUpa e pramANe dravyendriya ve pakAranI ke termA niItti eTale AkRti evo artha thAya che // 468 // vaLI te nivRtti paNa pAya ane abhyantara (ema be pakAranI ke) temA dareka jAtanA jIvone je judA judA AkAranI karNa parikA :phAna pApaDI) vamere pratyakSa dekhAya ke ne pAni ti || 462 / / te (kA0ni0 ) judA judA prakAranI hovAdhI amuka . AphAravALI ke ema kahI kAya tema nathI, kAraNa ke ghoDA ane manuSyAdine [dareka mAtanA jIvone) te indriyo judA judA AkAravAlI [matyakSa dekhAya). // 470 // ane abhyantara nivRtti (-indriyono aMtaraMga AkAra) to dareka . Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 287 ) 22 muM) || zrIkAze tRtIyaH sargaH // (sA0 118) jAtinA jIvoai eka sarakho che, mATe enI (abhyAninI) apekSA indri yonA AkAranuM niyatapaNuM [eTale amuka indriyano amuka AkAra ke ema] kahe . // 471 // te A pramANe zrotrendriya kadaMba [vRkSa vizeSa ] puSpa sarakhA A kAravALA mAMsanA goLA rUpa [jevI] che, cakSu indriyanI aMtaraMga AkRti masUra nAmanA dhAnpanA dANA sarakhI [athavA caMdra sarakhI goLa] che. // 472 // ghrANa indriya abhimuktaka puSpa sarakhI athavA kAila nAmanA [ paDaghama ] vAnA AkAra sarakhI che, jihvendriya khurapA (akhA) nA AkAravALI che, ane sparzendriya judI judI jAnanA AkAravALI . // 273 // sparzendriyamAM bAhyanirvRtti ane abhyantara nirvRttino bheda naithI ema pUrvAcAryo hetu hovAthI temaja strIkAbuM // / 474 khaDga sarakhI bAhya nirRttIndriyanI dhAra sarakhI atinirmaLa - dra rUpa je abhyantara nirRti // 475 // tenI je potapotAnA viSayano bodha karAvanArI zakti te (zakti) neja zrI zrIrthaMkarodha upakaraNendriya kahI ke. // 476 // yugmam - Ave lokono artha saM . zrI jJApanAvRttimAM pramANeja kahetuM ke ke- "khaganA sthAnavALI ( khaDganI upapAtrALI ) bAhyanitinI khaDgadhArA sarakhI (dhArAnI upamAvALI) atyanta svaccha pUchanA samUharUpa je abhyantara nirvRtti teno je zaktivizeSa te upakaraNa kahevAya. " ane zrI AdhArAMvRttima to nirvartyate - racAya te nivRtti. konAvaDhe racAya ? [uttara - ] karmatra. tyAM u tsecAMgunA asaMkhyAtA bhAgapramANa zuddha AtmapradezonI pratiniyata (niyamita) cakSu Adi indriyonaH AkAre rahelI (goDavAyalI) je vRtti-racanA te abhya ntaranirvRtti eja (indriyane AkAre goDavAyalA) AtmamadezomAM indriya vyapadezane bhajanAro [indriya nAmane dhAraNa karanArI] niyamita AkAravALI sutAra sarakhA grafterst fnirmANanAmakarme racelo ane aMgopAMganAmakaDe niSpanna thayelo je kaSkulI vagere AkAra vizeSa te sAdhyanivRtti kahevAya ane e bale prakArI nirvRttino jenA bar3e upakAra karAya [ arthAt vannene upakAra kara 1 jaima karNendriyAdikatI paTakAdi vA AkRti ke mAdriya nI bAhya AkRti nahiM hovAthI pa spardhendriyamAM vAdyanirvR ane abhya0ni0 patrA me bheda nathI n abhyantara upakaraNendriya viSayagrodhaka (parantu bApaka) nadi. G Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (288) || indriyadvAre impendriyasvarUpamedAdinirUpaNaM // [dvAra = nAra ] te upakaraNendriya kahevAya ane te indriyanA kAryarUpa hai. punaH nitI ndriya hote chate paNa eTale masUrAMde AkRtirUpa (abhya0) niti nahi haNAye chate paNa tenA (upakaraNenA) upaghAtathI (cakSu vagere ) dekhI zake nahiM te upakaraNa indriya paNa nirvRttinI peThe ve prakAranI " e pramANe prajJApanA vRttinA abhiprAyathI ati svaccha pudgalarUpa abhyantara nivRtti ke ane AcArAMgaTa - sinA abhiprAyI to zuddha AtmapradezarUpa abhyaM0 ni0le. ema jAnuM. vaLI A upakaraNendriya zakti bhane zaktimAnanA kathaMcida) bhedadhI koipaNa rote aMtaraMga niItithI juMdoja padArtha hai. [gAthAmAM natu ane nanu banne pATha pratyansa romAM devAtA hovAthI natu zabdano nathI pa pramANe artha karatAM e gAthAno bIjI rIte artha thAya te nIce sphuTanoTamAM darzavela ke.) // 477|| vaLI tetha bacce kathaMcit bheda A pramANe che ke te abhya0 nirvRtti hote chate paNa dravyAdika nimiSadhI upakaraNendriya haNAye chate indriyama padArthajJAna patuM dekhAtu nathI ( mATe abhya0 ni0dhI abhya0 upa sarvathA judI nahi paNa kathaMcit judI che.) // 468 // e pramANe dravyendriyanuM svarUpa kabuM. 1 mAM indriyAkAre goThavAyalA zuddha AtmapradezAMnI viSaya jANavA rUpa zakti te abhyaH upa0, ane indriyAkAre goDapAyelA ibriyanA pujala sa mUhamAM viSaya grahaNa karavAnI meM zakti te upa kaTevAya. pa bhAvArAMga tino bhAvArtha ho, 2 abhya0Dapa0 ane bAdya upa0 pa vanAM upadhAtathI 3 zuddha paDale tadAvaraNIya karmakSayopazama sahita mattaviSayagrahaNa karavA samartha. cAlu prakaraNane anusAre abhya0 nirvR * no zaktirUpa abhya 5 kAraNa ke abhya0ni0 me putrala padArtha rUpa hai. ane abhya upa0 te indriya putrono zakti rUpa che. karaNe 6 "vakrI koika apekSA zakti ane zaktimAnano bheda na hovAthI A upakaabhya0 mi yo bhizvaya mujhe padArtha nathI" ra 'natu' padadhI artha ko 7 jaima karNendriyamAM ghaNA-moTA avAja rUpa zabda punalodhI hera mAre che, nAkamAM zleSmAdri prabhya adhika thaSAthI gandhagrAhakatA avarAI jAya che. ityAdi hote dravyAdinimitta jANavu ghaNe ThekkANe sAmAnyayI upakaraNendriya abhyantara upaznI sA yaMkatA vAraMvAra kahI che parantu bAmaNDapakanI sAyaMkatA spaSTa te darzA nathI te saMkSepa A pramANe che ke bAla nivRti je cakSugobara yatI (pragaTa Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 ) | lokaprakAze tRtIyaH sargaH // (sA0 (19) // / 29 indriyonA bheda // 1 nirRti sparza priya. 2 bAzopakaraNa dravya sparzetriya 3 abhyantaropakaraNa dravya rUpazaindriya 4 ladhi sparzendriya 5. upayoga spandriya 1 6 pani prAi 6 upayoga ghrANendriya. 1 bAhyanirvRti vaSya vakSurindriya abhyantara nirvRti bravya cakSurindriya 3 vAzoSakaraNa praya cakSurindriya r 4 abhyantaropakaraNa] dravya cakSurindriya 5. labdhi pariya upayoga cakSuripriya. yA nirvRti dravya rasanendriya 2. abhyantara nirvRti bradhya rasanenTri 3 ghAcIpakaraNa prabhya rasanendriya 8 abhyasta prakaraNa pravya rasanendriya 5 labdhi rasanendriya 6 upayoga rasanendriya, 1 yAcanivRtti drazya ghrANendriya 2 abhyantara nivRti dravya ghrANendriya 5 bAhyopakaraNa dravya trANendriya 4 abhyantaropakaraNa dravya dhANeviya 29 6 1 ( 289 ) yA nivRttirUpa liya abhyantara nivRti dravya motrendriya 3 bAhyopakaraNa gravya zrotre driya 4 abhyantaropakaraNa vadhya zrotriya 5 labdhi driya 6 upayoga netriya 2 dvidhAbhAvendriyamapi labdhitazcopayogataH / yathAzrutamatho vacmi, svarUpamubhayorapi // 479 // jantoH zrotrAdiviSayastatadAvaraNasya yaH / syAtkSayopazamo labdhirUpaM bhAvendriyaM hi ta t // 480 // strasvalabdhyanusAreNa, viSayeSu ya AtmanaH / vyApAra upayogAkhyaM bhavedbhAvendriyaM ca tat // 481 // upayogendrayaM yekamekadA nAdhikaM bhavet / ekadA grupayogaH syAdeka evayadaGginAm // 482 // tathAhi // indriyeNeha yenaiva manaH saMyujya rIne khAsa jihvAvi te potAnAmA rahekI abhyantara jiye ndrayAdikane AdhAra vAnarUpa upakAra kare che, ane cakSunI pAMpaNa bagere vAdyanivRtti se andara raheko abhyacakSu indriyane AdhAra bhane rakSaNa rUpa upakAra kare che ityAdi zeSa prayomAM paNa jANavu. cI AcArAMga vRsine anusAre vicAra karato to yanme upakaraNe striyanI sArthakatA spaSTa mAlUma paDe he paNa ahiM lu prakaraNa prajJApanA vRttinaM anusaratu hovAthI vAcajapaH nI sArthakatA spaSTa jIte bahuzrutayI samajatrA yogya hai. ( digaMbara AmnAyamAM bhAcArAMga liyA abhiprAyane anusaratuM svarUpa mAnelu che) Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (290) // indriyahAre bhASendriyanirUpaNaM / / te'ngginH| tadevaka svaviSayagrahaNAya pravartate // 483 // sazabdA surabhi mRDI, khAdato doghazaSkulIm / paJcAnAmupayogAnAM. yogapadyasya yo bhramaH // 484 // sa cendriyaSu sarveSu, manasaH zoghrayogataH / saMbhavedyagapatpatrazatavedhAbhimAnavat // 485 / / yugmam / anyathA tUpayogau hau, yugapanAhato'pi cet / chadmasthAnAM paJca tarhi, saMbhaveyuH kathaM saha ? // 486 // taduktaM prathamAvRttI --AramA saheti manasA mana indriyeNa, svArthena cendriyamiti krama eSa zIghraH / yogo'yameva manasaH kimagamyamasti, yasminmano vrajati tatra gato'yamAtmA // 1 // [sA0 119 ] artha--bhAva indriyana svarUpa -landhi ane upayoga nA medazI bhASendriya ve makAranI che, ithe te vanna svarUpa zrI siddhAnta ne anusAre kaI cha. // 479 / / jIvane karNAnika indriyanA] viSayavAko tene (indriyanA) AcaraNano je bhayopazama te nice labdhi rUpa bhAvendriya . / / 480 // ane potapotAnI labdhi ne (-kSayopazamane) anusAre te te viSayomA AtmAno je zAnapravRtti sAdhyApAra se upayoga bhAvendriya kovApa. // 481 // eka samayamA upayogendriya pakaja hoya che. kAraNa ke jIvone paka kALe ekaja indiyamA upayoga dhate che. // 482 // te A pramANe-ahiM je indiyanI sAye pANIrnu mana jodAya che, tena eka indriya posAno viSaya ghahaNa karavAne para hai, // 483 // ane (karADa) zabdavALI, sugaMdhidAra, ane komaLa evI dIrgha zaskUlI (jale] khAtA jene pAMce indriyanA upayogano paka kAlapaNAno(sapakAlanobhrama dhAya // 484|| te samakALe 100 patra paMdhavAnA abhimAnanI peThe pAMce indriyomA mananA zIca yo -.--- - - - 1 arthAta sparzAdi viSaya jANadhAnI je kSAyogazamika zakti se labdhIdriya ane viSayamAnamA ne pravRtti te upayogandhriya jema uMghatA kuMbhakAramA ghaTAdi karaNa lamdhirUpe cha, ane ghaTa dhanApatI vaNate ghaTakaraNa upayoga bhAve ke tAta. 2 mahiM saMzipacendriyamI apekSAe pa bAta jANazrI, anyathA kendriya vikane bhanano abhAva hovAthI mana sAthai baudA pAtuM namI. Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ } 22 mu) || lokaprakAze tRtIyasargaH // (sA0 120 ) (291) - garyo (pUrvI bhrama) yA ke || 485 || anyadhA samakALe ve upayoga a. rina sarvajhane paNa hotA nathI to chadmasthAne pAMce upayoga samakALe kema saMbhaye ? / / 486 // zrI AcArAMganI vRttimAM kathuM che ke AtmA mananI sAye jo era ke mana indriyanI sAthe joDAya che, bhane indriya potAnA viSaya sAthai jodAya ke e rIte A anukrama che. manano ena zIghrayoga ke mATe manane agamya zuM le ? arthAt mana sarvatra zIghra gati karI zake hai. ) e pramANe mana jyAM jAya AtmA paNa gayeloja jANo // 487 // kiMca - ekAkSAdivyavahAro, bhaved dravyendriyaiH kila / anyathA bakulaH paJcAkSaH syAtpaJcopayogataH // 487 // yaduktaM - "pavidio u baulo naro va sabovaladdhibhAvAca / tahavi na bhai paJciditti davidiyA'bhAvA / / 488 / / " (paJcendri yastu bakulaH nara iva sarvopalabdhibhAvAt / tathApi na bhavyate pa vendriya iti dravyendriyAbhAvAt // ) ( sA0 120 ) raNannUpurazRGgAracArulolekSaNAmukhAt / niryatsugandhimadirAgaNDuSAdeSa puSyati // 489 // tataH paJcApyupayogA bhAvyA iti / agulAsaMkhyeyabhAgabAhalyAni jinezvarAH / UcuH paJcApIndriyANi, bAlyaM sthUlatA kila // 290 // nanvaGgulAsaMkhyabhAgabahale sparzanendriye / khaDgAdidhAte dehAntarvedanAnubhavaH kathama ? // / 499 / / atrocyate || tvagindriyasya viSayaH, sparzAH zItAdayo yathA / cakSuSorUpametraM tu viSayo nAsya vedanA // 1 arthAt uparA uparo mUkrelA 100 patrAne samartha yuvAna toraNa bhA lAyI ArapAra bhedI nAkhe te bakhate tene po abhimAna hoya ke me pako bakhate 100 pAMDAM bheyAM paNa vastutaH vivArata ekeka pa rUpa asaMkhya samaya pramANa kALa vyatIta thayelo ke chalAMga te trie najaramAM mahi bhAvamAthI samakALe bhedyAnI bhrAnti thAya te pAMce indra po mAM anukame promo zIghrayoga lakSamAM nahiM AvaSAyoM pakI vakhate pAMce yo viSaya bhayo paSI bhAMti pAya Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // indriyanA 28 bhedanI sthApanA indriya. (292) spAni rasanendriya prANendriya dhotrendriya bhAvaspaH ityarasane mAvarasane vyanA. bhAva dampacakSuH bhAkcakSu0 ko mArote. upakaraNa nivRtti upakaraNa | niti upaka0 nirvRtti navRti (anya) upaka upaka: // indriyamAre dravyendriyayantrakaM // bhabhyA bAbama bAya kAya. mAya mabhya- bAna bhanyaka bArA abhya0 mAdhispa sapayogaspa labdhirasate. upayogarasane labdhighA upayoga ghAsAbharakSu0 upayoga cakSu. lampione. upayogAne : sandriyamA vyanivRttinA vAhya bhane abhyantara ekA ve bheda namo. athavA kevaLa abhyantara mitispoMndriya che. paNa pAganithutisparzendriya nathI. ( mA yagya paNa vravyepinu cha. ) Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 293 ) 22 ) // zrIlokaprakAze tRtIyaH sargaH // (sA0 120 ) // 492 // duHkhAnubhavarUpA sA, tAM svAtmAnuvatyayam / sakale. nApi dehena, jvarAdivedanAmiva // 493 // zratha zItalapAnIyapAne'ntarvedyate katham ? / zItasparzo'ntarA kautaskRtaM syAtsparzamendriyam ? || 494 || atrocyate // sarvatrAGgapradezAntarvartti tvagi: driyaM kila / bhavedeveti mantavyaM, pUrvarvisaMpradAyataH // 495 // yadAha prajJApana mUlaTIkAkAraH, "sarvapradeza paryantavarttitvA tatobhyantarato'pi zuSirasyopari gindriyasya bhAvAdupapadyate'ntare'pi zotasparzatredanAnubhava" iti / tato'ntare'pi zuSiraparyante'sti tvagindriyam / ataH saMvedyate zaityaM, karNAdizuSirevitra / / 496 // pRthutvamaGgalAsaMkhya bhAgo'tIndriyavedibhiH / zrayANAmapi nirdiSTaH, zravaNadhANacakSuSAm // 497 // aGgulAnAM pRthaktvaM ca pRthutvaM rasanendri ye / svasvadehapramANaM ca bhavati sparzanendriyam / / 498 / / svagindriyaM vinA'nyeSAM caturNI pRthutA bhavet / AtmAGgulena sotsedhAGgulena sparzanasya tu // 499 // nanUtsedhAGgulenaiva, mito deho bhavettataH / mAtuM tenaiva yujyante, tadgatAnIndriyANyapi // // 500 // asmAGgulena catvAryotledhikenai kamindriyama / tAnItthaM mIyamAnAni kathamaucityamiti // 501 // atrocyate // jihAdInAM pRthulatve, autsedhenorarIkRte / trigabyUtanarAdInAM na syAdvipayaveditA // 502 // tathAhi // zrigavyUtAdimanujAH, SagavyUtAdikuJjarAH / svastra dehAnusArAtsyurvistIrNarasanendriyAH // // 503 // teSAmAntaranirvRttirUpaM cedrasanendriyam / ussedhAGgupRthaktvamitaM syAdalpakaM hi tat // 504 // na vyApnuyAtsarvajihAM, tato'tividito'nayA / sarvAramanA rasajJAnavyavahAro na Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (294) || indradvAre vizeSasvarUpanirUpaNam // (dvAra siddhayati / / 505 / / gandhAdivyavahAro'pi bhAvanIyo dizodhanayA / tata AtmAGgulenaitra, pRthutvaM rasanAdiSu // 506 // artha- vo ekendriya-dIndriya ityAdika je vyavahAra te nizraya dravyendriyonI apekSAena hoya che. natira vakula pAMge (indriya yogya) upayoga honAthI paMcendriya kavA. kathaM chekedalI manuSyanI peThe sarva ula (viSagrAhakamA) hovAthI kucha vRkSa paMcendriya ke topaNa (pAMca) dravyendriyanA abhAvadhI paMcandriyana kahevAya // 488 || (te bakula vRkSa saMbaMdhi pAMca upayoga AmAge - ) jhanA jhAMjharanA zRGkArakhaLI manohara zrInAnipadiraunA koLI A (kula) puSpavAyA hai. / / 459 // erIrIne pAMce indri ya yogya upayoga (ekendriyAM paNa jANavA || indriyonI laMbAI-vhoLAi-ne jADagi-pAMce indriyotuM bhI jinezvaroe aMgulanA akhyAnamA bhAga jeTalaM vAhaka ke, ahiM niz cAhatya eTale jADhAi jANavI // 490 // prazna- jo sparzendriya aMgucanA asaMkhyAnamA bhAga jeTalIja jAdI hoya to khaDgAdikanA mAno dehanI aMdara pIDAno anubhava kema thA ? / / 491 // usara -- jema cakSuno viSaya rUpa ke nema sparzendriyano viSaya zrI uSNAdi sparza che, parantu vedanAno anubhava vo te sparcendriyato viSaya to // 492 // ane te vedanA to duHkhanA anubhavarUpa pATe te vedanAne to A AtmA jva rAdi (bukhArAdi nI peThe sarva devaDe anubhave // 493 / / 1 praznaH - ( jo ema che to ) zItala pANI pItrAzrI (devanI) andara (zInahAzaMno ) anubhava ke thAya che ! kAraNake ( andaranA bhAga ) sparzendriya binA zrota sparsa kepa lAge ? / / 494 / / uttara (- A sparzendriya niveM dehanA sarva pradezamAM (sarvatra vyApI pahelI che. pa pramANe pUrvIcAyanA saMpradAyathI mAnavA yogya ke / / 495 / / je kAraNamI 1 chotrandriyanI viSaya jaNAnA mATe e vizeSaNa che. 2. cakSu indriyo viSaya jaNAthamA mAne e vizeSa cha 3 ghrANaM driyano viSaya jaNAvayA mAre vizeSaNa che 4 rasaneyinI viSaya jagAyA mATe vizeSaNa cha 2 rupayo viSaya aNAvayA mAThe va vizeSaNa che z Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22) // lokapakAze hatIyaH sargaH // (sA0 120) (195] zrI prajJApanAnA mulaTIkAkAre paNa kALe ke " (aMganA) sarca pradezane aM. nte vyApI rahechI cha, mATe andarayo (-madhya bhAgA) pokaLa ane uparathI spe. zandriyano sadbhAva hovAyo (dehanI) aMdara paNa zIta sparzanI vedanAno bhanubhava thAya . // 496 // "e hetuthI madhya bhAgamA (bacamAM) zUnya ane paryante spAndriya che mATe jema kAna vagerenA polANamAM zItalatA anubhavAya le tema dehanI aMdaranA bhAgarmA (polANomAM) paNa zItalanAdika anubhavAya che. // 497 // zrotra-ghrANa-ane cakSu e traNe indriyonI pRthunA (honAi) indriyane agocara padArthoMne jANanArA zrI sarvazoe aMgulamA asaMkhyAtamA bhAga jeTalI kahI cha, / / 498 // rasanendriyanI pRthutA aMgulapRthaktva'-badhumAM vadhu 9 aMgula) pamANa , ane myAnendiya polaNetAnI mAgA pamANa ke / / 529 / / emAM sparzendriya sivAya bImI cAra indriyonI pRthunA AtmAMgulavaDe ane sparzandriyanI pRthunA utsedhAMgulavaDe jANavI. / / 500 / / manaH--deharnu mApa jaraghAMgula baDheja hoya che mATe te dehamA rahelI indriyo . paNa utsedhAMguzavaDe mApavIja yogya che. // 501 / / no pAra indriyo AtmAgula vaDhe bhane eka indriya utsedhAMgulabahe e pramANe (viSamapaNe) mapAvI te indriyonI (mApaNI) kama uSita kahevAya ? uttara-jihAdi 4 nI holAi utsevAMgulabare svIkAranAM 3 mAunA manuSya. vagerene viSaya jANapaNu na hoya // 502 // te A pramANe-3 gAu bagerenI avagAhanAvALpranuSyo, ane 6 gAu Adi pamANavAnA hastio potapotAnA dehane anusAre vistRta jilAghALA hoya che, // 503 // tebhonI jo abhpannara nirvRttirUpa rasanendriya utse gulanA mApavaDe aGgula pRthakva pramANa hoya to te 5 mante paTale dezamI uparamA bhane bhandAnA pahanA re 2 cAmahomI andaranA abhaya pratAramA 3 bhA sparzandriya dehanA upalA bhAgamA bhane deno andaramA bhAgamA pavI rItaM vyApeSThI che ke jo pa indriyanA pratarane eka bAjuthI ukheDavA mAMsoe to uparanA bhAganI bhane bandaranA bhAgano sarva zAstrI ujaDo Adhe-a. ecA jema cAMdInu punalu bamAdhI te ne baeNTarIyo saiyAra karelA sonAnA rasamAM boLasAthI jevU sonAna goloTa dehanI bhagavaranA bhane pahAramA bhAgamAM thA nApa tema punalAne padAvalA tonAnA gIr3hIra sarakhI spazandriya zarIranI pa. bAra bhane bhadaranA bhAgA upara uparayo (aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI nAgapI) bAgI gayekI che. pa tAtparyazI uparano bhAva vicAraSo. Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (29) // indriyahAre naviSapapamANAninirUpaNaM // paNauna nAnI thai jAya. // 504 // ane tethI te ( abhyanAni sarva nihAe phezAya nahi, ane tethI e nihendriyakare sarvatra animi evo jAnano myapahAra siddha na thApa ( arthAta rasajJAna na yAya.) ||505|| paLI parIte gandhAdikano (gandha-rUpa-ne zamdano vyavahAra paNa siddha na thAya pama ) vicAravo. mATe ji. hAdikamA AtmAMgulavaDe ja phoLA mApa jANava' / / 506 / / jaghanyato'kSivarjANyAlAsaMkhyeyabhAgataH / gRhNanti vi. SayaM cakSustvagulamAbhAgataH // 507 / / ayaM bhAvaH / / prApyAvicchedakatvAt, zravaNAdIni jAnate / agulAsaGkhyayabhAgAdapi zaccAdimAgatam // 508 // caturNAmata evaiSAM, vyaJjanAdhagraho bhavet / dRSTAntAnavyamRtpAtrazayitodbodhanAtmakAt // 509 yathA zarAvakaM navyaM, navekenodabindunA / kliyate kiMtu bhUyobhiH, pataddhimatainirantaram // 510 // evaM supto'pi naikena, zabdena pratibudhyate / kiMtu taiH paJcaSaiH karNe, zabdadravye te sati // 511 / / evaM vyaJjanAvamahabhAvanA nandIsUme / cakSusvaprApya kArisvAdapalasakhyabhAgataH / artha jaghanyAda gRhAti, tato'pyaktiraM natu / / 512 // tata evAtipArzvasthaM, naivAcanamalAdikam / cakSuH paricchinattIti, pratItaM sarvadehinAm / / 513 / / tthaa||shruti vazayojanyAH, zRNoti zabdamAgatam / rUpaM pazyati cakSuH sAdhikayojanalakSataH // 514 // thAgataM navayojanyAH zeSANi zroNi gRhNate / gandhaM rasamatha sparzamutkRSTo viSayo - yam // 515 // nanu ca prApyakArINi, zrotrAdInIndriyANi cet / parato'pyAgatAna zabdAdIn gRhanti kathaM na tat ? // 516 // dvAdazayojanAdiyoM, niyamaH so'pi niSphalaH / gRhNAti prAptasaMvandhaM, sarvamityeva yauktikam // 517 // atrocyte||shbdaadiinaaN Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 ) || zrI lokaprakAze tRtIyaH sargaH // sA0 120 | (27) pudgalA ye, parataH syuH samAgatAH / tathAmanvaparINAmAste jAyante svabhAvataH // 598 // yathA svaviSayaM jJAnaM, notpAdayitumAzate / svabhAvAnnAsti zaktizvendriyANAmapi tadagrahe // 519 // tato viSayaniyamo yukto'yaM darzitaH zrute / prApyakAritve caturNAmindriyANAM viyate'ti hi||20|| kikha // nAsti zaktizcakSuSo'pi viSayAtparataH sthitam / paricchettuM dravyajAtaM, yuktastasyApyasau tataH // 521 // artha-- indriyAnuM viSayakSetra-cakSu zivAyanI cAra indriyo jaghanyathI anunA asaMkhyAmA bhAga jeTakA (dUra) kSetrayo potAno viSaya grahaNa kare che ane cakSu aGguchanA saMkhyAtA bhAga dUra kSetrathI viSaya grahaNa kare ke / / 507 / / tAtparya e che ke zrotrAdi indriyo prApta ( spRSTa ) padArthane jANanAra hovAthI aGgulanA asaMkhyAnamA bhAgathI AvelA zabdAdikane paNa jANe he // 208 // e hetuthIja e cAra indriyonI navIna mATInuM bhAjana ane mutelAne jagAvArUpAnnayI ( te 4 noja ) vyaJjanAvagraha hoya. te A pramANe - jaima nanuM zarAvalaM ( mATInuM nAnuM kuMDu vAkoDIDa ) pANInA eka biMdu vaDe bhijAtu nathI, paNa vAraMvAra paDatAM ghaNA biMduo baDe bhIMjAya he // 610 // temaja suteko puruSa paNa eka zabda bar3e jAgato nathI, parantu cAra pAMca bAra karelA zabdo bar3e bolAvatAM tenA kAna zabda dravyavaDe bhaye chateja jAge hai || 11 || e pramANe vyaJjanAnAM dRSTAnto zrI nandIsUtroM ke. vaLI cakSuindriya amAdhyakArI hovAthI jaghanyatho aMgulamA saMkhyAtamA bhAga dUra kSetrI potAno viSaya grahaNa kareche, parantu tethI paNa najIkakrtI kSetra rahe grahaNa kareM nahi ||5|2|| e kAraNathIja atinajIkamAM rahe kAjala ane mela ( pogarA vagaire ) vagere cakSu jANI zakatI nathI e bAta sa mANIne prasiddha - pratyakSa hai // 513 // tayA zrotrendriya (utkRSTataH ) 12 yojanazrI Avelo zabda sAMbhaLe che. aneka adhika eka lAkha yojana dUrathI padAnuM varNAdi rUpa dekhI zake || 214 || ane zeSa 3 indriyo bAremAMdhAre yojana 1 potAne spazailA viSayane nardi jANanArI paNa dUra rahelA viSayane jANanArI se striya te amApyakArI (cakSu ne mana che. Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (29.8) ranniyAdAra bhaassygrillaagaayphaaritvvicaarH|| dviAra dUradhI ANelA gaidha -rasa- ane sparzane ( anukrame ) grahaNa karI pAkecha / e utkRSTa viSaya kaho. // 515 // praznA-zrotrAdi 4 indriyo jo mAdhyaphArI ke to AgaLthI AvelA zabdAdika viSayone paNa kama grahaNa na kare ? // 516 // ane tethI 12 yojana ityAdi je niyama ke te paNa niSphaLa che, kAraNa prApta yayelA sarva viSayone grahaNa kare eja vAta yuktivALI che. // 17 // uttaraH-je zabdAdikanA puDhUlo AgaLathI AvelA hoya ne svabhAvathI ja evA maMda pariNAmavALA yaha jAgaLe ke||518||jethii potAnA viSayanu zAna utpanna karAvayA samartha yatA nathI, temaja dUra rahelA viSayane grahaNa karavAmAM indriyonI zakti paNa svabhAvadhIja nathI. // 51 // te kAraNathI cAra indriyone prApyakArIpaNu hote chane paNa siddhAntamA darzASelo te viSayaniyama yuktivALoja che||520|| vaLI mvaviSayakSetrathI dara rahelA dravyasamAne jANavAmAM ( grahaNa karavAmAM amApyakArI ) cakSunI paNa zakti nathI. tethI e cakSuno paNa ( kahelo ) viSaya niyama yogyaja cha / 521 // jihvAghrANasparzanAni, trINyapyetAni gRhNate / baddhaspRSTa dravyajAtaM, spRSTameva paraM shrutiH||522|| yaduktaM-"puDheM suNai sahaM, rUvaM puNa pAsaI apuTeM tu| gandhaM rasaM ca phAsaMca,baddhapuDheM viyaagre||523||"(saa0121)(spRsstt zRNoti zabda,rUpa punaH pazyatyaspRSTaM tu / gandhaM rasa ca sparza ca baddhaspRSTa vyAgRNIyA(kuryA)t) baddhaM tatrAtmapradazerAtmokRtamihocyate / spRSTamAliGgitamAtraM, jJayaM vapuSi reNuvat / / 524 // "vaddhamappIkayaM paesahi, puTe raNuM va taguMmi (sA0 122) ( baddhamAtmIkRtaM pradezaiH, spRSTaM reguvattanau) " iti vacanAt // same'pi prApyakArile, caturNAmapi nanvayam / ko vizeSaH spRSTavaddhaspRSTArthagrahaNAtmakaH ? // 525 // atrocyate // sparzagandharasadravyoghAnAM zabdadhyapekSathA / alpatvAhAdaratvAccAbhAvukatvAcca satvaram // 526 / / sparzanamrANajihvAnAM, mandazaktitayA'pi ca / baddhaspRSTaM vastujAtaM, gRhNantyetAni nizcitam // 527 // sparzAdidravyasaMghA Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 229 ) // zrIlokaprakAze tRtIyaH sargaH / [sA0 120 (299.) tApekSayA zabdasaMhatiH / bahvI sUkSmA''sanazabdayogyadravyA. bhivAsikA / / 528 // tannivRttIndriyasthAntargatvApakaraNendriyam / spRSTvA'pi sadyaH kurute'bhivyaktiM sA svagocarAm // 52 // anyendriyApekSayA ca, zravaNaM paTuzaknikam / tataH spRSTAneva zabdAn, gRhNAtItyucitaM jaguH // 530 // zruteryatprApyakAritve, cauddhoka sparzadRSaNam | caNDAlazabdazravaNAdiSvayauktikameva tat // 531 // spRzyAspRzyavicAro hi, syAllokavyavahArataH / nendriyANAM ca viSayeSvasau kasyApyasau mataH // 532 // spRSTA grAhakatvaM yat, parairakSaNo'pi kathyate / tadayuktaM tathAtve hi, dAhaH syAdvayavekSaNAt // 533 // tathA // kAcapAtrAdyantarasthaM, dUrAdevekSyate jalam / tadbhittvAntaHpraveze tu, jalazrAvaH pra. sajyate // 534 // ityAdyadhika ratnAkarAvatArikAdibhyo'vaseyama, (sA0 123) vistarabhayAnneha pratanyate // yacca siddhAnte 'cakalupphAsaM havvamAgacchaI' (sA0 124) ( cakSuHspazai zIghamAgacchati) iti zrUyate, tatra sparzazabdena indriyArthasannikarSa ucyate, tathAhuH // 'sUrie cakkhulphAsa havvamAgacchai' (sUryazcakSuHsparza zIghramAgacchati) ityetajambUdvIpaprajJaptipratIkatau-"atra ca sparzazabda indriyArthasannikarSaparazcakSupo'prApyakA ritvena tadasaMbhavAdi"ti (sA0 125) / / // indriyagrAdha viSayAnuM svarUpa // artha-jivhA-prANa-ane sparzana etraNe indriyo paddhaspRSTa dravyasamRhane grahaNa karache, parantu zrotrendriya to mAtra spRSTa dravpaneja grahaNa kare cha, // 322 // (vizeSA bhASyamA] pharcha ? ke-spRSTa thayelA zabdane sAMbhaLe che,ane rUpane aspRSTa chatuM dekhe che, tathA gaMdha-rasa-ane sparzane badaspaSTa (paNe) grahaNa kare" ema kA che " // 5:3 / Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ {30] // indriyahAra prApyakAgviApAdhyakAritvavicAraH // dvAra ahIM baddha eTale Atmapradezoe AtmarUpa karela (ekIbhASe karala) kavAya ane zarIra upara lAgelI rajanI mAphaka AliMgina mAtra [ vaLagela ] hoya ne mpRSTa kahevAya / / 524 // " vaddha eTale Atmapadezopa AtmIkRta ane spRSTa eTale zarIra para lAgelI rajanI mAphaka pramANe ( vizeSA mAM ) kahele hovAthI ( pUrvokta artha yukta che.) maznaH- cAre indriyornu pApyakArIpaNuM sarakhaM chatAM paNa spRSTabaddha ane spRSTavipayane grahaNa karavA rUpa ne nArana degA 525 // unaraH- zabda dravyanI apekSAe sparza-gaMdha-ane rasanA dravyano samUha ati alpa-cAdara ane zIghra avAsaka [vIjA pudgalone te pariNAme nahi pariNamAvanAra] vALa hovAthI bhane pani prANa-nathA jilA paNa ( grahaNa karavAmAM) maMdazaktivALI hovAthI e traNe indriyo nizcaya paddhaspRSTha dravyasamRhanena grahaNa kare che. // 526 // ane sparzAdidravyasamRTanI apekSAra zandano samUha ghaNo-mUkSma-ane najIka rahelA (ponAne sparzalA) zabdayogya dravyane zandapaNe pariNamAvanAra le // 527 // tethIte (dravyasamUha te abhya0) nirvatti zrIndriyamAM jaine ane [abhya0] upakaraNendriyane sparzIne potAnA viSayavALI abhivyakti (svaviSayikabodha) turnaja kara che // 528 / / ___vaLI vIjI indriyAMnI apekSAe zrotrandriya paTuHzakti (zIghazakti) cALI cha, nethI spRSTa zabdadravyane grahaNa kareM ema je kAya te ucita che. // 529 / pAtrandriparnu pApyakArIpaNuM mAnye chate caMDAlano zabda sAMbhaLagAdikane viza bauddhonu kahe je mArzadUSaNa ne yuktirahina cha / kAraNake spRzyAspRzyano vicAra lokavyavahA 1 AkAzamAM rahela bIjA dravyamamRhane potAnA strarUpe nahiM pariNamAyanAra ne aghAmaka. 2 yodro ema mAne keMdra ke anyaja varNane jama dehamI sparza thapAthI amahAyAna gaNAya che tema tenA bolelA zamdAdika sparza thatAM paNa ApaNa a. bhaDA choe jethI dhotrandriya zabdazyane sparza karyApinA eTale amApyakAripaNe zravaNa kare cha, ghaTI te bAyatamA eka yuktipaNa teo ko cha ke je cAnuginyathI padArtha dekhayAthoM digdezana niyatapaY jaNAya ? naMbuja za. sAMbhALatAM zrotrendriyathI paNa jaNAya cha, mATe zrIndriya cakSunI mAphaka a. prApyakArI che vigaire. parantu pa vAna anucita cha. kAraNa spRzyAspRzya vyahA. ra lokavyayadhArane anumarato , zabdamAM kAraNa paNa ne mAnyA nathI tathA didezamiyatapaNu gandha saMghatAM ghANendriyamAM paNa iMNAya che. mATe yudhipaNa vyabhicArabopagrasta cha, iti tAtparya, Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22] // zrIlokaprakAze tRtIyaH sargaH // (sA0 126 ) [ 301 ] rathI (devane aDavAmAM tathA kavacita chAyA vigeremAM hI hai, parantu e vyavahAra indriyonA viSayamA koie paNa mAneko nayI // 530 // baLI naiyAyika vigere cakSune paNa je spRSTavipayanuM grahaNa karavApaM ( prApyakAropaNu ) kahe che te ayukta ke, kAraNa ke jo tema hoya to agnine devAdhI ( cakSumAM ) dAha utpanna yAya // 531 // tathA kAca vagerenA vAsanA AMtare rahendra [kAca vagerenA paDadeM rahe ] jaLa dUrayI dekhAya , tyAM ( cakSunAM kiraNa ) jo te paDadAne bhedIne aMdara praveza karatAM hoya to te ( bhedAyalA nA. samAMthI ) jaLa jharI javAno (nikavAno) prasaMga Aye / / 532 // ityAdi avikavRttAnta ratnAkarAvatArikAdikadhI nAga, ntu vizvAlA pahi teno vistAra karanA nathI. baLI siddhAntamA je "cakSunA sparzane zIghra pAme "evo pATha saMbhaLAya che tyAM" sparza" zabdavaDe (aDakavaM pa artha nahi paNa ) indriyanA viSa najIka [ indriyanA viSayakSetramA rahevApaNaM ] evo artha thAya che. zrI jambUdvIpaprajJasinI vRttimA ka che ke "sUrya cazcanA sparzamAM zIghra Ave" ahiM sparza e za da indriyanA viSayA najIkapaNA [ yogyadezamA rahevApaNA) rUpa sambandha darzAnAro che. kAraNake cakSu aprApyakArI hovAthI te (saMghaharUpa) sparzanA asaMbhava hai. // maiyA AtmAGgulaireva prAguktendriyagocarAH / pramANAgulamAne syurmahIyAMso'dhunA hi te // 533 / / utsedhA gulamAne tu kathaM bharatacakriNaH / puryAdau svAGgulamitanavAdazayojane // 534 // ekatra vAditA bhambhA, sarvatra zrUyate janaiH / tasmAdAtmAGgulonmeyA, viSayA iti yuktimat // 36 // yugmam / / Aha || pramANAgulajAnekalakSayojanasammite / svarvi mAne kathaM ghaNTA, sarvatra zrUyate sureH ? || 536 || traidherapyaGgulainaSa, viSaya ghaTate zruteH / dvitIyopAGgaTIkAyAmasyottaramavekSyatAM // 537 // tathAhi / tasyAM meghaugharasitagambhIra madhurazabdAyAM yojanaparimaNDalAyAM susvarAbhidhAnAyAM ghaNTAyAM tristADi nAyAM satyAM yatsUryAbhaM vimAnaM tatprAsAdaniSkRTeSu ye Apa " Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (302) // indriyabAre naviSayamamANanirUpaNama // dvAra titAH zabdavargaNApudgalAstebhyaH samucchalitAni yAni gha. NTApranizrutizatasahasrANi-ghaNTApratizabdalakSAstaiH saMkulamapi jAtamabhUt , kimuktaM bhavati? ghaNTAyAM mahatA prayatnena tADitAyAM ye vinirgatAH zabdapudgalAstatpratighAtataH sarvAsu dikSu vidikSu ca divyAnubhAvataH samucchalitaiH pratizabdaiH sakalamapi vimAnamanekayojanalakSamAnamapi badhiritamupajAyate iti, etena dvAdazabhyo yojanebhyaH samAgataH zabdaH zrotragrAhyo bhavati, na parataH,tataH kAmamekatratADitAyA ghaNTAyAM sarvatra tacchabdazrutirupajAyate iti yaducyate tadapAkRtamavaseya, sarvatra divyAnubhAvatastathArUpapratizabdocchalane yathoktadoSAsaMbhavAt [sA0 126) / aparaM ca // igavIsaM khalu lakkhA , cautIsaMceva taha shssaaii| taha paMca sayA bhaNiyA, sattattIsA ya airitA // 1 // 2134537||iti nayaNavisayamANaM, pukrvrdiivddddhvaasimnnuaannN| puTveNa ya avareNa ya, pihaM pihaM hoi nAyavvaM // 538 // (sA. 127) (ekaviMzatiH khalu lakSAH caturviMzacceva tathA sahastrANi / tathA paJca zatAni bhaNitAni saptatriMzaJcAtiriktAni // 2 // iti nayanaviSayamAnaM puSkaradvIpArdhavAsimanujAnAm / pUrveNa cApareNa ca pRthak 2 bhavati jnyaatvym||)evN ca-sa prAguto'kSiviSayo, na visaMvadate kthm| atretatsUtratAtparya, vyAcacakSe budhairidam // 539 // lakSayojanamAno dRviSayaH paramastu yaH / abhAsvaraM parvatAdi, vastvapekSya sa nishcitH||54||syaadbhaasvrNtu sUryAdi, vastvapekSyAdhiko'pi sH|vyaakhyaanto vizeSArthapratipattiriya kila // 541 // idaM vizeSAvazyake'rthataH (saa0128)|| artha-pUrva kahelA indriyanA viSayo ( viSapakSetra ) AtmAMgulaghaDe mApayA, kAra Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muN| // zrIlokanakAze tRtIyaH sargaH // (sA0 120) (303) ke prayANAMgulavaDe mApatA A kALamAM ghaNAja moTA [ ghaNA dUra ] yai jAdha // 33 // ane utsedhAMmulabaDe mApatAM potAnA aGkalane anusAre 9 yojana hoLI ane 12 yojana lAMbI bharane cakravartinI nagarI vageremA // 534 // eka ThekANe vagADelI bhaMbhA ( yuddhanI taiyArI karavAne vagAhAtuM vAjIMtra) lokothI sarva ThekANe ( saMpUrNa nagarImAM) keyo rIte saMbhalAya ? tethI indriyanA viSayo Atmagalarahe bhASapAla yukirI: mAgayI . ( .35 / / prazna-pramANAMgule karIne aneka lAkha yojana pramANavAlA devakmiAnamA cAgatI ghaMTAne devo vimAnamA sarva ThekANe kevI rIne sAMbhalI zake ? / mATe zrIbendriyano viSaya traNa makAramAMnA koipaNa aMgulabaDe ghaTI zakato nathI / 036 / / utsara-e praznano uttara vIjA upAGganI ( rAyapaseNIya mRtranI ) TIkAmAM juo, temAM A pramANe cha ke-" meghanA samUhanI garjanA sarakhA gaMbhIra ane madhura dhvanivALI. eka yojanamamANa maNDalAkAravALI ( 1 pojana pramANa vyAsa laMbAikALI goLa), te susvarA nAmanI ghaMTAne traNavavata vagAthe chate maryAbha nAmarnu vimAna paNa. te rimAnanA pAmAdaniSkuTomA ( mhelanI bhInomAM ) je zabdavargaNAnA pudgalo aphaLAyA, ne pudgalomAMthI uchaTelA caMdAnA lAgyo panidhvanimao ( paDyA) paTale ghaMTAnA lAkho game matizabdo ne (manidhvanio) caDe (te vimAna) vyAkuLa paNa thai gapuM. nApaya gale ke-dhaNA moThA prayannathI - rAne vamADathe chane nemAyo je zabdayugalo nikanyA te zabdapudgalonA panidhAnathI sarva dizA ane vidizAomA dinyaprabhASayI uchaLelA pratidhvaniovaDe aneka lAkha gojana pramANa- paNa samasta vimAna vhere thai jAya cha A vacanavaDe meM 12 yojanathI Avelo zabda zrovendriyagrAmya hoya ane AgaLthI nahiM, to eka ThekANe ghaMTA bagAce chate sarvavimAnabhA neno zabda kevI rIne saMbhaLAya ? ema je kaDevAya ne dara kayU (tenuM nirAkaraNa kayu) jANa. kAraNake dinya pramANe vimAnamAM sarvatra nathAmakAranI pratidhvani uchaLato hAvAthI pUrve kahelA doSano saM 1. kAraNa ke bharatano AmAMgula te pramANAMgula mATe bharatanA aMgulaghaDe mapAyalI nagarI pramANAMmulava 9 ane 12 yojana pramANa jeTalI ghaNI moTI thA jAya ( aMgulaprakaraNamAM darzAyA pramANe bharatanA AnmAMgulano vi. kambha gaNatAM 30 yojaH lAMcI ne razA yoja0 utmedhAMgulane anumAre hoLI athavA 270 utsedha yojana kSetraphaLa pALI yaSAthI) ane eka kANaM dhagAdelI bhAnA zakya 12 utmedha yojana jeTale javaracI maMbhaLAA zaka mATe. Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . (3041 // indriyadvAre tadipayapramANasvarUpanirUpaNaM // dvAra) bhavaja nathI. // 53 // kaLI "nizcaye 21 lAkha 34 hajAra ane 537 adhika (2134537 yojana)e cakSunA vipayarnu pramANa puSkarAdabIpamA rahenArA manuSyone pUrvadizAe ane pazcimadizAe jUrdu bardu ze(aryAt pUrvamA 2114537 ane pazimA paNa 2134537 yo0 ) ema jANavU. " // 538 // jo e pramANe mutramA kahelaM che to pUrva kaIlo te cAindriyano (1 lAkha yo0 adhika) viSaya visaMvAda kema na pAme?(pUrvApara virodhI kema na kahevAya?), ahiM pUrva paMDitoe e sUtranuM tAtparya ApramANa kaDhe che ke-cakSuindriyano utkRSTa viSaya lAkha yojana pramANa che ne abhAsvara evI ( makAza rahita ) parvatAdi vastuonI apekSAe nizcaya karelo che. // 540 // ane prakAzavALA pavA sUrya vagere padArthonI apekSAe to tethI adhika paNa jANavo. e khulAso mULa sUtramA nayI topaNa "vyAkhyAnAt vizeSapratipattiH " eTale vyAkhyAnathI (TIkA vagereyI) vizeSa ( ) jJAna ( ) thAya che e nyAyane anusAra jANaco. // 541 // A varNana zrI vizeSAvadapakajImAM bhAvArtharUpe kareluM che... anantANUdbhavAnyetAnIndriyANyakhilAnyapi / asaGkhayeyapradezAvagADhAni nikhilAni ca // 542 // stokAvagAhA dR. k zrotraghANe saGkhyaguNe kramAt / tato'saGghayaguNA jihvA, saMDyaghnaM sparzanaM tataH // 543 // stokapradeza nayana, zrotraM saGkSayaguNAdhikam / tato'saMkhyaguNaM ghrANaM, jihvA'saGkhyaguNA tataH // 544 // tato'pyasaGkha-yaguNitapradezaM sparzanendriyam / ityalpa 1 puSkarArdhanI maryAdA karanAra (athavA manuSyakSetranI maryAdA karanAra) mAnuSosara parvasanA utsara kimAga upara karato sUrya puSkagardhamAM helA manuSyAne 2135537 yojanayI kaMDaka adhika para pUrvadizAmAM udaya pAmatA dekhAya che, ane paTala ja dUra pazrima dizArmA asta pAmato paNa dekhAya che, manuSyakSetrano vyAsa 45 lAkha jojana cha teno dharga karI daza guNI varga mULa kADhatAM se parigha Ave te praNa dazAMza ( 33 ) bhAga 2234537 jojana adhika yAya. pa 26 lAkha ityAdi praznottararUpa saMSAda zrIvizeSAvazyakajImA che. 2" vyAkhyAnato vizeSapratipattirbhavati na hi mandehAdalakSaNa " vyAkhyAmI (TIkA vigereyI) vizeSa (svarUpa) jhAna thAya cha, sandehathI sUtra asUtra thatuM nathI, ( paribhASA ) Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22) // zrIlokapakAze nanIyaH gamaH / / [mA0 125 (30) bahuteSAM syAdavagAhapradezayoH // 545|| turyopAne tu / zrotrAkSinAsikaM dve dve, jidvaikA sparzanaM tthaa| evaM dravyendriyANyaSTI, bhAnendriyANi pazcA ( sAra) sarveSAM sarvajAtitve, dravyato bhAvato'pi ca / atItAnIndriyANi syuranantAnyeva dehinaam||547||vinaa'naadinigode (di)bhyo,jJeyametattu kovideH / svajAtAdeva neSAM tu, tAnyatItAnyanantazaH // 548 // kiJca // yeSAmanantaH kAlo'bhannigatAnAM nigodataH / teSAmapekSayA jJeyametat zrutavizAradaiH // 542 // evamanyatrApi yathA sambhavaM bhAvyam // indriyonI avagAhanA ane pradezanI alpabahatA // artha-pa sarve indriyoananta paramANuonI banelI che,ane te sarva iMdriyo amaMgvya AkAzapradezamAbhavagAinA karIne(ponAna kSetra rokIne pahelI hai. // 552 // nemAM cAndriyanI avagAhanA sarvathI alpa ke. nethI anukrame zrotrandriyanI saMgyaguNI, tethI ghANendriyanI saMgvyaguNI, tethI jivendriganI asaMkhyaguNI ane tethI sparzane. ndriyanI saMkhyAtaguNI avagAhanA ke // 5.43 // cakSu sarvadhI alpa pradezavALI 2. nethI - - 5 agulamA ama0 bhAga pramANa marSathI nAnI hoSAthI. 2 maMgaLyAtaguNa ( amaMlyAkAzapradeza pramANa aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganA amasyabhedo pahe che. teyo agulanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalI chatAM / ghazca karatA moTI homAyI, 3 tedhI paNa maMNyAtaguNa (aMgu no ama0 bhAga) mAMTI jANavA. 4 agu0 nA ame0 bhAgathI aMgulapRthaktra amaSyaguNa moTu che. mArTa 5 agu0 pRyakAya thI sAdhikahAra athavA sAdhika lAkha yojana manyAta guNA cha mATe. Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1306) // indriyadvAre tadavagAha--pradezAlebahuvanirUpaNama // dvAra zrotrendriya saMgkhyAta guNapradezavAlI. ane tethI ghANandriya asaMgkhyaguNa pradezavAlI, tethI rasanendriya asaMkhyaguNa pradezavAlo, // 244 // ane nethI paNa sparzandriya asaMraThyaguNabhadezavALI che. e pramANa iMdriyonA avamAi bhane pradezanI alpabahatA hai. / / 545 // baLI cothA upAMgamAM (prajJApanAsaghranA indriya padamA) no zrotracakSu ane nAsikA ve ve che.jihvA ane sparzandriya ekeka cha.e pramANa dravyendriyo 8 ane bhAvendriyo pAMca kahelI che. // 146 // (kayA jIvone atIta ane bhAdhi - keTalI keTalI indriyo hoya ! te kahe ke ) sarva jIvoMne sarva (ekendriyAdi) jAtimA dravyendriyo ane bhAvendriyo anannI vyatIta bhayelI che. // 547 // A vicAraNA anAdi nigAdIyA jIvo sivAyanA jIvone Azrayi buddhimAnAye jANavI, kAraNake te anAdinigodIyA jIvone potAnI [ nigodIyA svarUpa ] jAtImAMja anantI dravyendriyo bhane bhAvendriyo vyatIta yayelI che. // 548 // vaLI meM jIvane nimorarathI nigariyAne bAno kAla thayo . teonI apekSAe A ( sarva jAtimAM avantI indriyonu vyatIta thavA paNuM / zrutajJAnAM hoMzIyAra purupoye jANavu || 540. / / A pramANe bIje ThekANe paNa yathAsaMbhava [jema jema ghaTe tema nema ] vicArac. - . ., ahiM pravezona alpavahundha avagAhanAmeM anumarIne cha, no paNa ghANe. ndriyanA pradezA asaMkhya guNa kamA chattAM avagAhanA saMkhyAta guNIja moTI pAya cha kAraNa ghaNA pudagalono paNa alpa AkAzapradezamA avagAha sthabhASa hovArthI nema thavAmAM doSApapti nathI. 2 anAdi nigoMdIyA jIvo tyAMcI mokaLelAnatho methI bIjI jAtipaNe neonI utpattija yayelI nathI mATe te rupe nemane indriyo thayelI nathI. Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // indriyomA 9 dvArano yantra / / 229 indizonA nAma jADAi pramANa | keTale dUra ! prApyakArI ke | kerale dUrI | paddhaSTa / avagAinAnu keTalApradezanI, vyandriyo vistAra | / rahelo viSaya | aprApyakArI bhAdelo viSaya spRSTa ke aspaSTa | alpabahula banalI 8 | keTalI ! pramANa 2 | / grahaNa kare. | viSaya grahe | | 7 pradezamRtAlpA aMgulano spandriya asaMkhyAtamo svadeha pramANa aMgulmasaMkhyeya bhAga / [baddha spRSTa / viSaya ] | prApyakArI , 6 yobhana / asmaaNgulo)| ghasaspRSTa | rasana0 thI | rasana0 thI saMyaguNa. | asanyagRNa. bhAga mAtmAmula | pRthaktva ., / pRthaktva | rasanendriya ! , ' . | .. | ghraanneH| thI / ghrANa. dii| masaMnthyaguNa asaMkhya Na / ||bhiilokprkaashe tRtIyaH sargaH / / (sA0 129) ... prANendiya / " aMgulanI asaMkhyAtamo bhAga , bhrAMcI zrAMnI | saMmyeyaguNa | asaMkhyamaga cakSunindriya sAdhika 1 lAkha aMgulasaMkhyeya aprApyakArI yojana (bhabhAsva bhAga vastu Azrayi) bhaspRSTa viSaya) (AtmAMgulI) agalAsaMkhyeya bhAga 52 yojana | (spRSTa vizva) prArakArI ! (bhAtmAMgulI) | sarvadhI alpabhanantarazI avagAhanA sabaMdhI sApa vAnTI prardazA nAyo / cakSudhI saMkhyayaguNa | saMkhyeyaguNa / [307] dhAtrandriya .. " Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ || indriyadvAre AmuktimA ptebhavI ndriyavicAraH // [ dvAra ekAdIni santi paJcAntAni bhAvendriyANi ca / ekadvitricatuSpaJcendriyANAM syuryathAkramam // 550 // bhAvIni naiva keSAJcinte muktiyAyinAm / keSAJcitpaJca SaT sapta, saGkhyAsaGkhyAnyanantazaH // 551 || sidhyatAM bhAvini bhave, naranArakanAkinAm / paJcAkSatiryakpRvyambudrUNAM paJca jaghanyataH / / 552 / / pRthvyAdijanmAntaritamuktInAM tu manISibhiH / SaTsaptapramukhANyevaM, bhAvyAni proktadehinAm ||553 // saGkhyeyAni ca tAni syuH, saGkhyAtabhavakAriNAm / asaGghayeyAnyanantAnyasaGkhyeyAnantajanmanAm ||554 // riSTAmaghAmAdhavatInArakANAM ca yugminAm / nRNAM tirazcAM bhAvIni, daza tAni jaghanyataH // 555 // paJcAkSebhyo'nyatra naiSAmutpattirnApyanantare / bhave mutistata eSAM dazoktAni jaghanyataH / / 556 // vAyvagnivikalAkSANAM jaghanyato bhavanti SaT / kSmAdijanmAntaritaiSAM muktirnAnantaraM yataH // 557 // ekadvitricatuSpaJcendriyANAM syuranukramAt / dravyendriyANi santyekaM, dve catvAri SaDaSTa ca / 558 / bhaviSyanti na keSAJcitkeSAJcidaSTa vA nava / daza poDaza kepAJcitsaGkhyAsaGkhyAnyanantazaH // 559 // bhAvanA prAgvat // , artha - ekendriya dvIndriya zrIndriya- caturindriya-ane paMcendriya jIvone anukrame eka-ve-traNa - cAra -ane pAMca bhASendriyo ( vartamAnakALamAM ) che. // 650 // keTalAeka muktigAmI jIvone bhAvI indriya ekapaNa vartanI nathI. ane bIjA kelAeka jIvone koine pAMca koine cha- sAta-saMkhyAta - asaMkhyAta - ane ananta indriyo bhaviSyamA dhanAra hoya che / / 551 / / A ant ranija mokSe janArA manuSya-nAraka-deva-paMce0 tiryaMca- pRthvI - apU-ane vanaspati jIvone jaghanyathI ( bhAtrI) indriyo pAMca che, // 552 // baLI vacamAM pRthvyAdikamo eka bhaSa karIne tyArabAda mokSe janArAone bhAvI 6 indriyo [ 308] " A Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22) // zrIlokaprakAze tRtIyaH sargaH // (sA0 129 ) (309) } kahelI che, e pramANe sAta vagere indriyo paNa pUrvoka jIvone (vacamAM hIndriyAdino eka bhatra karI mokSe janArAonaM) kahI che. tebuddhimAnora vicAravI // 553 // tathA cacamAM saMkhyAtA bhava karI mokSe janArAone saMkhyAta indriyo vacamAM asaMkhya bhava karanArane asaMkhya indriyo ane vacamAM ananta bhava karanArane ananta indriyo bhaviSyamAM thanArI kahI che / / 554 // riSTA mayA - anaM mAghavatInA nArakajI bone- yugalika manuSya-ana yugalika tiryazvone jaghanyatho bhAvI indriyo 10 kahI che. // 555 // kAraNa ke e jIvonI utpatti paJcendriya zivAya vIjI jAtimAM hotI nathI, ane e jIvono anantara bhavamAM (AvatA bhavamAM) mokSa thato aft mATe one jaghanyayI paNa bhAtrI indriyo 10 kahI ke, // 556 // vAyuagni-bhane vikalendriyoMne bhAvI indriyo jaghanyayo 6 che. kAraNa e jIvone vacamAM pRthvyAdi ( pR0 - apana0 no) eka bhava karyAbinA mokSa che nahiM // 557 // ( e pramANe bhAvI bhASaindriyonI saMkhyA kahIMne ye bhAvI dravyendriyo keTalI hoya te kahe . ) eke0 - dvIndriya-trIndriya- caturi0-ane paJce0 jIvone ( vartamAna) dravyendriyo anukrame 1-2-4 - 6 ane 8 hoya che. // 558 // pumAMnA heoreka jIbIne bhAvi (kAle ) dravyendriyo yavAnI nayI, ane keTalAekane 8 athavA 9-10-16 thavAnI che ane kedalAekane saMkhyAta- asaMkhyAta -ane ananta paNa thavAnI ke // 669 // e sambandhI vicAraNA pUrvanIpeThe ( svabuddhie ) karavI. nArakasya nArakale, bhAvato dravyato'pi ca / tAnyatItAnyanantAni santi paJcASTa ca sphuTam // 560 // bhaviSyanti 1 A peregrAphamAM vivakSita jIvane mokSe jatAM sudhIrmA yacce ko paNa bhava karavAnI apekSA bhAvI dravyendriyAM kahI. * kAraNa 5 traNa nArakajIvo manuSyamA AzrIme turta mokSa na jAya paNa narakamAMthI nokaLI ticapaye athavA mAtamI naraka zivAyanA paTale ke pAMcamI chaThThI nArakInA jIyo manuSyano bhava karI manuSyamA AdhI mokSe Aya. ane yugaliko yugalikapaNAmAMcI avazya deva ja thAya ne tyAMcI manuyamAM AdhI mokSe jAya ma pramANe darekane se ve bhava karyA vinA mokSa nathI mATe. 2 mAsikA se gaNadhAnI hovAthI 1 sparzanA, 1 rasanA 2 zrIpriyane, carindriyane 2 netra sAthai 6 ane paMcendriyane 2 8 indriyo gaNAya che, ghANa e 4 kAna sAthai + Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (318) // indrigamAre nAsimAnAgapunakAmIndriyapiyAradvAra na kepAzcitkeSAJcitpaJca cASTa ca |jnyeyaani tAnyekavAraM, narakaM / yaaryto'ngginH||561|| saGkhyayAnyetAni saGkhyavAra nrkyaayinH| asakhyemAnyapyanantAnyevaM bhAvyAni dhIdhanaiH // 562 // atikAntAnyanantAni, suratve nArakasya ca / vartamAnAni naiva syurbhAvIni punaruktavat // 563 // vijayAdivimAnitve, yadi syu rakAGginAm / nAtItAni bhaviSyanti, pazcASTa daza poDaza // 564 // evaM sarvagatitvena, sarveSAmapi dehinAm / bhAvanIyAnyatItAni, santi bhAvIni ca svayam // 565 // nRtve nRNAmatItAnyanantAnyaSTa ca pazca ca / santi tadbhavamuktInAM, tAni bhAvIni naiva ca // 566 // anyeSAM tu manuSyatve, bhAvIni paJca cASTa ca / jaghanyato'pi syurmuktiryanna mAnuSyamantarA // 567 ||anuttraamraannaaN ca, svatve santyaSTa paJca c| yadi syubhUtanAvIni, tAvantyeva tadA khalu // 568 // vijayAdivimAneSu, dvirutpanno hynntre| bhave vi(vai)muktimApnoti, tato yunaM yathoditam // 569 / / anyajAtitve tvanantAnyatItAnyatha santi na / bhAvIni saMkhyAnyevaiSAM, nRtvavaimAnikattrayoH / / 570 // tathoktaM prajJApanAvRttau-" iha vijayAdiSu caturpu gato jIvo niyamAttata uvRtto na jAtucidapi nairayikAdiSu paJcendriyatiryaparyavasAneSu tathA vyantareSu jyotiSkeSu ca madhye samAgamiSyati. manuSyeSu saudharmAdiSu vA gamiSyatIti (sA. 130)||srvaarthsiddhdevtve, sarvArthasiddhanAkinAm / na syurbhUtabhaviSyanti santi paJcASTa ca sphuTam // 571 // teSAmanyagatitve cAtItAni syurnntshH| naiva santi bhaviSyanti, nRgatAvaSTa .. Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (11) 22 muM ) paJca ca // 572 || (gatiAzrayI bhAva0 inye0 nI trikAla gocara saMkhyA ) || zrI lokaprakAze tRtIyaH sargaH // [sA0 130 ----- -= anArakajIvane nArakapaNAmAM bhAvatho aMnaM dravyadhI paNa ananta indriyo vyatIta thar3a gar3a. anaM vartamAnamAM ( bhAve0 ) 5 tathA (dravye 0 ) 8 magara paNe che. || 560 || emAMnA keTalAka nArakIone bhAvI (davyendriyo athavA bhAvendriyo ) dhavAnI nathI, anaM kelAekane pAMca bhane ATha indriyo thavAnI che, ana te (58 hathI ) eka ja bAra narakama ( jar3a mokSe ) janAg2a nArakI bhonI apekSAe jANavI || 561 / / tathA saMkhyAtI bAra narakamAM (utpanna thar3a mokSe) janArA nAkIone saMkhyAtI indriyo, anaM eja pramANe asaMkhyAta tathA ananta indriyo paNa buddhimAno bhAvI kALamAM zranArI vicArakhI / / 562 / / tathA nArakajIvana devapaNAmAM (devapaNAnI ) ananta indriyo vyatIta yajJa gara, vartamAnakALamAM nArakapaNuM hovAthI devapaNAnI indriya eka paNa nathI ane (devapaNAnI) bhAvoindriyo to pUrva kA pramANe ( 5-8 athavA saMkhya asaMkhya ne ananta ) jANavI // 563 // tathA nArakIne vijayAdi anuttara vimAnamAM devapaNAnI indriyano jo vicAra karIe to tevI ekapaNa indriya vyatIta thai natho paNa bhaviSyAM [kacce ? bhava kareM to) 1--8 athavA (bacce ye bhava kare to) 10- 16 indriyo ( anuttara devapaNAnI) zravAnI hai. // 264 // e pramANe sarva prANIonI sarva gatipaNe vyatIta vartamAna--anaM bhASI indriyo ponAnI meLe vicArI // 465 / / tathA manuSyAne manu*yapaNAnI ananta indriyo vyatIta thar3a gar3a-vartamAnakALa anaM 8, ane eja bhatramAM mokSe janAra manuSyone bhAtrI indriya eka paNa nathI ja // 566 // manuSya zivAyanA vIjA jIvone manuSyapaNA sambandhi bhAvI indriyo java0 zrI 8 ane 8 che, kAraNa teonI mukti manuSyabhava pAmyA vinA le ja nahi // 37 // tathA anuttara devAne anuttara devapaNA saMbaMdhi indriyo vartamAnakALamAM 5 anaM 8le. ane jo vyatIta thar3a hoya athavA bhAvIkAyAM dhavAnI hoya to paNa nizcaya neTalIja ( 5-8 ) che. || 568 || kAraNake vijayAdi (cAra) vimAnamAMce vAra utpanna thayelo jIva anantara ( AtA ) bhavamAM mokSana pAme che, mATe ekahelI bAta yathArtha ke. // 569 // tathA ( e vijayAdi devone) anyajAtipaNA sambandhi sudhImAM kayA bhava ? athi havaM nArakI vagere jIvana mokSe asA sambandhi keTalI indriyoM ghara meM ane thaze ? te kahe naM. + Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (312) // indriyadvAre AmuktimApte ye bhuunbhaaviindriyvicaarH|| dvAra) (ekendriyAdipaNAnI) ananta indriyo vyatIta thai , vartamAnakALamAM nathI, ane eone bhavipyakALamAM manuSyaSaNAnI ane vaimAnikapaNAnI pa.ce sambandhi saMgkhyAta (1-8 vA 15-24) indriyoja thAnI che. // 170 // zrI prajJanApanayinimokathu le ke-ahiM vijayAdicAra vimAnamAM gayelo jIva nizcaya tyAMdhI nikAlyo chano narakayI mAMDIne paMcandriyaniryazca sudhImAM nayA vyantaranA daMDakomA ane jyotiSimAM paNa Avaze nahi, parantu manuSyamAM ane saudharmAdikAM jaI zaka hai. // 57 // tathA sarvArthasiddha devone sarvArthasiddhadevapaNA sambandhi vyatIta indriyo yaha nathI, vartamAnamA 5 ne 8 to pragaTa ja hai. ane e devIne anyagatisambabandhi ananta indriyo vyatIta thai cha, vartamAnamAM nathI, ane bhaviSyamA manuSyagatisambadhi 5 ne 8 thavAnI che. // 572 // saMjJipaJcendriyANAM yat, smRtyAdijJAnasAdhanam / mano noindriyaM tacca, dvividhaM drvybhaavtH|| 573 // tatra ca / manaHparyAptyabhidhAnanAmakarmodayAdiha / manoyogyavargaNAnAmAdAya dalikAnyalam / / 574 // manastvenApAditAni, jantunA dravyamAnasam / jinerUce tathA cAha, nanyadhyayanacUrNikRt // 575 // "maNapajjattinAmakammodayato jogge maNodavya ghettuM maNateNa pa. riNAmiyA davA davamaNo bhannaI" ( sA0 131 ) ( manaHparyAptinAmakamodayato yogyAni manodravyANi gRhItvA manastvena ! kAraNa ke anuttagdevapaNu prApta thayA yAda sIdha marakAdimA jatA nI paNa bacce eka athavA vaimAnika deva bhavAntarita ke bhanna manuSyanA karI mo. kSa ja jAya che. mAda 2 pAMcamA zatakakarmagranthamA utkRSTa bandhana prAMtara batAvyu cha tyAM vi. ayAdivimAnathI cyalAone padhAre bhayo paNa dekhADyA he temaja tenI TIkAmAM vijayAdi yimAnAmAM be bAra gayo chatAM paNa saMsAramA karalAka bhayo kare cha marakatiryaggati yogya karma paNa bAMdhe hai, A pramANe kala che. mathA " vijayA vimANehiya saMmbiAbhavAo hoti yorakhA ' A gAthAmA meMkhyAtAbhavI vijayAdi ghimAmathI cyalAone batAyA cha. nadhA "caturvizatibhavAnnAtikAmanti " ekho vRddhavAda hovAthI upara batAcyA karanA vadhAre indriyono paNa maMbhaya thAya he tattvaM punaH kelino vivali. Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [?] ra3. || zrI lokaprakAze tRtIyaH sargaH // (sA0 135) pariNAmitAni dravyANi dravyamano bhaNyate // ) iti / manodravyAvalambena, manaHpariNatistu yA // jantorbhAva manastatsyAta thoktaM pUrvasUribhiH // 576 // " jIvo paNa maNapariNAma kiriyAvaMto bhAvamaNo kiM bhaNiyaM hoi ? maNadavvAlambaNo jIbassa maNaNavAvArI bhAvamaNo bhannai " ( sA0 132 ) ( jIvaH punarmanaH pariNAmakriyAvAn bhAvamanaH, kiM bhaNitaM bhavati ? manodravyAlamvano jovasya mananavyApAraH bhAvamano bhaNyate // ) iti nanyadhyayanacUrNau // ata evaM ca // dravyacittaM vinA bhAvacittaM na syAdasaMziyat / vinApi bhAvavittaM tu, dravyato jinavadbhavet / / 577 || tathoktaM " bhAvamano vi nApi ca dravyamano bhavati, yathA bhavasthakevalinaH, " iti prajJApanAvRttau // ( sA0 133 ) stokA manasvino'saGkhyaguNAH zrotrAnvitAstataH / cakSurmANarasajJAdayAH syuH krameNAdhikAdhi kAH // 578 || anindriyAzca nirdiSTA, ebhyo'nantaguNAdhikAH / sparzanendriyavantastu tebhyo'nantaguNAdhikAH // 579 // // lokezca // cakSuHzrotraghANarasanatva jyanovAkpANipAdapAyUpasthalakSaNAnyekAdazendriyANi suzrutAdau uktAni (sA0 134 ) nAmamAlAyAmapi 'buddhIndriyaM sparzanAdi, pANyAdi tu kriyendriyaM' ityabhihitaM (sA0 135 ) // itIndriyANi 22 // artha- prasaMge noindriya (mana nuM svarUpa kahe - saMjJipazcendriyAne je smRti vigere jJAnamAM kAraNabhUta noindriya paTale mana hai // 553 // te dravyazrI ane bhAvadhI ve prakArache, tyAM manaHparyApta nAme nAma pharmanA udayayo ati manoyogya vargaNAnAM dalikane sampUrNa [ joie te pramANarmA ] grahaNa karI jIve ( ne daline) manapaNe pariNAmAvyAM hoya te jinezvarI dravyamata kazuM che. zrInandi Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (314) / indriyahAre noindriyamanonirUpaNaM-indriyAlpabahucavicArazca | [dvAra sUtranI cUNi kartAe paNa temaja kA che ke / / 574 / / - manaHparyApti nAmakarmanA udayayI manoyogya davyane grahaNa kI manapaNe pariNamAvelAM je pudgala. dravyo te dravyamana kahevAya '' / 175 // e manodravpanA AlambanathI jIvanI je citavana pariNAma / citavana ] ne bhAvamana che. pUrvAcAryoe paNa nemaja kadhu cha ke- " valI mana pariNAmanI kriyAvALo je jIva te bhAvamana, tAtparya e le ke manodravyanA Alambana bALA jIvano je manovyApAra te bhAvamana kahevAya ke " e pramANe zrI nandiadhyayananI cUrNimA karbu le. e hetuthIja asazijIvanI peThe dravyamanavinA bhAvamana na hoya, parantu sarvAnI peThe bhAvamana vinA dravyamana to hoya. // 576 // zrIprajJApanAdattimA kathu cha ke" yAvamana vinA paNa dravyamana hoya che jema bhavasthakevalI bhagavAnne " (have alpavahutva kahe che )-manavALA jIvo sarvathI thoDA che, tethI zrogrendriyavALA asaMkhyaguNA le, tethI cakSu-prANa-ane rasanendriyavALA jIvo anukrame vizepa vizeSa adhika hai, // 574il tethI indriyarahita (siddha) jIvo anantaguNA che, // 575 // ane tethI paNa sparzanendriyazALA (ekendriya jIvo) anantaguNA cha / 576 / / anyadarzanIomAM-cakSu-zrotra-prANa--sanA-sparzendriya-mana-vacana-hAyapaga-gudA-liMga e 11 indriyo muzrutAdi ( vaidyaka) granyomAM kahI che, // 178 // ane nAmamAlAmAM paNasparzanAdi indriyone buddhIndriya ane hAtha vagerene kriyendriya kahI che. (sAMglyo paNa pAMca pharmendriyo mAne che, ane vacanagrahaNa bi. gere nA phaLo mAnyA che paNa ne ayukta ke kAraNa nema mAnavAyI hAthe 'TreTo pagavaDe grahaNa kare che. vigaire phaLamA visaMvAda vigere dopo Ave che, ) // 7 // [ e pramANe indriyonu svarUpa kA ] iti indriyabAram 22 // saMjJA yeSAM santi te syuH, saMjJino'nye tvasaMjinaH // saMjJinaste ca paJcAkSA, manaHparyAptizAlinaH // 579 // nanu saMmUrchimapaJcAkSAnteSvekendriyAdiSu / AhArAdyAH santi saMjJAstataste kiM na saMjJinaH // 580 ||atrocyte ||oghruupaa dazApyetAstItramohodayena ca / azobhanA avyaktAca, tannAbhiH saMjJitA matA // 581 // nidrAvyApto'sumAn kaNTya Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (316) 23rmu) // zrI lokaprakAze tRtIyaH sargaH // (sA0 166) nAdi kurute yathA / mohAcchAditacaitanyAstathA''hArAdyamI api / / 582 / / tatazca // saMjJAsaMbandhamAtreNa, na saMjJitvamurIkRtam / nahyekenaiva niSkeNa, dhanavAnucyate janaiH // 583 // atAdRgrUpayukto'pi rUpavAnnAbhidhIyate / dhanI kiMtu bahudravye, rUpavAn ramyarUpataH // 584 // mahatyA vyaktayA karmakSayopazamajAtayA / saMjJayA zastayaivAGgI, labhate saMjJitAM tathA / / 585 // idamarthato vizeSAvazyake [sA0 136 ] // tatazca // yeSAmAhArAdisaMjJA, vyaktacaitanyalakSaNAH / karmakSayopazamajAH, saMjJinaste'pare'nyathA ||586|| dIrghakAlikyAdikA vA, saMjJA yeSAM bhavanti te / saMjJinaH syuryathAyogamasaMjJinastadujjhitAH // 587 // iti saMjJi tAdi 23 || *::* 2: > artha-23muM saMjibAra je jIvone saMjJA ke ve jIvo saMzi kahevAya che, ane te zivAyanA bIjA asaMjJi jIvo kahevAya ane te saMjhijIvo manaH paryAvaLA paMcendriya jIvoja hoya . / / 580 // prazna - ekendriyathI mAMDIne sammUrchimapaMcendriyadhInA jIvAMmAM gaNa AhArAdi saMjJAo che, to te jIvo saMzi kema nahiM ? uttara-te daze saMjJAo sAmAnya svarUpavALI ane tI mohanA udaya bar3e azubha bhane avyakta mAre te (daza) saMjJAo baDe [ jIvo] saMjJi manAtA navI 981 || kAraNa ke nidrAvaDe gherAyalo jIva jema varjanAdi (khaMjavALavu nagare) kare che, tema mohathI avarAyalA caitanyavALI te AhArAdi 10 saMjJAo paNa le // 582 || ane tethI saMjJAnA saMbaMdha mAtravaDe saMjJipaNuM aMgIkAra kartuM nayI. kAraNake eka sonAmhara baDe lokomAM koi dhanavAna kahevAto nayI // / 283 / / tathA tetrA prakAranA uttama rUpa vinA (sAmAnyarUpathI) kor3a rUpavAn kahevAto nathI, parantu ghaNA dhanavarDa dhanavAn ane atimanohara rUpavaDeja rUpavAn kahevAya le // 584 tevIrIne karmanA kSayopazamabhI thayelI ativyakta (agaTa) ane prazasta saMjJAvaDe jI vA makAranaM saMjJipaNuM (saMjJi evo vyapadeza) pAne ke || 586 // pa bhAtrArtha Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [316] . // saMhisAra-vedadvAranirUpaNama // zrIvizeSAvamA he,ane tethI karmanAkSayopazamayI utpanna thayelI pragaTa caitanyarUpa AhArAdisaMjJAo jeone che te saMjJi ane bIjA amaMjJi kahevAya cha, // 586 / athavA je jIvone dIrghakAlikI vagere saMjJAo hoya hai. ne jIvo yathAyogapaNe (jevI jevI saMjhAno sambandha hoya te ne pramANe) te te jIvo saMjhI kahevAya ane te saMzArahita bIjA armajJI kahevAya, e pramANe saMjhinu svarUpa phayu // 587 // iti saMzivAram 23 // (bhovIzamuM vedavAra kahe che.) vedastridhA syAtpuMvedaH, strIvedazca tathA prH| klIbavedazca teSAM syulakSaNAni ythaakrmm||588|| puMsAM yato yopidicchA,sa puMvedo'bhidhIyate / puruSecchA yataH strINAM, sa strIveda iti smRtaH // 589 // yato dvayAbhilASaH syAt, klIbavedaH sa ucyate / tuNaphamphumakadrajvalanopamitA ime||590||purussaadilkssnnaani caivaM prajJApanAvRttau sthAnAMgavRttau (sA0137-138) ca // "yonirmUdutvamasthairya,mugdhatA klIvatA stnau| puMskAmiti liGgAni, sapta strIsve pracakSate // 591 // mehanaM kharatA dADhaya, zauNDIya zmazru dhRSTatA / strIkAmiteti liGgAni, sapta puMstve pracakSate // 592 / / stanAdizmazrukezAdibhAvAbhAvasamanvitam / napuMsakaM budhA prAhumohAnalasudIpitam // 593 // abhilASAtmakaM dehAkArAtmakamathAparam / nepathyAtmakamekaikamiti liGa tridhA viduH / / 59.4 / / pumAMso'lpAH striyaH saMkhyaguNAH krmaadnntkaaH| avedAH klIbavedAzca, savedA adhikAstataH // 595 // (puMstvasaMjJitvayoH kAyasthitirAntarmuhartikI / laghvI gurvI cAbdhizatapRthaktvaM kiJcanAdhikam // 1 // strItvakAyasthitiH prajJApanAyAM samayo laghuH / 1 zAmromA "mazi" e zabdano vyabahAra dIrghakAlikI mahApALA jIyonez2a mAnelo hai. tathA apekSAye iTivAdopadezikImakSAghALA jopone paNa kvacit sthaLe mAnelo. mATe jyAM pA saMkSi zabda ASe tyAM sarvatra dIrghakAlikI saMjJASAlAja jANavA. Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 ) 11 zrIlokaprakAze tRtIyaH sargaH // sA0 139 1 (370) uktA'thAsyAM garIyasyAmAdezAH paJca drshitaaH|| 2 // caturdazASTAdaza vA, zataM vAtha dazottaram / pUrNe zataM vA palyAni, palyAnAM vA pRthaktvakam // 3 // pUrvakoTipRthaktvADhyAH, paJcApyete vikalpakAH / paJcasaMgrahavRttyAdeyiteSAM ca vistRtiH // 4 // (sA0 139) Athe dvitIce svarge dviH, pUrvakoTyAyuSaH striyAH / sabhartRkAnyadevItvenotpattyaiSAM ca bhAvanA // 5 // iti vedaH 24 // * artha - 24muM vedavAra--- 3 prakAranI che, chelo puruSaveda bIjo strIveda anetrIjo napuMsakaveda, e traNanAM lakSaNa anukrame A pramANe hai // 588 || jenAvaDe puruSane strInI icchA dhAya te puruSaveda kahavAya, ane jenAvaDe strIyone puruSanI icchA thAya te jIveda ema kahela che. / / 589 / / ane jenAvaDe (strI puruSa ) banneno abhilApa thAya te napuMsakaveda kahetrAya che, e ge veda (anukrame ) pAsanI apri- chANAno agni-ane naigaranA agninI upamAvALA [ sarakhA ] . // 598 // puruSAdikanA lakSaNa zrIprajJApanAvRtti ane sthAnAMgavRttiyAM A pramANe - yoni - komaLatA- asthiratA - bhadrakatA (bhoLAparNu) - haravAparNu-ce stana ane purUpanI icchA e 7 lakSaNo strIpaNAnAM kaDevAya hai / / 591 / / liMga-kaThoratA - dhIratA zUratA-dAdIsUkha ghIThAha- ane strInI icchA e 7 [ lakSaNo] puruSapaNAnA kavAya che // 592 // tathA je stana vagere (khInAM cihna) bhane dAhI vagaire ( puruSa paNAnAM cihna) no sadbhAva ane abhAvasahita hoya tevA mohAzivaDe a 1. prema ghAlanI agni ekadama saLagI bhaDako ne turta bujhAi jAya tema puruSa zrImo saMgama thatAM turta zamI jAya che. 2 jema chANAno agni SaNo kALa TakI rahe che tema zrIveda puruSo saMgama thatAM paNa zIghra daLato nathI parantu kAyama rahe . 3 abha nagarama lAgelI agni atyanta jAmvalyamAna anaM bujhAya mahi vo hoya che tema napuMsakaveda atyaMta tIvra abhilASAtrAko ane saMgamathI paNa zaMse nahiM pavo hoya che. Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (318) // vedavAra vedatrayasvarUpalakSaNAlAbahuvAdinirUpaNama // dvAra) tyanta pradIpta thayelAne paMDito napuMsaka kaI che. / / 593 // tathA abhilASarUpadehAkanirUpa-ane nepathyarUpa e pramANe ekeka veda traNa praNa prakArano jANavo. // 594 // puruevedI sarvadhI alpa cha, tethI anukrame svIredI saMkhyAtaguNA cha, nethI avedI [siddhAdi] anaMtaguNA cha, nethI napuMsakavedI (ekendriyAdi) anaM- . taguNA che, ane methI savedI jIvo vizeSAdhika che, / / 595 // 1 arthAt puzyane keTalAMka nimha puruSapaNAnAM ane karalAMka citra svIpaNAmAM hoya to te puruSana bhaka, nIne keTalAMka cinha khIpaNAnAM ane kairalAMka cinha puruSapaNAnAM hoya to te baunapuMsaka, ane jaine puruSacinha ane zrIcinha paNa na hoya te napuMsakamAtra kahevAya. / vyaveda vyali. ganI apekSApa kAyo. pamA cinha dita napuMsaka pakandriyatho camugindriya ane phaiTalApaka sammU0paMceH paryaMtanA dehaparyApta jIvo doya hai. ane keTalA. paka sammU0paMce. jIyAne to purucinha ane socinha caturtha karmagraMtha tathA saptaniphAbhASyamAM kola che. 2 puruSa cinhabALA puruSane paNa abhilASanI apekSAe dhaNe veda Dopa cha. mema zrI cinhavALI zrIne ane apuMsakane paNa abhilApanI pagavRttie RNa thaMda hoya cha. pa ghAta zrI vizeSAvazyakajImA bhaSTa ne kahI ai. paragnu lokavyavahAra liMganI apekSApaz2a prati cha / 3 nATaka vageremA puruSa chatAM zrImo paMpa paheyoM hoyato te puruSa nepathyabI kavAya pa rIte nepathyapurupa ane nepathyanapuM0 paNa vidhAravA. 4 punaH bIjA pranyomA kapa cha ke "lInapaNu kyAthI liMga kahevAya cha kAraNa ke atipragaTa 'puruSaliMga racanA chanAM paNa kadAdhita sIliMga udaya Aya cha paramnu bahArathI mpara upalabdha thatuM nathI, athavA napusalima udaya ASe cha. tathA zrIne atipragaTa sthaliMgaracanA hote hune paNa kadAcit puruSaliMga athavA napuMsakaliMgano udaya hoya che. pa. pramANa napuMsakana paNa svaliMga racanAthI uttara kALamA thanAra kadAcit puruSaliMga ane sIliMga hoya hai parannu kapilabat sthaliMgaracanAthI bhitra dekhAya nahiM' iti akSagarthaH 7 paLo napuMsaka 16 prakAre rahe te A pramANe (1) paMDaka svabhAva zrIsarakho ane AkAra puruSano hoya meM (ahiM sro no svabhASa te maMdagatie cAlavU, AgaLa cAlatAM zaMkAdhI pAchaLa joyA karavu, zarIra zItalane komaLa, bolatAM hAtha uchALavA, kaMDe hAtha dai thAlavU. chAtIpara patra na. hoyato hAthathI chAtI DhAMkaSI, yolatA bolatAM bhakudI . DhAvadhI. zrIvata pALatA sethA pADyA, AbhUSaNo priya lAge, snAnAdi gupta kare, puruSanI sabhAmA bhaya ne zaMkASAko thAya, bInA samudAyamA niHzaka Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 ) // zrIlakA tRtIyaH sargaH // [sA0 138 (319) aneM nirbhayapaNe parne zrImarI kAmaceSTA kare e pramANe khInAM lakSaNA hoya tathA zarIranA varNAvi strI puruSathI vicitra hoya. puruSaliMga moDa hoya. svara orakho hoya, sUtra karato avAja yAya ane svaramA bhava ho pa 6 lakSaNa paMDaka napuMsakanAM che. (2) zrAmika - koi nimidhI vikAraSa puruSasita stabdha yatAM kAmasaMghama binA rahI na zake se. (3) klIba - ebhA cAra prakAra che, tyAM khone nagna dekhI kSobha pAye te dRSTiklIya, 1 khonA zabda sAMbhaLI kSobha pAme te zabdaklaba 2 zrIno sparza oma pAte AliMganaklI 3 bInA nimaMtraNathI zrabha rAma ne nimaMtraNaklItra. 4 (4) kuMbhI anuM puruSacinha atimothI kuMbhavat stabdha rahe temaja vRSaNa paNa stabdha rahe te athavA prathAntare kuMbha bharakhA moTA svanavALAne paNa kuMbhI vapuM0 ma. (5) IrSyAlu zrIjApuruSe sevelo khone jor3a IrSyA kare te, kAraNake potAnAmAM zakti na hoya tetho zrIsevana karo zake nahi. (6) zakunI - kalAM kabUtara bagere pakSIzI mAphaka eka divasamA anekuvAra kavAra khosevana karanAra, (7) tatkarmasevI - maithuna sevIne bedamA umrapaNAthI jIbhathI cA nica karma kare naM. * (8) pAkSikApAkSika - zudI pakSamA atizaya vedanA udavALI anaM pakSamAM alpa vedodavALI hoya te. (2) saugaMdhika -- potAnA liMgane vAraMvAra saMghanAra, (10) Asakta - brIsevana karo racA yAda paNa zrIne saMvAja prakAre Ali mana kI pI rahe te. (pa. marya 10 prakAramA napuMsaka jIvo cAritrane ayogya che) (11) matika-gaNIono rakSA mAhe rAjAya liMgacheda karo nAjara kareloM puruSa (2) miti-janmatAM ja hAthamA mardanayA~ vRSaNa (a) gAvyAM hoya te. ( yane te karavAyI napuM0vedanI udaya yAya hai) (13) maMtra-maMtrathI jeno puruSaveda nAza pAse naM. (Pa) auSadhyuhana -- auSadhathI jeno pu0da nAza pAme te. (15) zita- muninA ApathI jeno pu0veda nAza pAme te. (16) deza-devanA zrApathI jeno pu0vedanAza pAye te. 11 cI 16 sudhImA 6 prakAramA mapu0 jIvo cAritra levAne yogya gaNyA hai. pramANe napuMsaka AkRtiyALA napuMsakamA 16 bheda kacA. tathA emAMnA prathamanA 10 bheda puruSAkRti napuMsakatA ane strI AkRti napuMsakanA paNa ya thAyogya jANavA Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // yedavAraM vedakAyasthitivicAraH / / vedanI kAyasthiti-puruSavedanI ane saMjJipaNAnI jagha0 kAyasthiti antarmu0 mAtra ke, ane utkRSTa zatapRthaphutva (2.00) sAgaropamayI kaMka adhika che, strIvedanI kAyasthiti zrIpanavaNAjomAM jaya0 1 samaya kahI che, ane panI utkRSTa kAyasthitimA pAMca Adeza [prakAra] darzAcyA ke / te A pramANe-pUrvakohipRthaktvavarSAdhika 14-18-10-100 ane pRtha0 palyApama / pUrva koTi pRyaktva varpa sahita e pAMce vikalpa(strIvedanI u0kAyasthitinA) che, te sarvano vistAra paMcasaMgrahanI vRtti vagerethI jANavo. ||ttuNkaamaa eno vicAra A pramANe) pUrvakoDavarpanA AyuSyavALI strIyonI pahelA ane vIjAmbargamAM parigRhItA ane a 1 arjAi maMkSipaNAnI kAyasthitino pramaMga nathI nopaNa tulya hobAthI pramaga darzASI che. ra kAyasthiti paTale teno teja bhAva avichinnapaNe cAlu raheko ta athavA matatakA 3 anya vedavAkA jIyamAthI AdhIne puruSaSada paNe utpanna yAya yA jagha0 AyuSya antama bhogI kALa karIne anyaSetramA utpanna thAya nA jatha0 kAyasthiti antarmuH thAya pathI adhikakALa puruSaveda paka jobane raheno nathI paNa avazya bavalAya che. 5. koka zrI upazamaNimA avayaka dhar3a upalabdhI paDatAM punaH 9 me guNasthAne 1 mamaya zrIveda anubhavIne bIje mamaya kALa karI avazya devapaNe utpanna thAya mATe. 6 pa pAMca Adeza zrI pannadhaNAjImAM A pramANe che. (3)-kAraka jIva manuSya zrIpaNu athavA tiryaMca khIpaNu pUrva koSTa varSanA AyuSyapurvaka pAMcavAra pAmIna madanaMtara zAna phalpamAM 55 palyopamanA AyuSyayALI apaggRihItA devI paNe utpanna thA punaH tyAMtho kALa karI pUrva Ayu0 manuSya strI athavA niryacI yAya syAMgo punaH zAna kalpamA 55. panyApama AyuNyavALI aggRi0 dekhI dhAga tyAMyI phALa karIne avazya bIjA vedamAMja utpanna yAya mATe. 6 pUrSakoDarSa adhika 110 pamyopama thAya. (2) keTalAeka ema kaDe che ke pUrvaktirIta utkRSTa AyuSye manu svIpaNu pAyavAra prApta thayA bAda aparidevI paNe utpanna vAya mahi,paNa ye vAra9palyonnA AyuSya. pALI paggRi devIpaNeja ziAnamAM utpanna thA zaka no teoNna manaM 6 pUrvakoDa varSAdhika 8 pachyApama thAya. (3)-keTalAeka pama kahe cha ke-pUrvakti rIte IzAnamAM be dhAra nahiM utpana thatAM saudharma mAMga 7palyo AyuSyavALI parigRdevIpaNe utpanna ghAya. mATe Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 239) / zrIlokamakAze tRtIyaH sargaH // (sA0 1363 (321) paripUritA devIpaNe utpattinI apekSA pAMce Adeza [vikalpa ] prakArano vicAra jANavo. // 5 // jinoktAdaviparyastA, samyagdRSTinigAne ! samyaktvazAlinAM sA syAttaccaivaM jAyate'GginAm / / 596 // caturgatikasaMsAre, paryaTanti zarIriNaH / vazIkRtA vipAkena, gurusthitikakamaNAm // 597 // athaiteSu kazcidagI, karmANi nikhilAnyapi / kuryAdyathApravRttAkhyakaraNena svabhAvataH / / 598 // palyAsaMkhyalavonaikakoTyabdhisthitikAni vai / pariNAmavizeSo'tra, karaNaM prANinAM matam // 599 / / yugmam / tatridhA tatra cAdyaM syAdyathApravRttanAmakam / apUrvakaraNaM nAmA'nivRttikaraNaM tathA // 600 vakSyamANagranthidezAvadhi prathamamIritam / dvitIyaM bhidyamAne:smin , bhinne anyau tRtIyakam // 601 // trINyAyamUni bhavyAnAM, karaNAni yathocitam / saMbhavantyekamevAdyamabhavyAnAM tu saMbhavet // 602 // Adhena karaNenAGgI, karoti karmalAghavam / dhAnyapalyagirisaridRSadAdinidarzaneH // 6.3 // yathA dhAnya 6 pUrvakoDa varSAdhika 14 palyopama thAya. [4] keTalApaka ema kahe cha ke-pUti rIte saudharmamAM50palyAMnA AyuSALI apari0devIpaNe becAra utpanna yAya mATe 6 pUrvakoDavarvAdhika 102 pazyopama thAya. (5)-keTalApaka pama ko chekengIpaNe dhAniyacIpaNe pR0kIvarSa nA 7 bhava anubhavIna AThame bhava kumakSetramA 3 palyApamamo sthiti paNe yugalika zrI thA maraNa pAmIne saudharmamAM jaghasthie [1 palyA AyuSyALI] parigR0 devI paNe utpanna thA kALa karIne avazya abhyayeda pAme mATe 7 pUko varSa adhika 4 palyApama thAya. (arthAta pUrvako pRthakAvAdhika pRthakzva palpoema thA. ya.) pa pAMca Adezano bhAvArtha kamI. * naghumakavaMdanI kAyasthiti darzASI nathI paNa tenI sUkSmanigAvIyA AdinI apekSAye anAdi ananta athavA anAdi lAta jANadhI. Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (322) (dvAra // samyagdRSTidvAre tadutpatti -- karaNatrayanirUpaNama || bhUri bhUri, kazcida gRhAti palyataH / kSipatyatrAlpamalpaM ca kAlena kiyatA'pyatha // 604 // dhAnyapalyaH so'lpadhAnyazeSa evAvatiSThate / evaM bahUni karmANi, jarayannasumAnapi // 605 // vadhnaMvAlpAlpAni tAni kAlena kiyatA'pi hi / syAdalpakarmA - nAbhogAtmakAdyakaraNena saH // 606 // yathApravRttakaraNaM, nanvanAbhogarUpakam / bhavatyanAbhogatazca kathaM karmakSayo'GginAm ||607 || atrocyate // yathA mitho gharSaNena, prAvANo'dvinadIgatAH / syucitrAkRtayo jJAnazUnyA api svabhAvataH // 8 // tathA yathApravRttAtsyurapyanAbhogalakSaNAt / laghusthitikakarmANo, jantavo'trAntare'tha ca // 609 // rAgadveSaparINAmarUpo'sti gra thirutkaTaH / durbhedo dRDhakASThAdigranthivadgADhacikkaNaH // 610 // mithyAtvaM nokaSAyAzca kaSAyAzceti kIrttitaH / jinezvaturdazavidho'bhyantaragranthirAgame // 611 // } artha- dRSTidvAram - jinezvare kahelA tatrayAM je aviparyAsa [je zrIsarve bhagabanne che te temaja ke evI buddhi] te samyagdRSTi kahenAya, e dRSTi samyantavI jIvone hoya che| ane te samyattatvano utpati A mamANe cha. // 596 // ghaNI moTI (70ko0 ko 02 0 sAga0 vigere / sthitighALA karmoMnA phaLavaDe vaza dhayelA mANoo bAragatirUpa saMsAramA paryaTana-bhramaNa kare che. // 597 / / have te pANI omAMdhI koika prANI svabhAvathIja yathApravRtta nAmanA karaNa va sarva karmone [ AyuvinA 7 karmane] palyopamanA asaMkhyAtamA bhAganyana 1 koDAkoDi sAgaropamapramANa sthitivALA kare. ahiM jIvano pariNAma vizeSa te karaNa kahela cha // 598 // te karaNa 3 prakArAM ke temAM helu yathApravRtta nAmanuM, bIjuM apUrvakaraNa nAmanuM 1 karmaanya kartA vagere yathA Home bhI kAya antarmu0 kahe che, ane vizeSAvazyaka vagerema anaMtakALa paNa dazAMkyo che. zeSa karaNano kALa antasuM0 a matAntara mAtra samyaksya saMbadhi yathA- pra0ka0mAja saMbhave le. khIjAM yathApra0karaNomAM nahiM, Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 249) ||shriilokprkaashe tRtIyaH sargaH // [sA0 139] (323) ane trIjuM aniyattikaraNa nAme che, // 600 // AgaLa kahavAze vevA svarUpavALA graMthinA sthAna mudhI (arcAka) paheluM karaNa varne che. graMthIno meda yatI varakhate cIjeM bhane graMthI medAi gayA bAda zrIju pharaNa bhavana ke // 601 // bhavyajIvone yathAyogya e traNe karaNa saMbhave che, ane abhadhyajIvone to eka helaja karaNa saMbhave che. // 602 // jIva helA karaNavaDe dhAnyano palpa (sATo) ane parvatanI nadInA patharA vagerenA dRSTAnta karmanI laghutA (bhochApaNu) kara ke. (te dRSTAMno A pramANe-) // 603 // jema koika manuSya thAnpanA koThAramAthI ghaj ghaNu dhAnya phADhato jAya ane taimA alpa alpa nAkhato jAya to keTaleka kALe te dhAnyano koThAra alpa dhAnya bAkI rahelo ja thai jApa che. te pramANe jIva paNa ghaNA karmanI nijarA karato ane alpa alpa karma bAMdhato keTaleka phALe te jIva yathApravRtta karaNako nizya mAmatA para jAyake / / 5.4 // 605 // 606 // prazna-yayAmavRttakaraNa to anAbhoga (pragaTa upayoga rahina) rUpa le no anAbhogathI pANIone karmano kSaya kevI rIte hoya ? // 606 / / uttara-jema parvataparathI paDatI nadImA rahekA patharA paraspara ghasAvAvaDhe jJAna rahita chatAM paNa svabhAvayIja vicitra pakAranI AkRtiyoM vAlA yaha jAya che, // 108 // tema anAbhogarUpa yathApravRtta karaNathI paNa jIvo alpa karmavALA yAya che. te darampAnamAM // 609 // kASTha vagairenI javarI gAMTha sarakhI ati caukaNa evI utkRSTa rAga dveSanA pariNAmarUpa graMthI dukhe karIne medI zaphApa ecI (mApta thAya che) // 610 // pharya cha ke "1 mithyAtva-9 no kaSAya-ane 4 kaSAya e pramANe zrIjinezvaroe AgamamA 14 prakArano abhyanAra graMthI kahelo che" // 11 // pUrva kahelI (patyAsaMkhyeyabhAganyUna 1 ko0 ko0 sA0) sthinivALo karmayukta keTalAeka jIvo yayAmavRttakaraNayI graMthInI najIka Ave ke (eTale graMdhImeda phriyAnI najIka Ave che) // 12 // prAguktarUpasthitikakarmANaH ke'pi dehinaH / yathApravRttakaraNAda, grantherabhyarNamiyUti // 612 // etAvaJca prAptapUrvA, abhavyA apyanantazaH / natvIzante anthimenamete bhekSu kadApi hi // 613 // zrutasAmAyikasya syAllAbha: kepAzcidatra ca / zeSANAM sAmAyikAnAM, lAbhastveSAM na sambhavet // 614 // tathokta-"titthaMkarAipU, dahaNa'paNeNa vAvi kajeNaM / sua Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [324 ] // samyagdRSTidvAre grandhyAsanasthajIvatrayasvarUpanirUpaNam // [dvAra sAmAiyalAbho hoi abhavassa gaThimi " // 615 / / (sA0 139) (tIrthaGkarAdipUjAM dRSTvA'nyena vApi kAryeNa / zrutasAmAyika lAbhA bhavati abhavyasya granthau / ) arhadAdivibhUtimatizayavatIM dRSTvA dharmAdevaMvidhaH satkAro devatvarAjyAdayo vA prApyante ityevamutpannabuddhera bhavyasyApi pranthisthAnaM prAsasya bhRtinimittamiti zeSaH, devatvanarendratvasaubhAgyabalAdilakSaNenAnyena vA prayojanena sarvathA nirvANazraddhAnarahitasyAbhavyasyApi kaSTAnuSThAnaM kiJcidaGgIkurvato'jJAnarUpasya zrutasAmAyikamAtrasya lAbho bhavet, tasyApyekAdazAGgapAThAnujJAnAditi vizeSAvazyakasUtravRttau // (sA0140) bhavyA api valante'trAgatya rAgAdibhirji tAH / kecitkarmANi vananti prAgvaddIrghasthitIni te // 616 // kecittatraiva tiSThanti tatparINAmazAlinaH / na sthitIH karmaNAmete, varddhayantyalpayanti vA // 617 // caturgatibhavA bhavyAH, saMjJiparyAptapaJcakhAH / apArddhapudgalaparAvarttAntarbhAvimuktayaH // 618 // tItradhAraparzukalpA'pUrvAkhyakaraNena hi / AviSkRtya paraM vIrya, granthi bhindanti kecana // 619 // yathA janAstrayaH kespi, mahApuraM yiyAsavaH / prAptAH kvacana kAntAre, sthAnaM caurairbhayaGkaraM ||620 || tatra drutaM drutaM yAnto, dadRzustaskaradvayam / tad dRSTvA tvaritaM pazcAdeko bhItaH palAyitaH / / 621 // gRhItazcAparastAbhyAmanyastvavagaNayya tau / bhayasthAnamatikramya, puraM prApa parAkramI / / 622 // dRSTAntopanayazcAtra, janA jIvA bhaatscar | panthAH karmasthitigranthidezastviha bhayAspadam // // 623 // rAgadveSau taskaroM dvo, tadbhIto valitastu saH / gra Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 229] ||shriiloknkaashe vatIyaH sargaH // (sA. 140) [36] ndhi prANyApi durbhAvAda, yo jyeSThasthitivandhakaH // 624 // cauraruddhastu sa zeyastAdRgurAgAdibAdhitaH / granthi bhinatti yo naiva, na cApi valate tataH // 625 // sa svabhISTapuraM prApto, yo'pUrvakaraNAd drutam / rAgaSAvapAkRtya, samyagdarzanamAptavAn // 626 // artha-caLI eTalI sthitine prathama prApta thayelA abhavya jIvo paNaanaMtIvAra aMthI najIka Ave che, parantu teo egraMthIne bhedavA kadopaNa samaya yatA nayI // 12 // vaLI ahiM mudhI AvelA ne kaiTalAeka abhavyajIvone zrutasAmAyikano lAbha thAya che, parantu zeSa 3 sAmAkkino lAbha teone saMbhave nahi. // 614 // kayu ke-tIrthakaranI pUjA satkAra dekhIne athavA bIjA koI kAraNathI paNa graMthisthAne AyelA abhavya jIvane zrutasAmAyika no lAma thApa cha. // 615|| TIkArtha-atizayavALI arihaMtAdikanI ThakurAi (vaibhava) dekhIne dharmayI AvA prakArano satkAra-devapaNuM ane rAjya vagaire prApta thAya che e pramANe utpama thayelI buddhivALA (ane tethI) graMthI mthAne AyelA abhavyajIdane (ahiM gAthAmAM te ukurAi pAmavAne mAre? e bhAva adhyAhAra che) devapaNuM-cakravartipaNu-saubhAgya-bala bagerenA kAraNathI athavA vIjA koi kAraNathI sarvayA mokSanI zraddhA rahita evA phNa abhavyane ajJAnarUpa kaMDaka kaSTavALa anuSThAna karatAM mAtra zrutasAmAyikano lAma thAya ke, kAraNa ke abhavyane paNa 11 aMga bhaNavAnI anujJA che." e pramANe zrI vizeSAvazyaka mRtranI vRttimAM kartuM che. vaLI rAgAdikavaDe jItAyalA bhavya jIze paNa ahiM madhI AvIne pAchA vaLI jAya che, ane keTalAeka bhanyo to (pAchA valI jaine ) bhayamanI mAphaka ghaNI moTI sthitivAlA karma paNa bAMdhe the // 616 // vaLI tevA praphAranA (avasthita) pariNAmavALA keTalAeka bhanyo no tyAMnA tyAMja sthira rahe the, ane neo karmanI sthini vadhAratA paNa nathI ane kamI paNa pharatA nathI, / / 617 // cAre gatimAM utpanna thayelA saMjhiparyApta paMcendriya pavA ane adhapunalaparAvarta kAnI aMdara mokSe janArA bhanyajIvo / / 618 / / tIkSNa dhAravALA kuhADA sarakhA a. pUrvakaraNabaDe utkRSTa vIrya phoravIne (pagaTa karIne ) keTalAeka graMthine bhede che. // 619 / / jema koI moTA nagara tarapha javAnI icchAvALA traNa puruSo aTavImAM Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (326) // samyagdRSTidvAre anthimedAmedAnivRttikaraNanirUpaNama // dvAra coravaDe karIne bhayaMkara evA kAi sthAnamAM jai pahAcyA // 620 // te sthAnethI jaladI jalalIthI pasAra thatAM teoe be cora dekhyA, te cora joine temAMno eka jaNa to bhaya pAmyo chato zIghra pAcho vaLIne nAsI gayo, / / 621 // ane vIjA puruSane ne bane coroe pakaDo lIdho, ane parAkramI evo bIjo puruSa lo te pane corane gaNakAryAvinA (irAvIne) bhayanu sthAnaka ullaMghI nagaramAM paDocyo / 322 // ahiM dRSTAntanI upanaya (sApayaMtA) vicAranAM traNa purupa te saMsArI jIvo, ambI te saMsAra, paMya te karmanI sthiti, ane bhayarnu sthAna te aMthisthAna jANAveM // 23 // tathA rAga ne deSa rUpa ye cora jANavA, ane ne corathI bhaya pAmIne pAcho kaLelo puruSa te graMthisthAna pAmIne paNa azubha adhyavasAya pragaTa thavAthI je utkRSTa sthitivALAM karma SAMdhanAra jIva ne jANavo // 624 // ane nevA prakAranA rAgAdika baDe vaza thayelo te core rokelA puruSa sarakho jANavo, kAraNa ke je thine bhedanI nayI tema tyAMyI pAcho paNa vaLato nathI / / 625 // baLI je jIvo apUrva karaNa (rUpa pariNAma) vaDe zIghra rAgadveSa dUra karIne samyaktva pAmyo se jIva icchita nagare pahocelA puruSa sarakho jANavo // 326 // duHkhe karIne jItavA yogya - 1 truone jItIne subhaTa jema mahA AnaMda pAne tema jIva paNa graMthi medIne auparzamika samyaktva pAme hai // 627 // samyaktvamaupazamika, pranthi bhittvA'nate'subhAn / mahAnandaM bhaTa iva, jitadurjayazAtravaH ||627 // taccaivaM / / athAnivRttikaraNenAtisvacchAzayAtmanA / karotyantarakaraNamantarmuhatasaMmitam // 628 // kRte ca tasminmithyAtvamohasthitividhA bhavet / tatrAdyAntarakaraNAdadhastanyaparovaMgA // 629 // tatrAbAyAM sthitau mithyAdRk sa taddalavedanAt / atotAyAmathaitasyAM, sthitAvantarmuhartataH // 630 // prApnotyantarakaraNaM, tasyAakSaNa eva saH / samyaktvamaupazamikamapaudgalikamAnuyAt 631 / / 1 ahiM prathI bhevIne turna upazama samyaktva pAme tama nahiM paNa graMthI bheTa karyA pAda abhivRttikaraNa kare ane te anivRtti karaNamo peTA kALa antakaraNa antarmu0 pramANa kare syArabAda zrIpazamika samyakrasva pAme prama jANava. Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 249) // zrIlokamakAze tRtIyaH sargaH / / (sA. 142] (327) 'yathA vanabhayo daraledhanaH prAdhyAhaNaM sthalam / svayaM vidhyA yati tathA, mithyAkhogadavAnalaH // 632 // avApyAntarakaraNaM, kSipraM vidhyAyati svayam / tadopazamikaM nAma, samyaktvaM labhate'sumAn // 33 // atrAyamApazamikasamyaktvena sahApnuyAt / dezato viratiM sarvaviratiM vA'pi kazcana // 634 / / tathoktaM zatakacUrNI"-uvasamasammaTTiI aMtarakaraNe Thio koI desaviraiMpi labhai, koI pamattApamattabhAvaMpi; sAsAyaNo puNa kiMpina labhaitti" (sA0141) (upazamasamyagdRSTirantarakaraNe sthitaH ko'pi dezaviratimapi lbhte|ko'pi pramattApramattabhAvamapi, sAsvAdanaH punaH kimapi na labhate" iti) iti,arthataH karmapra* kRtivRttaavpi(saa0142)| kiNc|| bayate tyaktasamyaktvairutkRSTA. karmaNAM sthitiH| bhinnagranthibhirapyuno, nAnubhAgastu tAdRzaH // 1 // idaM kArmagranthikamataM // bhavadbhinnagranthikasya, mithyAhapTerapi sphuTam / saiddhAntikamate jyeSThaH, sthitivandho na karmaNAm // 2 // atha prakRtam // idaM copazamazreNyAmapi darzanasaptake / upazAnte bhaveccheNiparyantAvadhi dehinAm // 634 // tathA // ya. thauSadhivizeSeNa, janairmadanakodravAH / tridhA kriyante zuddhAdhavizuddhAzuddhabhedataH // 635 // tathA'nenaupazamikasamyaktvena paTIyasA / vizodhya kriyate tredhA, mithyAtvamohanIyakam // 636 // tatrAzunddhasya puJjasyodaye mithyAtvavAn bhavet / / punasyArthavizuddhasyodaye bhavati mizraham // 637 // udaye zuddhapuJjasya, kSAyopazamikaM bhavet / mithyAtvasthoditasyAntAdanyasyopazamAJca tat // 638 // ArabdhakSapakazreNeH, pra. Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (328) / samyagdRSTibArekSAyikAdinadanirUpaNamavAntaramAkSepaparihArAdi caridvAra kSINe saptake bhavet / kSAyikaM tadbhavasiddhestricaturjanmano'thavA // 639 // tattvArthabhASye caitaSAM svarUpamevamuktam-kSayAdi nividhaM samyagdarzana, tadAvaraNIyasya karmaNo darzanamohasya ca kSayAdibhya iti, asya vRttiH-matyAdyAvaraNIyadarzanamohasaptakakSayAdupajAtaM kSayasamyagdarzanamabhidhIyate, teSAmevopazamAjjAtamupazamasamyagdarzanamucyate,teSAmeva kSayopazamAbhyAM jAtaM kSayopazamasamyagdarzanamabhidadhati pravacanAbhijJA iti tattvArthaprathamAdhyAye (saa0143)| nanu ca // tatvazraddhAnajanaka,kSAyopazamikaM ydi| samyaktvasya kSAyikasya, kathamAvArakaM tadA ? // 640 / / yadi mithyAtvajAtIyatayA tadapavArakam / tadAtmadharmaH zraddhAnaM, kathamasmAtpravartate ? // 641 // atrocyate // yathA - lakSNAbhUkAntaHsthA, dIpAdeyotate dyutiH / tasmin dRrIkRte sarvAtmanA saMjambhate'dhikam // 642 // yathA vA malina vastra, bhavatyAvArakaM maNeH / nirNijyojjvalite tasmin, bhAti kAcana tatprabhA // 643 // malAi darokRte cAsmin, sA sphuTA syAtsvarUpataH / mithyAtvapudgaleSvevaM, rasApavartanAdibhiH // 644 ||kssaayopshmiktvN drAk, prApteSu prakaTIbhavet / AmadharmAtmakaM tatvazraddhAnaM kiJcidasphuTam 645 // kSAyopazamike kSINe, sphuTa sarvAtmanA bhavet / AtmasvarUpaM samyaktvaM, tacca kSAyikamucyate // 646 // evaM ca // tttvshrddhaanjnksmyktvpulkssye| kathaM zraddhA bhavettattve, zaDepA'pi nirAkRtA 647 tathAhurbhASyakArAH-so tassa visuddhayaro, jAyai sammattapo. gglkkhyo| dihica sapahasuddhabbhapaDalavigame maNUsassa Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234) || zrI lokaprakAze tRtIyaH sargaH // sA0 1441 ||648|| ( sa tasya vizuddhataraH jAyate samyaktva pugalakSayataH / zuddha padala vigame manuSyasya (mA0144) artha-ve atinirmaLa adhyavasAyavALA anivRttikaraNavaDe antarmuhUrtta pramAnuM jIva antara karaNa kare che || 628 || te antarakaraNa karye chate mithyAmohanIyanI sthitinA ve bhAga thAya che. temAM antarakaraNathA none nI pahelI ane tethI upareMDI vIjI sthiti gaNAya hai. // 628 / / tyAM pahelI sthifaai mithyArani dalikano udaya hovAthI jIva midhyAdRSTi gaNAya, ane antabAda meM sthiti vyatIna thatAM // 629 // aMtarakaraNa pAye che te (aMtarakaraNa) nA prathama samaja jIva paugalika ( AtmasvarUpa ) upazrama samyak pAme che|! 630 || jesa kaLI gayelA ItraNavALo vanano dAvAgri tRNaradrita sthaLa pAmIne ApoApa bujhAi jAya, tema midhyAtvarUpa umra dAvA // 631 // aMtarakaraNa pAmIne poteja zIghra bujhAi jAya che te vakhate jIva aupazamika nAmanuM samyakatva pAye hai / / 632 ahiM koika jIva aupazaH samyaktva saoNtheja dezavirati athavA koika jIva savirati paNa pAye le. zatakabUrNimAM ke "auafe samyaSTi jIva koika aMtarakaraNamA rahyo chato dezavirani pAye ke ne (329) 1 A antarakaraNa kiyA rUpa ke kAraNa ahiM ramro chato jIva vedayA yogya antarmuthI uparatI antarmu0 pramANa sthitimAMthI prati samaya vali* uThASIne utkIryamANa vibhAgadhI nIcetA antarmu mAM ane uparanI sarva sthitimAMnAkhato jAya hai. antara pADavAnI kriyA paNa antarmu0 sudhI nAle kre jethI unakIryamANa vibhAga dalika rahina yaha javAthI pa. vibhAganuM nAma paNa antarakaraNaja 3 uparanI anna nyUna antaHkoDhA 2 antamA koDI bhAgara pramANa 4 dalika rahita khAlI karelI vibhAga pAme hai. 5 audaferre kSayopa madhya paulika gaNAca ane karmapulanA kSaya vA upazamathI thayenuM apaudra lika gaNAya, kAraNa ke pa pukUlanA udaya gahita hai. 6 dalikarahita khAlI karelo vibhAga grAmInaM. 7 ahiM paza0 samya0 pAmazrAnA prathama samayeja dezavirati yA sarvapirati pAtro artha na levo paNa aupaza0 samya0mAM vartatAM kA mamaya dezatri vA sarvavirati pAme ema jANavuM anyathA guNadoSa Aye. vyatIta thayA yA sthAnamAditamAM mAMka Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (330) samyagdRSTibAre kSAyikAditabheda nirUpaNam // (dvAra koika to pramattAmamatta bhAva paNa pAme che, parantu sAsvAdanarALo kaMipaNa pAmano nathI." e pramANe bhAvArtha kampaniyandhI animAM paNa che. vaLI samyaktvane tyAga karelA pavA graMthI bhedI jIro karmanI utkRSTa sthiti bAMdhe che, paNa tevA prakArano unkRSTa anubhAga bAMdhatA nathI / e karmagraMthakAranI abhiprAya phasao,ane maidAntikano abhiprAya to graMthi medI mithyASTine pragaTa rIne karmonI utkRSTa sthiti(paNa) vaidhAtI nathI, have cAlu viSaya kahe che-pA upazamasamyaktva upasama zreNiyAM paNa 7 darzanamohanIya upazAnta thaye jIvone zreNinA anta mutrI ( 11 mA guNa0 mudhI ) hoya cha. // 634 // (e pramANe upa0 samyaktvanu svarUpa kahIne have vIjAM samyaktvornu svarUpa kahe cha-) tathA loko auSadhivizepakDe jema mINAvAlA kodravA zuddha-azuddha-ane azuddha evI rIne 3 prakAranA kara che // 35 // nema A vizRddha evA aupaza0 samya0 bar3e mithyAtvamohanIya (nAM dalika) paNa 3 prakAranA thAya che. // 336 // tyAM azuddha puMjanA udaya vaDe mithyAsvI, ane ardha zuddhapuMjanA udaye jIva mizradRSTi thAya cha // 637 // tathA zuddha pujanA udayadhI kSayopazamasamyaktva thAya che. ane te kSayopa0 samya0 udaya AvelA mithyAtvanA kSayathI bhane nahi udaya AvelA mithyAtvanA upazamathI thAya cha / / 638 // prAraMbhAyalI apakazreNiyI darzanasaptaka (4 anaMtAnu0 -3 darzanamoDa0) kSaya yaye chate te bhavamAM mokSe janAra athavA 3-4 bhava karanAra jIvone kSAyikasamyaktva thAya che. 632||ttvaarthbhaassymaa e samyaktvAnu svarUpa A pramANe phahela cha-"kSAyikAdi RNa prakArarnu samyakapa reTa-paTale-tadAvaraNIya ( je je AvaraNa cha lenA le pAvaraNa ) karmanA ane darzanamohanI 2 jeNe pranyibheda karyA cha tavA mithyAtve AvelA jIvI paNa prayibhedI kaheSAya. ane paphavAra prathi bhedAyA bAda punaH graMthi bhadavAna hotu nathI eyo niyama cha. 2 abaddhAyU jIya kSAyika samyaRtya pAme to teja bhavamA mokSa jAya, yadya. vaimAnikadevAyu ayavA narakAyuSALA oSa kSAyika mamyakasya pAme to deSabhava athavA naraphabhava karI punaH manuSyamA AdhI mokSe atAM cIje bhave mokSa jAya, valI addhayugalika tiryaghAyu athaSA bara yugalika manuSyAyuvAko jIva kSA. sa0 pAme to yugamAthI deva thA punaH manuSyamA AyI makSi jatAM cauthe bhare mojha jAya punaH kRSNAdikavata narakamAyo manuSya thA punaH deva thA pUnaH manuSya thA mokSe jatAM pAMcame bhaye paNa mokSaM jAya pa. upAdhyAyajonI TIkAvAlI kammapayaDImA che. Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -.......- "-.-- 249 ) // zrIlokaprakAze tRtIyaH sargaH // [sA0 144 (331) yanA ayAdikathI-TokArthaH-mati Adi jJAnAvaraNanA ane darzanamoDanIyanI 7 prakRtinA ayayI thayela ne kSAyikasamyaktva kovAya, ane neonAja upazamayI utpanna yayelaM ne aupaza0 samya0 kaDevAya, ane teonA ja kSayopazamathI utpama yayelaM tene siddhAntanA jJAtA kSayopazama sabhya kahe' che. pa pramANe tatvArthasUtranA 1 lA adhyAyamA cha // 340 // zaMkA-jo taccazraddhAne utsama karanAra kSayopazamasamyaktva cha to te [ kSAyopa0 sampa0 ] kSAyiphamamyaktvanu AvaraNa kevI rIte kare ? athavA jo te kSAyopa0 sampa0] mithyAtvanI jAninu (mithyAtpathI utpanna thayela) hovAthI te (kSA0 samya0) nu AvaraNa karanAra The to tenA (kSayopa0 samya0) thI AtmadharmarUpa tattvazraddhA kehI rote pragaTe? 641 uttara--jema bArIka ( paDavALA ) aparakhanI [cImanImAM] andara rahelI dIvA vagairenI jyoti-kAnti prakAza kare cha, ane te abarakha dUra karye chate potAnA satejabaDe adhika prakAza kare cha, / / 642 // athavA jema malina vakha maNinu (ratnanA prakAzana sarvathA) AvaraNa karanAra hopa che, paNa te vaskha poine ujvala karye chate te ratnanI kaika mabhA pragaTa thAya ke // 643 // ane bakha mULacIja dUra karye chate te maNiprabhA potAnA saMpUrNa rUpathI pragaTa thApa che, tema rasApavartanAdivaDe mithyAtvapudgalo paNa // 644 // AyopamikapaNuM pAmye chate kaMDaka apagaTapaNe AtmadharmarUpa tatvazraddhAna zIghra pragaTa thAya cha // 64 / / ane kSAyopazamikapaNu kSaya pAmye chate AtmasvarUpabAI je samyaktva sarvarUpe (sarva prakAre saMpUrNa) pragaTa thAya che te kSAyikasabhya kahevAya che / / 646 // ane e pramANe tattvazraddhAne utpanna karanAra pudgalono kSaya thavAthI tasvamA zradA kevIrIte thAya te zaMkA paNa dUra karI. // 647 / bhASyakAra kayu cha ke--pArIka ane zRddha abarakhanA paDalono vinAza thatAM manuSyanI dRSTinI mAphaka 1. ahiM dazanamohanIya karma mAthe matijJAnAvaraNAdi karmanA paNa(sahakArI kArapAthI) upazama-kSayopazama-ne kSayayI te te samyaktvanI prApti kahI parantu matyAdiAvaraNano to kSayopa0 mAtraja hoya che. kSAyika ane aura0 samyamAM kSaya vA upazama thacI te khulAmo tasvArya TIkAyI jANavI 2 rasanI hAniyo, 3 mithyAtvanI pradezodaya ane sabhyaH pujano rasodaya dhatAM darzanamohanIyano bhayopa- bhAva jANavI. Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (332) sampadRSTibAre kSAyikAditabhedanirUpaNam // (dvAra samyaktvamohanIyanA pudgalanA kSayayI jopane te ( sampa0 ) vadhAre vizuddha thAya cha, / / 648 // idaM karmagranthamata, siddhAntasya mate punH| apUrvakaraNeneva, mithyAtvaM kurute tridhA / / 619 / samyaktvAvArakarasaM, kSapayitvA vizAdhitAH / mithyAtvapudgalAste syuH, samyaktvamupacArataH // 650 / / ardhazuddhA azuddhAzca, mizramithyAtvasaMjJakAH / evaM kodravadRSTAntAt, triSu dhujaSu sasvapi // 65 // thadA'nivRttikaraNAt, samyaktvameva gacchati mizramithyAtvapujau tu, tadA jIvona gacchati ||652||punH patitasamyaktvo,yadA samyaktvamaznute / tadA'pyapUrvakaraNeneva pujatraya sRjan // 653 // karaNenAnivRttyAkhyeneva prApnoti pUrvavat / nanvatrApUrvakaraNe, prAglabdhe'nvathatA katham // 654 / / atrocyte||apuurvvdpuurv syAt, stokvaaroplmbhtH|apuurvsvvypdesho,bhvelloke'pi durlbhe|655||idmrthto vizeSAvazyakavRttau (saa0145)| samyagdRSTivyapadezanivandhanamitIrItam samyaktvaM trividhaM zuddhazraddhArUpaM mniissibhiH||656|| yadivekadvitricatuHpaJcabhedaM bhvedidm| jinotatattvazraddhAnarUpamekavidhaM bhavet // 657 // dvidhA naisargikaM caupadezikaM ceti bhedtH| bhavenezcayikaM vyAvahArika ceti vA dvidhA // 658 // dravyato bhAvatazceti,dvidhA vA prikiirtitm| tatra naisargika svAbhAvikamanyad gurogirA // 659 // yathA padhazcyutaH kazcidupadezaM vinA bhRman / mArga prApnoti kazcittu, mArgavijJopadezataiH // 660 // yathA vA kodravAH kecit, syuH kaalpripaaktH| svayaM nirmadanAH kecidomayAdiprayatnataH // 661 // kazcijjvaro yathA doSaparipAkAd brajetsvayam / kazcitpunarbheSajAdiprayatnenopazA Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 241 ||shriilokmkaashe tRtIyaH sargaH / / (sA. 145) [33] myati / / 662 // svabhAvAdathavopAyAdhathA zuddhaM bhavetpayaH / yathojjvalaM syAdvastraM vA svabhAvAdyanato'pi ca // 663 / / samyaktvamevaM keSAJcidaGginAM syaannisrgtH| guruNAmupadezena, keSAzcittu bhavevidam / / 664 / / naizcayikaM samyaktvaM, jJAnAdimayAtmazuddhapariNAmaH / syAvyAvahArikaM taddhetusamutthaM ca samyaktvam / / 665 // AryA / jinavacanaM tatvamiti zradadhato'kalayatazca paramArtham / sa yaso bhApatastu paramArthavijJasya 666 AryA / kSAyopazamikamuta paudgalikatayA dravyatastadupadiSTam / AtmapariNAmarUpe ca bhAvataH kSAyikopazamike te // 667 // gItiH // kArakarocakadIpakabhedAdetanidhA'thavA trividham / * khyAtaM kSAyopazamikamupazama kSAyikaM ceti // 668 // AryA / jinapraNItAcArasya, karaNe kArakaM bhavet / rucimAtrakaraM tasya, rocakaM parikIrtitam // 669 // svayaM mithyAdRSTirapi, parasya deshnaadibhiH| yaH samyaktvaM dopayati, samyaktvaM tasya dIpakam / / 670 // kSAyopazamikAdInAM, svarUpaM tUditaM purA / sAsvAdanayute tasmiMstraye tatsyAccaturvidham // 671 // vedakenAnvite tasmiMzcatuSke pazcadhA'pi tat / sAsvAdanaM ca syAdIpazamikaM vmto'ddinH|| 672 // trayANAmuktapuMjAnAM, madhye prakSINayo. IyoH / zuddhasya puJjasyAntyANuvedane vedakaM bhavet / / 673 // e (aupazamiphasamyaktva pAmavAnA svarUpavALo) pharmagraMthano abhiprAya karo. ane siddhAnnane mate no apUrvakaraNavaDe ja mithyAtva 3 jAtaveM phare. // 149 // ahiM samyaktvane AvaraNa karanAra rasane sapAyI vizuddha karelA je mithyAtvanAM zugalo te upacArathI [vyavahArathI] samyakasya kahevAya cha, // 350 // azuddha punalo te mizrasamyaktva nAmanA, ane azuddha rahelAM puralo te mithyAtva nAmanAM Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1334] // samyagdRSTidvAre ekadizyAdisamyaktvabheda nirUpaNam || (dvAra kahevAya che. e pramANe kodravanA dRSTAntathI (jANa)havetraNe puMja vidyamAna chate paNa // 651 // jyAre anivRttipharaNavaDe jIva samyaktvane na pAme ne vakhane jIvane mithyAtva athavA mizrapuMjano udaya thato navI / / 652 / / vaLo samyakpathI paDelo jIva punaH jyAre samyaktva pAmarnu hoya te vakhane paNa apUrvakaraNabaDena traNa puMja karato // 793 // anivRttikaraNa nAmanA karaNavaDeja pUrvanI peThe samyaktva pAme prazna-ahiM prathama prApta thayA chatAM paNa bIjIvAra pAmelaM karaNa apUrvakaraNa kema kahevAya ?maka apUrva eTale pUrva prApta nahi karela te azvakaraNa kahevAya to bIjIvAra artha pramANe apUrvakaraNa na kahevAya. ? // 354 // uttara-thoDIvAra pAmavAthI je apUrva sarakhaM doya te apUrva kahevAya. kAraNa ke lokamAM paNa durlabhya vastumAM apUrvapaNAno vyapadeza thAya che // 655 / / e pramANe bhAvArtha zrIvizeSAvazyakanI vRttimAM kaso cha / e pramANe "samyagdRSTi" evA vyapadezamAM kAraNa rUpa zuddha zraddhArUpa samyaktvane buddhimAnAe 3 3 prakAranu kaheluM che / / 656 // ____ athavA eka-ve-traNa-cAra-ne pAMca prakArarnu paNa sampanna kAle, tyaaN| zrIjinezvare kahela nacanI zraddhArUpa ne eka prakArac samyaktta che / / 657 // nathA naisargika ane aupadezaka e bhedayI ve prakAranu athavA naizcayika ane vyAvahArika e pramANe paNa ce prakAra ke. // 658 // athavA dravya ane bhAva ema ce prakAranu samyaktva kamu ke, tyAM je svAbhAvikarIne yAya te naisagiMka ane gurunA upadezAdivaDe thAya te aupadezika samyaktva kahevAya 659 jema rastethI bhUlo paDelo koika bIjAe mArga dekhAidhA vinAja bhamano bhamato mArga pAme tevU naisa0 ane koika koi bhomIbhAnA kaDevAthI mArga pAme nevU aupade0 samyaka jANa // 660 athavA keTaLAe kodravA (dhAnyavizepa) kALanA paripAkathI poteja mINA vinAnA thai jAya, ane keTalAeka chANa vagairanA prayatnadhI mINA rahita thAya tema // 661 // athavA koika jvara (nAva-cumvAra) (pittAdi) doSa pAkI javAyo svata: cAlyo jAya, ane koika jvara vaLI aupadhAdi prayatna bar3e zAnta thAya tema // 662 // athavA koika jaLa svabhAvadhIja zuddha yAya, ane koika jaLa upApathI bhuddha thAya / athavA koika vastra svabhAvadhIja ujvala thAya ane koika prayatnathI ujvaLa dhAya // nema samyaktva paNa keTalAeka jIvone svabhAvathI ane keTalAeka jIvone gurunA upadezathI thAya ke Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24) // zrIlokaprakAze tRtIyaH sargaH / [sA0 1450 (35) // 664 // tathA jJAnadarzanAdi guNamaya AtmAno je zuddha pariNAma te maiMcayikasamyaktva, ane te zuddha pariNAmarUpa) hetuthI utpanna thayelaM te vyAvahArika samyaktva kahevAyaH // 665 // tathA paramArthane nahiM jANanAra evA puruSane paNa "zrIjinezvara je vacana che teja tatva che" evA prakAranI zraddhA pharanArane dravyamA mpa0, ne te takhanA jANakArane bhAvasamyaka hoy.||666|| athavA je kSAyopa0 samya0 teja paudgalika hovAdhI dravyasamya0, kaheluM che, ane bojA ce samyakanva kSAdhika ane aupazamika AtmAnI pariNatirUpa hobAthI bhAvasamya0 kahela . / / 667 // vaLI A samyaktva kAraka-rocaka ne dIpaka e bhedathI traNapakAranu che. athavA kSayopa0-upazama-ane kSAyika e rIte paNa samya0 traNa prakAranu che||668|| jinezvare kahelA AcAra aMgIkAra karavAthI kAraka thAya che, ane te AcAro upara rucimAtra karanAra(AdaranAra narhi)one rocaka kaheluM che. / / 669 // pote mithyA dRSTi chatAM dezanAdika (nI labdhi) baDe je jIva vIjA jIvane samyaktva magara kare te (mithyAvRSTine) dIpaka samyaH (dIvo jema potAnI pAse adhAra ne bIjAne prakAza kare tema] jANayu. // 669 // prathama je kSAyopa0 vagaire (traNa)samyanu svarUpa kAyaM te traNamAM sAsvAdana samya0 sahita karatAM cAra prakArarnu samya0 yAyaH // 671 // vaLI te cAramA vedaka samyaka umeratAM 5 prakAranu sampa- paNa thAya, tyA aupaza0 samyavamatAM jIvane sAsvA0 samya hoya che. // 672 // ane pUrva kahelA traNa puMjamAMdhI ce puMja kSaya thayA bAda jIjA zuddhapuMjanA antya aNu (sthitikhaMDa) yedatAM udaya AvatAM vedaka samyaktva hoya che / / 673 / / ( samyaktvanIsthiti ane prApti) paTpaSTiH sAdhikA'ndhInAM,kSAyopazamikasthitiH / utkRSTA sA jaghanyA cAntarmuhartamitA matA // 674 // jyeSThA'nyA caupazamikasthitirAntarmuhartiko / kSAyikasya sthitiH sAdiranantA vastutaH smRtaa|| 675 // sAdhikAH syubhavasthave, sA trystriNshdbdhyH| utkarSato jaghanyA ca, sA syAdAntarmuhartikI // 676 ||saasvaadnsyaavlyH SaT, jyeSThA laghvIkSaNAtmikA / 1. arthAta kSAyi0 mamya: pAmatAM kSayopa0 bho chello samaya se bedakamA Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (333) / samyagdRSTiyAre kSAyikAdisthini-saMkhyAguNasthAnaniyamavicArazca dvAra ekaH kSaNo vedakasyotkarSAMjaghanyato'pi ca 677 // utkarSAdaupazamika, sAsvAdanaM ca pnycshH| vedaka kSAyikaM caikavAraM jIvasya saMbhavet / / 678 // vArAn bhavatyasaMkhyeyAn, kSAyopazamikaM punaH / athaiteSAM guNasthAnaniyamaH pratipAdyate // 679 / / sAsvAdanaM syAtsamyaktvaM, guNasthAne dvitIyake / turyAdiSu caturveSu, kSAyopazamikaM bhavet // 680 // aSTAsu turyAdiSvIpazamikaM parikIrtitam / turyAdiSvekAdazasu, samyaktvaM kSAyikaM bhavet // 681 // turyAdiSu caturveSu, vedakaM kortita jinaiH| guNasthAnaprakaraNAdvizeSaH zeSa uhyatAm / / 682 / / / ___ artha-kSAyopa0 samyannI sthiti sAdhika 66 sAgaropama che te utkRSTa jANavI, ane jagha* sthi0 annamu. pramANanI ch.| aupaza0 samya nI unka0 ane jana cI sthiti antarmu0 pramANa ke, ane vAstavika rIte kSAyi0 samyaH nI sAdi aMnata sthini kahI che. // 672 // baLI saMsArIpaNAmAM kSAyika mamya-nI sthiti utkRSthI sAdhika 33 sAgara, ane japA sthiti antarmuke.|| mAsvAdana samyannI upasthi6 AvalikA, ane jaya0 1 samayanI che, ane utkR0 athavA anya yI paNa ghedaka mamyanI? samaya sthini. // 677 // aupaza0 ane sAsvA0 samya. jotra AgvA saMsAramAM pAMca vagvana pAme, ane jIvane ghedaka sampa0 ane kSAyika samyaH ekaja varavana hoya. ||678vlii jhAyopa0 samya0 asaMkhyAtI vAra pAme, have e samyaktvanA guNasthAnano niyama kahevAya che / / 679 / / praNa cAra acyute athaSA se cAra vijayAvidhaturukramA utpanna yatAM SacalA manu. bhatra sahita 68 sAgara thAya tyAravAsa mizra dhA midhyA0 pAma. 2 siddhane Azrayi. 3 manu0mA kSAyika mamya prApta karI vijayAdi pAMca vimAnamA ekacAra utpanna thA manuSyamAM AvI mokSa jAya to manuSya bhavAdhika 33 mAgara yAya, 4 kSAyika samya0 pAmI turtaja apakaNi mAMDI mokSa janA, Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 259 // zrIlokamakAze tRtIyaH srgH| (sA0 146) [337] mAsthA0 samya0 cIje guNasthAne, ane bhAyopa0 sampa* coyAthI cAra guNa sthAna mudhI hoya (4-5-6-7 guNa mudhI hoya.) // 68 / / aupacAmika samya. cothAyI ATha (4thI11) guNa mudhI kahela che, ane kSAyika samya0 cothAyI agIAra sudhI (adhI14sudhI) kahalaM che. // 681 // ane zrI jinevAe vedaka samya0 cauthAyI cAra mudhI (4thI 7 sudhI) kahaluche, e saMbaMdhi zakI rahelo adhika vicAra [AgaLa AvatA] guNasthAnamakaraNathI jANavo. // 68 // sampayaM labhase jIyo, pAyalyA karmaNA sthitau / kSapitAyAM tataH palyapRthaktvapramitasthitau // 683 // labheta dezavirati, kSapiteSu tato'pi ca / saMkhyeyeSu sAgareSu, cAritraM labhate'sumAn // 684 / evaM copazamazreNiM, kSapakaNimapyatha / kramAsaMkhyeyapAthodhisthitihAsAdavApnuyAt // 685 // etAnabhaSTasampatyo'nyAnyadevanRjanmasu / labhetAnyatarazreNivarjAna ko'pyekajanmani // 686|| zreNidvayaM caikabhave siddhAntAbhiprAyeNa na syAdeva, aahuc|| saMmmattami u laddhe, paliapuratteNa sAvao hujjA / ca 1 yAvatyAM karmasthitau mampakAvaM labdhaM tanmadhyAnpalyopamapRthakAvalakSaNa sthitikhaNDe apile bhASako dezaviratI bhaveta / tato'pi saMkhyAta sAgaroM. pameSu kSapitepu cAritramavApnoti / tato'pi makhyAteSu sAgaropameghu kSatipUpajamazreNI pratipadyate / tato'pi maMkhyAteSu sAgarIpameyu kSapitepu apakaNirbhayatIti // 1222 / eSamatipamitamamyakatyasya devamanuSyajanmasu saMsaraNa kurvanA'nyonyamanuSyabhaSe dezaSirasyAdilAbho bhavati / yadi thA nIzabhapariNAmavazAt apitaya hukarmasthiterekasminnapi bhave'nyataraNiprANyetAni maryANya. pi bhavanti / aNivayaM vikasmibhaSe sajJAntikAbhiyAyeNa na bhavatyeva, kigAyakavopazamaNiH , kSapazreNiryA bhavatIti / / 1223 // (iti yUyorgAthayovRtiH) bhAvArtha:-jeTalI karmasthiti ro chasa mamyaktva pAmyo hoya mAMcI palyopamapRthaktvasthiti khaNDa khapAvye ASaka ( dezaviratidhALo) thApa. mAMdhI paNa saMkhyAtA sAgaropama khapAThaye cAritra (mavirati) pAma cha.. mAthI paNa saMkhyAtAsAgaropama khapAvye upazamazreNi pAme cha, temAthI paNa meMkhyAtAsAgaropamasthiti khapAvya kSapakaNi thAya che. daMSa manuSya janmamAM patibhramaNa karatA apranipatita ( nathI nAza pAmyu) samyaktvavALA jIvana bIjA bIjA ( vasace prApta thatA / manuSyabhaSamA dazavirati vigereno lAbha thAya Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1338) / sampadviAre dezaviratyAdiprAptisAmAyikacatuSkavicArazca // (dvAra) raNovasamakhayANaM, sAgarasaMkhaMtarA huMti // 1 // evaM apparivaDie, sammatte devamaNuajammesu / amayaraseDhivaja, egabhaveNaM va (ca)sabAI ||2||(saa0146)(smyktve tulabdhe palyapRthakvena zrAvako bhvet| caraNopazamakSayANAM sAgarasaMkhyAntarA bhavaMti // 1 // evamapratipatite samyaktve devmnujjnmsu| anyatarazreNivaje ekabhavena vA (ca) sarvANi // 2 // ) iti mahAbhASyasUtravRtyAdiSu / samyaktvaM ca zrutaM ceti,dezataH sarvato'pi ca / viratI iti nidiSTaM, sAmAyikacatuSTayam ||1||caaritrsyaasstt samayAna, pratipattinirantaram / zeSatrayasya cAvalyasaMkhyeyAMzamitAn kSaNAn // 2 // utkarSeNa pratipattikAla eSa nirantaraH / jaghanyato ho samayau, caturNAmapi kIrtitaH / / 3 // hAdazapaJcadazAhorAtrAstRtIyacaturthayoH / AdyayoH sapta viraho,jyeSTo'nyazca kSaNatrayam // 4 // samyaktvaM dezaviratiM, cApnotyutkarpato'sumAn / kSetraelyopamAsaMkhyabhAgakSaNamitAn bhavAn / / 5 // cAritra ca bhavAnaSTI, zrutasAmAyika punaH / bhavAnanantAn sarvANi, bhavamekaM jaghanyataH // 6 // AkarSANAM khalu zatapRthaktvaM sarvasaMvare / syA sahastrapRthaktvaM ca, trayANAmekajanmani / / 7 // nAnAbhaveSu cAkarSA, asaMkhyeyAH sahalakAH / Ayatraye turIya ca, syAtsahastrapRthaktvakam // 8 // yatrayANAM pratibhavaM, syuH sahasrapRthaktvam / asaMkhyeyA bhavAzceti, yuktAste'mI yathoditAH // 9 // cAri. che, athavA tIna zubha pariNAmanA vazayI khapASI cha ghaNI karmasthiti jeNe pavA jIvane ekA bhavane viSe dhemAthI paka zreNi ziSAyanA A sarva (kalo-lAmo) thAya che, (maLe chai), kAraNa ye zreNi paka bhavane viSe sevAntikamA abhiprAye thAya ja mahi. paragnu upazamaNi athavA kSapakameNi (baimAthI eka) pAya cha. kA mAra mAmAyika svarUpa prabhaMgayo kahelaM hoSAthI ko ! thI zaha cha, Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 ) // zrIlokaprakAze tRtIyaH sargaH // [sA0 147] (330) tre yatpratibhavaM, teSAM zatapRthaktvakam / bhavAzcASTau tato yunaM, tatsahaspRthaktvakam // 10 // AkarSaH prathamatayA grahaNaM muktasya vA grahaNamiti, idamarthata AvazyakasUtravRttyAdiSu (sA0147) ( samyaktyAdithI dezaviratyAdi mAsimA paraspara antara. ) ___ artha:-karmanI jeTalI (palyAsAya bhAra dUdhaka kosI zAmaropama ) sthiti bAkI rahye jIva sabhyattava pAme temAthI palyApama pRthasapamANa sthiti kSaya thatAM jIva // 683 // dezavirati pAme, mAthI paNa saMkhyAta sAgaropama sthiti kSaya ghanA jIva cAritra pAme / / 6.84 / e pramANe nemAMthI paNa punaH saMkhyAna sAgaropama sthiti ghaTatA upazamaveNi ane nemAthI punaH saMkhyAta sAgaro0 sthini ghaTanAM jIva kSapakazreNi pAme // 685 // ne paNa vIjA vIjA deva ane manuSyanA bhavomAM samyaktvathI patita nahi yayelo palo koipha jIva to ekaja (manupya) bhavamA kAipaNa eka zreNi sivAyanA ne sarva (dezavi0-sarvavi0- 1 zreNi e RNe ) bhAva pAmI zaMke, // 686 / / kAraNa ke siddhAntane abhimAye eka bhavamAM ve zraNi ma dhAya kA che ke-"samyavanda pAmyAbAda palyo0 pRthaktva phALe (2 thI 9 palyopasthiti sAne pharmanI khapAdhye chate ) zrAvaka yAya ane saMkhyAta saMkhyAta sAgaropamaneantare cAria-upaza0 zre0 ne lapakazre0 thAya. e pramANe deva ane manuSya janmamA samya. nahiM panita yaye chate ( koipha jIvane to) anyatara [ koipaNa eka ] aNi rahita sarvabhAva ephaja bhavamAM prApta thAya. " e pramANe zrIvizeSA0 mahAbhAye sUtra ane vRtti vageremAM kadhu . // 6871 cAra sAmAyikanuM svarUpa || samyattava-zruta-dezavirati-ane-sarvavirati e cAra prakAranAM sAmAyika 1 bhASArtha pa he ke:-tra manuSya jammamA bhamato apranipatita mamyakamavALo kAraka jIva (manuSya bharamA) pUrvanI mAta karmanI sthitimAMdhI elyAzyaktva sthiti khapAve to teja [manuSya] bhavarmA dezaviratiparNa tathA semAthI makhyAta mAgaropamanI sthiti khapAdhye sarvaviratipaNuM tathA midrAntakAramate temAMthI makhyAtasAgaropama sthiti ghaTAiye upazamaNi agara nemAMcI saMkhyAtasAgaropama sthiti ghaTAiye ApakaNi pAme che, karmapranthakAramate jeNe upazamaNi karI hoya paNa jo tasaSamuktigAmI jIva hoya to apaka. aNi pAmI zaka cha, te vicAra AgaLa kaDevAze. Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // samyaSTidvAre samyaktvasAmAyikAdInAmAkarSavicAraH mithyAdRSTimipradRSTibhicAra || kalAM . // 1 // temAM cAritranI (sarvavi0 sAmAyikanI) nirantara mAptikALa 8 samayano che, ane zeSa 3 sAmAyikano pratipattikALa ( svIkAra kALa ) AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA samayano che || 2 || e niraMtara pratipattikALa utkRSTathI ko, ane jaghanyathI to cAre sAmAyikano pratipattikALa ve samaya pa mANe kahelo che. // 3 // helA samya0 sAmA0 bho ane bIjA zru0sA0nI viraha (antara) kALa 7 ahorAtrino, ane trIjA tathA cothA sAmA0no virahakALa anukrame 12 ane 15 divasA hai. e utkR0 viraha ko ane jagha viraha (cAno) 3 * samaya pramANa che. // 4 // jIva samyaktva ane dezavirati utkRSTathI kSetra palyopamanA asaMkhyAtamA bhAganA samayapramANa bhava sudhI vAraMvAra prApta kare che / / 5 / / cAritrane ATha bhavasudhI prApta kare che, ane zrutasAmAyika anaMtabhava sudhI mAta kare. punaH jaghanyathI e cArene ekaja bhava prApta kareM. tathA sarvavi0 sAmAfrnar se aa atapRthaktva ( aneka seMkaDovAra ) ane zeSa RNa sAmA0 nA AkarSa hajAra pRthaktva [aneka hajAravAra ] punaH punaH mAsi ekabhavamAM hoya. // 6 // baLI emAMnA helA traiNanA aneka bhatramA AkarSa asaMkhya hajAra thAya ane cothA ( cAritrasAmA0 ) nA ( aneka bhavarmA) hajArapRthaktva AkarSa hoya // 7 // prayamanA traNa sAmAyikanA jo ekekabhavamAM hajArapRthaktva AkarSa kathA to asaMkhyAtA bhavamAM je A asaMkhya hajAra AkarSa kalA te yukta che.||8|| vaLI cAritranA jo pratyekabhamAM zatapRthaktva AkarSa kazA to ATha bhavamAM te AkarSa hajAra pRthaktva thAya (340) (dvAra A nirantarapratipati ane birano kALa eka jIvAzrayi nahi paNa aneka jIvanI apekSA jANo. 1. lagolaga bhavamAM nahiM paNa AkhA bhavacakramAM paTalAbhava samyaktvAdi pAme pama jANavu. 2 me samyaktvAdi guNathI adhyavasAyanI malinatA to teja samyaktvAdi guNa punaH prApta karo athavA sarvathI prathama te AkarSa. paDaca hoya prApta karaNI * zruta sAmA0 bhane samyaktvasAmA0 no agha0 viraha AvazyakavRttimAM 1 samayato ko . 3 mata ane samya0 sambaddhapaNe jANavu amyathA zruta sAmA0 nA AkarSa abhavyane nAnA bhavamAM ananta hoya, athavA patrAta bhayAne Adhayi jANavI. Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 ) || zrI lokaprakAze tRtIyaH sargaH // [sA0 148 ] (341) te paNa yukta ja . // 9 // ahiM AkarSa eTale prathama grahaNa athavA mukI dIghelAnuM je grahaNa karate, evo bhAvArtha AvazyakavRtti vageremAM ko hai. // 10 // mithyAdRSTirviparyastA, jinoktAdvastutastvataH / sA syAnmithyAtvinAM tacca, midhyAtvaM paJcadhA matam // 688 // AbhigrahikamArtha syAdanAbhigrahikaM param / tRtIyaM kila midhyAtvamuktamAbhinivezikam // 689 // tu sAMzayikAkhyaM syAdanAbhogikamantimam / abhigraheNa nirvRttaM tatrAbhigrahikaM smRtam // 690 // nAnAkudarzaneSvekamasmAtprANI kudarzanam / idameva zubhaM nAnyadityevaM pratipadyate / / 699 // manyate'GgI darzanAni, yadvazAdakhilAnyapi / zubhAni mAdhyasthyaheturanAbhigrahikaM hi tat // 692 // yato goSThAmA hilAdivadAtmI* yakudarzane / bhavatyabhinivezastatproktamAbhinivezikam // 693 // yato jinapraNiteSu, dezataH sarvato'pi vA / padArtheSu saMzayaH syAttatsAMzayikamIritam / / 694 / / anAbhogena nirvRttamanAbhogikasaMjJakam / yatsyAdekendriyAdInAM mithyAtvaM paJcamaM tu tat // 695 // yasyAM jinoktatattveSu, na rAgo nApi matsaraH / samyagmithyAtvasaMjJA sA mizradRSTiH prakIrttitA // 696 // dhAnyefore narA nAlikeradvIpanivAsinaH / jinokeSu mizradRzo, na dviSTA nApi rAgiNaH ||697 // yadAhuH karmagranthakArAH // jia ajiapuNNapAvAsava saMvarabaMdhamukkhanijjaraNA / jeNaM saddahar3a tayaM sammaM khaigAi bahubheyaM // 698 || mIsA na rAgadoso, jiNadhame aMtamuhu jahA anne / nAlIaradIvamaNuNo, micchaM jiNadhammavivarI ||699|| (sA0 148 ) ( jIvAjIvapuNyapApAzravasaMvaravandhamokSa nirjaraNAni / yena zraddadhAti tat samyaktvaM kSAyi - Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --- ..-- . . (342) _ // mithyAtvabhedapUrvakatatsvarUpamizraSTivicAraH // (dvAra kAdi bahubhedam // 1 // mizrAdaH na rAgadveSau jinadharme antarmuha- . se yathA'nne / nAlikeradvIpamanujAnAM mithyAtvaM jinadharmaviparItam) // 692 // guNasthAnakamArohe vevamuktam // " jArayantarasamubhUtirvaDavAkharayoryathA / guDadanoH samAyoge, rasabhedA. ntaraM yathA // 1 // tathA dharmadvaye zraddhA, jAyate samabuddhitaH / mizro'sau jAyate tasmAdbhAvo jAtyantarAtmakaH |2|(saa0149.) samyagmithyAdRzaH stokaastebhyo'nntgunnaadhikaaH| samyagdRzastato mithyaadRsho'nntgunnaadhikaaH||700 // iti dRSTiH 25 // artha-mithyAtyanuM svarUpa-zrI jinezvara kahalA vastutavathI je viparyAsapaNuM ( viparItapaNu) te mithyAvRSTi kahevAya, ne mithyASTimi. thyAvI jIvone hopa che ane te mithyAnva 5 prakArarnu mAnela cha / 688 / / hellaM AbhigrAhaka, bIrju anabhigrAdina. ane zrIja mithyAva nizcaya Abhinivezika kahela cha // 689 // cothu sAMzayika nAme ane challaM anAbhogika mithyAtva cha. tyAM abhigraha ( eTale svIya svIkAra ) thI utpanna thayeluM te Abhina0 mithyAtva kaIla. // 690 // e mithyAtvathI jIva aneka makAranAM kudarzanomAM A eka darzanaja zreSTa cha paNa vIju nahiM; e pramANe mAne che, // 691 // tathA jenA kazadhI jIva madhyasthapaNAnA kAraNathI sarva dazanoM (dharma) zubha cha ema mAne te anAbhigrahika mithyA0 mAnela che / / 692 / / nayA jenAthI goSThAmAhila vagairenI peThe ponAnA kudarzanamA (khoTA mantavyamAM) je kadAgraha thAya te Abhinivezika mithyA kaDevAya. // 693 / tathA jenAthI A mithyAtvanA prakArAntare vIjA bhedono antarbhAvakarI saMkSepayI paNa maMdo athavA vistAradhI aneka bhevo paNa yanAlyA cha, "abhigahiyAmaNa. bhigahiya micchata abhiniyetiya thaiva / samAiyamaNAbhogaM, tiSihaM vA, ahaghANegaghi " // 3 // artha-Abhihika ? amAbhinahika 2 Abhinivezika 3 lAMzayika / anAbhogika 5 ra pAMca prakAre mithyAnva cha, athavA praNa bhede cha, athavA aneka bhede che. praNa bheva "taM micchataM jamamahahaNaM mabANa hoi bhASANaM / saMsaiyamabhiggahiya aNabhiggahiyaM ca sa tithi " // 1 // Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 259) // zrIlokamakAze sanIyaH sargaH // (sA0 149) (343) artha-tasya yArtha svarUpA ) padArthomI ja azraddhA ne midhyAstha kaIvAya, te 1 mAMzayika. 2 Abhinahika, 3 anAbhigrahika pama praNa prakAranu che, aneka prakAra-aneka dharmAtmakavastumA bImA dhAMnA apalAai karI eka dharmaviSayaka adhyavasA te midhyAstra che, ana ne adhyavasAyo amaya hodhAthI mithyAtvanA paNa TalAja bhado paDe cha. " AvAyA vayaNapahA tArayA ceva eti nayavAyA / jAyadayA nayavAyA tAyAyA cava parasamayA " // 1 // mithyAtvanI prAptimA aneka kAraNI paikI A nimra likhita kAraNAM mukhya cha. " mAbheyA puccuggaha lamaggIpa ya abhinivekSaNa / manamA banu micchanna mAiNamaraMmaNeNa'havA " // 1 // ___bhASArtha-yathAvasthita samasta Sastutatvane svIkAranA chatAM paNa * jamAhinI mAphaka koraka paka padArthamA viparIta zraddhA thayA kapa 'nirbhaya' dhI mithyAttva prApta thAya cha 1. pahelA kudarzana bAsamAyI bAmina anta:karaNAkA jISane pAraMvAra meMkaDo yuphiyovaDe pratibodha karatA chanAM paNa neja pUrvamA ( kudarzana ) saMskAranA anuvartana avArthI kadAmahasvarUpa ' pUrvayudAha zrI pahelI aSasthAnA ' govinda 'mAdhunI jaima ( pAchalI zrutajJAma bhaNaSAyI mithyAtvavinAza pAmnyu che ) keTalAkone mithyAva thAya cha. 2. viparItaSTi bALA jIvonI sAthe sambandha karavA rUpa ' saimargavazeSa thI ' maurASTra dezanA bhASakanI jema mithyAtva pAme ke 3. khoTA abhimAnayo judA svarUpavAlA padArtha ne bhinnasvarUpa nirUpaNa karavA rUpa ' abhiniveza'yo ' goSThAmA hila' nI jama mithyAtva utpanna pAya Tha 4. matyavastutatvanA prakAzaka sAdhuonA varzanamA abhAvadhI paNa satyavastu azAma gAda thavAthI mithyAtva prApta pAya , 5. dRSTAnta gAthA--" mA bheSaNa jamAlI, puccuggahiyaM mi yA govi. vo / samaggI sAgabhirUma, goThAmalilo abhiniyame // 1 // 2 A goSThAmAhila dudhamAkAlIna jIvonA upakArArtha bAre anuyAMgAMne pradhAna paNe jubAjuvA sUcImA hu~canAra mahAvidaha kSetramAthIlImamvarasvAmi bhagavanta svayaM zrImurave zakendra pAle varNana karAyela, zanne potAnA AyuSya tathA nigoDAviSicArathI parIkSA karI sAkSAm vandama karAyela, kizvimmyama dazapUrvadhArakA yugapradhAna bhagavAna zrI AryarakSitasUrIzvarajImA ziSyasamudAyamAMmA mAdhu hatA, saMsArapakSe temanA mAmA hatA, svajanapakSapAta-neTa--gagAdi hita zrI Arya rakSitari bhagavAne pItAnA bhAu phalgurakSita vigaire munione chorI Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 344 ] // miyAdvAre Abhinive0 midhyAmAhiyasvarUpam // dvAra) zAmasAM potAnA maddaza guNasampanna duvailikA puSpa mitrane sUripada Apa pAthI matsarabhAva pAmelA A goSThAmAhila sAdhu abhinivezabhAvayI karma jIvanA saMyogavizvamAM tathA pratyAkhyAna viSayamAM viparIta prarUpaNA karavAyI Abhi nivezika midhyAkha pAmyA, ane te kAraNacI zrIsace samartha vyakti chatAM paNa saMghA karyA, temanuM vistArathI varNana AvazyakacUrNi vRpti-uttarA dhyayana TIkAoM navapadavRdavRtti vigeremAM vistArathI Apale che, tejomaM kSiptasAra nIce pramANe- zrI RSabhadeva bhagavantaM pratrajyA letA pahelA potAnA so putro paikI avantI nAmanA putrane rAjyabhAga tarIke ApalI pradeza abatI deza tarIke prasiddha thayo hato, tenAM aneka mukhya bhagarAM paikI dazapura nagaramAM itazatru rAjA ane tenI dhAriNI paTTarANI hatI, te rAjAnA aneka amAtyI paikI brAhmaNa somadeva mantrI ane somadeva mantrInI tamAma zAstranA bhAvane jANanAra jANe mAnAt sarasvatIja na hoya ? tetrI zrIjinezvara zAsanamAM hAkAnI bhIMja sudho prema rAgathI raMgAyela ASikA rudrasomA nAmanI zrI hI zrAvikA rudrasomAne koi divasa rAtrilA coyA pahAre " pratipUrNa ka lamahI zobhato dramukhamA umAM praveza kare teSu zubha sva Ayu, prAbhAzika maGgala bAjatramA zabdayI jAgela rudrasImA AvazyakAdi sakala kRtya yathAvidhi karI paramAnandayo pUrNa thayA chatAM rahe teja rAtriya svaprabhAva sUcita putrarUpa garbha rahyo, anukrame putra janma thayo, priyaGkarA dA sIpa rAjAne tathA somadevanaM vadhAmaNI ApI rakSita nAma sthAyuM, kAlAnta re mano bojo nAno bhAi phalgurakSita thayo, pitA pAMsaMdhI tamAma vidyA rakSitakumAra bhaNyA chatAM "triyAsu asaMtu purisela hoya' 'saMtoSa viSu kartavyaH svadAre bhojane dhane / triSu caiSa na kartavyAM dAne adhyayane tape ' A ghA kyono vicAra karatAM rakSitakumAra pitAnI temaja rAjA virenoM hukama lA pATalIputramAM jA Rga, sAma, yajuH, atharvaNa pavAra veda, zikSA, kalpa, jyotiSa, nirukta, vyAkaraNa, ni pa cha aGga, itihAsa, mImAMsA, purANa, dharmazAstra (smRti) e cA~da vidyAsthAnamA pAraGgata thayA, pAchA dazapuramA Avyara, vaNIla satkArapUrvaka pravezamahotsava rAjA pole sammukha javA sAtha karyA, mahotsava sahita rAjabhavanamA jathA pUrvaka potAnA ghare AdhI mAtavitAmeM pagelAgI sabhAmaNDapa beThA, te nagaramA teyo ko puruSa nathI ke koi zrI nathI ke je bheTaNA sAtha memanA darzane tyAM na AyyA hoya ! mAtra pAM 1 Yi Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = - =- =- = 25) // zrIlokanakAze tRtIyaH sargaH / / (sA. 149) [35] tAnI mAtA bhASikA rudrasImAnaM harSa--svarahita gRhakAryamA patra dAne temaNe vicArya ke mArA ApayAmAM sarva mAgariko harSa pAmpA, vizeSathI mi prayandhu parivAra rAjA adhikAridharma sAtha pitA harSa pAmyA paNa mAtA madhyasya dekhAya cha mATe jahara kAMika kAraNa hovU jopaye ! e SivAramAM ne vicAramA AyelA tamAma lokonu svAgatAdi karI, tamAma dinakRtya nISaTA. vI sandhyAkArya pIsyAbAda vinayapUrvaka mAtApAMsa gayA, bhakti-bahumAnasahita mAtAne dharaNe mastaka namAyu dIgavarane mAtAne namamA kayu, pUjya mAtAjI ? Apa madhyasya ke dekhA AdhikA sahAmAra teNe bhaNelA zAkhornu AtmakalyANa Tie nirarthakapaNa, mithyAtvapardhakapaNu, iephalanu nahi upajAdhavApaNuM batASI potArnu duHkha nivedana kayu, chevaTe kaI ke. o mane temaja sarva mANivargane sAco harSa utpanna karavA icchato hoya to hai vatsa 1 ghaNa lokane mukhAvaha parivAda zAkhanu adhyayana karya!!! mAtAnA vacanayI nayA rAtre iSTivAdano artha viSArI dazapuranagarathI najIkanA icagRhaucAmamAM raDelA losaliputrAcArya mahArAja pAMse prabhAtamA javA nIkaLapA, mArgamA pahelapolA najIkamA gAmamA rahenAra nagha maMpUrNa bhane vazamo khaNDita payela paTaLA zeraDInA sAMgAnA bheTaNA sAthe ASatA pitAnA miznA zubha zakunayI utsavAta mAhita AgaLa vadhavA sAthai bheTaNu mAtA pAMma mokalAvyu, anukrame upAna najIka pahocyo, sAdhu pAMse javAnI mAmAcArI vandanaSidhi Adi nahi jANavAyI vidhinA jANakAra zrAtrakanI rAha jonoM zohIvAra yobhAya che, sevAmA paka uDDara svaravALA Apakane sAdhu pAla janA jora lenI pAchaLa cAlyo, bhASaka moTA zande sAdhunA upAzrayamA pamatA praNa mIsIhI, diyA pratikramaNa sAdhuyandana ma kayu tama namAma kSinakumAre kArya paNa pra. yama bhASaka Aghala na hoSAthI bhASakano praNAmavidhi daradara bhApaye kI nahoto jethI rakSitakumAra te jANI zakyA nahi ane prathama praveza karela daiTara zrAvakane praNAma karyo nahi, AcArya mahArAje navIna zrAvaka jANI manAchi pUchatA sAdhuoe raJjitakumAranu svarUpa kaTu, Agamanana kAraNa duSTivAya bhaNavA mATenu aNAvatA AcArya bhagavarane " jo muM pravajyA lA suhabatabAhI pAza to anukrame tamane puSTiSAvanI. lAbha maLaze' daMSTraya AnAtha bhagavanne marne bhASi zAsanaprabhASakapaNuM jANI amyatra lA jaine dokSA ApI ne manuM nAma AryarakSita syApyu. poDAja kALamAM ke zikSAosAtha agIyAra aGka tathA Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1346] | mithyASTibAre Abhinive0mithyAtye goThAmAhilamvarUpama // dvAra) somaliputrAcArya mahArAja pAMme jeTalaM dRSTivAdazruta hanuM te marya bhaNI gayA, tyAgbAda zrIgurumahArAjAe te kAlamAM yugapradhAna zrIvanasvAmi mahArAjA purIkAnagarImAM bIgajatAM utA nemanI pAMme dRSTrivAdano ghaNo moTo bhAga ( saNa daza pUrva ) cha tama jANI vIjA mAdhanA parivAra mArtha AryarakSita munine bhaNayA mAtre moyalyA, vihArakrame ujjayinImAM padhAryA tyAM zrIbhatra gutamrari mahArAja syavirakSamAzramaNa yugapradhAnane vinayamAhita bandanA karI potAno vRttAnta nivedana ko zrIbhatra gumAcArya mahAgajA potAno najIka samaya jANI zarIranI malekhanA karI aNamaNa karavA icchAvAlA hoine potA pAMse sevA gItArtha giryAla (nIjAmA karakAra saramAmaH mAdhi ka. rAdhanAra ) na hovAnA kAraNe mane nIjAmaNA karAvIne tame ajo tema pharamAnyu, zrIAryarakSitajIe. paNa tahatti ( pacanapramANa ) karIne svIkAyu, kALa karanA kSamAzramaNa yugapradhAna zrImana gupnAcArya. bhagavante chavaTe pharamAvyu. "tamo zrI AryavatamyAmi mAthe yamati ( upAzraya ) mAM na rahetoM bhinna vasatimA rahIne bhaNajo kAraNa mamA praSacana [zAmama]nA AdhAra yazo ana je saupakramAyu zrIvatrasvAmi sArtha paka rAtri paNa nivAsa kare se tamanIja mAthe aNamaNa karI kALa kare, (arthAna zrIvAsyAminI netrI apUrva labdhi hatI ke tamanI sArtha eka rAtri rahenArane paNa nemanI ja lArtha aNamaNanA pariNAma thAya ! ) zrIAryarakSitajIe tahati aGgIkAra karI zrIbhatraguptAcArya bhagavAna devaloka pAye chate zrIyanasvAmi bhagavAna pAma padhAryA, 'juvA upAzraye unaryA, ahi teja gatrinA challA pahore zrIAryaSajasvAmi bhagayAnane ''koI AgaMtuke. ( atithie ) mA khIrayI bharela sampUrNa pAtru kAMika mAvazeSa rahe tema pIdhu ' Ava svapna Anyu, jAgyA bAda mAdhuone kI. juvo juyoM artha kahenAM sAdhuone pote ja pharamAyu. meM "mArI paramethI kAra mAdhu AvI khIra samAna zrutamAna grahaNa karaze paNa kAMDaka avazeSa mArgapAma rahe paTale ka saMpUrNa grahaNa karI zakaze nahi' nepAmAM zrI AryarakSitamI padhAryAH yathoka ghidhinAhita bandanA karI, zrIvanasvAmibhagavate svAgata pRthvA sAthai pRchelA kAMthI ane zA kAraNe AnyA ane kyA rabhara ch| 1 pa prabhogA uttaramA potArnu vRttAnta niyaMdana kagyA sArtha kyAre ghaTe vahAra juvI vaptatimA uttayA~ chu nema kA syAre zrIvanasvAmibhagavAne 'judI bamatimA rahenAgne kevIgana adhyayana thaze taima pharamAvadhAyI zrIbhadra. Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 259 // zrIlokamakAze tanIyaH saMgaH // sA0 155) (34) guptAcArya bhagavAgarnu pharamAna nivedana phayu ke-AryaSana svAmi mAthaM eka SasatimA rahaMzA nahi !" ghiyAyu ke bhagavAna zrIbhatragutAvArthamahArAjanuM mikAraNa nivAraNa hoya nahi ? upayoga Apyo, kAraNa svarUpa jANyu, bhaNApavAnI anumati ApI zaramAta karI, thoDA kALamA zrIAryarakSitajI naya. pUrva bhaNI vRkyA, dazabhu prArabhyu. taMtrAmA mAtapitApa yAlASayA saMdezoM kahAlyo ! chevaTe saMdezAdhI na AvyA syAre sAMsArikapakSe temanA laghunandhu phalagurakSitane tyAM mokalyA temaNa zrIgugane bandanA pharI pinA Adina thapelA viyogaduHkhanu zAntavana karavA prArthanA karI, yanasyAmijI ne cinati karI semaNe bhaNavA mATeM hukama karyo, Agala bhaNayAno prayatna zara rAkhyo, phalgu rakSite vIjA upAyathI nahi Ave tema thicAge kAyuM bhAi jo Apa padhArazo to ApanA darzanI mAtA-pitA vigere marva paNa bhASalAya dosA grahaNa karaze." phalgura jhinane tyA prathama dIkSA ApI bejaprakAre zikSAo zIkhavI pachI temano Agraha avAthI bhIvanasvAmijInI ARI mAMgI chevaTe, meru-sara* saba, samudra-jalabindunuM vRSTAnta sAMbhaLyAthI udavega pAmelA jauha dazA pUrva mArAthIja viccheda pAmaze tema atazAmathI jodhu ane rajA ApI. vihAra pharatA vazapuramAM padhAryA, zrIgurumahArAbha tIliputrAcArya bhagavaMta AcArya pada sthApyA, sarva svajanabargane dIkSA ApI temanA pitA paNa temanA mnAthI gRhasthaliMga sahita temanI mAtheja rahe che, aneka upAya nemane dIkSA prApI tamanA kuliMga sAdhano choDAvyA upAyathI gocarI (bhiznAcaryA) pravRti kagaSI, paNa mahAlabdhipAtra hatA, temamA samudAyamA yojA paNa praNa sAdhu paramaladhisampanna hatA. 1 yatrapuSpamitra racatapuSpamitra A beDa paNa dravya-zaMgha-kAla bhAtrI jeTalA jevA prakAranA anukrame valA tathA ghInu samudAyane prayojana hoya terale tayA prakAgnA pravyakSetra-kAla bhASavATu lAbadhA samartha chatrIlA dulikA puSpamitra je hamaza svAdhyAya mA udyamazIla. navapUrvayI adhika bhaNyA che,nirantara sthAdhyAyadhitAdhI durvala thAya che, jo na cimmaSana kare to vismaraNa thAya cha, Avenuyo dubalikA nAmamI pasiddhi thA cha temanA kuTuMbI caudrabhakta hanA, teoe AcArya bhagavAna kapa, a bauddhomA dhyAgavijJAna che tevu vIjAmA mathI, zrIprAmArya bhagavanta dulikApuSpamitranA zAntayI parIkSApUrvaka dhyAnamiddhi ghatAtrI, vizaSe dharmadezanA somavAthI teo bhASaka thayA ghaLI te gacchamA vizeSa jJAnAdiguNavAna cAra sAdhuoM jemAM mukhya durvalikA purupamitra (jamarnu barUpa para kaI Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (348) // mithyASTivArAbhinive mithyAlaye goSThAmAhilasvarUpama // dvAra -- . -...-. . 2 phalgurakSita (AyarakSinadhimahArAjAmA laghubandho. 3 vindhya nAmanA. 4 goSThAmAhila (je AvAyadhInA mAmA hatA ) vindhya mAdhu mahAbuddhimAna hobAyo anukrame zreNi {paripATi)thI mRtravAcanA letA khinna dhAya cha. zrIjA SAcanAcArya mATe prArthanA kare cha, temane durvalakApuspamitra yAcanAcAya tarIke sopyA, kaTalAka divasa yAda vindhya sAdhune vAcanA ApI, zrIgurumai prArthanA kare cha, bhagavana ! vAcanA ApaSAmAM mAgatho dhAkInaM zruta gaNAnu nathI, pahelA saMvandhiSargane tyAM javAthI bhUlI gayo ? ane have jo na gaf to sarva dhRta vismaraNa thaze, gurumahArAjApa cimnavyu. ke vRhaspanimamAna dhuddhi ghALA minya smaraNakaranAra Amane jo vismaraNa thAya che te zrIjA puruyonI gaNatarIja zI ! atizaya bhunopayogathI bhAvi ziSyonI khuddhimandatAna svarUpa jANI mukhyatApa cAre anayogAMne javA jadA / mantrImA ) kyA, koDa divasa zrIAcArya bhagavAna vihAra karatA mathurApurInA bhUnaguphA caityamAM padhAryA ,, teyAmAM mahAvita kSetramA zrIsImandharasvAmIpAMsa saudharmA dhipati bandanA karI nigovarnu svarUpa pRTe rahe. zrI bhagavate zrImugve yathArtha svarUpa varNavyu, paLI zandra " bhagnakSadhamA pUchayAdhI nigIdamvarUpa kahIM zake teyA mamartha kora che', mema pRcchaya, zrImImamdharamyAmi bhagavane AyarakSitasari pharamAvyA, sAdhuo gocarI gaye chataM akendra gharahA mANarUpe parIkSA pharavA AvyA, potAnA bhAyuSyana svarUpa pRcha, AcArya bhagavaMta mA yuSyamA upayoga ApatA zakendra cho tema pharamAyu, nigovana yathAya mpakA kA, bandanA karI jabA lAgyA, sAdhuo tamone kSebavAdhI dharmamA sthira thaze nema jANI mAdhuo ASatA sudhI kSaNavAra dhobhAdhA kayu, ampasatya hobArI sAdhuo niyA' karaze nema jaNAvI banatinuM mAra pheravavArUpa cinha karI zakendra gayA, gocarothI sAdhuo AnyA, hAra na madhamAdhI A tarapha ghAne Alo tema kahetA AcArya bhagavaMte zakendramA Agamana sAthe tamAma sakIkata karI, paLI ko avasare zrIAyara kSiri bhagavAna ziSya maMDala parivAra sameta dazapuranagara tarapha bihAra kAryA, vAmAM mathurApurImA paka nAstika ( paraloka-jIva-sarvajJa vigere indiyaviSayAtikrAnta padArtha koi cha naSThi lema konAra ) bAdI Alyo. neNe tamAma nagaraloka Saza kayu, korapaNa tene usara ApaSA samaya nathI, mathurAnA zrIsaMdhe zAsanaprabhASanAnA kAraNaM i. zapura nagaramA yugapradhAna zrIAyarakSitamrari mahAgajAne maMdezo mokalA Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 ) // zrIlokaprakAze tRtIyaH margaH / / sA0 140 (34) vyo, vRddhAvasthAnA kAraNe pone jatrA bhamartha na hobAthI dhAvalamdhimA zreSTha goSTAmAline mokalyA. tamanA mathagamAM padhAramAdhI nagaralAko harSapUrNa dhayA, zrIsaMgha Anandita dhayo. tamAma darzanavALA maMtoSa pAmyA. bIje viSama udhita mAdhubhamudAya mahita godAmAhila rAjamabhAmAM gayA. rAjApa praNAma karavA lAye Amana apAnyu, sAdhuoM mahita goSThAmAhila veThA. namAma zrami--senApati sArthavAhavarga viMgare lokoe karI mamagra rAjasabhA praNaM bharA. sthasamaya paramamayanA jhANakAranA kulamA janmelA, kSamAguNe prakhyAta bheTa - kSane mammata sabhya paNhitI paNa AlyA, narathiSANa ( gadheDAna zIgaI ) no mAphaka viSayAtIta mAtha, saMyajJa viMgare padArthanA niSedharUpa svamAnasthApanA karye chate gopTAmAhile samartha yUniyothI ternu maNDana karavA pUrvaka jIvAvipadArthI mitra karyA, nAstikavAvI niruttara bhayo rAjAga dezapAranI zikSA karI zrIzramaNamaghanI prazaMsA pUjAo thai, gharamatIrthakara bhagavAna zrIbaddhamAna svAminu zAsana jayavantu varne cha. ma rAjApa ughoSaNA karAvI, varSAkAla prA thaSAthI bhAvakopa goSThAmAhilane dhomAsu rAkhyA. ahIM zrI AryarakSita sUri bhagavante potArnu svalpa AyuSya prANI gacchane bolAcI bhAcAyapade kone sthApanA ? tema pUchA. svajamanA rAgadhI gamcha phalgurakSita athavA goSThAmAhilane sthApanA gamacha potAno vicAra nivedana kayAM, pakSapAtahata bhI AcArya bhagaya ne dulikApuSpamitrane guNanidhAna jANAdhI pharamAnyaM, he zramaNoM ? papha pAlano ghaDI 1. bIjI telano ghaDI 2, prImo dhono ghaDI 3 ga praNene adhomukha karanA anukrame bAla tamAma khAlI thAya, nala thoDe paNa ghoeDAyala rahI jAya, ane ghI coTI gayelaM ghaNu ghAko rahe hai. teja pramANe durbalikApuruSamitra pratye mUtraH-artha-tabhaya namvandhamA hai vAlanA ghaDA lA TuM. phalgurakSita pratye malanA ghaDAtulya ane goSThAmAhilanA sambandhamA hai ghInA ghaDA marakhA~ cha, mATe haiM mahAnubhAvI ? mRtrArtha ubhaya yukta A duli. kApuSpamitra AcArya pavane yogya cha, mArA dhanayI teja AcArya thAo. gale 'tahatti / mIkA liphApuSpamitrane AcArya cApyA. AcArya bhagavAna pharamAyu, phangurakSita, goSThamAhila thigarene meM azI rIta mamAyA nema namAre paNa saMbhALadhA, phAgurakSita vigaire paNa kAya ke tamAre paNa mAga tulya athavA mArAthI paNa adhika nadhIma AcArya ne mAnadhA, guNanidhAna zrA mahApuruSanA pradhanathI viruddha yataM nahi / vigaire vigere gheu bargana zikSA Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ reci || midhyAdRSTireAbhinive: mithyAtve sAhilasvarUpa / / chAra vacano pharamAcI gIte aNamaNa karI parameSTImanI jApa padhAryA, comA pUrNa dhayA bAda goSTAmAhile dazapuranagara tarapha vihAra karyA. karatA devaloka lokAMnA sukhI yugapradhAna bhagavAn zrI Arya rakSitari mahArAjanA svatana zAnta jANyo dazapura mAM AdhyA, SADanA ghaDAnA chaSTAn zrodulikA puSpa mitra bhagavAnne AvApade sthApalA jANyA, matsara jagavAthI jur3I basanimA rathA, te AmalA jANI zrI AcArya bhagavante zrIphalgurakSita vigere sunina mane bolA mokalyA, temane ADoapako uttara ApIne goSThA mAhila syAMjarA zrIjA sAdhu zrAvaka vigere kAM chatAM paNa upAthaye na AyA, AcArya bhagavante upadezyu ke kaSAyonuM mAhAtmya zuo, jinavacananA sonA jANakAra AcA uttamapuruSo paNa kaSAyothI kleza kareM hai, athavA Azraya zuM he ? moTA guNavAna puruSe upazamabhAve karelA kaSAyo yathAkhyAta cAritrIne paNa nIce pAIcha to surAgasya jIvAMnuM kahe zuM ? ? ? te bajate zrIAcArya bhagavAn vindhya vigere mAdhuone AdamuM karmamavAda pUrva bhaNAye che matsarabhAvathI zrIAcArya bhagavAna pAMse AyA asamartha gosAhila pATha govatA vindhya sAdhu pAMse AtrI roja bene he paka "keTaka karma sukI bhata upara sukA cUrNanI prema oSapradazanI sAtha saMbandha mAtra thayele tatkAla chupa che, vahI ke luka karma bhInAzavAnLI bhIta upara nAMkhelA cIkAzavALA cUrNanI jema vajraspRSTapaye lAMbe kAle bur3e paDhe ane kaMTaka karma dUdha pANInA dRSTAnte jIvapradezI sAthe rikAcita thayele bahukAla suzrI vedavA lAyaka che. A manAne prarUpatA vindhya mAdhune goNDA pAhila ka e ke jIvapradezanI sAthai anyonya dhyAna jo karta yaha jAya to senA viyoga na yaha zakavAthI sarva jIvono mokSabhAvaprApta thaze " mAre "sapane upara lAgelI kAMcaLI ayandra ( zarIra sAtha AtmIkRta nahiM ) chatAM jema spaSTa ( zarIra upara caMdilI reNunI prema ) mAtra rahe che tema ovapradezanI mAghe karma paNa avaddha chatAM spRSTa mAtra yoga . " vindhyasAdhu kahe che ke zrIguru mahArAje upara mArA kathA pramANe a vyAkhyAna kaI che. goSThA0 tArA guru zRM ANe che ? vindhya sAdhunA manamAM zaGkAyA ke kadAcita zrIguru bhagavAne satyasvarUpa va hoya paNa heM viparota kareM haze ! mATe jAne zrIgurumahArAjane puchu, vinayathI namra yA zrIgurumahArAjane karmasvarUpa pucha, gurumahArAne upara pramANena varNava. baLI kaM ke sAmane jANatA chatAM zAmAde : ?+ Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. muM) // zrIlokamakAze tRtIyaH sargaH // sA0 142.) (351) A zakA thar3a ? nyAre vindhyamAdhue goSTA rnu vRtAnta nivedana kara zrIguru mahArAje goSTA ne kathana yu mizyAstharUpa vAle yunisA varNamyu. goThAmASTile ne phA ke anyonyacyApnano ciyAMga na thAya paNa te amAtya cha. kAraNa anyonyacyApta vRdhapANIno paNa upAyatho vibhAga paDhe cha vakI kamaSiyoga na thAya te paNa khoTu cha. maraNamamaye AyuSyakarmako viyoga dhAya. cha, paLI karmano kacakanI jaima bAyasparzamAtraja hoya to siddhamahArAjanI jaima pharmanimite dhavAvALI abhyantara vaivanAoM karmanA abhAvI na thaSI joipa. ane te to anubhavavirutha che, ityAdi zrIgurubhagavante pharamAyalA aneka vicAroM sAMbhaLI vindhyasAdhupa goSTA ne tamAro vicAra bagara vicAr2yA ( vidhAra rahita ) cha tema kahevAcI goSThA* uttara ApavA samartha na ramA chatAM vicAryu ke-jayamuM pUrva sampUrNa thayA vAda pamanu apamAna karIza, kaoNDa divama navamApUrvamAM sAdhujAmA pazcarakhAnA adhikAramA " jAdhava mudhI prANAnipAtana pacarUkhANa kara " ityAdi sAMbhaLIne goSThAmAhila kahe rahe je "kAlanA parimANa ( avadhi ) rahitapaNe paJcazaNa karayu teja kalyANakArI raMtu ' vinyasAdhue temanu yacana ayuga kahevAcI goSTamAhile navama pUrva pRNa thayu ra tama jANIne vinayaptAdhune kAM " tuM zaM kahI zarka ? je tamAga AcArya balikApuSpamitra cha temane ja kahayA ghI ' A pramANe kahI zrI. cArya bhagavAn, pAme AdhI bolatrA lAgyA " zrIAyarakSitamuni mahArAne vyAkhyAna karyA pramANa tame zA mATe prarUpaNA karatA nathI ? zrutamam mado. nmatta panI sUtranI AzAtanA na karo ! zrIAcArya bhagavAna pAMse potAnoM (pratyAraNyAnanI aparimitasthitinI) pakSa kAM,zrIAcAryadeva paNa mI tamArI vicAra yuktivALI nayI ne sambandhamA mAMbhaLo yAvISarnu kAlaparimANa karayAthI AzaMmAyoga munione lAgaze ? pa sAina ayukta cha, kAraNa pacamTabANa karela hoSAthI ne bhayamA AzaMsA hora zakanI nathI, vaLI kAlAvadhi na kA hota to devapaNAma avirati AdhAthI matano mara gAna mATe abhiniza choDIne yathArtha vacama svIkAra karI A pramANe kayA chatA gyAre kA chatAM kadAgraha choDatA nathI tyAre anyagacchIyasthaghirone pRthu teoSa paNa bhagavAn durvalikApuSpamitra mahArAjanA kadhana pramANeja karavAthI roSamA Ayala bhISTA bolavA lAgyo, tame ma paNa kAMza jANatA nadhI bhagavAna zrItIrtharaIye A pramANeja nirUpaNa karya ,. teaupa paNa nenI sabhmasvaja phara hai goSThA Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (352) || midhyAdRSTidvAre Abhinive0 midhyAtve goSThAmA hilasvarUpam // dvAra ] jinezvare kahelA tatvomAM devI athavA sabaMdhI zaMkA thAya te sAMzayika mithyA0 kahevAya ||6 94 / / tathA je anupayogapaNAthI utpanna dharelu (avyakta) te anAmogika mithyAtva ke je mithyA0 ekendriyAdikane hoya he te pAMca midhyA0 che. ||695 // tathA je dRSTi hone chate sarvajJe kalA tattvamAM rAga paNa na thAya ane dveSa paNa na hoya te samyagUmidhyAtvanAmanI mizradRSTi kahelI hai // 696 // jema nAlI ra (jyo ekalA nAhIyeraja utpana yatA hoya te) dvIpamA rahenArA manuSyo dhAnya upara rAgavAlA nahi tena parALA paNa hotA nayI tevIrote mizradRSTivALA jovo sarvajJokta samAMgaLA hotA nayI || 697|| je kAraNe karmagranthakartAe kartuM che ke"jIva- ajIva puNya-pApa-maMtra-yokSa-ane nirjarA (e navatava zrItI karabhagavaMtanI AzAtanA na karya ! chatAM paNa abhiniveza choDatA nathI tyAre samazrIsaMdhai zAsanadevatAne uddezIne kAmotsarga kayoM, Asana kaMpAyamAna catAM upayoga ApI zAsanadevI padhAryA zrIsaMgha kArya pharamAyo | tema prArthanA kI, zrIsaMgha mahAvidehakSetramAM ai bhItIrthakara bhagavaMtane AcArya zrIsulikApuSpamitra bigere zrIsaMgha sabhya zrAdIche ke goSThAmAhila ? " A pUchIne ekadama padhAro, zAsanadetrIya zrIsaMgha pAse pravAmAM nirvighnatA rahevAne kAuslagga karaNArUpa anuprahanI yAcanA karI zrIsaMgha kAulsaggamAM rakho. dhotIthaGkarabhagavAn ne pUchI zAsanadeSatA zrIsaMva pAMse padhAryA bhagavAn zrImukhe pharamAye che ke--" AcArya zrIduvailikApuSpa mitra vigere zrIsaMgha samyavAdI ame gomAla asatya che. A bharatakSetramA goSThA sAtamI miznava . " A sAMbhaLato roSatho dhamadhamela goSThA " A kapUtanAmAM bhItIrthaGkarabhaga cantanaH caraNakamalamAM javAnuM sAmathrya kyAMthI hoya ? " ityAdi vacanothI zAsanadevImI AzAtanA karavA lAgyo, zrIsaMgha tene abhinivezabhAtra nahiM choeer bigere kAraNodhI saMbadhAca karyA. AloyaNa matikramaNa karyA zivAya abhibhASathI mithyAtvadazAe pahoMcI kAladharma pAmyA AvatrimadhI aneka sArabicAro udbhave che. te zragItArtha gurumahArAjanA sadupadezathI jANaSA. 1-2 : nimodAdi sarva che paNa je rIte rahelA kalA parI a kema sabhA ? ma buddhinI mandatAthI ghatI dezazaGkA kahevAya, ane nigava bigere jISAdi mULathI ize ke nahiM 1 pa sarva zaGkA 3 sarva asaMkSijIvAne mana nahi hovAthI adhyakSa midhyAtva ja hoya. Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25] ||iilokprkaashe hatoyaH sargaH / / (sA0 149) [353] nA upara jenAvaDe zraddhA kare te samyaktva kSAyikAdi praNA medavALa (ghaNA bhedamAMthI eka vA ghaNA medanuM samyaktra) hoya // 698 // mizramohanIyathI jinoka-dhamapara eka antarmusudhI rAgane dveSa nathI hoto, jema nAlIkara bIpanA manuSyane anAja upara rAgadveSa nathI hoto tema. tathA jinokta dharmathI je viparIta te mithyAtva khepaay||699|| punaH guNasthAnakramArohA to e pramANe kadhu cha ke- 'jema ghoDI ane gadhehAnA saMgayo eka varNazaMkara jAti (khaccara) utpanna thAya hai, athavA jema goLa ane dahinA saMyogathI koika bIjI jAtano rasa utpanna thApa che nema jIvane samaddhi hovAthI dharma ane adharma bace dharmamA vilakSaNa zraddhA uttana thAya cha tethI jAtpanara rUpa ( varNasaMkara rUpa) A mizrasamyaktva bhAva utpana yAya che. // 1-2 // mizraSTijIvo sarvathI alpa che, tethI samyamdRSTijIvI anaMtaguNa adhika che, ane tethI paNa mithyAha0 jIvo anaMtaguNa adhika hai ( paryApta paJcandriya jIvomAMja keTalAkane mizraSTi hoya che, vaLI te kAlathI antamaharnakAla mAtra ja rahe che, mATe ne dRSTivALA jobo sarvathI alpa eTale asaMkhyAtAja hoya he. ane samyanTaSTimIvomAM siddhabhagavanto ananta hoya che. baLI dAyikanI apekSAe sAdianantakAla ke. vigaire hetuothI samyagdRSTijIvo anantaguNAdhika che. eka nigodA jeTalA jIvo che tenA anantame bhAge siddha jIvo . eTale ke siddha bhagavanto pharatAM eka nigodanA jIvo paNa ananta guNa che, tevI asaMkhya nigodono eka goLo, ane tevA asaMkhya goLAo lokamAM che. te sarva tathA bIjA pRthvIkAyAdino mithyAtvamAM antarbhAva che. vaLI mithyAtvano kALa paNa kedalAkanI apekSAe anAdi ananta cha, vigaire kAraNothI mithyASTimIvo anantaguNAdhika che. ityaacyH)||700|| iti dRSTidvAram // 2 paJcasaMgrahAdi prayomA jhinokA navapara rAgAMpanA abhAvarUpa karmapranyokA mithasamyaktpanu svarUpa aGgIkAra karyu che. kAraNake varzana ane kudarzana panne para rAga hoya to anAbhina mithyA0 mA svarUpasarakhu thAyache, chatAM vilakSaNaguNanI prApti hovAthI guNasthAnakamArohano uparanA Azaya hoya tama saMbhane che. Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // dRSTichArayantrakANi // / samyagdRSTidvAramA AvelA vicAronA yaMtro / samyaktvanA bheda. [1 prakArarnu tasvaprArUpa 2 prakAranu svAbhAvika, aupadezika. (nisarga) adhigama) naiyika, vyAvahArika | 3 prakAranu ] kAraka, rocaka, dIpaka. ayopazama, upazama. sAyika. | 4 prakArac | upazama, kSayopazama, kSAyika, sAsthApana, 5 prakAranu upazama, kSayopazama, sAyika, sAsvAdana, padaka. ||smyktvyntrm // samyaktva sthiti kaTalIpAra kaye guNasthAne vRddhi pratipA0 bhapratika pamAya. apa:-anmamu0 asaMkhya 1-5-6-7 me | vRddhi vA pratipAti kSayopazama u.- sAdhika 66 mAgara pAra. 1 upazama jadha-anlamu0 cAra | - thA thI 25 / mA sudhI pratipAti u0- , Ayika mAdi ananta jaghamanta 30 sAdhika 33 sAgara pAra apratipAti 4 thA dhI 14 | mA sudhI | sAsvAvamaH jaya0-1 mamaya u.-6 AvalikA . | 2 baar bIje pratimAmi jaghau- samaya 1 vAra ] 556-7 meM | vRddhi Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (25 ) // zrIlAkamakAze tRtIyaH sargaH // [sA0 145] samyanvAdiprAptimA sthitisattA. (355) - --- -- - (prasaMgathI mokSaNAsi sudhIno krama ) *mokSa (sakalakarmakSa sarvavirani (6 lA 7 mA guNaH navanIya, Ayu, nAma, gorA mAsi.) cAra adhAti bhavopamAhita karmonI bhaya thaSAthI. saMkhyAtamAgapasthiti zailezI ( ayogyavasthA) ghaTADhavAthI. mana vacana kAyA patraNe yogono nigaMdha | *dezavirati (5 mA guNa prAsi) karapAthI. palyapRthakavasthiti kevalajJAna (sayogyavasthA) ghaTADavAyI. mohanIya jJAnAtha darzanAnaka antarAya pa cAra ghAtika samyaktva (4thA guNa prAli ) mAMnI laya thavAthI. .. | uskRSTa sthitiomAthI ghag2AhI kSapakaNi (12 mA guNa. sudhI palyopamanA asaMkhyAta bhAga pahocavA mATebhI pravRtti) nyUna eka koDAkoDI sA. saMkhyAta sAgaropamamdhiti gagepampiti (aMtaH padAiyAthI. kADAkoDI mAga upazamaNi (11mA guNa0 sudhI khini) kaaghii pahoSavA mATenI pravRtti) / saMkhyAta mAropamasthiti | mithyAtva (1laMguNa.) __ ghaTADabAthI. mithyAndhamohanIyanA vipAkAdayI ____ zakA-jo samyaktvApasare bAkI rahelI (ala-koDAkoDI mAga0) sthitithI pAyapRthakatva sthiti khapAcye dezaviratiSaNu pAma to samyaktvamaDita navapalyopamayI adhikasthitiyALA devatA dhA nArakImA utpanna thayelA jIvane athavA adhika sthitiyALA jISane syAM sampaya utpamna thayA pachI bhyAM rakhA chatAM navapalyApama AyuSya gayA pachI dedhiratipaNu Aag moraye ? nema thAya to tathA devatA nArakone adhirati phema kahevAya ? uttara-syAM pUrvasthitine sapAvatA chatAM paNa avitine gAMge jeTalu khapAve teTalo natro andha paDhe che. eTale ke pUrvanI sthitimAMdhI aulAza bIlakuLa yatI nathI, + A yantramA nInA sthAnerthI upara har3abAna svarUpa cha, Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ||ssttiyaaryntrkaanni 1 // sAmAyikacatuSke SaDchArayantram // dhAra nirantara prati | keTalA bhava sudhI AkarSaka | AkarSa sAmAyikanAM | virahakA paka bhaSamA anaM kmlaam| yshikaant : prApta thAya 4 / 5 ] SamA asaMkhya madhyamataja 2 samayA ja gha0-1 bhava u-kSetrapalyAsa | sahana u.-ApalikA khyeyabhAga samaya mAmAyika u0-7 divasa |' sahala 2 pratasAmA- ga ja -1 mamaya japa-1 bhaSa u-ApalikA yika gA 7 divama. u0-anntbhv| jagha0-2 samaya a0.3 samaya 30-kSetrapasyosa 3 dezavira- jagha0-2 samaya -[jaghaH-1 bhava 3o-ApalikA bhAyeyabhAga. u0-12 viSama timAmA kyeyabhAga samaya pramANa sahana 4 sarSaviratira samaya ja0-3 samaya jagha---6 bhava mAmA0 | u08 samaya u0.15. divama u0-8 bhanna zatapathavA mAma // raSTiyAra yantram // guNasthAna sthiti alpAbAhurava anAdi ananta - samyagdarithI a. anAdi sAmta | sAdi sAta mantaguNa 3 midhyAraSTi miSTi 3 ju / antarmuhata. | maryastoka ? samyagdRSTi | 2.4 thA thI. ja0 antarmuhUrta | mizrayI ana " | u0 sAdianaMta taguNa 2 ||jti samAgyantrakANi // Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 255) || zrI lokaprakAze tRtIyaH sargaH (sA0 149) | sAmAyikacatuSke vizeSavicAraH // -. (37) kSetra vicAra - (mAptisamaye ) samyaktva ane zrutasAmAyika Ne lokama, sarvavirati manuSyalokamAM, dezavirati niyaiglokamAM (pratipaca ) samyaktva, zruta ane dezaviti traNe lokamAM sarvavirati tiryagloka ane adholokamAM, kahAcita UrdhvalokamAM. dizAvara - (kSetra dizA ) pratipadyamAna tathA pratipanna pUrvAdi cAraM mahAdizAmAM cAre sAmAyika hoya!, eka prAdezika vidizA oma jIvAvagAhanA na hoart vidizAoMma na hoya, (tApakSetra tathA majJApakadizA ) cAre sAmAyikanA afreemAna tathA pratipanna cAre dizA tathA cAraM vidizAomI hoya (tApa tayA prajJApaka vidizAoMmAM mahAmamANa levAya le. jema bhagavaMtanI bAra par3hAo amuka amuka vidizAmA hoya che tema kahevAya che. ) Urdhva-adhoe ve dizAomAM samyaktva ane zrutano pratipadyamAna tathA pratipanna hoya, dezavirati - sarvaviranino 4-pratipadyamAna na hoya, pUrvapratipanna ja hoya ! ( bhavadizA ) ekendriyanA Ahe bhedomAM cAre sAmAyikatA pratipadyamAna tathA pUrvamapi na hoya ! traNa vikalendriyamAM cAre sAmAyikanA pratipadyamAna na hoya tathA pUrvamatipatra paNa samyakla ane zruta e ve nA hoya, deza sabaiviratinA na hoya, paMcendriyatiryacamAM samyaktva - zruta ane dezaviratinA pUrvapratipanna hoya pratipadyamAnanI bhajanA sarvaviratinA pratipadyamAna tathA pratipanna na hoya, nAraka devatA, akarmabhUmija, aMtararjIpaNa manuSyoM e cAramAM samyaktva ane zrutanA pUrvapatipadma hoya pratipadyamAnanI bhajanA, virati na hoya ! karmabhUmija manuSyoyAM nAre sAmAyikanA pUrvamatipatra hoyaja, pratipadyamAnanI bhajanA saMmUrchima manuSyomAM cAre sAmAyikanA pUrvapratipanna tathA pratipadyamAna ceu na hoya. kAladvAra - samyaktva ane zrutasAmAyikanA pratipadyamAna tathA pratipA chae ArAma hoya hai. utsarpiNInA zrIjA cothA ane avasarpiNInA jIjA " 1. pRthvI 12 te 3, vAyu 4, mUlabIja 5, skandhabIja 6, agrabIja 7, parvabIja 8. zopriya 9 zrItriya 10, caturibriya 11 paJcendriyatiryaJca 12. tAraka 13, devatA 14 sammUrchimamanuSya 15, karmabhUmija manuSya 16, akarmabhUmija manuSya 17, antarIpaja manuSya 18 A adAra bhedomAM jIvanuM paribhramaNa hovAthI apekSAye zAstrIya paribhASAthI bhAvadizA 18 kaSAya che. Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (358) || sAmAyikacatuSke vizeSavicAH // bAra) cothA ane pAMcamA ArAmAM deza tathA sarva viratinA pratipadyamAna tathA pUrva patipana hoya, saMdaraNane AzrayI mahAvideno koi jIva cha Ag2amAM paNa pratipatra lAbhe, pratibhAga ( saharA treNa kAlamAM samyaktra ane zrutanA *matipadyamAna tathA pratipanna hoya che. pothA pravibhAgakAlamAM cAre sAmAyikanA pratipadyamAna tathA pUrvamatipatra hoya che. kAla cinha rahita manuSyakSetra cahAranA dvIpasamudromAM samyaktva, zruta ane dezavira tinA pratipadyamAna tathA pratipakSa hoya, sarveviratinA afaesare na hoya pUrvapratipanna kadAcit hoya, gatihAra - samyantra ane zrutanA pratipadyamAna tathA pratipakSa cAre gatimAM doya che, dezatriratinA ubhaya manuSya ane tiryaMcagatimAM, sarvaviratinA ubhaya manuSya-gatimAMja hoya. bhavya tathA saMjJivAra - cAre sAmAyikanA pratipadyamAna tathA pUrvapratipanna bhavya tathA saMjJijI ho. samma asaMjhijIva janmakAle sAsvAdanApekSA hoya . abhavyane niSedha hai. ucchvAsa, niHzvAsadvAra - vAre sAmAyikanA pratipadyamAna tathA pUrvapratipanna zvAsocchavAsaparyAptajIvo hoSa hai. aparyAptajIva samyaktva ane zrutanI apekSAye pUrvamatipanna hoya. nayadRSTidvAra ---vyavahAranaye sAmAyikarahita sAmAyika pAye, nizvayanaye sAmAyika savina pAme. AhAraka tathA paryAptavAra - AhAraka tathA paryAptajIva cAre sAmAyikanA pratipadyamAna tathA pratipakSa hoya che. vigrahagatino anAhAraka tathA aparyAptajIva samyaktva ane zrutanA pratipakSa hoya, kevalisamudghAta tathA zailezI bhavasthAnA anAhAraka samyaktva tathA sarvaviravinA pUrvapratipanna hoya, susadvAra -- jAgRtapuruSa cAre sAmAyikano pratipadyamAna tathA pUrvamatipA hoya, nidrAmRta cAre sAmAyikano pratipanna hoya pratipadyamAna na hoya. janmabAra - aMDaja [haMsAda] ane potana ( hastyAdi ) mAM samyaktva, zruta ane dezaviratinA pratipadyamAna tathA pratipanna hoya, jarAyuja (manuSya) mAM cArendra 1 suSamAsuSamA pratibhAga devakuruuttarakurumAM 1, suSamApratibhAga hariva ramyakramAM 2, suSamADurAbhApratibhAga himavansahiraNyavanta tathA antaradvIpamA 3. 2 dupamAsuSamApratibhAga mahAvidehamAM 4, * suSamasuSamAvimA dezona pUrvakokamAMz2a pAye cha. ( iti AvazyakIyA ribhavatiH ) . Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25muM) // zrIlakamakA tRtIyaH sargaH (sA0 149) (15) pratipadyamAna pratipana hoya, aupapAtika ( deva nAraka) mA samyaktva ane zrutanA matipadyamAna ane pratipanna hoya. sthitihAra - Ayu zivAya sAtakarmanI utkRSTasthitimAM cAranA ubhaya ( pratipadyamAna, pratipakSa ) na hoya, AyunI utkRSTasthitiyAM (sarvArthasiddhayAM ) sa myaktva ane zrutanA pratipanna hoya, pratipadyamAna na hoya, sarvakarmanI madhyama sthitimAM cArenA pratipadyamAna tathA pratipanna hoya, sAtakarmanI jaghanyasthitimAM dezavirati zivAya traNa sAmAyikanA pUrvapratipanna hoya, pratipadyamAna na hoya, AyunI jayanyasthitimAM cArenA ubhaya paNa na hoya, veda, saMjJA, kaSAyadvAra-traNe veda cAre saMjJA ane sakapAya avasthAmAM ubha ya paNa hoya, avedi, akapAyI dezavirati zivAya gaNanA pratipanna hoya, AyurdhAra- saMkhyAtA AyuvALA manuSya cArenA pratipadyamAna tathA pratipanna hoya, asaMkhyeya AyuvALA samyaktva tathA zrutanA pratipanna hoya pratipadyamAnanI bhajanA [ koika yugalika cha mAsa zeSAsu chate prazasta lezyA pariNAme samyaktva pAme che, iti prajJApanApazcamapadavRtti ) jJAnadvAra - (oghe ) jJAnI cAre sAmAyikanA nayadRSTiye pratipadyamAna nathA pratipanna hoya [vibhAge] mati, zrutajJAnI cArenA pratipadyamAna tathA pratipanna hoya ajJAnI samyaktva, zruta ane dezaviratinA pratipadyamAna na hoya, pUrvapratipanna hoya, sarvaviratinA pratipadyamAna tathA pratipanna hoya, manaHparyAyajJAnI dezavirati zivAya traNanA pUrvamatipanna hoya, pratipadyamAna na hoya, dezavitinA pratipadyamAna athavA pratipanna na ja hoya, sarvaviratinA tIrthaGkaramabhru samakAle pratipadyamAna hoya. haarat samyaktva ane sarvaviratinA pUrvapratipanna hoya, pratipadyamAna nayI. yogadvAra - audArika sahitanA traNa yogamAM cAre sAmAyikanA ubhaya hoya, yasa sampanatva bhane zrutanA ubhaya hoya, AhArasahinamA dezavirati zivAya traNenA pUrvapratipanna hoya, kevala tejasa phArmaNamAM apAntarAlagatiye sa pUrvamatipanna hoya, (bhaviSyati bhUtavadupacAraH e nyAye ) agara saMbhavApekSayA kAyavAyogavALA vikalendriyamAM samyaktvathI paDatA 'ghaNTAlAlA' nyAye tatar sambhaye, kevalamanoyoganI tathA kevalabAgyono saMbhava nathI, kevala audArika, fhani ubhaya na hoya. upayogadvAra - sAkAra anAkAra kSetra upayogamA cArenA ubhaya hoya sarva Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ||maamaayikcnupphe vizeSavicAraH // sA) labdhio sAkAropayoge utpanna yAya te vacana pravardhamAnapariNAmavALA jIvanI / apekSAye jANavu) zarIradvAra-audArikamAM cAre sAmAyikanA ubhaya hoya, vaikriyamA samyaktvazrutanA ubhaya hoya dezavirati sarvaviratinA pUrvapanipanna hoya, pratipadyamAna na hoya, pAko zarIramA yogadArane anusAra jANavU. saMsthAna saMghayaNadvAra-sarva saMsthAno tathA sarva saMghayaNomAM cAra sAmAyikonA matipadyamAna tathA pUrvapratipanna hoya, avagAhanAvAra-madhyama avagAhanAvAlA manuSya cAre sAmAyikanA ubhaya hoya, leNyAdvAra-dravyalezyAnI apekSAye chaye lezyAmA samyaktva ane zutanA 'ubhaya hoya, tathA deza ane sarvaviratinA pratipanna hoya, jo Adi traNamA deza sarvaviratinA ubhaya hoya, bhAvalezyAnI apekSAye jo Adi traNamA cArenA pratipadyamAna hoya, pratipanna e leNyAmAM hoya, __ pariNAmahAra-vardhamAna tathA avasthitapariNAmamA cArenA ubhaya hoya, hIyamAna pariNAmamA pratipadyamAna na hoya pUrvapatipama hoya. vedanAdvAra-zAtA azAtA ubhayamAM cArenA ubhaya hoya. viSayabAra- samyaktvamA sarvadravya sarvaparyAya viSaya che, jhuna ane sarvaviratimA sarvadravya viSaya che. sarvaparyAya viSaya nathI, dezaviratimA sarvadravya viSaya nayI tema sarvaparyApa viSaya nathI. ___ sparzakajIvasaMkhyA-(1) zrutasAmAyika saMvyavahArarAzyantargata sarvajIvoye spazyu che, (2-3) samyaktva bhane sarvavirani sAmAyika sarva siddhajIvoye spadhryA ke. (4) dezaviratisAmAyika marudevAmAmA vigairenI jema eka asaMkhyAtabhAganyUna sarva siddhajIvoye sparya che. sthiti-ekajIvApekSayA (1-2) samyaktvasAmAyika ane zrRnasAmAyikanI jaghanyasthiti antamuhUrta, utkRSTasthiti chAsaThasAgaropama (3) dezaviratinI jaghanya / siddhAvasthA pAmelA jIvomI apekSA uparokta vicAra cha mamAramthajIvomAM paNa sparzakalIyonI prAni cha, parantu ne siddhajIvI karatAM svalpa cha. methI senI apekSA lodhI nayI tema saMbhadhe cha. 2 dazaSitinA sparzakajIvo paNa saMsArastha sabhya che. parantu te paNa evaM pramANe siddha karatAM svarUpa che. tethI prahaNa karyA nathI taMma mabhavaM cha. Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25] ||shriilokmkaashe tRtIyaH sargaH (sA0 149) (361) sthiti antarmuhUrta, utkRSTasthiti dezonapUrvakoTi (4) sarvaritInI jadhanyasthiti ? semaya, utkRSTa dezonapUrvakoTi, sarvajIvApekSayA sarvasAmAyiko sarvakAlalabhya the, pratipadyamAnajIvasaMkhyA-(1-2) samyaktva ane dezaviratisAmAyika pAmanAra jaghanyathI eka vA be utkRSTayI kSetrapalyopamanA asaMkhyAtamAbhAganA A. kAzapradezarAzisalyApamANa (dazavirati karanAM samyaktva pAmanAra asaMkhyaguNAdhipha jAgavA ) 4 zrutasAmAyika pAmanAra utkRSTathI ghanIkRtalokanI ekapadezAtmaka zreNinA asaMkhyAtamAbhAgagata AkAzamadezapramANa, jayanyathI eka vA ce, (4) sarvavirati pAmanAra utkRSTathI sahasrazaH pramANa jayanyathI eka vA ke. pratipannajIvasaMkhyA-samyaktra ane dezaviraninipanna vartamAnasamaye jaghanyathI utkRSTa pratipadyamAna karatA asaMkhyAtaguNa, utkRSTathI vizeSAdhika, zrutasAmAyikapatipana jaghanya vA utkRSTa saptarajjvAtmakamataranA asaMkhyeyabhAgagata asaMkhyazreNi saMbaMdhI AkAzapradeza pramANa. sarvaviratipratipanna saMkhyAtamamANa. pratipatisajIvasaMkhyA-sarvaviratipatita anantA tethI asaMkhyaguNa dezaviratipatita tethI asaMkhyaguNa samyaktvapatita tethI anantaguNa zrunapatita jIvo jANavA. antarakAla-zrutarnu jaghanya antara antarmuhUrta utkRSTa anantakAla,samyakSa, dezavirati ane sarvaviratirnu jaghanya antarmuharta utkRSTa apApudgala parAvartakAla. nirantarapatipattikAla-cAre sAmAyikano jaghanyakAla be samaya, utkRTa samyaktva zruta Ane dezaviratino kAla AvalikAnA asaMkhyAnamA bhAgamA AvelA samayamamANa ane cAritrano ATha samaya sudhI nirantara pratipattikAla che. virahakAla-utkRSTathI samyaktva ane zrutano sAna ahorAtra virahakAla, jaghanyathI eka samaya, dezaviratino jaghanyathI traNa samaya utkRSTayI vAra ahorAtra, sarvaviratino jaghanyathI traNa samaya utkRSTathI paidara ahorAtra kAla, ___ bhavasaMkhyA-cAreno jaghanyathI eka bhava utkRSTthI samyaktva ane dezaviratinA kSetrapalyopamanA asaMkhyeyabhAgagatapradeza rAzipramANa, sarvaviratinA ATha bhavo, tasAmAyikanA anantabhavo. AkarSa-sampaktva, zruta ane dezavirati eNanA eka bhavamA sahasra pRthasva, aneka bhavamA asaMkhyasahasra, sarvaviratinA eka bhavamAM satapRthaktva, aneka bhavomAM sahasrapRthakla, 1 pAripariNAmanA uttara samaye AyuSya kSava thavAyI. -- -- -- Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (162) || jJAnadvAre matijJAnaprabhedavyaJjanAvagrahasvarUpanirUpaNam // (dvAra kSetrasparzanA- samyaktva ane sarvaviratinI janyathI lophano asaMkhyAta - mro bhAga, utkRSTathI sarvaloka zrutasAmAyikamI, loka, dezavitinI loka sparzanA jANavI. ityAdi ghaNo vicAra le, vizeSajijJalae vizeSAvazyakaTIkA- AvazyakaTIkA vigere grandho avalokacA. // iti dRSTidvAravicAraH // Tag: 2 matizrutAvadhimanaHparyAyANyatha kevalam / jJAnAni paJca tatrAdyamaSTAviMzatidhA smRtam // 701 // tathAhi || avagrahehAvAyAkhyA, dhAraNA ceti tIrthapaiH / matijJAnasya catvAro, bhUlabhedAH prakIrttitAH // 702 // zabdAdInAM padArthAnAM prathamagrahaNaM hi yat / avagrahaH syAtsa dvedhA, vyaJjanArthavibhedataH || 703 // vyajyante yena sadbhAva, dopeneva ghaTAdayaH / vyaJjanaM jJAnajanaka, taccopakaraNendriyam // 704 || zabdAdibhAvamApanno, dravyasaMghAta eva vA / vyajyate yad vyajanaM taditivyutpattyapekSayA // 705 // tatazca // vyaJjanairvyaJjanAnAM yaH, sambandhaH prathamaH sa hi / vyaMjanAtramaho'spaSTatarAtravodhalakSaNaH ||706 // asya va svarUpamevaM tattvArthavRtau // yadopakaraNendriyasya sparzanAdi (deH) puna: sparzAdyAkArapariNateH sambandha upajAto bhavati na ca kimapyetaditi gRhNAti, kiMvvavyakta (vi)jJAno'sau susamantAdi sUkSmAvabodhasahitapuruSavaditi, tadA taiH spazarnAdyupakaraNendriyasaMzliSTeryA ca yAvatI ca vijJAnazaktirAtrirasti saivavighA vijJAnazaktiravagrahAkhyA, tasya sparzanAdyupakaraNendriyasaMzliSTasparzAdyAkArapariNatapudgalarAzervyaJjanAkhyasya grAhikA - same iti bhaNyate, tenaitaduktaM bhavati - sparzanAyupakaraNendri Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [269) // zrIlokaprakAze tRtIyaH sargaH / [sA0 149} (363) yasaMzliSTAH sparzAyAkArapariNatAH pudgalAbhaNyante vyaJjanaM, viziSTArthAvagrahakAritvAt , tasya vyaJjanasya paricchedako'vyakto'vagraho bhaNyate,aparo'pi tasmAnmanAg nizcitataraH kimapyetadityevaMvidhaH sAmAnyaparicchedo'vagraho bhaNyate, tataH paramIhAdayaH pravartante iti (sA0149) ratnAkarAvatArikAyAM cAvagrahalakSaNamevamuktam ||"vissyvissyisnnipaataanntrsmudbhutsttaamaangocrdrshnaajaatmaadymvaantrsaamaanyaakaarvishissttvstugrhnnmvgrh" iti / viSayaH-sAmAnyavizeSAtmako'rthoM, viSayI cakSurAdistayoH,samIcIno-bhAntyAdyajanakatvenAnukUlo, nipAto-yogyadezAdyavasthAna,tasmAdanantaraM,samudbhutam-utpannaM,yatsatAmAtragocaraM-niHzeSavizeSavaimukhyena sanmAtraviSaya,darzanaM nirA. kAro bodhaH,tasmAjjAtam, Aya, satvasAmAnyAdavAntaH sAmAnyAkAraiH-manuSyatvAdibhirjAtivizeSaiH, viziSTasya vastuno yad grahaNaM jJAna tadavagraha iti nAmnA'bhidhIyata iti ||(saa0150) atra ca prAcyamate darzanasyAvakAzaM na pazyAmo,dvitIyamate ca vyaM. janAvagrahAvakAzaM na pazyAmaH, tadatra tattvaM bahuzrutebhyo'vaseyaM vakSyamANo vA mahAbhASyAbhimato vyaMjanAvagrahAdInAM darzanasya cAbhedo'nusaraNIya ityalaM prasaGgena // 1 zrIvAdidevari mahArAje racelA ATha paricchedamaya sUtrasvarUpa pra. mANanayatattvAlokAlaGkAra" nAmanA grandhanA zrIjA pariccharnu A mutra . *A pranya upara 84000 zloka pramANa 'sthAnAvaratnAkara' nAmano stropAvRhadavRtti 2 ane nemanA zivya zrIratnaprabhamagi mahArAje ratnAkagavatA rikA ' nAmanI laghutti anASI che. kamabhAgye syAjAdarAnAphara mapUrNa upalabdha yato nathI. ghaTaka truTapha bhAga malTIne lagabhaga 2007 (vIsa hajAra )loka pramANa maLe cha. ratnAkarASatArikAnAM pAda andhakArazrI upAdhyAyazrI ghimayaSimayajI mahArAje mULamAM dAkhala karela che. ane vRhadavRtti myAhAra Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364) // jJAnadvAre matijJAnapramedavyaanAvagrahasvarUpanirUpaNam / dvAra ratnAkaramo pATha tenA artha sAthe A nIce ApIye chIthe. "viSayo dravyaparyAyAtmako'rthaH / viSayI cakSurAdirindriyAnindriyagrAmaH / tayoH samIcImo bhAnsyAyanakatvenAnukUlo yo nipAto yogyavezASasthAnam / tasmAdanantaraM samudabhUtamutpannaM yatsattAmAtragocaraM nizzeSa vizeSavaimukhyena sanmAtra viSaya darzana nigakArabodhasnammAjAtamA prathama satvasAmAnyAdayAntaraiH sAmAnyAkAra manuSyatvAdimirjAnivizeSaiviziSTamya vastuno yadagrahaNa jJAna sadaragraha iti nAmrA gIyate // nanu darzanAnantaramathagraho bharatItyayuktamucyate apamahAvilakSaNasya varzanamyAbhAvAditi, atrIcyate, tato'mantarasamayabhAvimeSu cakSuravagrahamatijJAnAvaraNadhIryAntarAyakSayopazamAdatopAnIpaSTambhakatya manuSyo'yamityAdidhibhASitamanuSyatyAdhaSAntarajAtivizeSa sAnamutpadyamAnamayagraha ucyate iti mindraM darzanAvaprahayovilakSaNasvarUpatvam / atha prathamasamayo. mmepasamudabhUtayAladarzanamapi jJAnamiSyate tahi tanmithyAjJAnaM vA syAtsamyagAmeM pA, mithyAjJAnamvepi saMzayasvabhASaM tadabhaveviparyayasvarUpamanabhyavasAyAtma dhA, tatra na nAthasaMzayaviparyayAtmaka mithyAzAnaM bAle mambhavati, tasya samyagatAnapUrvakatvAt , samyagjJAnaM ca prAthamikasyAttasya nAstIti, nApyamabhyavasAyarUpaM vastumAtrapratipase, nApi samyagakSAnaM bAlasya darzana, arthAkArAlambanAbhAvAt , kizca yayA mRsantukAraNabhevA ghaTpaTalamaNakArya bhedastayA darzanahAnAvaraNakSayopazamakAraNabhedAttatkAyadarzanazAnabheda ityasti prAgapagrahAddarzanam 1 ( iti vRvRttiH ) __ artha-vyaparyAyarUpa padArtha ne viSaya kavAya, (ne viSayane prahaNa karanAra ) indriya-anindriya samUharUpa vana vigaire viSayI, ne beu' (ghiyayaviSayI) no bhrama vigare nahI utpanna karapA svarUpe anukUla vyAjabI je yogya dezamA rahevA svarUpa nipAta yathAyI avyavahina utpanna thayela je sattAmAtra gocara eTale tamAma vizeSasvarUpanA vimukhapaNApa satamAtraneja viSaya karanAra ( grahaNa karanAra ) nirAkAra bodhasvarUpa dazana, tethI (taM pAnI ) zrayelu paheLaM sattAsAmAnyathI adhAntara ( sattAsAmAbhyanA vyApyavRtti ) je manuSyatva vigaire jAtibhedorupa sAmAnyAkAroe karI viziSTa (sahita) yam- . je grahaNa ( jJAna ) te avaprava pavA nAmathI siddhAntamA gadhAya che. zaETayanahadhI vilakSaNa darzana na hopAtho darzananI pachI avagraha yAya che, te ayuka che.? samAdhAna-sattAsAmAbhyanA ayAntara manuSyavAdi dhani nahi grahaNa karamAra sanmAtra viSayane prahaNa karanAra nirAkAra ghodhane darzana kA iThe. ane te pachI durata ja thatA aneka unmevAnAM cakSu ghigarohandriyothI thamA avagraharUpa matijhAnanA mAtra Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26) // zrIlokamakAze tRtIyaH sargaH // (sA0 150) (365) __ artha-|| 26 jJAnadvAram // tatra prathama matijJAnam // mati-zruta-ayadhi-manAva- ane kevalajJAna e pAMca jJAna che. temA pahelu manijJAna 28 bhakAranu kaDelu che. // 701 // te ApramANe-avagraha-IhA-apAya-ne dhAraNA e mamANe zrI tIrthaMkaroe matinAnanA cAra mULa bheda kahalA che. // 702 // tyAM zandAdi viSayonu je prathama prANa te avagraha vyaJjanAvagraha ane arthAvagrahanA bhedayI ve makArano ke. // 703|| dIpakapaDe jema ghaTAdi padAryoM pragaTa thAya che tema jenA vaDe padArthoM (viSayo) vyajyante-pagaTa karAya te vyaJjana kahevAya che. ane ne vyaJjana jJAnane utpanna karanAra evI upakaraNendriya svarUpa jANavu // 704|| athavA "je vyajyate-agara thAya te vyaJjana " 9 vyutpattinI apekSAe zabdAdi bhAvane mApta thayelo dravyasamUha ja vyaJjana kahevAya / / 705 // ane tethI vyaano ( viSayo) sAthe vyaJjanono ( upakaraNendriyogo )je prathama sambandha teja atyanta aspaSTa (avyakta) jJAnarUpa vyaJjanAvagraha kaDevAya / / 706 / / dhyAnAvagrahanuM svarUpa zrItavArthavRttimA karyu cha (ne banAve )-"jyAre upakaraNeraNIyakarma tathA dhIryAntarAyakamanAkSayopazamayI aGgopAGganu avalambana kayeM (Teko malyai) te 'A manuSya meM ityAdi svarUpa jaNAyAcha manuSyanya vigere avAntara nAtiSizeSo jemA teyu utpanna tharnu zAna azgraha kahevAya cha, A rIte darzana ane apagrahana bhinna svarUpapaNu siddha thayu, baLI jo darzana ane bAna ( acaaha) no abheda hoya to prathama samayamA unmeSathI utpanna bhayela turatanA sammelA ) bAlakanu darzanapaNa jo mAnasvarUpa manArnu hoya to te mithyAjJAna cha ke samyagajhAna chemithyAjJAna mAno to te saMzayasvarUpa, viparyayasvarUpa ke anadhyavasAya syarUpa che. temA saMzayaviparyayasvarUpa mizyAjJAna to tamyagajJAnapUrvaka hoSAthI te yAlakane abhavatA nathI. kAraNa yAlakanu A (jJAna) prathama hoSAthI te pahelA, samyagahAna mathI. semaja (AkSAnamA) vastumAno svIkAra hoSAyI "A kaMDaka cha' eSI vicAraNA (upekSA) svarUpavATuM anabhyavasAya paNa nathI mATe bAlakanu prathama darzana mithyAjJAnasvarUpa manAya nahiM palI bAlakanu prathamadarzana arthAkArako viSaya karatuM nahiM hogAyo (sAkAratA na hovArthI) sampamajhAnarUpa paNa nathI, (vaLI chAnasthikasAnamA darzana prathama hoya che tethI bAlakAnA prathama darzanane darzanarUpaja mAnavU paDaze jethI paNa zanazAnano bheSa mita cha baLI jena mATI ane tantu (tAMtaNA) svarUpakAraNamA bhairathI nainA kAryarUpa ghaDo ane banano bheda che. tema zAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIyanA nayopazamarUpa kAraNanI bheda hoSAthI tenA kAryarUpa jJAnadarzanano paNa bheda cha, tethI paNa apagraha ane darzana bhinna che. ane avagrahathI pRrdhe darzana , te . nizcita che. Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (366) ||jnyaandvaare vyaanAvagrahAdimatijJAnasvarUpam / / (dvAra ndriyano sparzanAdipudgalo sAye eTale sparzAdi AkAre pariNamelA pudgalo sAthe sambandha thAya che,te varakhate "A kaMDaka che"eko paNa bodhayato nayI paNa satelA ane bezuddha thayelA ekA sUkSmajJAna (aspaSTa jhAna) vALA puruSanI peThe te sambandha avyakta jJAnavAlo hoya che te varakhate te sparzAdi upakaraNendriyane sparzalA dravyasamUhabaDe jeTalA pramANanI ane je vijJAna zakti pragaTa thAya che. evA prakAranI ne vijJAnazakti apagraha nAme kahevAya che. ane te sparzanAdi upakaraNendriyanI sAghe saMzliTa thayelA ( sambaddha yayelA ) spAdivAkAre pariNamelA vyasana nAmanA pudrala rAzine grahaNakaranArI (vijJAnazakti) avagraha ema kahevAya che. te kAraNathI ema karelu ke ke ( tAtparya e Ayu ke ) sparzanAdi upaka0 ne sambada thayelA sparzAdi AkAre pariNamelA pugalo vyaJjana kahevAya che. ane amuka makArano arthAvagraha karanAra hovAthI te vyaJjanano ( viSayavipayino) paricchedaka (gaNAbanAra) evo je avyakta bodha te (vyaJjana) akgraha kavAya che. vaLI te vyaanAvagrahathI kaMDaka viSaya nizcayavALo eTale " A kaMDaka ke " e prakAre sAmAnya jaNAvanAra evo bIjopaNa (artha) kolAma hai. bhane vyArabAda IDA vagaire pravatta che" punaH ratnAkarAvatArikAmA avagraharnu lakSaNa A pramANe kaI cha ke-"viSaya ane viSayino sambandha thayA bAda turtaja utpana thayela sattAmAtra viSayanA darzanathI (sAmA0 bodhayI ) thayela prathama avAntara sAmAnya AkAravAlI vastunuM je grahaNa te avagraha phahavAya che. TIkArthaH-viSaya eTale sAmAnyadharma ane vizeSadharma e ubhaya dharmayukta padArtha, ane viSayI eTale cakSu vagaire ( upakaraNendriya -cA a. bhya0 niti0) e banneno ( viSaya ane viSayIno) samIcIna eTale bhrA. tyAdi rahitapaNe arthAt anukULa-yogya je nipAta eTale yogya pradezamAM (indriya ane vipayano paraspara sambandha thai zake levA sthAnamAM ) rahevA paj [ ane te pramANe rahevAthI sparza thatAM ] turtana samudbhuta eTale utpanna thayela je sAtAmAtragocara eTale sarva vizeradharma sivAyanA sat ( vidyamAnapaNA ) mAtranA viSayavALoje darzana bodha ( eTale kaika che e rUpa vidyamAnatAno je bodha) eTale nirAkAra ( AkAra eTale vizeparma tethI rahita evo ) bodha tevA nirAkAra bodhathI utpanna thayelu je saMcasAmAnyathI avAntara sAmAnyAkAraiH eTale a 1 sarvapadArthamA vyApI ne rahanAra 'sattA' svarUpa mahAsAmAnya [ parasAmAnya] nA ThagrApyavRtti (myUnadezavRtti) sAmAnya se aSAntara (apara) sAmAnya kaSAya, Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26] ||shriilokprkaashe tRtIyaH sargaH (sA0 150) (367) vAntara sAmAnya AkAravALI manuSyatvAdi jAtivizepovaDe ( manuSyaktiyazca-ityA. di judI judI jAtibhedavaDe ) viziSTa ( vizeSaNavALI ) vastuok je prathama gre. haNa-jJAna ta avagraha ravA nAma kavAya. " ahiM prathamamave darzanano avakAza dekhAto nadhI, ane vIje ( ratnAkarA.) bhane vyaanAvagrahano avakAza dekhAto nadhI mAre ahiM tatva bahuzrutathI jANavu. athavA to AgaLa kaDevAze te mamANe mahAbhASyamAM kahelo vyAnAvagrahAdikano athavA darzanano bheda anusaravo. ahI(ghaNA mamaMge karIne saryu. ATaluja vasale.) AvalyasaMkhyeyabhAgo, vyajjanAvagrahe bhavet / kAlamAnaM laghu jyeSThamAnaM prANapRthaktvakam // 707 // sa caturdhA zrotraji. hAmrANasparzanasambhavaH / aprApyakAribhAvAtsyAnna cakSurmanasorasau // 708 // zabdAderyaH paricchedo, manAk spaSTataro bhavet / kiJcidityAtmakaH so'yamarthAvagraha ucyate // 709 // kAla. to'rthAvagrahastu, syAdekasamayAtmakaH / nizcayAjhyavahArAtu, sa syAdAntarmuhartikaH / / 710 // tasyaivAvagRhItasya, dharmAnveSaNarUpikA / IhA bhavetkAlamAnamasyA antarmuhartakam // 711 // athehitasya tasyedamidameveti nizcayaH / avAyo mAnamasyApi, smRtamantamuharttakam / / 712 // nirNItArthasya manasA, dharaNaM dhAraNA smRtA / kAlaH saMkhya utAsaMkhyastasyA mAnamavasthiteH // 713 // bAlye dRSTaM smaratyetra, paryante'saMkhyajIvitaH / tataH syAdhAraNAmAnamasaMkhyakAlasammitam // 714 // yathA hi sRjyate 1 kAraNake sparzamAthI prAraMbhIne saMpUrNa nizcayabodha thAya tyAM sudhI zAnaja gaphyu to darzana kaye vakhate thayu ? ___ 2 kAraNake prathama pANarUpa atrabrahathIz2a sAmAnyagrodha thAya pama kamu to sparza lakSaNadhALo vyaJjanAba. kyAre thayo ? 3 " nANamavAyadhiAbho, dasaNamihUM jahogadAo : artha Agalama Adhe the, Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (368) || jJAnadvAre matijJAnabhedaprabhedavicAraH // 3 " pUrva, zrotreNa zabdasaMhatiH / tatazca kiJcidazrauSamityarthAvagraho bhavet // 715 // tataH stryAdizabdaniSThaM, mAdhuryAdi vicintayet / iyamohA tato'vAyo, nizcayAtmA dhRtistataH // 716 // evaM gandharasasparzeSvapi bhAvyA manISibhiH / prANajihvAsparzanAnAM vyaMjanAvagrahAdayaH // 717 || vyaMjanAvagrahAbhAvAccakSurmAnasayoH punaH / catvAro'rthAvagrahAdyA, dhAraNAntA bhavanti hi / / 718 / / yathA prathamato vRkSe, cakSugocaramAgate / kiJcidetaditi jJAnaM, syAdarthAvagraho hyayam // 719 // tatastadvatadharmANAM samIkSehA prajAyate / nizcayastarurevAyamityavAyastato bhavet // 720 // tatastathAnizcitasya, dharaNaM dhAraNA bhavet / bhAvyate manaso'pyevamathArthAvagrahAdayaH // 721 // yathA hi vismRtaM vastu, pUrva kiJciditi smaret / tatazca tadvatA dharmAH, smaryante lInacetasA || 722 // tatazca tattaddharmANAM smaraNAttadvinizcayaH / tataH smRtyA nizcitasya punastasyaiva dhAraNam // 723 || anindriyanimittaM ca matijJAnamidaM bhavet / ata eva tridhaitatsyAdAdyamindriyahetukam // 724 // anindriyasamutthaM cendriyAnindriyahetukam / tatrAyamekAkSAdInAM manovirahiNAM hi yat // 725 // kevalaM hIndriyanimittakameva bhavedidam / abhAvAnmanaso nAsti, vyApAro'tra manAgapi // 726 // anindriyanimittaM ca, smRtijJAnaM nirUpitam / vyApArAbhAvato'kSANAM tadakSanirapekSakam // 727 // oghajJAnamavibhaktarUpaM yadapi lakSyate / vallyAdInAM vRtiniitraadybhisrpnnlkssnnm||728 tadapyanindriyanimittakameva prakIrtyate / hetubhAvaM bhajantIha, nAkSANi na mano'pi yat // 729 // matyajJAnAvaraNIyakSayopazama eva " * (DAra Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26) ||shriiloknkaashe tRtIyaH sargaH (sA0 153) (369) . hi / kevalaM hetutAmodhajJAne'sminnanute ca yat // 73 // yattu jAgra davasthAyAmupayuktasya cetasA / sparzAdijJAnametaccendriyAnindriyahetukam / / 731 // idamarthatastattvArthavRttI ||(saa0151) atha prakRtaM // evamarthAvagrahahA, avAyadhAraNA iha / syuzcaturvizatiH SaDbhi-hatA indriyamAnasaiH // 732 // vyaMjanAvagrahaH pUrvoditaizcatubhiranvitAH / syuste'STAvitibhaMdA,matijJAnasya nizcitAH // 733 / / bhagavatIvRttau tu // (sA0152) poDhA zrotrAdibhedenAvAyazca dhAraNApi ca / ityevaM dvAdazavidha, matijJAnamudAhRtam / / 734 // dvAdazehAvagrahayozcatvAro vyaMjanasya ca / uktA bhedAH SoDazaite, darzane cakSurAdike // 735 / / yadAha bhASyakAra:-- "nANamavAyadhiIo,dasaNami jahoggahehAo"(jJAnamapAyadhRtayaH, darzanamiSTaM yathA vagrahehAH) [sA0 153] / nanvaSTAviMzatividhaM, matijJAnaM yadAgame / jegIyate tanna kathamevamukte virudhyate ? // 736 // atrocyate // matijJAnacakSurAdidarzanAnAM mitho bhidam / avivakSitvaiva matimaSTAviMzatidhA viduH // 737 // arthaH-vyaJjanAyagrahanu agha0 kALapramANa AvalikAno asaMkhyAtamo bhA. gache, ane utkRSTakALa zvAsocchvAsa pRthakva che. // 707 // te dhyAnAva0 zro -jilA- ghANa ane sparzana indriyatho utpanna thayelo e pramANe cAra prakArano the, ane cakSu nathA manane aprApyakArIpaNu hocAthI e beno vyabanAva0 nayI. // 708 // " A kaMDaka che. "" e prakAre zabdAdikano je kaMDaka spaSTanara bodha thAya te A arthAvagraha kahavAya che. // 709 // nizcayanaye arthAvagrahano kA ? samaya pramANa che, ane vyAvahArika arthAva no kAla annama0 he. // 710 // grANa karelA ne viSayonA dharma (svabhAva-guNa) zodhavA [citavana] rUpa je IhA nenu kALabhamANa eka antama0 cha. // 711 // tathA citavana karelA te viSayano "amuka viSayaja cha' ema nizcaya karavI te avAya--apAya kaDevAya. eno kALa paNa antarmu. ke. // 712 // manavaDe nirNaya karela ne viSayane dhArI rAkhavo (yA Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (370) // jJAnazAre dRSTAjatapuraHsaraMcyaanAkmahAdimatijJAnasvarUpam // (bAra da rAkhatrI) te dhAraNA kaDelI cha. enI sthitina kAla pramANa saMkhyAta athavA asaMkhyAta kAla cha. // 713 // kAraNake asaMkhyavarSanA AyuSyavAlA jIvo (deva -nAraka ne yugaliko) bALapaNamAM anubhavelI vastune antya avasthA murI smaraNamA lAve che, mATe dhAraNAno kALa asaMkhyavarSa pramANa hai. // 714 // jeme zabdadravyano samUha prathama zrotrandriyanI sAthai sambandhavALo thAya che, ane tyAravAda "kaMika sAMbhamyuM "etro arthAvagraha thAya che. / / 715 // tyAravAda strI vagerenA zabdamA rahelA madhuratAdi svabhAvane ciMtaye te IhA, ane nyAravAda ( amUkano zabda che. ema ) nirNaya thAya te avAya ane tyArabAda (te zabda yAda rAkhI muke te) zaraNA thAya, // 716 // pa pramANe buddhimAnoe gandha rasa ane sparzamAM paNa (anukrame) ghrANa-jilA-ane sparzendriyanA vyaanAvagrahAdi vicAravA ||717|| parantu cakSu ane mananA tryaanAvano abhAva hovAthI ebe indriyonA dhAraNA sudhInA arthAvagrahAdibheda hoya che, // 718 // jema koika vRkSa prathama dRSTigocara thatAMja A kaMika ke, evA prakAranu je jJAna thAya che te arthAvagraha / / 719 // lyAravAda te vRkSamA rahelA dhonI (astirUpa ane vRkSathI aparadharmonI vyAra- . cirUpa ) parIkSA karanI ne ITA thAya hai, ane tyArabAda A vRkSa ja chai enA pakArano je nizcaya thAya che. te avAya kavAya che // 720 / / ane tyAravAda te nizcaya karelA vRkSane je yAda rAkhavU ne dhAraNA che. e pramANe mananA paNa arthAvagrahAdi vicArAya che. // 721 // jema vismRta thayelI ( bhUlI gayelI) vastune prathama " kaMika hartR " ecI rIte yAda kare ( te arthAvagraha ), ane lyAravAda eka cice te vastunA dharma saMbhAravAmAM Ave (tehaa)|| 722 / / ane tyAravAda ne te dharmoMnA smaraNayI te ( vismRta ) vastuno nirNaya thAya (te avAya ', tyArabAda saMbhArIne nizcaya karela teja vastune yAda garakhavI [te dhAraNA ] // 723 / / e sarva anindriya (mana) nimittanu matijJAna che. Aja mATe e [matijJAna traNa prakAracche, temA prathama indriyahetuka // 724 // bIjuM anindriyotpatra, ane zrIju indriyAnindriyotpanna tyAM phelu matijJAna ekendriyAdikane hoya ke. kAraNake mana rahita jIvone / / 725 ||aa matijJAna kevaLa indriyanimittanu 2 ahithI je dRSTAMtA apAya te vyAvahArika arthASaprahAdinA ANapAM. anyathA amuphano zabda che. evaM jJAna nahi yatAM mAtra A zabda che thA kapa cha vA gandha cha. ityAdi viSayamAtranuja kAna thAya , ke je naizvayika arthAvabAdi kahevAya, Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26) // zrIlokamakAze tRtIyaH sargaH // [sA0 154] (371) ja hoya che. jethI ahiM ( ekendriyAdimAM ) manano vyApAra leza mAtra paNa nathI // 726 // vaLI je anindriyanimitta matijJAna te smRtijhAnane kaheluche, kAraNake indriyonA vyApArano abhAva hovAthI te indriyonI apekSA vinAnuche // 727 // vaLI vela vagerene vADha ane varaMDI (bhIta ) vigere upara caDhavA rUpa aspaSTa oghajJAna ( sAmAnyajJAna ) jaNAya ke ( dekhAya che) // 728 // te paNa anindriyanimitta ja kahavAya che. kAraNake tyAM indriya ane mana kAraNapaNe nathI. // 729 // je kAraNayI 5 ogha jJAnamaH lAI patyajJAlAvastIphano bhayopazamaja kAraNapaNu pAme che. / / 730 / / vaLI jAgRna avasthAmA upayogavALA jIvarnu manapUrvaka je sparzAdi jJAna te indriyAnindriyahatuka matijJAna kaDevAya. // 731 / / e bhAvArtha tatvArthavRttimA kayo ke. have cAlu viSaya kahe 2-e pramANe ahiM arthAvagraha-IhA-apAya ane dhAraNA e cArane indriya pAMca ane mana e 6 sAthe guNatAM 24 bheda thAya // 732 // ane pUrva kahelA cAra makAranA vyaJjanAvagraha sahita karatAM te matijhAnanA nizcita karelA 28 bheda thAya cha, // 733 // zrIbhagavatIjinI vRttimA to-zrotrAdi bhedavaDe 6 prakArano apAya ane 6 prakAranI dhAraNA e pramANe 12 prakAranu matijJAna kahelu le. 1734 // tathA IhA ane avagrahanA 12 bheda ane vyaJjanA0 4 bheda e cakSu Adi indriyovaDe thayelA 16 bheda darzanamA gaNavA. // 735 // je kAraNathI bhASyakAre kA che ke apAya ane dhRti (dhAraNA ) te jJAna, ane atragraha nathA IhAne darzana mAnela che. zaMkA-jo siddhAntamA matijJAna 28 prakAraceM kahevAya che, to e pramANe (12 mede matijJAna ) kahenAM virodha kema na Ave ? // 736 // ___ uttara-patizAna ane cakSu Adi darzanmAM paraspara bhedanI vivakSA nahiM karIneja matijJAnanA 28 meda jANavA / / 737 / / kizca / ekaikazca prakAro'yaM, dvAdazadhA vibhidyate / jJAnasyAsya tato bhedAH syuH patriMzaM zatatrayam // 738 // tathoktaM tttvaarthbhaassy|evmetnmtijnyaanN dvividhaM caturvidhamaSTAviMzatividhamaSTaSaSTyuttarazatavidhaM paTtriMzatrizatavidhaM ca bhavatoti / (sA. 154) te caiva / / bahUbahuvidhAnyakSiprAkSiNAtyanizritata Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (372) // jJAnachAra manijJAnaprabhedabahubahuvidhAdisvarUpanirUpaNam // (dAra danyAH / saMdigdhAsaMdigdhadhruvAdhruvAkhyA materbhedAH // 739 // tathAhi / / AsphAlite tuuryvRnd,kshcidythaikhelyaa| bherIzabdA i. yanto'traitAvantaH zaGkhaniHsvanAH / / 740 // itthaM pRthak pRthak gRhaNan , bahugrAhI bhavedatha / oghato'nyastUryazabdaM gRhannabahuvi. bhavet // 741 // mAdhuryAdivividhabahudharmayuktaM vetti yaH sa bahuvidhavit / abahuvidhavittu zabda, vettyekaThyAdidharmayutam / / 742 // vetti kazcidacireNa, cireNAnyo vimRzya ca / kSiprA. kSipragrAhiNau tau, nirdeSTavyau yathAkramam // 743 // liGgApekSa vetti kazcida, dhvajeneva surAlayam / sa bhavannidhitagrAhI, paro liGgAnapekSayA // 744 // niHsaMzayaM yastu vetti, so'saMdigdhavi. dAhitaH / sasaMzayaM yastu vetti, saMdigdhagrAhako hisa: shi . jJAte ya ekadA bhUyo, nopadezamapekSate / dhruvagrAhI bhavedeSa tadanyo'vavidbhavet // 746 // nanvekasamayasthAyI, proktaH prAcyairavagrahaH / sambhavanti kathaM tatra, prakArA bahutAdayaH ? // 747 // satyametanmataH kintu, dvividho'vagrahaH zrute / nizcayArakSaNiko vyAvahArikazvAmitakSaNaH // 748 // apekSyAvagrahaM bhAvyAstatazca vyAvahArikam / bhedA yathoktA bahutAdayo naizcayike tu na // 749 // tathoktaM tattvArthavRttau // nanu cAvagrahaH ekasAmayikaH zAstre nirUpito, na caikasmin samaye caivaiko'vagraha evaMvidho yukto'lpakAlatvAditi, ucyate, satyamevametat, kiMtu avagraho hidhA naizcayiko vyAvahArikazca, tatra naizcayiko nAma sAmAnyaparicchedaH, sa caikasAmayikaH zAstre'bhihitastato naizcayikA Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26] // zrIlokaprakAze tRtIyaH sargaH (sA0 155 ) (373) danantaramI havamAtmikA pravarttate kimeSa sparza ! utAsparza iti, tatazcAnantaro'pAyaH sparzo'yamiti, ayaM cApAyo'vagraha ityupacaryate, AgAmino bhedAnaGgIkRtya yasmAdetena sAmAnyamavacchidyate, yataH punaretasmAdIhA pravarttiSyate kasyAyaM sparzastatazcApAyo bhaviSyatyasyAyamiti, ayamapi cApAyaH punaragraha ityupacaryate, ato'nantaravarttinomIhAmapAyaM cAzritya evaM yAvadasyAnte nizcaya upajAto bhavati, yatrAparaM vizeSaM nAkAGkSatItyarthaH, apAya eva bhavati na tatropacAra iti, ato ya eSa aurahItya bahu avagrahAtItyetaducyate, natvekasamayavarttinaM naizcayikamityevaM sarvatropacA rikAzrayaNAdyAkhyeyamiti (sA0 155) // - arthI e (28 mAM no) dareka bheda bAra bAra makAre vahacAya leM, tethI e matijJAnanA 336 bheda paNa dhAya che. // 738 // tattvArthabhASyamA ka che ke" e pramANe e matijJAna ne makArena -cAra prakAraMnu - 28 prakAranu - 168 ko1 indriyanimittaka - anindriyanimittaka athavA zrutanizrita azrutanicita. avagraha -- ihA- apAya-ne dhAraNA athavA dravyathI. kSetrathI, kAlayI, bhASathI, 3 bahubahuvidha vagaire 6 me 28 dho guNatAM 168 prakAra thAya. mAM pratipakSI bheda na legA. athavA viSakSAbhede mUla 28 bhedone dravya-kSetra.. kAla tathA bhASae cAra bhede guNatAM 112 tathA bahu-abahu Adi 12 meM dravyAdi bAre guNatAM 48 tathA indriyanimittaka 1 anindriyanimittaka 2 zrutanizcita 3 anizrita autpAtikI : vainayikI 6 kAmako 7 pAriNAmikI 8 A sabai 112--48-8 pano saravALAM karavAthI 168 thAya, vigere aneka prakAre bano zake che !!! temaja pUrvanA 28 bhedI paNa (6) avagrahAdi cArane indriyanimitra aniiina se bhede guNatAM 8, temAM bahuAdi 12 umerabAghI 20 tathA mAM dravyAdi 4 ane autpAtikyAdi 4 ATha umerabAdhI 28 yAya, (2) athavA mahAdi 4 ne pranyAdi cAre guNatAM 16 temAM bahuAdi bAra umeravAcI 28 thAya. (3.4) athavA avirodhivahu Adi chane avagrahAdi cAre athavA dravyAdi cAre guNatAM 24 ane spAti0 4 umeravA 28 (2) athavA vyaJjanAgraha 1 arthAvagraha 2 vA 3 apAya dhAraNA 5 avicyuti 6 vAsanA 7 // Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (374) || jJAnadvAre matijJAnabhedapramedavicAraH || (dvAra) Authe -- ranu - ane 336 prakArenu paNa che. " te sarva prakAro A pramANe - bahu -bahuvidha - akSima- anizrita ane tenAthI anya eTale abahu- avahuvidha - kSimanizrita tathA sandigdha - asaMdigdha - dhruva ne adhruva e 12 matijJAnanA bheda se / / 739 // tenuM svarUpa A pramANe lihAyema koika puruSa jati zIghra paNe ATalA bherInA zabda ane AulA zaGkhanA zabda le ||740 // e pramANe juju jANanAro hugrAhI kaddevAya ( 1 ) ane bIjo puruSa sAmAnyathI "A vAjIMnI zabda " elu ja jANato hoya to te abahu jANanAro kahevAya. (2) // 741 // baLI je puruSa ( te vAjIMnA zabdane ) madhuratAdi vividha prakAranA ghaNA dharma sahita jANe ne bahuvidha jANanAro kahevAya (3) ane (je puruSa) eka ke be ityAdi dharma sahita jANe te abahuvidha jANanAra kahevAya (4) // 142 // kaLI koika puruSa (vAjIM zabdanA) te (madhuratAdi dharmo zIghra jANe to te kSimagrAhI. (5) ane vo jo puruSa vicAra karIne va kALe jANe te akSimagrAhI [6] anukrame jANatrA ||743 // baLI koika puruSa jema dhvajAvaDe devamandira jANe tema kohapaNa cinhanIapekSAe jANe ( eTale cinhavaDe jANe) te nizritagrAhI (7) ane je cinhanAAzraya dinA jANe te anizritagrAhI (8) || 744 || je saMzaya rahita jANe te asaMdigdha jANanAra ( 9 ) ane je saMzaya pUrvaka jANe te sandigdha jANanAra (10)||745|| tathA eka bakhata jANyA vAda bIjIvAra upadezanI [vIjIvAra sAMbha , pAnI] apekSA na rAkhe te vagrAhI hoya (11) ane (apekSA rAkhanAro) bIjo puruSa avagrAhI hoya ( 12 ) / / 746 / / zaGkA - pUrvapuruSa avagraha to ekaja samaya rahenAro ko che, to te avagrahamAM bahu bahutra ityAdi bheTa ma saMbhave ? || 747 | uttara - e bAta satya hai parantu siddhAntamAM naizvavika arthAva0 ane vyAvahA0 arthAva0 ema ve prakArano avagraha mAnelo ke temAM vyAvar3A arthAva asaMkhya samayano ke // 748|| tethI te bahutAdibheda je kathA che te sarva arratio arthAva0 no apekSAe jANavA, parantu naizvavika arthAtra0 mAM nahi // 749 // smRti 8 e AThamA bahuAdi 12, pravyAdi 4 tathA aupAtikyAdi 7 $? bIza meLavatAM 28 thAya ityAdi paNa aneka bhaMga bhedotpatti banI zake . te zAkhAzAyukta mativicAraNApUrvaka zrIgItArthagurunI upAsanAyI vicAraNA. 1 pUrvokta aThAdhIza bhadAne cahnAdi vAra bhedoSa guNatAM 336 thAya. tathA mAM azrutanizcitamatinA autpAtikI vigere cAra bhedo umeravAyI 340 bhedo paNa thAya che. te AgaLa yatASAze. Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26] // zrI lokaprakAze tRtIyaH sargaH (sA0 160 ) (175) te pramANe tavArthaTIkAmAM kathuM paNa che ke - " ( zaMkA yAya ke ) avagrahane to zAstramAM eka samayano ko che, ane tevA ekaja samayamA ekaja avagraha AtrA - kArano (bahu-bahuvidhAdi dharmavALo ) mAnavo vyAjavI nathI, kAraNa kAla thoDI hovAthI uttara kavAya che ke etrAta satya che parantu naizvayika ane vyAvahArika ema aba graha ve prakArano che. tyAM naizva0 a0 eTale sAmAnya bodha ane te zAkhamA 1 sa arat ko le tyArabAda eTale naizva0 avanI pachI turtaja 46 zuM A sparza che ke asparza 1" evA prakAranI naizca0 IhA pravarte tyArabAda turtaja "A sparza hai" evo nizcaya thAya te ( nai0 ) apAya ane e (nai0) apAya teja AgAmI (syArabAda thatA) bhedanI apekSAe ( vyava0 ) avagraha ema upacArathI kahevAya che. kAra ke e (naizca0 apAya kaDe sAmAnya bodha thAya che, je kAraNe ahiMthI punaH I.DA ( vyAva0 IhA ) pavartaze ke A sparza kono ke ? ane tyAravAda " amukano A sparza che " etrI rIte ( vyAva0 ) apAya thaze. vaLI eja ( dhIjI vAra thayelo) apAya te tenAthI AgaLa thanArI IhA ane apAyane AzrIne avagraha ema pharIbI paNa upacAra karAya che, ane e pramANe ihane ante punaH nizraya rUpa apAya thAya che. (e pramANe) vAraMvAra avagraha IDA ne apAyanI zreNi tyAM sudhI cAle cheke ) yAvat ene cheDe nizcaya utpanna thAya che. arthAt jyAM bIjo dharma jANavAnI AkAMkSA yatI nathI. (e tAtparya che), kAraNake sarvAnti apAya ja thAya che ane mAM punaH upacAra thato nathI, mATe je A aupacArika (vyAvahArika) avagraha tene aGgI "bahu grahaNa kare che" ema kahevAya che. parantu eka samaya pramANa vartanArA naizca0 avagrahane aGgI karIne te kar3evAtuM nathI, e pramANe sarve ( IhAdi athavA kSipAdi ) sthaLe aupacArikane aGgIkAra karIne kahetuM " / autpattikI vainayikI, kArmikI pAriNAmikI / A bhi: sahAmI bhedAH syuzcatvAriMzaM zatatrayam // 749 // na dRSTo na zrutazca prAg, manasA'pi na cintitaH / yathA'rthastarakSaNAdeva, yathArthI gRhyate dhiyA / / 750 // lokadvayAviruddhA sA, phalenAvyabhicAriNI / buddhirautpattikInAma, nirdiSTA 1 " satyamiti ardhasvIkAre " jyAM pUrvapakSamI ardhIghAta svIkAravAnI hoya tyAM 'satyaM' e prayoga mRkAya che. Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (376) // jJAnadvAre manijJAnabhedonpattikayAdiSuddhicatuSkavicAraH // (zAra rohakAdivat // 751 // gurUNAM vinayAtprAptA, phaladA'tra paratra ca / dharmArthakAmazAstrArthapaTubanayikI matiH / / 752 / / naimittikasya ziSyeNa, vinItena yathoditaH / sthavirAyA gha. TadhvaMse, sadyaH sutasamAgamaH // 753 / / zilpamAcAryopadezAllabdhaM syAtkarma ca svataH / nityavyApArazca zilpaM, kAdAcike tu kama vA // 754 // yA karmAbhinivezotthalabdhatatparamArthikA / karmAbhyAsavicArAbhyAM, vistIrNA tadyazaHphalA // 755 // tattatkarmavizeSaSu, samarthA kArmikI matiH / keSucida dRzyate sA ca, citrakArAdikAruSu // 756 // sudIrghakAlaM yaH pUrvAparAlocanAdijaH / AtmadharmaH so'tra parINAmastatprabhavA tu yA // 757 // anumAnahetumAtradRSTAntaiH sAdhyasAdhikA |kyovipaaken pussttiibhuutaa'bhyudymokssdaa||758 // abhayAdevi jJeyA, turyA sA pAriNAmikI / Abhyo'dhikA paJcamI tu, nArhatA'pyupalabhyate // 759 // tribhirvizeSakam // yad dhaiva matiloMke, prathamA zrutanizritA | zAstrasaMskRtabuddhassA, zAstrArthAlocanodbhavA // 760 // sarvathA zA. khasaMsparzarahitasya tathAvidhAt / kSayopazamato jAtA, bhavedazrutanizritA // 761 / / sarvApyantarbhavatyasmin, matirazrutanizritA / yathoktadhIcatuSke'taH, paJcamyA nAsti sNbhvH||762|| idamarthato nandIsUtravRttisthAnAGgamUtravRttyAdiSu / (sA0 156 -159) jAtismRtirapyatItasaMkhyAtabhavabodhikA / matijJAnasyaiva bhedaH, smRtirUpatayA kila // 763 // yadAhAcArAGgaTIkAyAM-jAtismaraNaM cAbhinibodhikavizeSa iti (sA0 160) // iti matijJAnaM // Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26] // zrIlokanakAze tanoyaH sargaH / / (sA0 159) (377) __ artha upara vatAvela 336 bhedone autyattikI-vainayikI-kArmikI-ane pAriNAmikI e 4 buddhisahita karIye to te matijJAnanA bheda 340 thAya ke / 749 // je vastu dekhI nayI pUrva sAMbhaLI nathI ane manathI kaDhI citavI paNa nayI chatAM je buddhivaDe turtaja te artha yathArtha (sanyapaNe) grahaNa thAya // 750 // ane Aloka paralokaviruddha na hoya tathA nizcaye phaLane ApatrAvALI hoya ne autpattikI buddhi rohAM dikanIpeThe jANavI // 51 // tathA guruno vinaya karavAthI pAptathayelI, Aloka ane paralokamAM uttamaphaLa bhApanArI. ane dharma-artha-kAma tathA mokSanA kAryamA kuzala evI vainarikI budi kahevAya che. // 752 / / jema vina 1 rAthimI nagarI pAsenA koraka gAmamo bhagatanAmanI naTa hato teno pahelI bI maraNa pAmavAyI ne cIjI zrI parAyo paNa navI paraNelI zrI junI bahumA rodhaka nAmamA chokarAnI mAthe sArIrIne varmatI nathI, nyAre gehake kaI ke jo tuM mArApara yA kare che noha ne koraka yavana batAdhI ApIza sasAMpaNa ne nadhI strI mAnI vayanA roika para pyAthI dhane che. tyAre gahace. pakavAra rAtra haiM pitA A kora gharamAMpI jAya cha ! pama brUma pATI pinAne jagAratAM kAi nahiM dekhavAthI potAnI mI mAThA AcaraNavAko harza pama lAgyu. ane gyArathI se TenI sAthe yolato ke vArtAlApa vizeSa karato mI ane pramarahita bateM che, mA banAva gadhI strIpa joSAthI rohakane page lAgI senA pitAno prema kAyama rAkhavA kA tyAre geha pAtAnI atulyabuddhi hoghAthI ghojISAra paka rAve he pitA A gharamAMthI koSaka Aya cha : pama cUma pAhI uTI tyAre pitAe koine nAhiM dekhaSAthI pUchatAvAsakoDAthI potAnI chAMyA batAdhI kaI ke juo A jAya cha, A samASathI bALakanI amAnatA mamajI pahelo paNa A chAyAneja puruSa kAmI ze pama dhArI punaH nayI zrIpara gaga dharamA lAgyo parantu roika to potAne viSAdikI nadhI mA mAgenAMgyaze paSI dhAkadhI pakalI nahiM amatAM nitya potAnA pitAnI sAtha jame che. hA eka divase potAnA pitA bharatana sAthai haka uAyinI nagarImA gayo ane sarva ThekANe pharI pharIne Akho nagarInI racanA joDa. nyAmbAra pitAsahita potAme gAma AvadhA mATe simAnadI sudhI AlyA neTalAmA bharata kA yastu bhUlI javAthI rokane navInA kinArApara sUphI pote nagarImA Ayo. se yakhate rohake navIparanI retImA pote oyelI marSa magarI AlemI kIDA kare cha teTalArmA ujjayinIno rAjA bagImAM besI koiprakAre pakalI par3I ga. yelo tyA AdhI padayo, ne jeTalAmA cItarelI magarI narapha Abe cha teTalAmA rohake sAme AyI rAjAne ekadama akA-yAM, gajApa A gehakana mAina ane buddhibaLa joDa prasanna thA tenu gAma TAma pUchI pAtAnA nagagmAM prAdhyA ane Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (378) // jJAnabAre shrutnishritmtijnyaanbhedvicaarH|| bAra) yavAn evA koi nimittocAnA ziSye ghaTano dimAza thaye DosIne hurtaja putrano meLApa yavAna kA // 953 // tathA AcAryanA upare zathI mApta yayelaM hoya te zilpa ane svataH mApta thAya ne kAma kavAya athavA nityano vyApAra te zilpa ane koi bakhatano cyApAra te karma kahevAya / / 754 / / te karmanA AgrahathI (saphaLa na pAya to paNa vAraMvAra pharyA karavAthI) temAMthI paramArtha mApta yayela hoya tevI tathA karmanA (te kAryanA) abhyAsa ane vicAra vaDhe vistAra pAmelI ane tenA (kAryasiddhinA) yazarUpa phaLane ApavAvALI. // 755 // ane te te kAryoM karavAmAM samayaM yayelI te kA. bharata paNa nayamAMdhA se bastaraAdhI rohaka sAhasa pAsAnaM gAme AlyA. have rAjApa pitAne 499 maMtrI ke paramma se saIno uparI paka pAMDasemomaMtrI rohaphane ghamAvavAnA viSArathI burinI vizeSa parIkSA karavA mATe rohakamA gAmanA mumbI bagere para pakhu pharamAna mokAyu ke samArA gAmanI mahAra je paNI moTI zIlA cha lene upAyapAvimA paka morI ra rAjAne raheSA yogya banAvI pa zilAnu doSaNu karo. A AjJA kevI rIte same teno bicAra karavA mATe Akhu ma bhegu dhayu cha tyo maratanaTa paNa ASyo che ane zu karavU? tenI upAya sAto gayI. have yA bAju rokSaka bhUNyo thayo ke chasAM pitA hi Avesa hovAcI gAi zakato mI. tepI rAMDaka pitAne tehavA Adhyo tyAre pitApa ciMtArnu kAraNa darzAvI jyA sudhI rAjAnI AjJAno upAya ma ra syAM suSI jamaSAnuM raNa 6 mahiM. pama kaheva,thI rohale sarva gAmane upAya dazamyo ke jyAM zIlA pasI ke tyAM seme paDI vA daI nIcethI jamIna khodI rapa banAyo methI rAjAmI bhAzA yathArya samvAze pa pramANe sarvaloM ke upAya kabala rAkhI te pramANe karI rAjAne jaNAvatAM rA. jAe pUchachadhuM ke e upAya koNe darzApyo 1 syAre tapa roDakana nAma dhI). myAravAda punaH gajAe gheTa me sAge rote khapADatAM chatAM paNa tola prathama jeTaluja rAkhavAno-zIjA kuphA vimA ikabAme sarAvadhAnI-retInAM dora vaNavAno isti marI gayA chartA marogayoM paSI khabara mAha ApA paNa marI gayelo jaNASAno-roDakamA nAmamo kUSo potAnI magarImA maMgAvadhAno-gAmanu bana pUrva vizAmA che tene pazcima dizAmA pheravadhAno- agni binA kSIra gaMdhavAnI-divasa rAta zuklapakSa ane kRSNapakSa bagaire mArato parjI pItAmI nagarImA ASapAnI ityAdi se je Adeza karyo te sarva AdezonuM roka ji. rAkaraNa karaSAthI rAjApa ne sarva pradhAmomA zreSTha pradhAna pakSI ApI. pa madhedhi sarva varNana tathA bhaurapatikIbuddhimA sUcaka vIjA aneka dRSTAnto pI maMdojIno vRttirmA che. 1 A vaSTAnta pUrSApara asthAnikAdi sahita va vAya. Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26) // zrIlokaprakAze tRtIyaH sargaH (sA0 160 ) (371) koika nagaramA eka siddhaputraka rahe che tenI pAMse ve vidyArthio nimittazAstra bhoche; eka ziSya guru upara bahu mAnapUrvaka vinayamAM tatpara chato je kAMipaNa guru upadeza kare te tahani karIne potAnA antaHkaraNamA nirantara vicAraNA pUrvaka bhaNe che. vicAraNA karatAM je koi TekANe saMdeha upaje te vinayamahita gurucaraNamA ASIne namrabhAve pRchI nizcaya kare. A pramANe nirantara vicAraNApUrvaka zAkhano artha cintavatA tenI buddhi ghaNIja tIvra ghara, vIjo ziSya tevA guNa rahita che, te beura pakavakhata gurunA pharamAnadho najIkamA gAmamAM prayANa bAjo vinIta ziSya a konA pagalA cha tesa bIjA ziSyane pRSThabhuM te bagara vicArye ekadama volyo ke, emAM zuM pUcha se hAthIMnA pagalA che, te vicAraka ziSya bolyo Ama ma bola ! ** A hAthaNImA pagalA che, te DAbI AMkhe kANI cheH tenA upara baiThelI kaoNra rANI jAya che, te sadhavA ane AjakAlamA prasavaSALI garbhavatI se teyone putra yaze " vIjA ziSye karttuM bha vadhuM zorIta jaNAya che. vinola kaDe he kAna khAtarI svarUpayA che. jetho AgaLa khAtarI dhase, varane abhogAcyA. maiM gAmanI bahAranA pradezamAM moTA sarovaranA konAre paDAba nAMkhelI rANI jora, tema DAbI A~khe kANI hAyaNI paNa jor3a, teSAmAM koika dAsI moTA amaladArane rAjAno putra thayAnI SadhAmaNI AeM tu nema kabhuM vinIte bojAne bolAvane vacana maMbhaLAnyuM leNe paNa tamAna sarvajJAna satya che mane khAtarI thai che ke tamArA jJAnamAM viparItatA nathI, tyArabAda te beu hAthapaga dhora te sarovaranA kInAre ghaDanA jhADa nIne zrImAmA levA rakhA hai teSAmAM mAthe upADela che pANInuM beDu jeNIpa teSI vRddha zrIpa te bannenI AkRtithI A paNDita nema jANIne paradeza gayelA gotAnA putranA Agamana sambandhamAM pUcha pUchatAtaja mAthA uparathI jamIna upara paDIne ghaDI saikaDo khaNDa yaha gayo te uparathI ekadama utAvaLIA zrIjA ziSye kadhuM ke samAro putra ghar3Ano mAphaka vinAza pAsI gayo che turataja vicAraka vinIta ziSya bolyo he mitra ! Ama na bolIza putra tejInA ghare Alo che, he mAtAjI Apa ghare padhArI putramukha juoM, tyArabAda navuM jovanara pAmelAja jANe hoya nahi tema te vRddhA vinIta seMkaDo AzIrvAdAM ApatI ghara ASI, turatamAMja AvelA potAnA putrane joyo, putre mAlAne namaskAra karyA, mAtAe potAnA putrane AzIrvAda ApayA pUrvaka naimittikano vRttAnta ko putrane pUcho vAyugala Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (380) // jJAnabAre zrutanizritamanijhanibhedavicAraH / / dAra) mAthe keTalAka rupIyAnI vinotanaimittikane dakSiNA ApI, bIjo zipya kheda pAmato chato potAnA pisamA vicAraNA lAgyo ke nizcaye gurue mane barAbara bhaNAkhyo nathI nahi to hu~ yathArtha svarUpa jANato bhayo ane A jANe cha, 5 kema bane ?, gururnu kArya karIne beDa gurunI pAsa AdhyA, vinItazidhye darzanamAtramA ja mastaka namAvI aJjalipuTa karI bahumAnamadina AnandanA AMsuye bhIjAyelA netra gurucaraNonI cace mastaka sthApana karI praNipAta kA~. bIjo ziSya mAtsaryAnithI dhamadhamato kizcit paNa mastaka namAnyA vinA pattharamA stambhamI jema akkaDa ubho rakho, gurue tene kaI are kama pagamA paDato nathI ! teNe kaI Ape jene sArI rIta bhaNASyAM chai te pagamAM paraze. mane sArI rote bhaNAgyo nathI " tane sArI rIte kema maNAcyo nathI " tema gurunA praznanA javAba mAM taNa pUSanI sarva vRttAnta karo. he vatsa ! se A zI rote jANyu ? gurue vinIta ziSyane pUcha. vinIta jabAva Ape cha. Apa pUjya gurunA pharamAnavaDe vicAra karayA zaru kayo, A hAthonA pagalA to prasiddha che paNa vizeSa vicAratAM zRM hAthI ize ke hAthaNInA ! tyAM pezAba oine hAthaNInA che tema nibhaya kayoM, SaLI mArganA samaNa pahakhe ghATa upara ugelo velaDIono samAha dAyelo zIrNa vizIrNa dekhyo paNa hAthe paDagve mema na dekhavAthI hAthaNI bAbI AMkhe kANI che, namaja AdhA parivAra mAhita hAyaNI upara caDhoMne javAne bojo lAyaka kora na hoI zake tethI jAra ko rAjadhI manuSya jAya che. se manuSye koika sthale hAyaNIthI utarI pezAba koM ne dekhadhAthI rANI che, vaLI vRkSa upara vaLagelA lAla vastrAzcalanA tAMtaNA deSAthI ne sadhayA che, jamIna upara hAtha sthApIne uTavAno AkAra dekhAthI garbhavatI tathA jamaNo paga bhArathI bhukelo dekhadhAthI turatamAMja putrane prasavanArI cha, tema sarva nizapa pharyA, temaja vRtvA zrono prabha karyA pacho turataja ghaTa pahI jabAthI bhA pramANe vicAra karyo ke " jema A ghaTa jenAthI (mATIthI) utpanna thayelo te tyAM (mATImAM) ja maLI gayo tema putra paNa mAnAno meLApa pAmyo, A vRttAnta sAMbhaLI .gurupa vinIta ziSya upara sAnandaddaSTi mAMnI prazaMsA karI, bIjAne ka' ke nAroja A doSa che. je tuM pAte vicAra karato bhathI, ame to zAkhanA yathArtha artha mAtrano upadeza ApaSAmA adhikAro chauye vicAraNA karavAno tamAro adhikAra che. (iti dRSTAntaH) A vigere bojA paNa aneka dRSTAnto vaimAyiko buddhipradarzaka zrInanviTIkA vigeremA Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26] // lokamaphAze tRtIyaH sargaH (sA. 160) (381) yAdhyA cha, bainayikI buddhina svarUpa. "bharanittharaNasamatyA, tibaggasutanya gahiyapeyAlA // ubhao logaphalaSara, viSayasamutthA havA yuddhI ||||"bhaassaarthHati mAre kAryano pAra pamADavAmA samartha dharma artha ane kAma pa Na varganA apArjananA upAyamUna mantra tathA arthano sAra grahaNa karanArI ubhayalokamA phalane ApanArI ane pinayayI urapala thapela penayikobuddhi kaDevAya che. pratra-trivargamA saghArthanA sAra prahapA karayAparNa zrutahAnamA abhyAsa vinA banI zake nAhi to A buddhi abhuttamizrita kevI rote kaDevAya 1 uttara-svarUpa zrutamAna hovA chattA paNa bahulatAvRttine Azrayo akSatanimitapaNu jANavU. kArmiko tathA pAriNAmikI bujinA udAharaNomAM khitAroM tathA abha. yakumAranA dRSTAnto pragthakAre sAkSAt batAkhyA cha, chatAM te atiprasiddha tathA abhayakumAra vRttAnta ghaNu vistIrNa hovAyI bIjA zanto lokopakArArtha banAvAyale. eka cora koika paNikamA gharamAM rAdhiyai kamaLanA AkAre khAnara (vAMku) khodhu (pAyu) syArabAda sapAramA ajANyo thaine teja gharamA AdhIne lokothI thatI lAtara (bAI) bhI prazaMmA sAmaLe cha. temAM eka gghahuta bolyo, bhaNelAne se duSkara cha jeNe je kriyAnA abhyAsa koM he te ne kiyAnI utkRSTa dazAne pAme mAM kA Azcarya nathI, pAmalane pradIta karaSA sarakhaM kheDutarnu paJcana sAMbhaLI te ghora krodhaSI balavA lAgyo, koi puruSane A koNa cha ane kono sambandhI cha ? vigere tenu svarUpa pUchI paka diSasa charI lA ne tenI pAMse khetaramA gayo, are tane jamaNAMja bhArI nAkhu chu. neNe kA zo hetu ? core kaMdhu te divase te' mArA khAtaranI prazaMsA na karI mATe, kheta momyo pa to mArnu cha ke meM puruSa ne kriyAmAM nirantara abhyAsaparAyaNa hoya te puruSa te kriyAmA adhikatAvAko thAya cha, lemAM huM poteja pRSTAntarUpa chu, A mArA hAthamA rahelA magane tuM jo kahe to vadhAne adhomurakhe agaSA Urdhvamukhe athavA paDakhAbhara nAkhu ! atiSismaya pAmelo cora maulyo badhA maga adhomukhe nAMkhya, jamIna upara lugaDaM pAyu sadhaiM maganA vANA adhomukhe nAMkhyA corane ghaNo vismaya thayo, pAraMvAra garI kuzalatAne pakhANavA lAgyo aho AzcaryakArI kalAvijJAna che! 1 1 SaLI core kA jo adhomukhe na nAMgyA hota to nidhaye hu tane mArI nAkhata | ahI kheDutanI vANA nalivAnI kuzaLatA bhane cauramI khAtara (yAkU) paDavAnI kuzalatA pa karmajA buddhi . A vigere vIjA aneka dRSTAnto che. iti karmajA buddhiH // Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (382) || jJAnadvArezrutajJAnasvarUpanirUpaNam // dvAra] rmikI buddhi kahevAya. ane te buddhi keTalAeka citArA vagere kArigarAMmAM dekhAya che jema DozIyAra citAro rUpa citaravAno bhUminuM mApa karyA zivAya paNa ATalA mApanuM rUpa thaze tema jANe che. poMchI upara teTaloja raGga lye che ke jeTalAnuM prayojana hoya te vigere kArmikI buddhi jANavI // 756 // tathA ghaNA dIrghakALa sudhI pUrvApara vicArAdi karyAdhI utpanna thayelo je Atmadharma ( AtmasvabhAva ) te ahiM pariNAma kahevAya, ane te pariNAmathI je utpanna thayelI // 757 || anumAna tathA hetumAtrA (sAdhyasyAntaH vaDe sAdhya padArthane siddha karavAvALI, vacanA paripAkathI puSTa thayelI tathA bhaviSyamAM sukha ane mokSa ApanArI // 758 // je buddhi abhayakumArAdikanA sarakhI hoya te cothI pAriNAmikI buddhi jANavI, ( jaima abhayakumAre caNDapradyota rAjA pAseyI cAra bar3hAna pAriNAmikI buddhinA sambandhamAM dRSTAnta batAve che eka kumAra ne modaka (lADavA) ghaNA priya che se pahelI umaramAM ko vakhata guNanImAM bIo vigerenI sAthai jamA gayo zyAM icchA pramANe modako khAtA ajIrNa thayAthI atizaya durga yA aghoSAta chuTavAcI vicAraNA lAgyo ke aho dhikkAra che A zIraMge ke jenA sambandhayI sundara anaM manohara ekA paNa loTa gho sAkara vigere grathyo kharAtra gandhavALA thayA, A azuci zarIrameM vikAra eDI tenA moine paNa vikAra paDho ke je A zarIrane mATe prANIo pApArambha kare che. ityAtri svarUpatrALI pariNAmikIbuddhi yaha ema uttarottara zubha zubhatara adhyakSalA yanA prabhAvazrI antarmuhurte te kumArane kevalajJAnI utpatti yaha A vigere aneka duSTa. 1. tAtparya pache ke manuSya prema prema kAma karato jAya temamate kAmamAM tenI vadhu ne vadhu buddhi khIlatI Aya 5 kAmanA abhyAsathI [vIlelI buddhi kArmikI kavAya. 2 manuSya jema prema bhoTo yato jAya che sema tema ummaramA pramANamAM sant anubhava rUpa buddhi pAriNAmikI kAya tAtparya che. koI ThekANe vRSTAnta binA paNa anyathAnupapattirUpa hetudhade sAdhyasiddhi thAya che, tethI ahIM mAtra zabda mukyo che anumAna aMna hetu e ai zabda mukelA doSAthI prathama anumAna zabde svArthAnumAna setuM bhane hetu zabdayo parArthAnumAna lekhUM, Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26ma) // zrIlokamasAze tRtAyaH sargaH // (sA0 160) (383) nI mAMgaNI karI, khumo pAhatA chatAM paNa caNDaprayota rAjAnI nagarImAyoja caNDaprayota rAjA bAMdhIne lai javAyA te vigaire abhayakumAgnI pAriNAmiko buddhi jANI.) eyI pAMcamI pRddhi to arihaMtora paNa dIThI nadhI ( arthAt buddhi cA. raja che paNa pAMcamI buddhi cheja nahiM // 759 // kAraNake lokamAM mati ke prakAranI jache.temAMje zAstravaDe saMskAra pAmelI puddhithI zAstrokta padArthonA vicAra karavAyaDe utpana thapelI te prathama zrutanizrita kahevAya che // 760 // ane sarvathA zAstranA sarihita jIvane tevA makAranA kSayopazamayI utsama thayelI buddhi te azrutani zrita kahebApa // 72 // pUrva kahelo A cAra buddhimAM sarve azrutanizritabuddhio aMtargata yAya hai, mATe pAMcamI buddhino saMbhava nathI. // 762 // e bhAvArtha naMdI sUtranI vRtti ane ThANAMga sUtranI vRtti vagaremA phahyo che tathA pUrva vyatInagayelA saMrakhyAta bhavane pragaTa karanAra je jAtismaraNa zAna te paNa smRtirUpa zevAyI nizcaya matijJAnano ja bheda hai // 763 // je kAraNadhI AcArAMganI TIkAmA kAcha ke-"jAtismaraNa zAna te Aminibodhika (matijJAna) vi. zepa De" e pramANe matijJAnatuM svarUpa kAryu. zrUyate tat zrutaM zabdaH, sa shrutjnyaanmucyte| bhAvazrutasya hetutvAddhetau kAryopacArataH // 76 / / zrutAcchabdAduta jJAnaM, zrutajJAnaM taducyate / zrutagranyAnusArI yo, bodhaH zrotramanaHkRtaH // 765 // nanu zrutajJAnamapi zrotrendriyanimittakam |tnmtijnyaantH ko'sya,bhedo? yatkathyate pRthk||766|| atrocyate // vartamAnArthaviSaya, matijJAnaM paraM tataH / garIyoviSayaM traikAlikAtheviSayaM zrutam / / 767 // vizuddhaM ca vyavahitAnekasUkSmArthadarzanAt / chadmastho'pi zrutabalAducyate zrutakevalI / / 768 / / taduktaM // "na ya NaM aNAisesI, biyANai esa chaumatho"tti (nacainamanatizayo vijAnAtyeva chadmastha iti sA. 161) // jIvasya jJasvabhAvasvAnmatijJAnaM hi zAzvatam / saMsAre bhamato'nAdau, patitaM na kadApi yat // 769 / / akSarasyAnanta Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (384) ||jnyaandvaare zrutanizritamatijJAnabhedavicAraH // dvAra] bhAgo, nityodghATita eva hi / nigodinAmapi bhavadityeta- " tpAriNAmikam // 770 // yadAgamaH / / "sabbajIvANaM pia NaM akkharassa aNaMtabhAgo niccugghADio ciTThai, jai sovi AvarejA teNaM jIvo ajIvattaNaM pAvejA" iti ( sarvajovAnAmapi cAkSarasyAnantabhAgo nityodaghATitastiSThati / yadi so'pyAtriyeta tato jIvo'jIvatvaM prApnuyAt ) (sA0 162) / / zrutajJAnaM punavaM, bhavejjIvasya sarvadA / AptopadezApekSa yat, syAdetanmatipUrvakam // 771 // matijJAnaM sparzanAdIndriyAnindriyahetukam / zrutaM tusyAllabdhito'pi, padAnusAriNAmiva / / 772 / / ityAdyadhikaM tattvArthavRttyAdibhyo'vaseyaM / (sA0 163) zruta jJAnana svarUpa-je zrUyate-saMbhalAya te zruta arthAt zanda te zruta. jJAna kahavAya. kAraNake zabda te bhAvazrutarnu kAraNa ke mATe kAraNamA kAryano upacAra karavAthI ( zabda eja zrutajhAna ch.)|| 764 // athavA zrutathI-zabdathI je jJAna thApa arthAt zrotrendriya ane manathI thayelo je zrutagraMthane anusagno bodha te zrutajJAna kahevAya. // 765 / / zaMkA- jo zrutajJAna paNa dhotrendriyanA kAraNavALa che to ( zrotrandriya saMbaMdhi) matijJAnathI eno bhuM bheda che ke jetho zruna jhAnane matijJAnathI jUhU~ kahevAmAM Ave che ? / / 766 / / uttara-manijJAna catamAna arthanA vipayavAcha ke (arthAt matijJAnathI vartamAnakAlanA bhAvI jaNAya .) ane zrunajJAna traNekALanA bhAvone jANanAI cha mATe manizAnathI moTA viSayavAI ane matijJAnathI para (jUdu ayavA zreSTha) ke. // 767 // temaja manijJAnathI vizeSa vizuddha che.je kAraNathI aMtarita (parokSa rahelA) evA aneka sUkSma padArthone (bhAvone) jANanAra hovAthI chanastha paNa e zrutajJAnanA balathI zrutakevalI phavAya che ||768 che ke "aNAisesI-tathA prakAranA atizayavALA jJAna vinAnA jIvI esa chaumatya-A chaasya ke tti-ema na nahiyaNa-emane (zrutaphevalIne) viyANaha-jA-Ne." jIvano jJAnasvabhAva hovAthI matijJAna nizcapathI zAzvata cha,' Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ % 3D (26 // zrIlokamakAze tRtIyaH sargaH // [sA0 163] (385) kAraNake anAdikALathI saMsAramA paribhramaNa karatAM jIvane matijJAna koipaNa vakhate patita ( naSTa ) yayu nayI // 169 // vaLI nigodIyA ( labdhi aparyApta sU0 nigodIyA ) jIvane paNa akSarano (zAnano ) anaMtamo bhAga sadA ughAho (nirAvaraNa ) na rahe cha e hetuthI A zrutajJAna pAriNAmika hai, // 770 // AgamamAM (zrI nandisUtramA ) kA che ke-" sarva jIvone paNa akSarano (zrutajJAna atharA bhASyakAranA vicAra pramANe zrutamizrita kevalajJAna akSara zabde grahaNa karAya chai.ane zrutajJAna matijhAnanu sahacAri hovAthI akSarazabde matijJAna paNa levAya che ) anaMtamo bhAga sadAkAla uyAho rahe che, jo te paNa avarAi jAya to jIva te ajIvapaNuM pAmo 'jAya (arthAt ajIbasarakho jaha thai rahe.) vaLI e * pramANe zrutajJAna jIvane sadAphALa hotuM nayI. kAraNake te AmapurupanA upadezanI apekSAvAla cha / arthAt satyavaktAnA upadezayI prApta thAya cha ) ane te paNa matijJAna pUrvaka thAya che (paNa matijJAna vinA zrutajJAna tharnu nadhI.) // 771 // vaLI matijhAna sparzendriyAdi 5 indriya ane mananA nimittavAchai cha, gAne muttamAna padAnusArizanivAlA manuSyonI mAphaka labdhithI paNa hoya che. / / 772 / / ityAdi adhika varNana zrItattvArdhavRtyAdikathI jANavo. caturdazavidhaM tacca,yadvA viMzatidhA bhavet / caturdazavidhatvaM tu, tatraivaM paribhAvyate // 773 // akSarazratamityekaM, syAda hitI. yamanakSaram / tArtIyika saMjJiznutaM, turya zrutamasaMjJinaH / 774 / samyakzrutaM paJcamaM syAt, SaSThaM mithyAzrutaM bhavet / sAdizrurta saptamaM syAdanAdizrutamaSTamam // 775 // sAntazrutaM tu navama 1 saMkhAIe u bhadhe, maM vA mAhA parI u pucchalA jayaNa aNAiseMsI, ciyANA esa chaumAtyo / 3||ti pUrNagAthA arthaH--bIjo manuSya asaMkhyAta bhava AgaLa pAinTanI je pAta paI ne paNa kahe mATe atizayatAnI vinA zrutakevaline A chanaNa , ema na jANe-iti tAtparyaH 2 lokAdikanu paka pada sAMbhaLatA AkhA zlokAdikanu jhAna thAya ne padAnusArI hadhi kaSAya. * viziSTa zrutakSAmanI apekSAye A vicAra batAyA che bheva darzAvadhAnA henurupa. Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (386) // jJAnadvAre zrutajJAnacaturdazabhedavicAraH // dvAra) manantaM dazamaM zrutam !' ekAdazaM garArUpanagamaM zAdarza punaH // 776 // trayodazaM tvaGgarUpamaGgabAhyaM caturdazam / prAyo vyaktA amI bhedAstathApi kizciducyate // 777 // tatrAkSaraM vidhA saMjJAvyaJjanalabdhibhedataH / tatra saMjJAkSarametA lipayo'STAdazo. ditAH // 778 / / tathAhi-haMsalivI 1 bhUalibI 2 jakkhA 3 taha rakkhasI 4 ya boddhavyA / uDDI 5 javaNI 6 turakkI 7 korA 8 daviDI 9 ya siMdhaviA 10 // 1 // mAlaviNi 11 naDi 12 nAgari, 13 lADalivI 14 pArasi 15 ya boddhabbA / taha animittI a livI 16, cANakkI 17 mUladevI 18ya ||2||(hNslipi talipiyakSA tathA rAkSasI boddhacyA uDDI yavanI turuSkIkIrI drAviDo ca saindhavI mAlavI naTI nAgarI lATalipiH pArasI ca boddhavyA tathA naimittiko calipiH cANAkyI mUladevI ca)(sA. 164) akArAdihakArAntaM, bhavati vykhnaakssrm|ajnyaanaatmkmpyetd,dvyN syAt zrutakAraNam / 779 // tataH zrutajJAnatayA,prajJaptaM prmrssibhiH| labdhyakSaraM tvakSaropalabdhi. rarthAvabodhikA // 780 // tacca labdhyakSaraM SoDhA, yat zrotrAdibhirindriyaiH / bodho'kSarAnuviddhaH syAcchabdArthAlocanAtmakaH // 781 // yathA zabdazravaNato, rUpadarzanato'thavA / devadatto'yamityevaMrUpo bodho bhavediha // 782 // evaM zeSendriyabhAvanA kAryA // tairakSarairabhilApyabhAvAnAM pratipAdakam / akSarazrutamuddiSTamanakSarazrutaM param // 783 // tathoktam / / usasi nIsasiaM, nicchuDhaM khAsi ca chIaM ca / nissaMghiamaNusAraM aNakkharaM cheliyAIyaM // 784 // (ucchvasitaM niHzvasitaM niSTyUtaM kAsitaM ca kSutaM ca / niHsiMdhitamanusvAraM anakSa Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26W ||shriilokmkaashe tRtIyaH sargaH // (sA0 168 (38) raM veDitAdikaM ) ( sA0 165 ) ayaM bhAvaH // kAsitakSveDitAdya yanmAmAhvayati yakti vA / ityAdyanyAzayagrAhi, tatsyAt zrutamanakSaram / / 785 // iha ca ziraHkampanAdiceSTAnAM parAbhiprAyajJAnahetutve satyapi zravaNAbhAvAnna zrutatvaM, ta. duktaM vizeSAvazyakasUtravRttau // "ruDhIi taM sujhaM succaiti ceTThA na succai kayAvi"tti / (rUDhyA tat zrutaM zrUyate iti, ceSTA na zrUyate kadApIti) (sA0 166) uktanyAyena zrutatvaprAptau samAnitAyAmapi tadevocchvasitAdi zrutaM na zirodhUnanakaracAlanAdiceSTA, yataH zAstrajJalokaprasiddhA rUDhiriyamitikarmagrandhavRttI tu ziraHkampanAdInAmapyanakSarazrutatvamuktaM // tathA ca tadmanthaH // anakSarazrutaM veDitaziraHkampanAdinimittaM mAmAhvayati vArayati vetyAdirUpamabhiprAyaparijJAnamiti [sA0167] ||syaadiirghkaalikii saMjJA, yeSAM te saMjhino mtaaH| zrutaM saMjJizrutaM teSAM, paraM vasaMjJikazrutam // 786|| samyakuzrutaM jinaproktaM, bhavedAvazyakAdikam / tathA mithyAzrutamapi, syAtsamyagdRparigrahAt // 787 // AvazyakaM tadaparamiti samyak zrutaM dvidhA / poDhA cAvazyakaM tatra, sAmAyikAdibhedataH // 788 // tathAhi // sAmAiyaM cauvIsatthao vaMdaNayaM paDikkamaNaM kAusaggo paccakkhANaM ceti / (sAmAyikaM caturviMzatistavaH vandanakaM pratikramaNaM kAyotsargaH pratyAkhyAnamiti ) ( sA0 - 168 // AvazyaketaraccAGgAnagAtmakatayA dvidhA aGgAnyekAdaza dRSTivAdazcAGgAtmakaM bhavet // 789 // AcArAGgaM sUtrakRtaM, sthAnAGgaM samavAyayuk / paJcamaM bhagavatyaga. jJAtAdharmakathApi ca ! // 790 // upAsakAntakRdanuttaropapAtikAha Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (388) // zrutajJAnacaturdazamedavyAkhyAvicAraH // dviAra zAH / praznavyAkaraNaM caiva, vipAkazrutameva ca // 791 // parikarma 1 sUtra 2 pUrvAnuyoga 3 pUrvagata 4 cUlikAH 5 paJca / syudRSTivAdabhedAH, pUrvANi caturdazApi pUrvagate // 792 // gI. tiH / tAni vama utpAdapUrvamagrAyaNIyamatha vIryataH pravAda syAt / asterjJAnAtsatvAttadAtmanaH karmaNazca param // 793 // pratyAkhyAna vidyApravAdakalyANanAmadheye ca / prANAvAyaM ca kilArizAlamatha lokabindusAramiti // 79 // gItiH // dRSTivAdaH paJcadhA'yamaGgaM bAdazamucyate / upAGgamUlasUtrAdi, syAdanAtmakaM ca tat // 795 // evaM ca // yaduktamarthato'rhadbhiH, saMhabdhaM sUtratazca yat / mahAdhIbhirgaNadharaistatsyAvaGgAtmakaM zrutam // 796 // tato gaNadharANAM yatpAramparyAptavAGmayaiH / ziSyapraziSyairAcAyaH, prAjyavAGmatizaktibhiH // 797 // kAlasaMhananAyurdoSAdalpazaktidhIspRzAm / anugrahAya saMdRbdhaM, tadanaGgAtmakaM zrutaM // 798 / / sRSTAnyajJopakArAya, tebhyo'pyaktinarpibhiH / zAstraikadezasaMbaddhAnyevaM prakaraNAnyapi // 799 // etallakSaNaM caivam / / zAstrakadezasaMbaddhaM,zAstrakAryAntare sthitam / AhuH prakaraNaM nAma, andhabheda vipazcitaH // 800 // evaM ca vaktRvaiziSTayAdasya dvaividhyamIritam / vastuto'hatpraNItArthamekamevAkhilaM zrutam // 801 // tathoktaM tttvaarthbhaassye|| vaktRvizeSAda vaividhyamiti' (sA. 169)|kinyc|| vyAkaraNacchando'lakRtikAvyanATyatarkagaNitAdi / samyagdRSTiparigrahapUtaM samyakzrutaM jayati // 802 // mithyAzrutaM tu mithyAtvilokaH svamatikalpitam / rAmAyaNabhAratAdi, vedavedAGgakAdi ca // 803 // uktaM ca bhaassykRtaa| sadasadavisesaNAo,bhavaheujahicchio Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 269) ||shriilokprkaashe tRtIyaH sargaH // [sA0 175 (385) vlNbhaao| nANaphalAbhAvAo micchabiTThissa annANaM // 1 // (sadasadavizeSAt, bhavahetutvato yadRcchopalambhAt / jJAnaphalAbhAvAt , mithyAdRSTerajJAnaM // ) ( sA0 170 ) pUrvAntargateyaM gAthA / RgyajuHsAmAtharvANo, vedA aGgAni paT punH| zikSAkalpo vyAkaraNa, chndojyotirniruktyH||804 / tatazca // SaDaGgI vedAzcatvAro, mamAMsA''nvIkSikI tathA / dhamazAstraM purANaM ca, vidyA etAzcaturdaza // 805 // tathA // AyuveMdo dhanurvedo, gAndharva cArthazAstrakam / caturbhireteH saMyuktAH, syuraSTAdaza tAH punaH // 806 // apUrNadazapUrvAntamapi samyak zrutaM bhavet / mithyAtvibhiH saMgRhItaM, mithyAzrutaM viparyayAt // 807 / / hanyazeSakAlAvaiH, sAmantaM bhavani zutam / anAdyaparyavasitamapi jJeyaM tathaiva ca / / 8086 ekaM puruSamAzritya, sAyantaM bhavati zrutaM / anAdyaparyavasita, bhUyasastAn pratItya ca / / 809 // bhavAntaraM gatasyAzu, puso yannazyati zrutam / kasyacittadbhava eva, mithyAtvagamanAdibhiH // 810 // taduktaM vizeSAvazyake // "caudasapuvI maNuo, devatte taM na saMbharaha savvaM / desaMmi hoi bhayaNA, saTThANabhave vi bhayaNA u||1||" [caturdazapUrvI manujo devatve tanna mirati sarvaM / / deze bhavati bhajanA, svasthAnabhave pi bhajanA tu] ( sA0 171) deze punarekAdazAGgalakSaNe iti kalpacUrNiH (sA0 172) / svasthAnabhava iti manuSyabhave'pi tiSThato bhajanA // tatra zrutajJAnanAzakAraNAnyamUni // 'micchabhavaMtarakevalagelannapamAyamAiNAnAsoti [mithyAtvabhavAntaraglAnatvapramAdAdinA nAza iti ] (sA0 173) SaSThAGgacaturdazAdhyayane tu tetalimantriNaH pUrvAdhIta Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (39. __ zAmabAre bhurAvAnAturdazabhedavicAraH // _ (dvAra) caturdazapUrvasmaraNamuktamastIti jJeyam ( sA. 174 ) / sAdyantaM kSetrato jJeyaM, bharatairavatAzrayAt / anAdyaparyavasitaM, videhApekSayA punaH / / 811 // kAlatazcAvasarpiNyutsarpiNyoH sAdisAntakam / mahAvidehakAlasyApekSayAdyantavarjitam // 812 // bhavasiddhikamAzritya, sAdyantaM bhAvato bhavet / chAnasthikajJAnanAzo, yadasya kevalakSaNe // 813 / / 'naTThami ya chAumathie nANe [ naSTe ca chAdmasthike jJAne] iti vacanAt / (sA. 175) anAdyanantaM cAbhavyamAzritya zrutamucyate / zrutajJAnazrutAjJAnabhedasyAtrAvivakSaNAt // 814 ||kssaayopshmikbhaave, yadvA'nAdyantamoritam / evaM sAdyanAdisAntamanantaM zrutamUhyatAm // 815 // gamAH sadRzapAThAH syuryatra tadgamikaM zrutam / tatprAyo dRSTivAde syAdanyaccAgamikaM bhavet // 816 // aGgAviSTaM dvAdazAGgAnyanyadAvazyakAdikam / itthaM prarUpitAH prAjJaiH, zrutabhedAzcaturdaza // 817 // arthaH-te zrutajJAna 14 athavA 20 prakAranuM che, temAM 14 prakAra A pramANe kahevAya che. / 773 / / helaM akSaszruta, bIrju anakSarazruta-trIju saMnizrutu-caughu a saMjizruta ! // 774 // pAMcamu samyakzruta-chaTuM mithyAdhana-sAta, sAdizruta-ATharmu anAdizruna || 772 // navamuM sAntazruta-dazama anantazruta-agIAragaM gamikazruta, bArama amamikazruta // 776 / / tera# aMgazruta-caudabhu anaMgabhruta e14 meda prAyaH ( ghaNuMkarIne ) magaTa arthavALA che to paNa teornu kiMcita svarUpa kaDevAya che / / 777 // tyAM akSarazruta saMjJA-vyaMjana-ane labdhinA bhedathI 3 prakAranuM che. tyAM AgaLa kahavAtI 18 prakAranI lIpIyo ne saMjJAkSarabhuta kaDelu cha. // 778 / / te A pramANe-"haMsalIpI-bhRtalIpI-yakSalIpI-temana rAkSasI lipI jANavI-uDI lipI-yAnanIlipI-turkIlipI-kIralipI drAviDI lipI-saiMdhavI lipI // 1 // mAlaviNIlipI-naDIlipI-nAgarI lipI-lATalipIpArasIlipI--tathA animittIlipI-cANAkyalipI--ane mUladevI lipI pa Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / 26W] ||shriilokprkaashe tRtIyaH sargaH (sA0 160) (391) Na jANavI ||2||akaarthii hakAra sudhInA akSaro (kholAtA akSaro) te vyaMjanAkSara zrutajJAna ke. e vane (lipI ane vyaMjana ) pote ajJAnarUpa (jaharUpa) ke topaNa zrutajJAna kAraNa che // 775 // mAre pUrvAcAryoe se bannene zrutajJAna rUpa kahela ke. ane arthano bodha karanArI epI je akSaropalabdhi te lendhyakSara zrutajJAna che. // 780 // te labdhyAkSara zrutajJAna [indriya ane manabahe ] 6 prakAranuM che, kAraNake zrotrAdi indriyovaDe paNa zabdanA arthano vicAra karavArUpa je zAna thAya che te akSarAnuviddha-akSarayukta ja cha. // 781 // jema zabda sAMbhaLavA. thI athavA rUpa dekhavAthI "A devadatta hai| evA prakArano (citavana akSara pUrvaka) vodha yAya ke. // 782 / / e pramANe zeSa (traNa) indriyomAM paNa vicAravaM, te akSaravaDe abhilApya (bacanagocara ) bhAvone pratipAdana karanAra akSarazruta kayuM che ane tethI cIjeM anakSara zruta ch||783||krss che ke ucchvAsa levo, niHzvAsalevo, dhuMka, khAMsI khAvI, chIMka, nAka nasIkag, gaNagaNATa karavo, ane khuMkhArI pharavo ityAdi anakSara zrutajJAna cha" / / 784 // tAtparya e le ke-udharasakhokhAro vagere ke je mane bolAve ke athavA mane kahe che ityAdi vIjAnA abhimAyane grahaNakaranAra ( pragaTa karanAra ) hoya te anakSara zrutajJAna che. // 785 // jo ke ahiM zirakaMpanAdi ceSTAo paNa parano abhiprAya aNAvanAra ke chA paNa ne ceSTAo zrotrendriya grAya nahiM hobAthI zrutajhAna nathI. zrIvizeSAvazyaka sUtrano vRttimAkayu cha ke-"rudvIe karIne to je saMbhakAya te zruta kahevAya,ane ceSTA to kadIpaNa saMbhaLAtI nathI. TIkArthaH-pUrvokta nyAyadhI (ziraH kaMpanAdimA ) zrutapaNAnI prApti sampakamakAre Ave che to paNa te uccA sAdija zrutajJAna kahevAya, parantu zikaMpana ane hastapAlanAdi ceSTAo zrutajJAna na kahevAya. kAraNake zAstramA ane lokamAM paNa eja prasiddha ruDhI che. ane karmagranthanI vRttimA to zirasakaMpanAdikane paNa anakSarazrutajJAna gaNelu che, te 1 tAsparya e cha ke lallAtA amage te saMjJAbhara, (saMketitAkSara) uccArAtA: akSarI te vyaMjagAkSara, ane mamamAM vidhArAtA akSaro athaSA AtmAmA bodharUpa avyakta akSaro se lamadhyabhara kaThevAya 2 zabdamA arthano vicAra karatAM paNa AsmAnI aMdara akSara paMkti pU. kA vicAra karAya che mATe te aMtaraMma akSarapaMkti paja labdhyakSara athavA akSarAnuviddhapaNu kahevAya. Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ || jJAnadvAraM zrutajJAna caturdazabheda vicAraH // (392) (dvAra == nAM pATha A pramANe "mane bolAve he athavA manA kare che ityAdi rUpa abhiprAyanA jJAna ke je khakhAro ane ziraHkaMpanAdinimittathI utpanna thayelaM che te paNa anakSara zrutajJAta hai, " o kA saMjJi kahelA che, ane onuM je zrutajJAna te saMjJita ane tenAthI para ( asaMkSijIvonuM zrutajJAna te ) asaMjJita kahelaM che. // 786 // zrIjine varanuM kahelaM vacana jemAM hoya tetrAM Avazyaka sUtrAdi zAstro te samparka, ane samyagdRSTijIvoye (samyak arthapaNe ) grahaNa karavAthI (bhArata rAmAyaNAdi) mithyAzAstrI paNa samyaka ta hai. // 787 || ahiM Ava zyaka ane anAvazyakanA bhedayo samyak zruta be prakAra ke temAM paNa Avazyaka jJAna sAmAyikAdi bhedathI cha prakAra hai || 788 / / te ApramANe- 1 sAmAyika-- 2 caturviMzatistava-- 3vandanaka-4matikramaNa - kAyotsarga -ne 6 pratyAkhyAna. tathA anAvazyaka zrutajJAnanA paNa aMga ane anaMgapaNAvaDe ve bheda che. tyAM 11 aGga ane dRSTivAda sUtra e banne aGgazruta jJAna kahevAya / / 789 / / tathA AcArAMga sUtrakRtAMga-sthAnAMga samavAya-pAMca bhagavatisUtra -chaTTu jJAtAdharmakathA -11790 // upAsakadazAMga-aMtakRtadazAMga-anuttaropapAtikadazAMga praznavyAkaraNa- viSAka zruta( pa 11 aMga che tathA 12 mA dRSTivAdama) / / 791 / / parikarma-sUtra- pUrvAnuyoga- pUrvagataane cUlikA e pAMca dRSTivAdanA meda che. tyAM pUrvagata bhedamAM 14 pUrva hai // 79.2 // te A pramANe- 1 utpAda pUrva- 2 aprAyaNI pUrva - 3 vIryamavAda - 4 astipravAda - - 5jJAnamavAdaisavamavAda - 7AtmapravAda - 8 karmamavAda / / 793 // pratyAkhyAnapUrva 10 vidyAmavAdaane 11 kalyANa - 12 prANAtrAya- 13 kriyAvizAla ane 14 lokaviMdusAra e pramANe // 794 // A pAMca prakAranuM dRSTivAda aMga bAramuM kahevAya hai. tathA 12 upAMga-4 mUlasUtra (-ane 6 -10 payannAnaMdi - anuyoga vagere) te sarva anaMgala hai. // 795 // ane e pramANe arihaMte arthayI je kathuM, ane mahAbuddhibALA gaNadharoe je sUtrarUpe guMthyaM te sarva aMgazruta kahavAya // 796 || ane tyArapachI (vizALa bhASA-mati bhane zaktivALA) zrIgaNadhara bhagavaMtonI paraMparA e (anukrame ) pAsa karela he zAstro jaima evA gaNadharonA ziSya praziSyAdi AcAryoM e je // 797 // kALa- saMgrayaNa-ane AyuSyanA dopathI (nA kAraNarthI) alpazakti ane alpabuddhi 1 athavA samyagaSTinu je zruta jJAna te sabhyata 2 athavA samyagdRSTi jIye grahaNakarelAM rAmAyaNAdizAo te paNa samyak zruta. Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 269) // zrIlokabhakAze tRtIyaH sargaH (sA0 175) (30.3) bALA jIvonA upakAra mATe je zruta guMthyu te anaMgazruta kahevAya. // 79.8 // baLI ne mAMyI paNa te pachInA AcAryoe teonAthI paNa badhu ajJa jIvonA upakArane mATe zAstranA eka deza ( vibhAga ) saMbaMdhavALA guMthelA prakaraNo paNa anaMgazruta kahavAya, 1799 / / prakaraNarnu lakSaNa A pramANe che--zAstranA ekadeza mAthe saMbaMdhazako [ AkhA zAstramAMnA paNA viyomAMtho eka ce viSaya urela hoya nevaM ] ane zAstranA kAryAntaramA rahelo (-ja vipaya jude rUpe goThamela hovAthI ne zAstrana eka vIju rUpAntara evo ) je granthabheda (--andhavizeSa ) tene vidvAno prakaraNa kahe che. // 800 / / e pramANe caktAnA bhedayI e zrunanA paNa ve bheda kahyA. parantu vAstavika rIte to ne saghaLa zruta ahatpaNIta bhAvArthavALa horAthI ekaja che. // 801 // tattvArthabhASyamA kaya ke ke-"vaktAnA vizeSathI ( bhe. dayo) ce prakAraceM " vaLI vyAkaraNa-chaMda--alaMkAra-kAvya nATaka--narka--- Nita-vagere zAstra samyagdRSTijIve grahaNa karavAyI pavitra thayelaM ( grahaNa karela ) te samyaka zruta jayavantu varta che / / 802 // tathA mithyAdRSTi lokopa ponAnI mati kalpanAthI racelA bhArata-rAmAyaNa-veda-ane vedAMga (upavedAdi vagaire sarva mithyAzruta khevaay.||803||bhaassykaare kadhuM che ke-sat ane amana paNAnA takAvata vinAnu, tathA saMsAra(ddhiArnu kAraNa hocAthI icchA mAphaka(samajavAthI artha kalpavAthI)jJAnana phaLa (vini) nahiM mahobAthI, midhyAdRSTi jovonU je jJAna ne ajJAnaja ke // 1 // A gAthA pUrvamA (14 mAMnA koika pUrvamAM) zI che. Rgnedayajurveda--sAmaveda-atharvaNaveda-e cAra veda che, ane zikSA-kalpa-vyAkaraNa-chaMdajyotiSa-ane nirukti e cha vedanA aMga che. // 804 // ane tethI cha aMga-4 dheda-mImAMsA-tarkazAstra nyAyazAstra ) dharmazAstra ane purANa e 14 vidyA kahevAya che. // 805 // tathA Ayurveda-dhanurveda-gAMdharva-ane arthazAstra e cAra sahita te 14 vidyA karatAM 18 vidyAo paNa kavAya che / / 806 // vaLI apR. 10 pUrva sudhInuM zrutamAna samyak zruta paNa hoya che, ane mithyAdRSTi jIvora grahaNa karelu ( apUrNa 10 pUrvanuM jJAna ) viparIta artharUpa hovAtho mithyAzruna paNa hoya che // 807 / / zrutaMjJAna dravya-kSetra-kALa-ane bhAvadhI sAdisAnna le, nemaja 1 mithyAtyo (abhavyAdi) jIvo paNa 9 pUrva mapUrNa ane 10 mA pUrvanA amuka bhAga sudhI bhaNe 2 mATe, 2 nayatricAranI apekSAye vraThyAstikanayathI dharmAstikAyAdinI mAphaka zrutajJAna anAdiananta The, ane nArakAdi paryAyanI mAphaka eyAMgAstikanayanI apekSAye zrutajJAna sAvi mAgna rahe. Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (394) // jJAnadvAre dRSTAntapuraHsaraM zrutazAnacaturdazabhedavicAraH // (hAra anAdi ananna paNa cha / 808 // (te A pramANe- ) eka puruSanI apekSAe, zrutajJAna sAdi sAnta, ane ghaNA pujhaponI apekSAe anAdi ananna che / / 809 / / ( kAraNake ) bhavanamaH gayelA durUpaye bhatazAna ra. nAge ke bhane koikane no mithyAtva pAmavAdikabaDe neja bhavAM paNa nAza pAme cha / / 810 // zrI vizeSA0mAM kahAdhu ke ke-cauda pUrvI manuSyane devapaNAmAM te sarvazuna na sAMbhare (na yAda Ave ). paNa deza zrutamA bhajanA ( aniyama ) hoya che temaja svasthAna bhAvamAM paNa bhajanA jANavI. // 1 // ahiM dese pa. zabdano artha " 1? aMgamAM " evI rIte kalpacUrNimAM koM ke,ane sahANe e zabdanoM artha "manuSyabhavamA" paNa rahenArane bhajanA rUpa jANavo. tyAM zrutajJAna nAzapAmavAnA kAraNa ApramANe cha mithyAtvanI mApti-parabhavamAM gamana kevalajJAna-glAnapaNuM-ane pramAda vagare kAraNothI (zrutaMjJAnano) nAza thAya che. baLI chaThA aGganA (jJAtAsUtranA) khodamA adhyayanA to tetalI maMtrine (pUrvabhavamA abhyAsa karela) cauda pUrvana smaraNa kA ke ema jANavu, kSetrathI bhagna ane aravatanI apekSAe sAdisAnta jANavU, ane mahAvidehanI apekSAe anAdi anaMta jANa. // 811 / nathA kALadhI avasapiNI ane utsarpiNI ( A kALa jyAM ke te bharataravata kSetra saMvaMdhi kALa ) nI apekSAe sAdi sAnna, ane mahAvidehanA ( no usarpiNI no avasarpiNo ) kALanI apekSAe ( hameza eka svarUpakALa hobAthI) anAdi anaMta cha. // 812 // tathA bhAvadhI bhavasiDika (-bhavya ] jIvanI apekSAe sAdi sAnta che. kAraNa te jIvane kevalajJAnotpani samaye chAasthika [ matyAdi cAra ] dhAnano nAza thAya che. / / 813 // kAraNake "chAnasthikajJAna naSTa thaye chate / kevalajJAna pagaTa thAya hai-iti)" e siddhA ntanuM vacana cha, tathA zrutamA jJAna ajAnanA bhedanI vivakSA karyA vinA ( mAmA 2 cauda pUrva maryathA yAda na Aye ( devapaNe upajelA jIdhane.) 2 deyapaNAmAM koIkane pUrva bhaSamA bhaNelA 11 aMga yAda Ave athavA koDane yAda paNa na AvaM. purughAhIyAI sAmAiyamAi coisa puzyAvaM.sayameva abhisamantrAgayA 3 jeNe manuSya bhaSamA 13 pUyanI abhyAsa karyo cha tene teja manuSya bhavamA jhAnAvaraNa karmanA AvaraNathI koI jova cauda pUrya bhalI jaIne durgatimAM paNa upaje mATe tathA glAnipramAda vigere zrutajJAna nAzanA kAraNAM batAyA paNa sate. 4 abhavya jIvane ajJAnanI vivakSAye zunajJAnAvaraNIyano kSayopazama anAdi kALadhI cha ane teno anta nathI mATe anAdi anaMta (tathA bhavyajIvane zrutajJAna sAdisAnta hai. ane zruta ajJAna anAdi sAnta cha, ane abhavyane zruta ajJAna anAdi ananta le pama jJAna ajJAna bhedanI vivAe jANava) Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " ...-..- = nI apekSAe anAdita hai. pa. pramAge aNa. // 2] ||shriilokmkaashe tRtIyaH mamaH (sA. 177) (395) nyataH) zrutajJAna abhavyanI apekSAe anAdi anaMta kahavAya che. // 874 / / athavA kSayopazama bhAce zrutavAna anAdi mAnna . e pramANe zrutajJAna sAdi sA nta-anAdi sAnta-ane anAdi anaMna pama traNa prakAranaM jANavU. // 815 // gama eTale saraskhA pATha ( athavA bhaMgo, gaNitavizeSo) te jemA hoya te gamikazruta kahevAyake je prAyaH dRSTivAda sUtramA (vAramA bhaMgamAM) le. ane tethI vi. parIta arthavALa (prAyaH kAlika sUtra) agamikazruta kaThevAya. / / 816 || tathA cAra aMgate aMgapraviSTazruta, ane AvazyakamUtrAdi anaMgapraviSTa [-aMgavAya] zruta kahevAya. epramANe buddhimAna pUrvAcAryog zrutajJAnanA 14 bheda kahayA hai. / / 817 // ye bhedA viMzatiste'pi, kazyante leshmaatrtH| na granthavistarabhayA-diha samyak prpnycitaaH|| 818 // tthaahuH|| pajjaya akavarapayasaMghAyA paDibatti taha ya aNuogo / pAhuDapAhuDa pAhuDa vatthU puvA ya sasamAsA ||819||(pryaayaakssrpdsngghaataaH * pratipattistathaiva cAnuyogaH / prAbhUtaprAbhataprAbhRta-vastupUrvANi ca sasamAsAni // 1 // ) (sA0 176) tatra ca / / avibhAgaH paricchedo, yo jJAnasya prakalpitaH / sa paryAyo dvayAdayaste, syAtparyAyasamAsakaH // 820 // labdhyaparyAptasya sUkSmanigodasthazarIriNaH / yadAdyakSaNajAtasya, zrutaM sarvajaghanyataH // 821 // tasmAdanyatra yo jIvAntare jJAnasya varddhate / avibhAgaparicchedaH, sa paryAya iti smRtaH / / 822 // yevibhAgaparicchedA, yAdayo'nyeSu dehiSu / vRddhiM gatAste paryAyasamAsa iti konitAH // 823 // tthoktmaacaaraavRttau|"srvnikRsstto jIvasya, dRSTa upayoga eSa vIreNa / sUkSmanigodAparyAptAnAM saca bhavati vijJeyaH // 824 // tasmAtprabhati jJAnavivRddhidRSTA jinana jIvAnAm / labdhinimittaiH karaNeH kAyendriyavAGmanodRmbhiH // 825 / " (sA0 177)madhye labdhyakSarANAM syAdyadanyataradakSaram / tadakSaraM tatsaMdoho'kSarasamAsa issyte||826|| padAnAM yAdRzAnAM Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (396) || jJAnadvAre zrutajJAnaviMzatibheda nirUpaNavicAraH // (dvAra syAdAcArAGgAdiSu dhruvam / aSTAdazasahastrAdi - pramANaM tatpadaM bhavet // 827 // yAdIni tatsamAsaH syA- devaM sarvatra bhAvyatAm / saMghAtapratipatyAdau samAso nayA dizA / / 828 // gatIndriyAdidvArANAM dvApaSTerekadezakaH / gatyAdirekadezo'syAH, svargatistatra mArgaNA // 829 // jIvAdeH kriyate so'yaM, saMghAta iti kIrtyate / gatyAdidyAdyavayava mArgaNA tatsamAsakaH // 830 // saMpUrNagatyAdidvAre, jIvAdermArgaNA tu yA / pratipatiriyaM jIvA-bhigame dRzyate'dhunA // 831 // satpadaprarUpaNAdhanuyogadvAramucyate / prAbhRtAntaHstho'dhikAraH, prAbhRtaprAbhRtaM bhavet // 832 // vastvantarvartyadhikAraH, prAbhRtaM parikIrttitam / pUrvAntarvartyadhikAro, vastunAmnA pracakSate // 833 // pUrvamutpAdapUrvAdi, sasamAsAH same'pyamI / zrutasya viMzatirbhedA / itthaM saMkSepataH smRtAH // 834 // iti zrutajJAnam // artha- have zrutajJAnanA je 20 bheda che te paNa lezamAtra zrI kahevAya che. parantu ahiM vistAranA bhayathI te bhedo samyaka prakAre vistArapUrvaka kahacA nathI. // 818|| te bhedo A pramANe kahayA che. - paryAyazruta, paryAyasamAsazruta, akSaraJjana, akSarasamAsazruma, padazruta, padasamAsazruta, saMghAtazruta, saMghAta samAsazruta, pratipattizruta, pratipattisamAsazruta, temaja anuyogazruta, anuyoga samAsazruta, mAbhRta prAbhRtazruta, prAbhRta prAbhRtasamAsazruta, prAbhRtazruta, prAbhRta samAsazruta, vastuzruta, vastu samAsazruta pUrvazruta bhane pUrva samAta e pramANe samAsasahita sarva bheda jANavA. // 819 // nemAM jJAnano je (buddhidhI) kalpelo avibhAga pariccheda (anirvibhAjya aMza, ne paryAyazruta, ane tevA ve RNa Adi aneka je jJAnanA aMzI te paryAyasamAmazruta kahaivAya.||820|| (tenuM svarUpa A pramANe) ahiM labdhiaparyApta ane bhavanA prathama samaye utpanna thayela sUkSma nigodIyA jIvane sarvazrI jaghanya jevaluM zrutajJAna hoy|| 8221 // te zivAyanA vIjA jIvane zrutajJAnano je anirvibhAjya aMza adhika hoya teM (anivibhAjya aMza) paryAya evA nAmayI kahelo ke // 822|| tathA ye RNa Adi anirvi Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 269) || zrIlokapakAze tRtIyaH sargaH // sA0 177) (397) bhAjya aMzo bIjA jIvomA vRddhi pAmelA hoya te paryAyasamAsa nAmathI kahalA cha / / 823 // AcArAMgavRttimAM kA ke ke-bIra bhagavAne jIvano je A sarva jaghanya upayoga dekhelo che ne sUkSmanigoda aparyAptajIvAne hoya cha ema jANavu. / / 824 // te sarva jaghanyAMzathI mAraMbhIne jIvAMnA jJAnanI vRddhi jinezvare labdhinimittaka evAM kAya-indriya-vacana-mana-ane dRSTi rUpa karaNovaDe (jema jema kAya indriyAdi vaztAM jAya che. tema tema jJAnanI paNa dRddhi thatI jAya che.) dekhelI che / / 825 // tathA labdhyakSaromAMnA koipaNa eka akSaranuM jJAna te akSarajJAna, ane tevA ghaNA akSaranuM jJAna te akSarasamAsa zrutajJAna kahevAya cha / / 826 // AcArAMgAdi zAstromAM jerA prakAra padonuM adArahajArAdi nizcaya pramANa cha tevA prakAranA eka padanuM jJAna te *padazruta jJAna che // 827|| ane tevAM ve RNa ityAdi padonuM jJAna ne padasamAsa zrutajJAna, e pramANe saMghAta ane matipatti vageremA sarvatra eja par3hatie samAsano artha vicAravI. // 828 // gati ane indriyAdi 62 dvArono eka deza vibhAga gati vagaire ane teno paNa eka vibhAga devagati(vagere)temAM maargnnaa1829||jiivaadi padArthonI mArgaNA(vicAraNA)avatAga ya te A saMghAta zruta kahevAya cha,ane cetraNa Adi mati vagairenA avayavamAM mArgaNA ( jIvAdi padArtha avanAravAna jJAna ) te saMghAtasamAsa zruta kahevAya. // 829 // tathA saMpUrNa matyAdi (mULa ) mArgaNAmAM jIvAdi padArthano je avatAra karatro ne pratipatti zruta vartamAna kALe jIvAbhigama mUtramA dekhAya chai / / 830 // satyadamarUpaNAdi dvAra ( satpadamarUpaNatA-dravyapramANa-kSetra-sparzanAdi 9 dvAra) te anuyoga kahevAya, / / 831 // ane prAbhRtanI aMdara rahelo adhikAra te prAmRta - - - - - - - - - -- - __* aho vibhaktpanne padam ' ityAdi lakSaNavArcha pada leSA, nathI parantu pAribhASika 51.886,840 pakAdhana koDa ATalAkha chAzI hajAra AThaso ne cAlIsa zloka ane aThAdhIza akSare eka pakSa thAya, keTaleka sthaLe 'bhIpalabdhiH padam' lA pramANe padona lekSaNa yatAvyu cha, nevA 18000 padoyAlu AcAgaMga ,. AgaLanA aGgomA methI bamANu bama' pramANa paTaleka mRyagaDAMgamA 36000 pado ThANAMgamA 72700 pado ghigare anIAra aGgAnA tathA cauda pUrvanA pada pramANana yantra nIce pramANe. 1 zrI jIvAbhigama sUtramA hareka adhyayana pranipattinA rUpamA goThavelA cha. kAraNa ke semAM dareka jIva bhedamAM upayoga-mantriya-lezyA-mamudadhAnaHdiziAhAra ityAdi anekadvAra utArelA che. tema A TyalokamAM paNa thA sargayo pratipatsinA rUpamAMja saryadvAro jIvabhavamA jatAyI cha: - Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 318) 1. ra 4 3 ThANA 6 7 ra || jJAnadvArezrutajJAnaviMzatibhedanirUpaNam // // agIAra aGga tathA cauda pUrvanI pada sahAyaMtrakam // 51.08 86,840 loka ane 28 akSare eka pada thAya. aGga nAma, pada pramANa pUrva nAma. 18000 utpAda pUrva aprANIya pU0 3. vIrya pravAda pu0 asti pra0 50 5 zrIbhagavatIjo jJAtAdharma kathAGga 9 10 AvArAGga 1.1 mRgagaDAja samavAyAGga upAsaka dazAGga antagar3ha muzAGga anuttarI pa dazAGga prazna vyAkaraNa fare 360000 72000 144000 288000 8.76000 1152000 2304000 1 2 4 5. Int 8 7 Atma pra0 pU0 4608000 9 9216000 10 jJAna pra0 pU0 18432000 16 satya pra0 pU0 karma pra0 pU0 pratyAkhyAna pra0 vidyA pra0 pU0 kalyANa pu0 kula pramANa 36846000 12 prANAyu pU0 16 kriyAvizAla pU zaramA dRSTivAdanA parikarma 2 sUtra, 3 pUrvAnuyoga, 4 pUrvagata 5 cUlikA e pAMca bheda paikI cAMthA pUrvagatabhedamA 14 loka bindusAra pU0 cauda pUrvanoM samAveza ANayo. pada pramANa. for00:00 paTa koTi $,5+0000 channuM lAkha 7000-20 sItaMra lAkha 6000000 sAI lAgya (cAra 9999999 eka koTimAM eka myUna 10000 86 eka koTine cha 260000000 chabIsa koDa 18000000 eka koTine peMzI lAkha 840-000 thorAzI lAkha 1001-000 eka krIDane dazahajAra 260000000 chatrIza koDa 560000000000 chapanalAkha koDa 80.00.00 nava kroDa $24000000 lADovAra koDa caude pUrva maLI kula pada pramANa 56100 082,40, 1005 chappanalAla vyAsIkAMDa cAlIzalAkha dazahajArane pAMca, agIAra aGga tathA cauvapUrvanu maLI kula pada pramANa 5600086,0856005. chappanalAkha chAzIkroDa AThalAkha chappanahajAra ne pAMca. Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26) // zrIlokaprakAze tRtIyaH sargaH (sA0 177) (399) prAbhRta kavAya, vastunI aMdara rahela adhikAra vizeSa te prAbhRta kaheluM che, ane pUrvI aMdara rahelo adhikAra te vastu nAme kaddevAya hai / / 833 / / ane ( prathama kala ) utpAda pUrva vagaire pUrva kahavAya, e sarvabhedane samAsa sahita karatAM zruta jJAnanA 20 bheda e pramANe saMkSepathI kayA. (pUrva kahelA caura bhedomAM krame vRddhinA vicAra vinA dravya tathA bhAvazruta beDano samAveza vAya he. ane yA bIza meTromAM uttarottara kamI vRddhivAlA bhAvazrutano ja adhikAra che. ) || 834 || iti zrutajJAnam || avadhAnaM syAdavadhiH, sAkSAdarthavinizcayaH / atrazabdo'vyayaM thadvA, so'dhaH zabdArthavAcakaH // 835 // adho'dho vistRtaM vastu, dhIyate paribudhyate / anenetyavadhiryadvA, maryAdAvAcako'vadhiH || 836 // maryAdA ruSidravyeSu, pravRttirna tvarUpiSu / tayopalakSitaM jJAnamavadhijJAnamucyate // 837 // anugAmyananugAmI, vardhamAnastathA kSayI / pratipAtyapratipAtItyavadhiH paravidho bha vet // 838 // yaddhi dezAntaragatamapyanveti svadhAriNam / anugAmyavadhijJAnaM, tadvijJeyaM svanetravat // 839 // yatra kSetre samutyannaM yattatraivAvavodhakRt / dvitIyamavadhijJAnaM taGgalitadIpavat // 840 // yadaGgulasyAsaMkhyeyabhAgAdiviSayaM purA / samuspadhAnu viSayavistareNa vivardhate // 841 // aloka lokamAtrANi yAvatkhaNDAnyasaMkhyazaH / syAtprakAzayituM zaktaM, varddhamA > 1 tAtparya e le ke dRSTivAda nAmanA 12 mA aMganA parikarmAdi pAMca adhi kAra paikI cAMthA pUrvagata adhikAramA 14 pUrghano samAveza yAya che. punaH taM dareka pUrvamAM vastu nAme aneka adhikAra AvelA che, punaH te vastu adhikAramAM aMtargata aneka prAna nAme adhikAra se punaH ne prabhUta adhikAramAM prAbhUtaprAbhUta nAme avayavo adhikAra che, punaH naM dareka prAbhRta prAnutamAM mAnAviSa vastunAM svarUpa varNavela hoya hai. prema zrIbhagavatI sunI asara aneka zataka, keTalAka zatakAMmAM avAntara zataka ane dareka zatakAM aneka uddezA ityAdi baLI jema AcArAMgamAM ke zrutaskandha, dareka zrutaskandhama aneka adhyayanoM dareka adhyayanamAM aneka uddezAoM hoya . tema samajavu Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (400) // jJAnadAra avadheizAnabhedavicAranirUpaNam // dvAra] naM tadIritam // 842 // aprazastAdhyavasAyAta, hIyate yatprati- . kSaNam / AhustadavadhijJAnaM, hoyamAnaM munIzvarAH // 843 // syAharddhamAnaM zuSkopacIyamAnendhanAgnivat / hoyamAnaM parimitAtAgindhanavahnivat // 844 // yojanAnAM sahasrANi, saMkhyeyAnyapyasaMkhyazaH / yAvallokamapi dRSTvA, patati pratipAti ta. t // 845 / / pramAdana patatyetadbhavAntarAzrayeNa vA / yathAzrutaM svarUpaM ca, vakSye'thApratipAtinaH // 846 // yatpradezamalokaraya, draSTumekamapi kSamam / tatsyAdapratipAtyeva, kevalaM tadanantaram // 847 // hoyamAnapratipAtinozcAyaM vishessH||prtipaati hi nimUlaM, vidhyAyatyekahelayA / hoyamAnaM punarvAsamupayAti zanaiH zanaiH / / 848 // idaM karmagranyavRttyabhiprAyeNa, (sA. 178) tasvArthabhASye tu anabasthitAva sthitAkhyayorantyabhedayorevaM svarUpamuktam, anavasthitaM hIyate varddhate ca varddhate hIyate ca pratipatati cotpadyate ceti punaH punarummivata, avasthitaM yAvati kSetra utpannaM bhavati tato na pratipatati AkevalaprApteravatiSThate, AbhavakSayAdvA, jAtyantarasthAyi vA bhavati liGgavat, yathA liGgam--puruSAdivedamiha janmanyupAdAya janmAntaraM yAti ja. ntustathA'vadhijJAnamapIti bhAvaH // (sA0 179) nRtirazcAmayaM poDhA, zAyopazamiko'vadhiH / bhavedbhavapratyayazca, devanArakayoriha // 849 // taduktaM // dvividho'vadhiH [ 1 a0 21 sU0] bhavapratyayaH kSayopazamanimittazceti (bhASyam) tatvArthasUtre 7 (sA0 180-181) / syAdbhavapratyayopyeSa, na kSayopazamaM vinaa| anvayavyatirekAbhyAM, hetutvAdasya kinviha / / 850 // syAkSayopazame heturbhavo'yaM tadasau tathA / upacArA tuheturapi he. Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 // zrIlokanakAze tRtIyaH sargaH // (sA0 181) (401) turihoditaH / / 851 // ityavadhijJAnam // // atha avadhijJAnanuM svarUpa // artha-avadhAna eTale padArthano AtmasAkSAta nizcaya te adhi, athavA aba e adhyaya pada adhaH-nIce arthana vAcaka che / / 835 // tethI jenAvaDe ( enAvaDe ) adho adho paTale nIce nIce vastu adhika adhika vistAra ghIyatajaNAya mATe avadhi, athavA avadhi zabda maryAdAvAcaka ke ( avadhi eTale maryAdA) 836 // ane te maryAdA rUpI dravyone viSe pravRttirUpa jANavI,paNa arUpI dravyomAM nahi te maryAdita pravRttivaDe oLakhAyalaM je jJAna te avadhijJAna kavAya / anAmI-anagumAnI-varSamAna-hIyamAna patipAti-ane aprati pAti e rIte avadhijJAna cha prakAranuM che // 838 // je avadhijJAna paradezamAM gayelA (je kSetre avadhi utpanna tharya hoya te kSetrathI bIjA kSetramA rahalA) ne paNa pAchaLa pAchaLa Ave te anugAmi avadhijJAna kaDevAya, ane te potAnA metra sarakhaM [ netra jema sAthena hoya che te jANavaM / / 839 // tathA je avadhi je kSetramA utpanna thayuM hoya te kSetramANa ( rahelA padArthoMne ) bodha karanAraM hoya ne bIjUM ananugAmI avadhi kahevAya, ane te sAMkaLe badhilA dIvAsarakhaM jANavU / / 847 // je avadhi pathama aMgulano asaMkhyAtamI bhAga ityAdi ( alpakSetranA) viSayavALaM utpanna thaine tyAravAda ( pratisamaya ) vipayanA vistAre ( dravya-kSetra -kALa-ane bhAvathI) vayatuM jAya / / 841 // ane syAM mudhI varSa ke alokamAM loka pramANa jevaDhA asaMnyAta khaMDo (asaMkhya loka jevaI kSetra) ne prakAza pharavA samartha hoya ne varddhamAna avadhijJAna kahelaM che // 842 / / (je avadhizAna prathama adhika pramANamAM utpana thai ) azubha adhyavasAyathI panisamaya ghaTata jAya te avadhijJAnane munIzvaroe hIyamAna kahelaM che / / 843 // emAM varSamAna avadhijJAna maMko lAkaDAMnA DhagalAmAM vaLanA agni sara, ane hIyamAna ava0 alpa ane lIlAM lAkaDAmA baLatA agni sarakhaM [ghaNAM lAkaDA baLIne thoDAM rahelA hoya ne te paNa lIlA hoya to te agni dhIre dhIre ochI daLato bilakula bujhAi jAya tevU ] hoya che / / 844 // hajAro yojana-saMkhyAnayojana asaMkhyAta yojana yAvat saMpUrNa lokane paNa dekhIne je par3e ve pratipAti avadhi 1 kSetramo apekSApa pamAnikAdi deSImA upara uparanA devane nIce a. dhika adhika apadhijJAna ke mAda, athavA kATanI apekSApa adhijJAna jema jema adhika kArnu hoya nema tema badhAre padhAre jANe mAde. Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - .. (402) // jJAnabAre avadhijJAnabhedasvarUpanirUpaNama // dvAra) jhAna // 845 // e avadhijJAna mamAdabaDe athavA parabhakmAM japAyI patita thApaLe / [ ekadama vinAza pAme che. ] have siddhAntane anusAra amatipAni ava jJAnana svarUpa kahoza || 846 // je avajJAna alokanA ekapaNa pradezane ( saMbhavasattAe tyAM koi rUpI padArtha hoya to tene) dekhavAne samartha hoya te apratirAti avadhijJAna kahavAya, prane tyAravAda turtaja ( antarmu mAM ) kevalajJAna utpama dhAya cha / 847 / / A bhedomA hIyamAna ane panipAni jJAnamAMzu taphAvata cha ? te kahe vAya-pratipAni avadhijJAna ekadama samULa nAza pAme che, ane hIyamAna ava jJAna dhIme dhIme kSaya pAme ke // 858 ||e karmagrandhayattinA abhiprAyathI kA. tasvArthabhASyamA to anavasthita ane avasthita bhedana svarUpa A pramANe kAM cha ke-" anasthita avajJAna ghaTe che ane va cha tathA kSe ke. ane ghaTe che, naraMganI mAphapha vAraMvAra paDe ane unpama thAya che, ane abasthita avadhijJAna jeTalA kSetramA utpama thAya cha, teTalA kSetrathI oI yatuM nadhI, parantu kevalajJAnanI prAptimudhI sthira rahe che. e zAna liMganI peThe bhavanA annamudhI ane parabhavamAM paNa rahenAra ( sAthe janAra) hoya che." jema liMga eTale puruSAdiveda A bhavamAMthI laine pANI parabhavamAM jAya che tema e ( avasthina ) avadhijJAna paNa (parabhavamA sAye jAya che. ) ahiM e 6 prakAra nu avadhijJAna manuSya ane tiryaMcane kSayopazamabhAvavALa hoya che, ane deva-nArakane bhavamatyayika hoya che / / 849 // tatvAryasUtra (ane bhASya)mA kapuMcha ke-" bhavapratyayika ane kSAyopazamika ema ve prakAraceM abadhijJAna che" baLI A bhavamanyAyika avadhijJAna paNa kSayopazama vinA hotuM nathI kAraNa ahiM ( bhavAnyAyika jJAnarmA) kSayopazamanu anvayavyatirekavaDe hetuparNa hoyAthI, parantu // 850|| AyopazamanI aMdara bhavaja heturUpa che te kAraNathI A (deva-nArakano bhava) kAraNa paNe 1. bhalokano eka pradeza dekhI vRddhi pAmatuM pAmarnu alokamAM asaMkhya loka pramANa aMdha jIvAnI zaktiyALa thatAM paramASadhi yAya ane syArabAra kaMpaLazAna pAme. ahiM alokamAM jodhArnu hoya nahiM paNa jo sUpipadArtha hoya to te jovAmI zakti cha. ema jANavaM. 2 apathilAnAdharaNano kSayopazama hoya to avadhijJAna hoya e a. baya, ane abAdhijJAnAvaraNamo bhayopa na hoya to abadhijJAna na hoya pa vyatireka kavAya. Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26] // zrIlokaprakAze tRtIyaH sargaH (sA0 182) (403) kahevAya che, kAraNake upacArathI ( AropayI-vyavahArathI ) kAraNanA kAraNane paNa ahi hetu (kAraNa) kahalaM che. // 851|| epramANe avadhijJAna svarUpa kayu, manastvena pariNatadravyANAM yastu paryavaH / paricchedassa hi manaHparyavajJAnamucyate // 849 // yadA // manodravyasya paryAyA, nAnAvasthAtmakA hi ye / teSAM jJAnaM khalu manaHparyAyajJAnamucyate // 850 // syaadRjudhiivipuldhiilkssnnsvaamibhedtH| tada dvibhedaM saMyatasyApramattasyadizAlinaH // 851 // anena cintitaH kumbha, iti saamaanygraahinnii| manodravyaparicchittiryasyAsAvRjudhIH zrutaH // 852 / / anena cintitaH kumbhaH, sa sauvarNaH sa mAdhuraH / iyatpramANo'dyatanaH, pItavarNaH sadAkRtiH // 853 // evaM vizeSavijJAne matiryasya pttiiysii| jJeyo'yaM vipulamatimanaHparyAyalabdhimAn // 854 // yugmam // nanu ca // avadhizca manaHparyavazcobhe apyatIndriye / rUpidravyaviSaye ca, bhedastadiha ko'nayoH ? // 855 // atrocyate'vadhijJAnamutkarSAtsarvalokavit / saMyatAsaMyatanaratiryaksvAmikamIritam // 856 // anyadvizadametasmAdbahuparyAyavedanAt / apramattasaMyataikalabhyaM nRkSetragocaram // 857 // uktaM ca tattvArthabhASye (sUtre 1-25) |vishuddhikssetrsvaamivissyebhyo'vdhimnHpryvyorvishess iti / (sA0 182) sAmAnyagrAhi nanu yanmanaHparyAyamAdimam / tadasya darzana kiM na, sAmAnyagrahaNAtmakam ? // 858 // atrocyte|| vizeSamekaM ho trInvA, gRhNAtyajumatiH kila / ISTa bahana vizeSAMzca, paricchenumayaM na yat // 859 // sAmAnyagrAhyasau tasmAt, stokamAhitayA bha 1 aSadhijJAnatuM kAraNa avadhizAnAvano kSayopazama, ane avadhijJAnAbacnA kSayopazamanu kAraNa deSa-mArakano bhaSa mATe kAraNana kAraNa deSa-nArakano bhava paNa adhamjhArnu kAraNa kaDevAya. Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (404) // jJAnadAra avdhimnHpryaayjnyaanmaidaakssepprihaarvicaarH|| (dvAra vet / sAmAnyazabdaH stokArtho, natvatra darzanArthakaH / / 860 / / ' karmakSayopazamajotkarSAdvipuladhIH punaH / vahana vizeSAna vettyatra vahvoM vipuladhvaniH / / 861 / nacAbhyadhAyi siddhAnte, ku. trApyetasya darzanam / darzanAtmakasAmAnyagrAhitA netayostataH // 862 / / vizeSarUpamAhitye, prApte nanvevametayoH / dvayormanoviSayayovidhye kiM nivandhanam // 863 // atrocyate-alpaparyAyavedyAyaM ghaTAdivastugocaram / nAnAvidhavizeSAvacchedi zuddhataraM param // 864 // kasyacinna patatyAdyaM, kasyacicca pata tyapi / antyaM cAkevalaprAptena patatyeva tiSThati // 65 // tathoktaM tattvArthavRttau-yasya punarvipulamatirmanaHparyAyajJAnaM samajani tasya na (naiva prati) pttyaakevlpraapteriti| (sA0 183) etatsUtre'pi , 'vizuddhayapratipAtAbhyAM tadvizeSaH' (1-25) iti // (sA0184) yogazAstraprathamaprakAzavRttAvapi-juzca vipulazceti, syAnmanaHparyavo dvidhA / vizuddhayapratipAtAbhyAM, vipulastu viziSyate // 1 // " [sA0 185] iti manaHparyAyajJAnam / -- artha-mana:paryava jJAnana svarUpa-manapaNe pariNamelA dravyonoM je paryava paTale pariccheda (jJAna) te manaHparyaya jJAna kahevAya / / 849 // athavA aneka prakAranI avasthAbALA (judrA judA bhakAranA) manodravyanA paryAyo (bhAva ) te bhAvonu-paryAyornu ne jJAna te manaHparyAya jJAna kavAya ||850 // lakSaNaM ane svAminA bhedathI le mana jAna Rjumati ane vipulamati ema ke prakAra che. te apramatta ane Rdi ( labdhi ) vAlA munimahAtmAne hoya che / / 851 // je sunine A jIye ghaTa ciMtanyo che, e pramANe sAmAnya arthagrahaNa karanAra manodravyanuM jJAna hopa te muni Rjumati mano jJAnavAlA kahelA che // 859 // ane A jIve je ghaTa 1 jumna manaHpa mAnanuM lakSaNa sAmAnyagrAhitya, ane svAmi caramadehI ane acaramadehI yanna muni, tathA vipulamati manaHparnu lakSaNa vizepamAhiba, ane svAmI paramazarora muni. Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * I (26) // zrIlokaprakAze tRtIyaH sargaH // [sA0 185 ('405) citavyo che te sonAno mathurA nagarIyAM banelo, ATalA kALo, Ajano banelo, pILA varNavAko ane sArI AkRti // 253 // esa mananA vizeSa jJAnamAM je muninI yati nipuNa hoya te muni vipulamatimana paryAya labdhivA ko kahevAya / / 854 // zaGkA - avadhijJAna ane mana:paryayajJAna banne indriya vinAnAM ane rUpI dravyanA piyabALA che to ahiM e ve jJAnamAM taphAvata zuM ? / / 855 || uttara- avadhijJAna utkRSthI sabai lokAkAzane jANanArI che bhane tenA svAmi virativaMta ane avirata tiryazva ane manuSyo (upalakSaNo devAdi) paNa kala che || 856 // calI bIjuM manaHparyAyajJAna ghaNA paryAyAne jANanAra hovAthI te avadhijJAnI adhika nirmaLa, apramattayatinaMja prApta thanAe~, ane manuSyakSetra jeTalA viSayavA ke || 857 // tatvArtha mAdhyamAM kahAM che ke "vizuddhi kSetra - svAmi- ane viSaya - e cAravaDe avadhi ane manaHparyAyano taphAvata che" zaGkAjo pahelaM Rjumati manaHparyavajJAna sAmAnya artha grahaNa karanAra che to te sAmAnya grahaNAtmaka darzana kema na hoi zake ? || 858 // uttara-Rjumati manojJAna nizcaya eka vA RNa vizeSa dharma grahaNa kare che. kAraNa ke e jJAna ghaNA vizeSa dharmoM jANakhAne zaktimAna nathI || 869 // mATe e RjumatijJAna thoDA vizeSa dharmane grahaNa karanAra hovAthI sAmAnyamAhI kahevAya che, kAraNa ke ahiM "sAmAnya" e - danoM artha apa ke paNa darzanavAcaka ( sAmAnyabodhavAcaka ) nayI. / 860 // tathA karmanA kSayopazamadhI utpanna thagela vipula matijJAnI utkuSTadhI ghaNA vizeSa dharmo jAma ahiM "vipula" zabdanI artha bahu vAcaka jANavo // 865 // baLI siddhAnnamAM koipaNa sthAne e manaHparyAyajJAnanuM darzana kartuM nathI mATe e bale bheda darzanarUpa sAmAnya grAhipaNuM nayI. // / 862 // zaMkA- e pramANe e banne manojJAnanA viSayamA vizeSarUpagrAhipaNuM prApta bhaye chate ve me pADavA kAraNa haiM ? / / 8 63 // uttara- ghaTAdi padArthanA tripayA vhelaM (Rjumati ) manaM: 0 jJAna alpaparyAyone jAnA le, ane vIjuM (triSulamiti ) manaH0 jJAna aneka prakAranA vizeSadharmone jANenAruM ane adhika zuddha ke. // / 864 // tathA hele (Rjumati) manojJAna koikane 1 avadhijJAna vizuddhima apa kSetrI asUlanA asamyAnamA madhI AraMbhI saMpUrNa lokapramANa 2, svAmiyoM deva nAraka - garbhajaparyanitiyeca paMca - ane garbhaja manuSya 3, bhane / viSayethI- pIyamAna 4, ane jJAna to vizuddhima adhika thI zAdI pramANa 2, svAmi apramayati ane viSayI manapaNe parimelA puloM jANe 4, 5 pramANe mAM bAra yAMnI tapAsale. IF Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (406) . . jJAnadvAre manaHparyAya-kevalajJAnanirUpaNama || chAra) patita that nayI ane koikane patita yAya cha, ane vIjeM jJAna kevaLazAnanI mApti sUtrI patita yatuM nathI paNa kAyama rahe cha. / / 865 // taravAvRttimA ka[ ke ke-"baLI jene vipulamatimanojJAna yayu hoya tene te jJAna kevalajhAnanI pAptisudhI paDatuM nathI" tathA tatvArthanA mULasUtramA paNa phayu cha ke-"vizuddhi ane apatipAtiSaNu e ve bAbatano ebemA taphAvata cha' tathA yogazAstrAnIvRttimA paNa kA che ke-"ju ane vipula ema ve makAra- manaHparyAyazAna che,tyAM vizuddhi ane apatipAna paNe vipulamati / RjumatithI ) vizeSatAvALa ke" // 1 // pa pramANe manaHparyavajJAnanaM svarUpa kahay. kevalaM yanmatijJAnAdyanyajJAnAnapekSaNAt / jJeyAnantyA. danantaM vA, zuddhaM vAvaraNakSayAt // 866 / / sakalaM vA''dita eva, niHzeSAvaraNakSayAt / ananyasadRzatvenAthavA'sAdhAraNaM bhavet // 867 // bhUtabhAvibhavadbhAvasvarUpoddIpakaM svataH / tad jJAnaM kevalajJAnaM, kevalajJAnibhirmatam // 868 // iti kevalajJAnam // artha-kevalajJAnana svarUpa patijJAnAdi anya jJAnanI apekSA rAkhanAra nahi hovAyI kevala (ekala-ekama) athavA jJeya padArya ananta hovAthI anaMta, ane jJAnavaraNanA sarvathA kSayathI zuddha / / 866 // athavA prathama samayeja sarva AvaraNano kSaya thavAthI saMpUrNa ( paNa prathama thoDe ane pachI dhIre dhIraM saMpUrNa thAya tema nahiM ) athavA enA sarakhaM bIju koDa jJAna nahi hovAthI je asAdhAraNa che // 867 / / tathA bhUta vartamAna-ane bhaviSya kALanA svarUpane svataHmagaTa karanAra evA ne jAnane kevalajJAnIoe kevalajJAna kahala che // 868|| e pramANe kevalajJAmanuM svarUpa kAyu. kutsitaM jJAnamajJAnaM, kutsArthasya naJo'nvayAt / ku. sitavaM tu mithyAtvayogAt tatrividhaM punaH / / 869 // matyajJAnaM zrutAjJAna, vibhaGgajJAnamityapi / atha svarUpameteSAM, darzayAmi yathAzrutam / / 870 // matijJAnazrutajJAne, eva mithyAkhayogataH / ajJAnasaMjJAM bhajato, nIcasaGgAdivottamaH / / 871 / / Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ....... yA 269) ||shriilokprkaashe tRtIyaH sargaH (sA0 186) (17) tathoktam-"avisesiyA mai ciya, sammabissi sA mainANaM / maiannANaM micchAdihissa, suaMpi emeva" // 1 // [avizepilA matireva samyagaToH sA mahimAna,matyajJAnaM mithyA dRSTaH, zrutamapi evameva ||1||](saa. 186) bhaMgA vikalpA virudvAH,sthuste'treti vibhaGgakam / virUpo vA'vadhebhaGgo,bhedo'yaM tadvibhaGgakam / / 872 // etacca grAmanagarasannivezAdisaMsthitam / samudradvIpavRkSAdinAnAsaMsthAnasaMsthitam / / 873 / / ___artha-ajJAnatuM svarUpa kutsA arthavALA na avyayano (na kArano) saMbaMdha hovAdhIna-eTale] kRtsita (ashobhnik| jJAna te ajJAna kahevAya. ahiM kRtsita paNuM mithyAtvanA yoge , te ajJAna 3 prakArarnu cha / 869 / / 1 maliajJAna-2 zrutaajJAna-3 vibhaMgajJAna. ve e traNa ajJAnonu svarUpa siddhAntane - nusAre darzA, 9 // 870 // nIca puruSanI sovatathI jema uttama puruSa nIcamA gaNAya, tema mithyAtvanA yogathI manijJAna ane zrutajJAna ( e ve jJAna ) ja ajJAnasaMjJA (nAma) ne pAme che // 871 // kAhale ke-"nizcayadhI mati no kei paNa bheda vinAnIja the parantu samyagdRgrinI ne mati matijJAna ane mithyAdRSTinI ne mati mAtiajJAna cha. e pramANe zruta paNa (jJAna ajJAna rUpe) jANag," ( iti vizeSAvazyake) taza bhaMga eTale vikalpa (bheda) te jema (ci-eTale) viruddha che te kAraNathI te vibhaMga jJAna kahevAya, athavA avadhidvAnano je virupa (viparota ) bhaMga eTale bheda te A vibhaMgajJAna kahevAya // 872 // A vibhaMga gAma, nagara, sabhiSeza ( grAmavizeSa ) vigerenA AkAra vAlu tathA samudrasIpa ane vRkSAdi aneka AkAra rahelaM che / / 87 // A pramANe ajJAnatrikarnu svarUpa jANavU. ___ aSTAnAmapyathaiteSAM, viSayAn varNayAmyaham / dravyakSetrakAlabhAvavyatastatra kathyate // 874 // sAmAnyato matijJAno, sarvavyANi budhyate / vizeSato'pi dezAdibhedaistAnavagacchati // 875 // kintu tadgataniHzeSavizeSApekSayA'sphuTAn / epadharmAstikAyAdIn pazyetsarvAtmanAtuna (punaH) // 876 // yogyadezasthitAn zabdAdIstu jAnAti pazyati / Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (408) || jJAnadvAre matijJAnavipayavicAraH // khAra] zrutabhAvitayA buddhayA, sarvadravyANi vetti vA // 877 // * lokAloko kSetratazca, kAlatastrividhaM ca tam / sarvAddhAM vA bhAvatastu, bhAvAnaudayikAdikAn // 878 // Aha ca bhASyakAraH // " Aesotti pagAro, oghAdeseNa sabadavAI | dhammatthikAiyAI jANai na u savvabhAveNaM // 879 // khettaM logA - logaM, kAlaM savvamahava tivihaMpi (ti) | paMcodaiyAI e, bhAve janneyamevaiyaM // 880|| Aesopti va sutaM, suobaladhesu tassa mainANaM / pasarai tabbhAvaNayA, viNAvi suttAnusAreNa ||881 // ( Adeza iti prakAra oghAdezena sarvadravyANi / dharmAritakA vikAdIni jAnAti na tu sarvabhAvena // 1 // kSetraM lokAlokaM kAlaM sarvAddhAmathavA trividhamapi / paJcadayikAdIn bhAvAn yajjJeyametAvat ||882|| Adeza iti vA sUtraM zrutopalabdheSu tasya matijJAnaM / prasarati tadbhAvanayA vinApi sUtrAnusAreNa || 883 // ) (sA0 187 ) tattvArthavRttAvapyuktaM - "matijJAnI tAvat zrutajJAnopalabdheSvartheSu yadA'kSaraparipATImantareNa svabhyastavidyo dravyANi dhyAyati tadA matijJAnaviSayaH sarvadravyANi na tu sarvAn paryAyAn alpakAlaviSayatvAnmanasazvAsate" riti [sA0 188 ] / iti matijJAnaviSayaH // " A artha- AThe jJAnanA viSayonA svarUpamA prathama matijJAnano viSaya have e AThe jJAnanA viSayonuM svarUpa huM varNa kuM. tyAM viSayo dravya-kSetra - kALa- ane bhAvaDe cAra prakAre kahevAya le // 874 // matijJAnI sAmAnyataH sarva dravyone ( dravyaskaMdhone ) jANe che. ane vizeSathI paNa deza ( pradezAdi ) meve te dravyone jANe che / / 875 || parantu te dravyomAM rahelA sarva vizeSa dharmonI apekSA dharmA ftaaraft dravyone apragaTa paNe jue ke jAge che ), parantu sarvaprakAre / varNAdi sarva paryAya paNe ) na jue ( na jANe. ) || 876 || tathA yogya sthAne ( i . Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - -- 26) // zrIlokapakAze tRtIyaH sargaH // {sA0 188) (409) ndriya ne mana grahaNa karI zake tevA sthAne ) rahelA zabdAdi viSayone jANe che ane dekhe the, agavA zrutavaDe saMskAra pAmelI buddhithI ( matijJAnI jova) sarva dravyone ( arthAt sarvasthAne rahelA viSayAdine) jANe cha. // 877 // tathA kSetradhI loka ane aloka, temaja kALadhI bhRta-vartamAna-ne bhaviSya kAlane, athavA sarva kALane, ane bhAvathI auiyikAdi bhAvone jANe // 878 // bhASyakAre kaha dhuM che ke-"Adeza eTale prakAra. tyAM sAmAnya prakArathI dharmAstikAyAdi sarva dravyone jANe. parantu sarva bhAvavaDe na jANe [arthAta sarva paryAyo na nANe ], tathA kSetradhI lokAloka ANe, ane kALadhI traNe prakAranA kALane athavA sarva kAmne jANe, ane bhAvathI audayikAdivA pAMca bhAvone jANe, kA. raNake matijJAnane paTalaM jajJeya ( jANavA yogya ) cha. // 872 / / athavA Adeza eTale sUtra te mUtra [ zAstra ] baDe upalabdha (mApta karelA-jANelA) padArthomAM ne sUtranI bhAvanA vinA paNa ( te zAkhanA citavanavinA paNa ) te manijJAnIna matijJAna sUtrane anusAre prasare che" tathA tatvArtha vRttimA paNa kahathu cha ke-"prathama zrutajJAnavaDe jANelA padArthomAM jyAre akSaranI paripATI vinA sArI rIte bhaNelI vidyAvAlo matijJAnI dravyone citave che tyAre matijJAnanI viSaya sarve dravya hoya che. parantu sarva paryAyone jANato nathI, kAraNake matino viSaya alpakALavALo cha, ane mananI zakti [ teTalA alpa kALamAM sarva paryAyo jANe nevI) nathI." e rIte matijJAnano viSaya kahyo. / / 880 / / bhAvazrutopayuktaH san jAnAti zrutakevalI / dazapUrvAdibhRd dravyANyabhilApyAni kevalam // 881 // yadyapyabhilApyArthAnantAMzo'sti zrute tthaapyete| sarve syuH zruttaviSayaH, prasaGgato'nuprasaGgAcca // 882 // yathAhuH // pannavaNijA bhAvA, arNatabhAgo u aNabhilappANaM / pannavaNijjANaM puNa, aNaMtabhAmo suanibaddho // 1 // (prajJApanIyA bhAvAH anantabhAgastva namilApyAnAm / prajJApanIyAnAM punaH, anantabhAgaH zrutanibaddhaH // 1 // ( sA0 189) tathA // zrutAnuvartimanasA, hyacakSurdarzanAtmanA / dazapUrvAdibhad dravyANyabhilApyAni pazya Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (410) || jJAnadvAre zrutajJAnaviSayavicAraH || bAra] ti // 883 // tadAratastu bhajanA, vijJeyA dhIvizeSataH / vRddhestu pazyatItyatra, tattvametannirUpitam // 884 // sarvAtmanA'darzane - 'pi pazyatyeva kathaJcana / bhaiveyakAnuttarAdivimAnA lekhynirmiteH|| 885 || no cetsyAtsarvathA'dRSTasyAlekhyakaraNaM kutaH ? / turyopAGge zrutajJAnapazyanA prarUpatA (sA0 110) kSetrataH kAlato'pyevaM, bhAvato vetti sazrutaH / bhAvAnAdayikAdIn vA, paryAyAnyA'bhilApyagAn // 887 // iti zrutajJAnaviSayaH || artha- zrutajJAnano viSaya- bhAvazrutamAM upayogabALA vayA chatA zrutakebalI (14 pUrvaghara bhagavanto tathA ) 10 pUrvaghara vagaire kevaLa abhilApya dravyoMne (vacana gocara padArthoMne ) jANe // 881 // jo ke zrutama ( zAstrAM ) to abhilApya arthano ( padArthano) anaMtamo bhAga ja (guMthAyalo) ke to paNa A sarva abhilApya bhAvo prasaMga ane anuprasaMgathI zrutajJAnA viSaya thAya che ja. ||882 // kaha ke ke-" prajJApanIya ( prarUpaNAyogya abhilApya ) bhAvo anabhilApya bhAvothI anaMtamA bhAge che, ane te majJApanIya bhAvano vaLI anaMtamo bhAga zrutamAM ghAyalo "tathAnane anusAre vartatA acakSurdarzana rUpa manabaDe dazAdi pUrvadharo abhilApya dravyone dekhe hai | 883 || tethI ochA jJAnavALA buddhinI vizeSatAe (abhilA0 bhAtrone ) dekhe ane na paNa dekhe, A sthAne " pazyati dekhe " e arthanu tava dghoSa A pramANe dhuM che. // 884 || sarvarUpe nahiM dekhyA chatAM paNa koika apekSA graiveyaka ane anuttaranAM vimAnanI citra racanA racAtI hovAthI "dekhe "e ThIka hai. // 885 // jo nema na hoya to sarvathA nahi dekhelI cIjanI 1 kaMvalI caramo jambU : svAmyatha prabhaSaH prabhuH / zayyambhavAM yazobhadra, sambhUtajiyastathA || 1 || bhadrabAhuH sthUlabhadraH zrutakevalinI hi SaT / mahAgirisuhastyAcA vAntA dazapUrviNaH ||2 // zrutakevali bhagavaMtone madhyakramaM nidhAI evaM vizeSaNa paNa apAya che. fr ra smRtamyopaicAnarhatvaM prasaGgaH " smaraNamAM AvelAnuM upekSA karavA lAyakapaNuM nayo te prasaGga ane prasaGgaprAptamAM smaraNamAM AvedanuM upenAlAyaka pazuM mahi te anuprasaGga prema cha dravyanA vyAkhyAnamAM jIvadravyanu varNana Ave se prasaMgathI kahevAya, ane teja cAlU varNanamAM jIvanA saMbaMdhamAM jJAnanuM varNana Aye te anuprasaMgathI kaheSAya. Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ || zrI lokaprakAze tRtIyaH sargaH (sA0 190 ) 26muM] AkRti citaravI kema banI zake ? mATe cothA upAyAM (zrIpannavaNAjImAM) zrutajJAnathI dekhavA paNa kahuM che. // e pramANe zrutajJAnI kALI ( vA sarvakALa ) ane kSetrathI 'lokAloka) ane bhAvathI auyikAdi bhAvone athavA abhilApya padArthagata paryAyane jANe hai | 887 // e pramANe zrutajJAnano vipaya ko. (411) dravyato'thAvadhijJAnI, rUpidravyANi pazyati / bhASAtejasayorantaH sthAni tAni jaghanyataH // 888 // utkarSatastu sarvANi sUkSmANi bAdarANi ca / vizeSAkArato veti, jJAnatvAdasya nizcitam // 889 // kSetrato'thAvadhijJAnI, jaghanyAdvaiti pazyati / asaMkhyeyatamaM bhAgamaGgulasyopayogataH // 890 // vizeSazcAtra // " jAvaiyA tisamayAhAragassa humassa paNagajIvassa / ogAhaNA jahaNNA, ohikkhintaM jahannaM tu // 191 // " (yAvatI trisamayAhArakasya sUkSmasya panakajIvasya / avagAhanA jaghanyA, avadhikSetraM jaghanyaM tu || 1 || ) iti nandIsUtrAdiSu / [ sA0 199] nandIvRttau ca // "yojanasahasramAno, matsyo mRtvA svakAyadeze yaH / utpadyate hi panakaH, sUkSmatveneha sa prAyaH // 892 // saMhRtya cAdyasamaye, sa hyAyAmaM karoti ca prataram / saMkhyAtItAkhyAGgulavibhAgavA halyamAnaM tu // 893 / / svatanupRthutvamAtraM, dIrghatvenApi jIvasAmarthyAt / tamapi dvitIyasamaye, saMhRtya karotyasau sucim // 894 / / saMkhyAtItAkhyAhUgula vibhAgaviSkambhamAnanirdiSTAm / nijatanupRthutvadIrghA (de ) tRtIya samaye tu saMhRtya // 895 // utpadyate ca panakaH, svadeveze sa sUkSmapariNAmaH / samaya trayeNa tasthAvagAhanA yAvatI bhavati // 896 || tAvajjaghanyamavadherAlamvanavastubhAjanaM kSetram / idamittha Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___... -- - (412) // jJAnadvAre avadhijJAnanirUpaNam // dvAra) meva munigaNasusaMpradAyAtsamavaseyam // 897 // (sA. 192) tthaa|| "maccho mahalakAo, saMkhitto jo u tIhi samaehiM |s kira payattayiseseNa, saNhamogAhaNaM kuNai // 1 // saNhayarA saNhayaro, suhumo paNao jahannadeho ya / sa bahuvisesavisiTTo, saNyaro savvadehesu // 898 // paDhamabie isaNho, jamaitthUlo cautthayAIsu / taiyasamayaMmi juggo, gahio to tisamayAhAro // 899 // (matsyo mahAkAyaH saMkSipto yastu tribhiH samayaH / sa kila prayatnavizeSeNa zlakSNAmavagAhanAM karoti // 1 // zlakSNatarAt zlakSNataraH sUkSmaH panakaH jaghanyadehazca / sa bahuvizeSaviziSTaH zlakSaNataraH srvdehessu||2|| prathamadvitIyayoratizlakSNo,yadati sthUlaH caturthakAdiSu / tRtIyasamaye yogyaH gRhItastataH trisamayAhAraH)[sA0 193] aloke lokamAtrANi, pshyetkhnnddaanysNkhyshH| utkRSTato'vadhijJAnaviSayaH zasyapekSayA // 900 // asaMkhyabhAgamAvalyA, jaghanyAdeSa pazyati / utsapiNyavasarpiNya, utkarSeNa vasaMkhyakAH // 901 / / atItA api tAvatyastAvatyo'nAgatA api / tAvatkAle bhUtabhAvirUpidravyAvabodhataH / / 902 / / paryAyAn bhAvato'nantAneSa vettijghnytH| AdhAradravyAnantyena. pratidravyaM tu neyataH // 903 / / utkarSatopi paryAyAnanantAn vesi pazyati / sarveSAM paryavANAM cAnante'ze te'pi paryavAH // 904 // ___artha-avadhijJAnano viSaya-have avadhijJAnI vyathI sarva rUpI dracyone dekha ane te paNa tejasa ane bhASA vargaNAnI vacce rahelA (aprAyavargaNAnA) dravpAne 1 zlokanI aMdara bhASA zabda alpa svaravALo hIdhAthI vyAkaraNamA niyamayI senA pUrvanipAta (pahelu prahaNa) thayo . vargaNAonA kramamA to pahelI jAta (audArikAdi ATha prAya vargaNAono apekSAye ghothI ) ane Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ matsyAsmamadezAsaMhAra citra naMbara 19 mahAmatsyanA sthabhAyastha AlmapravezA. .. - - . ve..F N PRIYAN prathama samaye saMharaNadhI dhayelaM matsyAtma pradezInu pranara . . . . . . . ..." . . . . . . .:: .. . . . . . . . . . . . 4 r - . .. .. ." - -- - - - - - - . - . .. . . H a . . . . . . HIR --- ----- --4 bIne samo dhayelI manmyAtma parezo no IDa (adhayA sUcI) ... eja mansTAlI kAyApakapaNe samarthana masthalo AnmA -- ... pajaka AbhalsyatA kaleyaramA je gulAsaMkhyeya bhAga mA manI ayagAhanAe sUkSmapanaka utpanna bhayo neTalI amagAhanA pramANa adhanyalAna na samanya kSaba ANabu. 1 AmatsyanA zarIralI tathA Atma pradezAcagAhanAnI lagAi 1000 yonananI che. 2 AmatsyanA bhAga prazAnA prattara nIlayA pahokAra matsyanA zarIranI holAi jemar3I amejArAha aMkulAsaMrameya bhAga pramANa che. 3 AmassyanA Atmapradeza nI cinI laMbAipara nApranarajeTalIerale paspanA zarIranI hI kAra seTalI apIlArdhA mArAra aMgulAsaracaya bhAga pramANa cha. 4 A massthamA kalevaramA panakapaNe utpanna thayela matsya jImanI avagAhanA aMgulAsakhyeya bhAga pramANache neTalu adhinAnanu jaghanya kSetracha. Ananda pro. presa-bhAvanagara. Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 269) // zrIlokamakAze tRtIyaH sargaH // [sA. 190 (413) jaghanyathI jANe / / 888 // ane utkRSTathI to sarva bAdara ane sarva sUkSmadravyone vizeSa AkArathI (vizeSa dharmayukta) jANe, kAraNake ene nizcayathI jJAnapaNu kahelaM cha. // 889 // have avadhijJAnI upayoga baDe ( upayoga mUke to ja a0 jJA hoya mATe upayogathI ) kSetrathI jaghanyapaNe aMgulano asaMkhyAtamo bhAga jANe / / 890 // ahiM vizeSa e ke ke-traNa samaya AhAraka ( traNa samaya AhAra karatA thayA ke jene ) evA sUkSmavanaspati jIvanI jeTalI jaghanya avagAhanA cha leTalu avadhinAnanu jaghA kSetra hai. // 891 // e pramANe zrI nandImatra vigeremAM kaIM che. ane zrInandIsUtranIvRttimA kAmu cha ke. 1000 yojana pramANa kAyAvAlo je matsya maraNa pAmIne potAnAja zarIranA koi eka bhAgamA sUkSma vanaspati paNe upaje teja jIva ahiM sUkSmapaNAvaDe grahaNa karavo // 892 // te (mahAkApo) matsya (potAnA AtmamadezonI) dIrghatAne prathama samaye saGkocI matara / . kare, te manara aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa jADe ane lavAimAM paNa potAnA zarIra nI pahoLAinA pramANavAla, (hoLAitho paNa svazarIra pramANaja ) kare baLI ghIje samaye ne pratarane SaNa saGkocI Atma sAmathryavaDe te mahAkAyI matsya (svapradezonI) sUcI kare (te sUci) aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI viSkambha pramANavALI (hojIne jAhI) batAcI che, ane potAnA zarIranA vistAra jeTalI dIrgha (mbadehanI pholAi jeTalI dIrya) banAve che, evI rIte banAvelI sUcIne trIje samaye saGkocI // 89.8 // ( ne matsya ) potAnA zarIranA eka bhAgamA panakapaNe sakSma vanaspatipaNe) utpana thAya te sUkSma pariNAmavALo jANavo, ne panakanI utpana thayA bAda traNa samayamAM jeTalI avagAhanA thAya / 15 / / teTaluM kSetra avadhijJAnanA Alambana padArthonu (avavijJAnanA viSayabhUta padArthonu) bhAjanarUpa jaghanyakSetra jANavU, A jAra0 kSetra muniga tyArayAda bhASA ( au* grA0 ape0 pAMcamI ) ghargaNA kahelI cha, bhApAnI apekSAye taijasa sthUla che, ane taijasamI apekSAye bhASA sakSama che. mATe teja vargaNA krama ghaTI zake che. ane aprANa nyo tainasanI nazIka hoya te guruladhu ane bhASAnI nIka hoya ne aguru laghu jANayA. Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (414) // jJAnadAra jJAnahAre avadhijJAnaniSagavinAraH // (dvAra NanA uttama sampadAyathI (AmnAyathI) e pramANeja jANavU tathA (zrI vizeSA0 . mAM kahathu cha ke-) je matsya mahAkAyAvALo hoya te nizcaya prayatnavizegathI traNa 1 ahiyo ma vizeSA0 no artha praznamA javAba pe che, pAstu meM praznI kayA kayA ! mI gAthA cAla viSayamA nahi dezAdhalI hobAthI azI darzAvAyace. kiM mo'timahalo. kiM nimamamI va kIsa cA sumo ? gario kIma 5 paNao, kitra jahannAvagAhaNI // 2 // artha-maccha (ane te paNa) ati moTI kAyAvALI kama prahaNa kayoM ? paNa samayanA AhArathAjhai kama / zubhama kema ? panaka zAmATe ? ane te panaka paNa jaghagyAvagAhanAvALI phema grahaNa karyo ? ( pa praznono javAba upara AdhI gayo hai to paNa saMkSepamA sugamatApUrvaka samaSA mATe praznottara hammyA che. prazaH--bIjA jIyo nahiM grahaNa karatAM maccha kena prahaNa karyoM ? uttara-bIjA jIvA ghaNI moTI kAyAyALA 2010 jAjama jeTalA hora svadehamA ati sUkSma panaka paNe upajatA nayI mATe. prazna:- hajAra yojana adhika kAyaSALI pratyeka vanaspati sU0 panaka paNe svadezamA upajI zake che to te kema na prAhaNa karo! uttara:- machamI apekSAe 0 banaspano maMda prayatna hovAthI panakapaNe upajatAM ati sUkSmatA na thAya paNa hasUla panakapaNe upaje mATe. praznaH-pAMtAnI kAyAmAMja utpanna thAya e vizeSaNa zA mATe? uttara:--parasthAne ane bakatipa jatA Atmapravezono vistAra baghAthI ati sUkSmatA na thAya mATe. (ane sthakAyamAM to majhu gatie ja utpanna vAya tethI sUkSmatA prApta thai zake.) praznaH-praNa samayanA AhAravALA pa vizeSaNa kama ? uttara:-helA ane bIjAM samayanA AdhAravALo panaka anyata sUkSma, ane codhAdi samayacALo panaka sthUla hoya che, ane adha0 aba. kSetra te Tala nahi paNa trimamayAhAraka jeTaluja cha mATe. praznaH-makSama kema ? utsaraH-sthUla panakanI saryajaghanya avagAhanAyI paNa abannu agha kSetra alpa hoya che mATe, praznaH- panakapaNe utpanna thAya ema zAmATe ? uttara:- panaka sivAya vIjA jIya ati sUkSma na hoya mATe. praznaH-se samapanaka paNa jadha. avagAhanASALo kama grahaNa karyo ? uttara --jagha0 avadhinu kSetra teTaluja hovAthI, ( ahi keTalAka prazna gAyAmA ane keTalAka prazna adhyAvAgthI lahane paNa praznosaranI viSaya pUrNa kayoM che se japaranA artha sAthe yathAyogya vidhAravo.) Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 26 muM) || zrI lokaprakAze tRtIyaH sargaH (sA0 190 ) na samayamAM ( Atma pradezone ) saGkoca karato chato sUkSma 896 || baLI mukhyamAM ne te paNa pUrvelA ati ghaNAM vizeSaNI ( 1000 jojanano-svade he utpanna thanAra - panakapaNe utpanna dhanAra-traNa samayanA AhAravALI - e vizeSaNo ) vALo ja sarva dehamAM sUkSmadehavALo hoya . / / 897 / / tyAM helA ane vIjA samayamA atisUkSma hoya che, ane cothAdi samayama atisthUla hoya che, mATe bIje samaja ( avadhinA jaya0 kSetrane ) yogya thAya che, tethI ahiM Na samayanA AdAravALo evaM vizeSaNa kaha. / / 899 / / utkRSTathI alokamAM loka jevaDA asaMkhyAta khaNDa dekhe. e avadhijJAnano ( kSetrathI ) 0 viSaya zaktinI apekSAe ko. // 900 // kaLI e atra jJAnI [ kALadhI ] jaya0 paNe AvalikAno asaMkhyAtamo bhAga dekhe, ane utkRSTa paNe asaMkhya avasarpiNI utsarpiNI dekhe. // 901 / / bhUtakALamAM paNa teTalI ane bhaviSyakAlamA paNa telI avasa0-utsa0 dekhe, arthAt teTalA kALa sudhImAM rUpI dravyane (vyatIta ane anAgata kAlanA dravyone) dekhe mAye // 102 // tathA ajJAnI (bhAvadhI) ananta paryAyI jANe, te paNa jJeyadravya ananta hovAthI ( ananta paryAya jANe.) pratyeka dravyamAM (eTalA) ananta paryAya na jANe, no yataH evo pATha rAkhIye to je kAraNa mATe etro artha karato ( parantu ananta dravyanA malIne ananta) ane eka dravyamAM asaMkhya paryAya jANe // 903 tathA utkRSTathI paNa ananta paryAya jANe ane dekhe te paNa sarva paryAyonA anantama bhAga jeTalA ananta paryAya jANe // 908 // (415) avagAhanA kare che. // hoya. ane athAvadherviSayayorniyamaH kSetrakAlayoH / mitho vibhAvyate vRddhimAzratya zrutavarNitaH / 905 // aGgulasyAsaMkhyabhAgaM, kSetrato yo nirIkSate / AvalyasaMkhyeyabhAgaM kAlataH sa nirIkSate // 906 // pramANAGgulamatrAhuH kecitkSetrAdhikArataH / avadheradhikArAcca, kecanAtrocchayAGgulam // 907 // yazcAGgulasya saMkhyeyaM, kSetrato bhAgamIkSate / AvalyA api saMkhyeyaM kAlato'zaMsa vIkSate // 208 // saMpUrNamaGgulaM yastu, kSetrato vIkSate Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (416) || jJAnadvAre avadhijJAnavipayakSetrakAlasaMSedhanirUpaNam // dvAra) janaH / pazyedAvalikAntaH sa, kAlato'vadhicakSuSA / / 902 // pazyannAvalikAM pazyedaGgulAnAM pRthaktvakam | kSetrato hastadarzI ca, muharttAntaH prapazyati // 990 // kAlato bhinnadinadRg, gavyUtaM kSetramIkSate | yojanakSetradarzI ca bhavedinaSpRthaktvadRk / / 999 / / kAlato bhinnapakSekSI, paMcaviMzatiyojanIm / kSetrato veti bharatadarzI pakSamanUnakama // 992 // jAnAti jambUdvIpaM ca, kAlato'dhikamAsavit / kAlato varSavedI syAt, kSetrato naralokavit // 13 // rucakadvIpadarzI ca pazyedvarSapRthaktvakam | saMkhyeyakAladarzI ca saMkhyeyAna dvIpavAridhIn // 994 // sAmAnyato'tra prokto'pi, kAlaH saMkhyeyasaMjJakaH / vijJeyaH parato varSasahasrAdiha zrIdhanaiH / 915 || asaMkhyakAlaviSaye'vadhau ca dvIpavArdhayaH / bhajanIyA asaMkhyeyAH, saMkhyeyA api kutracit // 916 / / vijJeyA bhajanA caivaM, mahAnto dvIpavArdhayaH / saMkhyeyAeva kiMcaiko'pyekadezo'pi saMbhavet // 997 // tatra svayambhUraramaNatirazvo'saMkhyakAlike / avadhau viSayastasyAmbhodheH syAdekadezakaH // 998 // yojanApekSayA'saMkhyameva kSetraM bhavediha / asaMkhyakAlaviSaye'vadhAviti tu bhAvyatAm // 999 // kAlavRddhau dravyabhAva kSetravRttirasaMzayam / kSetravRddhau tu kAlasya, bhajanA kSetrasaukSmyataH || 920 / / dravyaparyAyayorvRddhiravazyaM kSetraddhitaH / atra zeSo vizeSazca jJeya AvazyakAditaH // 929 // avadhyaviSayatvenAmRrttayoH kSetrakAlayoH / uktakSetrakAlavartidravye kAryAstra lakSaNA // 922 // ityavadhijJAnaviSayaH // artha - avadhijJAnanAviSayabhUta kSetrakALano saMvedha have avavijJAnanA viSayarUpa kSetra ane kALa sambandhi paraspara niyama vRddhinI apekSAe siddhAntamAM Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26] // zrIlokamakAze tRtIyaH sargaH (sA0 193) (47) varNavelI ke te darzavAya che. // 905 // je avadhijJAnI kSetrI aGgulanA asaM khyAtamo bhAga dekhe hai, te avadhijJAnI kALayI AdikAnI asaMkhyAtamo bhAga dekhe che. // 906 // ahiM kSetra adhikAra hovAthI keTApaka AcArya pramANAkula (nuM mApa) kahe che. ane keTalAeka ahiM avadhijJAnano adhikAra hovAthI utsedhAMgula (nuM mApa) kahe . je kSetrathI agulanI saMkhyAnamo bhAga dekhe ne kAart AliphAno paNa saMkhyAtamo bhAga dekha // 907 // je manuSya kSetrathI saMpUrNa agula dekhe te avadhirUpa cakSuvaDe kAlathI dezIna (kiMcinyUna) AvalikA dekhe 908 || saMpUrNa AvalikAne dekhato avadhijJAnI aGagula pRthaksana kSetra dekhe, ane kSetrathI 1 hAthane dekhanA kALyo antarmu0 dekhe // 909 // kALI dezona eka divasane dekhanAra kSetrI 1 gAu dekhe, ane kSetrathI 1 yojana dekhanAro kALadhI divasa pRthaktvane dekhanAra hoya || 910 // kALI dezona pakhavADIyAne dekhanAra kSetratho 25 yojana dekhe. ane kSetrathI bharatakSetrane dekhanAra kALI saMpUrNa paravavADIyuM dekhe // 111 // kALayI sAdhika 1 mAsa dekhanAro kSetrabhI jambUddhIpane, ane kALo 1 varSene jANanAro kSetrathI manuSyakSetra jANanAro hoya . // 922 // kSetrathI rucaka dvIpa dekhanAra kALadhI varSa pRthaktatva dekhe, ane saMkhyAta kALa dekhanAro saMkhyAta mosamudra dekhe || 913 || ahiM sAmAnyataH kahelo saMkhyAnakALa paNa buddhimAna 1000 varSathI uparano ja jANo // 914 || asaMkhyakALanA vipavALA avadhijJAnamA asaMkhyAta dvIpa vA samudrotuM jJAna bhajanAe (vikalpe ) jANavuM. kAraNake koka asaMkhyakALAviLa saMkhyAta dvIpa samudra paNa jANe // 15 // te bha janA A pramANe jANavI ke moTA khopa samudro asaMkhyayojanamA pramANavALA saMkhyAta ja athavA ( tethI moTo ) ekaja, athavA ( tetho paNa moTo ) eka dvIpa vA samudrano eka vibhAga paNa devAnuM saMbhave // 216 // tyAM svayambhUramaNa samudramAM FETT tiryaJcane asaMkhyakALanA triSayavALu avadhijJAna hoya to te atra jJAnano ( kSetrathI ) viSaya te svayambhU samudrano eka vibhAgaja hoya / / 117 || ahiM asaMkhyakALavALA avadhijJAnatA viSayamA yojananI apekSAe asaMkhya ja kSetra ke ema jANa / / 918 / / punaH ( avadhijJAnanA viSayamA ) jaima jema kALano viSaya vRddhi pAmato jAya tema tema dravya-kSetra - ane bhAva viSayanI vRddhi nizcaya hoya // 119 // ane kSetra vipayanI vRddhiyAM kALa , Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4181 jJAnadvAre avadhijJAnaviSayavicAraH // Ara vRddhinI bhajanA jANavI. kAraNake kALa karatAM kSetra sUkSma ke mATe // 920 // tathA kSetranI vRddhidhI dravya ane paryAyanI avazya vRddhi thAya. ahiM vAkInuM vizeSa varNanakAdikatha jANa // 121 // amRt (arUpI) evA kSetra ane kALa a safai viSaya nahi hovAthI kalA kSetrakALamAM vartanArA dravyamAM te vannenI ( kSetra - kALanI ) lakSaNA karavI. // 922 // e pramANe avadhijJAnano viSaya ko. -- 1- 2-3 eka pramANAGgula jeTalI zreNipramANa AkAza khaNDanA dareka mamaye eka eka AkAzapradezano apahAra karatAM asaMkhya utsarpiNI avasarpiNIo vIti jAya. mATe kALa karatAM AkAza sUkSma che. tethI ghaNuM kSetra bace to ja kALanI vRddhi thAya anyathA nahiM mATe bhajanA bhane vadhya kSetra karatAM paNa sUkSma che, kAraNa eka AkAzapradezamAM anantaparamANu tathA anantaprAdezika skandhAMnI avagAhanA thAya che| ane dravyathI paNa paryAya ghaNA sUkSma hai. kAraNa eka paramANurUpa madhyamAMpa apanI ma hAtha se mAre kSetramAM dracyavRddhi tathA paryAyanI vRddhi nizcayathI thAya che, dravyavRddhiyAM kALavRddhi tathA kSetravRddhinI bhajanA jANadhoM, paNa paryAyavRddhi nizvayatho jANacI paryAyavRddhimAM kALavRddhi, kSetravRddhi tathA zranyavRddhi traNenI bhajanA samajatro Aja kAraNane lar3ane kSetrI aMgulanI asaMkhyAtamo bhAga ane kALthI AghalikAnAM asaMkhyAnamo bhAga jaM jaghanya avadhiviSaya kadhI temAM AvaSTikAnA asaMkhyAtamA bhAgamAM jeTalA samaya che, te karatAM aMgulanA asaMkhyAtamA bhAgamAM AkAzapradezAM asaMkhyAta guNA hai, eja pramANe sarva sthaLe kALa karatAM kSetra asaMkhyAta gaNuM samajabu yahI avadhijJAnatA jaghanya viSayakSetra pramANa mATe je simAhAraka panaka lodhI, mAM keMTalAko "pahelo ghanarasamaya bIjo sUci samaya ate bIjo utpattisamaya samayamAM RjugatithI Avela hovAthI AhAraka ja mATe te levI ane te jaghanya avagAhanA bALo paNa che." nema he che, paNa naM ayukta che, kAraNa trisamayAhAraka pa enakanuM vizeSaNa he ane pratara tathA sUci samayoM to matsyabhavanA che mATe panakabhatramA utpattitho zrIjI samaya levI teja vyAjatrI hai, avadhijJAnanA sambandhamAM cA~da dvAronuM varNana AvazyakavRtti Adiyo jANa. " zakyAthaivAdhe zakyasambandhI lakSaNA je arthamA je panI zakti hoya te artha te pavanuM zakya kahevAya te zakayArthano bAgha chatAM zakyanoM meMbandha te lakSaNA kaddevAya jema gaGgAyAM ghoSaH " ThekANaM gaGgApanuM zakya gaGgA nadI pravAha temAM ghISa paTale gAyanA nehaDAnAM zrAdha hai ( na saMbhavI zake) y F 1 Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26k) // zrIlokamakAze tRtIyaH sargaH (sA0 200) (419) skandhAnanantAnRjudhIrupayukto hi pazyati / nRkSetre saMjJiparyAptarmanastvenorarIkRtAn // 923 // manojJAnasya nitarAM, kSayopazamapATavAt / vizeSayuktamevAsI, vetti vastu ghaTAdikam // 1.24 // skandhAna jAnAti vipuladhIzca tAnera sAdhikAn / apekSya dravyaparyAyAn, tathA spaSTatarAnapi // 925 / / dvidhA manaHparyavasya, dravyato viSayo hyayam / viSayaM kSetrato'thAsya, bravImi RjudhIriha // 926 // adhastiryaglokamadhyAdvetti ratnaprabhAkSitau / ajudhIryojanasahastrAntaM saMjJimanAMsyasau // 927 // jyotizcakroparitalaM, yAvarSaM sa vIkSate / tiryakSetraM dvipAthodhisArdhadvIpadvayAtmakam / / 928 / ukta kSetra vipuladhInirmalaM vIkSatetridhA (tthaa)| viSkambhAyAmabAhalyaiH, sArddhadvayaGgulasAdhikam // 929 // "ayaM bhagavatIsUtravRtti-rAjapraznIyavRtti-nandIsUtra-nandImalayagirIyavRtti-vizeSAvazyakattikarmagranthavRttyAdyabhiprAyaH |"(saa. 194-199) sAmAnya ghaTAdivastumAtracintanapariNAmagrAhi kiJcidavizuddhataramardha-- tRtIyAGgulahInamanuSyakSetraviSayaM jJAna RjumatilabdhiH, saMpUrNamanuSyakSetraviSayaM vipulamatilabdhiriti tu pravacanasA roddhAravRttyaupapAtikavRttyorlikhitaM // ( sA0 200 ) "ardhatamATe samIpatinya mabhyagdharUpa lakSaNAbaDe gaGgAnIra (kAMTA)mAM ghoSa che tetrI artha karadhoM pahe cha, paTale gaGgApadanI gaGgAtIramAM lakSaNA karabI paDe hai, tema ahIM paNa kSetra ane kALapaTanA pAcya arUpi AkAza pradezo nayA ASali. kAvirUpakAlamAM rUpitravyane viSaya karanAra hovAthI ayadhijJAnanA viSayapaNAnA vAdha cha, tethI tatsthatvarUpa samyag karI tadasiyo ja kSetrakALapadothI laMbA, lakSaNA 1 mAisthA, 2 ajaharasvArdhA, 3 nirudA, 4 Adhuniko ema cAra prakAranI hai, temAM ahIM nirudAlakSaNA jANavI A magandhI vizeSa varNana syAyagranyothI jANavu. Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - , (420) _ // jJAnadvAraM manaHparyAyavipayavicAranirUpaNam // __ dvAra] tIyadvIpasamudreSvardhatRtIyAGgulahIneSu saMjJimanAMsi jumatirjAnAti, vipulamatirardhatRtIyairagulairabhyadhikeviti cArthataH zrIjJAnasAgarasUrikRtAvazyakAvacUrNI / / " (sA. 201) RjudhIH kAlataH palyAsaMkhyabhAgaM jaghanyataH / atItAnAgataM jAnAtyutkarSAdapi tanmitam // 930 // tAvatkAlabhUtabhAvimanaH paryAyavodhataH / tAvantameva vipuladhIstu pazyati nirmalam / / 931 // sarvabhAvAnantabhAgavartino'nantapayavAn / judhIrbhAvato vetti, vipulastAMzca nirmalAn // 932 // iti mnHpryaayvissyH|| ___ artha-manaHparyavajJAnako viSaya-upayogarALo evo Rjumati manaHparyavajJAnI muni manuSyakSetramA rahelA saMkSiparyAptajIvoe manapaNe aGgIkAra karelA (pariNamAcelA, ananta skandhone dekhe // 923 // manojJAnanA kSayopazamanI ani paTutA (tIkSNatA) hovAthI manojJAnI vizeSadharmayukta ja ghaTAdi vastune jANe che // 924 // tathA vipulamani jJAnI teja ananta skandhone dravyanA paryAyanI apekSAe adhika ane vadhu spaSTa jANe che. // 525 // baje praphAranA manaHparyavajJAnano pa viSaya dravyayI kayo, ane have saraLa buddhivALo hu~ te manaHparyavajJAnano kSetrayI viSaya kaI cha. // 926 // tiryaglokanA madhyabhAgathI ratnaprabhA pRthvImA nIce 1000 yojana mudhI te bAjumati manojJAnI saMjJijIvonA manobhAva jANe 2. // 927 // ane jyotiS cakranA uparanA toyA sudhI ne Urdhva dekhe che. ane aDhI dIpa ane ye samudra sudhI ticcha kSetra dekhe che // 928 // e kahe traNe prakAracaM kSetra vipulamani manojJAnI nirmaLapaNe ane raholAi- lambAi-ane jADhAi e traNe prakAre 2 // aGgula adhika kSetra dekhe cha. / / 22 / e bhagavatinI pRtti-rAyapaseNinI vRtti-mandIsUtra-nandInImalayagirivRtti-vizeSA0 vRtti-ane karmaanyattino abhiprAya kAyo, pravacanasAroddhAravRtti ane uyavAijInI vRttimA e pramANe lakhyu cha ke-" sAmAnya eTale ghaTAdi padArtha mAtra citavana pariNatine grahaNa karanAra ( jANanAra ), kaika avizuddha, ane 2|| aMgula hIna manuSpakSetranA viSayavAlaM bAna te majumati labdhi, ane saMpUrNa manuSyakSetranA viSayavALa zAna te vipulamati landhi tathA zrIjJAnasAgaramarikRta Avazya Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 269) ||shriilokbhkaashe tRtIyaH sargaH // sA0 201] (421) kasamranI avaNimA evo bhAvArtha cha ke-" 2 // aMgula nyUna aDhI dvIpa samudramAM saMzijIvonAM manane Rjumati jANe che,ane aDhI aMgula adhika [eTale saMpUrNa] aDhI dvIpasamudramA vipulamani jANe 2" 9.30 // Rjumati kALathI jayanyapaNe bhRtabhAvI panyo0 no asaMkhyAnamo bhAga jAgele. ane patraNe paNa dezalaMga nA che. // 131 / arthAta neTalA kALanA vyatIta thayelA ane bhAvIkALamAM yanArA mananA paryAyono bodha hovAthI (teTalaM ja jANa che). ane vipulamati jJAnI neTalaM ja (kALthI) paNa vadhu nirmaLa jANe, tathA RjunijJAnI bhAvadhI sarva bhAvanA anantamA bhAga jeTalA ananta paryAyone jANe, ane vipulamati teTalAja paryAyone nirmaLapaNe jANe. / / 232 // e pramANe manaHparyavajJAnano viSaya kaho. kevalI dravyataH sarva, dravyaM mUrtamamUrtakam / kSetrataH sakalaM kSetraM, sarva kAlaM ca kAlataH // 933 // bhAvataH sarvaparyAyAn *pratidravyamanantakAn / bhAvato bhAvino bhUtAn, samyag jA nAti pazyati // 934 // vihAyaHkAlayoH sarvadravyeSu saMgatAvapi / pRthayuktiH punaH kSetrakAlaruDhyeti cintyatAm // 935 // iti kevalajJAnaviSayaH // artha kevalajJAnako viSaya- kevalajJAnI dravyathI rUpI ane arUpI sarva dravyane jANe, kSetrathI sarva kSetrane, kALathI sarva kALane, // 933 // ane bhAvathI pratyeka dravyanA bhUta bhAvI (ne vargamAna) sarva ananta paryAyAne samyaka prakAra jANe dekha. / / 1.34 / / sarva dravyo (jANe ema kahevA) mAM AkAza (kSetra) ane kALanI sAti ( antarbhAva ) chatAM paNa punaH [ kSetra ane kALane ] nRdA kazA te kSetra ane kALanI rUdvidhI jANavaM. // 135 / / e pramANe kevaLajJAnano viSaya kahyo. matyajJAnI tu mithyAtvamizreNAvagrahAdinA / autpattikyAdinA yadvA, padArthAn viSayIkRtAn // 936 // vettyapAyA. dinA tAMzca, pshytyvgrhaadinaa| matyajJAnena vizeSasAmAnyAvagamAtmanA // 937 // matyajJAnaparigataM, kSetra kAlaM ca vettysau| Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (422) // jJAnadvAre manyajJAnAdyajJAnatrayaviSayavicAraH // (bAra . matyajJAnaparigatAna, sa vetti paryavAnapi // 938 // zrutAjJAno punarmithyAzrutasaMdarbhagarbhitA, ! anya kSetrakAlabhAvAn, veni prajJApayatyapi || 939 / evaM vibhaGgAnugatAna, vibhaGgajJAnavAnapi / dravyakSetrakAlabhAvAn, kathazcidvetti pazyati // 940 // yathA sa zivarAjarSidizAprokSakatApasaH / vibhaGgajJAnato'pazyasapta dvIpapayonidhIn / / 941 // nizamya tAnasaMkhyeyAn, jagadgurunirUpitAn / saMdihAno vIrapArzve, pravajya sa yayau zivam // 942 / / ( iti jJAnAjJAnaviSayaH) ___ artha-matiajJAnano viSaya-matiajJAnI jIva mithyAtvayukta evA avanahAdiyaDe (vyaanAvagrahAdivaDe athavA aulpAnikI Adi buddhivaDe vipayIkRta (prahaNa karelA ) padArthoMne / / 1.36 // vizeSadharma (ghaTatva, tadUpa bigere) ane sAmAdharma (sattvapameyasva vigaire)nA dhovasvarUpa manyajJAnAtmaka aAya ane avagrahAdimAM apAyAdivaDe ( apAyane dhAraNAvaDe ) ANe che, avagrahAdikavaDe dekha che. // 937 // tathA matiajJAnamA vyApta viSayarUpa thayelA kSetra ane kAjane matiajJAnI jANe che, ane ne matiajJAnamA vyApta thayelA paryAyAne paNa jANe che. / / 28 / / zruta ajJAnano viSaya-zrataajJAnI punaH mithyAzrutanI saMDatisamUhamA rahelA dravya-kSetra kAja-bhAvoMne jANe, ane vIjAne jaNAce / / 139 / ' vibhAjJAnano viSaya-e mamANe (zruta ajJAnIvata ) vibhAjJAnI paNa vibhAjJAnanA vipayarUpe mApta yayelA dravya-kSetra-kALa ane bhAvane kathaJcit ( koi makAre kaMDaka alpa paNe) jANe ane dekhe // 1.40 // jema te dizA pokSaka (je dizAthI phula phalAdi levA hoya tenA aviSTAyakanI pAdA lai ne dizAnA phalaphula ----- ------ - - - - - -- - - - - -- - - - 1 jema ko matyajJAnI ekaja bahA padArthane ANe koI manyamAnI naiyAyiphavat 7 padArthAne ANe. ityAdi AgaLa kSetrakALa vageremA paNa saMkhyAnoM aniyama e rIteja jANavo. 2 prathama kahavAi gayuM che ke adhayA ne hA darzanarUpa he ane apAya ne dhAraNA jJAnarUpa Ahe. te anusAra ahiM 5 artha kapo, Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26) // zrIlokaprakAze tRtIyaH sargaH (sA0 205) (42.3) vigere ekadA karanAra ) tApasa vizeSa zivarAjarSi nAmano tApasa vibhaGgajJAnayI sAtavIpa ane sAta samudra dekhanA lAgyo || 941 / / paNa jagadguru zrI arrer kaDelA asaMkhya dvIpa samudro sAMbhaLI saMdehavALI dhayo chato vIranI pAse cAritra aGgIkAra karI mokSe gayo / / 942 // idaM paJcavidhaM jJAnaM, jineryatparikIrtitam / tad dve pramANe bhavataH, pratyakSaM ca parokSakam // 243 // svasya jJAnasvarUpasya, ghaTAderyatparasya ca / nizcAyakaM jJAnasiMha, tatpramANabhiti smRtam // 944 // yadAhuH- "svaparavyavasAyi jJAnaM pramANam" iti / [ sA0 202] tatrendriyAnapekSaM yajjIvasyaivopajAyate / tatpratyakSaM pramANaM syAdantyajJAnatrayAtmakam // 945 // indriyairhetubhirjJAnaM, yadAtmanyupajAyate / tatparokSamiti jJeyamAdyajJAnadvayAtmakam // 946 // * pratyakSe ca parokSe cApAyAMzo nizcayAtmakaH / yaH sa evAtra sAkAraH, pramANavyapadezabhAk // 947 / / yathAbhihitam - "sAkAraH pratyayaH sarvo, vimuktaH saMzayAdinA / sAkArArthaparicchedAtpramANaM tanmanISiNAm / / 948 / / " [ sA0203 ] sAmAnyaikagocarasya darzanasyAta eva ca / na prAmANyaM saMzayAderapyevaM na pramANatA // 149 // ata eva matijJAne, samyaktvadalikAnvitaH / yo'pAyAMzaH sa pramANaM syAtpaoNnalikasadRzAm " 3 zivarAjarSi tApasanuM vRttAnta zrIbhagavatIjInA agoAramA zatakanA navamA uddezAmAM vistArathI varNav he tyAMyI jor3a le, A zivarAjarSi hastinApura nagarano ziva nAme rAjA hato tene dhAraNI rANI tathA zivamadrakumAra putra to chevane vairAgya bhAvathI chaTane pAraNe chaTa karabo tevI tapasyAnI abhi kI dizAprokSakatApasa thayA che, ajJAnatapanA prabhAvadhI vibhaGgajJAna prApta kareM se sAtazIpa sAta samudra che, tyAsvAda dvIpasamudrI vyavaccheda pAmyA tema dekhe che, mahAvIra paramAtmA tyAM samayasare che, cheTe tamano upadeza sAMbhaLI satyajJAna pAmI dIkSA laDa mokSa pacAryA che, Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ = (424 ) || jJAnadvAre jJAnAnAM pramANAntargatatA - pramANabhedAdivicAraH // ( hAra ||950 // prakSINasaptakAnAM cApAyAMza eva kevalaH / pramANamapramANaM vAvagrahAthA anirNayAt / / 951 / / ayaM ca tattvArthavRttyA yabhi prAyaH // (sA0 204) ratnAkarAvatArikAdau ca matijJAnasya tadbhedAnAM ca satyamANatvamuktaM tathA va tadgranthaH - "avagrahavehA cAvAyazca dhAraNA ca tAbhirbhedovizeSastasmAtpratyekamindriyAnindriyanibandhanaM pratyakSaM caturbhedamiti" / (sA0205 ) zrutajJAne'pyapAyAMzaH, pramANamanayA dizA / nimittApekSaNAdete, parokSe iti kIrtite // 952 // parokSaM hyanalajJAnaM, dhUmajJAnanimittakam / loke tadvadime jJeye, indri yAdinimittake // 953 // idaM ca nizcayanayApekSayA vyapadizyate / pratyakSavyapadezo'pi vyavahArAnmato'nayoH // 954 // tathoktaM nandyAM - "taM samAsao duvihaM paNNattaM naM0 - iMdiyapaccakkhaM ca noiMdiyapaJcakkhaM ca ityAdi " ( tatsamAsato dvividhaM prajJasam / tadyathA indriyapratyakSaM ca noiMdriyapratyakSaM ca / ) (sA0206 ) nanu ca - pratyakSamanumAnaM cAgamazceti trayaM viduH / pramANaM kAfpalA AkSapAdAstatsopamAnakam / / 955 // momAMsakAH paDa pattyabhAvAbhyAM sahocire / dve trINi vA kANabhujo, he bauddha Adito viduH // 956 // ekaM ca lokAyatikAH, pramANAnItyanekadhA / parairuktAni kiM tAni, pramANAnyathavA'nyathA ! // 957 // atrocyate - etAnyAyajJAnayugme'ntarbhUtAnyakhilAnyapi / indriyArthasannikarSaniminakatayA kila // 958 // apramANAni vA mUni mithyAdarzanayogataH / asadbodhavyApRtezvo nmattavAkyaprayogavat // 959 // pAMca jJAnamA pramANaprAsi zrI jinezvaropa je A pAMca prakArane De Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 269) // zrIlokamakAze tRtIyaH sargaH // (sA. 206) (425) jJAna kahelaM che te pratyakSa ane parokSa e ve pramANavAla che. // 943 // tyA jhAna svarUpa evA potAne ane ghaTAdi rUpa para padArthane yathArthapaNe nizcaya karanAraMje jJAna te pramANa kola ke. // 944 / / kahyu cha ke-" svaparavyavasAyi jJAna pramAgaM" sva eTale jJAna (pote) ane para eTale vAdya padArtha tenu vi-vizeSa karIne (yathAvasthita svarUpe karIne avasAyi-nizcaya karanAra je jJAna ne pramANa kahevAya che, A lakSaNamA jJAnano nizcaya apara jJAnathI mAnanAra naiyAyikAdino vyavaccheda karavAne stha pada cha, bAdyapadArthanA apalApa karanAra ( nahi mAnanAra ) vijJAnavAdi bauddhonuM nirAkaraNa karavA para pada che, saMzayAtmakajJAna,viparyaya (bhama) jJAna,anadhyavasAya ane bauddhoye pramANarUpa mAnela nirvikalpaka jJAnano vyavaccheda karavA vyayasAyi pada che. tyAM indhita lAne noindriya) mI pekSA vimAna meM bAla sAkSAn) jJAna jIvane thApa chete ma yakSapramANa chellA traNa jJAnarUpache / 942ane indriyonA AlambanathI AtmAne je jJAna utpanna thAya che te parIkSaNmANa prathamanAM ve jJAna rUpa cha. / / 946 // pratyakSajJAnamA ane parokSajJAnamA nizcayarUpa je apAyAMza neja mAkAra apAyAMza ahiM pramANa evA vyapadezane dhAraNa kareM che. // 947 / / jema kAyuM che ke-saMzayAdi rahita sarva sAkAra ( vizepa ) evo je nirNaya (vizeSa dharmono nirNaya ) te sAkAra viSayane jANanAra hotrAthI yuddhimAnone te pramANa (e rUpe mAnya ) 2. // 948 / / e kAraNathI ja sAmAnya mAtra viSayavArcha darzana ne pramANa na gaNAya, ane e rIte saMzayAdi jJAna ne paNa pramANa na gaNAya // 949 / / vaLI e kAraNathI ja manijJAnamA samyaktva dalika sahita je apAyAMza ne kSayopa0 samyagdRSTi jIvone pramANa che.||550|| ane jeona darzana saptaka kSaya pAmyuM che,teo(kSAyikasamyagdRSTi)ne kevaLa (samya0 dala rahita) apAyAMza ja pramANa che parantu vyaanAvAhAdi anirNayavAlA hovAthI apramANa hai. // 951 // etAvArthavRtti vige --- - 1 AhoM Adizadhda viparyaya ana anadhyaghamAyajhAno paNa grahaNa karavA, namA 'ekasmindhagi viruddha koTihayAbagAhi jJAna maMzayaH '' papha padArthamAM viruddha ke koTi (dharma) ne prahaNa karanAra jhAna te saMzaya. atasmiladadhyayamAyo viparyayaH vidbhakakoTimizana" tavabhAvavati tatprakArakaM jJAna" ityAdi aneka lAkSaNI viparyayanA cha. jemA ne dhama na hoya nemAM saddharmaprakAraka bAna jema zakti chIpa)mA A rajata (rupuM) ke ne jJAna ne viparyaya ane "kimi jyAlocanamAnakamanadhyavasAyaH " A kAMDaka cha pa vicAraNAnmaka, jema jatA mApasane ghAMsanA spazana jhAma te anadhyavasAya upekSAtmaka) jJAna kaIyAya. Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (426) // jJAnahAra jJAnAnAMpramANasvarUpanAnirUpaNam // [bAra reno abhiprAya kayo. ane rannAkarAyatArikAdikamAM to matijJAnane ane " tenA avagrahAdi bhedIne sAMvyavahArika pratyakSamamANatA kahelI le teno pATha A pramA -"ayagraha-ihA-apAya-ne dhAraNA e cAravaDe meda eTale vizeSa le,tethI pratyeka [ bhedava.] indriya ane mananA kAraNavALu pratyakSa pramANa cAra prakAranuM che". parIne zrunajJAnAM paNa apAyAMza ne mamANa che, e pramANe ( indriya ane mana rUpa nimittanI) apekSAvALA hovAthI e vanne [ mati-zruta ] jJAna parokSapamANa rUpa kahelA che. // 152 // jema lokamAM dhUmajJAnanA nimittavALa (dhUmanA nimittathI thata) agnina jJAna (anumiti) nizcayathI parokSa kavAya che. tema indriya ane mananA nimittavAnAM pa ce jJAna paNa [ parokSa ] jANavAM. // 53 // e ( pratyakSapaNu ne parIkSapaNaM / nizcaya nayanI apekSAe kA che, nAhitara vyavahArathI no e banne jJAnamA pratyakSapaNAno paNa vyapadeza thAya che. // 54 // zrI nandIsUtramA kayuM che ke "te (matyakSajJAna) saMkSepathI ve prakAra, kahelaM he-indriyapratyakSa. ane noindriya manyakSa". zahA-kapilamatavALA (sAMkhya) pratyakSa-anumAna-ane Agama 5 praNa pramANa kahe che. naiyAyika matavAlA te traNa ne upamAna sahita cAra pramANa ko le, . // 155 / / mImAMsakadarzanALA ardhApani ane abhAva sahita 6 pramANa kahe che, vazeSikamatavALA prayamanAM be athavA traNa (matyaH-anu0 athavA pra0-anu0-ne Agama ) pramANa mAne cha, ane bauddhamatavAlA prathamanA ye (ma0-anu0) pramANa mAne che // 156 / / kakI nAsmikamanavALA helu eka (pratyakSa) pramANa ja mAne che, ema dareka darzanavAlA aneka prakAre mAne meM to ne anyadarzanIoe kahelA pramANo ne pramANa kavAya ke apramANa kaDevAya ||20uttr-esrv pramANo indriyaane arthanA sanikarUpanimittapaNA baDe (indriyasAthai viSayana saMbaMdha tharbu athavA samopani paNuM eja jJAna- nimitta hovAthI) helA be jJAnamA antargata thAya che. // 1.8 / / athavA mithyAtvanA sambandhathI unmatta thayelA puruSanA pralApavana ma indriyodvArA padArthanI sAkSAna upalanidha te indriya pratyakSa, ane manavar3e padAryAnI cintanA athavA mghAnAdi taM noindriya pratyakSa. 2 mImAMmadhamatamA prabhAkara matAnuyAyi bhaTTamatAnuyAyi bigare bhako chai taimA prabhAkara matAnuzAyi abhAbane myAna buddhine mAnatA hoyArthI abhAva yamANA mAnalA. thI ane bhaTTamanAnuyAyi abhAva mahita cha pramANa mAne . kazca dra ke-'guma dhiyamabhAvasya myAnastha ne 'bhiSiktayAna | prasiddha parva loke'sminbujavandhu prabhA krH|| 3 keTamAka paurANika vigare maMbhava-ani vigare pramANoM paNa mAne rahe. Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26) // zrIlokaprakAze tRtIyaH sargaH (sA0 208 ) (427) myak bodharUpa vyApAra nahi hovAthI ne sarva pramANo apramANa gaNAya. // 959 // iti pramANa vicAraH // 3 < paJcAnAmapyathaiteSAM sahabhAvo vicAryate / ekaM dve trINi catvAri, syuH sahaikatra dehinaH (ni) / / 960 // tathA hi - prAptaM nisargasamyaktvaM yena syAttasya kevalam / matijJAnamanavAptazrutasyApi zarIriNaH / 961 || ata eva matiryasya ( tra ), zrutaM tatra na nizci tam / zrutaM yatra matijJAnaM tatra nizcitameva hi / / 962 / / ayaM tattvArthavRttyAdyabhiprAyaH / nandIsUtrAdau tu // jattha mainANaM tattha suanANaM, jattha suanANaM tattha mainANaM' (yatra matijJAnaM tatra zrutajJAnaM yatra zrutajJAnaM tatra matijJAnaM ) ityuktaM [sA0 207] ata evaikendriyANAmapi zrutajJAnaM svIkRtaM zrute, yathA"jaha suhumaM bhaviMdiyanANaM davidiyAvarohe'vi / dabasuA - bhAvaMmivi bhAvasu patthivAINaM // 1 // (yathA sUkSmaM bhAvendriyajJAnaM dravyendriyAvarodhe'pi / dravyazrutAbhAve'pi bhAvazrutaM pArthivAdInAm || 1 || ) ( sA0 208 ) bhAvendriyo - payogazca bakulAdivadekendriyANAM sarveSAM bhAvyaH // tathA 1 upara kA pramANe jainadarzanamAM pratyazna ane parokSa ra ve pramANa cha athavA apekSAbhedayo akSa zabda mana idriya athavA jIva arthamAM rudra hoyAthI trizuddha nayanA abhiprAye pratyakSa ekaja pramANa le. paNa tenA sAmragNa ane anAvaraNa ema be bhedI thAya sAvaraNa (chadmastha) jIvone manano abhimukhatAthI. indriyanI abhimukhatAthI ane AtmAnI abhimukhatAthI ema RNa prakAre sAmragNa pratyakSa che / AtmAnI abhimukhatAye svamAM thatA bhaya hama roga gamana rAjyalAbha vigere ( mananI abhimukhatAyeM smaraNa, pratyabhijJAna vitarka. viparyayanirdhAraNa vigere 3 indriyAMnI abhimukhatAyI cakSu vigerethI dhanuM rUpAdijJAna hoya, ane nirAdharaNa sarvajJa bhagavantone kevala AtmAnI abhimukhatAzrI ghaM a bhyAtma) nirAvaraNa pratyakSa che, je mATe kahA . ke. "abhimAzAM bhAjyamasyAnma tu svayaM zAma | ekaM pramANamakyAkyaM nallakSaNaikyataH ||1|| pramANadvAtriMzikA, , " Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4281 // zAnadvAre jJAnAnAM prmaannaantrgttaavicaarH|| bAra malayagiripUjyA apyAhuH nandIvRttau ||"ydypi teSAmekendriyAdInAM paropadezazravaNAsaMbhavastathApi teSAM tathAvidhakSayopazamabhAvataH kazcidavyakto'kSaralAbhobhavati yadazAdakSarAnuSaktaM zrutajJAnamupajAyate, itthaM caitadaGgIkartavyaM, teSAmapyAhArAdyabhilASa upajAyate, abhilASazca prArthanA, sA ca yadIdamahaM prApnomi tadA bhavyaM bhavatItyAdyakSarAnuviddhaiva, tatasteSAmapi kAcidavyatAkSaropalabdhiravazyaM pratipatnavyA" iti (sA0209) matijJAnazrutajJAnarUpe dve bhavataH saha / trINi te sAvadhijJAne, samanaHparyave tu vA // 963 / / caturNA sahabhAvo'pi, cchadmasthazramaNe bhavet / paJcAnAM sahabhAve tu, matadvitayamucyate // 964 // ___artha-eka jIpamA samakA zAnaprAti sa pApezAnana sahacAripa" (eka sAthe keTalAM jJAna ? hoya te) vicArAya che. te A pramANe-eka jIvane viSe eka sAthe epha-be-traNa-ne cAra jJAna hoya // 960 // ne A pramANe jeNe nimaga ( gurunA upadeza vinA svAbhAvika) samyaktva prApta karyu hoya nevA zrunajJAna nahiM pAmelA jIvane kevaLa epha matijJAnaja hoya // 561 // // hetudhIja jyAM yattijJAna che tyAM zrutajJAna hoya evo niyama nahiM, parantu jyAM zrutajJAna che tyAM matijJAna to nizcayathI cha ja. // 962 // e tatvArthavRSyAdino abhimAya kado ane naMdImRtramA nI-" yA manijJAna tyAM zrunajJAna ane jyAM zrutajJAna nyAM matijJAna " ema kahenlu haiM, e hetutho siddhAntamA ekendriyone paNa zrRnajJAna mvIkAralaM hai. jema kA che ke-" dravyendriyano abhAva chane paNa mUkSma pra, bhASendriyajanyajJAna hoya ke (mATe ) dravyazrunano abhAva chate paNa pRthvikAyAdikane bhArazruta che.' bhAvendriyano upayoga vakulAdimanI peThe sarva ekendriyone (prathama kazyo che nema) vicArabI. nathA naMdInI vRttimA pujyamalayagiri AcArya mahArAja paNa kahache ke-"jo ke te ekendriyAdine para upadeza sAMbhaLavAno asaMbhava ke topaNa teone tathA prakArako kSayopazama hovAyI kaMDaka avyakta (aspaSTa akSarano lAbha hoya ke ke lenA vazathI akSarovaDe vyAna evaM zrutajJAna thAya che, te (akSaralAbha) A pramANe aMgIkAra karayoM ( jANavoM ) ke neone paNa AhArAdino abhinyApa upaje Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 269) // zrIlokaprakAze tRtIyaH sargaH (sA0 209) (420) che, ane abhilASa te prArthanA che. ane te ( prArthanA ) " jo hu~ A pAgaM to ThIka thAya " ityAdi ( aMtaraMga) akSarobaDe vyApta ja che, mATe te ekendriyone paNa koipha aspaSTa akSarabodha avazya mAnavo joie, '' tathA matijJAna ane zrutajJAnarUpa ve zAna eka sAthe hoya che, ane nemAM avadhijJAna sahita karatAM athavA manaH paryavajJAna sahita karatAM traNa jJAna eka sAthe hoya che // 963 // nathA chadmastha munine cAre / chAnasthika) jJAna paNa eka sAthe hoya che, ane pAMce jJAnanA sahacArIpaNAmAM to ve mata che te kavAya che. // 0.64 // kecidacuna nazyanti, yathA'bhyudite sati / mahAMsi candranakSatradIpAdInyakhilAnyapi // 965 / / bhavantyakizcitkarANi, kiMtu prakAzanaM prati / chAdmasthikAni jJAnAni, prodbhute kevale tathA // 966 // tato na kevalenaiSAM, sahabhAvo virudhyate / avyApArAniSphalAnAmapyakSANAmivAhati // 967 // anye cA[vA]huna santyeva, kevalajJAnazAlini / chAnasthikAni jJAnAni, yuktistatrAbhidhIyate / / 968 // apAyasadadravyAbhAvAnmatijJAnaM na saMbhavet / na zrutajJAnamapi yattanmatijJAnapUrvakam // 969 // rUpidravyaikaviSaye, na tRtIyaturIyake / lokAlokaviSayakajJAnasya sarvavedinaH // 970 // kSayopazamajAnyanyAnyantyaM ca kSAyikaM matam / sahabhAvastadeteSAM, paJcAnAmeti naucitIm // 971 // kaTe satyupakalpyante, jAlakAnyantarA'ntarA / mUlataH kaTanAze tu, teSAM vyavahRtiH kutaH ? / / 972 // kiMca // jJAnadarzanayorevopayogI sto yathAkramam / azeSaparyAyavyabodhinoH sarvavedinaH // 973 // ekasmin samaye jJAna, darzanaM cAparakSaNe / sarvajJasyopayogI hauM, samayAntarito sadA // 974 // tathAhuH // " nAmi desaNaMmi ya, etto pakatarayami uvauttA / savvassa kavalirasavi, jugavaM do natthi Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (430) // jJAnahAre jJAnAnAM sahabhAvakeralina upayogavicAraca // (dvAra uvaogA ||1:75||"(jnyaane darzane ca itaH ekatarasmin upayuktAH sarvasya kevalino'pi yugapat dvau na sta upyogau|)(saa0 210) idaM saiddhAntikamataM, tArkikAH kecanocire / syAtAmevopayogI dvArekasmin smye'rhtH||17maajnythaa nArINa ina, sAdAvArakatA mithaH / ekaikasyopayogasyAnyopayogodayadrahaH // 977 / / yaccaitayoH sAdyanantA, sthitiruktopayogayoH / vyarthA syAtsA'pyanudayAdekaikasamayAntare / / 978 // anye ca kecana prAhurtAnadarzanayoriha / nAsti kevalino bhedo, niHzeSAvaraNakSayAt / / 979 // jJAnakadezaH sAmAnyamAtrajJAnaM hi darzanam / tatkathaM dezato jJAna, saMbhavetsarvavedinaH ? // 9.80 // ityAdi |uktN ca // " keI bhaNaMti jugavaM, jANai pAsai ya kevalI niyamA / anna ergatariyaM, icchanti suovaeseNaM // 1 // anne na caiva vIsuM, dasaNamicchati jiNavariMdassa / jaM ciya kevalanANaM, taM ciya se dasaNaM biMti // 981 // " ( kecid bhaNanti yugapat jAnAti pazyati ca kevalI niyamAt / anye ekAntaritaM icchanti zrutopadezena / anye na caiva viSvag darzanamicchanti jinavarendrasya / yadeva kevalajJAnaM tadeva tasya darzanaM bruvnti| ) (sA0 211) atra ca bhRyAn yuktisaMdarbho'sti, sa tu nndiivRttismmtyaadibhyo'vseyH| atha prakRtaM // vinaitAbhyAM paraH kazcinnopayogo'rhatAM mataH / tataH kathaM bhavatteSAM, mtyaadijnyaansNbhvH||2.82|| ityAdi praayo'rthtsttvaarthbhaassyvRttigtN|| iti jJAnAnAM sahabhAvavicAraH / ||paaNce jJAnanA mahabhAvamAM ce matI daMgvA // ____ artha-keTalAekaAcArya ko le ke jema sUrya udaya pAmye chate caMdra nakSatra ame dIvA vagerenAM sapaLA teja nAza pAmatAM nathI. // 166 // parantu prakAza / Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 269) // zrIlokamakAze tRtIyaH sargaH // (sA0 211 (431) kArya manye kiMcit paNa karI zakatAM nathI, taima kevaLajJAna pragaTa thaye chApramithaka jJAno paNa tevA prakAre (akiMcitkara) jANavAM. // 16 // ne kAraNathI kevali bhagavAnamAM vyApAra rahita hovAthI niSphaLa evI paNa indriyonI (sattAnI mAphaka ne chAzasthika jJAnono kevalajJAnanI sAthe sahacArI bhAva virodhavALI nathI. [eTale ke pAMce jJAno sAthai rahI zaka ke. ] // 967 // baLI bIjA AcAryoM to ema kahe ke ke kevaLajJAnIne chAzasthika jJAno nana hoya, ane nema kahevAmAM je yukti le te kavAya che // 968 // pAyasad dravyanA abhAvathI ( kevaline ) manijJAna saMbhavatuM nathI, tema zrunanAna paNa nathI, kAraNa ke te zrutajJAna manijJAnapUrvakaja hoya . / / 5.69 / nayA rUpI dravyanA vizyavALa trIju ane codhuM jJAna (avadhi ane manaHparyAya) paNa lokAlAMka viSayanA mAnavAlA kali bhagavAnane na hoya, || 110 // natha vImA ( prathamanA / cAra jJAna kSayopazamajanya hai, ane chella kevaLajJAna kSAyika bhAvana mAnelaM che, te kAraNathI e (kevali bhagavAnamAM kSAyopazamika bhAva na hovAthI) pAMca hAnIno sahacArI bhAva ucitapaNAne pAmanI natho / ucita nathI.) // 971 / / vaLI kara ( kaDA-pAla-vAsanI cIponI sAdahI) hote chateja bacce bacce rahelAM jALI. yAMno prakAza kalpAya che, paNa mULadhIja kaTano vinAza thaye jAnTIyAMnI prakAzano vyavahAra / yA vyapadeza ) kema hoi zake ? || 072 // baLI sarva paryAya ane sarva draSyane jANavAvAlA sarvAne paNa jhAna ane dInano upayoga anukrameja hoya che. / / 973 / / ( arthAta ) eka samaya jJAna ane vIje samaye darzana, pa pramANe sarvajhane sadAkALa ekaka samayane AMtare vane upayoga hoya che. // 074 / / ko cha ke-" jJAnane viSe ane darzanane viSe e vanamAMtho koipaNa ekane vipa ( jIvo ) upayogazaLA hoya cha, / kAraNa ke ) sarva jAvAne ane kavaline paNa samakAle (ve ) upayoga hotA nathI. " P middhAntano mata kayo. (prathamamataM ) ane keTalAeka tarkavAda mAnavAkALA AcAryoM to ema kaha apAya-nizcayAMzarUpa matitAna ane mada-prazasta athavA vidyamAna gavAM kraya-mamyanyapaNe pariNamelA mizyAtvanAM zuddha punalo e venA meyIgayI thayelaM samyaktyayukta matijJAna kebaline nayI iti nAtparyaH ( tattvArtha prathamAdhyAyabhAdhyavRtti. 2 zrI siddhasenadivAkara mahArAja zrIvRddhayAdi AdinA vicArAnumAra mammatitarka nAmanA baMdhamAM kaMbalIna paka, bhamayamAM ke upayoga hoyAnI tathA Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (432) / / jJAnadAra kevalajJAnacipayatadupayogasambandhimatabhedavicAranirUpaNam ||dvaar] che ke kevali bhagavAnane eka samayamAM ve upayoga hoya ja. // 575 // hai ane jo tema na hoya to paraspara anya upayoganA udayane aTakAvanAra darepha upayogane karmoMnI mAphaka paraspara AvArakapaNuM prApta thAya. // 976 // vaLI pa. banne upayoganI je sAdi anaMta sthiti kahI che te paNa ekaka samayane AMtara anudaya hovAthI (kahelI sthiti) vyartha thAya hai. (dvitIyamataM // 977 // baLI keTalAeka AcArya kahe che ke ahiM kevaline sarva AvaraNano laya thavAyI jJAna darzanano bheda ja nathI. // 978 / kAraNa ke sAmAnya mAtra jJAnarUpa je darzana te to jJAnano eka aMza che to sarva jJAnIne aMzajJAna kama saMbhave ? ||972||(ityaadi yuktithI jJAna ane darzanane ekarUpa gaNe che) (tRtIyamataM) kaya ke ke-keTalAka AcArya bhagavato kevali nizcayathI samakA jANe che ane dekhe che ema kahe che, bIjA AcAryoM siddhAntanA kathanavaDe ekeka samayane AMtare jANe dekhe pama mAne che. // 1.80 // ame bIjA AcAryoM no jinezvarane nizcayathI izanane nRdaM mAnatA nathI, kAraNa ke kevalinu je kevaLajJAna neja temanu kevaLadarzana paNa che, ema kahe che. || 981 / / ahiM ghaNI yuktiyono samUha ke ne sarva naMdImannanI vRtti ane sammatitarka vagere graMthothI jANavI. havaM prastutavicAra kahe . pa ye upayoga sivAya bIjo koi upayoga kevaline kayo nathI, to neone mativagere (chAnasthika) jJAnano saMbhava kevI rone hoya ? ||982 // ityAdi vicAra arthayI prAyaH tatvArthabhASya ane vRttimA kayo che.|| atha jJAnasthitidhA, prajJatA prmeshvraiH| sAdyanantA sAdisAntA,tatrAdyA kevalasthitiH // 983 // zeSajJAnAnAM dvitIyA tatrAyajJAnayorladhuH / antarmuharnamutkRSTA, SaTSaSTiH sAgarANi ca // 984 // iyaM caivN||trystriNshhaaddhimaanau, bhavo vo vijyaadissu| dvAviMzatyabdhimAnAn vA, bhavAMstrInacyutAdiSu // jJAnadarzananI abhinnanAnI ghaNI yuktiyAMdvArA puSTi karo cha. zrIjinabhadragaNi kSamAzramaNa mahAgaje zrIvizaMpAyazyaka mahAbhASyamA samayAntara upayoganu svakara aneka yuniyAthI mAvIta phayu je. pUrvAcArya gItArtha bhagavantIya varNaya vidhArInu te se granthAmAM ghaNu mamathana karela. cha. upAdhyAyajI bhagavAna zrI yazovijayajIgaNijI mahArAje pRthaka pRthak myvicaarn| apekSanAye raNe vicArana adhimadhAda mvarUpa zrIjhAnabindu granthamA varNa ghale che. Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26) // zrIlokanakAze tRtIyaH sargaH // [sA0 211) (13) // 985 / / kRtvotkarSAcchivaM yAyAt, samyaktvamathavA tyajet / sAtirekA narabhavaH, SaTSaSTirvArddhayastadA // 986 // yadAhuH-"do vAre vijayAisu gayassa tinna'cue ahava taaii| airegaM narabha viyaM, nANAjIvANa savvaddhaM // 987 // (cho vArau vijayAdiSu gatasya trInacyute athavA taani| atirekaM narabhavikaM nAnA jIvAnAM sarvAddhA)[sA0211] athotkRSTAvadhijJAnasthitireSetra varNitA / jadhanyA caikasamaya, sA tvevaM paribhAvyate // 988 // yadA vibhaGgakajJAnI, samyaktvaM pratipadyate / tadA vibhaGgasamaye, tasminyAyavizArada nyAyAcArya mahopAdhyAya zrIyazovijayajIgaNI mahArAje kevalajJAna kevaladarzanopayogasaMbandhamA praNe pUjyaAcAryabhagavantonA vicArono nayavidhArathI samanvaya karanArA zrIjJAnabinduprakaraNanI prazastimA je zloko AppA che teno bhAva jANavo kaThina hovAcI saMskRtajJajIvonA lAbhArtha te zlokonI saMskRta vyAkhyA A nIce darzAvAya ke. - -* vIraM maNamya sarvajJa, nemisari guruttamam / stutvA sarasvatI devI, bhavyajAdhyatamopahAma // 1 // trayANAM sarivaryANAM, kevalasya parIkSaNam / aikamatyamupAdhyAyai-tribhiH padyaiH pradarzitam // 2 // padyAni tAni tAtparyA-virbhAvapurassaram / vivaNomi yathAmajJa, samanvayavidA mude // 3 // manbeke bhAcAryA bhinnopayogasvabhAva kevalajJAnaM kevaladarzanaca samasamaya pratipannAH 1, yugapadupayogasyamamabhyupagacchantabhApare ASArpAH prathamakSaNe kevalazAnaM dvitIyasamaye kevala darzanamityevaM bhinnalamayameva sayubhayamurarokRtavantaH 2, navyAH punaH ekameva kevalaM vizeSaviSayakaravAjyAnamiti sAmAnyASiSayakatvAca parzamamiti ghAkhyAyate ityupagacchanti / , sarve'nyete "kavaloNaM bhaMte ! Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (434) / mahopA. zrIyazo gaNinirmitaH kevlopyogstkvicaarsmnvyH|| [dvAra ja samaya jANaNo taM samaya pAsA ! daMtA ? gAMyamA 'isyApAgamavayasAmadhirIdhaM svastrapakSa upapAdayanti, tapaH parasparaSiddhA api pate pakSA viziSTazemu. pozAlipuruSonItA ti nirSicikitsaM samayazraddhAdharmarAvataNyA eSa, ki kA yatra saralagatyA''gamasAmmukhyaM sa vaiteSAmanyatamaH samAdho'bhyasnapekSaNIya paSa, yahA syAhAde sarva dharmA viruddhA aviruddhA kA sAkSAtparamparayA yA sarvasamya. dhina iti viruddhatayA''pAtataH pratibhAsamAnAnAmapyeyAvirodho'pi bhavivyatIpti kiyA vizeSagaveSaNayA syAhAvanamaraNarAjasAmrAjyamAsthAya prayANAmapi saripakSANAmabhyupagama paya gharam, yadvA bhAratveta viruvA eSa pakSAH,tathApi masthatyAdeva nAparAdhyantyatra sarayaH, kimatra tatvamiti jikSAmA tu satve tu kevalino vidantonyuktyA maryaSu phevalipu nirbharamAsyAya viSayaSizeparUpaM munvapiNDamavaidha galahastiphayA niSkAsanIyanyadharItyASatarati bahudhA vimarza sarvamanantadharmAtmakaminyanakAnnathAde syAdvAda jJeyasyeca jJAnasyApyanamtadharmAnmakanyamiti navizeSaH kebalopayogA'pi tathaidha bhavitumarmAtIti svaprakAzasvabhAvatayA pramANamUbhipikAlA sarvAtmatA navarga samAmAne'pi tasmina sthAnAmpadAna prekSAdhanAna, prani vidhicya tattadaMzaSyavasthApanapratyalagattanayamadhIcInapramANavyApAra saphala pati jJAnamtaH mUripravarAstasadabhimatakakAMzavyavasthA napratyalatalagnayasamAzrayeNa kevalopayogasvarUpAvamarSapratyAvidhikasvAbhiprAyoTTaH anataH pramANasAhAyyamedhAcaritavanta iti teSAM sarveSAM phevalavyavasthA su. vyavasthevenyAdartavyaiSa dhIdhana rityabhiprAyeNa prAdhAM pASAmitvAdiSadhakadambakaM nirmamuni vindhupakaraNe nyAyAcAryanyAyavizAradopapadA mahopAdhyAyAH zrImatI yazovijayagaNayaH, pAcAM vAcAM vimukha viponmeSasamekSikAryA, ye'raNyAnIbhayamadhigatA navyamArgAnabhijJAH // tepAmeSA samayavaNijAM saMmatigranthagAthA, vidhAsAya svanayavimaNipAjyavANijyavIthI // 1 // medagrAhivyavahaninayaM saMzrito mallavAdI / pUjyAH mAyaH karaNaphalayoH sImni zuddharjumUtram // bhedocchedonmukhamadhigataH saMgraI siddhasenastasmAdete na khalu viSamAH maripakSAlayo'pi // 2 // Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrIlokaprakAze tRtIyaH sargaH // (sA0 206 ) . citsAmAnyaM puruSapadabhAra kevalArakhye vizeSe / tapeNa sphuTamabhihitaM sAdhanantaM yadeva // sUkSmairaMzaiH kramavadidamayucyamAnaM na duSTai / tatrINAmiyamabhimatA mukhyagauNavyavasthA || 3 || vyAkhyAT- ye siddhAntAnusAriNa Rjumatayo navyamArgAnami jJA upayogathoryogapaca pekyaM veti yannavyaM mataM tadadhigatipratyalo thI mallakApadarzitAM SAdidivAkaropadarzito yA mArgaH tathArthasvarUpAvadhAraNavikalAH pApa bhogavIryapUjya jinabhaga NikSamAzramaNoka vANInAM vimukho'nabhipreto yo viSayaH upayogayoryogapadyamekatvaM vA tasya ya unmeSaH malazrAdyAdivacasi SAbhyatayA'vabhAsaH tasya yA sUkSmezikA anayAtra zA'yamupapadyate ityAdi tadrahasyAkalanaM natra araNyAnIbhayamupagatAH, yathA vikaTApAra vistArAgamyAna lpaSTikaprANiyanamadhyapatitasya vanAntagamanopAyamArgamapazyataH kasyacitpuMso yAzaM bhayaM tatsazamapasiddhAntAvibhayamupagatAH prAtayataH teSAM samayaSaNijAM siddhAntAnusArivyavahAraparAyaNAnAM vizvAsAya ma lAdivasi prAmANyagrospAdanAya, eSA'smijJAna vindrAya bharatara meSAM ki sA, sammatidhanyagAyA svanayavipaNimrAjyavANijyabodhI samastIti kriyApadamadhyAhAryama, svanayAH jaina rAjAsAbhimatA ye saprahAdayo nayA na tu durnayA:, tapa vipaNayo TTakAni tatra prAhmatayA sthitAni yAni prAjyavANijyA ni , vANijyakarUpAni tatvAni tadadhigataye vIthI mArga iva mArgaH tathA ca sammatipranthagAthArUpamArgAzrayaNataH rAjamArgagAminAmiva naiSAmapasiddhAntAdibhayale zAvakAzo'pIti bhAvaH, athavA prAcAM vAcAmiti viruddhapratipattibhAjAM prayANAmapyAcAryANAM vacanAnAmityarthaH ye vimukhA viSayAH pratipAdyAH parasparabiruddhapakSAH teSAM ya ummeSaH prakAzaH tadrUpA yA sUkSmekSikA tasyAmityarthaH, atra ca pa rasparopamardakayuktibhyaH cayANAmapi pakSANAmanyonyaM yAdhitatvAnekasyAbhyupagame bhavati svAsthyaminyasti bhayamiti bodhyam atra va trayANAM pakSANAM tattanayAtusaraNapravRttatvAnnAsti virodha ityAdirtavyamArgastajajJAne nAsti bhayamiti ta vanabhijJatvaM tatra hetutayA vizeSaNaM bodhyamiti // 1 // teSAM vibhinnana pAthayapAnastasa vaMzavyavasthApakatvena pramANasaMvAditvameveti vyavasthApayituM bhedagrAhipahRtItyAdi dvitIyaSadhaM prabhavati, ekakSaNavRttitayA kevalajJAna kevala darzanIpayogayopagantAmavAdI bhedaprAdivyavahRtinayaM saMzritaH, yadyapi zuddhasya vya 26) (435) Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (dvAra pahArasya vizeSa patha viSayo natu sAmAnya sasya zazaGgakalpasyAditi tahiSayakopayogarUpaM varzanamapi tamya mAsti, tathApi dhyaSahanyupayogyaratyavizeSopagamo'sya saddhyaM pRthivItyAdhivimAnakrameNeti vibhAgaprakriyAyAmaghApyasyeva sAmAnyapravezaH, athayA'zuddhastha vyavahArasya sAmAgyamapi thiSayaH, ata eva vya. bahatI zuddhatyavizeSaNaM mopAttam, na ca karmASTakavibhajanAnyathAnupapasyA catuIrzanandhAgyathAnupapanyA ca ghibhajanaparasyAsya zAnadarzanayorbhedo bhayatu viSayaH patAbatA tayoryogapatu nAyAti tadarthameva tu vyavahatinayAzrayaNam, anyathA jJAna darzanabherasya pUjyAnAmapyanumatatvena tasyApi vyavatinayAzrayaNaM kA syAditi pAdhye, yo kadA sarva jAnAti sa sarvajJa iti vyavaSTiyate vibhajamagare cAsmina sarvapadArthA'pi sarvasAmAnya sarvaSizeSati tadubhayAgatAyeva saMghajJa. tvaM gharate mAnyatheti bhavati jJAnayogapaNe vyavahAranayAzrayaNamupayogIti, puNyAH siddhAntakaniratatvAtsaryasiddhAntasevAdhinagdhavidagdhakulamukuTAyamAnatvAta pUjAhA: zrIjinabhanagaNikSamAzramaNAH kSAyopazamike pUrva darzana pazcAmAnamiti maH kSASike ta kevale pUrva zAma pazcAd darzanamityeva kramaH nanirvAhakaca zAmavarzanayoH kAryakAraNabhASa paSa, kAryakAraNabhAvAdeva ca tayoH pauSiyasyApyavazyaMbhASAnna yogapacaM, paraM kacirakAlaM jJAnaparyAyamanubhUya darzanaparyAyAvirbhAvato'pi kAryakAraNabhAvasya sambhavena maisAvatA zAnotpatyanantarakSaNa patra varzanospatistadanantarakSaNa pava ca jJAnotpattiriti kama upapadyata iyata ukta karaNaphalayoH sImmi zuddha tramiti adha vacanavipariNAmena saMthitA tyadhyAhAryama, karaNaphalayoH bhASapradhAnanidazAtkAryakAraNabhASayoH, sommi vyaSasthAyAM, sA ca "kSaNikAH saryasaMskArA asthirANAM kriyA kunaH / matiryaSAM kiyA seva kAraNaM seva bodhyate" iti vacanAt tattatkAryotpanyavyavahitaprAka zraNe tattakAraNasya bhavanameva tasya tatkArya prati kAraNatvaminyAkArikA, a. yavA kevaladarzanaM prati kevalakSAgasya kevalajJAnatvana kAraNaradhe kevalajJAna prasyapi ke. valadarzanasya kepaladarzamatyena kAraNAvaM vAcya tathAna ke ghaTajJAne vyabhivAganna sambhapati, na cAdhakevalajJAne tara kevala zAmatvAcchanna prati kaizaladarzanAghena kAraNaniti vAcyama anekadharmagharitasya tasya svadharatasavicchinnapratiniyata tasatkA raNa sAmagrIsamudAyaniyamyatayA'rthasamAjagrastatayA kAryatAvacchedakatthAsambhavAt , kintu sapsatkArya prati tattatpuryatvena kAraNasthamityeSa kAryakAraNabhAvasthA ta. Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 269) ||shriilokmkaashe tRtIyaH sargaH (sA0 211) (437) syAprityarthaH, RjusUtrasya paryAyAthikatayA zuddhatyasya prAptatSe'pyuparajakamedha savizeSaNam, athavaitanmate majusUtrasyApi dravyAthikaranAzuddhatvasyApi sambha bAtamyavacchedAya zudbhavavizeSaNam / pavamapi kevalasya sAyanantasvasyopapattaye cisAmAnyAtmamA pUrvAparakAlAnugamasya pUjyAnAM sammata vega zuddha sadhai nirandhayavinAzasyevopagamena sadabhAvAtsarvathA tadAzrayaNaM na sambhavatIti prAya pratyuktam / siddhasenaH saGgrahamadhigata iti na cekameva kevalaM sAmAgyaviSayakatvA. darzana miti vizeSaviSayakAcAca jJAnami yupagamo divAkarasya, sa ba sar3agrahAayaNe virudhyate. saGgrahe vizeSadhAbhAna tadvipayakAndhasyAdhyamAvAditi dhA. cyam, ata eva hi bhevoncha yonmukhamiti. manasya vizeSaNamupanyastam, nega. mAbhyupagatasato vanayaNo vi sagraho'nekamukhaH. tatra viSayasocako nAtaH sariNA, kintu viyisvarUpabhevasako baka pati | upasaMharati tasmAditi dhya. kamadaH, || 2 || nanUpapayantAM sattamnayAvalabhyanena prayo'pi pakSAH pramANAnuprahamastareNa parasparamekavAkyatvannu na sambhavati teSAma, na ca tadantareNa pramANapakSapAtibhirupAdeyAste ityata Aha citsAmAnya mini, kevalAkhye vizeSe yareSa citsAmAnya puruSapadabhAk kevalotpatteH pUrva paratazca puruSaH puruSa iti ya. dekAkAreNa vyapadizyate tatra "upayogalakSaNo jIva' inyataH citsAmAbhyame pAnAca nansapAriNAmikabhASasyarUpaM niyAmakama, ana evaM nigodAvasthAyAmapi citaH kenavidazena prakaTAvasthA zAzramammatA, evaM satyapi peNa sAdhanamna sphuTamabhihitam. tapeNa kevalopayogarUpeNa, tathA ca yathA citaH mAmAnyAtmamA'nAditve'pi vizeSAtmanA sAditva meM duSTam , tathA ida mubhamarazaH kAyadapyucyamAnaM ma duSTam idaM phevalavizeSAtmanA pariNataM citmAmAgya, sakSamairazaH vizeSAvagAhanAMzamAmAnyAvagAhanAMzaiH, kamaSataM pRkSaNe jJAnaM tadanantarakSaNe darzanaM ityevaM kramikam, apizavAyugapadabhinnaM cetyanayorupamahaH, ata eva sUkSmaraMgarityaya yahuvacanamapi saGgatam, yathA kevalasya hAvezo bharamA darzanAtmako tayA kaivalajJAnasyApi santi yahayo'zAH parva kevaladarzanasyApi, anyathA prathama kSaNe sarvAtmanA phaizcalabAnasya dvitIyakSaNe tathA darzanasyotpAde tayoranutpannAM. zAntarAbhAvAna tRtIyapaJcamAvikSaNeSu paMva rAmasya saturthaSaSThAdikSaNeSu ca darzanasyotpAdo na syAt , evaM gha kevalajhAnotpattyavyavahitapUrvakSayo kepalAnAgharazrIyakarmavigamavakeSaladarzanAbaraNIyakarmabhigamasyApi sadbhASe phevAtizayasthAbhAvyAd bhavatu prathama kebalazAnaM sathApi phena vivaMzena kevaladarzamasyApi Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (438)||mhopaal zrIyazo gaNinirmitaH kevalopayogasatkavicArasamanvayaH ||(haar nadAnImA yutpattirasatyeya tatra ca kramikopayogavAdI ganimIlikAmavalambamAno gauNatayA tadabhyupagateca, anyathA durbhayapravezo'parivaraNIya pakSa syAt, ityame Sa tRtIyakSaNabhASinaH keSalajhAmasya kevaladarzanAdhikaraNe dvitIyakSaNe, etramapre'pi, saMvadati cAmumartha prathamatantusaGghadanasamaye'pi kenacidaMzena sahamatatukapaTasyotpattisvIkAraSacanam | yugapadupayogaSApi kramikopayogavAdaM gauNa tathAzrayatyeya, yato yathA prathamazro jJAnadarzanayorutpattistathA dvitIyAdikSaNeSyapi, ecazca prathamakSaNe jJAnameSa dvitIyakSaNe darzanamevetyevaM kramavAdI mAstu paraM prathamakSaNe jJAna ditIyakSaNe darzana mityevaM kamavAvastu tasyAnyastyeva prayorabheSAbhyupagatA'pi dunayapravezabhiyA bhedaM sarvathA na pratikSaptamahatIti gauNatayA bhedamabhyupagacchanyatra, evaJca yugapadvAdaH kramaSAdayokAdizA tammate'pIti syAmAdapramANAnugraha saSAmaikamatyamiti trayo'pi paripakSA AvartavyA ityabhiprAgaNopasaMhAraSacana tanturINAmiyamabhimatA mukhyagauNavyavastheti // 3 // saMskRtavivaraNa, bhApAntara ghaNu vistIrNa thara jJAya graMtho mUlazloka mAvanI bhAvArtha lakhIye choye prathama zlokArtha-pAcIna (pUjyazrIjinabhadragaNikSamAzramaNa pUjyazrImallavAdinI pUjya zrIsiddhasenadivAkarajI mahArAjAo athavA pUjya zrI jinabhadragaNikSamAzramaNa mahArAja ) 5 mahApuruSonI vANImonI viruddha viSayanA vikAsavALI sUkSmavicAraNAmA stakyA lAyaka ( nayavicAranI gaveSaNAvALA ) athavA navIna tarkAnusArI mArgane nahi jANanArA jeo gahana araNyamAM paDelAonI jema bhaya pAmelA che tevA siddhAntathI vyavahAra karanArAone (te te pUjya puruSonA vicAromAM) vizvAsa lAghavAne A sammatigranthanI mAyA (je jJAna bindu prakaraNamAM batAvI che te ) jainasiddhAntasammata nayarUpI dukAnomA rahelA vistIrNa ( tasvarUpI ) pharIyANAnI paMkti rUpa cha. dvitoyazlokArtha-eka samayamAM kevalajJAna kevaladarzanopayoga vernu yogapadya che te vicArane darzavanAra pUjya zrI mallavAdijI mahArAja vastuonI bhinnatA grahaNa karanAra vyavahAra nayano mukhyatAe Azraya koM ke. bhinnasamayamAM kevalajJAna kevaladarzanopayoga che tevicAranA batAvanAra pUjya zrIjinabhadragaNikSamAzramaNa mahArAje kAryakAraNa bhAvanI vyavasthAmA mukhyatve zuddhaRjumUtranayanu avalambana kayu che.(sAmAnya Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 269) ||shriilokmkaashe tRtIyaH sargaH (sA. 211) (439) ajunatra dravyArthika hovAthI vastunI sthiratA paNa mAne ke mAre zuddha RjusUtra naya lIyo che je pratikSaNa vastunI bhinnatA mAneche,) kevaLajJAna ane kevaladarzanopayoga paka rUpaja ke te vicAranA pratipAdana karanAra pUjya zrIsiddhasenadivAkarajI mahArAje pradhAnatayA bhedane uccheda karavAmA sanmukha rahela saMgrahanayano svIkAra karyoM che, tethI A traNa paNa pUjya AcAryonA vicAro viSama nathI eTale paraspara virodha darzavanArA nathI, (jo ekaja nayanA avalambanathI traNe vicAro hAta to virodha zAta paNa lega bI e Ahe. tRtIyazlokArtha- kevalanAmanA vizeSasvarUpamA puruSa (jIva) padane bhajanAeM 'cit' eTale caitanya e sAmAnya dharma ekAkAra ke eTale ke kevalajJAna utpanna yayA pUrva ane pachI caitanya e sAmAnya dharma eka sarakho ke chattAM paNa kaivalya svarUpe sAdi anantabhAge je spaSTa rIte kaIlu cha bhane vizeSAvagAhitvadharmAvacchimakevalajJAnarUpa ane sAmAnyAvagAhitvadharmAvacchinna kevaladarzanarUpa sUkSma aMzoe karIne prathama mamaye kevalajJAna bIje samaye kaMvaladarzana e pramANe anukramavAkahavAmAM Aye topaNa duSTa nathI. eja pramANe vastu anantadharmAtmaka hovAthI jema koi koDa dharmanI mukhya vyavasthA ane koi koi dharmanI gauNa vyavasthA karavAmAM AvaMche teja pramANe praNeya AcArya bhagavantone A mukhyagauNavyavasthA sammata che tethI kamavat kevalajJAna ane kevaladarzana upayoga, yugapad kevalajJAna kevaladarzanopayoga ane kevalajJAna kevaladarzana ekarUpaja che e traNe vicAromAM dopApatti nadhI, huye AgaLanA prazasti zloko paNa apUrva vicAradarzaka ane taccagaveSakone AnandadAyaka hovAthI A nIce mUla mAgha ApIye chIyetamo'pagamacijjanuHkSaNabhidA nidAnodbhavAH, zrutA bahunarAH zrate nayavicAdapakSA yayA / tathA ka itra vismayo bhavatu muripakSatraye, pradhAnapadavI dhiyAM kva nu davIyasI dRzyate // 4 // prasaGghA sadasattvayonahi virodhanirNAyaka, vizeSaNavizeSyayorapi niyAmakai yatra na / guNAguNavibhedato matirapekSayA syAtpadA, kimatra bhajanojite svasamaye na sAcchate // 5 // Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (440) jJAnadvAre jJAna sthiti nirUpaNam // dvAra) 1 nevAdhirbhavet // 989 // kSaNe dvitIye tad jJAnaM, cetpatenmaraNAdinA / tadA jaghanyA vijJeyA'vadhijJAnasthitirbudhaiH // 990 // saMyatasyApramattatve, varttamAnasya kasyacit / manojJAnaM samutpadya, dvitIyasamaye patet / / 999 / / evaM manaH paryavasya, sthitiladhvI kSaNAtmikA / dezAMnA pUrvakoTI tu mahatI sA'pi bhAvyate // 992 // pUrvakoTyAyuSo dIkSApratipatteranantaram / manojJAne samutpanne, yAvajjIvaM sthite ca sA // 993 // tatra ca // sthitirlaghvI RjumatimanojJAnavyapekSayA / anyattvapratipAtitvAdAkaivalyaM hi tiSThati // 994 // kevalasthitiruktaiva, sAdyanantetyanantaram / matyajJAnazrutAjJAna sthitistredhA bhavedatha / / 995 // anAyanantA'bhavyAnAM bhavyAnAM dvividhA punaH / anAdisAntA sAthantA, tatrAdyA jJAnasaMbhave // 996 // sAdisAntA punardedhA, jaya 10 pramANanapasattA svasamaye'pyanekAntadhInaiyasmayataTasthatollasadupAdhikirmIritA / kadAcana na bAdhate sugurusampradAyapharma, samapadaM dasruthiyA hi saddarzanam // 6 // raha jAnante kimapi na nayAnAM hatadhiyo, virodhaM bhASante foragdhapakSe bata khalAH / amI candrAdityamabhRtivikRtivyatyaya girA, nirAtaGkAH kutrApyahaha na guNAnvepaNaparAH // 7 // syAdvAdasya mAnacindoramandAnmandAradroH kaH phalAsvAdagarvaH / drAkSAsAkSAtkArapI yUSadhArAdArAdInAM ko vilAsazca ramyaH // 8 // gacche zrIvijayAdidevaguroH svacche guNAnAM gaNaiH, paumimivAmni josavijayAH mAjJAH parAmaiyaruH 1 tatsAtIrdhyabhRtAM nayAdivijayamAzeottamAnAM zizu kiJcidi yazovijaya ityAkhyAbhRdAkhyAtavAn // 9 // Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 1 26) || zrI lokaprakAze tRtIyaH sargaH (sA0 211) (441) * nyotkRSTabhedataH / jaghanyA'ntarmuhUrtta syAt sA caivaM paribhA vyate // 997 // jantorbhaSTasya samyaktvAt punarantarmuhUrttataH / samyaktvalabdhau laghvI syAdajJAnadvitayasthitiH // 998 // anantakAlacakrANi, kAlataH paramA sthitiH / dezonaM pudgalaparAvarttArddha kSetratastu sA // 999 // bhAvanA // tataH paribhra zya, vanaspatyAdiSu bhraman / samyaktvaM labhate'vazyaM, kAlenaitA - vatA punaH || 1000 // jaghanyA tvekasamayaM vibhaGgasya sthitiH kila / utpadya samayaM sthitvA bhRzyataH sA punarbhavet // 1 // trayastriMzatsAgarANi vibhaGgAvasthitirguruH / dezonayA pUrvakoTyAdhikAni tatra bhAvanA || 2 || dezonapUrva koTyAyuH kazcidaGgI vibhaGgavAn / jyeSThAyurapratiSThAne, tiSThedvibhaGgasaMyutaH // 3 // iti jJAnasthitiH // > " , artha - have jaghanya utkRSTAdi bhede karI sarvajJAnonI sthitinuM varNana kare - zrIjinezvaro jJAnanI sthiti sAdi anaMta ane sAdi sAnta ema ve prakAranI kahelI ke temAM kevaLajJAnanI pahelI ( sAdi anaMta ) sthiti ke, // 9.83 / / ane zepa (cAra) jJAnanI sthiti bIjI (sAdisAnta ) che. helAM ve jJAnanI jaghanya sthiti antarmuhUrta, ane utkRSTa sthiti 66 sAgaropama ke. // 984 // te A pramANe-33 sAgaropama pramANanA ve bhava vijJayAdi ( cAra vimAna ) mAM athavA 22 sAgaropama mamANanA RNa bhatra acyutAdi ( acyuta ane pahelI graiveyaka ) mAM utkRSTapaNe karIne mokSamAM jAya athavA samyakUtvano tyAga kare to manuSyabhava adhika 66 sAgaropama thAya. / / 985-86 // ka 1 sAdhika paTale 2 manuSyabhava vijayAdi jatAM ane sAdhika paTale 3 manuSyabhaya acyutAM mA mokSaM natAM ghara samyaktva mAM ANavA bandI e sthi ti kSayopazama samyaktva athavA kSAyikaSALA mati-ata jJAnanI sthiti jANatrI. anyathA upazama samyaktvanI apekSA jaghanya sthiti antarmuhUrta che. tathA utkRmAM paNa mokSa jayAM kSAyika ane kSayopazama samyaksya yukta matizrutamI, ane tyAga karatAM mAtra kSayopazama samyukta matinI upara kaDelI utkRSTa sthiti prANatrI. Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (442) ||jnyaandvaare matyAdijJAnAnAM sthitivicAraH // dviAra cha ke-"vijayAdimA be yAra gapela athavA praNavAra acyutamA mayela jIvonI apekSAe manuSyabhava adhika 66 sAgara jANavA ane aneka (vA sarva) jIvonI apekSAe sadAkAla sthitivALe (prathama jJAna yugala che-iti zeSA)" // 987) / tathA avadhijJAnanI utkRSTa sthiti paNa eja (upara kalA pramANe sAdhika66 sAgaropama) kahI che, ane jaghanyathI 1 samayanI che te A pramANe kahevAya che-jyAre vibhaMgazAnI samyakRtva pAme tyAre teja samaye je vibhaMgajJAna te avadhijJAna thai jaayH||98889|| ane bIjeja samaye jo maraNAdiphavaDe te jJAna (avadhijJAna) patita thai jAya to paMDitoe te rakhate avadhi jJAnanI jaghanya sthiti (1 samapanI) jANavI. // 190 / / apramAdadazAmA vartatA koi munine (Rjumati) manAparyavajJAna (mathama samaye) utpanna thar3a vIje samaye paDI jAya, / / 991 // to sAmanaHparyazAlanI najanya sthiti samayAtmaka jANavI,ane utkRSTa sthiti dezonapUrva phroha varSa pramANanI che te paNa A pramANe kahevAya che. // 19 // pUrvakoha varpanA AyuSyabALA jIvane dIkSA aMgIphAra karyA vAda turtaja manaHparyAya jJAna utpama thAya ane te AkhI jIMdagI sudhI rahe to ( manaHparyavajJAnanI ) te utkRSTa sthiti thAyaH // 991 // valI temA jaghanya sthiti ( 1 samayanI ) to Rjumati manojJAnInI apekSAe jANavI. kAraNa ke borju ( vipulamati manojJAna ) to apratipAti hovAthI kevaLajJAna pAmanA sudhI sthira rahe che. // 992 // kevaLajJAnanI sthiti to prathama sAdi anaMta kahelIja che. have mati ajJAna-zruta ajJAnanI sthiti traNa prakAranI ke (ne A pramANe) // 993-25 // tyAM abhavya jIvone Azrayi (matizruta ajJAnanI sthiti) anAdi anaMta cha, ane bhavyajIvonI apekSApa anAdi-sAnta ane vIjI sAdi-sAnta ema ce prakAranI che temAM pahelI anAdi sAnta sthiti anAdikAlanuM ajJAna maTIne (samyaktva mApti samaye) jJAna thavAnA saMbhava hovAthI cha, / / 2.96 // ane bIjI sAdi-sAnta sthiti puna: japanya ane utkRSTanA bhedadhI ve makAranI che, tyAM jaghanya mAdi sAnta sthiti (be ajJAnanI) antarmuhUrtanI che te A pramANe vicArAya ch997|| samyaktvayI patita thapekA jIvane pUnaH antarmuhata vAda samyakatvanI prApti thaye ye ajJAnanI jaghanya sthiti (antarmu. pramANa) yAra che // 998 // ane utkRSTa sthini kALayI anaMtakALacakra jeTalI, ane kSetraMthI te utkRSTa sthiti kaMika nyUna 0 // ardha pudalaparAvata jANavI. 1995 / / tenI bhAvanA A pramANe-samyaktvadhI / nyAdi cAra prakAranAM punala parAdhamAM ahiM kSetra puna ra parAvarta meM Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 269] // zrIlophamakAze tRtIyaH sargaH (sA. 211) (443) jIva patita thaine vanaspatyAdi bhavomA paricamaNa karato jIva terale kALe punaH avazya samyaktva pAmeja (mATe ardhapudralaparAvarta sthiti kahI.) // 1000 // vibhaMgajJAnanI jaghanya thii| samaya sthiti cha, te nizcaye vibhaMgajhAna utpanna thA ? samaya rahIne punaH patita yatAM te ( 1 samaya sthiti ) hoya che. // 1 // ane vimA zAnanI utkRSTa sthiti kaMika nyUna pUrvakroDa varSa adhika 33 sAgaropama pramANa cha, tenI bhAvanA A prmaanne-||2|| kaika nyUna pUrva koDa vapanA AyuSyavALo koika vibhaMgajJAnI jIva vibhaMgajJAna sahita apratiSdhAna narakAvAsamAM ( 7 mI naraphanA madhya narakAvAsamA ) utkRSTa AyuSyapaNe upaje ( to vibhA jJAnanI utkRSTa sthiti yaay.)|| 3 / / e pramANe AThe jJAnanI sthitiyo kahI. avAntara // matyAdijJAnatA bhaSTaH,punaH kAlena yAvatA / jJAnamApnoti matyAdi, jJAnAnAmantaraM hi tat / / 4 // anantakAlacakrANi, kAlataH syaanmtishrute| dezonaM pudgalaparAvarttAdvai kSetrato'ntaram // 5 // evamevAvadhimanaHparyAyajJAnayoH param / antarmuhartamAtraM ca, sarveSveSvantaraM laghu // 6 // kevalasyAntaraM nAsti, sAdyanantA hi tasthitiH / anAdyantAnAdisAnte'jJAnadvaye'pi nAntaram // 7 // sAdisAnte punastatrAdhikAH SaTSaSTisAgarAH / iyamutkRSTasamyaktvasthitireva tadantaram // 8 // antaraM syAdvibhaGgasya, jyeSThaM kAlo vanaspateH / antarmuhUrtamete. Su, tripuM jJeyaM jaghanyataH // 9 // ( athAlpAbahutvam ) stokA manojJA avadhimanto'saMkhyaguNAstataH / matizrutajJAnavanto, mithastulyAstato'dhikAH // 10 // asaMkhyeyaguNAstebhyo, vibha jnyaanshaalinH| kevalajJAnino'nantaguNAstebhyaH prakIrtitAH // 11 // tadanantaguNAstulyA, mitho dhajJAnavartinaH / apyaSTasveSu paryAyA, anantAH kortitA jinaH // 12 // aya-jJAnano viraha kALa ( antara kALa )-matyAdi zAnathI patita Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (444) ||shaanbaare mtyaadijnyaanaanaamntrvicaarH|| (dAra thayelo jIva punaH jeTale kALe matyAdijJAna pAme teTalo kAla matyAdijJAna antara (viraha, kahevAya. // 4 // tyAM matijJAna ane zrutajJAna- antara (upara kayA pramANe) kALathI anaMtakALacakra ane kSetrathI kaMDaka nyUna 0|| adha pudgala parAvarta che. // 5 // avadhi ane manaHparyavarnu mA utkRSTa manAne prAka, amekA sarvajJAnamA (4 jJAnamAMjaghanya antara antarmuharta mAtra he.|| kevaLajJAnarnu antaraja napI,kAraNa ke tenI sthiti sAdi-anaMta ke. ane anAdi-sAnta tathA anAdi ananta sthitivALAMce ajJAnamA (mati-zruta ajJAnamA) paNa antara nathI. // 7 // ane e ve ajJAnanI sAdi-sAnta sthitimA punaH sAdhika 66 sAgaropama antara che ane ne samyaktvanI utkRSTa sthiti (pathama kahI che te) pramANeja ternu utkRSTa antara jANavU. // 8 // vibhaMga jJAnanu antara banaspatinA utkRSTa kALa ( phAyasthiti ) jeTala che, ane e traNe ajJAnamAM jaghanya antara antamuharta jANavu. // 2 // jJAno, alpabahutva, manaHparyava jJAnI sarvathI alpa che, tethI avadhijJAnI jIvo asaMkhyaguNA cha, tethI mati-zruta sAnavAlA adhika ane paraspara tulya che. // 10 // tethI vibhaMga jJAnavALA asaMkhyaguNA che, ane tethI paNa kevaLajhAnI anaMtaguNA kahelA che. // 11 // tetho ve ajJAnavALA jIvo anaMtaguNa cha paNa paraspara tulya che. vaLI e AThe jJAnomAM jinezvaroe anaMta anaMtaparyAyo kahelA che. / 12 // 1 manaHparyAyazAna labdhiyanta apramattasaMyatamanuSyone ja thatuM hovAthI mamaHparyaSajJAnI jIyA parimitaja hoya che. adhijJAna samyagdRSTi sadhaMdeSa tathA sarvanArakone bhaSapratyadhika hoyA che tathA manuSyAtiyacomA keTalAkane guNaprasyAyika thAya che. paTale pAre ganinA jIvone telo samaya hopAdhI avadhijJAnI asaMkhyAtaguNA che mati ane atamAma adhizAma leone hoya mone to hoyaja ane apazizAna rahita paNa samyagdRSTijISone hoya che, jetho aghavijJAni karatA matiH-zrutamAno badhAre che, mati ame zutajJAna no sahaparti hoSAthI se ye paraspara tulya cha, vibhaGgajJAna samyagdRSTi zivAyanA tamAma deSa tathA bhArakoone bhavaprAyayika hoyaja che manuSyattiyaMghomAM paNa keTalAkane hoya yI mati--zrutakSAniyo asaMkhya guNavibhaGgamAnio hoya che kevalamAna saba sihabhagavantone tathA sayogi ( 13 muM) tathA ayogi ( 14 muM) guNasthAmavartijImone hoya cha, methI anamtaguNa pheSalajhAni bhagavanto cha, temamAthI samAdhi vanaspati vigare sarva mithyAvRSTijIcI matinAnI ane zrutaajJAnI dhIya cha, jaisI anantaguNA kamA hai, ane se ye ajJAno sahati hovAdhI paraspara tulya che. Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 muM) || zrIlokaprakAze tRtIyaH sargaH (sA0 212 ) (445) sarveSAM paryavA dvedhA, svakIyAparabhedataH / svadharmarUpAstatra sve, paradharmAtmakAH pare // 13 // kSayopazamavaicitrayAnmateravagrahAdayaH / anantabhedAH SaTsthAnapatitatvAdbhavanti hi // 14 // SaTsthAnAni caivaM - anantAsaMkhyasaMkhyeyabhAgairvRddhiryathAkramam | saMkhyeyA saMkhyeyAnantaguNairvRddhiritIha SaT // 15 // anantA sNkhysNkhyaanaamnntaasNkhysNkhykaaH| bhedAH syurityanantAste, matijJAnasya paryavAH ||16|| pratijJeyaM matijJAnaM, vibhajyeta yato'thavA / jJeyAnantyAtato'nantA, matijJAnasya paryavAH // 17 // nirvibhAgaH paricchederichannaM kalpanayA'thavA / anantakhaNDaM bhavatItyanantA matiparyavAH // 17 // svebhyo'nantaguNA ye ca santyarthA - ntaraparyavAH / yataste'tropayujyante, tataste'pyasya paryatrAH // 18 // yadyapyasminnasaMbaddhAstathApyasyopayogataH / te'dasIyA asaMbaddhasvopayogidhanAdivat // 19 // Aha ca // " jai te parapajAyA na tassa aha tarasa na parapajAyA ? ( yadi te paraparyAyA na tasya atha tasya, na paraparyAyAH ? | ) AcAryaH prAha // jaM taMmi asaMbaddhA, to parapajjAyavavadeso // 20 // ( yattasmin asaMbaddhAH tataH paraparyAyavyapadezaH / ) cAyasapajjAyavisesaNAiNA tassa jamuvajujjati / sadhaNamivAsacanddhaM havaMti to pajjavA tarasa // 21 // " ( tyAgasvaparyAya vizeSaNAdinA tasya yadupayujyante / svadhanamivAsambaddhaM bhavanti tataH paryavAstasya // [ sA0 212] 'cAya' tti tyAgena svaparyAyavizeSaNAdinA ca paraparyAyA ghaTAdiparyAyA 'yena' kAraNena 'tasya' jJAnasyopayujyante - upayogaM yAnti yato ghaTAdisakalavastuparyAyaparityAga eva jJAnAdirarthaH sujJAto bhavatIti sarve paraparyAyAH parityAga Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (446) // jJAnadvAre sAkSepaparihAraM matijJAnasya paryAyanirUpaNam / / dviAra mukhenopayujyante, tathA paraparyAyasadbhAva eva ete svaparyAyA iti / vizeSayituM zakyA iti svaparyAyavizeSaNena paraparyAyA upayujyanta iti tAtparyam // ___ artha jJAnonA sva ane para paryAyanu svarUpa-sarva jJAnonA (AThe jhAnanA) paryAya sva ane para bhedathI ve makAranA che. tyA potAnA dharmarUpa je paryAyo te svaparyAya, ane para anyapadArthanA dharmarUpa je paryAyo te paraparyAya phahevAya // 1 // kSayopazamanA vicitrapaNAvaDe matirnu paTsthAna patitapaNuM hovAyo matijJAnanA avagrahAdi bhedo nizcaye anaMta bhedavALA ch||14||tyaaN paTsthAna A pramANe-anaMtamAgavRddhiasaMkhyabhAga vRddhi-saMkhyabhAga vRddhi-saMkhyeya guNavRddhi-asaMkhyeya guNapRddhi ane anaMtaguNa vRddhi ra pramANe ahiM 6 sthAna ke // 15 // vaLI e anaMtanA anaMta meda, asaMkhyanA asaMkhya bheda, ane saMkhyAtanA saMkhyAtA bheda che, mATe panijJAnanA te paryAyo paNa sarva maLI anaMta cha. / / 16 // athavA je kAraNadhI matijJAna kSeyano apekSAe bheTavALa gaNIe to jJeya anaMta hovAyo matijJAnanA paryAya paNa anaMta cha. // 17 // athavA buddhi kalpanAvaDe nirvibhAjya aMzobaDe chedyu chatuM anaMta khaMDavAlaM ( anaMta bhAgAtmaka )yAya e itathI paNa matijJAnanA anaMta paryAya ( svaparyAya ) che. // 18 // iye je kAraNathI pa svaparyApothI bIjA padA thainA je anaMtaguNa paryAyo che, je kAraNathI te matijJAnanA paryAya vicAramA upapogamA Ave che tethI te ( padArthAntaraparyAyo) paNa A matijJAnanAja paryAyo (paraparyAyo ) che. // 10 // jo ke emAM ( matijhAnA ) te paryAyo ( paraparyAyo ) saMbaMdha dimAnA cha topaNa e matijJAnanA upayogamA AvatA ho ma prakAzastharUpa oLakhaSAmAM andhakAgavi tyAgarUpe upayogI dhAya che. tema svaparyAyane oLakhavAmAM pararyAyo tyAmarUpe upayogI pAya cha, tathA "abhAvAne pratiyogihAnasya kAraNatvaM e nyAyadhI jema ghaTAbhAvahAmamA ghazAna kAraNa che temaja andhakAgada agyapadArthalu vicamAsapaNe hoya to ja "A prakAza eSo vizeSa dhyapadeza ghaDU zake lema paraparyAyo hoya to ja "A svaparyAya" eko vizeSavyapadeza thA zakai mATe e pramANe svaparyAya pratye paraparyAyo ghe rote upayogI thAya cha, pa bhAvArtha che. pa gAthAonI vizeSa spaSTArtha pizeSAcazyakA bhASyamI 482 me 18. mI gAyAnI TIkAtho jANayo. .. matinAnamA svaparyAya ananta hoSAmAMtraNa kAraNa che. 1 kSayopazama aneka ane viSaya paka, 2 kSayopa. ane viSaya aneka ane 3 bhayopa. paka ane viSaya eka hoya Ne bakhate upayogarmA vartatA ananta paryAya svAya (ane upayoga gocara nA bayelA paryAya kaDevAya. ) Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26] // zrIlokaprakAze tRtIyaH sargaH (sA0 212 ) (447) vAthI te ( paraparyAyo ) paNa jema asaMbaddha chatAM paNa potAnA upayogamAM Ava dhana bagere potAnuM gaNAya che tema (te para paryAyo paNa te matijJAnanAja gaNAya. // 20 // kaM che ke ziSya zaGkA - "jo te paraparyAyoM ke to tenA ( matijJAnanA) na kahevAya, ane jo te tenA ( matijJAnanA) he to paraparyAya na kahevAya. e zaMkAnA samAdhAnamA AcArya kahe che ke uttara- je kAraNathI te matijJAnamAM saMbaMdha vinAnA le mATe ja de (asaMbaddha paryAyoM) ne paraparyAya etro vyapadeza ke, kAraNa ke tyAgavaDe ane svaparyAnA vizeSaNAdi bar3e te ( paraparyAyo ) te jJAnane upayogI yAya che asaMbaddha etrA potAnA dhananI mAphaka (asaMbaddha evA parapadArthenA) te paryAyo tenA kahevAya che. // 21 // TIkArtha- cAya eTale tyAgavaDe ane sapajjAya ityAdi eTale svaparyAyAnA vizeSaNAdivaDe (e ve baDe ) para paryAya eTale ghaTAdi paryAyI je kAraNathI tastra - te (mati) jJAnanA ubajucaMti - (upayogI thAya che) - upayogamAM Ave arthAt tyAgavaDe ane svaryAya vizeSaNAdi vaDe paraparyAya- ghaTAdi paryAya je kAraNe te jJAnanA upayogamAM Ave che. kAraNa ke ghaTAdi sarva padArthoMnA paryAyano tyAga * thaye chate ja jJAnAdika artha sukhe karIne jAbhyo jAya hai. mATe sarva paraparyAyo parityAga dvArA upayogo thAya che, ane paraparyAya hote chateja " e svaparyAya " ema vizeSita karavAne zakya thAya che, mATe svaparyayanA vizeSaNa dvArA paraparyAyo upayogI yAya hai. e tAtparya ke. I zrute'pyanantAH paryAyAH, proktAH svaparabhedataH / strIyAstatra ca nirdiSTAste'kSarAnakSarAdayaH // 22 // kSayopazamavaici yAdviSayAnantyatazca te / zrutAnusArivodhAnAmAnantyAtsyuranantakAH // 23 // avibhAgaparicchederanantA vA bhavanti te anantAH paraparyAyA, apyasmiMste tu pUrvavat // 24 // athavA syAt zrutajJAnaM zrutayanthAnusArataH / zrutagranthazcAkSarAtmA, tA* nyakArAdikAni ca // 25 // taccaikaikamudAttAnudAttasvarita bhedataH / alpAnalpaprayatnAnunAsikAnyavizeSataH // 26 // saMyuktAsaMyuktayogadvyAdisaMyogabhedataH / AnantyAccAbhidheyAnAM, bhidyamAnamanantadhA // 27 // kevalo labhate'kAraH, zeSavarNayu Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (448) // jJAnadvAre zrutajJAnaparyAyanirUpaNama // (sAra tazca yAn / te sarve'sya svaparyAyAstadanye paraparyavAH // 28 // evaM ca / / anantasvAnyaparyAyamekaikamakSaraM zrute / paryAyAste'khiladravyaparyAyarAzisammitAH // 29 / / Aha ca-"ekkekamakkharaM puNa saparapajjAyabheyao bhinnaM / taM savadavvapajjAyarAsimANaM muNeyavvaM // 30 // je lahai kevalo sesavaNNasahio a pajjave'gAro / te tassa sapajjAyA sesA parapajjavA tassa / / 31 / / (ekaikamakSaraM punaH svaparaparyAyabhedato bhinnaM / tat sarvadravyaparyAyarAzimAnaM jJAtavyam ||yaan labhate kevalaH zeSavarNasahitazca paryave'kAraH, te tasya svaparyAyAH zeSAH paraparyavAstasya // ) (sA0 213) ayaM bhAvaH // yAnparyAyAn kevalo'kAraH zeSavarNasahitazca labhate te tasya svaparyAyAH, zeSAH-zeSavarNasaM. vandhino ghaTAdyaparapadArthasambandhinazca paraparyAyAstasya-akArasyeti / evaM vidhAnekavarNaparyAyoH samanvitam / tatazcAnantaparyAyaM, zrutajJAnaM zrutaM zrute // 32 // artha - zrutajJAnamAM paNa sva ane paranA bhedathI ananta paryAya kahelA cha, nemA akSarazrata-anakSarata ityAdi svaparyAya kahelA che, / / 22 / / tathA kSayopazamanA vicitrapaNAthI ane viSayanA anantapaNAthI zrutAnusArI podhanu anantapaNuM hovAthI te svaparyAyo ananta che. // 23 // athavA nirvibhAjya aMzo vaDe karIne paNa ne ( svaparyAyo ) ananta che, ane A zrutajJAnamAM pUrvokta rIte para paryAyo te paNa ananta ke. // 24 // athavA zrutajJAna te zruta granthane anusAre hopa che, ane zruta grantha ne akSararUpa le, ane te akSaro akArAdi che / / 25 // vaLI te pratyeka ( akArAdi ) akSara udAtta-anudAna-ane svaritanA bhedathI nathA alpapayatna je akSaranA uccAramA vAyu uce sparza karI ne jAya te udAtta, vAyu mIce sparza karIne jAya te svarita akSara kahevAya e pratyeka hasva dIrgha ane jalutabhede naba ane ta saba sAnunAsika-nirAnunAsika bhede pratyeka akSara 18-18 me che. Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 (449) (26) // zrI lokaprakAze tRtIyaH sargaH // [sA0 212 * atimayatna- anunAsika - niranunAsika ityAdi vizeSodhI saMyuktayoga- asaMyuktayoga-visaMyoga- trisaMyogI ityAdi saMyoga bhedathI ane abhidheya ( zrutaviSayaka ) bhAvanA anaMtapaNAthI zrutajJAna anaMta bhedAkuM che. // 26-27|| kevaLa akAra ane anya akSarayukta akAra je paryAyo pAyele te sarva paryAyo pa akAranA svaparyAya che. ane tethI bIjA paryAya hai ||28|| ane epramANe siddhAntamAM athavA zrutajJAmAM matyeka akSara anaMta svaparyAya ane anaMta paraparyAyavAla che, ane te paryAyo sarva dravyanA paryA rAzi jeTalI he // 29 // kAM che ke mULagAthArthaH - pratyeka akSara paNa stra ane paraparyAyanA bhedI davA che ane te eka akSara sarvadravyanA paryAya rAzipramANanoM jANo // 30 // tathA kevaLa ( ekalo ) ane zeSavarNayukta evo akAra je paryAyone pAye ke te tenA sva paryAyoM ke ane zeSa kInA bIjA paryAyo te tenA (te akSaranA) paraparyAyo hai. // 30 // (TIkAbhAvaH) tAtparya A che ke' 'kevaLa ane zeSavarNayukta akAra je paryAyone pAye che te tenA svaparyAya ke ane zeSa pahale zeSavarNa sambandhi ane ghaTAdi anyapadArtha sambandhi paryAyate tenA eTale akAranA parapayAyo " / / 31 / / (e pramANe ) middhAntama zrutajJAna AvA prakAranA aneka akSaranA paryAyatA samUhabaDe sahita ke ne kAraNathI zrutajJAna anantaparyAyavAcaM siddhAntamAM zruta-kalaM . // 32 // " athAvadheH svaparyAyA vividhA yA bhido'vadheH / kSAyopazamikabhavapratyayAdivibhedataH // 33 // tiryagnairayikasvarginarAdi * mukha anaM nAsikAyo uccAraNa karAtAM varNa te mAnunAmika 1 mukhe ka gagane meM uccAraNa karAtAM te niranunAsika 2 va udhAraNa karavAmAM jyAre sarvAGgane anusarato totra prayatna hoya sthAre zarIra stabdhapaNuM aneka varanuM sUtramapazu tathA sthara anaM vAyunu tIvragatipazuM SAthI rukSapaNuM hoya te udAtta, tethI viparIta te anudAna, udAtta ane anudAno mantripAta dhAthI svarita kabAya che, athavA jenA uccAraNamAM vAyu use sparzazrApa hoga udAtta, nIce sparza ne anuzana, samAhAra se svarita A nayA vivAra, saMvAra, zvAsa mAi ghoSavata aghoSa alpaprANa mahAmANa 5 saya vargacvAgmAM bAle, aspaSTa IsTa, vivRta ISadvivRta, vivRtatara, aticitatara ane atithivRtanama e sAta antara prayatno mayaM varNanA kI. ityAdi, asayunekAkSara 1 1- ityAdi saMyuktakAkSarayogI va saMyogI va padha dvirmayogI dhana pracdha ityAdi viyogI paNa kavAya Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . (458) // jJAnadvAreavadhyAdijJAnAnAM paryAyanirUpaNaM, paryAyAlpAbahulaM ca // [dvAra svAmibhedataH / anantabhitsvaviSayadravyaparyAyabhedataH // 34 // asaMkhyabhitsva viSayakSetrAddhAbhedato'pi ca / nirvibhAgairvibhA. gaizca, te caivaM syurnntkaaH||35|| evaM manaHparyavasya, kevalasya ca pryvaaH| nirvibhAgaivibhAgaiH sve (svaH), svAmyAdibhedato'pi ca / / 36 // anantadravyaparyAyajJAnAcca syuranantakAH / ajJAnatritaye'pyevaM, jJeyA anantaparyavAH / / 37 / / paraparyastu sarvatra prAgvat // aSTApyetAni tulyAni, vyapekSya svAnyaparyavAn / yadvakSye'lpabahutvaM tadapekSya svIyaparyavAn // 38 // tatra syuH sarvataH stokA, manaHparyAyaparyavAH / manodravyaikaviSayamidaM jJAnaM bhavedyataH / / 39 // ebhyo'nantaguNAH kiM ca, vibhaGgajJAnaparyavAH / manojJAnApekSayA yahibhaGgaviSayo mahAn // 40 // Arabhya navamaveyakAdAsaptamakSitim / adhiHkSetrake tiryaka, cAsaMkhyadvIpavAr3ige // 11 // rUpidravyANi katicittatparyAyAMzca vetti saH / anantaghnAste ca manojJAnajJeyavyapekSayA // 42 // samastarUpidravyANi, pratidravyamasaMkhyakAn / bhAvAnvettItyanantanA, vibhaGgApekSayA'vadhau // 43 // anantaguNitAstebhyaH, zrutAjJAna idaM yataH / sarvamUrtAmUrtadravyasarvaparyAyagocaram / / 44 // zrutAjJAnAviSayANAM, keSAzcidviSayatvataH / spaSTatvAca zrutajJAne, tebhyo vizeSato'dhikAH // 45 // abhilApyAnabhilApyaviSaye'nantasaMguNAH / matyajJAne zrutajJAnAdabhilApyaikagocarAt // 16 // matijJAnaparyavAzca, tato vizeSato'dhikAH / matyajJAnAviSayANAM, viSayatvAt sphuTatvataH // 47 / / tebhyo'pyanantaguNitAH, kevalajJAnaparyavAH / sarzaddhAbhAvinikhiladravyaparyAyabhAsanAt / / 48 // iti jJAnam 26 // Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 269) // zrIlokapakAze tRtIyaH sargaH / / [sA0 212) (451) artha-ve avadhijJAnanA svaparyAyo yatAve che, kSayopazama nimittathI yavAvAla, bhanimittathI thavAvAlaM vigere bhedothI, 1.tiryaMca-nArakI-devatA ane manusya vigere svAmi (avadhijJAnavAlA jIva ) nA bhedayI. 2. anantabhedavALA potAnA (avadhijJAnanA) viSayarUpa dravya ane paryAyonA bhedayI 3-(1) ane asaMkhya medavALA potAnA (avavijJAnanA viSayarUpa kSetra ane kALanA medayo 3(2)je avadhijJAnanA aneka pakAranA bhedo ke te sarva avadhijJAnanA svaparyAyo che ane A rIte ne sarvaparyAyo jenA vibhAgo na pAhI kAya tevA vibhAgoe karI anantA hoya cha. // 33-34-35-36 // e pramANe manAparyava tathA kevalajJAnanA paNa (potAnA) nirvibhAjya aMzovaDe A. bAgi koregA yI raga ( ananta ananta svaparyAyo jANavA,) // 37 // temaja ananta draSya-paryAyanA jhAnayI paNa ananta svaparyAyo jANavA. e rIne praNe ajJAnamA eNa ananta ananta svaparyAyo jANavA. // 38 // ane paraparyAyo to sarvajJAnomAM pUrvokta rIte jANavA. e AThe jJAna stra ane paraparyAyanI apekSAe paraspara tulya cha, ane AgaLa je alpabahutva kahIza te svaparyAponI apekSAe samajavaM. / / 39 // AThe jJAnanA paryAyogeM 1 mahI avadhimAnanA traNa prakAre bhedo paDhe che te batAyu cha, ra nimitabhedayI, 2 myAmibhedazI, 3 viSayabhezyo. 1 manuSyattiyacone kSayopazama nimittathI catuM tathA devatA nArakIne bhavapratyayika patu avadhimAna 2 svAmibhedayo avadhizASanta sAre gatimA odhonA bhedayI,3 viSayabhedayI vyathI vadhinA viSayabhUta sarvatavya maLI ananta dravyarUpa dravyabhedothI, kSetrayI bhavadhijJAnamA viSayamUta pradhyano avagAhamAghALA asaMkhyAta kSetrabhedotho, kAlapI asaMkhyAta kAlabhedIthI, bhASayo adhinAviSayabhUta sarva maLI ananta paryAyarUpa paryAyabhedothI yatA avadhijJAnanA bhedo temaja kSayopazamanI taratamatA mathA bi. mitratA yoge paDatA AnugAmikAdibhedo, dezAvadhi savidhi Adi bhedI, sambaddha asambaddhAdi bhedo, tItramandAdi bhevo vigere anekapakAranA avadhinAmamA bhedo te sarva avadhijJAnanA svaparyAyo kaThevAya che. 2 manaHparyavamAnanA svaviSayabhUta dravya ane paryAyabhedathI ananta sthAviSayabhUta kSetrakAlanA bheSadhI asaMkhya, ane nirSibhAjya aMzovaDhe anansa svaparyAya che. 3 kevaLajJAnanA sthaviSayabhUta pradhya kSetra-kALa ane paryAya bhedathI anamata, svAmibhedathI paNa ananta bhane nirvibhAjya aMzodha paNa ananta svaparyAya chai. * matijJAnamA meM paraparyAyona svarUpa batAyu cha te pramANe 4 AThe zAnonI svaparyAya ane paraparyAya saMkhyA bhaMgI karatA maravALa saMpanI saMkhyA sasya cha, se A pramANe kalpita saMkhyApramANatho jANavU. Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (452) || jJAnadvAre jJAnaparyAyANAM alpabahutvanirUpaNam // (dvAra alpabahutva- tyAM manaH paryavajJAnanA svaparyAya sarvathI alpa che, kAraNa ke e jJAna mAtra eka manodravyanAja viSayavA che, // 40 // baLI tethI vibhaGgajJAnanA paryAyo anantaguNA che, kAraNake manojJAnanA viSayanI apekSAra vibhaGgajJAnano viSaya moTo che. // 41 // kAraNake Urdhva ane adhaHkSetramAM navamAdyaiveyakathI prArambhone nIce yAvat sAtabhI narakapRthvI suzrI ane tiryaka dizAmA asaMkhya dIpane samudra sudhimAM eTalA kSetramAM rUpi dravyone dareka dravyanA keTalAka paryAyane te ( vibhaGgajJAnI ) jANe che, mATe manaH paryavajJAnamA vipayanI apekSAe te ( vibhaGganA jJeyapadArtho ) anantaguNA che, (tethI ja vibhaMganA svaparyAMyo manaH paryavajJAnanA svaparyayo karatAM anantaguNA ke ) / / 43 / / ( avadhijJAnI ) sarvarUpi dravyone ane dareka dravyanA asaMkhya asaMkhya paryAyAne jANe che. mATe vibhanI apekSAe avadhijJAnanA svaparyAya anantaguNA che. // 44 // te ( avadhijJAnanA svaparyAyo ) karatA zrutaajJAnama strapa anantaguNa che. kAraNa ke ata ajJAna sarvarUpI arUpI dravya ane sarvaparyAyanA piyavA che, // 45 // tathA ajJAnatA viSayamAM nahiM AvatA evA kelAeka farer zrutajJAnA viSayavALA hovAthI ane jANavAmAM vizeSa spaSTapaNu hovAthI zrutajJAnanA paryAya te zrutaajJAnanA paryAyothI vizeSAdhika (maNAthI pana ) jeTalA - parayo matijJAnamA seTalAja zrutajJAna vagerenA paNa jANatrA, jema kalpamAthI matijJAnanA 40 paryAya ane 60 parapatha mahIne 100 paryAya che, to zrutajJAnamA 30 sthaparyAya ane 70 paraparyAya paLI 100 sarvaparyAya ityAdi rIte zeSa jJAmo paNa so so paryAya ANaSA manuM kAraNa pache ke eka vivakSita jJAnamA svaparyAyoM zivAyabhA bIjA sarvajJAnamA sva-paryAyI se vicakSitajJAnanA paraparyAyo che ane ne para padArthamA paryAyo te paNa zivakSita jJAnanA paraparyAya kaDeghAya. jethI saravALe dareka kAmanA sva-para paryAyAM malIne sarakhI saMkhyApaNa ASI rahe - athavA jagatmAM jeTalA sarvaparyAyI mAMthI vivakSita jJAnamI svaparyAyI bAda karatAM zeSa sarva te vivakSitajJAnanA paraparyAya kAya paTale sSa ane para bhaMgA karatA sarvanA sarakhA le. 1 vastutaH zrutaakAna sarva dravya ane kelApaka paryAyatA viSayacA che, chatAM ahiM sarvadravya ne sarvaparyAyamA viSayavA kadhuM se ajJAnI jIva jeTalAM bhraSya ane jeTalA paryAya jANe teTaLAnI apekSApaNa sarva zabda joDadho ucita che. " matizrutayorniyagdhaH sarvadravyeSvasarSaparyAya " [ tatvArtha a 1 027] sUtramAM matizrutajJAnano viSaya sarva dravya ane asarva paryAyo kamA ko bhane nandivAdimAM je sarva paryAyo kA che te abhilApyapayayonI apezAye sarva zabda grahaNa karyo che. agara bhAva zabde aura vikAdi sarva bhASI leSA. Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2] // zrIlokanakAze tRtIyaH sargaH (sA0212) (453) / / 46 // abhilASya bhane anabhilApya padArthanA viSayavALA patiabAnanA svaparyAyo abhilASya mAtranA viSayavAlA zrutajJAnathI (zrutajJAnanA svaparyAyothI) anantaguNA che / / 47 / / tathA matiajJAnanA aviSayabhUta bhAvo paNa matijhAnamA viSayavALA hovAthI ane vizeSa spaSTa hopAthI matibAnamA paryAyo maniamAnanA paryAyothI vizeSAdhika che // 48 // sarvakALamA thanArA (sambandhI) sarva dravya ane sarvaparyAyona zAna hovAyo kevalajJAnamA paryAyo matijJAnanA paryAyothI anantaguNA che. // 49 // e pramANe jJAna- svarUpa ka. // iti jJAnadvAram // // avagrahAdInAM sthiti mAnayantram // (zlo0707) aSaprahAdi || smy' khini utkRSTa sthiti upayoga | mAlikAno vyaJjanAyagraha | asaMkhyAtamobhAga | uvAsapRthakSa nai arthAvagraha samaya / 1 samaya darzana patra arthAvara antarmuhUrta antarmuhUrta darzana hA antarmuhurta / antarmusa darzana apAya jJAna adhicyati dhAraNA mAma SAsamA dhAraNA saMkhyAta yA asaMkhyAtakALa (smRtikAraNa) smRti dhAraNA antarmuhata zAna Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (454) || jJAnadvAravicArayantrakANi // // matijJAnanA 28 bheda / (sparzendriya matijJAnanA 5 bheda) 1 sparzendriya vyaJjanavaha 2 sparzendriya arthAmaha 3. sparzendriya IDA 4 sparzendriya apAya 5 sparzendriya dhAraNA ( rasanendriyamatinA 5. bheda) 1 1 rasanendriya vyaMjanA 2 rasanendriya arthAvada 3 rasanendriya IhA 4 rasanendriya apAya 5 rasanendriya dhAraNA (ndriya matinA 5 bheda ) zrotrendriya vyaMjanAtragraha zrotrendriya arthAgamaha zrotrendriya IhA zrotrendriya apAya zrotrendriya dhAraNA (mano'nindriya matinA 4 bheda) 1 mano'nindriya arthAvagraha 2 mano'nindriya IhA 3 mano'nindriya apAya 4 mano'nindriya dhAraNA // zrutajJAnamA 14 bheda | (zlo0 774) ( ghrANendriya mahinA 5. meda ) 1 ghrANendriya vyaMjanAvagraha 2 ghrANendriya arthAvagraha 3 ghrANendriya IMhA 4 ghrANendriya apAya akSara zruta 1 saMjJAkSara, 2 vyaMjanAkSara, 3 labdhyakSara 1 cakSurindriya arthAvagraha 2 cakSurindriya IhA 3. cakSurindriya apAya 4 cakSurindriya dhAraNA 1 2 3 4 5 2 ghrANendriya dhAraNA (cakSurindriya matinA 4 bheda) 3 4 dvAra anakSara zruta saMjJi zruta asaMzi zrula ? Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26) samyakta 6 mithyAta 7 sAdizruta 8. anAdizruta sAntazruta 1 paryAyazruta 2 3 10 anantazruta 11 gamikazruta 12 agamikazruta 13 aMgazruta 14 aMgavAla zruta || zrutajJAnanA 20 bheda || (zlo0 899) 11 anuyogazruta 15 anuyoga samAsazruta 13 mAbhRtaprAbhRtazruta 14 mAbhRtamAbhRtasabhAsabhata 15 prAbhRtazruta 16 mAbhRtasamAsazruta // zrI lokaprakAze tRtIyaH sargaH (sA0 212) paryAyasamAsata akSarazruta akSara samAsazruta padazruta pada samAsazruta 6 7 saMghAtazruta 8 saMghAta samAsazruta -- 17 vastuzruta 18 vastu samAsazruta 19 pUrvazruta 20 pUrvasamAsata || avadhijJAnanA 6 bhedo || (zlo0838 ) 4 hoyamAna 5 pratipAti 6 apratipAti 9. pratipattizruta 10 pratipatti samAsazruta 1 AnugAmika 2. anAnugAmika 3 vadhamAna (465) 1 Aye bhedane yahale tavArthamAM avasthita anavasthita, bhedI kA le. Te Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [dvAra __ // nAnadAravicArayantrakANi // // manaHparyAyajJAnanA 2 bhedo / / ? Rjumati manaHparyAya / 2 vipulamani manaHparyAya // avadhijJAnamA kSetra--kALano saMvedha // (zlo0 906 ) kSetratho dekhamAra kALathI dekha? agala asaMkhyeya bhAgamA 1 Avalino asaMkhyeya bhAgakALa dekhe ___ ayagAda dravya dekhanAra (vRttidravya dekhe) 2 aGgula saMkhyeyabhAga . 2 Avali saMgkhyeya bhAga dekhe 3 eka agula dekhanAra 3 kiMcinyUna AvalikA dekheM 5 aGgula pRthaktva , 4 eka AvalikA , 5 eka hasta dagvanAra ne eka jantarga 6 eka gAu 6 kiMcitnyUna eka divasa , " 7 eka yojana , 7 dinapRthakva 8 pazcIza yojana , 8 kiMcitavana paMdara divasa ,, 9 bharata kSetra 2 saMpUrNa paMdara divasa 10 jaMgIpa , 10 eka sAdhika mAsA 11 manuSya kSetra , 11 eka varSa 12 rucaka dvIpa ,, 12 varSapRthaktva 13 saMkhyeyadvIpa samudra , 13 (1000 varSa uparAMtano) saMkhyekALa ane asaMkhyekALa paNa , 14 asaMkhyadvIpa samudra ,, / 14 asaMgvya kALa cakra , // dravyAdi vRddhino saMvaidhayantra // ( ulo. 920) kAmavRddhiA --- | drazya, kSetra, bhAva(paryAya)nIddhi nizcaya, kSevadie-dRvya ane bhAva(paryAya)nIti avazya, ane kAladdhi vikalpa dravyadRddhie.- bhAva(paryAya yadi nizcayathI, kSetra ane kAladdhinI bhajanA 5 dravya, kSetra ane kAla vRddhinI bhajanA jANavI pani Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // aSTasu jJAneSu viSayAdInAmekAdazAnAM vArANo yantrakam / / dhAna tathA ajJAna3 dravyathI kSetrathI kALthI __ matijJAna AdezathI savaMdravya AdezathI lokAloka AdezathI praNe kALa sarva abhilAya tajJAna abyo ( upayogathI asaMkhyakALa ) haze te ne jANe-ti zeSaH / / bhASa jANe paNa anaMtakALa pahelo thA pachI A padArtha keSA svarUpaM hatI ke tazAnI sAmAnyathI praNe kALa ANe paNa upayoga pUrvaka asaMkhya kALanA abadhimAna jadha- bhASA taMjasa baccenA pudrala| ja0-aMgulano amaMkhyAtamI bhAga | jaba AghAlIno asaMgAtamA bhAga bhUna-bhaviSya "| u.-sarva pudgalo. u-asaMkhya lokAkAza (zanithI)| u0-prasaMyakALasaka bhUta bhaviSya Uca-jyotiSanA uparitala bhAga sucI manaH paryaSa - manarUpa pariNamaila icchA. jagha-palyAsamnyagra gama bhUna bhaviSyanI adhaH-adhogrAma tiryak 2 / aMgulAdhika puSkarAya sudhI. |. kevaLajJAna! kapi-api sarva prakhya sarvakSetra lophAlAMka praNe kALa saMpUrNa // zrIlokamakAze tRtIyaH sargaH (sA0 211) (4) - matiajJAna svaviSayagata dravya myaviSayagata kSetra svaviSayagata kALa (6) dhRta azAna | svaviSayagata abhilAyatavya vibhaGgamAna rUpaviSayagata pudgaladravya (GDR) (8) Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvI jANe dekhe pramANI bhada | makALe vIjA ka pA jAna hoya! (") 1 anantamA bhAganA paryAya, athavA ] audayikAdi sarvabhAva jANe dece parokSa 1 zrata. atharA 21: avaH pA 3 a. manA. vA. 10 ma. manaH 2 sarva abhilAgya paryAya athavA audAyikAdi paryAya jANe dekhe 14-20] 1 mati athavA 2 mA ava.. vA 3ma) mana.. vAma0 a0 mana0. 3 prativrajyanA asaMkhya sarva malI ananta (anantamA bhAganA) jAge dekhe pratyakSa 1 ma. pra.. athavA 2 ma. zru. mana.. 4 anantamA bhAganA ananta paryAya (manovargaNAnA) jANe dete // zAnadAravicArayantrakANi // 2 / 1 ma. zrI. ayacA 2 ma.) kSu aba) ! saya paryAya. jANe deve 7 athavA zaktidhI ma0 zru. mana paNa 6 saviSayagata paryAya. jANe dekhe parIkSa 28 / 1 ata akAna athavA 2 : a vima jANe dekhe 13-201mati ajJAna. ayathAra mati avibha0|| jANe dekhe pratyazna 1 matiajJAna, zrutaajJAna, (dvAra Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthiti (4) | antara pA virahakAla [2] svAbhi yi alpabandha(18)svaparyAya Azrayi alpabahutva[11 jadhaH-antamu ava0-antarmuhata u:-dezona adha puralaparASata avadhiyo vizeSAdhika 3 | matiajJAnathI vizeSAdhika u0-66 sAgarAMpama 7 : jaya -samaya matimAnI zulya [3] antaajJAnathI vizeSAdhika 5 manaHparyatrItho asaMkhyaguNa 2 | vibhaGgayo anantaguNA 3 || agha-6 samaya 10-8 varSa 7 mAsa myUna pUrvakoda varga (dezonapUcakoTi sarvatho alpa marvayI alpa // zrIlokapakAze tRtIyaH sargaH (sA0 212) / sAdi ananta antarAbhAda vimaGga yI anantaguNa 5 | matijJAnathI anantaguNa 8 u-bhavyane anAdi sAnta athavA punalaparAvarta, abhabyane nAdi ananta aSa-antamu0 ula-sAdhika 66 sAgara kevalIthI amarataguNa 6 | zravajJAnayI anantaguNa 6 matiahAnI dulyA avadhiyI anantaguNa maghA-6 samaya sAgara jagha0-antamu u vanaspatikAla | jala-dezAna pUrvako varvAdhika 33 | AranyamayeyabhAga pulaparAvarta) matijhAnIyo asaMkhyaguNa 4 | manaHpa0 thI anantaguNa 2 matijJAnanA apamahAdi bhedo bhayopazama vicitratAyI padasthAna patita hoya che. ane nayI ne dareka bhedonA ananta prakAro cAya cha, he paTasthAnaka pRddhiprakAramA nayA hAniprakAramA pamadhe prakAre cha, a padasthAnako anyatra paNa vizeSopayogi hocAyo | Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ---- - - - / (460) // bAnabAre prasaGgAyAta paTrasthAnakanirupaNam // (bAra tanu svarUpa nIce pramANe jANavU. ahoM vRddhi ke prakAranI che. gaka bhAgavRddhi ane cIjI guNavRddhi. temAMprathama bhAgavRddhi-paka saMkhyAne amuka maraNyAye bhAga ApaSAthI je Aye te padhAra te bhAgavRddhi kaTeSAya denA paNa bhavI che, ananmabhAgavRddhi 2 asaMkhya bhAgavRddhi ane 3 makhyAtabhAgavRddhi. 2 tathA bIjI guNavRddhi-paka saMkhyAne 'amuka makhyAye guNAkAra karavAyI je Adhe ne dhAravu guNavRddhi kaheyAya, se paNa traNa prakAra cha, maMgyAna guNavRddhi. 1, amakhyaguNavRddhi 2, anantaguNavRNi 3. AzraNa bhAgavRddhi ameM traNa guNa vRddhi maLIne cha ye vRddhi, paTasthAnaka kaDevAya che. teja pramANe hAni gdharUpamA paNa hAnipamAna koSAsa rahe. zAstromA Adhata chayenu svarUpa nIce pramANe. 1 anantabhAgavRddhi-vidhakSita saMkhyAne sarvazISano ananta maNyAye bhAga ApavAyI je Adhe neTalu vivakSita saMkhyAmAM padhArava te anantabhAgavRddhi kaSAya 2. amanyabhAgavRti- vikSita salayAne asahaya lokA kAzanA pradeza rAziye bhAga bhASAthI je Aye neTaluM vivakSita sahayAmAM padhArayu se prasa saya bhAganti kavAya, 3 malayAtabhAgavRddhi-vidhakSita sacAne utkRSTa saMgyAtAye bhAga ApatrAtho jeM Ave meTala vivakSita saMkhyAmAM badhArabuM ne saGkhacAtabhAgavRddhi, kahevAya. 4 malayAtaguNavRddhi-vivakSita sayAne utkRSTa saGgyAtAya guNAkAra karavAthI je Aye telu vikSita mAyAmAM adhAra se sazapAtaguNavRddhi kadevAya. 5 asanazAtaguNavRddhi-vivakSita samayAne ana laza lokAkAza pradezaga. ziye guNatAM je mAye telu vikSita mahazAmAM badhAraca te amalagAtaguNavRddhi kavAya. 6 ananta guNavRddhi bhikSama malayAne sajIvanI ananta saGgyAye guNAkAra karaSAthI meM Adhe teraTu vivakSita sayAmAM vadhAradhu ne anantaguNavRddhi vRzinAsvarUpa pramANe hAnina svarUpa paNa jANayuM mAtra temAM hInakaravAna zANa. ATa jhAnImA sahabhAvidarzamI nIce pramANe jANaghA. matijJAna 1 pazca. acaznu, athapA 2 ca0 acaH adhadhi, VtajJAna-mati pramANe adhijJAna-1 gha. aca0 aba., 11 manaHparyAyazAna-1 caca. aya.. vA 3 ca0 adhaH avadhi || kevalajJAna- kevaladazana || matiajJAna-ma.. aca0 ane vibhaGga hoya no pakamate avadhina paNa. dhanasAna-maniamAna pramANe vibhaGgamAna-matiakAsa pramANa Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27) zrIlokaprakAze tRtIyaH sargaH // (sA0 213) (461) dvirUpaM hi bhavedvastu, sAmAnyato vizeSataH / tatra sAmA. nyabodho yastaizanamihoditam !! 59 // yathA prathamato dRSTo. ghaTo'yamiti budhyate / tadarzanaM tadvizeSabodho jJAnaM bhavettataH // 50 // upacAranayenedaM, darzanaM parikIrtitama / vizuddhanayatastacAnAkArajJAnalakSaNam // 51 // idaM sAkArabodhAtprAgavazyamabhyupeyate / anyathedaM kiJciditi, syAtkuto'vyaktabodhanam ? // 52 // anena ca binApi syAda, bodhaH sAkAra eva cet / tadekasamayenaiva, zyAda ghaTAdivizeSacit // 53 / / tathokta tatvArthavRttau // (2 a0 9. mU0) "yopacArikanayana jJAnapakAramena darzanamicchati, zuddhanayaH punaranAkArameva saMgirate darzanaM. A. kAravaJca vijJAnaM, AkArazca viziSyanirdezo bhAvasya paryAyataHproktaH, sa ca darzanasamanantarameva saMpadyate, antarmuharnakAlabhAvitvAta, AkAraparijJAnAcca prAgAlocanamavazyamabhyupeyam, anyathA prathamata eva pazyataH kimapIdamiti kuto'vyaktabodhanaM syAt ?, yadi cAlocanamantareNAkAraparijJAnamutpAdata (no. spAda) eva puMsaH syAt tathAsatyekasamayamAtreNa stambhakumbhAdIn vizeSAna gRhaNIyAt" iti // (sA0 113) sAmA. nyenAvabodho yazcakSuSA jAyate'GginAm / tacakSurdarzanaM prAhusta. syAdAcaturindriyAt // 54 // yaH sAmAnyAvabodhaH syAcakSuvarjAparandriyaH / acakSurdarzanaM tasyAta. sarveSAmapi dehinAm // 55 // tathoktaM tatvArthavRttau / / (2 a0 5 sU0) / "cakSurdarzanamityAdi, cakSuSA darzanama-upalabdhirasAmAnyArthagrahaNa,skandhAvA na ca tathopalabhyataM, api ca samayamapi sa gRhaNIyAnna ca kevalinamAnarega samayapraNamasti / iti pAdapUtiH / Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ || darzanadvAre darzanabhedavicAraH // ropayogavattadarjAtavAladArakanayanopalabdhivadvA vyutpannasyApi, acakSurdarzanaM zeSendriyaiH zrotrAdibhiH sAmAnyArthagrahaNa" miti || (sA0214) yenAvadherupayoge, sAmAnyamavabudhyate / avadhijJAninAmeva, tatsyAdavadhidarzanam ||56 || yathaivamavadhijJAne, bhavatyavadhidarzanam / evaM vibhaGge'pyavadhidarzanaM kathitaM zrute // 57 // ayaM bhAvaH // samyagRhagavadhijJAne, sAmAnyAvagamAtmakam / yathetatsyAtathA mithyAdRgvibhaGge'pi tadbhavet // 58 // nAmnA ca kathitaM prAjJestadapyavadhidarzana : anAkAratvAvizeSani tat // 59 // ayaM sUtrAbhiprAyaH / AhuH kArmapranthikAstu, yadyapi staH pRthak pRthak / sAkAretarabhedena vibhaGgAvadhidarzane // 60 // tathApi mithyA rUpatvAnna samyagvastunizcayaH / vibhaGgAnnApyanAkAratvenAsyAvadhidarzanAt // 61 // tato'nena darzanena pRthagvivakSitena kima ? / tatkArmagranthikernAsya, pRthagetadvivakSitam ||62|| tathoktaM // "sutte a vibhaMgassa ya, paruviyaM ohidaMsaNaM bahuso / kIsa puNo paDisiddhaM, kammappagaDIpagaraNaMmi? ||63 || " ( sUtre ca vibhaGgasya ca prarUpitamavadhidarzanaM bahuzaH / kasmAt punaH pratiSiddhaM karmaprakRtiprakaraNe ?) (sA0 215) ityAdyadhikaM vizeSaNatratyAH prajJApanASTAdazapadavRttitazcAvaseyaM tattvArthavRttikRtA'pi vibhaGgajJAne'vadhidarzanaM nAGgIkRtaM, tathA ca tadmanthaH // ( 2 a0 sU0 5 ) " avadhigAvaraNakSayopazamAdvizepagrahaNavimukho'vadhidarzanamityucyate, niyamatastu tatsamyagdavisvAmikamiti / (sA0 216) sarva bhUtabhavadbhAvivastusAmAnyabhAvataH / budhyate kevalajJAnAdanu kevaladarzanAt // 64 // , (462) bhAra Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 27) || zrI lokaprakAze tRtIyaH sargaH (sA0 217) Adau darzanamanyeSAM jJAnaM tadanu jAyate / kevalajJAninAmAdau, jJAnaM tadanu darzanam // 65 // ata eva ' savannRNaM saGghadari soNa' miti [ sarvajJebhyaH sarvadarzibhyaH ] paThyate ) sa0 217) || (463) " artha - 27 dInadvAram || sAmAnyathI ane vizeSathI ema vastu ve svarUpavALI che, tyAM vastumA rahekA sAmAnyasvarUpalo je bAMdha te ahiM darzana kahe hai // 49 // jema prathamaja dekhatAM A ghaTa " evo je bodha thAya che te darzana, ane tyArabAda je (dravyathI mATIno- suvarNeno- rupAnI ityAdi kSetrathI saurASTrano - gujarAna no - mAravADI ityAdi, kALI zarad hemanta ziziraRtunI ityAdi agara eka divasa ve divasanI ityAdi bhAvathI raktavarNano, nIlavarNano, vartula-lambagoLa ityAdi aneka svarUpe) vizeSa svarUpanI bodha thAya te jJAna kaheAya hai // 50 // Adarzana te baMgacAra (vyavahAra) naya bar3e kahe, ane vizuddha, nizvaya) nayathI nAM darzanane anAkAra jJAnarUpaja kala ke // 51 // A darzana te sarakAra (vizeSa) bodha yA pahelA avazya aGgIkAra karAya he ( manAya ke ), nahitara kaMka hai " ekA prakArano aspaSTa bodha kyAMtho thAya ? // 52 // baLI e darzana vinApaNa jo sAkAra bodha ja dhato hoya to ekaja samayamAM ghaTAdi vizeSa svarUpano bodha yaha jAya || 13 || te pramANe taccArthavRttima kache ke " vaLI (upacArane mAnanAra) vyavahAra naya jJAnanA (sAkAra) prakArane darzana mAne he. ane zuddha nizcaya naya to anAkArateja darzana mAne hai, ane AkAra sahita (sAkAra) bodha ne to jJAna che, ane AkAra paTale paryArathI par3hArthano je A . 1 'A ghara che' evaM jJAnapaNa sAkArasvarUpa doSAzrI jJAna ja se chartA AgaLa thatA vizeSa jJAnanI apekSAye sAmAnya svarUpa hovAthoM jJAnamA darza namo Aropa karaSoM te upacAra, 'atadvati tadAropa upacAra: jemAM se na hoya temAM nainI Aropa karaSo ne upacAra. 2 arthAt AkAra paTale padArthanA paryAyIrUpa je vizeSa svarUpa naM. mikAya nayathI to " A ghaTa che" evo sAmAnya bodha paNa jJAnarUpa che. kAraNaka darzanarUpe to " A ghara che " eyo nizcaya bodha ( apAyAMza na hoya paNa A kaMDaka pathoM arthAmarUpa bAMdha ho zake teja nizvayathAM darzana kahI zakAya ane "A ghaTa " e nizcayabodha se vyavahArathI darzanarUpa kavAya Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (dvAra (464) // darzanabAra darzanabhedavicAraH / / vizeSapaNe karIne nirdeza te (AkAra) kahela che. ane antarmuhUrta kA thavAcALo hovAthI ne (AkAra, darzana pachI ja thAra ke. ane AkAra vijJAna yayA pahalA Alocana ( "A kaMipha che" evA vicArarUpa darzana ) jJAna to avazya aGgIkAra phara joiya, nAhitara "A kaDaka che" evo aspaSTa bodha prathamadhIja jonAgne kyAMdhI hoya ! baLI jo Alocana (darzana) vinAja manuSyane [jIvane] AkAra jJAna utpanidhI ( prathama )ja thAya nI nema dhavAthI para samaya mAtrayAM stambha kumbha vagaire vizeSa svarUpane grahaNa kare [ parantu te iSTa nathI mATe prathama Alocana thayA bAda ja AkArajJAna svIkAra-iti bhAvaH ] pAjIone cakSubaDe je sAmAnya avodha thAya ne yakSurdarzana kA che. ne te caturindriya jIvothI mArambhIne (paJcandriya sudhInA chadmastha jIvone) hoya hai // 54 // nathA cakSu zivAyanI bIjI indriyovaDe je sAmAnya yoca thAya ne acakSudarzana ma (kaMvali zivAya) jIva mAtrane hoya. // 55 // tasyArthayattimAM kahadhu ke kecakSudarzana ityAdi paTale cakSubaDe je darzana-upalabdhi-sAmAnya arthana (bhAvamuM) grahaNa te cakSudarzana, vyutpanna samajadAra puruSane paNa skandhAvAra ( parAva nArakhelA - - - - - - - ... 1 AlocanAzAna "lanaNa Ar3a maryAdAyAM AlocanaM dazana paricchedo yA sA AlocanA vastusAmAnyasyAnirdezyasya svarUpanAmajAsyAdiviyutabhya yaH parichaidaH sA AlocanA maryAdayA bhavati (satyArtha 1 adhyAya) bhAvArtha -Aima. yAMdA arthamA paTale svarUpa nAma jAti vigerethI rahita (agara rahitasvarUpa maryAdAye karIne) niyaza (anyane batAyu) na karI zakAya tevA bastunA sAmAnya dharmanI je pariccheda (ghodha) te AlocanA kahepAya, agya pragyomA paNa kA le ke-asti zAlodhanAjJAnaM, prathamaM nirSikampakam / bAla. mUkAdivijJAnasadRzaM zuddhadhastujaM // 1 // bhAvArtha:-cAlaka ane muGgA vigaire jema posAnA sAmane bIjA pAse bolI zakatA nayI nenA zatrupadale bolI na zakAya ana zukha vastumAtrI aspana thapelu paDela je ninikAyakazAna se mAlocanA sAna kaSAya 2 ane sema to kasAtuM nayI palI samaya mAtramA grahaNa kare taM paNa kAli zivAya samaya mAtramA grahaNa thA zaka mahi / pa paNa abhiSTa doSa prasaGga yaze (pUrtiH / 3 pahAva nAkhelA lazkara para majara karatAM prathama mA lazkara chapavI sAmAnyabodha pAya paNa prathama samaye asti- azva--ratha--sumaTa-ityAdi vizeSa bodha ma dhAya. Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 // zrIlokanakAze hatIyaH sargaH // (sA0 217) (465) sainyanA-chAvaNI) viSayaka upayoganI peThe athavA teja divase janmelA nAnA bolaphanA vadhuyI patA bAnavat (adhyaktaSodhate) cakSurdarzana jANadhu, ane poTendriyAdi zeSa indriyobaDe je sAmAnya arthano Sodha thAya te acakSurdarzana kahevAya." jenAvaDe avadhinA upayogamA sAmAnya artha jaNAya te avaSidarzana avadhijJAnIone ja hoya hai / / 56 / / 9 pramANe ama avadhijJAnamA avaSidarzana hoya che tema vidhajabAnamA paNa avadhidarzana hobArnu siddhAntamA kahelaM hai. // 57 // tAtparya e che ke-samyagdRSTinA avadhizAnamA jevI sAmAnya bodharUpatA hoya che. tevo mithyAraSTinA vimaGgalAnA paNa te sAmAnya bodharUpatA hopa cha / / 58 / te mATe paNDitoe tene paNa anAkArapaNu sarakhaM hogAthI nAmavaDe avadhidarzanaja kahelaM che, parantu vibhaGgadarzana kaheluM nathI. // 59|| e siddhAntano abhipApa kaso, ane karmaprandhakAro to kahe ke ke-jo ke vibhAjJAna sAkAra ane avadhidarzana nirAkAra hovAyI banne mitra bhima che. // 6 // topaNa midhyArUpa paNu hovAyI vibhAzAnathI vastuno samyak nizcaya hoya nadi, ane anAphArapaNAye karIne (asya) vibhajJAnIne thayelA sAmAnpAkyodharUpa avadhidarzanayI paNa vastuno samyaga niaya yato nathI / / 61 // teyo A [vibhAjAna mATe mAnelA] darzanane ndu kaddevAvaDe karIne ( phaLa 1 ), te hetuthI karmagranthakAroe e vibhAjJAnIne jaduM darzana kaIcA icchela nayI // 6 // kaI che ke-"siddhAntamA vibhAjJAnIne ghaNe ThekANe avadhi darzana kaDela che, parantu karmapakRti prakaraNamA te zA mATe niSedhyu ke ?" itpAdi adhika vistAra vizeSaNavatI prathadhI ane pamavaNAjInA 18 mA padanI dhRttiSI jANavI. tatyArthattikartAe paNa vibhAgAnamAM avadhidarzana svIkAryu napI tenA pAva A pramANe-"avadhidarzanAvaraNakarmanA kSayopazamayI padArthanA vizeSa svarUpane prANa karavAmAM vimukha evo je avadhirUpa bodha te avadhidarzana kaDevAya, ane teno svAmi nizcayayI samyagdRSTi jIvana hoya " kevaLajJAna thapA pAda (pIje -. -... -- - -- - - - - - turtagA mA melA zaLakanA cakSu usayatAM madhu juSe spAre A madhu kAka meM pakSo maspaSTa podha hoya paNa dareka bIjane bhinna bhinna gANI zake nA 2 maLo paja tatvArtha sUnI bojA adhyAyanI avamA sUcanI TIkArya spaSTa karI dIdhu cha ke-'avadhidarzana samyagvaSTereva na midhyAdRSTe: avadhirazana samyagdRSTine ahoya mithyAvRSTine nahi, paTake ke vimanamAni cakSurvazama ane bhAnudarzana za hoya / Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (466) // darzanabAre darzanabhedanirUpaNam // bAra samaye ) kevaLadarzanathI bhUtakALanA-dattamAnakALamA-ane bhaviSyakALanA .padArthone sAmAnya bhAvathI sarva prakAre jANe (te kevaLadarzana kahevAya iti zeSA) / / 6 / / (sarva sivApa) pIjA (upastha ) jIvone prathama darzana utpanna yAya, ane tyAravAda ( antarmu0 bAda ) jJAna utpanna yAya hai, ane sarvahone prathama (pahele samaye) jJAna ane tyAravAda (bIje-cothe-chaTTe ityAdi kI samaye) darzana utpanna thAya cha 166 / / e hetuthIja (zrIbhagavatIjI AdimA paNa) sancAnUrNasarvajJAnIne ane savvadarisINa-sarvadarzanIne evo ( anukrama ) polAya che. prajJaptAHsarvataH stokA, jntvo'vdhidrshnaaH| asaMkhyaguNitAstebhyazcakSurdarzanino mtaaH||66||anntgunnitaastebhyo,mtaaH kevldrshnaaH| ackssurdrshnaastebhyo'pynntgunnitaadhikaaH||17|| kAlazcakSurdarzanasya,jaghanyo'ntarnikam / sAtireka eyogazisahasraM paramaH punH||6||ackssurdrshnsyaasaavbhvyaapekssyaa bhavet / anAdhanto'nAdisAnto,bhavyAnAM siddhiyaayinaam|69/jghnye- 1 naiksmyH,syaakaalo'vdhidrshne| utkarSato dviH SaTpaSTirdhiyaHsAdhikA mtaaH||70||jyessttho nanvavadhijJAnakAlaH ssttpssttivaardhyH|avdhid[dherdrshne tarhi, yathokto ghaTate katham ||71||atrocyte // avadhau ca vibhar3e cAvadhidarzanamAsthitam / tato dvAbhyAM sahabhAvAyuktaH so'vdhidrshne||72||atr bahu vaktavyaM tastu prajJApanASTAdazapadavRttito'baseyaM ||kaalH sAdiranantazca, bhave. kevaladarzane / eSu kasyApyanAdivaM, nAcakSurdarzanaM vinA / / 73 // iti darzanaM 27 / catuSTayo darzanAnAM, vyajJAnI jJAnapaJcakam / / amI dvAdaza nirdiSTA, upayogA bahuzrutaiH // 74 // jJAnapaJcakamajJAnatrayaM sAkArakA amI / uktAH zeSAstvanAkArAzcaturdarzanalakSaNAH // 75 // ityupayogAH 28 / artha-darzana- alpabAhutva ane kALaniyama-sarvadhI alpa prANImo avadhi Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 ) ||shriilokmkaashe tRtIyaH sargaH // (sA0 217) (467) darzanavAlA kayA cha, ane tethI asaMkhyaguNA cakSurdanivALA kasA ke 3 / / 6 / / tethI anaMtaguNA kevaLa darzanavAyA, ane tethI paNa annaguNA adhika acakSudarzanavAlA jIvo kayA che. // 68 // cakSudarzanano phALa jaghanyathI antarmu0, ane ukRtyo sAdhika 1000 ( hajAra ) sAgaropama // 69 / / acakSurdazanano kALa abhavya jIvanI apekSAe anAdi ananta, ane mokSe janArA bhavya jIvonI apekSAe anAdi sAnta jANavo // 7 // avadhidarzanano kALa jagha0 ? samaya che, ane utkRSTathI sAdhika 132 (-66-66) sAgaropama mAnelA 2.71|| zaMkA-aravijJAnano kALa utkRSTathI 66 sAgara che to avadhidarzanano kALa teTalo (132 sA0) kema ghaTI zake ? uttara-avadhidarzana te (siddhAntAbhiprAye ) avadhijJAnamA ane vibhaktajJAnamAM paNa rahela, nethI bannenA sahabhAvathI avadhidarzanano kahelo neTalo kALa yukta ja che. ahi ghaNu kahevAnuM che te prajJApanA mUtranI 18 mA padanI vRttimAthI jANavU. / 72zA kevanadarzanano kALa sAdi-ananta , e cAre darzanamA acakSudarzana vinA koipaNa darzanane anAdi paNuM nathI // 7 // e pramANe daladAra svarupa mA / ili darzajahAram // // dazenadvArayantrakam // darzana | alpapatya | sthiti samakAle jJAna avadhidarzanI asatyaguNa.(2) agha-antarmuhatta. u.-sAdhika 2000 sAgara 5 bhatibha000.2mA 0600vi0mati. mRtamAna. 4mazrU: aba ma amana-60 | bhu00 mana0 acakSurdarzanA kevalavarzanathI anantaguNa.(4) abhaya ne-amAdi ananta bhavyane-anAdi sAmta avadhi darzana mayI alpa jaghara-1 mamaya u-sAdhika ve chAsaha [132] sAgara 1 mati-bhUta0 aba.. 2 mati. ata0 a0ma) (matAntareNa matibhratA a- vi0) kevaladarzana cakSudarzanayI - anantaguNa. (3 sAdi ananna 1 kaMvalajJAna 1 prathama 66 sAgaropama sudhI kSayopazama samyaktva pUrvaka adhijJAna kA yama rahone antarmuhUrta mizrasamyakatva pAmatAM vibhaGgazAma gaNAya, ne punaH 66 Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (468) // upayogavAra- AhArakazAranirUpaNam // (dAra 28 upayogabAram-cAra darzana-traNa ajJAna-ne pAMca jJAna ra 12 upayoga pahuzrutadhArIoe kahelA che / / 74 // temAM pAMca jJAna ane praNa ajJAna e ATha upayoga sAkAropayogarUpa, ane zeSa cAra darzanane anAkAropayogarUpa kahelA 2 // 75 / / e pramANe upayogarnu svarUpa karpu. // iti upayogadvAram // AhArakAH syuzchadmasthAH, sarve dhakragatiM vinaa| trica. tuHsamayAntA syAttatrAnAhAritApi ca // 76 / / gatir3hidhA hi jantUnAM, prasthitAnAM paraM bhavam / saralA kuTilA cApi, natraikasamayA''dimA // 77 // utpattidezo yatra syAtsamazreNivyavasthitaH / tatrekasamayenaiva, ajugatyA'sumAna brajet // 78 // parajanmAyurAhArau, kSaNe'sminneva so'bhute / tulyametadRjuguto, nizcayavyavahArayoH // 79 // dvitIyasmaye'nujcyA, vyavahAranayA zrayAt / udeti parajanmAyurida tAtparyamatra ca // 80 // prAgbhavAntyakSaNo vakra(kA)pariNAmAbhimukhyataH / kaizcidrakrAdisamayo, gaNyate vyavahArataH // 8 // tatazca-bhavAntarAdyasamaye, gate tvasmin dvitIyake / samaye parajanmAyurudeti khala tanmate // 8 / / ydaahuH||"ujjugipddhmsme parabhaviyaM AuaM thaa''haaro| bakkAi bIasamae parabhaviAuM udymei||3||" (Rjugatiprathamasamaye pArabhavika aayustthaa''haarH| vakrAyAM dvitIyasamaye pArabhavikAyurudayameti)(sA0218)nizcayanayAzrayAcca |sNmukho. 'GgI garyadyapyantyakSaNe tathApi hi| sattvAtyAgbhavasaMbandhisaM. - -- - - - sAgaropamanu bhayopazama samyakasya prApta thanAM avadhinAna yAya nyAgthAna ayazya mithyAlye yA mokSe asA avadhi ane vibhaGganI paNa abhASa thAya, nA meM pramANe banne jJAmamAM maLIne antarmuhUrta adhika 132 sAgara bhavadhidarzanano kALa gaNAya. Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 29muM) // zrIlokaprakAze tRtIyaH sargaH (sA0 219) (469) ghAtaparizATayoH // 84 // samayaH prAgbhavasyaiva (Sa), saMbhavenna punargateH / prAcyAnsarvazAdo'grathabhavAdyakSaNa eva yat // 85 // ' parabhavapaDhame sADo ti AgamavacanAt // [sA0219] udeti samaye'traiva, gatiH saha tadAyuSA / tato'nyajanmAyurvakragatAvapyAdimakSaNe // 86 // tribhirvizeSakaM // tatra saMghAtaparizAdasvarUpaM caivamAgame // saMghAtaH parizAdazva, tau dvau samuditAviti audArikAdidehAnAM prajJasaM karaNatrayam // 87 // sarvAtmanA pugalAnAmAdye hi grahaNaM kSaNe / (sarvAtmanotpattidehakSaNe hi grahaNaM bhavet ) carame sarvathA tyAgo, dvitIyAdiSu cobhayam // 88 // yathA taptaaApikAyAM, sasnehAyAmapUpakaH / gRhNAti prathamaM snehaM sarvAtmanA na tu tyajet // 89 // tatazca kiJci gRhNAti snehaM kicitpunastyajet / saMghAtabhedarUpatvAtpudgalAnAM svabhAvataH // 190 // tathaiva prathamotpannaH prANamatprathamakSaNe | sarvAtmanotpattidezasthitAn gRhNAti pudgalAn // 91 // tatazcAbhavaparyantaM, dvitIyAdikSaNeSu tu / gRhNaMstyajaMzca tAn kuryAt, saMghAtaparizAdanam // 92 // tata AyuH samAptau ca bhAvyAyuH prathamakSaNe / syAcchATa eva prAgdehayhalAnAM na tu grahaH ||13|| audArikavaikriyAhArakeSu syunayo'pyo / saMghAtaparizATaH syAtaijase kArmaNa sadA || 9 || anAditvAdbhavennaiva, saMghAtaH kevalo'nayoH / ketra - laH parizATazca saMbhavenmuktiyAyinAm ||25|| atra ca bhUyAn vistaro'sti sa cAvazyakavRttyAdibhyo'vaseyaH // - artha- AhAradvAram sarve chamasthajIvA AhAraka ja hAya hai, ane te vaRgatimAM paNa traNa anAhArakapaNuM rahe ke. // 73 // parabhavamAM prayANa WAP...... gatimAM na vartatA hoya te babane athavA cAra samaya sudhIja karatAM jIvonI sarala ane Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (470) // AhArakahAra-yAsaGgikasaMghAnAdinirUpaNam || dviAra kuTila (Rjugati ane vakragati ) ema ce makAranI gati hoya che, tyAM pahelI - Rjumati eka samaya pamANanI ke // 77 // jyA jIvane upasavAna sthAna samazreNie rahela hoya tyAM jIva RjugatikaDe ekaja samayamAM jAya // 78 // ane teja samaye te jIva parabhavarnu AyuSyayede ane parabhavano AhAra kare. A RjugatimA nizcaya ane vyavahAra banneno mata eka sarakho ke. // 79 // ane pakragati mAM bIjA samaye vyavahAra nayanI apekSAe parabhava- Ayu 'udaya Ave. arhi tAsparya A pramANe he ke-|| 80 || skragatinA sanmukhapaNAnI apekSAe pUrvabhavanA challA samayane vyavahArathI keTalAeka AcArya vakragatino prathama samaya gaNe che / / 81 // ane tethI neone mate parabhavano prathama samaya vyatIta yayA bAda A vIjA samayamA nizcaya parabhararnu AyuSya udaya Ave che. // 82 // kathu che ke-jugatinA prathama samaye parabhavanuM AyuSya ane AhAra udaya Ave che, vakraganimAM bIje samaye parabhavanuM AyuSya udaya Ave // 83 / / // ane nizcayanayanI apekSAe to jIva jo ke ( pUrvabhavanA ) antya samaye (vaka) gatinI sanmukha che to paNa (te samaye) pUrvabhava sambandhi sahanata ane parizATa hovAthI / / 84 // te samaya pUrvabhavanoja saMbhave he paNa ( vakrAdi ) gatino nahi, kAraNake pUrvabhatra sambandhi zarIrano sarvAza parizATa agrabhavanA prathama mamayena Doya 2. // 85 || kAraNake "parabhavanA prathama samaye ekalo parizATa hoya' e pramANe siddhAntanu vacana hotrAtho eja samaye te AyuSya sahita gati udaya Ape the, mATe parabhavana AyuSya to vakragatimAM paNa prathama samaya ja udaya Ave che. // 86 // have syAM siddhAntamA saGkAta ane parizAnuM svarUpa ApramANe -saMghAta 1,parizATa 2,ane saMghAta parizATa 3, samudita paNe-ema 3 pharaNa (kriyAbheda) audArikAdi zarIramAM kahelAM ke / / 87 / / tyAM prathama samaye sarva Atmapadezo vaDe (vA sarvathA) pudgalornu grahaNaja mAtra hoya che, antya samaye sa thA tyAgaja hoya hai. ane vIjA vigaire samayomA saMghAta ane parizATa beu sAthe thAya che. // 88 // jema tapI gayelI tela yA ghIvALI kahAimAM ( thA tavImAM ) nAkhelI pUrI ( vA pRDalo tela vA ghIne prathama sarva bAjUthI grahaNa kare the, parantu tyAga kare nahi ||89||ane tyArabAda kizcit tailAdi grahaNa kare ane kiMcit syAga kare, kAgaNaka pulono svabhAvaja malavA ane vikharavArUpa che / 90 // tevIja rote 1 ane AhAra to paphagatinA yojA zrIjA ane cothA samayamA anAhArakapaNu hoyAthI na hoya ema adhyAhArathI jANavU. Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29) // zrI lokaprakAze tRtIyaH sargaH // sA0 218) (471) prathama utpanna thayelo jIva prathama samaye sarvAtmAvaDe utpatti sthAnamA rahelA putralone grahaNa kare / / 91 / / ane tyArabAda AkhA bhava sudhI bIjA trIjA samayomAM te pudgalone grahaNa karato ane tyAga karato chato saMghAta ane paribhrATa banne kare || 92 || mATe pUrvanuM AyuSya samApta thatAM parabhavAyunA prathama samaye pUrvabhava samba ndhi zarIra uhalono kevaLa zATa ( tyAga ) ja hoya le paNa grahaNa nahiM. // 93 // yAM audArika- vaiyAdi - ane AhAraka e traNa zarIramAM ( saMghAtAdi ) traNe karaNa pravatta che, ane tejasa phArmaNa e mAM sadAkALa saMghAta parizATa (samudita paNe ) . // 94 // e ve zarIraM anAdipaNuM hovAthI kevaLa saMghAta hoto nathI parantu mokSe janArA jIvone kevaLa parizAda to saMbhave // 95 // A sthAne ghaNo vistAra che te AvazyakavRttyAdidhI jANavo. atha prakRtaM // vA gatizcaturdhA syAdvarekAdibhiryutA / tatrAyA kSaNaikaikakSaNavRddhayA kramAtparAH // 96 // tathAhi // yadordhva* lokapUrvasyA adhaH zrayati pazcimAm / ekavakrA dvisamayA, jJeyA vA gatistadA // 97 // samazreNigatitvena, janturekena yAtyadhaH / dvitIyasamaye tiryagutpattidezamAzrayet // 98 // pUrvadakSiNordhvadezAdadhazvedaparottarAm / vrajettadA dvikuTilA, gatistrisamayAtmikA // 99 // ekenAdhassamazreNyA, tiryaganyena pazcimAm / ti yegeva tRtIyena, vAyavyAM dizi yAti saH // 11900 // trasAnAmetadanteva, vA syAnnAdhikA punaH / sthAvarANAM catuHpaJcasamayAntApi sA bhavet // 1 // tatra catuHsamayA tvevam // trasanATaferadholokasya vidizo dizam / yAtyekena dvitIyena, sanADayantare vizet ||2|| UrdhvaM yAti tRtIyena, caturthe samaye punaH / nADA vinirgatya dizyaM svasthAnamAzrayet ||3|| di. zo vidizi yAne tu, nADImAye dvitIyake / UrdhvaM bAdhastRtIye tu, bahiH vidizi tuke // 4 // yadoktarItyA vidizo, jAyate 5 Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // audArikAdideheSu saMghAtAdikaraNasatkadAdazavArayantrakam / / zarIranA | sarva saMghAta | sarva parizATa saMghAtaparizATo bhayAbhAva hAparizATakAla saMdhAna parizATomaya kyAre kyAre hoya bhaya kyAre doya| kyAre aghanyakAla (472) saghAtakAla bhAma. audArika utpatti prayA zarIrasyAga samaye madhyamavati | vipragatI kSaNeSu | 1 samaya | ! samaya 3 'samayanyUna zuruLakabhava vikriya utpati syamaI zarIramyAga 1 samaya | 'samaya samaye kSaNeSu 2 samaya AhAraka | utpatti prathama zarIrasyAga madhyamavati / tadvirahakAle 1 samaya | 1 samaya kSaNeSu | antarmuhata // saMghAtAdikaraNayantrakam / / aNe samaye | . zailezIcarama ayoginaM mudatvA sijanye samaye 1 samaya | anAdisAnta kArmaNa zailezIvarama bhayoginaM muktvA sikhatve samaye 1 sarvakAla / anAdisAta *audArikazarIro vaizyizarIra prAraMbhe bhane tejasamaye kAla karI Rjugatiye deSagatimA utpana yAya tyAye 3samaya sarva saMghAta mAlA 2. 2samaya nitA ame 1samaya saMghAtamIpasamayahIna kSullakamA 256 apamAlikA. 2 ke samaya vekiya karI marI devalo. mI kamAM upaje to eka samaya saMghAtaparizATobhaya. (dhAra Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrvakoTi AyuSya audArikanuM bhogaSabhArane. himAM rahI saMghAta kare tene jANavu. 7 tetroza sAgaropama vaikiyAM rahI myUna zeSa pUrvakoTi saMghAta parizAdarobhaya karo 33 sAgaropama kriyamAM rahI ye samaya utpanna banAne jANavu 6 pUrvakoTi AyuSya vAlI eka maMghAta samaya kI eka samaya samaya pate traNa samayahIna kathamAM saMghAta parizATobhaya karI Rjugatiye 3-4 eka saMghAta samayanyUna karavo. 5 ve samaya vigrahanA tathA eka saMghAta 8 saMghAta parizATobhaya utkRSTa kAla 1 samayanyUna 3 palyoSama 1 samagrahIna 33 sAgaropama antarmuhurta anAdi amanta anAdi ananta saMghAtAMtara kAla kabhatra "ja0 - 3 samayaddIna zukhau0- 2 samaya sahita pUrva koTi adhika 33 mA 0-1 samaya da- vanaspatikAla ja0 - antarmuhUna u0- kiMcinmyUna ardhagaparAvarta 10 parizAtirakAla ja0 - kSullakabhava u0 pUrvakoTi adhika 33 sAgaropama kakSA - antarmuhUrta u - vanaspatikAla ja0 - anta muhUrta - kiMcignyUna ardha pugalaparAvarta u. 11 ubhayAMtara ubhayAMtara utkRSTakAla jaghanyakAla 1 samaya sapraya anyamuhUta 0 C 3 mayAdhika 33 | sAgaropama vanaspatikAla kim ardha pudgalaparAvartakAla 0 29) // zrIlokAze vatIyaH sargaH (sA0 218) (473) Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (474) // AhArakabAre vakragatimedAdisvarUpam // zAra vidizi kvacit / tadA tatsamayAdhikyAt, spAtpaJcasamayA ga-: tiH // 5 // uktaM ca ||"vidisaau disaM paDhame bIe paisarai nADi. mjjhmi|uddddhN taie turie unIi vidisNtupNcme||6||(vidisho dizaM prathama, dvitIye pratisarati naaddimdhye| Udhrva tRtIye turye tu, nireti vidizaM tu paJcamake // ) iti bhagavatIvRttau zataka 14 *prathamoddezake / (sA0 219) sthApaneyam / / bhagavatIsaptamazataka prathamoddezake(vRttau)tu paJcasAmayikI vigrahagatimAzrityetthemuktaM dRzyate-" idaM ca sUtre na zitaM, prAyeNetthamanutpatteriti" ( sA0 220 ) // (ekavAdigativyutpAdanam) artha-have cAlaviSaya kaheche-cakragati ekAdi vakravaDe sahita cAra prakAranI che,temAM pahelI be samayanI ane vIjI sarva vakragatiyo anukrame ekaeka kSaNI ddhivaDe jANavI ||96||te A pramANe-jIva jyAraM urdhvalokanI pUrva dizAmAthI AvI azelokanI hai pazcima dizAmAM utpana thAya tyAre be samaya pramANanI ekavakAgati jANavI // 27 // kAraNake (jIvanI) samaNigati hovAtho jIva eka samaye noce jAya, ane bIje samaye tiIdizAmA utpatti syAne jAya // 98 / / tathA avalokanA agnikhuNAmAyI adholokanA vAyavya khuNAmAM utpana thApa tyAre traNa samaya mamANa dvivakAgati thAya che / / 99 // kAraNake eka samaye (Urdhva lokanA amivaNAmAthI) adholokanA (agnistuNAmAM) samazreNie (jAya) bIje samaye ticchauM pazcima dizAmA (jAya) ane proje samaye ti gatie te jIva vAyavya khUNAmAM jAya // 1100 // trasa jIvonI ahIM sudhInIja vakragati cha, kAraNake e jIvone ethI ___ * pataca pAhuNyamatIkRtyocyate, anyathA paJcasamayo'pi viSahI bhavedekendriyANAM.sayAhi-trAlamADhayA bahistAdadholoke vidizo vizaM yAtyaphena, dvitIyena lokamadhya. tRtoyenopayaloka, catuna tasastiryaka pUrvAdidizo nirgacchapti, tataH pazcamena vidignyavasthitamutAttisthAna yAtoti // ! anye svAhaH vakavatuzyamapi saMbhavati yadA hi pidizo vidizyevotpayate tatra samayatrayaM prAgvat, caturthe samaye tu nADIto migasya samaNi pratipacane / pazcamena naspattisthAnaM prApnoti, tatra ghAghe samayacatuSTaye vakraSasuSTayaM syAt , tatra ghAnAhAraka pati, da dha satre na darzitaM prAyeNetthamanutpatteriti. Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29] ||shriilokprkaashe tRtIyaH sargaH (sA0 220) (47) adhika samayanI vakragati nadhI. bhane sthAvara jIvone to vakragati cAra ane pAMca samaya sudhInI paNa hoya // spA bAra sampanI vakragati bhA pramANe-prasa nADInI bahAra ayolokanI vidizAmAMyo dizAmA prathama samaye jAya, ane bIje samaye trasa nAhImA praveza kare // 2 // proje samaye UrdhvalokamAM jAya, ane cothe samaye trasa nADomAMthI niphaLI dizAmA rahelA pAtAnA utpani myAne jAya // 3 / / ( e rIne vidizAthI dizAmAM upajavAnI gani kahI, ane harSa dizAmAMthI vidizAmA upajavAnI rIta darzA cha ke-) dizAdhI vidizAmAM janAM prathama samaye ( dizAmAMthI niphaLI ) trasa nADImA praveza kare, bIje samaye urva yA adholokamAM jAya, trIje samaye trasa nADIthI bahAra nikale, ane cauthe samaye vidizAmAM upaje // 4 // tathA jyAre pUrvoktarIne koDa vagvana koi jIva (nAhI bahAranI) vidizAmAMthI (nikaLI nADI bahAranI) vidizAmAM upaje no ne eka samayanA adhikapaNAthI pAMca samayanI vakragati koi (koi) ThekANe kahI hai. // 5 // zrI bhagavatIjInA 14 mA zatakanA 1 lA udaMzAnI vRttimA "(A cAra samayanI vigrAganina svarUpa bahulatA AzrayI kahA ke. anyathA pake. ndriyone pAMca samayanI vigraha paNa dhAya (saMbhaye), te A pramANe adholokamA prasa nAhIthI bahAra) pahele samaye vidizAthI dizAmAM, boje samaye asa nADImAM praveza kare, jIje samaye az2alokamAM, cauthe samaye nADIthI bahAra nIkale bhane pAMcame samaye vidizAmAM upaje. // 6 // " A pramANe kayuM the, paranta neja zrI bhagavatojInA 7 mA zatakanA 1 lA uzA ( nI TIkA ) mAM to-pAMca samayanI vigrahagatinA sambandhamA A pramANe kahele ke (bIjAo to kaI che ke jyAre vidizAmAMthI vidizAmAM ja unpanna thAya tyAre cAra vakra paNa saMbhave che, temAM traNa samaya pUrvAnI mAphaka (nADInI bahAra vidizAmAMdhI dizAmA pahele samaye, boje samaye nADImA praveza, vIje samaye Urbaloka gamana) bhane cothe samaye nAhIthI bahAra samazreNimA nAya ane pAMcame samaya utpanisthAne Ave mAM pahalA cAra samayamAM cAra vakra thAya ane nemAM anAhArakapa" cha, parantu) "A vAta sUtramA darzAvI nayI, prAyaH e rIne anutpatti hovAdhI (arthAt parIne pAMca samayanI vigrahagatiya prAyaH umpatti na hoya.) 1 AnupU no utkRSTa upaya ghAra mamayano ko cha, ne pAMca mAyanI utpattivAlI pataSakAmAM mama . pana mATa 'eka bAunahArakaH' 5 mRtramA Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1761 // AdhArakadvAre vigrhgtaavnaahaarkvicaarH|| hAra vyavahArApekSayA ca,bhavedAhArako'sumAn / gatau kilaikavakrAyAM, samayadvitaye'pi hi|| 7 // tathAhi samaye pUrve, zarIrameSa utsajet / tasminpunastaccharIrayogyAH kecana pudgalAH // 8 // lomAhAreNa saMbandhamAyAnti jIvayogataH / audArikAdipunnalAdAnaM cAhAra ucyate // 9 // evamatrAdyasamaye, AhAraH paribhAvitaH / sarvatraiva dvivAdAvapyAdyakSaNa AhatiH // 10 // dvitIyasamaye cAsAvutpattidezamApatet / tadA tadbhavayogyANana, yathAsaMbhavamAharet // 11 // dvivakA tu trisamayA, madhyastatra nirAhatiH / AdyantayoH samayayorAhAraH punaruktavat // 12 // evaM ca tricaturvakre, catuHpaJcakSaNAtmake / madhyAstayonirAhArAH, sAhArAvAdamAntimau / / 13 // yadAhuH // " igaduticauvakAsu dugAisamaesu parabhavAhAro / dugavakkAisu samayA iga do tinni u aNAhArA // 14 // ( eka dvitricaturvakAsu dvikAdisamayeSu parabhavAhAraH / dvivakAdiSu samayA eko hau trayastvanAhArA:) ( sA0 221 ) nizcayanaye tu / / bhavasya bhAvinaH pUrve, kSaNe prAgvapuSA saha / asaMbandhAdanAptyA ca. bhAvino'Ggasya nAhatiH // 15 / / dvitIyasamaye tu svaM, sthAna prApyAharettataH / samayaH syAdanAhAraH, ekavakAgatAvapi // 16 // anyasyAM dvAvanAhArI, tRtIyasyAM trayastathA / caturthyAmapi catvAraH, sAhAro'ntyo'khilAsu yata / / 17 / / tatazca vyavahAreNotkarpataH samayAstrayaH / nizcayena tu catvAro, nirAhArAH prakIrtitAH // 18 // sAmAnyAtsarvataH stokA, yA zudayI paNa samaya paNa lekhA, paNa meM baragajI bone hoya natho aneka thale lodhI nathI |mRsskmaavRtti ) Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ... | pahelI samaya .. pIjI samaya ciyakrAgani samayanI ra gomutrAkAra . Ananda pro. presa-bhAvanagara. .. (niSkaTa thI) cidizithI maraNasthAna maraNAsthAna : ajuna eka samaya jI :::: daMDAkAra utpati sthAna cIjo samaya 2 prathamasamaya dizimA pIsosamaya botho samaya prathama samaya caturvaprAgani 5 mAyanI" ekavakAgati 2samayanI . jugani ekavakrA hivakA di citrANi . a sa nA DI mAM (3 jo samaya) kRparAkAra 'bIjo samaya 20 4thA samaya dizimA prathama samaya (niSkaramA utpati sthAna vidizi hikkA gati 3 samabanI lAgulAkAra . : * mo.samaya bIjo samaya zrIjIsamaya : Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 299) // zrIlokamakAze tRtIyaH sargaH (sA0 221) (475) nirAhArAH zarIriNaH / AhArakA asaMkhyeyaguNAstebhyaH pra. kIrtitAH // 11 // (narAbhedena bAhAnAhArahAnicAraH) ____ artha-valI vyavahAranaganI apekSAe eka vakrA gatimA banne samaye jIva AhAraphaja hopa che. // 7 // te A pramANe prathama samaye A jIva zarIrano syAga kare, ane te tyAga samaye ja punaH te zarIrane yogya keTalApha pudagalo jIvanA vyApArathI lomAdhAravaDe jIvanA sambandhamA Ave, ane jIvanA yogayI audAriphAdi (1 zarIranA) pudgalornu je grahaNa karavaM te AhAra kahevAya che // 8 // A pramANe ahIM eka vakA gatimA pahele samaye AhAra vicAryoM eja pramANe sarva zivakA vigere gatiomAM paNa pahele kSaNe AhAra jANavo // 10 // valI bIje samaye ne jIva jyAre utpatti sthAnA AvI pahoce te samaye paNa te dharane yogya paramANuono yathAyogya ( devanArakabhatramA kriyano manu patiyacabhavamA audArikano ityAdi yathAyogya ) AhAra kareM. || 11 // ithe TrikkAgati traNa samayanI che tyAM madhyano samaya AhAra vinAno che, ane pUrva kahyA pramANe pahalA ane challA samayamA AhAra grahaNa hoya che. // 12 // e rIte cAra samayanI vivakrAgatirmA, ane pAMca samapanI caturvakA. gatimAM teonA madhya samayo AhAra vinAnA ane pahelA chellA samayo mAhAravALA jANavA / / 13 / / mATe kadhu che ke-" ephavakrA-dvivakrA-trivatrA ane caturvakrAgatimA (anukrame) bIjAdika ( cIjA-bojA coyA ane pAMcamA ) samayamAM parabhavano AhAra hoya hai, ane ( anukrame ) vivAditiyomA eka ce ane. paNa samaya AhAra vinAnA hoya che." // 14 // baLI nizcaya nayamane no AvatA bhavanA ( parabhavanA) pUrvasamayamAM[ prathama samayamA ] pUrvabhavanA zarIranI sAthe jIvano sambandha nahiM hoyAthI, ane parabhavanA zarIgnI ijo mApti nahi thavAthI te samaye AhAra hoto nathI // 15 // ane bIje samaye potAna utpatti myAna pAmIne AhAra phare le mATe eka vakAgatimAM paNa ? samaya anAhArI hoya che. 16 // syArayAda pIjI (DivatrA)mAM ye samaya anAhAra, trIno (vikA)mAM paNa samaya, ane cauthI (caturvakA)mAM paNa cAra samaya anAhAra hoya che, kAraNaka sarva vajAgatiyomA choTo eka samaya AhAra mahila hopa che. // 17 / nethI vyavahAra naye utkRSTayI traNa samaya ane nizcayanaye ( ulaepI ) cAra samaya anAhAgnA kahelA che // 18 // sAmAnyataH nirAhArI jIvo sarvathI alpa che. ane AhA Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 ) // AhArahAra ojamAditrividhAhAramvarUpam / / (bAra gai jIvo tethI paNa asaMkhyaguNA cha // 19 // tri(vi)vidhazca sa thAhAraH, ojaAhAra AdimaH / lomAhAro dvitIyazca, prakSepAsyastRtIyakaH // 20 // tatrAcaM dehamu. smRjya. jvyA kuttilyaa'thvaa| gatvotpattisthAnamApya, prathama samaye'sumAna // 21 // taijasakArmaNayogenAhArayati pudgalAna / audArikAdyaGgayogyAna , dvitIyAdikSaNeSvatha // 22 // audArikAdimizreNArabdhatvAdvapuSastataH / yAvaccharIraniSpattirantarmuhatakAlikI // 23 // yugmaM / yadAhuH "teeNa kammaraNaM AhAreI aNaMtaraM jiivo| teNa paraM mIseNaM jAva sarIrassa nipphttii|| ||24||"(tejsaa kArmaNana AhArayatianantaraM jIvaH / tataH paraM mizreNa yAvaccharIrasya nisspttiH|) (sA0222)sa sarvo'pyoja AhAra, ojo dehaahpudglaaH| ojo bA tajasaH kAyastadrapa. stana vA kRtaH // 25 // zarIropaSTambhakAnAM, pudgalAnAM samAhatiH / tvagindriyAdisparzena, lomAhAraH sa ucyate / / 26 // mukhe kavalanikSapAdasau kaavlikaabhidhH| ekendriyANAM devA. nAM,nArakANAM ca na hyasau // 27 // jIvAH sarve'pyaparyAptA, ojaAhAriNo mtaaH| dehaparyAptiparyAptA, lomAhArAH same'zinaH // 28 // ojaso'nAbhoga eva,lomaratvAbhogajo'pi c| ekendriyANAM lomo'pi, myAdanAbhoga eva hi // 29 // tathoka saMgrahaNIvRttI-"ekendriyANAmatistokApaTumanodravyalabdhInAmAbho. 1 jI ke anAharaka midabhagavanta ghigare jodhonI apanAye AhAraka nigodanA jIvI anantaguNa che topaNa manigodamA paka. asaMkhyAtamo bhAga hamezAM vigrahagatimA dharmatI hoya che, ane se sarva anAhAraka ke methI ne apekSA asAyaguNa AhAraka joyo kalA hai.. mUtrakRtoganiyukta mogaNaM ti pAdaH. 3 matAntareNa sarvaparyApipAtA iti saMpahaNivRtyAdI. 4 zrIcandrIyAyA deyamadrIya 183 nama gAthAvRttI. Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29muM] // zrIlokaprakAze tRtIyaH sargaH (sA0 224) (479) gamAnyAvastuto'nAbhoganivartita eva, (sA0223) yadAgamaH"egeMdiyANAMno Abhoganivattie,aNAbhoganivattie" (ekendriyANaM na AbhoganivartitaH anAbhoganirvartitaH)iti |(saa. 224) dvikSaNono bhavaH kSullo, jaghanyA kaaysNsthitiH| AhAritve gariSThA ca, kaalckraannysNkhyshH||30|| ityAhAraH 29 // ___ artha-valI de AhAra laga (jAdA nakArano cha. syAM helo ojaAhAra bIjo lomAhAra, ane trIjo prakSepAhAra nAmano che. // 20 // temA pahelaM (pUrvabhavana) zarIra choDIne bhAju ayavA vakragatie utpatti sthAne jaine jIva payama samaye tejasa (yukta) kArmaNa kAya yogavaDe audArikAdi [traNa] zarIrane yogya pudgalone grahaNa kare ke, ane bojA [trIjA] vigaire samayomA zarIra (racanA) no prArambha hovAthI, tyAMthI (vIjA samayathI / yAvat antarmuharta kALa pramANanI zarIrolpatti sudhI audArikAdi (vaikriya) mizravaDe (AhArapraNa) yAya // 2122-23 / / kayu cha ke-"anantara samaye (parabhavanA prathama samaye) jIva taijasa(sUtraH nimmA 'joeNaM' e pAThano paNa jyota erale tejasa artha pharavo) kArmaNa (kAyayoga, vaDe AhAra phareche,ane tyAravAda zarIranI niSpatti (racanAnI samAsi) yAya tyA sudhI mitha (kAyayoga) baDe AhAra kare // 24 // te sarva ojaAhAra kahevAya. ahiM ojam eTale dehane lAyaka pudgalo, athavA ojam paTale saijasa zarIra, te rUpa ( taijasa bharIrarUpa ) athavA taijasa zarIravaDe karAyalo (AhAra te ojAhAra) / / 22 // tathA zarIropaSTambhaka (deine Teko denAra-padadagAra) pudgalono sparzendriyAdi ( tvacAdi )nA sparzavaDe je AhAra ( grahaNa ) karAya te lomAhAra kahevAya / / 26 / / ane mukhamAM koLIyo nAkhavAyI je AhAra thAya ke te kAvalikAhAra-prakSepAhAra nAmano AhAra che, e [kavalAhAra ] ekendriya 1 ahiM " sparza ridraya" zabapI spazendriya mati paNa sparzanimayamA A. pArarUpa rakhacA athavA mAnivRtti indriya grahaNa karato, kAraNake mAhAragraha Nano saMbaMdha cha, paNa sparzajJAmarUpa viSayapravaNago gayI. 2 ekemniyone mukha na hoyAthI, devatAone mAnasa abhilASayo pariNAma pAmelA zubha pranyorUpa Abhogika AhAra sarSakAya ghaDe prANa thAya hai, ana tethIdevatAone manobhakSi kahelA che, tethI ane nArakIbhone nirantara pariNAma pAmelA azubha dravyorupa AdhAra hobAthI semIne kAbalika AhAra DotI mathA. Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (480) // AhAradAra bhojasAditrividhAhArasvarUpam // (dvAra jIvone-devatAone-ane nArakajIvone hoya nahiM // 27 // sarve aparyAptajIvo oma AhArI, ane dehaparyAptie paryApta (matAMtare paryApta sarvajIvo lomAhAtI che, // 28|| oja AhAra anAbhogikaja (upayoga rahitaja) hoya che, ane lomAhAra Abhogika (ane anAbhogika) paNa hoya che. parantu ekendripone to lomAhAra paNa anAmomika jache // 29 // teja pramANe zrIsaMgrahaNIvRttimA kA che ke-" ati alpa ane apaTu ( atimanda ) manodavyanI labdhivALA ekendriya jIvone AbhoganA (upayoganA) mandapaNAyI vAstavika rote anAbhoga nivanita ja (AhAra) hoya che. " phAraNake siddhAntamA kA che ke-" ekaindriyajIvone Abhoga nivartita AhAra nathI paNa anAbhoga nivartita AhAra che." AhArakapaNAno kALa-AhArakapaNAmAM jaghanyakAla ve semayanyUna zullakabhava ( 256 AvalI) pramANa che. ane utkRSTakaoNla asaMkhyAtA kAlacako pramANa jANato. // 13 // e pramANe 29 mA AhArabArarnu svarUpa pADhe. // ojasAdi AhAra yantram // kyAre! kone? Abhoga ke anAbhoga? - AhAra ojamU AhAra | utpatti samayatho zarIraparyApti sudhI sarva jIvone amAbhogika zarIraparyApta thayAthI bhaSaloma AhAra | paryanta kevalimamucAte | 3-4-5 samayaSIne Amogika-trasajIvone anAmogika-pakendriyane avazya, vasane vikalpa Ayogika kaSala AhAra karaNapanine deSa nAraka ane| [amuka amuka kAThe | kendriya vinA sarvane 1 vigraha gatimA ke samaya anAhAraka paNAnA bhogavela hoSAthI le nyUna karavA ane haTakabhaSa karI pAcho vigrahamA anAhAraka pAya mATe. 2 avigrahamatiye teTalA kALa sudho utpana yatA jISo mATe mA. 3 anya AcAryo ghANA sakSu ane provendriyapaDhe je aNAya che ane dhAtu paNe pariNAma pAme cha te ojAdhAra, sparzapriyaSaDe jaNAya ane dhAtupaNe pariName te lomAhAra, ane jilA indriyo sthUlapadArtha zarIramA bhakhAya se praNihAra pa pramANe ko cha / sUtrakRtAMgatiH ) Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30) ( // zrIlokamakAze tRtIyaH margaH // (sA. 226) // vigrahagati yantra // keTaSTA samaya | kaye samaye AhAra| kaye samaye anAhAraka pakaSakA 'pahelo yojo hiSamA paheMlo bIjo khojI tripakrA pahelo sotho bIjo trojo catubakA / 5. pahelo pAMthamo / bojo dhIjo boyo guNA nAma guNasthAnAnyamUni ca caturdaza / vacmi svarUpameteSAmanvarthavyaktipUrvakam // 31 // tathAhu:--'micche sAsaNa mose aviraya dese pamatta apamatta / niyahI aniyaTTI suhumuvasama khINa sajogi ajogi gunnaa||32||' [mithyAtvaM sAsvAdanaM mizraMavirata dezaHpramattamapramattaM / nivRttiranivRttiH sUkSmamapazamaH kSINaM sayogyayogI guNAH // ] (sA0 226) guNA jJAnAdayasteSAM, sthAnaM nAma svruupbhit| zuddhayazuddhiprakarSApakarpotthA'tra prakIrtyate // 33 // tatra mithyA viparyastA, jinapraNItavastu. Su / dRSTiryasya pratipattiH, sa mithyAdRSTirucyate // 34 // yattu ta. sya guNasthAnaM, smygdRssttimbibhtH| mithyAdRSTiguNasthAnaM, taduktaM pUrvasUribhiH // 35 // nanu mithyAdRzAM dRSTeviparyAsAtkuto bhavet ? / jJAnAdiguNasadbhAvo, yad guNasthAnatocyate // 36 // 1 nizcaya jaya mate paDele samaye paNa amAhAraka jANavo. Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra (482) // guNasthAnabAre prathamaguNasthAnanirUpaNam / [dvAra atra brUmaH // bhavedyadyapi mithyAtvavatAmasumatAmiha / pratipa- ttirviparyastA, jinapraNItavastuSu // 37 // tathApi kAcinmanujapazvAdivastugocarA / teSAmapyaviparyastA, pratipattirbhaved cam // 38 // AstAmanye manuSyAcA, nigodadAhinAmapi / astyavyaktasparzamAtrapratipattiyathAsthitA // 39 // yathA ghanaghanacchanne'rke'pi syAtkA'pi tatprabhA / anAvRtA na cedrAtridinAbhedaH prasajyate // 40 // iti prathamaM guNasthAnaM // 1 // artha--309 guNasthAnadvAra || have guNa eTale guNasthAna te A '14 le, tenuM svarUpa yathArtha artha pragaTa karavA (dareka guNasthAnano nAma pramANe artha ane tenuM vizeSa svarUpa kahevA) pUrvaka kaI cha / // 31 // tenAM nAma A pramANe kAhe cha1 mithyAtva 8 apUrvakaraNa [nivRtti bAdarasaMparAya) 2 sAsvAdana 9 anivRtti bAdarasaMparAya 3 mizra 10 sUkSmasaMparAya 4 avirata samyagdRSTi 11 upazAntamoha 5 dezavirata 12 kSINamoha 6 pramatta ( sarvavirata ) 13 sayogikevali 7 apramatta 14 ayogikevala e14 guNasthAna ko // 32 // ahiM guNa eTale jJAnAdimuNa teornu sthAna eTale zuddhi azuddhinA prakarSApakapatho (pUrvaguNasthAnApekSayA zuddhinI vRddhi ane azuddhinI hAni ane uttaraguNasthAnanI apekSAya zuddhinI hAni ane azuddhinI vRddhivaDe ) thayelo je svarUpameda te (sthAna) kahevAya che // 33 // tyAM mithyA eTale zrIsarvajJaprabhuye kaIlA padArthomAM viparyAsavALI (viparIta) jenI raSTi eTale pratipatti aGgIkAra karavApaNuM hoya te mithyA dRSTi jIva kahevAya, // 34|| samyagdRSTine nahiM dhAraNa karanAra (zuddha zraddhA rahita) ekA te ( mithyA 1 pratyeka guNasthAnakamAM paNa zuddhi azuddhinI taratamatAnA aneka bhedI hobAthI guNasthAnanA asatyabhedo thAya chatAM bauda sahayAniyama tadguNasyAgayati saryazIbAnA adhyayasAyonI taratamatAnI pakraya vivakSAdhI jANayo. Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30) // zrIlokanakAze tRtIyaH sargaH // [sA0 226 (483) dRSTi) jIvanuM je guNasthAna tene pUrvAcAryoe mithyASTiguNasthAna kahelu cha // 35 // zaMkA-mithyAdRSTi jIvone dRSTino [ bodhano] viparyAsa hovAthI zAnAdi guNano sadbhAva kama hoya ? ke jethI tene guNasthAnapaNuM kahevAmA Aye che // 26 // uttara-jo ke ahiM sarvajJaprabhu kathita padArthomA mithyAstrI jIvone viparIta zraddhA hoya che / / 37 // to paNa manuSya pazu bagere padArthoM saMbaMdhI neone kaika [ manuSyane manuSyapaNe-pazune pazupaNe mAnavArUpa] aviparIta zraddhA paNa ni. zcaya hoya che. // 8 // baLI manuSyAdi vIjA jIvo to dara (eka vAju) raho ( kAraNa nebone to jJAnAdilabdhi riziSTa che ) paNa nigodajIvone paNa yathArtha ( aviparIta ) evaM anyakta ( aspaSTa ) sparzamAtra jJAna hoya che / / 2 / / 1 prathama mithyAvRSTiguNasthAnakanA saMbaMdhamAM moguNasthAnakamArohakAra phohe ke-apanAnA nAnAmi mi mAnAvaMta jIyone mithyAtva a. nAvikAlathI hovAtho lene guNasthAna kahevAtuM nathI, parantu ne one pakamidhyAtvabuni thAya ke seSA vyavahAra rAzivani jIvone prathama guNasthAna kaDevAya cha,-karSa che ke-- amAcavyakamibhyAstraM jISe'styeSa sabA parama / vyakamithyAtvadhIprAptiguNasthAgatayocyate // 1 // " paLo yogAcArya bhagavaMtotA guNahIna mithyASTiomAM "guNAMnu sthAna" paSI agSarya guNasthAna pavanI pravRtti ghaTI zakato nathI parantu jyAre mizyAvRSTi jauSamAM paNa sat puruSIne praNAma karaSo vigere yogabIjomA mahajarUpa guNarnu mAjamapaNu thAya che syAreja sArthaka guNasthAna padato pravRtti yAya nema pharamAdhe che. AyogabIjanA upAdAnanuM svarUpa mitrASTiyAna jIvomAja ghaTe ke. je guNasthAnakamArohakAra vyasamidhyAva buddhi thayAthI vyavahAra rAzivALAne gugasthAna kahe che, tenuM tAtparya paNa viparyasta buddhirUpa mithyAtmanuM vyakta / prakaTa ) yatrA paryu lekhu nahi. kAraNa tetrI viparIta buddhina vyaktapaNu lAye to te buddhi avyakta budri karatAM ghaNo duSTa hobAthI kora rote paNa guNasthAmapada pravRttinuM kAraNa thA zake mahi. parantu mitrAraSTirUpaja vyaktatA lekhI A vidhAramo vizeSa spaSTa khulAsA dvAtriMzadavAdhizikAmo pakadhIzamI mAtrizikAnA 25-26 mA zlokonI TIkAmA bhyAyavizArada myAthAcArya mahopAdhyAya thImAn yazovijayajIgaNi mahArAje ghaNoja sArI gIle karelo cha syAMdhI joDa leyuM pravartate guNasthAnapadaM mithyAzIi yata / anyathayojamA mUnamamyAM ta. syopapadyate // 24 // vyaktamidhyAvadhIdhAtirapyanyatrayamusyate / dhane male vizeSastu aktAvyaktadhiyAnu ka / 26 // " caudazo dhumAlIza pranyapraNetA bhagavAna zrIharibhadrasarijI mahArAje paNa pharamAyu cha ke " prathamaM sadaguNAsthAnaM mAmAmyenopaNitam / asyAM tu sadasthAyAM mugyamanyadhayAMgataH // 1 // Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (484) // guNasthAnadvAre prathamadvitIyaguNasthAnaprarUpaNam // dviAra jema gADha bAdaLAthI DhaMkAyela sUrya hoya to paNa sUryanI kaMika mabhA cumlI hoya che, ane jo tema na hoya to rAtri ane divasano abheda thAya // 40 // pa pramANa prathama guNasthAnana svarUpa kA / / 1 // AyaupazamikAkhya(khya) samyaktvasyAtra sAdayet / yo'nantAnubandhikaSAyodayaH sA''yasAdanaH // 41 / / utkarSAdAvalISaTkAt, samyaktvamapagacchati / anantAnubandhyudaye, jaghanyAtsamayena yat // 42 // pRSodarAditvAllope, yakArasya bhavetpadam / AsAdanamityanantAnubandhyudayavAcakam // 43 // tatazca / / AsAdanena yukto yaH, sa sAsAdana ucyate / sa cAsau samyagdRSTistad-guNasthAnaM dvitIyakam // 44 // taccaivaM / / prAguktasyopazamikasamyaktvasya jaghanyataH / zeSa kSaNe paTsu zeSAsUtkAmAvalIbaca / / 5 / mahAdhibhoSikotthAnakalpaH ke- . nApi hetunaa| kasyApyanantAnubandhikaSAyAbhyudayo bhavet // 46 // athaitasminnanantAnubandhinAmudaye sati / sAsAdanasabhyagdRSTiguNasthAnaM spRzatyasau // 47 // yadivopazamazreNyAH, syAdidaM patato'ginaH / samyaktvasyaupazamikasyAnte kasyApi pUrvavat // 48 // tata UrdhvaM ca mithyAtvamavazyameva gacchati / patan dvitIyasopAnAdAdyameva hi gacchati // 49 // nAmnA mAsvAdanasamyagdRgguNasthAnamayadaH / ucyate tatra cAnvoM, manimagirayaM smRtaH // 50 // udvamyamAnasamyaktvAsvAdanena sahAsti yaH / sa hi sAsvAdanasamyagdRSTirityabhidhIyate / / 5 / / yathA hi bhuktaM kSIrAnamudvamanmakSikAdinA / kiJcidAsvAdayatyeva, tasaM vyagramAnasaH // 52 // tathA'yamapi mithyAtvAbhimukho bhAntamAnasaH / samyaktvamudramannAsvAdayetkiJcana ta Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30) // zrIlokaprakAze tRtIyaH sargaH (sA0 226) 485) drasam // 53 // iti dvitIyaM // 2 // artha-je kAraNa mATe anaMtAnubaMdhi kaSAyano udaya ahiM Aya eTale aupazAmika nAmanA (svarupa) samyakatvanA lAbhane sAdayeta-hAni kare te AyasAdana (sAsvAdana) kavAya che.je kAraNathI ahiM anaMtAnabaMdhIno udaya thatAM jayanpathI eka samaye ane utkRSTathI (upazama sampakatvanA kALanI) 6 AvalikA vAkI rakho upa0 sampa0 cAlyu jAya ke // 42 // pRSodarAdimA pATa hobAthI ( AyasAdana zabdamAMthI ) ya kArano lopa thaye chane AsAdana evo zanda dhAya ke. ane te ( AsAdana zabda ) anaMtAnubaMdhI kapAyanA udayano vAcaka che. (arthAta AsAdana eTale anaMtAnubandhino udaya ). // 43 // ane AsAdane karIne yukta je pANI hoya te sAsAdana kahevAya hai ane tevo je samyagrahaSTi hoya (te sAsAdana samyagdRSTi kavAya ) aMnata jIvanU jai guNasthAna te sAsAdana samyagdRSTi nAmarnu vIrju guNasthAna kahevAya, // 44 || te A pamANe-pUrva (25mA dvAramAM) kahelA upasama samyaktvano jaghanyathI 1 samaya bAkI raho, ane utkRSTayo 6 AvalikAo bAkI rahye, koika kAraNathI mahA bhayAnaka sthitinI janpatti sarakho anaMtAnubandhi kapAyano udaya koipha jIvane yAya che // 44-45 / / have te anaMtAnubandhIno udapa thaye chate te jIva sAsAdana samparAdRSTi guNasthAna sparza cha ( pAme che) / 47 // athavA upazama zreNiyI paDatA koi paNa jIvane pUrvanI peThe (samaya kanyA pramANe) e guNasthAna aupanamika samyaktvane ante thApa che / 48 // ane tyAravAda ( te sAsvAdanano kAla pUrNa thaye ) ne jIva avazya mithyAvaja pAme, kAraNake bIje pagathIethI paDato pahale pagathIena jAya // 41 // vaLI A guNasthAna sAsvAdana samyagdRSTi nAme karIne paNa kaI bAya che, tyAM paNDittoe A pramANe tene anusarato artha kayo che / / 58|| je jotra vamana karAtA (paDanA) sampattavanA AsvAdana (mbAda) yukta hoya te jIva mAmbAdana samyagdRSTi kahevAya // 51 // jema jamelI kSIrane mAkhI vigerenA kAraNathI vamana karato vyAkuLa thayelo jIva te kSIranA rasano kaMDaka AsvAda pAma 2. // 52 // tema A jIva paNa bhrAntimaya cittavALo mithyAtvanI sanmukha zyA chato samparatvanuM vamana karato kaika samyaktvanA rasano svAda pAme le. // 5 // e pramANe zrIju sAsvAdana samyagdRSTiguNasthAna ko. // 2 // pUrvoktapuJjatritaye, sa yadyardhavizuddhakaH / samudati tadA Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (486) || guNasthAnadvAre tRtIyasmAdAsAramarUpaNam // (dvAra tasyodayena syAccharIriNaH // 54 // zraddhA jinoktatatve'rdhavizuddhA'sau tadocyate / samyag midhyAdRSTiriti guNasthAnaM ca tasya tat // 55 // yugmam / antarmuhUrtta kAlo'sya, tata UrdhvaM sa dehabhat / avazyaM yAti mithyAtvaM samyaktvamathavA''pnuyAt // 56 // iti tRtIyaM ||3|| sAvadyayogAvirato, yaH syAtsamyaktvavAnapi / guNAvirata pANamasya yat // 57 // pUrvoktamopazamika zuddhapuJjodayena vA / kSAyopazamikAbhikhyaM samyaktvaM prAptavAnapi // 58 // samyatvaM kSAyike vASStaH kSINadarzanasaptakaH / kalayannapi sAdyaviratiM muktidAyi nIm // 59 // naivApratyAkhyAnanAmakapAyodayavighna (ni)taH / sa dezato'pi viratiM karttuM pAlayituM kSamaH // 60 // iti ca turtha ||4|| sthUlasAvadyaviramAdyo dezaviratiMzrayet / sa dezaviratastasya, guNasthAnaM taducyate // 61 // sarvasAvadyaviratiM, jAnato'pyasya muktidAm / tadAhRtau pratyAkhyAnAvaraNA yAnti vighnatAm ||62 // iti paJcamaM // 5 // saMyatassarvasAvadyayogebhyo virato'pi yaH / kaSAyanidrAvikadhAdipramAdeH pramAdyati // 63 // sa pramattaH saMyato'sya, pramattasaMyatAbhidham / guNasthAnaM prAkta nebhyaH syAdvizuddhiprakarSabhRt // 64 // vazyamANebhyazca tebhyaH, syAdvizuddhayapakarSabhRt / zuddhiprakarSApakarSAvevaM bhAvyoM pareSvapi // 65 // iti SaSThaM // 6 // yazca nidrAkaSAyAdipramAdarahito yatiH / guNasthAnaM bhavettasyApramattasaMyatAbhidham // 66 // iti saptamaM // 7 > " artha-pUrva (25 mA dvArasAM) kahelA treNa punamAMnI te avizuddha puMja jyAre udayamAM 1 puMja karavAmo prakAra, midhyAdRSTi sAmyagmidhyAdRSTi bhane sampaTinu svarUpa puSa 25mA dvAramA vistArathI kaDevAya he tyAMtho aura lebuM Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30) // zrIlokamakAze tRtIyaH sargaH // (sA0 226) (487) Aye tyAre ne pakSamA udayavaDe jIpane jinezvare kahelA tambamAM ardhavizuddha zraddhA thAya che tyAre te (zraddhA) samyagamithyAdRSTi (mizrASTi) kahevAya che,ane te jIvana (tevI ardhavizuddha zraddhA kAlA) guNasthAna paNa teja (sampayAmithpAdRSTi guNasthAna) kahe. bAya che // 54-55 // e guNasthAnano kALa antarmuharna hoya che, ane tyArapachI te pANI avazya mithyAtye jAya cha, athavA samyaktva pAme che ||56||aa pramANe zrIju samyagamiyAdRSTi guNasthAna kAyu. / / 3 / / sAvadha (pApa sahita) vyApArotho niSTasa nahiM yagaNo paNa je sammAna koregahane jIva adistasamyagdRSTi nAmarnu guNasthAna hoya che. / / 57 // pUrve (25mA bAramA) kolA (darzanasaptakanA upazamathI dhayela ) aupazamika samyakrane athavA zuddha pukSanA udayavaDe lAyopamika nAmanA samyaktvane pAmyo chato paNa, azavA kSINa pAmyu ke darzanasaptaka (4 anantAnupandhI ane 3 darzanamoha ) jenuM patro jotra kSAyika samyaktvane pAmyo chano paNa tathA sAvadhavyApAronI virati (tyAga) ne mokSa ApanArI jANato chano paNa. apratyAkhyAnAvaraNa nAmanA kapAyanA udayarUpa vighnathI ( athavA udayathI vizna + vAlo) te jIva lezamAtra paNa virati (dezavirani) ne aGgIkAra karavA ke pALavAne samartha thai zakato ja nathI / / 58-59-60 / e pramANe yo| aviratasamyagdRSTi guNasthAna kathu. // 1 // sthala (moTA moTA) sAvadha vyApArano tyAga karavAthI je jIva dezavirati aGgIkAra kara te jIva dezavirata kahavAya, ane tenuM guNa - 1 ahIM jANabu Adara ane pALabuM praNa padonI aSTamaGgI dhAya che. 1 na ANe na Adare na pAke 5 jANe na Adare na pALaM 2 na jANe na Avare pAle 6 jANe na Adare pALe 3 na jANe Adane na pALe 7 ANe Adare na pALe 4ga jhANe Adarai pALe 8 ANa Adarai pALe tamAMnA prathamanA dhAra bhAMgAmA kAmanI abhASa hobAthI midhyAvRSTinA te pAra bhAMgA che, AThamo bhAMgo piratiSasta jIvono cha, ane zeSa traNa bhAMgA adhirata samyagdRSTinA che ATha bhAMgAonA svarUpa tathA prazAntane jaNAghanAgarI praNa gAthAoM nIce pramANe che. "nI jANa no AdarA no pAlA jiNadhammu / tipapahiM aThabhaMgA senA diTTatayA neyA // 1 // samma ne yANa (samattajaNa 1 taSa 2 liMgadhArayA3agIyatyasiNiyAyA5 / paMcusara sura6saMdiggapatrikhaNo amesu jaI8 / / 2 // padamA micchaTTiI caurI masArabhamaNaheti / iparA sammahiMdaThI arikSA nibyANagamaNassa || 3 ||" Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (588) // guNasthAnadvAre paJcamaguNasthAnamarUpaNam // (bAra sthAna paNa veja (dezavireta guNasthAna) kavAya che. ||1||srv mAvadyanyA- . 1 guNasthAnakamA jema jema jISa uMco Avato jAya tema tema pUrva pUrva guNamyAnakarmA pragaTa thayela guNo upagata vizuddhinI adhikatAne lAme adhikAdhika guNo pragaTa yatAM jAya cha nethoja dezavirataguNasthAnakamA cothA adhiranamamyagapUSTi guNasthAne "umpanna yayela" samyazyaguNa uparAMta svazakti pramANe virati guNa umpanna thAya che. A dezadhirata guNasthAna jaghanyamAM pakavanathI mAMDIne utkRSTamA anumati bhArasadhA saNa. :- saM. pANasahio gihato virAmappAmatIe / pagamyayA carimo aNumAmittoti demamA // 1 // " maka paNa kora lAvadharnu paccakkhApAko te pakavirata te 'jaghanyadezAdhirana, neyo uparAMta utkRStho myAna te " madhyapradezavirata" 2. ane saMpUrNa bAravrata. dhArI parvasAdhacanu paccarUgvANa kayu hoya paNa anumatimAtra tevato hoya te '' utkRSTadezavigata " 3. aho anumatinA praNa bhedo cha ra pratisevanAnumati 2 pratizraNAnumati 3 saMghAsAnumati, 1 pratisevanAnumati-pote yA bojAopa karelA pApanI prazaMsA kare athavA mAvazAraMbhathI .panelA AhAra vigere bApare te. 2 pratipakSaNAnumati-putrAdiye kolA pApane bhavaNa kare sAMbhaLIne anumode paNa niSedha na kare te 3 saMvAsAnumati-sApacAraMbhamA prayatelA putrAdimAM kevala mamatva mAtra yukta hoya bIjhuM kAMha pama temanAM pApana sAMbhaLa pha vakhANavU ke anumoda na hoya te. A vaNarmA paNa mAtra saMbAsAnumani hoya paNa patisevanAnumati ke pratizravaNAnumati paNa na kare tyAre utkRSTa dezavipata kaSAya, ane meM sarvazrAvakImA guNothI uttama jANavI. de. zadhirasiguNasthAnamA aviratasamyagdRSTinI apekSAye agastaguNavizuddhi hoya ke A guNasthAnakanA asaMkhyAta vizuddhasthAnako che. deviti tathA sarvavi. ratinI prApti mATe yathApravRtta karaNa tathA apUvakaraNa pama meM karaNo karavA par3e rahe, paNa madhyakravAmino jama trojhuM anivRtikaraNa hota nathI taMmAM a. ghiglasamyagaSTa chano be karaNa kare to koDaka jodha dezadhirani pAme, ane koDaka vizudinI adhikatAthI saryavirati pAma meM, ane jo dezaSirata chattA bakaraNa kare to sarvavisi pAme dezavirati ane sacirati pAmyA pAhI a nnamaharnakAla sudhI avazya pravardhamAna pariNAma bALA jIva hoya hai. ane tathIja dezapiti ke sacirati pAmyA bAda udayAvaLikAnI uparanI ammamaitamudho dakasamaye iliyAnI pacanAnI apekSAye asaMkhyAtaguNAvRddhivAlI guNaNi racanA kare cha, ane antamuharta ghAva koika vizAdhyavasAyavAlI AtmA va. dhamAnapariNAmI zeya, koika avizadAdhyavasAyavALI hIyamAnapariNAmI, ane korapha avasthitapariNAmI thAya che pardhamAnapariNAmI hAyato AgaLa paNa padhatI guNaNi kareM, hoyanAnapariNAmI hIyamAna ane avasthitapariNAmI a. sthina racanA kareM, abasthita ane hoyamAna pariNAmamA sthitighAta-saghAta Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22. 30) ||shriiloknkaashe tRtIyaH sargaH (sA0 226) (189) pArono sarvayA tyAga karavo te mozane ApanAra che, ema jANatAM chatAM paNa ne jIvane te (sarva virati) no Adara-grahaNa karavAmAM pratyAkhyAnAvaraNa nAmanA kapAyo vighnarUpa thAya che.||32|| epramANe pAMcamu dezavirata guNasthAna kbu.||5|| sarva sAvadha vyApAroyI virakta thayelo paNa je muni kaSAya-nidrA-vikayAdi (mada ane viSaya pa sarva malI pAMca) pramAdovaDe mamAda kare che. te muni pramatta kahevAya ane nenuM guNasthAna te pramattasaMyata nAmarnu [ kahebAya che bhane te ] prayamanAM guNa sthAnothI vizeSa vizuddhivALa che // 63 64 // ane AgaLa kahevAze ne (apramanAdi) guNasthAnothI vizeSahIna vizuddhivAlaM che, eja pramANe bIjAM daraka guNasyAnomAM paNa vizuddhinI vizepanA ane hInanA jANavI. ( prathamanI apekSA adhika vizuddhi ane AgaLanAM guNasyAnanI apekSAe vizeSa DIna vizuddhi jANathI ). ||6||e pramANe chaTTu pamannamayata guNasthAna kAyaM. 6 nidrA ane kaSAyAdi (pAMce ) mamAda rahita evo je muni hoya tene apramattasaMyata nAmarnu na yAya, anupayogI pariNAmamA nimitta jI dezaviratipariNAmadhI pIne aviratipAmyA hoya agara sarvapiratipariNAmayI paDone dezavAti agara aciranine pAmyA hoya neo karaNa karyA zivAyaja dezapirati ke sarva piratine pAme che, ane upayoga sahita paDyA hoya ane yAvat upayogamAhita mithyA gayA hoya so jaghanyayo antamuharte ane uskRSTayo kicimyUma adhapunalaparAyateM karo jyAre dezavirati ke sarvapirati pAmavAnA hoya syAre pUrvAka karaNo karabApUrvaka ja pAmI zake, spAMsudhI dezavirati ke sarvaviratinI pAlanA kare he tyAMsudhI samaye samaye pariNAmI zAni vRddhinI saratamatAye guNanimI taratamanA hoyache, vardhamAnapariNAmI hoya mAM paNa catuHsthAmakavRddhi hoyahare. jezI guNaji paNa koine asaMkhyevamAgAdhika 1, kaoNine sakhyeyabhAgAdhika 2, kone saMkhyeyaguNAdhika 3, kone asaMkhyeSaguNAdhika 4 hoyake, DIyamAnapariNAmIne patu myAnaka hAmi hovAyo guNaNi paNa catu:sthAnazAmivAlI hoya. ane avasthitapariNAmIne avasthita guNaNi hoya che. 1 dezavinatanA baskRSTa vizudristhAna karatA ma viramanu bhayo jayAya vizuddhisthAna paNa anantaguNa vizuddhivALa hoya cha kI, ke.- " uskRSTAzavirate. sthAnAsarvajaghanyakam / sthAnaM tu sarvavirateranantaguNato'dhikama // 1 // " 2 vA apramattaguNasthAnakamA RNakAlanI apekSAye sAmAnyathI asaMkhyAtalIkAkAza pradezapramANa vizodhisthAnako hoyache, apramatasayatabhagavAna ne viziSTa tapa abhe dharmabhyAgAdinA saMbaMdhathI karmoM khapAyatA bhane apUrva apUrva vizodhita spAmakomA AroNa karatA chatA mamAparyavajJAnAdi adio paNa prakaTa thAya Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (490 ) || guNasthAnadvAre aSTamaguNasthAnasvarUpavarNanam / / (dvAra "==== guNasthAna hoya ||66 || e pramANe sAtanuM apramattasaMgata guNasthAna ka. // 7 // sthitighAto rasaghAto, guNazreNistathA parA / guNAnAM saMkramazcaiva, bandho bhavati paJcamaH // 67 // eSAM paJcAnAmapUrva, karaNaM prAgapekSayA / bhavedyasyAsAvapUrvakaraNo nAma kIrttitaH || 6 || garIyasyAH sthiterjJAnAvaraNIyAdikarmaNAm / yo'pavarttanayA ghAto, sthitighAtaH sa ucyate // 69 // karmadravyasthakaTukatvAdikasya rasasya hi / yo'pavartanayA ghAto, rasaghAtaH sa kIrtyate // 70 // etau pUrvaguNasthAnevvalpAveva karoti saH / vizuddhayalpatayA'smiMstu mahAntau zuddhivRddhitaH // 71 // yatprAgAzritya dalikaracanAM tAM laghIyasIm / cakAra kAlato hAghIyasIM zuddhyapakarSataH // 72 // ammisvAzritya dalikaracanAM tAM prathIyasIm / karoti kAlato'lpAM tadapUrvAM prAgapekSayA // 73 / / tathA badhyamAnazubhaprakRtiSvazubhAtmanAm / tAsAmabadhyamAnAnAM dalikasya pratikSaNaM // 74 // asaMkhyaguNavRddhaghA yaH kSepaH sa guNasaMkramaH / tamadhyapUrvaM kurvIta so'tra zuddhiprakataH // 75 // sthitiM drAghIyasIM pUrvaguNasthAneSu vaddhavAn / azuddhatvAdiha punastAmapUtra vizuddhitaH // 76 // palyAsaMkhyeyabhAgena, hInahInatarAM sRjet / tadguNasthAnamasya syAdapUrvakaraNAbhidham || 77 || aSTabhiH kulakaM // 3 artha - 1 sthitighAta- 2rasaghAta tathA strIjI guNazreNi-tathA 4 guNasaMkrama- ane cha. kala ke " nirmAtA patra tathA vizoSayo'sayokamAtrastAH / tamayuktA yA adhitiSThana yatirapramattaH syAta // 1 // avagAhate ca sa vajaprApnoti cAdhijJAnama | mAnasaparyAyaM vA jJAna koThAdibuddhI // 2 // cAraNavaikigala baSadhitAcAzcApi labdhayastasya / prAdurbhavanti guNato balAni yA mAnasAdhoni !! 3 // " apramattasaMyatane uparanA lAbho maLe che. ta Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3] ||shriilokprkaashe tRtIyaH sargaH (sA0 226) (421) pAMcamI 5apUrvasthitibandha / / 67 // pUrvalAM guNasthAnonI apekSAe ahiM e pAMce apUrva (prathama ) karaNa je jIvane hoya che // 68 // te apUrvakaraNanA nAmadhI kahela cha [arthAt tenuM guNasthAna paNa te apUrvakaraNa kaheSAya che.]||19|| tyAM jJAnAvaraNIyAdi karmanI moTo sthitino apavartanA karaNavaDe je ghAta karavo te sthitidhAta kahevAya che, karma pugaslomAM rahelA kaTu ityAdi [ azuma karmomAM rahelA loMbaDA AdinA rasa jevA vipAkavAlA kaDakarasano ane zubha karmamA rahelA ikSu (zeraDI) AdinA rasa vA vipAkavALA madhura) rasano apavartanA karaNavaDe je ghAta karato te rasaMghAta kahecAya / / 70 / / helAMnA (1 thI 7 sudhInA ) guNasthAnomA vizuddhinI alpatA hovAthI te sthAne jIva alpaja sthitiyAta-saghAta karato hato, ane AThamA guNasthAnamAM to vizuddhinI vRddhi hotAthI paNA pramANamAM kare che. // 71 / / vaLI prathamanAM (1 thI 7) guNasthAnomAM vizudinI alpatA honAthI dalikanI apekSAe laghu ane kALano apekSAe dogha [guNazreNi ] karato hato / / 72 / / te have (vizuddhinI adhikatA hovAyI A guNasthAnamAM (te muNagreNi) dalika racanAne Azrayi ghaNI ane kALanI apekSApa alpa thAya che te hetuthI pUrvanI apekSAe ahiM apUrva guNadheNi) yAya che. 1,73 // sathA banyAtI zubha prakRtiyomA nahiM bandhAtI azubha pratiyonAM pudralIno patisamaya 11 74 / asaMkhyaguNa asaMkhyaguNa vRddhisa je prakSepa karavo te guNasaMkrama, 1-2 sthitidhAta ane rasaghAta banne vyAyAta apavartanAthI cAya che. ane mapavartanA te sthiti ane rasanIza hoya che paNa prakRti ane pradezanI mahi. bhane nivyAghAta apavartanA to jIvane meza cAlutta . parnu vizeSa svarUpa karmaprakRtigata apavattanA karaNathI ANavaM. 3 " guNa aNi " udayApalikAmA ayathA udayAvalikA bahAnA prathama samayathI prAraMbhIne asaMkhya samayo sudhI ( antamuharta sudhI) racanAmAM ane kAThamAM kSipatarakAlamA khapAyamA mATe asaMkhyaguNa amarUpaguNa vRddhiye paliko pratisamaya prakSepI uzyamA ANo bhogaSatA madhu te. mA dalikonu grahaNa sthitighAta baDhe paNAnA sthitikhaMDamAMyI prAyaH boya ke 4 nAspaya pa cha ke prayamanAM 7 guNasthAnomAM paNe kALe-moTe amtamuhale thoDAM karma punalo nijarato tAM mane ahiM alpakALamAM-nAmA amtamuhartamA ghaNAM puralI nirjaratAM Aya cha mATe ahiM apUrva guNaNi kaSAya. . 5 sampandhAdi guNamAmi banane zubhaprakRtiyomA parAvartamAna zubhaprakaliyo aMdhAya paNa parAvatamAna azubhaprakRtiyo yaMdhAtI mathI mAI te nahI --..- . - Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . (492) || guNasthAnadvAre aSTamApUrvakaraNaguNasthAnasvarUpam // dviAra tene paNa jIva ahiM vizuddhinI adhikatA hodAthI apUrvaja phare che. // 75 // tathA prathamanAM guNasthAnomAM adhyavasAyonI azuddhi hovAthI karmanI ghaNI moTI sthiti bAMdhato hato te have A guNasthAnamAM vaLI vizuddhinI vRddhithI te sthitibandhane apUrva / / 76 // eTale pasyopamanA asaMkhyAtamA bhAgavaDe nyUna vRnatara bAMdhe che, te hetu ( apUrva pAMca kriyAo karavA ) yo e jIvana je guNasthAna te apUrSakaraNa nAmarnu 8 muM guNamyAna kahevAya hai. // 77II ATha zlokarnu kulaka cha. kSapakazcopazamakazvetyaso bhavati dvidhA / kSapaNopazamAhatvAdevAyaM procyate tathA // 78 // na yadyapi kSapayati, na copazamayatyayam / tathApyuktastathA rAjyAhaH kumAro yathA nRpaH // 79 // antarmuhartamAnAyA, apUrvakaraNasthiteH / Adya evaM kSaNa etadguNasthAnaM prapannakAn / / 80 traikAlikAGgino'pekSya, jaghanyAdInyasaMgjyazaH / sthAnAnyadhyavasAyasyotkRSTAntAni bhavanti hi // 81 / / asaMkhyalokAkAzAMzamitAni syuramUni ca / tato'dhikAdhikAni syurdvitIyAdikSaNeSu tu // 82 // Aye kSaNe yajaghanya, tato'nantaguNojjvalam / bhavedAdyakSaNotkRSTaM, tato'nantaguNAdhikam // 83 ||kssnne dvitIye jaghanyamevamantyakSaNAvadhi / mithaH SasthAnapatitAnyekakSaNabhavAni tu // 84 // - -. baMdhAtI parAvartamAna azubhaprakRtiyogI punalo baMdhAtI sarva zubhaprakRtiyomA apama mamaye neTalA pare seyo zrIje samaye asaMkhyaguNa tethI paNa DIje samaye asaMkhyaguNa pama pratisamaya pahanI asaMkhya guNatAe saMkama se "guNasaMkama'. 1 karmabhI adhika sthiti se liyAdhyASasAyothI baMdhAto hAvAthI adhikasthiti azubha bhanAya rahe. ahiM sAtame guNasyAne pratyekarkarma nI je aMtaHkorakoDI sAgagepama pramANa sthiti baMdhAtI hatI te 4the apUrvakaraNa guNasthAnanA pahele agsamuhattai patyopamA rUpasama bhAgahona, thIje antamahI tethI paNa palyopamAsaMkhyatama bhAgahIna, 5 pramANe prati antarmuhurne palyopamAsaMkhyatama bhA. gahIna baMdhAto hogAyo " apUrvasthitibaMdha athavA abhinaya sthitibaMdha' kare. yAya hai Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . . . 3.) // zrIlokaprakAze tRtIyaH sargaH (sA0 226) (493) samakAlaM prapannAnAM, guNasthAnamidaM khalu / bahUnAM bhavyajIvAnAM, varttate yatparasparam // 85 // uktarUpAdhyavasAyasthAnavyAvRttilakSaNA / nivRttistannivRttyAkhyamapyetatkIrtyate budhaiH // 86 // ityaSTamaM / / 8 // (AThamA guNasthAnano bhedavicAra) a-A apUrvakaraNa kSapakApUrvakaraNa ane upazamakApUrvakaraNa ema de pakAranA apUrvakaraNa che; tyAM mohanIya karmano kSaya ane upazamane yogya hovAyo se tevA prakAranA kahevAya che [ arthAt mohanIyanA kSaya karanAranI apekSAye kSapakApUrvakaraNa, ane upazama karanAranI apekSAe upazamakApUrvakaraNa.] // 78 // thA guNasthAnavati jIva koi paNa karmane kSaya karato nayI tema upacamAvato paNa nadhI, nopaNa Agala rAjya pAmavAne lAyaka evo rAjakumAra jema prathamayoja rAjA kavAya tema ahiM paNa te pramANe (kSapaka ane upazamaka zabdathI) kala ke / / 79 antamuhata pramANavAlI apUrvakaraNanI sthitinA hele samayeja A guNasthAna pAmanArA traNe kALanA jIvonI apekSAe jaghanyathI mAMDIne utkRSTa sudhInAM adhyavasAyanA asaMkhya sthAno hoya che. // 80-81 // ane ne sarva malI asaMkhya 1 A apUrvakaraNaguNamghAmanA prathamasamayapati bhUtakAlamA pratipakSamIvo, bartamAnakAlanA patirapamAna jISo ane bhaviSyakAlanA pratipasyamAna oSo e pra. mANe prathamasa prayavarti traNe kAlanA jIvonA aghamyayI mAMDo utkRSTasudhonA abhyavasAyamyAno kSetranI kAlanI jIvonI taratamatAye asaMkhyAtalokAkAzapradezamamANa jANavA. phelibhagate te ja pramANe dekhela hocAyo tethI ochA kevadhAre hoya mahi, zaMkA-bhUta-bhaviSyakAlanI apekSAye A guNasthAna pAmelA ane pAma te jIyo to amaratA che. to adhyavasAyasthAnI anannA kama na thAya ? uttara-- eka sarakhA adhyavasAyasthAnamA anekazISonu bartaghApaNu ho. bAthI adhyavasAyasthAnonI saMkhyA pUrve kahelo ja hoyale ghalI pIne samaye ne soyonA tenAtho judA sAne saMkhyAmAM padhAre adhyaSasAyasthAmI hoyache, pIne samaye tenArthI judA bhane saMmyAmAM paNa temAyo padhAre. dhauthe samaye paNa teja pramANe, yaja pramANe amtarmuhurnasthitika bhAumAguNasthAnanA yAtrA paramasamaya sudhI kahetA ayaM sarvamadhyavasAyonI pratitamayanI/000000000 sthApanAnA 5 pramANe myApanAkaratA viSamaturabakSetra vyApe |......... parekasamayamA ane nAkA--prathamasamayanAM adhyaSasAya-00000000000 dhyavasAyasthAmA sthAmo karatA bIjAsamayalAyIjAkaratA 000-000-0000 mA dhArI, tha. jIjAsamayanA dhIjAkaratA cothAsamayanA ---0000000000. vAmAM kAraNa zu! pama yAvata apArasyasamayakaratAbaramasamaya 000000000000000| uttara- svabhAva Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (494) || guNasthAnadvAre aSTamA pUrva karaNaguNasthAnasvarUpavarNanam // (bAra lokAkAzanA AkAzapradeza jeTalAM che, ane bIjA trIjAdi samayogAM tethI pappa adhika adhika adhyavasAya sthAno hoya . // 82 // temAM paNa eka jIvane prathama samaye je jaghanya adhyavasAyasthAna ke, teja samaye bIjA koi jIvane tethI paNa anaMaguNa adhika nirmaLa utkRSTa adhyavasAyasthAna ( prathama samaya saMbaMdhi utkRSTa adhyabasAya sthAna) hoya, valI tainAthI paNa anaMtaguNa nirmaLa bIje samaye jaghanya adhyavasAyasthAna hoya hai, eja pramANe (anantaguNa vizuddhinuM svarUpa) antya samaya (AumA apUkaraNa guNasthAnanA caramasamayanA utkRSTa adhyavasAyasthAna ) sudhI jAmaM. baLI matyeva samayanAM adhyavasAyasthAno paraspara cha sthAna patita hoya ke // 82-83-84 // baLI nizvayathI A guNasthAnane samakALe aMgIkAra karelA(pAmelA) ghaNA bhavya jIvone pUrve kaDelA svarUpavALA adhyavasAya sthAnonI vyAvRtti ( paraspara pheraphArI) rUpa nirRti je kAraNathI paraspara varte che, te kAraNathI paMDi to Ane nivRtti nAmanuM paNa guNasthAna kayuM che, / / 85-86 // e pramANe. AThamuM apUrvakaraNa athavA nivRtti nAmanuM guNasthAna karUM // 8 // tathA // parasparAdhyavasAyasthAnavyAvRttilakSaNA / nivRttiryasya nAstyeSo'nivRttyAkhyo'sumAn bhavet // 87 // tathA kiTTIkRtasUkSmasaMparA yavyapekSayA / sthUlo yasyAsthyasau sa syAdvAdarasaMparAyakaH // 88 // tataH padadvayasyAsya vihite karmadhAraye / syAtso'nivRttivAdarasaMparAyAbhidhastataH // 89 // tasyAnivRtivAda saMparAyasya kIrtitam / guNasthAnamanivRttibAdarasaMparAyakam // 90 // antarmuhUrttamAnasya, yAvanto'sya kSaNAH khalu / > vizeSa mAM kAraNa che ke mA guNasthAnapAmagAra zoSo dareka samaye vizuddhikane pAtA chatA svabhAvathIja upara upara car3hatA jAya te ghaNA bhane judA juvA adhyavasAya myAnomAM gha 1 pratisamayavati jaghanya adhyavasAyasthAnathI utkRSTAdhyavasAyasthAna sudhInA savaM paraspara padasthAnapatita hoyache, keTalAka adhyavasAyasthAno anantabhAgavRddhivizuddhiSALA hoyache 1 keTalAka asaMkhyAta bhAgavRddhi vizuddhiSALA hoya 2 pheTa loka saMkhyAta bhAgavRddha 3. keTalAka saMkhyAtaguNavRddha 4, keTalAka asaMkhyAtaguNadhUdra 5 anekeTalAka adhyavasAyasthAnI anantaguNavRddha vizuddhiSAlA hoya che 6 de | ! Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 ) // zrIlokabhakAze tRtIyaH sargaH (sA0 226) (495) tAvantyevAdhyavasAyasthAnAnyAhujinezvarAH // 91 // asmin yadekasamaye, prAptAnAM bhUyasAmapi / ekamevAdhyavasAyasthAnakaM kIrttitaM jinaiH // 92 // anantaguNazaddhaM ca, pratikSaNaM ythottrm| sthAnamadhyavasAyasya, guNasthAne'tra kIrtitam // 93 ||ksspkshyopshmkshcetyso bhavati dvidhA / kSapayedvopazamayehA'sau yanmohanIyakam // 94 // iti navamaM 9 / / sUkSmaH koTTIkRto lobhakapAyodayalakSaNaH / saMparAyo yasya sUkSmasaMparAyaH sa ucyate // 95 ||ksspkshcopshmkshcti syAtso'pi hi dvidhA / guNasthAnaM tasya sUkSmasaMparAyAbhidhaM smRtam // 96 // iti dazamaM 10 // artha-tathA [pakana samayamAM] adhyavasAyamthAnonI cyAtti (pheraphArI) rUpa nitti je jIvane nathI te jIva anivRtti (guNa nAma vALo) kavAya cha / tathA phihirUpa karelA sakSmaphapAyanI apekSAe jeme sthULa (bAdara) kazaya varne cha ne yAdaramaMparAya jIva kahevApa che te pachI ( anivRtti ane bAdarasaMparAya) e vagne padano karmadhAraya samAsa karatAM te jIva anivRni bAdarasaMparAya nAmavALo kahavAya che, ane tethI, ne anivRtti vAdaramaparAyI jIvanU guNasthAna paNa ani. vRtti pAdarasaMparAya nAmarnu kahelaM che / / 87-10 / nidhaye anna(hana pramANavALA A guNa ( guNasthAna ) nA jeTalA samaya che. teTalAMja adhyavasAyamyAno jinezvare kaIlA che. // 1 // kAraNa ke A guNasthAnamA ekaja samaye bhAvelA ghaNA jIvonuM paNa eka ( saragbu)ja adhyavasAyasthAna jinezvaropa kA che // 12 // ane ( tyAravAda ) patisamaya anukrame A guNasthAnamA anaMnaguNavizuddha avyarasAya sthAna kahelA che // 9 // A guNasthAnavALA jIva paNa kSapapha ane upazamaka emabe makAranAM che, kAraNa ke A guNasthAnavALo jIva mohanIya karmane (kSapaka hoya to) kSaya kara cha athavA to [ upazamaka hoya to ] upazamAye le 124 // 1. "nivRti" paTale vyAvRtti, arthAta adhyavasAya sthAnonI ekA ma. mayamA aneka jAtanI pheraphArI. kAraNaka adhakaraNanA prathama samaya patanA aneka jIvonA paNa adhyavasAya judA muSA hoya ( ame 9 mA guNasthAnamA prathama samayamA dhartatA aneka jIyonA adhyaSamAya marcanA pakamaramAja hoya ). Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (496) // guNasthAnadhAra dazamaikAdaguNasthAnasvarUpavarNanam // dviAra e pramANe navamuM anivRtti bAdara saMparAya guNasthAnaka kadhU / 2 / / je jIvane / kIhIrUpa karelo lobhakaSAyodayarUpa sUkSmakapAya garne cha te jIva sUkSmasaMparAya kahevAya che / A jIva paNa kSapaka ane upazamaka ema ce prakArano ke ane tenuM je guNasthAna ne sUkSma saMparAya nAmanu kahelu cha / 95-16 // ra pramANe dazamuM sUkSmasaMparAya guNasthAna kI // 10 // yanopazamitA vidyamAnA api kssaaykaaH| nItA vipAkapradezodayAdInAmayogyatAm / / 97 // upazAntakaSAyasya. vI. tarAgasya tasya yat / chadmasthasya guNasthAnaM, tadAkhyAtaM tadAkhyayA / / 98 / / asau yupazamazreNyArambhe'nantAnuvandhinaH / kapAyAna drAgavirato, dezena virato'thavA // 29 // pramatto vA'pramattaH san , zamayitvA tataH param / darzanamohatritayaM, zamayedatha shuddhdhiiH||1200| karmagranthAvacarau tu ihopazamazreNikRdapramattaya- . tireva,kecidAcAryA aviratadezaviratapramattApramattayatInAmanyatama ityAhuriti dRshyte|(saa0227)shryntyupshmshrennimaadyN saMhananatrayam / dadhAnA nArdhanArAcAdike saMhananatraye ||1||tthoktN"upshmshrennistu prathamasaMhananatrayeNAruhyate" iti krmstvvRttau| (sA0228) parivRttizatAna kRtvA'sau pramattApramattayoH / gatvA cApUrvakaraNaguNasthAnaM tataH param // 2 // klIbastrIvedI hAsyAdiSaTke puMvedamapyatha / kramAtpratyAkhyAnApratyAkhyAnasaMjvalanAH krudhaH // 3 // tathaiva trividhaM mAnaM, mAyAM ca trividhA tathA / dvitIyatRtIyau lobhI, viMzatiM prakRtIrimAH // 4 // zamayitvA gu. NasthAne, navama dazame tataH / zamI saMjvalana lobha, zamayatyatidurjayam / / 5 / / upazamazreNisthApanA // eka kSaNaM jaghanyenotkarSeNAntarmuhartakam / upazAntakaSAyaH syAdRSaM ca niya Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 319) / zrIlokabhakAze tRtIyaH sargaH // sA0 231J (497) mAttataH // 6 // addhAkSayAdbhavAntAdvA, patatyaddhAkSayAtpunaH / patan pazcAnupA'sau, yAti yAvatpramattakam // 7 // guNasthAnadvayaM yAti, kazcittato'pyadhastanam / kazcitsAsAdanabhAvaM. prApya mithyAtvamapyaho // 8 // patitazca bhave nAsmin, siddhaye. dutkarSato vaset / dezonapudgalaparAvartAddha ko'pi saMsRtau / / 9 // tathoktaM mahAbhASye // " jai uvasaMtakasAo, lahai aNataM puNovi paDivAyaM / na hubhe vIsasiyo, thove vi kasAyasesaMmi ||1||[vishe0 bhASya gAthA 1309](yadi upazAntakaSAyaH labhate anantaM punarapi pratimAsaM / jaiva avatA vizvasitavyaM, stokapi kssaayshesse||1||) ( sA0 229 ) bhavakSayAdyaH patati, Adya eva kSaNe sa tu| sa- Nyapi bandhanAdikaraNAni pravartayet / / 10 // baddhAyurAyuHkSayato, niyale zreNigo yadi / anuttarasureSveSa, niyamena tadodbhavet // 11 / / tathoktaM bhASyavRttau / "yadi baddhAyurupazamazreNiM pratipannaH zreNimadhyagataguNasthAnavI vA upazAntamohobA bhUtvA kAlaM karoti tadA niyamenAnuttarasureSvevotpadyate" iti ( sA0 230) / guNasthAnasyAsya prokkA, sthitireka kSaNaM lghuH| anuttareSu bajataH, sA jJeyA jIvitakSayAt // 12 // kuryaadupshmshrennimutkrssaadekjnmni| dvau vArau caturo vArAMzcAGgI saMsAramAvasan // 13 // zreNirekaivaikabhave, bhavetsiddhAntinAM mate / kSapakopazamazreNyoH, karmagranthamate punaH // 14 // kRtakopazamazreNiH, kSapakazreNimAzrayet / bhave tatra dviHkRtopazamazreNistu naiva tAm // 15 // iti karmagranthalaghuvRttI (sA0 231) / ityekAdazaM 11 // 1 aNipratipatinasya tu kAlakaraNe'niyamaH, nAnAmaniyana nAgAsthAnaga. manAditi [ pATha pUrtiH ] vizeSAvazyakabhASyagata 1304 gAthA vRttI. Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (498) / guNasthAnadvAre ekAdazopazAntamoguNasthAnanirUpaNam // (dvAra artha-je jIve vidyamAna (sattAmA rahelA) kaSAyone paNa upazamAvyA cha, ane ( ne kaSAyo ) vipAkodaya tathA pradezodayane ayogya karyA che / evA te upazAntakapAyo vItarAga chadmastha jIvana guNasthAna ne te nAmavaDe ( upazAntakapAyavItarAgamastha e nAme) kaheluM che. // 97-98 // A jIva nizcaye upazamadheNinA pArambhamAM anantAnuvandhi kapAyoMne zIghra avirata sabhyagdRSTi athavA deza - - - - - - - - 1 upazamazreNino prArambhaka jIva siddhAntAnuyAyinA abhiprAye apramattasaMyata mane kAmamanyikonA abhiprAye pothA pAMSamA chaThA sAtamA e cAra guNasthAnI paikInA koipaNa guNasthAna ke dhartato hoya mane te anantAnuvandhine upazamAtrone sarpamirata bhASamAMza darzanamohanIyadhikane upazamAye, have ahIM anamnAnubandhinI upazamanAno prakAra kahIye choye.-avirata sampaSTi, dezavirata, pramattasaMyata ke apramatasaMyata pa vAra paikIno koI ga, manoyoga pacanayoga ana kAyayoga paikInA koSaNa yogamA pravartano, avazya vizuddha patrI tejolezyA, padmalezyA ke zukla lezyA paikInI zyAyukta, sAkAropayogamA upayogabALI, amtaHsA. garopama koTAkohInI sthiti sasAghALI parAdhartamAna zubhaprakRtiAne bAMdhato pratisamaya azubhakarmonA anubhAgane anantaguNahAniye hIna dharato anai zubha kAMnA anubhAgane anantaguNavRddhiye padhArato, eka sthitivandha pUrNa thaye mIjI no sthitiyadha pasyopamasaMkhyeya bhAgahIna karato ane meja pramANe AgaLa AgaLa hIna hIna sthitiyandha karato, karaNo karavAnA kAlathI pahelA paNa antarmuhUrta sudhI nirmala thatI cisasantativALI parte cha, ane te pramANe nirmalapittasantatimA antarmuhata kAla rahone antarmuharta kAla pramANayALA yathApravRtta 3, apUrva 2, ane anivRtti 3 pama ghaNa karaNo kare cha, ane cauthI upazAmtAddhA hoya che, samAM prathama yathApravRttakaraNamA praveza karamo dareka samaye anantaguNa vizuddhiye praveza kare Dre, antamuhUsaMpramANa yayApravRsakaraNakAlamAM trikAlavati anekajodhAMnI apekSAye dareka samaye asaMkhyeya lokAzAzapradezapramANa vizuddhisthAnako hoya cha, pratisamayayati ta adhyavasAyasthAnako zi. zudhimAM SaTasthAna patita phayA che, temA pahele samaye je sarva jaghagyavizuddhi te saryathI stoka jApAbI, tetho bIjJA samayanI javanyavizuddhi anantaguNAdhika tadho paNa zrIjA samayanI jaghanyazizuddhi amarasaguNAdhika pa pramANe yAvata Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 319] // zrIlokamakAze tRtIyaH sargaH (sA. 231) (499) yathApravRttakaraNamA saMkhyeyabhAga sudhI javu tyAramAda ne saMkhyeyabhAgamAM AveLa paramasamayabhI japampavizuddhi karatA prathama samayanI utkRSTavizuddhi anasaguNA. dhika, temA karatA prathama se jaghanyavizuddhisthAnaphe aTakyo che, temAcI uparanu mapanya vizuddhisthAnaka anantaguNAbhika, senA karatAbIjAsamayanu utkRSTa vizuddhisthAnaka ananaguNAdhika, tenAthI uparanu jadhamyavizuddhisthAnaka anantaguNAdhika, tenAthI traujA samayanaM utkRSTaSizuddhisthAma anantaguNAdhika, pakSa pramANe ( upara batAnyA krama pramANe ) naghagya mame utkRSTamyAnakone na mukatA anantaguNavRddhi praNiya yAvat yathApravRttakaraNamA paramasamayanu sarvAntima ( sarvathI roSaTanA ) jaghanyavizatisthAna sudhI mANayu. spAravAda bAkImA sarva utkRSTasthAnako anantaguNavRdiye jANaSA yAvat yathApravRttakaraNamA upAmayasamayamA utkRSTa vizuddhimyAna karatA gharamasamayanu sarvotkRSTa vizuddhisthAma anantaguNadhRddha hoya che. A yathApravRttakaraNamA sthitighAtAdine yogya vizuddhino abhASa hoApI, sthitighAsa-rasadhAta-guNaNi ane guNasaMkramaNa karato nadho. A pramANe prathama yathApravRttakaraNarnu svarUpa jANavU. hadhe yoju apUrvakaraNa batAthAya cha, A apUrvakaraNamA paNa dareka samaye asaMkhyeya lokAkAzapradeza pramANa vizudvisthAnako che. ane te paNa dareka samaye paraspara ghaTasthAnakapatita hoya cha, apUrvakaraNamA prathamasamaye aghanyaSizuddhi sarvathI stoka che, te paNa yathApravRttakaraNamA gharamasamayanI uskRSTavizatiH sthAna karatA anantaguNa hoya je, temA karatA paNa prathamasamayanoja utkRSTavizuddhi amantaguNAdhika hoya che, tenAtho vIjA samayanI jaghanyavizuddhi anAnaguNAdhika, tethI bIjA samayanIja utkRSTa vizuddhi anamtaguNAdhika pa pramANe pUrvasamayanI utkRSTa vizuddhi karatA AgaLamA samayanI aghanya ane te karanA teja samayamI uskRSTa evI anantaguNavRzivALI zreNiye tyAM sudho jANavu yAvat anujlaa sbmyii eghssiti br'thaay' smyii o biyukti karatA anantaguNAdhika ane temA karatA teja caramasamayanI utkRSTa viniya mantaguNAdhika ANabI.mA apUrvakaraNamA praveza karato samakAmeja spitighAtarasaghAta-guNazreNi guNasaMkrama ane apUrNa sthitiSAba e pAMce padArtho Arambha (1) sthitighAta-sthitisAkarma (sattAgatakarma)nA AgaLamA bhAgathI jayanyathI patyopAnA saMkhyeyabhAga pramANa ane utkRSTayI sAgarAMpama zatapRthaktya Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (500) || guNasthAnadvAre ekAdazaguNasthAnapasaMgama upazamazreNisvarUpam / / (chAra pramANa sthitine nA kare ane te balikane nausenI je sthiti maNDita mahi kare temA prakSepa kare. antarmuhRtakAle te iliyu vaNDAya hai, te pachI baLI tenAthI nIcenA upara casApaLa kamI palyAnaMkhyeyabhAga pramANa sthiti khaNDane ukale ane daliyAne prakSepa kare. pa pramANe apUrvakaraNanA kAlamA aneka hajAro sthitikhaNDo thAya che. ne apUrvakaraNanA prathamasamaye :ne sthinikama ituM te caramasamaye saMkhyeyaguNAhIna thayu, A pramANe sthitiyAtanuM svarUpa jANavU. [2] rasaghAta-azubhaprakRtionu je anubhAgasatkarma raghu che. tenA eka anamnamA bhAgane mukrIne dhAkInA vibhAgAMnA anantA anubhAga bhAgIna dareka samaye vinAza karato amtamuhurtakAle sampUrNa vinAza kare te pacho yahI prathama mUkelA anamtamAbhAgano paka anantamo bhAga gRko bAkonA vibhAgane pUce kaDelA vidhi pramANe antarmuhurta kAle sampUrNa vinAza kare, pa pramANe paka sthitikhaNDanA utkiraNakAla hajAro anubhAgakhaNdo vyatIta thAya che. hajAro sthitibaNDoye apUrvakaraNanI parisamAmi cAya che. A pramANe rasaghA. sanu svarUpa jANavu. (3) guNaNi-kAlapramANathI apRrSakaraNa ane manivRtikaraNamA kAlathI vizeSAdhika kare , semAM antarmuhRtapramANagAlI sthitithI uparavartatIsthi sambandhi daloyu lAne udayAvalIkAthI Upara vartatI antamuhUna pramANa sthitiomA nikSepa kare. [ je sthitino pAta paye lo che. temAMpo dalIyu lAne anantAnubandhino udaya na hobAthI udayAliphA choTIne pratisamaya asaMkhyAtaguNavRddhiye racamA karayI, jo prakRtino udaya hoya to udayAvalikAnA prathama samayathI asaMkhyAtaguNI racanA thAya che, iti vizeSa: J prayamasamayanu mahaNa karelu dalIyuM meM nikSepa karAya che, te thoDe nakhAya hai, bIje samaya teyo agnarUyeyaguNa, pIje samaye tethI asaMkhyayaguNa, pa pramANe yAvat guNaNiraSanAno gharamasamaya Ave. bIme samaye paNa antamuhartathI uparatI sthitimAthI se iliyu prahaNa ka. gayache te prathamasamayagRhIta daliyA karanA asaMkhyeyaguNa jANayu. ana teno paNa pUrvamI mAphaka nikSepa jANavI, paja pramANe zrIjA vigare samayomA paNa grahaNa ane nikSepo jANadhA, A pramANe gugadheNirnu svarUpa jANavU. (5) guNasaMkrama- apUrSakaraNanA prathamasamaye anantAnuvandhikaSAya sambandhi meM dalIyu paraprakRtimA saMkramAye te stoka che, tetho poje samaye saMkamaNa karAta Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31] // zrIlokamakAze tRtIyaH sargaH (sA0 231) (501) asaMkhyAtaguNuM trIle samaye tethI asaMkhyAtaguNu e pramANe yAvat apUrSakaraNAdvAno paramasamaya Adhe myAMsudhI asaMnyAnaguNa asaMkhyAtaguNa kahevU A pramANe guNasaMkramarnu svarUpa ANavU, Paa apUrvasthitibandha--apUrvakaraNanA prathamasamaye cIjoja sthitivandha zarukoche sthitibandha ane sthitikhaNDa pakasAthe zAkarAya che ane pakamAthe samApta thAyache. ApramANa A pAMce padArtho bhA apUrvakaraNamA ekasAtha AraMbhAyache, A pramANe apUrvakaraNane svarUpa jANavaM. have amitikaraNanu svarUpa batAthAya chai- mA anivRtikaraNamAM sa. makAlapani sajoSonu paphaja adhyavasAyasthAna hoyache, paTaleke ! anivRtikaraNamA prathamasamayamA jeo bhUsakAlamA praveza karIgayA dhartamAnamA pravezakarele ane anAgatakAlamA pradhezakaraze, te sarva praNekAlanA prathamasamayani jISonu ekarUpaja adhyavasAyasthAna hoya. paja pramANe vInAsamayamA paNa je pI gayA, varne cha bhane dhanaze tI sarvabhu paNa ekA sarace adhyavasAyasthAna hoya che mAtra prathama samayanA madhyavasAyasthAnano vizuddhinI apekSAye bIjA mamayanA adhyaSasAyasyAnanI pizuddhi, amagmaguNa hoyache.paja pramANe yAvata anivRttikaraNanA caramasamayasudhI tasatsamayaSati dhaNe kAlanA sajoSonu sarakhe sarakhaM adhyavasAyasthAna hoya ane te pUrvapUrva samapanA adhyavasAyasyAna karatA uttarottarasamayanu adhyavasAyasthAna ana- . ntaguNa ananta guNa vizuddhiyAlu jhANavU, Aja kAraNathI paTaLe ke A anivRttika raNamA praveza karelA samAnakAlIna sabhANoo saMbamdhI adhyavasAyasthAnomAM paraspara nivRtti-pheraphAra (taratamatA-nyUnAdhikapaNu-jaghanyotkRSTAdibhAva ) mathI mATeja Anu anivRptikaraNa padyaM nAma Apelu cha. bhA anivRttikaraNakATanA bheTalA samayo che te TalAja senA pUcaMpUrva adhyakSamAyasthAna karanA a. nantaguNavRddha abhyabasAyasthAno 2 ane teonI sthApanA karatA muktAvani ( motInI paMkti ) nA AkAre sthApI zakAya hai,T000000000000 | A anivRttikaraNamAM paNa prathamasamayayoja pUrNa batAghelA sthitighAtAdi pAMca padArthoM paka sAthai AraMbhAya che anivRttikaraNanA kAlanA saMkhyeyabhAgo gayA yAda paka bhAga pAko raya chate anantAnuSikApAyonu nIthI ApalikA mAtra mUkI antamurta pramANa antaskaraNa abhinapasthitibAdhanA kAlanI sa. gamsA antama hata pramANakA le kare che, te A pramANe-nIcethI mAvikA mAtra mukI uparanu antarmuharta pramANa sthitikhaMDa ukare bhane ukerAtuM te daloyuM baMdhAtI paraprakRtiomA saMkramAya sthitiyAdhanA kALanI sarakhA amtamuharne antarakaraNa Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (502 ) || guNasthAnadvAre ekAdazaguNasthAnaprasaMgata upazamazreNisvarUpam || (dvAra virata athavA pramatta ke amamatta thayo to [arthAt e cAre guNasthAnamAM] upakSamAvI ( matAntare visaMyojI ) ne tyArabAda vizuddhabuddhivAko ebo te jIva RNa darzana mohanIyane upamAye // 99- 1200 || karmagranthanI avacUrImAMto kahuM che ke" ahiM upazamazreNi karanAro jIva apramattayati ja hoya che, ane keTalAeka AcArya sabhAma karAya che. prathama sthitimI AvalikAmA rahelu daLIyuM vedAtI paraprakRtioma stilakra se saMkramAse ane antarakaraNa kareM chate bIje samaye amaratAnubandhinuM uparano sthitinu vaLIyuM upazamAthe se A pramANe - prathamasamaye thohu~, bIje samaye tethI asaMkhyeyaguNa, zrIdhe samaye methI asaMkhyeyaguNa, pama yAvat antarmuhUrta kAle anantAnubandhine saMpUrNa upazamAne, arko have saMpUrNa anantAnubandhikaSAyo upazAnta thayA. upazAnta payA paTale jema heNu (retI) to Dhagalo pANInA binduonA samUha soMcI sIMcI lAkaDAnA dhaNe ghaNe ( buDA athavA gela vigere e) kuTAyo (dabAyo to kharA rahita thAya che taMma karma reNunI DhagaLI paNa bizuddha rUpa pANInAmavAhavaDhe loMcI sIMcI anivRtti karaNarUpa ghaNavaDhe kuTayo chatI saMkramaNa -1, udaya-2, udIraNA-3, mivaza-4 nikAcanA-6, pa karaNAne ayogya thAya he paTale teSA upazAmta karelA karmamAM A pAMca karaNI pravartI zakatA nathI, bIjA AcAya kaDe che ke anantAnubandhinI upazamanA patI nathI parantu visaMyojanAja thAya che, bilaMyojanA paTale zrapaNA, te vilaMyojanA karanAra avirata samyagapuSTi hoya to bAre gatinA jIvo paNa [upazamazreNi zivAyanA prasaMga ] kare che, deza cirata hoya to tica ane manuSyo paNa kare che. ane sarvaviratoya to manuSyo ja hoya he te disaMyojanA karaNA mATe pUrve batA velA yathApravRtta - apUrve ane abhivRtti e traNa karaNo karamA paDhe che, mAtra arthI taphAvata paTaloja ke anivRtikaraNamAM peThA chatAM amtarakaraNa ho nayI, ane tenA abhASathI upazama paNa yatAM nathI, bhartI apUrvakaraNarmA anatAnubandhimokSapaNA karaNAne pravartako jISa sampazvotpattitI jema yathApravRtta bigaMje traNa karaNo kareche. vizeSamAM aha apUrvakaraNamAM prathama samayayoja anastAnucandhimo guNasaMkama paNa kaddevo. guNa saMkramaSidhi-- apUrvakaraNamA prathamasamaye anantAnubandhimuM daLIyu zeSakaSAyarUpa para prakRtimAM thoDaM saMkramAve khoje samaye methI asaMkhyAtaguNa, zrI samaye tethI asaMkhyAtaguNa ra pramANe apUrvakaraNamA gharasalaprayasudhI kaTeSu. A guNasaMkrama paNa sthitinI apekSAye ghaNA moTA eSA prathama sthiti khaMDano ane vizeSa vizeSahIna evA bIjA bojA vigare sthitikheDonoM je ghAsa karabo te ghAtathI utpannadhayetra meM uilamA saMkrama senArthI anuviddha jANaco ASA umAsaMkramAnuSiddha guNasaMkrame karIne apUrvakaraNamAM amaratAnubandhi ka pAyano vAkInI prakRtisvarUpa banAyavAthI nAzaka reche ane abhivRttikara Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31muM) // zrIlokaprakAze tRtIyaH sargaH // [ sA0 231) (5.03) avirata - deza virata - pramatta-ne apamana e cAramAMno koipaNa hoya ema kar3e che " prathamanA ( varSabhanArAca, RSabhanArAca ane nArAca) traNa saGghayaNane dhAraNa karavA bALA jIvo upazamazreNi aGgIkAra kareM le, paNa ardhanArAcAdi (kIlikA chevaTTa) 1. anantAnu0 4 ane darzana ne upa niyozreNi, ane zeSa 25 kaSAyane upazamAvA te cAritramodopazamaNi ema upazamazreNi se prakArabhI che. have anantAnu0 4 nI upazAnti 4-5-6-7 mAMnA koiraNa guNasthAne hoya che, zeSa midhyAtyAdi traNI upazAnti 7 me guNasyAne, ane cAritramohanIya upazamazreNinI prAraMbha meM ane sarvApazAnti 11 me hoya che. A prakAra hovAthI apekSA pUrvaka cAMthethI sAtame vA sAtase pA AdameM upazamazreNinAM prAraMbha kaDevAmAM koi jAno virodha saMbhava nathI. mAM vartatI chato guNakramAnuSiddha uzanA saMkrame karI saMpUrNa anantAnuyandhino binAza kare. mAtra nIceI AvalikAmAtra sukoce te paNa stiyukarame karI devAtI prakRtiomAM saMkamAye antarmuhUrtathI AgaLa anivRttikaraNanA cheDe vAkInA kamanA paNa sthitighAta rakhaghAta guNazreNio na kareM parantu mohanIyanI covozanI sattAvAdI svabhAvasyaja raheche, A pramANe anantAnubandhinI trisaMyojanA ( kSapaNA ) jANavI. , ithe tyAlA varzanakinI upazamanA kare te A pramANe - prathama mithyAtvamohanIyanI upazamanA karanAra ve prakAranA jIdha hoya, samyakbotpAdakAmAM mithyAdRSTi jIva hoya 1 ane upazamazreNinA prAraMbhakALamAM kSayopazamasamyagvaSTijIva hoya 2, ane mizramohanIya tathA samyaktvamohanIyanI upazamanA karanAra to mAtra kSayopamasamyagdRSTita doSa ke aha to darzana trikanI upazamanA karanAra kSayopazamasamyagdRSTi laMbAnA che. te paNa pUrvoka guNavAna sarvavirata saMyatamahAtmA a darzana trikamI upazamanA antarmuhUrtamAtha kAle kare che. darzanacikanI upazamanA karatI khate paNa zraNa karaNano vidhimI mAphaka jANatrI, yAvat anivRtti karaNanA kAlanA saMkhyAtA bhAgI gaye chate antarakaraNa thAya che| antarakaraNa karatA chatAM cedAnI samyaktvamonIyanI prathama sthiti antarmuhUrtapramANa sthApana kare midhyAnya ane mizraitter AlikAmAtra sthApaM praNetuM paNa ukerAtuM vadIyaM samyaktva mohanIyatI prathama sthitimAM nAMkhe, mithyAtva ane mizramAMnIyanuM prathama sthitinuM yuM samyaktramohanIyanA prathama sthitinA dalikama kikame saMkramAce, samyakyamohanIyanI prathama sthiti vipAkodayathI krame krame yathaye chale upazamasyagdRSTi thAyale, mithyAtvamohanIyAdi traNenA paNa upasthi sinA daliyAnI upazamanA anantAnubandhinA uparano sthitinA vahiyAnI upamanAnI prema jANaSI A pramANe darzana prikanI upazamanA samajayo. Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (504) // guNasthAnabAre ekAdazopazAntamohaguNasthAnanirUpaNam / / dviAra chalAM vaNa saGgha-yaNavALA nahi. // 1 // kayu cha ke-"vaLI upazamaNi prathamanAM traNa saMghayaNabaDe ArodAya che [aGgIkAra thAya cha.]" e pramANe karmastaya (bIjA pharmagranthanI dhRtti) mA ka che, vaLI A (upazamazreNi karanAra) nova pramatta - -- - - - - ___ A pramANe varzanadhikanI upazamanA karyA cAda cAritramohanIyanI upazamanA karavAmAda grathApravRttapharaNAdi paNa karaNo kare cha, karaNAnu svarUpa pUrvanI mAphaka jANavu. mAtra yathApravRttakaraNa apramata guNasthAnake, apUryakaraNa apUrvakaraNaguNasthAnake ane anivRttikaraNa anivRttikaraNaguNasthAnake mANayA, temAM aparvakaraNamA sthitighAtAdi pUrvanI mAphaka apata che. vizeSamA ahIM nahi baMdhAtI sarSa azubhaprakRtiAno guNasakama pravattache, apa karaNakAsTamI maMkhyAtamI bhAga gaye r3hate nidrA ane pracalA pa ve varzanAgharaNIyano bandhaviccheda thAya cha. nyArayAca ghaNA ijAro sthitiSa Do gaye ise apUrvakaraNakAlanA maMkhyAtA bhAgo gayA eka bhAga abazeSa raheche. ara avasare devagati 1. devAnuga: 2. pAnendriyajAti 3, vaikiya 5, AhAraka 5 nejasa 6 kArmaNa 7 ekara zIra mAnA ga yA pakiya aMgopAga 9, A. zaraka aMgopAMga 10, parNa 11, gaMdha 12, rasa 13, mArazaM 14 pa catuSTaya, a. gurulaghu 15, upadhAta 16, parAdhAta 27, ucchvAsa 18, ma 19. yAdara 2... paryApna 21, pratyeka 22, prazastavihAyogati 23. sthira 24, zubha 25, subhaga 26, susbara 27, Avaya 28, nirmANa 29, ane tIrthaMkara nAmakarma 3.. padhIla prakRtionI vandha vyavaccheda pAme, tyArabAda sthilikhaMDa pRthakAya gaye apUrvakaraNakAlanA paramasamaya hAsya 3. rati 2, bhaya 3, ane jugupsA 4 pa cArano bagdhavyavaccheda yAya, hAsya 1, rati 2, agati 3, zoka 4, bhaya 5, ane jugupsA 6, e SaTkano udaya vyatharacheda ane sabakobhA dezopazamanA nidhatti ane nikAcanA pa karaNono vyavaccheda pAya che. te pachI anantarasamaye anivRsikaraNamA praveza kare ame se anivRttikaraNamA paNa sthitighAta bigere pUrvano mAphaka ko cha, nyAravAda anivRttikaraNakAlanA saMkhyAtA bhAgo gaye chate yArakaSAya ane nava nokavAya e ekavIza mohanIya prakRti monu ammArakaraNa kare che temAM je thedano ane je saMjvalanakaSAyano upaya vartanI hoya te yeunI pota pItAnA udayakAla pramANa prathama sthiti kare ane vAkInA agIAra kaSAya ma. ne ATa nokaSAya e AMgaNozanI ApalikAmA sthiti kare, mahIM ghAre savAlanakaSAyo ane praNe vedona potapotAnu udayakAla pramANa A pramANe-strIya napuMsakavedanoM udayakAla sarvastIka ane paramparatulya, nenAthI puruSavedano udayakAla saMtryAtaguNo, tenAthI paNa saMjvalanakodhanI vizeSAdhikatenAyo paNa jva lanamAnano vizeSAdhika, lenAthI paNa saMjvalanamApAnI vizepAdhika. tenAyo paNa saMjvalanahIbhatA vizeSAdhika, nemAM jvalanakodhodaye upazam|Ni aMgI Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31) // zrIlophamakAze tRtIyaH sargaH // [sA0 231) (505) ane apamata guNasthAnamAM seMkaDovAra parAzatti (Atra jA) karIne ane apUrvakaraNa guNasyAne jaine tyArabAda [nayame guNasthAne] napuMsakaveda-khIveda-hAsyAdi 6-puruSavedatyAravAda anukrame matyAkhyAnAvaraNa-apratyAkhyAnI evekodha-saMjvalana krodha necIja rIne bhatyAkhyAnAvaraNa-apratyAkhyAna eve mAna-ge saMjvalanamAna-nevIjarIte pratyAkhyAnAvaraNa-apratyAkhyAna eve mApAne saMjvalanamAyA tamAma bIjo ne bIjo (amatyAravyA pAlyAna) lomA 30 pratiyona name guNasthAne upazAnta karIne kAra karamArane jyAMsudhI apratyAkhyAmAbaraNa-pratyAkhyAnAvagNa kodhanI apa. zama thAya nahi spAMsudhI saMjvalamakrodhanoM udaya barte cha, paja pramANe saMjvaLamamAnodaye zreNikaranArane jyAMsudhI ce mAnanI upazama thAya nahi tyosudhI saMjvalanamAnatI udaya va che, teja pramANe saMjvalanamAyAnA tathA lobhanA ughayamAM paNa samajavu, A rIte maryakarmana antarakaraNa uparanA sthitibhAganI apekSAye marakhaM ane maucanA sthitibhAganI apekSAye upara yanAvyA pramANe viSamatAvA hoya che. jeTase kAle sthitikhaMDano ghAta kare athavA a. bhyasthitibaMdha kare teTale kAle antarakaraNa paNa kare. paTale ke sthitighAta anya sthitibaMdha ane antarakaraNa pacaNye paNa samakAle zaka kare ane mamakAleja pUrNa thAyache. ithe antarakaraNa saMyaMdhi balIyAno prakSepavidhi A pramANe-je karmono ne dhanate bandha ane udaya e theTa vidyamAna hoya semI. nu bhannarakaraNanu dalIyU prathama sthiti ane yojI sthiti pa bemA prakSepa kare, oma puruSa ghevodaye dheNimA pahanAra puruSamA dalIyAnobe sthitimA prakSepakare, je karma prakRtiono kevaLa udayaja vidyamAna hoya dhandha na hoya te karmAnu antarakaraNa saMyaMdhi daLIyu prathama sthitimAMja prakSepa kare, bIjI sthitimA na mAne, jema zrIvedanA udaye gheNyAsada jova zrIdhedanA dalopAno prathama sthitimA prakSepa kare, palI meM karmaprakRtiono udaya vidyamAna na hoya kevala bandhana hoya teok ammarakagaNa maMbaMdhI daloyuM bIbhI sthitimAMja nAMkhe prathama sthitimA na mAMye, jema maMgvalanakrodhAdaya zreNyAvara jIva saMcAlanamAna vigerenA valIyAno bIjI sthitimAMjapra. kSeSa kare, semaja meM karmaprakRtiAgo bandha paNa na ghartato hoya ane udaya paNa na vica. mAma hoya te karmona antarakaraNa saMbaMdhI dalIyu pAprakRtiomAM prakSepa kare. jema apratyAkhyAnAdharaNa pratyAkhyAmAparaNakapAyona dalIyu maMjvalanakAyarmA prakSepa kare, ahIM anivRttikaraNamAM paNuM vaktavya koyAnu chai parantu vistAra nA bhayathI ahIM Ryu nayI vizeSArthayi kammapayabITIkA vigeredhI jANavU havaM antarakaraNa karIne (kamaprakRtimAM antarakaraNanA dhIje samaye e pramANe kadhuche ) napuMsakavedane upazamApaM. napuMsakavedopazamanA ghidhi A pramANe-pahele samaye sloka (thoDA iloyA) upazamAce, bIbhe samaye teSI asaMkhyAtaguNa upaza Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (506 ) || guNasthAnadvAre upazAntabho haguNasthAnaprasaMgata upazamazreNinirUpaNam // (dvAra ==rET' svArabAda upazamazreNivALA (muni) dazame guNasthAne ani durjaya evA saMjvalanalobhane upazAnta kareM. // 2 zrI 5 // ane jaghanthI 1 samaya ane utkRSTapaNe antarmuhUrta dhI upazAnta kapAyo thAya ane syArabAda nizcayathI // 6 // addhAhRyathI ( 11 mA guNasthAnano antarmuhUrtakALa pUrNa thavAthI) athavA AyuSyano kSaya bhavAtho nIce par3e le ( utare le ; tyAM addhA kSayadhI paDato ne muni pacAnupUrva mAye, zrIne samaye yalI senAthI paNa asaMkhyAtaguNa pa pramANe yAvat carama sa mayasudhI dareka samaye asaMkhyAtaguNa asaMkhyAtaguNa upazamAve. ane upazamAvela dalIyAnI apekSAye dareka samaye yAvat vicarama ( upAntya ) samayasuzrI paraprakRtine cipe asaMkhyAtaguNa asaMkhyAtaguNa prakSepa kare ( saMkramAce ). parantu zvarama samayane viSe upazamAtra je lo te paraprakRtimAM saMkramAtrAlA dalIyAnI apekSAye asaMkhyAtaguNa jANavu, A pramANe napuMsakaveda upazamAyI. panale napuMsakatraiva upazasye 4 amantAnuSandhi, 1 mithyAtvamohanIya, 1 mizramohanIya, 1 samyaktvamohanIya ane 1 mapuMsakaye e pramANe ATha mohanIyamakRti upazAnta thA, tyArapachI antarmuhurtakAle upara batAyA kame khoda upazamAye paTale nava prakRti upazAnta thara, tyArapachI antarmuhUrta kAle hAsyAdicha prakRtio upazamAghe paTale paMdara prakRtio upazAnta thara, ane teja samaye purupanA grandha-udaya ane udoraNAnAM tathA prathama sthitinAM vyavaccheda thAya ( hAsyAdi cha palino upazama yaye chate puruSavedano prathama sthitimAM sama mAtra udaya sthiti zeSa rahe che. te bakhate puruSavedano bandha sahaya iti karmakRtau ) puruSavedanI meM AvahikApramANa prathamasthiti zeSa rahe AgAla thato nathI, udIraNA to thAyale, tyArathI mAMDIne cha nAMvAya saMbaMdhI dalIyuM puruSavedamAM prakSepa kare ( saMkramAve ) nahiM parantu saMsvalana kodhAdimAMnAMkhe, kammapayaDImAM paNa cheke se ApalikA zepa ra daladragraha na thAya hAsyAdiSaTkanI upazamanA thayA pachI samayIna ve ASanikAmAtra kAle saMpUrNa puruSavedane upazamA, puruSavedane A pramANe upazamArtha - prathana samaye thoDe upazamAyeM, ghIne samaye asaMkhyeyaguNa, tenAyI paNa trIjhe samagra asaMkhya guNa, pramANaM ghe samayanyUna AlikAko caramasamaya Aye tyAMsudhI asaMkhye guNa avaguNa upazamanA kahegI. aMta te ye samayanyUna AlikAdvika kAla sudhI pratisamaya gayApravRta nekrame karI paraprakRtiyAM saMkramAce, parantu pra thama samaye dhaNuM, yo samaya vizeSahIna, tethI paNa boje samaye vizeSahIna, e pramANe yAvata carama samaya Aye tyAMsudhI kahe purupada upazAntaye soLa prakRtiona upazama bhayo, te pachI je samaye hAsyAdichato upazama thayo a great prathama sthiti kSINa yaha te samayI Aga apratyAsthAnAva 4, Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrIlokanakAze tRtIyaH sargaH (sA0 231) prakRtayaH avazizaH bhavakSayeNa upazamazreNyantargataguNasthAneSu kAlaM kRtvA anuvara vimAne tpadhate, gacchati mayama guNasthAnaM dvitIyaM vA gatvA catutha vA gcchti| patana ApaSTaM-AaddhAkSayeNa pati upazAntAH prakRtayaH . 0 - m. . . . . : japha Wan 5pha 5 | upazAntamohaH 1 saMjvalanalobhaM upazamayati 28 2 apratyAkhyAnAvaraNa pratyAkhyAnAvaraNalobhau upazamayati 27 1 saMcalanamAyAM upazamayati 20 2 apratyAkhyAnAvaraNa pratyAkhyAnAvaraNamAye upazamayati 24 1 saMjvalanamAna upazamayati 22 2 apratyAkhyAnAvaraNa pratyAkhyAnAvaraNamAnau upazamayati 21 2 saMjvalanakoyaM upazamayati 10 2 apatyAkhyAnAvaraNa pratyAkhyAnAvaraNakrodhI upazamayati 18 1 puruSavedaM upazamayati 10 / hAsya 10 rati 11 arati 12 bhaya 13 zoka 14 jugupsA 15 rUpaM paTakaM upazamayati 15 . strIveda upa0 0 | . napuMsakaveda upa0 8 1 samyaktvamohanIyaM upazamana mizramohanIya upazamayati 6 . 1 mithyAvamohanIyaM upazamayati 5 24 anantAnubandhinaH krodha 5-mAna 2-mAyA -lobhAn -upazamayati 4 | // upazamazreNyArohakamo'yaM // mohanIyapakRtaya aSTAviMzatiH / / Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (508 ) / guNasthAnadvAre ekAdazaguNasthAnaprasaMgata upazamazreNisvarUpam || (dvAra raNa ko pratyAkhyAnAvaraNakoSa ane saMJcalanakodha e jaNe samaphAle upazamAbacA prAraMbhakare, have saMjvalanakodhanI prathamasthiti samayamyUna traNa AvaLikAzerachate apratyAkhyAnAtvaraNa pratyAkhyAnAvaraNa krodhanu vakoyuM saMvalanazI dharmA prakSepa kare nahi, parantu saMjvalana mAna vigeremAM prakSepe, kathuM che ke sa mayamyuma jaNa AvalikA zeSa raho saMmbalanakrodha patadUgraha na thAya. me AjalikA zeSa rahate to AgAla paNa yato gayo, parantu pakalI udIraNAja praba che, ane eka bhAvakikA bAkI rahe tyAMsudhI udIraNA hIya, pachI te ekAvakhikA avazeSa rahe te te saMcanakrodhanA bandha, udaya bhane udIraNAnI vyavaccheda thApa, ane apratyAkhyAnAvaraNa pratyAkhyAnAvaraNa kodha upazArata yA paTale ke ATale sudhImAM adAra prakRtibhI upazAnta thai, te bakhate bAkI rahe prathamasthiti saMbaMdhI eka AvalikA anaM samayanyUna AvalikA zika bajra uparanI sthiti saMbaMdhI dalIyuM choDone bAkI sarva saMjcalanakrodha upazamAvyo, sthAravAda se prathamasthiti saMbaMdhI eka AvalokAne lanamAnamAM stibuka saMkrame mAM bhane samayogazrAvalikAzika badalIyu puruSaSetramAM aNAvelA prakAraDe upazamA ane saMkamAye, paTale samayona ve AvalikApramANa kAle kodha upazamAcyo, paTale bhogaNIza prakRtio upazAnta yaha ise jyAre saMvodhanA bandha udaya udIraNAno vyavaccheda thayo senA anantara samabadhI AraMbhI saMcalana mAnanI bojho sthitimAMcI dalIyu' levIne prathamasthitirUpa banAye ane vede temAM udaya samaye yohuM prakSepa kare bIjI sthitimAM asaMkhyAtaguNaM, trIjI sthitimAM asaMkhyAtaguNu, 5 pramANe bAbata prathamasthitino caramasamaya Aye tyAMsudhI kahetuM prathama sthitikaravAnA prathamasamayathI mAMDIka amatyAkhyAtAvaraNa pratyAkhyAbhAvaraNa ane saMjvalana pa traNe mAnIne eka sAthai upazamAvaSA zaruAta kare saMjvalanamAnanI prathama sthiti samayIna traNa AvalikA pramANa zeSa rahane chate apratyAkhyAnAvaraNa prasyAdhyAnAvaraNa mAnanuM valIyu saMcalana mAnamAM na nAMkhe paNa saMjvalanamAyA vigeremAM nAMkhe, baLI ghe AvalikA zeSa rathe chate AgAla paNa vyavaccheda thAya, mAtra udIraNAja pravarte. ane te paNa eka AvalikA avazeSa rahe tyAMsudhI jANabo, AbalikA zeSa chate to saMjvalana mAnanA yandha udaya ane udIraNAno vyavaccheda thAya, ane apratyAkhyAtAvaraNa pratyAkhyAmAvaraNa 5 ve mAtra upazAnta thayA paTale pa kaSIza prakRti upazAnta yaha teja samaye prathama sthiti saMbaMdhI eka ASalikA ane samayoga ASalikAzika bajra uparamI sthiti saMbaMdhI daloyu sukone bAko sarva saMbalaNamAna upayabhASyoM, tyAravAda ne salamAmanI prathama sthiti sambandhi eka mAvalikA stibuka saMkrame saMsvanamAyAmAM prakSepa kare, anesa Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .... -:-::.....:..: .:.:.::.:::: :::: : 31] // zrIlokamakAze tRtIyaH sargaH (sA0 231) (509) (11 yo 10-9-8-7-ne 6 e rIte) ( pramatta guNasthAna sudhI Aye // 7 // ane koika jIva to tyAMthI ( 6 vA thI ) paNa paDato nIce (5 ne 4 1) ve guNasthAne Ave, ane koika to tyAMcI paNa nIce paDI sAsvAdana bhAva pAmIne bhayona ApalikAdrika bara valIyu puradhaSevamAM vatApekSA prakArabare upazamAye ane maMkramASa, samayona ApalikAkA'le upalanamAna upazAnta thayo paTale 22 prakRti upazAnta thai. je basate saMpalana mAnanA baca udaSa bhane udIra. NAno vyavaccheda thayo tegA anantara samayathI mAMrIne maMzcalamAyAnI bIjI sthitimAthI palIyu khapIne pUrvoktaprakAre prayamasthiti banAye ane ghede, ane te samayathIja mAMDIne apratyAkhyAnAdharaNa pratyAkhyAnAvaraNa bhane saMvahama e ame paNa mAyAo pakalAye upazamASavA prAraMbhecha, maMjvalanamAyAnI prathamasthiti samayamyUna paNa bhAvanikA zeSa rahI apratyAkhyAnAdharaNa-pratyAkhyAnAbaraNa mAyArnu charuThIyU saMjvalanamAyAmAM na nAMkhe, paNa sajvalanalobhamA nAMkheM, ye mAvalikA zeSa ra AgAla na thAya, mAtra udIraNAja pravata che. te paNa syAMsudhIja ke yAvata ApaliphAzeSa na zAya, ASalikA zeSa raNe saMjvalanamAyAnA bandha udaya 3dIraNAmo mpabaccheda thAyache. ane te bacate apratyAkhyAnAdharaNa bhane pratyAsyAmAvaraNa pa ye mAyAo upazAnta thA erale ghoSoza prakRtiko upazAnta thA. ane te samaye prathama sthiti sambandhI eka AvalikA ane uparano sthitisambazrI samayoga ApalikA dvika para dalIyu mukI bAkI sarva prajvalanamAyA upazamAdhavI, tyArapachI te prathamasthitisambandhI eka bhApalikAne stiyuka maMkrama saMjvalanalobhamA maMtramANe, ane samayona ApalikAtikabaddha daloyaM puruSavedamA kamA prakAre upazamAye ane sakramAve, nyArayAda samayona ke ApalikAkAle saMbalamamAyA upazAgata thA. paTale 25 prakRti upazAmta thA. gyAre saMjvalanamAyAnA bandha udaya ane udIraNAno vyavoda thayo senA anansara mamayatho prAraMbhI saMjvalanalobhanI bIsI sthitimAMdhI dalIyu mecIne homa vedazAnA kAlanA ye tRtIyAMza kAlapramANavAlI prathamasthiti pUrvokaprakAre yanAghe bhane vaide. pahelo eka tribhAga tenuM nAma azvakarNa karaNAkhA kaDevAya 1. ame bIjo tribhAga kiTTIkaraNAkhAnAmanI kavAya 2, hathe paDelA azvakarNakaraNAvA mAmanA tribhAgamAM pataMto chato pUrSa spardhakomAMthI daloyu laine - pUrvaspardhako banAye, rUpardhakanuM svarUpa A pramANe-bhahoM anantAnantaparamAzubhoSaDe banelA skandhone jISa karmapaNe grahaNa kareche, te ekakA skandhamAM je sarva adhanyarasavALo paramANu teno paNa rasa keliprazAye cheda karatA sarva jIvo karatA amansaguNa rasAdhibhAgone Apache. eTale eka eka Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ : (510) / upazAntamohamuNasthAnaprasaGgata upazamazreNinirUpaNam // (dvAra mithyAtve paNa jAya e Azraya che. // 8 // ane patita thayelo jIva te bhavamA mokSa na jAya, bhane koika jIva utkRSTayAM ayaM pulaparAvarta sudhI saMsAramA rahe (paribhramaNa kare). ||9||mhaabhaassymaaN kathu cha ke-"jo upazAnta kaSAyI jIva - - - .- -- kama paramANu sarya jIva karatA ananta guNa gmANuye yukta hoya . bIjo kama. paramANu ekabhAga adhika rasAvibhAgo Apache, tethI yojo bai adhika rasA. vibhAgo Ape 5 pramANe eka eka adhibhAganI AgaLa AgaLa vRliye myAMsuSo jayu ke yAvat challo paramANu siddhanA anaMtabhAga adhika rasAvibhAgoM mApe, nemAM aghanyarasapALA jeTalA paramANuo agatamA hoya seono samudAya samAnajAtIya hoSAyI pakA pahelI)sargaNA kahevAya che. yojA ekAdhika rasAdhibhAgayALA paramANaono samudAya bI jI SargaNA, ve adhika rasAvibhAgavAlA para* mANubhonA samudAyanI projI vargaNA pa pramANe paka paka rasAdhibhAgathI vadhatA paramANuonA samudAyanI vargaNAo kahetA kahetA ghargaNAonI mAMyA abha. vyothI anagtaguNa ane sidbhogA anantabhAga mamya saMkhyApramANa jANavI. ahIM uttagemaravRddhitho vargaNAo nANe spardhA karatI na hoya tethI A vargaNA ono samudAya te 'mpardhaka kaheyAya che. A spardhakanI challI vargaNAmAM AvelA rasapI AgaLa paka paka rasASibhAgano nirantara vRddhiye Sadhato rasa maLato nathI. parantu sarSa jIva karatA ananta guNa rakSAvibhAgoye badhato rasa maLe cha. tyArapachI seja ( upara yatAvyA spardhakanA ) jhame karI tyAMcI maMDI pIrju spardhaka kahe, paja pramANe trIjuM spardhaka kahevu, pASat pajarIte anantA spadheko thAya chai. A spardhako jIdhe pahelA karelA hovAthI paryaspardhako kaheSAya che, have imaNAM teja spardhaphomAMcI dareka samaye dalIya grahaNa karIne tenu asyarata homarasa paNu pamADIne apUrva spardhako banAveche. anAdi saMsAramA - maNa karatA A jodhe koipakhata paNa camdhane AzrayI AvA spardhako ghanAvyA nathI, parantu hAlamAMja atyanta vizuzinA yoge ASA apUrva spardhako banAveche. mATeja Ana apUrvaspardhako kahe vAra " have jA azvakarNa karaNAddhA pUrNa yaye te kiTTIkaraNAdvAmA praveza karo, have ahIM kiTTIkaraNAdvAmA pUrvaspardhako ane apUrvaspardhakImAthI dalIyu pAhaNa karI dareka samaye ananto kiTTIo banAve The, kiTTIonu myarUpa A pramANe--pUrvaspardhaka ana apUrvaspardhakomAMyI vagaMNAo lAne tene anantaguNahIna sapaNu pamADIna te vargaNAone moTA agtarAsTapaNAye sthApana kara, jemake je vargaNAonA anubhAgabhAgI anannAna nta chanAM paNa asarakalpanAye te anubhAga bhAgonI saMkhyA ekaso, ekasI eka athavA ephasI ke patrorIta kamathI ane adhikarasasparUpe hatI teja vargaNAonA anubhAgabhAgomo saMkhyA pAMca padara pacIsa pa.pramANe hIna hInaralapaNe ana moTA aratarAlapaNe sthApayI ve kiTTokaraNAddhAmA carama samaye eka sAtha apratyAgnyAnAvaraNa Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31] // zrIlokamakAze tRtIyaH sargaH (sA0 231) (11) para punaH vAraMvAra ananna (kALa sudhI) pratipAtane ( arthAt ananta kALa saMsAra paribhamaNane ) pAme cha mATe tamAre nizcaye lezakaSAya bAphI rayo hoya to teTalA mAtrano paNa vizvAsa na ja pharavo" // 1 // (vize* bhASyagAthA 1309) have je jIva (11mA guNasthAnathI) bhavano kSaya thatAM (AyuSya pUrNa dhavAthI)panita thApa - - - - - - - - -- - - - - ane pranyAlyAnAdharaNa pa ye lobha upazAmta yayA paTale 27 prakRti upazAnta thai, ane teja samaga saMjvalThamalobhano bandhavyavaccheda ane yAdara saMcalanalobhanA udaya udIraNAnI vyavaccheda ane naSamA aniniyAdarasaMparAya guNamyAnano paNa vyavadhacheda thAya che, ApramANe ahIM anivRtibAdarasaMparAyaguNasthAnake anukrame sAtayI mAMDI pacIzasudhI prakRtioM upazAnta hoya che, anantAnuvandhi 4 dazamamohanIya 3 e sAtanIupazamanA prathama karI doSAyI sAta upazAnta. 1, napuMsakavedanA upazanamA pAye kA zAnta 2, sovedaDapazamye madha upazAnta 3, hAsyAdhipaTaka upazamye paMcara upazAnta 4, puruSavezupazamye soya upazAnta 5. apranyA yAnAparaNa pratyAkhyAnAvaraNa ke krodha upazamye aDhAra upazAnta 6, maMkhalanaudha upazamye AMgaNIza upazAnta 7. apratyAkhyAnAyaraNa pratyAkhyAnAvaraNa ve mAna upazamye pakavIza upazAnta 8, saMgdha. namAna upazamye bAdhIza upazAnta 9, apratyAkhyAnAdharaNa pratyAsthAnAdharaNa vaM mAyA upazamye coyIza upazAnta 10, saMjvalanamAyA upazamye evIza mo. hanIyaprakRti upazAmta yA 11, have apratyAkhyAnASaraNa pratyAkhyAnASaraNa dhe lobha anivRsinA dharamasamaye upazamyA paTale dazame samasaMparAyaguNasthAnake mAtA zAmohanIya prakRti upazAgna thA, have A hamasaMpAyanI kAra antamahataghamANa che. termA peTho chatto kaTaTIka lAbhalI mubhama kiTTIone uparanI sthitimAMyI maMcone samasaMparAyanA kAlatutya prathamasthiti kare ane yede. bAkInu sUlamakiTTIrUpa canAghera daloyu ane samayona ApalikAhikamA yAMcala na nIyu upasAve. sUramaparAyanA chellAsamaye ajyAlamalobha sarva upazA. Psa thayoM eTale aTAdhIza mohanIyaprakRtio upazAnta thA , teja samaye pAMca zAnAvaraNIya 5, cAra darzanAvaraNIya, 9, pAMca antagaya 14, yazaHkI ninAma pharbha 30, ane uccaItraka 16, e soLa prakRtionI bandhanyavaccheda thAna myAgbAda anantAsamaye upazAntakaSAyabInarAgachamastha agIyAramu guNasyAmaka pAme cha, adhoM mohanIyanI aTAghoza prakRti o upazAnta pamAya , A upazAmta. moraguNasthAna ke jaghanyathI eka samaya Ane utkrapathI antamuhUrnakAla mudhI rahe cha, te pachI niyadhI par3e che paDapArnu pre prakAre thAya cha, eka bhayakSayatho ane zrIju ar3A (kAla) kSayathI, bhava AyuSya kSayamaranArane ane adrAkSaya upazAntano kAlapUrNa thaye. adrAkSaye pahato jevI rIte caDhI ito teSIja gIte paDe The, paTale ke jyAM jyAM (je meM guNasthAna ke ) yandha udaya vigere vyavacche pAmyA batA paDatA chatA te te Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 (512) // upazAntamoguNasthAnasaha upazamazreNinirUpaNam // (dvAra che te jIva prathama samaveja bandhanAdi sarva karaNo parvatavei che. // 10 // kAraNa ke pUrve vAMdhelA AyuSyavALo jo ahiM zreNimAM vartatI (8- 9-10-11 me ) jo maraNa pAme to nizvaye anuttara devamAja utpanna thAya. // / 11 // mahAbhASyavRttimAM "jo jIvezreNi aMgIkAra karI hoya, te jIva - franti koipaNa guNasthAnamA ( 8- 9-10 mAM ) varttano athavA upazAntamohavAko (11mAM) thar3ane jo kALa kare to nizvayathI anuttaradevamAMja utpanna thAya. " ( ane zreNidhI paDelAno kALa karye chate koi niyama nathI, tene judA judA adhyasAyo thavAthI judIjudI gationo saMbhava hoya che. vizeSAH bhASyagAthA 1304 nI TIkA) A guNasthAnanI jaghanyasthiti ? samayanI kahI che, ane te sthiti AyuSyanokSayata anuttare jAya tyAraMja (1 samaya jaghanyasthiti anyathA antarmuhUrttana hoya) jANavI || 12 || eka jIva eka bhavamAM ve bAra upazamazreNi kareM ane AkhA saMsAramAM basato sarva malIne cAra bAra upazamazreNi kare || 13|| ahiM siddhAMtakArane mate eka mAM kSapakazreNi ane upazamazreNimAMnI ekaja zreNi karavAnI guNasthAnake te sarva pravarta le (Arambha karAya le) paDhato chato yAvat chaThThA sudhI paDhe, koSa tethI paNa nIce ve guNasthAnaka sudhI Ave, yAta koi sAsvAdamamAya paNa pAye hai. ane midhyAtve jAya che. baLI je bhaSa kSaye par3e che se prathama samayeja sa bandhanAdikaraNAne pravartAve utkarSatho ekabhavamAM upazamaNi ve dhAra kare che. je bevAra upazamaNi kare tene ne bhaSamAM kSapakazreNi yAya nahi, ane je ekabAra upazamazreNi kare mene apakazreNi thAya paNa kharo tema kAmaprathikono abhiprAya che che - "kSAM dube vAre uyasamamedi paDivarajara tassa miyamA saMmi bhave bagasedI natyi, jo pacasi upasamaseThI paDivajA tasa khagadI Doja vitti siddhAntanA abhiprAye to eka bhavamAM eka zreNi aGgIkAra kare paTale ke upazama zreNi karaNAra te bhavamAM zrapazreNi kare nahi ke moTopazama ekasminbhave hi myAda santataH / yastinbhaye tRpazamaH kSaya mohasya tatra na || 13 pramANe kAM savistara upazamazreNinuM svarUpa kayuM. vizeSArthiye kammapayaDI TIkA pazca saMgraha TokA trigare gratho aba ThokavA. 1 adrAkSayacI paddhata 10 me 9 me ityAdike Ave to jyAM netrI rote dhAdiviccheda kaya hoya tyAM teSI rIta baMdhAdi punaH pracartA anaM bhavanathathI anuttarAM jatAM 12mAmAMdha zodha theja guNasthAne avelo hovAthI te guNasthAnane yogya vaMSAvi sarca kiyAo eka sAtha karavA bhAMDe 2 upazamazreNie caDhato jIva paNa 8-9-12-21 me maraNa pAme ane upazamazreNidhI paDato zIghra paNa cAra sthAne maraNa pAmI anutaramAM jAya. Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 319 ) // zrIlokabhakAze tRtIyaH sargaH // (sA0 233) (513) hoya che, parantu karmagraMdhane mate // 14 // karI cha ekavAra upazamaNi jeNe tevo jIva kSapakazreNi karI pAke ( ekavAra upazamaNi karanAra jIva veja bhatramA kSa. pakazreNi aGgIkAra kare no ne bhavamAM ve zreNi karI kavAya ). paNa ekana bhavamA ye vAra karI cha upazamaNi jeNe ne sapakaNi to na ja kare. // 15 // e pramANe karmagranthanI laghuvRttimAM kA che. e pramANe 11 muM upazAnta. moha guNasthAna ko. // 11 // hAre pAra, gaNArabhAnaka kute he. kSINAH kaSAyA yasya syuH, sa syAt kSINakaSAyakaH / vItarAgazchadmasthazca, guNasthAnaM yadasya tat // 16 / / kSINakapAyacchadmasthavItarAgAhvayaM bhavet / guNasthAnaM kevalivadraGgAdhigamagopuram // 17 // tatra ca // zreSThasaMhanano varSASTakAdhikarayA naraH / saddhyAnaH kSapakazreNimapramAdaH prapadyate // 18 // tathoktaM karmagranthalaghuvRttau // "kSapakazreNipratipanno manuSyo varSApTakoparivartI aviratAdInAmanyatamo. 'tyantazuddhapariNAma uttamasaMhananaH, tatra pUrvavidapramattaH zukladhyAnopagato'pi, kecana dharmadhyAnopagata ityAhuH / (sA0 232) vizeSAvazyakavRttau ca "'pUrvadharo'pramattaH zukladhyAnopagato'pyetAM pratipadyate, zeSAstraviratAdayo dharmadhyAnopagatA" iti nirNayaH / / ( sA0 233) tatkramazcAyaM // sa turyAdiguNasthAnacatuSkAnyata'ntayet / antarmuhartAyugapat , prAganantAnubandhinaH // 19 // tataH kameNa mithyAtvaM, mizraM samyaktvamantayet / ucyate kRtakaraNaH, kSINe'smin saptake ca saH // 20 // vaddhAyuH kSapakazreNyArambha iha ApakaNipratipannottamasaMhanano'dhiratadezaSiratapramatApramattAnAmanyatama utpannavizuddhapariNAmo vijJeyaH / tatra ( iti pAThapatiH ) vizeSAbhASya gAyA 1323 pRttI Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " (514) || guNasthAnadvAre dvAdaza kSINamo guNasthAnaparUpaNam // (dvAra kazcenivarttate / anantAnubandhinAzAnantaraM jIvitakSayAt // 21 // tadA midhyAtvodayena bhUyo'nantAnubandhinaH / vadhnAti mithyAtvarUpa tadvIjasyAvinAzataH || 22 // kSINe mithyAtvabIje tu bhUyo'nantAnubandhinAm / na vandho'sti kSitiruho, bIje dagdhe hi nAGkuraH || 23 || sureSUtpadyate'vazyaM baddhAyuH kSINasaptakaH / cettadAnImapatitapariNAmo mriyeta saH // 24 // nipatatpariNAmastu, baddhAyumriyate yadi / gatimanyatamAM yAti, sa vizuddhayanusArataH // 25 // baddhAyupko'thAkSatAyuH, kSapako mriyate na cet / niyamAtsaptake kSINe, vizrAmyati tathA'pyasau ||26|| sakalakSapakazcAtha, vidhAya saptakakSayam / kSayaM nayetsvanarakatiryagAyUMSyataH param ||27|| pratyAkhyAnApratyAkhyAnASTakamantayedra guNe navame / tasminnarddhakSapite kSapayediti SoDaza prakRtIH // 28 // tiryagnarakasthAvarayugalAnyudyotamAtapaM caitra / styAnarddhitrayasAdhAraNavikalaikAkSajAtIzca // 29 // atra tiryagyugalaM- tiryaggatitiryagAnupUrvIrUpaM, narakayugalaM- narakagatinarakAnupUrvIrUpaM, sthAvarayugalaM - sthAvara sUkSmAkhyamiti jJeyaM / andho vahnirdahetprApyendhanAntaram | kSapako'pi tathA'.. prAntaH kSapayetprakRtIH parAH || 30 || kapAyAkazevaM ca kSapayitvA'ntayet kramAt / klIvastrIvedahAsyAdiSaTka pUruSavedakAn ||31|| eSa sUtrAdezaH // anye punarAhuH // SoDaza karmApayeva pUrvaM kSapayitumArabhate, kevalamapAntarAle'STau kapAyAn kSapayati, pazcAtSoDaza karmANIti karmagranthavRttau || (sA0 234 ) artha - - je jobanA kapAyo kSaya pAyA hoya te kSINakaSAyI jIva kavAya ane tevo je vItarAga dyastha tenuM je guNasthAna te ||26|| kSoNakaSAya 1 Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - 3'muM] // zrIlokanakAze tRtIyaH sargaH (mA0 234) (515) chadmasthavItarAga nAmarnuche, ane e guNasthAna kevalipaNArUpanagara (viziSTa zahera)mAM praveza karavAne moTA daravAjA sarakhaM che, // 17 // ane tyAM uttama (vanagamanArAca) sahayaNavALo-AThavarSathI adhika ummaravALo-manuSya-zreSTha (dharma vA zukla) dhyAnavALo-apramAdI jIva kSapaphazreNine aGgIkAra kare che // 18 // teja pramANe karmagrandha laghuttimA kayu che ke "kSapaphaNine aGgIkAra karelo (karanAra) manuSya ATha varSayI adhika vayano, aviratAdi (cAra guNasthAnamAthI) kAipaNa (guNasthAna 1 kAra I. 5 guga. ET pAyA kApa agnarmuhUrtamA mayogikamalI guNasthAna prApta thAya che mATe 2 kSapakaNimA kSapaNA karavAnA prakAra A pramANe ?--kSapakaNi kara.. nAra ATha varSanI upara bartatA varSabhanArAca saMghayaNapALA jinezvara prabhunA vidyamAnakAlayati (te kAla A avasarpiNIkAlamA bharatakSepane AzrayI zroprathamatIrthaMkara prabhunA kAlathI mAMDIne zrIjamvRsvAmIbhagavAnamI kevalopani sudhIno lANI ela pramANe parayata kSetra vigairemA tathA tamAma coyIzIkAraTomAM paNa jANavu, dharmazuknadhyAnadhyAtA ityAdi viziSTa guNayukta jIvo hoya ne nIcI the prakAgnA hoya, 1 camAyuka, 2 anyaccAyuka, bavAyuSkamA / yemAnika yadvAyuSka, ane 2 bIjA anyagatibaddhAyuSka pama be bhedI che. bavAyukanIvo saryakSapaNA karatA nathI, samakAye arake che, te paNa mAnIka badAyaka hoya te samakakSayathI kSAyikasamyaktva pAmI UpazamazreNiye paNa car3he che. ane amya ganicaddhAyurA hoya te zreNikAdinI peThe koipaNa zreNikaratA nathI, bhane abadAyuki ke hoya te saMpUrNa kSapakaNi kare cha, basAyuSka hoya ke acadvAyuSka hoya te banna paNa avirata 1, dezavirata 2, pramatta 3, ane apramatta , pa. cAra paikI guNasthAnake vartato chato anamtAnubandhi 4 ane da. zamamohanIyanI kSapaNA karecha. tanI vidhi-anantAnubandhi dhimaMyojanA [kSapa. gA)no prakAra je pUrva batAyI che te pramANe jANadhI, darzanamohanIyanI kSapaNA paNa anantAnubandhino jamaja jANadhI, kAMpha vizeSa svarUpa mA pramANe jANavu,- darzamohanIyanI zrapaNA mATe tatpara thayela jIya parne yatAbelA ga. yApravRttAdi traNa karaNa kare he mAtra apUrvakaraNanA prathama samaye nahi azya mAM AvelA mithyArava tathA mizranA dalikanai gumamaMkame karI mamyaktyamIhanIyamA prakSepa kare, mizyAca ane mizrana ubalanAsayama paga AraMbhe, ne A pramANe-pahelo sthitikhaMDa ghaNo moTo uyele. caujI thI vizeSahIna, pIjo tethI paNa vizephahIma, pa pramANe yAzta apUrvakaraNanA gharamasamaya sUdhI kaDe apUrvakaraNanA prathamamamaye ne sthiti satkarma hanuM te apUrvakaraNanA caramasamaye saMgamyeyaguNahIna yaya, pa pramANe sthitivandha paNA jANavo, apUrvakaraNamA prathamanamaye je daldo sthitigandha hato senI apekSAye tainA namasamaye sahayeya guNahIna Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (516) / guNasthAnadvAre dvAdazakSiNamohaguNasthAnaprasaMgataH sapazreNiprarUpaNam / [chAra vALo), ati zuddha pariNAmavALo, uttama saMghayaNabAlo. tyAM pUrvano jANanAra apramatta (hoya to ) zukladhyAnane pApta thayelo, ahiM keTalApaka AcArya dharmadhyAnane prApta yayelo hoya ema kahe che. ane vizeSAvazyakavRttiA pUrvadhara-apamatta-evA (muni) zukladhyAnane prApta yayelA A muni kSapakaNine aGgIkAra kre| ane zeSa aviratAdi (traNa) dharmadhyAnane mAna thayA chatA kSaphkazreNi aGgIkAra kara. evo nirNaya cha / " ne kSapakazreNino anukrama A pramANe-caturthaaviratasamyagdRSTi vigere cAra [ 4-5-6-7 ] guNasthAnanI aMdara te jIva antarmuhasamAM samakAle prathama (cAra) anantAnavandhino vinAza ( vaya / kare // 19 // tadanantara anukrame mithyAtvamohanIyano-mizrano-ane samyaktva mohanIyano kSaya thAya che. te pachI anivRttikaraNamA praveza kare bhyAM paNa sthitidhAta vigare sarva papA te bIja rote kare, anivRtikaraNanA prathamasamaye praNe varzana mohanIyamA paNa dezopazamannA nirdhAta ane nikAyamAno vyavaccheda thAyale, darzanamohamIyadhikana je sthitisatkarma avaziSTa che te amivati karaNanA prathamasAya. thI mAMDI me tighAtAdivara ghAta kaMgana ghAtakarAtu dajAsthitivaDA gaye chate asaMkSipaMcendriyanA, sthitisatkarma saralu thAya che tyArabAda sthi. tikhaMDonA saDanapRthakava gaye chate caturindriyamA sthitimatkama bheTala. te po valI teTalA sthitisaMho gaye zrIndriyamA sthitimatkarma jeTalaM. temAthI paNa neTalA sthitikhaMDo gaye hIndriyanA sthitisatkarma jeTalu, temAMtho paNa dalA sthitiDho gaye pakendriyanA sthitisatkarma jeTala, temAthI paNa teTalA sthitibaMdo gaye palyApamanA asaMkhyeyabhAgapragaNa (ekendriyanA sthitisamkarma pramANa pAlI seTamA sthitikhaTI gaye chane pasyopamamAtra sthitisakama thAya cha, A NikAra mahArAjAnu kathana che. paMcasaMgrahakAranA kathana pramANe to paNyopamanakhyeyabhAgapramANa] sthatisatkama thAya hai, tepachI te RNe varzanamohanIyanA paNa darekadarephano ekaeka makhyAtamobhAga mukI zeSatayano nAza kare te pachI dhalI te muphelA paka saMkhyeyabhAgano pakasaMkhyAtamI bhAga mukI yAko vinAza kare / pramANe hajAge sthitighAtI jAyache. tyArapachI mithyAtvanA asaMkhyAtAbhAgonoM khaMDa kare, ane samyakatva tathA mizramohanIyanA saMkhyAtAbhAgAMnA khaDa kare, A pramANa ghaNA minimmaMDI gaye chate mithyAtvana daliyu mAlikAmAtra tha', ane samyaktva tathA bhithamohamIyanu palyopamanA amaMkhyAtamA bhAgapramANa thayu miyAnya sambandhI naM. ina karAtA A sthitibaDhI samyakanya ane mizramohanIyamA prakSepa kare, mi. zranA hoya ne samyamnamAinIyamA ane samyatva mohanIyatA nAcanA potAmA sthAnamA have AzramikAmAtra je mizyAnyanu dalIyu ra hatuM te stivuka saM. me mamyaktyamohamIyamA prakSepa kare. tyArapachI samyaktva ane mizramono Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 muM) || zrI lokaprakAze tRtIyaH sargaH (sA0 234) ((17) kare, AsAmatikSapa pAmye chate te jIva kRtakaraNa kahevAya he // 20 // pUrva pAMlA AyuSyA jIva kSapakazreNino prAraMbha karanAra jo anantAnubandhino kSaya karyAbAda AyuSyano anta AvavAthI pakazreNithI ) nivRti pAne che ||21|| to te anantAnubandhine utpanna karavAmAM bIjabhUta evA midhyAtvano vinAza nahi thayelo hovAthI midhyAtvano udaya thatAM punaH anantAnubandhino baMdha ( upArjana ) kare che || 22 || ane mithyAvarUpa vIja kSaya pAmye chate punaH anantAnubandhino (utpatti karake vRkSa bIja baLI gaye cha 1 samyakRtyamohanIyano kSaya karatAM jyAre samyaktvamohabhoganI sattA 8 varSa pramANa rahe tyAre te oma nizcayanayathI " darzanamohanIyakSapaka ka hedhAya bhane samyaktvamohanIyatI antyakhaMDa ukere te khate " kRtakaraNa kaDevAya. e kRtakaraNa kALamAM vartato jIva maraNa pAmI cAre gatimAMjara yAM kisamyaktva pAme mATe kSAyikamamyakanya pAsavAnI kiyAonI prAraMbhaka manuSyaja hoya ne samyaktvamohanIyanA dalIyAnI sarva kSaya karI kSAyikasamyaktya pAsanAra ( kriyAniSThApaka ) cAre gatinA jhavI hoya. thanA asaMkhyAtA bhAgo [ khaMDa ] kare, eka bhAga avazeSa rahe, te pachI te eka bhAgatA paNa asaMkhyAtA bhAgo gaMDe eka bAkI rAkhe pa pramANe kedalAka sthi ti khaMDo gaye chate mizramohanIya AvalikAmA thayuM ane te basne samyakatvamohanIyanuM sthitisatkarma ATha varSapramANa raheche, nizcayanayamate A bakhate saphalavighnamo vinAza thavAthI darzanamohanIyanI kSapaka kaheSAya se, tyArabAda samyaktvamonIyanuM antamuhataM pramANa sthitikhaNDa ukere, ane to u dayasamayathI AraMbhI prakSepa kare mAtra udayasamaye sarvastopha, tenAthI khoje samaye asaMkhyAta guNa jhIjeM lamaye tainAthI paNa asaMkhyAtaguNa. pa pramANe yAvana guNazreNinuM zikhara Aye tyAMsudhI kahatA jatru. tethI AgaLa vizeSazIna vizeSahIna kahevu. yAvat caramasthiti Ave A pramANe antaramuhUrtapramANavALA pUrvapUrvekaratA a saMkhyAtA guNA aneka sthitikhaNDIne ukere ane nikSepa kare te yAvat vithacarama ( upAntya ) sthitikhaNDa Ave tyAMsudhI ukere bhane nikSepa kare upA myasthiti khaNDa karatA caramakhaNDa asaMkhyeyaguNa jANavu, (kammapapaDImAM upA nya sthitikhaNDa karatA carama sthitikhaNDa saMkhyAtaguNa kaDela he.) ane carama ( chelo ) sthitikhaNDa uke chate te kSapaka 'kRta karaNa thayo ma pramANe ka vAya A kRtakaraNanA phAlamAM vartato koka jIva kAla paNa kare ane cAre gatikInI koIpaNa gatima utpanna yAya, prathama te jIva zukkalezyAmAM hatI. mAM tote koi paNa lezyAne pAmaM tena kAraNathI A kSapakazreNino prasthApaka . Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (518||guNasthAnadvAre dvAdazakSINamohaguNasthAnaprasaMganaH zapakaNiprarUpaNapa (bAra aMkuro phuTato nathI // 23 / / pUrva vAMdhalA AyuSyavALo sAta prakRtino kSaya karyo che jeNe yo jIva apratipatita pariNAma vAlo chato jo maraNa pAme to te nizcaye devomAMja utpanna thAya cha / 24 / / ane pUrvabaddhAyu jIva pahatA pariNAma bALo thayo chato jo maraNa pAme to vizuddhine anusAre cAramAMnI koipaNa gatimA jai zake // 25 // have pUrvavaddhAyu jIva hoya ane akhaMDa (dIrgha ) AyuSyavAlo hoya ne tethI jI te kSapaka jIva maraNa napAme nopaNa (te kSapaka) sAta prakRtiyo kSaya karyA vAda (sAyika samyakatva pAmyA bAda ) avazya vizrAma pAme AgaLa kSapakazreNi na kare ( arthAta ne dezalapaka khevaay)|| 16 // haye sarvakSapaka jIva 5 prakRniyono kSaya karIne tyAravAda devAyupya-narakAyuSya-ne tiryaMcAyuSya kSaya kare. 1 me irzanasamA kSaya karya ne ne ' dezanapaka " ane sarvamohanIyano aya kare te "makSapaka", 2 e 3 bhAguNA bhAnAmAM namI doSaNa AyuSya yadhanI yogyatA TALe e hetuthI 3 AyuSyano kSaya ATame guNaTANe kare pama kavAya. ( prAraMbhaka ) manuSya hoya ane niSThApaka cAre ganimAM paNa hoya che, ka' chai ke "pavago u maNUsI niSago hoi cajasu vi gaIsu" ahI ATalu vi zazeSa samajaSAnu hai ke-jI kSapakazcaNinA prAraMbha pUrva ghaddhAyu / AyuSya bAMdhyu hoya ane ) kSapakaNi AraMbhe ane anantAnundhino kSaya yayA pachI taranaja magNa thavAthI kadAca aTa kI jAya to kadAcit anantAnubandhimA vIjarUpa mithyAnvanI kSaya na thayeTa hoghApI mizyAtyodaye pharo paNa anantAnuyandhione upacaya ( pakaTA ) kare. ane mithyAtva kSaya pAmyuM hoyato mithyAnyacIjamo abhAva thaSAthI anantAnubandhi ono upacaya karato mathI, jenu ma. maka ( anantAnubandhi 3 darzanamohanIya ) kSaya pAmyuM chai teyo jIba atipatita ( nahiM paDaghAi) pariNAmI chanI avazya devalokarmA upaje. ane pra. nipatita pariNAmI chano bhinna bhinna pariNAmAMno mabhava hovAyI pariNAmane anusAce kopaNa gatimA utpanna thAyacha, ghAyu chorA chatAM paNa dIgha Ayu hogAthI jo te banate kAla na kare to sApha kSaya thaye chataM nizcayathI ubhI rahe ( aTaka ) parantu cAritramohanIyamI zapaNAno AraMbha na kare, paNa koka jIva upazamazreNi kareM, zaGkA kSAyika samyaktra pAmelo jIva ghaTallAme bhadhe mokSa jAya? uttara-abadAyu caramazarIrI jIva kSAyikasamyaktva pAme to teja bhaye mokSa jAya, degha athavA narakagatinu AyuSya bAMdhyA pachI kSAyikasamyaktva pAme to prathama bhaSa kSAyikasamyakasyaprasthApaka manuSyanI, yIjo bhava deva athavA sarakanI ane trIjo bhava caramazarogiyo manupanI pAmI te trIne bhaya mAkSajAya paTala Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ , 31 muM) || zrI lokaprakAze tRtIyaH sargaH (sA0 234) (615) // 27 // ane navame guNasthAne pratyAkhyAnAvaraNa 4 ane apatyAkhyAnAvaraNa 4 e ATha prakRtino kSaya kare ane te ATha akSaya thatAM vacamAMja 16 prakRtiyo khapAve / / 16 prakRtiyoM A pramANe- tiryacagati 1 ticAnupUrvI 2- narakagati 3- narakAnupUrvI 4-sthAvara 5 - sUkSmada - ( pa nica- naraka ne sthAvarana yugala kahevAya ) udyota - temaja nizcaya Atapa 8 - styAnarddhitrika 11 (nidrAnidrA - pracalA calA ne thoDi ) - sAdhAraNa 12 - vikalendriya-bika (DIndriya, trIndriya, caturindriyajAti) 12 - ne ekendriya jAti- 16 // 28-29 / / " ahiM nicayugala te tiryaMcagati ane niryacAnupUrvI rUpa, narakayugala te narakagati ane narakAnupRvarUpa, ane aNabhava dhAya 2, asakhyAtavarSAyutrALA niya~ca agara manuSyanuM AyuSya bAMdhyA pachI kSAyikA tisthApaka thI bhave Ayu bAMdhe hovAthI yugalika thAya, ane yugaliko nizcaye devagatimAMja jAya mATe zrIjI bhava devagatimo ane tyAMcI vyathI caramazarIrI manuSyapaNe utpanna yaha mokSe Aya, paTale cAra bhaya dhAya kazuM che ke "ithe taM miya bhamma simjhati isa khiinne| jaM devanirayasaMkhAu carimadetesu te si // 1 // " zaMkA- kSAyikasamyagdRSTi kRSNanuM pAMcamA bhavamAM mokSagamana saMbhaLAya the. tethI pAMcabhaSo kA oiye. te pAMcabhavo A pramANe - kRSNavAsudevarUpa manuSyabhazramAM kSAyika samyaktva pAmyA te prathamabhava 1. narakAyu bAMdhalu hovAthI narakopatti cha yo bhatra 2 narakabhavamAMthI vyazrI manuSyamAM utpanna yaze e bIjo bhaSa 3. manuSyamA~ ArAdhanA karI pAMcamA devaloke upajaze e cotho bhava 4. tyAMcI ruSI amama nAmanA ghAramA tIrthakara thaze e pAMcamo bhava 5 Aja pramANe AgamaNAM varNavela duHprasaha AcArya vigere jIvone kSAyikasamyaktva paNa A roseja [ cArabhavano niyama na rAkhthe chate ja] ghaTI zakeche. uttara-cAra bhaSa sudhIno niyama varNavyoche te bahulatAye samajatro, mATeja kRSNa ku.prasaha sari vigerenA chAntamAM doSApati nathI, ye avaddhAyu chato jo kSapakazreNino prAraMbha kare to sapmaka laya yaye chate nizcaye cAlatA bizuddha pariNAmatho mahi virAma pAmyo chato ja saMpUrNa kSapakazreNi pUrNakaranAra hovAthI cAritra mohanIya khapAvatrA prayatna kare meM, cAritra mohanIyanI kSapaNA karavA prayatna karanAra jona pUrve tAmya svarUpAcA yathApravRttakaraNa 1. apUrvakaraNa 2, ane anivRttikaraNa 3 e traNe karaNI karele, mAtra vizeSa e ke ke ahIM yathApravRttakaraNa apramatra ( 7 me ) guNasthAnake, apUrvakaraNa apUrvakaraNa ( 8 me ) guNasthAnake, ane anivRtikaraNa abhivRtti. karaNa cAdara saMparAya [ 9 me / guNasthAnake ApaNasuM, harSa prathama apUrvakaraNamAM apazyAkhyAnAvaraNIya ane prasyAkhyAnAvaraNIya pa kapAyASTakarUpa ATha cAri Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (520) / guNasthAnadvAre khAda zakSINamohaguNasthAnamasaMgataH kSapakazreNiprarUpaNam | [dvAra === = sthAvarayugala te sthAvara ane sUkSma nAma karma e pramANe jANavRM, " jema ardhA vA lInAkhelA indhana (lAkaDA) jeNe evo agni bIjAM kATane pAmIne nene prathama cALI nAte nema kSapaka jIva paNa ahiM ( 8 prakRtiyonA kSayanI / vacamaja pUrvoka bojI 16 prakRtiyono kSaya kare he ||30|| ane tyArabAda kSaya karatAM bAkI rahelA ATha pAyono kSaya karI anukrame napuMsakaveda- khoveda - hAsyAdi 6 - ane puruSavedano kSaya kare ke ||11||e siddhAntamata ko ane kelAeka AcArya to ema kahe che ke "16 prakRtiyoneja prathama khapAvanA mAMDe te daramyAnamAM (bacce ) phakta ATha pAyone khapAye ane tyAsvAda ( avaziSTa ) 16 prakRtiyono kSaya kare " e pramANe karmagrandhanI vRttimAM kathuM che. mohanIyane sthitighAtAdiva testu ane teborIte khapAve ke jevI ani vRttikaraNamA prathamalamaye palyopamanA asaMkhyAnamA bhAga jeTalI sthitiSAlu te thAya che, sthAsvAda anivRtikaraNakALanA saMkhyAta bhAgoM gaye chate ucalanA saM kramaNe uzana karAtI styAnaddhitrika 3 / styAnadhi, nidrAnidrA, pracalApracalA narakagati 4, narakAnupUrvI 5 tiryaggati 6 tiryagAnupUrvI 7 jAtikhaSka 11 ( pakendriya dvIndriya, trIndriya, ane caturindriyajAti ) sthAvara 12 Atapa 13 upata 14 sUkSma 15 sAdhAraNa 16 pa soLa prakRtionI sthiti paNa pa syopamanA asaMkhyAnamA bhAgapramANa yaha pachI te soLe prakRtio darekasamaye samaye baMdhAtI prakRtizrI mAM guNasaMkrame prakSepa karAtI prakSepa karAtI saMpUrNa kSaya pAme ye aha pahelezI khapAyAne AraMmeluM kaSAyASTaka hajuSI kSaya pAmyu nathI, mAtra tenI samaja a soLa prakRtio khapAvI ! tyArabAra haye amla muMitakAle te kAyAkane saMpUrNa khapAye paTale ke anivRtikaraNato eka saMkhyAtamo bhAga bAkI rathe pUrvoka soLe prakRtio saMpUrNa kSaya thai, ane tyArabAda kaSAyASTaka paNa saMpUrNa kSaya pAye che, cIjA bhASAyoM ko meM soLaprakRtipASavAmI prathamaja mAta kare ane vacagAle kapAyASTaka khapAve ane pachI zeSa so prakRtiomI apaNA pUrI kareM, syAravAda antarmuhUrtakAle nava no. kaSAya bhane cAra saMcalana kaSAyanuM antakaraNa karI uparanI sthiti napuMsaka vedana valI ulanavidhiye khapAdhanA zaruAta kare, antarmuhUrtakAle te mapuMsakayedarnu dalIyUM pasyopasanA asaMkhyAtamA bhAgapramANa sthititrAkhuM yayuM tyArathI mAMDIne baMdhAtI prakRtiomAM guNasaMkrame karI ne dalI prakSepa kare A pramANe prakSepa karatA karatA antarmuhUrta se saMpUrNa kSaya pAmyu have jo napuMsaka vede zreNiye cadravo hoya to nIcenI sthitinuM ( ApalikA mAtra ) dalIyuM bhogakhIne kSaya kare ane anya vede zreNi AraMbhI hoyato te AmalikAmamA dalIyuM che ane te hitakasakame vedAta prakRtiomAM saMkramAve pramANe saMpUrNa napuMsakayeva Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314] // zrI lokaprakAze tRtIyaH sargaH (sA0 234) (521) kramaH puMsyArambhake'yaM, strI tu kSapayati kramAt / klIbapuMvedahAsyAdiSaTkaM strIvedameva ca // 32 // klIvastvArambhako nUnaM, strIvedaM prathamaM kSipet / puMvedaM hAsyapaTkaM ca, napuMvedaM tataH kramAt // 33 // tataH saMjvalanakrodhamAnamAyAzca so'ntayet / tataH saMjvalanaM lobha, kSapayeddazame guNe // 34 // lobhe ca mUlataH kSINe, nistIrNo mohasAgaram / vizrAmyati sa tatrAntarmuhu kSapako muniH // 35 // tathoktaM bhASye // " khINe khatraganiyaMTho vIsamae mohasAgaraM tariuM / aMtomuhuttamudahiM, tariuM thAhe no kSaya thayo. tyArabAra antarmuhUrtakAle Aja kame karIne strIveda paNa khapAvAya che, syArabAda hAsyapadakame samakALe khapApavAnI zaruAta kare tyArathI mAMDIne te DAsyAdinuM uparanI sthitinu dalIya puruSavedamAM na saMkramAne paNa saMbalanakodhamAM saMkamAye, ApaNa chaye nokaSAyo pUrvoktavidhiye saMvahanakrodhamAM nakhatA ( saMkramAvatA ) antarmuhUrtakAle saMpUrNa kSaya pAmyA, teja samaye puruSavevanA vandha-udaya udIraNAono vyaSaccheda thAya, ane samayamyUna bejAthalikAma bAMdhelI mUkIne bAkInA dIyAno kSaya thAya paTale meM avaidha vAya. puruSayede zreNi aMgIkAra karamArane A pramANe jANavuM napuMsakaveve zreNiprAraMbha to pahelA khoveda ane mapuMsaka vedane samakAle khapAve, khavida napuMsaka vedanA kSayanI sAye puruSavedano bandhAditraya vyavaccheda thAya, svArabAda avedI thayo chato puruSaveda bhane hAsyAtrikaSaTkane ekasAthe khapAve jo zrIvede zreNi prAraM maiM to pahelA napuMsaka vedabhe tyArapachI zrIvedane grapA se mane strIvedanA kSayanI sAyeja puruSavedanA bandhAdi vyavacchetra pAme, ane se pachI avaMdI dhako puruSaSada ame dAsyAdiSaTkane ekasAthe khapAyeM, ATalo prAmaMgika vicAra kathA pachI, 3 rupaye kSapakazreNi pAmelAne uzIne prastuta vicAra kahIye chIye, havaM saMakramakodhane vedatA chatA te krodhanA kAlanA traNa vibhAgoM thAya 1 ambakakaraNAra. 2 kiTTikaraNAcA, 3 kiTTivedanAvara mema abhvakarNa karaNA vartato cAre paNa saMjvalanakaSAyogI antarakaraNathI uparanI sthitimA dareka samaye anantA apUrva spardhako kare che, vo A azvakarNakaraNAyAmAM vartato puruSakhene paNa samayamyUna se ApalikAkAle guNasaMkrame karo saMvanakodhamAM makramASato caramasamaye sarva saMkrame saMkamA che, ane tethI sarva puruSaveda ya pAmyo paTale harSa abhvakarNakaraNAcA pUrNa thaye kiTTIkaraNAdvAmAM praveza kare che, tyAM rahyo chato cAre paNa saMjvalanonA upara bhI sthitimA dalIyAnI kiTTIo banAve che. Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (522)|gunnsthaandvaare dvAdazakSINamohaguNasthAmaprasaMgataH kSapaka zreNimarUpaNam (bAra jahA puriso // 36 // " (kSI kSAkanidhaH vibhApati goDsAgaraM torvA / antarmuhartamudadhiM tIrkhA stAghe yathA puruSaH // ) (sA0235) gato'tha dvAdazekSINakaSAyAkhye guNe'sumAna / nidrA ca pracalo cAsyAntayedantyAdimakSaNe // 37 // paJca jJAnAvaraNAni, catastro darzanAvRtIH / paJca vighnAMzca kSaNe'ntye. kSapayitvA jino bhavet // 38 // evaM ca / / aSTacatvAriMzadAdya zataM prakRtayo'tra yAH / sattAyAmabhavastAsu, SaTcatvAriMzataH kSayAt // 39 // ghyADhayaM zataM prakRtayo'vaziSTA dazame guNe / kSINamote kiTTIo vAstavikarIte ananta chatto paNa sthUlamAtibhedanI apekSAye pahelI bIsI ane dhIjI e pramANe paka paka kaSAyanItraNa praNa kalpavI paTale cArekaSAyanI maLIne bAra kiTTIo kalpAyane A pramANe krodhodaye ANi aMgIkAra karanArana kANag, jyA. re mAne zreNi aGgIkAra kare tyAre ulanAvidhiye krodhano kSaya kayai chatezraNa kaSAya ( mAna, mAyA, ane lobha) nI pUrvakrame maSa kiTThIbhI kare cha, bhane jo mAyAye zreNi aMgikAra kare to krodha ane mAma beDa kavAyo usalamAvidhiye khapAnye chate mAyA ane lobha pa benI pUrSakrame cha kiTTIo kareche, ase jo lobhe ANi aMgIkAra kare to ubalanAdhidhiye zodha mAna mane mAyA pa praNane pAye ko pakalA lobhanI praNa kiTTIo kare . A pramANe kiTTIkaravAno vidhi mANadho. kiTTIkaraNAddhA pUrNa yaye chate kodhe aNi aMgIkAra karI hoya so koSanu bIjI sthitimA rahelu myama kiTTIna dalIyu mecIme prathama spini kepa kare ane dete, te yAvat samayAdhika eka ApalikAmA zeSa rahe spAMsudhI, tyAravAda amammarasamaye bIzI sthitimA rahelu bIjI kiTTIna dalIyu kheMcone prathama sthiti banAye ane veke, te paNa yAvat samayAdhika AvalikAmAtra zeSa rahe yAsudhI, spArabATa par3hI amantarasamye vojIsthitimA rahelu trIjI kiTTonu valIyu saMbIne prathamasthiti camAre ane ghede yAvat, samayAdhika A. palikAmAtra zeSa rahe yAsudhI, thalo mAtraNe kiTTIvedamAkhAomA uparano sthitinu balIyu pratisamaya asaMmanyeyaguNadi svarUpavALA guNasaMkame karoma saMskhalanamAnA prakSepa kare, ahIM haSa trIjI kiTTIvedanAvAnA caramasamaye saMgva. lanakodhanA yakSa udaya udIraNAono samakAle vyavaccheda cAya che, ane kIdhanu sarva sattAkarma paNa mAnamAM mAMkhayuM (saMkramAvyu) hoSAdhI samayanyUna ghe mAvalikAmA pramANa mukIne boluM magrI, syArabAda anantaramapaye mAnanu bIjI sthitimA rahe prathamakiTTIna balIyu kocIne prathamasthiti kareM ane vede, yAt Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31) // zrIlokapakAze tRtIyaH sargaH // sA. 236 (523) + hadvicaramakSaNAvadhyekayuk zatam // 40 // sattAyAM navanavatiH, kssiinnmohaantimkssnne| caturdazakSayAdatra, paJcAzItiH sayogini / / 41 // tato'yogidvicaramakSaNe dvAsaptatikSayaH / ayoginaH kSaNe'ntye ca, zeSatrayodazakSayaH // 42 // atra bhAyaM" AvaraNakUkhayasamae, nicchar3ayanayassa kevaluppattI / tattoDagaMtarasamae, kvahAro kevala bhaNai // 43 // " ( AvaraNakSayasamaye naizcayikanayasya kevalotpattiH / tato'nantarasamaye vyava. hAraH kevalaM bhaNati) (sA0 236) kSapakazreNisthApanA / (iti chaadshN)|| 12 // antarmuhartasudhI kodhanA paNa yandhanAdino vyavaccheda thaye chata kodhanu dalIyU samayona ke AdhalikApramANa kAle guNakame karI saMkramAvatI caramasamaye maSaM maMkame karI mAnamA saMkamAye, paTale baye kodhanI sarvathA kSaya yayI. ive mA. ganu paNa prathama sthitirUpa banAyu me prathama kiTTIna dalIyu te paNa vedAtu dhaMdAtu samayAdhika ApalikAmAtra zeSa thayu', tyArayAda anantarasamayai mAnaghojIsthitimA rahelu mojI kidbhina dalIyu saMSIne prathamaspiti banAye ane vede, te pAcanasamathAdhika paka AvalikApramANa zeSa rahe bhyAMdhI, syAravAda anaplagasamayamA vIjI sthitimA rahelaM trIjI kiTTIna dalIyu rocIne prathamasthiti yanAve ane vaide, te paNa tyAMsudhI jANavU ke yAvat samayAdhika eka AvalikA zeSa rahe, teja mamaye mAnanA bandha udaya uvoraNAnI samakAle vyavacha pAya ane te pAte dhIju dhadhu mAyAmAM prakSepa karela hovAthI mAmanu laskarma paNa samayona AlikAnikamA yA pramANa hAya cha, syAravAda mAyAna bojIsthitimA rahelu prathama kiTTIna dalIyu vadhAne prathama sthiti banAye ane veve, yAyata antarmuhunasudhI mAnanA paNa bandhanAdinI vyavaccheda thaye chate te [ mAna ] nu baloyuM samayona ghe ApalikAmamANa kA karI gugaNasaMkramabAre mAyAmAM prakSepe, mAyAnuM paNa praghamAsthitirUpa karelu se bIjIsthitimAnuprathama kiTTInu dalIyu te vevAtuM chatuM samayAdhika ASalikAzeSa pramANa thayu, pAravAda anantarasamaya mAyAnu bIsI sthitimA rahelu cIjo kiTTImu dalIyu khecI ne prathamasthiti kare ane vede, se paNa samayAdhika ASalikA zeSa rahe sthAMsudhI jANavU, syArakhApa palI anamtarasamaye mIjI sthitimA delu jIjI krihina balIyU paNa khe cIne prathama sthiti ko ane dhe, te yAvat samayAdhi Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - .: (524) / guNasyAnadvAre bAdazakSINamohamuNasthAnaprasaMgataH kSapakazreNimarUpaNam [bAra artha-kSapaka zreNimAraMbhaka purUSano e anukrama kahyo, ane zreNi AraMbhaka strI hoyato anukrame napuMsakaveda-puveda-hAsyAdi-6 ane strIveda khove che // 32 // ane napuMsaka jIva kSapANino Aramaka hoya to nizcayathI prathama khIyed khapAve,ane tyAravAda anukrame puMSada-hAsyAdi-6 ane na veda khNpaave||33|| tyArabAda te kSapapha jIva (paNa vedamAMno koipaNa kSapakajIva navame guNaThANe) saMcalanakodha- saMnvalanamAna ne saMcalanamAyAno kSaya kare,ane tyAravAda dazame guNaThANe saMjvalanalobhano (anukrame) kSaya kare / / 34 // ve lobha samULago (sarvazrA) kSaya thaye chate zrada gAyogakata karmaprakRti TokAmAM to kara cha ke-zreNiAraMbhaka zrI hoya mI prathama napuMsakaveda, nyAravAda slIveda khAye, ane nyAravAda puruSaveda ne hAsya paTakano mamakALe kSaya thAya. 2 punaH paja kAmAM ko cha ke-zreNiprAraMbhaka napuMsaka hoga to prathama mrIveda ne napuMsakavano samakALe bhaya kare, ane nyAravAda puruSaveda ne hAsya SaTakano samakALe kSaya kare. ka bhAvalikAmA zeSa hai tyAMmudhI jANavaM, tejalamaye mAyAnA yandha udaya udIraNAno samakAle dhyavaracheda thAya , mAyAnu satAgata karma paNa mamayona ApalikAtikabaddha mAtraja bacha, vAkInu sarva guNasaMkrame lobhamA prakSepyu (saMkramAvyu') tyAsvAda anantarasamaye lobhanu bIjI sthitimA rahelu prathamakiTonubalIyu khadhIme prathama sthitikapa kare bhane theve, te yAvat ansamuhUrtasudhI mANayu. saMjvalanamAyAnA mandhAdi vyavaccheda karya chate mAyAnu sarva dalIyu bhamayona ke AvalikApramANa kAle guNasaMkame karI lobhamAM maMkramAce, lobharnu prathamasthiti spa karelu prathamakiTTInu' dalIyu dAtuM chattuM samayAdhika ASalikAmAtra zeSa paryu syAravAda anantarasamaye bIjI sthitimA raheDhuM lobhanu bIjI kiTTInu valIyu khacIne prathama sthipirUpa yanAthe ane vaMde, ithe te vedato kato zrIjI kiTTInA dalIyAne grahaNa karI mubhama kiTTIo banAye, ne yApana prathama sthitirUpa karelA yonI kiTTInA iloyAno samayAdhika AvalikAmAtra zeSa rahe tejasamaye saMsthalana lobhano bandha vyavaccheda 1, bAdarakaNAyanA upaya udIraNAmo vyavacchedara,ane anivRsivAvara saMparAya nAmanA naSamA guNasthAnano vyapaccheda3, esarva samakAle thAyache, nyAravAda anantasamaye pIjI sthitimA rahelA mumakiTTImA balIyAne prathamasthitirUpa kare ane gheve, teSakhate se sUkamasaMparAya kaSAya che, ahIM pUrva kahelI pIjI kiTTInI cAko rahelI sarva mAlikAo paNa yevAtI para prakRtiomAM stithuka sakame saMkramAye, yathAyogyapaNe pahelI kiTTInI ApalikAo bIjI kiTTImA ane zrIjIkiTTIno AlikAko zrIjI kiTTImA antargatapaNe bhogAya ke lobhanI sama kihImone yeto mAma saMparAyI Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (31) // zrIlokaprakAze tRtIyaH sargaH (sA0 236) (525) mohane tarI gayelo evo te kSapakamuni antarmuhUrtasudhI tyAMja ( eTale 12 me guNasthAne) vizrAma le le (koipaNa prakRti kSaya karato nathI) ||35|| (vizeSAisaka) bhASya (gA0 1332) madhuM che ke - " ( lobhANu mAtrano paNa sarvathA ) kSaya thaye kSapaka nirbaM ( thayelA muni) mohasamudra tarone antarmuhUrta vizrAma pAme, jema ( bAhuvaDe) samudra tarIne thAgajalamA ( DhIMcaNa pramANa jalamAM Avelo phor3aka tAraka) purupa vizrAma le ke teya " // 36 // ye bAramA kSINakaSAya nAmanA guNasthAne gayelo jIva te guNasthAnanA upAntya samaye nidrA ane macalAno kSaya kare // 37 // ane antyasamaye 5 jJAnAvaraNa-4 darzanAvaraNa- ane 5 antarAyano kSaya karo jina sarvajJa thAya // 38 // e pramANe jaba mamayona Akimi baddha sUkSma kiTTImA dalIyAne pratisamaya sthitighAtAdivaDe tyAMsudho khapAye ke yAvat sRmmasaMpa rAya kALamA saMkhyAtA bhAgAM jAya, eka bhAga avazeSa rahe. nyArabAda se saMkhyAtamA bhAgamAM saMcalana lobhane sarvApavartanAye apavartana karI sUkSmasaMparAvanA kAlanI sammAna banAye, meM sUkSma saMgharAyanI kAla hajI paNa antarmuhUrtapramANa he tyArathI mAMDIne lobhamA sthitighAta vigere nivRtta thayA, khAkInA karmanA to prabarteja che have te lobhI apa vartana karelI sthitine udaya ane udIraNAbaDe vedato yAvat samayAdhika A palikAmAtra zeSa rahe syAM sudhI jAya, tyArabAda anantarasamaye lobhanI udIraNA aTakI paTale kevaLa udayavadeza lobhano sthitine vede yAvat carama samaya Ave te jhellAsamaye pAMca jJAnAvaraNIya-5, cAravarzanAvaraNIya-4, pAMca antarAya-5, yaza kIrti- 1. uccairgotra- 1 ra so prakRtionA bandhanAM vyavaccheda tathA moettesrmanA udaya gane saptAnAM paNa vyavaccheda thAya, ahIM lobhano saMpUrNa paNe kSaya karye te anantarasamaye kSINakaSAya thAya che have te kSINakaSAyIne mohanIvarjane yakIna karmonA sthitighAta vigere pUrvanI mAphaka prache, yAta kSINakaSAyAmA saMkhyAtA bhAgo jatA sudhI, eka saMkhyAtamo bhAga bAkI rahe che, te sakhyAtamA bhAgamAM pAMca jJAnAvaraNIya cAra darzanAvaraNIya pAMca antarAya ane the nidrA pa sovyaprakRtionu sthitisatkarma sarvApatrasenAye apavartana karI kSINa kaSAyAdvAmI samAnasthiti banAye karmatvanI apekSAye mulya chatAM mAtra benidrAlu' eka samayanyUna sthitisatkarma jANavu paTaleke zrI mohanA upAntyalamaye nidrA ThikanuM dalIM darzana catuSkayAM stinukamako saMkramASaze ane saMkrama pAmate dalI karaka svarUpa tyAga kareche aMthI nitya ane pracakAt rUpa potAnA spa rupanI apekSAye samayanyUna kSINakaSAyanA kALanI sarakhI sthiti kahI ase saMkramanA antyasamayamAM cauda prakRtisvarUpa rahoge tenI sAthai nizAkinI kSaya karaze mAhe para prakRtirUpa kavanI apekSA tulyatA kahI che, kampayaDImAM ko ka Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (526)|gunnsthaandvaare dvAdazakSINamohaguNasthAnaprasaGgataH apknniprruupnnm||(haar aIi je 148 prakRniyo manAmA hatI nemAMyI 46 no kSaya tharAthI // 39 // dazame guNasthAne 102 prakRtiyo vAko rahI ane (lobhanA kSayathI) 12 mAH guNasthAnanA upAntya samayamudhI 1.1 prakRtiyo vAkI raddI // 30 // ane [punaH nidrA 2 no kSaya thatAM kSINamohaguNasthAnanA antya samaye sattAmA 99 rahI, ane 14 no kSaya thavAthI ahiM sayogi guNasthAne 85 mahatiyo bAkI rahI, // 42 // svAravAda ayogi guNasthAnanA upAnya samaye 72 prakRtiyono kSaya thAya ane ayoginA anya samaye zepa 13 prakRtiyono kSaya thAya. // 42 // arhi bhAdhyakAra mahArAje kadhu cheke-"nizcaya naye kevaLajJAnanI utpatti ( vizeSA. bhASyaNA0 1334) (kriyAkAla ane niSThAkAlano abheda hocAthI) zAnAvaraNanA kSaya samaye che, ane vyavahAra naya kahe che ke te AvaraNanA zayathI anantara samaye kevalajJAnanI utpatti che / / 43), kSapakazreNinI sthApanA ahIM jANarI (AgaLa va nAbI cha) ApramANe yAramukSINamohavItarAgachamastha guNasthAnaka jANavU. 1 anantAnubandhi 4-darzanamohanIya 3-AyuSya 3. snyAnapitrikAdi 16madhyamakavAya 8-nokaSAya 9-mayalana krodhAdi 3. e netAlIza prakRti 2 vedanIya-1 manuSyatrika- paMcendriya 1 ghasa-1 subhaga-1 Adeya- yaza-ra paryAma-3 bAvara-1 tIrthakara-e-ne uccagotra-1 pa tera prakRti. ke anuzyaSatI prakRtione gharamasamaye stivuka makrame karI udayavatI prakRtiomAM prakSepa kareM (maphamA) anaM paraprakRti svarUpe bhoga eTale caramasamaye te anudayavatIna dalIyu svamdharUpe hotu nathI paNa paraprakRtimvarUpa hoya cha, paja pramANe AgaLa paNa anudayavatI prakRtionI samayanyUmatA vidyAravI te kSINakaSAyAdA basu paNa antarmuhUrta pramANa jANaSI, ive gyArathI mAMDIne te soLa prakRtimA sthitighAtAdi aTakyA vAkImA karmanA to pravateja ne, nidrAhika hIna te soLa karma udaya ane udIraNAtho vevato yAvat samayAdhika ASalikAmAtra zeSa rahe tyAMsudhI jAya, tyAMcI udIraNA nivRtta thA nyArapachI ApalikAmAtra kAla sudhI kevala udaye karonez2a bhogace yAyal kSINakavAyanA kAyano vicarama (upAntya) samaya Aye te upAntyasamaye nidrAnika svarUpa sattAthI kSaya pAmyu, nidrAdrikanI upAsyasamaye bhaya yavAnA hetu paTaloja ke-"udapa puNa khabagANaM cattAri u. maNAparaNe' e saptatikA bhArupanA pacanI apakaNimA nibrAhikanA udayane niSedharcha, mATe upAstyasamaye nivAhika stighukarmakrame anya (darzanaghataSka) mAM saMkramAve paTale svarUpasattA apekSAye nivAdhika aya pAmyu, bhana meM udayavato prakRtio hoya tano no prathama saMkrama na hovAthI anyasamayasudhI mvaradharUpe dahIthu dekhAya cha, aMne mindrAdvikarnu dalIyuM to upAya samaye kSaya pAmyu, mATe ja. - - - -- Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (31) // zrIlokaprakAze tRtIyaH sargaH // (sA0 236) (527) NAya se ke kSapakazreNimAM nidrAziko udaya nathI, ghRNikAra paNa kaDe che ke"dudharimalamaye evaM mihAdugaM khINaM udayAbhASAo", yAkonI cauda prakR tiono caramasamaye kaya pAya nizvayama ye te samaye age vyavahAranave te pachImA anamramaye sarvasvarUpe sarvalokAlokanu paripUrNa trikAlasvarUpa prakAzaka kevalajJAna pragaTa bAtha paTale sayogi kevala guNasthAna pAye tAtparya paja ke aviratasamyagdRSTi Adi guNasthAno paikIno prathama ( bArthabhanArAca ) saMghayaNavALo suvizuddhapariNAmI kSapakarmaNimAM baDelo anukrame vAramA guNasthAmamA carama samayasudhomAM sarvamastrI mohanIya 28. jJAnAvaraNIya - 2 darzanAbaraNIya - 9, antarAya - 5. Ayu-3, nAmakarmanI-13. pa pramANe 63, prakRtio mrapIne kevalajJAna pAme, guNasthAnakramArohamAM kSapakakSeNikama ApramANe che-dharamaza rIrI bothe guNasthAnake narakAyu (saMbhavataH ) kSaya kare, pAMca me tiryagAyu kSaya kare, sAtamai devAyu, amlAnubandhi catuSkama, ane darzanatrika 3 pa ATha prakRti kSaya kare, AThame zukladhyAnamA pahelA pAyAmAM praveza kareM, dhyAna vidhi vistArathI dhyAnazatakavRti vigerethe jANo, namAnA pahele bhAge nAmakarmanI 13 ane tyAnadhitrika pa soLa. prakRti khapAne, pIje bhAgaM kaSAyASTaka, bIje bhAge napuMsakaveda, bothe bhAge khIda, pAMcabhAge hAca Traka, chaTThebhAge puruSameSa, sAtame bhAge saMvalanakrodha, ATame bhAge namAna navame bhAge saMcalana mAyAno kSaya kareM. tyArabAda bAdaralobhane sukSmarUpa banAvI dazame sUkSmalobhana kSaya kare, bArame guNasthAne zukladhyAnano bIjo pAyeM dhyAna bAramAnA upAyasamaye nidrANika bhane caramasamaye sAmAvaraNIyAdi cA~da prakRti khapAmro kevalajJAna pAme Aba vRhada vRti- uttarAvRti vigeremAM ATalo vizeSa che. (1) amantAnubandhinu avaziSTa dalIyuM midhyAtvamAM prakSepa kare, pajJa pramANe sarvatra pUrvaprakRtinu avaziSTa dahI uttaraprakRtimAM saMkramAce, kAryapramithakonA vicAra pramANe 1 mUlaprakRtithau bhinnaprakRtiolu saMkramaNa na thAya. AyuSyanuM paraspara saM kamaNa na yAtha tathA 3 darzamamohanIya ane cAritra mohadayatuM paNa paraspara saMkramaNa na cAya, jethI cAritramohanIya prakRtirUpa anantAnugramdhInu dalIyu darzanabhInIrUpa mithyAtvamAM saMkamA nahi. (2) jaima puruSavede maMNi aMgIkAra kareM chate potAnI puruSaveda pAchaLathI khapAve tebha napuMsakaye tathA zrIvede preNi svIkAravAmAM pALadhI potapotAnA beda khapAve (3) kSINamoha dhAramA guNasthAnamA upAsya samaye nidrAdvikanI sAthe devagati vigare keTalIka nAmakabhI prakRtio paNa khapAve che ityAdi vizeSa svarUpa prAcIna granthodhI jANavu. // iti kSapakazreNividhiH // Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (518)|| guNasthAnadvAre dvAdazakSoNamohaguNasthAnamasaMgataH kSapakazreNisthApanA | [ dvAra =-= [ziSTA : prakRtayaH ] siddhi 0 ' 85 99 1-1 102 'k 104 105. 206 112 113 114 R cuckmiti ayogiguNasthAna naratrikAvidvAdaza0 ayogiguNasthA devavikAdi simati kSapayati 73 kSINamoha jJAnA0paMca darza0 catuSka anta0 paMcakaM ca 2014 paramasamaye G kSINamohavAza niza 1820 pa0 guNasthAnopAntsya samaye guNasthAnake saM0 lobhaM zra 17 saMvalanamAyAM kSapayati 46 sthAnanaSame bhAge saMmAnaM kSa0 45. sUkSmasaMparAya navamaguNa madhapraguNa navama guNa lakSmaguNa navamaguNa ma kama guNa navamaguNa kevizu poDaza / prakRtikSapaNA madhye kaSAyAekaM kSapayati astisamyagdRSTerApramattaM madhye zrapayati 138 aviratasamyagdRSTi 141 142 143 h saMjvalana kAMdha kSa0 44 puruSaSeSaM kSa0 43 sthAna [pitAH ] U nopAntyasamaye 136 caramasamathai sthAnASTame bhAge hAsyAviSaka kSapayati 42 sthAna sapra me bhAge sthAnaSaSThe bhAge guNasthAnAvArabhya saMbhavataH sthAnapaMcame bhAge zrI kSapa0 16 sthAnasya sUrye bhAge 35. sthAmatRbhIye bhAga bhAge navama napuMsakavedaM kSapayati 35 aprasyAkhyAna-pratyArUyAnakaNayAkazeSaM kSa0 / 34 dvitIye 34 narakazika, tithe vika, sthAvara zika, zoia,saq,ezara far fires, enamraNa. jAticatuSkaSoDaza 40 26 apratyAkhyAna -- pratyAkhyAnaka pAyASTakA kSa0 sya prathame bhAge narakaTatiryaga devAvRSi10kSapa samyaktvamo0 kSa07 manamohanIyaM kSapayati 6 mithyAtvamohanIyaM kSapayati 5 anantAnuvandhinaH krodha 1 mAna 2 bhAyA zrImAna 4 kSapayati // kSapakaNyArodakamo'yama // ubhayamIlame 148 prakRtayaH aSTAnAmapi karmaNAm // # avirata samyagdRSTerApramattaM "J 46 45 muka 45 ra 36 26 Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30) // zrIlokamakAze tRtIyaH sargaH (sA0236) (529) ___ yogo nAmAtmano vIrya, tatsyAllabdhivizeSataH / viiryaantraayksspnnkssyopshmsNbhvaat||44|| yogo dvidhA sakaraNo'karapazceti kIrtitaH / tatra kevalino jJeyadRzyeSvakhilavastuSu // 45 // upayuJjAnasya kila,kevale jnyaandrshne|yo'saavprtidho vIryavizeSo'karaNaH sa tu // 46 / / yugmam / ayaM ca nAtrAdhikRto, yogaH sakaraNastu yaH / manovAkAyakaraNahetuko'dhikRto'tra saH // 47 // kevalyupetastaiyoMgaiH, sayogI kevalI bhaveta / sayogikevalyAkhyaM syAd, guNasthAnaM ca tasya yat // 48 // manovAkAyajAzcaivaM, yogAH kevalino'pi hi| bhavanti kAyikastatra, gamanAgamanAdiSu // 49 // vAciko yatamAnAnAM, jinAnAM dezanAdiSu / bhavatyevaM manoyogo'pyeSAM vizvopakAriNAm // 50 // manaHparyAyavadbhirvA, devervA'nuttarAdibhiH / pRSTasya manasA'rthasya, kurvatA manasottaram // 51 / / dvicatvAriMzataH krmprkRtiinaamihodyH| jinendrasyAparasyaikacatvAriMzata eva ca // 52 // audArikAGgopAGge ca, zubhAnyakhagatidvayam / asthira cAzubhaM ceti, pratyeka ca sthiraM zubham // 53 // saMsthAnaSaTkamagurulaghUpadhAtameva ca / parAghAtocchvAsavarNagandhasparzarasA iti // 54 // nirmANAyasaMhanane, dehe tejskaamnne| asAtasAtAnyatarat, tathA su. svaraduHsvare // 55 // etAsAM triMzata: karmaprakRtInAM tryodshe| guNasthAne vyavaccheda, udayApekSayA bhavet // 56 // bhASApugalasaMghAtavipAkitvAdayogini / nodayo duHsvaranAmasusvaranAmakarmaNoH // 57 // zarIrapudgaladalaM vipAkitvAdayogini / zeSA na syuH kAyayogAbhAvAtprakRtayastvimAH // 58 // tatazca / / Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (530) // guNasthAnadvAre trayodazasayogikevali guNasthAnavarNanam // (bAra yazaH subhagamAdeyaM, paryAptaM trasabAvare / paJcAkSajAtirmanujAyu. gatyau (tI) jinanAma ca // 59 // ucairgotraM tathA sAtAsAtAnyataradeva ca / antyakSaNAvadhyudayA, dvAdazaitA ayoginaH // 60 // (iti trayodazaM sayogikevaliguNasthAnam ) // 13 // artha-have sayogiguNasthAnarnu svarUpa kahe che-yoga eTale AtmAnuM vIrya te vIryAntarAyanA kSaya ane kSayopazama (antarAyakarmano aupazamikabhAva thato nathI) thavAthI utpanna thayela labdhivizeSathI hoyache / / 44 // tyAM yoga sakaraNa ane akaraNa ema re prakArano kahelo cha, nemAM jANarA yogya (jhAnanA viSaya) ane dekhavA yogya (darzananA viSaya) evA sarva padArthomAM kevaLajJAna ane kevaLadarzanano upayoga karatA etrA kevalIna je A apratihata (koitho nahi aTakAvAtu) vIryavizeSa te akaraNayo. ga kahevAya // 45-46 // A (akaraNa) yoga ahiM (cAlu viSayamAM) adhikAra karAyelo (upayogI) nathI, paNa manavacanane kAyAnA nimittavALo je sakaraNayoga tema ahiM adhikAra karAyelo cha // 47 // te (sAraNa ) yogavaDhe sahita je . kevalI te sayogikevali che, ane temana je muNasthAna te paNa sayogikevali nAmarnu che. / / 48 // kevalIne paNa mana vacana ane kAyAnA yogo A pramANe hoya che, tyAM gamana AgamanAdi kriyAmAM kAyayoga hoya che // 49 // tathA upadeza devAdikamA prayatnavAnA jinezvarone vacanayoga hoya che,ane eja pramANe jagatanA upakArI teone manoyoga paNa hoya che. // 50 // [ te A pramANe ] manaH paryavajJAnIoe athavA anuttarAdi devoe manathI pUchelA praznano (dravya) manayI javAda ApatA ( manoyoga hoya che ). // 51 // A guNasthAne 42 karmaprakRtiyono udaya jinezvara (tIrthakara kevali)ne ane vIjA sAmAnya kevaLIne 41 prakRtiyono ja udaya hoya che // 52 // audArikazarIra 1, audAriphaaMgopAMga 2, zubhavihAyogati 3, azubha vihAyogati 4, asthira 5, ane azubha 6, e pramANe pratyeka 7, sthira 8, zubha 9 // 53 // cha saMsthAna 15, agurulaghu 16, sapaghAta 15, parAghAta 18, ucchvAsa 19, varNa 20, gaMdha 21, sparza 22, rasa 23, e pramANe // 54 // nirmANa 24, varSabhanArAca saMghayaNa 25, taijasa 26, ane kArmaNazarIra 27, azAtA athavA zAtA bemAthI koipaNa eka 28, tathA susvara 21, ane duHsvara 30, // 55 // e 30 prakRtiyono viccheda 13 me guNasthAne udayanI apekSAe (a Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30) ||shriilokmkaashe tRtIyaH sargaH // (sA. 236) (531) rthAt udayaviccheda) thAya che. / / 56 // ( kAraNa ke duHsvara ane musvara nAmakamarnu ) bhASA pudgala saMmRhasaMbaMdhi vipAkIpaNuM hovAthI ayogi guNasthAnake musvara ane duHsvara nAmakarmano udaya nathI / (audArikazarIra vigere 28 prakRtiornu) zarIra pulisamUhanA vipAkIpaNu hovAthI ayogiguNasthAne kAyayoganA abhAvathI bAkInI (28) prakRtiyo paNa na hoya // 58 // ane tethI yaza 1, subhaga 2, Adeva 3, paryApta 4, trasa ,bAdara ka, paMcendripajAti 7, narAyuSya 8. naragati 9, ane jinanAma 1. // 59 uccagotra 11 tathA zAtA ke azAtAmAMdhI koi ephaja e 12 prakRtiyo ayogikevaline antya samayasudhI udayamA varte che. // 60 // A pramANe tera# sayogikevali guNasthAnaka jaanncuN||13|| nAsti yogo'syetyayogI, tAdRzo yazca kevalI / guNasthAnaM bhavettasyAyogikevalinAmakam // 61 // taccaivaM ||antrmuhRtshessaayuH, sayogikevalI kila / lezyAtItaM pratipitsurvyAnaM yogAn ruNaddhi saH // 62 // tatra pUrva bAdareNa, kAyayogena bAdarauM / ruNaddhi vAgmanoyogI, kAyayogaM tatazca tam / / 63 // sU makriyaM cAnivRtti, zukladhyAnaM vibhAvayan / rundhyAtsUkSmAGgayogena, sUkSmau mAnasavAcikau // 64 // ruNaGkhyatho kAyayoga, svAtmanaiva ca sUkSmakam / sa syAttadA tribhAgonadehavyApipradezakaH / / 65 // zukladhyAnaM samucchinnakriyamapratipAti ca / dhyAyan paJcahasvavarNoccAramAnaM sa kAlataH / / 66 // zailezIkaraNa yAti, tacca prApto bhavatyasau / yogavyApArarahito'yogI siddhyatyasau tataH // 67 // gatyAnupUvryo devasya, zubhAnyakhagatidvayam / cho gandhAvaSTa ca sparzA, rasavarNAGgapaJcakam / / 68 // tathA paJca 1-2 sumbara ane duHmbara nAmakarmano vipAka bhASAnanyano hatinA nimitathI hoya che, ane kAyayoga maMthandhi prakRtiyAno vipAka zarIrapunalamAtinA nimittathI he, te banne ayogine nahiM hopAyo tadvipAkI prakRtiyAno paNa udaya na hoya pa tAtparya che. Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (532) // guNasthAnadvAre caturdazAyogikevaliguNasthAnanirUpaNam // [dvAra baMdhanAni, pakSapAnamapi / nirmANa SaT saMhananAnyasthiraM cAzubhaM tathA // 69|| durbhagaM ca duHsvaraM cAnAdeyamayazo'pi ca / saMsthAnaSaTkamagurulaghUpaghAtameva ca // 70 // parAghAtamathocchvAsamaparyAptAbhidhaM tathA / asAtasAtayoreka, pratyekaM ca sthiraM zubham // 7 // upAGgatritayaM nIcairgotraM susvarameva ca |ayogyupaantysmye, iti dvAsaptateH kSayaH // 72 // manujasya gatizcAyuzcAnupUrvIti ca trayam / prasavAdaraparyAptayazAMsIti catuSTayam / / 73 // uccairgotramathAdeyaM, subhagaM jinanAma ca / asAtasAtayoreka, jAtiH paJcendriyasya ca // 7 // trayodazaitAH prakRtIH, kSapayitvA'ntime kSaNe / ayogikevalo siddhayennirmulagatakalmapaH // 75 // matAntare'trAnupUrvI, kssiptyupaantimkssnne| tatastrisaptatiM tatra, dvAdazAntye kSaNe kSipet // 75 // caturdazaM 14 // artha jene yoga nadhI ne ayogi bhane tevA pakAranA je kevaLI hoya temanuM je guNasthAna te ayogikevali nAmarnu guNasthAna che // 61 // ane te A pramANe-antarmuhUrta AyuSya yAkI rahe tyAre te sayogi kevaLI nizcayathI lezyA rahIta ( alezI ) dhyAna aMgIkAra karavAnI icchAbALA thayA chatA sarva pogone ruMdhe che // 6 // temAM pathama cAdara kAyayoga vaDe bAdara vacanayoga ane vAdara manoyogane roke che, ane tyAravAda te bAdara kAyayogane roke le // 3 // svArapAda bhUkSmakriyAanitti nAmanA zukladhyAnane dhyAtA chatA sUkSmakAyayoga vaDe sUkSma mana ane vacana yogane roke / / 64 / / ane tyAravAda potAnA Atmabala baDeja sUkSmakAya yogane "rudhe, ane tethI te sayogi kevalibhagavAna ne vakhate tribhAganyUna (avagAhanAye) 1 anukrama evo cha ke bAdarakAya yoganA baLathI antamuhartamAM yAdara pacanayoga roye nyAravAda antarmana sthira rahIne punaH zrAdara kAyayogaSaDe bAdara manoyAMgane amtamahatamA kaMdhe, pa pramANe daraka yoga antarmana saMdhAya ane bacce bacce antamuha sthira rahe. 2 pa dhyAna yasate AtmapravezonI avagAhanA [dhe tRtIyAMza ] paTale 9 hAyano hoya to da hAthanI thAya. 500 dhanuSyano hoya temAMyI ekaso chA Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30) ||shriilophprkaashe tRtIyaH sargaH / [sA0 236] (533) , dehamA vyApta AtmapadezavALA yAya. // 35 // ane te ayogibhagavAn samucchinnakiyA abhAvipAzI nA bodhu apaladhyAnane dhyAtA chatA kALathI pAMca hasvAkSaranA uccAra pramANa (a i u R la athavA hu a Na na ma nA ucAra jeTalA kALa mamANavALA ), zailezI karaNayAM jAya ane tyArabAda te zailezIkaraNane mAma thayelA A ayogi kevalI yoga ( mana vacana kAyAnA ) vyApArathI rahita thAya che, ane tyAra pachI anukrame mokSa pAme cha. / / 66-67 // devanI gani-1 ane devAnupUrvI-2 zubha ane azubha e be vihAyogati-4 ve gaMdha-6 ATha sparza 14pAMca rasa-19-pAMca varNa24-pAMca zarIra-29 // 68|| tathA pAMca baMdhana-34 pAMca saMghAtana-39 nirmANa-40 cha saMghayaNa-46 asthira-47 ane azubha-48 tathA // 69 // dubhaMga-49 duHsvara-50 anAdeya-5, ne ayaza-52 tathA cha saMsthAna-58 agurulaghu-55 upaghAta-60 // 70 // parAghAta-61 zvAsocchavAsa-62 ane aparyApta-63 nAmakarma (prakRtio) nathA azAtA za zAtAmAMnI eka-64 patyeka 65 sthira 66 ane zubha-67 ||7||nn upAMga-70 nIcagotra-71 ane susvara-72 e 72 prakRtiyo ayogi guNasthAnanA upAntya samaye kSaya pAme // 72 // ane manuSyagati-1 manuSyAnupUrvI-2 tathA manuSyAyuSya-3 etraNa tathA prama-4 bAdara-5 paryAma-5 ne yaza-7 e cAra // 73 // ugotra-8 Adeya-9 subhaga-10 jina [ tIrthakara ] nAma-11 ane zAtA azAtAmAMtho koI eka-12 tathA patrandriya jaati-13||4|| e 13 prakRttiyo ayogIkevali antya samaye khapAvIne mULathI dUra thayA~ cha kama jemanA evA te ayogibhagavAn mokSa pAme che / / 7 / / ahi matAntare manuSyAnupUrvI upAntya samaye khapAve to tyA upAntya samaye 73 prakRtiyo kSaya pAme, ane antya samaye 12 prakRtiyo kSaya * pAme [ema matAntara jaannvo.]||76|| A pramANe caudamu ayogikevali guNasthAnak sva. rUpa jaannbu.||14||(hve guNasthAnono parabhavasahagamanAdi vicAra kahe che) AdyaM dvitIyaM turya ca,guNasthAnAnyamUni vai| gacchantamanugamaTa dhanunya be hAya soLa AMgaLa pramANAmoM paka tRtIyAMza bhAga nyUna karatA bAkI 333 dhanuNya 1 hAtha ane 8 AMgaLa ayazeSa rahe, 1zale zomAM zaila-parthatamA Iza-munya ne zaileza-paTale merupavata tenA sarakhaM je nizcala-sthira dhyAna athavA aSasthA te zailezIkaraNa athavA zIta saSarabhAva tethI thata cAritra te zaila tenoza te zaileza-rya saMvarabhAva amandhaka dazAnuM yayANyAtacAritra te aprAptanuM prApta karavU. Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (534) || guNasthAnadvAre guNasthAnAnAM parabhavasahagamanAdivicAraH // =.. (dvAra J cchanti, paraloke zarIriNam // 77 // minadezaviratyAdInyekAdaza parANi ca / sarvathA'tra parityajya, jovA yAnti paraM bhavam // 78 // tatra mizra sthitaH prANI, mRtiM naivAdhigacchati / syurdezaviratAdIni yAvajjIvAvadhIni ca // 79 // yatRtIyaM guNasthAnaM, dvAdazaM ca trayodazam / vinA'nyeSvekAdazasu, guNeSu mriyate'sumAn // 80 // stokA ekAdaza guNasthitA utkarSa - to'pi yat / catuSpaJcAzadevAmI, yugapatsaMbhavanti hi // 81 // tebhyaH saMkhyaguNA kSINamohAste hyaSTayuk zatam / yugapatsyuraTamA ditriguNasthAstato'dhikAH // 82 // mithastulyAzca yacchedviyasthA api saGgatAH / syurdvASaSTyuttarazataM pratyekaM triSu teSu te // 83 // yogyapramattapramattAstebhyaH saMkhyaguNAH kramAt / yatte mitAH koTikoTizatakoTisahasrakaiH // 84 // paJcamasthA dvitIyasthA, mizrAzvAviratAH kramAt / pratyekaM syurasaMkhyeyaguNAstebhyastvayoginaH // 85 // syuranantaguNA mithyAdRzastebhyo'pyanantakAH / idamalpabahutvaM syAt, sarvatrotkarSasaMbhave // 86 // viparyayo'pyanyathA syAt, stokAH syurjAtucidyathA / utkRSTazAntamohebhyo, jaghanyAH kSINabhohakAH // 87 // evaM sAsvAdanAdiSvapi bhAvyaM || ( iti guNasthAneSvalpabahutvam ) artha - paheluvI ne cothuM etraNa guNasthAna parabhavamAM jatA jIvanI sAthai jAya ||7|| ane mizra tathA dezaviratyAdi zeSa pa 11 guNasthAnone sarvathA A bhavamAM choDIneja jIvo parama jAga hai (arthAt e 11 guNasthAnoM parabhavama sAthai jatAM nathI ) // 78 // temAM paNa mizraguNasthAne rahelo mANI maraNa pAvato nathI, ane dezavityAdi guNasthAno AkhA bhatra paryanta pahoceM che // 79 // | kAraNa ke 1 mitva - adhiratasamyaktva - dezavirata pramatta apramatta- apUrvakaraNa - anivRtikaraNa- zrazmamaM parAya -upazAntamoDa ane ayogi 10 guNasyAnAM " yAtrajyArathI prApta thAya che tyArathI maraNaparyanna paNa pahoMce che, mATe ahiM Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30) // zrIlokaprakAze tRtIyaH sargaH (sA0 236) cIju-bAra, ane tera e traNa zivAyanA zeSa 11 guNasthAnamAM jIva maraNa pAme che // 80 guNasthAnAnuM alpabahutva-11 mA guNasyAne rahelA jIvo sarvathI alpa che kAraNa ke teo utkRSTadhI paNa samakALe 54 saMbhave . / / 81 // tethI kSINamohaguNasthAnavALA saMkhyAta guNA ke kAraNa ke teo samakALe 108 hoya , tethI aSTamAdi traNa guNasthAnavAlA (8-9-10 guNasthAnacALA ) vizeSAdhika hoya che // 82 // kAraNa ke kne zreNimA rahelA jIvo ahiM ekaThA thAya che ( upazamazreNimAsa 54 ne kSapakazreNi mAna 108 jIvo e guNasthAnamAM Ave ) ane te praNemA pratyekamA te sarva jIvo 162 ( 162 e 108 karatAM vamaNA na ho. vAthI vizeSAdhika kahevAya che ) hoya che.|| 83 // ane te aNe guNaThANAmAM jIvo paraspara tulya hoya che. tethI sayogikevali-apamatta ne pramatta jIvo anukrame saMkhyAtaguNA hoya che,kAraNa ke rogo kodhi, kozizana ko goTivAisa (kRSTa ekasosIttera tIrthaMkarabhagavAnanA kALA navakroDa kevalibhagavaMto vicaratA hoya ane nava hajArakoDa sAdhubhagavaMto vicaratA hoya temA amuka bhAga apramattamAM vAkI pramatta guNagaNAmAM hoya ane jaghanyakAle vIca tIrthakara bhagavanto vidhamAna hoya ne kAle ce koDa kevalibhagavanto ane bece hajArakoDa sAdhu bhagavanto bicaratA hoya che.) hoya che / / 84 // nethI pAMcamA dezavirata-vIjA sAsvAdana-bInA mizraane coyA avirata ( mAM vartatA ) jIvo anukrame pratyeka asaMkhyAtaguNA chai, dezaviratamA tiyeco paNa keTalAka bhaLe le, ane sAsvAdana mizra ane avirata e traNa guNasthAna cAra gatinA jIvone hoya che) ane tethI ayogikevali anaMabhIvAvadhi " kaDelA saMbhadhe che, anyathA anmathI maraNaparyaMta to pahelu' ane ghothupa beza guNasthAna hoya. 1 AcArAMganiyuktimA aghanyakAle daza tIrthakarI hovArnu paNa jaNASe che. 2 A dhAreguNamyAnapati jI vo pratyeka pratyeka utkRSTapave kSetrapanyopamanA asaMkhyAtamA bhAgabati AkAzapradeza rAzi pramANa che,topaNa asaMmyAtamA asaMkhyAta maido hoSAthI paraspara patASelu asaMkhyAtaguNu aspabahutva ghaTIzake cha, dezapirati manuSya ane tiryaMca mAMja boya cha jethI raNanI apekSAye nAnu asaMkhyAtu,sAsvAdana paNu cAre gaptimA khoya che tethI te amaMgapAtaguNa cha, tenA karatA mithano kAla adhika hoSAthI ne asaMkhyAtaguNa cha, aviratalabhyagapaSTino kAla kSaNIja cha jethI se mithanA karatA paNa asaMkhyAtaguNa jANamA ( iti bhAvaH ) 3vantusa; ayogikevaLI je 14 mA guNasthAnamALA kaDevAya che tevlAja mISo ahiM na leSA paNa te sahita siddhI paNa [yogamA abhAva ke mATe] ayo Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (536) || guNasthAnadvAre guNasthAnAnAmalpabahutvatricAraH // dvAra guNA che, tethI paNa mithyAdRSTi jIvo anaMtaguNA che. A alpabahutva sarva sthAne utkRSTasaMkhyAno saMbhava hoya tyAreja jANavuM // 85-86 / / anyathA [ sarva guNasthAnomA sarvotkRSTa saMkhyAnI apekSA na rAkhoe to ] viparIta rIte paNa alpabahutva zrAya, jema ke koika samaye utkRSTa upazAntamodItho jaghanya kSINamohI alpa hoya // 87 // pramANe sAsvAdanAdikamAM paNa vicArapuM. mithyAtvaM kAlato'nAdisAntaM syAtsAdisAntakam / anAdyanantaM ca na tatsAyanantaM tu saMbhavet // 88 // syAdAyaM tatra bhavyAnAmanAptapUrvasadRzAm / dvitIyaM prApya samyaktvaM, punarmithyAtvamIyuSAm // 89 // syA tIyamabhavyAnAM, sadA mithyAtvavartinAm / AnantyAsaMbhavAtsAdesturye yuktamasaMbhavi // 90 // sAsAdanaM coktameva, SaDAvalimitaM purA / turyaM mitaM samadhikatrayastriMzatpayodhibhiH // 91 // sarvArthasiddhadevatve, traya- " striMzatpayonidhIn / dhRtvA'viratasamyaktvaM tato'trApyAgato'sakau // 92 // yAvadadyApi viratiM, nApnoti tAvadeSa yat / turyameva guNasthAnamurarIkRtya varttate // 93 // kiJcinmyUnanavAdonapUrvakoTimite mate / trayodazaM paJcamaM ca guNasthAne ubhe api // 94 // antimaM JaNanametyevaMrUpaiH kilAkSare: / avilamvAtvaratayozcAritaiH pramitaM bhavet // 95 // AntarmuhUrttakAni syuH, zeSANyaSTAvyamUni ca / kecidUcurnyanapUrvakoTike SaSTasaptame // 96 // tathoktaM bhagavatI sUtre // "pamatta saMjayassa NaM pamattasaMjame vaTTamANassa savvA viNaM pamattaddhA kAlao kevacciraM hoi ?, maMDiA ! egaM jIvaM paDuJca jaha0 evaM samayaM ukkosaM desUNA putrakoDI, NANAjIve paDuJca savvaddhA, (pramattasaMyatasya pramattafree storthI ahiM grahaNa karavA, jethI anantaguNaH thAya, anyathA ayogikevaLI guNasthAnavALA to utkRSTakALe tatsamayavati 108 ja hIya. 2 | Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (8) 30 muM) // zrIlokaprakAze TatIyaH sargaH (sA0 2007-18) saMyame vartamAnasya sarvApi pramattAddhA kAlataH kiyacciraM bhavati ? maMDita ! eka jIvaM pratotya jaghanyenaikaM samayaM, utkRSTA dezonA pUrvakoTI / nAnAjIvAnpratItyasarvAddhA) asya vRttiH // ' jaha0 ekkaM samayaMti' kathaM' ?, ucyate, pramattasaMyatapratipattisamayasamanantarameva maraNAt, 'desUNA puvvakoDitti, kila pratyekamantamuhUrttapramANe eva pramattApramattaguNasthAne, te ca paryAyeNa jAyamAne dezonapUrvakoTiM yAvadutkarSeNa bhavataH, mahAMti cApramattApekSayA pramattAntarmuhUrttAni kalpyante, evaM cAntarmuhUrtta pramANAnAM pramattAddhAnAM sarvAsAM milane dezonapUrvakoTIkAlamAnaM bhavati / anye tvAhuH // aSTavarSonAM pUrvakoTiM yAvadutkarSataH prama tatA syAt, evamapramattasUtramapi / navaraM, 'jaha0 antomuhuttaM' ti, kilApramattAddhAyAM varttamAnasyAntarmuharttamadhye mRtyurna bhavatIti, cUrNikAramataM tu pramattasaMyatavarjaH sarvo'pi sarvavirato'pramasa ucyate, pramAdAbhAvAt, sa copazamazreNiM pratipadyamAno muhUrttAbhyantare kAlaM kurvan jaghanyakAlo labhyate iti, dezonapUrvakoTI tu kevalinamAzrityeti // (sA0 137-38) artha- guNasthAnosa kALa niyama- midhyAtvaguNasthAna kALadhI ? anAdi-sAMta, rasAdi - sAnta, ane anAdi anaMta che, parantu sAdi anaMta saMbhavatu nathI. // 88 // yo prathama koNa vakhata samyaktva nahiM pAmelA bhavya jIvone pahelo kALa (anAdisAnta) hoya hai, ane samyaktva pAmIne punaH midhyAtve gayelA jIvone bIjo kALa ( sAdi sAnta ) hoya ke, // 89 // ane sadAkALa midhyAtvamAM vartavAcALA abhavyajIvone trIjo kALa ( anAdi ananta ) che, ane midhyAtvanI sAdi thapAbAda anaMtakALano asaMbhava hovAthI cotho kALa sAdi ananta ) asaMbhavita che 1 samyaktva pAmyA pachI paNa samyakRtya patita yaha mithyAtve jAya to utkRSTa rahe to te midhyAtva kiMcimmyUna adhapura parAvataM pramANa anantakALa sudhI rache, paNa cheDA rahita anantakALa grahaNa karavAnA hai. jethI asaMbhava ko che. Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (538 ||gunnsthaankddaare gunnsthaanaanaaNkaalniymvicaarH|| bAra te yuktama cha // 10 ||lii sAsvAdana guNasthAna to helA (ithiyAranA varNana hai prasaMge ) AvalikA pramANa kolaja che, ane 4-dhuM guNasthAna sAdhika 32' sAgaropama pramANa ke // 91 // kAraNake sarvArthasiddhadevapaNAmAM 33 sAgaropamasudhI avirata samyavatva dhAraNa karIne tyAMyI arhi mAyelo paNa te jIva || 92 // je kAraNathI jyAMsadhI jI viratimuNasthAna pAmyo nathI syAMsudhI te jIva gho\ guNasthAmaja aMgIkAra karIne rahe che ||2313-meN ane 5-muMe ve guNasthAna kaMDaka nyUna nava varSa nyUna pRcatroha varSapramANa kahelA che // 94 // chellaM guNasthAna Ga pra Na na ma e pAMca akSarone ati vilaMba rahita ane ati zighratA rahina unnAra kare teTalA kALapamANarnu cha / 95 // ane zeSa AThe guNasthAna antarmuhUrta pramANanA che. ane keTalAka AcArya kahe che ke-chaI ne sAna, ce guNasthAna kaikanyUna pUrvaproDa varSapramANa che // 96 // zrI bhagavatImatramA kA che ke-" he bhagavan ? pramatta saMyamamA vartatA prabhattamunino sarve maLIne pramAnakALa keTalo hoya ? uttara-hamaMDita ? (10 mA gaNadhara) eka jIvanI apekSAe jaghanyatho 1 samaya ane utkRSTayoM kaiphanyUna pUrvakroravarSa, ane aneka jIvanI a-* pekSAe sarvakALa." e mULa sUtramI TIkA A pramANe 2-"jaghanya 1 samaya te kevI rIte kahevAya 1 te. kahIe chIe ke pramattasaMyatapaNuM (6-9 guNasthAna ) aMgIkAra karyAnA samarathI anantara samayeja maraNa pAmavAyI (jaghanya 1 samaya .) ice dezona pUrvakoDa varSa kevI rIte ? te kaDevAya che ke-mamatta ane apramatta e vemArnu pratyeka guNasthAna nizcaye anta mahata pramANarnu che, aMne paraspara parAvRtti (adala badala ) thavAthI utkRSTapaNe kaMika nyUna pUrvakroDa varSa paryantanAM che. emAM abhabhattanA antarmuhUrtanI apekSAe mamattapaNAnAM antarmuharta moTo kalpAya che. ane e pramANe antamahata pramANa pramatakAnAM sarva antarmuhatoM meLavatA (masana) dezIna pUrvakoDa varSapramANa kALamAna yAya che. bakI bIjAAcAryoM kAhe cha ke- ATha varSa nyUna pUrva koDavarSa sudhI (satatapaNe) utkRSTa pramattasaMyatapaNuM hoya che, ane pa pramANe amamatta bhU 1 sAmAnyataH samyaktva 56 sAgara bA 132 sAgara adhikakAla pramANarnu cha, paNa catutha guNa sthAna paNupto sAdhika 33 sAgara bAda avazya palaTAyacaM. 2 apramatsanAM dezobhapUrvakoTI sudhInAM nAnAM nAnAM sarva antarmuhUtane pakaTA karatAM paNa mAtra / antarmurta meTaloja apramatta paNAno saMgha kaThina kALa yAya kAraNakai apramatta paNAna antarmuharta parakhaM vadhu nAnuja che. ane te bAda karatA gharakIno sarpa kAla prayatano cha jethI dezomapUdhakauTi varSa pamatamo kALa thAya. Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30] // zrIlokamA tRtIyaH sargaH (sA0 238) (539) nI vyAkhyA paNa jANavI parantu vizeSa e le ke jaghanya antarmuhUrta eTale nivaye apramattakAmAM vartatA jIvane antarmuhUrtanI aMdara maraNa na hoya. baLI cUrNakArane mate to mamattasaMyata zivAya sarve sarvavirata jIvo (sAtamAthI caudamA guNasthAna sudhInA paNa ) pramAdano abhAva hovAthI apramatta kahevAya, have te jIva upazamaNine aMgIkAra karato antarmuhurtanI aMdara kALa kare to jaghanyakALa (antarmuhatapaNAnI) pAme. ane dezonakroDa pUrva to kevaLIne AzrayI jANavo. yanirdiSTaM jinAuttrekajIvavyapekSayA / tyaktvA punaH prA tirUpamathaiSAmucyate'ntaram // 97 // jaghanyaM sAsAdanasya, palyAsaMkhyAMzasaMmitam / zeSeSu ca dazAnAM syAdantarmuhUrtamantaram // 97 // mithyAtvasya tadutkRSTaM dviHSaTSaSTiH payodhayaH / sAdhi kAH kathitAstatra, zrUyatAM bhAvanA viyam ||18|| anubhUya sthitiM kazcit samyaktvasya garIyasIm / mizraM tato'ntarmuhUrtamanubhUya tataH punaH // 99 // SaTSaSTyambhonidhimitAM, samyaktvasya gurusthitim / samApya ko'pi mithyAtvaM, jAtu yAti tadA hi tat / / 1300 / / dezonapudgalaparAvarttArddhapramitaM matam / dvitIyAdInAM dazAnAM guNAnAM jyeSThamantaram // 1 // kSapakasyAntaraM jAtu na syAtriSvaSTamAdiSu / sakRtprApteH kSINamohAditraye'dhyantaraM na hi // 2 // iti guNAH 30 // > artha- guNasthAnono anasarakALa have zrIjinezvaroe eka jIvanI apekSAe te guNasthAnano tyAga karIne punaH prApta kare te rUpa je antara dazavituM ke te kAya ke // 97 // vyAM sAsvAdananuM jaghanya antara pelyopamanA asaMkhyAtamA bhAganuM, ane zeSa 1 sAsvAdana guNasyAne tripuMjanI sattA avazye hoya che ane e sattA ukelyA zivAya punaH sAsvAdana bhASa pAme nahi, ane te sattA mithyAtve ja phelatAM aghanyathI paNa palyopamano asaMkhyAtama bhAga lAge mATe sAsvAdamanuM jaghanya aMtara te kathaM che, baLI koika vakhata antarmuhUrtAM paNa sAsvAdana pAme paNa te ati alpa hovAthI vivakSita nayI ityAdi vistAra pAMcamA kabhainyanI vRti AdiyI jANo. Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 (540), ||gunnsthaanaanaamntrsvruupniruupnnm // (dvAra 10 guNasthAnornu antara antarmuharta ke // 97|| mithyAtvarnu uskRSTa antara be chAsaTha (132) sAmaropama sAdhika kahela che, tenI vicAraNA A pramANe ke, te sAMbhako // 98 // koika jIva samyakatvanI utkRSTasthiti (sAdhika 66 sAgaropama) anubhaSIne tyAravAda antarmuhata mizrane anubhavIne valI samyaktvanI 66 sAgara pramANa ullaSTasthiti saMpUrNa karIne kAdAya koika jIva mithyAtve jAya to te utkRSTa antara (132 sAgaropama) thAya0 // 99-1300 // sAsvAdanAdi 10 guNasthAnornu utkRSTa antara ardhapudgalaparAvarta pramANa kahelaM chai // 1 // baLI jhapakanA aSTamAdi traNa (8-9-10) guNasthAnomA (apratipAtipaNuM hovAyo) antara kadIpaNa hotuM nathI, temaja ekavAra prApti hovAthI kSINamohAdi praNa (12-13-14) guNasthAnomAM paNa antara nathI. ||shaa e pramANe guNasthAnadvAra kag. // iti guNasthAna dvAram // // guNasthAna pariziSTo. // .-.-.--:..NLINEMA puruSane zreNimA upazamAtI ane kSaya pAmatI prakRtiono taphAvata. upazamazreNimA khIne napuMsakane 1 napuMsakaveda 1 napuMsakaveda 1 strIveda 2 strIveda 2 strIveda 2 napuMsakaveda 3 hAsyAdi6 3 hAsyAdi 6 3 hAsyAdi 6 4 puruSaveda 4 puruSaveda 4 puruSaveda kSapazreNimA. puruSane khone napuMsakane 1 napuMsakaveda 1 napuMsakaveda 1 strIveda 2 strIveda 2 puruSaveda 2 puruSaveda 3 hAsyAdi 6 3 hAsyAdi 3 hAsyAdi 6 4 purupada 4 strIveda 4 napuMsaphaveda 1 bahulatApa Akrama cha, pradhAntaramA kramabheda paNa dekhAya che. te aMNionA TippaNamA upara batAvyo cha. Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ + 30) // zrIlokanakAze tRtIyaH sargaH // [sA0 238) (541) A caude guNasthAnomA satpadaprarUpaNatA vigere dvAronI zrIpaMcasaMgrahArigranthomA pUrvAbhAvi bharUpayA patAcI che teja jijJAmu bhanyajIvonA upakArArthe saMkSepadhI batAvIe chIye. , satpadaprarUpaNA dvAra-pahala mithyAdRSTi 1, cothu aviratasamyagdRSTi 2, pAMcI dezavirata 3, chaTuM pramatta 4, sAtarmu apramatta 5, ane terase sayogikebali 6, e cha guNasthAnako sadAkAla vidyamAna hopache, te zivAyanA bIjuM sAsvAdanasamyagdRSTi 1, trIju mizradRSTi 2, AThamu apUrvakaraNa 3, navamu anivRttibAdarasaMparAya 4, dazama sakSmasaMparAya 5, agIAra upazAntamoDavItarAgachayastha 5, bArasuMkSINamohavItarAgamastha 7, caudamu ayogikevala 8, e ATha guNasthAno paiMkI zreNionA virahakAlamA AThamu, navamu, dazama, agIArama ane bAram, e pAMca guNasthAna,siddhinA chamAsanA virahakAlamAM caudamu tathA samyaktvamAtino virahakAla hovAthI bIjaM ane mizranA birahakAlamA trIjuM e ATha guNasthAnono kadAcita viraha paNa hoya eTale ke e guNasthAnaphoye vartatA jIvo na paNa lAbhe, koi kAlavizeSe koieka guNasthAnake eka paNa jIva hoya, koi kAla vizeSe aneka jIvo paNa hoya, koi kAla vizeSa ATa guNasthAnakopako ye guNasthAnomA kramoskrame ekAneka jIvo vikalpathI hoya,e pramANe traNA cAramA vigere bhaMgakalpanAo thAya che. je vistArathI pUrvamaharSioye batAvIche te te granthothI joha levI. 2 dravyapramANadvAra-prathama (1-2-3-4) sAsvAdanasamyagdRSTi vIjeM mizradRSTi, trIrju aviratasamyagradRSTi ane cothu dezavirata e cAra guNasthAnatijIvo pratyeke utkRSTa kAle asaMkhyAtA hoya, temAM (1-2) sAsvAdana ane mithakALA adhruva hovAtho koi kAle na paNa hoya ane hoya to jaghanyathI eka athavA ve hoya ane utkarSathI kSetrapalyopamanA asaMkhyAtamA bhAgavati AkAzapradezarAzi tulyasaMkhyA parimANa hoyaLe, kAraNake-sAsvAdanaguNasthAna karmagranthanA abhiyAye keTalApha cAdara aparyApta 1 pRthvIkAya, 2 apakAya ane 3 pratyeka vanaspatikAya e traNa makAranA ekendriya jIvomAM ( siddhAntanA abhimAye ekendriyomA sAsvAdana mAnyu nathI) tathA aparyApta praNa vikalendriyomAM, aparyApta saMmUrchima tiryaMcapaMcendriyomAM, paryApta tathA aparyApta garbhajatiryacomAM, paryApta tathA aparyApta lokAntika ane anuttara zivAyanA devomA paryApta tathA aparyApta garbhajamanuSyomAM ane paryAptanArakIomA vartataM hovAthI te guNasthAnacarti jIvo asaMkhyAtA cha ane mizraSTi Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (542) // guNasthAnabAre guNasthAneSu satpadamarUpaNatAdidvAravicAraH / / (hAra guNasthAna paryAptA jIvAneja hoya tamAM paNa ekandripa viphalandriya ane saMmUrchimapaM. + cendriyamA hotuM nathI to paNa lokAntika bane anuttara zivAyanA paryApta devomAM paryApta nArakiomAM ane paryApta garbhajamanuSyomA tathA paryApta garbhajatiryacomA vartana hovAthI te guNasthAnavartijIvI paNa asaMkhyAtA che.(3)aviratasampagdaSTiguNasthAnaka paryApta aparyApta garbhajamanuSyo,paryApta aparyApta garbhajatiyaco,paryApta aparyApta devatAo ane sAtamI nArakInA paryApta nArakIo tathA bAkInA sarva paryApta aparyApna nArakIo e sarvamA vartatuM hovAthI te guNasthAnArtijIvo asaMkhyAnA ane(4) dezavirasaguNasthAnaka paNa garbhaja paryAptatiryaMcomAM tathA garbhaja paryAptakarmabhUmijamanuSyomAM vartatuM hovAthI tiryaMconI apekSAe te guNasthAnavatijItro paNa a. saMkhyAtA cha, aviratasamyagdRSTi ane dezavirata beu dhruva hovAthI te ce guNasthAnavarnijIvoM sadAkAla vidyamAna hoya che mAtra koivakhate jayanyapade hoya ane koi kAlavizeSe utkRSTapade paNa hoya, temAM jayanyapade paNa te gheu pratyeka kSetrapalyopamanA asaMkhyAtamAbhAgamA rahelA AkAzamadezarAzritulya saMkhyAye hoya ane utkRSTapade paNa teja kSetrapalyopamanA asaMkhyAtamA bhAgamA rahelA AkAzapradeza rAzitulyasakhyAye hoya vizeSa paTalo che ke asaMkhyAtAnA asaMgvyAtA bhedo hovAthI jaghanyakaratA utkRSThapadavati jIvo asaMkhyAtaguNA cha,vaLI te gheumAM paraspara vicAra karatA manuSya ane tiryaMcagatinA dezaviratajIvo karatA cAre gatinA aviratasamyagdRSTijIvo jaghanyapade vadhAre hoya ane utkRSTapade paNa vadhAre hoya. (5) mithyAdRSTijIvo ananta lokAphAza pradezarAzitulya saMkhyApramANa anantA hoyache, anantAnantajIvothI gahana bharelI sUkSma bAdara nimodo mithyAtvabhAvamA che. vAdaramUkSma paryApta aparyApta teukAya tathA vAyukApajIvo paNa mithyAtvamAMja che, pRthvI apakAya ane matyeka vanaspatikAyamAM bAdara aparyAptAvasthAmA alpakAla thoDAka jIvomAM samyaktvAMza hoya che te vAda karatA bAkInA sarva mUkSma bAdara paryApta aparyApta pRzvIkAya apkAya ane vanaspattikAya sarva jIvo mithyAtvamA cha, keTalAka aparyAptavikalendriyo zivAya sarvaparyApta aparyApta vikalendriyo, keralAka a. paryApta samUrchima tiryaMca zivAya sarva paryApta aparyApta samUrchimapaMcendriyo ane keTalApha paryApta tathA aparyApta devatA nArakI tiyeca ane manuSyarUpasaMjJipaMcendriyajIvo zivAyanA sarva saMjipaMcendriyo mithyAtvabhAvamAM che,A sarvamA paNa mUkSmanigoda(sUkSmasAdhAraNavanaspati)vani jIvo anantalokAkAzapadezarAzi tulya hobAthI te apekSAye Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ #] ||shrii lokamakAze tRtIyA sargaH (sA. 238) (543) mithyATimornu drampapramANa jANaSu, pAkInA jIro to ATAmAM lUNanI jema. sarva * gA karIye to paNa asaMkhyAtAna che. , (6-7) pramattasaMyataguNasthAna ane apramattasaMyataguNasthAna e ve guNasyAnavati jIvo saMkhyAtA ja hoyache, kAraNake ne guNasthAnako mAtra garbhaja paryAptamanuSyagatinA jIvone ja hoya che, temAM paNa karmabhUminA viziSTa adhyavasAyavibhu. diyukta manuSyone hoya; pAMca bharata. pAMca airavana ane pAMca mahAvideva kSetra e paidara kSetro [ karmabhUmi mAM malI jaghanyathI apramattasaMyata koTizatasaMkhyAye ane utkRSTayI paNa koTizanasaMkhyAye tathA pramattasaMpata jaghanyathI koTisahasapRyakta ane utkRSTathI paNa koTisahapRthaktva saMpAye jANavA, jaghanya karatA utkRSTamAM adhika samajavA vethI nava sudhInI saMkhyAne siddhAntaparibhASAye pRthaktva kahevAya che. dvimabhRtirAnavabhyaH pRthaktvam / iyaM sAmayikI saMjJA, jayanpakAle eTale vIzaM tIrthaMkarabhagavanto vicaranA hoya tyAre ve koDasahasra muniyoM ane ye koDa kevalibhagavaMto hoya ane uskRSTakAle jyAre 170 ekasosIttara nIyakarabhagavato vica| ratA hoya tyAre navakoTisahasra munibho ane navakroDa kevalibhagavaMto vicaratA hoya che. / upazAmaka (upazamazreNimata] jIvonI apekSAye (8-9-10-11)AThamAM apUryakaraNavALA,navamA anivRttiSAdarasaMparAyavALA, dazamA mUkSmasaMparAya| bALA ana agIyAramA upazAnta mohavItarAga chaprasthaguNasthAnabALA jIvo anuva hovAthI koi phAlavizeSe na paNa hoya ane hopa to matyekamAM jaghanyathI eka ve | aNa paNa, hoya bhane utkRSthI pravezanI apekSAye copana hoya, arthAt teTalA jIvo upazamazreNimA pravezakaratA pamAya,ane upazamazreNinA saMpUrNakAlanI apekSA* ye pratipadyamAna tathA matipaznamIvono vivakSAthI saMkhyAtA hoya. eTaleka -upazama! zreNinA asaMkhyAtasamayAtmaka antarmuhatakALamAM judA judA pravezakaratA sarvanI paNa saMkhyA meLavatA saMkhyAtAja jIvothAya. zaMkA-antarmuhartamamANa upazamazreNinA pratye, phaguNasthAnanA kAlamAM asaMkhyAtA samayo hoya che. to jo darekasamaye ekaeka jIva / praveza kare topaNa saMpUrNazreNikAlane uddezI asaMkhyAtasamayo hodAtho asaMkhyAtA - jIvo paNa te te muNasthAnomAM pamAvA joiye. topachI netraNa yAvat uskRSTathI co, pana praveza karye chate to asaMkhyAtA jIvo thAya. uttara-hai ziSya ? A tArI 1 ko ka sthaLe jaghanyathI 10 tIrthakara hovAna paNa yatAye che, te apekSAye sAdhu tathA phevalinI saMkhyAmAM paNa mAratamya jANavu. 1 Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (544) // guNasthAnabAra guNasthAneSu dravyapramANavicAraH // dvAra kalpanA sAcI to Tharata ke jo zreNinA sarva samayomA jIvono praveza thavAno hotA paNa te pramANe to panata nathI, parantu koikoi samayomAja praveza pAyacha ! A paNa zAthI jANavU ? tema zipyanA manamAM kadAca zaMkA thAya to teno javAba nIce pramANe-ahIM upazamaNi aMgIkArakaranAra paryApta garbhajamanuSyoja hoyache ane temAM paNa cAritravata manuSyoja Ni aMgIkAra kare che.bIjA kor3a hotA nayo ane cAritradhArIjIvo utkRSTayI paNa navahajAra koDasaMkhyAye hoyache.te paNa sarve zreNiaMgIkAra karatA nathI, parantu viziSTa vizuddhivaMta jIvoja zreNi kare che, tethI e nirNIta thAya le ke-upazamazreNinAsarvasamayomAMjIva praveza hoto nathI parantu amukana samayomA praveza pAyache, temApaNa amuphaphAle(amukasamaye) paMdare paNa kamabhUmizromAMthaine unkarSathI copanaja jIvo prathezakaratA hoya adhika na hoya tethI e nirNayaja che ke. aNinA saMpUrNakAlamA thaine saMkhyAnAja hoyache, nemAM paNa pUrvAcAryonA vacanayo saMkhyAtA te seMkaDo saMkhyAmAM lecA hajAro rUpa saMkhyAtA levA nahi, bhagama sAliyo gIgA (8-9-10 guNasthAnati) kSoNamohI (12 mA guNasthAnati) ayogi (14 mA guNasthAnavati) eTale ke (8-9-10 -12-14) A pAMce guNasthAnavarti jIvo paNa adhruva honAthI koikAlavizeSa na paNa hoya kadAcitkAlavizeSe hoyato pratyeke jaghanyatho eka ve hoya ane utkarpayo eka sAyamAM mayezanI apekSAye 108 paNa saMbhave arthAt utkarSayI ephasoATha jovo sapaka ( 8-9-10) bhAvamAM, sINamoha (12 mA) mAM ane ayogikevali (14 mA) guNasthAnamA ephasamayamA praveza kareche. tathA annahartamamANa kSapaphazreNinA saMpUrNakAlamAM paMdare karmamRminA sarvakSetramA kSapakazreNimA pravezakaratA bhinna bhinna jIvonI sarvenI gaNatrI karIye topaNa utkarSathI zatapRthaktvasaMkhyAye hoya che. adhika hoya nahi,Asthale paNa zaMkA samAdhAna upazamazreNigatajIvono mAphaka jANavU, ayogikevali bhagavanto paNa utkarSayI zatapRthaksva jANavA. ___ sayogikevali (13 mA guNasthAnati) jIvo sadA vidhamAnahovAthI hamezAM koTipRthaktva saMkhyAye hoyache, jaghanyapade paNa koTipRyaktva pramANa hoyache, ane utkRSTapade paNa phoTipRthaktvamamANa hoyache, mAtra jayanyapada karatAM utkRSTapadA koTipRthaktva moTApramANanu le, eTale vIza tIrthakarabhagavaMtanA jaghanpakAle kroDa kevalibhagavaMto vicaratA lAbhe ane utkRSTakAle 170 tIrthakarabhagavato vica. ratA hoya tyAre navakroDa kelibhagavaMto vicaratA lAbhe, hI siddhAntaparibhASAye Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___30muM] ||shriilokprkaashe tRtIyaH sargaH (sA0 238) (545) bethI nava saMkhyAsudhInuM nAma pRthaktva kavAyache, jethI vekoDa e jaghanyakoTipRthaktva ane navakoDa e utkRSTa koTipRthaktva kahevAya. A pramANe dravyamamANadvAra jANavu. 2. 3 kSetrapramANabAra-(2 thI 12-14) pahelaM mithyAdRSTiguNasthAna ane tera / sayogikevaliguNasthAna 6 ve muNasthAna vIne pAkAmA vIjA sAsvAdana samyaktvaguNasthAnathIvAramA kSINamoha vItarAgachamasthaguNasthAnasudhInA agIAra guNasthAnaka tathA codamu ayogikevaliguNasthAna e vAra guNasthAnakanA jIvo pratyeka pratyeke ane sarve paNa lokanA asaMkhyAtamA bhAgamA varta che. kAraNa sAsvAdanazivAyanA bAkInA mizradRSTi vigaire agIAra guNasthAnako saMkSipaJcendriya mAMja hoya. temAM paNa paryApta cAre gatinA saMkSipaJcendriyamA mizradRSTi guNasthAna hoya, ane aviratasamyagdRSTiguNasthAna paryApta aparyApta cAregatinA saMkSipaJcendriyamA hoya che, dezavirataguNasthAna paryAptasaMkSipaJcendriya liyaca ane manuSyamA hoya. ane chaTThA pramanasaMyatayI bAkInA guNasthAna paryApta saMkSipaJcendriyamanuSyamAMja hoya ane ne jIvo trasanAiyantargata ghaNAja svalpa svasthAnAdi kSetramA vartatA hovAthI te agIAra guNasthAnakanA jIvo paikI pratyeka pratyeka guNasthAnavAcArnu kSetra lokAsaMkhyeyabhAgavartija cha. ane jo ke sAsvAdanaguNasthAnavALA keTalAka svalpajIvo karaNa aparyApta vAdara ekendriya (pRthvIkAya.apakAya,ane pratyekavanaspanikAya)mA tathA karaNa aparyAptavikalendriya (hIndriya, trIndriya ane caturindriya) mAM hoya cha tathA karaNa aparyApta amaMzi ( saMmUrchima ) paMcendriyatiyacomAM paNa hoya tathA keTalAka. karaNaaparyApta tathA pharaNaparyApta saMjJipaJcendriyamA yathAyogya cAra ganimAM hoyache no paNa te sAsvAdanavarti jIvo svalpa hovAthI tathA ne jIvonu kSetra ghaNu alpa hovAthI sAsvAdanavAlA jIvo paNa lokanA asaMkhyAnamA bhAgamA varte,ana te yAre guNasthAnayati sarvajIvonu samuditakSetra laie topaNa lokano asaMkhyAtamo bhAgaja hoya ! [1] pahelA midhyAdRSTiguNasthAnavati jIvo sarva cauda rAjaloka pramANa sampUrNakSetramA vyApta hoya che, jo ke anyaguNasthAnani jIvonu kSetra paNa temA AvI jAya che to paNa ne anyaguNasthAnavani jIvAvagAhakSetramA paNa midhyAnvaguNasthAnavati (sUkSma ekendriya) jIvo rahelA hovAthI mithyAtvamuNasthAnavatijIvona sarva (caudarAja) lokakSetra samajavU. (13) teramAsayogikevaliguNasthAnavarti jIvopaNa kelisamudghAtanA cauthA samayanI apekSAye sakalalokavyApi hoyace,te zivAyanA kALano apekSAye loka Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (546) // guNasthAnakavAre guNasthAneSu kSetrasparzanAdvAravicAraH // bAra nA eka asaGkhyAtamA bhAgamA parte, mAtra kevalisamudghAtanA trIjA pAMcamA samaye * aneka asaMkhyAtA bhAgo levA, eTale ke samudghAtanA mathamasamaye daMDAkAra kare tyAre asaMkhyAtamA bhAgamAM bIje samaye kapATAkAra kare tyAre paNa asaMkhyAtamA bhAgamAM ane trIne samaye manyAnAkAra kare tyAre aneka asaMLyAtA bhAgomAM ane cothe samaye lokapUraNa 28le saMpUrNalokamAM vyAta thAya pachI pAMcamAthI saMharaNasamayomA paNa teja pramANe vyutkrama jANavo, A pramANe kSetradvAra vicAra jANavo // 3 // 4 sparzanAbAra-ephajIvApekSayA ane nAnAjIvApekSayA ema sparzanAce makAranI gaNAyache, kSetradvAramA jeTalu avagADhakSetra hoya teTaluMja levAyane ane sparzanA avagAdakSetrathI adhika hoyache, ekajIvanI apekSAye sayogikevalibhagavantone kevalisamadAtanI apekSAye caturthasamaye saMpUrNa cauda rAjaloka je avagAhakSetra ke teja temanu sparzanAkSetra paNa jANavU. tyA sparzanA adhika hoi zakatI nayI kAraNa alokakSetramA dharmAstikApAdino abhAva cha, ive nAnA (aneka) jIvonI apekSAye (1) mithyAtva guNasthAnavasijIvo tathA(13)sayogikevaliguNasthAnayarti jIvo caturdazarajju (sarvaloka)sparzanAvAlA hoya. mithyASTijIvomAM mUkSma ekendriyajIvo sarvavyApaka hotrAthI sarvalokasparzanA jANavI, ane sayogikeli jIvo kevalisamudghAtanA cothe samaye sarva lokavyApi hovAthI sarvalokasparzanA jANavI. (3-4)mizraSTiguNasthAnati jIvo ane aviratasamyagdRSTiguNasthAnavartijIvo pratyeke ATha ATha rAjalokanI sparmanAkare te ApramANe-Anata (navI kalpa) vigerenA devo alpa snehAdibhAvavALA hovAyo sneha vigaire prayojane karIne paNa narakamA jatA nathI, jethI sahasrAra ( AThamu phalpa ) sudhInA devo pUvaMbhavanA premavAnA nArakInA snehavaDe tenI vedanA zamAvavA agara pUrvajanmanA vairInAraphIne vedanAnI udIraNA karavAmATe trIjI narakapRthvI mudhI jAyache. temaja bhacyuta (bArasuM kalpa) kalpanA devatAo pUrvajanmanA agara A janmanA snehathI bIjA devone acyutadevalokamAM lai jAyache tethI mizradRSTivALAonI tathA aviratasamyagdRSTivALAonI pratyeke ATha.ATha rAjalokanI sparzanA ghaTeche, ahIM bhAvanA ApramANe jANavI. samyamidhyAdRSTiguNasthAnabALA bhavanapatinikAya AdinA koidevane pR no mitra acyutadevalokavAsi deva pUrvanA snehathI acyutadevaloke lai jAya to a. cyutadevalokasudhImA cha accue e vacanathI' cha rAnaloka yatA hovAthI te mizraSTahivALAdevane charAjanI sparzanA thAyache ane samyagamithyASTisAsAradevalokavAsI Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30) // zrIlokaprakAze tRtIyaH sargaH (sA0 238) (0.47) koi deva pUrvanA snehavALA trIjInarakanA nArakInI vedanA zamAvAne agara pUrvanA vairI trIjInarakanA nArakInI vedanA vadhAravAne vAlukAprabhA nAmanI trIjI narake jAya eTale bhavana pati sudhInI sparzanA parne lagajanI aMdara gaNA gahale, jethI tenInI cenA vAlukAprabhAsudhI ve rAjaloka hovAthI te berAjanI sparzanA vadhAre gaNatAM pUrvanI cha ane Abe malIne aneka jIvono apekSAe AvarAjanI sparzanA mizradRSTiguNasthAnavALAnI jANavI - athavA trIjIte vicAratAM paNa aTharAjanI sparzanA ghaTeche, mizradRSTivALI sahasAvalokavAsI koi deva pUrvoktakAraNavazAt trIjI pRthvIye jAya to sAtarAjanI sparzanA thAyale ane teja mizradRSTivALA sahasrAra kalpavAsI devane acyutakapavAsI deva sneha acyutadevaloke lar3ajAya tyAre te ekarAja badhe eTale ATha rAja sparzanA ghaTeche, ejapramANe aviratasabhyaoinI paNa ATha rAjanI sparzanA vicArI, aviratasamyadRSTijIva sabhyavatvasahita parabhavarmA jatA ke parabhavadhI AvatA anuttara vimAnasudhInI utkRSTa sAta rAjanIja sparzanA pAyeche tethI adhika sparzanA hotI nadhI mATe upara kAmamANena ATharAjanI sparzanA jANavI. koipaNa vIjA prakAre ghaTI sakatI thI. bIjA AcAryoM avistasamyagdRSTione utkarSayI navarAjanI stharzanA paNa thAya tema batAve ke, teno vicAra A pramANe- kSAyikasamyagdRSTi trIjI narakamAM paNa jAyache eTaleke samyaktvasahita anuttara vimAnamAM janA agara tyAMthI manuSyabhavamAM AtAM sAtarAjanI sparzanA thAya ane trIjI narakamAM samyaktvasahita jatA agara tyAMthI AvatA be rAjanI sparzanA thAtha emamANe navarAjanI sparzanA paNa ghaTIzakeche, valI zrI bhagavatI sUtranA abhiprAyapramANe samyaktvasahita chaThI nArakIsudhI paNa jaiza ke che tethI aviratasamyandRSTivAlAjIvane bAra rAjalokanI sparzanA paNa saMbhaye che. te ApramANe - samyaktrasahita anuttara vimAnamAM jatA agara tyAMthI manuSyabhavamAM AvatA sAtarAjanI sparzanA, tathA samyavatvamApta karyA pahelA bAMdhayuce narakAyu jeNe teva manuSya ticapaikIno kor3a paNa aviratasamyagdRSTi jova kSAyopazamikasamyaktvasahita siddhAntakAranA abhiprAye tamaH prabhAnAmanI chuTTI pRthvImAM paNa nArakIpaNe utpannadhAya che agara chaTTo nArakImAMthI kSAyopazamika samyaktvasahita manuSyagatiyAM utpannathAya che eTale adho chaTTI narakamA jatA agara tyAMthI ahIM manuSyamAM AvatA pAMcarAjanI sparzanA thAya tethI aviratasamyagdRSTijIvane bArarAja sparzanA paNa ghaTIza kele, valI acyutendra thayela sItAno jIva cothI kamabhAkarakapRthvImAM nArakapaNe utpanna thayela Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - - - (548) // guNasthAnadvAre guNasthAneSu sprshnaakhaarvicaarH|| [dvAra lakSmaNanA jIvanI vedanA zamAvavA gayA hatA temapaNa baghanache to te abhiprAye pUrva kA batAvena anuttara vimAnamA jatA AvatAnI apekSAye sAtarAjasparzanA bhane cothI narakasudhInI RNarAjAnA malI ilA rAjapanA dhire vizeSasvarUpa paNa jApa, valI zrIbhagavatIjImA sAtamI pRthvInA nIcenA pradezamadhI paNa vaimAnikadevornu gamana kAMche. to ne apekSAye cauda rAja sparzanA paNa saMbhavIzake ? ityAdi apekSAbhede aneka tAratamya saMbhavInake paNa anekazAstromAM trIjI narakasudhIja baimAnikadevonu gamana kAMche, jethI ne apekSAye ATharAjanI sparzanA batAvI le. (2) sAmvAdanasamyagdRSTi guNasthAnavAlAne vArarAjanI sparzanA hoyache, tenI bhAvanA nIcepramANejANavIchaThI tamApabhA pRthvImA vatato koDa nArakajIva potAnA bhavanA annyavibhAgamA aupazamiphasamyakttva pAmI ne vamano sAsvAdanabhAvane pAme ane teja sAsvAdanaavasthAmAM kAla karIne ahIM tiyeca athavA manuSyomAM utpabhadhAya tethI lene pAMcarAjanI sparzanA thAya, ahIMthI sAsvAdanabhAvasahita kAla karI nArakamAM utpannadhAya nahi jethI ahIMthI jatAnI sparzanA kahI natho, sAtamI namastamaHmayA narakanA nArakI sAsvAdanalAbha pAmyA Doyato te tyAgakarIneja niyacomA utpanna thAya sAsvAdanasahita kAla kare nahi, mATe chaThInaraphanA nArakI lIghAche ane A tiryaglokamAMthI paNa sAsvAdanaguNasthAnamA vartatA keTalAka tiyaMcoM athavA manupyo kAla karIne UrdhvalokanA uparanA lokAntaniSkuTorUpa sa. nADaunA uparanA lokAntapradezomA utpanna thAyache nethI temane sAtarAjanI sparzanA ghaTele paTale nIcenI pAMcarAjanI ane uparanI sAtarAjanI e ubhaya malI sAsvAdanamuNasthAnavALAone vArarAjanI sparzanA thAyale. sAsvAdanavALAnI nIce gati thatI nathI jethI bAragajanI mparzanA phahIche teja ghaTeche, jo nIce gati sAsvAdanacALAnI dhato hotato adholokaniSkuTAdimA paNa teonA utpAdano saMbhava thAna ane tema dhAtano caudarAjanI sparzanA paNa kahevI joiye. ApramANe granthAntaromAM jaNAvyu ke-ke adholaukikapRthvIkAyikAdimA sAsvAdanavALo jano nayI, jo jato hoyato kyAraM sparzanA paNa lAbhata. (6thI 11) upazamazreNyAruDha apUrvakaraNa AThamuM guNasthAna, nava anivRttiyAdaragaMparAyaguNasthAna dazarmU madhmasaMparAyaguNasthAna,agIyAra upazAntamoha Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ". (30) || zrI lokaprakAze tRtIyaH sargaH // (sA0 238) (540) vItarAgachadmasthaguNasthAna tathA sAta apramattasaMgataguNasthAna ane cha prama ttasaMgata guNasthAna eguNasthAnavALA jIvo sarvArtha siddha mahA vimAnamAM Rjuganie utpanna yAya ke jethI teone sAtagajanI sparzanA thAyale, ane kSapaka zreNyA rUDha apUrvakaraNa vigere guNasthAnanA jIvote te guNasthAnomAM kALa karatA nathI tema mAraNAntikasammuyAta paNa karatA nayI tethI teone lokanA asaMrUpAtamA bhAgamAtranIja sparzanA ghaTe, adhikasparzanA hotI nathI. arthAt upazamazreNinI apekSAye sAtarAjanI sparzanA upara kathA pramANe ghaTele. zaMkA - manuSyabhavanA AyuSyano kSaya bhaye ane parabhava (deva)nA AyuSyano udaya thameja maraNa pAnI paralokagamana thAyale. ane te bakhate ( devabhavAyuSyanA udayasamaye ) to aviratapaNuMja hoya apUrvakaraNa vigere guNasthAno hotA nathI to zIrI apUrvakaraNAdinI sAtarAjanI sparzanA ghaTI ke ? uttarae dopapatti nayI kAraNa ayo maraNa pAmI paralokamAM jatA jIvanI ve prakAranI gati hoya. 1 eka kandrakagati 2 bIjI ilikAgati, kanduka (daDo) nI mAphaka utIgati te kandukagati eTale ke jema kanduka (daho) uchAlyo chano potAnA dezIvaDe piNDita thayo chato ( sarvapradezayukta ) upara jAyale, vema kor3aka jIva paNa parabhaargrat udaya thaye paralokamAM jato potAnA sarva pradezAne ekatrapiMDa karIne (sarva pradezosahita) gati kareche ane ilikA ( iyala) nI jevI gati ne ilikAgani kAya eTale jema iyala puMchaDAbhAge pUrvasthAnane nahi chor3atI mukhanA bhAge karI AgaLanA sthAna sudhI potAnuM zarIra phelAvI te sthAnano sparzakarI nyAravAda puMchadAnI bhAga saMhAra kareM (khecI leche) eja pramANe kor3aka jIva paNa AyuSyanA antasamaye kelA Atmapradezona De potAnA pUrvasthalane nahi choDato keTalAka pradezoye AgalAbhavanA utpatti sthAnano sparza karI parabhavAyucyanA prathamasamaye zarIrano parityAga kareche. A ve gatio paikI ilikAgatinI apekSAye apakaraNAdinI sAtarAja sparzanAnI vyAghAta yato nathI. kandukagatimAM parabhavAyuSyano udayaja parabhavamAM lar3a jato hovAthI te javAnAsamaye aviratasamyagdRSTijIva hoya. zaMkAgranthAntaramA pramattasaMyata apramattasaMyata tathA apUrvakaraNAdi guNasthAnavAlA jIvo lokano asaMkhyAtamo bhAga sparza karyo le e pramANe kathana hovAthI sAlagajanI sparzanA ghaTI zake ? uttara- " Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ % 3D (550) // guNasthAnadvAre guNasthAneSu spshnaadvaarvicaarH|| [bAra __ kAraNa bhazantaramAja pramattasaMyata cigere avasthAno tyAga karI asaMyatapaNu da pAme che. nethI pramattasaMyatAdi jIvo svasthAnasthana levAya che, bharana airavata ane mahA. videvasvarUpa je svasthAna te lokanA asaMkhyAtamA bhAgamAMjaLe mATe upara kazyA pramANe lokanA eka asahayAtamAbhAgane sparza karanArA bhamattasaMyatAdi granthAntaramA yatAvyA che, to sAtarAjanI sparzanAnA vacananI sAthe kevI rIte saGgati thAya ? uttara- sUtrazailI sApekSa hovAthI sAtarAja sparzanAnA mUtramAM upara kahelo prakAra vivakSyo nathI ane lokanA asAyAtamAbhAganI sparzanAnA mUtramA sAnarAja sparzanAmAM kahelo prakAra vivakSyo nathI jethI koi jAtanI dopApati nayI. [5 | dezavirasaguNasthAnavALA manuSyagatinA jIko Rjugalie vAramA acyuna devaloke utpanna thAya che, ane te acyutadevaloka tiryaglokanA madhyayI cha rajju pramANa hovAthI chagajanI sparzanA dezaviranivALA manuSyonI jANavI A pramANe sparzanAvAra vicAra jANavo // 4 // (5) pAMcamuM kAladdhAra-(1) mithyAdRSTiguNasthAnavALA kAlathI vicArIye to traNa prakAra cha, anAdi ananta ?, anAdisAnta 2 ane sAdimAnta 3, temAM jeo koi divasa mukti pAmavAnA nathI tevA abhavyajIva tathA tathAvidha sAmagrInA abhAce je muktisukha pAmavAnA nayI tema vyavahArarAzimA praveza karavAnA paNa nathI tevA bhanyajIva e sarvanI apekSAye anAdiananta prakAra ke, je bhanyajIvo anAdimithyASTi chatAM avazya AgAmikAle samyaktva pAmaze. te jIvonI apekSAye anAdisAnta prakAra ke 2, tathA je bhavyajIvo bhavyatvaparitrAkAdi kAraNo pAmI samyaktva pAmyA chatAM pAchA aheva AzAtanA vigaire koipaNa kAraNe samyaktvathI patita thai mithyAtva pAme che te avazya kAlAntare sampAva pAmaze tethI te jIvanI apekSAye sAdisAnta prakAra ke kAraNa samyaktva pAmyA bAda mithyAtva pAmyo mATe mithyAtvaguNasthAnanI Adi thai, vaLI kAlAntare aba zya mithyAtva dUra karaze-samyaktva pAmaze tethI mithyAtvano anta thayo eTale sAdisAnta prakAra 3, A sAdisAnta bhAMgAnuM midhyAtva jaghanyayo annamuhUrta sudhI rahe le, kAraNa samyaktvathI paDalyA bAda koika jIva tarataja antarmuhUrtamAM samyaktva pAme che, ane utkRSTa mahAAzAtanAvanta jIvInu mithyAtva dezona arthapudgalaparAvarta sudhI rahe che, eTale utkRSTathI paNa arthapudgala parAvarta avazya sampaktva pAme che, A ja hetuthI mithyAtvano sAdi ananta bhAMgo nayI kAraNa mizyAnI Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10) // zrIlokanakAze tRtIyaH sargaH // [sA0 238) (551) Adi thaye avazya uskRSTathI ardhapudgalaparAvate paNa anta hoya che, A pramANe eka jIvanI apekSAye mithyASTiguNasthAna- kAlamAna kA, ane aneka jIvonI apekSAye nAraka manuSya ane devagatimAM pratyekamA asaGkhyAtA mithyAdRSTijIvo sadAkAla vidhamAna hoya che, mAtra manuSyagatimA sammUchimamanuSyanA vidyamAnakAlamA asaGgyAtA ane tenA virahakAlamAM saMkhyAtAjIvo jANavA ane tiryaMcagatimAM pRthvyAdi cAra ekendriya, vikalendriya ane paJcendriyanI apekSAye asaMkhyAtA ane vanaspatinI apekSAye anantA jIvo mithyAtvamA sadAkAla vidyamAna hoya che. arthAt nAnAjIvApekSayA mithyAtvaguNasthAna anAdi ananta kAla che. (2) cIjeM sAsvAdanasamyagdRSTiguNasthAna eka jIvanI apekSAye jaghanyathI eka samaya ane utkRSTayI cha ApalikA pramANa rahe the. upazamasamyavatva vamato koika jIva eka samaya sAsvAdanabhAvamA raho mithyAtva pAme, koi basamaya rahe yAvata koika cha AvaliphAphAla pramANa rahe che, A pramANe eka jIvanI apekSAya jaghanpathI eka samaya ane utkRSTayI cha AvAliphAkAla jANavo, ane aneka jIvonI apekSAye jyAre sAsvAdanano virahakAla na hoya ane satana sAsvAdanamuNasthAnamA vartatA joro vidyamAna hoya tyAre jaghanyathI eka jIvanI apekSAye kahelo kAla (eka samaya) che teno teja jANavo,kAraNa upazamasamyaktvakALanA caramasamaye sAsvAdanapaNuM pAme cIje samaye mithyAtva pAme ane te vIje samaye sAsyAdana pAmanAra vIjA jIvano abhAva hobAthI jaghanya ekaja samaya jANavo. ane utkarSathI kSetrapalyopamanA asaMkhyAsamAbhAga pramANa kAlasudhI sAsvAdanaguNasthAna aneka jIvonI apekSAye hoya che, arthAt kSetrapalyopama (palyopamasvarUpakAla samajavA mAre kalpelA yojanapramANa pAlAmA vartanAra AkAzapadezarAzinA asaMkhyAtamA bhAgamA varti AkAzamadeza rAzimAthI pratisamaye eka eka pradeza apahAra karatA jeTale phAle te rAzi khAlI yAya teTalA kAla (asaMkhyAta utsarpiNI avasarpiNIpamANa) sudhI nirantara sAsvAdanaguNasthAna labhyamAma che te pachI avazya teno viraha yAya. (3) trIju mizraSTi guNasthAna-eka jIvanI apekSAye jaghanyathI ane utkRSthI antarmuhartakAla mamANa hoya che, mAtra jaghanyathI nAnu antarmuhurta ane utkRSTathI moDhuM antarmuhUrta. nAnA jIvApekSayA mizraSTijIvo jyAre vidyamAna hoya syAre jaghanyathI sampagmithyA(mizrodRSTiguNasthAna jayanyayI antamUhartakAla sudhI rinmanatara pAya che, te vAda viraha hoya, utkarSatho bIjA guNamyAnanI jema kSetrapa Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (552) // guNasthAnachAre guNasthAneSu sparzanAbAravicAraH // (bAra lyopamanA asaMkhyAtamA bhAgapramANa kAlasudhI mizradRSTiguNasthAna nirantara pamAya ke. eTale utkarSayo kSetrapalyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa kAla jANatro, (4) sodhu aviratamamyAdhigaNAsthAna-gaNa prakAranA jIvone hoya che, 1 aupazamikasamyaktvALAne, 2 kSAyikasamyaktvavAlAne ane 3 kSAyopazamikasamyaktvabALAne, temAM aupazamika samyaktva anAdimidhyAdRSTijIvone yatuM 1 tathA upazamazreNi karanArane dhatuM 2 gama be prakAracaM che, temAM anAdimithyAtva tyajIne yatA prAthamika aupazAmika samyaktva sahita avirasaguNasthAna antamahatapramANa hoya che, antamuharta bAda saiddhAntikamate tripuMja nahi karatA hovAyI mithyAtvaja pAme, ane kAmaigranthikamate tripuna kayu hovAthI kor3a jIva kSAyopazamika samyaktva pAme, koika jIva mizradRSTi thAya, koika sAsvAdana pAmI midhyAtve jAya, upazamazreNimA thatA aupazamikasamyaktva sahita avirataguNasthAna paNa antarmuhatija rahe che, kSAyikasamyaktya sahita avirataNuNasthAna jaghanyathI antarmuhUrta vAda dezaviratyAdi guNa pAme to antarmuhartakAla pramANa, ane utkRSthI utkRSTAyuSye anuttaravimAnamAM utpanna thai ajhai AvI jyAM mudhI cirati na pAme tyAMmudhI paTale sAdhika tetrIza sAgaropama pramANa jANavU, kSAyopazamika samyaktva sahita avirataguNasthAna jaghanyathI antarmuhRrtakAla mamANa, tyArabAda patita thAya-mithyAtvAdi pAme, agara dezaviratyAdi guNa pAme, athavA upazamazreNi kare to aupAbhika samyakla pAme, a. thavA kSAyikasamyaktva pAme. utkarSathI sAdhika tetrIza sAgaropamapramANa hoya che, ne A pramANe-mAyopazamika samyaktvavAn koi sAdhu utkRSTasthitinA anuttara vimAnamA tetrIza sAgaropamanA Ayupye utpana thAya tyAM te netrIza sAgaropama sudhI avirata hoya che, baLI tyAMcI cyavIne ahIM AnyA chatAM jyAMsudhI viratiguNa prApta na kare tyAMsudhI paNa avirata hopa che, mATe sAtireka tetrIza sAgaropamakAla kSAyopazAmika samyaktvasahita avirataguNasthAnano jANavo, zaMkA-koika jIva anuttara vimAnomAM tetrIza sAgaropama mudhI aviratapaNuM anubhavI ahi AvyA chatAM paNa virati pAmyo nathI. ane avirata samyaktvabhAvamAMja AyuSya pUrNa karI samyaktvanIja ArAdhanAnA ko utkRSTa bAvIza sAgaropamanI sthitiye ghAramA devaloka utpanna thApa no tene avirata samyaktvano sAdhika paJcAvana sAgaropama vigaire vadhAra kAla paNa saMbhavI zake che chanA netrIzasAgaropamana kAla kema kayo ? uttara-A pramANe Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30) || zrI lokaprakAze tRtIyaH sargaH // (sA0 238 (553) utpatti thatI hota to satya che, parantu AvIrIte atipatita samyaktvavALo avitabhAvamA rahevA saMbhavaja natho, athavA bIjA koipaNa kAraNanI apekSAye bahuzrutabhagavantoe sAdhika 33 sAgaropamaja kAla ko le tatra zrIkecalimagavanto jANe. nAnA jIvApekSayA aviratasamyagdRSTiguNasthAna sarvadA labhya hoya che, deva tiryaJca ane nAraka gati e traNesAM pratyeke aviratasamyagdRSTi guNasthAnavALA asaMkhyAta jIvo hoya che, ane manuSyagatimAM saMkhyAtA jIvo hoya ke cAre gatinI apekSAye samudita vicAraNAye kSetrapalpopamanA asaMkhyAtamA bhAgamAM AvelA pradezarAzi pramANa avirata samyagdRSTijIvo sarvadA vidyamAna hoya che, tethI anAdi anantakAla cothA guNasthAnananI jANavI. ( 5 ) pacamuM dezacirataguNasthAna paNa uparanI mAphaka RNa prakAranA jIvone hoya che, sAmAnyathI dezavirataguNasthAna eka jIvApekSAye jaghanyadhI antarmuhUrta rahe hai, antarmuhUrta bAda patita thAya, maraNa dhAya agara sarvavirata thAya. utkarSa thI dezonapUrvakoTisRdhI dezavirasaguNasthAna rahe che se A pramANe- pUrvakoTi AyuSyavALo koi jIva sAdhika ATha varSa sudhI avirata rahI yAvajjIva dezabirafa pALe tene sAdhika AThavarSa nyUna pUrvakoTi kAla - dezavirataguNasyAnano jANako, aneka jIvonI apekSAye dezavirataguNasthAna sarvadA vidyamAna hoya che, dezaviratajIvo manuSyagatimAM saMkhyAtA hoya ane tiyaMcagatimAM asaMkhyAtA hoya, kSetrapatyopamanA asaMkhyAtamA bhAgamAM Avela pradezarAzimamANa asaMkhyAtA dezavirataguNasthAnavAlA jIvo savAkAla hovAthI anAdi anantakAla jANavo. (6-7) pramasaMpataguNasthAna ane sAtamuM apramatta saMyataguNasthAna te veja ekajIvanI apekSAye jaghanyathI ekasamaya hoya che, AyuSyanA caramasamaye pramattasaMyatapaNuM athavA apramattasaMyatapaNuM pAmI maraNa pAmI avirata thAya tethI 1 samaya. utkarSadhI te veDa antarmuhurtamamANa hoya che se A pramANe- pramattasaMyatapaNe antarmuhUrta rahI saMklizyamAna adhyavasAye dezaviratAdi thAya. athavA maraNa pAye athavA vizuddhayamAna adhyavasAye apramattasaMyata thAya, teja pramANe apramattasaMyata avasthAmAM utkarSathI antarmuhurta rahe tyArabAda mamatta saMyatapaNuM athavA zreNie ArohaNa kareM agara dezavirasyAdi bhAva pAye. zaMkA -- pramatsasaMyatabhAva ane apramatasaMyatabhAva antarmuhUrte antarmuhurte parAvartamAna rahe he paNa vadhAre kAla rahetA nayI ema zAuparathI jANa ? uttara - je saMklezasthAnako mAM vartato mamattapaNuM pAye ane je vizuddhi Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (564) // guNasthAnabAre guNasthAneSu kaalkhaarvicaarH|| (bAra sthAnakomAM apramattamuni thAyache te dareka sthAnako asaMkhya lokAkAzapadezamamANa hoyache, saMyatabhAvamA vartatA te munie jyAMmRdhI upazamazreNike kSapakazreNimA ArohaNa karyai nathI tyAMsadhI tathA svabhAvathI antarmuharta sudhI saMklezasthAnakomArahIne vidhudisthAnakomA jAyache valI antasaMharta sudhI vizuddhisthAnakomA rahIne saMklezasthAnakomA jAyache, A mamANe dezonapUrvakoTi kAlamadhI antarmuharte annamahala pramattabhAva ane abhamasabhAparnu parAvartana thayAja kareche mATe pramattasaMpatabhAva utkapaMthI antarmuhartakAla raheche ane apramattasaMyatathAva paNa utkarSayI antarmuhunakAla raheche, adhika kAla rahetA nathI. A pramANe ekajIyApekSayA jANavU, have anekajIvApekSayA pramattasaMpataguNasthAna ane amamana saMyata guNasthAna e deu sadAkAla vidyamAna hoyache, 6 thI 14 sudhonA nave guNasthAno manuSyagatimAMja hoyache pramattasaMpatagaNamAnavALA jobo moritva bhagAga apane apramattasaMpanaguNasthAnavAlA jIvo koTizatapRthavatvapramANa sadAkAla hotrAthI chaThA ane sAtamA e beu zuNasthAnano anAdi anantakAla jANavo. (8 thI 11muMupazamaNigata) AThamu apUrvakaraNaguNasthAna, navamuM anivRttivAdara saMparAya guNasthAna ane dazamumukSmasaMparAyaguNasthAna e aNe guNasthAno upazamazreNimAM tathA apakaNimAM ema beumA hoya cha, paNa ahIM upazamaNigata levAnA che, ane agIArabhu upazAntamohavItarAgachasthaguNasthAna upazamazreNimAMja hoya che, upazamazreNinA e cAre paikInA dareka guNasthAnako jayanyayI eka samayakAla rahe che, te ApramANe-koika jIva upazamazreNimAM caDato athavA zreNiyI utarato ATha, apUrvakaraNaguNasthAna eka samaya anubhavI maraNa pAme ane anuttaravimAnomA aviratasamyagdRSTipaNe utpanna thAya, tethI eka samayaja kAla AumA guNasthAnano jANavI, teja pramANe koika jIva caDhatA utaratA navarmu guNasthAna pAmo samayamAtra rahI tathA koika jIva caDhatA utaratA dazama guNasthAna pAmI samayamAtra rahI tathA koika jIva agIAra guNasthAna pAmI samayamAtra rahI maraNa pAmI anuttaravimAnormA aviratasampanhaSTipaNe utpana thAya to eka samaya mAtra kAla cAre guNasthAnako paikI dareka guNasthAnano jANavo.ane utkarSathI e cAre guNasthAnakono pratyeka kAla antarmuhUrtapramANa cha, antarmuhUrta bAda bIrju guNasthAna pAme athavA maraNa pAme mATe antarmuhUrtakAla jANavo, e cAreno samuditakAlapaNa annamuhata che paNa ne annamuharna moTuM ane pratyekanu antarmuha nhAnA pramA Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30) || zrI lokaprakAze tRtIyaH sargaH // [sA0 238) (555) nuM jANavu, upazamazreNino sarvakAla antarmuhurtaja che, anekajIvApekSAye paNa upa zamazreNigata e cAre guNasthAnakoye jyAre jIvo vidyamAna hoya tyAre matyeke jaghanyathI eka samayamAtra pamAya ke prathama samaye praveza karo bIje samaye maraNa pAye ane bojA navA praveza kare nahi to eka samaya jaghanyatho jANavo. ane utkarSa e cAre guNasthAnano pratyeke tathA samudita antarmuhurtakAla jAvo, te uparAMta avazya antara par3e che. ( 8 thI 10-12 mu kSapaka zreNigata) kSapakazraNavarti Aunu a pUrvakaraNa, navasu anivRttibAdarasaMparAya, dazamu makSmasaMparAya ane bArarmu kSINamohavItarAgachadmasthaguNasthAna e cAre guNasthAnako eka jIvApekSayA pratyekaM ajayanyotkRSTa sthitiye antarmuhUrta pramANa rahe le, kSapakazreNiye caDhelA nIce utaratA nathI paNa avazya saphala karmakSaye siddha thAya che, vacamAM maraNa paNa hoya nahi, baLI cAreno samuditakAla paNa ajayanyotkRSTa sthitiye antarmuhartamamANa hoya che, cAramA guNasthAnanA antarmuhUrtakAlanA caramasamaye traNa ghAtikarmano kSaya yayA pachI sayogikevaliguNasthAna prApta kare che. nAnAjIvApekSayA paNa jyAre kSapakazreNigata e cAre guNasthAnomAM jIvo vidyamAna hoya tyAre pratyeka athavA samudita e cAre guNasthAnako ajaghanyotkRSTasthitiye antarmuhUrtapramANanA le, nirantara cAlato sampUrNa kSapakazreNino kAla antarmuhUrtamamANaja che. mAtra eka jIvAzrita antarmuhUrtakAlayI aneka jIvAzrita antarmuhUrta sAtasamaye adhika samajavaM. nirantara sarvavirati pAmatA jIvo tathA siddhiye jatA jIvo avicchinna paNe ATha samaya sUdhI hoya che, tema kevalajJAnamApti paNa avicchinna a samaya sutrI saMbhave che, te prathamano samaya antarmuhUrtamAM gaNAyela hovAthI bIjAthI ATha sudhInA sAta samaya adhika samajavA, athavA bIjA phor3a hetuye sarata samayAdhika antarmuhurtakAla bahuzruta bhagavantoye varNavyo che, tava zrIkevalibhagavAn jANe. (13) terama sayogikevaliguNasthAna ekajIvApekSayA jaghanyathI antarmuhUrtapramANa jANacaM. kevalajJAna pAmI antarmuhartamAM antagarakevaliM thanArAo ( mokSe janArA jIvo ) ne A jaghanya kAla jANatro, utkarSathI dezonapUrvakoTiphAla, pUrvakoTimA AyuyavALA sAdhika AThavarSaMnI vaye cAritra lar3a taraar kSayakazreNiye ArohaNa karI kevalajJAna pAmanArAone utkRSTakAla jANavo, A pramA Page #593 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (956) guNasthAnakadvAre guNasthAneSu kAlAntaradvAravicAraH // 'dvAra Ne eka jIvApekSAye kAla kahyo, nAnAjIvApekSAye sayogikevaliguNasthAne vartatA jIvo sadAkALa vidyamAna hovAthI teramA guNasthAnano biraha paDato nathI eTale ke sayogikevaliguNasthAna anAdi anantasthitimAna jANa. (14) baudamu ayogikevali guNasthAna ekajIvApekSayA ajayanyotkRSTasthitiye pavasvAza rocAraNasvarUpa antarmuha ta jIvApekSA paNa ajaghanyotkRsthitiye antarmuhurta sthitimAna jANavu mAtra eka jIvApekSAnA antarmuhUrta kAla karatA nAnAjIvApekSAye sAta samaya adhikakAla jANavo kAraNa siddhi prAptino nirantarakAla utkRSTa Ausamayano ke ane ayogiguNasthA nano kAla antarmuhUrta anubhavI jIva mukti prApta kare che, te antarmuhUrtakAlamA prathama samayano samAveza thaha jAya che, dojAthI AThamA sucanA sAtasamayo sudhI nirantara ayogiguNasthAnamAM jIvo praveza kare che. ane navame samaye avazya antara paDe ke mAre sAta samayAthika antarmuhUrtakAla ayogiguNasthAnano jANavo. A pramANe kAlavAra svarUpa nirUpaNa kayU~. have kAladvArA prasaGgadhI guNasyAnakono nAnA jovonI apekSAye nirantara prAptikAla jANavA mATe ATalo vizeSa samajavo, samyaktya ane dezaviratimAM vartatA pUrva pratipadmajIva to aneka jIvonI apekSAye sarvadA vidyamAna hoya che, paNa pratipadyamAnanI apekSAye jaghanyathI eka samayaja pratipadyamAna hoya, bIje samaye antara paDhe ane utkarSathI AvalikAnA asaGkhyAtmA bhAga sudhI nirantara samyaktava tathA dezavirati pAmatA jIvo hoya, tyArapachI avazya antara paDe, sarvaviraticAritramAM paNa teja pramANe ( jaghanyathI 1 samaya pratipadyamAna hoya ) ANa. mAtra utkarSathI siddhiprAptino jema ATha samaya sudhI nirantara sarvavirati pAmatA jIvo hoya, tyArabAda avazya antara paDhe, upazamazreNi tathA upazAna avasthAne pAmatA jIvo jaghanyathI eka samaya ane utkarSatho saMkhyAtA samaya sudhI prApta kare te pachI akapa antara paDe kSapakazreNinA pratipadyamAnajIvo paNa teja pramANe jANavA. ( iti kAladvArasvarUpam ) (6 DuM antaradvAra) antara eTale amuka guNasthAna prApta karyu hoya tenAthI pIjAmAM saMkramaNa kare ane tyArabAda keTalopha kAla pharI jeTale kAle te mUla guNasthAna mApta kare te cacalo kAla antara kahevAya. ( 1 ) eka jIvApekSayA palaM mithyAdRSTiguNasthAna tyAga karIne -+ Page #594 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 ] // zrIlokamakAze tRtIyaH sargaH (sA. 238) (257) anya guNasthAnamA jai pharI mithyAtva guNasthAna jaghanyathI antarmuhUte prApta kare mATe mithyAtvaguNasthAnanu jaghanya antara antamuharta jANavR. ane utkRSTa antara kArmagrandhikonA abhiprAya pramANe-132 sAgaropamakAla pramANa jANavU. kAraNa midhyAdRSTinIya samyaktva prApta karo utkapeyI samyaktvA 66 sAgaropamakAla rahe, tyArabAda eka antarmuhata sampagmithyAtva (mizraguNasthAna)no anubhava pharI (kAraNa karmagranthakAro samyaktvathI mizrA Avag mAne che.) pharI paNa 66 sAgaropama sudhI samyaktvano anumAna pachI bAra guNamA moi. sAtA jIva mukti mApta kare ane koika adhanya jIva mithyAtva prApta kare no tevA jIvanI apekSAye mithyAtva tyAga karyAMnA kAlathI ArambhI pharIthI midhyAtva mApta karanArarnu utkRSTa antara be chAsaTha (132) sAgaropamakAla jANavU. vacamAM Avato mizradRSTibhAvanA antarmuhartakAla alpa hovAthI vivazyo nayI. Aja kAraNathI karmaprakRtipUrNimA " ukkoseNaM antomuhUttambhaDiyAo dochAvaTThoo sAgarokmANaM micchattassa antarakAlo havai iti " temaja bojA granthomAM paNa antamuhUrtAdhika kAla ko che, saiddhAntika abhiprAya pramANe-samyaktvayI mizramAM gamana thatuM nayI, A pramANe ephajIvApekSayA jaghanya ane utkRSTa antara batAvyu ane nAnAjIvApekSayA cAre gatimA mithyAtvaguNasthAne vartatA movo sadeva vidyamAna hovAthI mithyAtvaguNasthAnanu antara paratuM nathI. (2) zrIju sAsvAdanasamyagdRSTi guNasthAnanu eka jIvApekSayA jaghanya antara palpopamanI asaMkhyAtamo bhAga jANavo arthAt sAsvAdanabhAva bhogavIne pharIpaNa jo sAsvAdanabhAva pAme to jaghanyathI paNa palyophmano asa yAtamobhAga gaye chate ja pAme che te pahelA pAmI zakAya nahi, A jaghanya palyopamanA asatyeyabhAgarUpa antarakAla cAre gatimA vartatA ghaNA jIvonI apekSAye jANavo ane ekavAra upazamazreNi prApta karI upazamazreNiyI paDhelo jIva sAsvAdanapaNu anubhavI jo pharI pAcho antamuharte upazamazreNi pAmIne tyAMthI paDayo chato sAsvAdanabhAva pAme to jaghanyathI alpa antara antarmuhartakAla paNa pamAya che. parantu te antara mAtra manuSyagatimA ja yatuM hovAthI vivakSA karI nayI, sAsvAdanathI mithyAtve gayelAne te vakhate to avazya samyaktva ane mizra e veu puoM sattAmAM hoya che, jyAM sudhI te ve pulo sattAmA hoya tyAMmudhI pharI aupamikasamyastvanI prApti thatI nathI, ane aupazamikasamyaktva bamatAM Page #595 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1580 // guNasthAnakaDAra muNasthAneSu antaradvAravicAraH // dviAra ja sAsvAdana yAya, tethI mithyAtve gayelo jIva samyaktvamohanIya ane mizramohanIya e beu punaone dareka samaye ukelaghA mAMDe hai, arthAt samyaktvamohanIya ane mizramoinIyanA dalIyAne mithyAtvapulamA zanisamaya nAstre hai, A pramANe te ce punone ukelatA ukelatA palyopamanA asaMkhyAtamA bhAgarUpa kAle te ce saMpUrNa ukelAya che, eTale ke te ce mohanIyano sarvathA abhAva thAya che, arthAt te ve punone saMpUrNa vakalatA palyopamanI asaMkhyAtamo bhAga kAla lAge ke, tethI ochA kAle te ukelI zakAtA nayo, te ve puMgo ukelyAbAda koi jIva aupazamika samyaktva pAme, ane aupazamika samyaktva vamatAM sAsvAdana pAme, mATe jaghanya antara palyopamanA asaMkhyAtamA bhAgarnu kA. utkRSTa antara dezona ardhapudgala parAvana kAla jANavU. samyaktvayI paDelA utkRSTa AzAtanAvanta jIvo ardhapudgalaparAvana sudhI mithyAtvamA bhameche. ane te pachI avazya samyaktva pAme, temAM koi jIva upazamasamyaktva pAmI te bamatAM sAsvAdana pAme mATe utkRSTa antara dezona arthapudgalaparAvarta kAla sAsAdananaM jANavU. ane nAnA jIvApekSayA sAsvAdanaguNasthAnanu utkRSTa antara palyopamanA asaMkhyAtamAbhAga pramANa kAla hoya che.arthAt utkRSTathI teTalA kAla sudhI koipaNa jIva sAsvAdanaguNasthAnake vartato nayI paNa utkRSTa teTalA kAla pachI avazya koI jIva sAsvAdanaguNasthAna pAme. (3) jIjA mizradRSTi (samyagmithyAtva) guNasthAnana eka jIvA pekSayA jaghanya antara antarmuhUrta pramANa cha, arthAt mizraguNasthAnathI mithyAtve gayo hoya athavA samyaktvamA gayo hoya tyAM antarmuhUrta raddI pAcho mizramAM Ave mATe jaghanya AMtama antarmuharta che. ane utkRSTa antara dezona adha pudla parAvartakAla jANavU. nAnA jIvApekSayA mizraguNasyAnaceM utkRSTaantara palyopamanA asaMkhyAtamA bhAgapramANa kAla le. te pachI avazya koi jova mizraguNasthAna pAme, (4 zrI 7) cothA aviratasamyagdRSTiguNasthAna- pAMcamA dezavirataguNasthAnak chaTThA pramattasaMyataguNasthAnanuM ane sAtamA apramatta saMyataguNasthAnahu~ arthAt e cAre guNasthAnonuM eka jIvApekSayA pratyeka jaghanya antara antamahata antarmuhartapamANa jANavU. arthAt ne te muNasthAnothI ca yA chatAM adhanA paDyA chatAM anya anya guNasthAnomAM jaghanyathI antarmuhUrta rahI pharI te te guNasthAna pAme che, mATe jaghanya antara antarmuhUrta kA che, ane utkRpra antara dezona adha pudgalaparAvartakAla jANavU, ane nAnA jIvApekSayA e Page #596 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ** 30] // zrI lokaprakAze tRtIyaH sargaH (sA0 238) (559) cAre guNasthAne vartatA jIvo sadaiva lokamAM vidyamAna hovAthI teonuM antara hota nathI. bodhu guNasthAna cAre gatimAM sadaiva hoya che, pAMcamuM tiryaJca ane manuvyagatimAM sadaiva hoya che. ane chaTTu sAta guNasthAna manuSyagatimAM sadaiva hoya che, tethI antara nathI. ( 8 zrI 11 upazamazreNigata ) upazamazreNinA AThamu apUrvakaraNa, navamu anivRttivAdara saMparAya, dazamu sUkSmasaMparAya ane agIyArasu upazAnta mohavItarAgabrahmastha guNasthAna e cAre guNasthAnonuM - tyeke eka jIvApekSayA jaghanya antara antarmuhUrta antarmuhUrta hoya hai, kAraNa ekavAra upazamazreNi karyA bAda pharIthI antarmuharta bIjIvAra koi jIva upazamazreNi kare to e cAra guNasthAnakonuM jadhanya antara antarmuhUrta thAya che. jo ke prathama AThamu vigere guNasthAna prApta karo navamA vigere guNasthAnakoye caDhI pharI pAchA utarI pharI zreNi karatA te guNasthAna prApta karavAmAM aneka antarmuhUrtI thAya che to paNa antarmuhUrtanA asaMkhyamedo hovAthI te sarva antarmuhartI maLIne paNa upazamazreNinA kAlarUpa antarmuhurtamA samAveza pAne che. mATe antarmuhUrtarUpa je antarakAla kamare ke te yathArtha che temaja baLI ekavAra upazamazreNi prApta karI pAchA pharI kSapakazreNi kare to paNa apUrvakaraNAdi guNaThANAonuM jayanya antara antarmuhUrta ghaTa zake che, chatAM sUtrAbhiprAye upazamazreNi karanAra te bhavamAM kSa zreNi karI zakato nayI tethI ne apekSAye kSapakazreNivALI prakAra vivakSyo nathI, athavA upazama bhAvayukta apUrvakaraNAdi guNasthAna ane kSapakabhAva yukta apUrva karaNAdi guNasthAnonI vilakSaNatA hovAthI tathA ve vAra upazamazreNi karavAnuM ubhayasammata hovAthI upazamazreNino prakAra vivakSyoM ke, utkRSTa antara dezona ardhaputra parAvartakAla pramANa jANavU. ane nAnAjIvApekSayA utkRSTa antara e cAre guNasthAnomA kospaNa jIva na hoya tevo virahakAla paDe to utkRSTa varSa pRthaktva antara paDe, varSapRthaktva gayA bAda kor3a jIva avazya upazamazreNi karanAra labhya hoya. ( 8 thI 10-12 muM kSapaka gita ) kSapakazreNigata e cAre guNasthAnakornu ekajIvApekSayA antara pahartu nathI, kAraNa kSapakazreNi karanAra te te guNasthAnako pAmo gaye AtmAoM pharI te te guNasthAna pAmavAnA nathI, nAnAjIvApekSayA utkRSTa antara kSapakazreNigata te cAre guNasthAnakomA koipaNa jIva vidyamAna na hoya tetro virahakAla par3e to utkRSTa antara cha mAsanaM par3e chamAsa Page #597 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (560) || guNasthAnakadvAre guNasthAneSu antaradvAravicAraH // khAra pachI avazya koi jIva kSapakazreNikaranAra labhya hoya, siddhino utkRSTa viraha cha mAsano hoya, jethI chamAse avazya kSapakazreNikaranAra hoyaja. ( 13 muM ) teramA sayogikevaliguNasthAne jIvo sarvadA vidyamAna hovAthI tenuM antara paDatuM nathI ane ekajIvApekSayA paNa te guNasthAna pharI pAmavAnuM nadhI tethI tenuM antara batAvyuM nathI. ( 14 muM) ayogikeSa liguNasthAnanuM ekajIvApekSayA pharI te gusthAna pAmavAnuM na hovAthI antara paDatuM nathI, ane nAnAjIvApekSayA utkRSTa antara chamAsanuM hoyache, eTale ke caudame guNasthAne koi paNa jIva na hoya tevo virakAla paDe to utkarSathI chamAsa sudhI kor3a paNa jotra caudamuM guNasthAna pAto nayo, chamAsa bAda avazya koi jIca ca guNasthAna pAme A pramANe antaradvArasvarUpa jANavu. antaradvArano prasaGga hovAthI guNasthAnakImA aneka jIvonI apekSAye pratipattine uddezI antara jANayA kaMika vizeSa vicAra vizeSa jijJAsuo mATe batAvIye chIye. cothA aviratasamyamSTaguNasthAna ke pUrvamatipatra jIvo to sarvadA asaMkhyAta vidyamAna che, paNa eka jIva aviratasamyagdRSTi pAmyA pachI cIjo ko paNa jI te guNasthAna na ja pA tenuM matipattinuM antara par3e to sAta divasano nirantara antara kAla ko che, arthAt eka jItra codhuM guNasthAna pAmyasa pachI bIjo kor3a jo vo guNasthAna utkarSathI sAta divasane antare avazya pAme, eja pramANe dezavira guNasthAnanuM pratipatti antara cauda divasa ke, sarvavirata guNasthAnanuM pratipatti antara paMdara divasa kAla pramANanuM che. ane ayogiguNasthAnanuM pratipatti antara cha bhAsanuM hoya che, muktino virahakAla paNa cha mAsa ja che, kathuM che kesammA timi guNA, kamaso saga codasa pannaradiNANi / chammAsa ajogisaM, nako triparivajjai samartha || 1 || " zrI AvazyakamA deza niratinuM pratipatti antara bAra divasa kadhuM che. " virayAviraie hoi bArasagaM " jaghanyatho to sarve ThekA pratipattine uddezau atarakAla 1 samaya mAtra che. A pramANe antarabAra svarUpa karUM. ( 7 mu bhAgadvAra ) sAtamA bhAgadvArano vicAra navamA alpabahutvadvAra vicAranI antargata hovAthI alpAbahutvahAranI sAthai ja te kavAze. " 9 Page #598 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30) // zrI lokaprakAze tRtIyaH sargaH // [sA0 238) (561) ( 8 muM bhAvadvAra ) audayika 1 aupazamika 2 kSAyopazamika 3 kSAyika 4 ane pAriNAmika 5 e pAMca bhAvo che, 1 odayikabhAva - mainA udayI dhatA paryAyarUpa pariNAmo jevA ke gati, veda, kaSAya, vigere, 2 aupazamikabhAva - karmanA upazamayI thatA paryAyarUpa pariNAmo aupazamika samya ane aupazamikacAritra, 3 kSAyopazamikabhASa - karmanA kSayopazamayI yatA paryAyarUpa pariNAmo jevA ke-matyAdijJAna, matyAdi ajJAna, cakSurAdidarzana jire, 4 kSAyika bhAva-karmanA kSayathI thatA paryAyarUpa pariNAmo kevalajJAna, kevaladarzana, kSAyikasamyaktva, kSAyikacAritra ane dAnAdi pAMca labdhi, 5 pAriNAmikabhAvaanAdi siddha svabhAva jIvatva, bhavyatva, abhavyatva, A pAMca bhAro paikI kaye kaye guNasthAnake keTalA keTalA bhAtro hoya te A bhAradvAramAM darzAvAya hai. ( 1 ) pahelA midhyAtvaguNasthAnake audayika 1 kSAyopazami ka 2 ane pAriNAmika 3 e RNa bhAvo jIvomAM hoya che, audayikabhAvanA manuSyagati Adi gatio, vedo, kapAyo vigere medo. kSAyopazamika bhAvanA matiajJAna, zrutaajJAna, vibhaGgajJAna, cakSurdarzanAdi bhedo ane pAriNAmika bhAye yavyajIva mAM bhavyatva tathA jIvatva ane abhavyajIvomAM abhavyatva, jIvatva hoya che. (2) bIjA sAsvAdana guNasthAnake - paNa audayika kSAyopaza mika ane pAriNAmika e traNa bhAvo hoya che, siddhAntakAramate kSAyopazami bhAvamAM jJAnavivakSA che, ane karmagranthakAramate ajJAna vivakSA che pAriNAfromrani abhayatva a hotuM nathI vigere vizeSa vicAra saMbhava pramANe vicArato. (3) trIjA mizradRSTiguNasthAnake - paNa audAyika kSAyopazamika ane pAriNAmika e traNa bhAvo hoya che, tyAM kSAyopazamika bhAvamA jJAna ajJAna ubhaya vivakSA hai. bAkI medavicAraNA pUrvanI mAphaka jANavI. (4) cothA avirata samyagdRSTiguNasthAna ke bhAvonA RNa prakAro par3e che, prathama prakAra -? audayika 2 kSAyopazamika ane 3 pAriNAmika e pramANe bhAva kSAyopazamika samyaktvavALA jIvone hoya che. bIjo prakAra -1 audakibhAva 2 kSAyopazamikabhAva 3 aupazamikabhAva 4 pAriNAmikabhAva e cAra arat aupazamika samyantravAn jIvone hoya che. bIjo prakAra -1 auda vika bhAva 2 kSAyopazamikabhAva 3 kSAyikabhAva 4 pAriNAmikabhAva e pramANe cAra bhAva kSAyika samyaktvavAna jIvone hoya he bhedavicAro pUrvanI mAphaka* Page #599 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [dvAra (532) (5) pAMcamA dezavirasaguNasthAna ke- paNa teja pramANe bhAvonA zraNa pra kAro par3e che mAtra ahIM kSAyopazamika bhAgamAM dezaviraticAritra vadhAre hoya che. || guNasthAnakadvAre guNasthAneSu bhAvadvAravicAraH | = (6-7) chaDDA pramatta saMyata guNasthAna ke ane sAtamA apramatta saMyataguNasthAnake - paNa upara pramANe bhAvonA RNa RNa prakAro paDhe che, mAtra ahIM lAyopazamikabhAvamA dezaviratine padale sarvaviraticAritra gaNaM. (8 yI 11 upazamazreNigata) AThamu apUrvakaraNa guNasthAnaka, navasu anivRttibAdarasaMparAya guNasthAnaka. dazasu sUkSmasaMparAya guNasthAnaka ane agIyArasu upazAntamohavItarAga chadmastha guNasthAnaka e cAre upazamazreNigata guNasthAna komAM-yAbonA vatre prakAro par3e che. aupazamika samyaktvALA jovo upazamazreNi kare che tathA kSAyikasamyaktvavALA paNa upazamazreNi kare che, A pramANe ve prakAranA jIvo upazamazreNikaratA hovAthI bhAvanA ve prakAro dhAya che, pahelo prakAra-upazamasamyakttva vALA jIvo upazamazreNi kare to 1 - audavika 2- kSAyopazamika 3 -aupazamika ane 4 - pAriNAmika e cAra bhAvo hoya che, ane kSAyikasamyaktvasahita upazamazreNi kare to 1- audayika 2- kSAyopazamika 3 - aupazamika 4kSAyika bhane 5 - pAriNAmika e pAMce bhAvo sAtha hoya che, kAraNa samyaktva kSAyika hovAthI kSAyikabhAva ke ane cAritra aupazamikabhAvanuM hovAthI aupanamika bhAva paNa che, bAkI jJAna, darzana ane labdhio kSAyopazamikabhAve, manuSyagaafeit audakabhAve ane jIvastra bhavyattava pAriNAmikabhAve hoyache, vizeSasvarUpa je je guNasthAnake taratamavAe hoya che tyAM tyAM vizeSa granthothI jor3a levu. (8 thI 10 tathA 12mu kSapakazreNigata) AThamu, navamu, dazamu ane bAramuM kSINamohavItarAgachadmasthaguNasthAna e cAre kSapakazreNivarti gusthAnakomAM- aupazamikabhAva zivAyanA ? - audayika 2- kSAyopazamika 3 -kSAyika ane 4 - pAriNAmika e cAra bhAtro hoya che, upazamasamyaktvasahita kSapakazreNi thatI nathI. temaja kSapakazreNiye caDhelAne aupazamikacAritra paNa hotuM nathI. (13-14) teramu sayogikevaliguNasthAnaka ane caudamu ayogikevaliguNasthAnaka e ve guNasthAnako mAM kSAyopazamikabhAva nivRtta thayelo hovAthI 1audayika 2- kSAyika ane pAriNAmika e RNa bhAvo hoya hai, audayikamA - ma manuSyagati Adi, kSAyikabhAvamA kevalajJAna, kevaladarzana, kSAyikasamyaktva, 2 Page #600 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30) ||shriilophrkaashe tRtIyaH sargaH (sA0 238) (563) kSAyikacAritra ane dAnAdi pAMcabdhi ane pAriNAmiphabhAvamA jIvatva bhavyatva e bhedo hoya che, aupazamikabhAva mohanIyaphamano ja thAya che ane kSAyopazamikabhAva cAra ghAtikarmono thAya che, kevalibhagavaMtone te karmono kSaya yayelo hobAthI te ve bhAvo hotA nathI.ApramANe guNasthAnakomA bhASadvAravicAraNA karI. (99 alpAyahatyabAra)upazAmaka,upazAmaka eTale upazamazreNigata Auk navarmu, dazarmu ane agImAra muMe cAra guNasthAne vartatA jIvo sarvathI stoka hoya, tenAthIkSapaka eTale kSapakazreNigata 8-9-10-12 ane caudamuM ayogikevaliguNasthAna e pAMca guNasthAne vartatA saMkhyAtaguNa hoya, alpabahutva jyAre utkRSTapade e guNasthAnomA jovo vidyamAna hoya te kAlanI apekSAye jANavU, cIje kAle to koi vakhata te guNasthAnoe jIyo na pA hoya manamaH jhopalo ronAM yA koDa bakhata kSapaka jIvo vadhAre to koI vakhata upazAmaka paNa padhAre hoya ema aniyamita alpavahula hoya, kSapaka karatA sayogikelio saMkhyeyaguNa, te karato apramatcaguNasthAnavALA saMkhyeyaguNa, te karatAM mamattaguNasthAnavALA saMkhyepamuNa, te karatAM dezaviratamuNasthAnavALA asaMkhyeyaguNa, te karatAM sAsvAdana guNasyAnavALA asaMkhyeyaguNa, A alpavahutla paNa sAsvAdanaguNasthAnamA jyAre utkRSTapade jIvo vidyamAna hoya te apekSAye jANavaM, anyathA koi vakhata sAsvAdanaguNasthAne jIvo na paNa hoya, hoya to jaghanyathI eka ye vaNa Adi hoya, paNa jyAre utkRSTapade jIvo hoya tyAre kSetrapalyopamanA asaMkhyAtamA bhAgavati AkAzapadezarAzi pramANa dezavirata tiryaMca tathA manuSyajIvo hoya che, te karato asaMkhyaguNa moTA pramANavALA kSetrapalyopamanA asaMkhyAtamA bhAgavati AkAzamadezarAziSamANa sAsvAdanavarti jIvo hoya che, tenAM karatA mizraguNasthAnavAlA jIvo asaMkhyAnaguNa vadhAre hoya, A alpabahutvA paNa utkRSTapade mizraguNasthAnamA jIvo vidyamAna hoya te apekSAye jANavaM, anyathA uparanI mAphaka koi varavana mizraguNasthAnake jIvo na paNa hoya ane hoya to jaghanyathI eka ye traNa vigere paNa hoya ema aniyamita alpabahutva hoya, paNa jyAre utkRSThapade mizraguNasthAne jIvo hoya syAre sAsvAdanaguNasthAne utkRSTapade jeTalA jIvo hoya te karatAM mizraguNasthAne asaMkhyeyaguNa moTA kSetrapalpopamAsaMkhyeyabhAgavati AkAzamadezarAzipramANa hoya che, te karatAM aviratasamyagdRSTiguNasthAnavALA asaMkhyeyaguNa vadhAre hoya che. mizraguNasthAne utkRSTapade vartanAra jIvo karatA asaMkhyeyaguNa moTA pramANavAlA kSetrapajyopamAsaMkhyeyabhAgavati AkAzamadezarAzipramANa jIvo hoya che, aviratasamyagdRSTi karatAM nAraka manuSya ane devagati e traNa gatiomAM bartatA mithyASTio Page #601 -------------------------------------------------------------------------- ________________ D (564) / guNasthAnakabAre alpabahutva-bhAgavAra-guNazreNivicAraH // (dvAra asaMkhyeyaguNa vAre hoya che, te karatA tiryaggativati mithyAdRSTijIvI anantaguNa hoya che. A pramANe alpayAhutvadvAra jANavU alpavAhatvadvAravicArAntargata bhAgadvAravicAra hovAthI prathama avaziSTa rAkhela bhAgadvAravicAra nIce pramANe, mithyASTijIvone anantame bhAge aviratasamyagdRSTijIvo, aviratasamyagdRSTine asaMkhyAtame bhAge mizraSTijIvo, mizraSTine asaMkhyAtame bhAge sAsvAdanasampaSTrijIvI, mAsvAdanasamyagdRSTine asaMkhyAtame bhAge dezaviratajIvo, dezaviglane asaMkhyAtase bhAge palAparataNIko, malayAne saMkhyAtame bhAge apramattasaMpatajIvo, apramattasaMyatane saMkhyAtame bhAge sayogikevalibhagato, sayogikevaline saMkhyAtame bhAge kSapakaNivALA tathA ayogikevalijIvo, kSapakane saMkhyAtame bhAge upazAmaka nathA upazAntamoha guNasthAnavAlA jIdo hoya che, A pramANe caudaguNasthAnomAMsatpadaprarUpaNatAdi nava anuyogadAra vicAra jANavo. ___pratisamaya asaMkhyaguNaddhinirjarAnA hetubhUna adhyavasAyavizuddhi vizeSatAye thatI guNazreNio agIyAra cha bhane te guNasthAna vicAranI sahadharmavAlI hovAthI guNasthAnadvAranI sAthe ja prasaGga prApta hai, parantu vistAra bhayayI te darzAvI nathI mAtra tenA jijJAsuo mATe nAmamAtra dAvIye chIye. (1) pahelI samyaktvotpAdaguNazreNi-mithyASTrijIvo je karmanirjarA kare le lenA karatA dharmapRcchA vicAravAna pRcchAbhilASI chato sAdhu pAMse janoprazna karato-samyaktva aGgIkAranI icchAvALo,aGgIkAra karanAra-aGgIkAra karelo e sarpane uttarottara asaMkhyaguNa nirjarA jANavI (2) pIjI dezavirataguNazreNi-upara pramANeja samyaktva pAmelA jIva karatA dezavirati pAmavAnI icchAbALAne-pAmatAne ane pAmelAne anukrame asaMkhyaguNanirjarA jANavI. A pramANe sarvaguNazreNimA jANavU. (3) zrIjI sarvadhirataguNazreNi-(4)cauthI anantAnubandhivisaMyojaka. (5) pAMcamI darzanamohakSapakA (6) chaThI upazAmakA (7) sAtamI upazAnta0 (8) AThamIkSapaka0-(5) naramI kSINamoha0-(10) dazamI sayogikevali0-11) agIyAramI ayogikeliguNaNi, A sarvamAM uttarottara asaMkhyaguNa nirjarA jANavI, karmanijaga mATe saMyamasthAna ANi uttarottara asaMkhyeyaguNa pravadhamAna hoya ane kAla ayogikalithI laine viparIta rItiye saMkhyAtaguNaddhiye jANavo. arthAta jeTale kAle jeTalaM kI ayogikavali khapAye seTaTu ja kama sayogikeli saMgkhyAtaguNadIrghakAle khapAthe, A pramANe pazvAnupUrvIye pRcchAmilApI muvI jANavU. vizeSa vicAra zatakavRtti AdiyI jANavo. Page #602 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 309) (565) ||shriilophmkaashe tRtIyaH sargaH (sA. 238) // guNasthAna yantrakam / / / guNasthAnanA / kayA guNane |kSapakane hoya | aNigata | paramaSamA sAthe aMge pa nAma | | ASanAra ke nAma upazamakame? | azreNigata ? madi AvaNAra? / . piyArava mithyAvamohanIyanA | pakkene nahi | koI mahi / sAthai AvanAra udayatho sAsvAdana amammAnA udaya vaDe samyavAna ghamana yaSAthI 3 / mitra minamohamIya nA udayatho. nahiM AvanAra . ! - / / / / avirata asArahita sa. sampabuSTi hodhAyI. myatva thikampa zreNigata AkanAra 5 / dezaSirata | ama pUrNa prata ! hovAyo mahiM bhAvanAra / 6 / pramaza | nidrAdispaSTa | pramA hovAthI / / apamasa nidrAdipramAda (spaSTa) nahi hovAtho . Page #603 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (566) ||gunnsthaandvaare guNasthAnakeSu navavArayantrakavarNanam // (zAra maraNa thAya ke ? utkRSTa arupabahulya eka samayayati jIvApekSayA jadhasya tathA utkRSTa sthiti jaghanya tathA janakara bhayogi siddha jagha -antarmuharsa maraNa hoya | bhagavanto) thI | u.-anyane anAdisAza lAdisAnta anantaguNa. abhavyane anAdi ananta agha-amtamu u0-ke chAsaThasAgara sAdhika. 5 mAthI asaMkhya | jagha0-1 samaya u.-6 ASalikA aghapalyAmadhyeyabhAga 30-dezona of punala parASa maraNa na hoya 2aAthI asaMkhya | jaba-- antarmuhUrta guNa ja0- , aghA-antamu u.-vezIna / pudrala parAvarta | 3 mAthI asaMkhya jagha-bhamtamuhate maraNa hoya guNa u.- sAdhika 33 sAgara 6 hAthI asaMkhya | jaya-antarsa u7-yaSa 7mAsa nyUna guNa pUrva koravarSa 7mAthI saMzya | jagha0 1 samaya guNa | u0-dezaviratavat / vA TepsAhana antarmuhasa) pRthakya ) 13 mAthI saMkhya | jadhaH-1 samaya guNa [kozitapRtha- u-antarmuharsa kalya] Page #604 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. ||shriilokmphaashe tRtIyaH sargaH (sA0 238) (567) - - - -- .. () ra | apUrvakaraNa apUrva patra pAMca pharapolo prAraMbha yatrAthI bagnene (bamne) praNigata nI ApanAra anivRtti bAdarasaMparAya adhyavamAyo salya hovAco mivRtti (pheraphAra na hoSAthI sukSmalaparAya sukSma (loma) kapAyanA udayathI upazAntamoha | samohanIya upa- | | zAnta hoSAthI | upazamaNigata kSINamoDa | sabamohanIya bhaya pAmelI hovAyo pakane | apakaNigata | 13 | sogikevali yoga sahita kevaLa zAna hoSAthI ayogikaSali | yoga rahima keSara- zAna hovAyI , / Page #605 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (568 ) // guNasthAnadvAre guNasthAneSu satpadamarUpaNatA didvAra vicAraH / (bAra [G] (6) maraNa hoya. r (7) 12 mAthI vizeSA dhika [162 ] " sarva apa [4] saraNa saha 11 mAthI saMkhya guNa (108) 1- mAthI saMkhyaguNa | (koTapRthaktva) maraNa hoya / 4 thAthI anaMtaguga ( siddha aghanya -1 samaya utkRSTa anta muhUrta. " ajaghanyo- } antarmuhUrta skUTa japa- antarmuhUrta u0- 8 varSa 7 mAtra syUna puSakoDa varSa ajaghanyo skRSTa paca hastrAkSarIdhArakALa [ antarmuhUrta ] (9) |upazama jiga| sajoSApekSayA jaya- atamuMhata utkRSTa dezona ardhapulaparA parta r 12 macI nayI natho Page #606 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (562) 30muM) // zrIlokaprakAze tRtIyaH sargaH // sA0 238) caturdazasu guNasthAneSu triSeprayuttarapaJcazata 263 jIvabhedasaMkhyAyantrakam / jIvabheda guNasthAna nAma. saMkhyA vizeSa vicAra. mithyAtva guNasthAne karmagrantha sAsvAdana kAgmate samyagdRSTi 400 guNasthAne siddhAntamate 397 mizraSTaSTi guNasthAne aviratasa myagdaSTi guNasthAne 535 dezavirata guNasthAne chandA pramatta saMya yata guNasthAna kI caudamA ayogikevali guNasthAna sudhI guNasthAnomAM 198 423 g 15 pAMcaso pasala jIvabhedamAMcI pAMca anuttaradeSo ane navalokAstika pa cA~da paryApta tathA aparyApta aThAvoza bhedI bAda karatAM vAkInA 535 jIvabhedo saMbhavI zake the. 3 cAdara aparyApta pRthvIkA ya 1, akAya re, pratyekaSa naspatikAya 3 pakendriya 3 aparyApta vikalendriya paryAsaMmRddhimatiryaJcapaMce. 10 garbhaja paryApta tathA apa tiryaJca paJcendriya 202 garbhajJaparyApta 11 tathA arthAta 101 manuSya. 17- devatAnA 198 bhedamAMthI pAMca anusara ane nava lokAntika pa caudanA paryApta aparyApta maLI 28 zivAya 170 7 paryApta nArakI (siddhAntakA ramate 3 pake0 zivAya 397 ) 5. garbhaja paryAna tiyaMco. 101 garbhaja paryAma manuSya 85 paryApta devatAonA 99 bheTamAthI 5 anuttara bhane 1 lokAntikA paryAta cauva bheda bAda karatA 85 7 paryApta nArakoo 10 garbhaja paryApta tathA aparyApta ticA. 202 garbha paryApta tathA aparyApta manuSyo 198 paryAma tathA aparyAta bAre nikAyanA devI 13 pahelI cha mArakanA paryAptA tathA aparyApta e 12 tathA paryApta sAtamI nArakInA nArakI 1 (mAtamI nArakImA aparyApta jIvomAM na hoya), 5. garbhaja payaryApta tiryaco. 15. garbhaja paryApta pAMcabharata pAMca peravata pAMcamahA videha e paMdara karmabhUminA manuSyoM 15 garbhaja paryApta pAMca bharata. pAMca peravata, pAMca mahA videza ya paMdara karmabhUmitA manuSyo 1563 joSabhedasaMkhyA-- ( 22 ekendriyabhedI) 1 pRthvIkAya, 2apakAya, 3 se Page #607 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (70) // guNasthAnadvAre guNasthAneSu jiivmedsngkhyaayntrvicaarH|| (hAra ukAya,vAyukAya ane 5sAdhAraNa vanaspatikAya e pAMcane sUkSmaparyAplA ane sUkSma aparyAptA tathA cAdaraparyAptA ame yAvara aparyApta pa cAra bhede guNatAM 20 tathA pratyeka vanaspatikAya yAvaraja hoSAtho tenA paryApta bhane bhaparyApta pa ke bhava meLavatA vAdhIza bheda pakendriyanA thAya. (6 vikalendriya ) jIndriya, cIndriya, dhanurindriya, e praNane paryAptA ame aparyAptA pama ye mere guNatAM cha bheda thAya. [ 14 nArakajIyo ] khAta nArakIlA paryApta ane aparyApta pama ye bhede guNatAM 54 yAya. ( 20 tiryazca paJcendriyabhedI ) jalacara veghara e be bheda tathA sthalacaranA par3apagA 1, uraHparimapa 2 ane bhujaparisarpa 3, patraNa bheLavatA pAMcabheda thayA, te pAMcane 1 samUchima paryApta tathA 2 samUchima apa ptiA ane 3 garbhaja paryAptA tathA 4 garbhaja aparyApta pacAra bhede guNatAM vIza meda tiryaJca paJcandriyanA thAya. [ 303 manuSyabhedo ] pAMca bharata pAMca peSata bhane pAMca mahAdhideva pa paMvara karmabhUmi (1 nambamhopamAM,2 dhAtakokhaNDamAM Ane 2 puSkarArdhamA parIte pAMca bharata, teja pramANe pAMca paravata tathA pAMgha mahAdhideha paNa nANavA ane teSIja rIte akarmamami kSetroMnI paNa pAMca pAMca saMkhyA prANadhI. ) pAMca vimapanta, pAMca hiraNyavanta, pAMca hariSarSa, pAMca ramyaka, pAMca dezakaza bhane pAMva uttarakuru pa zrIza akarmabhUmi, ane . antaradIpa [ bharatakSetrano uttara taraphanA kSullAhamaSanta parvatamI laSaNasamudramA gayelI pUrvadizAmA the yAzunA mRNAmAM be ane pazcima dizAnA be bAjunA khuNAmAM the pama dhAra dAdAo tathA airabatakSetranI dakSiNa taraphanA zivariparvatabhI teja pramANe lavaNasamudramA gyelI cAra dAdAo maLI ATha dAdAoM upara pratyeke sAta sAta antahIMpa doSAthI 56 antarasapA thAya ] te 101 bhUmimAM utpanna patA manupyo judA judA svabhAvavALA hoSAdhI kSetrodacI bhinna kavAya, temA samU chimamanuSyo aparyAplaja hoya ne jeyI te 101 tathA 101 bhUmimA utpanna yatA garbhaja manunyo paryAptA tathA aparyAptA ema ghe bheda hoSApo 212 bhevI yAya kula saMmRchima 101 tathA garbha janA 202 bhegA karatA 33 manuSyabhedo thAya. ( 198 deSabhedo ) 1. bhuvanapati, 15 paramAdhAmI, 8 vyantaro. 8 pANavyastaro, 10 tiryagjaMbhako, 5 carajyotiko, 5 sthirakhyotiko, 3 kisvipika, 12 saudha. makarUpAdi, . lokAntika, 9 prayeyaka, ane 5 anusara, ma kula 99 bhadane paryApta tathA aparyApta pama be bhede guNatAM 198 bhado thAya, sarvamalI 5,63 bhedo jIdhanA mANaSA. 22. | ephendriya 15 | nArako 563 / 6 | vikale ndriya jIvameda pantraka | paJcendriya niyaMtra | 198 | devatA Page #608 -------------------------------------------------------------------------- ________________ || zrI lokaprakAze tRtIyaH sargaH // (sA0 239) (571) dazapaJcAdhikA yogAH, sapta syustatra kAyikAH / catvAro mAnasodbhUtAstAvanta eva vAcikAH // 3 // audArikastamizraH syAdvetriyastena mizritaH / AhArakastanmizraH saptamastaijasakArmaNaH // 4 // paryAptAnAM nRtirazcAmaudArikAbhidho bhavet / syAttanmizrastu paryAptA paryAptAnAM tathocyate // 5 // kArmaNena vaikriyeNAhArakeNeti ca tridhA / audArikamizrakA - yayogaM yogIzvarA jaguH // 6 // audArikAGganAmAditAdRkarmaniyogataH / utpattidezaM prAptena, tirazcA manujena vA // 7 // yadadArikamArabdhaM na ca pUrNIkRtaM bhavet / tAvadaudArikamizraH, kArmaNena saha dhuvam // 8 // tathA coktaM niyuktikAreNa zakha parijJAdhyayane- "teeNa kammaeNaM, AhAreI anaMtaraM jIvo / teNa paraM misseNaM. jAva sarIssa niSpattI // 9 // " ( tejasena kArmaNena AhAsyatyanantaraM jIvaH / tataH paraM mizreNa yAvat zarIrasya niSpattiH ) (sA0 239 ) artha-31 yogadvAram || yoga paMdara che temAM 7 kAyayoga che, cAra manathI utpanna yayelA (manoyoga) ane teTalAja ( 4 ) vacanayoga ke // 3 // audArika ane audArika mizra, vaikiyane vaikriyamizra, AhAraka ane AhArakamizra, (e cha ) ane sAtamo taijasa kAryeNa kAyayoga che || 4 || syAM paryApta manuSya ane tiryacane au dArika nAmano kAyayoga hoya che, ane audArikamizra to paryApta ane aparyA mane hoya che te jevI rote hoya che tevI rIte kahevAya che // 5 // kArmaNasAce vaikiya sAdhe ane AhAraka sAthe ema RNa prakAre audArikamizra kAyayoga yogIzvaroe ( mahAmunIzvaroe ) ko che / 6 / audArika zarIra nAma karmAdi tevA prakAranA] karmanI preraNAyo utpatti sthAne AvelA tice athavA manuSye || || jyAMsutrI mAraMbhelu audArikazarIra pUrNa nathI racyuM, tyAMmudhI nizcayathI te kArmaNanI sAthe mizra evo audArikamizrayoga hoya hai // 8 // niyuktikAre 1 bhosutrakRtAMga AhAraparijJAdhyayananiyuktimAM paNa che. (31muM) Page #609 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // yogadvAre pazcadazayogasvarUpanirUpaNam // (dvAra (zrIbhadrabAhusvAmI AdhArAMgasUtranA) zastraparijJAnAmanA adhyayanamAM - "tejasa (koi sthaLe 'joeNaM' evo pATha he tyAMpaNa 'dyotena' e mamANe tejasa artha karavo). ane kArmeNa kAyavaDe anatara samaye ( pUrvabhavanA maraNa samayadhI tunA anaMtara, samaye ) jIva AhAra kare che, ane tyArabAda jyAMmRdhI zarIranI racanA (utpatti) yAya tyAMsudhI mizravaDe ( taijasakArmaNasahita audArikAdivaDe ) AhAra kare" || 9 (572) nanu mizratvamubhayaniSThamaudArikaM yathA / mizraM bhavetkArmaNena, tathA tenApi kArmaNam // 10 // tatazcaudArika mizramevedaM kathamucyate ? / asya kArmaNamizratvamapi kiM nAbhidhIyate ? // 11 // atrAhuH || AsaMsAraM kArmaNasyAvasthitatvena sarvadA / sakalevapi deheSu, saMbhavedasya mizratA ||12|| tatazca // kArmaNamizra mi'tyukte, nirNetuM naiva zakyate / kimAdArikasaMbandhi, kiM vA'parazarIrajam ||13|| audArikasya cotpattiM samAzritya pradhAnatA / kAdAcitkatayA cAsya, pratipattirasaMzayA // 14 // tadaudArikamizratvavyapadezo'sya yauktikaH / na tu kArmaNamizratvavyapadezastathAvidhaH || 15 || yadApyaudArikadehadharo vaikriyalabdhivAn / paJcAkSatiryaG martyazca paryApto vAdarAnilaH // 16 // vaikiyAGgamArabhate, na ca pUrNIkRtaM bhavet / tadaudArikamizraH syAdvaikriyeNa saha dhruvam // 17 // evamAhArakA rambhakAle talabdhizAlinaH / sahAhArakadehena, mizra audAriko bhavet // 18 // yadyayatrobhayatrApi, mithastulyaiva mizratA / tathApyArambhakatvenaudArikasya pradhAnatA // 19 // tata audArikeNaiva vyapadezo dvayorapi / na vaikriyAhArakAbhyAM vyapadezo tinaiH kRtaH // 20 // mataM siddhAntinAmetat karmagranthavidaH punaH / vekriyAhArakamile, eva prAhurime kramAt // 21 // yadArambhe vaikriyasya, parityAge'pi ta , 3 " Page #610 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 ma) // zrIlokamakAze tRtIyaH sargaH ( sA0 239) // (573) sya te / vadanti vaikiyaM mizramevamAhArake'pi ca // 22 // vaikiyadehaparyAptyA, paryAptasya zarIriNaH / vaikriyaH kAyayogaHsyAtanmizrastu dvidhA bhavet // 23 // yo'paryAptadazAyAM syAnmio nArakanAkinAm / yogaH sama kArmaNena, sa syAkriyamizrakaH // 24 // tathA yadA manuSyo vA, tiryak paJcendriyo'thavA / vAyurvA vekiyaM kRtvA, kRtakAryo'tha tattyajan // 25 // audArikazarIrAntaH, praveSTuM yatate tadA / yogo vaikriyamizraH syAtsamamaudArikeNa ca / / 26 // mizrIbhAvo yadapyatrobhayaniSThastabhASyasau ! prAdhAnyAkiroNena, lagAto naudArikeNa ca // 27 // prAdhAnyaM tu vaikriyasya, prAjJenirUpitaM ttH|audaarike tu praveza, etasyaiva balena yat / / 28 // AhArakAGgaparyAptyA, paryAptAnAM zarIriNAm / AhArakaH kAyayogaH, syAccaturdazapUrviNAm // 29 // AhArakavapuH kRtvA kRtakAryasya tatpunaH / tyaktvA svAle pravizataH, syAdAhAkamizrakaH // 30 // dvayoH same'pi mizratye, balenAhArakasya yat / audArike'nupravezastanetthaM vyapadizyate // 31 // taijasa kArmarNa ceti, dve sadA sahacAriNI / tato vivakSitaH saiko, yogastaijasakArmaNaH // 32 // jantUnAM vigrahagatAyayaM kevalinAM punaH / samudghAte samayeSu, syAttatIyAdiSu triSu / / 33 / / evaM nirUpitAH sapta, yogAH kAyasamudbhavAH / atha cittavacojAtAMzcaturazcaturo ave // 34 // artha-zaMkA-mizrapaNAno vyapadeza to banemAM rahelo cha, eTale jema kArmaNavaDe audArikazarIra mizra chetema audArikavaDe phArmaNa paNa mizra ke // 10 // no pachI audArikamizra ema kema kahevAya che? ane tene kArmaNamizra ema kema kahevAtuM nayI ? / / 16 / uttara-AravA saMsAra bhramaNasudhI kArmaNa zarIra sarvakALa avasthita hovAthI sadAphAza sarva zarIrono sAthe tenI mizratA to saMbhave cha ja // 12 // ane Page #611 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (574) // yogadvAre audArikamizrayAMgavicAraH // (dvAra C tethI "kArmaNamizra " ema ko chataM te kArmaNamitra zuM audArikasaMbaMdhi ke ke bIjA koi zarIra saMbaMdha che ? teno nirNaya karI zakAta nathI // 13 // ane utpattinI apekSAe (te gheLAe) audArikanI pradhAnatA che, ane te kadAcit utpativA hovAthI te [ audArikasaMbandhI] to svIkAra niHsaMzaya paNe thAya hai // 14 // te mAre teno (ubhaya mizrano) audArikamizrapaNArUpa vyapadeza yuktivALo che, ane kArmaNamizrapaNArUpa vyapadeza tevA makAranI yuktivALo nathI ||12|| vaLI jyAre audAriSadene dhAraNa karanAra vaikriya labdhivALo paryApta paMcendriya tiryeca manuSya pAdarAkA || 16 || vaikriya zarIra racavAnI AraMbha kareM parantu pranatha hoya te vakhate vaikriya deha sahita (hovAthI) nizcaya audArikamizra yoga hoya // 17 // e pramANe AhArakalabdhivALA munine AhAraka dehanA prAraMbhakALe AhArakadedda sahita audArikamizra yoga hoya ||18|| jo ke ahiM bane sthAne mizratA paraspara tulyana che topaNa AraMbhakapaNAvaDe audArikadehanI pradhAnatA ke || 19 // mAre banneno vyapadeza audArikanA nAmavaDe ja hai, parantu zrI jinezvaroe (te mizrano) AhAraka ane vaiyinA nAma vaDe vyapadeza pharyo nazrI ||20||e siddhAMtakArono mata ke ane karmagraMthanA ANakAro to te banne yogane anukrame vaiyima ane AhArakamizraNa kahe he // 21 // je kAraNayI ? yA AraMbhAMne vaikiyanA tyAgamAM paNa teo ( kArmagraMthiko vaikriyanI pradhAnatA hovAthI) vaikriyamizra ja kaI che temaja AhArakamAM paNa tevI rIteja kahe che ||22|| vaiyizarIranI paryAptivaDe paryApta thayelA jIvone vaikriyakAyayoga hoya, ane vaikriyamizra to ve prakAre hoya hai || 23 || tyAM nAraka ane devane aparyApta avasthAmAM jai mizra yoga hai te kriyamizra yoga kArmaNa sAthai mizra hoya // 24 // tathA manuSya athavA tica paMcendriya athavA vAyu jyAre vaikriya zarIra karIne kRtakArya (kArya samApta thaye) thayo chato te vaikiyano tyAga karato ||25|| jyAre audArikazarIranI aMdara praveza karavAne prayatna karaM sthAre audArikasahita evo vaiyamizra yoga hoya // 26 // vaLI ahiM paNa mizrabhAva bannemAM [banne dehamAM] rahelo ke topaNa (vaiyinI ) mavAnatAra sene vaiyinA nAmadhI mizra (kriyamizra) 1 bhASArtha e che ke audArikAdi bhavadhAraNIya zarIra jasakArmaNamI apekSA kadAcit utpattibALAM doSAthI mizrapaNAmAM audArikAdi zarIranI mukhyatA grahaNa karI AMdArikamitra kriyamizra ityAdi nAma ApavAthI komI lApye mizra ? pavo maMzaya raheto nathI. Page #612 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31 muM] // zrI lokaprakAze tRtIyaH sargaH (sA0 239) (575) kahelo che, parantu audArikanA nAgavaDe mizra [ audArikamizra ] kahela nathI. ||27|| je mATe kAraNa enAja [ kriyanAja ] baLavaDe audArikakAyamA praveza hoya te kAraNathI paMDita puruSoye vaikriyanuMja pradhAnapazuM kaheluM che. // 28 // AhArakazarIranI paryAptivaDe paryApta thayelA caudapUrvI manuSyone AhAraka kAyayoga hoya che / / 29 / / baLI AhArakazarIra karIne kRtakArya yayelA jIvane teno ( AhAraka dehano) tyAga karIne potAnA zarIramAM praveza karatAM AhArakamizra yoga hoya ke // 30 // je kAraNathI ahiM paNa mizraNuM banne zarIranuM tulya ke topaNa AhAraka dehanA baLavaDe audArikadehasAM praveza hoya ke te kAraNathI eva prakArano vyapadeza thAya che || 31 // taijasa ane kArmaNa e ce zarIra sadAkALa sAthai rahenArAM che, tethI te banneno ekana tejasakArmaNa kAyayoga kahelo che ||32|| e yoga jIvone parabhavamAM trigatie jata (1-2 - 3 samaya ) hoya che, ane kevaLI bhagavAna ne samudyAta bakhate bIjo vigere RNa ( bIje-cothe- pA~ca ) samartha hoya che // 33 // e pramANe kAyAnA vyApAradhI utpanna yelA sAte yoga kathA ane have mana ane vacananA vyApArathI utpanna thayelA cAra cAra yoga kahuM huM // 34 // satyo mRSA satyamRSA, na satyo na mRSApi ca / manoyogazcaturvaivaM, vAgyogo'pyevameva ca // 35 // tatra ca // santa ityabhidhIyante, padArthA munayo'thavA / teSu sAdhu hitaM satyamasatyaM ca tato'nyathA // 36 // padArthAnAM hitaM tatra, yathAvasthitacintanAt / munInAM ca hitaM yasmAnmokSamArgekasAdhanam // 37 // svato vipratipattau vA vastu sthApayituM kila / sarvajJoktAnusAreNa, cintanaM satyamucyate // 38 // yathA'sti jIvaH sadasadpo vyApya sthitastanum / bhoktA svakarmaNAM satyamityAviparicintanam // 39 // prazne vipratipattau vA svabhAvAduta vastuSu / vikalpyate jainamatottIrNe yattadasatyakam // 40 // nAsti jIvo yathaikAntanityo'nityo mahAnaNuH / akarttA nirguNo'satya'mityAdiparicintanam // 41 // kiJcitsatyamasatyaM vA, yatsyA > Page #613 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (576) // yogadAre manovacoyogabhedavicAraH // (dAra dubhayadharmayuk / syAttatsatyamRSAbhikhya, vyvhaarnyaashryaat|4| yathA'nyavRkSamizreSu, bahuSvazokazAkhiSu / azokavanamevedamityAdiparicintanam // 43 // sattvAtkatipayAzokatarUNAmatra satyatA / anyeSAmapi sadbhAvAdbhavedasatyatApi ca / / 14 // bhavedasatyamevedaM, nizcayApekSayA punaH / vikalpitasvarUpasyAsadbhAvAdiha vstunH|| 45 // vinArthapratitiSThAsAM, svarUpamAtracintanam / uktatalakSaNAyogAnna satyaM na mRSA ca tat // 46 // yathA caitrAdyAcanIyA, gaurAneyo ghaTastataH / paryAlocanamityAdi, syAdasatyAmRpAbhidham // 47 // vyavahArApekSayaiva, pRthagetadudIryate / nizcayApekSayA satye'satye vA'ntarbhavedidam // 48 // tathAhi // gauryAcyetyAdisaMkalpa, dambhena vidadhIta cet / antarbhavettadA'satye, satye punaH svabhAvataH // 19 // sarvametadbhAvanIyaM, vaagyoge'pyvishesstH| bhAvitAzcintane bhedA, bhAvyAste'tra tu jalpane // 50 // evaM manovacoyogAH, syuH pratyekaM caturvidhAH / tato yogAH paJcadaza, vyavahAranayAzrayAt // 51 / / __ artha-satyamanoyoga-mRSA (asatya) manoyoga-satyamRSA [mizra] manoyoga-ane asatyAmRSA ( vyavahAra ) manoyoga epamANe manoyoga cAra prakArano che, ane vacanayoga paNa e pramANeja cAra prakArano che // 35 / / syAM saMtaH [sat] eTale padArtha athavA munio kahevAya che, teone viSe sAdhu paTale hitakArI je mana te satya, ane tethI viparIta te asatya. / / 36 / tyAM ( padArthone ) pathArthasvarUpe citavavAthI (mAnavAthI) padArthoMrnu hita manAya che, ane muniornu paNa hina manAya che, kAraNa ke ( te yathArtha citavana ) mokSa mArgarnu eka (mukhya) sAdhana che // 37 // athavA potAnI meLe athavA vimatipatti (vivAda) thaye chate koi padArthanuM svarUpa sthApavAne . nirNaya karavAne ) mATe sarvajJa kahelA - meSaM, nayA' eka kaDe che ke-A pA Ama che, bIjo kahe hai ke nadi, AdhI viruddha pramipatti tenu nAma vipratipatti paTale vidhAi. - Page #614 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31) // zrIlokamakAze tRtIyaH sargaH (sA0 239) (577) svarUpane anusAre citavana karaI se sasthamanoyoga // 38 // jemake sat bhane asA svarUpavALo [ stradravyAdi apekSAe sat ne paradravyAdi apekSAe asada eco] jora zarIramA vyApIne rahelo cha, ane potAnA katakarmano bhoktA [ bhogavanAra ] che, ityAdi(satsvarUpAcitavana karavu te 1 satyamanoyoga kahevAya. // 39 // baLI mama thaye chate athavA paraspara viruddhavicAra (vivAdothI yA svabhAvathI padArthAne viSa [padAryaviSayaka sarvajJa matathI viparIta vicArAya te 2 astymnoyog||40|| jemake jIva nayI-jIva ekAnte nitya cha vA anityaja cha athavA (kaayaayii| mhoTo (sarvavyApi) che-athavA kAyAthI nhAno(aNusvarUpa -zyAmAkatandula pramANa)akartA ke guNarahita ke-ityAdi je citavava'te asatyamanoyoga khevaay||41|| kaMika satpa bhane kAMka asatya ema je banne dharmayukta hoya te vyavahAranayanI apekSAthI 3 satyamRSA (mizra)manoyoga che. // 42 // jema anya vRkSo sahita bImA azokanAM ghaNAM jhADa hote chate A azoka vana ke ityAdi jecitavaq ne miaMmanoyoga // 43 // keTalAeka azokakSa hovAthI satyapaNuM ane bIjAM vRkSo paNa hocAyI / te nahi kaDevAyI) asatyapaNu paNa che. // 44 // baLI nizcayanayanI apekSAe to e asalpaja che kA. raNake emAM vicAra karelA svarUpavALI vastuno abhAva che. // 45 // vaLI padArthanI (amuka rUpe hai evaM) sthApana karavAnI icchA vinA svarUpa mAtra- je vicArayuM te pUrve kahelA (satya ane asatyanA) lakSaNo nahi ghaTavAthI te vicAra satya nayI tema asatya paNa nayI te 4 ( asasyA'mRSAmanoyoga. ) // 46 // jema caitranI pAseyI gAya mAMgavI che, tenI pAMseyI (athavA tyAMthI ) ghaDo lAvavo che, itpAdi vicAra pharavo te asatpAmRSA nAmano manoyoga cha / // 47 // vyavahAra napanI apekSAeja e (asatyAbhUSA ) bheda judo gaNAya che, ane nizcayanayanI apekSAe to e maida sasyamAM ke asatyamAM aMtargata thAya che / / 48 // te A pramANe-"gAya mAgavAnI che" ityAdi vicAra jo daMbha-kapaTavaTe koM hoya to asatpamA aMtargata yAya, ane jo svabhAvayIja (saraLatAthI) karyoM hopa to punaH satpamA aMtargata thAya OM // 49 // 1 arthAt azokaSana kahevAmAM SastunA yathArtha svarUpano vicAra karelo nayI mATe satyAsatya kaSAya ane vIjA vRkSono abhASa nathI mAtra azoka bhanI adhikatA hovApI azokamI mukhyatAra bamarnu nAma azokavana kavAya eSA saMskAra pUrvaka jo " azokavana cha " pama citavavAmAM Ave to te satyamamoyoga kavAya, kAraNa jinezvarI paNa pavA banane apekSA pUrvaka azoka Sana kahe the, ne temane mizrayoga mathI. Page #615 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (578) ||yogbaare bhASAvAgyogavicAranirUpaNam // zira e sarva svarUpa SaSanayogamAM kaMipaNa pheraphAra vinA vicAra. arthAt je [cAra] meda piyAra(manoyoga)nA saMbaMdhamAM darzAcyA ne (cAre bheda ) ahiM bolavA vacananoga] nA saMbaMdhamAM vicAravA. // 50 // e pramANe manoyoga ne vacanayoga pratyeka cAra cAra prakAranALe,tethI vyavahAra nayanI apekSAe 15 yoga thyaa.||51 kimu kazcidvizeSo'sti, bhASAvAgyogayornanu / bhASAdhikAro yatproktaH, sUtre vAgyogataH pRthak // 52 // atrocyate // yujyate iti yogaH syAditi vyutpttiyogtH| bhASAprava. tako jantuyatno vAgyoga ucyate // 53 // bhASAtvenApAditA yA, bhaassaahdrvysNt(h)tiH| sA bhASA syAdato bhedo, bhASAvAgyogayoH sphuTaH // 54 // tathoktamAvazyakabRhavRttau ||"ginnhi ya kAieNaM nisirai taha vAieNa jogeNaM"ti / (gRhNAti ca kAyikena, nisRjati tathA vAcikena yogena) atra kshcidaah|| tatra kAyikena gRhNAtItyetadyuktaM, tasyAtmavyApArarUpatvAt, nisRjati tu kathaM vAcikena ?, ko'yaMvA vAgyoga ? iti, kiM vAgeva vyApArApannA?,AhozcittadvisargahetuHkAyasaMrambha iti?, yadi pUrvo vikalpaH sa khalvayuktaH,tasyA yogatvAnupapatteH, tathA ca na vAk kevalA jIvavyApAraH, tasyAH pudgalamAtrapariNAmarUpatvAt, rasAdivat , yogazcAtmanaH zarIravato vyApAra iti, na ca tayA bhASA nissRjyate, kiMtu seva nisRjyata ityuktaM, atha dvitIyaH pakSaH,tataH sa kAyavyApAra eveti kRtvA kAyikenaiva nisRjatItyApannama, aniSTaM caitad, atrocyate, na, abhiprAyAparijJAnAd, iha tanuyogavizeSa evaM vAgyogo manoyogazceti, kAyavyApArazUnyasya siddhavat tadabhAvAt . tatazcAtmanaH zarIravyApAre sati yena zabdadravyopAdAnaM karoti sa kAyikaH, yena tu kAyasaMraMbheNa tAnyeva muJcati sa vAcika iti, tathA Page #616 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20) // zrIlokanakAze tRtIyaH sargaH // [sA0 240 (579) yena manodravyANi manyate sa mAnasa iti, kAyavyApAra evArya vyavahArArthaM tridhA vibhakta ityato'doSaH (sA. 240) // artha-prazna-bhASA ane vacanayogamAM evo zuM koi taphAvata cha ? ke jethI sUtramA bhASAno adhikAra vacanayogadhI alaga vaNavelo ke ! // 52 // uttara-yujyate-joDAya ne yoga kahevAya evI vyutpattinA yogathI bhApAne pravartAvanAro evo jIvano je prayatna te vacanayoga kahevAya / / 53 / / ane bhASApaNe pariNamelI bhASAyogya dravyanI ( pRdgalanI ) je saMhati ( samUha ) te bhASA kahevAya che, e hetuthI bhASA ane vacanayogano bheda pragaTa rIteja che. // 54 // zrI Avazyaka sUcanI bRhabRttimA karjA le ke-" kAyayogavaDe ( bhASAvagaMNAne ) grahaNa kare ane vacanayogavaDe bahAra kAhe " ahi kozka evo pana kare cha ke-rayAM phAyayogavaDe ( bhASAvargaNAne ) grahaNa kare ne to yukta che, kAraNake ve kAyayoga AtmAnA vyApAra rUpache mATe, parantu vacanayogavaDe bahAra kAhe te kevI rIne ?, ane vacanayoga te !, zuM vyApArane pAsa thayelI vANI (teja bacanayoga ?. ke bahAra nikaLavAmAM nimittabhUta kAyAno prayala te vacanayoga che?, jo pathamano vikalpa laiye ke (vyApta thayelI vANI) te vacanayoga che,to te vikatya ayukta che.kAraNake te vANIne yogapaNAnI anupapatti cha (vANIne yogapaNu gharatuM nathI ). vaLI kevaLa vANI jIvano vyApAra nathI. kAraNa ke te vANI to rasA. dinI peThe mAtra pudalapariNAmarUpa che. ane yoga to zarIravALA AtmAno gyApAra cha, ane te dANIvaDe bhASA ( pudgalo) SaDAra nIkaLe nAhi, parantu pANI poteja nikaLe cha ema pahelA kahela che. ive jo bIjo pakSa aMgIkAra karIe to te kAyAno vyApAraja he te kAraNayI "kApayogavaDe karIne { bhASA pugalone ) bahAra kAde" e bhAva prApta thayo ane e bhAra so iSTa nayI (mATe bacanayoga baDhe bahAra kA ema kadhu ne kevI rIte yukta gaNAya ? ) uttara- abhiprAya nahiM jANavAyo, ahi tamora kadhu tema nathI kAraNa ke ahiM vacanayoga ane manoyoga te kAyayoga vizeSaja ke kAraNa ke jo tema na hopa to kAyAnA vyApArathI zUnya ( rahina ) eSA sidanI peThe teno (mana vacanayogano) kAyayoganA abhAye) abhAva thAya. te kAraNayo [e tAtparya che ke ) AtmAno zarIradvArA vyApAra prava] chate jenA vaDe (zarIranA je vyApAravaDe) zabdapudgalornu grahaNa kare te vyApAra kAyayoga kahevAya, ane je zarIra vyApAravaDe ne zandapudgalone bahAra kADhe te vacanayoga kahevAya. nevIna rIte je zarIra Page #617 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (580) // yogadvAre pacanayogabhasAtobhApAmedanirUpaNam // dviAra namA snaDe samajunalone nizara ne manamogA. arthAt vyavahArane mATe e kAyayogaja traNa prakAre (bhedavALo) yayelo che te mATe "vacanayogavaTe bahAra kAde") e vAta doSa rahitache.(A vAta vizeSAvazyakabhASyamAM vizeSa spaSTa karelIche.) atha prasaGgato bhASAsvarUpa vacmi sA'pi hi| caturvidhoktanyAyena, satyA'satyAdibhedataH // 55 // santo jIrAdayo bhAvAH, santo vA munayo'thavA / mUlottaraguNAstebhyo, hitA satyA'bhidhIyate // 56 // ayaM bhAvaH // muktimArgArAdhanI yA, sA gIH satyocyate hitA | sA tu satyA'pyasatyaiva, yA'nyeSAmahitAvahA // 57 // asatyA tu bhavejhASA, muktimAgavirAdhanI / dvisvabhAvA tRtIyA'ntyA, nArAdhanavirAdhanI // 58 // uktaM ca // "saccA hiyA sayAmiha saMto muNayo guNA payatthA vA / tabivarIyA mosA mIsA jA tabhayasahAvA // . // 1 // aNahigayA jA tIsuvi sado ciya kevalo asacamusA" (satyA hitA satAmiha santomunayo guNAH padArthA vA / tadviparItA mRSA mizrA yA tadubhayakhabhAvA // 1 // anadhigatA yA tisRSvapi zabdazcaiva kevalo'satyamRSA) iti / (sA0 241) artha-have prasaMgathI bhASAnuM svarUpa kaI chu,ne bhASA paNa pUrvoktarItie nizcaye satya ane asatyAdi bhedayI 4 makAranI che / tyAM saMtaH eTale jIvAdi padArthoM athavA saMtaH eTale munio athavA saMtaH eTale mULa ane uttaraguNa tebhI pratye je hitakArI bhASA te satyabhASA kahevAya che / / 55-56 / / tAtparya pache ke-mokSamArgane ArAdhana karavA yogya tevI hitakArI bhApA te satya kahevAya che, parantu je bIjAone ahitakArI (mokSamArgane paniLa) pavI satyabhASA hoya topaNa te asalyaja cha / 57 // mokSamArgane virAdhavA vALo je bhASA te 5 bhASAno sAntara nirantara grahaNanisarga vicAra manda tIvraprayannoccarita bhASAna cyAmisvarUpa, keTale samaye lokavyApti 1 vigaire vicAra provizeSA. vazyaka-pratApanAjI vigare granthoyI jANavo. Page #618 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31) // zrIlokamakAze tRtIyaH sargaH // (sA0 242) (81) asatya che, ane be svabhAvavALI ( mokSamArgane kaMika ArAdhavAvALI ane kaMDaka virAghavAvALI ) ne bIjI (satyAsatya) bhASA cha, ane (mokSamArgane ) na ArAdhavA vALI ke na virAdhanA vALI evI je bhASA te antyabhedavALI (amatyA'mapA) bhASA che. // 58 // kadhu ke ke-"ahiM matya paTale sabane hitakArI, ane sat eTale munimo-guNo-athavA padArthoM jANavA. ( ne praNene je hitakArI te satya ) ane nethI viparIna te asatya, ane je ubhayasvabhAva pALI hoya te mizra, ane je bhASA etraNene viSe nahi adhikRta thayelI (aprAma) hoya parantu kevaLa zabdaja hoya te asalyA'mRSA jANavI. " // 1 // __tatra satyA dazavidhA, prajJaptA paramarSibhiH / ebhiH prakArairdazabhirvadanna syAhirAdhakaH // 59 // tathA''huH / / "jaNavaya 1 sammaya 2 ThavaNA 3 nAma 4 rUce 5 pahucasacce 6 a / vabahAra 7 bhAva 8 joge 9 dasame ovammasacce 10 a // 1 // " [ janapadasaMmatasthApanAnAmarUpapratItyasatyaM ca / vyavahArabhAvayoge dazamaM aupamyasatyaM ca ] ( sA0 242 ) tasmistasmin janapade, vaco'rthapratipattikRt / satyaM jAnapada piccaM, kokaNAdau yathA payaH // 6 // bhavetsaMmatasatyaM tada, ya. sarvajanasaMmatam / yathA'nyeSAM paGkajatve'pyaravindaM hi paGkajam // 61 // tadbhavetsthApanAsatya, sthApitaM tatpratItikRt / yathekakaH puro vinduhRyayuktaH zataM bhavet ||62||ahNdaadiviklpen, karma lepyAdikaM hi yat / sthApyate tadapi prAjJaiH, sthApanAsatyamIritam / / 63 // yadyasya nirmitaM nAma, nAmasatyaM tu tadbhavet / avardhayannapi kulaM, yathA syAtkulabaddhanaH // 64 // tattadveSAdyupAdAnAdrapasatyaM bhavediha / yathA''ttamuninepathyo. dA. mbhiko'pyucyate muniH // 65 // vastvantaraM pratItya syAhIrghatAhasvatAdikam / yadekatra tatpratItyasatyamuktaM jinezvaraiH // 66 // Page #619 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (582) // yogabAre bhApAbhedasvarUpanirUpaNama // bAra deya yathA''nAmikAyA, adhikRtya kaniSThikAm | tasyA eva ca hAra, madhyakAladhiyA / yathA caitrasya putratvaM, syAttatpiturapekSayA / pitRtvamapi tasyaiva, svaputrasya vyapekSayA / 68 // vivakSayA yallokAnAM,tatsatyaM vyavahArataH // galatyamatraM zikharo, dahyate'nudarA kanI // 69 // bhUbhRttatsthatRNAdInA-mamatrodakayorapi / avibheda vivakSitvA,loko vrate tathAvidhaM // 7 // saMbhogabIjaprabhavo-darAbhAve vadaMti ca / kanyAmanudarAM satya.. mityAdivyavahArataH // 79 // bhAvo varNAdikastena, satyaM tu bhAvato yathA / nekavarNo'pi nIlasya, pravalatvAcchuko harit / / 72 // sthUlaskandheSu sarveSu, sarve vrnnrsaadyH| nizcayAvayavahArastu, pravalena pravartate // 73 // yogo'nyavastusaMbandho, yogasatyaM tato bhavet / chatrayogAdyathA chatrI, chatrAbhAve'pi karhicit // 74 / / hRdyaM sAdharmyamaupamyaM, tena satyaM tu bhUyasA / kAyeSu viditaM yada--taTAko'yaM payodhivat // 75 / / mRSAbhASApi dazadhA, krodhmaanviniHsRtaa| mAyAlobhapremahAsya-bhaya dveSaviniH sRtAH / / 76 // AkhyAyikAniHmRtAtu, kathAsvasatyavAdinaH / cauryAdinAbhyAkhyAto'nya, upadhAtaviniHmRtA // 77 // tathAhuH // kohe mANe mAyA lobhe pejje taheva dose ya / hAse bhaya akkhAiyA, uvaghAiyA NissiyA dasamA // 78 // (krodhe mAne mAyAyAM lobhe premNi tathaiva dveSe va // hAsye bhaye AkhyAyikAyAM upaghAtitaniHsRtA dazamA // ) ( sA0 243 / / artha-tpAM satyabhASA mahAmunioe 10 prakAranI kahelI che, ane e 10 prakArobahe bhASA bolato jIva virAdhaka na hoya / / 29 // te 10 prakAra kahe lejanapadasatya, rasammata satya-3sthApanAsatya-nAmasatya-9rUpamatya-6 pra Page #620 -------------------------------------------------------------------------- ________________ %D 31) ||shriilokprkaashe tRtIyaH sargaH (sA0 241) / (54) tItya(apekSA) satya-7vyavahArasatya-8bhAvasasya-rayogasasya ane 109 upamAsasya ||shaate te dezane vibhe [tecA prakAranA] padArthane oLakhAvanA je vacana te janapadasatya (1) kahevAya, jemake kuMkaNAdi dezamA pANIne pica kahevAmAM Ave cha / / 60 // je sarvalokane sammata (pramANa) thapelaM vacana ke te sammatasatya (2) che, jema paMka kAdavAM janmavArUpa paMkaja paNu (ghAsa deDakA vagaire) bojA padArthoMmAM chatAM paNa kamaLaneja paMkaja kahe, // 61 / / te vastunI oLakhANa karanAra je phai| sthApelaM hoya te sthApanAsatya(3) kaDevAya. jema ekaDo AgaLa ve biMduo sahita hoya to te so kovAya. [12 // athavA A arihaMtAdika che evA vikalpapUrvaka je lepyAdika pharma ( citrAmaNa vagere vastu ) sthapAya tene paNa buddhimAnoe sthApanA. satya kahelaM chai / / 63 // jenuM je nAma nirNina kayaM tenuM te nAma nAmasatya [4) kahevAya. jemake kuchane nahi vadhAratA putrane paNa kuLavardhana nAmayI bolaavo.||6|| te te veSAdika- grahaNa karavAyI Aha rUpasatya(5) kavAya, prema dhAraNa karelA yuniveSavALo dAMbhika hoya topaNa muni kahevAya. // 65 // bIjI vastuone Aayine je laMbAi vA mholAi ekana vastumA kahevAya te jinezvaroe pratItyasatpa (6)kahela che // 66 / jema kaniza AMgaLInI apekSAe anAmikA (kaniSTA pAsenI) AMgaLI doghaM kahecAya, ane teja [ anAmikA ] AMgaLI madhyamA AMgalInI apekSAe hrasva ( TuMkI) kavAya / / 67 // athavA jema tenA pitAnI apelAe caitrane putrapaNu ke, ane venA (caitranA) putranI apekSAe teneja pitApaNuM paNa che. // 6 // lokano vivakSAvaDe je bolAya che te vyavahArasatya (7), jema vAsaNa gaLe che, parvata paLe cha, kanyA peTa vinAnI ke itpAdi. // 69 // kAraNake parvata ane parvatapara rahelA taNa vagereno temama vAsaNa ane pANIno abheda vivakSIneja ( vanene ekarUpa gaNIne) loko tecA prakAre bole cha ( mATe te vyavahAra satya che ). // 70 // saMbhoga vIja boya)dhI thavAvALA (motpattivALA) peTanA abhAce kanyAne peTa vinAnI kocha ityAdi sarva satya vyavahAra satya che. // 71|| bhAva te varNAdi (varNagaMdha ityAdi ) tenA baDe je satya oLakhAya te bhASasatya [8] jemake popaTa eka raMgavALo nathI utAMpaNa lIlAvarNanI prakaLatAthI (adhikatAthI) popaTa lIlA raMgavALo kahevAya che / / 72 // e pramANe sarva bAdaraskandhomA nizcayayI sarva varNa-gaMdha vagaire cha, paNa polabAno vyavahAra to prabalapaNA vaDeja (je varNAdi adhika hoya te vizeSavaDeja ) praya . // 73 / / yoga eTale anya padArthano saMbaMdha te saMbaMdhathI Page #621 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (584 : // yogadvAre bhaassaabhedvicaarH|| (bhAra (polAtuM vacana) te yogasatyA9)che jema chabanA saMbaMdhayI chatrI (chatravALo) ane koika vakhata chatra na hoya to paNa ( pahelAMnI apekSAe) chatrI kahevAya, / / 74 // palI manohara evaM je sarakhApaNu te upamara kaIvAya, te upamAvadde je sasya te upamAsatya (10) che, ane te gha[khara kAvyomA prasiddha che, jemake A taLAva samudra sarakhaM che. // 7 // have mRSAbhASA paNa daza prakAranI che te A pramANe- krodha2 mAna-3 mAyA-4 lobha-5 prema-6 hAsya-7 bhaya-ane 8 uSayI nIkaLelI // 76 // tathA 5 AkhyAthikAcI nokaLalI te kathA pasaMge asatya bolanAranI jANavI, ane porI vigairenA kalaMkayI vIjA pratye ALa devA (sambandhI) nikakelI bhASA te (dazamI) 10 upaghAtayI nikaLelo upadhAtabhApA jANavI. kaI ke ke-krodhadhI-mAmayI-mAyAthI-lobhathI-premadhI-deSathI-hAsyathI-bhayapI-AkhyAyikApI ane dazamI upaghAtathI niphaLelI [asatyabhASA] jANavo. // 77-78 // __ satyAmRSApi dazadhA, prathamotpannamizritA 1 vigatami. zritA 2 cAnyo-spannavigatamizritA 3 // 79 // jAvAjIvamizrite dve, syAjjIvAjIvamizritA 4-5 / pratyekamizritA7nanta-mizritAddhAvimizritA9 // 8 // addhAddhAmizrite10tyatra, prathamotpannamizritA / utpannAnAmanizcitya, saMkhyAnaM vadato bhavet // 81 // yathAtra nagare jAtA, nUnaM dazAdya daarkaaH| mRtAstAn vadato'pyevaM, bhavehigatamizritA // 82|| evaM ca // utpannAMzca vipannAMzca, yugapaddato bhavet / utpannavigatamizrA-hvayo bhedastRtIyakaH // 83 // zaMkhazaMkhanakAdInAM, rAzau tAn jIvato bahUn / dRSTvAlpAMzca mRtAn jIva--rAzyuktojIvamizritA / / 84 // tatraiva ca mRtAn bhUrIn , dRSTvA svalpAMzca jIvataH / ajIvarAzirityevaM, vadato'jIvamizritA // 85 // etAvanto'tra jIvanta, etAvanto mRtA iti / tatrAnizcitya vadato jIvAjIvavimizritA / 86 // anantakAyanikara, dRSTyA Page #622 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31) // zrIlokamaphAze tanIyaH sargaH (sA0 2.53) (585) pratyekamizritaM / anantakAyaM taM sarva, vayato'nantamibhitA // 87 // evaM pratyekanikara-manaMtakAyamizritaM / pratyekaM ghadataH sarva, bhavetpratyekamizritA // 88 // adrA kAlaH sa ca dinaM, rAtrirvA prigRhyte| yasyAMzamizritA sAddhA-mizritA jAyate yathA / / 89 // kazcana tvarayan kazcidvadeduttiSTha bho laghu |raatrirjaateti divase, rAtrau ca ravirudgataH // 90 // addhAddhA khekadezaH syA-- drAtrervA divasasya vA ||saa mizritA yayA'ddhAddhAmizritA sA bhavediha // 91 // kazcidyathAdyapauruSyAM, kacana tvarayan vadet / svarasva jAto madhyAnha, evameva nizAsvapi / / 92 / / artha:-haye satyAsatyabhASA paNa 10 prakAranI che, nemA halo utpanna mizrita, pIjo vigatamizritara, trIjI utpavigatamizrita // 79 // jIvamizrita:-ajIpamizrita:- jIvAjIvamizritada-pratyekamizrita-anaMtamizrita8-ane (navamI) adAmizrita cha, // 80 // tathA adAdAmizrita 10. e pramANe ahiM ( 10 prakAra cha ) tyAM utpanna thayelAonI saMkhyAno nirNaya karyApinA bolanArane prathama utpanna mizrita (nAmanI mizra bhASA) che. (1) / / 81 // jema A nagaramA Aje nidhaya 10 vALako janamyA ( pa utpanna mizrita ? bhApA ) nemaja teone e pramANe (nirNayavinA) marelA bolanArane ( bhAje 10 bALako maraNa pAmyA ema bolanArane) vigata. mizrita nAmanI mizrabhASA [2] hoya, // 82 // vaLI e pramANe utpanna thayelA ane maraNa pAmelAbhone samakALe bolanArane utpannavigatamizra nAmano cIjo bheda [3] hoya che. // 8 // jema za ( moTA zaka) ane zAnaka(gva) (kSudra nAnA zaGka) vagaireMnA bagalAmAM neone ghaNA jIvatA ane thoDA marelA dekhIne A jIvarAzi che ema kahevAmA jIvamizrita bhASA ( ) jANavI. || 84 // paLI teja galAmAM praNAone marelA ane thoDAone jIvatA joine A anovarAzi che ema bolanArane ajIvamizrita nAmanI mizrabhASA (4) jANavI. // 85 / / valI teja DhagalAmA nirNaya karyAvinA ATalA marelA che ne ATalA jIvatA ke ema bolanArane jIvAjIvamizrita nAmanI mizramApA (6) jANavI. Page #623 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (186) // yogadAra bhASAbhedavicAra mizrabhASAbhedavicAraH // (hAra // 86 / / vaLI pratyeka jIvo sahita anantakAyano Dhamalo dekhIne te sarvane A anantakAya che ema bolanArane anaMtamizrita mASA [7] che. // 87 // e pramANe anantakAya sahita pratyeka jIvano rAzi joine sarvane A pratyeka rAzi che, ema polanAranI pratyeka mizrita bhASA (8) che, // 88 // addhA eTale kALa ane se divasa athavA rAtrirUpa grahaNa karAya che. temAM jeno (je kALano ) aMga mizrita hoya te adbhAmizrita bhASA (1) thAya che. 189|| jema koika mANasa koine jaladI karato ghole ke he bhAi ! jaladI UTha rAtri paDho ema divase bole, ane rAtre ( rAtri chatAM ) mUrya ugyo ( mATe jaladI UTha) pama pole ( te addhAmizra bhASA (9) che.)|| 90 // addhAdA paTale rAtrino athavA divamano eka bhAga, je vaDe (je bhASA bahe ) te ( bhAga rUpa bhadAdA ) mizrita thayelI hoya ne arhi addhAddhAmizrita bhApA (10) jANavI. // 9 // jema koDaka puruSa pahelA maharamAM pIjA koi purupane jaladI karato kahe ke tuM utAvaLa kara kAraNake madhyAhna thayo, e pramANe rAtrine viSe paNa [ madhya rAtri thaigai ] kaI ( te adAdAmizra bhASA ) che. // 12 / / A pramANe mizrabhASAnA 10 bhedasvarUpa kathu, yA tvasatyAmRSAbhikhyA, bhASA sApi jinezvaraiH / prajJaptA dvAdazavidhA, vividhAtizayAnvitaiH // 93 // AmantraNyAjJApanI ca, yAcanI pracchanI tathA / prajJApanI pratyAkhyAnI, bhASA cecchAnukUlikA // 94 // anabhigRhItA bhASA-bhigRhItA tathA parA / saMdehakAriNI bhASA, vyAkRtAvyAkRtA tathA // 95 / / he devetyAdi tatrAdyA, dvitIyA tvamidaM kuru| tRtIyedaM dadasveti, turyAjJAtArthanodanaM // 96 // paJcamI tu vinI. tasya, vineyasyopadezanaM / yathA hiMsAyAM nivRttA, jaMtavaH syuzcirAyuSaH / / 97 // uktaM ca // pANivahAo niyattA, havaMti dIhAuyA arogA ya / emAi pannattA; pannavaNI bIyarAyehiM // 98 // [prANivadhAnnivRttA bhavanti dIrghAyuSo'rogAzca / evamAdi prajJaptA prajJApanI vItarAgaiH ] ( sA0 244 ) SaSThI Page #624 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 31) ||shriilokprkaashe tRtIyaH sargaH ( sA0 244)|| (587) tu yAcamAnasya, pratiSedhAtmikA bhavet / saptamI pRcchataH kArya, svIyAnumatidAnataH // 99 / / kArya yathA''rabhamANaH, kazcitkaMcana pRcchati / sa prAhedaM kuru laghu, mamApyetanmataM sakhe ! // 1400 // upasthiteSu bahuSu, kAryeSu yugapadyadi / kimidAnIM karomIti, kazcitkaJcana pRcchati // 1 // sa prAha sundaraM yatte, pratibhAti vidhehi tat / bhASA'nabhigRhItAkhyA, sA prajJaptA jinezvaraiH // 2 // abhigRhItA tatraiva, niyatArthAvadhAraNam / yathA'dhunedaM kartavyaM, na karttavyamidaM punaH // 3 // anekArthavAdinI tu, bhASA saMzayakAriNI / saMzayaH si(saindhavasyoktau, yathA lavaNajinoH // || vyAkRtAtubhavedbhASA, prakaTArthAbhidhAyinI / avyAkRtA gabhIrArthA'thavA'vyaktAkSarAJcitA // 5 // AdhAstisro dazavidhAsturyA dvAdazadhA punaH / dvicatvAriMzadityevaM, bhASAbhedA jineH smRtAH // 6 // stokAH satyagiraH zeSAstrayo'saGkhyaguNAH kramAt / abhApakAzcatubhyo'pi, syurnntgunnaadhikaaH||7|| iti yogAH // 31 // ___ arthaH-vaLI je asalyAmRSA nAmanI bhASA che te paNa vividha prakAranA atizayaSALA jinezvaroe 12 prakAranI kahI che, || 13 // (te A pramANe-) AmantraNI-AjJApanI-yAcanI-pRcchanI-tathA prajJApanI pratyAkhyAnI bhASA vaLI icchAnukUla-anabhigRhita bhASA nathA vojI abhigRhItA-saMdehakAriNI bhASA--tathA vyAkRta ane avyAkRta bhASA (e 12 prakAra che.) / / 94-95 // lya he deva ! ityAdi (sambodhana vacano) rahelI (AmaMtraNI) bhASA (1,tuM A kara ityAdi vojI (AjJApanI bhASA (2), A vastu, mane Apa ityAdi vIjI (pAcanI ) bhASA (3), ane ajANyA a. thanI meraNAvALI ( ajANI vAta pUchavA rUpa ) cothI ( pRcchanI) bhASA(4) ke. // 96 // ane vinayavAn ziSyane je upadeza apAya jema ke -" hiMsAthI nivRtta yayelA mANIyo dIrgha AyuSyavALA thAya che" ne pAMcamI (prajJApanI) bhASA [4] Page #625 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (588) [bAra che / / 97|| kaI che ke- "prANI vaghayo virAma pAmelA jatro dIrgha AyuSyavALA ane nirogI hoya che, ityAdi bhASA vItarAga bhagavAne prajJApanI nAmanI kahelI che " ||18|| vaLI mAranArane niSedha karavArUpa bhASA chaTTo ( pratyAkhyAnInAmanI) (6) che, ane kArya pUchanArane potAnI sammati ApadAthI sAtamI ( ichAma (kula) nAmanI) bhASA ( 7 ) . // 99 // jema kAryane Arambha karato koi puruSa koikane pRche, to te kahe ke he mitra ? A kArya zIghra karo, gAre paNa e kArya sammata (iSTa) che, (icchA(memo bhASA) ke || 1400 // jyAre ekI vakhate ghaNAM kArya AvI paDe tyAre have kayuM kArya karu? ema koka puruSa koikane pRLe // 140 1 to te kahe ke tane je ThIka lAge te kara, ema kahe te anabhigRhIsa nAmanI bhASA ( 8 ) jANavI / / 1402 / ane eja sambandhamA nirNaya karelA kAryane darzAnavA cALI, jema hAlamA A kArya kara ane A kArya na karatuM ( ema kahevArUpa ) abhigRhItA nAmanI bhASA [ 9 ] jANavI || 1403|| vaLI je bhASA aneka artha vA vALI hoya te saMzayakAriNI bhASA (10) le, jema saiMdhava kahevAmAM lUNa ane ghoDAno saMzaya yAya (kAraNake " saMghava " zabdano artha lRNa vizeSa ane ghoDA e banne thAya . / / 1404 // vaLI je bhASA spaSTa arthane kahevAvALI hoya te vyAkRta bhASA (11), ane gambhIra artha athavA aspaSTa akSaravALI te avyAhana bhASA [12] vAya. // 140 // e pramANe pahelI RNa (satya-asatya - ne mizra) bhASA daza daza davALI ane codhI (vyavahAra) bhASA 12 me te sarva mantrI bhASAnA 42 bheda zrI jinezvaroe kahelA che // 1406 // vALA jIvo sarvazrI alpaM le, ane zeSa RNa bhASAvAlA anukrame ane cArathI paNa abhASaka ( ekendriyane siddha maLIne sarva jIvo anantaguNA adhika che. (11407 // e pramANe yogadvAra kadhuM // iti yogadvAram ||31|| // yogabheda yantrakam // || yogadvAre bhASAvAgyoga vicAranirUpaNam // -- 1 satyamanoyoga asatyamanoyoga manoyoga bheda 4 satyavacana yoga asaMkhyaguNA hai, 3 mizra ( satyAsatya ) manoyoga 4 vyavahAra (asatyAmRpA) manoyoga Page #626 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 2 3 4 5 14] || zrI lokaprakAze tRtIyaH sargaH (sA0 244 ) vacanayoga bheda 4 pratibheda 42 (1) satya vacanayoga (10) dezasatya vacanayoga. sammata satya vacana sthApanA satya vaca0 nAma satya vaca rUpa satya vaca0 w ? krodhaniHsRta vaca0 2 mAna niHsRta vaca0 3 mAyA niHsRta vaca0 4 lobha niHsRta vacaH 5 prema niHsRta vaca0 1 AmaMtraNI vaca0 2 AjJApanI vaca 3 yAcanA vaca0 4 pRcchanA caca0 5 prajJApana vaca0 6 matyAkhyAna vaca0 ? utpanna mizrita baca0 2 vigata mizrita vaca0 2 utpanna vigata mizrita vaca0 4 jIvamizrita baca" ajIva mizrita baca 6 pratItya satya caca0 G vyavahAra satya caca0 bhAva satya vaca0 yoga satya vaca0 10 upamA satya vaca0 (2) asatya vacanayoga (10) ra 9 6 hAsya niHsRta vaca 7 bhaya niHsRta vaca0 8 dveSa niHsRta vaca0 9 AkhyAyikA niHsRta vaca0 10 upaghAta niHsRta vaca0 (3) mizra vacanayoga (10) jIvAjIva mizrita baca0 pratyeka mizrita vacaH anaMta mizrita vaca0 5 addhA mizrita baca 10 addhAddhA mizrita vaca0 7 8 (4) vyavahAra vacanayoga (12) 7 icchAnukUlika vaca0 8 anabhigRhita vaca0 9 abhigRhita vaca0 saMdigdha vaca0 11 vyAkRta vaca0 12 avyAkRta vaca 10 (589) Page #627 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " ur D (590) // yogadAre bhASAmedasvarUpanirUpaNam // (hAra, kAyayoga 7 1 audArikamizra phAyayoga | 4 vaikriya kAya. 5 2 audArika kAya AhArakamizra kAya 6 AhAraka kAya0 3 vaikriyamizra kAya. | 7 taijasakAmaNa kAya ke ke jIvAH kiyantaH syuritidRSTAntapUrvakam / nirUpaNaM yattanmAnamityatra parikIrtitam // 8 / / 32 / parasparaM katipayasajAtIyavyapekSayA / vakSyate yA'lpabahutA, sA'tra jJeyA kanIyasI // 9 // 33 / bhUyAMso dizi kasyAM ke, jIvAH kasyAM ca ke'lpakAH / evarUpA'lpabahutA, vijJeyA digapekSayA // 10 // 34 / prApya pRthvyAditvamaGgI, jaghanyotkarSataH punaH / kAlena yAvatA''pnoti, tadbhAvaM syAttadantaram // 11 // 35 / vivakSitabhavAttulye'tulye ca yadbhavAntare / gatvA bhUyo'pi tatraiva, yathAsaMbhavamAgatiH // 12 // jaghanyAdutkarSatazca, vArAnetAvato bhavet / ityAdi yatrocyate'sau, bhavasaMvedha ucyate // 13 // 36 / sarvajAtoyajIvAnAM, parasparavyapekSayA / vakSyate yA'lpabahutA, mahAlpavahutA'tra sA // 14 // 37 / bhavatu sugama dvArebhiH sadA- --- gamazobhanenagaramiva sazrIkaM jIvAstikAyanirUpaNam / vimalamanasAM cetAMsoha pravizya parAM mudaM, dadhatu vividhairathairvyaktI. kRtezca pade pade // 15 // hariNI // vizvAzcaryadakIrtikIrtivijayazrIvAcakendrAntiSadrAjazrItanayo'taniSTa vinayaH zrItejapAlAtmajaH / kAvyaM yatkila tatra nizcitajagattattvapradIpopame, sargoM nigalitArthasArthasubhagaH pUrNastRtoyaH sukham // 16 // // iti zrolokaprakAze tRtIyaH sagaH samAptaH / / Page #628 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12. zrI 37 ||shriilo pAro nRtIpaH sargaH // [sA0 244] (591) 32 mAnasAram // phayA kayA jIvo keTalA cha ? ema dRSTAnta pUrvaka je nirUpaNa kara te ahiM mAna (pramANadvAra) kahelaM che. // 1408 / / 3 alpabahakhadvAram // baLI paraspara keTalAka svajAtIya jIvonI apekSAe je alpabahunva AgaLa kahevAze ne ladhu alpaSahutva. // 1400 / / 14 digalpacahatvadvAram || phayA jIvo kai dizimAM padhAre ? ane phayA jIvo kai dizimA alpa hoya ? evA prakAracaM je alpavahunva kaheyaM te dizAnI apekSAe alpabahunca (dizyalpayanva ) kahevAya. // 1.410 / / 35 antaravAram / / jIva pRthvIkAyAdipaNa pAmIne punaH jeTalA japanya vA utkRSTa kALe ne bhAva (pRthvIkAyAdipaNu) pAme te anatara kavAya 1411 // 36 bhavasaMvedha dvArama || vivakSita ( amuka ) bhavamAthI cojA tulya (neja) vA anulya (bhinn| bhavamA jaine punaH paNa tena bhavamA yathAyoga paNe jaghanyathI vA utkRStho ATalIbAra Agamana thAya ityAdi svarUpa jemA kavAya le ne navasaMvedha kahavAya. // 1412-1413 / / 37 mahAlpayanvahAram // sarva jAtanA jIvomAM parasparano apekSAye (sarva jIva medonuM samudAya paNe ) je alpavahutva kahevAya te adi mahA'lpavaha tva kahevAya. / / 1414 // ( A pramANe sarva prArona svarUpa kA) zobhA [lakSmI] yukta nagaranI jema jIvAstikAyanuM nirUpaNa uttama AMgame karI manohara A (upara batAyela 37) dvAroye karI mukhe gama-jJAna thA (mukha pAmavA-samajavA ) lAyaka thAo, A jIvAstikAyanirUpaNarUpa nagaramA nirmaLa manavAlA (vidhAno-akalupita-nItImaMpanna jIro) nA antaHkaraNo praveza karIne pade pade (pagale pagale) spaSTa karAela vividha padArthobaDe utkRSTa harSane dhAraNa karo 1jIvAstiphAyanirUpaNa pakSamA yathArtha sakala jodhonA svarUpAyodharUpa jJAnalakamI, nagarapakSamA myAdilamo. 2 jIvAstikAya nirupaNapakSamA uttama middhAntamAliothI maMdara athavA usama prakAranA lAne kI manohara eSA upara banAyelA 37vAgerUpa daravAjA, nagarapakSamA uttama puruSAMnA ApApa karI suMdara adhaza uttama rIte (koSa jAtanI abhyAyAdi poDA na thAya tethI rIne ) apaq java amAthI cAya teSA manohara daravAjA. __ 3 jIvAstikAyanirUpaNapakSamA sukhe karI jANavu, samajavaM. pAma, nagara pAmA mathu, pAma. yasa. vigare. Page #629 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (592) ||tRtiiysryopsNhaarH || (chAra / [jema sukhe javA lAyaka uttamanagaramA nyAyayukta jIvonA antaHkaraNo praveza karI ne sthAne sthAne spA thavela ] (korapaNa anyAya pAme nahi tevA khallA thayela) judI judI mAtanA padArthovaDe harpa pAme che tema A jIvAstikAnirUpaNamA paga , vidvAnonA anta:karaNo pesIne sthAne sthAne spaSTa karelA vividha padArthobaDe , utkRSTa Anandane pAmo vizvane Azcarya pamADanArI kIrtivALA zrIjJAnAdi lakSmI (zobhA ) yukta vAcakonA indra paTale upAdhyAyamA agresara zrIkinivijaya mahArAjanA ziSya ane (sAMmArika sambanyathI) rAjazrI mAtAnA putra ane zrItejapAla pitAnA putra,zrIvinayavijayajI upAdhyAya mahArAja nizpathI je kAvya vistAratA [racatA havA, te nizcaya karelu je jagat tenA padArthoM athavA nizcita thayelyA ekA jagatanA padArthoM darzAvavAne dIpaka samAna athavA jagananA navone prakAza karavArmA nizcala [avAdhina] dIpaka samAna A kAvyamA sihAntamAthI sArarUpe marelA aryasamUhabaDe saubhAgyavALo (bhavyajokone vhAlo lAgato) A zrIjo sarga sukhe karIne samAsa thayo. // 16 // PraminishIHINICHNAIK Imaanwlodm AIMIMILIMSIMHINIDANIMKINMHARTIMIRHITalkafelamveduaranMarg e pIyUSapratimopadezapratiyodhitAphamyaranarapatyudaropitAhisAsatka-anAdisaM. 0 sirazrIjenasaGghasattAkadhIzatruJjayAditIrthAyattatoddhoSaNAsatkapradattasphuranmAnAdisanmAnasamalata-jagadguruvirudadhAraka-mahAprabhAvadhItapAgacchAcAryabha- hArakadhIvijayahoramUrIzvarazipyamahopAdhyAyadhIphini vijayagaNivinayAvataMsanAnAvidhamandhamandohapraNayanalabdha yazAkInidhavalIkRtadiGamaNDala mahoNadhyAyadhIvinayavijayagaNiviracitamya-nyAdyanuyogamayasiddhAntazAstrasamUhasaMpAdinabhya-nAdupaniSadbhunasya-nigviAlanatyaprakAzanaikaravRttiniminasya-dravya-kSetra. kAla-bhAvenicamurvibhAgopalakSitasya lokaprakAzAbhidheyasyAmya granthamgAdimavibhAgamape dravyalokaprakAre zAstratattvapradarzakAnacitravistRnavizeSavivAga lakRtagurjagbhAganuvAdavibhUgitA'rya // tRtIyaH sargaH samAptaH // / TALA PuneHinpaleu. 3 MARRIATE: Man B urmedam arefouk : Irenealrungus: rintenary pooyee.FICIrelur RICurmyngumILISAITHIEFrieurNICIAII:III RENAISEITHI yaaraavgalin ure maaHINEyaa tRtIyamarga / cAraiH saptatrizanA paisakkAH mamAriNo'zinaH // nikapaH / saMgeM tanIyake negaM, dvAgaNAmaniyistRtiH | 1 ||