________________
(२९.८) रन्नियादार भाष्यगरिल्लागायफारित्वविचारः॥ द्विार दूरधी आणेला गैध -रस- अने स्पर्शने ( अनुक्रमे ) ग्रहण करी पाकेछ । ए उत्कृष्ट विषय कहो. ॥५१५ ॥ प्रश्ना-श्रोत्रादि ४ इन्द्रियो जो माध्यफारी के तो आगळ्थी आवेला शब्दादिक विषयोने पण कम ग्रहण न करे ? ॥५१६॥ अने तेथी १२ योजन इत्यादि जे नियम के ते पण निष्फळ छे, कारण प्राप्त ययेला सर्व विषयोने ग्रहण करे एज वात युक्तिवाळी छे. ॥१७॥
उत्तरः-जे शब्दादिकना पुढूलो आगळथी आवेला होय ने स्वभावथी ज एवा मंद परिणामवाळा यह जागळे के।।५१८॥जेथी पोताना विषयनु शान उत्पन्न करावया समर्थ यता नथी, तेमज दूर रहेला विषयने ग्रहण करवामां इन्द्रियोनी शक्ति पण स्वभावधीज नथी. ॥५१॥ ते कारणथी चार इन्द्रियोने प्राप्यकारीपणु होते छने पण सिद्धान्तमा दर्शाषेलो ते विषयनियम युक्तिवाळोज छे।।५२०।। वळी म्वविषयक्षेत्रथी दर रहेला द्रव्यसमाने जाणवामां ( ग्रहण करवामां अमाप्यकारी ) चक्षुनी पण शक्ति नथी. तेथी ए चक्षुनो पण ( कहेलो ) विषय नियम योग्यज छ । ५२१॥
जिह्वाघ्राणस्पर्शनानि, त्रीण्यप्येतानि गृह्णते । बद्धस्पृष्ट द्रव्यजातं, स्पृष्टमेव परं श्रुतिः॥५२२॥ यदुक्तं-"पुढें सुणइ सहं, रूवं पुण पासई अपुटें तु। गन्धं रसं च फासंच,बद्धपुढें वियागरे।।५२३।।"(सा०१२१)(स्पृष्ट शृणोति शब्द,रूप पुनः पश्यत्यस्पृष्टं तु । गन्धं रस च स्पर्श च बद्धस्पृष्ट व्यागृणीया(कुर्या)त्) बद्धं तत्रात्मप्रदशेरात्मोकृतमिहोच्यते । स्पृष्टमालिङ्गितमात्रं, ज्ञयं वपुषि रेणुवत् ।।५२४॥ "वद्धमप्पीकयं पएसहि, पुटे रणुं व तगुंमि (सा० १२२) ( बद्धमात्मीकृतं प्रदेशैः, स्पृष्टं रेगुवत्तनौ) " इति वचनात् ॥ समेऽपि प्राप्यकारिले, चतुर्णामपि नन्वयम् । को विशेषः स्पृष्टवद्धस्पृष्टार्थग्रहणात्मकः ? ॥ ५२५ ॥ अत्रोच्यते ॥ स्पर्शगन्धरसद्रव्योघानां शब्दध्यपेक्षथा । अल्पत्वाहादरत्वाच्चाभावुकत्वाच्च सत्वरम् ॥ ५२६ ।। स्पर्शनम्राणजिह्वानां, मन्दशक्तितयाऽपि च । बद्धस्पृष्टं वस्तुजातं, गृह्णन्त्येतानि निश्चितम् ॥ ५२७ ॥ स्पर्शादिद्रव्यसंघा