Book Title: Shalibhadra Mahakavyam
Author(s): Muktichandravijay, Munichandravijay
Publisher: Samkhiyali Jain Sangh Samkhiyali
Catalog link: https://jainqq.org/explore/008969/1
JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNDitamunizrIdharmakumAraviracitaM saTIkaM zAlibhadra mahAkAvyam // zrI zAlibhadra mahAkAvyam // 8282828282828282828282828282828282 * sAnuvAda-TIkAkArau . kacchavAgaDadezoddhAraka-vAtsalyamUrti-pUjyapAda-AcAryadeva-zrImadvijayakanakasUrIzvarANAM praziSyaratna 'adhyAtmayogI'-pUjyapAda-AcAryadeva zrImadvijayakalApUrNasUrIzvarANAM ziSyaratna pUjyAcAryazrIvijayakalAprabhasUrIzvarANAM ziSyau paM. mukticandravijayo gaNiH, paM. municandravijayo gaNizca * AdyaprerakAH : siddhAntamahodadhayaH pUjyAcAryAH zrIvijayapremasUrIzvarAH * anuprerakAH : pUjyAcAryAH zrImantaH vijayapuNyapAlasUrayaH * sampAdakaH : muniH muktizramaNavijayaH / * saMzodhakaH : mUlacandrAtmajaH paNDitavaryazrIamUlakhaH (manapharA-zramaNa-pAThazAlA'dhyApaka:) * dravya sahAyaka : >> zrI sAmakhIyAlI vI, o. zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha sAmakhIyAlI-370 150, kaccha, tA. bhacAU. tathA > zrI kAlInA mAnIpADA jaina saMgha, mumbaI >> zrI bhIlaDIyAjI jaina tIrtha [ba.kAM.] 828282828282828282828282828282828282
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam : zrI zAlibhadra mahAkAvyam * paMDita zrI dharmakumAra (vi.saM. 1334, bhadrezvara-kaca : paM. mukticandravijaya gaNi paM, municaMndravijaya za * vimocana kartA : zrI sAmakhIyALI jaina saMgha * graMtha * kartA * TIkAkAra vi.saM. 2063, dvi.je.su.-9, ravivAra, tA. 24-06-2007, manapharA cAturmAsa praveza prasaMga. * dravya sahAyaka : * zrI sAmakhIyALI vI.o.mU.pU. jaina saMgha H sAmakhIyALI-370 150, ji. kaccha, tA. bhacAu. * zrI kAlInA mAnIpADA jaina saMgha, muMbai * zrI bhIlaDIyAjI jaina tIrtha (ba.kAM.) :* zrI manapharA mUrtipUjaka jaina saMgha : po. manapharA 370 140, ji. kaccha, tA. bhacAu. * caMdrakAnta je. vorA : phUlavADI, bhacAu, ji. kaccha, pIna 370 140. tejasa prinTarsa : 403, vimala vihAra epArTamenTa, 22, sarasvatI sosAyaTI, jaina marcanTa sosAyaTI pAse, pAlaDI, amadAvAda - 7. phona : 26601045, mo. 98253 47620 : 7ejas Prattend 403, Vimal Vihar Apartment, 22, Saraswati Society, Near Jain Merchant Society, Pald, AHMEDABAD - 380 007. * Phone : (079) 26601045. M. 98253_47620 * prApti sthAna * mudraka - CRERERERE // 2 //
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ * zAlibhadra mahAkAvyam waterpr prAsaMgika nivedana vi.saM. 2062 sAmakhIyALI nagare 158 jeTalA zramaNa-zramaNI sAnnidhye zrI saMghamAM cAturmAsa daramyAna saMpanna thayela -: ArAdhanA zreNi : * jeTha vada-6, tA. 17-06-2006, zanivAre savAre 5.pU.A.bha. zrI kalAprabhasUrIzvarajI ma.sA. Adi 158 ThANAno vAgaDanA itihAsamAM prAyaH prathama vakhata thayelo aitihAsika cAturmAsa praveza, 5000thI vadhu medanIthI khIcokhIca bharAyelo suvizALa maMDapa, bapore 2.00 vAge sarvamaMgala... * pravezanA bIjA ja divasathI savAre pravacanamAM samRddha saMkhyA tathA bhaktAmarathI guMjatuM prabhAta ane baheno samakSa bapore sAdhvIjI bhagavaMtanuM vyAkhyAna. * cAturmAsanA mukhya lAbhArthI mAtuzrI karamAbena nAraNa vAlajI gaDA parivAra - sAmakhIyALI. * 55 jeTalA zramaNa-zramaNIono yogohanamAM thayelo tapomaya praveza ane nirvighne pUrNAhUti. kriyAkAraka pa.pU.paM. zrI mukticandra vi.ma.sA. * aSADha suda-10, tA. 06-07-2006 zrI kuMthunAthajI, zrI ajitanAthajI Adi jinabiMbonI varasatA mehuliyAnA mAholamAM OMOM puNyAhaM puNyAhaMnA maMgalanAda ane ghaMTArava sAthe aSTAtmika mahotsava sameta saMpanna prANa pratiSThA - mahotsava daramyAna bhAvavAhI bhAvayAtrAonuM bhavya Ayojana. ERERERERERE || OM ||
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 * aSADha vada-38nA paryAyajayeSTha pU.sA. vinItazrIjI ma.sA.no samAdhipUrvaka kALadharma, zrA.su.-1nA bhavya pAlakhI. * zrI AcArAMga sUtra tathA devacaMdrajI covizI para pa.pU.paM. zrI kalpatarU vi.ma.sA. dvArA sAdhu-sAdhvIjI samakSa hRdayasparzI vAcanA. prati zanivArIya pa.pu.paM. zrI municandra vi.ma.sA. dvArA hAiskUla pravacano ane chAtrone prabhAvanA. * zrI saMghamAM sAmUhika vIzasthAnaka, zreNitapa, siddhitapa, 36 upavAsa, mAsakSamaNa, cattAri aTTa daza doya vagere tapano thayelo zubhAraMbha. * caturvidha saMgha maLe "kalApUrNam' smRtigraMtha bhAga-1 para zrI saMgha taraphathI opana buka ekjhAmanuM Ayojana ane bahumAna samAroha. - sAmakhIyALImAMthI dIkSita thayela pa.pU. munirAjazrI AnaMdavardhana vi.ma.sA., pU. munizrI Atmadarzana vi.ma.sA. tathA sA. zrI zIladarzanAzrInI vividha tapazcaryA nimitte zrI saMgha taraphathI thayela tridivasIya mahotsava aMtargata mA-bApane bhUlazo nahi' 'naraka darzana ane prabhumilananA hRdayasparzI kAryakramamAM thayelI jamAvaTa ane umaTelI pablika tathA zrI saMgha taraphathI saMgha jamaNa. * sAmakhIyALI saMghamAM thayela anya zramaNa-zramaNI bhagavaMtonI vividha viziSTa tapazcaryA nimitte te te utArAomAM pa.pU.A.bha. zrI Adi ThANA sAthe caturvidha saMghanA vAjate gAjate pagalA pUjayonAM pravacano, prabhAvanA ane sAMjI. te te prasaMge makAna mAliko khuda hAjara rahI zAsana prabhAvanAmAM nimitta banyA. ARRARAUAYA8A828282828282828 IYI
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 * prati ravivAre anukaMpA dAna rUpe khIcaDI gharanuM kAyamI Ayojana. * paryuSaNa mahAparvanI pUrva saMdhyAe muMbaithI zrI saMghanI padharAmaNI, nUtana upAzrayanA te te dAtAo dvArA thayela uddhATana-ubodhana ane sanmAna. tA. 20-08-2006 ravivAre surata jalasaMkaTa nimitte saMghamAM khUba suMdara ekatra thayela rAzi. * zrI saMghamAM paryuSaNa mahAparvanI moTI saMkhyAmAM abhUtapUrva ArAdhanA-uchAmaNI. * caturvidha saMghamAM thayela vividha-viziSTa tapazcaryA nimitte tathA pUjyomAM saLaMga 600 AyaMbila saLaMga 500 AyaMbilanA pa.pu.tapasvinI sAdhvIjIo tathA pU.sA. haMsakIrtizrIjI ma.sA.ne vardhamAna tapa 276mI oLInI pUrNAhuti tathA mahattarA pU.sA. anupamA zrIjI ma.sA.nA kula 40 karoDa navakAra jApa nimitte bhAdrapadamAM thayela jinabhaktisvarUpa paMcAhnika mahotsava. prabhujIne bhavya aMgaracanA ane zrI saMdha-jamaNa. * bhA.su. 10 sAmakhIyALIthI kaTArIyA tIrthe sArI saMkhyAmAM caitya paripATI, vividha saMghonA padArpaNathI zrI kaTArIyA tIrthamAM dharmamaLAno mAhola. * paryuSaNa bAda bhA.su. pa thI ja (paryuSaNa pahelAM paNa) pUjayonAM darzana vaMdanArthe kaccha, vAgaDa-gujarAta, muMbai, mahArASTra, mevADa-madhyapradeza-chattIsagaDha ane dakSiNa bhArata Adi bhAratanA khUNe khUNethI zrIsaMghonuM Agamanaaneka sthAnaka-saMpradAya-saMghonuM paNa Agamana-sAmakhIyALImAM nitya meLAno mAhola. opha sIjhanamAM Topa jamAvaTa, sAmakhIyALI saMgha tathA AgevAnoe khaDepage zrI saMghanI karelI mahemAnagati ane sAdharmika bhakti, vAjate gAjate te te saMghono praveza-pravacana-bahumAna-sanmAna ane saMgha pUjana. ARRARAUAYA8A828282828282828
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam * Aso suda-10, tA. 02-10-2006 dazerA somavAre sonerI prabhAte vizALa navakAra nagarImAM utsAhamaya vAtAvaraNa vacce zrI upadhAna tapano zubhAraMbha, dvizatAdhika ArAdhakono maMgala praveza. * kA.va.-14, upadhAna-mALAropaNa prasaMge mALanI UMcI bolIo tathA vividha dAtAo taraphathI 7-8 upAzrayanA nirmANanI ghoSaNA. be-traNa upAzrayanA nirmANano lAbhArthI sAmakhIyALI saMgha paNa. * kA.su.-1 besatA varSe nUtana upAzrayamAM pUjyonA zrImukhe mAMgalyaprada mAMgalika zravaNa bAda unALu vekezanaAgAmI me mahinAmAM sAmakhIyALImAM pUjyonI nizrAmAM TInejarsa saMskAra zibira tathA sAdhvIjI ma.sA.nI nizrAmAM kanyA zibiranI thayelI jAherAta. tA. 17-11-2006, kA.va.-12, zukravAre pa.pU. tapasvI munirAjazrI ajitavarya vi.ma.sA.nA saLaMga 500 AyaMbilanI nirvighne pUrNAhuti - utsava. * AvA cirasmaraNIya cAturmAsika anuSThAnanI anumodanArthe amArA saMgha taraphathI pUjya paMnyAsajI zrI mukticandravijayajI tathA pUjya paMnyAsajI zrI municandravijayajI dvArA saMpAdita anUdita 'zrI zAlibhadra mahAkAvyam'nI dvitIya AvRttinA prakAzanamAM Arthika sahayogI banatAM AnaMda anubhavIe chIe. li. : me.TU. DuMgarazI nAraNabhAi gaDA verazI gopAlabhAi gAlA mAlazI lakhadhIrabhAI gaDA hemarAja khetazIbhAi sAvalA harakhacaMda khImajIbhAi gaDA cAMpazI ANaMdajIbhAi gaDA rAghavajI guNazIbhAi gaDA TRERERERERY: TRERER || 6 ||
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 180 varSanA itihAsamAM prathama vAra thayela pU. AcAryazrInA (nizrA : pUjya AcAryazrI vi. kalAprabhasUrIzvarajI ma.) cAturmAsa prasaMge upasthita zramaNa-zramaNI gaNa -: zramaNa vRMda : pa.pU. munirAjazrI kalpajivijayajI ma.sA. pa.pU. paMnyAsapravarazrI kalpataruvijayajI ma.sA. pa.pU. munirAjazrI tIrthagrucivijayajI ma.sA. pa.pU. paMnyAsapravarazrI mukticandravijayajI ma.sA. 5.pU. munirAjazrI mukticaraNavijayajI ma.sA. pa.pU. paMnyAsapravarazrI municandravijayajI ma.sA. pa.pU. munirAjazrI karUNApUrNavijayajI ma.sA. pa.pU. gaNivaryazrI tIrthabhadravijayajI ma.sA. pa.pU. munirAjazrI muktinilayavijayajI ma.sA. pa.pU. munirAjazrI AnaMdavardhanavijayajI ma.sA. pa.pU. munirAjazrI muktimananavijayajI ma.sA. pa.pU. munirAjazrI AtmadarzanavijayajI ma.sA. pa.pU. munirAjazrI tIrtharAjavijayajI ma.sA. pa.pU. munirAjazrI ajitazekharavijayajI ma.sA. pa.pU. munirAjazrI tIrthavallabhavijayajI ma.sA. pa.pU. munirAjazrI mahAgirivijayajI ma.sA. pa.pU. munirAjazrI tIrthaMtilakavijayajI ma.sA. pa.pU. munirAjazrI tIrtharativijayajI ma.sA. pa.pU. munirAjazrI tIrtharazmivijayajI ma.sA. pa.pU. munirAjazrI ajitavIryavijayajI ma.sA. pa.pU. munirAjazrI tIrthapUrNavijayajI ma.sA. pa.pU. munirAjazrI muktizramaNavijayajI ma.sA. pa.pU. munirAjazrI tIrthasuMdaravijayajI ma.sA. 82828282828282828282828282828282888 | 7 II
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam CAERUANDES pa.pU. munirAjazrI tIrthanaMdanavijayajI ma.sA. pa.pU. munirAjazrI tIrthahemavijayajI ma.sA. pa.pU. munirAjazrI kRtapuNyavijayajI ma.sA. pa.pU. munirAjazrI AtmAnaMdavijayajI ma.sA. pa.pU. munirAjazrI tIrthabodhivijayajI ma.sA. -: zramaNI vRMda :pa.pU.sA. anupamAzrIjI Adi ThANA pa.pU.sA. puSpAzrIjI Adi ThANA pa.pU.sA. divAkarazrIjI Adi ThANA pa.pU.sA. kuvalayAzrIjI Adi ThANA pa.pU.sA. hemalatAzrIjI Adi ThANA pa.pU.sA. mokSAnaMdAzrIjI Adi ThANA pa.pU.sA. suvarNarekhAzrIjI Adi ThANA pa.pU.sA. mahAprajJAzrIjI Adi ThANA pa.pU.sA. yazodhanAzrIjI Adi ThANA pa.pU.sA. vijayaprabhAzrIjI Adi ThANA pa.pU.sA. yazodharmAzrIjI Adi ThANA pa.pU.sA. samarasAzrIjI Adi ThANA pa.pU.sA. priyadharmAzrIjI Adi ThANA pa.pU.sA. kaivalyaguNAzrIjI Adi ThANA (kula 158 AsapAsa) -: sAmakhIyALInA saMyamIo :pa.pU. munizrI AnaMdavardhanavijayajI ma.sA. pa.pU. munizrI AtmadarzanavijayajI ma.sA. pa.pU. munizrI jItaratnavijayajI ma.sA. pa.pU. munizrI prasannacaMdravijayajI ma.sA. FRERERE || 8 ||
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam pa.pU.sA. yazojjavalAzrIjI ma.sA. pa.pU.sA. cArUkalpAzrIjI ma.sA. pa.pU.sA. zIladarzanAzrIjI ma.sA. pa.pU.sA. hemakIrtizrIjI ma.sA. pa.pU.sA. cArUsaMyamAzrIjI ma.sA. pa.pU.sA. hemagirIzrIjI ma.sA. pa.pu.sA. vizvakarUNAzrIjI ma.sA. pa.pU.sA. harSadhvanizrIjI ma.sA. pa.pU.sA. divyazAzrIjI ma.sA. pa.pU.sA. maMjulayazAzrIjI ma.sA. pa.pU.sA. zrIyazAzrIjI ma.sA. pa.pU.sA. virAgitAzrIjI ma.sA. 8282828282828282828282828282828282 828282828282828282828282828282828282
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 (upakArI mahApurUSonI puNya smRti) vAgaDa samudAyanA Adya mahAtmA: pUjya dAdAzrI padmavijayajI ma.sA. vi.saM. 1866mAM kaccha-vAgaDanA bharUDIA gAme eka tejasvI bALakano janma thayo. mAtA : rUpAbAi, pitA : devasIbhAi, vaMza : ozavALa, gotra : satrI, nAma : parabatabhAi. baLadanI dardabharI ribAmaNa joi vairAgI thayelA A kizore 17 varSanI vaye zrI ravivijayajI nAmanA gorajI pAse dIkSA lIdhI. nAma paDyuM zrI padmavijayajI. jotajotAmAM Agama, vyAkaraNa, kAvya, jayotiSa vaidaka vagereno UMDo abhyAsa karI vidvAna banyA. satyamArganI jANa thatAM 45 varSanI uMmare vi.saM. 1911mAM saMvegI dIkSA svIkArI. tyAre bhAratamAM saMvegI sAdhuo bahu ja gaNyAgAMThyA hatA. AthI guru zodhatAM temane bahu ja muzkelI paDI. saMvegI dIkSA pachI TheTha tera varSa bAda 58 varSanI uMmare temanI vaDI dIkSA thai. temanA guru banyA tapAgacchIya dAdAzrI maNivijayajI mahArAja ! tyAra pachInA daza varSomAM emaNe jabaradasta saMyama-sAdhanA karI. tapa, tyAga, audArya, vairAgya vagere guNothI jIvanane naMdanavana banAvyuM. 828282828282828282828282828282828288 IIo
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam udAratAno guNa to eTalo badho vikaselo hato ke temaNe eka vakhate DelAvALA saubhAgyavijayajI mahArAjane potAnA ziSya ratnavijayajI paNa soMpI dIdhelA. AvI mahAna udAratAnA svAmI, prakAMDa jayotirvettA munizrI padmavijayajI 68 varSanI vaye vai.su. 11nI sAMje palAMsavA mukAme kALadharma pAmyA. emanA uttarAdhikArI tarIke pUjaya dAdAzrI jItavijayajI ma.sA. AvyA... jemaNe kaccha vAgaDa pradezamAM dharma saMskAronuM kArya-potAnA gurudevanuM kArya saharSa upADI lIdhuM. vAgaDa samudAyanA Adya mahAtmA pUjaya dAdAzrI padmavijayajI ma.sA.ne agaNita vaMdana...! 48448 | 8282828282828282828282828282 828282828282828282828282828282828282 || ?? ||
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam 828282828282828282828282828282828288 manapharAnA kohInUra ratna pUjya dAdAzrI jItavijayajI mahArAja dAdAzrI jItavijayajI mahArAja potAnA saMyama ane taponiSTha jIvanathI jaina jagatamAM ThIka ThIka jANItA che. A mahApuruSano janma vi.saM. 1896 cai.su.-2 nA pavitra divase kaccha dezanA (bhacAu) manapharA gAmanI puNyadharA para thayo hato. tapAgacchAdhipati AcAryazrI vijayaprabhasUrijI ma.sA. (sva. vi.saM. 1749)nI paNa A manapharA (jUnuM nAma manoharapura) e ja janmabhUmi hatI. Aja sudhI A gAmamAMthI prAyaH 70 jeTalA AtmAo saMyamadhara banelA che, te AvA mahApuruSone AbhArI che. pU. jItavijayajI ma.sA.nA mAtA : avalabena ane pitA : ukAbhAi hatA. saMsArI nAma hatuM : jayamalla. bALapaNathI ja dharmaraMge raMgAyelA A jayamallane 12 varSanI vaye AMkhamAM vedanA thai... dhIre dhIre AMkhe dekhAtuM baMdha thai gayuM. paNa aMtaradRSTi baMdha hotI thai. temaNe 1000 varSa prAcIna prabhuzrI zAMtinAtha bha.nI pAse prArthanA karI. jo huM dekhato thAuM to mAre dIkSA svIkAravI ane kharekhara teo dekhatA thayA ane abhigraha pramANe pUjaya maNivijayajI dAdAnA ziSya pU. padmavijayajI pAse ADIsara mukAme (vi.saM. 1925) saMyama svIkArI jayamallamAMthI "jItavijayajI' banyA. jayAM temanI dIkSA thai e kUvAnuM khAruM pANI (ADIsara gAma raNanI pAse ja che) mIThuM thayuM ane sUkI rAyaNa navapallavita thai. AthI dIkSAnA samayathI ja temanI AzcaryabharI suvAsa cAre bAju phelAi gai. ARRARAUAYA8A828282828282828 || 2 ||
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERER vi.saM. 1938mAM pU. gurudevazrI padmavijayajI svargavAsI thayA. tyAra bAda temaNe khUba ja bhramaNa karyuM ane aneka lokonA haiyAmAM dharma-bhAvanA pedA karI. mAravADa, gujarAta, kAThIyAvADa, kaccha vagere aneka sthaLoe temanA cAturmAsa thayelA che. temanI 'vacanasiddha' mahApuruSa tarIke prasiddhi hatI. emanA mukhethI nIkaLeluM vAkya satya bane ja evI ghaNI ghaTanAo lokone pratyakSa jovA maLelI. AMbaraDI gAme eka gulAbacaMda jhoTA nAmanA laMgaDAbhAine navakAra maMtranA jApa dvArA te ja vakhate cAlato karI dIdhelo. AvI to keTalIya ghaTanAo emanA jIvanamAM banelI che. aneka lokonA haiye dharmabhAvanAnA bIja ropI, keTalAkane dezaviratidhara ane keTalAkane sarvaviratidhara banAvI emaNe sva-para jIvanane dhanya banAvyuM. vRddhAvasthAmAM palAMsavA (kaccha-vAgaDa) khAte sthiratA karI. vi.saM. 1979 (kacchI vi.saM. 1980) aSA. va. 6nI vahelI savAre siddha bhagavaMtonuM dhyAna dharatA svarge sidhAvyA. pU. kanakasUrijI ma.no samudAya tathA pU. zAMticandrasUrijI ma.no samudAya e pUjya dAdAzrI jItavijayajI ma.nI ja ziSya paraMparA che. agaNita vaMdana e divyavibhUtine ! (c) ERERERERER SEREREREREDER ||zr //
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERERE vAtsalyamUrti pUjya AcAryazrI vi. kanakasUrIzvarajI mahArAja vi.saM. 1939, bhA.va. 5 nA puNya divase palAMsavA (kaccha-vAgaDa)mAM eka jyota pragaTI... jenA prakAzathI samasta vAgaDa pradeza prakAzita thai uThyo. e jyota 'kanakasUrijI mahArAja' tarIke prakhyAta thai. mAtA : navalabena, pitA : nAnacaMdabhAi, gRhasthI nAma H kAnajIbhAi. nAnapaNathI ja vairAgya vAsita A AtmA virAgInI sAthe buddhizALI paNa hatA. emanI utkaTa buddhine joine palAMsavAnA ThAkora berisTara banAvavA iMglenDa mokalavA taiyAra thayA, paNa je dharmanAyaka banavAnA hoya temane berisTara thavuM kema game ? kAnajIbhAie spaSTa nA pADI. sAdhvIratnazrI ANaMdazrIjI ma.nA satata samAgame emanA haiyAmAM vairAgya dina-dina pallavita thavA lAgyo ane eka divase e ja sAdhvIjInA zrImukhe pAlItANA mukAme AjIvana brahmacaryavrata svIkAryuM. tyAre temanI uMmara mAtra 19 varSanI hatI. yauvananI ugatI uSAe kevo aNanama ane pavitra saMkalpa ? 23 varSanI vaye vi.saM. 1962mAM bhImAsara (kaccha-vAgaDa) mukAme pUjya zrI jItavijayajI dAdA pAse dIkSA svIkArI pU. munizrI hIravijayajI ma. (temanA ja saMsArI kAkA)nA ziSya pU. kIrtivijayajI tarIke prakhyAta thayA. vaDI dIkSAmAM pU. kanakavijayajI ane AgaLa jatAM pU. kanakasUrijI thayA. vi.saM. 1975mAM saMghasthavira pUjya A. zrI siddhisUrijIe temane paMnyAsa padathI ane saM. 1989 amadAvAdamAM AcArya padathI vibhUSita karyA. ERERERERE // z4 //
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 vi.saM. 1979mAM jItavijayajI ane saM. 1986mAM hIravijayajI ma.nA svargavAsa pachI vAgaDa samudAyanA teo karNadhAra banyA. potAnI saMyama suvAsa dvArA samasta jagyAe AdaraprApta ajAtazatru banyA. temanuM aSTa pravacana mAtAnA pAlanathI sabhara evuM jIvana hatuM ke je joine ja jIvo pAmI jAya. emanA madhura vacanamAM evI tAkAta hatI ke jene kadI utthApavAnuM mana na thAya. emanI pAse janArane, caraNasparza karanArane anahada zAMtino anubhava thato. game tevA ukaLATavALo mANasa paNa temanI hAjarImAM zAMta-prazAMta banI jato. A temanI upazama guNanI anupama siddhi hatI. vi.saM. 2012mAM kacchamAM jayAre dharatIkaMpano AMcako lAgyo tyAre pUjayazrI bhacAu mukAme hatA. dharatI dhaNadhaNI uThI, paNa pUjayazrInA prabhAvathI bhacAu killAmAM raheluM eka paNa makAna paDyuM nahIM ke koi maryuM nahIM. jayAM pUjayazrI hatA te upAzraya navo ja banelo hato ne chata para pAMca hajAra maNa paththara hatA. chatAM eka kAMkarI paNa nIce paDI nahi, AvI pracaMDa sUkSma zaktinA svAmI pUjaya AcAryazrI vi.saM. 2019 zrA.va. 4 bhacAu mukAme paMcasUtranuM zravaNa karatAM anaMtanI yAtrAe upaDI gayA. pUjayazrInA anahada upakArothI kaccha-vAgaDa Aje paNa natamastaka che. Aje paNa pUjayazrIne yAda karatAM bhakto gadgad banI jAya che. ARRARAUAYA8A828282828282828 // 6, I
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam ERERERE tapomUrti pUjya AcAryazrI vi. devendrasUrIzvarajI mahArAja vAgaDa pradezanA ozavALa jaina bhAiono uddhAra karavA mATe kacchanI pavitra dharatI para jANe koi devAtmAnuM avataraNa thayuM. dharatInA lokoe paNa jeone devendrasUrIzvarajI mahArAjA tarIke pichANyA te pUjaya AcAryazrIno janma vi.saM. 1948 lAkaDIA (kaccha-vAgaDa)nI puNya dharA para thayelo hato. mAtA : mULI bena, pitA : lIlAdharabhAi, gRhasthI nAma H gopALabhAi. bALa gopALa pUjyazrI jItavijayajI mahArAja Adino saMparka thatAM pUrva janmanA prabaLa saMskArathI vairAgya vAsita thayo. mahesANAnI pAThazALAmAM abhyAsa karavAthI e vairAgya atyaMta puSTa thayo. dIkSA mATe makkama nirdhAra karyo... paNa.. gopALa para mAtA mULIbenane apAra sneha hato. e kemeya rajA ApavA taiyAra na thayAM, paNa gopALabhAi paNa kyAM ochA hatA ? game tema thai jAya paNa A jiMdagImAM dIkSA to levI ja levI. emanA aMtarAtmAno A dRDha saMkalpa hato. paNa mAne tarachoDIne te dIkSA levA mAMgatA na hatA. AthI mAtAnI sammetazikhara AdinI tIrthayAtrA karavAnI bhAvanA hatI te pUrNa karAvI. mAtAnI anumatinI rAha jovAmAM 36 varSanI uMmara thai gai. tyAM sudhI temaNe Adhoi, manapharA, sAmakhIArI Adi sthaLe pAThazALAo calAvI jaina ozavALa bhAiomAM dharmanA saMskAro ropyA. Aje paNa ozavALa bhAio temanA pratye atyaMta kRtajJa che. eka divase Adhoi mukAme koi bAinuM mheNuM sAMbhaLI dIkSA mATe kUdI paDyA. FRERERER REDERER // 6 //
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam CHERER vi.saM. 1983 lAkaDIA mukAme dIkSA svIkArI pU. kanakasUrijI ma.sA.nA ziSya thayA. nAma paDyuM munizrI dIpavijayajI. vi.saM. 2005mAM pUjya gurudeve yogyatA joi paMnyAsa padathI vibhUSita karyA. pUjya kanakasUrijI ma.sA.nA svargavAsa pachI vi.saM. 2020mAM kaTArIA mukAme AcAryapadathI alaMkRta thayA ane vAgaDa samudAyanA nAyaka banyA. pUjya AcAryazrI tIvra smaraNa zakti, bulaMda ane madhura avAja tathA apUrva vyAkhyAna zaktinA svAmI hatA. temanA vyAkhyAno tathA temanA madhura kaMThethI sajjhAyo vagere sAMbhaLavuM te jIvanano lhAvo gaNAto. emanA vyAkhyAno sAMbhaLavA vidyAzALA (amadAvAda)no hola khIcokhIca bharAi jato. vi.saM. 2026 navasArI mukAme pUjyazrIne phrekacara thatAM... tathA vRddhAvasthA thai jatAM hAlavA-cAlavAnuM baMdha thai gayuM. zarIra vyAdhigrasta thayuM, paNa mana samAdhimasta ja hatuM. vi.saM. 202mAM 5.pU. kalApUrNavijayajI ma.sA.ne AcArya padavI ApI uttarAdhikArI tarIke jAhera karyA. eja varSe Adhoi mukAme cai.su. 14 nA divase upavAsanA paccakkhANa pUrvaka sAMje 5.00 vAge kALadharma pAmyA. emanA javAthI kharekhara jaina saMghane mahAna tapasvI, tyAgI, kriyApremI, saMyamI, svAdhyAyarasika ane zAsana prabhAvaka eka AtmAnI khoTa paDI. (c) THE EK || 7 ||
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam 828282828282828282828282828282828288 adhyAtmamUrti pUjya AcAryazrI vi. kalApUrNasUrIzvarajI mahArAja karuNAthI chalakAtA nayano ! prasannatAnI pamarATa phelAvato cahero ! adhyAtma-mastI ane prabhu bhaktithI UbharAtuM hRdaya ! eTale ja adhyAtma samrAT pUjyapAda AcAryadeva zrImad vijayakalApUrNasUrIzvarajI ma.sA. ! vi.saM. 1980, vai.su. 2, phalodI (rAjasthAna)mAM janma pAmelA A puNya puruSe 30 varSanI yuvAna vaye saMsArano tyAga karyo ane akSayarAjamAMthI munizrI kalApUrNavijayajI banyA. temanI sAthe temanAM patnI, be putro, sALA ane sasarAe paNa dIkSA svIkArI. vAtsalyamUrti pU.A.zrI vi. kanakasUrIzvarajI ma.sA., pU.A.zrI vi. devendrasUrIzvarajI ma.sA. tathA potAnA gurudevazrI kaMcanavijayajI ma.sA. AdinI nizrAmAM rahI pUjayazrIe thoDA samayamAM apUrva jJAna saMpAdana sAthe Atmika sAdhanAmAM pragati karI. pUjayazrIno mukhya rasa hato : prabhu bhaktino rasa. bhakti mArge pUjayazrIe thoDAka ja varSomAM apUrva yogyatA prApta karI. emanI AvI yogyatA joi pU.A.zrI vi. devendrasUrIzvarajI ma.sA.e vi.saM. 2025 phalodI (rAja.)mAM temane paMnyAsapadathI vibhUSita karyA tathA vi.saM. 2029, mAga.su. 3 bhadrezvara (kaccha)mAM AcAryapadathI alaMkRta karI temane potAnA uttarAdhikArI tarIke ghoSita karyA. ARRARAUAYA8A828282828282828 II II
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 pUjayazrInA bhaktirasapUrNa pravacano sAMbhaLavA e kharekhara jIvanano lhAvo gaNAto. prabhu pAse bhAvapUrvaka bhakti karatA temane jotAM sTeje AnaMdaghanajInI yAda AvI jatI. AvA mahAna bhaktisamrA pU. AcAryazrInI nizrAmAM Dagale pagale zAsana prabhAvanAnAM kAryo thatA rahetA hatA. temanuM nirmaLa jIvana anekane preraka banI rahyuM hatuM. vi.saM. 2056, mahA suda-6, vAMkI (kaccha) mukAme pUjayazrIe potAnA paTTadhara pUjaya 5, zrI kalAprabhavijayajI gaNivarane AcArya padavI ApI uttarAdhikArI tarIke ghoSita karyA. vi.saM. 2058, mahA suda-4 nI savAre 7.20 vAge kezavaNA (rAja.)mAM pUjayazrI samAdhipUrvaka kALadharma pAmyA. temanA pArthiva dehano agni saMskAra zaMkhezvaramAM thayo. e sthaLe baneluM suvizALa guru maMdira Aje guru bhaktinI saurabha phelAvI rahyuM che. guru maMdiranI pratiSThA (vi.saM. 206 2, mahA vada-6 )no prasaMge 16-17 jeTalA vividha samudAyanA AcAryo, 200 jeTalA sAdhuo, 1000 jeTalA sAdhvIjI bha. tathA 65 hajAra jeTalI mAnavamedanI upasthita hatI. guru maMdira nirmANa tathA advitIya pratiSThA mahotsavano saMpUrNa lAbha lAkaDIyA - kaccha nivAsI zreSThI zrI dhanajIbhAi gelAbhAi gAlA parivAre lIdho hato. A pAMceya upakArI mahApuruSonA caraNomAM saMgha koTi koTi vaMdana kare che. pUjayazrInA jIvana viSe vizeSa paricaya meLavavA // kalApUrNam II smRtigraMthanA be bhAgo tathA pUjayazrInI sAdhanA ane upadezano sAra jANavA "kahe kalApUrNasUri' bhAga-1 thI 4 bhAga vAMcavA jevA che. 8A%A88888A YAUAAAAAAAAA || 6 ||
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERERE dAna - dharma - mahimA vizvavandanIyA vizvezvarA vizvopakAriNazcaramatIrthAdhipatayo bhagavantaH zrImahAvIrasvAmino 'khilavizvakalyANArthaM dAnazIlatapobhAvarUpaM dharmaM prakAzitavantaH / taccaturvidha- dharme dAnadharmaH kila pradhAnaH / dAnenaiva dharma Arabhyate / dAnaM khalu dharmaprAsAde mukhyaM dvAram / taddhi dayA dama- janakamasti / dhanasArthavAha-nayasArau supAtradAnaprabhAvAdeva prathamAntima tIrthaMkarau jAtau / supAtradAnAt puNyAnubandhipuNyaM prakarSaM yAti taccAsakRdanumodanAto vRddhimeva gacchati / zAlibhadreNa hi saGgamabhave tapasvimunipradattaparamAnnadAnena tasya ca muhurmuhuranumodanAdvArA bhRzaM puNyaprakarSaH udapAdi yatprabhAvAt mAnavajanma, uttamasamRddhakulam uttama-jAtiH, nirmalabuddhiH sadguruyogaH saMvegavairAgyau, cArucAritrArAdhanAkaraNabalamityAdikA durlabhA dharmasAmagrI prAptA / idRgapUrvadAnamahimA zAlibhadrajIvane pratyakSamupalabhyate / asmin granthe madhurakAvyarUpeNa zAlibhadrasya sampUrNaM jIvanaM gUDhArthamayyA bhAvapUrNayA kAvyabhASayA varNitamasti yanmananapUrvakaM vAraMvAraM vAcyamAnaM hRdayamandire'pUrva bhAvollAsAnAvirbhAvayati / sukhasamRddhilalitaH zAlibhadro'kasmAdevaikaM laghunimittamadhigamya tapastyAgamayaM duSkaraM saMyamaM sAdhayituM zramaNabhagavacchrImahAvIrasvAminaM zaraNaM prapannaH / ananta - labdhinidhAna zrIgautamasvAmino'ntike cAcArAGgAdyekAdazAGgAnyadhItya vizuddhaM zramaNajIvanaM pAlayAmAsa / dvividhaM tapastaptvA kArya kaSAyA~zcAtyantaM kRzIcakAra / vipulasaMvegavairAgyarase ramamANaH | GRERERERERI // 20 //
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam sadhanyena muninA samaM vaibhAragirestaptazilAyAmanazanaM vidhAyopazama zreNisambandhinI - mAtmavizuddhi samupalabhya sarvArthasiddhavimAne devo jAta: / tato mahAvidehe janma labdhvA muktisukhasvAmI bhaviSyati / itthaM supAtradAnaprabhAvAd raGgaH saGgamaH zreSThI zrIzAlibhadro bhUtvA zIlatapaH prabhAvAt prakRSTaM zramaNatvaM paripAlya vizuddhabhAvasAmarthyAt sadgatisiddhigatibhAg jAtaH / paNDitamunizrIdharmakumAra viracita zAlibhadramahAkAvyasya sAnuvAdaTIkAvidhAyino munizrImunicandravijayasya ca parizramaH prazaMsArhaH / yataH etat kAryaM bhavyAtmanAmetatkAvyaparizIlane sahAyakaM bhaviSyati / sarve mumukSava imaM granthaM mananapUrvakamadhItya caturvidhadharmArAdhanAyAM savizeSamudyamabhAjo bhavantviti kAmaye / vijayakalApUrNasUriH jaina upAzraya, prAgapara ( kaccha-vAgaDa ) vi.saM. 2046, caitra ba. 4 dinAMka 14-04-1990 TRERERERE GRERE DE R // 21 //
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ prerakAzIrvacanam zAlibhadra mahAkAvyam 82828ksa 8282828282828282828282828282 premapIyUSa pAthodhi-paramAnandadAyakaiH / zrImadbhiH premasUrIndraiH, proktaM me premapUrvakam // 1 // puNyapAlamune ! kiJcit, karmasAhityagocaram / kArya kAryaM tvayA ramyaM, navInaM bAlabodhakam // 2 // dharmakumAradRbdhe vA, kAvye zrIzAlibhadrake / kAryA vRttistvayA spaSTA''bAlagopAlabodhinI // 3 // (tribhivizeSakam) zrRtvetthaM zakunagranthiH, baddhA tannirNItaM tathA / sAdyAvadhi na saJjAtA, kintu dehAdidoSataH // 4 // anyadA municandrazrI-municandrAya dhImate / mayoktaM kuru vRtti bho !, sarvasAdhAraNI navAm // 5 // madukti hadi sandhArya, tairapi sA kRtA navA / "sajjanAH zobhane kArye, sakriyAH sarvadA khalu" // 6 // paNDitaizca mayA dRSTA, saiSA manye bhaviSyati / bhavyAtmahRdaye nUnaM, candrikeva prakAzadA // 7 // tathA caduHkhamArgAd viraktizca, sukhAdajJAnamUlakAt / viratizca ratirmokSe, bhavyAnAM sambhaviSyati // 8 // paThanAt pAThanAcyAsya, nididhyAsanatastathA / bhavavirahasamprAptyA, dhanyAH sarve bhavintviti // 9 // - paM. zrI puNyapAlavijayo gaNI [pU.A.zrI vijayapuNyapAlasUriH] pAlItANA, mahArASTra bhuvana : vi.saM. 2046, mAgha zu. 15 82828282828282828282828282828282888 // 22 //
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ | zrI mahAvIra svAmine namaH ||. | zrI zAlibhadrAya namaH || zAlibhadra mahAkAvyam prastAvanA 8282828282828282828282828282828282 varaso pUrve eka paradezIe bhAratano paricaya ApatAM jaNAveluM ke, bhAratamAM jaMgalomAM vAgha, siMha ane dIpaDA phare che tathA zaheromAM sAdhuo ane saMtonA darzana thAya che." bhAratanI bhUmi mahApuruSonI bhUmi che. prabhu zrI RSabhadevathI mAMDIne zrI vIraprabhunA zAsana sudhImAM to anekAneka mahApuruSo A dharatI para thai gayA che. jemAMnA keTalAka mahApuruSo ane mahAsatIonA zubha nAmonuM smaraNa zrIsaMgha Aje paNa prAta:kAle pratikramaNamAM bharaphesara sajajhAya dvArA kare che. eTaluM ja nahi, paNa e mahApuruSo tathA mahAsatIonA jIvanane varNavatA aneka nAnA-moTA saMskRta prAkRta gujarAtI Adi bhASAmAM svataMtra kAvyo tathA graMthonI racanA paNa kavio tathA lekhakoe karI che. dhannA - zAlibhadra : copaDA pUjana (zAradApUjana) karatI vakhate pahelA pAnAmAM judA-judA aneka puNyAtmAone yAda karI temanA jevI zakti-vizeSanI yAcanA karI temanA jevI zakti-vizeSanI yAcanA karI temanA zubha nAmo lakhavAmAM Ave che. temAM, "dhannA - zAlibhadranI Rddhi hojo .' ema paNa lakhavAmAM Ave che. 828282828282828282828282828282828282 | 2 ||
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam KHY prabhu mahAvIrasvAmInA samayamAM vidyamAna rAjagRhI nagarInA rahevAsI dhannA ane zAlibhadra baMne ati samRddhivAna hatA. dhannAkumArane ATha ane zAlibhadrajIne batrIza patnIo hatI. bharayuvAnImAM ghara, patnIo ane bhautika sukha-samRddhio choDI teo baMne bha. mahAvIra pAse cAritra jIvananI utkRSTa sAdhanA karI aMte anazana karI anuttara vimAnamAM gayA. aDhI hajArathI adhika varSa pUrve thai gayelA A mahApuruSonI kathA Aje paNa 'anuttaropapAtika dazAMga' nAmanA navamA aMganA tRtIya varganA prathama adhyayanamAM sacavAyela che. zAlibhadra carita : prastuta zAlibhadra carita eka adbhuta kAvya che. zrI yazovijaya jaina graMthamALAe to potAnA sUcipatramAM A kAvya mATe 'pUrvIya thAprantho mahAvyazapratipAdya:' jevA zabdo vAparyA che.sa sAhityagraMthomAM kAvyanA be prakAra kahyA che. prekSa kAvya ane zravya kAvya. zravya kAvyanA traNa bheda batAvyA che. gadya, padya ane mizra, padya-kAvyanA be prakAra pADyA che : prabaMdha ane muktaka. prabaMdha-kAvyanA paNa be bheda che : mahAkAvya ane kathAkAvya. kathAkAvyanA mukhya be prakAra che : sakala kathA ane khaMDa kathA. prastuta kAvyano sakala kathAkAvyamAM praveza karAvI zakAya. anaSTup chaMdamAM racAyela A kAvyane kavie zabdAlaMkAra tathA arthAlaMkAra ema baMne prakAranA alaMkArothI vibhUSita karela che. temAMya anuprAsa zabdAlaMkArano kavie chUTathI upayoga karyo che. alaMkAranI jema rasa paNa SHR // 24 //
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERER kAvyane poSaNa ApanAruM tattva che. rasanA pakSapAtI prAcIna sAhityazAstrIoe to rasane kAvyano AtmA kahyo che. A kAvyamAM prasaMge prasaMge kavie nave rasanuM nirUpaNa karyuM che. temAMya sAtamA prakramamAM kavie bhadrA mAtAnA mukhamAM je zloko mUkyA che, temAM karuNa rasa parAkASThAe pahoMcyo che. bhadrA mAtAno A vilApa je vAMce te paNa karuNa rasathI rasAi jAya evA karuNa e zloko che. e sivAya evA keTalAka vAkyAMzo tathA keTalAka padyo che, jeno subhASita tarIke upayoga thai zake. A prastAvanAnA aMte prathama pariziSTamAM AvA keTalAka subhASito namUnArUpe ApyA che. prastuta kAvyano AdhAra triSaSTi zalAkA puruSa caritanA 10mA parvano 10mo sarga che. dhannA - zAlibhadranA jIvana caritro : mahAvIra svAmI ane gautama svAmI, hemacaMdrAcArya ane kumArapALa, vastupALa ane tejapALa A prasiddha joDIonI jema dhannA - zAlibhadranI paNa adbhuta joDI hatI. A joDIo evI che ke ekanuM jIvana varNavavAnuM hoya tyAre svAbhAvika bIjAnuM varNana AvI ja jAya. zAlibhadra ane dhannAjI to zALA-banevInA saMbaMdhe baMdhAyelA hatA. zAlibhadranA jIvanane varNavatA kAvyomAM ochA-vadhatA aMze paNa dhannAjInuM jIvana varNavAya tema dhannAjInA caritramAM paNa ochA vadhatA aMze zAlibhadranuM jIvana Ave. zAlibhadra - dhajJAnA jIvanane varNavatA aneka svataMtra kAvyonI saMskRta-prAkRta bhASAmAM racanA thai che, jenI nAmAvalI A prastAvanAnA aMte dvitIya pariziSTamAM ApI che. temaja madhyakAlIna sAhityane jotAM jaNAya che TRERERY // 2 //
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 ke gujarAtI bhASAmAM paNa dhannA - zAlibhadranA jIvana aMge aneka rAsa-copAi vagerenI racanA thai che, jenI nAmAvalI A prastAvanAnA aMte tRtIya pariziSTamAM ApI che. A sivAya paNa zAlibhadra dhannAnA jIvanane lagatI keTalIya nAmI anAmI kRtio jaina graMthAgAromAM sacavAyelI che. taduparAMta triSaSTi zalAkApuruSa carita, upadeza prAsAda, bharatezvara - bAhubalI vRtti, upadezamAlA vRtti, dAnAdikula, vRtti, dAnanA mAhAbhyane varNavatA graMtho tathA rAsAo vageremAM paNa dhannA - zAlibhadranI kathAo tathA nAma nirdezo prApta thAya che. A prastAvanAnA aMte cothA pariziSTamAM evA keTalAka vAkyAMzo tathA padyo ApyA che, jemAM zAlibhadrano nAma-nirdeza hoya. prazasti bole che : prastuta zAlibhadra caritanA racayitA che, paMDita muni dharmakumAra. jeoe nAgendra gacchanA AcAryazrI hemaprabhasUrinA ziSyazrI dharmaghoSasUrinA ziSyazrI somaprabhasUrinA ziSya zrI vibudhaprabhasUrinA kahevAthI prastuta kathAnI racanA zrI sarasvatI devInA dhyAnapUrvaka karelI che. 7 prakramamAM racAyela A kAvya kula 1224 zloka pramANa che. A kAvyanI racanA vi.saM. 1334mAM kacchanA mahAna tIrtha zrIbhadrezvaramAM zrIvIraprabhunI chAyAmAM thai che. prastuta kAvyanA prathamadarzakAra hatA : prabhAvaka caritranA racayitA AcAryazrI prabhAcandrasUri mahArAja. jayAre saMpUrNagraMthanA saMzodhaka che pU. AcAryazrI kanakaprabhasUri mahArAjanA ziSya, prasiddha saMzodhaka pU. AcAryazrI pradyumnasUri mahArAja. pradyumnasUri mahArAjanA upakArane yAda karatAM to graMthakartA dharAtA ja nathI. graMthanI zarUAtamAM tathA dareka ARRARAUAYA8A828282828282828 | 26 ||
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 prakramane aMte to nAma laine yAda karyA che paNa prazastimAM to zleSagarbhita zloka mUkIne AgavI rIte teozrInA upakArane varNavyo che. A rahyo te zloka : iyaM kathA vRddhakumArikeva, sadUSaNA bhUSaNavarjitA''sIt / pradyumnadevasya paraM prasAdAt, babhUva pANigrahaNasya yogyA / / zAlibhadra caritanI jema tatkAlIna aneka vidvAna AcAryoe racelA graMthonuM saMzodhana tathA pariSkAra paNa teozrIe karela che. teozrIe saMzodhelA graMthonI yAdI A prastAvanAnA aMte pAMcamA pariziSTamAM ApI che. saMkSepa samarAditya caritra tathA pravrajayA vidhAnakulaka vRttinA racayitA paNa A ja pradyumnasUri mahArAja che. zAlibhadra carita TIkA : paMDita dharmakumAra viracita zAlibhadra carita upara koi prAcIna TIkA hoya evuM khyAlamAM nathI. keTalIka hastaprato avacUri sahitanI jovA maLe che, jemAMthI eka ajJAta kartaka avacUri mULa sAthe zrI yazovijayajI jaina graMthamALAe vIra saM. 2436 (vi.saM. 1966)mAM potAnA paMdaramA graMtha tarIke prakAzita karela che. te sivAya A kathAno saMkSepa aMgrejImAM vinTara nitsanA hisTrI opha inDiyana liTarecara bhA-2nA pR. 518mAM ApavAmAM Avyo che, tathA blyuma phIlDa amerikana oriyaMTala sosAyaTInI patrikA bhAga 43mAM pR. 257 vagere para vistRta paricaya Apyo che. te chatAM A kAvyane lokabhogya banAvavA eka saraLa saMskRta-TIkAnI jarUra hatI. ApaNe tyAM be buka ke vyAkaraNano abhyAsa karyA pachI kasoTI mATe arjana kAvyo vaMcAya che. tene badale hIra saubhAgya zAlibhadra kAvya 8A%A88888A YAUAAAAAAAAA
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam 82828282 8282828282828282828282828282 jevA kAvyo vaMcAya te jarUrI che. hIra saubhAgya to vRttisahita che paNa zAlibhadra carita para eka paNa TIkA maLatI na hatI. A khoTanI Aje adhyAtmayogI pU. AcAryadeva zrI vijayakalApUrNasUrIzvarajI mahArAjanA samudAyanA AtmasnehI vidvAna munizrI municaMdravijayajI dvArA pUrti thAya che, te AnaMdanI vAta che. saMskRta bhASAmAM nUtana sAhityanuM sarjana jayAre nahivat thatuM gayuM che evA samaye A dizAmAM emano prayAsa atyaMta anumodanIya che. prastuta kAvyano mumukSuvargamAM adhyayanArthe savizeSa upayoga thAya temaja evA aneka kAvyo Aje paNa jaina bhaMDAromAM rahelI hastapratomAM sacavAyelA che je loka bhogya banAvavA jarUrI che, te zubha-kAryamAM sAhityarasika munizrIne zAsana devatAnI sahAya prApta thAya evI zubha kAmanA. - li. muni mahAbodhivijaya | (pU.paM. mahAbodhivijayajI) vi.saM. 2046 caitra suda-15, bhIvaMDI. ARRARAUAYA8A828282828282828 I ||
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam ENEREDERERY pariziSTa pariziSTa-1 : zAlibhadra kAvyAntargata subhASitonA namUnA (1) rINAnAmiha nArINAmuditaM ruditaM balam / 1 / 49 (2) zrIdharma: zarmAram | 4/42 (3) yataH siMhIpayaH svarNa pAtra evAvatiSThate 5/57 (4) 1 vairAyamasAttvi | / (5) zrINAM strINAM ca manye'haM tyAgenaivottamaM phalam / 5 / 161 (6) madatAM di spRhA-prAtI yugmagAte va dhruvam / 6/ra (7) pAtre nivezitA vidyA kalyANAya dvayorapi / 6 / 76 pariziSTa-2 : zrIdhannA - zAlibhadra caritra nAmAvalI (saMskRta / prAkRta) kartA racanA kRti dhanyakumAra carita 2. zrIzAlibhadra kAvya 1. zrIguNabhadra zrIpUrNabhadrasUri . 1285 zloka 7 sarga 1490 GRERERERERERY // 26 //
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam 828282828282828282828282828282828288 3. zAlibhadra kAvya .................. zrIdharmakumAra .......................... 1334 ......... 1224 4. dhanyazAlibhadra carita .............. zrIbhadragupta .......... 1428 5. dhanyazAlicarita .................. zrIdayAvardhanasUri .......................1463 ...........2 (dhanya kathAnaka) 6, dhanyakumAra carita . . . . . . . . . . . . . .. bhaTTIsakalakIti ..................... * * * * * * * * 1464 * * * * * *... 850 | 7. dhanyazAlicarita .................. zrIjinakIrti .......................... 1497 ......... 1200 (dAnakalpadruma) 8. dhanyakumAracaritra ....... zrIjayAnaMda ... 1510 .........1140 9. dhanyakumAracaritra zrIyazakIrti 10. dhanyakumAracaritra zrImallibhUSaNa 11. dhanyakumAracaritra . zrIbilpaNa kavi 12. dhanyakumAracaritra ........ zrI brahma nemidatta ......... 13. zAlibhadracaritra zrIvinayasAgara gaNi...................1623 14. zAlibhadracaritra. ................. zrIprabhAcA 15. zAlibhadracaritra (prAkRta) .......... ajJAta 82828282828282828282828282828282888 * * ............... 5 surga I rUo ||
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam 16. zAlibhadracaritra (prAkRta) .......... ajJAta 17. dhanyavilAsa .......... ............ zrIdharmasiMha sUri ....................... 1685 ......... 1100 18. dhanyacarita ....................... zrI jJAnasAgaragaNi ziSya ............. .............9000 katAM 8282828282828282828282828282828282 pariziSTa-3 : zrIdhannA - zAlibhadra - rAsa - nAmAvalI (gujarAtI) racanA gAthA 1. zAlibhadra kka ................... zrIpadma .......... ***** * * * * * 1358 ................ 71 (bArAkhaDI pramANe upadeza) 2. zAlibhadra rAsa ........... zrIsAdhuhaMsa .......... .. 1455 .......... (dhazA-zAlibhadra prabaMdha copAI) 3. zAlibhadra muni rAsa ............. rAjatilakagaNi .................... ...... ............ 35 kaDI 4. dhannA rAsa (copAi) ............ zrImatizekhara...... *****........ 1514 5. dhannA zAlibhadra rAsa .............. devakIrti .............. ............. 1531 6. zAlibhadra vivAhalu .. ........... zrIlakSmaNa ......... ...............1pa68 7. zAlibhadra copAI .. ............. lakhamasiMha kavi............ 104 828282828282828282828282828282828282 // rU? ||
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam * * * * * * * 1674 8282828282828282828282828282828282 8. zAlibhadra phAgu ................... lakSmIsAgara sUriziSya ............... 9. dhannA - rAsa ..................... hemarAja ********** .............. 1609 10. dhannA zAlibhadra rAsa .............. raMgavI saMghavI putra ..................... 16 24 ........46 kaDI 11. dhannA zAlibhadra copAI .......... guNavinaya ........................... 12. dhannA zAlibhadra gIta ............. samaya suMdara .................................................................. ............. 8 kaDI 13. zAlibhadra muni catuSyadikA ....... jinarAjasUri .......................... 1678 (zAlibhadra dhannA copAI). 14. dhanyavilAsa ..................... kalyANasAgara ....... ...... 1685 ....... 43 DhALa (dhannA zAlibhadra rAsa) 15. dhannA caritra ...................... zrIpuNyakIrti. 1688 16. dhannA RSi copAi ............... jinavardhamAna .......................... 1710 ....... 31 DhALa 17. zAlibhadra coDhALIyuM .............. padhacaMdrasUri ........... 1721 ........68 kaDI 18. dhazA copAi ..................... vAcaka kamalaharSa ...................... 1725 19. dhannA copAi ..................... jinadattasUri ........................ 1725 20. dhannA zAlibhadra copAI ........... rAjalAbha .. ...........1726 828282828282828282828282828282828282 ............. | 2 ||
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ . * zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 21. dhannA zAlibhadra rAsa ............ jinavijaya ....... 1727 22. dhannAno rAsa ..................... zrIkheta kavi ........... 1732 23. dhannAno rAsa ..................... dayAtilaka ........... .............. 1737 ...... 17 DhALa 24. dhannAno rAsa . zrIgaMgamuni (gAMgajI) ........... 25. dhannA-zAlibhadranI copAi ......... zrIcaMdravijaya ................................ 26, zAlibhadra zloko ................. udayaratna ........................... 1770 .......66 kaDI 27. zAlibhadra zloko ............... zrIsiMha............. .............. 1781 .......... 147 28. dhazA zAlibhadra rAsa .............. jinavijaya .. .............. 1799 ....... 85 DhALa 29. zAlibhadra rAsa .................. jinaharSasUri ......... 801 30. zAlibhadra dhannAno rAsa ........... atisAra 31. dhaNA zAlibhadra copAI ........... ajJAta 32. zAlibhadra copAI .... ajJAta 33. zAlibhadra reluA ................. ajJAta 34. dhannA copAi rAsa ................ ajJAta 35. dhannA rAsa............ zrIjinavardhana 82828282828282828282828282828282888 // rUrU II
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam THEHT 36. dhannA sajhAya 37. zAlibhadra sAya 38. dhannA aNagArano rAsa 39. dhannA aNagAra svAdhyAya 40. dhanya caritra To 41. dhannA coDhALIyuM .. 42. dhanyacaritra stabaka 43. dhannAcaritra bAlAvabodha 44. dAnakalpadruma bAlAvabodha . 45. dhanada (dhannAkumAra) rAsa 46. dhannA-zAlibhadra caritra 47. dhannA saMdhi 48. dhanyacaritra bAlAvabodha 49. dhannA sAya 50. dhannA sAya 51. dhannAsaMdhi . zrI lakSmIkallola zrIsahaja suMdara.... zrIjayavallabha zrIjJAnasAgara .. zrIrAmavijaya . gulamaMda . ajJAta zrIbudeinA ajJAta zrIharSasAgara... trilokasUri ajJAta ... ajJAta nayaraMga vidyAkIrti kalyANatilaka gaNi 1721 1835 1843 1891 ............ 23 17 59 61 kaDI FRERERERERE EK // 34 //
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam 828282828282828282828282828282828288 pariziSTa-4 : zrIzAlibhadra nAma sma29 (sNskRt-praakRt-142|tii) 1. maNikaNagarayaNadhaNa-pUriammi bhavaNammi sAlibhaddo vi / anno kira majjha sAmiotti jAo vigayakAmo // 85 / / - zrIdharmadAsa gaNikRta upadeza mALA 2. dAUNa khIradANaM, taveNa susiaMgasAhuNo dhaNiaM / jagajaNiacamakkAro, saMjAo sAlibhadro vi // 9 // - devendrasUrikRta dAnakulaka 3. zra zAlibhadrAdaparo na bhogI - ajJAta 4. dAni zAlibhadra dhana Rddhi - lakSmIsAgara kRta dhanadatta - dhanadeva caritra 5. zAlibhadra dhanno aNagAra - RSabhadAsa kRta sumitrarAjarSi rAsa 6. zAlibhadra sukha bhogavyA, pAtrataNe adhikAra; khIra khAMDa ghRta vahorAvIyA, pohotA mukti majhAra, - bhIma munikRta vaikuMTha patha 7. zAlibhadra kayavanno vaLI, puNyasAra jagi sAra; dAna pasAye pAmIyA, akSaya riddhi bhaMDAra. - muni tejacaMda kRta puNyasAra-rAsa 82828282828282828282828282828282888 // 35 //
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam 828282828282828282828282828282828288 pariziSTa-5 : zrI pradyumna sUri saMzodhita graMthAvalI katAM racanA 1. upamiti bhavaprapaMco kathA sAroddhAra . devendrasUri ......... ..... 1298 2. upadezamAlA karNikAvRtti .......... mULa - dharmadAsagaNi TIkA - udayaprabhasUri. .............. 1299 3. upadezakaMdalI TIkA ................ mULa - AsaDa kavi TIkA - bAlacaMdra sUri 4. viveka maMjarI TIkA .... ....... mULa - AsaDa kavi TIkA - bAlacaMdrasUri 5. zreyAMsanAtha carita ................ mAnatuMga sUri .......................... 1322 6. zAMtinAtha carita ................ munideva sUri .......... ............... 1322 7. dharmopadeza mAlA vivRtti.......... TIkA - munideva sUri 8. prabhAvaka carita . . . . . . ............. prabhAcaMdrasUri ... * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *. 1334 9. zAlibhadra kAvya .................. dharmakumAra paMDita ...................... 1334 10. kuvalayamAlA kathA saMkSepa .......... ratnaprabhasUri 11. mallinAtha mahAkAvya ............. vinayacaMdrasUri 82828282828282828282828282828282888 // rUddha II
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FREREAS kiJcit maraNasamIpasthena kavivareNa zrIbANabhaTTena cintitam mamApUrNa: kAdambarInAmA granthaH kathaM pUrNo bhaviSyati ? ka etat kAryaM kariSyati ? yadyapi mama dvAvapi sutau prAptavidyau staH, kintu sarve savidyAH kavayo na bhavanti / yato vyAkaraNa-kAvya-nyAya-tarka- viSaya granthAdhyayanakaraNe kAvya-sarjane ca mahadantaraM vidyate / kAvyasarjane krAntadRSTipUrNA svAbhAvikI zaktirAvazyakA / ahaM prathamaM tAvat parIkSya nizcinomi dvayormadhye mama kaH putraH kavi rbhUtvA mama granthaM pUrNa kariSyati ? sevAtatparau dvAvapi putrau tadAnIM puraH sthitAvevAbhUtAm / gRhAd bahizcaikaH kAka upaviSTo'bhUt / kAkaM pratyaGgu kRtvA pitrA kathitam etad dRzyaM varNyatAm / jyeSTha putraH sagarvamuvAca-asmin kim ? zrUyatAm "zuSko vRkSastiSThatyagre tadupari tiSThatyekaH kAkaH " etAdRzIM RkSAM vANImAkarNya pitrA karNau pihitau kathitaM ca ayi ! paryAptaM varNanena ! zrutameva tava sarvam / tataH pitrA laghuputre vilokite tenoktam- "nIrasataruvaro vilasati purataH, tadupari vilasati vAyasa eka:' idaM madhuraM varNanaM zrutvA pitA prasanno'bhUt / yadyapi dvayormadhye kasyApi kathanaM naivAsatyam, tathApi laghuputrasya kathanaM kAvyamayaM mAdhuryapUrNamAsIt / pitrA nirNItam ayameva putraH mama granthaM pUrNaM kariSyati / tatastaduparyeva (mayUre) kAdambarIgranthapUrNIkaraNabhAraM nyasya nizcinto bhUtvA sa mRtaH / ERERERERE // 37 //
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 idameva vaiziSTyaM kavInAm / sAmAnya vastvapi kavayaH svavarNanazaktyA'sAmAnyaM kurvanti / nIrasamapi rasapUrNam, zuSkasthAnamapi vRndAvanam, zItartumapi vasantaM kartuM zaknuvanti / kaviH kila vasantartutulyaH / vasantAgamanena yathA pRthvI saundaryapUrNA bhavati tathaiva kavi: yaM padArthaM varNayati taM sampUrNatayA saundaryamaNDitaM karoti / sa svIyena kAvyena duHkhataptaM mAnavagaNaM duHkhebhyo mocayati / kathitaM ca kenApi "samastamamidaM jagad duHkhavyAkulamasti / atra saMsAre sarvamAnava-mAnase bhagnAni svapnAni, apUrNA manorathAH, khaNDIbhUtAH AzAstambhAH, hRdaye sthAyaM sthAyaM dRDhIbhUtAca pIDAH santi / sarva eva / ca janA duHkhAkAntAH santi / ta AnandaM samIhante / he kavIzvara ! tvaM sakRt svarga gaccha, tasmAccAmRtakumbhamAnaya, duHkhAkrAnteSu janeSu ca siJcAmRtam / " kaveH svargaM tasya kalpanAsRSTirasti / sa tataH tAnyamRtakumbhasamAni kAvyAnyAnayati, yAni vAcyamAnAni sahRdayavAcakAn paramamAnandaM dadati / tadvAcanena vAcakA AnandapUrNA kAJcidapUrvAmuccavicAramayIM sRSTiM prApnuvanti / aho ! gahanaM kavitvam ! kintvetAdRzaH mahAkavayo na nirmIyante kenApi, te tu jagati sahajarUpatayA janma prApnuvanti / sAhajikyA ca svapratibhayA vizve kavayo bhavanti / kAvyAni kila naiva yathAkathaJcid bhavanti / etadarthaM kAcit sahajA yogyatA''vazyakA / 'svapratibhaiva prAthamikI yogyatA'sti / pratibhAzAlimAnavAnAmeva bahiraGgANi kAraNAni kAryakArINi bhavanti / bAhyAni prayatnasahasrANyapi pratibhAhInaM naraM kAvyasarjanakSamaM naiva vidadhati / na hyamRtaghaTasahasreNA'pi dagdhabIjAd vRkSotpattiH / 1. pratibhA'sya (kAvyasya) hetuH / - zrIhaima kAvyAnuzAsanam 1/2 Satasa8RR88RSASRURSASRSASRSANASNA // 38 //
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERERS sahajA pratibhA'pi vyutpattyabhyAsAbhyAM saMskArapUrNA kartavyA bhavati 2 3 laukika vyavahAra - zAstrabodha-kAvyagranthaparizIlanena prAptA nipuNatA vyutpattiH kathyate / kAvyavetRRNAM zikSayA punaH punaH kAvyagrantheSu pravRttizca 'abhyAsaH' kathyate / itthaM kavitvaM bahUni vastUnyapekSate / bhUrivastusamanvaye jAte ekaM kAvyaM jAyate / svasthatA, pratibhA, abhyAsaH, bhaktiH, vidvadvatkathA, bahuzrutatA, smRtiH, utsAhaH ete aSTaguNAH kavitvasya janakAH matA: 4 kAvye'rthaH, padazuddhiH, rIti, ghaTanA, navInatvam - ityAdiSu vidyamAneSvapi rasa AvazyakaH / sa cenna syAttarhi sarvamapArthakaM bhavati kiM bahunA ? eko'pi doSaH kAvyadUSaNAyA'lam bhavatyevaikenA'pi kuSThAMzena virUpaM mukhasaundaryam / itthaM navInaviSayaH, grAmINatA'bhAvaH saralaH zleSaH, sphuTo rasaH, hRdayaGgamA padazreNiH eteSAM sarveSAM ekasthAne samanvaya mukhya durlabha vidya 2. 3. 4. 5. 6. 7. " - ekakAvyanirmANe jAyamAnaM parizramaM kavimantareNa ko jJAtuM zaktaH syAt ? kathaM nAma vandhyA strI prasUtipIDAmavagacchet ? vyutpattyabhyAsAbhyAM (pratibhA) saMskAryA - zrIhaima kAvyAnuzAsanam 1 / 4 zaktirnipuNatA loka- zAstra kAvyAdyavekSaNAt / kAvyajJazikSayAbhyAsa, iti hetustadudbhave // mammaTakRta kAvyaprakAzaH 1/3 svAsthyaM pratibhAbhyAso, bhaktirvidvatkathA bahuzrutatA / smRtidArvyamanirvedazca mAtaro'STau kavitvasya // artho'sti cenna padazuddhirathA'sti sApi, no rItirasti yadi sA ghaTanA kutastyA / sApyasti cenna navavakragatistadaitad, vyarthaM vinA rasamaho gahanaM kavitvam // - maMkhaka ( kAzmIrI paNDitaH ) tadalpamapi nopekSyaM, kAvyaM duSTaM kathaJcana / syAd vapuH sundaramapi zvitreNaikena dubhaMgam // daNDikRta kAvyAdarza: 1/7 navo'rtho jAtiragrAmyA, zleSo'kliSTaH sphuTo rasaH / vikaTAkSarabandhazca kRtsnamekatra durlabham // - bANabhaTTaH ASANASRA TREREREA // 39 //
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam 828282828282828282828282828282828288 kAvyaM kimartham ? kavirAnandAya, yazaHprAptaye kAntAsammitopadezAya ca kAvyAni kurute / upadezasya trayaH prakArAH santi / te ca prabhusammita-mitrasammita-kAntAsammitAkhyAH santi / siddhAntopadezaH prabhusammitaH / tasmin sevakopari svAmivat sphuTamAjaiva kriyate / tarkazAstropadezaH mitrasammitaH / tasmin mitravat hetusahita upadezo dIyate / / kAvyazAstropadezaH kAntAsammita: kathyate / tasmin siddhAntasya kaTUpadezo'pi priyAvat samAdhuryo bhavati / tena zrotRNAmupadezabhAro nirvedAya na bhavati / madhvanupAnasahita kaTukauSadhatulyaH khalu kAntAsammitopadezaH kAvyasya dvitIyaM prayojanaM yazaHprAptirasti / maraNAnantaramapi kaviH kItidehenA'maro bhavati / adhunA'pi teSAM mahAkavInAM | yazo jagati kIrtyatetarAM ye bahukAlapUrvaM paJcatvaM gatAH / asmin jagati dvAveva narau dhanyau, dvayoreva sthiraM yazaH / ekastAvat kAvyanirmAtA kaviH dvitIyazca kAvyeSu kIrtito mahApuruSa:10 kAvyasya tRtIyaM prayojanam-AnandaprAptirasti / kAvya-nirmANAnandaH kazcidapUrva eva bhavati / sa brahmAnaMdAsvAdasodaro bhavati / kavizca nijAnande'nyamapi sahabhAginaM karoti / kAvyanirmANajAtaM yazastu kavereva bhavati, kintu kAvyAsvAdAnandaM sahRdayavAcakA api prApnuvanti / 8. kAvyamAnandAya yazase kAntAtulyatayopadezAya ca / - hemacandrasUrikRtakAvyAnuzAsanam 1/1 9. svAdukAvyarasonmizra, zAstramapyupayuJjate / prathamAlIDhamadhavaH, pibanti kaTubheSajam // - bhAmahakRta kAvyAlaGkAraH 1/116 10. te vandyAste mahAtmAnaH, teSAM loke sthiraM yazaH / yairnibaddhAni kAvyAni, ye vA kAvyeSu kIrtitAH // - bhaTTa trivikramaH 82828282828282828282828282828282888 // 40 //
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam Dr kaviryadyapi pAThakAnAM purastAdasaundaryA'maGgalA'tyAcAra-klezAdikamapi bADhaM varNayati, krodha - saMhAra - santApavinAzAdInAM zabdacitramapi prakaTayati / kintvetat sarvaM paryanta AnandakalAvikAsArthameva bhavati / anyaiH kAvyavedibhiH dhanaprAptirapi kAvyaprayojanatayA proktA'sti, kintu kalikAlasarvajJa zrIhemacandrasUrayo naivaM manyante / kAvyaparizIlana- phalam kAvyazAstraparizIlanena vyavahAra AJjasyam, buddhau saralatAm, zAstrArtheSu ca svAtaMtryaM prApnuvanti kAvyarasikA: 12 prastutagrantho granthakArAzca vyutpattyabhyAsAbhyAM prauDhA pratibhA yadA parAkASThAM gacchati tadA jagadekaM kavi prApnoti / sadbhAgyata etAdRzAM pratibhAzAlinAM mahAkavInAM zatairbhAratabhUmau janma labdhamasti / siddhasenadivAkarasUri - dhanapAla - hemacandrasUri-yazovijayajIityAdyAH katipayakavayaH prasiddhA eva kintu kecidaprasiddhA api mahAkavayo'syAM bhUmau jAtAH yeSAM nAmAni vayaM na jAnImahe / 11. dhanamanaikAntikaM vyavahArakauzalaM zAstrebhyo'pyanarthanivAraNaM prakArAntareNApIti na kAvyaprayojanatayA'smAbhiruktam / kAvyAnuzAsanavRtti-1 upazamaphalAdvidyAbIjAtphalaM dhanamicchato, bhavati viphalo yadyAyAsastadatra kimadbhutam / na niyataphalAH karturbhAvAH phalAntaramIzate, janayati khalu vrIhebIjaM na jAtu yavAGkuram / kAvyAnuzAsana svopajJAlaMkAracUDAmaNivRttAvudhdRtaH zlokaH / mArjavaM paramaM dhiyAm / svAtantryamapi tantreSu, sUte kAvyaparizramaH // 12. AJjasyaM vyavahArANA - , | ERERERERERER SANASA 1188 11
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam TRERERY iha prastutagranthapraNetAraH paNDitamunizrI dharmakumAranAmAnaH kavayo'prasiddhaprAyAH santi / vaikramIyacaturdazazatakapUrvArdhe jAtairebhiH kavibhiH zrI zAlibhadramahAkAvyAbhidho'dbhutagranthoM sandRbdhaH / etenaikenaiva granthena jJAyate yadime kavayo'tyucca - pratibhAzAlino'bhUvan pratiprasaGga pratizlokaM ca navInatva - dvyarthatvAdyaM sphuTaM samupalabhyate / etena ca teSAM vizAlaM jJAnakSetramasmadRSTipathamavatarati / jyoti-mantra- svarodayazAstra-purANAdyanekaviSayakAnyaneka vastUni taiH svaracanAyAM grathitAni santi, yAni vAcyamAnAnyAnandAzcaryakarANi jAyante / eteSAmetAdRzIM pratibhAM darzayanta ime kecit zlokA: pAnIyacchAyAlaGkArI, bahudhAnyopakArakaH / RjuniSpaGkamArga zrIH, sa grAmaH sajjanAyate // 1/5 jale nipatatpratibimbAlaGkAravAn pracuradhAnyenopakArakaH sarala - kardamahInamArgavAn sa grAmaH sajjanavat zobhate / gauNArthaH jalakAntivat prakAzamAnAnalaGkArAn dhArayan bahudhA paropakArI saralaniSpApajIvanapathapathikaH sa sajjanaH zobhate / atra sajjanagrAmayoH sphuTa:, sahajazca zleSo dRzyate / ime kavayaH kila zabdAnAM svAminaH / eteSAM zabdakauzalyaM darzayanto'nye'pi zlokA dRzyantAm / imaM doSAkaraM bAlaM, durbalaM vigaladvasum / nijasambhAvanenAtra, pavitraya mahAvratin // 1/103 bho mahAvratadhArin mune / imaM balahInaM dhanahInaM doSapUrNaM bAlaM svAgamanena pavitraM kuru / gauNArtha : bho zaGkara ! imaM kRzaM kiraNahInaM bAlacandraM svajaTAyAM dhRtvA pavitraM kuru / atra muninA saha mahAdevasya kiyAn saralaH zleSaH ? sUkSmekSikAmantareNa na jJAyeta yat mahavratini munau mahAdevo'pyantarhito'sti / TRERERY // 42 //
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERER dvAtriMzatA snuSAbhistvaM, tArAbhiriva revatI / dhiSNyaM zritA sute bhUyAH, kAryANAM siddhiyogakRt // 3/62 dvAtriMzatA putravadhUbhiH parivRtA prAsAdamAzritA tvaM putraviSaye kAryANAM saphalatAkAriNI bhUyAH / gauNArtha: tArAbhirvRtA revatI (nakSatra) zukreNa saha siddhiyogakAriNI bhavati / atra kavInAM jyotirviSayakaM vizAlaM jJAnaM dRzyate / munerapyArdrakasyeha, doSajJasyApi dustyajam / sa lAvaNyarasasneha-sandhAnaM vidadhe sutaH || 3/77 pApavijJA''rdrakanAmnaH sAdhorapi dustyajo lAvaNyarasapUrNa: prema- saMyogaH putreNa zAlibhadreNa mayA saha kRtaH / gauNArtha: rogadoSajJavaidyasyApi dustyajaM lavaNatailayutamArdrakasandhAnaM tena kRtamasti / atrA''rdraka-doSajJa-lAvaNya-sandhAnAdyAH zabdA dvyarthatve sahajarUpeNa grathitA dRzyante / pArthivaH surapuSpaughaH, prabuddho'pi sadA ciram / tadaGgasaGgamaM nApa, tasya puNyamiyatkutaH // 3/103 vikasvara- pRthvIjanya-gobhadradevapreSita - kusuma samUhastasya (zAlibhadrasya) samAgamaM sarvakAlaM na prApa (dvitIyadine sa tAni tyajati sma ) tasya iyad bhAgyaM kuta: ? gauNArtha: vidvAn zreNikarAjA'pi tasyAGgasparzaM cirakAlaM na prApa (aGkasthaM zAlibhadraM svAGgasparzato mlAnaM vilokya bhadroktyA tena sa tyakto'bhUt) tasya rAjJa iyat puNyaM kutaH ? rAzardhanaprasUnAnAM mathane zizire kila / sumanaHsu zriyaM prApa, kunda eva mukundavat // 2 / 149 bhUrikusumasamUhavinAzake zizirartI puSpeSvekaM kundapuSpam eva mukundavat zobhAM prApa / TRERERY // 43 //
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 gauNArthaH samudramanthanasamaye deveSvekena viSNunaiva lakSmIH prAptA / rAjAjJA gRhagodheva, hiMsA-dhyAne dhurandharA / akasmAt patitA mUli, mAtaH ! santApasUcikA // 5/110 gRhagodhAtulyA rAjAjJA sadA hiMsAdhyAne tatparA'sti / he amba ! yadi sA'kasmAnmastake patettarhi santApasUcikA syAt / prastutaM dAnadharmeNa, zrI zAlicaritaM zubham / gobhadreNa zrIvibudha-prabheNa tu vizeSitam // 7/148 zrImadbhadrezvare vIra-pAdopAnte samarthitam / bhUyAt sakarNakarNAnA-mamRtaprAtarAzavat // 7/149 kSIradAnarUpeNa dharmeNopakrAntaM deveSu prakAzamAnaprabheNa gobhadradevena vaiziSTyaM prAptaM maGgalamayamidaM zAlibhadra-jIvanam dvitIyo'rthaH munizrIdharmakumArapaNDitaviracitaM, pRthivyAM vANyA vA maGgalarUpasya zrIvibudhaprabhasUreH preraNAtaH vizeSatAM gatam // 148 // kacchadezasthita zrIbhadrezvaratIrthe sthitvA viracitamidaM zAlibhadrakAvyaM caturajanakarNAnAM prAtarbhojanasamaM bhUyAt // 149 / / iyaM kathA vRddhakumArikeva, sadUSaNA bhUSaNavarjitA''sIt / pradyumnadevasya paraM prasAdAd, babhUva pANigrahaNasya yogyA // 1/153 vRddhakumArItulyeyaM kathA kAvyadoSapUrNA kAvyAlaGkArazUnyA cAsIt parantu pUjyazrIpradyumnAbhidhamuneH kRpayA sA hastagraNayogyA (vAcanayogyA) jAtA / (idaM kAvyaM pradyumnAbhidhaiH munibhiH saMzodhitamasti) gauNArthaH apariNItA vRddhA kumArI kAmadevakRpayA vivAhocitA yuvatI jAtA / teSu zlokeSu paThiteSu jJAyate yadime kavayo'pUrvazabda-kauzalyAdhipatayo'bhUvan / eteSAM zabdacAturyaM pratipadaM vyajyate / kavibuddhiviSaye taireva yatkathitaM tad yathArthamatizayoktirahitameva / 828282828282828282828282828282828282 // 44 //
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERERE munidharmakumArabuddhidarzako'yaM zloka: brAhmI nirmalazabdasiddhikalitA, manye pavitrAzayA, lakSmIrvA puruSottamapriyatamA, nAnArthajAtaprasUH / gaurI maGgalazAlibhadracaritA, sarvapriyambhAvukA, jIyAd dharmakumArapaNDitamatiH, vistAridharmonnati: 7 /158 ahaM manye dharmakumArapaNDitasya buddhiH sarasvatI lakSmIH pArvatI vA'sti / buddhi... ..sarasvatI vyAkaraNadoSazUnyazabdasiddhibhiH. zobhamAnA pavitrabhAvapUrNA / zlokeSu vividhArthasamUhaM janayatI, uttamapaNDitalokAnAM cAtipriyA / .. maGgalarUpazAlibhadracaritra - racayitrI, sarvalokapriyA / nirdoSazabdasiddhibhiH zobhamAnA pavitrAntaHkaraNA / . lakSmIH . vividha-dhana-samUhaM janayatI, viSNoH priyatamA / . pArvatI . maGgalena zobhamAnaM bhadraM vRSabhaM dhArayatA . mahAdevena saha caraNazIlA sarvabhaktAnAM . ( zaktyupAsakAnAM ) priyA / vistaraNazIladharmonnatimatIyaM dharmakumAramatiH jayatu / 7 / 158 FRERERER // 45 //
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam PARYAY mahAkavibhiH zrIdharmakumArapaNDitairidaM kAvyaM kacchadezasthitabhadrezvaratIrthe (vi.saM. 1334 ) viracitam / asya TIkApi kacchadeze racanAM prakAzanaM ca prAptetyapyekA yogAnuyogaghaTanaivAsti / nAgendragacchIyAcAryahemaprabhasUripaTTadharAcArya dharmaghoSasUri-paTTadharAcArya somaprabhasUripaTTadharAcArya zrIvibudhaprabhasUrINAM preraNAM prApyedaM kAvyaM zrIdharmakumAraiH sandRbdhamasti / pradyumnamuninA ca saMzodhitamiti pratiprakramAnte 'zrIpradyumnadhiyA zuddhe' iti zlokapadena darzitamasti / prabhAcandragaNivareNa cAsya prathamAdarzo likhitaH / ebhi: kavivarai rnirmitA anye granthA nAsmaddRSTipathamAyAtAH kintviyamekaiva kRtireteSAmasAdhAraNabuddhipratibhAdarzanAyAlamevAsti / TIkA- racanA : idaM kAvyaM 80 varSapUrva (vi.saM. 1966) mAtramUlazlokarUpameva mudritamasti (adhunA'prApyaprAyamasti ) / yadyapi tasmin avacUridvArA'rtha rahasyodghATanaprayAsaH kRto'sti tathApi bahusthale sphuTamarthabodho na jAyate'taH sAmAnyavAcakAH kAvyamarma sampUrNatayA jJAtuM na zaknuvanti / yataH paNDita zrIdharmakumArANAM vANyarthagambhIrA'sti / yathA yathA cintyate tathA tathA tasyA nUtanA arthAH prAdurbhavanto dRzyante / viralatarA eva tAdRzAH zlokA yeSu zleSArtho na syAt / bAhyadRSTyA saraleSu zlokeSu gambhIrazabdarUpajavanikApracchanno dvitIyo'rthaH sAmAnyavAcakadRSTipathe naiva samAyAti na syAccettatra ko'pi tajjavanikA'pasArI vijJajanaH / eSA TIkA tajjavanikAmapasArya pracchannArthAn vAcakAnAM purastAt prakaTayati / navavarSapUrvaM (vi.saM. 2037) pUjya zrIpuNyapAlavijayamunibhiH pAlItANAnagare etatkAvyopari TIkA-racanArthaM mahyaM RACKER // 46 //
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam SASRSasa 8282828282828282828282828282 kathitam / teSAM preraNayA mayA manapharAcAturmAsasthitena (vi.saM. 2037, Azvina zu.2) TIkAracanA''rabdhA / kiJcidracanAnantaraM tatkArya sthagitaM jAtam / tatpazcAccaturpu varSeSu vyatIteSu jayapura(rAjasthAna)cAturmAsasthitena (vi.saM. 2041) mayA tatkAryaM puna: pUrNatAM niitm| TIkAyA hastapratiH pUjyamunirAjazrI puNyapAla-vijayebhyaH preSitA / taiH kvApi kvApi yogyAH zuddhivRddhayaH kRtAH, kAzcit sUcanA api pradattAH, yAH TIkAsaundarye bahUpayoginyo jAtAH santi / tadanantaraM manapharA-cAturmAsyAvasare (vi.saM. 2045) paNDitavaryaiH zrIamUlakhaiH sahaitaTTIkAyAM punarapi mahattvapUrNAH zuddhivRddhayaH kRtAH / paNDitapAdAnAM vyAkaraNajJAnamasminnatisahAyakaM jAtam / TIkAsahitamidaM kAvyaM cet prakAzitaM syAttarhayatyupayogi bhavediti jJAtvA manapharAsaMghenaitatprakAzanakAryaM saharSa sviikRtm| sarvaiH manapharAvAsimahAnubhAvaizcaudAryapUrNa Arthika sahayogaH pradattaH / bharUDIAnagare upadhAna-prasaGge sArdhamAsa-sthiratAyAM mudraNayogyaprati-lekhanAvasare pUjyagurudevazrIkalAprabhavijayaiH pUjya munirAjazrIkalpataruvijayaizca TIkAvad gUrjarAnuvAdasyApyanivAryatA jJApitA / teSAM sUcanayA tadAnIM mayA gUrjarAnuvAdo'pi likhitaH / TIkAyAmanuvAde ca mayA yathAzakti yathAmati pUrNamavadhAnaM dattam / tathApi kutrApi cet syAdazuddhistarhi tajjJA jnyaapyntu| ahaM upakRto bhaviSyAmi / RNasvIkRti : anavarataM kRpAdhArAM varSayantaH karuNArasaratnAkarA adhyAtmayoginaH pUjyapAdA AcAryadevAH zrImadvijayakalApUrNasUrIzvarAH ARRARAUAYA8A828282828282828 // 47
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 etatkArye protsAhanadAyinaH pravacanakArAH pUjyagurudevA: zrI kalAprabhavijayajIgaNivarAH, vidvadvaryAH pUjyazrIkalpataru vijayajImunivarAzca AtmIyamunirAjazrIkIrticandravijayAH preraNAstambhA majjIvanAdhArAH pUjya guruvaryAH zrImukticandravijayAH paramasahRdayAH pUjyamunirAjazrIpUrNacandravijayAH AtmIyabhAvenAzIrvacanapreSakA etaTTIkAprerakAH pUjya paM. zrIpuNyapAlavijayajI gaNivarAH sapariziSTa-prastAvanA-lekhakA Atmasnehino munirAjazrImahAbodhivijayAH eteSAM sarveSAmahamatyarthamRNyasmi / etatkAvyasya paThana-pAThanadvArA sarveSAM hRdayaM zAntarasAdhivAsitaM bhavatu jIvanaM ca prazAntavAhitA-nirjhara bhavatu-iyameva maGgala bhAvanA... ityAzAste - muniH municandravijayaH (paM. municandravijayaH) jaina upAzraya - rApara, jI. kaccha caitra zu. 9, vi.saM. 2046, di. 03-04-1990 828282828282828282828282828282828282 // 48 //
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ kiJcit zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 kavivarazrI bANa jayAre mRtyu pathArIe paDelA hatA tyAre temane ciMtA thai : mAro adhUro 'kAdaMbarI' graMtha koNa pUro karaze ? jo ke mArA baMne putro bhaNelA che, paNa badhA ja bhaNelAo kAMi kavi nathI banI zakatA. vyAkaraNa, kAvya, nyAya, tarka vagere graMtho bhaNI javA e judI vAta che ane koi sarjana karavuM te judI vAta che. sarjana mATe sahaja zakti joie, krAnta dRSTi joie. lAva, baMne putronI parIkSA to karI lauM, jouM to kharo koNa kavi banI mArA adhUrA graMthane pUrNa karI zake ema che ? baMne putro sevA mATe hAjara ja hatA. sAme jhADanA ThuMThA para eka kAgaDo beTho hato. kAgaDA tarapha AMgaLI cIMdhI pitAe baMne putrone kahyuM : A dazyanuM varNana karo. moTo putra abhimAnapUrvaka bolyo : oha ! emAM kai moTI vAta che ? lo, sAMbhaLo : 'o vRkSa: tirNata che, tadupari taNuti va: 1:" AvI rUkSa vANI sAMbhaLatAM ja bANe kAna baMdha karI dIdhA ane kahyuM : basa... basa... have baMdha kara. sAMbhaLI lIdhuM tAruM varNana. nAnA putranI sAme jotAM te bolyo : "nIrasataruvaraH vilasati purataH, tadupari vilasati vAyasa ekaH" A vAkya sAMbhaLatAM ja mahAkavi zrI bANanuM hRdaya AnaMdavibhora banI gayuM. 828282828282828282828282828282828288 in 9 II
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERERE baMnemAMthI koinuM varNana khoTuM na hatuM, paNa nAnA putranuM varNana kAvyamaya hatuM. madhuratAthI bharyuM-bharyuM hatuM. pitAne lAgyuM : A ja putra mAro adhUro kAvyagraMtha pUrNa karaze ane kAdaMbarIne pUrNa karavAnI javAbadArI nAnA putra (mayura) para soMpIne pitAe zAMtithI aMtima zvAsa lIdho. A kAma che kavinuM ! sAmAnya vastune paNa potAnI varNana-zaktithI asAmAnya banAvI de. te nIrasane paNa rasapUrNa, raNane paNa vRMdAvana ane pAnakharane paNa vasaMta banAvI de ! kavi vasaMta Rtu jevo che. vasaMta AvatAM ja jema dharatInuM vAtAvaraNa saMpUrNa badalAi jAya che, tema kavi je padArthanuM varNana karavA bese che, tene saMpUrNatayA badalAvI nAkhe che. sauMdaryamaMDita banAvI de che. te potAnA kAvya dvArA du:kha dardathI becena banelA mAnavIne tenA dardo paNa bhUlAvI de che. koie kahyuM che : A AkhI duniyA du:kha ane dardathI Akula-vyAkula che. ahIM tUTelA svapro che. bhAMgIne bhUkko thai gayelA manoratho che. khaMDIera thai gayelA AzAnA minArAo che. hRdayamAM ghUMTAi-ghUMTAine ghaTTa thayelI pIDA che. ekeeka mANasa du:kha ane dardathI becena che. AvA mANasane AnaMda joie che. o kavirAja ! tame ekavAra svargamAM jAva. tyAMthI amRta kuMbha lai Avo ane duHkhI mANaso para amRtano chaMTakAva karo. kavinuM svarga enI kalpanA sRSTi che. te tyAMthI evA-evA kAvyAmRtanA kuMbho lAve che, je vAMcatAM sahRdayI vAcaka potAnA duHkha dardane bhUlI koi AnaMdapUrNa sRSTi para uDDayana karavA lAge che. aho ! AdanuM vitvam ! CRERERERE // 3 //
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam BACA SUR 8282828282828282828282828282 paNa AvA mahAna kavio koinA banAvyA banatA nathI, e janme che. potAnI janmajAta pratibhAnA kAraNe e kavi bane che. kAvya kaMi emane ema banatA nathI. enA mATe amuka sahaja yogyatA joie. e yogyatAnuM nAma pratibhA che.' bAhya kAraNo paNa to ja madada karI zake jo mANasamAM pratibhA hoya. jo mANasamAM pratibhA ja na hoya to bAhya hajAra prayatnothI paNa e kAvyanuM sarjana karI zake nahi. bI ja jo sekAI gayeluM hoya to amRtanA seMkaDo ghaDA siMcavAthI paNa te kadI vRkSa banI zake nahi. janmajAta pratibhAne paNa vyutpatti ane abhyAsathI saMskArita karavI paDe che. 2 laukika vyavahAra, zAstrabodha ane kAvyagraMthonA parizIlanathI prApta thayelI nipuNatA vyutpatti kahevAya che ane kAvyavettAonA zikSaNa pramANe pharI-pharI kAvyonuM parizIlana karavuM te abhyAsa kahevAya che. Ama kavi tarIkenI yogyatAmAM ghaNuM ghaNuM joie che. ghaNI badhI vastuono samanvaya thAya tyAre eka kAvyanuM nirmANa zakya bane che. svasthatA, pratibhA, abhyAsa, bhakti, vidvatkathA, bahuzrutatA, smRti ane utsAha A ATha kavitvanI mAtAo che.* 2. ufariDatha (RTA) hetuH - zradSaNTLAnuNaTrNanam 2/2 2. vanyathAtatha (pratibhA) saMzo - mAvyAnazAsanam 2/4 3. zaktinipuNatA loka-zAstra kAvyAdyavekSaNAt / kAvyajJazikSayAbhyAsa, iti hetustadudbhave // - mammaTakRta kAvyaprakAzaH 1/3 4. svAsthyaM pratibhAbhyAso, bhaktirvidvatkathA bahuzrutatA / smRtidAyamanirvedazca, mAtaro'SThI kavitvasya // 82828282828282828282828282828282888 II,
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 kAvyamAM artha, parazuddhi, rIti, ghaTanA, navInatA vagere hovA uparAMta rasa paNa joie." jo e na hoya to badhuM nakAmuM ! are ! ekAda doSa paNa kAvyane dUSita karavA pUrato che. mukha para koDhano eka ja DAgha rUpane bagADavA pUrato che." navIna viSaya, grAmINatAno abhAva, saraLa zleSa, spaSTa rasa, suMdara padazreNi A badhuM eka ja jagyAe maLavuM ghaNuM ja durlabha hoya che. eka kAvya banAvatAM parizrama keTalo thato haze ? kavi sivAya e koNa jANI zake? vAMjhaNI strI prasUtinI pIDA zuM jANe ? kAvya zA mATe ? kAvya racanA AnaMda, yaza ane kAntA sammita upadeza mATe karavAmAM Ave che. 8 upadeza ApavAnI traNa paddhati che : (1) prabhu sammita (2) mitra sammita ane (3) kAntA sammita. 828282828282828282828282828282828482 artho'sti cenna padazuddhirathA'sti sApi, no rItirasti yadi sA ghaTanA kutastyA / sApyasti cenna navavakragatistadaitad, vyartha vinA rasamaho gahanaM kavitvam / / - maMkhaka (kAzmIrI paNDitaH) tadalpamapi nopekSya, kAvyaM duSTaM kathaJcana / syAd vapuH sundaramapi, zvitreNakena durbhagam // - daNDikRta-kAvyAdarzaH 1/7 navo'rtho jAtiragrAmyA, zleSo'kliSTaH sphuTo rasaH / vikaTAkSarabandhazca, kRtsnamekatra durlabham // - bANabhaTTaH kAvyamAnandAya yazase kAntAtulyatayopadezAya ca / - hemacandrasUskRita kAvyAnuzAsanam 1/1 8. II,
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERER (1) zAstrono sIdho upadeza 'prabhu sammita' kahevAya che. temAM zeTha nokarane hukama kare tema sIdhesIdhI AjJA pharamAvelI hoya che. (2) tarkazAstrano upadeza 'mitra sammita' kahevAya che jemAM mitranI jema tarka-dalIla sAthe samajAvavAmAM AveluM hoya che. (3) kAvya zAsrano upadeza 'kAntA sammita' kahevAya che. jemAM priyAnI jema namrapaNe kahevAmAM AveluM hoya che. siddhAMtanI kaDavI vAta paNa e rIte samajAvavAmAM AvelI hoya che, jethI zrotAne upadezano boja lAgato nathI. kAntA sammita upadeza eTale jANe madhanA anupAna sAthenI kaDavI davA !9 kAvyanuM bIjuM prayojana che : yaza. mRtyu pachI paNa kavi kIrtidehe amara thai jAya che. moTA-moTA kavio, jeo seMkaDo varSa pahelA A dharatI parathI vidAya lai cUkyA che, temano yaza Aje paNa gavAya che. A duniyAmAM be ja mANaso dhanya che, beno ja yaza sthira che. eka kAvya banAvanAra kavi ane bIjA jemanA para kAvyo racAya che te mahApuruSa. trIjuM prayojana che : AnaMda. sarjanano AnaMda kharekhara koi alaukika ja hoya che. brahmAnaMdanA AsvAda jevo hoya che. kavi potAnA AnaMdamAM anyane paNa sahabhAgI banAve che. yaza to mAtra kavine ja maLe, paNa kAvyano AnaMda to sahRdayI (kavinA hRdaya sAthe potAnuM hRdaya joDI zake te) vAMcanArane paNa maLe che. AthI A AnaMda ja sarva prayojanonuM upaniSad che. . '. svAdukAvyarasonmizraM zAstramapyupayuJjate / prathamAlIDhamadhavaH pibanti kaTubheSajam // te vandyAste mahAtmAnaH, teSAM loke sthiraM yazaH / yairnibaddhAni kAvyAni ye vA kAvyeSu kIrtitAH // bhAmahakRtakAvyAlaGkAraH 1 / 116 bhaTTa trivikramaH ERERERE K // 3 //
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 kavi jo ke vAMcanAra samakSa asauMdarya, amaMgaLa, atyAcAra, kaleza vagerenuM joradAra varNana kare che. gusso, hAhAkAra ane vinAzanuM dazya paNa khaDuM kare che. paNa badhuM ja Akhare AnaMda-kalAnA vikAsa mATe ja hoya che. bIjA kAvyazAstrIoe A traNa prayojana sivAya dhanaprAptine paNa prayojana gaNAvyuM che. paNa kalikAla sarvajJa AcAryazrI hemacandrasUrijIne te mAnya nathI. 11 kAvya - parizIlananuM phaLa : kAvya-zAstramAM parizIlana karavAthI vyavahAramAM saumyatA, buddhimAM saraLatA ane zAstronA artha kholavAnuM svAtaMtrya maLe che.12 prastuta graMtha ane graMthakAra : vyutpatti ane abhyAsathI pratibhA jayAre prauDha banI parAkASThAe pahoMce che tyAre jagatane eka kavi maLe che. sadbhAgye AvA mahAna pratibhAzALI seMkaDo kavioe bhAratanI bhUmi para janma lIdho che. A zrI siddhasenadivAkarasUrijI, 11. dhanamanaikAntikaM vyavahArakauzalaM zAstrebhyo'pyanarthanivAraNaM prakArAntareNApIti na kAvyaprayojanatayA'smAbhiruktam / - zALAnuzAsanavRttiupshmphlaadvidyaabiijaatphlN dhanamicchato, bhavati viphalo yadyAyAsastadatra kimadbhutam / na niyataphalAH karturbhAvAH phalAntaramIzate, janayati khalu vrIhebIjaM na jAtu yavAGkuram / ___- kAvyAnuzAsana svopajJAlaMkAracUDAmaNivRttAvudhdRtaH zlokaH / 12. AJjasya vyavahArANA - mArjavaM paramaM dhiyAm / svAtantryamapi tantreSu, sUte kAvyaparizramaH // 82828282828282828282828282828282888 I/ 4
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 zrI dhanapAla, zrI hemacandrasUrijI, u.zrI yazovijayajI vagere jevA keTalAka jaina kavio prasiddha ja che. paNa keTalAya evA aprasiddha mahAna kavio paNa thai gayA che, jeonA nAma ApaNe bahu jANatA nathI. evA aprasiddha eka kavirAja che : munizrI dharmakumAra paMDita. vikramanI 14mI sadInA pUrvArdhamAM thai gayelA A kavivare "zrI zAlibhadra kAvya" nAmano A adbhuta graMtha banAvyo che. teozrI ucca koTinA vidvAna hatA, ema emanI A eka ja kRtithI kahI zakAya. dareka prasaMgomAM, dareka zlokomAM kaMikane kaMika navInatA-dviarthitA spaSTatayA jovA maLe che ane e dvArA emanuM vizALa jJAna-kSetra ApaNI najara samakSa AvI gayA vinA rahetuM nathI. jayotiSa, maMtra, svarodaya zAstra, paurANika vAto vagere aneka bAbato sthaLe-sthaLe emaNe potAnI racanAmAM gUMthI lIdhI che. je vAMcatAM kharekhara sAnaMda Azcarya thAya. emanI evI zaktine biradAvatA A rahyA keTalAka zlokonA namUnA : pAnIyacchAyAlaGkArI, bahudhAnyopakArakaH / RjuniSpaGkamArgazrIH, sa grAma: sajjanAyate // 1/15 pANImAM paDatA pratibiMbonA ghareNAvALuM, ghaNA dhAnyanI pedAzathI upakAra karanAruM, sIdhA ane gaMdakI vinAnA mAgavALuM te gAma sajjananI jema zobhI rahyuM hatuM. gauNArtha : pANInI prabhA jevA jhaLahaLatA alaMkAravALo, moTA bhAge paropakArI, saraLa niSpApa jIvanamArge cAlanAro te sajjana zobhI rahyo che. ARRARAUAYA8A82828282828282888 | 6 ||
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam 828282828282828282828282828282828288 ahIM keTalI saraLatA ane sahajatAthI sajajana ane gAmane goThavI dIdhA che ? teo zabdonA to svAmI che. emanA zabda-kauzalyane batAvatA haju bIjA udAharaNo joie. imaM doSAkaraM bAlaM, durbalaM vigaladvasum / nijasambhAvanenAtra, pavitraya mahAvratin // 1/103 he mahAvratadhArI muni ! A dUbaLA, daridra ane doSothI bharelA bALakane ApanA AgamanathI pavitra karo. gauNArtha : he zaMkara ! A pAtaLA, kiraNa vagaranA caMdrane ApanI jaTAmAM dhAraNa karI pavitra karo. ahIM muni sAthe mahAdevano kevo saraLa zleSa thayelo che ? bahu vicAra karavAmAM na Ave to kalpanA paNa na Ave ke muni pAchaLa mahAdeva chUpAyelA haze ? dvAtriMzatA snuSAbhistvaM, tArAbhiriva revatI / dhiSNyaM zritA sute bhUyAH, kAryANAM siddhiyogakRt // 3/62 batrIza putravadhUo sAthe parivarelI, mahelamAM rahelI tuM putranA viSayamAM kAryonI saphaLatA karanArI thaje. gauNArtha : tArAothI parivarelI revatI (nakSatra) zukra sAthe maLatAM siddhiyoga karanArI thAya che. ahIM kavirAjanuM jayotiSa viSayaka UMDuM jJAna najare caDe che. munerapyAkasyeha, doSajJasyApi dustyajam / sa lAvaNyarasasneha-sandhAnaM vidadhe sutaH // 3/77 pApa-doSanA jANakAra Adraka munine paNa kaSTathI choDI zakAya tevo lAvaNya rasabharyo snehano saMyoga putra zAlibhadra (mArI sAthe) karyo che. 8282828282828282828282828282828888 II 6 in
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam 828282828282828282828282828282828288 gauNArtha : rogarUpI doSanA jANakAra vaidarAjane paNa choDavuM muzkela mIThA ane telathI yukta AdunuM athANuM teNe karyuM che. ahIM Adraka, doSajJa, lAvaNya, sandhAna vagere zabdo dvi-arthamAM kevI sahajatAthI vaNAi gayA che ? pArthivaH surapuSpaudhaH, prabuddho'pi sadA ciram / tadaGgasaGgamaM nApa, tasya puNyamiyatkutaH // 3/103 vikasvara, pRthvIjanya, gobhadradeve mokalelA phUlono samUha teno (zAlibhadrano) samAgama sadA mATe pAmI zakyo nahi. (bIjA divase te pheMkI devAtA hatA.) tenuM ATaluM bhAgya kyAMthI ? gauNArtha : vidvAna zreNika rAjA paNa tenA zarIrano sparza lAMbAkALa sudhI pAmI zakyo nahi. (khoLAmAM beThelo zAlibhadra plAna thai jatAM tarata ja zreNika rAjAe tene choDI devo paDelo.) tenuM ATaluM puNya kyAMthI ? rAzerdhanaprasUnAnAM, mathane zizire kila / sumanaHsu zriyaM prApa, kunda eva mukundavat // 2/149 ghaNA phulonA samUhano nAza karanArI zizira RtumAM phalomAM ekamAtra macakaMdanuM phala ja mukuMdanI jema zobhA pAmyuM. gauNArtha : samudranuM maMthana thayuM tyAre devomAM mAtra viSNue ja lakSmIne meLavI. rAjAjJA gRhagodheva, hiMsA-dhyAne dhurandharA / akasmAt patitA mUli, mAtaH ! santApasUcikA // 5/110 rAjAnI AjJA to garoLI jevI che. sadA hiMsAnA dhyAnamAM ja rahenArI che. he mA ! e jo ociMtI mAthe paDe to saMtApanI sucaka che. prastutaM dAna dharmeNa, zrI zAlicaritaM zubham / gobhadreNa zrIvibudha-prabheNa tu vizeSitam // 7/148 zrImadbhadrezvare vIra-pAdopAnte samarthitam / bhUyAt sakarNakarNAnA-mamRtaprAtarAzavat // 7/149 82828282828282828282828282828282828 Ing
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 munine khIra ApavArUpa dAna-dharmathI zarU thayeluM, devomAM jhaLahaLatI kAMtivALA gobhadra deva vaDe vizeSatA pAmeluM, maMgaLamaya A zAlibhadranuM jIvana. bIjo artha : zrI dharmakumAra paMDita dvArA racAyeluM, pRthvImAM maMgaLarUpa (athavA vANIthI maMgaLarUpa) zrI vibudhaprabha sUrinI preraNAthI vizeSatA pAmeluM, kaccha dezamAM rahelA zrI bhadrezvara tIrthamAM bha.zrI mahAvIrasvAmInA sAnidhyamAM rahIne racAyeluM maMgaLamaya A zAlibhadra kAvya catura mANasonA kAnane savAranA bhojana samuM bano. iyaM kathA vRddhakumArikeva, sadUSaNA bhUSaNavarjitA''sIt / pradyumnadevasya paraM prasAdAd, babhUva pANigrahaNasya yogyA // 1/153 gharaDI kuMvArI strI jevI A kathA kAvyanA doSothI bharelI ane kAvyonA alaMkArothI rahita hatI, paNa pUjaya zrI pradyumna muninI kRpAthI te hAthamAM pakaDavAne yogya (vAMcavA lAyaka) thai. (A kAvyanuM saMzodhana pradyumna munie karyuM che.) gauNArtha : moTI uMmaravALI kumArI (apariNIta strI) kAmadevanI kRpAthI vivAhane yogya banI. A badhA daSTAMto vAMcatAM lAge ke kharekhara kavizrI zabda kauzalyanA svAmI che. Dagale pagale emanuM zabda cAturya vyakta thAya che. dharmakumAranI buddhi viSe temaNe jAte ja kahyuM che, te kharekhara yathAyogya ja che, jarAya atizayokti vinAnuM ja che. dharmakumAranI buddhine darzAvato svaracita zloka A rahyo : 82828282828282828282828282828282888 II II
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam buddhi ..... 828282828282828282828282828282828288 brAhmI nirmalazabdasiddhikalitA, manye pavitrAzayA, lakSmIrvA puruSottamapriyatamA, nAnArthajAtaprasUH / gaurI maGgalazAlibhadracaritA, sarvapriyambhAvukA, jIyAd dharmakumArapaNDitamatiH, vistAridharmonnatiH 7/158 dharmakumAra paMDitanI buddhi ! huM mAnuM chuM ke te sarasvatI, lakSmI athavA pArvatI che. ............... sarasvatI vyAkaraNa doSa rahita zabdonI siddhiothI ........ nirdoSa zabdonI siddhiothI zobhatI, pavitra bhAvavALI ...................... zobhatI, pavitra hRdayavALI ............. . lakSmI zlokomAM judA-judA prakAranA arthanA ............vividha prakAranA dhananA DhagalA pedA karatI, samUhane pedA karatI, ... ............. puruSotama (viSNu)nI priyatamA uttama paMDita lokone khUba ja priya .......... pArvatI maMgaLamaya zAlibhadra cAritranI .................. maMgaLathI zobhatA naMdI (baLada)vALA zivajInI sAthe racanA karanArI, sarva lokone priya ............... cAlanArI sarva bhaktone (zaktinA upAsakone) priya vistaraNazIla dharmanI unnativALI dharmakumAra paMDitanI buddhi jaya pAmo. 82828282828282828282828282828282888 * , * * * . II,
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam BREKER mahAna vidvAna zrI dharmakumAra paMDite A kAvyanI racanA vi.saM. 1334mAM kacchanA suprasiddha tIrtha bhadrezvaramAM karelI che. A TIkAnI racanA paNa kacchamAM thayelI che e paNa eka yogAnuyoga ghaTanA kahevAya. nAgendra gacchIya hemaprabhasUrinA paTTadhara AcAryazrI dharmaghoSasUrinA paTTadhara A.zrI somaprabhasUrinA paTTadhara A.zrI vibudhaprabhasUrinI preraNAthI temaNe A graMthanI racanA karelI che. pradyumna nAmanA munie A graMthanuM zuddhIkaraNa karyuM che te dareka prakramanA aMte 'zrI pradyumna dhiyA zuddhe' ema kahIne jaNAveluM che. prabhAcaMdra gaNivare A kAvyanI prathama nakala prata para lakhelI che. A paMDitavarSe bIjA koi graMthonI racanA karI che ke nahi ? e viSe jANavA maLyuM nathI paNa emanI A eka ja kRti emanI asAdhAraNa koTinI buddhi pratibhAne batAvavA pUratI che. TIkA - racanA : A kAvya 80 varSa pahelA (vi.saM. 1966) mAtra mULa zlokarUpe ja mudrita thayeluM che. (Aje e aprApya che.) jo ke temAM avacUrI dvArA kyAMka-kyAMka rahasyo kholavAno prayAsa thayela che. chatAM ghaNI jagyAe spaSTIkaraNa thatuM nathI. AthI sAmAnya vAcakone kAvyano marma pUrepUro khyAlamAM AvI zakato nathI. kAraNa ke paMDitavaryazrI dharmakumAranI bhASA evI gUDha che ke jema jema vicAratA jaie tema tema temAMthI navA-navA artho nIkaLatA ja lAge ! bhAgye ja koi evo zloka haze, jemAM be artho rahelA na hoya. uparathI sIdhA sAdA dekhAtA zlokanA gUDha zabdonA paDadAnI pAchaLa bIjo artha e rIte chUpAyelo hoya che ke sAmAnya vAMcanArane khyAla ja na Ave e to koi paDado UMcakanAra hoya ja to khyAla Ave. ahIM A TIkA paDado UMcakavAnuM kAma kare che. CREREREREREI // 60 ||
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam AURORA 8282828282828282828282828282 pUjaya munirAjazrI puNyapAlavijayajI ma.sA. (hAla paMnyAsajI)e AjathI nava varSa pahelA (vi.saM. 2037) pAlitANA mukAme mane A kAvya para TIkA lakhavAnuM kaheluM. temanI preraNAthI meM e kArya vi.saM. 2037nA manapharA cAturmAsa daramyAna (Aso su. 2) AraMbhya. ekAda noTa lakhyA pachI e kArya emane ema paDI rahyuM. tyAra pachI cAra varSa bAda jayapura (rAjasthAna) cAturmAsa (vi.saM. 2041) daramyAna adhUruM raheluM e kArya pUrNa karyuM. TIkAnI pAMceya noTo pujya munirAjazrI puNyapAlavijayajI ma.sA. para mokalI. temaNe keTaleka sthaLe sudhArA karyA ane keTalIka sUcanAo paNa ApI, emanI sUcanAo TIkAne samRddha banAvavAmAM ThIka-ThIka upayogI banI che. tyAra pachI vi.saM. 204panA manapharA cAturmAsa daramyAna paMDitavaryazrI amUlakhabhAinI sAthe besI A TIkAmAM yogya zuddhi-vRddhi karI. paMDitajInuM vyAkaraNa-jJAna AmAM khUba ja sahAyaka banyuM che. A kAvya TIkA sahita prasiddha thAya to khUba ja upakAraka banI zake ema che - ema jANI manapharA saMghe A kAvya prakAzananuM kArya saharSa upADI lIdhuM. sau manapharAvAsIoe udAratAthI Arthika sahayoga Apyo. bharUDIA upadhAna prasaMge 11 mahino sthiratA daramyAna presa kopI lakhatI vakhate pU. gurudevazrI kalApravijayajI ma.sA. tathA pUjaya munirAjazrI kalpataruvijayajI ma.sA. e TIkA sAthe gujarAtI anuvAdanI paNa anivAryatA jaNAvI. pUjayazrInI sUcanAthI presa kopI lakhatI vakhate huM gujarAtI anuvAda paNa lakhato gayo. TIkA tathA anuvAdamAM meM mArI rIte pUrI kALajI rAkhI che. chatAM kyAMya azuddhi rahI gaI hoya to vidvAno jaNAve. huM upakRta thaiza. ARRARAUAYA8A828282828282828 II 61 |
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 RNa svIkAra : satata kRpAno dhodha varasAvanAra karUNAsAgara adhyAtmayogI pUjayapAda AcAryadeva zrImad vijayakalApUrNasUrIzvajI ma.sA.! * A kAryamAM protsAhana ApanAra pravacanakAra pUjaya gurudeva paM zrI kalAprabhavijayajI gaNivara tathA vidvadrarya pU. munipravarazrI kalpataruvijayajI ma.sA. ! * AtmIya munirAjazrI kIrticandravijayajI ma.sA. ! preraNAsrota pUjaya guruvaryazrI mukticandravijayajI ma.sA. ! * parama sahRdayI pUjaya munirAjazrI pUrNacandravijayajI ma.sA. ! * AtmIya bhAve AzIrvacana mokalanAra pU.paM.zrI puNyapAlavijayajI gaNivara tathA sapariziSTa prastAvanA lakhI mokalanAra AtmasnehI munirAjazrI mahAbodhivijayajI ma.sA. - A sauno huM khUba ja RNI chuM. A kAvyanA paThana-pAThana dvArA saunuM hRdaya rasAdhirAja zrIzAMtarasathI bhAvita bano, jIvana prazAMta-vAhitAnuM jharaNuM bano e ja maMgaLa bhAvanA. - muni municandravijaya jaina upAzraya - rApara, ji. kaccha caitra su.9, vi.saM. 2046, tA. 03-04-1990 82828282828282828282828282828282828 || 6 ||
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam Terr zAlibhadra : kAvya sAra - paM. municandravijaya * prakrama-1 : magadha dezamAM raLiyAmaNuM eka gAma ! enuM nAma zAligrAma ! tyAM eka vidhavA garIba bAi 2he ! enuM nAma hatuM : dhanyA ! tene eka putra hato. enuM nAma hatuM H saMgama ! potAnA ekanA eka putranuM pAlana-poSaNa karavA te zeThIyAnA gharomAM khUba ja kAma karatI ane saMgama jyAre ATha varSano thayo tyAre te paNa vAcharaDA carAvavA jaMgalamAM javA lAgyo. eka vakhate koi tahevAra prasaMge te bALake ghera ghera khIra raMdhAtI joi. tene paNa khIra khAvAnI icchA thai. mAne kahyuM : 'mA ! mA ! Aje mArA mATe khIra banAva.' putranI AvI mAMgaNIthI mA stabdha ja thai gai. jyAM roTalA-chAza paNa mAMDa maLatA hoya tyAM khIra kyAMthI lAvavI ? chatAM teNIe premathI kahyuM : hA beTA ! tArI icchA pUrNa thaze. mAtAnA AzvAsanathI rAjI thayelo saMgama bahAra vAcharaDA carAvavA cAlyo gayo. A bAju dhanyA potAnA durbhAgya para raDavA lAgI : arere ! huM kamanasIba chuM ke mArA ekanA eka putranI prathamavAra thayelI icchAne paNa pUrNa karavA samartha nathI. FRERERERERE // 63 ||
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam 828282828282828282828282828282828288 tenuM rudana sAMbhaLIne pADozaNo AvI pahoMcI. raDavAnuM kAraNa jANIne teo bolI UThI : lo... emAM kaI moTI vAta che ? have amane khabara paDI ke tuM amane sneharahita mAne che. bena ! ApaNe pADozIo to sadA sukha-du:khanA sAthIdAra chIe. have tuM raDa nahi. hamaNA ja tArA putrano manoratha pUrNa karIzuM. Ama kahIne sau pADozaNoe temane dudha, ghI, sAkara, cokhA vagere ApyA. rAjI thayelI dhanyAe khIra banAvI. thoDIvAramAM saMgama AvI pahoMcyo. tene khIra pIrasIne mA bahAra cAlI gai. saMgama khAvAnI taiyArI kare | che tyAM ja mAsakSamaNanA tapasvI eka muni AvI pahoMcyA. mahAtmAne joi saMgamanuM hRdaya nAcI UThyuM. aho ! mAruM bhAgya ! Aje to vAdaLa vinA vRSTi thai ! caMdra vinA cAMdanI pragaTI ! A mahAtmA mAre ghare AvyA ? A to mAravADamAM pArijAtanuM phUla khIlyuM ane Aje mAre tyAM paNa khIra che. jayAM roTalAnA paNa ThekANA na hoya tyAM Aje paramAza che. kharekhara Aje to citta, vitta ane pAtrano triveNI saMgama thayo che. to lAva, Aje A khIranuM dAna karuM ! Ama AnaMdathI romAMcita thayelA saMgame niSkAmabhAve munine khIra vahorAvI. dharmalAbha ApIne muni cAlyA gayA. A bAju thoDIvAra mAM AvI ane pharIthI khIra pIrasI ane bALaka te jhaTapaTa khAi gayo. jIMdagImAM khIra pahelI ja vAra khAdhelI hovAthI bALakane te pacI nahi ane tene vizUcikA (jIvaleNa peTanuM dardI) thai. tene potAnuM maraNa sAme dekhAyuM chatAM Daryo nahi. vicAravA lAgyo : kharekhara mArA jevA abhAgIne khIra-dAnano kevo suMdara avasara maLyo ? Ama dAnanI anumodanA karato te mRtyu pAmyo. ARRARAUAYA8A828282828282828 | 64 ||
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 prakrama-2 : eja magadha dezanI rAjadhAnI rAjagRhI nagarI ! rAjA zreNika ! paTTarANI celuNA! mahAmaMtrI abhaya ! te nagaramAM gobhadra zeThanI patnI bhadrAnI kukSie A saMgama avataryo. bALakano janma thatAM zeThe jabaradasta janmotsava karyo. bALaka garbhamAM hato tyAre mAtAne zAli (cokhA)nA khetaranuM svama AvyuM hatuM mATe bALakanuM nAma pADyuM : zAlibhadra. ATha varSanA zAlibhadrane upAdhyAya pAse bhaNavA mokalyo. jotajotAmAM te badhuM bhaNI gayo ane yuvAna thayo. aMge aMgamAM sauMdarya chalakAvA mAMDyuM. yuvAna zAlibhadrane pitAe batrIza zreSThiputrIo sAthe paraNAvyo. zAlibhadrano saMsAra sukhapUrvaka sarakavA lAgyo. divasa ke rAtanI paNa khabara paDe nahi-evA sukhamAM te mahAlavA lAgyo. * prakrama-3 : eka vakhate gobhadra zeTha vairAgyanI vicAraNAmAM caDyA. putrane gRhabhAra soMpI saMyama levA te utsuka banyA. te ja vakhate udyAna pAlake prabhuzrI mahAvIranA AgamananA samAcAra ApyA. gobhadra zeThane to joituM hatuM te sAmethI AvyuM. teoe parivAra sahita vaibhAragiri para prabhuzrI mahAvIradevanI dezanA sAMbhaLI. paripakava vairAgyavALA thayelA temaNe dIkSA mATe patnI tathA putranI rajA mAMgI. ghaNI carcAnA aMte Akhare rajA maLI. ARRARAUAYA8A828282828282828 // 6, I
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 jinamaMdiromAM aThThAi, supAtradAna, anukaMpA dAna vagere dvArA zAlibhadra dIkSA mahotsava karyo ane gobhadra zeThe prabhu zrI mahAvIra pAse dIkSA lIdhI. suMdara rIte saMyama jIvananI ArAdhanA karI anazanapUrvaka kALadharma pAmI gobhadra muni saudharma devalokamAM deva thayA. - devalokamAM avadhijJAnanA upayogathI pUrvabhava jANyo. putra zAlibhadra para apAra vAtsalya UbharAyuM : arere ! meM nAnakaDA bALakane kuTuMba-nirvAhanI jhaMjhaTamAM kevo mUkI dIdho ! jo ke saMtApane dUra karanArI tenI mAtA pAse che, chatAM mAre tene avazya sahAya karavI jo ie. mAro putra saMsAranI ALapaMpALamAM pIDAyA kare ane huM e kalapaTo thai devalokamAM lIlA-lahera karuM - A mane zobhe ? Ama vicArI gobhadra deva putrane dararoja divya AbhUSaNo, kalpavRkSanA phUlonI mALAo, caMdanAdinA vilepano vagerenI 99 peTI mokalavA lAgyo. zAlibhadra dararoja navA vastro, navA ghareNA, navA vilepanono upayoga karavA lAgyo ! batrIza patnIo sAthe te divya sukha-sarovaramAM rAjahaMsanI jema vilasI rahyo. chae Rtu tene anukuLa thai paDI. * prakrama-4 : rAjagRha nagaranI prasiddhi sAMbhaLI eka vakhata keTalAka vepArIo zrIzreNika mahArAjA pAse jaI caDyA. rAjAne pUchyuM : 'kyAMnA cho ? zuM lAvyA cho ?' 'ame nepALathI AvyA chIe ane mahAmUlA ratnakaMbalo lAvyA chIe. ziyALAmAM hUMpha ApanArA, UnALAmAM ThaMDaka ApanArA, zirISanA phUla jevA komaLa, kadI bagaDe nahi tevA A ratnakaMbaLo che. juo.' ARRARAUAYA8A82828282828282888 // 66 ||
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 ema kahIne vepArIoe potAnA ratnakaMbalo rAjAne batAvyA. rAjAe pUchyuM : "enI parIkSA zI rIte thai zake ?" rAjan ! mahA mahinAnI rAtre thIjelA ghIno ghaDo jo A ratnakaMbalo vaDe lapeTavAmAM Ave to ghI ogaLI jAya. UnALAnI bapore jo lapeTavAmAM Ave to ghI thIjI jAya. A ratnakaMbala jenI pAse rahe te puNyazALInI lakSmI vadhatI rahe che.'' ema ? enuM mUlya zuM ?' 'ochAmAM ochuM eka lAkha sonA mahora !' A sAMbhaLIne stabdha thaI gayelA rAjAe kahyuM : adhadhadha... eka lAkha ? eka lAkha sonA mahora kone kahevAya ? eka lAkha sonaiyAthI jo huM hAthI, ghoDA ane sainiko vasAvuM to mane laDAimAM jIta maLe - mAruM rAjaya vistAra pAme. jayAre A kAMbaLA zA kAmanA ? ame rAjAo to be ja bAbatomAM lAkha sonaiyA kharacIe : yAcakomAM ane yuddhamAM ! vastromAM paisA kharcI nAkhavA te zRMgArapriya vANiyAne paravaDe. amAruM e kAma nahi.' rAjAnI AvI vAtathI hatAza thayelA vepArIo zAlibhadranA bhavane gayA ane bhadrAne badhI vAta jaNAvI. bhadrAe kahyuM : "mAre batrIza ratnakaMbalo joie che. che tamArI pAse ?" 'amArI pAse to mAtra ATha che.' 'ATha to ATha. lAvo tamArA ratnakaMbalo.' Ama kahIne bhadrAe AThe-ATha ratnakaMbalo kharIdI lIdhA ane ekekanA cAra kaTakA karI batrIzaya putravadhUone paga lUchavAnA rUmAla tarIke ApI dIdhA. potAnA mATe eka paNa ARRARAUAYA8A82828282828282888 II 19
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERER ratnakaMbala lIdho nahi. putravadhUo mATe lAkho sonAmahoro vAparanArI sAsu A duniyAmAM bhadrA sivAya bIjI koi jovA maLaze ? A bAju dAsI dvArA ratnakaMbalanI vAta cellaNA mahArANIe jANI. ane rAjAne kahyuM, he nAtha ! tame eka paNa ratnakaMbala kema kharIdyo nahi ? Apane bhale na joie, paNa mAre joie che. hamaNA ja lAvo. zreNike tarata ja eka mANasane pelA vepArIo pAse mokalyo tyAre temaNe jaNAvyuM ke - e badhA ja ratnakaMbalo zAlibhadranI mAtA bhadrAe kharIdI lIdhA che. zreNika A sAMbhaLIne Azcaryacakita thai gayo H oha ! huM to phogaTano 'naradeva' chuM. pahelA huM 'kaMjUsa' gaNAyo ane have 'bAyalo' gaNAyo. to paNa cellaNAno manoratha mAre pUrNa karavo ja paDaze. Ama vicArI eka ratnakaMbala lAvavA mATe bhadrAnA AvAsamAM mANasane mokalyo. bhadrAe kahevaDAvyuM : e badhA ja ratnakaMbalonA to meM kaTakA karI putravadhUonA paga-lUchaNIA karI nAkhyA che. Apane jo ratnakaMbala joito hoya to bIjA ghaNAya jUnA ratnakaMbalo amArI pAse che - emAMthI eka mokaluM ? zreNike vicAryuM : jUnA to jUnA paNa cellaNAnI jIdda to aTakaze. A vAta ceNAne karatAM teNIe kahyuM : T ! AvA jUnA ratnakaMbalone huM zuM karuM ? mAre na joie. he svAmI ! tame eka paNa ratnakaMbala mArA mATe kharIdyo nahine ? bhale tame rAjA kahevAtA ho, paNa kharo bhAgyazALI ane bhogazALI e zAlibhadra ja che. sAgara bhale moTo hoya paNa tenA karatAM mIThuM jaLa varasAvanAro vAdaLa bhAgyazALI che.' | CERERE // 68 //
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam THEHAR devInA mukhe paNa zAlibhadranI prazaMsA sAMbhaLI rAjAne maLavAnuM mana thayuM. tene potAne tyAM bolAvyo paNa bhadrAe jaNAvyuM : deva ! mAro putra zAlibhadra gharathI kyAMya bahAra nIkaLato nathI. gharanA bagIcAomAM paNa nahi. tethI e AvI zakaze nahi. prabhunA kalyANakomAM paNa devonuM mULa zarIra dharatI para ochuM Ave ? jo maLavA mAMgatA ho to Apa ja amArA AMgaNe padhAro. zreNikane to eTaluM ja joituM hatuM. e zAlibhadrane tyAM Avyo. bhadrAe bhavya svAgata karyuM. aneka divya zaNagArothI zobhatA mahelamAM mahArAjAe AzcaryapUrNa citte praveza karyo. sAta mALanI havelInA cothA mALe zreNika mahArAjA AvyA. bhadrA zAlibhadrane bolAvavA upara gai ane kahyuM : beTA ! sAMbhaLa. zreNika AvyA che. jarA joi le. 'mA ! mAre nIce AvIne zuM kAma che ? ucita kiMmate tuM ja e karIyANuM ('zreNika' nAmanuM karIyANuM) kharIdI le.' 'beTA ! 'zreNika' e karIyANuM nathI, paNa pRthvI maMDaLano rAjA che. ApaNo mAlika che.' mAtAnI A vAta sAMbhaLatAM ja zAlibhadra para jANe vajra paDyo ! zuM mArA mAthA para koi mAlika che ? re ! hajAra kiraNanI saMkhyAthI grahomAM sUrya mukhya thAya te barAbara che. hajAra pheNanI saMkhyAthI zeSanAga sarpono rAjA thAya te paNa ThIka che. hajAra AMkhothI indra devomAM mukhya gaNAya che, temAMya kAMi vAMdho nathI, paraMtu A mAnava-kITa; mArA jevA ja hAtha-paga-mAthAvALo kSudra prANI svAmI bane ? hada thai gai ! jo traNa bhuvananA nAtha; je svapadavI ApanArA che, te jo vidyamAna hoya to koine nAtha karavAnI jarUra zI ? 'mAlika' zabdathI ja zAlibhadranA hRdayamAM vairAgyanI cinagArI lAgI gai ! havelInA sAtamA mALathI cothA mALe mAtAnA AgrahathI Avyo kharo - paNa tenuM mana nhotuM. TRERERY // 6 //
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam BANAURU 8282828282828282828282828282 atizaya rUpavAna ane saubhAgyavAna zAlibhadrane joi zreNikanI najara TharI. zAlibhadra rAjAne praNAma karyA. rAjAe tene AliMgIne potAnA khoLe besADyo. tenA samAgamathI zreNikane to AnaMda thayo, paNa te zAlibhadra to ekadama akaLAi gayo... tenI mUMjhavaNa kaLI gayelI bhadrAe kahyuM : he nAtha ! mArA putrane have choDI do. divya bhogathI TevAyelo A mAro putra mANasonA zvAsathI paNa dubhAya che. zreNike tarata ja tene choDI dIdho ane te tarata ja upara jato rahyo. pachI bhadrAnA AgrahathI zreNike tyAM snAna, vilepana vagere karyuM. snAna karatAM tenI AMgaLImAMthI ekadama vIMTI nIkaLI gai ane UchaLatI-UchaLatI pAsenA kUvAmAM paDI. rAjAnuM moM phIkuM paDI gayuM. rAjAno bhAva samajI gayelI bhadrAe dAsI dvArA yaMtranA prayogathI kUvAnuM pANI khAlI karAvyuM ane rAjAne te kUvo batAvyo. rAjA to e visphArita nayane joi ja rahyo. kUvAmAM jhaLahaLatA alaMkAronA DhagalAmAM potAnI vIMTI sAva ja jhAMkhI lAgatI hatI. jANe zaherIo vacce eka gAmaDIo ! paMDitomAM eka mUrkha vyakti ! rAjAe dAsIne pUchatAM teNIe kahyuM : rAjana ! aneka AzcaryamAMnuM A paNa eka Azcarya che. amArA svAmI zAlibhadranuM A badhuM nirmAlya che. teo dararoja deve ApelA navA-navA AbhUSaNa dhAraNa kare che ane jUnA alaMkAro A kUvAmAM nAkhI de che. rAjAnI Azcarya-paraMparAmAM vadhAro thavA lAgyo. tyAra pachI bhadrAe rAjAne parivAra sahita devanirmita adbhuta bhojana karAvyuM ane paherAmaNImAM divya alaMkAro, mALAo, gozIrSa caMdana, divya vastro vagere ApyA. zAlibhadranI samRddhithI atyaMta vismita thayelo zreNika rAjA potAnA mahele pahoMcyo. ARRARAUAYA8A828282828282828 // uo ||
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 prakrama-5 : rAjA to gayo paNa zAlibhadranA hRdayamAM vicArakrAMti pedA karato gayo. zAlibhadra vicAraNAmAM paDyo : rAjAonA jIvanamAM zAnuM sukha ? zAno mada ? savAranA maMgaLa vAjIMtro che mATe ? e to sAmAnya loko paNa sAMbhaLe che. miSTa bhojana maLe che mATe ? e to kRpA-prApta mANaso paNa pAme che. ghoDA para besavA to azvazALAnA mANasone paNa maLe che. rAjamahelamAM rahevA maLe che. mATe ? e to cokIdAro ane cakalAone paNa maLe che. to zAnuM sukha che ? haM... samajAyuM. rAjAone mAtra mamatAnuM sukha che. 'A badhu mAruM che eTalo vicAra ja temane AnaMda Ape che. saryuM... saryuM... AvA mamatAmUlaka saMsArathI saryuM ! na joie... na joie... have to mAre svarganA sukho paNa na joie. jayAM bahArathI sukhano dekhAva che, paNa aMdara to parAdhInatAnuM du:kha che. to huM tevo koi maMtra sAdhIza, te koi devane svAdhIna karIza jethI mAro AnaMda parataMtratAnI beDIomAM jakaDAi na jAya ! A pramANe zAlibhadranuM mana saMsAramAMthI UThI gayuM hatuM tyAre ja koi kalyANa mitre dharmaghoSa nAmanA AcArya bhagavaMtanA AgamananA samAcAra ApyA. zAlibhadre temanI pAse jaI vairAgyabharI dezanA sAMbhaLI. dezanA pachI zAlibhadre pUchyuM : gurudeva ! A jagatamAM svAmI-sevakanI sthitithI mukta zI rIte banI zakAya ? 8A%A88888A YAUAAAAAAAAA // ku? ||
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 'sAdhanA dvArA mukta banI zakAya. saMyama jIvananI jeo sAdhanA kare che teo A badhI jhaMjhaTamAMthI mukta banI parama padane prApta karI le che." gurudevanI vANIthI zAlibhadra dIkSA levAnuM nakkI karyuM. e mATe mAtAnI rajA mAMgI. dIkSAnI vAta sAMbhaLatAM ja mAtAne joradAra AghAta lAgyo. vairAgyanuM kAraNa jANatAM teNIne thayuM : arere ! rAjAne meM kyAM ghare bolAvyo? hAthe karIne meM A 'duHkha' UbhuM karyuM ! rAjA taraphathI zAlibhadrane ATalo satkAra maLyo hoya tene apamAna lAgyuM ? gajaba kahevAya ! sukumALa vastuonI vAta nyArI che. pagane pattharano ghasAro thAya to ulTA te vadhu sApha thAya, paNa AMkhamAM komaLa vastrano cheDo sparzI jAya to paNa te dUbhAya ! sAmAnya mANaso rAjAnI nokarImAM paNa rAjI-rAjI thai jAya, jayAre A mahApuruSa rAjAnA satkArane paNa apamAna gaNe che. mAtA-putra vacce ghaNI rakajhaka thai. paNa zAlibhadra potAnI vAta para aTala rahyo. teno aDaga nirNaya jANI mAtAne thayuM : have A rokyo rokAya tema nathI. atyAre kALakSepa karavo e ja kalyANakArI che. Ama vicArIne teNIe kahyuM, vatsa ! tuM divya AhArathI TevAyelo che. pahelA mANasonA AhAra, vihAra, gaMdha vagereno abhyAsa to kara. emane ema dIkSA zI rIte lai zakIza ? zarIra barAbara TevAi jAya pachI tuM dIkSA leje. mArI kyAM nA che ? mAtAnI A vAtathI te dararoja ekeka priyAno tyAga karavA lAgyo. ARRARAUAYA8A828282828282828 // 72 ||
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 A bAju zAlibhadranI nAnI bahena subhadrA ! jenA lagna dhannA sAthe thayelA hatA. eka vakhata patine te snAna karAvatI hatI tyAre tenI AMkhomAMthI AMsunA uSNa biMduo dhazAnA khabhA para paDyA. patie pUchyuM : kema raDe che ?" "mAro bhAi dIkSA levAnI icchAvALo che. te dararoja eka-eka priyA choDI rahyo che. tethI raDuM .' 'tAro bhAI to kAyara che kAyara. jene choDavuM ja che te kaTake-kaTake zA mATe choDe ? ekI sAthe ja badhuM choDI devuM joie.' patinI AvI vANIthI subhadrA to cUpa thai gai paNa bIjI sAta patnIo tyAre bolI UThI : oho ! tame to bhAI jabarA zUravIra cho. tamAre saMsAramAM cITakI rahevuM che ane bIjA mATe kAyara zabdano prayoga karavo che ! A jagatamAM Darapoka mANaso paNa yuddhanuM varNana to joradAra karI de che, paNa jayAre kharekhara yuddha zarU thAya che tyAre zvAsa khAvA paNa thobhatA nathI ! he Aryaputra ! bIjAne dIkSA apAvavI sahelI che, paNa jAte levI muzkela che. jo tame zAlibhadrane kAyara kaho cho to tame kAyaronA saradAra cho. jo tamArAmAM zUravIratA che to tame ja kema dIkSA letA nathI ?' patnIonI A vAta sAMbhaLIne ekadama AnaMdita thayelo dhanya bolI UThyo : "sAruM ! sAruM ! tame mane bahu sarasa Takora karI. huM kyArathIye manamAM to saMyamanA bhAva sevI ja rahyo hato. tamArI preraNAthI have huM ekadama taiyAra thai gayo chuM. to have huM dIkSA laiza.' 8A%A88888A YAUAAAAAAAA // rU |
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 nA... nA... nAtha ! AvuM nA karazo. A to badhI majAka che. majAkanI vAtane Ama gaMbhIratAthI nA levAya.' ATheya priyAo ekI sAthe bolI UThI. zrI ane strInA tyAgathI ja uttama phaLa maLe che. bhale tame majAkamAM vAta karI rahyA ho paNa have to huM saMyama levAno ne levAno ja- Ama kahIne dhazo to meranI jema aDola rahyo. 'jo Apa dIkSA lezo to ame paNa laizuM. pati hoya tyAM ja satI zobhe ne ?' saMyama mATe sajaja thayelI saune dhakSAe abhinaMdana ApyA. have te dIkSA mATe prabhuzrI mahAvIra devanI pratIkSA karavA lAgyo. prakrama-6 : ane kharekhara bhagavAnazrI mahAvIra deva tyAM AvI pahoMcyA. ATheya patnI sahita dhakSAe prabhu pAse dIkSA lai lIdhI. prabhuzrI mahAvIra devanuM Agamana ane banevI dhazAnI dIkSA sAMbhaLIne zAlibhadra mAtAne kahyuM : haju paNa mane rajA ApatAM tuM kema muMjhAya che ? bhadrAne lAgyuM : have to premathI rajA ApavI ja paDaze. te zreNika mahArAjA pAse gai ane dIkSA mahotsava mATe rAjacihno mAMgyA tyAre teNe kahyuM : oha ! e zAlibhadra dIkSA le che ? to to huM pote ja teno dIkSA mahotsava karAvIza. kharekharo bhogI ane tyAgI to tamAro putra che. ame to samRddhi nathI bhogavI zakatA ane nathI choDI zakatA.' ARRARAUAYA8A82828282828282888 II II
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 Ama kahIne zreNike bhadrAne rAjacihno ApyAM. rAjI thayelI bhadrA ghare gai. A bAju zAlibhadra pratyakSa thayelA potAnA pitA-deva gobhadrane paNa dIkSA mahotsava ujavavA mATe vinaMtI karI. patnIone zikhAmaNa ApI. jinAlayomAM aThThAi mahotsava karyo. sAta kSetromAM saMpatti vAparI. devakanyAoe tene snAna karAvyuM. vastra alaMkArathI sajja thai, jina pUjA karI, yAcakone dAna ApI te zibikAmAM beTho. zibikAmAM te zreNika mahArAjA, gobhadra deva, mAtA bhadrA vagerethI parivarelo zobhavA lAgyo. hajAro mANaso sAthe zibikA samavasaraNa pAse pahoMcI. zibikAthI utarI zAlibhadra prabhuzrI mahAvIra deva pAse dIkSA lIdhI. dIkSA paryAyamAM eka divasa moTA banevI dhazA muninI sAthe zAlibhadra muninI maitrI jAmI gai. jamAi, putrI ane putrane dIkSita thayelA joi bhadrA potAne hatabhAgI mAnatI ghera gaI. zreNika vagere paNa svasthAne gayA. bhadrA ane batrIza patnIone zAlibhadra vinAnuM ghara smazAna jevuM lAgavA mAMDyuM. eka divasa varSa jevo lAMbo lAgavA mAMDyo. A bAju dhannA ane zAlibhadra munine gautamasvAmIe agiyAra aMgo bhaNAvyA. gurunizrAmAM rahetA teo dustapa tapa tapavA lAgyA. ThaMDI-garamInA ugra pariSado samatAthI sahana karavA lAgyA. ghora tapa karavAthI temanuM zarIra ekadama sUkAi gayuM. 12 varSamAM to teo saMpUrNa badalAI gayA. koi oLakhI paNa na zake teTalI hade badalAi gayA. bha.zrI mahAvIra deva sAthe 12 varSa pachI teo pharI rAjagRhamAM AvyA. 828282828282828282828282828282828482 // 7% |
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam Terr mAsakSamaNanA pAraNe teo prabhu pAse anujJA levA gayA tyAre prabhue zAlibhadra munine kahyuM : 'Aje tArI mAtA pAraNAnuM kAraNa banaze.' prabhunI rajA lai teo nagaramAM gocarI mATe gayA. prabhunI vANInA baLathI teo bhadrAnA mahelamAM ja jai pahoMcyA. anya bhikSuko jyAM ubhA rahe tyAM ja ubhA rahI dharmalAbha Apyo. A bAju putra muninA AgamanathI bhadrA tathA putravadhUo harSaghelA banI gayA hatA. koinuM dhyAna ghare AvelA munio tarapha gayuM nahi. temane koi oLakhI zakyuM paNa nahi. kSaNavAra tyAM UbhA rahI baMne munio tyAMthI nIkaLI gayA. emano samatAbhAva akhaMDa ja hato. jyAre teo nagarathI bahAra nIkaLI gayA tyAre sAme dahIM veMcanArI mahiArI maLI. e vRddha strI zAlibhadra munine joi atyaMta romAMcita banI gai. ghaDapaNamAM paNa tenA stanamAMthI dUdha jharavA lAgyuM. teNIe munine dahIM vahoravA mATe vinaMtI karI. nirdoSa jANIne zAlibhadra munie te grahaNa karyuM. e mahiyArI AnaMdathI jhUmI UThI. tenI AMkhomAMthI harSanI azrudhArA, stanamAMthI dUdhanI dhArA ane pAtramAMthI dahIMnI dhArA varasI paDI. bhagavAna pAse AvIne zAlibhadre pUchyuM : bhagavan ! mAruM pAraNuM mAtAe kyAM karAvyuM ? tyAre bhagavAne kahyuM : 'vatsa ! dahIM vahorAvanArI e vRddha nArI bIjI koi nahi, paNa tArA pUrvabhavanI mAtA ja che. pahelA te nAmathI ja dhanyA hatI. have te dahIMnA dAnathI sAcI dhanyA banI che.' Ama kahIne prabhue pUrvabhavanI badhI vAta kahI. EREREREREREI || 76 //
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 A sAMbhaLIne zAlibhadranA hRdayamAM vairAgyabhAva ekadama UchaLI paDyo. temaNe pAraNuM karyuM, paNa mana to AtmabhAvamAM ja ramaNa karI rahyuM. * prakrama-7 : prabhuzrI vIranI vANIe zAlibhadra munine vicAratA karI mUkyA : arere ! A janma-maraNanA cakkara kyAM sudhI cAlyA karaze ? eka vakhatano huM saMgama govALa ! sAva rAMka ! ane A bhavamAM huM RddhimAna zAlibhadra ! re karmasattA ! tuM kevA-kevA nAca nacAve che ? have mAre tArI A badhI jaMjALamAMthI mukta banI javuM che. anazana karI jhaTapaTa Atma-kalyANa sAdhI levuM che. anazananI A vAta temaNe dhanya munine kahI. dhanya muni to emanI vAta sAMbhaLIne tarata ja taiyAra thai gayA. anazananI icchAvALA baMne munio prabhuzrI mahAvIrasvAmI pAse pahocyA. prabhue prazaMsAtmaka vacanothI abhinaMdana ApyuM : he vatso ! tame puNyazALI cho. tamAruM saMyama jIvana saphaLa che, parAkramane dhanuSya banAvI, manane bANa banAvI, lakSyamAM sAvadhAna banI rAdhAvedha sAdhI lo. prabhunA AzIrvAda lai, zrIgautamasvAmInI sAthe vaibhAragiri para AvyA. zilAtalane pUMjI, namaskAra mahAmaMtranuM smaraNa karI, sarva jIvone khamAvI, cAra AhArano saMpUrNa tyAga karI, cAra AzaMsAo choDI temaNe 'pAdapogama' nAmanuM anazana svIkAryuM. mana ane zarIrathI meru jevA aDola banI gayA. 8A%A88888A YAUAAAAAAAAA II 99 II
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 gautama svAmIe baMnenI khUba khUba upabRhaNA karI. A bAju batrIza putravadhUo sahita bhadrA putra zAlibhadra muninA darzana karavA utsuka banelI bhagavAna pAse pahoMcI. tyAre abhayakumAra sAthe zreNika mahArAjA paNa tyAM AvI pahoMcyA. prabhune namaskAra karI bhadrA sabhA tarapha jovA lAgI : kyAM che mArA putra muni ? zAlibhadra muni kyAMya nahi dekhAtAM tene prAsako paDyo. prabhune pUchyuM : prabhu ! dhannA - zAlibhadra muni kyAM che ? mArA ghare vahoravA kema na padhAryA ? prabhue kahyuM : teo tamArA ghare AvyA hatA. paNa tamAruM dhyAna gayuM nahi. tethI kAMi ja vahoryA vinA teo nIkaLI gayA. rastAmAM maLelI pUrvabhavanI mAtA dhanyAe dahIM vahorAvyuM. dahIMthI mAsakSamaNanuM pAraNuM karIne, mArI rajA laine teo hamaNA ja vaibhAra parvata para gayA che ane anazana svIkAryuM che. prabhunI A vAtathI bhadrAnA hRdayamAM ekadama jhATako lAgyo. tene AkhI duniyA pharatI lAgI. bANathI vIMdhAyelI haraNI jevI te ghAyala thai gai. nIsAsA nAkhatI, Dagale-pagale lathaDiyA khAtI, pote raDatI bIjAone paNa raDAvatI bhadrA vaibhAragiri para AvI. zreNika ane abhayakumAra paNa tyAM AvyA. dhagadhagatI zilA para mAkhaNanA piMDa jevA dhanya-zAlibhadra munine joine bhadrA haiyAphATa vilApa karavA lAgI. zAlibhadranI patnIo paNa A dezya joine haiyuM thIjI jAya tevuM rudana karavA lAgI. emanuM A rudana vaibhAragirinI kotaromAM paDaghAvA lAgyuM. temanA duHkhathI jANe vaibhAragiri paNa raDavA lAgyo ! 8A%A88888A YAUAAAAAAAA // 78 |
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282 zreNika mahArAjA bhadrA pAse AvIne amRta-madhurI vANI kahevA lAgyA : "o bhadrA ! tuM to A jagatamAM vaMdanIyone paNa vaMdanIya che. mahAtmAone paNa mAnanIya che. tuM to ratnakukSi che. tuM to naMdanavananI dharatI che, jayAM AvA kalpavRkSa samAM A mahAmunivara pedA thayA che. tArA bhAgyanuM varNana koNa karI zake ? siMhaNa jevI teM siMha jevA parAkramI putrane janma Apyo che. tArA kapALa para strI-ziromaNino suvarNa paTTo lagADavo joie. to phogaTa vilApa choDI de, tuM vIramAtA thaine Ama raDe kAM ? AvI rIte tane 2DavuM zobhe nahi. atyAre to kaTokaTIno samaya che. tArA putra munie anazana svIkAryuM che. je mRtyuthI duniyA DaratI phare che te mRtyune temaNe sAmethI AmaMtraNa ApyuM che. AvA avasare to tAre dhairya ane utsAhapreraka vacanothI temane abhinaMdana ApavA joie." zreNikanI samajAvaTathI bhadrAno zoka saMtApa thayo. have te AzIrvAda ApatAM kahevA lAgI : o jagatamAM vIra muni ! tuM jaya pAma. he vIranA ziSya ! tuM jaya pAma, tArA prabhAvathI huM paNa vizvamAM vaMdanIya banI chuM. munivaro ! tamAro mArga kalyANakArI bano ! nirvidanapaNe tame tamAruM lakSya siddha karo.' Ama AzIrvAda ApIne bhadrA potAne ghera gaI. rAjA vagere paNa svasthAne gayA. A bAju baMne munio samAdhipUrvaka kALadharma pAmI sarvArthasiddha vimAnamAM deva thayA. tyAMthI vI mahAvideha kSetramAM manuSyapaNuM prApta karI teo mokSamAM jaze. nayA zaH-samudraH, prAta-maunIndra-mudraH | travanupa draH, tya-samponidraH | mana-mana-rudra, sarvato mavamadraH I fzavapatharatha-madrA, zrapuni: zanidraH | - zrI dharmakumAra paNDita 8A%A88888A YAUAAAAAAAAA || 7 ||
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERERER zAlibhadranA pUrvabhavo jayapura nagaranA dhanadatta sArthavAhane tyAM koi bIjA nagarathI tejapAla nAmano sArthavAha AvI pahoMcyo. tenI paristhiti nabaLI hovAthI te dhanadattane tyAM nokara tarIke rahyo. paNa dhanadatta zeTha khUba ja dhArmika vRttinA hatA. teo tejapAlane nokaranI dRSTie nahi, paNa sAdharmikanI dRSTie jotA. kAraNa ke dhanadattanI jema tejapAla paNa custa jaina zrAvaka hato. eka vakhata tejapAlane tIrthayAtrAe javAnuM mana thayuM. paNa paisA vinA zI rIte javAya ? ane paisA to tenI pAse hatA nahi. nokara pAse eTalA badhA paisA hoya paNa kyAMthI ? AthI teNe potAnA zeTha dhanadatta pAsethI yAtrA mATe udhAra paisA mAMgyA ane yAtrA mATenI anujJA mAMgI. zeThe paNa tene agyAra hajAra pAMcaso tetrIsa sonaiyA udhAra ApyA. AthI tejapAla rAjI thato-thato tIrthayAtrAe upaDyo. khUba ja bhAvapUrvaka tIrthayAtrA karI ane te jayapura tarapha pAcho vaLI rahyo hato tyAre tenuM mRtyu thayuM. dhanadattanuM devuM emane ema rahI gayuM. tIrthayAtrAnA prabhAvathI tejapAla rAjagRhI nagarImAM gobhadra zeTha thayo. A bAju kALakrame dhanadatta zeTha paNa mRtyu pAmI saMgama nAmanA govALa thayA. nAnapaNamAM munine khIra vahorAvI te ja vakhate mRtyu pAmI gobhadrane zeThane tyAM zAlibhadra tarIke janmyA. FRERERERE || 8 ||
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 gobhadra zeTha muni banI svarge gayA. paNa devuM haju gayuM nhotuM. AthI teo svargamAMthI zAlibhadrane dararoja navvANuM peTI mokalatA hatA. zAlibhadranA pUrvabhavanI A vAta kavizrI dIpavijayajIe eka sajajhAyamAM karelI che. juo DhALa-4 (kapUra hoye ati UjaLo re - e dezI) dhyAre thAvara tIrthane re, tejapAla eka dhyAna; siddhAcala giranArajI re, sameta zikhara bahumAna re. bhaviyAM ! vaMdo tIratha rAja || 1 ||, pAMca kalyANaka bhUmi re, bahu munivara niravANa; pAdukA pratimA vaMdiye re, dekhI te ahiThANa re. || 2 || tejapAla ima ciMtavI re, harakhyo tIratha kAja; dhanadatta zeThane vInave re, anujJA dIo guNa pAja re. | 3 || igyAra hajAra ne pAMcase re, tetrIza sonaiyA lIdha; nAme udhAra lakhAvIne re, paMtha prayANa te kIdha re. || 4 || 82828282828282828282828282828282828 Il ? it
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam 828282828282828282828282828282828288 yAtrA karI ghera AvatAM re, mAragamAM tejapAla; maraNa lahyuM zubhagati hui re, deNAno rahyo jaMjAla re. / 5 // dhanadatta zeTha maraNa lahI re, saMgama thayo govALa; munidAna khIraprabhAvathI re, huo zAlibhadra puNyapAla re. || 6 || tejapAla tIrthaprabhAvathI re, gobhadra zeTha huo nAma; putra pitA do avataryA re, rAjagRhI zubha ThAma re. // 7 // deNuM tejapAla bhavataNuM re, dIdhuM zeTha gobhadra; leNuM dhanadatta bhavataNuM re, lIdhuM te RNa zAlibhadra re. | 8 || peTI navvANuM nita diye re, svargathI putrane kAja; mAtAne batrIza bhArajA re, vilase puNyanAM kAja re. || 9 ||. koi roga kei dveSathI re, leNuM lIye sahu koya; te mATe RNa mata karo re, eha zIkhAmaNa joya re. || 10 || gUrjara dezano zeThajI re, zAlibhadra opama jAsa; hemAbhAinA rAjamAM re, kIdho varNana khAsa re. || 11 // 82828282828282828282828282828282888 II 2 |
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 leNa-deNA RNa upara re, varNavyo eha sajajhAya; saMvata aDhAra ekANuM re, dIpa vijaya kavirAya re. || 12 / koi jagyAe AnA karatAM taddana judI vAta paNa Ave che. koi nagaramAM eka khUba ja kaMjUsa zeTha raheto hato. pAse aDhaLaka paisA hovA chatAM kharacavAnuM nAma nahi. nagaramAM rahelA bIjA badhA zeThIyAo avasara-avasare paisA kharacatA. garIbone ApatA. sAdharmikone jamADatA. paNa A zeTha ? emanI to zI vAta karavI ? jamavA badhe ja pahoMcI jAya... paNa koIne jamADavanuM nAma nahi. loko emanA viSe bolatA : A te zeTha che ke koNa che ? sAkSAt kaMjUsAino avatAra che. badhAnuM jamavuM paNa koine jamADavA nahi. A te vaLI kyAMnI rIta ? potAnA pitAnI, kuTuMbanI loko dvArA thatI AvI niMdA sAMbhaLI te zeThanA putro ati khinna hatA... paNa kare zuM ? pitA pAse emanuM kazuMya cAlatuM nahi. paNa eka divase emaNe nakkI karyuM : game te thAya paNa eka divasa gAma-jamaNa rAkhavuM ane maheNuM TALavuM ane A vAtanI pitAne gaMdha paNa na AvavA devI. nakkI karelA divase gAma lokone AmaMtraNa ApyuM. loko badhA temane tyAM jamavA AvyA. A avasare putroe kaMjUsa pitAne makAnanI meDI para caDAvI dIdhA ane nisaraNI kADhI lIdhI. kAraNa ke 82828282828282828282828282828282828 || 8 ||
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282 teo pitAjIno svabhAva jANatA hatA teo bhUlecUke paNa nIce na AvI jAya ane prasaMga bagADI na nAkhe eTalA mATe putroe AvI yojanA karelI. lokono kolAhala sAMbhaLI upara rahelA zeThe vicAryuM : A zAno kolAhala che ? nIce joyuM to khyAla Avyo : are A to mArA putroe ja jamaNavAra goThavyo lAge che. paNa mane vAta paNa na karI ? athavA mArA jevA kaMjUsane vAta kareya zuM ? arere mArI kaMjUsAinA kAraNe mArA putro paNa mAro vizvAsa karatA nathI. AvI rIte vicArI rahelA zeThanI najara nIce vahoravA AvelA eka muni para paDI. emane joine zeThanI bhAvanAmAM ekadama UchALo Avyo : are jIva ! teM jiMdagImAM kadI supAtra dAna ApyuM nathI. A avasara suMdara che. sAdharmikonI sAthe A muni bhagavaMtano paNa anupama lAbha ! huM jaldI jAuM ane munine vahorAvuM. Ama vicArI zeThajI nIce joyA vinA ja UtaravA mAMDyA... paNa nisaraNI hatI ja kyAM ? dhaDUma... eka moTA dhaDAkA sAthe zeThajI sIdhA nIce gabaDI paDyA. prANapaMkheruM tyAM ja UDI gayuM. mRtyu pAmIne saMgama govALa thayA. maratI vakhate munine dAna ApavAnI bhAvanA hovAthI A bhavamAM paNa khIra vahorAvavAnuM mana thayuM. khIra vahorAvI mRtyu pAmI munidAnanA prabhAve zAlibhadra banyA. 8A%A88888A YAUAAAAAAAAA . 6 Il #in
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ anukramaNikA | zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 viSaya ..... * prAsaMgika nivedana ....... * upakArI mahApuruSonI puNyasmRti dAnadharma mahimA . * prerakAzIrvacanam . ............. * prastAvanA ............ * **** * * * * * kiMcit (saMskRta) ........... * kiMcit (gujarAtI) .. zAlibhadra kAvya sAra * zAlibhadranA pUrvabhavo ................................ 80 * anukramaNikA .................................. 85 prakama-1 : maMgalAcaraNa . viSaya ........... zAlibhadra kathA prAraMbha dhanyA varNana .. dhanyAnI daridratA . ......................... vAcharaDA carAvato saMgama .................... saMgamanI khIra mATenI icchA ............... dhanyAno vilApa ........ pADozaNonuM Agamana ... vilApanuM kAraNa kahetI dhanyA .. pADozaNono madhura javAba .................. khIranI sAmagrI lAvatI pADozaNo .......... tapasvI muninuM Agamana .... saMgamano AnaMda ........... ....... 828282828282828282828282828282828282 .......... || 8 ||
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya ... zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 munine khIranuM dAna ...... saMgamanA dAnanI addabhutatA .................... saMgamane peTano roga thayo ................. mRtyu samaye saMgamanI vicAraNA ................. prakama-2 : jaMbUdvIpa-bharatakSetranuM varNana ..................... magadha-rAjagRhanuM varNana ........ mahArAjA zrI zreNika, mahArANI zrI celaNA .... gobhadra zeTha, bhadrA zeThANI . ............... saMgamanA jIvanuM avataraNa ................ bhadrAne dAnano dohalo .......... zAlibhadrano janma ...................... zizu zAlibhadranuM varNana ................... yuvAna zAlibhadranuM varNana ............... viSaya....... zAlibhadranA lagna ....... anAsakta zAlibhadra.. prakrama-3 : gobhadranI saMyama mATe vicAraNA ................. 95 dIkSA mATe gobhadranI patnI-putra sAthe carcA ..... gobhadranI dIkSA ane svargagamana ............... 99 peTI mokalatA gobhadra deva ............... 119 zAlibhadrano adbhuta vaibhava ................ zAlibhadrane anukULa chaye Rtu ............... * prakrama-4 : nepALanA vepArIo zreNika pAse .............. ratnakaMbalo kharIdatI bhadrA .....................149 ratnakaMbala mATe cellaNAno Agraha ............ 154 zreNikane potAne tyAM padhAravA bhadrAnI vinaMtI 165 82828282828282828282828282828282828 - - 143 || 6 ||
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya ... zrI zAlibhadra mahAkAvyam 178 - 307 309 - i che 322 8282828282828282828282828282828282 ! . ....... pRSTha viSaya... pRSTha 'svAmI' zabdathI zAlibhadrane jhATako ........... 173 : prakrama-7 : zAlibhadra-zreNika milana ... zAlimuninI anazana viSayaka vicAraNA ...... 299 zreNikanI vIMTI kUvAmAM ....................... 183 dhannA-zAlibhadra vaibhAragiri para ...... zreNikanuM svasthAnamAM gamana .................... bhagavAna pAse jatI bhadrA ..................... prakrama-5 : bhadrAno vilApa ................... . . * * * *** .. 313 zAlibhadranuM manomaMthane ...... ........... patnIono vilApa ..... ........................ dharmaghoSasUrinuM Agamana .... zreNikanuM AzvAsana .... zAlibhadra-bhadrAno saMvAda ....................... 203 bhadrAnA AzIrvAda ....................... prakrama-6 : dhannA-zAlibhadra sarvArthasiddhamAM ... bhagavAna pAse dhannAnI dIkSA .................. TIkAkAra-prazasti ............ zAlibhadranI dIkSA ............................ 242 zAlibhadrakAvyano gujarAtI anuvAda dhannA zAlibhadranI saMyama sAdhanA ............... 259 prakrama-1 thI 7 ........... ..........342 thI 516 dhannA-zAlibhadra pharI rAjagRhamAM ...............270 dhannA-zAlibhadrane koi svajanoe na oLakhyA .. 277 manapharAnI gaurava gAthA .. .....................517 dahIM vahorAvatI dhanyA...... 291 : 'manapharA' kalpanAnI AMkhe .... 32 5 82828282828282828282828282828282888 32.88 (jI 240 che IITa9
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 7 // 82828282828282828282828282828282888 8282828282828282828282828282828282 mahAkAvyam zAlibhadra
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaH pakrama: zAlibhadra mahAkAvyam // OM hrIM zrIM arha namaH // // manapharAmaNDanazrIvAsupUjyasvAmine namaH // // sAmakhIyArImaNDanazrIkunthunAthasvAmine namaH // // zrIpana-jIta-hIra-kanaka-devendra-kaJcana-kalApUrNasUrigurubhyo namaH // munizrIdharmakumArapaNDita-viracitam paM. zrImunicandravijaya-viracita-gUrjarAnuvAdasahitayA TIkayA vibhUSitam // zrI zAlibhadra mahAkAvyam // 8282828282828282828282828282828282 82828282828282828282828282828282888 TIkAkAra- maGgalAcaraNamprathamatIrthapatiH prathamo yatiH, kSitipatiH prathamo vihitonnatiH / nata-nR-santatirucca-pada-sthitiH, prathayatu prathamo jinarAT zubham // 1 // pravarSatpayodaM sudharmadrupoSe, sphurantaM ravi karmajambAlazoSe / pracaNDaM samIraM ca doSAbdavRnde, jinaM vAsupUjyaM prabhAte'bhivande // 2 // sakala-loka-prazAnti sukhapradaH, kuzala-pAdapa-poSaNa-vAridaH / manapharAnagarakavibhUSaNo, jayatu zAntijino gatadUSaNaH // 3 // girAvujjayante pavitre pravrajyA, tathA yena kaivalyamokSAvavAptAH / zivAnandano bhUtale zAntikartA, sa nemirjina: stAcca me vighnahartA // 4 // priye vA'priye vA samA yasya vRttiH, sadA yasya lokopakAre pravRttiH / stuve taM subhAvena zaDezapArzva, sadA'bhISTadaM pApa-vRkSaugha-pArzvam // 5 // mahAmervakampraM dharAtulyadhIraM, mahAmohanAzaikavIraM gabhIram / sthitaM kaccha-bhadrezvare tIrtharAje, kaSAyAgninIraM jinaM staumi vIram // 6 //
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaH pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 828ASASA 8282828282828282828282828282 yazasvI varcasvI prazamajaladhi: saMyamanidhiH, gaNeza: sUrIzo, jayatu kanaka: zarma-janakaH / tapasvI tejasvI sarala-prakRti: pApa-viratiH, munIndro devendro jagati gatatandro vijayatAm // 7 // adhyAtmamUrti zazizubhrakIti, saMsArabhIti paramAtmaprItim / payojakAnti parama-prazAnti, sUri kalApUrNamahaM namAmi // 8 // madhuravacanaM saumyA-nanaM saubhAgyazAlinam / kalAprabhaM stuve bandhu-kalpatarUpazobhitam // 9 // mRtyu-vyAdhi-janurjarAdilaharI-mAlA-karAle bhRzaM, majjantaM bhava-vAridhAvazaraNaM, dInaM samuddhatya mAm / zIghraM sthApitavAn vrata-pravahaNe, kAruNyamAnIya yaH, tasmai madgurave namo'stu satataM, zrImukticandrAya ca // 10 // yasyAH prasAdAt kila mAdRzo'pi, zakto'bhavad vRtti-vidhAna-kArye / tAM bhAratI raJjitavijJa-vargA, smRti samAnIya ca haMsayAnAm // 11 // dharmakumAra-sandRbdha-kAvyasyA'ya tanomyaham / bAlopakAriNIM TIkA, saralAmarthadarzinIm // 12 // (yugmam) vANI dharmakumArasya, yatigAmbhIryazAlinI / sAgara-mathane nUnaM, kuNerme'yaM tadudyamaH // 13 // kva vAg dharmakumArasya, kva ca hInA mati mama / kva taraNiH kva khadyotaH, kva meruH kva ca rAjikA // 14 // | tathApi puNyapAlasya, sAdhoH samprApya preraNAm / sajjIbhUto'smi TIkAyAM, dhASTayaM kSAmyantu me budhAH // 15 // athASTabhiH zlokai rgranthakAra-maGgalAcaraNam 828282828282828282828282828282828282
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaH // atha prathamaH prakramaH // pakrama: zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 zrIdAnadharmakalpadrurjIyAt saubhAgyabhAgyabhUH / pUrvApazcimatIrtheza-lakSmIbhogamahAphalaH // 1 // 'zrIdAnadharmakalpadruH' zrIdAnadharma eva kalpadruH kalpavRkSaH 'jIyAt' jayatu / kathambhUtaH saH? 'saubhAgyabhAgyabhUH' saubhAgyaM ca bhAgyaM ca saubhAgyabhAgye te eva 'bhUH' bhUmiH prabhavasthAnaM yasya saH / punaH kathambhUtaH ? 'pUrvApazcimatIrtheza-lakSmIbhogamahAphalaH' pUrvazca apazcimazca pUrvApazcimau na vidyate pazcimaH-pazcAt yasmAt sa apazcimaH carama ityarthaH pUrvApazcimatIrthezAnAM zrIAdijinavIrajinAnAM, lakSmINAM bAhyAntarazrINAM bhogA eva mahAphalAni yasya saH // 1 // ___ Adau dhanabhave yena, ghRtameghAyitaM tathA / jajJe yatho:zasyazrIH zrInAbheyaH sa vaH zriye // 2 // 'yena' Adijinena 'Adau dhanabhave' dhanasArthavAharUpe prathamabhave 'tathA' 'ghRtameghAyitam'-ghRtameghavadAcaritam, 'yathA' 'urvI-zasya'-rAjJaH 'zrIH' lakSmI: meghapakSe-'urvI' vizAlA 'zasyazrIH' dhAnyalakSmI: / 'jajJe' jAtA 'sa' 'nAbheyaH' nAbhisUnuH zrIAdinAthaH 'vaH' yuSmAkam 'zriye' bAhyAntaralakSmyai bhavatu / zrIAdinAthajIvena kila dhanabhave dharmaghoSamunaye ghRtadAnamakAri // 2 // AdyajanmamahAdAnamUlo nonmUlitaH kila / yasya prabalamithyAtva-dantinA bodhipAdapaH // 3 // koTi prApti dayAdAne, devadUSyaM dhvajaM kila / nissaGgo'pi dadau yazca, zrIvIraH zivAya vaH // 4 // 828282828282828282828282828282828282 // 3 //
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaH pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282882 8282828282828282828282828282 'yasya' vIrajinasya 'prabalamithyAtvadantinA' dRDha-mithyAdarzanahastinA 'AdyajanmamahAdAnamUlaH' Adye janmani nayasArabhave vihitaM mahAdAnaM-supAtradAnameva mUlaM yasya saH / 'bodhipAdapaH' samyaktvavRkSaH pakSe-pippalavRkSaH / 'na unmUlitaH' na nirdlitH| gajo hi pippalaM AtmIyaM bhojyaM matvA nonmUlayati / 'pippalo'zvatthaH zrIvRkSaH kuJjarAzanaH / kRSNAvAso bodhitaruH' iti haimanAmamAlAyAm // 3 // tathA 'yazca ni:saMgo'pi' tyaktasaMgo'pi 'dayAdAne' kRpAtyAgau / 'koTiM' uttamakoTi koTIzvarapakSe-lakSazatam 'prApte' gate 'devadUSyaM' indradattaM skandhasthitaM viziSTavastraM 'dhvajaM' vastrapakSe-patAkAM 'dadau' yAcanArthamAgatAya bhUdevAya dattavAn 'sa zrIvIraH' zrIvardhamAnasvAmI 'vaH' yuSmAkam 'zivAya' bhadrAya mokSAya vA bhavatu / yaH koTIzvaro bhavati sa nijagRhopari dhvajaM datte iti prAcInarUDhiH // 4 // budhairvicAritA cAru vizvatritayagocarA / puNyaprasravaNoccArA, gaurdevI kAmadA'stu me // 5 // 'budhaiH' paMDitaiH kAmadhenupakSe-vibudhaiH daivairityarthaH / 'cAru' sAdhu 'vicAritA' vyAkhyAtA pakSe-vizeSeNa cAritA 'vizvatritayagocarA' trilokaviSayA pakSe-vizvatritayameva gocara: gavAM cArasthAnaM yasyAH sA 'puNyaprasravaNoccArA' puNyaMpavitraM prasravaNaM-prakarSeNa sravaNaM uccAraNaM yasyAH sA / pakSe-puNyaM-pavitraM prasravaNaM-mUtraM uccAra:-gomayaM ca yasyAH sA / 'gaurdevI' vAgdevI-sarasvatI, pakSe-kAmadhenuH / 'me' mama 'kAmadA' iSTadAtrI 'astu' bhavatu // 5 // yadIya-kara samparkAd, rasollAso'zmano'pi me / guravaste prasIdantu, zrIsomaprabhasUrayaH // 6 // 'yadIyakarasamparkAd' yadIyahastasaMsargAt soma(candra)pakSe-yadIyakiraNasaMyogAt 'azmano'pi' dRSado'pi 'me' duSattulyajaDasya mama pakSe-candrakAntamaNeH 'rasollAsaH' kAvyarasaprAdurbhAvaH jAtaH pakSe-rasakSaraNam / 'te zrIsomaprabhasUrayaH' ARRARAUAYA8A8282828282828AKUR // 4 //
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaH pakrama: zAlibhadra mahAkAvyam 82828ksa 8282828282828282828282828282 somena candreNa tulyA prabhAM yeSAM te tannAmakA: sUraya: AcAryAH / 'guravaH' gurudevA: / 'prasIdantu' prasannAH bhavantu / ayaM bhAva:-candropalazcandrakiraNaiH saMspRSTaH san jalaM muJcati tathA ahamapi zrIsomaprabha-gurukarasamparkAt kAvyarasaM muJcAmikAvyaM kurve iti // 6 // zrIdevAnandaziSyazrIkanakaprabhaziSyarAT / zrIpradyumnazciraM jIyAt, granthasyAsyApi zuddhikRt // 7 // 'asya granthasya' zAlibhadrakAvyasya 'zuddhikRt' saMzodhakaH 'zrIpradyumnamunirapi' 'ciraM' 'jIyAt' jayatu / kathambhUtaH? 'zrIdevAnandaziSyazrIkanakaprabhaziSyarAT' zrIdevAnandasya ziSyazrIkanakaprabhamuneH ziSyarATa vineyamukhyaH // 7 // yebhyaH zrIjainadharmasya, mahodayamayI prabhA / pUjyA nandantu te zrIma-dudayaprabhasUrayaH // 8 // 'te pUjyA zrImadudayaprabhasUrayaH nandantu' jayantu / 'yebhyaH zrIjainadharmasya' 'mahodayamayI' paramAnandapUrNA mokSamArgaprakAzinI 'prabhA' kAnti: prasUtA // 8 // dakSiNAvarttazaMkhazrIrdAnadharmaH suzabdabhUH / heturakSINalakSmINAM, bhavAmbhodhau sudurlabhaH // 9 // helayA kalayAmAsa, karaM yasyAcyutazriyaH / zrIzAlibhadraM zrIzAli-bhadraM taM kathayA prathe // 10 // 'bhavAmbhodhau' saMsArasAgare / zaMkhapakSe-bhavavat mahAdevavat rudre bhIme sAgare / 'sudurlabhaH' atiduSprApaH, dakSiNAvarttazaMkhavat dAnadharmo'pi sudurlabhaH / 'akSINalakSmINAm' akSayazrINAm / pakSe-anazvaralakSmINAM 'hetuH' kAraNam / dakSiNAvartazaGke nidhisthite vardhate hi lakSmIH / 82828282828282828282828282828282828
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 'suzabdabhUH' zobhana: zabda:-kIrti: tasya bhU:-utpattisthAnam / dAnena hi kIrtiH jAyate / yaduktam-'yatnAnusAriNI vidyA, lakSmI: puNyAnusAriNI / dAnAnusAriNI kIrtiH buddhiH karmAnusAriNI // pakSe-suzabdaH zaGkhanAdaH tasya bhUH utpttisthaanm| 'dakSiNAvarttazaMkhazrI:' dakSiNAvarttazaMkhasya zrI: iva zrIH yasya saH 'dAnadharmaH' // 9 // 'yasya acyutazriyaH' acyutA abhraSTA zrI: dAnajanyA lakSmIH yasya sa acyutazrI: tasya shaalibhdrpuurvbhvjiivsnggmsy| zaGkapakSe-acyutA abhraSTA zrI: lakSmIH yasya tasya viSNoH / 'zrIzAlibhadraM' zrIzAlibhi: kalamaudanaiH-zAlinirmita-pAyaseneti bhAvaH bhadraM-maMgalaM bhadrakaramityarthaH yasya tam / viSNupakSe-zriyA lakSmyA zobhayA vA zAlate zobhate ityevaMzIlaM bhadrakaraM ca / 'karaM' hastam / 'helayA' lIlayA / 'kalayAmAsa' bhUSitavAn / bhavati hi viSNuhaste dakSiNAvartaH pAJcajanyanAmA zaGkhaH / 'taM' zrIzAlibhadram / 'kathayA' caritreNa / 'prathe' prasiddhaM karomi // 10 // tAvadAbAlagopAla-mahelaM prathitA kathA / zrIrAmasyeva saubhAgya, zrIzAleH kiJciducyate // 11 // 'tAvad' 'AbAlagopAlamahelaM' AzizugopAGganam / 'zrIrAmasya' 'iva' yasya 'kathA' 'prathitA' prasiddhA / tasya 'zrIzAle:' zAlibhadrasya 'saubhAgya' 'kiJcid' 'ucyate' kathyate / zrIzAle: pUrNasaubhAgyakathane mAdRzAM kva zaktiH? // 11 // dhanadhAnyairagAdhazrIH, sambAdhaH sAdhugodhanaiH / dezo'sti magadho nAma, nagadhoraNibandhuraH // 12 // 'dhanadhAnyaiH' dravyAnnaiH / 'agAdhazrIH' agAdhA-asthAgA zrI:-lakSmIH yasya saH / 'sAdhugodhanaiH' sAdhubhiH-sajjanaiH 8282828282828282828282828282828888 // 6 //
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaH pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam SASASAR 8282828282828282828282828282 godhanaiH-vAgdhanaizca paMDitairityarthaH / zobhanagovRndaizca / 'sambAdhaH' saGkalaH / 'nagadhoraNibandhuraH' na gacchatIti naga: parvata: vRkSazca teSAM dhoraNyA-zreNyA bandhuraH-manohara: 'magadho nAma dezo'sti' // 12 // AsIdiha mahAzAli-pAlizAlitasImabhUH / 'zAligrAma' iti grAma-grAmaNI rAmaNIyakAt // 13 // 'iha' magadhadeze 'rAmaNIyakAt' ramaNIyatvapradhAnatvAt / 'grAmagrAmaNI:' grAmamukhya: / 'zAligrAma' 'iti' nAmnA 'AsIt' kathambhUta: ? 'mahAzAlipAlizAlitasImabhUH' mahAnta:-manoharA ityarthaH zAlayaH uttamatandulAH yeSu tAni / upalakSaNataH kSetrANi teSAM pAlibhiH (bhASAyAM 'pAla') zAlitA-zobhitA sImabhUH-prAntakSitiH yasya saH // 13 // 'dugdhadhvani-dhanAloka-payasyAmoda-bhojanaiH / bAlorNAkambala-sparza-yaMtra vaiSayikaM sukham // 14 // 'dugdhadhvani dhanAloka payasyAmoda bhojanaiH' dugdhadhvaniH-godohanakAle jAyate hi dhvaniH, dhanAlokaH govRndadarzanaM 'gokulaM godhanaM dhanam' iti haimanAmamAlAyAm / payasyAmodaH-paramAnnasugandha; bhojanaiH bhojyaiH / 'bAlorNAkambalaspazaiMH' | 'bAlameNDhakorNAnirmitakambalasparzanaiH zrotra-netra-ghrANa-rasana-sparzana-krameNa pnycprkaarm| 'vaiSayikaM' indriyaviSaya-janyaM dezajaM ca / 'viSayastUpavartanam / dezo janapado nIvRt' iti haimyAm / 'sukhaM' zarma / 'yatra' zAligrAme abhavat // 14 // | pAnIyacchAyAlaGkArI, bahudhAnyopakArakaH / RjuniSpakamArgazrIH, sa grAmaH sajjanAyate // 15 // 'saH' zAligrAmaH 'sajjanAyate' sajjana iva Acarati / katham ? 'pAnIyacchAyA'laGkArI' sarasyAdInAM pAnIyejale nagarasya yA chAyA-pratibimbaM saiva alaGkArA: bhUSaNAni tadvAn / sajjanapakSe-pAnIyavat svacchA chAyA-kAntiH yeSAM te tadvAn / sajjano hi mahattvazobhArthamalaGkArAn dhArayati / 'bahudhAnyopakArakaH' bahudhAnyAdibhi: upakArakaH / pakSe-'bahudhA' satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 7 //
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaH pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282882 8282828282828282828282828282 bahuprakAreNa anyasya upakArakaH / paropakAraparA hi sajjanAH / yaduktam-"pibanti nadyaH svayameva nAmbhaH, svayaM na khAdanti phalAni vRkSAH / nAdanti sasyaM khalu vArivAhAH, paropakArAya satAM: vibhUtayaH // 1 // 'RjuniSpakamArgazrI:' 'saralapaGkahInamArgazrI:' saralA-avakA paGkahInA-kardamarahitA mArgazrI:-mArgazobhA yasmin saH / pakSe-saralA-akuTilA paGkahInApAparahitA mArgazrI:-jIvanapathazobhA yasya saH // 15 // dhanyA-varNanamdhanurvallirivocchinna-vaMzA'pi guNasaMgatA / pratipaccandralekheva, niSkalaGkA kRzA'pi yA // 16 // kadalIvadasArA'pi, prAJjalA zItalA mRduH / nirAdhArA'pi hi sadA-cArA tArAvalIva yA // 17 // sarvatrAhitasaujanyA, tatra mAnyA nijairguNaiH / abhUdabhidhayA dhanyA, nArI nArINavaibhavA / / 18 // 'tatra' zAligrAme 'abhidhayA' nAmnA 'dhanyA' 'nArI' strI abhUt / kathambhUtA sA ? yA ucchinnavaMzA-ucchinnaH vaMza: kulaparaMparA yasyAH sA / dhanuHpakSe-ucchinnaH vaMza:-veNuH yasyAH sA / 'api' tathApi / 'dhanurvalliriva' dhanuryaSTirikha 'guNasaMgatA' guNaiH saMgatA / pakSe-pratyaJcA-yutA / 'pratipaccandralekhA iva' zuklapakSaprathamatithizazirekhA iva 'kazA'pi' durbalA'pi 'yA' dhanyA 'kalaGkarahitA' cauryAdikalaMkahInA / candrapakSe-mRgarUpazyAmakalaMkena rahitA / nahi bhavati pratipaccandre kalaMkaH // 16 // 'kadalIvat' mocAtaruvat, 'asArA'pi' dhanarUpasArarahitA'pi, pakSe-balarahitA, bhavati hi kadalIstambha: asAraH / 'prAJjalA' akuTilA saralA, kadalIvRkSo'pi sarala eva bhavati / 'zItalA' akopanA, kadalyapi zItaiva / 'mRduH' komalA kadalyapi mRdureva / 'yA' 'tArAvalIva' tArakazreNiriva 'nirAdhArA'pi' patyAdyAdhArarahitA'pi / tArApakSegaganasaJcAritvAt nirAdhArA / 'hi' nizcayadarzakamavyayam / 'sadAcArA' zubhacaritrA pakSe-satatabhramaNazIlA // 17 // satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaH pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 'sarvatra' sakala prasaMge 'AhitasaujanyA' sthApitasajjanatA 'nijaiH' svaiH 'guNai; kSamAdyaiH 'mAnyA' sarvaprAtivezmikAdyaiH mAnyA 'nArINavaibhavA' na arINa: akSINaH api tu kSINa eva vaibhavo yasyAH sA, niHsvA ityarthaH // 18 // jaGgamaH sevadhistasyA, manorathaturaGgamaH / Aste sUnuranUnAGgaH, 'saGgamaH' saukhyasaGgamaH // 19 // 'tasyA' dhanyAyA: 'saGgamo' nAma 'sUnuH putraH 'Aste' astItyarthaH / kathambhUta: sa: ? tasyA: 'jaGgamaH' calan 'sevadhiH' nidhiH / 'manorathataraGgamaH' tasyAH manorathe-icchApUraNe turaGgamaH azvaH / athavA manaH eva rathaH tatra turaGgamaH / azvo hi zIghragAmI / apUrNecchau hi pitarau santAnebhyaH svecchApUrtimicchataH / 'anUnAGgaH' avikalAGgaH, 'saukhyasaGgamaH' / saukhyasya-sukhasya saMgamaH-saMyogo yasmAt saH, sukhasaMyuta ityarthaH // 19 // saMgama-varNanamsa soma iva saumyazrI-zcaturazca cakoravat / ahiMsakaH zuko yadvat-kalagI: kalakaNThavat // 20 // vinaye vetasaH sAkSAd, vivekI kalahaMsavat / svabhAvAdeva nirmAyaH, sAraGga iva saGgamaH // 21 // kIdRzaH sa saGgamaH ? 'somaH iva' candra iva, 'saumyazrI:' saumyA zAntisahitA zrI: zobhA yasya saH / 'cakoravat' jyotsnApriya- 2 pakSivat 'caturaH' kuzalaH / 'yadvat' yathA 'zukaH' kora: 'ahiMsakaH' hiMsArahita: tadvat so'pi ahiMsakaH / zukaH khalu phalAni atti tannAmA'pi phalAdanaH, yaduktaM haimyAm-'raktatuNDaH phalAdanaH' / 'kalakaNThavat' kokilavat 'kalagI:' madhuravacanaH // 20 // 'vinaye' vinayakaraNe 'sAkSAt' pratyakSaM 'vetasaH' vetrayaSTiH, tadvat namanazIla: / 'kalahaMsavat' ARRARAUAYA8A8282828282828AKUR
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaH pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 rAjahaMsavat vivekI / yathA haMsaH kSIranIre vevekti tathA'yamapi satyAsatye vevekti / 'svabhAvAt-eva' prakRtyA eva 'nirmAyaH' mAyArahitaH, ka iva ? 'sAraGga iva' hariNa iva // 21 // laghunA'pi kulInenA-viparItena tena sA / muditA'bhUd vipattreNA-pyAzA vizrAma zAkhinA // 22 // 'vizrAmazAkhinA' vizrAme dhanyAmanorathavizrAntau zAkhinA-vRkSatulyena / 'tena' putreNa / 'sA' dhnyaa| 'AzA' AzAbhUtA manorathamayItyarthaH / pakSe-diga / 'kASThA''zA diga harita kakup' iti haimyAm / 'muditA' AnanditA 'abhUt' jAtA / kIdRzena tena ? 'laghunA'pi' bAlakenA'pi vRkSapakSe-hrasveNA'pi 'kulInena' kulotpannena, pakSe-pRthvIlInena (ku-pRthvI) 'aviparItena' vaiparItyarahitena vinItenetyarthaH / pakSe-na vibhiH-pakSibhiH parItena-yuktena / 'vi-vaya:-zakuntAH' iti haimyAm / 'vipatreNa' vipadbhyaH trAyate vipattastena vipadkSakeNa / pakSe-vigatapatreNa api AzA-dig muditA abhUdityarthaH // 22 / / anindurapi dIpAlI-rajanI dIpradIpikA / vidhavA'pi tathA nArI, rAjate putradIpikA // 23 // 'anindurapi' indunA-candreNa rahitA api 'dIpAlI-rajanI' dIpAlikArAtriH / 'dIpradIpikA' dIprA: dIpikA: yasyAM sA / rAjate tathA iyamapi / 'aninduH' na mRtA'patyaprasavinI, 'nazyatprasUtikA ninduH' iti haimyAm / 'nArI' dhanyA 'vidhavA'pi' vigatadhavA-patirahitA'pi / 'putradIpikA' putra eva dIpakaH yasyAH sA / asyAyattatkSipakAdInAm 2 / 4 / 11 / / iti haimasUtreNa dIpikA / 'rAjate' zobhate // 23 // yathA dIpAlikAkalpA kIrtyate kila kArtikI / tathaivA'vidhavAdezyA, strI putrAd vidhavA'pyaho // 24 // yathA kila 'kArtikI' pUrNimA dIpAlikAkalpA kiJcidUnA dIpAlikA kIyate kathyate / kArtikI-pUrNimA satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaH pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 828ASASA 8282828282828282828282828282 devadIpAlI kathyate / tathaiva iyamapi 'strI' dhanyA 'vidhavA'pi' patihInA'pi 'avidhavAdezyA' sadhavAsamA / 'aho ityAzcarye' / / 24 // uttamAH svaguNaiH khyAtA, madhyamAstu piturguNaiH / itIva saGgamasyeha, nAma na jJAyate pituH // 25 // 'uttamAH' utkRSTAH janAH / 'svaguNaiH' nija-kSamAdikaiH guNaiH / 'khyAtA:' vizrutAH / madhyamAstu madhyamaguNadhArakAstu 'pituH' janakasya 'guNaiH' dAnAdikaiH khyAtAH / itIva 'iha' jagati 'saMgamasya' 'pituH' janakasya 'nAma' abhidhAnaM 'na jJAyate' na zrUyate / ayaM bhAvaH-saMgamaH kila bhuvi svanAmnA vikhyAtaH, na tu pitRnAmnA, ataH sa uttamaH puruSaH / yaduktam-'uttamA AtmanaH khyAtAH, pituH khyAtAzca madhyamAH / adhamA mAtulAt khyAtAH, zvazurAccAdhamAdhamAH' // 25 / / dhanyA-dAridryamnijAGgajasya poSAya, zoSAya prAcyakarmaNaH / sA'nyasadmasu nizcchadmA, cakre karmANi nirmalA // 26 // 'nizchadmA' niSkapaTA nirmalA / 'sA' dhanyA / 'nijAGgajasya' svaputrasya / 'poSAya' poSaNAya / 'prAcyakarmaNaH' pUrvajanmakRtapApakarmaNaH / 'zoSAya' nAzAya / 'anyasadmasu' parageheSu / 'karmANi' gRhakAryANi / 'cakre' karoti sma // 26 // sUtacUtasya sekAya, dAridrayAnalazAntaye / cintAsantApanAzAya, duHkhapaGkApanItaye // 27 // ugrAntaraGgarogArtA, jalayogacikIriva / dakSA cikSepa sAkSepa-mudakumbhAnadAmbhikA // 28 // (yugmam ) 'sAkSepaM' sAkrozam / 'dakSA' caturA / 'adAmbhikA' kapaTarahitA / sA dhanyA 'udakumbhAn' jalaghaTAn / 'cikSepa' 82828282828282828282828282828282888 // 11
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam Terr kSipati sma / kimarthaM ? 'sutacUtasya' putrasahakArataro: / 'sekAya' siJcanAya / 'dAridryAnalazAntaye' nirdhanatAgnizamanAya / 'cintAsantApanAzAya' cintAjanyaH yaH santApaH tasya nAzAya dhvaMsAya / 'duHkhapaGkApanItaye' duHkhakardamaM dUrIkartuM / kIdRzI sA ? 'ugrAntaraGgarogArttA' ugrai: pracaNDaiH dAridryAdyairantaraGgaiH rogaiH ArttA pIDitA / 'jalayogacikI: iva' jalayogaM cikIrSatItyevaMzIlA / yathA kila ugraroga pIDitaH jalayogaM karoti tathA iyamapi // 27 // 28 // sammArjanaM cakArA'ryA, harmyANAM karmaNAmiva / gharaTTai rdalayAmAsa, maraTTai rvipadAmiva // 29 // 'AryA' AryakulodbhavA sA dhanyA 'karmaNAmiva' prAktanakarmaNAmiva / 'harmyANAM dhanikagRhANAM / 'saMmArjanaM' zuddhi / 'cakAra' karoti sma / 'vipadAM' duHkhAnAm / 'maraTTairiva' mardakairiva / 'gharaTTaiH' ('ghaMTI' iti bhASAyAm) 'dalayAmAsa' dalayati sma // 29 // akhaNDaM khaNDayantI sA, musalaiH kuzalA kaNAn / durantaduritAnIva, reje raJjitasajjanA // 30 // 'kuzalA' caturA / 'raJjitasajjanA' prINitasujanA / 'sA' dhanyA / musalaiH 'kaNAn' dhAnyAdikhAdyAvayavAn / 'durantaduritAnIva' gahanapApAnIva / 'akhaNDaM' satataM / 'khaNDayantI' khaNDanaM kurvatI / 'reje' rAjate sma // 30 // bhojyAcchAdanasandehe dehe cintAgninA tathA / dhanigeheSu sA dehe, sehe duHkhaM yathA bhRzam // 31 // yathA 'sA' dhanyA / 'dhanigeheSu' zrImadgRheSu / 'dehe' zarIre / 'bhRzaM' atyantaM / 'duHkhaM' vipadaM / 'sehe' sahate sma / tathA bhojyAcchAdanasandehe' bhojanavastrasaMzaye / 'cintAgninA' cintAvahninA / 'dehe' dahyate sma / manasi api iti zeSaH // 31 // FRERERER prathamaH prakramaH // 12 //
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERERE govatsAn cArayan saGgamaH athASTavarSaH sotkarSaH, saGgamaH sphuradudyamaH / gocare cArayAmAsa, vatsarUpANi vatsalaH // 32 // atha 'aSTavarSa:' aSTavatsaravayA: / 'sotkarSa: ' sotsAhaH / 'sphuradudyamaH' ullasadUrjA: / 'vatsalaH' govatseSu vaatslybhRt| 'saGgamaH' dhanyAputraH / ' gocare' gAvo yatra caranti tasmin / 'vatsarUpANi' govatsAni / 'cArayAmAsa' cArayati sma // 32 // jaganmitrAvalokena, sa buddhaH zuddhabuddhimAn / tyaktasvaviSayagrAmo, daNDacIvarakhaNDabhRt // 33 // pavitragoprasUtAni, vatsarUpANyamatsaraH / puraskRtya kRtI puNya karmANIva vanAnyagAt // 34 // 'jaganmitrAvalokena' sUryAvalokena / munipakSe arhadavalokena / 'buddhaH' jAgRtaH, pakSe- jJAtatattva: / 'zuddhabuddhimAn' / vimalamatiH, pakSe-jainatattvajJAnAt zuddhabuddhiH / sa saGgamaH / 'puNyakarmANIva' sukRtakarmANIva 'vanAni' gahanAni / 'agAt' gacchati sma / kIdRzaH saH ? ' tyaktasvaviSayagrAmaH ' parihatanijadezagrAmaH / pakSe parihRtendriyaviSayagrAma: / 'daNDacIvarakhaNDabhRt' daNDaM ca vastrakhaNDaM ca bibhartItyevaMzIlaH / pakSe - tathAbhUtaH sAdhuH / dhArayatyeva jainamuniH daNDa- vastrakhaNDAdIni / 'amatsaraH ' mAtsaryarahita: / jainamunirapi amatsaraH eva bhavati / 'kutI' sukRtI puNyavAn / pakSe-vidvAn muniH / 'jJaH prApta - rUpa- kRti - kRSTyabhirUpadhIrA:' iti haimyAm / kiM kRtvA ? 'vatsarUpANi govatsAni / pakSe-lakSaNArthataH vacanAni / 'puraskRtya ' agrekRtvA / kathambhUtAni ? 'pavitra goprasUtAni' pavitrAyAH goH prasUtAni jAtAni / pakSe pavitravANI - prasUtAni // athavA yathA kRtI puNyakarmANi puraskRtya yAti tathA saH vatsarUpANi puraskRtya vanAni agAt ityevamapi artha: syAt // 33 // 34 // GRERERER prathamaH prakramaH // 13 //
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam Terr nArINAM vAg yathA tathyA, kumArINAM vizeSataH / gavAM reNustathA pathyA, vatsAnAM tasya sAdhikam // 35 // yathA 'nArINAM' strINAM / 'vAk' vANI 'tathyA' styaa| 'vizeSatazca' vizeSarUpeNa ca / 'kumArINAM' kanyAnAM / vANI satyA bhavati / tathA 'gavAM' dhenUnAM / 'reNu' raja: / 'pathyA' hitA / punaH 'tasya' saGgamasya vatsAnAM 'sA' reNuH / 'adhika' vizeSataH pathyA abhUt // 35 // suhitAnIndriyANIva, vatsarUpANyatucchadhIH / vicArya saMvaraM nItvA, kambalI kukSizambalI // 36 // mUlottaraguNagrAma-saGgatirmAtRbhaktibhAg / nizAsu sukhazayyAyAM sa sAdhuriva lIyate // 37 // 'atucchadhIH' udAttamatiH / 'saH' saGgamaH / 'suhitAni' atizayahitakarANi tRptAni vA / 'indriyANIva' karaNAnIva / 'vatsarUpANi' vatsAni / 'vicArya' vizeSeNa cArayitvA / sAdhupakSe - cintayitvA 'saMvaraM' jalam / 'nItvA' pAyayitvA / pakSe-upazamaM nItvA saMyamya vA / 'kambalI' kambalo'sti yasya saH gopaH sAdhuzca / 'kukSizambalI' kukSimAtraM udaramAtraM 'zambalaM' pAtheyaM tadvAn // 36 // 'mUlottaraguNagrAmasaGgatiH' mUlAt zaizavAt Arabhya uttarA - utkRSTA guNagrAmasaGgatiH guNasandohasahitatA yasya saH / pakSe- 'mUlaguNAH ' mahAvratAni / 'uttaraguNAH' piNDavizuddhyAdayasteSAM sandohasaGgatiH yasya saH / mAtRbhaktibhAg' jananyAH bhaktaH / pakSe aSTapravacanamAtRbhaktibhAg / 'nizAsu' rAtriSu / 'sAdhuriva' muniriva' 'sukhazayyAyAM sukhakArizayanIye / pakSe - sukhakaravasatau / 'lInAti' svapitItyarthaH // 37 // KER prathamaH prakramaH // 14 //
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaH pakrama: zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 saGgamasya kSIrabhojanecchAanyadA'pazyadutpazyaH, parvaNi kvApi bAlakaH / kadannabhojanastatra, paramAnnaM gRhe gRhe // 38 // 'anyadA' ekasmin samaye / 'kvApi' kasmiMzcit / 'parvaNi' parvotsavasamaye / 'kadannabhojanaH' kutsitabhojanabhuk / 'utpazyaH' urdhvaM pazyatItyevaMzIla: unmukhaH ityarthaH / 'bAlakaH' saGgamaH / 'tatra' zAligrAme / 'gRhe gRhe' pratigRhaM / 'paramAnnaM' pAyasaM / 'apazyat' pazyati sma // 38 // atucchamutsavaM matvA, tattvAtattvAvicArakaH / sa nijAM jananI sabhya-mabhyadhAdibhyaputravat // 39 // 'tattvAtattvAvicArakaH' tattvAtattvayoH sadasatoH avicArakaH acintaka: bAlyatvAt / 'saH' saGgamaH / 'atucchaM mahAntaM' 'utsavaM' maham / 'matvA' jJAtvA / 'nijAM' svAM / 'jananI' mAtaraM / 'sabhyaM' pradhAnaM yathA syAttathA / 'ibhyaputravat' zreSThiputravat / 'abhyadhAt' bhASitavAn // 39 // ambA'vilambaM sadyo'dya, mahyaM sahyAya sajjaya / pAyaM kAya-saMprItyai, sitAyuktaM ghRtaplutam // 40 // 'amba' he mAtaH ! / adya 'sahyAya' nIrogAya / 'mAM' matkRte 'sadyaH' sapadi / 'avilambaM' vilambaM vihAya / 'pAyasaM' paramAnnaM / 'sajjaya' kuru / tacca kIdRzam ? 'sitAyuktaM' zarkarAsahitaM / 'ghRtaplutaM' sarpimizritaM / katham? 'kAyasamprItyai', kAyasya zarIrasya samprItyai dehapuSTayai // 40 // mAtA provAca he vatsa ! rUpanArAyaNasya te / nijalIlAvilAsasya, bAlakasya baliH kriye // 41 // 828282828282828282828282828282828282 // 15 //
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam CHEKER 'mAtA' jananI 'provAca' bhASitavatI / 'he vatsa !' he putra ! 'rUpanArAyaNasya' rUpeNa viSNutulyasya / 'nijalIlAvilAsasya' svakrIDAvibhramasya / 'bAlakasya' zizoH / 'te' tava / ahaM 'baliH ' upahAraH 'kriye' / viSNutulyasya tava kRte ahaM balirUpA bhavAmItyarthaH // 41 // nyuJchanaM tava netrANAM, bhASitasyAvatAraNam / bhrAmye'haM bhujayo jata-mukhakasya mriye mriye // 42 // 'tava' 'netrANAM' nayanAnAM / 'nyuJchanaM' 'luchaNuM' iti bhASAyAm / 'bhASitasya' vacanasya ca 'avatAraNaM' 'ovAraNaM' iti bhASAyAm / karomIti zeSaH / 'jAtamukhakasya' jAtaM mukhakaM mukhaM, kaH svArthikaH, lakSaNArthataH vacanaM yasya tasya putrasya / 'bhujayo:' doSNoH ahaM 'bhrAmye' ahaM bhramaNaM karomi / 'mriye mriye' tava kRte prANAnapi jahAmi / 'marI phITuM' iti bhASAyAm // 42 // pramodamedurasvAnta, sadA santuSTa jAta te / bAlakasyApyabAlasya, na kadApi kadAgrahaH // 43 // 'pramodamedura-svAnta' he harSamudita manaH ! 'sadA santuSTa' nityaM santoSavan / 'jAta' putra ! / tava 'bAlakasyApi ' zizorapi / 'abAlasya' viduSaH / 'kadApi' kasminnapi samaye / 'kadAgrahaH ' hAgrahaH / 'na' na jAtaH // 43 // zraddhAM te purayiSyAmi, dUrayiSyAmyamaGgalam / vadanti prati putraM hi pratyanIkaM na mAtaraH // 44 // 'te' tava / 'zraddhAM' AzAm / 'pUrayiSyAmi' pUrNAM kariSyAmi / 'amaGgalaM' abhadram / 'dUrayiSyAmi' nAzayiSyAmi / " iti taM prati mAtA provAca / yataH 'mAtaraH' jananyaH / putraM sutam prati / 'pratyanIkaM' pratikUlam / 'na vadanti' na bhASante / uktaM ca- 'sudhAmadhuvidhujyotsnA mudvIkAzarkarAdibhiH / vedhasA sAramuddhRtya vihitaM jananImanaH // 44 // FRERERE prathamaH prakramaH / / 16 / /
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaH pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 sAkSAdiva sudhAsArai-AhArairatiraJjitaH / mAtrA mAtrAdhikaM bAla-statkAlamagamad gRhAt // 45 // 'sAkSAdiva' pratyakSamiva / 'sadhAsAraH' amRtasAraiH / vyAhAraiH' vacanaiH / 'vyAhAro bhASitaM vacaH' iti haimyAm / 'mAtrA' jananyA / 'mAtrAdhikaM' atimAtram / 'atiraJjitaH' atiprINitaH / 'bAlaH' saGgamaH / 'tatkAlaM' tatkSaNam / 'gRhAt' gehAt / 'agamat' jagAma // 45 // vanyA vallIva dhanyA'tha, svAGgajasya gajasya sA / dantairudantairvAJchAyA, dhutA vicchAyatAmitA // 46 // atha 'dhanyA' saGgamamAtA / 'svAGgajasya' nijaputrasya / 'gajasya' gajatulyasya / 'vAJchAyAH' icchAyAH / 'dantaiH' dantatulyaiH / 'udantaiH' vRttAntaiH / 'dhutA' kampitA / 'vanyA' bane bhavA vanyA / 'vallIva' lateva / 'vicchAyatAM' mlaanim| 'itA' prAptA / ayaM bhAva:-yathA kila gajadantadhutavallI vicchAyatAM gacchati tathA dhanyA'pi putravAJchAvRttAntaiH mlAni gtaa| tasyAstatpUraNe'sAmarthyAt // 46 // dhanyAyAH vilApaH / sA'cintayadatha vyartha-pratyAzAvidhurAzayA / matto'dhikAM vyadhAdvadhA, vazAM kAM durdazAvazAm // 47 // atha 'vyarthapratyAzAvidhurAzayA' putraM prati vRthAzvAsanavyAkulahRdayA / 'acintayat' cintayati sma / kimityAha'vedhAH' brahmA 'matto'dhikAM' madadhikAm / 'durdazAvazAM' durdaivaparAdhInAM kAM 'vazAM' nArIm / 'vyadhAt' akarot ? na kAmapItyarthaH // 47 // nimnaM strIjanma tatrApi, vaidhavyaM navyaduHkhakRt / dauHsthyaM sthAnamanasthAyA, dAsyaM hAsyakaraM jane // 48 / / 828282828282828282828282828282828482
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 828ASASA 8282828282828282828282828282 'jane' loke prathamaM tAvat / 'strIjanma' mahilArUpeNa janma / 'nimnaM' tuccham / ananta-pAparAzyudayAt strIjanma labhyate iti Agame'pi kathitameva / 'tatrApi' strIjanmanyapi / 'vaidhavyaM' patirAhityam / 'navyaduHkhakRt' adhikakaSTakAri / tatrApi 'dauHsthyaM' daurgatyaM dAridrayam / 'anAsthAyAH' azraddhAyAH / 'sthAnaM' dhAma / tatrApi 'dAsyaM' dAsatvam / 'hAsyakaraM' hAsyAspadamiti / / 48 // smAraM smAraM pUrvasaukhyaM, tAraM tAraM ruroda sA / rINAnAmiha nArINA-muditaM ruditaM balam // 49 // 'sA' dhanyA / 'pUrvasaukhyaM' sadhavA'vasthAyAH sukham / 'smAraM smAraM' smRtvA smRtvA 'tAraM tAraM' atyantamuccaiH / __ 'ruroda' roditi sma / 'iha' loke / 'rINAnAM' khinnAnAm / 'nArINAM' strINAm / 'ruditaM' kranditam / 'balaM' zaktiH / 'uditaM' kathitam // 49 // hA mAtaH ! kimahaM jAtA? hA pitaH pAlitA'smi kim ? / vipadAM varNakagrAmaH, prakAmamasukhAspadam // 50 // 'hA' iti khedadarzakamavyayam / 'mAtaH' re janani ! ahaM kiM kasmai prayojanAya 'jAtA' putrItvena utpannA ? 'hA pitaH' re janaka ! kiM katham / 'pAlitA' AhArAdinA poSitA ? yato'haM 'vipadAM' duHkhAnAm / 'varNakagrAma:' dRSTAntasamUhaH / 'vAnagI' iti bhASAyAm / yAvantyo jagati vipadaH santi tAsAM dRSTAntAH mayi vidyante ityarthaH / 'prakAmaM' atyantam / 'asukhAspadaM' duHkhasthAnamasmItyarthaH // 50 // abhadrA'pi yathA bhadrA, dhanyA'haM nAmatastathA / ekadA'pyekaputrasya, nAlambhUSNuH subhojane // 51 // yathA abhadrA'pi akalyANyapi tithi: 'bhadrA' iti nAmataH' iti nAmnA prasiddhA / yaduktaM-bhaume 'maMgala' nAma ARRARAUAYA8A8282828282828AKUR // 18 //
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaH pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282882 8282828282828282828282828282 viSTiviSaye, 'bhadrA' kaNAnAM kSaye / 'vRddhiH' zItaliketi tIvrapiTake, 'rAjA' raja:parvaNi || 'miSTatvaM' lavaNe viSe ca 'madhuraM', 'jAmiH' sapatnyAM punaH / 'pAtratvaM' ca paNAGganAsu ruciraM, nAmnA tathA nArthataH // (zArdUla.) 'tathA' tena prakAreNa / 'ahaM' ahamapi / 'nAmataH' abhidhAnata eva 'dhanyA' / vastutastu adhanyA eva / yataH 'eka-putrasya' saGgamasyaikasya / 'subhojane' paramAnarUpa - sa-rasA''hArecchApUraNe / 'ekadA'pi sakRdapi / 'nAlambhUSNuH' na samarthA'smItyarthaH // 51 // zrutveti prativezinya, AvezinyastayA zucA / tarjanena pradezinyaH, sukhAdezinya aiyaruH // 52 // 'zrutveti' iti dhanyApralApaM AkarNya | 'prativezinyaH' prAtivezmikyaH / 'pADozI' iti bhASAyAm / 'aiyaruH' aagcchn| kIdRzyaH ? 'tayA zucA' tena zokena / 'AvezinyaH' AvezavatyaH vyAkulAH / 'tarjanena' dhanyAduHkhanivAraNA'samarthamAtmAnaM prati tarjanena-tiraskAreNa / 'pradezinyaH' tarjanyaH tarjanyaGgalIsadRzyaH / 'tarjanI tu pradezinI' iti haimyAm / 'sukhAdezinyaH' sukhadAyinyaH // 52 // rAjanyasyeva rAjanyaH, prAyo'riH prAtivezmikaH / kSetrAvanerivAsyAstu, sravantyastA rasazriye // 53 // yathA rAjanyasya' kSatriyasya / anyo rAjanyaH' para: kSatriyaH / prAyaH' prAyeNa / 'ari:' zatruH / tathaiva prAtivezmikasya anya: prAtivezmikaH prAyaH ariH / kintu dhanyAviSaye naivam / kSetrAvaneH iva' kedArapRthivyAH iva / 'tAH' prAtivezmikyaH' 'sravantyaH' azrudhArayA sravantyaH / kSetra-pakSe-nadyaH / 'rasazriye' paramAnnarUparasavatIzriye / pakSe-jalazriye / abhavanniti zeSaH / / 53 // svasaH saMvRNu niHzvAsAn, mAtarmAtaH paraM rudaH / kalyANavalleH kalyANi, vAraNaM kAraNaM vada // 54 // 'svasaH' he bhagini ! / 'niHzvAsAn' duHkharUpAn niHzvAsAn / 'saMvRNu' apanaya / 'mAtaH' he amba ! / 'ataH satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 19 //
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama zrI zAlibhadra mahAkAvyam pakramaH 8282882 8282828282828282828282828282 paraM' ata: pazcAt / 'mA rudaH' mA rudihi / 'kalyANi' he kalyANamayi ! / 'kalyANavalleH' tava bhadralatAyAH / 'vAraNaM' nivArakaM / 'kAraNaM' hetum / 'vada' brUhi // 54 // kuzalaM kuzalaM sUnoH, zAntaM zAntamamaGgalam / ityUcuH sUcita-sneha-sarvasvAstAM tadA hi tAH // 55 // 'sUnoH' putrasya / kuzalaM kuzalaM bhadraM bhadram / 'amaGgalaM' akalyANaM / 'zAntaM zAntaM' ati zAntaM bhavatu / iti 'sUcitasnehasarvasvAH' deyatvena sUcitaM snehena sarvasvaM yAbhiH tAH prAtivezmikyaH / 'tadA' tasmin kAle / 'tAM' dhanyAm / 'UcuH' babhASire // 55 // atho vidhUya netrAmbu, prAJjalA kambalAJcalaiH / zuciH sovAca zocAmi, mandabhAgyA kimAtmanaH ? // 56 // atho 'kambalAJcalaiH' kambalasya aJcalaiH prAnta-bhAgaiH / 'netrAmbu' nayanAthu / 'vidhUya' apanIya / 'zuciH' pvitraa| 'prAJjalA' saralA / 'sA' dhanyA / 'uvAca' vadati sma / yat 'mandabhAgyA' alpapuNyA / 'AtmanaH' svasya / 'kiM' vastu / 'zocAmi' zokaM kurve ? || 56 // pralApakAraNaM kathayantI dhanyAAjanma duHkhadagdhAM mAM, vidagdhA api mugdhavat / tApaM kiM pRcchata svacchA, iSTikApAkamUSikAm // 57 // 'svacchA' nirmalahRdayA: / 'vidagdhAH' caturA: api yUyam / 'mugdhavat' ajJavat / 'AjanmaduHkhadagdhAM' AjIvanakaSTagrastAm / 'iSTikApAkamUSikAM' iSTikApAka ('nibhAIM' iti bhASAyAm) samIpabilasthitAM mUSikAsadRzIM mAM / 'tApaM' zarIracittAdisantApam / kiM pRcchata ? kiM pRcchAM kuruta ? // 57 / / 828282828282828282828282828282828482 // 20 //
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaH pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 vizeSastu vizeSajJA, manoratharathe'dya mAm / avedanaH sutaH sUtaH, saMyuyoja jaradgavIm // 58 // 'vizeSajJAH' viziSTavijJAH he prAtivezmikyaH ! 'vizeSastu' viziSTo'yaM vRttAntaH / adya 'avedanaH' viziSTajJAnavihInaH / 'sUtaH' sArathiH sUtatulyaH / 'sutaH' putraH / 'manoratha-rathe' manorathaH eva rathaH tasmin / 'jaradgavIM' jaratI gauH tatsamAm mAm / 'saMyuyoja' samyak yunakti sma // 58 // ___tannirvAhAkSamA kSAmA, viSIdAmi niSIdata / heturnAnyaH saukhyaketu-rbhavatsannidhisannidheH // 59 // 'tannirvAhAkSamA' tannirvAhe tanmanorathapUraNe akSamA-asamarthA / 'kSAmA' kRzA / 'viSIdAmi' viSAdaM karomi / 'yUyaM niSIdata' upavizata / 'bhavatsannidhisannidheH' bhavatInAM sannidhiH-sAnnidhyaM sAmIpyaM eva sannidhiH-zobhano nidhiH tasmAt / 'saukhya-ketuH' mama saukhyasya ketuH ketanam sukhasUcakamityarthaH / 'anyo hetuH' aparaM kAraNam / 'na' na vidyate // bhavatsAnnidhyameva mama sukhakAraNamiti bhAvaH // 59 // prAtivezmikInAM madhurapratyuttaramtatastA vismitA smAhuraindro gaja ivAGgajaH / kalpadrumaphalazreNI, nissahe ! kiM samIhate ? // 60 // 'tataH' tatpazcAt / 'tAH' prAtivezmikyaH / 'AhuH' kathayanti / 'niHsahe' he asamarthe ! / 'aindro gajaH iva' airAvaNahastIva / 'aGgajaH' tava putraH / kiM 'kalpadrumaphalazreNI' kalpataruphalAvalI / 'samIhate' icchati ? // 60 // gadgadaM sA jagAdAtha, susnigdhaM vasudhAsudhA / pratItaM paramaprItyai, nisargAt svargiNAmapi // 61 // pAyasaM sadvaca iva, nirddhanaiH kvApi nApyate / tattenAyAci yad dRSTa-zraddhAlurbAlako janaH // 62 // satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 21 //
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERER atha 'sA' dhanyA / 'gadgadam' gadgadtApUrvakam / 'jagAda' jalpati sma / 'susnigdhaM' ghRtAdinA samyak snigdham / 'vasudhAsudhA' vasudhAyAM pRthivyAM sudhA amRtarUpam / 'svargiNAmapi' devAnAmapi / 'nisargAt' svabhAvAt / 'paramaprItyai' atyantatoSAya / 'pratItaM' prakhyAtam // 61 // 'pAyasaM' paramAnnam / 'savaca iva' madhuravacanamiva / 'nirddhanaiH' daridaiH / 'kvApi' kutrApi / 'nApyate' na labhyate / tadvat tat pAyasam / 'tena' bAlena / 'ayAci' yAcyate sma / 'yad' yt:| 'bAlako janaH' zizulokaH / 'dRSTazraddhAluH' dRSTaM vastu zraddadhAti samIhate ityevaMzIlaH bhavati // 62 // UcustAH sajjanaMmanyA:, samaduHkhasukhA vayam / anayA carcayA varye!, snehazUnyA vibhAvitAH // 63 // 'sajjanaMmanyAH' AtmAnaM sajjanaM manyante ityevaMzIlAH / tAH' prAtivezmikyaH / 'UcuH' avocan / vayaM 'samaduHkhasukhA:' samAnAni duHkhasukhAni yAsAM tAH duHkhe duHkhinyaH sukhe sukhinyaH smaH ityarthaH / kintu varye! he zreSThe ! anayA 'carcayA' AlApena / tvayA vayaM 'snehazUnyA: ' premarahitA: / 'vibhAvitA:' vijJApitA: // 63 // dhanye dhanyAsi mAnArthe, jIvaM muJcanti mAninaH / jIvitAdhika-putrArthe, tvaM tu mAnaM na muJcasi // 64 // 'mAnArthe' svagauravArtham / 'mAnina: ' svamAninaH puruSAH / 'jIvaM' prANAn / 'muJcanti' tyajanti / tvaM tu 'jIvitAdhikaputrArthe' prANebhyo'pi priyasya putrasya arthe kRte / 'mAnam' svagauravamapi / na muJcasi na jahAsi / 'dhanye' he dhanye ! / tvaM satyaM 'dhanyA' na kevalaM nAmnA, kintu kAryeNA'pi dhanyA / 'asi' vartase / he dhanye svamAninaH svagauravarakSaNArthaM jIvanamapi tyajanti / tvaM tu prANapriyaputrArthaM svagauravamapi na tyajasi / satyaM tvaM 'dhanyA' asi, svagauravasya rakSaNAt - iti bhAvaH // 64 // sa prathamaH prakramaH // 22 //
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaH pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 dhUmarIbhirivAsmAbhiH, zAmyed duHkhAnalo na cet / verikhAsya bAlasya, kiM nAntIyate ruciH // 65 // 'dhUmarIbhiriva' avazyAyatulyAbhiH (dhUmarI-'jhAkala' iti bhASAyAm) 'asmAbhiH' prAtivezmikIbhiH / 'cet' ydi| 'duHkhAnalaH' tava vipattidavAgniH / 'na zAmyet' na zAntaH syAt / kintu 'raveriva' sUryasyeva / 'asya bAlasya' zizoH saGgamasya / 'ruciH' abhilASa: / ravipakSe-kiraNa: / 'ki' katham / 'nAntIyate' na AcchAdyate ? ayaM bhAva:-dhUmarIlaharIbhiH dAvAnala: na zAmyati, kintu sUryakiraNAstu chAdyante eva, tadvat vayaM prAtivezmikyaH tava sarvaduHkhA'panayane asamarthAH kintu tava putrecchApUraNe tu samarthAH eva // 65 // kA'pyavAdIdimaM putraM, bhojayiSye sva-vezmani / parA'vocadyuktamevaM, pratyekaM kramazaH punaH // 66 // 'kA'pi' strI / 'avAdIt' avocat / 'imaM putraM' saGgamaM bAlam / 'sva-vezmani' nijagRhe / 'bhojayiSye' bhojanaM kArayiSyAmi / 'parA' anyA kAcit strI / 'avocat' akathayat / 'evaM' ittham / 'pratyeka' pratyekastrINAM gRhe / 'kramazaH' krameNa / puna: "yuktaM' bhojayituM samucitam // 66 / / mAtA pramodate naivamanyA''caSTa viziSTadhIH / parA babhASe sambhUya, sarvAH kurmo vayaM tvadaH // 67 // 'anyA' parA / 'viziSTadhIH' asAdhAraNamatiH strI / 'AcaSTa' avak / 'mAtA' jananI / 'evaM' anyagRhe bhojnen| 'na pramodate' na prasannA bhavati / 'parA' anyA kApi / 'babhASe' uvAca / 'vayaM sarvAH' sakalA: prAtivezmikyaH / 'sambhUya' sammIlya / 'adaH' paramAnnam / 'kurmaH' vidadhmaH' // 67 // satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 23 //
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam ANASASA kSIravastUni AnayantyaH prAtivezmikya: ityuktvaikA guNaprAyAn, praiSIt kalamatandulAn / payobhiH pUritAM pArIM, sva-yazobhirivetarA // 68 // AjyaM prAjyaM rasazrINAM, sAmrAjyamiva cAparA / kalAM sitopalAM cAnyA, prItisphItimivojjvalAm // 69 // 'iti' evaM prakAreNa 'uktvA' kathayitvA / 'ekA' kAcit naarii| 'guNaprAyAn' guNatulyAn ujjvalAnityarthaH / 'kalamatandulAn' kalamajAtIyazAlIn / 'praiSIt' prAhiNot ayacchadityarthaH / 'itarA' anyA nArI 'svayazobhiriva' nijakIrtibhiH iva / 'payobhi:' dugdhaiH / 'pUritAM' pUrNAm / 'pArI' pAtram / 'pArIo - ghaDo' iti bhASAyAm / praiSIt // 68 // 'aparA' anyA nArI / caH samuccaye / rasazrINAM sAmrAjyamiva / 'prAjyaM' puSkalam / 'AjyaM' ghRtam / praiSIt / ghRte hi rasAdhipatyaM sarvaviditameva / kathitaM cAyurvede - ghRtamAyuriti / 'anyA' nArI / 'premasphItimiva' snehavistArAmiva / 'ujjvalAM' zvetAm / 'kalAM' madhurAm / 'sitopalAM' zarkarAm / 'zarkarA tu sitopalA' iti haimyAm / praiSIt / / 69 / / datte snehaM varArakSa-styaktanIrAnumAnataH / sA sakhIbhyastu taM prApa-dujjhitAzru-jalAdhikam // 70 // 'varArakSaH' varaH zreSThaH ArakSaH rakSaka: / lakSaNArthataH araghaTTavAhakaH / ' tyaktanIrA'numAnata:' AkRSya muktajalaparimANA'numAnataH / 'snehaM' tailam / 'datte 'siJcati / 'U~javuM' iti bhASAyAm / datte hi tailaM yantre yAntrikAH / yati jalaM araghaTTa AkarSati tadanusAreNaiva cakre snehaM pUryate / 'sA' dhanyA / 'tu' parantu / 'ujjhitAzrujalAdhikam' netramuktabASpa-nIrAdapi adhikam / 'taM' sneham / 'sakhIbhyaH' prAtivezmikIpArzvAt / 'prApat' prAptavatI / 70 / / | CRERERED prathamaH prakramaH // 24 //
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaH pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 zataiH supATakaH prApyaH, sahastraiH prAtivezmikaH / tasyAstu prativezinyaH, prAptAH korTi parAM punaH // 71 // zataiH rUpyakaiH supATaka:-zobhano grAmaikavibhAga: 'pADo' iti bhASAyAm / prApya: labhyaH / 'sahastraiH' (zobhana:) prAtivezmikaH prApyaH / 'tasyAH' dhanyAyAH / 'tu' parantu punaH / 'prativezinyaH' prAtivezmikyaH / 'parAM' paramAm / koTi koTisaMkhyAM uttamakakSAM ca / prAptA / rUpyakazatavyayena eka: supATako labhyate, sahasra-vyayena ca eka: suprAtivezmiko labhyate kintu tasyAH ekarUpyakasyApi vyayaM vinA suprativezinyaH parAM koTi-uttamAM kakSA prAptAH / koTirUpyakalabhyAstA jAtA ityarthaH // 71 // duSprApA prativezinyo duHkhAdarzanibhA api / tAstasyA duHkha-zalyAyaskAntaratnopamAH punaH // 72 // 'duHkhe' Apattau / 'AdarzanibhA api' darpaNasadRzya: api / prativezinyaH / 'duSprApA:'-durlabhAH / 'tAH' prtiveshinyH| 'tasyAH' dhanyAyAH / punaH 'duHkhazalyAyaskAntaratnopamAH' duHkhazalyodhdaraNe ayaskAntaratnopamA lohacumbakatulyA abhUvan // 72 // dhanyamaMnyA tato dhanyA, paramAnnasya saGgamam / vidhAya saGgamasyA'rthe'jani pramadamedurA // 73 // tataH 'dhanyaMmanyA' AtmAnaM dhanyaM manyate ityevaMzIlA dhanyA / 'saGgamasya arthe '-kRte 'paramAnnasya' pAyasasya / 'saGgamaM' lAbhaM 'vidhAya' kRtvA / 'pramadamedurA'-pramoda-puSTA / ajani-jAtA // 73 // visRjya vatsarUpANi, snAtaH zAntaparizramaH / AjagAma nijaM dhAma, saGgamaH zubhasaGgamaH // 74 // 828282828282828282828282828282828282 // 25 //
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaH pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 __'vatsarUpANi' govatsAni / visRjya tyaktvA / snAtaH / 'zAntaparizramaH' zAntaH parizramaH yasya saH / 'zubhasaGgamaH' zubhasya puNyasya bhAvI saGgamo yasya saH / saGgamaH / 'nijaM' svam / dhAma-gRham / AjagAma-Agacchati sma // 74 / / AstAsane sa niHzalye, nizcale mAtRkalpite / samAzrityottarAM kASThAM, jainadharma ivAmale // 75 // uttarAM kASThAM-uttaradizam / dharma-pakSe-uttamAM niSThAm / 'samAzritya' puraskRtya / 'amale' ujjcale / jainadharme iva niHzalye-kaMTakAdi-zalyarahite / pakSe-mAyAdizalyarahite 'nizcale' acale-pakSe durvAdibhi: niSkampe / 'mAtRkalpite'jananInirmite / pakSe-pravacanamAtRjAte / Asane / sa saGgamaH Asta-upAvizat // 75 // mAtA jJAnavatIvAsya zizorage catuSkikAm / gRhidharmataronaphalAdAnakRte nyadhAt // 76 // 'jJAnavatI Dava' bhAviphalaveditrI iva / 'mAtA' jananI / asya zizoH bAlasya / 'agre' puraH / 'gRhidharmataroH' gRhidharmaH eva taru: tasmAt / 'phalAdAnakRte'-phala-grahaNArtham 'catuSkikAM' kASThapIThikAm / 'bAjoTha' iti bhASAyAm / 'nyadhAt' asthApayat // 76 // tatra kuNDalikAM sA'tha bhavyeva bhavitavyatA / sthApayantya duSkarma, kila kuNDalitaM vyadhAt // 77 // atha 'bhavyA' ramyA / 'bhavitavyatA iva' bhAgyamiva / sA / 'tatra' catuSkikAyAm / 'kuNDalikAM' vRttAkArarUpAM rekhAM apamaGgalA'panayanArtham / sthApayantI kurvatI / 'asya' zizoH / 'kilaH' nizcaye / 'duSkarma'-duritam / 'kuNDalitaM'sImitam / 'vyadhAt'-akarot // 77 // satAM cittamivodAraM, suvimRSTaM ca vAkyavat / gAtravacca ruceH pAtraM, sthAlaM nyAsthacca tatra sA // 78 // 828282828282828282828282828282828482 // 26 //
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaH pakrama: zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 satAM sajjanAnAm cittamiva mana iva / udAraM-vizAlaM sajjanapakSe-svaparabhedAbhAvAt udAram / 'satAM vAkya-vacca' vacanavacca / 'suvimRSTaM'-zodhitam / pakSe-vitarkitam / 'gAtravat'-zarIkhacca / 'ruceH' bubhukSAyAH pakSe-kAnteH pAtraMsthAnam / sthAlaM bhojanabhAjanam / sA tatra-kuNDalikAyAm nyAsthat-asthApayat // 78 // eSyantyAH sahasA dharmavAhinyA dAnasampadaH / nAsIramiva tannIraM, karazuddhikaraM babhau // 79 // 'sahasA'-sapadi / 'eSyantyAH '-AyAsyatyAH / 'dAnasampadaH' dAnasampatteH / 'dharmavAhinyAH'-dharma-nadyAH / pakSedharma-senAyAH / 'nAsIramiva' agrayAnamiva / pakSe-senAyAH agresarasainyamiva / 'karazuddhikaraM' hastazuddhikaram / senA pakSezulkazuddhikaraM, senAkAntAH sAmantAH bhayena karaM dadatyeva / 'tad nIraM'-jalam / 'babhau'-bhAti sma / bhojanAt pUrva kriyate kila kara-zodhanam // 79 // subhaTasvAntavat soSma, sukhadaM nyAyyavittavat / mAtRcittamiva snigdhaM, sarasaM saccaritravat // 80 // sarvathaiva manohAri, guruzikSAvaco yathA / mAtA pramuditA tasmai pAyasaM paryaveSayat / / 81 // (yugmam ) 'pramuditA'-prahRSTA / 'mAtA' dhanyA / 'tasmai'-saGgamAya / 'pAyasaM' paramAnnam / 'paryaveSayat' bhoktuM Dhaukitam / tacca kIdRzam ? 'subhaTasvAntavat'-sainikamanovat / 'soSma'-uSmaNA sahitaM uSNamityarthaH / 'nyaayyvittvt'nyaayopaarjitdrvinnvt| 'sukhadaM' zarmapradam / 'mAtRcitamiva'-jananImana iva / 'snigdhaM' premayuktam / pAyasapakSe-ghRtAm / 'saccaritravat' satAM caritravat / 'sarasaM' rasasahitam / 'yathA guruzikSAvacaH' gurUNAM zikSAvaca: hitazikSAvacanam tathA 'sarvathaiva' sarvaprakAreNaiva / manohAri cittAhlAdakAri // 80 // 81 // ARRARAUAYA8A8282828282828AKUR // 27 //
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaH pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 sitAghRtAbhyAM tannItyutsAhAbhyAmiva vaibhavam / saphArIkRtyAnyataH sA'gAt kila santoSadRgbhayAt / / 82 / / 'nItyutsAhAbhyAM' nyAyollAsAbhyAm / 'vaibhavamiva' dravyamiva / 'tat' pAyasaM sitAghRtAbhyAM-zarkarAsapiAm / sphArIkRtya-zItIkaraNArthaM sthAle vipulIkRtya / vaibhavapakSe'pi nItyutsAhAbhyAM bhavatyeva sphAraM vaibhavam / 'santoSadRgbhayAt'santuSTadRSTidoSabhayAt dRSTilaganabhayAt / 'sA' dhanyA / 'kilaH' nizcale / 'anyataH'-anyatra / agAt-agacchat // 82 // | tapasvimuneH Agamanamitazca kazcidAgacchaccintAmaNiracintitaH / akalpitazca kalpadruH kAmadhenurakAmitA // 83 // yogAbhyAsaratiH sarvavirati-prollasanmatiH / mAsopavAsaniratirmuktimArgagatiryatiH // 84 // (yugmam ) itazca kazcid yatiH-sAdhuH / 'Agacchat AyAtaH / kIdRzaH sa sAdhaH? 'acintitaH' avicAritaH / 'cintaamnni:'cintaartnm| akalpitaH atakitaH / 'caH' smuccye| kalpadruH-kalpavRkSaH / 'akAmitA'-asaMbhAvitA / 'kAmadhenuH'kAmagavI // 83 // 'yogAbhyAsaratiH'-yogAbhyAse ratiH yasya saH / 'sarvavirati-prollasanmatiH' sarvaviratau praullasantI vikasatI matiH buddhiH yasya saH / 'mAsopavAsaniratiH'-mAsopavAse nirati: nitarAM ratiH yasya saH / 'muktimArgagatiH' mokSAdhvani gati: gamanaM yasya saH // 84 // yathA hi dakSiNAvarttazaGkhaH kRSNazca citrakaH / puNyairagaNyaiH pratyakSastathA tasyAbhavanmuniH // 85 // 828282828282828282828282828282828482 // 28 //
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaH pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 'yathA hi dakSiNAvarttazaGkhaH' dakSiNA: apasavyagAmina: AvartA yasya saH zaGkhaH kambuH / 'kRSNazca citrakaH' kRSNA citravallI / 'agaNyaiH' aparimitaiH / 'puNyaiH' sukRtaiH / pratyakSaH sAkSAt syAt tathA tasya saGgamasya muniH pratyakSaH abhavat // 85 // tasmAjjagattrayImitrAdasAvAdarzanirmalaH / tejo bodhamayaM prApadantaraGgatamopaham // 86 // 'tasmAt' muneH / 'jagattrayImitrAt'-vizvatrayasuhRdaH / pakSe-sUryAt / 'AdarzanirmalaH' darpaNojjvalaH / 'asau' saGgamakaH / 'antaraGgatamopahaM'-abhyantarAndhakArahAri / bodhamayaM jJAnamayam / pakSe-jAgRtimayam / 'tejaH' prakAzam / 'prApat'prApnoti sma / pratibimbyate hi Adarza sUryaprakAza: // 86 // jAtajAtismRtiriva prAptajanmAtha nirjara: / kimetaditi sambhrAntastatazcetasyacintayat // 87 // 'atha jAtajAtismRtiH iva' utpannajAtismaraNa: iva / 'prAptajanmA'-labdhajanuH / nirjara:-devaH iva / 'etat kim ?' iti sambhrAntaH-sambhramaM prAptaH saGgamaH / cetasi-manasi / acintayat-cintayati sma // 87 // saGgamasya AnandaH / aho bhAgyamaho bhAgyamaho me'dya mahotsavaH / arire dharmasAmagrI kaTare karmalAghavam // 8 // aho mama bhAgyam / aho mama bhAgyam / aho me adya mahotsavaH / 'arire kaTare' iti Azcaryadyotake avyaye / dharma sAmagrI mama prAptA / karmalAghavaM jAtam // 88 // 82828282828282828282828282828282888 // 29 //
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaH pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 anabhravibhramA vRSTiracandrA kila candrikA / apradIpaH prakAzazca mamAkasmAd vijRmbhate // 89 // 'anabhravibhramA'-ajaladavilasitA / vRSTiH'-varSaNam / 'acandrA'-candrarahitA / 'kilaH' nizcaye / candrikA' jyotsnA / 'apradIpaH' pradIparahitazca prakAza: tejaH / 'mama akasmAt' na kasmAt akasmAt / vijRmbhate-prakaTIbhavati / / 89 // airAvaNo'yaM bhUpIThe, gaGgApUrazca jAGgale / marau jAta: pArijAtaH, sAdhuAme yadIdRze // 90 // 'ayaM' sAdhuH / bhUpIThe-pRthvItale / 'airAvaNo' tannAmA indra-hastI / jAGgale-nirjaladeze / caH samuccaye / gaGgApUraH jAhnavIpravAhaH / marau deze ca pArijAtaH kalpavRkSaH jAtaH / yad IdRze grAme laghugrAme / sAdhuH-muniH / AgataH iti zeSaH // 90 // rAjA roragRhaM prApadamAvasyAmayaM zazI / heliH pAtAlamUlaM vA, yattatrApi mamAlayam // 91 // 'rAjA'-napaH / 'roragaha'-dramakagehama / 'prApada'-prAptaH / 'amAvasyAM'-amAvasyAyAm / 'ayaM' sAdhuH / 'zazI'candraH prApta: / 'heli:'-sUryaH / 'vA'-vikalpe / 'pAtAlamUlaM'-adholokaM prApad / 'yat'-yasmAt / tatrApi-grAme / 'mamAlayaM'-mama gRham / sAdhuH AgataH // 91 // sAmAnyAnnasya sandehe, paramAnnaM kva me gRhe / USare syAnna tRNyApi, kva mahAzAlipAlayaH // 12 // 'sAmAnyAnnasya api' sAdhAraNabhojanasyApi / 'sandehe' saMzaye / 'me'-mama / 'gRhe' gehe / 'paramAnnaM' pAyasaM kva? | 'USare pradeze'-USarabhUmau / 'tRNyA'-tRNasamUho'pi / na syAt na prarohet tarhi kva 'mahAzAlipAlayaH'-mahAzAlistambAnAM pAli: paktiH ? // 92 // 828282828282828282828282828282828482 // 30 //
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaH pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 triveNI-saGgamaH so'yaM, jajJe gaganamaNDale / zilAputrasya santuSTA gaurIbrAhmImahAzriyaH // 93 // 'so'yaM' mama bhAvasya paramAnnasya munerAgamanasya ca saGgamaH / 'gaganamaNDale' nabhastale / 'triveNIsaGgamaH' trinadIpravAhamelanam / pRthvyAM tu gaMgA-yamunA-sarasvatInAM triveNIsaMgamaH prasiddhaH ayaM tu gagane triveNIsaMgamaH sNjaatH| 'zilAputrasya'-peSaNadRSadaH tadvat tucchaprANinaH / gaurIbrAhmImahAzriyaH pArvatI-sarasvatI-zriyaH saMtuSTAH abhavan / ka: zilAputraH? "nirbhAgyo durbhagaH paGgaH kuNiH kuNThamatistathA / nIcaH pAparato yastu 'zilAputraH sa ucyate // " kecidevamAhuH-kasyAzcit striyA: loDhako jAtastayA'sAvaraNye tyaktaH, punaurI-sahitena zaGkareNa dRSTastato gauryA sahAnItastato tasya (loDhakasya) dAnena vidyAlakSmyAvapi tuSTe evaM tisro'pi (gaurIbrAhmImahAzriyaH) tasyopari tuSTAH // 93 / / kumbhe'navadyatraividyavAdastadayamIkSitaH / yaccittavittapAtrANAM, saGgamaH saGgame mayi // 94 // 'tad' tasmAt / ayaM 'kumbhe'-caitanyazUnye jaDarUpe ghaTe 'anavadyatraividyavAdaH'-pavitraM tarkalakSaNa-sAhityarUpaM 'traividyaM'-trividyAyA idaM traividyaM tasya vAdaH carcA / IkSitaH-dRSTaH / 'yad'-yasmAt / 'mayi' saGgame / cittavittapAtrANAMmanodravya-satpAtrANAm / saGgamaH-samAgamaH / abhavaditi zeSaH // 94 / / sadyaH samAgataM vittaM, sadyaH pAtraM ca saGgatam / sadyaH pramuditaM cittaM, puNyaM sadyo'rjayAmi tat // 15 // sadya:-sapadi / vittaM pAyasarUpaM samAgatam / sadyaH pAtraM munirUpaM satpAtraM saGgataM militam / sadyaH cittaM manaH / pramuditaMprahRSTam / 'tat' tasmAt / 'sadyaH' sapadi / 'puNyaM' sukRtam 'arjayAmi' labhe / iti saGgamasya evambhUta-sAmagryAH durlabhatve vicAraNA / yaduktam-kesiMci hoi vittaM, cittaM annesimubhayamannesi / cittaM vittaM pattaM tiNNi vi kesiMci dhannANaM // 95 // satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 31 //
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaH pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 sarvaratnapradhAnaM zrIrAmeNAnnamamanyata / paramAnnaM tu pAtratrAkRtaM cintAmaNIyatAm // 96 // 'zrI rAmeNa'-laGkAtaH pratyAgatena / 'annaM'-bhojanam / 'sarvaratnapradhAnaM'-sakalamaNimukhyam / amanyata-matam / "utpattidurlabhA yasya, vyayo yasya dine dine / sarvaratnapradhAnasya, dhAnyasya kuzalaM gRhe // // iti zrI rAmazloko'yam / laGkAvijayaM kRtvA ayodhyAM pratyAgatasya rAmasya bharataM prati vacanam / 'pAtratrAkRtaM'-pAtredhInaM kriyate dIyate iti pAtratrAH "deye trA ca 7/2/133 / " iti trApratyayaH / 'paramAnnaM' idaM pAtradeyaM pAyasam / 'cintAmaNIyatAM' cintAratnamiva bhavatu // 96 // eSa evAmRtAhAro yaH satpAtre niyojyate / raso na hIyate yasya kalpakoTizatairapi // 97 // 'ya:' AhAraH / 'satpAtre' munipuGvarUpe supAtre / yaduktam-mithyAdRSTisahasreSu, varameko hyaNuvratI / aNuvrati-sahasreSu, varameko mahAvratI // 1 // mahAvrati-sahasreSu, varameko hi tAttvikaH / tAttvikasya samaM pAtraM na bhUtaM na bhaviSyati // 2 // 'niyojyate'-dIyate / 'eSa eva amRtAhAro'-amRtatulyaH AhAraH / 'yasya klpkottishtairpi'-kottishtyugaantairpi| raso na hIyate-puNyAnubandharUpa: rasa: na kSIyate // 97 // abhyuttasthau vimRzyeti sthAlamAdAya susthiraH / udaJcaduccaromAJcakaJcakaH sa vyarAjata // 98 // udbhUtasukRtAGkaraH kRtadharmadrumAvRtiH / dAridrayadveSiyuddhAya sannaddha iva zuddhadhIH // 99 // (yugmam ) 'iti vimRzya'-vicintya / 'susthiraH' nizcala: / 'sthAlaM'-bhojanapAtram / 'AdAya'-gRhItvA / 'abhyuttasthau' 82828282828282828282828282828282888 // 32 //
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282882 8282828282828282828282828282 abhyuttiSThati sma / 'udaJcaduccaromAJcakaJcakaH' udagacchaducca-romAJcitadehaH / 'saH' saGgamaH / 'vyarAjata'-rAjate sma // 98 // punaH kIdRzaH sa saGgama: ? 'udbhUtasukRtAGkaraH'-utpannapuNyAGkaraH / 'kRtadharmadrumAvRtiH'-kRtA dharmadrume A sAmastyena vRtiryena saH / 'dAridrayadveSiyuddhAya'-daurgatyazatru-saGgrAmAya / 'sannaddhaH iva'-kavacita iva / 'zuddhadhI:'vimalamatiH / sannaddhaH sainiko'pi romAJcitadeha:-utsAhAGkarita: susthirazca bhavati // 99 / / sa taM vijJapayAmAsa kalAvAnasi he mune ! / yattulyA rAjJi raGke'pi ruciH sphurati te zuciH // 10 // 'sa' saGgamaH / 'taM' munim / 'vijJapayAmAsa'-vijJapayati sma-he mune tvaM kalAvAn adhyAtmakalAyukta: / candrapakSecandramA: / 'kalAzazaiNacchAyAbhRd' iti haimyAm / asi vartase / yataH te tava / 'zuciH'-pavitraH / ruci:-abhilASaH / pakSe-kiraNaH 'rociratarucizociraMzugaH' iti haimyAm / 'rAjJi'-nRpe / 'raGke'-dariddhe / 'tulyA'-samAnA (asti) yaduktam"nirguNeSvapi sattveSu, dayAM kurvanti sAdhavaH / nahi saMharate jyotsanAM, candrazcANDAlavezmani // 100 // acintitopalambhena sparzena padayostava / tvadguNai raktadhAtorme kalyA kalyANatAJjani // 101 // ___ he mune / tava padayoH 'acintitopalambhena'-asaGkalpita-prAptena sparzena / suvarNa pakSe sparzamaNinA / 'pArasamaNi' iti bhASAyAm / tvadguNaiH raktadhAtoH-raktAH tanmayA rasAdisaptadhAtavaH yasya tasya me / pakSe-tAmradhAtoH / 'tAnaM mlecchamukhaM zulvaM raktaM vyaSTamudumbaramiti' haimyAm / 'kalyA'-paTvI / 'kalyANatA'-bhadratA / pakSe-suvarNatA / 'kalyANaM kanakamiti' haimyAm / 'ajani'-jAtA / yathA sparzamaNinA raktadhAtoH suvarNatA bhavati tadvat raktadhAtomeM kalyANatA jAtetyarthaH / / 101 / / maitrIvilAsa-prAsAda ! prasAdaM tatprabho kuru / karuNAtaruNIpuNyataratAruNya tAraya // 102 // ARRARAUAYA8A8282828282828AKUR // 33 //
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaH pakrama: zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 'tat'-tasmAt / 'maitrIvilAsaprAsAda'-maitrIkrIDAmandira / 'prabho'-mune / 'prasAdaM kuru'-anugrahaM kuru / 'karuNAtaruNIpuNyataratAruNya'-kRpAkAminIpavitratarayauvana / mAM tAraya // 102 // imaM doSAkaraM bAlaM durbalaM vigaladvasum / nijasambhAvanenAtra, pavitraya mahAvratin // 103 // 'mahAvratin'-he mahAmune / zaGkara-pakSe-mahAdeva / 'mahAvratI vahnihiraNyaretAH' iti haimyAM zivanAmasu / atra gRhe 'nijasambhAvanena'-svAgamanena / pakSe svoparidhAraNena / 'ima-bAlaM' zizum / pakSe bAlacandram / 'pavitraya'-punIhi / kathambhUtaM bAlam ? 'doSAkara'-doSasamUha-yuktam / pakSe-nizAkaraM (doSAkara) candram / 'durbalaM'-ni:zaktaM pakSealpaprakAzatvAt balavihInam / 'vigaladvasaM'-avidyamAnadraviNaM pakSe-alpakiraNam / yathA mahAdevaH svajaTAyAM bAlacandraM dhArayati tathA he mune / mAM madgRhAgamanena punIhi ityarthaH // 103 // pUrvaraGgaM vidhAyeti sudhA''sArakirA girA / AnandAzrujalodgArezchaTAcchoTaM kiranniva // 104 // niSiJcanniva bhAvahU~ paGkaM prakSAlayanniva / jalapUrvatayA pUrNaM dAnaM dAtumivodyataH // 105 // saprasAdaM sapramodaM, sAdaraM bhAvabhAsvaram / bhaktidakSaM gatAkAGkSamastakakSamazikSitam // 106 // tasmai paramapAtrAyAparamo'pi svakarmataH / yutaH paramayA bhaktyA, paramAnnamadAttadA // 107 // 'iti sudhA''sArakirA'-amRtavRSTikAriNyA / 'girA'-vANyA / 'pUrvaraGgaM'-upakramaM bhUmikAM / 'vidhAya'-kRtvA / 'tasmai paramapAtrAya'-munaye tadA / 'paramAnnaM'-pAyasam / 'adAt'-ayacchat / kIdRzaH sa saGgamaH ? AnandAzrujalodgArai: 828282828282828282828282828282828282 // 34 //
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaH pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282882 8282828282828282828282828282 pramodabASpanIranirgamaiH / 'chaTAcchoTaM'-bhAsvarabindUn 'chAMTaNA' iti bhASAyAm / 'kiranniva'-sravanniva / 'bhAvahU~'-bhAvavRkSa azrujalaiH niSiJcanniva / 'parka'-kardamaM azrujalaiH prakSAlayanniva / 'jalapUrvatayA'-pUrNaM dAnaM dAtuM udyata iva / jaladAnapUrvakameva dAnaM dIyate iti prAcInarUDhiH / atra jaladAnasthAne harSA zrujalameva jJeyam / 'saprasAda'-prasannatAyutaM / 'sapramodaM'-saharSam / 'sAdaraM Adarasahitam / 'bhAvabhAsvaraM'-bhAvojjvalam / 'bhaktidakSaM-bhaktikuzalam / 'gatAkAkSaM'-niSkAmam / 'astakakSaM'-koTirahitaM, anupamamityarthaH / 'azikSitaM'-zikSArahitaM, na kenA'pi zikSitaM yathA syAt tathA / etAni kriyAvizeSaNAni / punaH kathambhUtaH sa saGgamaH ? 'svakarmataH'-nijabhAgyAt / 'aparamo'pi'-apagatA ramA-lakSmI: yasmAt sa aparamo'pi anupamo'pi vA / paramayA bhaktyA yutaH // 104 // 105 // 106 // 107 / / rasa: zAnto muneAnAtkaruNazcAtmanindayA / dAnapravRttito vIrazcAsambhAvanayA'dbhutaH // 108 // vacasvinAM vaco'tItamagamyaM yoginAmapi / ameyaM matimAnAnAM catuHsaGkaramApa saH // 109 // (yugmam) muneH dhyAnAt zAntaH rasaH / AtmanindayA ca karuNa: rasaH / dAnapravRttita: vIraH rasaH / 'asambhAvanayA' akalpanayA adbhutaH rasaH / 'sa saGgamaH catuHsaGkaraM' catuH saMyogaM caturNA rasAnAM mizraNam / 'Apa' prApat / kathambhUtaM catuH-saGkaram? 'vacasvinAM'-vAgminAm / 'vaco'tItaM'-vacanAtItam / 'yoginAmapi' yogadhAriNAmapi / 'agamyam' apAryam / 'matimAnAnAM' matireva mAnaM pramANaM yeSAM te matimAnAsteSAm / 'ameyaM'-aprameyam // 108 // 109 // munaye kSIradAnampragRhItAbhidhAM bhikSAM dakSaH SaSThI vicArya saH / pragRhItAM munizcakre tadanugrahasAgrahaH // 110 // 8282828282828282828282828282828888 // 35 //
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama pakrama: zAlibhadra mahAkAvyam 8282882 8282828282828282828282828282 bhikSA saptavidhA bhavati / tadyathA-"saMsaTTha-masaMsaTThA uddhaDa taha appaleviyA ceva / uggahiA paggahiA ujjhiyadhammA ya sattamiA // " (1) saMsRSTAbhyAM tatkharaNTitAbhyAM hastapAtrAbhyAM bhikSA saMsRSTA / (2) asaMsRSTAbhyAM tu tAbhyAmasaMsRSTA / (3) sthAlyAdibhyaH svArthaM bhojanAya utkSiptA 'uddhRtA' / (4) nirlepaM pRthukAdi, tatsvarUpA alpalepA / (5) bhojanakAle zarAvAdyAhitabhojyavastumadhyAdutpATitA udgRhItA / (6) bhojanArthaM karopAttabhojyamadhyAd dAtumISTA pragRhItA / (7) anyAnabhilaSyamANA parityajyamAnabhaktAdyannarUpA ujjhitadharmA / 'dakSaH' nirdoSA'nnagrahaNe kuzalaH / sa muniH pragRhItAbhidhAM SaSThI bhikSAM vicArya tadanugrahasAgraha:-saGgamAnugrahaparAyaNaH muniH tAM bhikSAM 'pragRhItAM' upAttAm / cakre kRtavAn / agRhNAdityarthaH // 110 // tatpuNyarAzipalyasya dharmalAbhAziSA zikhAm / munirnirmAya nirmAya-cittaH svAzrayamAzrayat // 111 // 'tatpuNyarAzipalyasya' saGgamapuNya puJjapalyasya / palyo dhAnyamAnavizeSaH / 'dharmalAbhAziSA' dharmalAbhapradAnena / 'zikhAM' dharmalAbhadAnarUpAm / 'nirmAya' kRtvA / 'nirmAya-cittaH' mAyArahitamAnasaH / 'muniH' tapodhanaH / 'svAzrayaM' nijadhAmam / 'Azrayat' gataH // 111 // 828282828282828282828282828282828282 // 36 //
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam Terr mAtA gRhAntarAyAtA, tasmai susmeramAnasA / niSaNNAyAviSaNNAtmA, pAyasaM punarapyadAt // 112 // 'susmeramAnasA' - praphullacittA / 'gRhAntarAyAtA' - anyagRhAdAgatA / 'aviSaNNAtmA' prasannAtmA / 'mAtA' dhanyA / 'tasmai niSaNNAya'- upaviSTAya saGgamAya / 'pAyasaM' - paramAnnam / 'punarapi'- bhUyo'pi / 'adAt ' yacchati sma // 112 // bhojayenmadhuraM snigdhamambA bAlaM balAdapi / bhukto'yaM svayameveti, hRSTA nAcaSTa kiJcana / / 113 // 'ambA'- mAtA / 'balAdapi' AgrahapUrvakamapi / 'bAlaM'- zizum / 'snigdhaM' - madhuraM mRSTamannam / 'bhojayet' - bhojanaM kArayet / ayaM saGgamastu svayameva bhuktaH iti vicintya / 'hRSTA' pramuditA / kinycn| 'nAcaSTa' na kathitavatI // 113 // aho kA'pyasya bAlasya lobhasaMkSobhasaGgatiH / munidAnaphale yena, pazya mAtA'pi vaJcitA // 114 // 'aho' ityAmantraNe / 'pazya' vilokaya / asya bAlasya / 'lobhasaMkSobhasaGgatiH '- lobhasaMkSobhasaGgamaH / kA'pi adbhutA / yena munidAnaphale mAtA'pi vaJcitA / dAnA'vasare mAturanupasthite: kaveriyaM kalpanA // 114 // A tUrNaM puNyapUrNasya, pramodabharazAlinaH / amRtAhAratastasmAt, tasyAsIdAzitaMbhavaH // 115 // A vAkyArambhe pAdapUrtAvavyayam / 'pramodabharazAlinaH '-AnandAtizayazAlinaH / 'puNyapUrNasya' - sukRtapUritasya / 'tasya' saGgamasya / 'tasmAt amRtAhArata:' munidAnAt sudhAbhUtAt bhojanAt / 'tUrNaM' kSipram / atUrNamityapi pAThaH 'atUrNaM' zanaiH zanaiH / 'AzitaMbhava:'- tRpti: / 'AsIt' - abhavat // 115 // athAcAntaH sa vizrAntaH prazAntAbhrAntamAnasaH / arjitorjitarAjyazrI-rivAnandamavindata // 116 // R&R prathamaH prakramaH // 37 //
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 atha / 'AcAntaH' gRhItaculukaH / 'prazAntAbhrAntamAnasaH'-prazAntaM abhrAntaM-bhrAntirahitaM ca mAnasaM yasya saH / 'vishraantH'| 'saH' saGgamaH / 'arjitorjitarAjyazrI: iva'-prApta-mahArAjyalakSmI: iva / 'AnandaM'-mudam / avindataprApat // 116 // prasAdhitasya tatpuNyapAkasya praguNairguNaiH / aprameyamapi prAjJAH sambhAvayata saurabham // 117 // 'praguNaiH'-sajjaiH / 'guNaiH'-AtmaguNaiH / pAkapakSe-sUdaiH / 'sUdastvaudaniko guNaH' iti haimyAm / 'prasAdhitasya'nirmitasya / 'tatpuNyapAkasya' saGgamapuNyavipAkasya / pakSe-pavitrabhojanasya / 'aprameyamapi'-anantamapi / 'saurabhaM'-surabhi / 'prAjJAH' he buddhimanta: ! / 'sambhAvayata'-cintayata // 117 // tathAhi-maGgalyaM dakSiNAvarta tIkSNaghAti rasAyanam / gurvadAhyaM pavitraM ca nanaM dAnaM suvarNati // 118 // dAnaM suvarNati suvarNamiva jAyate / katham ? 'maGgalyaM' upadravopazamanAt / suvarNapakSe dAridrayAmaGgalA'panayanAt mngglkaari| 'dakSiNAvarta' jIvAnukUlyAt / pakSe taptaM suvarNaM dakSiNAvartaM karoti / 'tIkSNaghAti' tIkSNaM viSaM mohaviSaM tadghAtitvAt tIkSNaghAti / 'tIkSNaM garalaH' iti haimyAm / pakSe tIkSNaM lohaM tadghAti / lohaM svarNena mriyate iti dhAtuvAdinaH / tIkSNa-kRSNAmiSe ayaH iti haimyAm / 'rasAyanaM' rasasya zAntarasasya ayanAt prApteH rasAyanam / pakSe rasena pAradena ayanaM yasya / 'guru' trikoTizuddhatvAt / pakSe-gurutvAt guru / 'adAhya' kuvikalpAdinA agninA adAhyam / pakSe agninA adAhyam / 'pavitra' nijaphaladAnAt / pakSe-kuthitA'bhAvAt / 'nadaM' vinayayuktam / pakSe-namanazIlam / evamaSTaguNopetaM dAnaM suvarNAyate / suvarNamapi aSTaguNopetaM bhavati yaduktaM saMvegaraMgazAlAyAM bhAva-sAdhu-varNane-visaghAi rasAyaNa maMgalatthaviNIe satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 38 //
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 828ASASA 8282828282828282828282828282 pyaahinnaavtte| gurue aDajjha'kucche, aTTha suvanne guNA huMti // 8848 // iya mohavisaM ghAyai, sivovaesA rasAyaNaM hoi| guNao ya maMgalatthaM, kuNai viNIo ya jogotti // 8849 // maggaNusAri payAhiNa-gaMbhIro garuyao tahA hoi / kohaggiNA aDajjho, akuccha sai sIlabhAveNaM // 8850 // // 118 // dAkSiNyAddhAtuvAdotthamupadezAttu dhAtujam / dAnaM svArikaM hema kumAraM gIyate'dhikam // 119 // 'dAkSiNyAt'-naipuNyAt / 'dhAtuvAdotthaM'-dhAtuvAdajanitaM / upadezAttu dhAtujaM hema / yaduktam-"rasasiddhi: kalA vidyA, dharmastattvaM dhanArjanA / vinA gurUpadezena, prAjJasyApi na sidhyati / " 'idaM dAnaM hema-suvarNaM tu / 'svArasikaM'-svarasena nirvRttaM svArasikam / kumAraM zuddhasuvarNa adhikaM gIyate - kIrtyate / ayaM bhAva:-dhAtujaM hema dAkSiNya-dhAtuvAdopadezAdibahuvastUni apekSate / idaM dAnahema svArasikaM nirapekSamasti / ata eva tat kumAraM zuddhasuvarNaM gIyate // 119 // mahAmahAya~ durlambhaM, svayaMbhUrbhUtadoSahRta / zAligrAmabhavaM dAnametat svarNaM kumArakam // 120 // 'mahAmahAya~'-atIva amUlyam / 'durlabhyaM'-duSprApam / 'svayambhUH' gurvAdyupadezarahitaM svayaM bhavatItyevaMzIlam / svarNapakSe-na dhAtujam / 'bhUtadoSahRt'-atItakAlAjitapApahAri / pakSe-pretadoSApahAri / 'zAligrAmabhavaM'-zAligrAme bhavaMjAtam / etat dAnaM kumArakaM atizuddhaM svarNaM kathyate // 120 // kumArakanakAkAraM dAnamatrAjaniSTa yat / itIva saMnivezo'yaM zAligrAma itIritaH // 121 // 'atra yat kumArakanakAkAraM'-zuddhasvarNasamAnam / pakSe-kArtikeyasamAnam / kArtikeyaH kila zaGkaraputra: / 'dAnam / 828282828282828282828282828282828282 // 39 //
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaH pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282882 8282828282828282828282828282 ajaniSTa' jAtam / 'itIva ayaM saMnivezaH' grAmaH / 'zAligrAma' 'iti IritaH'-kathitaH / yataH zivaliGge hi 'zAligrAma' iti saMjJA pracalitA'sti // 121 // vatsakAnyanugacchanti, yena gAvaH samutsukAH / zizriye vatsapAlaM tarAt taM dharmakAmadhuk // 122 // 'yena samutsukAH'-atIvotkaNThitA gAvaH / 'vatsakAni' nijApatyAni / 'anugacchanti'-anuyAnti 'tat' tathA 'duuraat'| 'dharmakAmadhuk'-dharmakAmadhenuH / 'taM vatsapAlaM' saGgamam / 'zizriye'-AzritavatI / yathA dhenuH vatsAni anugacchati tathA dharmakAmadhenuH saGgamaM zritavatI ityarthaH // 122 / / mithyAtvapudgalAneva manye madanakodravAn / ruroda vimalIkartumiva dhanyA''tmajanmanaH // 123 // 'dhanyA'-saGgamajananI / 'AtmajanmanaH'-putrasya / 'madanakodravAn'-tucchadhAnyavizeSA madanakodravAH tatsamAn mithyAtvapudgalAn / 'eva:' avadhAraNe / 'vimalIkartumiva' / 'ruroda'-roditi sma ityahaM manye // 123 // zataiH supATakaH prApyaH sahastraiH prAtivezmikaH / tasyAstu prativezinyaH prAptAH koTi parAM punaH // 124 // draSTavyA-71 zlokaTIkA // 124 // aSaDakSINamaMtro'yaM parva svasmai prakAzya yaH / pAyasopakramaM cakre paralokaphalapradam // 125 // 'ya: ayaM aSaDakSINamaMtraH'-na vidyante SaDakSiNI yatra tathAvidhA guptamaMtraNA vidyate yasya sa saGgama:, dAnapUrvaM dAnAnantaraM vA saGgamena na svamAtre kathitaM tasmAt aSaDakSINamaMtra: sa saGgamaH / 'pUrva'-prAk / 'svasmai' Atmane / 'prakAzya' nivedya / 'paralokaphalapradaM' kRtyam / 'pAyasopakrama' 'pAyasena' paramAnnena upakamam-Arambham / 'cakre'-karoti sma // 125 // 828282828282828282828282828282828482 // 40 //
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam ERERERE kanyA sUtraM gajapaTI, svayaMbhUrdevatA tathA / bAlendurupamAnAni syustaddAnasya zaizave / / 126 / / 'taddAnasya'-saMgamadAnasya / 'zaizave'- bAlatve prAraMbho ityartha: / 'kanyA' kumArI strI / 'sUtra' kartitaM sUtram / 'gajapaTI'dezAntarIyaM vastram / 'tathA svayaMbhUH devatA' brahmA / bAlenduH- bAlacandra:- etAni ' upamAnAni syuH' / yathA etAni vastUni krameNa vardhamAnAni pUrNatAM prApnuvanti, tathA taddAnamapi pUrNatAM gamiSyati / ayaM bhAvaH - kumArI, patnI mAtA mAtAmahI ityAdi svarUpaM prApya vizAla-parivArasya kAraNaM bhavati / sUtraM antatogatvA vastraM bhavati / svayaMbhUH brahmA eko'haM bahu syAmiti bhAvanayA paurANikamatena samagrasRSTermUlakAraNaM bhavati / bAlacandraH pratipaccandraH pUrNaH candro bhavati / tathedaM dAnamapi vistAraM gamiSyati // 126 // 127 // zrInAbheyaprapautraH zrI-zreyAMso jAtisaMsmaraH / kalAkalpalatAmUlaM mUladevazca bhUpabhUH // nAgarI guNagaurAGgI, candanA nRpanandanA / grAmyo'yaM bAlagopAlaH pradAtetyadbhutaM punaH // 128 // 'zrIzreyAMsaH ' ' zrInAbheyaprapautraH - zrI AdinAtha- prapautraH - zreyAMsaH / 'jAtisaMsmara: ' jAtismaraNajJAnavAn AsIt / 'mUladevaH' / ca: samuccaye / 'kalAkalpalatAmUlaM' - kalAkalpavallikandam / 'bhUSabhUH ' - rAjaputraH abhavat // 127 // 'guNagaurAGgI' - guNojjvalAGgI / candanA 'nAgarI' nagare bhavA paurI ityarthaH / 'nRpanandanA' - rAjaputrI AsIt / 'ayaM punaH grAmyaH' grAme bhavaH grAmya: / 'bAlagopAla : ' - bAlazcAsau gopAlazceti / 'pradAtA iti adbhutam' / anye dAtAraH anekaguNavaibhavasamalaGkRtAH Asan / ayaM tu ajJo grAmINo gopazizuH pradAtA iti atra Azcaryam // 128 // candanAyAH kimAzcaryaM svaziSyAyAH svayaM prabhuH / sAmagryAH kArako jajJe, caturdhAbhigrahAgrahI // 129 // 'candanAyAH kimAzcaryaM' kiMcitram ? yataH 'caturdhAbhigrahAgrahI' dravyakSetrakAla bhAvAbhigrahAgrahI / 'svayaM prabhuH - ERERERED prathamaH prakramaH // 41 //
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 828ASASA 8282828282828282828282828282 zrI mahAvIradeva: / 'svaziSyAyAH sAmaNyAH' dAnasAmAyA: / 'kArako'-vidhAyakaH / 'jajJe'-abhavat / atra tu nAsti sAkSAttIrthakaraH nApi ca rAjaputrI tathApi mahAphalaM dAnamabhUditi citram // 129 // mUladevena tatkAlaM svecchA svacchatayoditA / bAlenApi mahecchenA-nena maunaM kRtaM hitam // 130 // 'mUladevena svecchA'-nijakAmanA / 'tatkAlaM'-dAnakSaNe eva / 'svacchatayA'-nirmalatayA / 'uditA'-kathitA prakaTIkRtetyarthaH / 'anena mahecchena'-udAreNa / saGgamena bAlenApi hitaM maunaM kRtamiti / niSkAmaM dAnaM dattam / mUladevavat manasi na kApi kAmanA kRtetyarthaH // 130 // anudAnaM puro mAturmInaM yatsaGgamo vyadhAt / manye satyaM tadaivAbhUnmaunaM sarvArthasAdhakam // 131 // 'anudAnaM'-dAnAnantaram / 'mAtuH'-jananyAH / 'puraH'-agre / 'saGgamaH yat maunaM vyadhAt'-akarot / 'tadaiva' tatkAle | eva / 'maunaM sarvArthasAdhakaM' iti lokarUDhaM sUtram / 'satyam abhUt' iti 'manye' // 131 // tadArjavaM vAsanA sA, duSprApA'stu kalau nRNAm / dAne datte tu yattasya, maunaM tadApi duSkaram // 132 // 'kalau'-kalikAle / 'nRNAM'-mAnavAnAm / 'tadArjavam'-tat saGgamasya Rjutvam / 'sA vAsanA'-saGgamasya sA bhaavnaa| 'duSprApA'-durlabhA astu-bhavatu / kintu 'dAne datte tu yat tasya' kevalaM maunaM tadapi duSkaram // 132 // mahAdAne'pi yattasya, na surA vavRryuvasu / dAtuM kila vyalambanta, tatprabhUtaM bhavAntare // 133 // 'tasya' saGgamasya / 'mahAdAne'pi yat surAH'-devAH / 'vasu' dravyaM / 'na vavRSuH'-avarSan / tatra kavi: utprekSate: 'tat bhavAntare'-AgAmibhave / 'prabhUtaM'-puSkalaM dravyaM dAtuM devAH kila vyalambanta-vilambitavantaH // 133 // ARRARAUAYA8A8282828282828AKUR // 42 //
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaH pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 na sthAnaM dharmasaMsthAnaM, na cAsya vimalaM kulam / nopadezaH puNyadezaH, sannidhirna dhiyAM nidhiH // 134 // itIvAnavadhAnena, saMmohenAvadhIritaH / sa karmavivaraM prApya, manye svArthamasAdhayat // 135 // (yugmam ) 'asya saGgamasya na dharmasaMsthAnaM'-dharmasya saMsthAna-sthiti: yatra tAdRzaM dharmasaMsthAna-sthAnam / 'na ca vimalaM'ujjvalaM kulam / 'na puNyadezaH' puNyasya dezaH-vibhAgo yatra sa na puNyadezaH / 'upadezaH' munInAmupadeza: 'na dhiyAM'na buddhInAm / 'sannidhiH' samIpam / atrApi nakAro draSTavya: / nidhiH arthasaJcaya: nAsti // 134 // 'itIva anavadhAnena'-asAvadhAnena / 'saMmohena'-moharAjena / 'avadhIrita:'-avagaNitaH / 'sa'-saGgamaH / 'karmavivaraM'-karma-cchidram / 'prApya'-labdhvA / 'svArtha'-nijaprayojanam / 'asAdhayat'-sAdhitavAniti / 'manye' AzaGke iti kavivacanam // 135 // dAtA''hArasya taM bhuktaM, tRNAyAsau na manyate / tenApariNatastasya, vicakre'tikrudheva saH // 136 // 'AhArasya'-pAyasasya / 'dAtA' asau saGgamaH / 'taM bhuktaM'-AhAram / 'tRNAya'-apiratrAdhyAhAryaH, 'na manyate'tRNatulyamapi na gaNayatItyarthaH / 'tena atikrudhA iva'-atiroSeNa iva / 'saH AhAraH'-apariNata: jaThare apakva AhAraH / 'tasya vicakre'-vikAraM gataH // 136 / / kuJcikA puNyakozasya tasya gUDhA vizUcikA / sUcikA guNayoge'bhUnna tu doSasya sUcikA // 137 // 'tasya'-saGgamasya / 'gUDhA'-guptA / 'vizUcikA'-sadyoghAtI udarAtaGkaH 'abhUt' / kathambhUtA vizUcikA ? 'puNyakozasya'-sukRtanidheH / 'kuJcikA'-puNyakozodghATane kuJcikA ityarthaH / 'guNayoge' - sadguNasaMyoge / pakSe 828282828282828282828282828282828482 // 43 //
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaH pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam SASApsa 8282828282828282828282828282 suutryoge| 'sUcikA'-sUcitakAriNI / pakSe sUcI / itthaM sA vizUcikA guNakAriNI abhavat 'na tu doSasya sUcikA' kathayitrI // 137 // prAyaH smaratyabhAve'pi hA mAtariti duHkhitaH / sA pratyuta munidhyAnAt tasyAsannApi vismRtA // 138 / 'prAyaH' mAtuH 'abhAve'pi' 'hA mAtaH' 'iti' jalpan duHkhito 'bAlaH smarati' / asatImapi mAtaraM smaratItyarthaH / 'tasya' saGgamasya / 'pratyuta sA' dhanyA mAtA 'AsannApi'-samIpagA'pi / 'munidhyAnAt' munidhyAnaprabhAvAt / 'vismatA'vismRtiM gatA // 138 // prAyaH kaNTakabhaGgo'pi syAddharme raGgabhaGgadaH / saGgamasya punaH prANa-saMzayo'pi na bhAvabhit // 139 // 'prAyaH' 'kaNTakabhaGgo'pi'-kaNTakavedho'pi manAg duHkhamapi ityarthaH / 'dharme' sukRte / 'raGbhaGgadaH'-ullAsamardI / 'syAt'-bhavet 'saGgamasya-punaH prANa-saMzayo'pi bhAvabhit'-bhAvabhaJjako / 'na abhUt'-na jAtaH // 139 // sa dadhyau dhIradhaureyaH, pAtrAdAnabalojjvalaH / mRteravazyaMbhAvinyA, bhAvajJAnAM kuto bhayam // 140 // 'pAtrAdAnabalojjvala:'-supAtradAnabalanirmala: / 'dhIradhaureyaH' dhIrAgraNI: / 'sa'-saGgamaH / 'dadhyau' cintayati sm| kimityAha-'avazyambhAvinyAH' avazya bhvtiityevNshiilaayaaH| mRteH' maraNAt / bhAvajJAnAM'-tattvajJAnAm / kutaH bhayam ? // 140 // pAnthaH pathi sa duHkhI yo yAti zambaladurbalaH / pAtradAnena saMpannaM, zambalaM sabalaM tu me // 141 // 'yaH pAnthaH'-pravAsI / 'pathi'-mArge / 'zambala-durbala:'-pAtheyena rahitaH / 'sa duHkhI' bhavati / 'pAtradAnena tu me'paralokaprayANe / 'sabalaM' sazaktaM / 'zambalaM' prAtheyam / sampannaM prAptam / ato nAsti me kopi cintAlavaH // 141 // satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 44 //
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERERE kambalAvaraNasyApi satyaM me bhAgyato'bhavat / pAtradAnamahApuNyaM karpUreNA''syapUraNam // 142 // 'kambalAvaraNasyApi' kambalameva AvaraNaM vastraM yasya tasyApi / 'me' mama / bhAgyataH satyaM nizcitam / 'pAtradAnamahApuNyaM' pAtre dAnAt jAtaM mahApuNyam 'karpUraNa' ghanasAreNa 'AsyapUraNam' mukhasthaganam / 'abhavat' jAtam // 142 // pazudezyaH pazupreSyaH, kvAhaM sarvabahiSkRtaH / kva vA muni-mahendro'yaM sumanorAjizekharaH // 143 // kva aham / 'pazudezya:'- pazusamaH / 'pazupreSyaH'- pazudAsaH / 'sarvabahiSkRtaH ' sarvalokAt nirAkRtaH ? | 'kva vA ayaM' / 'sumanorAjizekharaH ' - vidvadAvalImukhyaH / indrapakSe - sumanasAM devAnAM rAjiSu AvalISu zekharaH mukhyaH / 'munimahendra: ' - munimukhyaH / pakSe - indraH // 143 // samagrA sA kva sAmagrI, kva me sarvavihInatA / vizAlA candrazAlA'sau parNazAlAmadhizritA // 144 // 'kva sA samagrA' - saMpUrNA sAmagrI paramAnna bhojana-sAdhusamAgamanAdirUpA ? 'kva' ca 'me' mm| 'sarva-vihInatA'bAhyAntarasarvavaibhavarahitatA ? / tannUnaM 'asau vizAlA' - mahatI / 'candrazAlA' - zirogRham / 'parNazAlAm'- uTajam / 'adhizritA' - AzritA iti manye / iyaM pUrvoktA sAmagrI kuTIrakopari candrazAlA - samAnA jAtetyarthaH // 144 // parAnnaM mAM tu saMsthApya, paramAnnaM dadhe'mbayA / mayA tu paramArthAnnaM kRtvA'rthAnnijakAnaho / / 145 // 'ambayA' mAtrA / 'mAM tu parAnnaM' parapiNDAdaM parapiMDabhojinam / saMsthApya' nyasya / 'paramAnnaM' - kSIram / 'dadhe' adhAri / mayA / 'tu' kintu / nijakAn svakIyAn / 'arthAn' prayojanAn / 'kRtvA' - vidhAya / 'aho' ityAzcarye / 'paramArthAnnaM' munidAnajanitaM vAstavabhojanaM paraloka - prayANa pAtheyaM / 'dadhe' vidadhe kRtam // 145 // sa prathamaH prakramaH / / 45 / /
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaH pakrama: zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 sAmprataM sAmprataM me'sau, prazamAmRtatallikA / zaraNaM zaraNaM zAnterbhUyAnmunimatallikA // 146 // 'sAmprataM'-idAnIm / 'asau prazamAmRtatallikA' prazAntipIyUSataTAkikA-tulyaH / 'zAnteH'-zamasya / 'zaraNaM'dhAma / 'munimatallikA'-zramaNazreSThaH / 'zaraNaM'-AzrayaH / 'bhUyAt'-bhavatu iti 'sAmprataM'-ucitam // 146 // satAM nidarzanIye'smin, ratnAdarzasudarzane / puraskRto mahAtmeva, laghuke pratibimbita: // 147 // 'satAM'-sajjanAnAm / 'nidarzanIye'-udAharaNIye / 'ratnAdarzasudarzane'-ratnadarpaNa iva zobhanaM darzanaM yasya tasmin / 'laghuke'-bAlasaGgame / 'puraskRtaH' dhyAnataH hRdayasya agrasthitaH / 'mahAtmA'-mahAmuniH / 'iva'-jAne / 'pratibimbita:'saMkrAntaH // 147 // nAmuJcaddharmaraGgastaM, tadAtvamapi saGgataH / prANAntasaGkaTe'pyApte, rAjaputra ivottamaH // 148 // 'prANAntasaGkaTe'pi' maraNApattAvapi / 'Apte' Agate / 'uttamaH' zreSThaH / 'rAjaputraH iva'-nRpanandana iva / 'tadAtvam' tatkAlam / 'saGgataH' api saMlagna: api / dharmaraGgaH-sukRta rAgaH / 'taM' saGgamam / 'na amuJcat' na atyajat / arthAt mRtyusamaye'pi tena dharmo na tyaktaH // 148 / / AcAraH kulamAkhyAti, yadi satyamidaM vacaH / nirNItaM dAna-dhairyAbhyAM, tatsa kSatriyagotrabhUH // 149 // 'AcAraH' vartanam / 'kulam' anvayam / 'AkhyAti' kathayati / 'yadi idaM vacaH' vacanaM / 'satyaM'-samIcInam / 'tat' tasmAt / 'dAnadhairyAbhyAM' tasya vizrANanadhRtibhyAm / 'nirNItaM' nizcitam / yat / 'saH' saGgamaH / 'kSatriyagotram' kSatriyakulaprabhavaH // 149 // 828282828282828282828282828282828282 // 46 //
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI prathamaH pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 saubhAgyaM saGgamasyAho, navoDhA'pi suvAsanA / priyA satIva sollAsA tasyAbhUt sahayAyinI // 150 // 'aho -Azcarye / 'saGgamasya saubhAgya'-subhagatA / 'navoDhA'pi'-tatkAlapariNItA api tatkAlajanitA'pi ityarthaH / 'suvAsanA' zubhA bhAvanA / 'sollAsA' sotsAhA / 'satI' pativratA / 'priyA' 'iva' patnI iva / 'tasya' saGgamasya / 'saha-yAyinI' sahagAminI / 'abhUt' ajAyata / paraloka-gamane'pi subhAvanA sArdhamacaladityarthaH // 150 / / rUpasthadhyAnato dhyAtvA, paJcamaM parameSThinam / samAdhAna-sudhAkuNDe kaNThadane sa magnadhIH // 151 // nirAkRtya gati divyAM dAnazIlavinAkRtAm / dAnadhyAnAnusandhAnAd dAnazIlAM gatiM yayau // 152 // 'paJcamaM parameSThinaM' paJcamapade sthitaM munim / 'rUpasthadhyAnato'-rUpasthanAmnA tRtIyadhyAnena / 'dhyAtvA'-praNidhAya 'samAdhAna sudhAkuNDe' samAdhipIyUSa jalAzaye / 'kaNThadane' kaNThapramANe, pramANe'rthe "vovaM" (3-1-142) iti sUtreNa daghnaT-dvayasaT / 'magnadhI:'-niviSTamatiH / 'sa:'-saGgamaH // 151 // 'divyAM'-devaloka-sambandhinIm / 'dAnazIlavinAkRtAM' dAnabrahmacaryAdi dharmarahitAm / 'garti' devagatim / 2 'nirAkRtya' anAdRtya / 'dAnadhyAnAnusandhAnAt' vitaraNa-vicAraNAnubandhAt / 'dAnazIlAM' dAna-pradhAnAm / 'garti' manuSyagatimityarthaH / 'yayau' gataH // 152 // martyatve devabhogAnAM, labdhizcitravidhAyinI / itIva sumanuSyatva-saGgamaM saGgamo vyadhAt // 153 // 'martyatve'-manuSyatve / 'devabhogAnAM'-divyasukhAnAm / 'labdhi:'-prApti: / 'citravidhAyinI'-AzcaryakAriNI / 'itIva'-saJcintya / 'saGgamaH sumanuSyatvasaGgama-sunaratvasaMyogam / 'vyadhAt' akarot // 153 // satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 47 //
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI prathamaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 dattvA bhuktvA ca tattAdRk kathaM bhokSye kadannakam / iti dhyAtveva tatyAja, nirvyAjaH sa svajIvitam // 154 // 'tat tAdRk-zreSThaM paramAnnam / 'datvA'-arpayitvA / 'bhuktvA '-abhyavahArya / 'kadannakam'-daridrajanocitaM kutsitam annam / 'kathaM bhokSye'-khAdiSyAmi ? 'iti dhyAtvA iva' vicArya iva / 'nirvyAjaH' niSkapaTaH / 'saH' saGgamaH / 'svajIvitaM' nijajIvanam / 'tatyAja' ajahAt / mRtaH ityarthaH // 154 // arthe granthisthite ko nu, kuvAse nivased budhaH / pAtradAnadhanaH saiSa grAmAGge te tato'tyajat // 155 // 'arthe' dhane, 'granthisthite' svasamIpa sthite sati, ko nu, 'kuvAse' kutsite-sthAne / 'nivased' sthitiM kuryAt ? 'saiSaH' sa eSa saGgamaH / 'pAtradAnadhanaH' supAtra-dAnameva dhanaM yasya saH / 'tataH te grAmAle grAmazca aGgaM-zarIraM ca iti kutsite grAma-zarIre / 'atyajat' ajahAt // 155 // dAnamudrAM kare kRtvA, dadhaddharmAdhikAritAm / satAM sevyaH kathaM tveSa, syAttirazcAmanupUvaH // 156 // 'dAnamudrAM' vitaraNamudram / 'mahora' iti bhASAyAm / 'kare' haste / 'kRtvA' vidhAya / 'dharmAdhikAritAM' dharmAdhyakSatAm / 'dadhat' dhArayan / 'satAM' sajjanAnAm / 'sevyaH' ArAdhyaH / 'eSaH' saGgamaH / 'tirazcAM' pazUnAm / 'anupUvaH' anucara: sevakaH / 'kathaM syAt ?' na kathamapItyarthaH / dAnakaraNAt sa gopatvena kathaM tiSThedityarthaH // 156 / / pAtradAnAbhimAnAdyo, nRpasyApi sahiSyate / na svAmitvaM kathaM nAma, svAmIyatu pazUnayam // 157 // 'pAtradAnAbhimAnAt' pAtravizrANanagauravAt / ya: zAlibhadraH / 'nRpasyApi' zreNikarAjJo'pi / 'svAmitvaM' Adhipatyam / 828282828282828282828282828282828282 // 48 //
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamaH pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 'na sahiSyate' na titikSiSyate / sa: 'ayaM' saGgama: / 'kathaM nAma pazUn svAmIyatu' svAmirUpAn tirazcaH icchet ?gopAlako bhavatu ? na kathaJcidityarthaH // 157 / / prAsAda iva candrasya, draupadIcUtapAdapa: / cakrazAlicarmaratnaM, mUladoSahara: paTa: // 158 // sukRtaM saGgamasyAho prAjyabhAvaprabhAvataH / tatraiva divase jajJe sarvasiddhisamRddhidam // 159 // (yugmam) 'candrasya prAsAda iva' candrasya prAsAda ekenaiva dinena kRtaH zubhAya bhavati, na bahudinaiH / tena candraprAsAdaH kvApi na dRzyate / 'draupadIcUtapAdapa iva'-draupadyA kila taddinajAtAmraphalairnAradaH prINitaH / 'cakrazAlicarmaratnamiva' cakravarticarmaratnavat / caturdazasu ratneSu carmaratnaM cakravartirAjJaH sadyaH sakalaskaMdhAvAravistArakRd bhavati / 'mUladoSaharaH paTa iva' paTa: taddinakRta eva mUlanakSatradoSaM harati nAnyathA / / 158 // tadvat 'aho' ityAzcarye / saGgamasya / 'sukRtaM'-puNyam / 'prAjyabhAvaprabhAvataH' prcursdbhaavnaanubhaavaat| 'tatraiva divase' tasminneva dine / 'sarvasiddhisamRddhidaM' sakalalabdhisampattiprApakam / 'jajJe' jAtam // 159 // rAgadveSa-vivarjitArjavaguNa-prApyaM sadApyakSayaM, vizvasyApyupari sthitaM na punarA-vRttyA'nvitaM nizcitam / ekasyaiva hi cetanasya rucitaM, nAnyasya bhogocitaM, dAnaM saGgamavatsapAlakalitaM, siddheH sukhaM ca stumaH // 160 // prathamaM prakramamupasaMharan dAnadharma prazaMsan kavirAha-'saGgamavatsapAlakalitaM'-saGgamagopavihitam / dAnaM prmaanndaanm| 'siddheH' mukteH / 'sukhaM' zarma / caH samuccaye / 'stumaH' kIrtayAmaH / 'kathambhUtaM' dAnaM siddhisukhaM ca ? ityAha / 'rAgadveSavivarjitArjavaguNaprApyaM' sneharoSa-virahitasaralatAguNalabhyam / 'sadApi' nityamapi / 'akSayaM' avinazvaram / 'vizvasyApi' lokasyApi / 'upari sthitam' na punarAvRtyA'nvitaM punarAgamanena na anvitaM-na yuktaM, apunarAvartanazIlam / 82828282828282828282828282828282828 // 49 //
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI prathamaH pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282882 8282828282828282828282828282 dAnapakSe IdRzaM uttamadAnaM na punaH labhyate / arthAt sakRdeva prAptaM sat siddhasukhaM yacchati / nizcitaM-dhruvam / 'ekasya eva hi cetanasya'-AtmanaH / dAnapakSe-zAlibhadrasya / 'rucitaM'-iSTam / 'na anyasya' aparasya dAnadharmarahitasya / 'bhogocitaM' bhogyogym| AtmA eva nijAnaMtajJAna-darzana-cAritrAdiguNagariSThaM sukhaM upabhunakti, na jaDaH / dAnapakSe'pi zAlibhadraM vihAya etaddAna-janitabhogocito nAnyo janaH / zArdUlavikrIDitaM vRttamidam / tallakSaNaM cedam-sUryAzvairmasajAstatAH saguravaH zArdUlavikrIDitam // 160 // zrIzAlicarite dharma-kumArasudhiyA kRte / zrI pradyumnadhiyA zuddhe, prathamaH prakramo'bhavat // 161 // 'dharmakumArasudhiyA' dharmakumArapaMDitena / 'kRte' racite / 'zrIpradyumnadhiyA' saMzodhaka pradyumnamunimatyA 'zuddha' dosshiine| 'zrIzAlicarite' zrIzAlibhadracaritre / 'prathamaH prakramaH' ayaM sampUrNaH abhavat // 161 // iti-kacchavAgaDadezoddhAraka-tapAgacchAcArya-vijaya-kanakasUri praziSyAcAryavijaya kalApUrNasUri-ziSya munizrIkalAprabhavijaya (vijaya kalAprabhasUri)-ziSya munizrI (paMnyAsa) mukticandravijaya-ziSyamunizrI (paMnyAsa) municandravijaya-viracitAyAM zrIzAlibhadra-mahAkAvyasya sAnuvAda-TIkAyAM prathamaH prakramo'bhavat / 82828282828282828282828282828282828 Y // 50
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI // atha dvitIyaH prakramaH // dvitIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 tena dAnAvadAnena, prINito dharmabhUpatiH / yaM prasAdamadattA'smai, tasya lIlAyitaM stumaH // 1 // 'tena' saGgamakRtena / 'dAnAvadAnena' dAnaparAkrameNa adbhutadAnakarmaNA / 'prINitaH' prasanaH / 'dharmabhUpatiH' dhrmmhaaraajH| 'yaM prasAda' kRpAm / 'asmai' saGgamAya / 'adatta' ayacchat / 'tasya' prasAdasya / 'lIlAyitaM' krIDitaM vilAsam / 'stumaH' kIrtayAmaH // 1 // jambUdvIpa-bharatakSetra varNanamasti svastipadaM zazvanmahApuruSa-sannibhaH / 'jambUdvIpa' iti dvIpa-zcandranistandravRttabhUH // 2 // 'svastipadaM' zubhasthAnam / 'zazvat' sanAtanaH / 'mahApuruSasannibhaH' mahApuruSeNa sannibhaH sadRzaH / 'candranistandravRttabhUH' candravat nistandrA tandrAhInA jAgRtA vRttA vartulA bhUH kSiti: yasya saH / mahApuruSapakSe-candravat nistandraM-apramattaM vRttaM-AcaraNaM tasya bhUH sthAnaM yasya saH / yaduktam udArastattvavit sattva-sampannaH sukRtAzayaH / sarvasattvahitaH satya-zAlI vizadasadguNaH // 1 // vizvopakArI sampUrNa-candranistandravRtabhUH / vinItAtmA vivekI yaH, sa mahApuruSaH smRtaH // 2 // 'jambUdvIpa' iti nAmnA prasiddhaH dvIpaH / 'asti' vartate // 2 // 828282828282828282828282828282828282 // 51
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FREREDE yasyAsau lakSyate lakSa - yojanAyAmamAninaH / sauvarNo nityasajyoti - racalo lakSadIpakaH // 3 // 'yasya lakSayojanAyAmamAninaH zatasahasrayojanadairghyapramANavataH jambUdvIpasya / 'nityasajyotiH' sadA sakAntiH / asau / 'sauvarNaH' kanakamaya: / 'acalaH' giriH, meruparvataH ityarthaH / lakSadIpakaH' lakSayojanAni yAvat dIpaka:prakAzakaH zatasahasrapradIpatulyo vA / 'lakSyate' vilokyate // 3 // saptasaptirathe saptIn, surasaptau mukhAni ca / grahAn lagne svarAn gIte'GgAni rAjye gaje tathA // 4 // dhAtUnaGge tathA saptakSetrANyatra jagurjinAH / sa SaDvarSadharazcitraM, saptavarSaH prakIrtyate // 5 // 'saptasaptirathe' saptasapteH raveH rathe syandane / 'saptIn' (sapta) azvAn / ravirathe kila saptAzvAH iti laukikAH / surasaptau surasya devasya saptau azve, 'uccaiHzravA:' ityAkhye indrAzve / 'mukhAni saptavadanAni / caH samuccaye / 'lagne' lagnakuNDalikAyAm / 'grahAn' maGgala-budha-guru-zukra-zani-rAhu-ketvabhidhAn sapta grahAn / jainamate sUryacandrau graheSu na gaNyete / jainajyotiSi sUrya-candra-graha-nakSatra - tArakAkhyeSu paJcabhedeSu tayoH pRthagabhidhAnAt / 'gIte' saGgItazAstre / 'svarAn' SaDja - RSabha - gAndhAra-madhyama-paJcama-dhaivata-niSadhAbhidhAn sapta svarAn / rAjye 'aGgAni' svAmya-mAtya-suhRt-koza-rASTradurga- balAbhikhyAni sapta aGgAni / 'tathA' samuccaye / 'gaje' hastini / 'aGgAni catvAraH pAdAH karo meDhraM pucchaM ceti saptAGgAni / 'aGge' shriire| 'dhAtUn' rasAsRgmAMsamedo'sthi-majjA-zukrAbhidhAn sapta dhAtUn / 'tathA' tatprakAreNa / 'atra' jambUdvIpe / 'jinA: ' arhanta: / 'saptakSetrANi' bharata haimavata- harivarSa videha ramyak hairaNyavata-airavatanAmAni saptakSetrANi / 'jaguH ' kathitanta: / 'saH' jambUdvIpa: / 'SaDvarSadharaH' SaD varSadharAH yasmin saH / parvatAH varSadharA ucyante / te caite 328 dvitIyaH prakramaH // 52 //
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERER himavanta-mahAhimavanta-niSadha- nIlavanta - rukmi- zikhariNaH SaD varSadharA: / 'citraM' Azcaryam / sa jambUdvIpa: SaDvarSadharo'pi 'saptavarSa:' saptAni varSANi kSetrANi yasmin saH / 'prakIrtyate' procyate / atra varSazabdaH kSetravAcI // 4 // 5 // kSetra dezAstu catvAra- stasya tiSThantyakarmaThA: / putrA iva trayaH kintu sarvarddhivyavasAyinaH // 6 // 'tasya' jambUdvIpasya / ' catvAraH kSetradezA: ' bharatAdiSu saptasu haimavata - harivarSa- ramyak hairaNyavatAbhidhAH catvAraH kSetradezA: / 'tu' parantu / 'akarmaThA:' karmaNi tatparAH karmaThA:, na tathAvidhAH akarmaThA: / 'kintu' parantu / 'trayaH ' bharata - videha-airavatAkhyAH trayaH / putrAH iva' sutAH iva / 'sarvarddhivyavasAyinaH' sakalasampattivyApAriNaH / zeSaH / ayaM bhAva: haimavatAdicaturSu kSetreSu yugAlikimanuSyAH eva vasanti / na tatra kAcit dharmAdharmapravRttiH / kintu bharata - videha - airavateSu asti dharmAdharmapravRttiH / ataste sarvarddhivyavasAyibhiH putrairupamitAH // 6 // pAre'bdhi paramaM kSetraM tatteSu bharatAbhidham / Rtavo vatsare yadvad, rAgA gIte mukhA guhe // 7 // rasA bhojye guNA rAjye, tarkA vAdavidAmvare / SaDeva yatra khaNDAni, tathA rejurakhaNDite // 8 // 'pAre'bdhi' abdheH pAram / 'pAre - madhye'grentaH 0 | 3|1|30|| iti sUtreNa pArebdhi / 'teSu' kSetreSu / 'tat bharatAbhidhaM' bharata iti abhidhA nAma yasya tat / 'paramaM' pradhAnaM kSetraM vartate / 'yadvat' yathA / 'vatsare' varSe / 'RtavaH' vasantagrISma-varSA zarat-zizira hemantAkhyAH SaD RtavaH / 'gIte' gAne 'rAgAH' zrIrAgAdyAH SaD rAgAH / te ceme-' "zrIrAgo'tha vasantazca, bhairavaH paJcamastathA / megharAjazca vijJeyaH SaSTho bhaTTanarAyaNaH // " 'guhe' kArtikeye / 'mukhAH' vadanAni SaD / mukhazabdaH puMliGge'pi / 'bhojye' bhojane / 'rasA:' madhurAmla lavaNa-kaTu-kaSAya- tiktAH SaD rasAH / 'rAjye' rAjya 328 dvitIyaH prakramaH // 53 //
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 saJcAlane / 'guNAH' sandhi-vigraha-yAna-Asana-daidhAzraya-rUpA: SaD guNA: / 'vAdavidAM' vAdinAm / 'vare' zreSThe / prakRSTavAdinI ityarthaH / 'tarkAH' zikSA-kalpa-vyAkaraNa-chaMdo-jyoti-niruktAkhyAni SaT zAstrANi / 'tathA' tatprakAreNa / 'akhaNDite' sampUrNe / 'yatra' bharatakSetre / SaD eva / 'khaNDAni' vibhAgAH / 'rejuH' azobhanta // 7 // 8 // vaitADhyenoccagotreNa, nIcadhAtrIbhavAni vA / trINi trINi pRthak paGktau, vinyavezyanta tAnyaho // 9 // 'uccagotreNa' uttuGgaparvatena / 'vaittADhyena' tannAmnA giriNA / uccagotrIyapakSe-vittADhyena dhanADhyena uttamakulInena / 'nIcadhAtrIbhavAni' nimnapRthvIsthitAni / pakSe-nIcamAtRjanitAni / 'vA' iva, atra 'vA' ivArthe / 'aho' iti sambodhane / tAni trINi trINi khaNDAni 'pRthakpaGktau' bhinnazreNyAm / 'vinyavezyanta' asthApyanta / yathA uccagotrIyaH zreSThI hInAn narAn pRthakpaGktau sthApayati, tathA vaittADhyaparvatena SaTkhaNDamadhye trINi trINi khaNDAni pRthak sthApitAnItyarthaH // 9 // nRloka iva lokeSu, vayassu triSu yauvanam / vartamAnazca kAleSu, yathA sarvArthasAdhakaH // 10 // tathA'ktinakhaNDeSu, madhyamaM khaNDamuttamam / sarvAGgINasukhaprAptA-valaGkarmINavikramam // 11 // 'lokeSu' svarga-martya-pAtAlAkhyeSu triSu lokeSu / 'nRloka iva' martyaloka iva / 'triSu vayassu' bAlya-yauvanavArdhakyAkhyeSu vayassa / 'yauvanaM' tAruNyam / 'kAleSu' bhUta-vartamAnA'nAgateSu / caH samuccaye / vartamAnaH kAlaH / 'yathA' yatprakAreNa / 'sarvArthasAdhakaH' sakala-prayojana-sampAdakaH // 10 // 'tathA' tatprakAreNa / 'arvAktanakhaNDeSu' dakSiNavibhAgeSu / 'madhyama' madhyasthitaM khaNDam / 'uttama' pradhAnam / kIdRzaM tadityAha-'sarvAGgINasukha-prAptau' sarvadezIya satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 54
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH zrI zAlibhadra mahAkAvyam prakramaH 8282828282828282828282828282828282 zarma-prApaNe / 'alaGkarmINavikrama' samarthaparAkramam / jina-caDhyAdyAnAM uttamAnAM puruSANAM tatraiva jAyamAnatvAt 'alaGkarmINavikramam' iti madhyakhaNDasya vizeSaNaM sArthakam // 11 // magadha-rAjagRha-varNanammuktojjvalakaNazreNI-maNDalaiH kSoNikuNDalaiH / Aste tatrA'tisambAdho, magadhAbhidhamaNDala: // 12 // 'tatra' madhyakhaNDe / 'muktojjvalakaNazreNImaNDalaiH' muktAphalavad vimaladhAnyAvalipradezaiH / 'kSoNikuNDalaiH' pRthvIvalayaiH / 'atisambAdhaH' atisaGkula: / 'magadhAbhidhamaNDalaH' magadhAbhidhadezaH / 'Aste' vartate // 12 // gAvo yatra vazAsthUlAH, suvratAH suvazA iva / na vazAH sUra-caurANAM, na vazA-doSa-dUSitAH // 13 // 'yatra' magadhadeze / 'gAvaH' dhenavaH / 'vazAsthUlAH' vazayA-medasA sthUlA:-pInAH puSTAH / 'suvazAH iva' sunAryaH | iva / 'suvratAH' sukhadohyAH / nArI-pakSe-pativratAH / 'na sUra-caurANAM' na zUravIra-stenAnAm / pakSe-sUryakhalAnAm / 'vazA:' vazyA: / 'na vazA-doSa-dUSitAH' na vandhyAtvadoSa-duSTAH / nArIpakSe'pi evameva // 13 // durbhikSa-durga-bhaGgAya, golakA iva mUDhakAH / halayazca babhuryatra, yantra-vAhana-yaSTayaH // 14 // 'yatra' magadhadeze / 'durbhikSa-durga-bhaGgAya' durbhikSaH eva durgaH vapraH tasya bhaGgAya nAzAya / 'mUDhakAH' kRSi-sAdhanavizeSAH / 'golakA iva' topagolakAH iva / 'babhuH' bhrAjire / 'halayazca' mahAnti halAni; yataH mahad halaM halirityucyate / 'yantravAhanayaSTaya iva' yantracAlanadaNDA iva / 'babhuH' bhrAjire // 14 // 828282828282828282828282828288888
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FREREDE sarAMsi yatra bhUyAMsi savayAMsIva nIradheH / yatpayAMsi payAMsIva mahAMsIvAvanizriyAm // 15 // 'yatra' magadhadeze / 'bhUyAMsi' bahUni / 'sarAMsi' jalAzayAH / 'nIradheH' samudrasya / 'savayAMsIva' mitrANi iva / 'yatpayAMsi' yatsarojalAni / 'payAMsi iva' dugdhAni iva / 'avanizriyAM' dharaNIlakSmINAm / 'mahAMsi iva' tejAMsi iva / babhuriti zeSaH // 15 // bhuvo vizAlazAleyAH, zAka-zAkaTa-saGkaTAH / sanAthA rathakaTyAbhiH pavitrA yatra gotrayA // 16 // 'yatra' magadhadeze / 'bhuvaH' pRthivyaH / kIdRzyaH ? ityAha- 'vizAlazAleyA: ' vizAlAni mahAnti zAlikSetrANi santi yatra / 'vIhi zAlereyaN' 7-1-80 // iti sUtreNa eyaN / 'zAka-zAkaTa-saGkaTAH' zAkasya kSetraM zAkazAkaTam / zAkaTazAkinau kSetre | 7|1|78 // iti sUtreNa kSetre zAka- zAkaTa - zAka-zAkinau iti sAdhuH / zAkakSetravyAptAH ityarthaH / punaH kIdRzyaH ? 'rathakaTyAbhiH' rathAnAM samUhAH rathakaTyAH tAbhiH / goratha0 | 6 | 2|24|| iti kaTyalpratyaya / 'sanAthAH' yuktAH / punaH kIdRzyaH ? 'gotrayA' gavAM samUho gotrA tayA / goratha0 6 2 24 // ityal / 'pavitrAH zucIbhUtAH // 16 // , baddhamUlA lasacchAkhAH, sacchAyAH sumanaH priyAH / mahAphalodayA yatra, sajjanA iva pAdapAH // 17 // 'yatra' magadhabhUmau / 'pAdapA:' vRkSAH / sajjanAH iva zobhante / kathaM tadityAha -'baddhamUlA: ' baddhAni mUlAni yeSAM te / sajjana-pakSe baddhaM mUlaM ciranivAsaH upalakSaNAt AdimUlaM yaiste / 'lasacchAkhAH' lasanti zAkhA yeSAM te / pakSe - lasanti-zobhante putrapautrAdirUpAH zAkhAH yeSAM te / 'sacchAyAH' chAyAyuktAH / pakSe - chAyA-kAntiH tayA sahitAH / 'sumanaH priyAH ' sumanasaH puSpANi taiH priyAH- hRdayaGgamAH / pakSe sumanasaH - vidvAMsaH priyA yeSAM te vidvatsu vA priyAH ye 7 " TRERERY dvitIya: prakramaH // 56 //
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 te| 'mahAphalodayAH' mahatAM-atucchAnAM phalAnAM udayaH-prAdurbhavanaM yeSAM te / pakSe-mahAphalAni vivAha-yAtrA-jinamandiroddharaNAdIni teSAmudayo yeSAM te // 17 // kaNTakaughazcaturdantI, nAyikAyAH pradhAnatA / khalAnAM satkRtiryatra, bahireva jane nahi // 18 // yatra dAnamakAle'pi, na mRtyuH satyazAlinAm / kAle'pi vRSTireva syAnna kopastu vivekinAm // 19 // 'yatra' magadhadeze / 'kaNTakaughaH' kaNTakAnAM khuNTAnAM oghaH samUhaH, zUlAnAM samUhazca / 'caturdantI' dantAlI khalasAdhana-vizeSaH kalahazca / 'nAyikAyAH' dhAnyavapanasAdhanasya / 'pradhAnatA' prakRSTena dhAraNA, striyAH pradhAnatA ca / 'khalAnAM' dhAnyazodhana-sthAnAnAm / 'satkRtiH' samyakkaraNam / durjanasatkArazca / ityAdIni bahireva / 'na jane' na pure // 18 // yatra / 'akAle'pi' anavaserapi / 'dAnaM' vitaraNam bhavati, kintu 'satyazAlinAM' satyAdhiSThitAnAm akAle na mRtyuH bhavati / anena rAjJaH nyAyapriyatvamuktam / 'kAle'pi' prAvaTkAle'pi / 'vRSTireva' meghavarSaNameva / kintu / 'vivekinAM' satyAsatyajJAnAnAm / 'kAle'pi' tathAvidhA'vasare'pi 'na kopa:' na krodhaH / prAdurbhavatIti zeSaH // 19 // tatra kAJcana-sopAna-bhadrapITha-pratiSThitam / sauvarNa-kalasa-jyoti-rmAlA-mukuTa-maNDitam // 20 // uddhRta-ketakI-reNu-dhUpa-dhUmyAbhrama-cchalAt / uttuGga-gaGgA-yamunA-cchatrAbhyAmiva rAjitam // 21 // dhvajAJcala calaccAru-cAmarAlImanoharam / pureSu rAjarAjazri, reje rAjagRhaM puram // 22 // 'tatra' magadhadeze / 'pureSu' nagareSu / 'rAjarAjazri' rAjarAja:-rAjAdhirAjaH tadvat zrIH yasya tat / rAjagRham / 'puraM' nagaram / 'reje' zobhate sma / tacca kIdRzam ? 'kAJcana-sopAna-bhadrapITha-pratiSThitam' kAJcanAni sauvarNAni sopAnAni satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 57
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH zrI zAlibhadra mahAkAvyam prakramaH SASASAR 8282828282828282828282828282 tAnyeva bhadrapIThAni-bhadrAsanAni teSu pratiSThitaM-sthitam / 'sauvarNa-kalasa-jyoti-rmAlA-mukuTa-maNDitaM' sauvarNAnAM kalasAnAM prAsAdoparisthitAnAM kalasAnAM jyoti-mAlA tejaHzreNi: saiva mukuTaM tena maNDitaM vibhUSitam // 20 // 'uddhRta-ketakI-reNu-dhUpa-dhUmyA-bhrama-cchalAt' uddhRte ucchalite ketakIreNuH dhUpadhUmyA dhUpadhUmrazreNizca uddhRtaketakIreNudhUpadhUmye tayoH bhramaH bhrAnti: tasya chalAt-vyAjAt / 'uttuGga-gaGgAyamunAcchatrAbhyAmiva' uttuGge uccaiH sthite gaGgAyamune (ketakIreNuH zvetA dhUpadhUmyA ca kRSNA tataH te gaGgAyamunA-samAne) te eva chatre tAbhyAmiva rAjitaM zobhitam / / 21 / / 'dhvajAJcala-calaccAru-cAmarAlI-manoharam' dhvajAJcala: patAkAvastrAJcalaH sa eva calantI cArucAmarazreNiH tayA manoharam / anyo'pi rAjA etai rAjacihnaH yuktaH bhavatyeva // 22 / / mahArAjaH zrIzreNikaH mahArAjJI zrIcellaNAyatra netrazubhArAmA, bahirantazca rejire / priyAlApAH sanAraGgAH, patravallI-virAjitAH // 23 // pathyA-rambhAbhirAmAzca, saMvRtAH pATalAdharAH / puNyapaNyaiH parIbhogyAH sukulyA haMsavibhramAH // 24 // yatra hANi dhANi, vizAlAnyujjvalAni ca / koTiprAptapatAkAni, caritrANi satAmiva // 25 // kIrtyArohaNaniHzreNi-guNazreNirapAlayat / raJjitASTAdazazreNiH, zreNikastatpuraM nRpaH / / 26 ||(klaapkm ) 'yatra' rAjagRhe / 'netrazubhArAmAH' netrAkhyavRkSaiH pradhAnavRkSairvA zubhAH pradhAnA ArAmA udyAnAni / strIpakSe-netrazubhAH locanazubhAH, rAmAH striyaH / 'bahirantazca' purAd bahiH udyAnAni, purAntazca striya: / 'rejire' rAjante sma / 'priyAlApAH' 82828282828282828282828282828282828 // 58 //
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERER priyAlAni rAjAdanAni Apyante labhyante yatra te ArAmAH / strI pakSe priyaH AlApaH yAsAm tAH / 'sanAraGgAH' nAraGgaiH saha vartante ye te / pakSe sanA sadA raGgo vilAso yAsAM tAH / 'patravallIvirAjitAH' patrANi parNAni vallyaH latA: tAbhiH virAjitAH / pakSe patravallyaH strINAM kapolastanAdibhAge patraracanA: tAbhiH virAjitAH // 23 // 'pathyArambhAbhirAmAH ' pathyA: harItakyaH rambhAH kadalyaH tAbhiH abhirAmA: manoharAH / pakSe pathyAH sukhakarA: rambhA iva apsarA ivAbhirAmAH striyaH / caH samuccaye / 'saMvRtAH' vRtisaMyutAH (vRti- 'vADa' iti bhASAyAm) pakSe - sAvaguNThanAH / 'ghuMghaTavALI' iti bhASAyAm / 'pATalAdharAH ' pATalAM vRkSaM dharantItyevaMzIlAH / pakSe-pATalaH raktaH adharaH yAsAM tAH / 'puNyapaNyaiH parIbhogyAH' puNyAni pavitrANi vastUni taiH bhogArhAH / pakSe - puNyaM sukRtaM tadeva mUlyaM taiH bhoktuM yogyaaH| 'sukulyAH' zobhanA: kulyAH kRtrimAH saritaH yatra te ArAmAH / pakSe- samIcInakulotpannAH / sukulyA tu kulastriyAmiti anekArthe / 'haMsavibhramA: ' haMsAnAM vibhramo vilAso yatra / pakSe haMsavad gamanaM vibhramo yAsAmathavA haMsakaH pAdakaTaka: tasya vibhramo vilAso yAsAm // 24 // 'yatra' rAjagRhe / 'harmyANi' zreSThigRhANi / 'satAM caritrANi iva' sajjana- jIvanAni iva / 'dharmyANi' dharmasametAni / atra dharmapadena vAstudharmAH ucyante / satAM caritra - pakSe dharmasahitAni / 'vizAlAni' vistIrNAni / pakSe udArANi / 'ujjvalAni' nirmalAni pakSe guNaiH zubhrANi / 'koTiprAptapatAkAni' koTidravya sUcanAya nyastAH patAkA: yatra tAni / pakSe koTiM paramAM kakSAM prAptAH kIrtipatAkAH yatra tAni / / 25 / / | 'tatpuraM ' rAjagRham / 'zreNikaH' tannAmA prasenajitputraH / 'nRpaH ' bhUpatiH / 'apAlayat' anvazAt / kathambhUtaH 328 dvitIyaH prakramaH // 59 //
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 828ASASA 8282828282828282828282828282 sa nRpaH ? 'kIrtyArohaNaniHzreNi-guNazreNiH' kIrte: ArohaNe niHzreNIbhUtA ('nIsaraNI' iti bhASAyAm) guNazreNi: yasya saH / 'raJjitASTAdazazreNiH' raJjitA aSTAdazazreNi: yena saH / rAjJAmAsthAnazreNaya: aSTAdaza / taccemAni malla-Aptahita-snigdha-mantri-amAtya-mahattama-buddhisakha-ubhayasakha-AmnAyika-sAGgrAmika-dezIyapuruSa-mAnapuruSa-dhanyapuruSa-kAmapuruSavijJAnapuruSa-rAjapuruSa-vinoda-pAtrANi iti // 26 // bhuje dharAdhare tasya, puSkarAvarta unnataH / dhArAdharaH kRpANo'bhUt, rAjahaMsapravAsakaH // 27 // 'tasya' zreNikasya / 'dharAdhare' pRthvIpAlake / meghapakSe-parvate / 'bhuje' bAhau / 'unnataH' uccasthitaH / 'puSkarAvartaH' puSkaraH asikozasatka: AvartaH yasmin / pakSe-puSkarAvartanAmA zreSThameghaH / 'dhArAdharaH' tIkSNadhArAbhRt / pakSe-jaladhArAbhRt / 'rAjahaMsapravAsakaH' zatrurAjahaMsAn vanaM pravAsayan / pakSe-rAjahaMsAn pravAsayan / prAvRSi kila rAjahaMsA: anyatra pratiSThante iti kavisamayaH / 'kRpANaH' asiH / 'abhUt' lambamAnA AsIt // 27 / / svabalAnmoharAjasya, saptAGgImiva saptakam / nihatya satyato vIra-kramArAdhanamApa yaH // 28 // 'sva-balAt' nijasAmarthyAt / rAjya-pakSe-nijasainyAt / moharAjasya / 'saptaka' samyaktvamizramithyAtvAni anantAnubandhinazcatvAraH kaSAyAzceti saptakam / 'saptAGgImiva' rAjyasatkAM saptAGgImiva / sapta kila rAjyAGgAni / yaduktamabhidhAna cintAmaNoM-'svAmyamAtyasuhatkozo rASTradurgabalAni ca / 'nihatya' nikRntya / satyataH / 'yaH' zreNikaH / 'vIrakramArAdhanaM' zrImahAvIradevacaraNopAsanAm / pakSe-vIraiH zUraiH caraNopAsanAm / 'Apa' lebhe / / 28 // yastathA tanmayo dadhe, bhrAmara-dhyAna-dhAraNam / zrIvIraviSayaM yena, tAdRgeva bhaviSyati // 29 // 828282828282828AURUARAURURURURU II EO11
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 828282 8282828282828282828282828282 'yaH' zreNikaH / 'tanmayaH' mahAvIramayaH / 'tathA' tena prakAreNa / 'zrIvIraviSayaM' zrImahAvIrasambandhi / 'bhrAmaradhyAnadhAraNaM' bhramasatkadhyAnadhAraNAm / ilikA kila bhramarIdhyAnAt bhramarI jAyate iti zrutiH / yaduktaM yogasAre "vItarAgaM yato dhyAyana, vItarAgo bhaved bhavI / ilikA bhramarI-bhItA, dhyAyantI bhramarI yathA // " 'da ' dhyAtavAn / 'yena' yathA / 'saH' zreNikaH / 'tAgeva' zrImahAvIrasvAmisama: eva AgAminyAmutsapiNyAM prathamaH zrIpadmanAbhastIrthakRt bhaviSyati // 29 // yasya sidhdarasaprAyasamyagdarzanabhAvitam / Ara rAjyaM zilAsAramapi kAJcanavarNikAm // 30 // 'yasya' zreNikasya / 'siddharasaprAyasamyagdarzanabhAvitam' siddharasasamena siddharasatulyena samyagdarzanena samyaktvena bhaavitm| 'zilAsAramapi' lohatulyamapi / 'girisAraM zilAsAraM tIkSNa-kRSNAmiSe ayaH" iti haimyAm / 'rAjyaM' magadhasAmrAjyam / 'kAJcanavarNikA' suvarNasAmyam / 'Ara' prAptam // 30 // priyA sulakSaNA tasya, paulomyA iva lakSaNA / yannetrato mRgI cillA, cellaNA nAmato'sti sA // 31 // 'tasya' zreNikasya / 'paulomyAH iva lakSaNA' paulomyAH indrANyAH iva lakSaNA lakSaNavatI / atra abhrAdibhyaH 72 / 46 // ityanena matvarthIyaH aH pratyaya: / 'sulakSaNA' zobhanAni sAmudrikalakSaNAni yasyAH sA / 'priyA' patnI abhavat / 'yennetrataH' yasyAH netrata: locanata: / 'mRgI' hariNI / 'cillA' hInalocanA / 'kinnanetre cillacullau' iti haimyAm / sA cellaNAnAmataH asti // 31 // zIlacandramaNebhUpa-zaGkApaGkasthiterapi / jinenduvAruceryasyAH, paraM jyotiLajRmbhata // 32 // ARRARAUAYA8A82828282828282888 // 61 //
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282882 8282828282828282828282828282 'yasyAH' cellaNAyAH / 'bhUpazaGkApaGkasthiterapi' bhUpasya zreNikasya zaGkava paGkaH tasmin sthitiH avasthAnaM yasyAH tasyAH api / 'zIlacandramaNe:' saccAritracandrakAntamaNirUpAyA: cellaNAyAH / 'jinenduvAgaruceH' zrIvIrajinacandravANIkiraNAt / 'paraM jyotiH' prakRSTaM tejaH / 'vyajRmbhata' prAdurbabhUva / vardhate hi candrakAntamaNiteja: candrakiraNasaMsargAt / zrIvIravacasA nirastazaGkaH zreNikaH jAtaH / yaduktam-hahA tapasvI bhavitA kathaM sa, zrutveti devyA vacanaM sazaGkaH / prAtajinendorvacanAd vizaGkaH, zrIzreNiko hRSTamanA babhUva // 32 // caturbuddhi catuHzAlaM, caturA puNyakumbhinaH / kIrtikanyAcaturikA, catuSkAvasaraH zriyAm // 33 // tasyA'bhayakumArAkhyaH, putro mantritayA babhau / cintAmaNiH ziroratnatayA sukRtinaH kila // 34 // 'tasya' zreNikanRpasya / 'caturbuddhicatuHzAlaM' caturbuddhInAM autpAtikI-vainayikI-kArmikI-pAriNAmikyabhidhAnAm / yadukkam uppattiA veNaiA kammiA pariNAmiA | buddhI cauvvihA uttA paMcamA novalabbhai / catuHzAlaM gRham / 'puNyakumbhinaH' sukRtahastina: / 'caturA' hastizAlA / 'hastizAlA tu catureti' haimyAm / 'kIrtikanyAcaturikA' kIrtikanyAvivAhe caturikA, 'corI' iti bhASAyAm / 'zriyAM' lakSmINAm / 'catuSkAvasaraH' catuSpathasadRzaH / 'cauTo' iti bhASAyAm / 'sukRtinaH' puNyazAlinaH sukRtijanasya / 'ziroratnatayA' mukhyamaNitayA / 'cintAmaNiH' suramaNisamaH / 'abhayakumArAkhyaH' abhayakumAraH iti AkhyA nAma yasya saH / 'putraH' nandanaH / 'mantritayA' mantristhAne / 'babhau' bhAti sma // 33 // 34 // upAyAzcaturo dharmAn, guNAnAvazyakAni SaT / aGgAni sapta kSetrANi, bhUpAlAn dvAdaza vratAn // 35 // ARRARAUAYA8A82828282828282888 // 62 //
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERERE | GRERERER paJcAGgamantratattvajJaH, sabhyaH sambhAvayannayam / rAjye dharme ca dhaureyaH zuzubhe nirbhayA'bhayaH // 36 // 'caturaH upAyAn' sAma-dAna-bheda - daNDarUpAn caturvidhAn upAyAn 'dharmAn' dAna-zIla tapo-bhAvarUpAn / prakramaH 'SaDguNAn' vigraha- yAnA''sana-dvedhIbhAvA'' zrayarUpAn / 'SaD AvazyakAni' sAmAyikAdIni / 'sapta aGgAni ' svAmyamAtya suhRt-koza-rASTra-durga-balarUpANi / 'sapta kSetrANi' jinacaityAdIni / 'dvAdaza bhUpAlAn' vijigISuH ariH mitraM arimitraM mitramitraM arizatruH pASNigrAhaH AkrandaH tayorAsArau kaTake madhyamaH udAsInaH iti dvAdaza rAjJaH / 'dvAdaza vratAn' prANAtipAtAdIn / 'sambhAvayan' vicArayan jAnan / 'paJcAGgamantratattvajJaH ' paJcaparameSThi- mantratattvavedI / rAjyapakSe - (1) karmaNAmArambhopAyaH (2) puruSadravyasampat (3) dezakAlavibhAga: (4) vinipAtapratIkAraH (5) kAryasiddhizceti paJcAGgo mantraH vicAra: tattattvavedI / 'rAjye' pRthvIrAjye / 'dharme' AtmarAjye / caH samuccaye / 'dhaureyaH' agraNIH / 'sabhyaH' sabhAyAM yogyaH / 'nirbhayaH' nirbhIkaH / ayam abhayaH mantrI 'zuzubhe zobhate sma // 35 // 36 // gobhadraH bhadrA ca tatra dharmadhurA - bhadraH, sudAnAd bhadradantivat / bhUta- bhAvi bhavadbhadraH, zreSThI gobhadra ityabhUt // 37 // kIrtyA kailAsa-saGkAzaH, sa ratnaiH rohaNAcalaH / AzritAvastukASThAnAM, vastutve malayAcalaH // 38 // 'tatra' rAjagRhe / 'dharmadhurA-bhadraH' dharmadhurAvahane bhadravRSabha- tulyaH / 'sudAnAt' zobhanadAnAt / hstipksse-shobhnmdkssrnnaat| 'bhadradantivat' bhadrajAtihastivat / 'bhUta- bhAvi - bhavadbhadra: ' bhUtabhAvibhavatsu atItA'nAgata- vartamAnakAleSu bhadraH maGgalarUpaH / gobhadraH iti nAmnA zreSThI abhUt // 37 // 'kIrtyA' zvetakIrtyA / 'kailAsasaGkAzaH ' dvitIyaH // 63 //
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 828ASASA 8282828282828282828282828282 sphttikaaclsmujjvlH| 'ratnaiH' vaiDUryAdyaiH / rohaNAcalaH / 'AzritAvastukASThAnAM' AzritAnAM avastukASThAnAM karIdumAdInAm / 'vastutve' gndhtve| zreSThipakSe-AzritAnAm, vastUni padArthAH kASThA: upalakSaNAt gRhANi na santi yeSAM avastukASThAnAm arthAt dInAdInAM RddhikaraNe / 'malayAcalaH' malayagirisamaH / 'saH' gobhadra zreSThI abhUt // 38 // bhrAnti sumerubhrAnta-stene mitrakalAvatAm / chekazciccheda tAmeSa, punaH kanakadAnataH // 39 // 'abhrAntaH' abhre gagane antaH yasya saH abhraMkaSa: / 'sumeruH' meruparvataH / 'mitra-kalAvatAM' sUrya-candrAdInAm / 'bhrAnti' bhramaNam / 'tene' karoti sma / 'punaH' parantu / 'chekaH' nipuNaH / 'abhrAntaH' bhrAntirahitaH / 'eSaH' gobhadra shresstthii| 'mitra-kalAvatAM' mitra-suvarNakArANAm / 'tAM' bhrAntim / 'kanakadAnataH' suvarNArpaNAt / 'ciccheda' acchinat // 39 // sattve'pi ratnakoTInAM, tasya ratnatrayI param / AsIdadUSaNaM sAdhu-koTIrasya vibhUSaNam // 40 // 'ranakoTInAM' ratnAnAM koTyaH tAsAm / 'sattve'pi' vidyamAnatve'pi / 'sAdhukoTIrasya' sajjana-nAyakasya / 'tasya' / gobhadrazreSThinaH / 'ratnatrayI' jJAna-darzana-cAritrAtmikA / 'paraM' uttamam / 'adUSaNaM' niSkalaGkam / 'vibhUSaNaM' alaGkAraH / AsIt // 40 // manovAkAyaceSTAsu, dharmastasyAvatiSThate / artho vacasi kAye'pi, kAmaH kAye kadAcana // 41 // 'tasya' zreSThina: / 'manovAkkAyaceSTAsu' vicAroccArAcAreSu / 'dharma:' ArhataH dharmaH / 'avatiSThate' avasthAnaM karoti / 'arthaH' dhanam / punazcakArArthaH / 'vacasi' vacane / 'kAye'pi' kadAcit zarIre'pi / 'kAmaH' madanaH / 'kAye' zarIre kadAcanaiva // 41 // satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 64 //
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 niSpaGkAkAkAzagaGgeva, maha~gaGgeva doSahRt / niHsantApA ca pAtAla-gaGgeva vizadAzayA // 42 // candrakrIDAcakorIva, sadA''nandavilocanA / sadA sarvartukArAma-pikIva priyabhASiNI // 43 // dharmasyeva manaHzuddhi-rarthasyeva nayasthitiH / madanasyeva maryAdA, bhadrA tasyA'bhavat priyA ||44||(vishesskm) 'AkAza-gaGgA iva' surasaridiva / 'niSpaGkA' kardamarahitA nirmalA / 'martyagaGgA iva' bhUgaGgA iva / 'doSahRt' paaphaarinnii| yaduktaM laukikai: 'dRSTA janmakRtaM pApaM, spRSTA janmazatatrayam / snAtA janmasahasrasya, hared gaGgA kalau yuge / 'pAtAlagaGgA iva' adholokagaGgA iva / 'niHsantApA' santAparahitA / 'vizadAzayA' nirmalAnta:karaNA // 42 // 'candrakrIDAcakorI iva' candraH eva krIDA yasyAH sA cAsau cakorI ca, tadvat / 'sadA''nandavilocanA' nityAnaMdanetrA / 'sarvartukArAmapikI iva' sarve RtavaH yasmin sa cAsau ArAmazca tatrasthA pikI-kokilA iva / 'sadA' na kevalaM vasantakAle kintu srvdaa| 'priyabhASiNI' madhuravAdinI // 43 // dharmasya / 'manaHzuddhiH' cittavizuddhiH iva mukhyA, manaHzuddhi vinA kRtaH dharmaH prAyeNa viphalaH / yaduktam-"manaHzuddhimabibhrANA, ye tapasyanti muktaye / tyaktvA nAvaM bhujAbhyAM te, titIrSanti mahArNavam" // 'arthasya' dhanasya / 'nayasthitiH iva' nyAyamArgaH iva / arthe kila nyAyasampannatA mukhyA / anyAyAjitaM dhanaM na vRddhi gacchati na ca lokapriyatAM vizrANayati / yaduktam-"anyAyopArjitaM vittaM, dazavarSANi tiSThati / prApte tvekAdaze varSe samUlaM tad vinazyati // " 'kAmasya' bhogasya / 'maryAdA iva' avadhi: iva / maryAdAhIna: kAmaH bhoktureva vinAzAya bhvti| yaduktam-'bhoge rogabhayam' tadvat / 'tasya' zreSThinaH / 'bhadrA' tannAmikA / 'priyA' patnI / abhavat // 44 // kAryahAnimanAryANAM, yacchatIva mRti ruSAm / nai:svyaM madAnAM vizveSAM, buddhinAzaM ca durdhiyAm // 45 // ARRARAUAYA8A82828282828282888 // 65 //
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 kaliM niHzeSadoSANAM, jayaM patyurvitanvatI / bhadrA bhadrAya sA kintu, catuHSaSTikalAnvitA // 46||(yugmm ) 'anAryANAm' pApAnAm / 'kAryahAni' karmavinAzam / 'yacchatI iva' kurvatI iva / 'ruSAM' krodhAnAm / 'mRti' mRtyum / 'madAnAM' mAnAnAm / 'naiHsvyaM' dAridrayam / 'vizveSAM' sarveSAm / 'durdhiyAM' duSTamatInAm / 'buddhinAzaM' mtihaanim| ca: samuccaye // 45 // 'ni:zeSadoSANAM' samastadurguNAnAm / 'kaliM' kalahaM vinAzam / 'patyazca' priyasya ca / 'jayaM' vijayam / 'vitanvatI' kurvatI / catuHSaSTikalAnvitA / 'bhadrA' gobhadrapatnI / 'bhadrAya' maGgalAya / kintu sA bhadrA jyotiHzAstraprasiddhA viSTiH / 'abhadrAya' amaGgalAya / kA sA viSTiH ? ucyate-bANa-dvi-dig-jaladhi-SaT-triSu nADikAsu, vaktraM galo hRdaya-nAbhi-kaTAzca puccham / viSTe vidadhyuriha kArya-vapuH sva-buddhi-prema-dviSAM kSayamime'vayavAH kameNa // (vasanta.) evaM bhadrA (viSTiH) 30 kalAnvitA / gobhadrapatnI bhadrA 64 kalAnvitA / bhadrA (viSTiH) abhadrAya / bhadrA (gobhadrapatnI) bhadrAya // 46 // anayornarmadotsaGga-keli-kallola-lolayoH / kiyAnapi yayau kAlaH, kareNvoriva bhadrayoH // 47 // 'narmadotsaGga-ke li-kallola-lolayoH' revAnadyaGkakrIDAlaharI-capalayoH / 'bhadrayoH kareNvoriva' bhdrjaatiiyhstidmptyoriv| 'anayoH' gobhadrabhadrayoH / kiyAnapi kAla: yayau // 47 / / saGgamajIvasya avataraNamcaGgaH saGgamakasyAtha, jIva: pIvarapuNyabhUH / atandrabhadradantIva, bhadrAkukSAvavAtarat // 48 // ARRARAUAYA8A82828282828282888 // 66 //
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 atha / 'caGgaH' manojJaH / 'pIvarapuNyabhUH' prakRSThasukRtadhAma / saGgamakasya jIvaH / 'atandrabhadradantIva' nistandrabhadrahastI iva / bhadrAkukSau / 'avAtarat' avatIrNavAn // 48 // tuGgastambakarisphAti-namrazUka-zikhAmukham / gopI-gItoddhataM rAja-zuka-rAji-virAjitam // 49 // zAligrAmAdivAyAtaM, tatprItyA sA nizAtyaye / zAlikSetraM parIpAka-pizaGgaM svapnamaikSata // 50 // 'tuGga-stambakarisphAti-namrazUkazikhAmukhaM' tuGgAH uccA: ye stambakarayo vrIhayaH teSAM sphAtyA vRddhayA namrANi zUka-zikhA-mukhAni tIkSNAgrANi zikhAmukhAni yasya tat / 'gopIgItoddhataM' gopya: kSetrarakSikAH striyaH tAsAM gIte: uddhataM utkaTaM yuktam / 'rAjazukarAjivirAjitaM' zukeSu rAjAnaH iva rAjazukAH teSAM rAjiH zreNi: tayA virAjitaM zobhitam // 49 // 'tatprItyA iva' saGgamabhavasnehAdiva / zAligrAmAt AyAtam / 'parIpAkapizaGga' paripAkena pizaGgaM pItam / shaalikssetrm| 'nizAtyaye' nizAyAH atyaye ante prabhAte / 'sA' bhadrA / svapnam / 'aikSata' dRSTavatI // 50 // tucche'vakarakUTAbhe, kule labdhodayaH purA / ropitaH sukule vapre, zAlistambasamo hi saH // 51 // 'purA' pUrvam / 'avakarakUTAbhe' dhUlyAdikacavarapuJjasame / 'tucche' hIne / 'kule' gopakule / 'labdhodayaH' munidAnAt prAptaprakarSaH / 'zAlistambasamaH' zAliropatulyaH / hi: nizcaye / 'saH' saGgamajIvaH / 'sakule' gobhadrasya zreSThakale / 'vapre' kedAre / ropitaH / puNyakarmaNA iti adhyAhAryam / anyasthAne uptA: zAlayaH kila anyakedAre ropyante // 51 / / sakarNA varNinI tUrNametya patyurvitatya sA / tene tamarthamatyarthaM, karNajAhAvagAhinam // 52 // ARRARAUAYA8A82828282828282888 II EO
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 'sakarNA' kuzalA / 'sA' bhadrA / 'varNinI' mahilA / 'patyuH' svAminaH pAveM / 'tUrNaM' kSipram / 'etya' Agatya / 'karNajAhAvagAhinaM' karNamUlAvagAhinam / karNasya mUlaM karNajAham / 'karNAdermUle. 7-1-88 iti jAhapratyayaH / 'tamartha' svapnArtham / 'atyartha' atyantam / 'vitatya' vistIrya / 'tene' kathitavatI / / 52 / / anUpavipulAzAlikSetravat saurabhAdbhutam / gopIgItaguNagrAma, suvayasyazukapriyam // 53 / / paripAke ca mAdhuryadhuryatAvaryatA''spadam / sutaM prAptA'si tAmevamabhyanInandadAzu saH // 54 // 'anUpa-vipulA-zAlikSetravat' sajalabhUmisthazAlikSetravat 'anupo'mbumAn (dezaH)' iti haimyAm / (vipulA-pRthvI) 'saurabhAdbhutaM' saurabheNa sugandhena putrapakSe-yaza:-saurabheNa adbhutaM Azcaryapradam / 'gopIgItaguNagrAma' gopya: kSetrarakSikAH rAjyazca, zAlikSetrapakSe kSetrarakSikAH putrapakSeH rAjyaH, tAbhiH gIta: guNagrAmaH yasya saH tam / 'suvayasyazukapriyaM' samAnaM zobhanaM vA vayaH yeSAM te suvayasyAH taruNAH te eva zukAH teSAM priyaM iSTam // 53 / / 'paripAke' pariNAme / caH samuccayArthaH / 'mAdhurya-dhuryatA-varyatAspadaM' mAdhuryaM madhuratA, dhuryatA mukhyatvaM, varyatA zreSThatvaM, teSAM AspadaM-sthAnam / zAliSu sute ca ime guNA: ghaTante eva / 'sutaM' putram / 'prAptA'si' prApsyasi / evam / 'saH' zreSThI / 'Azu' kSipram / 'tAM' priyAm / 'abhyanInandat' abhinanditavAn // 54 // tailakandamahAratnaM, pAtAlamadhusevadhim / sarvasaMheva taM garbha, mahanIyamuvAha sA // 55 // 'sarvasaMheva' pRthvI iva / 'tailakandamahAratnaM' tailakandanAmA ratnavizeSa: tam / 'pAtAlamadhusevadhi' pAtAlamadhu amRtaM tasya sevadhi nidhi vahati tadvat / 'sA' bhadrA / 'mahanIyaM' pUjanIyam / garbham / 'uvAha' avahat // 55 // ARRARAUAYA8A82828282828282888 // 68 //
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 bhadrAyAH dAnadau<
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 'vAsasya' vAsanAyAH / 'sImA' avadhiH / 'dhAtavaH' zarIrastharudhirAdisaptadhAtavaH / vAso hi saptadhAtUn yAvad bhavati / 'tu' kintu / 'tasya' zAlibhadrasya / te pUrvAH' saGgamabhavapratibaddhAH dhAtavaH kSINAH / 'navyeSu' navIneSu ca dhAtuSu / 'asampUrNeSu' anutpanneSu, apUrNe garbhakAle apUrNatA bhavatyeva zarIrasya / 'dAnavAsaH' dAnavAsanA dAnecchA jaataa| tad adbhutam // 59 // dohadaM sauhRdazreSThaH, zreSThI vijJAya so'nyadA / tvarayA pUrayAmAsa, zrImatAM hi spRhA mahaH // 60 // 'sauhRdazreSThaH' sauhade snehe zreSThaH prakRSTaH / 'saH zreSThI' gobhadraH / 'anyadA' anyasmin divase / 'dohadaM' dAnecchAm / 'vijJAya' avagamya / 'tvarayA' tUrNam / 'pUrayAmAsa' pUrti kRtavAn / 'hi' yasmAt / 'zrImatAM' lakSmIvatAm / 'spRhA' vAJcha / 'mahaH' utsavaH / mahAneSa utsavaH yat mahatAM zrImatAM vAJchA jAyate // 60 // sarvAGgINairdayAdAnaiH, pAtradAnairguNottaraiH / pravavarSAzu varSAvad, bhadrA gobhadraharSadA // 61 // 'sarvAGgIgINaiH' sarvaM aGgaM vyApnuvanti iti sarvAGgINAni taiH / 'sarvAdeH' 7194|| iti InapratyayaH / dayAdAnaiH / 'guNottaraiH' guNaiH uttaraiH uttamaiH / pAtradAnaiH / 'bhadrA' zAlimAtA / 'Azu' kSipram / 'varSAvat' prAvRDvat / 'pravavarSa' prakarSeNa vRSTavatI / kIdRzI bhadrA ? 'gobhadra-harSadA' nijapatigobhadramana: pramodadAtrI / varSApakSe-gauH pRthvI dhenuvRSabhAzca tebhyo jalavarSaNena bhadraharSoM kalyANAnandau dadAtItyevaMzIlA // 61 // zAlibhadrasya janmaatikrAnteSu mAseSu, navasvatha dineSvapi / kiJcinnyUneSu navasu, graheSUccasthiteSu ca // 62 // bhadrA navasuvarNAbhaM, pUrveva divasezvaram / kalyANakamalollAsa-masUta sutamarcitam // 63 // (yugmam) 828282828282828AURUARAURURURURU // 70 //
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 82828ksa 8282828282828282828282828282 atha navasu mAseSu atikrAnteSu pUrNeSu / dineSu api kiJcinnyUneSu navasu / uccasthiteSu graheSu budhAdiSu // 62 / / 'pUrveva' prAcI dig iva / bhadrA / 'divasezvaraM' sUryam / 'navasuvarNAbhaM' taptatapanIyakAntim / sUryo'pi udayakAle taptasvarNakAnti: bhavati / 'kalyANakamalollAsaM' kalyANakamalAnAM maGgalapaGkajAnAM ullAsa: vikAsaH yasmAt tam / sUryo'pi kamalAni vikAsayati / 'arcitaM' pUjitam / sUryo'pi prAtaH namaskAreNa pUjyate eva / 'sutaM' putram / 'asUta' ajIjanat // 63 // dIpotsavaH putrajanmotsavasyAMzo na SoDazaH / sadA maGgalyarUpasya, santatodyotadAyinaH // 64 // vicintyetyavicintyazrIH, sabhagambhAvukasthitiH / nirvigItaiH susaGgItairguptimokSasalakSaNaiH // 65 // sarvapAtrINasanmAna-dAnarudyaddhvajavrajaiH / zrIzreNikanRpAdezA-dalaGkarmINavikramaiH // 66 // putrajanmotsavArambhaiH zreSThI goSThIkRtAlakam / cakre rAjagRhaM sAkSAt, sarvaM rAjagRhaM puram // 67 // 'dIpotsavaH' dIpAvalImahaH / 'putrajanmotsavasya' putrasya janmanA yaH utsavaH kriyate tasya / SoDazo'pi aMza:bhAgaH na asti / kathambhUtasya putrajanmotsavasya ? 'sadA maGgalyarUpasya' nityaM kalyANarUpasya / 'santatodyotadAyinaH' avicchinnaprakAzapradasya / dIpAvalImahaH kSaNikaprakAzapradaH kintu putraH sadodyotapradaH maGgalyarUpazca / tasmAt kathaM dIpAvalImahaH putrotsavasamaH bhavet ? || 64 // iti vicintya vicArya / 'avicintyazrIH' akalpyalakSmIkaH / / 'subhagambhAvukasthitiH' asubhagaH subhaga: bhavati iti subhagambhAvukaH tasya sthitiH yasya / nagna-palita. 5 / 1 / 128| iti sUtreNa ccyarthe khukaJ / 'nirvigItaiH' vigItena vigAnena nindayA rahitaiH nirdoSaiH 'susaGgItaiH' zobhanAni saGgItAni yeSu taiH / 'guptimokSasalakSaNaiH' gupti: kArAgRhaM tasmAt mokSa: bandijanAnAM muktiH tatsalakSaNaiH tatsadRzaiH / 'sarva 8282828282828282828282828282828282 // 71 / /
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 82828282 8282828282828282828282828282 pAtrINasanmAnadAnaiH' sarvapAtrANi vyApnuvanti sarvapAtrINAni / 'sarvAde. 7 / 1 / 94 // iti InaH / tebhyaH sanmAnadAnaiH / 'udyaddhvajavajaiH' udagacchatpatAkA-nikaraiH / zrIzreNikanRpAdezAt / 'alaGkarmINavikramaiH' apratihatasAmathryaiH // 66 // 'putrajanmotsavArambhaiH' IdRzaiH putrajanmanaH utsavasya ArambhaiH samArohai: / 'zreSThI' gobhadraH / 'goSThIkRtAlakaM' goSThaM gokulam, yatra gAvastiSThinti, agoSThA goSThIkRtA alakA (dhanadanagarI) yena tad goSThI kRtAlakam / sarvaM rAjagRhaM puraM sAkSAt / 'rAjagRhaM' rAjamandiram / 'cakre' kRtavAn // 67 // so'tha candrArkamAlokya, SaSThIjAgarapUrvakam / vitene nAmakaraNaM, subhagakaraNaM zriyAm // 68 // mAtRsvapnAnusAreNa, sarva-svajana-sAkSikam / zAlibhadra' iti khyAtaM, svasUnorabhidhAM vyadhAt // 69 ||(yugmm) atha / 'saH' gobhadra zreSThI / 'candrArka' candraH zazI arkaH sUryaH tayoH samAhAra: candrArkam / 'Alokya' darzayitvA / candrArkadarzanaM lokaprasiddhaH AcAravizeSaH / SaSThIjAgarapUrvakaM janmataH SaSThe dane jAgaraNaM kriyate, taddine vidhAtA bhAgyalekhaM likhitumAgacchatIti laukikA: / "zriyAM' lakSmINAm / 'subhagaGkaraNaM' asubhagaH subhagaH kriyate anena / kRgaH khanaTa / 5 / 1 / 129 // iti sUtreNa subhagaGkaraNam / 'nAmakaraNaM' nAmasthApanam / 'vitene' akarot // 68 // 'sarva-svajana-sAkSikaM' sarveSAM svajanAnAM sAkSitayA / 'mAtRsvapnAnusAreNa' zAlikSetrasvapnAnusAreNa / 'svasUnoH' nijaputrasya / 'abhidhAM' nAma / 'zAlibhadra' iti khyAtaM prasiddham / 'vyadhAt' akarot // 69 / / snehaH satAM vinItAnAM, guNaugho'bhyasyatAM zrutam / zrIpUra iva dhanyAnAM, prApa vRddhi krameNa saH // 70 // 'satAM' sajjanAnAm / snehaH prema / vRddhi gacchati iti agre'pi draSTavyam / 'vinItAnAM' namrANAm / 'guNaughaH' satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 72 //
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam guNasamudAya: / 'abhyasyatAM' adhyayanaM kurvatAm / 'zrutaM' zAstram / 'dhanyAnAM' saubhAgyazAlinAm / 'zrIpUra: ' lakSmIpravAhaH iva / 'saH' zAlibhadraH / krameNa vRddhi prApa // 70 // vrataM samitayaH paJca, nATakaM sandhizuddhayaH / tattvapravRttayaH prANaM, smaramindriyavRttayaH // 71 // karaNasthitayo rAjyamiva sarvArthasAdhakam / dhAtryaH sarvopadhAzuddhAH sakalAstamalAlayan // 72 // ( yugmam ) 'paJca samitayaH' IryAdyAH' 'vrataM saMyamam / yathA pAlayati iti sarvatra draSTavyam / sandhizuddhayaH' mukha-pratimukhagarbha-vimarza-nirvahaNAkhyAH paJca nATakavijJAnAni / nATakam / 'tattvapravRttayaH' tattvAnAM zarIrasthitAnAM pRthvyAdipaJcamahAbhUtatattvAnAM pravRttayaH / 'prANaM' jIvitam / 'indriyavRttayaH' sparzanAdipaJcendriyANAM vRttayaH / 'smaraM' kAmam // 71 // 'karaNasthitayaH' purAdhikaraNAni paJca / rAjyamiva / 'sarvArthasAdhakaM' sakalakAryavidhAyakam vidadhati / tadvat / 'sarvopadhAzuddhAH sarvAbhiH upadhAbhiH parIkSAbhiH zuddhAH / kA upadhA ? tatsvarUpaM cedaM haimanAmamAlAyAm-'bhiyA dharmArthakAmaizca parIkSAyA tu sopadhA' bhaya-dharmArthakAmopanyAsena amAtyAnAm AzayAnveSaNam / upadhIyate samIpe Dhaukyate parIkSArthamupadhA / yatkauTilya: - upadhAbhiH zaucAzaucaparijJAnamamAtyAnAm / 'sakalAH ' kalAbhiH sahitAH samastAH vA / 'dhAtryaH ' paJca / 'taM' zAlibhadram / 'alAlayan' lAlitavatyaH // 72 // riGkhaNaM kramaNaM kiJca, jemanaM piNDavardhanam / jalpazcelopanayanaM, vatsaragranthibandhanam // 73 // anyAnyapItthaM kRtyAni, mahena mahatA pitA / kArayAmAsa sollAsaH, zrIrevaM hi phalegrahiH // 74 // CREDER REDERER dvitIyaH prakramaH // 73 //
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERER 'riGkhaNaM' skhalanaM, skhalyate hi laghuzizuzcalane / 'kramaNaM' gamanam / kiJca / 'jemanaM' bhojanam / 'piNDavardhanaM' piNDena kavalena vardhanam / 'jalpa' saMlApaH / 'celopanayanaM' vastraparidhAnam / 'vatsaragranthibandhanaM' 'varSagAMTha ujavavI' iti bhASAyAm / itthaM anyAni api lokaprasiddhAni / 'kRtyAni' kAryANi / 'pitA' gobhadraH / kArayAmAsa / 'hi:' yasmAt / 'zrIH' lakSmIH / evaM phalegrahiH phalaM gRhNAtItyevaMzIlA / rajaH phalemalAd grahaH | 5 | 1|18|| iti i: / saphalA bhavatItyarthaH // 73 // 74 // sa bhUrisambhRtAvApaH, zoNahastapadacchadaH / rasAlaH zAlibhadro'yaM, zAlate prollasadvijaH // 75 // saH ayaM rasAlaH AmraH, rasapUrNaH zAlibhadraH zAlate - zobhate / kathambhUtaH saH ? 'bhUrisambhRtAvApa:' bhUriNaH suvarNasya sambhRtaH dhRtaH AvApaH kaGkaNaM yena saH / 'jAmbUnadaM zAtakaumbhaM rajataM bhUri bhUttamam' iti haimyAm / AmrapakSebhUri atyantaM sambhRtaH dhRtaH AvApa: AlavAlaH yasya saH / zoNahastapadacchadaH' zoNAH raktAH hastau padau pAdau chadau oSThau yasya saH / pakSe zoNAni hasta-pada-cchadAni zAkhAskaMdha - parNAni yasya saH / 'prollasadddvijaH ' prollasantaH dvijAH dantAH yasya saH / pakSe prollasantaH dvijAH vihagAH yasmin saH // 75 // dantAbalamalaM bAlaM, punnAgA gotrajA vazAH / sanIDAH krIDayanti sma, prasaratkarapuSkarAH // 76 // 'dantAbalaM' udgatadantam kRSyAdibhyo | 7|2|27|| iti balacpratyayaH / balacyapitrAdeH | 3|282 // iti dIrghaH / hastipakSekalabhakam / 'alaM' samartham / 'bAlaM' zizuM zAlibhadram / 'gotrajAH punnAgAH ' gotriNaH puruSazreSThAH / hastipakSe-parvatajAH zreSThahastina: / 'vazAH' nAryaH / pakSe- hastinya: / 'sanIDA:' samIpasthA: / 'prasaratkarapuSkarAH ' prasarantau karapuSkarau hastakamalau TRERERY dvitIyaH prakramaH 1198 11
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 yeSAM te / pakSe-prasaraczuNDAgrAH / 'krIDayanti sma' khelayanti sma / yathA kalabhakaM hastinaH hastinyazca khelayanti tathA bAlaM zAlibhadraM sarve khelayanti ityarthaH // 76 // kAJcanAmbhojayostasya, pado: kanakaghughurAH / tadIyareNupiGgAGgA, reNu GgA ivAnizam // 77 // 'tasya' zAlibhadrasya / 'kanakAmbhojayoH' suvarNakamalasamayoH / 'padoH' pAdayoH / 'kanakaghughurAH' suvarNadhurgharAH / 'ghudharA' iti bhASAyAm / 'tadIyareNupiGgAGgAH' tadIyareNubhiH caraNakamalareNubhi: piGgAGgAH pItAvayavAH / 'bhRGgAH iva' bhramarAH iva / 'anizaM' ajasram / 'reNuH' raNatkAraM cakruH / zAlibhadrasya zizoH caraNakamalayoH suvarNaghughurAH bhramarA: iva raNatkAraM kurvanti sma ityarthaH // 77 / / prAlambikA pralambA'sya, babhau kaNThAvalambitA / vayasaH prathamasyeva, kelidolA calAcalA // 78 // 'asya' bAlazAlibhadrasya / 'kaNThAvalambitA' kaNThasthitA / 'pralambA' prakRSTena lambamAnA / 'prAlambikA' haarvishessH| 'prazamasya vayasaH' zizutvasya / 'calAcalA' calA capalA / 'carAcara-calAcala / 4 / 1 / 13 / / iti sUtreNa nipAtaH / 'kelidolA iva' kelyA: krIDAyA: dolA hiNDolaka: iva / 'babhau' bhAti sma / zizuzAlibhadrakaNThasthitaH prAlambikAhAra: calatvaM gacchan krIDAhiNDolako bhavatItyarthaH / / 78 // saraGgacaJcucaraNaH, sadgatirmadhurasvaraH / balakSapakSapakSIva, kAkapakSadharo'pyabhUt // 79 // 'kAkapakSadharo'pi' sa bAla: 'balakSapakSapakSIva' valakSau zvetau pakSau yasya saH valakSapakSaH haMsaH rAjahaMsapakSIva / abhuut| atra virodhaparihArAya 'kAkapakSadharaH' iti padasya bAla-zikhAdhArakaH ityarthaH kArya: / 'sA (zikhA) bAlAnAM satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 75 //
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 kAkapakSaH zikhaNDaka-zikhANDakau' iti haimyAm / kathambhUta: sa: ? 'saraGgacaJcucaraNaH' lAkSAdirAgaiH saraGgaH raktaH caJcu:raktairaNDaH tadvat raktau caraNau yasya saH / haMsapakSe-saraGgA raktA: caJcucaraNAH yasya saH / 'sadgatiH' zobhanA gatiH yasya saH / 'madhurasvaraH' priyavacanaH // 79 // purISazUkarAH kecit, cApalyakapayaH pare / mAyAgomAyavaH ke'pi, bAlA vyAlA ivetare // 80 // pAvitryaprItijAtyAzvaH, saMlInAGgatvakacchapaH / sa tu siMha ivaujasvI, zamavAn zamavAniva // 81 // 'pare' zAlibhadrAd anye / 'kecid' bAlA: / 'purISazUkarAH' purISe viSThAyAM zUkarAH / 'kecit cApalyakapayaH' cApalye caJcalatAyAM kapayaH vAnarAH / 'ke'pi mAyAgomAyavaH' mAyAyAM kapaTakaraNe gomAyutulyAH zrRgAlasamAH / ke'pi itare pare vyAlA: duSTazvApadatulyAH bhavanti / / 80 // 'tu' parantu / 'saH' zAlibhadraH / 'pAvitryaprItijAtyAzvaH' pAvitryaM zucitvaM prItiH prema ityAdisampAdane jAtyAzvaH jAtimadazvatulyaH / 'saMlInAGgatva-kacchapaH' aGgasaMlInatAyAM kacchapa: / siMhaH iva ojasvI / 'zamavAniva' munirikha / 'zamavAn' upazAntaH / ayaM bAlazAliH netaraprAkRtaDimbhasamAnaH ityarthaH // 81 // pitroH puNyavivarto'sau, saubhAgyopari maJjarI / majjeva sukhabIjasya, jIvitasyApi jIvitam // 82 // upAdhyAyAya zuddhAya, sArthezo'rthamiva priyam / taM kalAntaralAbhAya, sarvasAkSikamarpayata // 83 // 'pitroH' jananIjanakayoH / 'asau' bAlaH / 'puNyavivartaH' puNyaparipAkaH / 'saubhAgyopari maJjarI' saubhAgyasahakAropari maJjarIsamaH / sukhabIjasya majjA iva / bIje hi majjA sArabhUtA / jIvitasya api jIvitam / abhUt // 82 // 'sArthezaH' gobhadraH / 'arthamiva priyaM' dhanamiva priyam / 'taM' bAlam / 'zuddhAya' pavitrAya / dhanapakSe-sajjanAya / 'upAdhyAyAya' paatthkaay| ARRARAUAYA8A82828282828282888 // 76 //
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 upetya adhIyate yasmAt saH tasmai / pakSe-adhamarNA, upAdhinA Ayo lAbho yasmAt, upa-samIpe AdhirevaMvidha: Ayo vA yasmAt tasmai upAdhyAyAya / 'kalAntaralAbhAya' anyAyakalAprAptaye / pakSe-vRddhi (vyAja) lAbhAya / 'sarva-sAkSikaM' sarvasvajanAdisAkSikam / pakSe-mukhya-mahAjanasAkSikam / anyasAkSikaM hi dhanaM dIyate / 'arpayat' arpitavAn // 83 // sa namrIbhUya nibhRtaH, kalAcAryAt kalA'mRtam / papau sthiropakArAya, kSIrAmbhodherivAmbudaH // 84 // 'kSIrombhodheriva' kSIrasAgarAdiva / kalAcAryAt kalAdhyApakAt / 'ambudaH iva' megha: iva / 'saH' baalshaalibhdrH| 'nabhrIbhUya' vinIto bhUtvA, megho'pi sAgare namrIbhUya jalaM gRhNAti iti laukikAH / 'nibhRtaH' maunapUrvakam upAdhyAyasamIpe vivAdA'karaNAt / megho'pi maunapUrvakameva jalaM gRhNAti, zabdapUrvakaM ca prAyaH jalaM muJcati / 'sthiropakArAya' aclopkaaraay| pakSe-sthirA-pRthvI tasyAH upakArAya / 'kalA'mRtaM' kalAsudhAm / pakSe-kalaM madhuraM amRtaM jalam / 'yAdonivAso'mRtam' iti haimyAM jalanAmasu / 'papau' pItavAn // 84 // sAdhuvibhaktisambandha-kArakaiH zabdasiddhidaiH / guNavRddhikRtkRtyaiH saH, nityaM jajJe salakSaNaH // 85 // 'saH' bAlazAlibhadraH / 'nityaM' sadA / 'salakSaNaH' savyAkaraNa: vaiyAkaraNa: / pakSe-jainalakSaNaiH sahitaH / 'jajJe' jAtaH / katham ? 'zabdasiddhidaiH' zabdasiddhidAtRbhiH / jainAcAryapakSe-zabdAtmakopadezataH siddhidaiH muktipradaiH / 'sAdhavibhakti-sambandha-kArakaiH' suSTha vibhakti sambandhayuktaiH kAdiSaTkArakaiH pakSe-sAdhUnAM munInAM vibhaktiH vizeSeNa bhaktiH sambandhaH-samAgamaH tayoH kArakaiH vidhAyakaiH jainAcAryaiH / 'guNavRddhikRtkRtyaiH' guNavRddhikAribhiH kRtyapratyayaiH / pakSeguNAnAM vRddhikaraiH kRtyaiH kAyaH // 85 // satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 77 //
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 savivekairalaGkAraiH, sabhyAvirbhAvitai rasaiH / surItivRttibhizcAya-mabhUtsAhityazobhitaH // 86 // zAlibhadrakumAra: 'sAhityazobhitaH' sAhityazAstravibhUSitaH pakSe-sAhityaM sahitatA saGgatiH sujJasaGgatiH tayA zobhitaH abhUt / katham ? 'savivekaiH' vivekapUrvakaiH / 'alaGkAraiH' kAvyazAstroktazleSAdyairalaGkAraiH / satsaGgatipakSe-vivekapUrvakaiH AbhUSaNaiH / 'sabhyAvirbhAvitaiH' sabhyaiH vidvadbhiH AvirbhAvitaiH prakaTIkRtaiH / 'rasaiH' zrRMgArAdyaiH / pakSe-sabhyapuruSaiH prakaTIkRtaiH rasaiH rAgaiH snehaiH / 'surItivRttibhiH' 'vaidarbhI-gauDI-pAJcAlI-mAgadhI' etAH catasraH alaGkArazAstraprasiddhAH racanA: 'rItiH' procyate, surItiyuktAbhiH vRttibhi: vivaraNaiH / pakSe-surItibhiH susvabhAvAbhiH vRttibhiH vartanaH // 86 / / bhejustaM sapadi prItAH, kalAdvAsaptatiH kalAH / cakravartI kalAcakre, dharmastatroSito'sti yat // 87 // 'taM' zAlibhadram / 'sapadi' jhaTiti / 'prItAH' tuSTAH / 'kalAH' manoharAH / 'kalAdvAsaptatiH' kalAnAM dvAsaptatiH / 'bhejuH' AzritavatyaH / 'yat' yataH / tatra 'kalAcakre' kalAsamudAye / dharmaH / 'uSitaH' sthita asti / yataH uktamsavvA kalA dhammakalA jiNAi // 87 / / / yUnaH zAlibhadrasya varNanam:atha zAlemanojJAnAM, bhUparUpaM niSevitum / avAtatAra tArazrI-pAvanaM yauvanaM vayaH // 88 // atha / 'manojJAnAM' manoharANAM nRNAM nRSu vA / 'zAleH' zAlate zobhate iti zAli: tasya zAlibhadrasyetyarthaH / 'bhUparUpaM' bhUpatulyaM rUpaM, rUpAdhirAjamityarthaH / 'niSevituM' nitarAM sevitum / 'tArazrI-pAvanaM' tArazrIH zreSThazobhA tayA pAvanaM pavitram / 'yauvanaM vayaH' tAruNyaM vayaH / 'avAtatAra' avatIrNavat // 88 // ARRARAUAYA8A82828282828282888 // 78 //
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERERE hInavarNena tadvarNAt, suvarNena svikA''hutiH / tadvarNArthamivAtyarthamagnitIrthe samarthyate // 89 // 'tadvarNAt' zAlizarIravarNAt / 'hInavarNena' tuccharUpeNa / 'suvarNena' kanakena / 'tadvarNArthamiva' zAlibhadrarUpaprAptaye iva / 'atyarthaM' atyantam / 'agnitIrthe' agnireva tIrthaM tasmin / 'svikA''huti: ' svikA svakIyA Ahuti: / 'samarpyate' dIyate // 89 // tacchAyA''taGkataH zaGke, sAzaGkaM rAjacampakam / Aste saGkucitaM kiJcid, rAjanizrAM na muJcati // 90 // 'tacchAyA''taGkataH ' zAlibhadrazarIrakAnteH AtaGkAt atibhayAt / 'sAzaGkaM' AzaGkAsahitam / rAjacampakaM kiJcit saGkucitaM-nimIlitaM Aste-vartate / rAjanizrAM na muJcati / svaniSThaM rAjazabdaM na muJcati / ata eva 'rAjacampakam' tat kathyate / ityahaM zaGke manye // 90 // kalyANakadalI yasya, kAyakAntyeva daNDitA / svalpAntararasA jajJe sakRttena phalegrahiH // 91 // 'yasya' zAleH / 'kAyakAntyA' zarIraprabhayA / 'daNDitA iva' zikSitA iva / 'kalyANakadalI' suvarNakadalI / 'svalpAntararasA' atylpaabhyntrrsvtii| 'jajJe' ajAyata / 'tena' tasmAt / sakRt ekavArameva / 'phalagrahi:' phalavatI bhavati // 91 // prabhayA prabhayA yasya, tanoH kanakaketakI / gopAyitumivAtmAnaM vidhatte kaNTakairvRtim // 92 // 'yasya' zAleH / 'tanoH' zarIrasya 'prabhayA' kAntyA 'prabhayA' prakRSTaM bhayaM yasyAH sA / 'kanakaketakI' 328 dvitIyaH prakramaH // 79 //
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282882 8282828282828282828282828282 suvrnnketkii| 'AtmAnaM' svam / 'gopAyitumiva' rakSitumiva / kaNTakaiH / 'vRti' 'vADa' iti bhASAyAm / 'vidhatte' karoti // 92 // tadaMhrivAdataH padmaM, zaGke paGke'kSipadvidhiH / lakSmIpuSpairiva nakhairjitvarau tAvapUpujat // 93 // 'vidhiH' brahmA / 'tadaMhivAdataH' zAlicaraNaspardhayA / 'padmaM' kamalam / 'paGke' kardame / 'akSipat' kSiptavAn / ataH / 'jitvarau' jetArau / 'tau' padau / 'vidhiH' brahmA / 'lakSmIpuSpairiva' padmarAgamaNibhirikha / nakhaiH / 'apUpujat' pUjayati sma / iti zaGke manye / ayaM bhAvaH-zAlicaraNaspardhayA parAjitaM padmaM brahmA paGke kSiptavAn, vijayinau zAlicaraNau ca nakhamiSAt padmarAgamaNibhiH pUjitavAn // 93 // pravyaktanakharatnaughaM, nirbhayaM tatpadadvayam / sabhayaM jaladurge'sthAt, padmaM guptavarATakam // 94 // _ 'pravyaktanakharatnaughaM' pravyaktaH prakaTa eva nakharatnAnAM oghaH samUha: yasmin tat / 'tatpadadvayaM' zAlipAdayugalam / 'nirbhaya' prakaTatvAt bhayarahitaM vartate / 'sabhayaM' bhayayuktam / 'guptavarATakaM' guptabIjakozam / 'padma' kamalam / 'jaladurge' jalameva durga: vapraH tasmin / asthAt / sabhayo hi AzrayamapekSate, na nirbhayaH // 94 // zaGke zazAGkarakoH kiM, jo Adatta so'naghaH / dIna AsIna evAste, taccamUruranUruvat // 95 // kiM saH zAliH / zazAGkarakoH' candramRgasya / anaghe' anavadye / 'jaGke' UrU / 'Adatta' gRhItavAn ? yena / taccamUru:' candramRgaH / 'anUruvat' paGguvat / 'dInaH' dainyayuk / 'AsInaH eva' upaviSTaH eva / Aste / iti zaGke manye // 95 // tasya kAntihRde dehe, hArahaMsAvalizrite / gambhIrA dakSiNAvartA, nAbhi ti sma kumbhinI // 96 // 8282828282828282828282828282828282 // 80 //
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 'tasya' zAle: / 'hArahaMsAvalizrite' hArA: eva haMsAH teSAM AvalibhiH zrite / 'kAntihade' prabhAsarovare / 'dehe' shriire| 'dakSiNAvartA' dakSiNA: AvartAH yasyAH sA / gambhIrA / nAbhiH / 'kumbhinI' hastinItulyA / 'bhAti sma' rAjate sma // 96 // vizAlatAM hRdastasya, sakalA: kalayanti ke / yatprApa zrIsarasvatyoH, priyamelakatIrthatAm // 97 // 'tasya' zAle: / 'hRdaH' hRdayasya / ke sakalA: kalAbhiH sahitAH samastA: vA janAH / vizAlatAm / 'kalayanti' jAnanti ? 'yat' hRdayam / 'zrI-sarasvatyoH ' lakSmI-bhAratyoH / priyamelakatIrthatAm / 'prApa' prAptavat // 97 // ciraM virejatustasya, bhujAvAjAnuyAyinau / hRdvAsidAnadantIndra-dantAviva sakaGkaNau // 98 // 'tasya' zAle: / 'AjAnuyAyinau' jAnupramANau / 'sakaGkaNau' kaGkaNAnvitau / 'hadvAsidAnadantIndradantAviva' hRdi vAsI hadvAsI dAnadantIndraH madajalayuktagajarAjaH tasya dantau iva / 'bhujau' bAhU / ciram / 'virejatuH' zobhete sma // 98 // nAmbhodheH kintu kalpadroH pravAlAni nidAnatAm / Iyustatkarayostena, pATalau dAyakau ca tau // 99 // 'ambhodheH' samudrasya / 'pravAlAni' vidrumAH / na / kintu / 'kalpadroH' kalpavRkSasya / pravAlAni kisalayAni / 'tatkarayoH' zAlibhadrahastayoH / 'nidAnatAM' kAraNatAm / 'IyuH' gatavantaH / 'tena' tasmAt / 'tau' zAlihastau / 'pATalau' raktau / 'dAyako' dAtArau / caH samuccaye / staH / samudraH khalu kRpaNaH, kalpavRkSazca dAtA, tena kAraNena kalpavRkSapravAla nirmitau tasya karau // 99 // rekhAtrayAGkitastasya, kaNThaH kaNThIravAkRteH / tatrAnavadyatraividya-nyAsaM prAduSkarotyaho // 100 // satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 81 //
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 82828ksa 8282828282828282828282828282 'kaNThIravAkRteH' kaNThIravaH siMhaH tasyeva AkRti: yasya tasya / 'tasya' zAlibhadrasya / 'rekhAtrayAGkitaH' rekhANAM trayaM tena aGkitaH / kaNThaH / 'tatra' knntthe| 'aho' Adare / 'anavadyatraividyanyAsaM' anavadyaM niSpApaM vidyaM tarkalakSaNasAhityarUpAyA: trividyAyAH idaM traividyaM tasya nyAsaH sthApanA tam / 'prAduSkaroti' prakaTIkaroti // 100 / / yatnAt SoDaza ratnAni, dvidhA vedhA vibhidya kim / dvAtriMzaddazanI tasya, nirmame nirmalA samAm / / 101 // 'vedhAH' brahmA / SoDaza ratnAni / 'yatnAt' yatnapUrvakam / 'dvidhA' dvibhAgena / 'vibhidya' bhedaM kRtvA / tasya zAle. kiM samAM samAnAm / nirmalAM ujjvalAm / dvAtriMzaddazanI dvAtriMzaddantAH 'nirmame' vihitavAn ? || 101 // yauvanAnaGgayoryogyau, svarNapIThasphurAviva / kapolau kalpayAmAsa, vRttau madhyonnatau vidhiH // 102 // 'yauvanA'naGgayoH' yauvanaM tAruNyaM anaGgaH kAmaH tayoH / 'yogyau' ucitau / svarNapIThasphurAviva' kanakAsanaphalakAviva / 'vRttau' vartulAkArau / 'madhyonnatau' madhyabhAge unnatau uccau / kapolau / 'vidhiH' brahmA / 'kalpayAmAsa' racayAmAsa // 102 // upamAdravyakoTISu, koTiM prApti tadAnane / nAsAvaMzadhvajo reje, bhramadbhUvaijayantikaH // 103 // 'upamAdravyakoTISu' upamAyogyadravyANAM koTISu / 'koTi prApte' prakarSaM prApte / 'tadAnane' zAlibhadramukhe / 'bhramadbhUvaijayantikaH' caladrUpatAkaH / 'nAsAvaMzadhvajaH' nAsikAdaNDadhvajaH / 'reje' azobhata // 103 / / svazrIkAbhyAM tadakSibhyAM, vanavAsi tapasvi ca / spardhatAmutpalaM rAja-vazonmeSanimeSi kim ? // 104 // 'svazrIkAbhyAM' svenaiva Atmanaiva zrI: yayo: tau tAbhyAm / 'tadakSibhyAM' zAlibhadranayanAbhyAm / 'vanavAsi' vane 828282828282828282828282828288888 // 82 //
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 82828ksa 8282828282828282828282828282 vasati ityevaMzIlam / 'tapasvi' kumudaM dine na bhoji, yataH dine saGkacati, ata eva tapasvi varAkaM vA / 'rAjavazonmeSanimeSi' rAjA-candraH, 'rAjA nizAratnakarau ca candraH' iti haimyAm / tasya vazau adhInau unmeSau nimeSau saGkoca-vikAsau / svAmitvArthe in / 'utpalaM' kumudam / 'kiM' katham / spardhatAm ? // 104 / / bhAlaM bhA'laGkRtaM tasyA'STamIcandrodayaH sphuTam / yatkAntiH kSamadAGgA), mukhaM plAvayatetarAm // 105 // 'tasya' zAleH / 'bhA'laGkRtaM' bhAbhiH prabhAbhiH alaGkRtam / 'bhAlaM' lalATam / 'sphuTaM' spaSTam / aSTamIcandrodayaH asti / 'yatkAntiH' lalATaprabhA / 'kSaNadAGgArdhaM' kSaNaM utsavaM dadAti ityevaMzIlaM kSaNadaM yad aGgaM zarIraM tasya ardham / 'mukham' vadanam / mukhaM zarIrArdhamiti zruteH / 'plAvayatetarAM' dyotayatitarAm / aSTamIcandrapakSekSaNadAyA: rAtreH aGgArdhaM praharadvayaM yAvat / aSTamIcandraH kila ardharAtri yAvadeva prakAzate // 105 / / kabarI kajjalazyAmA, bhAti tasya sacampakA / svarNAkSarA smarajaya-prazasteriva paTTikA // 106 // 'tasya' zAle: / 'kabarI' dhammillaH / 'bhAti' zobhate / kathambhUtA sA? 'smara jaya prazasteH' kaamvijyyshogaathaayaaH| svarNAkSarA paTTikA iva / 'sacampakA' campakapuSpayuktA / 'kajjala-zyAmA' kajjalavat aJjanavat zyAmA kRSNA // 106 // rUpamanyamanuSyANAM, varNyamAnamadha: patet / uccaireva punastasya, svargivargottamAkRteH // 107 // 'anyamanuSyANAM' zAlibhadrAd anyamAnavAnAm / varNyamAnaM rUpam / 'adha:patet' devavargAt adhastanopamAyogyaM bhavet / kintu 'svargivargottamAkRteH' svargivargAdapi devavRndAdapi uttamAkRteH zreSThAkArasya / 'tasya' zAlibhadrasya / 'uccaireva gacchet' devavargAdapi uccastaropamAyogyaM bhavet // 107 / / satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 83 //
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 tena zrutena dRSTena, cittacitrakRtena vA / jano'bhihitamAtreNa, dharmeNeva kRtArthitaH // 108 // 'jana:' lokaH / 'tena zrutena' zravaNaviSayIkRtena zAlibhadreNa / 'dRSTena' netraviSayIkRtena / 'cittacitrakRtena' citte citravat sthApitena / 'abhihitamAtreNa vA' uktamAtreNa vA zAlibhadreNa / dharmeNa iva / 'kRtArthitaH' kRtakRtyo bhvti| yathA dharmaH dRSTaH zruta: cintita: kathitaH vA kRtArthatAM karoti tathA zAlibhadro'pi ityarthaH // 108 // dRzaH pAtAlabAlAnAM, tadrUpAlokavaJcitAH / cakSuH karNatayA''karNya, tatkIrtIrjahaSuH sukhAt // 109 // 'cakSuHkarNatayA' caDhUMSi eva karNA yAsAM tAH cakSuHkarNAH tAsAM bhAvaH tayA / sarpAH kila dRkkarNAH / 'tatkIrtIH' zAlibhadraguNa-kIrtanAni / 'AkarNya' vA / 'pAtAlabAlAnAM' nAgAGganAnAm / tadrUpAlokavaJcitAH' shaaliruupdrshnrhitaaH| 'dRzaH' nayanAni / sukhAt / 'jahaSuH' harSaM prAptavatyaH // 109 // tadrUpamiva tadrUpaM, tadvacastadvacaH kila / tadbhAgyamiva tadbhAgyaM, tadguNAstadguNA iva // 110 // 'tadrUpaM' zAlibhadrarUpam / 'tadrUpamiva' zAlibhadrarUpamiva asti / tadvacaH tadvacaH kila / atra 'kila' ivArthe / tadbhAgyamiva tad bhAgyam / tadguNAH tadguNA iva / ayaM bhAva:-na kiJcit jagati vastujAtaM, yena zAlibhadrarUpavacobhAgyaguNAdayaH upmiiynte| yaduktam-"gaganaM gaganAkAraM, sAgaraH sAgaropamaH / rAmarAvaNayoryuddhaM, rAma-rAvaNayoriva // 1 // 110 // phalaM lakSaNavRkSANAM, cakribhogAH kilottamam / varNyatAM tAni kiM tasya, dhubhogA yasya bhAvinaH // 111 // 'lakSaNavRkSANAM' sAmudrikalakSaNatarUNAm / 'cakribhogAH' cakriNAM bhogA: / kila uttamaM phalaM bhavati / 'tasya' satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 84 //
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 828ASASA 8282828282828282828282828282 zAlibhadrasya / 'tAni' UdhvarekhAvayava-hastapAdauSTha-raktAdInAM lakSaNavRkSANAM phalAni kiM varNyatAM vidvadbhiH? yasya bhAvinaH dhubhogAH divyabhogAH bhaviSyanti / bhAvikAle kila sa gobhadradevapreSitadivyabhogAn prApsyati ityarthaH // 111 // dharmastrivargeSu dharmeSu, dAnaM dAneSvapi triSu / annadAnamathAnneSu, sukumAraM hi pAyasam // 112 // yaddehastadupAdAna-nidAnAM hyAdade tataH / kumAraH sukumAreSu, suSamArekhayA'rucat // 113 // (yugmam ) 'trivarge' dharmArthakAmAtmake trivarge / 'dharmaH' pradhAnaH / 'dharmeSu' dAnazIlatapobhAveSu / 'dAnaM' pradhAnam / 'triSu dAneSu api' jJAnAbhayAnnadAneSu api / 'annadAnaM' pradhAnam / atha anneSu sukumAraM sukomalaM hi pAyasaM paramAnnaM asti // 112 // 'yaddehaH' zAlibhadrazarIram / 'upAdAnanidAnaM' upAdAnakAraNam / 'Adade' gRhaNAti sma / trINi kila kAraNAni (1) upAdAnakAraNam (2) nimittakAraNam (3) sahakArikAraNam / eteSu zAlibhadrazarIreNa paramAnnarUpaM upAdAnakAraNaM gRhItam / tata: kumAra: zAlibhadrakumAraH / 'sukumAreSu' padArtheSu / 'suSamArekhayA' suSamA atizAyinI zobhA tarekhayA / "lakSmIzchAyA ca zobhAyAM suSamA sAtizAyinI" iti haimyAm / 'arucat' zobhate sma // 113 // zAlibhadrasya pANigrahaNamvanaM caitrarathaM yadvat, caitramaitrIpavitritam / putrarUpaM tathA''lokya, tAruNyasaphalIkRtam // 114 // gobhadraH sarvato bhadra-zrlokAnveSI vyacintayat / anyo'nyasadRzIrbAlAH, kavivarNAvalIriva // 115 // 'yadvat' yathA / caitramaitrIpavitritaM caitramaitryA caitra-mAsasya maitryA pavitritaM zucIbhUtam / 'caitrarathaM' tannAmakaM kuberasya vanaM vartate / tathA 'tAruNyasaphalIkRtaM' tAruNyena yauvanena saphalIkRtam / 'putrarUpaM' zAlirUpam / 'Alokya' dRSTvA 828282828282828282828282828282828282 // 85 //
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam Terr // 114 // 'bhadrazlokAnveSI' nirmalayazaHkAmI / kavipakSe- maGgalazlokecchuH / 'kaviH' kAvyakRt / 'varNAvalIH iva' dvAtriMzad varNazreNI: iva / anuSTubhi kila dvAtriMzad varNAH / zAlipakSe'pi dvAtriMzat patnyaH bhavitrya: / 'gobhadraH ' zAlipitA / 'sarvata: ' sarvamahebhyageheSu / 'anyonyasadRzIH ' mithaH samarUpA: mithaH samasvabhAvAH / kavipakSe anyonyasamaprAsA: / 'bAlAH ' kanyA: / 'vyacintayat' cintitavAn // 115 // padmAsyAH padmaniH zvAsAH, padmopamakarakramAH / padmanAbhIH padmanetrAH, padminIstatra cAntare // 116 // kanyA dvAtriMzataM dhanyAH, kulazIlaguNaiH samAH / mahebhyAstatra vAstavyAH, kumArArthamupAnayan // 117 // 'tatra ca antare' tasmin ca avasare / 'padmAsyAH padmavadanAH / 'padmani:zvAsAH' padmasurabhizvAsAH / 'padmopamakarakramAH' padmatulyahastapAdAH / 'padmanAbhI : ' padmavat gambhIranAbhIH // 116 // dhanyAH kulazIlaguNaiH samAH dvAtriMzataM padminI / padminyAdicatuH prakArAH striyaH tAsu padminI zreSThA / tatsvarUpaM cedaM ratimaJjaryAm bhavati kamalanetrA, nAsikAkSudrarandhrA, aviralakucayugmA dIrghakezI kRzAGgI / mRduvacanasuzIlA, nRtyagItAnuraktA, sakalatanusuvezA, padminI padmagandhA // tatra vAstavyAH' rAjagRhanivAsinaH / 'mahebhyAH zreSThinaH / 'kumArArthaM' zAlikumArakRte / 'upAnayan' AnItavantaH // 117 // vidyA'dhidevatAH mUlottaravaikriyamUrtayaH / svaH strIkoTyaSTakAt kiMvA, catuSkASTakamuddhRtam // 118 // vyantarendrazriyaH sarvAH, dvidhendorvA kalAH kRtAH / saprabhAH pratibhAsante, yA rUpAtizayazriyA // 119 // ( yugmam ) 'vidyA'dhidevatA:' prajJaptyAdayaH SoDaza vidyAdevyaH / 'mUlottaravaikriyamUrtayaH' mUlarUpadhAriNyaH vaikriyarUpadhAriNyazca 328 dvitIya: prakramaH // 86 //
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282882 8282828282828282828282828282 iti dvAtriMzat / kiMvA svaHstrIkoTyaSTakAt svaHstrINAM devAGganAnAM koTyaSTakAt catuSkASTakaM (8 x 4 = 32) udhdRtam ? 'sarvAH vyantarendrazriyaH' aSTa vyantarabhedA: aSTa ca vAnavyantarabhedAH teSAM uttaradakSiNazreNimIlane dvAtriMzad vyantarendrAH teSAM zriyaH / 'indoH' candrasya vA dvidhA kalAH kRtA ? (16 + 16 = 32) yAH rUpAtizayazriyA rUpAtizayasya zriyA shobhyaa| pratibhAsante // 118 // 119 // zrIsannAhaH sArthavAhaH, sotsAhasvajanastataH / vyomamaNDalavistAraM, vidhAya varamaNDapam // 120 // puSpaprakaranikSepairvasantasamayAyitam / kAzmIrastabakAlokaiH smerakazmIravismayam // 121 // divyairdUSyairalaGkAraiH suparvanagarAyitam / nAgavallIdalaiH pUga-pUgaiH kauGkaNakoNitam // 122 // nRttapravRttasaGgItairgAMdharvanagaropamam / maGgalolUlukallolaiH, smerasmarajayAravam // 123 // prAjyabhojyAjyasAmrAjyaiH, pakvAnairvyaJjanairapi / phalAvalIpayaH pUraiH, vizvAvAritasatravat // 124 // sanmAnyamAnasvajanaM, prItayAcakacAtakam / avAryatUryanirghoSaM, jinArcAbhiradhiSThitam // 125 // pragalbhAbhiH purandhrIbhiH, satyApitavidhikramam / lakSmIpUraparIvAhaM, vIvAhaM sumahAmaham // 126 // kArayAmAsa bhadrAyAH, paulomyA: pulakAvaham / gobhadraH zAlibhadrasya, jayantasyeva vAsavaH // 127 // (aSTabhiH kulakam) tata: / 'zrIsannAhaH' zrIkavacita: zrIyutaH ityarthaH / 'sotsAhasvajana:' sollAsanijaparivAraH / 'sArthavAhaH' gobhadraH / 828282828282828282828282828282828282 // 87
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282882 8282828282828282828282828282 'vyomamaNDalavistAraM' vyomamaNDalavat AkAzamaNDalavad vistAraH yasya tad / 'varamaNDapaM' zreSThamaNDapam / 'vidhAya' kRtvA // 120 // 'puSpaprakaranikSepaiH' kusumasamUhanikSepaiH / 'vasantasamayAyitaM' vasantasamayasamAnam / 'kAzmIrastabakAlokaiH' ghusRNagucchadarzanaiH / 'smerakazmIravismayaM' vikasitakazmIradeza-tulyaM taM (vIvAham) dRSTvA nRNAM vismayo jAto yasmin tam / 'divyaiH dUSyaiH' divyavastraiH / 'alaGkAraH' bhUSaNaiH / 'suparvanagarAyitaM' devanagarasamAnam / 'nAgavallIdalaiH' nAgavallIparNaiH / 'pUgapUgaiH' kramukasamUhaiH / 'kauGkaNakoNitaM' koMkaNadezasya vibhAgatulyam // 122 / / 'nRttapravRttasaGgItaiH' nRttena nartanena saha pravRttAni saGgItAni taiH / 'gAndharvanagaropamaM' gAndharvanagaratulyam / / 'maGgalolUlukallolaiH' maGgalArthaM 'ulUlu' iti strIbhiH udgIyamAnazabdataraGgaH / 'smerasmarajayAravaM' vikasvarakAmavijayadhvanim // 123 // 'prAjyabhojyAjya-sAmrAjyaiH' sphArabhojyaghRtasAmrAjyaiH / 'pakvAnnaiH' pakvaiH annaiH miSTAnnaiH / vyaJjanaiH / 'phalAvalIpayaHpUraiH' phalazreNibhiH dugdhapUraizca / 'vizvAvAritasatravat' vizvasya avAritaM avirataM santataM pravartamAnaM satraM dAnazAlA tattulyam // 124 // 'sanmAnyamAnasvajanaM' sanmAnyamAnAH svajanA: yatra / 'prItayAcakacAtakaM' prItA: tRSTAH yAcakAH eva cAtakAH yatra / 'avAryatUryanirghoSaM' avAryaH tUryanirghoiSo yasmin tam / 'jinArcAbhiH' jinapUjAbhiH jinapratimAbhirvA / arcAzabdaH pratimAyAmapi / 'adhiSThitaM' Azritam / / 125 // 'pragalbhAbhiH' kuzalAbhiH / 'purandhrIbhiH' mahilAbhiH / 'satyApitavidhikrama' satyApitaH suvihitaH vidhikramaH yatra / 'lakSmIpUraparIvAhaM' lakSmIpUrasya pravRddhasya lakSmIjalapravAhasya parIvAhaH nirgamamArgaH yatra / 'sumahAmahaM' manojJa-mahotsavaH yatra tam // 126 // 'paulomyAH iva' indrANyAH iva / 'bhadrAyAH' gobhadrapriyAyAH / 'pulakAvaha' romAJcakaram / 'vAsavaH' indraH / 'jayantasya iva' tatputrasya (indraputrasya) iva / 'gobhadraH' zAlipitA / zAlibhadrasya vIvAhaM kArayAmAsa // 127 / / ARRARAUAYA8A82828282828282888 / / 88 //
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERURY nirantarasphuradvyAkhyA, viSameSvarthadIpikAH / kAmasUtre ciraNTIkAH, ciraNTI: kAyavattarAH // 128 // dvitIyaH vibhAvya bhUSaNAnIndu - vibhAvyayakarANyadAt / tAbhyazcakSurmahebhyaH sa, mahebhyaH sabhyasaurabhaH // 129 // prakramaH 'kAmasUtre' kAmazAstre / 'nirantarasphuradvyAkhyA:' nirantaraM sphurantyaH vyAkhyA: yAsu tAH / vadhUpakSe nirantaraM sphurantyaH vyAkhyA: vacanAni vizeSeNa AkhyAH nAmAni vA yAsAM tAH / 'viSameSvarthadIpikA' viSameSu padeSu arthaprakAzikAH / pakSe - viSameSuH kAmaH tasya arthadIpikAH kAmabhAvadarzikA: ityartha: / 'ciraNTIkA:' prAcInaTIkAtulyAH / 'kAyavattarAH ' prakRSTadehAH / 'ciraNTIH' vadhUTI: putravadhUH / 'vibhAvya' vilokya jJAtvA ityarthaH / 'sabhyasaurabha : ' sabhyeSu sabhAsadeSu guNasaurabhaM yasya saH / 'mahebhyaH' zreSThI gobhadraH / 'cakSurmahebhyaH' nayanotsavabhUtAbhyaH / 'tAbhyaH' vadhUbhyaH / 'induvibhAvyayakarANi' candraprabhAtiraskArakarANi / 'bhUSaNAni' AbharaNAni / 'adAt' dadAti sma // 128 // 129 // cakrAdilakSaNavyUhA, guNADhyacaturAJcitA / guruDambarazrRGgArAH, kAyamAnamanorathAH // 130 // gajendragativistArA, gandharvakalayA kalAH / zatAGgaguNasandohAH, padAtirucirazriyaH // 131 // utsarpaddarpakandarpa- rAjarAjasya digjaye / tAH zAlikalitAH senA:, senA AvAsitA iva // 132 // (vizeSakam ) 328 'utsarpaddarpakandarparAjarAjasya' utsarpan darpaH yasya saH kandarpaH kAmaH rAjarAjaH mahArAjaH tasya / 'digvijaye' digjaye / 'tA:' zAlibhadrakAntA: / 'senA:' inena bhartrA zAlibhadreNa sahitAH zAlikalitA: / 'AvAsitAH ' sannivezitAH / 'senA: iva' vAhinyaH iva / 'rejuH' rAjante sma / kathambhUtAH tAH ? 'cakrAdilakSaNavyUhA: ' dehe cakrAGkuzAdi-lakSaNasandohA: / // 89 //
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282882 8282828282828282828282828282 senApakSe-cakravyUha-garuDa-vyUhAdilakSaNAH / 'guNADhyacaturAJcitAH' guNapUrNapravINapuruSeNa zAlibhadreNa aJcitA: yutAH / pakSeguNADhya-hastizAlAyutAH / 'hastizAlA tu caturA' iti haimyAm / 'guruDambarazrRGgArAH' mahA''DambaramaNDanAH / pakSe guruDambaraH atyADambara: eva zrRGgAra: bhUSaNaM yAsu tAH / 'kAyamAnamanoramAH' kAyamAnena parimitena dehapramANena manoramAH manoharAH / pakSe-tRNoTajamanojJAH / 'kAyamAnaM tRNaukasi' iti haimyAm / 'gajendragativistArA' gajendravat gatyA ramaNIyagatyA vistAro yAsAM tAH / pakSe-gajendragatibhiH hastIndragamanai: vistAro yAsAM tAH / 'gandharvakalayA' devagAyanakalayA / 'kalA:' madhuraravAH / pakSe-gandharvakalayA azvakalayA kalA: manoharAH / 'gandharvo'rvA saptivIti' iti haimyAm / 'zatAGga-guNasandohAH' zatAnAM aGgaguNAnAM samUhAH yAsAM tAH / pakSe-zatAGganAnAM yuddharathAnAM guNasamUhaH yAsu tAH / 'zatAGgaH syandano rathaH' iti haimyAm / 'padAtirucirazriyaH' padAbhyAM svasvapadAbhyAM atirucirA atimanoharA zrI: zobhA yAsAM tAH / pakSe-padAtibhiH pattibhiH atirucirA atimanojJA zrIH zobhA yAsAM tAH // 130 // 131 // 132 // anAsaktaH zAlibhadraH / asau hiraNyavarNAsu tAsvantaH pratibimbita: / rasormilAlito'pyAgAt sudhAmUrtirna lolatAm // 133 / / 'hirnnyvrnnaasu'suvrnnvrnnaasu| pksse-ndiissu| 'nadI hiraNyavarNA syAd' iti haimyaam| taasu'priytmaasu| antaHpratibimbitaH' hRdaye saGkrAntaH / 'sUdhAmUrtiH' amRtaghaTitadehaH / 'rasormilAlito'pi' rasena priyAnehena laalito'pi| pakSe-rasormibhiH jalalaharIbhiH lAlito'pi nApito'pi / 'asau' zAlibhadraH / 'lolatAM' gRddhim / 'na AgAt' na prApat / / 133 / / raGgabhUmau milantIbhiH, gajendragativibhramAt / sa tAbhiH prItitRptAbhiH, nArIkuJjaratAM yayau // 134 // 828282828282828282828282828288888 // 90
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam Terr 'gajendragativibhramAt' gajarAjagamanalIlayA / 'gajendragatibhiH bhramAt' iti vA pAThAntare bhramAt bhramaNAt gamanAt gajendragatibhiH tAbhiH / 'raGgabhUmau' raGgasya rAgasya nRtyasya vA / 'bhUmau' sthAne 'milantIbhiH ' saGgacchantIbhiH / 'prItitRptAbhiH ' prItyA zAliprItyA tRptAbhiH tuSTAbhiH / tAbhiH ' priyatamAbhi: / 'saH' zAlibhadraH / 'nArIkuJjaratAM' nArISu kuJjaratAm / 'yayau' gatavAn // 134 // kulAvataMsakaH so'tha, svaprAsAdAvataMsake / mRdaGgottuGgadhoGkAraiH, sukhauGkArairiva sphuTam // 135 // pravINavINAjhAtkAraiH, satyaGkArairmano'rpaNe / gItairdiva ivAnItairlAsyairAsyairmudAmiva // 136 // viSamAyudhabhUpasya, kaTakairiva nAyakaiH / ninye kAlaM paJcAGgairmohamantrasakhaiH sukhaiH // 137 // (vizeSakam ) 'svaprAsAdAvataMsake' nijottamamandire / 'kulAvataMsakaH' kulazreSThaH / 'saH' zAlibhadraH / 'sphuTaM' spaSTam / 'sukhauGkAraH' sukhArthaM praNavairiva / 'mRdaGgottuGgadhoGkAraiH ' mRdaGgAnAM murajAnAM uttuGgadhoGkAraiH uccadhoGkAranAdaiH // 135 // 'mano'rpaNe' mano-vikraye / 'satyaGkAraiH' satyApanairiva / 'DIpojhITa' (sUthI) iti bhASAyAm / pravINavINAjhAtkAraiH ' pravINavINAnAM jhAtkArazabdaiH / 'divaH' svargAt / AnItairiva / 'gItaiH' saGgItaiH / 'lAsyaiH' nATyaiH / 'lAsyaM nATyaM ca tANDavam' iti haimyAm / 'mudAM' AnandAnAm / 'Asyairiva' vadanairiva // 136 // 'viSamAyudhabhUpasya' kAmanRpasya / 'kaTakairiva' balairiva / nAyakaiH / 'mohamantrasakhaiH' mohabhUpasya mantre mantraNAyAM vicAraNAyAM sakhibhiH mitraiH / 'paJcAGgaiH ' paJcendriyajanyaiH / sukhaiH / 'saH' zAlibhadraH / kAlaM ninye nayati sma // 137 // AdyantagrahaNe madhya-syApi grahaNamityasau / AdyantagrAhitAmUhe, trivarge svargivargavat // 138 // 328 dvitIyaH prakramaH // 91 //
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282882 8282828282828282828282828282 'trivarge' dharmArthakAmarUpe / 'svargivargavat' devavRndavat / tasya zAlibhadrasya / 'AdyantagrAhitAM' dhrmkaamgraahitaam| 'Uhe' cintayAmi / kathaM tat ? iti nyAyaM darzayannAha-'AdyantagrahaNe' AdeH antasya ca grahaNe madhyasyApi grahaNaM bhavati eva / ityasau zAlibhadraH vilalAsa / na kadApi tena zAlibhadreNa arthopArjananimittaM vANijyAdi cake, yathA devA: na kurvanti // 138 // ratnAvApanipAtikAntisalilaH, svarNojjvalaskandhabhUH, lakSmIpuSpasupallavo marakata-prollAsipatrAvaliH / muktApuSpabharaH prakalpitaphalaH, puNyADhyadRggocaraH, so'yaM kalpataruH svalaGkRtatanuH, zrIzAlibhadraH kila // 139 // so'yaM svalakRtatanuH sumaNDitAGgaH / zrIzAlibhadraH kila kalpataruH / kalpadrusAdRzyaM darzayannAha'ratnAvApanipAtikAnti-salilaH' ratnAvApeSu maNinirmitakaNeSu nipAti nipatanazIlaM kAntisalilaM dehaprabhAjalaM yasya saH / 'pArihAryAvApau ca kaGkaNam' iti haimyAm / kalpatarupakSe-ratnanirmitAlavAle nipatanazIlaM kAntipUrNajalaM yasya / 'AlavAlamAvAlamAvApaH' iti haimyAm / 'suvarNojjvalaskandhabhUH' suvarNavat ujjvala: skandhabhU: aMsapradezaH yasya saH / pakSe-suvarNavat ujjvala: skandhabhUH prakANDabhAgaH yasya saH / 'lakSmIpuSpasupallava:' lakSmIH sampattireva puSpANi supallavAzca yasya saH / athavA-lakSmIpuSpavat mANikyavat raktaH supallava: supadoH zobhanacaraNayoH lavaH bhAgaH yasya saH / pakSelakSmIpuSpavat padmarAgavat raktAH supallavA: kisalayAni yasya saH / 'lakSmIpuSpo'ruNopalaH' iti haimyAm / 'marakataprollAsipatrAvaliH' marakatAnAM harinmaNInAM prollAsinInAM dedIpyamAnAnAM patrAvalInAM racanA yasya saH / pakSe-marakatavat harinmaNivat prollAsinAM dedIpyamAnAnAM patrANAM parNAnAM AvaliH zreNiH yasya saH / 'muktApuSpabharaH' muktApuSpANAM bhara: ARRARAUAYA8A82828282828282888 // 22
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 samUhaH yasya saH / kalpataru-pakSe'pi evameva / 'prakalpitaphalaH' prakalpitaM nirmitaM phalaM dAnaphalaM yena saH / pakSeprakalpitAni samutpannAni phalAni yasmin saH / 'puNyADhyadRggocaraH' puNyADhyAnAM zreNikatulyAnAM puNyazAlinAM dRggocara: nayanaviSaya: apuNyairadRzyatvAt / kalpatarurapi puNyazAlibhireva dRzyate // 139 // prAsAde lasadindranIlakiraNA-lakSyapravezAntare, kRSNAGgAgarudhUmyayA'tha kabarI-kAntyA tamaH sambhRte / / kAntAnAM vadanendubhirmaNimayA-laGkArabhAmiH plute, no jAnAtyuditaM na cAstamitama-pyudyaddinazrIrayam // 140 // 'udyaddinazrIH' sadoditadivasazrIka: rAtrAvapi ratnaiH prakAzyamAnatvAt / 'ayaM' zrIzAlibhadraH / 'prAsAde' nijmndire| sUryasya rakheH / 'no uditaM' na udayam / 'na ca astamitaM' na ca astam / jAnAti / kathambhUte prAsAde ? 'lasadindranIlakiraNalakSyapravezAntare' lasadindranIlakiraNaiH sphuranIlamaNikiraNaiH alakSyaH anyapraveza: anyakiraNapraveza: yatra tasmin / atha kRSNAGgAgarudhUmyayA zyAmavarNA'garudhUmasamUhai: / 'kabarIkAntyA' priyatamAnAM kezaveSaprabhayA ca / 'tamaHsambhRte' andhakArapUrNe / indranIlamaNiH, kRSNAgarudhUmaH, kabarI-imAni trINi zyAmavarNAni ata: tatkAntirapi zyAmaiva syAt / tata: prAsAdo'pi tama: sambhRtaH bhavati eva / 'tama:saMsate tama:pUrite tama:saMvRtte' iti trINi pAThAntarANi / 'kAntAnAM' priyatamAnAm / 'vadanendubhiH' mukhacandraiH / 'maNimayAlaGkArabhAbhiH' ratnamayAbhUSaNakAntibhizca / 'plute' prakAzite / ayaM bhAvaH-zAlibhadraprAsAde bAhyA'napekSau eva prakAzAndhakArau jAyate / ratna-bhUSaNa-mukhacandraiH prakAzaH, indranIla-dhUmakabaryAdibhizca andhakAra: bhavati / tasmAt prAsAdAntarvatinau prakAzAndhakArau na sUryodayAstau apekSete / tena zAlibhadraH sUryasya udayAstau na jAnAti // 140 // satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 93
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 zrI zAlicarite dharma-kumArasudhiyA kRte / zrIpradyumnadhiyA zuddhe, dvitIyaH prakramo'bhavat // 141 // iti-kacchavAgaDadezoddhAraka-tapAgacchAcArya-vijaya kanakasUri-praziSyAcArya vijaya kalApUrNasUri ziSya munizrI kalAprabha vijayajI (AcArya kalAprabhasUri) ziSya munizrI (paMnyAsazrI) mukticandravijayajI ziSya manizrI (paMnyAsazrI) manicandra vijaya viracitAyAM zrIzAlibhadramahAkAvyasya sAnuvAdaTIkAyAM dvitIyaH prakramo'bhavat / 82828282828282828282828282828282888 iti zrIzAlibhadracarite janmavivAhavarNano nAma dvitIyaH prakramaH / oil // 24 //
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ | // atha tRtIyaH prakramaH // tRtIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 atha zrIzAlisaubhAgya-bhAgyAbhogasudhAmbudheH / suparvasannidhervelA-vRddhihelA vilokyatAm // 1 // atha 'zrIzAlisaubhAgyabhAgyAbhogasudhAmbudheH' zrIzAle: zrIzAlibhadrasya saubhAgyaM ca bhAgyaM ca saubhAgyabhAgye tayoH Abhoga: vistAra: tadrUpa: sudhAmbudhi: amRtArNavaH tasya / sudhAmbudhipakSe-zriyA zAlate zobhate zrIzAlI, zrIzAlisaubhAgyabhAgyavistArarUpa: ya: sudhAmbudhi: amRtasAgara: tasya / 'suparvasannidheH' suparvANa: devAH sannidhau samIpe yasya tasya / pakSe-suparva pUrNimA sannidhau yasya tasya / 'velAvRddhihelA' velAvRddhiH sampattisamayavardhanaM tasya helA vilAsa: / pakSevelA samudratIraM tasya vRddhaH helA vilAsaH / 'vilokyatAM' dRzyatAM zrUyatAmityarthaH / pUrNimAsAnnidhyAt yathA samudravRddhi: tathA devasAnnidhyAt zAlibhadrasya sampattivRddhiriti bhAvaH // 1 // gobhadrazcintayAmAsa, sutAsyAmbhojavIkSaNam / yatidharmAdhvapAnthasya, mamA'stu zakunaH zubhaH // 2 // 'gobhadraH' zAlipitA / 'cintayAmAsa' cintayati sma / kiM tadityAha-'yati-dharmAdhvapAnthasya' sAdhudharmamArgapravAsinaH / mama / 'satAmbhojavIkSaNaM' putra mukhakamaladarzanam / zubhaH zakunaH astu / mArge kila kamaladarzanaM zubhaM gaNyate mamApi cAritramArge sutavadanapaGkajadarzanaM zubhameveti gobhadrazcintayati smeti bhAvaH // 2 // yato dyUtamiva prAyaH, ke'pi vittahRtaH sutAH / pUrNaM prArNamivA'nye tu, cintAsantApahetavaH // 3 // ARRARAUAYA8A82828282828282888 // 95 //
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 'yataH' yasmAt / 'ke'pi sutA:' putrAH / 'dyUtamiva' durodaravat / 'vittahRtaH' dhanaharaNazIlA: / anye tu kecana pUrNa prANamiva prakRSTaM RNaM prANaM tadvat / cintAsantApahetavaH jAyante / iti gobhadracintanam // 3 // agaNyapuNyavat ke'pi, sampadAnandadAyinaH / sampUrNIkRtadharmAMzA, dvitrAH kRtayugopamAH // 4 // 'agaNyapuNyavat' asImasukRtavat / 'ke'pi' putrAH / 'sampadAnandadAyinaH' sampadaM ca AnandaM ca ddtiityevNruupaaH| 'sampUrNIkRtadharmAMzAH' asampUrNAH sampUrNAH kRtAH dharmasya aMzA: bhAgA: yaiH te / 'kRtayugopamAH' satyayugasamAH / 'dvitA:' dvau vA trayo vA eva bhavanti // 4 // asau mama punaH sUnuH, zrIvRddhau kRSNacitrakaH / cintAzalyavizalyeva, dharmamandAranandanam // 5 // mama puna: asau sUnuH putraH zAlibhadraH / 'zrIvRddhau' lakSmIvRddhau / 'kRSNacitrakaH' kRSNA citravallI / bhASAyAM 'citrAvelI' / kRSNacitrakasannidhau zrI: vRddhi gacchati iti zrutiH / 'cintAzalyavizalyA iva' cintArUpazalyadUrIkaraNe vizalyAsatI iva / rAvaNamuktazaktizalyena prahataH mUcchita: lakSmaNaH kila vizalyAsatIsparzata: sacetanaH jAtaH iti jainarAmAyaNe / 'dharmamandAranandanaM' dharmamandAra (kalpavRkSa) rohaNe nandanaM devavanam / vartate // 5 // cature'nAture dhIre, dvidhA'smin bhAdramAture / mudvahe nyasya tadbhAra-mudvahe vratamudvahe // 6 // 'tad' tasmAt / 'cature' kushle| 'anAture' autsukyarahite / 'dhIre' dhairyayute / 'dvidhA bhAdramAture' satIputraH bhAdramAturaH kathyate tasmin bhAdramAture bhadrA ca mAtA yasyAsau tasminniti evaM dvidhA bhAdramAture / 'mudvahe' mudaM vahatItyevaMzIle / ARRARAUAYA8A82828282828282888 // 16 //
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 'tasmin uddhahe' putre / 'udvaho'GgAtmajaH sUnuH' iti haimyAm / 'bhAraM' kuTumbabhAram / 'nyasya' saMsthApya / 'vrataM' pravrajyAm / 'udvahe' gRhNAmIti gobhadrazcintayAmAsa // 6 // supratIke sati prIte, pratIte diggaje'Ggaje / naizAnI yastyajatyAzAM, satyaM pazupati: sa tu // 7 // 'supratIke' zobhanAGge / 'ekadeze (zarIrasya) pratIko'GgAvayavA'paghanA api' haimyAm / zaGkarapakSe-supratIkanAmA IzAnadiggajaH tasmin / diggaje / 'aGgaje' puDhe / 'prIte' tuSTe / 'pratIte' prakhyAte sati / 'yaH' pitA / 'aizAnImAzAM' aizAnI svAmitAM gRhasvAmitAsambandhinI AzAM AkAGkSAm / pakSe-aizAnI AzAM dizam / 'na tyajati' na pariharati / 'saH' pitA / 'pazupatiH' gopAlaH / pakSe-mahAdevaH asti // 7 // tadrUpAste'tra cidrUpA, IzvarAste ca bhAsvarAH / zrIvIraM varivasyanti, namasyanti ca ye sadA // 8 // 'atra' bhUtale / 'te cidrUpAH' sahRdayA: jJAnavanta: / 'tadrUpAH' ye zrIvIramayAH / 'te IzvarAH' zreSThinaH / 'bhAsvarAH' kAntimantaH / ye sadA zrIvIraM varivasyanti sevante namasyanti praNamanti / ca: samuccaye // 8 // evaM bhAvayate tasmai, sadya udyAnapAlakaH / zrIvIrAgamanaM nIrA-gamanaM dharmavIrudhAm // 9 // vijJAyA'bhyetya vijJAya, supuNyAya vyajijJapat / spRhAmAtraM vilambo hi, priyaprAptau mahAtmanAm // 10 // 'evaM bhAvayate' cintayate / 'vijJAya' vicakSaNAya / 'supuNyAya' zobhanaM puNyaM yasya tasmai sukRtine / 'tasmai' gobhdraay| 'dharmavIrudhAM' sukRtavallInAm / 'nIrAgamanaM' jalAgamanarUpam / zrIvIrAgamanam / 'vijJAya' jJAtvA / 'sadyaH' ARRARAUAYA8A82828282828282888
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 82828ksa 8282828282828282828282828282 sapadi / 'udyAnapAlakaH' ArAmikaH / 'vyajijJapat' vijJApitavAn / 'mahAtmanAM' mahAnubhAvAnAm / 'priyaprAptau' iSTalAbhe / 'spRhAmAnaM' icchAkaraNamAtraM / hi: nizcaye / vilamba: bhavati / mahAtmAno hi yad vastu yAvannecchanti tAvadeva tebhyaH dUre / arthAt jAtamAtrecchAyAM tad vastu taiH prApyate // 9 // 10 // atha snAtAnuliptAGgaH, zucivastravibhUSaNaH / Ara sAraparIvAraH, zrIvaibhAradharAdharam // 11 // atha 'snAtAnuliptAGgaH' Adau snAtaM pazcAd anuliptaM aGgaM yasya saH / 'zucivastravibhUSaNa:' pavitranepathyAbharaNaH / 'sAraparIvAraH' sArabhUtaH parivAraH yasya pAveM saH / gobhadraH / zrIvaibhAradharAdharaM' zrIvaibhArAkhyaparvatam / 'Ara' jagAma // 11 // sa triH pradakSiNIkRtya, vardhamAnazubhAzayaH / zrIvardhamAnamAnamya, samyak zuzrAva dezanAm // 12 // 'vardhamAnazubhAzayaH' vardhamAnaH zubhAzayaH kuzalAzayaH yasya saH / 'saH' gobhadraH / 'zrIvardhamAnaM' zrIvIrajinam / 'triH' trivAram / 'pradakSiNIkRtya' pradakSiNAM datvA / 'Anamya' praNamya / "dezanAM' upadezam / 'samyak' zuzruSAdidhIguNayuktatayA samyak / 'zuzrAva' zrRNoti sma // 12 // tRSNAkAriNi saMsAre, marAvapatarAviha / dharmo dazabhidA bhinnaH, kila kalpadrumAyate // 13 // 'apatarau' vRkSavihIne / 'marau' marudeze / 'tRSNAkAriNi' viSayAdyAzAvidhAyake / marupakSe-pipAsAkAriNi / 'saMsAre' bhave / 'dazabhidAbhinnaH' kSAntyAdidazaprakAraiH bhinnaH / dharmaH kila / 'kalpadrumAyate' kalpavRkSatulyaH asti-iti zrIvIravibhoH dezanA-sAraH // 13 // ghanAgamasya mUlena, zucinA vacasA vibhoH / sa zuklapAkSikatvena, dharmamAnasamAnaze // 14 // 82828282828282828282828282828282888 // 98 //
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam SASRSasa 8282828282828282828282828282 'ghanAgamasya' ghana: bahala: Agama: siddhAnta: tasya / ASADhapakSe-meghAgamanasya / 'mUlena' kAraNena / 'vibhoH' shriiviirsy| 'zucinA' pavitreNa / pakSe-ASADhamAsena / 'athA''SADhaH zuciH' iti haimyAm / 'vacasA' vacanena / 'saH' gobhadraH / 'zuklapAkSikatvena' Asannabhavyatvena / pakSe-zuklapakSaH rAjahaMsaH rAjahaMsatvena / 'dharma mAnasaM' dharmacetaH / pakSemAnasarovaram / 'Anaze' vyApnoti sma / ayaM bhAvaH yathA ASADhamAse meghAgamanena rAjahaMsA: mAnasarovaraM vyApnuvanti tathA zrIvIravacasA gobhadraH dharmamAnasaM (dharmamayacetaH) prAptaH // 14 // dIkSA kRte gobhadrasya patnI-putrAbhyAM saha vicAraNAsa svAminamanujJApya, yApyayAne'dhiruhya ca / gRhamAgatya suprItaH, preyasImityabhASata // 15 // 'saH' gobhadraH / 'svAminaM' vIrajinam / 'anujJApya' anujJAM prApya / 'yApyayAne' zibikAyAm / 'adhiruhya' Aruhya / 'gRhaM' geham / Agatya / 'suprItaH' sutuSTaH / 'preyasIM' patnI bhadrAm / iti' agre vakSyamANam / 'abhASata' akathayat / / 15 // vAmAGgasaGgatAM muSTi-grAhyamadhyAM suvaMzajAm / AsannabhavyajIvAM ca, kaSarekhAparIkSitAm // 16 // bibhrANAM mArgaNAMzcApa-yaSTivat tvAmavApya he / dharmAbhyAsavatAM sImA, sImantini ! kilAbhavam / / 17 // 'vAmAGgasaGgatAM' vAmAjhaM manoharazarIraM tena saGgatAM yutAm / dhanuHpakSe-savyAGgasahitAm / dhanuH kila zaramocanasamaye vAmahastena gRhyate / 'muSTigrAhyamadhyAM' muSTinA grAhyo madhyabhAgo yasyAH sA / dhanuHpakSe'pi madhyabhAgaH kRzaH eva bhavati / 'suvaMzajAM' sukulasambhUtAm / pakSe-suveNunirmitAm / 'AsannabhavyajIvAM' mukteH AsannaH bhavya: jIvaH yasyA sA / pakSe-AsannA saMlagnA bhavyA jIvA dhanuA yasyAH sA / 'kaSarekhAparIkSitAM' kaSarekhAbhiH zANarekhAbhiH / nikaSatulyarekhAbhiH 828282828282828282828282828282828482 // 22 //
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 parIkSitAm / dhanuHpakSe'pi evameva, vaMzayaSTyAM rekhAH vidyante eva // 16 // 'cApayaSTivat' kArmukayaSTivat / 'mArgaNAn' yAcakAn / pakSe-zarAn / 'bibhrANAM' tvAM bhadrAM avApya / 'sImantini' he stri ! / ahaM kila / 'dharmAbhyAsavatAM' dhrmaadhyynvtaam| pakSe-zastradharmAbhyAsavatAm / 'sImA' avadhiH / abhavam / dhanuHyaSTisamAM tvAmavApya he bhadre ! ahaM parama dhArmikaH jAtaH iti gobhadrasya bhadrAM prati kathanam // 17 // tvaM ca puNyapratiSThAnA, phalakAntaguNoccayA / asaGkhyaguNalAbhArtha-maGginI maGginIva me // 18 // tvaM ca me / 'puNyapratiSThAnA' puNyaM pavitraM pratiSThAnaM prasiddhiH yasyAH sA / naupakSe-puNyaM pavitraM pratiSThAnaM upavezanasthAnaM yasyAH sA / 'phalakAntaguNoccayA' phalarUpA ye kAntA guNAH te eva uccayo nIvI yAvat mUladhanaM yasyAH sA / pakSephalakasya ante guNAnAM rajjUnAM uccayaH samudAyaH yasyAM sA / 'maGinIva' nauH iva tvam / 'aGginI' sadharmiNI / 'asaGkhyaguNalAbhArthaM' mama anekaguNaprAptyartham / pakSe-asaGkhyaguNa kalAntarA(vyAja)dyadhikaphalArtham / asi // 18 // tvayA sudhAnuvAdinyA, rasasiddhyeva mUrtayA / sAdhusiddhaH prasiddho'smi, dAtA bhoktA'pyayAcakaH // 19 // 'sudhAnuvAdinyA' amRtAnukAriNyA / 'mUrtayA' mUrtimatyA / 'rasasiddhayA iva' suvarNAdirasasiddhyA iva / tvayA / ahaM dAtA bhoktA'pi ayAcakaH sarvebhyo-yacchan svayaM bhuJjAno'pi kebhyo'pi yAcanAM na karomi / 'sAdhusiddhaH' sAdhuSu sajjaneSu siddhaH pratItaH / pakSe-siddhaH sAdhuriva / prasiddho'smi / bhavatyeva siddhasAdhusamIpe rasasiddhiH // 19 // sAmprataM putramitrAdi-sambandhApratibandhinaH / abhyamitrINatAM moha-zatru prati yiyAsataH // 20 // tRSNAharaNaniSNAtA, chekA protsAhane mama / vIrapatnIvrataM tIvra, prAdurbhAvaya gehini ! // 21 // ARRARAUAYA8A82828282828282888 // 100 //
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 puraH zrIvIranAthasya, dIkSAmAdAya sAdaram / caturthapuruSArthazrI-sAmrAjyaM sAdhaye yathA // 22 // 'sAmprataM' adhunA / 'putramitrAdisambandhA'pratibandhinaH' putramitrAdInAM sambandhaM prati apratibandhinaH / rAgarahitasya / mohazatru prati / 'abhyamitrINatAM' yastu zatrUn prati puraH yAti so'bhyamitrINa: tasya bhAvaH tattA tAm / "yiyAsataH' yAtumicchoH // 20 // mama protsAhane ullAsapradAne / 'chekA' kuzalA / 'gehini !' he priye ! / tRSNAharaNaniSNAtA' bhavatyeva vIrapatnI yuddhaM prati prasthitasya patyuH putrAditRSNAvinAza-kuzalA / tvam / 'tIvra' ugram / 'vIrapatnIvrataM' vIrasya patnI tasyAH vratam / 'prAdurbhAvaya' prakaTaya // 21 // yathA 'zrIvIranAthasya' bhagavata: zrImahAvIrasya / 'puraH' agre / 'sAdaraM' AdarapUrvakam ! 'dIkSAM' pravrajyAm / 'AdAya' gRhItvA / 'caturthapuruSArthazrI-sAmrAjyaM' mokSalakSmIsAmrAjyam / 'sAdhaye' jitvA AtmasAt karomi // 22 // jagAda gadgadaM bhadrAthAzrumizravilocanA / hRdayAlurdayAlustvamadayAlurivA'bhavaH // 23 // atha azrumizravilocanA bASpAyitanayanA bhadrA / 'gadgadaM' gadgadAkSaram / 'jagAda' uvAca / 'tvaM hRdayAluH' sahRdayaH / 'dayAlurapi' kRpAvAnapi / 'adayAluriva' niSkRpa iva / 'abhavaH' jAtA'si // 23 // ekapatnIvratarateH, satyaM bhAvayatastava / vrataM vezmani vA vAsaH, puNyAyaiva prakalpate // 24 // 'satyaM satyatattvam / 'bhAvayataH' cintayataH / 'ekapatnIvratarateH' ekapalyAH vrataM tasmin ratiH yasya tasya tava / vrataM' dIkSA / 'vezmani vA' gehe vA / 'vAsaH' nivAsa: / 'puNyAyaiva' sukRtAyaiva / 'prakalpate' bhavati / ayaM bhAva:-he priyatama ! tvaM satyaniSTho'si / ataH dIkSAyAM gRhasthAvasthAyAM vA nivasataste puNyameva bhaviSyati iti pati prati bhadroktiH // 24 // 828282828282828282828282828282828282 // 101 //
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERERE ekaputrA'hamabalA, bAlazca tava nandanaH / tena kena balenAvAM, nirdAkSiNya ! vimokSyasi // 25 // 'ahaM ekaputrA' ekaH eva zAlibhadraH putraH yasyAH sA / ' abalA' balahInA strItyartha: / tava bAlazca zAliH nandanaH laghuvayAH / 'tena' tasmAt / kena blen| 'AvAM' bAlaM ca mAM ca / 'nirdAkSiNya' he aanukuulyrhit!| 'vimokSyasi' tyakSyasi ? // 25 // premahelAmahelAM mAM, mahilAmavamanyase / bAlaM lakSmIlatA''vAlaM, nA'laM bhoktuM bhavAnapi // 26 // 'premahelAM' snehavilAsAm / 'ahelAM' hIlanA avajJA tayA rahitAm / mAM mahilAM striyam / 'avamanyase' upekSAM kuruSe api / kintu 'lakSmIlatA''vAlaM' lakSmIlatAyAH AvAlaM siJcanasthAnakam / 'bAlaM' zAlibhadram / 'moktuM' tyaktum / bhavAnapi nA'laM na samarthaH / // 26 // padminIM padayorlagnAM, punnAgaH prasabhaM kSipet / vimuJcatyaGgajaM padmaM, kathaM gambhIravedyapi // 27 // 'padayoH' caraNayoH | lagnAm / 'padminI' priyAm / hastipakSe - kamalinIm / 'punnAgaH ' zreSThapuruSaH / pakSe zreSThakuJjaraH / 'prasabhaM' balAt / 'kSipet' dUrIkuryAd api / kintu / 'aGgajaM' putram / pakSe - aGgajAtam / 'padmaM' padmasamam / pakSebindujAlam / tAruNye hi hastino dehe padmavad raktAH bindavaH syuH tat 'padma' iti procyate / 'gambhIravedI' gambhIravettA / pakSe - gambhIravedI gajaH / tallakSaNaM cedam-tvagbhedAcchoNita zrAvA-dAmAMsa vyathanAdapi / saMjJAM na labhate yastu, gajo gambhIravedyasau / etAdRgapi gambhIravedI gajaH api kathaM vimuJcati ? gambhIravedyapi gajaH padalagnAM kamalinIM vimuJcati kintu svazarIrasthaM bindujAlaM moktuM na zaknoti tadvat tvamapi mAM vimuJcasi kintu putraM kathaM vimuJcasi ? || 27 // bAlena mRdunaikena, snehArheNa sutejasA / vazAmapi zriyaM vyAlA-mAlAnayasi dhik katham // 28 // xxx tRtIya: prakramaH // 102 //
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 'mRdunA' sukumAreNa / 'snehANa' premocitena / kezapakSe-tailayogyena / 'sutejasA' tejasvinA / kezapakSe'pi evmev| ekena bAlena zizunA / pakSe-ekena kezena / dhik kathaM vyAlA duSTAm / lakSmIH kila anekalokabhogyA tata eva duSTA / pakSe-duSTahastinIm / 'vazAmapi' svAdhInAmapi / pakSe-hastinIm / 'zriyaM' lakSmIm / 'AlAnayasi' badhnAsi ? AlAnaM-gajabandhanam / ayaM bhAva:-yathA ekena bAlena (kezena) vyAlA hastinI na badhyate tathA ekena laghubAlena zAlibhadreNa zrI: na bhantsya te // 28 // stambhaH saudhaM na tu sthUNA, yUthaM hastI na hastinI / durAlAnaM latA naiva, rathamukSA na gauryathA // 29 // evamuccaiH kulAbhAraM, sAttvikaH puruSo'rhati / abalA nAma-dhAmabhyAM, na nArI kovidA'pyaho // 30 // yathA saudhaM prAsAdam / stambhaH voDhumarhati na tu sthUNA kIlikA / evaM yUthaM hastI na tu hastinI / 'durAlAnaM' | duHkhena AlAyate gRhyate iti durAlAnaH tam / zAsU-yudhi-dRzi-dhRSi-mRSA-''to'na: 5 / 3 / 14 / / ityanaH / dussttgjmityrthH| na eva latA badhnAti / 'rathaM' syandanam / 'ukSA' vRSabhaH / na tu gauH dhenuH vahati // 29 // evam / uccaiH kulAbhAra kulasya AbhAraM A-samantAt bhAraH vIvadhaH tam / sAttvikaH sattvazAlI puruSaH / arhati yogyaH asti / aho Azcarye / 'nAma-dhAmabhyAM' abhidhAna-parAkramAbhyAm dvidhA'pi abalA striyAH nAmA'pi abalA parAkramo'pi abala: ata: dvidhA / abalA / 'kovidA'pi' vicakSaNA'pi nArI na voDhumarhati // 30 // sArthavAhastataH prAha, pravINe ! vidhurA'si kim / tvaM bAlazAradevAsi, jinatattvavizArade // 31 // satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 103 //
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 'tata:' tatpazcAt / 'sArthavAhaH' gobhadraH / 'prAha' uvAca / 'pravINe' he kuzale / kiM vidhurA vyAkulA asi ? 'jinatattvavizArade' he arhattattvavijJe ! / 'tvaM bAlazAradeva' bAlasarasvatIva asi // 31 // antaraGgaM balaM puNyaM, bhAvAnAmudbhavAntayoH / bahiraGgAH kuraGgAkSi ! puruSopakramakramAH // 32 // 'bhAvAnAM' dhanAdipadArthAnAm / 'udbhavAntayoH' utpattivinAzayoH / 'antaraGgaM' Antaram / 'balaM' zakti: / 'puNyaM' sukRtamasti / 'karaMgAkSi' he mRganayane ! 'puruSopakramakramAH' puruSaprayatnaparamparAH / 'bahiraGgAH' bAhyAH zaktayaH santi / dhanadhAnyAdiprAptau puNyameva mukhya kAraNam / puruSaprayatnAstu gauNakAraNamiti bhAvaH / yaduktam he lakSmi ! kSaNike svabhAvacapale mUDhe ca pApe'dhame, na tvaM cottamapAtramicchasi khale prAyeNa duzcAriNI / ye devArcanasatyazaucaniratA, ye cApi dharma ratAH, tebhyo lajjasi nirdaye ! gatamatirnIco jano vallabhaH // 1 // lakSmIpratyuttaram nA'haM duzcariNI na cApi capalA mUoM na me rocate, no zUro na ca paNDito na ca zaTho hInAkSaro naiva ca / pUrvasmin kRtapuNyayogavibhavo, bhuGkte sa me satphalaM, lokAnAM kimasahyatA sakhi ! punardRSTavA parAM sampadam // 32 // dharmo niravakAzo'yaM, sAvakAzaH sadAntakaH / balAbalaM svayaM teSu, vicAraya sulakSaNe ! // 33 // 'ayaM dharmaH niravakAzaH kadAcit sAdhyatvAt / mAnavajIvanaM prAya: krIDA-nidrA-viSayAsevana-dhanArjanAdi kAryeSu eva gacchati, teSu dharmasya kutra avakAza:? ata: dharma: 'niravakAzaH' kathyate / 'antakaH' yama: mRtyuH / 'sadA' nitym| 'sAvakAzaH' kadAcidapi tasya zakyatvAt / garbhastha-bAla-yuva-vRddhAdyavasthAsu zakya eva mRtyuH kadAcidapi / yaduktam 828282828282828282828282828282828282 // 104 //
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERERE anityAni zarIrANi vibhavo naiva zAzvataH / nityaM sannihito mRtyuH kartavyo dharmasaJcayaH // 'sulakSaNe' he sulakSaNayute ! / 'teSu' dharmamaraNAdiSu / 'svayaM' Atmanaiva / 'balAbalaM' dharme balaM mRtyau abalam / 'vicAraya' cintaya // 33 // siMhArkanRpadeveSu, 'bAla' ityavahIlanA / gUDhaprauDhapratApeSu, viduSAM nahi yujyate // 34 // 'gUDhaprauDhapratApeSu' gUDhaH guptaH prauDhaH pratApaH yeSAM teSu / gUDhaprauDhaprabhAveSu ityapi pAThAntaram / 'siMhArkanRpadeveSu' siMhasUryabhUpasureSu / 'bAlaH' iti kathanAt 'avahIlanA' kartuM viduSAM budhAnAM na hi yujyate / AzaizavAddhi siMhArkanRpadevAH savikramAH bhavanti, na te bAlAH ayaM zAlibhadro'pi tatsama eva // 34 // divyavANyekanirdezA, siMhI caikasutA yathA / ekAkSarA mahAvidyA, rudrAkSaikamukhI zubhA // 35 // tathA tvamekaputrA'pi, prabhAvAdbhutavaibhavA / saMsAra kAryavaddharma-kAryeSvapi samRddhidA // 36 // ( yugmam ) yathA 'ekanirdezA' ekaH eva nirdezaH Adeza: yasyAH sA / 'divyavANI' devavANI zubhA / 'ekasutA' eka: eva sutaH putraH yasyAH sA / 'siMhI' siMhavadhUH zubhA / caH samuccaye / 'ekAkSarA' ekameva akSaraM yasyAM sA / 'mahAvidyA' zubhA / 'ekamukhI' ekameva mukhaM yasyAM sA / rudrAkSA zubhA bhavati // 35 // tathA 'ekaputrA' eka: zAlibhadraH eva putraH yasyAH sA ekaputrApi tvam / 'prabhAvAdbhutavaibhavA' prabhAvAt sutapratApAt adbhutaH vaibhavaH yasyAH sA / saMsArakAryavat dharmakAryeSu api samRddhidA asi / yaduktam TRERERY tRtIyaH prakramaH // 105 //
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 ekenA'pi suputreNa, siMhI svapiti nirbhayam / sahaiva dazabhiH putrai, bhAraM vahati gardabhI // 36 // yA svAminamatikramya, digantamapi gacchati / kAlarUpA ca sA dehacchAyA naiti satItulAm // 37 // 'yA' strI / 'svAmina' patim / 'atikramya' ullaGghya / "digantamapi' kIrti-pratiSThAdidvArA / gacchati / 'sA' ptnii| 'kAlarUpA' zyAmavarNA mRtyurUpA vA / chAyApakSe-kRSNavarNA / 'dehacchAyA' zarIracchAyA / 'satItulA' stiismaantaam| 'na eti' na prApnoti / prage sAyaM ca dehacchAyA mUlapuruSAdapi mahatI satI digantaraM gacchati, sA dehacchAyA kathaM satItulyA syAt ! nahi satI strI kadAcidapi svAminaM atikramya kiJcidapi karoti / tataH yat lokai: 'yatra patiH tatra chAyAvat satI' iti procyate tanna pUrNasatyamiti gobhadra-kathanabhAvaH // 37 // tvaM tu cchAyAdrumacchAyA, mAnaunnatyanidarzanam / rAjamitrA'bhiyoge'pi, nAtikrAmasi mAM patim // 38 // tvaM 'tu' parantu he bhadre tvam / 'chAyAdrumacchAyA' yasmin sadaiva chAyA bhavati sa: 'chAyAdrumaH' kathyate, tasya chaayaatulyaa| 'mAnaunnatyanidarzanaM' gauravonnatidRSTAntabhUtA / chAyAdrumapakSe-pramANoccatAdRSTAntarUpA / 'rAjamitrA'bhiyoge'pi' nRpmitrblaatkaare'pi| pakSe-candrasUryAkramaNe'pi / 'rAjA nizA ratnakarau ca candraH' 'mitro dhvAntArAtiH' iti ca haimyAm / 'pati' mAM svaaminm| 'na atikrAmasi' na ullaGghasi // 38 // madaGjaguNagrAmopabRMhaNaparAyaNA / tiSTha pratiSThitA pazcAt, kIrtirmUrteva nirmalA // 39 // 'madaGgajaguNagrAmopabRMhaNaparAyaNA' matputrazAlibhadraguNasamUhaprazaMsAparA / 'pazcAt tadanu / 'pratiSThitA' sthitA / 'matiH' dehadhAriNI / 'nirmalA' malarahitA / kIrtiH iva tvaM tiSTha madgRhe vasa // 39 // satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 106 //
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam SASAKAsa 8282828282828282828282828282 snigdhena modakenADhya-rasena prauDhizAlinA / vacasA ruddhakaNTheva, yoSA joSamiyeSa sA // 40 // 'snigdhena' premapUrNena / modakapakSe-ghRtasnigdhena 'ADhyarasena' ADhyAH zAntAdirasA yasmin tena / pakSe-zarkarAdirasADhyena / 'prauDhizAlinA' utsAhasAmarthyasahitena / pakSe-mahattva (bRhattva) yutena / 'modakena' AhlAdakena / pakSe laDDakena / 'vacasA' vacanena / 'ruddhakaNThA iva' ruddhaH kaNThaH yasyAH sA tadvat / sA bhadrA yossaa-strii| 'joSaM' maunam / 'iyeSa' prAptA / pramANAtizAyimodakakavalaruddhakaNThaH puruSaH yathA vaktuM na zaknoti tathA bhadrA'pi vaktumazaktA jAtetyarthaH / / 40 / / preritA sArthavAhena, pavaneneva sA bhRzam / sAzrudhArA'bhralekheva, sutasaudhAdrimAdravat // 41 // 'pavanena iva' vAyunA iva / 'sArthavAhena' gobhadreNa / 'bhRzaM' atyantam / 'preritA' noditA / 'sAzrudhArA' ashrudhaaraashitaa| meghazreNipakSe-jaladhArAyutA / 'sA' bhadrA / 'abhralekhA iva' meghazreNiH iva / 'sutasaudhAdi' putraprAsAdaparvataM gatvA / 'Adravat' drutavatI ruditetyarthaH / abhrapakSe-vavarSa / yathA pavanapreritaparjanyaH parvate varSati tathA bhadrA'pi zAlibhadrasaudhaM gatvA sAzrudhArA ruroda // 41 // kSIrodasaGgatAM gaGgA-mivAlokya sa mAtaram / pitrA samaM samAyAntI-mabhyuttasthau sthiti vidan // 42 // 'kSIrodasaGgatA' kSIrodadhisahitAm / 'gaGgAmiva' jAhnavImiva / 'pitrA' janakena / 'samaM' sArdham / 'samAyAntI' samAgacchantIm / 'mAtaraM jananIm / 'avalokya' dRSTvA / 'sthiti' maryAdAm / 'vidan' jAnan / 'saH' zAlibhadraH / 'abhyuttasthau' abhyutthAnaM kRtavAn / pitroH dRSTayoH abhyuttiSThati hi suvinItaH sutaH // 42 // prAjyairdantAMzubhirdugdhai-rgorasai madhubhistataH / gandhodakaizca vinayai-zcaJcatpaJcAmRtairiva // 43 // 828282828282828282828282828282828482 // 107 //
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI tRtIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 snapayitvA padAmbhoje, pitro: siMhAsanasthayoH / sa nanAma mahAnto hi, jAtu muJcanti naucitIm // 44 // 'prAjyaiH' prabhUtaiH / pakSe-prakRSTamAjyaM ghRtaM taiH / 'dantAMzubhiH' dantakiraNaiH / 'dugdhaiH' payobhiH / 'madhubhiH' madhuraiH / pakSeH-madhubhiH / 'gorasaiH'-vacanarasaiH / pakSe-dadhibhiH, / 'gandhodakaizca' surabhijalaizca / 'caJcatpaJcAmRtaiH' etatsvarUpaiH paJcAmRtaiH / ghRta-dugdha-madhu-dadhi-jalAni paJcAmRtaM kathyate / atra dugdhasthAne dantakiraNAH, madhusthAne madhuravacanAni, vinayasthAne gandhodakaM ityAdIni draSTavyAni // 43 // 'siMhAsanasthayoH' siMhAsanasthitayoH / 'pitroH' jananI-janakayoH / 'padAmbhoje' caraNa-kamale / 'snapayitvA' uparyuktaiH paJcAmRtaiH / 'saH' zAlibhadraH / 'nanAma' namati sma / 'mahAntaH' mahApuruSAH / 'hiH' nizcaye / 'jAtu' kadAcit / 'aucitIM' aucityam / 'na muJcanti' na pariharanti // 44 // bhogIndraM vibudhendraM ca, nRcakre cakriNaM pitA / prAha tribhuvanIsAraM, sutamutsaGgasaGginam // 45 // 'bhogIndra' bhogilokeSu nAgalokeSu mukhyam / 'vibudhendraM' vibudheSu deveSu mukhyam / 'nRcakre' narasamUhe ca / 'cakriNaM' cakravartitulyam / 'tribhuvanIsAraM' adholoke bhogIndraH, Urdhvaloke vibudhendraH, martyaloke ca cakrI mukhyaH ayaM zAlibhadrastu sarveSu mukhyaH iti tribhuvanIsAraH tam / trijagatIsAramityapi pAThaH / 'utsaGgasaGginaM' aGkopaviSTam / 'sutaM' putram / 'pitA' gobhadraH / 'prAha' uvAca // 45 // rupazrIvatsa ! he vatsa ! cchekAnutseka ! vatsala ! anutsukamahotsAha !, vicAraya vaco mama // 46 // 'rupazrIvatsa' rupeNa zrIvatsa viSNutulya ! zrIvatso devakIsUnuH iti haimyAm / 'chekAnutseka' cheka: vidvAnapi 828282828282828282828282828282828282 // 108 //
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam anutsekaH abhimAna rahitaH tatsambodhane / 'anutsukamahotsAha' anutsuko'pi mahAn utsAhaH ullAsaH yasya tatsambodhane / 'he vatsala vatsa' he vAtsalyapUrNa putra ! / mama vacaH vacanam / 'vicAraya' vicintaya // 46 // sudhojjvalastvayA prAMzuH prAsAda iva me'nvayaH / kalyANakalazenAlaJcakre'bhyudayazAlinA // 47 // 'kalyANakalazena iva' maGgalakumbhena iva, prAsAdapakSe- suvarNakalazena / 'abhyudayazAlinA' uttarottaravardhamAnavaibhavena zAlate zobhate ityevaMzIlena / tvayA / 'sudhojjvalaH' amRtazubhraH / 'prAMzuH ' uccaH / prAsAda iva / 'me anvayaH ' mama kulm| 'alaJcakre' bhUSitam / yaduktam "pradoSe dIpakazcandraH prabhAte dIpako raviH / trailokyadIpako dharmaH suputraH kuladIpakaH // " // 47 // trailokyasundaraM nAmnA, prAsAdaM nRbhavaM nijam / bAlya - yauvana - vArdhakya - tribhUmaM zrInibandhanam // 48 // dAna-zIla tapobhAva-catuHzAlena zAlitam / saMyamasvarNakumbhena, sAhAyyAt tava yojaye // 49 // ( yugmam) ' trailokyasundaraM' iti nAmnA abhidhAnena / 'bAlyayauvanavArdhakyatribhUmaM' bAlyayauvanavArdhakyAni tisraH bhUmayaH yasya tat / 'zrInibandhanaM' cAritra zrIkAraNam / prAsAdapakSe - sampattihetu / 'dAnazIlatapobhAvacatuHzAlena' dAnazIlatapobhAvAH eva catuHzAlAni catasraH zAlA: apavarakA: yasmin tena / 'zAlitaM' zobhitam / 'nijaM' AtmIyam / 'nRbhavaM' narabhavarUpam / 'prAsAdaM' saudham / tava sAhAyyAt / 'saMyamasvarNakumbhena' cAritrakanaka- kalazena / 'yojaye' prAsAdopari saMyama svarNakumbhaM sthApayAmItyarthaH // 48 // 49 // tvadadhiSThitatantrasya, mamAvApavidhAyinaH / abhyastasamiteH svApA, bhAvArivijigISutA // 50 // sa tRtIya: prakramaH // 109 //
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam SASRSasa 8282828282828282828282828282 'tvadadhiSThitatantrasya' tvadadhiSThitaparivArakRtyasya / 'paricchadaH paribarhastantropakaraNe api / ' iti haimyAm / nRpapakSetvadadhiSThitasvarASTracintasya / 'tanvaM svarASTracintA syAt' iti haimyAm / 'AvApavidhAyinaH' rAgadveSAdizatrUn prati cintnkaarinnH| pakSe-aricintanakAriNaH / 'AvApastvaricintanam' iti haimyAm / 'abhyastasamiteH' abhyastA samitayaH (guptayaH) yena tasya / pakSe-abhyastayuddhasya / 'rATi samitisaGgarau' iti haimyAm / 'mama' gobhadrasya / 'bhAvAri-vijigISutA' Antara-zatru-vijayecchA / 'svApA' sukhena Apyate svApA-sulabhA bhaviSyati // 50 // tadAdatsva kulAbhAraM, mama dhIradhurandhara ! / tvanmAtrA jJAsyate mAtrA, mA'trA''yAsIttava zramaH // 51 // 'tad' tasmAt / 'dhIradhurandhara' he dhIrapuruSeSu dhurandhara agresara ! / mama 'kulAbhAraM' kuTumbabhAram / 'Adatsva' gRhaann| 'atra tava zramaH mA AyAsIt' mA Agacchatu iti 'tvanmAtrA' tava jananyA, 'mAtrA' lezaH, jJAsyate / mama / anupasthitau api ayaM zAlibhadraH kuTumbabhArodvahane samartho'stIti bhadrA jJAsyati iti gobhadrakathanabhAvaH // 51 // asyAH kuTumbakaM cintA-nadI mabuddhibeDayA / uttIrNamiti yAce'ha-mAtaraM tava mAtaram // 52 // 'asyAH' bhadrAyAH / kuTumbakam / 'mabuddhibeDayA' mama matinAvA / 'cintAnadI' nirvaah-vivaahaadicintaasritm| 'utIrNa' pAragatam / iti ahaM tava 'mAtaraM' bhadrAm / 'AtaraM' naubhATakaM dIkSAnumatirupamavakrayam / 'syAttarapaNyamAtaraH' iti haimyAm / 'yAce' prArthaye // 52 // zAlirAlapat jJAta-brahmaNaste sarasvatI / sAtArNave nidhitsurme, cintAsaMvartakaM pitaH ! // 53 // 'zAliH' zAlibhadraH / 'Alapat' uvAca / 'pitaH' he janaka ! | 'jJAtabrahmaNaH' viditAtmana: jJAtattvasya / satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 110 //
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERERE pakSe-brahmaNaH vidhAtuH / 'te' tava / 'sarasvatI' vANI / pakSe bhAratI nadI vA 'me' mama / 'sAtArNave' sukhasAgare / 'cintAsaMvartakaM' cintAvaDavAnalam / 'nidhitsuH' pAtanecchAvatI / sarvaM jagad bhakSayiSyAmi iti bhASamANaH vaDavAnalaH brahmAdezAt sarasvatyA samudre kSiptaH iti paurANikAH // 53 // svasAmarthyAdalaM mAtaH ! tAtaH zailezatolane / mayi kSipati pote tu kulAcalabharaM katham // 54 // 'mAta:' he janani ! / 'svasAmarthyAt' nijazaktyA 'zailezatolane' meruutpaattne| 'alaM' samarthaH / ' tAtaH ' pitA gobhadraH / mayi pote' baale| pakSe pravahaNe / 'kulAcalabhara' kulasya acalaM bhAram / pakSe- 'kulAcala:' itinAmA parvataH tasya bhAram / kathaM kSipati ? // 54 // pitroryatra na zuzruSA sadodarapizAcatA / dharmanAzaM gRhAvAsaM, pazudharmamuzanti tam // 55 // 'yatra' gRhAvAse / 'pitro:' jananIjanakayo / 'na zuzrUSA' na sevA rAkSasavRtti: / 'taM gRhAvAsaM' saMsAravAsam / 'dharmanAzaM' dharmasya nAzaH yatra / yatra / 'uzanti' vadanti // 55 // 'sadA' nityam / 'udarapizAcatA' udarabharaNe 'pazudharmaM ' pazUnAmeva dharmaH AhAramaithunAdikaH saMsArajAlamAcchidya, svayaM rohitamatsyavat / pitaH ! prayAsi hitvA'smAn kAndizIkAnihaiva kim / / 56 / / 'pita:' he tAta! svayaM 'rohitamatsyavat' matsyarAjamatsyavat / 'saMsArajAlaM' bhavabandhanam / rohitamatsyapakSematsyagrahaNajAlam / 'Acchidya' bhitvA / asmAn 'kAndizIkAn' bhayadrutAn / 'ihaiva' saMsAre eva / ' hitvA tyaktvA / 'kiM' katham / 'prayAsa' gacchasi // 56 // 328 tRtIya: prakramaH // 111 //
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 sAdhyasiddhayai pitA'vAdId, vAdIvottaramuttaram / vitaNDAtANDavaM tyaktvA, prAmANikaziromaNiH // 57 // 'vitaNDAtANDavaM' vyarthapralAparUpaM nATakam / vAdipakSe-vitaNDAvAdanaTanam / 'tyaktvA' hitvA / 'prAmANikaziromaNiH' sajjanamukhyaH / pakSe-pramANazAstrimukhyaH / 'pitA' saMyamecchu: gobhadraH / 'sAdhyasiddhayai' saMyamasAdhanAya / pksse-svpksssaadhysiddhyai| vAdI iva / 'uttara' uttaranti bhavasAgaraM asmAt tad vacanam / pakSe-uttamam / 'uttaraM' prativacaH / 'avAdIt' jagAd / / 57 // janakaM svaM kalAvantaM, budhaH sannihitaH sutaH / trAyate vatsa ! no sUra-mapi mandastamograhAt // 58 // 'vatsa' he putra ! / 'tamograhAt' pApagrahaNAt / sUryacandra-pakSe-rAhugrahaNAt / 'tamo rAhuH saiMhikeyo' iti haimyAm / 'sannihitaH' samIpasthaH / 'budhaH' paNDitaH / pakSe-budhagrahaH / 'sutaH putraH / 'svaM janakaM' AtmIyaM pitaram / 'kalAvantaM' kalAyuktam pakSe-candram / 'no trAyate' na rakSati / 'mandaH' alasaH putraH / pakSe zaniH / 'mandaH kroDo nIla-vAsAH' iti haimyAm / 'sUramapi' zUravIramapi janakam / pakSe-sUryamapi / sUryaH khalu zanipitA / na trAyate // 58 // pradIpane'tra saMsAre, patantyeke hayA iva / trasyanti puruSavyAghrAstasmAttenA'yamudyamaH // 59 // 'pradIpane' agnirUpe dAvAnale / 'atra saMsAre' iha bhave / 'eke' kecana janAH / 'hayAH iva' azvAH iva patanti / 'puruSavyAghrAH' zreSThapuruSAH vyAghratulyAH puruSAH / 'trasyanti' trAsaM prApnuvanti / trasyanti eva analadarzanAt vyAghrAH / 'tena' tasmAt / 'ayaM' dIkSAviSayakaH / 'udyamaH' prayAso'sti // 59 // zrRGgAra-parabhAgAya, tavaivAyamupakramaH / pitRNAM svargabhogAGgairmahIyante yataH sutAH // 60 // 82828282828282828282828282828282888 // 112 //
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 tava eva / 'zrRGgAra-parabhAgAya' zrRGgAraguNotkarSAya / 'ayaM upakramaH' ArambhaH / 'yataH' yasmAt / 'sutAH' putraaH| 'pitRNAM' divaMgatapitRNAm / 'svargabhogAGgaiH' divyabhogAMzaiH / 'mahIyante' gauravaM prApnuvanti / bhAvikAle gobhadradevapreSitadivyardibhogAt zAlibhadraH gauravaM gamiSyati tenedaM kavi-kathanam // 60 // bhadre tvamapi sadbuddhirmanaso'pi parA mama / prINIyAH sutamAtmAnaM, vizuddhAdhyavasAyinI // 61 // 'bhadre !' he priye ! tvamapi / 'sabuddhiH' zobhanA buddhiH yasyAH sA / 'manaso'pi' cittAdapi / 'parA' paramA nirmalA / 'vizuddhAdhyavasAyinI' pavitravicAraNAmayI / 'AtmAnaM' svam / 'sutaM' putraM ca / AtmIyamityapi pAThAntaram / 'prINIyAH' santoSaM dadyAH // 61 // dvAtriMzatA snuSAbhistvaM, tArAbhiriva revatI / dhiSNyaM zritA sute bhUyAH, kAryANAM siddhiyogakRt // 62 // 'tArAbhiH' tArakaiH parivRttA / 'revatIva' revatInakSatravat / dvAtriMzatA 'snuSAbhiH' putravadhUbhiH privRtaa| 'dhiSNyaM' bhavanam / 'dhiSNyamAvasatha: sthAnaM' iti haimyAm / revatIpakSe-zukragraham / 'daityagurudhiSNyaH ' iti haimyAm / 'zritA' adhiSThitA / 'sute' putraviSaye / 'kAryANAM' sAMsArika-dhArmika-kRtyAnAm / 'siddhiyogakRt' saphalatAkAriNI / 'bhUyAH' bhava / revatInakSatrazukrayoge siddhiyogo bhavatIti jyotirvidaH // 62 // evaM vinIya nirNIya, zAlimAliGgya sAJjasam / abhyaSiJcadivAmandA-nandanIrairnije pade // 63 // 'evaM' uparyuktavacanaiH / 'vinIya' vijJApayya / 'nirNIya' dIkSArthaM nizcitya / 'sAJjasaM' prAJjalaM saralam / 'zAliM' satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 113 //
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 zAlibhadram / 'AliGgya' parirabhya / 'amandAnandanIraH' bhUriharSAzrujalaiH / 'nije pade' svasthAne / 'abhyaSiJcadiva' siSeca iva // 63 // gobhadrasya dIkSA svargagamanaM caaSTAhnikAmathAhAya, vidhAya jinavezmasu / pAtradAnairdayAdAna-rArAdhitavidhikramaH // 64 // kRtaniSkramaNotsAhaH, sArthavAhaH svasUnunA / zrIvIraprabhuhastena, vratamAdatta sattamaH // 65 // atha 'ahrAya' kSiprama / 'jinavezmasa' jinamandireSa / 'aSTAhnikA' aSTAhnikamahotsavam / 'vidhAya' kRtvA / 'pAtradAnaiH' supAtradAnaiH / dayAdAnaH anukampAdAnaiH / 'ArAdhitavidhikramaH' ArAdhitaH vidhikama: vidhiparamparA yena saH // 64 // 'svasUnunA' zAlibhadreNa / 'kRtaniSkramaNotsAhaH kRtaH niSkramaNotsAhaH saMyama-mahotsavaH yasya saH / 'sattamaH' satAM satsu vA uttamaH sajjanaziromaNiH ityarthaH / 'sArthavAhaH' gobhadraH / 'zrIvIraprabhuhastena' zrImahAvIrasvAmikaraNa / 'vrataM' dIkSAm / 'Adatta' jagrAha // 65 // prApya vyAjaM vinA mUladravyaM paJcamahAvratIm / yApayan zakaTaM dehamakSopAGgasya mAtrayA // 66 // nayan navanavAn dezAnAyavyayavivecakaH / nizcaya-vyavahArAkhyavRSapoSavizeSavit // 67 // bodhayitvendriyagrAma, yuktyA paJcakulaM kila / suptAneva vimucyA'tha, kaSAyapratisArakAn // 68 // dvicatvAriMzataM bhikSAdoSAn pathikasannibhAn / tyAjaM tyAjaM caraMzcaryAM, dezakAlavibhAgataH // 69 // 82828282828282828282828282828282888 // 114 //
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 ugragrAsaiSaNA doSahiNDipaJcakulagrahe / aprApto'thAgaJjitazca, cauravi parISahai: // 70 // maSIbhedamakurvANaH, sArthavAhamahAmuniH / prabhUtaM sArabhUtaM sa, puNyadravyamupArjayat // 71 // 'sArthavAhamahAmuniH' sArthavAhasamAna: gobhadramunipuGgavaH / sArabhUtam / 'prabhUtaM' puSkalam / 'puNyadravyaM' sukRtadhanam / sArthavAha pakSe-pavitradhanam, nyAyenopArjitatvAt / 'upArjayat' labdhavAn / kathambhUtaH saH sArthavAhamahAmuniH ? 'vyAja vinA' kapaTaM vinA / sArthavAhapakSe-kalAntaraM vinA / 'mUladravyaM' mUladhanam / 'paJcamahAvratIM' paJcamahAvratarUpam / 'prApya' labdhvA / 'akSopAGgasya' indriyopAGgasya / pakSe rathacakramadhyabhAgarUpasya upAGgasya / 'mAtrayA' mAtrAnusAreNa 'zakaTaM' zakaTarUpaM / pakSe-zakaTam / 'dehaM' zarIram / 'yApayan' nirvAhayan // 66 // 'AyavyayavivecakaH' lAbhAlAbhavivekI / 'navanavAn' navAn navAn / 'dezAn' viSayAn 'nayan' paribhraman / nizcayavyavahArAkhyavRSapoSavizeSavit nizcayavyavahArAkhyau yo vRSau vRSabhau tayoH poSe vizeSavit viziSTavijJaH // 67 // 'paJcakulaM' paJca kulAni yatra / 'indriyagrAma' indriyasamUham / pakSe-grAmam / 'bodhayitvA' pratibodhya / pakSe-mAnayitvA / atha 'kaSAyapratisArakAn' kaSAyamantrabhedakAn / "suptAneva' nidrANAneva / 'vimucya' tyaktvA // 68 // 'pathikasannibhAn' pravAsitulyAn / 'dvicatvAriMzataM bhikSAdoSAn' utpAdAdIn gocarIdoSAn / pakSe-bhikSayA-yAcanayA laghutAdIn doSAn / 'tyAjaM tyAja' tyaktvA tyaktvA / 'dezakAlavibhAgataH' kSetrasamayAnusAreNa / 'caryA' kiyAm / pakSe-vyApAra-pravRttim / 'caran' kurvan // 69 // "ugragrAsaiSaNAdoSahiNDipaJcakulagrahe' ugrAH tIvrA: grAsaiSaNAdoSA: bhojanasamayajanyAH paJca aGgArAdidoSAH teSu, hiNDiSu vihAreSu, paJcakulAnAM indriyANAM grahe grahaNe vaze / 'aprAptaH' agRhItaH amUDhatvAt / pakSe-ugrA yA grAsaiSaNA grAsasya bhojanakavalasya eSaNA yAcanA tasyAH doSe, 'hiNDiSu' bhASAyAM 'huMDI' tAsu, 'paJcakulasya' grAmamadhye nirNAyakAH paJcajanAH satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 115 //
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 'paJcakulaM' kathyate, (bhASAyAM 'paJcAyata') tasya grahe vaze / 'aprAptaH' avaJcita: caturatvAt / 'caureriva' stenairiva / 'parISahaiH' kSudAdiparISahaiH / 'agaJjitaH' apraajitH| 'maSIbhedaM' cauryaM asatyam / pakSe-dAnacauryaM asatyavacanaM asatyalekhanam / maSIbhedena kUTalekham / dAnAdicauryamasatyaM ca maSIbhedastam / akurvANaH / / 70 / 71 // mantrasyevottarAM sevAM, vidhAyAnazanakriyAm / svavarge sapadi saudharme'sau dharmeNa suro'jani // 72 // 'mantrasya' mantrajApasya / 'uttarAM' pAzcAtyAm / 'sevAmiva' upAsanAmiva / anazanakriyAm / 'vidhAya' kRtvA / 'asau' sArthavAhamuniH / 'dharmeNa' cAritradharmeNa / 'saudharme svarge' prathame vaimAnikadevaloke / 'suraH' devaH / 'ajani' jAtaH / yaduktam-'jeNa kayaM sAmannaM chammAse jhANasaMjamaraeNa / taM munimudArakittiM gobhaddarisiM namassAmi' // 72 // sacintamagrajaM dAnaM, vIkSya zAleH sukhArpaNe / tapasA tatpitA preSi, kila devarddhihUtaye // 73 // 'zAleH' zAlibhadrasya / 'sukhArpaNe' sukhasamarpaNe / 'agrajaM' agrajabhrAtaram / 'dAnaM' dAnadharmam / 'sacintaM' cintAprapannam / 'vIkSya' dRSTvA / 'tapasA' tapazcaryayA / 'tapasA' iti kartRbhUtaM padam / 'tatpitA' gobhadraH / 'kilaH' nizcaye / 'devarddhihUtaye' surasamRddheH AhvAnAya / 'praiSi' prahita: / dAnAdicaturbhrAtRSu 'zAlibhadrAya' ki deyam ? iti cintAmagnaM dAnabhrAtaraM vilokya anujena tapasA bhrAtrA kila gobhadraH devarddhipreSaNAya svarge prahitaH iti bhAvaH // 73 / / vRttAkSarAbhirAmazrI, reje sva:zrInimantraNe / vizeSollekhihallekhaH, sa lekhaH kila lekhavat // 74 // 'sva:zrInimantraNe' svargalakSmInimantraNe / 'saH' gobhadraH / 'lekhaH' devaH / 'daivatanAkilekhAH' iti haimyAm / kila: nizcaye / 'lekhavat' AmaMtraNa-patrasya lekhavat / 'reje' rAjate sma / kathambhUtaH saH devaH (lekha:)? 'vRttAkSarAbhirAmazrIH' satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 116 //
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 82828ksa 8282828282828282828282828282 vRttaiH AcAraiH akSarA avinazvarA svAyu:paryantasthAyinI abhirAmA manoharA zrI: sampattiH yasya saH / lekhapakSe-vRttaiH vartulaiH akSaraiH varNaiH abhirAmA manoharA zrI: zobhA yasya saH / 'vizeSollekhielekhaH' vizeSeNa ullekhanazIla: ullekha: autsukyaM yasya saH / hallekhotkalike iti haimyAm / pakSe-vizeSeNa ullekhI ullikhitaH ullekha: hRdayormi: yasmin saH // 74 // citraM gobhadragIrvANaH, zANottIrNavizuddhadhIH / pasparza jJAnataH putraM, puNyADhyaparamAvadhim // 75 // 'gobhadragIrvANaH' gobhadradevaH / pakSe-bANaH / bavayorabhedaH / 'zANottIrNavizuddhadhIH' nikaSaparIkSitazuddhabuddhiH / bANapakSe-zANena uttIrNatvAt vizuddhA dhI: karma yasya saH / 'puNyADhyaparamAvadhi' puNyADhyeSu puNyazAliSu paramAvadhiM paramamaryAdAbhUtaM prakRSTapuNyazAlinamityarthaH / 'putraM' zAlibhadram / 'jJAnataH' avadhijJAnena / 'pasparza' spRSTavAn / 'citra' jJAnataH spRSTavAniti Azcaryam / lohamayo bANaH zarIraM spRSTvA vidhyati / ayaM gobhadragIrvANa: jJAnataH eva zAlibhadraM pasparza iti Azcaryam // 74 // dadhyau so'tha pituH prAyo, vindhyasyevAGgajA gajAH / balAdunmUlayantyeva, sukhasAradrumAvalIm // 76 // atha 'saH suraH' gobhadradevaH / 'dadhyau' cintayAmAsa / 'prAyaH' bahudhA / 'vindhyasyeva' vindhyAcalasya iva / 'pituH' janakasya / 'aGgajAH' putrAH / 'gajAH' hastinaH / 'sukhasAradrumAvalI' sukha-sAra eva drumAvalI vRkSazreNi: tAm / 'balAt' haThAt / 'unmUlayanti eva' mardayanti eva / yathA vindhyagirijAtAH gajAH vindhyaparvatasthitAmeva vRkSAvalI unmUlayanti tathA kecana putrAH pituH sampattimeva nAzayanti-iti gobhadradevacintanam // 76 // munerapyAkasyeha, doSajJasyApi dustyajam / sa lAvaNyarasasneha-sandhAnaM vidadhe sutaH // 77 // ARRARAUAYA8A82828282828282888 // 117 //
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 'iha' sNsaare| 'doSajJasyA'pi' doSavedino'pi / sandhAnapakSe vaidyasyA'pi / 'munerapi' sAdhorapi / 'Ardrakasya' ArdrakanAmA muniH tasya / pakSe zrRGgaberasya / 'dustyaja' duHkhena tyajyate ityevaMzIlam / 'lAvaNyarasasneha sandhAnaM' lAvaNyarasapremasaMyogam / pakSe-lAvaNyarasa: lavaNasya rasaH snehaH tailaM tAbhyAM sahitaM sandhAnam / 'athANu' iti bhASAyAm / 'saH sutaH' shaalibhdrH'| 'vidadhe' kRtavAn / dustyajaM neha sandhAnaM zAlibhadreNa vidadhe yenA'haM taM svargato'pi smarAmIti bhAvaH / / 77 // gotroddhAravarAhAttu, mahAva~ mauktikaM kila / mayA sutanayAllebhe'muSmAdAmuSmikaM phalam // 78 // 'gotroddhAravarAhAt' gotrodvAre kuloddhArakaraNe varAhAt varaM ahaH dinaM varAhaM yasmAt / pakSe-gotrA pRthvI, tasyAH uddhAre varAhAvatArAt viSNoH / purANamateSu dazAvatAreSu tRtIyo varAhAvatAraH / amuSmAt 'sutanayAt' suputrAt / pakSesutaH utpannaH nayaH nyAyaH yasmAt / 'mahAr2yA' mahAmUlyam / 'mauktika' muktipradaM mokSapradama / pakSe muktAphalam / 'AmaSmika' pAralaukikam / 'phalaM' sadgatirUpam / 'mayA' gobhadreNa / 'lebhe' prAptam / yaduktam-svagarbhazuktinibhinnaM, suvRttaM sutamauktikam / vaMzazrItilakIbhUtaM, mandabhAgyasya durlabham // 1 // 78 // mayA ca raNazUreNa, zaraNaM jinamIyuSA / tadaikakaH suto'moci, gRhadvandvasya saGkaTe // 79 // 'jina' arhantaM vIram / 'zaraNaM' Azrayam / 'IyuSA' gacchatA / 'raNazUreNa' karmabhiH saha yuddhavIreNa / 'mayA' sNymecchunaa| 'tadA' pravrajanakAle / 'gRhadvandvasya' gRhasthAzrama-cintAyAH / 'saMGkaTe' Apattau / 'ekakaH' ekAkI / 'sutaH' putraH / 'amoci' muktaH // 79 // prANapriyaM sukhairdivyaiH, putraM nAmantraye yadi / ko'yaM suparvatAgarvastadA kukSimbharermama // 80 // 828282828282828282828282828282828282 // 118 //
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 828282828282828282828282828282828288 yadi 'prANapriyaM' prANebhyo'pi priyaM putram / 'divyaiH sukhaiH' svargabhogaiH / 'na Amantraye' na sahabhAginaM karomi / tava 'kukSimbhare:' udarambhareH svArthinaH / mama ko'yaM 'suparvatAgarvaH ?' devatvAbhimAna: ? // 80 // suttacittasya citrasya, paTIvA'tipaTIyasI / bhadrA sadguNaraGgADhyA, sadA sannihitA'sti cet // 81 // tathApi cintAduHkhAgneH, santApa: sambhavI punaH / nijAlokasudhAvRSTyA, tattaM nirvApaye rayAt // 82 // | 'sutacittasya' putracetasaH / 'citrasya' Alekhyasya / 'paTI iva' paTTikA iva / 'atipaTIyasI' aticaturA / 'sadguNaraGgADhyA' sadguNAnAM raGgaH rAgaiH ADhyA pUrNA / citrapaTIpakSe zobhanaguNapUrNaiH raGgairADhyA / 'cet' yadyapi / 'bhadrA' zAlimAtA | 'sadA sannihitA' nityaM samIpavartinI / asti // 81 // tathApi 'cintAduHkhAgneH' cintAyAH duHkhaM tadeva agniH tasmAt / 'santApaH' manastApaH / 'sambhavI' utpisuH / 'tat' tasmAt / 'taM' santApam / 'nijAlokasudhAvRSTyA' svadarzanAmRta-varSaNena / 'nirvApaye' zAnti nayAmi // 82 // navanavatiM peTikAH preSayan gobhadradevaH / vicAryetyavadhIrya svaH zriyaM vandhyAmiva striyam / yuktaM santAnazrRGgAraM, nandanaM sa yayau suraH // 83 // 'iti' uktaprakAreNa / 'yuktaM' samucitam / 'vicArya' cintayitvA / 'vandhyAM' putrautpattau ayogyAm / 'striyamiva' nArImiva / 'sva:zriyaM' svargalakSmIm / 'avadhArya' avagaNayya / 'santAnazrRGgAraM' santAneSu zrRGgArasvarUpam / nandanavana-pakSe santAnAH kalpavRkSAH taiH zrRGgAro yatra / 'nandanaM' putram / pakSe nandanavanaM prati / 'saH suraH' gobhadradevaH / 'yayau' gataH // 83 // sarvAGgINAH kirITAdyAH, divyAlaGkAramaNDalIH / zrIzAlerbhAgyaheleH kiM, taruNAH kiraNAvalIH // 84 // 828282828282828282828282828282828482 // 119 //
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 devadUSyANyadUSyANi, vyUtAnIndoH karairikha / haricandanacarcAzca, mandArakusumasrajaH // 85 // saGkhyayA ca trayastriMza-dalaGkArAzcaturvidhAn / trAyastriMzaibhRzaM prItaistridazaiH prahitAniva // 86 // sa priyAya tanUjAya, sapriyAya dadau mudA / sAMyAtrikaH samAnIta-hRyazrIriva hRdyakam / / 87 // 'sapriyAya' sabhAryAya / 'priyAya' iSTAya / 'tanUjAya' putrArtham / 'samAnItahRdyazrI:' samAnItA hRdyA sundarA zrI lakSmI: yena saH / 'sAMyAtrikaH iva' potavaNigiva / 'sa suraH' gobhadradeva: / 'mudA' prItyA / 'hRdyakaM' manoharaM divyaM vstu| 'dadau' arpitavAn // kiM dadau taddarzayati- 'sarvAGgINAH' sarvAGgasambandhinI: / "kirITAdyAH' mukuTAdyAH / 'divyAlaGkAramaNDalI:' divyabhUSaNazreNI: / 'zAleH' zAlibhadrasya 'bhAgyahele:' bhAgyameva heli: sUryaH tasya / kiM 'taruNAH' madhyAhnasambandhinIH / 'kiraNAvalI:' aMzuzreNI: // 'indoH' candrasya / 'karaiH' kiraNaiH / 'vyUtAnIva' grathitAni iva / 'adRSyANi' nirdoSANi / 'devadUSyANi' devasambandhivastrANi / 'haricandanacarcAH' gozIrSacandanalepAH / 'mandArakusumasrajaH' kalpavRkSapuSpamAlAH / 'bhRzaM' atyantam / 'prItaiH' tuSTaiH / 'trAyastriMzaH' indragurusthAnIyaiH trayastriMzad-bhedaiH / 'tridazaiH' devaiH / 'prahitAniva' pressitaaniv| ca: samuccaye / saGkhyayA ca trayastriMzad / 'caturvidhAn' hemarajatAdibhedAn / 'alaGkArAn' bhUSaNAni / dadAviti saNTaGkaH // 84 // 85 // 86 // 87 // yAvajjIvati tanmAtA, tAvatko'pi sutArthakRt / dayitaiva priyA tasya, paramArthAnna nandanaH // 88 // yAvat tanmAtA-putrajananI jIvati tAvat ko'pi-kazcideva pitA sutArthakRt-putraprayojanakArI bhavati yata: tasyasAmAnyapituH 'dayitaiva' patnI eva / 'paramArthataH' vastutaH / 'priyA' iSTA / 'na nandanaH' na tu putraH // 88 // ARRARAUAYA8A82828282828282888 // 120 //
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam SASASAR 8282828282828282828282828282 vivAhya bAhyalokeSu, sutaM zete sukhaM pitA / lokalajjaiva sajjaitaccitte sneho na dehaje // 89 // 'bAhyalokeSu' sAmAnyajaneSu / 'sutaM' putram / 'vivAhya' udvAhya / 'pitA' janakaH / 'sukhaM' sukhapUrvakam / / 'zete' vizrAnti karoti nizcinto bhavatItyarthaH / 'etaccitte' sAmAnya-pitacitte / 'lokalajjA' lokebhyaH lajjA, yadi ahaM putraM na vivAha-sambandhena yokSye tarhi lokaH na jAne kiM kathayiSyati ityevambhUtA lajjA / evakAraH avadhAraNe / 'sajjA' manasi sthitA / 'na dehaje' na putre / 'snehaH' prItirasti / / 89 // tAtaH prItiparaH ko'pi, dravyabhAgArpaNAvadhi / pRthagbhUtaM yathA prAhuH, tadvaktumapi neSyate // 90 // 'ko'pi' kazcit / 'tAta:' janaka: / 'dravyabhAgArpaNAvadhi' suteSu dhanavibhAjanaM yAvat / 'prItiparaH' snehasahitaH bhavati 'pRthagbhUtaM' svata: viyuktam putram / 'yathA' yena prakAreNa / 'prAhuH' vadanti gAlipradAnAdinA / 'tad' pitRbhASaNam / 'vaktumapi' bhASitumapi / 'neSyate' na zakyate ityarthaH // 90 // virala: saralaH ko'pi, sukRtI nikRti vinA / yAvajjIvaM sutArthAnAM, dharmavatpoSakaH pitA // 91 // 'viralaH' pelavaH / 'sarala:' prAJjalaH / 'sukRtI' puNyavAn / ko'pi pitA-janakaH bhavati / ya: 'nikRti vinA' kapaTaM svakIyasvArtham vinA / 'yAvajjIvaM' AjIvanam / 'sutArthAnAM' putraprayojanAnAm / dharmavat poSaka: syAt // 91 // sudravyasya sutasyArthe, nodvahatyaparAM priyAm / anItimiva ko'pyekaH, kandarpAkampitaH pitA // 92 // 'sudravyasya iva' nyAyopArjitadhanasya iva / 'sutasya arthe ' putrasya kRte / anItimiva / 'aparAM' anyAm / 'priyAM' patnIm / 'kandarpAkampitaH' kandarpaNa kAmena akampita: ajitaH / ko'pi ekaH pitA / 'na udghahati' na pariNayati / / 92 / / satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 121 //
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 sUnave'sUnavekSeta, tRNavajjanakaH paraH / tadIya-virahe pRthvI-nAtho dazaratho yathA // 93 // 'paraH' anyaH / 'janakaH' pitA / 'sUnave' putrahetoH / tRnnvt| 'asUn' svaprANAn / 'avekSeta' vIkSeta tyajedityarthaH / yathA 'tadIya-virahe' rAma-viyoge / 'pRthvInAthaH' rAjA / dazarathaH prANAn tatyAjaH / idaM laukikamatamapekSyoktaM pratibhAti / anyathA rAmavanavAsasamaye dazarathena dIkSA gRhItA, na prANA: tyaktAH // 93 / / zrIrAma suguNArAmaM, devabhUyamitastu saH / vidhure'pi na sasmAra, smarApasmAraghasmaraH // 94 // 'devabhUyaM' devatvam / 'ita:' prApta: / 'smarApasmAraghasmaraH' smarasya-kAmasya apasmAra:-dhAtuvaiSamyajaH AvezaH tena ghasmara: bhakSaka: bhogItyarthaH / 'sa:' dazarathajIvaH / 'suguNArAma' sugaNodyAnam / zrIrAmam / 'vidhure'pi' sItAvirahAd vyAkule'pi tasmin rAme / 'na sasmAra' na smRtavAn // 94 // kazcid ghuNAkSaranyAyAt sutaM smarati karhicit / tad yAcate samRddho'pi, bubhukSA-vapra-vipravat // 15 // 'ghuNAkSaranyAyAt' anAbhogAt kASThakITakRtAkSaravat / 'karhicit' kadAcit / 'kazcit' pitA / 'sutaM' putram / smarati / tat samRddho'pi-dhanAdinA pUrNo'pi / 'saH' pitA / 'yAcate' putrAt yAcanAM karoti / kaH iva ? 'bubhukSAvapravipravat' bubhukSAyAH vapraH kSetraM sthAnaM vipraH brAhmaNaH tadvat / atha kadAcit ko'pi janaka : patraM smarati, tadapi bubhukSitabrAhmaNayAcanAtulyamevAvaseyamityarthaH // 95 // devo'sya savitA zasyazrIhetuH kAntimAn punaH / cintAsantApahantA'bhUt manovAJchitavRSTibhiH // 96 // ARRARAUAYA8A82828282828282888 // 122 //
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 'asya' zAlibhadrasya / 'kAntimAn' dyutimAn / sUryapakSe-kiraNavAn / 'savitA' pitA / pakSe-sUryaH / devaH amaraH / pakSe medhaH / 'zasyazrIhetuH' maGgalalakSmIkAraN / sUrya-meghapakSe-dhAnyasampattihetuH / 'manovAJchitavRSTibhiH' mnissttbhuussnnaadidaanaiH| pakSe mano'bhISTavarSaNaiH / 'cintA-santApahantA' cintAyAH santApaH tasya hantA nivArakaH / abhUt / yathA sUryaH sasyahetuH kAntimAzca bhavati, yathA ca megha: sasyahetuH manovAJchitavRSTibhizca santApahartA bhavati tathA'yamapi devaH ityarthaH // 96 // zrIzAlermAnatuGgasya, bhogalakSmI nRjanmanAm / hRdayAsparzinI matvA, janakaH kila kautukI // 97 // AninAya sutAyAtra, samAnAM tridazazriyam / prauDhAM cAritramantreNa, zrINAmAkRSTividyayA // 98 // 'mAnatuGgasya' mAnena gauraveNa tuGgasya uccasya / 'zrIzAleH' zrAzAlibhadrasya / 'nRjanmanAM' manuSyANAm / bhoglkssmiim| 'hRdayAsparzinI' sparzanA'yogyAmazucitvAt / 'matvA' jJAtvA / 'kautukI' kutuhalapriyaH / 'janakaH' gobhadradevaH / kila: nizcaye // 97 // 'sutAya' putrAya / 'samAnAM' tulyAmanurUpAm / 'zrINAM' lakSmINAm / 'AkRSTividyayA' AkarSaNavidyayA, 'cAritramantreNa' parvagRhItaM cAritrameva mantrastena / cakAro'trAvaseyaH / 'prauDhAM' mahatIm / 'tridazazriyaM' devalakSmIm / 'atra' shaalimndire| 'AninAya' Anayati sma // 98 // zAlibhadrasya adbhutaM vaibhavamtaddattadivyabhogAGgaiH, zAliH kandarpadarpahRt / pratyakSa iva zrRGgAra-rasarAjau virAjate // 99 // satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 123 //
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam CHEKER 'taddattadivyabhogAGgaiH' taddattaiH gobhadradattaiH bhogAGgaiH bhogAsAdhanaiH / kandarpadarpahRt' rUpeNa kandarpasya kAmasya darpahRt garvahArI / 'zAli: ' zAlibhadraH / 'pratyakSaH ' sAkSAt / 'zrRGgAra rasarAjaH iva' rasAdhirAja zrRGgAraH iva / 'virAjate ' zobhate // 99 // tatpaSTapeSaNaM cakruratha carvitacarvaNam / devAstameva zrRGgAraM yAvajjIvaM vahanti yat // 100 // 'devA:' surAH / 'tameva' pUrvaparibhuktameva 'zrRGgAraM ' bhUSaNAdikam 'yAvajjIvaM' jIvanaparyantam / yad vahanti dhArayanti tat / 'piSTapeSaNaM' piSTasya peSaNam / athavA 'carvitacarvaNaM' carvitasya carvaNam / 'cakruH' kurvanti sma // 100 // sudhIrvakteva navyArtha navyaM kAvyaM mahAkaviH / pratiprabhAtamAdhatta sa zrRGgAraM navaM navam // 101 // 'sudhIH vaktA iva' vidvAn vyAkhyAtA yathA / 'navyArthaM ' nUtanacintanam / 'mahAkaviriva' mahAn kaviH yathA / navyaM kAvyam / tathA 'pratiprabhAtaM' pratiprage / 'saH' zAlibhadraH / navaM navam / 'zrRGgAraM' bhUSaNAdikam / 'Adhatta' dhArayati sma // 101 // vAsAMsyanuparaktAni vanamAlAmamIlitAm / surA nojjhanti tAmbUla - miva grAmeyakAzciram // 102 // 'grAmeyakAH iva' grAmINajanAH iva / ' 'ciraM cirakAlaM yAvat / 'tAmbUlaM' mukhavAsAdikam / 'na ujjhanti ' na tyajanti / tathA surAH api devAH api / 'anuparaktAni' prasvedareNvAdibhi: amalinAni / 'vAsAMsi vastrANi / 'amIlitAM' amlAnAm / 'vanamAlAM' puSpamAlAm / na ujjhanti // 102 // pArthivaH surapuSpaughaH prabuddho'pi sadA ciram / tadaGgasaGgamaM nApa, tasya puNyamiyatkutaH ? // 103 // 'pArthivaH' pRthvIjAtaH / pakSe - rAjA zreNikaH / 'prabuddho'pi' vikasito'pi / pakSe - vidvAnapi / 'surapuSpaughaH ' GRERERY tRtIya: prakramaH // 124 //
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 828ASASA 8282828282828282828282828282 devapreSitakusumasamUha: 'tadaGgasaGgamaM' zAlidehasaMsparzam / 'sadA' ciram / 'na Apa' na prApta: / 'tasya' surapuSpaughasya zreNikasya ca / iyat puNyaM kutaH ? vikasita: supreSitapuSpasamUhaH sadA tatsparza na prApa / vidvAn zreNikarAjA'pi ciraM tasya saGgamaM na prApa / tayoH iyat puNyaM kutaH ? iti bhAvaH // 103 // devAnAmapi sAdhyeSu, pUrvaM vyApriyate manaH / tasyArthAstu svayaM siddhAH, tebhyaH puNyAdhikaH sa tat // 104 // 'devAnAmapi' surANAmapi / 'sAdhyeSu' karaNIyeSu kAryeSu / 'pUrva' prathamam / 'manaH' cetaH / 'vyApriyate' avadhijJAnena prayujyate / tadanantaraM taiH padArthAH prApyante / 'tasya' zAlibhadrasya / 'arthAH' padArthAH / 'svayaM' siddhAH' vicAraNAmantareNA'pi prAptAH / 'tat' tasmAt / 'tebhyaH' devebhya: / 'saH' zAliH / 'puNyAdhikaH' adhikapuNyavAn // 104 // bhuvanAdhIzvarA bibhratyAsurIM bhAvanAM tataH / dvadhA'pyadhaskRtAstena, narakaprAtivezmikAH // 105 // 'bhuvanAdhIzvarAH' bhuvanapataya: devAH / 'AsurIM' dAnavIm / 'bhAvanAM' vicAraNAm / 'bibhrati' dhArayanti / 'tena' tena kAraNena / 'narakaprAtivezmikAH' narakanikaTavartinaH te asurAH / dvedhApi' uttaradakSiNavibhAgAt dvidhApi / 'tataH' zAlibhadrAt / 'adhaskRtAH' ratnaprabhAbhUmimadhyabhAge nIcasthAne sthApitAH / vasanti hi bhuvanapatidevA ratnaprabhApRthivyAm / / 105 // vyantarairantaraM dUraM, janmAnyatrApi pakSivat / bhrAmyanti ye karambhAdi-lAbhalolupacetasaH // 106 // 'vyantaraiH' devavizeSaiH / 'pakSivat' vihaGgavat / 'janma' jIvanam / 'Api' labdham / ye karambhAdilAbhalolupacetasaH karambhaH dadhimizritasaktukaM ('karaMbo' iti bhASAyAm) ityAdilAbhe lolupaM cetaH yeSAM te / pakSipakSe-karambhAH bhRSTAH ARRARAUAYA8A82828282828282888 // 125 //
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERER yavAH rAjAdanyazca ityAdInAM lAbhe lolupaM ceto yeSAM te pakSiNaH 'anyatra' svajanmasthAnAt anyasthAne / dUramantaram / 'bhrAmyanti' aTanti / pakSe uDDayante // 106 // jyotiSkAH sevakaprAyA, nizcitAgamanirgamAH / bAlavRddhodayAstoktyA, kiJca nityaM viDambitAH // 107 // 'jyotiSkAH ' sUryacandrAdisurAH / sevakaprAyAH' dAsatulyAH / 'nizcitAgamanirgamAH ' nizcitau Agamanirgamau yeSAM te / 'bAlavRddhodayAstoktyA' bAlavRddhau udayAstau ityAdyuktyA ityAdivacanaiH / kiJca nityaM sadA / 'viDambitA:' viDambanAM prAptAH / kurvanti hi gaNakA : sUryAdigraheSu bAlavRddhodayAstazabdaprayogAn // 107 // api vaimAnikA devAH, svAmisevakabhAvataH / paratantrA viSAdAdyairantaH zalyaizca duHkhitAH // 108 // 'vaimAnikA:' saudharmAdivimAnavAsinaH / 'devAH api surAH api / svAmisevakabhAvata: / 'paratantrAH ' parAdhInAH / 'viSAdAdyai' 'antaHzalyai:' hRdaye zalyatulyaiH viSAderSyAdyaiH / devAGganAdInAM viyoge'paharaNe vA bhavati hi viSAderSyAdikam / caH samuccaye / 'duHkhitAH ' duHkhaM prAptAH // 108 // kalpAtItA asatkalpA, arhatkalyANakeSvapi / adhikastveSa devebhyaH, puruSArthatrayImayaH // 109 // 'kalpAtItAH ' graiveyakAnuttaradevA: / 'arhatkalyANakeSu api arhatAM jinAnAM janmAdikalyANakeSu api / 'astaprAyAH' asadbhUtatulyAH, tatra avidyamAnatvAt / kalpAtItAH devAH na kadApi atra Agacchanti, arhatkalyANakeSu api na Agacchanti, tataH te asatkalpA: / 'puruSArthatrayImayaH' dharmArthakAmamayaH / eSaH ' zAli: / 'devebhyaH' bhavanapativyantara- jyotiSka- vaimAnika kalpAtIta devebhyaH / 'adhikaH' adhikapuNyavAn asti // 109 // KER tRtIya: prakramaH // 126 //
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI tRtIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 adRSTamazrutaM pUrvaM, parAnItamacintitam / ekAntasvAdu sampUrNamadvitIyamakhaNDitam // 110 // spardhAhInaM ca nirmAyamagarvaM nAnutApi ca / sthAnAdUrdhvaM svavaMzoccaM, dhanasambhAvanAdhikam // 111 // santoSapoSakaM dAnaM SoDazAMzamadAdayam / tAdRgApa sukhaM kAryaM, nidAnAnuguNaM yataH // 112 // 'ayaM' zAlibhadraH / 'SoDazAMzaM' SoDaza aMzA: yasmin tat, sampUrNamityarthaH / SoDazA''nakairekaM pUrNa rUpyakaM bhavati, SoDazakalAbhizca pUrNa: candraH / atrApi SoDaza vizeSaNAni dAnasya / dAnam / 'adAt' dadau / sukhamapi / 'tAdRg' dAnasadRzam / 'Apa' prAptaH / 'yataH' yasmAt / kAryam / 'nidAnAnuguNaM' kAraNAnurUpam bhavati // 112 // kathambhUtaM taddAnaM tatsukhaM ca? 'pUrva prAg / 'adRSTa' aprekSitam / 'azrutaM' anAkarNitam / saGgamena tAdRg dAnaM pUrva kadApi na dRSTaM zrutaM vA / na ca zalibhadreNa pUrvabhaveSu tAdRk sukhaM dRSTaM zrutaM vA / 'parAnItaM' paraiH saGgamAd anyaiH | anItaM-akRtam / sukhapakSe pareNa gobhadradevena AnItaM parAnItaM sukham / 'acintitaM' acintanAt / muniH AyAsyati tasmai ca dAnaM dAsyAmIti pUrvaM saGgamena na cintitam / sukhapakSe-zAlibhadreNA'pi kadApi na cintitaM yat ahaM gobhadradevapreSitaM sukhaM lapsye / 'ekAntasvAdu' sarvathA sundaraM dAnaM sukhaM ca / 'sampUrNa' samastaparamAnnAdAnAt sampUrNam / divyavastrabhojyabhUSaNalAbhAt sukhamapi sampUrNam / 'advitIyaM' ananyam / 'akhaNDitaM' bhAvadhArA'khaNDanAt akhaNDitaM dAnam / zAlisukhamapi zatrujanaiH akhaNDitatvAt akhaNDitameva // 110 // 'spardhAhInaM' saGgamena tadA kenA'pi naiva spardhA kRtA / zAlibhadrasya sukhamapi spardhAhInameva / 'nirmAyaM' mAyA-rahitam / 'agarvaM' garvarahitam 'na anutApi' na pazcAttApasahitam / mammaNajIvavat saGgamena na pazcAttApaH kRtaH / zAlisukhamapi na anutApi na santApakAri / 'sthAnAd satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 127 //
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 828ASASA 8282828282828282828282828282 Urdhva' samena kila UrdhvaMsthitena munaye paramAnnaM pradattamata: sthAnAd Urdhvam / pravardhamAnabhAvadhArayA bhAvato'pi Urdhvam / zAlisukhamapi anyajanasthAnAt UrdhvaM uparisthitam / 'svavaMzoccaM' svavaMze ucca unnatam / 'dhanasambhAvAdhikaM' dhanasambhAvanAyAH adhikam / svadhanAdapi adhikam / sukhapakSe'pi svadhanAd adhikatvAd adhikam / 'santoSapoSakaM' samyak toSasya Anandasya poSakam puSTikAri / zAlisukhamapi santoSapoSakameva // 110 // 111 // 112 // pratyakSA lakSaNAnAM tA, AyAtA devatA iva / mithunAhavibhAgasya, dvAtriMzad ghaTikA iva // 113 // tatpuNyasya videhasya, vijayA vA samasthiteH / rasAvirbhAvapAtrANi, pAtrANi premanATake // 114 // viSamAyudhayodhasya, bhallayaH guNavallayaH / zriyo dezasahastrANAM, bhAratAnAmivAhRtAH // 115 // zrIsaudharmavimAnIya-lakSANAM saukhyavarNikAH / sampUrNa puruSAhAra-pradAnasya phalAni vA // 116 // trilokIlalanAloka-lalAmasuSamA kSamAH / zazAlire vizAlAkSyaH, zrIzAle: puNyazAlinaH // 117 // 'puNyazAlinaH' puNyADhyasya / 'zrIzAle:' zrIzAlibhadrasya / 'vizAlAkSyaH' vipulanayanA: dvAtriMzat priyAH / 'zazAlire' zobhante sma / kathambhUtA: tAH dvAtriMzat priyAH ? 'lakSaNAnAM' dvAtriMzallakSaNAnAm / 'pratyakSAH' sAkSAt / 'AyAtAH' AgatAH / 'devatAH iva' devyaH iva / 'mithunAhavibhAgasya' mithunasthasUryadinavibhAgasya / dvAtriMzad ghaTikAH iva / sUrye mithunasthe dvAtriMzadghaTikApramANo divaso bhavati // 'samasthiteH' samAnasthitikasya puNyasya / mahAvidehapakSesamasamayasthiteH, mahAvidehe kila caturthArakaprArambhasamayasamaH eva sarvadA samaya: bhavati / 'videhasya' dehahInasya amUrtasya puNyasya / laukikadRSTyA puNyamamUrtaM gaNyate / pakSe mahAvidehakSetrasya / 'vijayAH' dvAtriMzat jayAH / pakSe-mahAvidehakSetra satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 128 //
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282882 8282828282828282828282828282 vijayAH, te ca dvAtriMzat santi / premanATake / 'rasAvirbhAvapAtrANi' rasaprAdurbhAvabhAjanAni / 'pAtrANi iva' dvAtriMzat pAtrANi iva // 'viSamAyudhayodhasya' viSamAyudhaH kAmaH, saH eva yodhaH subhaTaH tasya / 'bhallayaH' kuntAH / 'guNavallayaH' dvAtriMzad guNAnAM vallirUpAH / 'dezasahasrANAM' dezAnAM dvAtriMzatsahasrANi teSAm / 'bhAratAnAM' bharatasya imAni bhAratAni teSAm / 'zriyaH iva' dvAtriMzat lakSmyaH iva / 'AhRtAH' samAnItA: / / 'zrIsaudharmavimAnIyalakSANAM' dvAtriMzallakSasaudharmavimAnAnAm / 'saukhyavarNikAH' sukhAvayavAH / (vaNikA:-vAnagI iti bhASAyAm) sampUrNapuruSAhArapradAnasya / phalAni / dvAtrizadvArNikAbhiH kavalairvA sampUrNapuruSAhAro bhavati // punaH kathambhUtA: tA:? 'trilokIlalanAlokalalAmasuSamAkSamAH' trijagatIramaNIjaneSu lalAmAni tilakAni teSAM suSamA-atizAyinI zobhA tasyAM kSamAH samarthAH // 113 // 114 // 115 // 116 // 117 // mahAmunau dhRtimatI, uktiyuktIva vAdini / buddhisiddhi ivAmAtye, bhuktimuktIva yogini // 118 // puSpadantaprabhe merau, gaGgAsindhU mahArNave / vaitADhyaparvate vidyA-dharazreNyAvivottame // 119 // prathamaprAvRDambhode, vidyutRRSTI mahIhite / mAmartyazriyau vizvottare'traiva samIyatuH // 120 // 'mahAmunau iva' munipuGgave iva / 'dhRtimatI' dhairyadhiyau / 'vAdini iva' tAkike iva / 'uktiyuktI' vacanatakauM / 'amAtye iva' mantriNi iva / 'buddhisiddhI' mati-kAryasiddhi / yogini iva / 'bhuktimuktI' nijAnandabhogarUpA bhuktiH, rAgAdivibhAvAcca muktiH te // 118 // merau / 'puSpadantaprabhe' sUryacandrakAntI / 'puSpadantAvekoktayA zazibhAskarau' iti haimyAm / 'mahArNave' mahAsAgare lavaNe / 'gaGgAsindhU' tannAmyau nadyau / vaitADhyaparvate iva / 'uttame' zreSThe / 'vidyAdharazreNyau' 828282828282828282828282828282828482 // 129 //
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERER uttaradakSiNau // 111 // 'prathamaprAvRDambhode' prthmvrssaavaaride| 'mahIhite' mahyAM pRthivyAM hite hitarUpe / 'vidyudvRSTI' vidyut taDit vRSTi: varSaNaM, te / tadvat / 'martyAmartyazriyau' devanaralakSmyau / 'vizvottare' jagaduttame / 'atraiva' zAlibhadre eva / 'samIyatuH samAgate // 120 // mandAramAlayA mUrtiryasyA'mandA ramAlayA / bhejustaM Rtavo bhadrAnandanaM nandanaM vanam // 121 // 'yasya' zAleH / 'amandA' sphUrtimatI / 'mUrti' zarIram / 'mandAramAlayA' kalpavRkSamAlayA / 'ramAlayA' ramAyA: lakSmyA: AlayarUpA nivAsarUpA asti / taM bhadrAnandanaM' bhadrAputraM bhadrAmAturvA AnandanaH Anandakarastam / 'nandanaM vanaM' nandanavanatulyaM zAlibhadram / RtavaH vasantAdi SaD RtavaH / 'bhejuH siSevire // 121 // tatrAnaGgastadaGgena, vijito jitakAzyapi / prajighAya madhuM mitraM, sAdhusandhAnasandhayA // 122 // 'tatra' zAliviSaye / 'jitakAzI api' jitayuddho'pi / 'jitAhavo jitakAzI' iti haimyAm / 'anaGgaH' kAmaH / 'tadaGgena' zAlibhadrazarIreNa / vijitaH parAbhUtaH san / 'sAdhu sandhAnasandhayA' sAdhu samyakprakAreNa sandhAne - zarasandhAne sandhayA- kRtayA pratijJayA / 'mitra' svasuhRdam / 'madhuM' caitramAsaM vasantaM Rtum / 'prajighAya preSitavAn // 122 // vasantavarNanam digantAnapi saurabhyakalayA lAlayatyalam / dUritoddAmadurgandhamAlayA malayAnilaH // 123 // 'dUritoddAmadurgandhamAlayA' dUritA apAstA uddAmadurgandhamAlA utkaTadurgandhazreNiH yayA sA tayA / 'saurabhyakalayA' sugandhakalayA / 'malayAnilaH ' malayAdripavanaH / digantAnapi / 'alaM' atyartham / 'lAlayati' sugandhena pUrNIkaroti // / 123 / / k32 TREREREA tRtIya: prakramaH // 130 //
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam GRERERE kilAsau haMsacArajJaH, surabhirdakSiNAnilaiH / zvAsairnAsAntaranyAsaiH, mAninIrvazamAnayat // 124 // kilaH nizcaye / 'asau' zAlibhadraH / 'haMsacArajJaH' svarasaJcAravijJaH / vasantapakSe sUryacAravijJaH / haMsavihAravijJo vA 'brudhno haMsaJcitrabhAnurvivasvAn' iti haimyAm / 'dakSiNAnilaiH' anukUla zvAsaiH / pakSe dakSiNa- dikpavanaiH malayAnilaiH / malayAdriH kila dakSiNadizi vartate ataH taddiza: vAyuH malayAnilaH kathyate / 'surabhi:' sugandhaH tadrUpaH zAlibhadraH / pakSe - vasantaH / 'vasanta iSyaH surabhiH' iti haimyAm / 'nAsAntaranyAsaiH' nAsAntare nAsikAyAH anyacchidre nyAsaH sthApanA yeSAM tai: / 'zvAsaiH' savyApasavyazvAsaiH / pakSe-pavanaiH / 'mAninI' kAminIH / vazamAnayat' vazIcakre / yannAsikAcchidre zvAsazcalati tatpArzve sthApitAH kAminyaH kila vazIbhavantIti svaravidaH // 124 // vasantaH zvasanI sarpaH, zvAsaiH svairmalayAnilaiH / tadIyazvAsasampRktaiH, pAnthAnunmanthayatyaho // 125 // 'zvasanI' zvasanaH pavanaH so'sti yasya saH zvasanI phUtkAra - kArI / 'sarpaH' ahi: phUtkArabhISaNaH / 'vasantaH ' phUtkArakArisarpatulya: vasanta: / 'tadIyazvAsasampRktaiH ' zAlizvAsasaMyuktaiH / 'svaiH ' nijai: / 'malayAnilaiH' malayagiripavanaiH / zvAsaiH / 'aho' Azcarye / pAnthAn' pravAsinaH / 'unmanthayati' vyAkulayati unmAdayatItyarthaH // 125 // kAcakumbhaM kalAkeliM kiM madhuH kAcakArakaH / malayAnilaphUtkArai, rasapAtramasUtrayat // 126 // 'kAcakArakaH' kSArakArakaH kSArAdidravyasaMyogakArI dhAtuvAdItyarthaH / 'madhuH' vasantaH / malayAnilaphUtkAraiH / 'kAcakumbhaM' kSAraghATarUpam / 'kalAkeliM' kAmam / 'kalAkeli rananyajo'GgajaH' iti haimyAm / kiM rasapAtraM- pAradamAtram / 'asUtrayat' kRtavAn ? // 126 // ERERERY SEREREDER tRtIyaH prakramaH // 131 //
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 bhujaGgAn bhApayatyeSa, bakulai nakulairiva / vazIkaroti vazyaikatilakaistilakairiva // 127 // 'eSaH' vasantaH / 'nakulairiva' sarpahabhiriva / 'bakulaiH' bakulavRkSaiH / 'bhujaGgAn' sarpAn vezyAgAmijanAn vA / 'bhApayati' bhayaM prApayati / 'vazyakatilakaiH' vazIkaraNe ekatilakaiH / 'tilakaiH' tilakavRkSaiH / 'vazA:' nArI: / vazIkaroti / vazIkaraNatilakaiH kRtaiH striyo vazIbhavantIti tajjJAH // 127 // sIvyanti manasI yUno, rye sUcyA valitairguNaiH / raja: kaJcakitA naiva, ketakaiH ke takaiH kRtAH ? // 128 // 'ye' ketakAH / 'sUcyA' sUcanayA yuva-yuvatInAM parasparaM hAvabhAvajanyAn saGketAn darzayati sA sUciH sUcanA tayA sevanI (soya iti bhASAyAm) rUpayA / 'valitaiH' nataiH protairityarthaH / guNaiH sugandhAdyaiH sUtrarUpaiH 'yUnoH' yuvaka-yuvatyoH / 'manasI' cetsii| 'sIvyanti' yojayanti / 'takaiH' taiH / kaH svArthikaH / 'ketakaiH' kkccchdvRkssH| 'ke' janAH / 'rajaHkaJcakitAH' ketakarajaHkavacitAH / rajobhAvena rAgabhAvena vA kaJcakitAH / naiva kRtA: ? api tu kRtAH eva // 128 // akuNTha: kalakaNThInAM, kala: kalakala: kalAm / bheje puSpAyudhavyAdhagocarIgItikAgatAm // 129 // 'kalakaNThInAM' kokilAnAm / 'akuNThaH' aruddhaH / 'kalaH' madhuraH / 'kalakalaH' dhvaniH / 'puSpAyudhavyAdhagocarIgItikA-gatAM' puSpAyudhaH kAma: saH eva vyAdha: lubdhakaH tadgocarIM tadviSayAM gItikA-gatAM saGgItagatAm / kalAm / 'bheje' AzritavAn / vyAdhaH khalu mRgagrahaNArthaM prayur3e eva saGgItam / vasantenA'pi kokiladhvanicchalAd gItamArabdhamiti bhAvaH // 129 // mAkandamaJjarIhastai-nRtyantIva vanAvalI / bhramabhRGgajhaNatkAri-varyavaiDUryakaGkaNA // 130 // ARRARAUAYA8A82828282828282888 // 132 //
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERERE 'bhramadbhRGgajhaNatkArivaryavaiDUryakaGkaNA' bhramanto ye bhRGgAH bhramarAH te eva jhaNatkArivaryavaiDUryakaGkaNAni jhaNatkAranAdakArINi uttamavaiDUryanirmitAni kaGkaNAni yasyAH sA / 'vanAvaliH' vanazreNi: / 'mAkandamaJjarIhastai: ' sahakAramaJjarIrUpaiH hastaiH / nRtyantI iva // 130 // grISmavarNanam grISme kadambasandohA, bhAnti puSpakadambakaiH / zAlevizAlalAvaNyA - lokaiH pulakitA iva / / 131 // 'grISme' grISmartusamaye / 'zAle:' zAlibhadrasya / 'vizAlalAvaNyAlokaiH' vipula - lavaNimadarzanai: / 'pulakitAH iva' romAJcitAH iva / 'kadambasandohA: ' kadambavRkSasamUhAH / 'puSpakadambakai: ' kusuma-samUhaiH / 'bhAnti' zobhante // 131 // candrakAntazilAkAnta - candrazAlAvilAsinaH / candrikAcArucIrasya, candracUrNAJcitadyuteH // 132 // zAleH saukhyasudhAsindhu-lilye kallolalolatAm / grISmaH padmAkarANAM hi, bhISmastuccharasazriyAm // 133 / / 'candrakAntazilAkAntacandrazAlAvilAsinaH ' candrakAntazilAkAntAdiratnanirmitAyAM candrazAlAyAM vilasatItyevaMzIlastasya zAlibhadrasya / 'candrikAcArucIrasya' candrikAvat cArUNi dhavalAni cIrANi vastrANi yasya tasya / 'candracUrNAJcitadyuteH' karpUracUrNai: aJcitA yuktA dyutiH kAntiH yasya // 132 // 'zAle:' zAlibhadrasya / 'saukhyasudhAsindhuH' sukhAmRtasAgaraH / 'kallolalolatAM' taraGgagacApalyam / 'lilye' prApta: / 'grISmaH ' grISmasamayaH / hi nirnnye| 'tuccharasazriyAM' hInajalalakSmINAm / 'padmAkarANAM' jlaayshaanaam| 'bhISmaH ' bhayaGkaraH / na tu jalanidheH / tucchalakSmINAM daridrANAM grISmaH bhISmaH, na tu zAlibhadrasya zuSyanti hi taTAkanadyAdayaH grISmartI, na tu samudraH / tadvat grISme anye tApaM kalayanti, zAlistu saukhyemeveti bhAvaH || 133 || KER | tRtIyaH prakramaH / / 133 / /
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 varSAvarNanam jImUtA vidhududyotairjagadAlokya garjitaiH / ghoSayantIva bhUpIThe, na zAleH sundaraH paraH // 134 // 'jImUtAH' meghAH / vidyududyotaiH' taDitprakAzaiH / 'jagat' vizvam / 'Alokya' dRSTavA / 'garjitaiH' garjAravaiH / bhUpIThe' pRthvItale / 'zAleH' zAlibhadrAt / 'sundaraH' manoramaH / 'paraH' anyaH / na astIti / 'ghoSayantIva' jJApayantIva // 134 // prabhavanti girIndrAttu, saritaH kUlamudrujAH / kASThAkUlaGkaSA bhadrAnandanAdiva kIrtayaH // 135 // 'girIndrAttu' himAlayAdiparvatebhyaH, atra jAtau ekavacanam / 'kUlamudrujAH' kUlAni tIrANi udrujanti hAni prApayanti tAH / kUlAdudrujaudvahaH / 5 / 2122 / / ityanena kUlamudrujAH / 'saritaH' nadyaH / 'prabhavanti' jAyante / 'bhadrAnandanAt' bhadrAputrAt zAlibhadrAt / 'kASThAkUlaGkaSAH' kASThA: diza: tAH eva kUlAni tAni kaSantItyevaMzIlA: / kIrtayaH iva / zobhante iti zeSaH // 135 // saudhasyA_lihe zrRGge, jalakAntamaNImaye / sadA kRSNAgarukSoda-dhUmanIlatamaH prabhe // 136 // asau saudAminI bhAmi-vallabhAbhiH puraskRtaH / ghanAghana ivodAraH, sadA''secanako'jani // 137 // 'saudhasya' prAsAdasya / 'abhraMlihe' gaganaspazini / 'jalakAntamaNImaye' candrakAntaratnanirmite / 'sadA' nityam / 'kRSNAgarukSodadhUmanIlanabhaH prabhe' kRSNAgarucUrNadhUmaiH nIlA zyAmA nabha:prabhA yasya tasmin / 'zrRGge' zikhare // 136 // 'saudAminI-bhAbhiH' vidyutkAntibhiH / 'vallabhAbhiH' priyAbhiH / 'puraskRtaH' mukhyarUpeNa parivRtaH ityarthaH / 'asau' ARRARAUAYA8A82828282828282888 // 134 //
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 zAliH / 'ghanAghanaH iva' meghaH iva / 'udAraH' udAttaH / 'sadA' nityam / 'AsecanakaH' atidarzanIyaH / 'tadA''secanakaM yasya darzanAd dRg na tRpyati' iti haimyAm / 'ajani' jAtaH // 137 / / zarad varNanamsitacchadacchadApAtaiH, puGkhasUtkArasUcanaiH / mene'sau smaravIrasya, zaradaM zaradaNDavat // 138 // 'sitacchadacchadApAtaiH' haMsapakSapatanaiH / zarapakSe-sitacchadavat zvetA ye chadAH parNAni teSAM: pAtaiH / bhavanti hi bANapRSThe parNAni / 'paGghasUtkArasUcanaiH' puGkhA:-puSkalA: ye sUtkArazabdAH haMsoDDayanajAtAH te eva sUcanAni taiH / pakSe bANapRSThasUtkArasUcanaiH / asau zAli: / 'zaradaM' Rtum / 'smaravIrasya' kAmayodhasya / 'zara-daNDavat' bANadaNDavat / 'mene' manute sma / varSAsamAptau uDDayante haMsAH, yudhyante ca rAjAnaH, teneyaM kalpanA kaveH // 138 / avizrAntA'tha vizrAntA, vRSTisRSTiH payomucAm / gobhadrasya na divyazrI-dAnadhyAnaratirmatiH // 139 // 'atha' zaradi / 'payomucAM' meghAnAm / 'avizrAntA' aviratA / 'vRSTisRSTiH' varSaNakaraNam / 'vizrAntA' virtaa| kintu 'gobhadrasya' surasya / 'divyazrIdAnadhyAnaratiH' divyalakSmIdAnasya dhyAne eva ratiH yasyAH sA / 'matiH' buddhiH| na vizrAntA // 139 // nizA''sIdinadezIyA, himAMzoma'hasAM bharaiH / naralakSmIriva svargakalpA'sya sukRtodayaiH // 140 // 'asya' zAlibhadrasya / 'sukRtodayaiH' puNyodayaiH / 'naralakSmIH' manuSyazrIH / 'iva' yathA / 'svargakalpA' 82828282828282828282828282828282888 // 135 //
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 82828ksa 8282828282828282828282828282 devalokatulyA abhUt / tathA zaradRtau "himAMzoH' candrasya / 'mahasAM' tejasAm / 'bharaiH' samUhaiH / 'nizA' rAtriH / 'dinadezIyA' divstulyaa| 'AsIt' abhUt / zaradi kila AkAzasya svacchatvAt candrakiraNA: bhAsvarA bhavanti / ata: nizA'pi divasatulyA bhAtItyarthaH // 150 // rAjasu dvAdazasveSa, jigISuH zAradaH zazI / gRhivrateSu sarveSu, zrIzAlerdAnadharmavat // 141 // 'zrIzAleH' zrIzAlibhadrasya / 'sarveSu''dvAdazasu' 'gRhivrateSu' zrAvakavrateSu / dAnadharmavat / 'dvAdazasu' caitrAdimAsAnAM dvAdaza-candreSu / 'rAjasu' candreSu nRpatulyeSu / 'jigISuH' jayecchuH / eSaH 'zAradaH' zaradaH ayaM zAradaH / 'zazI' cndrH| zobhate sma // 141 // ravinava ivAbhAti, jaladAvaraNAtyayAt / prAgjanmanaiH svanirNAzAt, tasyeva sukRtodayaH // 142 // 'prAgjanmanaiH svanirNAzAt' saGgamabhavadAridrayanAzAt / tasya' zAleH / 'sukRtodayaH iva' puNyodayaH iva / 'jaladAvaraNAtyayAt' meghAvaraNakSayAt 'raviH' sUryaH / 'navaH iva' nUtanaH iva / 'AbhAti' zobhate / yathA saGgamabhavasya dAridrayanAzAt zAlibhadrasya sakRtodayaH sarvAdhikaH zobhate tathA meghaghaTAnAzAt zArado ravirityarthaH // 142 / / mArutairmAlatIgandhastAyate bhuvanAntare / bandivRndairivAmuSya, yazaH prasarasaurabham // 143 // 'bandivRndaiH' cAraNasamUhai: / 'amuSya' zAlibhadrasya 'yazaHsaurabhamiva' kIrtiprasAra-sugandha iva / 'bhuvanAntare' jagati / 'mArutaiH' vAyusamUhai: / 'mAlatIgandhaH' jAtipuSpasurabhi / 'tAyate' vyApnoti // 143 // paraM prasAdamAseduH, payAMsi zaradAgamAt / sajjanAnAM manAMsIva, zAlilIlAvilokanAt // 144 // satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 136 //
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERER 'zAlilIlAvilokanAt' zAlibhadrakrIDAdarzanAt / 'sajjanAnAM' satAm / 'manAMsIva' cetAMsi iva / 'zaradAgamAt ' zaradRtusamAgamanAt / payAMsi' jalAni / 'paraM' uttamam / 'prasAdaM' nirmalatAm / 'AseduH ' prAptAni // 144 // hemantavarNanam hemante himasampAtai jihmazrI ravirapyabhUt / nApa kvApi punarmAndyaM, zrIzAlerbhAgyabhAskaraH // 145 // 'hemante' hemantata / 'himasampAtaiH' tuhinasampAtaiH / 'ravirapi' sUryo'pi / 'jihmazrIH ' bhaGgarazobhaH / abhUt / na punaH zrIzAle: / 'bhAgyabhAskaraH ' bhAgyaravi: / 'kvApi kutrApi sthAne samaye vA 'mAndyaM' mandatAm / 'Apa' prAptaH // 145 // tadIyakAntakAntAsu, suraGgasarasISviva / kuGkumastabakA rejU, raktaprAleyapiNDavat // 146 // 'suraGgasarasISu iva' suraGgAH sundarazriyaH sarasyaH jalAzayAH tAsu iva / tadIyakAntakAntAsu' zAlibhadrasundarasundarISu / 'kuGkumastabakA: ' ghusRNagucchA kuGkumagucchA vA / 'raktaprAleyapiNDavat' lohitatuhinapiNDavat / 'rejuH ' zuzobhire // 146 // ziziravarNanam tataH pravavRte prAjya- ziziraH ziziraH zanaiH / kamalAnAM ziraH zUlaM, saukhyamUlaM vilAsinAm // 147 // 'tataH' hemantAnantaram / 'zanaiH' mandaM mandam / 'prAjyaziziraH: ' prAjya: puSkalaH ziziraH tuSAra: yasmin saH / 'ziziraH' RtuH pravavRte' prArabdhavAn / sa ca kIdRza: ? 'kamalAnAM padmAnAM ke zarIre malaH yeSAM te kamalA:daridrAH teSAm / 'ziraHzUlaM' mastakazUlaM duHkharUpamityarthaH / bhavanti hi zizire kamalAni mlAnAni daridrAzca vastrahInatvAt zItarttA: / 'vilAsinAM' bhoginAm / 'saukhyamUlaM' sukhakAraNam bahubhojanAdibhogArhatvAt zizirasya // 147 // KER tRtIya: prakramaH // 137 //
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERERE viSIdatyatha puSpaudhe, ciraM marubake yathA / rucirmarubake cAru, vicacAra vicAriNAm // 148 // atha yathA / 'marubake' maro: marudezasya baka: balAkaH tasmin marubakatulye / mArudeze bakaH sIdati tadvat / 'puSpaudhe' kusumasamUhe / ciraM viSIdati viSAdaM gacchati sati / 'vicAriNAM' vicArazIlAnAM vihArazIlAnAM vA janAnAm / 'ruciH' abhilASaH / 'marubake' tannAmake vRkSavizeSe / 'cAru' sundaratayA / 'vicacAra' prasasAra / zizirasamaye anyapuSpasamUhAH mlAniM yAnti / marubakavRkSastu vikasati / tataH vicAriNAM tasmin ruciH yogyaiva // 148 // rAzerghanaprasUnAnAM mathane zizire kila / sumanaHsu zriyaM prApa, kunda eva mukundavat // 149 // 'ghanaprasUnAnAM' bahupuSpANAm / 'rAzeH' samUhasya / viSNupakSe - ghanaprasUnAnAM meghotpannAnAM jalAnAM rAzeH jalarAzeH samudrasya ityartha: / 'mathane' vinAzake / pakSe viloDane / kilaH nishcye| 'zizire' Rtau / 'kundaH' puSpavizeSa: / 'evaH' avadhAraNe / 'mukundavat' viSNuvat / 'sumanaHsu' puSpeSu / pakSe-deveSu / 'zriyaM' zobhAm / pakSe-lakSmIm / 'prApa' prAptaH / zizire anyapuSpANAM vinAze'pi kundapuSpaM zobhAM labhate / viSNupakSe samudramathane kila sarvadeveSu viSNunA eva lakSmIH prAptA // 149 // zivapriyAddamanakA - davApa ziziraH zriyam / damayantIM sutAM bhIma-bhUpo vAcaMyamAdiva / / 150 / 'zivapriyAt' zivaH zaGkaraH priyaH yasya tasmAt / 'damanakAt' tannAmA muniH tasmAt / 'vAcaMyamAt ' muneH / 'bhImabhUpa:' damayantIpitA bhImarAjA / 'sutAM damayantIM' putrIM damayantIm / 'avApa' labdhavAn / tadvat / 'zivapriyAt' zivasya priyaH zivapriyaH tasmAt / 'damanakAt' tannAmnaH puSpAt / (Damaro iti bhASAyAm) 'ziziraH' Rtu| 'zriyaM' zobhAm / 'avApa' prAptaH // 150 // FRERERE tRtIya: prakramaH / / 138 / /
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 ayaM mAghavicAre'pi, kathaM jADyena tADyate / vibudho'nte gururyasya, duHsAdhArthaprasAdhakaH // 151 // 'ayaM' zAlibhadraH / 'mAghavicAre'pi' mAghamAsapracAre'pi / kAvyapakSe-mAghakAvya vicAraNAyAmapi / mAghakaveH kAvyAni zreSThAni gaNyante / yaduktam-upamA kAlidAsasya, bhAraverarthagauravam / daNDinaH padalAlityaM, mAghe santi trayo guNAH // 1 // katham / 'jADyena' zaityena / pakSe mUrkhatayA / 'tADyate' bAdhyate pakSe-grasyate / yasya / 'ante' antike pArve / 'duHsAdhArthaprasAdhakaH' duHzakakAryavidhAyakaH / pakSe durjeyapadArtha-prabodhakaH / 'vibudhaH' devaH / pakSe-paNDitaH / 'guruH' pitA / pakSe-adhyApakaH / asti // 151 // ziziraH kiM karotvasya, dvAtriMzad yasya vallabhAH / hasantyaH santi jAjvalya-mAnA vasubharoddharAH // 152 // 'yasya' zAlibhadrasya / 'jAjvalyamAnAH' dedIpyamAnAH / aGgArazakaTIpakSe-dandahyamAnAH / 'vasubharoddharAH' dhanasamUhotkaTA: AbhUSaNadhAriNyaH ityarthaH / pakSe agnibharotkaTAH / 'anilasakha-vasU' iti haimyAm / 'hasantyaH' hasanazIlAH / pakSe-aGgArazakaTyaH / 'sagaDI' iti bhASAyAm / dvAtriMzat / 'vallabhAH' priyAH / santi / 'asya' zAleH / ziziraH / kiM karotu // 152 // guNA iva mahIzasya, bhASAbhedAH kaveriva / vAdIndrasyeva SaT tarkAH, prabalAgne rasA iva // 153 // gRhAdyA iva lagnasya, vratAnIva mahAmuneH / sarve'sya Rtavo'bhUvan, puNyADhyasya sukhAvahAH // 154 // 'mahIzasya' rAjJaH / 'guNAH iva' sandhi-vigraha-yAnA''sana-dvaidhAzrayA- SaD guNA: iva / kaveH 'bhASAbhedAH iva' saMskRta-prAkRta-mAgadhI-zaurasenI-paizAcyapabhraMzalakSaNA SaD bhASAbhedAH iva / 'vAdIndrasya' vAdivarasya / 'tarkAH iva' Aheta satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 139 //
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282882 8282828282828282828282828282 saugata-naiyAyika-sAGkhya-vaizeSika-cArvAkazAstrarUpA: SaT tarkAH iva / 'prabalAgneH' prabalo jaTharAgniH yasya tasya / 'rasAH iva' madhurA''mla-lavaNa-kaTu-tikta-kaSAyAH SaD rasAH iva // 153 / / 'lagnasya' kuNDalikAprathamasthAnasya / 'gRhAdyAH iva' gRha-horA-dreSkANa-navAMza-dvAdazAMza-triMzAMzAH iva / 'mahAmuneH' munisattamasya / 'vratAni iva' rAtribhojana sahitAni SaD vratAni iva / 'puNyADhyasya' puNyazAlinaH / 'asya' zAlibhadrasya / 'sarve RtavaH' SaD RtavaH / 'sukhAvahAH' sukhakAriNa: / 'abhUvan' jAtAH // 154 // ratnAlokakale vimAna-vimale, prAsAda-zrRGgAGgaNe, pratyakSAmarasundarIbhirabhitaH, kAntAbhirabhyanvitaH / rambhA''rambhitanATakaiH prakaTitaM, zrIvAsavAdhyAsitaM, sAndrAnandamanditAdbhutatamaM zrIzAlidevaH sadA // 155 // (zArdUla) 'ratnAlokakale' ratnAlokai:-ratnaprakAzaiH kale-manohare, ratnaprakAzAnAM vA kalA yasmin / 'vimAnavimale' vimAnavat devavimAnavad vimale ujjvale / 'prAsAdazrRMgAGgaNe' saudh-cndrshaalaa'jire| 'pratyakSAmarasundarIbhiH' sAkSAt devAGganAbhiH / 'kAntAbhiH' priyAbhiH / 'abhitaH' parita: / 'abhyanvitaH' yuktaH / 'zrIzAlidevaH' devarUpa: zrIzAlibhadraH / 'sadA' nityam / 'rambhA''rambhitanATakaiH' rambhAt saMrambhAt ArambhitaiH pravartitaiH nATakaiH / devapakSe-rambhA-tannAmnI devI tayA ArambhitanATakaiH / 'prakaTitaM' AviSkRtam / 'zrIvAsavAdhyAsitaM' zrIvAsavaiH-lakSmIndraiH lakSmIpatibhiH zreSThibhiH adhyAsitaMadhiSThitam / pakSe-zrIvAsavaiH zrIdevendraiH adhyAsitam / 'adbhutatamaM' atyadbhutam / 'sAndrAnandaM' sAndraM gADhaM Anandam / 'avindata' prApa || 155 // satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 140 //
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERERE toyAntaH pratibimbitendutaralaM, saukhyaM hi mAnuSyakaM, hallekhaiH kaluSaM ca lekhasukhamapyAlekhyasakhyonmukham / cintAsantatitantujAlakalanA-tItaM nitAntaM nirA-taGkaM satyatayA vizAlamamalaM, zrIzAlihelAsukham // 156 / / ( zArdUla ) 'mAnuSyakaM' manuSyANAmidam / 'saukhyaM' sukham / hiH nizcaye / 'toyAntaH pratibimbitendutaralaM' jalAntaH pratibimbitacandravat taralaM capalam asti / 'lekhasukhamapi' devasukhamapi / 'AlekhasakhyonmukhaM' citramaitrIsanmukham / arthAt citravat darzanenaiva ramaNIyaM na tu vastuta: / citrAGkitAH modakA yathA darzanenaiva ramaNIyAH na tu tRptikArakAH, tathA devasukhamapi / 'lekhaiH' aratibhiH / 'kaluSaM' malinaM ca devasukham / 'zrIzAlihelAsukhaM' zrIzAlibhadravilAsasukhaM tu / 'cintAsantatitantujAlakalanA'tItaM' cintA paramparAtantujAlaghaTanAbhya: / 'atItaM' atikrAntam / 'nitAntaM' atyantam / 'nirAtaGkaM' AtaGkarahitam / 'satyatayA' satyarUpeNa 'vizAlaM' vipulam / 'amalaM' malarahitaM ca // 156 // zrI zAlicarite dharma-kumAra sudhiyA kRte / zrIpradyumnadhiyA zuddhe, tRtIyaH prakramo'bhavat / / 157 // iti kacchvAgaDadezoddhAraka tapAgacchAcArya-vijaya- kanakasUri-praziSyAcArya vijaya - kalApUrNa sUri-ziSya-munizrI kalAprabhavijayajI ( A. kalAprabhasUri ) ziSya- munizrI ( paMnyAsazrI )- mukticandra vijayajI - ziSya munizrI (paMnyAsazrI) municandravijaya viracitAyAM zrIzAlibhadramahAkAvyasya sAnuvAdaTIkAyAM tRtIyaH prakramo'bhavat / iti zrIzAlibhadracarite gobhadrAgamana - RtuSaTka-varNano nAma tRtIyaH prakramaH / 328 SAAYAS tRtIya: prakramaH / / 141 / /
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthaH | // atha caturthaH prkrmH|| prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 atha zrIzAlibhogAnAM, rAjavaidyavicArataH / rasavIryavipAkazrI-niSprapaJcaM prapaJcyate // 1 // atha 'zrIzAlibhogAnAM' zrIzAlibhadra-bhogasukhAnAm / zAlidhAnyapakSe-kalamaudanabhojanAnAm / 'rAjavaidyavicArataH' vaidyarAjasya vicArata: vaidyarAjasya vicArataH cintanena / 'rasa-vIrya-vipAkazrIH' zAlibhadra-bhogAnAM rasa-vIrya-vipAkAH teSAM zrI: zobhA / anAsaktiyogAt zAlibhogAnAM rasa-vIrya-vipAkA: zubhA eva / pakSe odanAnAM rasa-vIrya-vipAkazrI: / niSprapaJcaM nizchalam / 'prapaJcyate' vistArataH kathyate // 1 // tadA tadeva bhUpIThe, rAjate rAjatejasA / nagaraM naga-raGkatva-dAyi devagRhonnateH // 2 // 'tadA' tasmin kAle / 'devagRhonnateH' devAlayoccatvAt / 'naga-ratvadAyi' nagAnAM parvatAnAM raGkatvadAtR hInatAdAyi / 'tadeva' rAjagRhameva nagaram / 'bhUpIThe' pRthvItale / 'rAjatejasA' rAjatulyena utkRSTena tejasA / 'rAjate' zobhate // 2 // trivargavargaNAprAya-naravargasya yasya ca / zrIvIraH pradadau martya-bhavasyevAgrabhUmitAm // 3 // 'martyabhavasya iva' manuSyAvatArasya iva / 'trivargavargaNAprAyanaravargasya' dharmArthakAmalakSaNa trivargopArjanAprAyo naravargo yatra tasya nagarasya / 'yasya' rAjagRhasya / 'agrabhUmitAM' mukhyatAm vihArAdidvArA / 'zrIvIraH' caramo'rhan / pradadau / ayaM bhAva:-yathA caturgatiSu manuSyagatiH pradhAnA tathA sarvanagareSu rAjagRhanagarasya pradhAnatAM zrIvIra: pradadau / zrUyate ca zrIvIreNa rAjagRhanagarasya nAlandapATake caturdaza caturmAsAH kRtAH // 3 // satasa8RSR88RSONASRSASASASRSASASNA // 142 //
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 tadA ca sarvadezebhyo, ratnAnyakhilavastuSu / aiyarurnararatnAnA-makuNThotkaNThayA kila // 4 // tadA ca / 'akhilavastuSu' samastapadArtheSu / 'ratnAni' mukhyAni vastUni / 'nararatnAnAM' narapuGgavAnAm / 'akuNThotkaNThayA' aruddhotkaNThayA / 'kilaH' nizcaye / 'sarvadezebhyaH' nepAlAdisamastadezebhyaH / 'aiyaruH' Agacchanti sma // 4 // dezAntarAdathAjagmustatra vANijyakArakAH / sukule puNyapaNyADhyA, jIvA iva bhavAntarAt // 5 // 'bhavAntarAt' anyabhavAt / 'sukule' zobhane kule / 'puNyapaNyADhyaH' puNyameva paNyaM taiH ADhyAH / jIvAH iva / 'puNyapaNyADhyaH' puNyaM pavitraM paNyaM taiH ADhyAH / 'vANijya-kArakAH' vaNijaH / atha tatra 'dezAntarAt' anyadezAt / 'AjagmuH Agacchanti sma // 5 // nepAlasya vaNijAM zreNikasya pArve samAganamlobhAd durlabhalAbhasya, vighnarAjamivAtha te / zrIzreNikamahArAjaM, prAgevAyayurutsukAH // 6 // atha 'durlabhalAbhasya'-mahAlAbhasya / 'lobhAt' AzayA 'vighnarAjamiva' gaNapatimiva / zrIzreNikamahArAjam / 'prAgeva' prathamameva / 'utsukAH' AturAH / 'te' vaNijaH / 'AyayuH' AjagmuH // 6 // bhUpatiH prAha tAn bhadrAH ! yUyaM kautaskutA iha / anAyattAH samAyAtAkANakrItakrayANakAH // 7 // 'bhUpatiH' zreNikanRpaH / 'tAn' vaNijaH / 'prAha' vadati / 'bhadrAH' bho mahAnubhAvAH / yUyam / 'kautaskutAH' 828282828282828282828282828282828282 // 143 //
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ catartha: prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 kutastyA:-kutaH kutaH AgatAH kutra nivAsinaH ityarthaH / 'anAyattAH' keSAmapi naivAdhInAH arthAt svAyattAH / 'samAyAtA'kANakrItakrayANakAH' samAyAtaM akANakItaM dAnacauryarahitakrItaM kayANakaM paNyaM yeSAM te vaNijaH // 7 // te'pyUcurvyavahAreNa, hAreNaiva mahAzayAH / prasAdhayanti kamalA, vimalAM vyavasAyinaH // 8 // 'te'pi' vaNijo'pi / 'mahAzayAH' mahAnubhAvAH / 'hAreNaiva' manohareNa eva / 'vyavahAreNa' vartanena 'ucuH' bhASitavantaH / 'yataH' yasmAt / 'vyavasAyinaH' vyavahAriNaH / 'hAreNaiva' hAriNA priyeNa eva / 'vyavahAreNa' vyApAreNa / 'vimalAM' vizuddhAM nItiyutAmityarthaH / 'kamalA' lakSmIm / prasAdhayanti upArjayanti // 8 // samrAT dezeSu bhUpAla ! nepAlo yatra bhUbhujAm / ziraHsu baladhUlIva, gandhadhUlyadhirohati // 9 // 'bhUpAla' he rAjan ! dezeSu samrATa-mukhya: nepAla: dezaH asti / 'yatra' nepAle / 'bhUbhujAM' parvatAnAm / pakSerAjJAm / 'ziraHsu' zikhareSu / nRpapakSe mastakeSu / 'baladhUlIva' sainyareNuriva / 'gandhadhalI' kasturI / 'adhirohati' Arohati ayaM bhAvaH-yathA bhUpamastakeSu sainyareNuH patati tathA nepAladezasthitaparvatazikhareSu kastUrI adhirohati / kastUrImRgANAM tatrA'vasthAnAt // 9 // yasya sphAraiH sphuradratnakambalaizca balairiva / AkampaH sapratApAnAM, bhUpAnAmapi jAyate // 10 // yasya ca / 'balairiva' sainyairiva / 'sphAraiH' vizAlaiH / 'sphuradratnakambalaiH' dedIpyamAnaiH ratnakambalaiH / 'sapratApAnAM' prabhAva-sahitAnAm / 'bhUpAnAmapi' rAjJAmapi / 'Akampa:' zirodhUnanarUpaH / sainyapakSe-bhayajanya: AkampaH / 'jAyate' bhavati // 10 // ARRARAUAYA8A82828282828282888 // 144 //
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha: prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 vayaM tataH samAyAtA, ratnakambalazambalAH / tattvAM milantu ratnAni, nayaratnAkaraM prabho ! // 11 // 'tataH' nepAlAt / 'ratnakambalazambalAH' ratnakambalapAtheyAH ratnakambalasahitAH ityarthaH / vayaM samAyAtA:-samAgatAH / 'tataH' tasmAt / 'vibho' he svAmin ! / 'prabho' ityapi pAThaH / 'nayaratnAkara' nayasAgaram / tvAm / 'ratnAni' ratnakambalAni / milantu / 'saGgacchantu' iti pAThAntaram // 11 // hemante ye dhRtoSmANaH, sampAte vipadAmiva / bhISmagrISme suzItAzca, sampadAmiva saGgame // 12 // zirISasukumArAzca, nirvikArAzca sarvadA / atyantavipulAzcitta-cArA iva mahAtmanAm // 13 // mahAmUlyAMstato ratna-kambalAn bhUdhanAya te / adIdRzan prabuddhAya, svagranthAn kavayo yathA ||14||(vishesskm) ___ 'vipadAM' duHkhAnAm / 'sampAte iva' samAgame iva / 'hemante' zItakAlasamaye / 'ye' ratnakambalAH / 'dhatoSmANaH' kRtadharmAH / 'sampadAM' sukhAnAm / 'saGgame iva' mIlane iva / 'bhISmagrISme' bhISme bhayaGkare grISme-uSNakAlasamaye / 'suzItAH' atizItalAH // 12 // 'mahAtmanAM' mahAnubhAvAnAm / 'cittacArAH iva' manovicArAH iva / 'atyantavipulAH' atyudArA: / 'zirISasukumArAH' zirISapuSpavat sukumArA: sukomalA: / 'sarvadA' nityam / 'nirvikArAM' vikRti na gacchantItyevaMzIlA: santi / ca: sarvatra samuccaye // 13 // 'tataH' tatpazcAt / 'te' vaNijaH / 'mahAmUlyAn' mahAAn / ratnakambalAn / 'bhUdhanAya' rAjJe / 'bhUdhavAya' ityapi pAThaH / 'adIdRzan' darzayanti sma / yathA kavayaH-kAvyaracayitAraH / 'svagranthAn' svaracitakAvyazAstrANi / 'prabuddhAya' viduSe darzayanti // 14 // UrNAyuvarNikAM tUrNaM, nirvA''ha nayArNavaH / dakSAH ! sAkSAt parIkSA'pi, kA'pyeteSu nirIkSyate // 15 // satasa8RSR88RSONASRSASASASRSASASNA // 145 //
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam GRERER 'tUrNaM' kSipram / 'UrNAyuvarNikAM' ratnakamlabam / 'nirvarNya' vilokya / 'nayArNavaH' nItinIradhiH / 'nRpaH ' shrennikH| 'Aha' vadati / 'dakSA:' he caturAH / eteSu' ratnakambaleSu / kA'pi parIkSA'pi / 'sAkSAt ' pratyakSam / 'nirIkSyate' dRzyate ? // 15 // te'pyUcurmAghayAminyAM ghRtakumbho vilIyate / amunA''liGgito lauhaH, strIratneneva putrakaH // 16 // 'strIratnena' cakriNaH pradhAnarAjJyA 'AliGgitaH AzliSTaH / 'lauha:' lohamayaH / putrakaH iva / 'amunA' rtnkmblen| AliGgita: / 'ghRkakumbhaH' sarpirghaTaH / 'mAghayAminyAM' mAghanizAyAm / 'vilIyate' dravati / iti vaNijo'pi / 'UcuH' vadanti sma // 16 // styAyatyAjyaghaTo bhISme, grISme madhyandinAtape / amuSmAd yuktivinyastAt, siddhakalkAd yathA rasaH // 17 // 'yuktivinyastAt' yuktipUrvakaM sthApitAt / 'amuSmAt' ratnakambalAt / 'bhISme grISme' bhISaNe uSNakA / 'madhyandinAtape' madhyAhnaprakAze / 'AjyaghaTa:' ghRtakumbhaH / 'styAyati' styAnIbhavati / yathA siddhakalkAt rasaH styAyati / 'kalko'ghaviSTayo: dambhe pApini kiTTe ca' ityanekArthaH // 17 // UrNeyaM puNyapUrNAnAM bhogA''bhogAya jAyate / bhrUmadhyAvartamadhyasthamUrNAromeva lakSaNam // 18 // 'bhrUmadhyAvartamadhyasthaM' bhruvoH madhye AvartaH tanmadhye sthitam / 'UrNAroma' UrNAvat romANi yasmin tat / lakSaNamiva / iyaM UrNA - ratnakambalaH / 'puNyapUrNAnAM sukRtazAlinAm janAnAm / 'bhogAbhogAya' vilAsavistArAya / 'jAyate' bhavati // 18 // caturthaH prakrama: / / 146 //
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ catartha: prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 kiMmUlyA iti rAjJokte, jaguste jagatIpate / amISAM svarNalakSaNa, kSullaM mUlyaM pracakSate // 19 // 'kiMmUlyA' kiM mUlyaM yeSAM te ratnakambalA: ?" iti 'rAjJA' nRpeNa / 'ukte' kathite sati / 'te' vaNijaH / 'jaguH' bhASante sma / 'jagatIpate' he pRthvIza / 'amISAM' ratnakambalAnAm / 'svarNalakSaNa' svarNamudrANAM lakSaNa / 'kSullaM' alpam / mUlyam / 'pracakSate' kathayanti / tajjJA: iti zeSaH // 19 // iti teSAM vacaH zrutvA, rAjA vismitamAnasaH / vANijyakArakAn prAha, zrUyatAM me vicAraNA // 20 // 'iti' uparyuktam / 'teSAM' vaNijAma / 'vacaH' vacanam / 'zrutvA' AkarNya / 'vismitamAnasaH' AzcaryAJcitacetAH / 'rAjA' zreNikaH / vANijyakArakAn / 'prAha' vadati / 'me' mama / 'vicAraNA' cintanam / 'zrUyatAM' nizamyatAm // 20 // gajAzvanararatnAnAM, dravyalakSeNa saGgrahaH / saGgrAme vijayaM dhatte, kambalaM kimbalaM puna: // 21 // 'dravyalakSaNa' dravyANAM suvarNamudrANAM lkssnn| 'gajAzvanararatnAnAM' hasti-haya-martyaratnAnAm / saGgrahaH' parigrahaH / saGgrAme' yuddhe / vijayam / dhatte' prApayati / kambalaM punaH / 'kimbalaM' kiM balaM-zaktiH yasya tat / abalameva saGgrAme ityarthaH / yaduktam"lakSeNA'samavikramaH sa karaTI, kazcit samApadyate, yenAlakiyate svarAjyamakhilaM dvAri sthitenA'pyalam / yuddhe vairibalaM vijitya nikhilaM, lakSANyanekAnyapi, prApyante tadamIbhiratra kimaho ! kartavyamAMzukaiH?" (zArdUla.) / / 21 / / mArgaNeSu dvidhA rAjJAM, yujyate lakSayojanA / vastrAdiSu tu zrRGgAra-hAriNAM vyavahAriNAm // 22 // 'mArgaNeSu' zareSu yAcakeSu ca / 'rAjJAM' nRpANAm / 'dvidhA' dviprakArA / 'lakSayojanA' zarapakSe lakSyavedhaH yAcakapakSe satasa8RSR88RSONASRSASASASRSASASNA // 147 //
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 lakSadAnaM tayoH yojanA-ghaTanA / 'yujyate' ghaTate / 'vastrAdiSu' ratnakambalAdiSu / lakSayojanA-lakSasvarNavyayaH / 'zrRGgArahAriNAM' zrRGgArapriyANAm / 'vyavahAriNAM' vaNijAm / yujyate // 22 // galakambalavadratnakambalasyArthahInatAm / kurvatItthaM nRpagavI, varNavittA yadRcchayA // 23 // carantI caraNAkSepai mamarda vyavahAriNAm / AzAvallI suvistIrNA-mapi sthAnakaropitAm // 24 // 'itthaM' evaM nRpavacanena / 'galakambalavat' goH kaNThakambalavat / ratnakambalasya / 'arthahInatAM' vyarthatAm / / 'kurvatI' vidadhatI / 'varNavittA' akSaraprasiddhA / dhenupakSe varNadhanA / 'yadRcchayA' svecchayA / 'carantI' calantI / pakSekhAdantI calantI vA / 'nRpagavI' bhUpavANI / pakSe-nRn pAti dRgdhAdinA iti nRpA gavI-dhenuH / 'vyavahAriNAM' vaNijAm / 'sthAnakaropitAM' yogyasthAne AlavAle vA ropitAm / 'suvistIrNAmapi' suvizAlAmapi / 'AzAvallIM' manorathalatAm / 'caraNAkSepaiH' padAkSepaiH / 'mamarda' mardayati sma // 23 // 24 // AdAnamuktivicchAyA, dAnamuktipramodinaH / vANijyakArakAste'pi, zAlibhadrAlayaM yayuH // 25 // 'adAnamuktivicchAyA' grahaNamukteH vikrayAbhAvAt vicchAyA: mlAnavadanAH / 'dAnamuktipramodinaH' karamukteH karAgrahaNAt pramodabhAjaH / te vANijyakArakAH api vyavahAriNo'pi / 'zAlibhadrAlayaM' zAlibhadrasya AlayaM gRham / 'yayuH' gacchanti sma // 25 // sArthavAhI mahIkAmA-'naDvAhI nijagorasaiH / tApaM nirvApayAmAsa, nirvyAjaM vaNijAmatha // 26 // 'mahIkAmAnaDvAhI' mahyAH pRthivyAH kAmA'naDvAhI kAmadhenuH / 'sArthavAhI' gobhadra sArthavAhasya bhAryA bhadrA / 828282828282828282828282828282828482 // 148 //
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282882 8282828282828282828282828282 'nijagorasaiH' nijavacanarasaiH / dhenupakSe dadhyAdibhiH / vaNijAm / 'tApaM' cintAtApam / 'nirvyAja' niSkapaTam / 'nirvApayAmAsa' zAnti nayati sma // 26 // ratnakambalasampatti-prazne prastAvite tayA / te'cIkathannatha pRthu, pRthivInAthasaGkathAm // 27 // 'tayA' bhadrayA / 'ratnakambalasampattiprazne' ratnakambalamUlyaprazne / 'prastAvite' upakrAnte Arabdhe sati / 'pRthu' vizAlAm / svarAduto guNAdakharoH / / 4 / 35 / / ityanena strIliGge pRthvIvat 'pRthaH' api / 'te' vaNijaH / 'pRthivInAthasathAM' zreNikanRpavRttAntam / 'acIkathan' kathayanti sma // 27 // bhadrA''ha mama he bhadrAH ! manaso ratnakambalaiH / bhaved dvAtriMzatA tRpti-narasya kavalairiva // 28 // 'bhadrA' sArthavAhI / 'Aha' vadati / 'bhadrAH' he mahAzayAH / 'narasya' puruSasya / dvAtriMzatA kavalairiva grAsairiva / dvAtriMzatA ratnakambalaiH / mama manasaH taptiH zAntiH bhavet // 28 / / aSTau sthAnAni varNAnA-mivASTau maGgalAni ca / asmAkamAsate ratna-kambalAnIti te'bhyadhuH // 29 // 'varNAnAM' akSarANAm / 'aSTau sthAnAnIva' ziraHkaNThAdIni aSTau uccArasthAnAni iva / aSTau maGgalAni iva bhadrAsanAdIni iva / asmAkaM samIpe / aSTau ratnakambalAni / Asate-santi / iti te vaNijaH / 'abhyadhuH' UcuH // 29 / / vIrakrayeNa ca krItvA, tAnaSTau vIrasUrasau / priyANAM dAnavIrasya, kramasaMmArjanAnyadhAt // 30 // 'asau vIrasUH' vIramAtA bhadrA / 'vIramAtA ca vIrasUH' iti haimyAm / 'vIrakrayeNa' varanaro yathA krINAti tthaa| 828282828282828282828282828282828482 // 149 //
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ catartha: prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 'aSTau tAn' ratnakambalAn / 'krItvA' mUlyena AdAya / 'dAnavIrasya' zAleH / 'priyANAM' kAntAnAm / 'kramasaMmArjanAni' pAdasaMmArjanarUpANi / 'adhAt' kRtavatI // 30 // kila kevalasusparzAH, paJcAGgaviSayottaraH / zAleradhaH kRtA yuktaM, strIratnaiH ratnakambalAH // 31 // 'zAleH' zAlibhadrasya / 'paJcAGgaviSayottaraiH' paJcAGgeSu paJcaprakAreSu viSayeSu rUpAdiSu uttaraiH uttamaiH / 'strIratnaiH' zAlipriyAbhiH / kilaH nishcye| kevalasusparzAH' kevalaH susparzaH eva yeSAM te / ratnakambalAH / adhaHkRtA pAdasammArjanarUpAH kRtAH / 'yuktaM' tad yuktameva / ayaM bhAva:-te ratnakambalA: kila ekasusparzaguNAH eva, zAlibhadrapriyAstu manohararUpa-zabdagandhAdimatyaH / ata: ratnakambalebhya: tA: uttamAH / evaM zAlipriyAbhiH te adhaHkRtA tad yuktameva // 31 // pUrNamUrNAyuvargeNa, zItabhItAtirakSaNaiH / kRtvA ca dhautikArUpaM, devArcAsu yadarjitam // 32 // tenAgaNyena puNyena, svajAtau prApya ratnatAm / kambalAH zAlikAntAnAmaMhisevAmivAsadan ||33||(yugmm ) 'UrNAyuvargeNa' kambalavargeNa / 'zItabhItAtirakSaNaiH' zItapIDitajanapIDArakSaNaiH / 'devArcAsu' devapUjAsu / 'pUrNa' sampUrNatayA / 'dhautikArUpaM adhovastrarUpama / 'kRtvA' vidhAya / 'yat' puNyam / 'arjitaM' prAptam // 32 // tena agaNyena amitena / 'puNyena' sukRtena / 'svajAtI' kambalajAtau / 'zAlikAntAnAM' zAlipatnInAm / 'aMhisevAmiva' pAdaparyupAsanAmiva / 'kambalAH' ratnakambalA: / 'Asadan' prAptAH // 33 // ime vilomA: kAmasya, skandhArUDhAH kSamAbhRtAm / bhUpIThe'loDhayaMstena, kAminyo ratnakambalAn // 34 // ARRARAUAYA8A82828282828282888 // 150 //
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ catartha: prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 'kSamAbhRtAM' kSamAzramaNAnAM munInAm / 'skandhArUDhAH' aMsAdhirUDhAH / 'ime' ratnakambalAH / 'kAmasya' smarasya / 'vilomAH' pratikUlAH / bhavanti hi munayaH smaravijetAraH / 'tena' tasmAt kAraNAt / 'kAminyaH' zAlistriyaH / ratnakambalAn / 'bhUpIThe' pRthvItale / 'aloThayan' avaguNDayanti sma // 34 // janI-janAya sA sthUla-lakSA lakSaM vyaye'kSipat / Adade svena vAtsalye, koTi zvazrUSu vizrutAm // 35 // | 'sthUlalakSA' udArA / 'sthUlalakSo bahupradaH' iti haimyAm / 'sA' bhadrA 'janIjanAya' putravadhUjanArtham / 'sUnoH snuSA janI vadhUH' iti haimyAm / 'vyaye' vyayakaraNe / 'lakSaM' zatasahasram svarNamudrANAm / 'akSipat' asyati sma / 'svena' AtmanA / 'vAtsalye' vatsalabhAve / 'zvazrUSa' patimAtRSu / 'vizrutAM' vikhyAtAm / 'koTiM' uttamakakSAm / 'Adade' jgraah| bhadrayA lakSadAnena koTiH gRhItA ityarthaH // 35 // prAyaH prAvRT ciraNTIvAnAgateSTA''gatAM punaH / prajeva zapati zvazrUyU~nAM mAtrAdhikAM ca tAm // 36 // 'prAyaH' bahudhA / 'caraNTI' putravadhUH / 'prAvRDiva' varSA iva / 'anAgatA' AgamanAt pUrvam / 'iSTA' priyA bhavati / 'AgatAM' gRhAyAtAM vadhUm / punaH / zvazrUH' patimAtA / 'prajA iva' janatA iva / 'nyUnAM' hInAm / 'mAtrAdhikA' mAtrayA adhikAm / caH samuccaye / 'tAM' putravadhU varSAM ca / 'zapati' Akozati / yathA hInAM varSAM janaH zapati tathA adhikAmapi zapati / evaM putravadhUmapi guNahInAM guNAdhikA vA zvazrUH zapati eva // 36 // vadhUmAdriyate kAci-daprauDhAmAmlikAmiva / jinadharmA'nabhijJeva, vidveSTi mahatIM punaH // 37 // 828282828282828282828282828282828282 // 151 //
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ catarthaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 'jinadharmA'nabhijJA iva' jainazAsanA'jJA iva / 'kAcit' zvazrU / 'aprauDhAM' apakvAm / 'AmlikAmiva' cinycaamiv| 'aprauDhA' ladhvIm / vadhU putravadhUm / 'Adriyate' sanmAnayati / 'mahatIM' prauDhAM vadhU punaH / 'vidveSTi' vidveSaM karoti // 37 // vadhUM bAlAmabAlAM ca, kAcittu bahu manyate / zvazrUH sarvAsvavasthAsu cUtasyeva phalAvalIm // 38 // 'kAcit' zvazrUH / 'cUtasya' sahakArasya / 'phalAvalImiva' phalazreNimiva / 'sarvAsu' samastAsu / 'avasthAsu' dazAsu / 'bAlA' ladhvIm / 'abAlAM' prauDhAm / vadhUM bahu manyate-ati sanmAnayati // 38 // sukalatrasya sampattiH, puMsAM bhAgyanibandhanAt / yA prItiH jananIjanyoH, sA saubhAgyasya maJjarI // 39 // 'bhAgyanibandhanAt' puNyavazAt / 'puMsAM' narANAm / 'sukalatrasya' subhAryAyAH / 'sampattiH samprAptiH bhavati / ttpraaptaavpi| 'jananIjanyoH' ambAvadhvoH / yA prItiH prema / sA tu saubhAgyasya-puNyodayasya / 'maJjarI' vallariH / 'maJjA maJjari vallarizca sA' iti haimyAm / viralaviralaiva dRzyate vizve zvazrUH-vadhU-prItiH / // 39 // dharmasiddhiH prasiddhizca, tasya siddhisamRddhide / kavitA ca sugItizca, tasyAbhyAsavazaMvade // 40 // divyamantramayI siddhiH, tasya buddhizca nizcite / jAhnavI-yamune manye, tasya sImAsu khelataH // 41 // lokadvayahitA mAtA, gRhiNI ca manomatA / yasya gehe ca [ 'va ?] tiSThate, prItizIte parasparam // 42 ||(vishesskm ) yasya gehe mndire| lokadvayahitA' ihalokaparaloka-kalyANI / 'mAtA' jananI / 'manomatA' ceto'bhISTA / caH samuccaye / 828282828282828282828282828282828482 // 152 //
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ catartha: prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam SASASASA 8282828282828282828282828282 'gRhiNI' patnI / 'parasparaM' mithaH / 'prItizIte' prItyA premNA zIte zItale kalahAbhAvAt / [ava?] tiSThate' vasataH / tasya dhrmsiddhiH-sukRtsiddhiH| prasiddhizca' kIrtizca / 'siddhisamRddhide' muktibhuktiprade bhavataH / 'siddheH samRddhide' ityapi pAThaH / 'kavitA ca' kAvyaM ca / 'sugItizca' saGgItaM ca / tasya / 'abhyAsavazaMvade' abhyAsAdhIne / tasya 'divyamantramayI' utkRSTamantrapUrNA / 'siddhiH' prAptiH / 'buddhizca' matizca / 'nizcite' nirNIte / tasya 'sImAsu' aGgane ityarthaH / 'jAhnavIyamune' gaGgAyamune / 'khelataH' krIDataH / ityahaM manye-cintayAmi / duSkaraduSkarA khalu janI-jananI prItiH // 40 // 41 // 42 // zvazrUvadhvau vAtapitta-prakRtI iva ke api / parasparavirodhinyau, sapatnIbhAvamApatuH // 43 // 'vAtapittaprakRtI iva' vAyumAyusvabhAvau iva / 'pittaM mAyuH' iti haimyAm / 'parasparavirodhinyau' mithaH prtikuule| 'ke api' zvazrU-vadhvau-janIjananyau / 'sapatnIbhAvaM' zatru-bhAvam / 'ApatuH' prApnuta: sma // 43 // dhUrtamaitryA'tha kecicca, svArthasArthasamarthane / bibhrato nibhRtaM mantri-pArigrahikavigraham // 44 // atha kecicca-ke api ca zvazrUvadhvau / 'svArthasArthasamarthane' nijaprayojanasamUhasamarthane / samarthanairityapi pAThaH 'dhUrtamaitryA' kapaTasuhattayA / 'mantripArigrahikavigrahaM' mantrikozAdhyakSayoH iva, 'nibhRtaM' maunapUrvakam, 'vigrahaM' yuddham / bibhrataH dhArayata: / ayaM bhAva:-yathA mantrI koSAdhyakSAt dravyamicchati, kozAdhyakSazca mantrisakAzAt adhikAramicchati, evaM dvAvapi antardRSiNau bAhyAcAreNa maitrI dhArayata: / tathA ke api zvazru-vadhvAvapi / / 44 // ekasvabhAvasubhage, samaprAdhAnyamAnyate / dRSTI ivAvatiSThate, sakhIsaukhyena ke api // 45 // 'ekasvabhAvasubhage' eka svabhAvAtva samaprakRteH subhage priye / 'samaprAdhAnyamAnyate' samaM prAdhAnyaM-sattA samA satasa8RSR88RSONASRSASASASRSASASNA // 153 //
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 ca mAnyatA yayoH te / 'ke api' zvazrUvadhvau / 'dRSTI iva' nayane iva / 'sakhIsaukhyena' sakhIvat vayasyAvat saukhyena sukhen| 'avatiSThate' vasataH // 45 // yogakSemakSame mUla-snapanapratime iva / jananInandinIprItyA, vyApriyete ca kecana // 46 // 'mUlasnapanapratime iva' mUlanAyakasnapanapratime iva / mandiragarbhagRhasthitA mUlanAyakapratimA / yA ladhvI pratimA snAtrArthaM bahirapi AnIyate sA snapanapratimA / 'yogakSemakSame' aprAptasya prApaNaM yogaH, prAptasya rakSaNaM kSemaM tatra kSame-samarthe / 'kecana' zvazrU-vadhvau / 'jananI-nandinIprItyA' ambAputrIprItyA / 'vyApriyete' pravRttiM kurutaH // 46 // bhadrAyAstu snuSA eva, putrAt putryAzca vallabhAH / jIvitavyAcca lakSmyAzca, satyAH zIlakalA iva // 47 // 'satyAH' satIstriyAH / 'zIlakalAH iva' zIlapAlanaprayatnAH iva / bhadrAyAstu / 'putrAt' sUnoH / 'putryAH' tanayAyAH / 'jIvitavyAt' jIvanAt / 'lakSyAzca' sampattezca / 'snuSAH eva' putravadhvaH eva / 'vallabhAH' priyAH / abhUvan // 47 // ratnakambalasya kRte cellaNAyAH Agraha:itazca cellaNAdevI, dAsIvijJaptikAvazAt / ratnakambalavRttAntaM, zrutvA rAjJe vyajijJapat // 48 // 'itazca' zreNikarAjabhavane ca / 'dAsIvijJaptikAvazAt' ceTIjJApanakAraNAt / 'cellaNAdevI' zreNikamahiSI / 'ratnakambalavRttAntaM' nepAladezataH ratnakambalavikretAraH rAjamandire AyAtAH rAjJA ca eko'pi ratnakambalo na gRhItaH ityevaM vRttAntam / 'zrutvA' AkarNya / 'rAjJe' zreNikAya / 'vyajijJapat' jJApitavatI // 48 // 828282828282828282828282828282828282 // 154 //
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 mahIM cArayatA yuktyA, vicArya kimu kAraNam / tvayA daNDabhRtA'grAhi, na mahIpAla ! kambalaH // 49 // 'mahIpAla' he bhUpAla ! pakSe-gopAla ! (mahI-dhenu) / 'yuktyA' yuktipUrvakam / 'mahIM' pRthvIm / gopAlapakSe-gAm / 'cArayatA' zAsatA pAlayatA / pakSe-cArayatA / 'daNDabhRtA' karagrAhiNA / pakSe daNDadhareNa gopAlena / tvayA / 'kambalaH' rtnkmblH| pakSe-UrNAyuH / 'kimu kAraNam' kaM hetum / vicArya cintayitvA 'na agrAhi' na gRhItaH ? // 49 // zrInikAyya ! praNAyyo'pi, kambalaH prAjyapAjyabhUH / prasahya mahyamAnAyya, sapradarpaM samarpyatAm // 50 // 'zrInikAyya' he lakSmImandira ! 'nikAyyo bhavanaM kuTa' iti haimyAm / 'prAjyapAjyabhUH' bahumAnasthAnabhUtam / 'praNAyyo'pi' asammato'pi / 'praNAyyo'sammataH' iti haimyAm / 'kambalaH' ratnakambalaH / 'prasahya' balAt / 'mAM' madartham / 'sapradarpa' sAhaGkAram / 'AnAyya' grAhayitvA / 'samaguMtAM' dIyatAm // 50 // atha lakSavyaye baddhalakSaH kSoNipatiH kramAt / bhedakaM prAJjalaM tatra, preSIt puruSamAzugam // 51 // atha lakSavyaye-zatasahasrasvarNavyayakaraNe / 'baddhalakSaH' dattacetAH / 'kSoNipatiH' pRthvIzaH zreNikaH / 'kSaNAt' tUrNam / tatra' ratnakambalavyahAripArzve / 'bhedakaM' vANijyakArake bhedotpAdakam / 'prAJjalaM' bAhyAcAreNa Rjum / 'AzugaM' shiighrgaaminm| puruSaM preSIt-prAhiNot // 51 // tenAdizyanta vaNijaH prayatnAd ratnakambalAn / mantrAniva sudurlambhAn, rAjA pratyuta yAcate // 52 // 'tena' puruSeNa / 'prayatnAt' prayAsAt / 'vaNijaH' vyavahAriNaH / 'AdizyantA' AdiSTAH / mantrAniva sudurlambhAnsuduSprApAn ratnakambalAn / rAjA pratyuta yAcate-grahItumicchati // 52 // ARRARAUAYA8A82828282828282888 // 155 //
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ catartha: prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 tairUce'nAdRtAn rAjJA, kamalAnIva kambalAn / svIcakre helayA zAlimAtA heliprabheva tAn // 53 // 'taiH' vaNigbhiH / 'Uce' kathitam / 'rAjJA' nRpeNa / pakSe-candreNa / 'rAjA nizAratnakarau ca candraH' iti haimyAm / 'anAdRtAn' asvIkRtAn / kamalAnIva' padmAni iva / kambalAn' ratnakambalAn / 'heliprabhA iva' sUryaprabhA iva / 'dvAdazAtmA ca heliH' iti haimyAm / 'zAlimAtA' bhadrA / 'tAn' ratnakambalAn / 'svIcakre' gRhItavatI / rAjJA (candreNa) anAdRtAH kamalatulyA: ratnakambalA: sUryaprabhAtulyayA bhadrayA gRhItAH / vikasanti hi kamalAni sUryaprabhayA iti bhAvaH // 53 // tenA'bhyetya nRpAyaivaM, svarUpe'tha nirUpite / vismita: sasmitazceti, bhUpatiH paryabhAvayat // 54 // atha / tena' nareNa / 'abhyetya' samAgatya / 'nRpAya' rAjJe / evaM svarUpe' itivRttAnte / 'nirUpite' jJApite / 'vismitaH' AzcaryAnvitaH / sasmitazca' smitasahitazca / bhUpatiH' rAjA / 'iti' agre vakSyamANam / 'paryabhAvayat' vicArayati sma // 54 // snuhirmahAtarurvahniva'hadbhAnuryathocyate / sAratejoviyoge'pi, naradevAstathA vayam // 55 // ythaa| 'snuhiH' vajravRkSaH ('thora' iti bhASAyAm) 'snuhirvajro mahAtaruH' iti haimyAm / 'mahAtaruH' iti nAmnA / 'ucyate' kathyate / ythaa| 'vahniH' agniH / bRhadbhAnuH' iti naamnaa| 'vahniva'hadbhAnuH' iti haimyAm / ucyate / tathA 'sAratejoviyoge'pi' sAratejasaH pratApasya viyoge'pi virahe'pi vayaM naradevAH iti abhidhAnadhAriNaH eva, na paramArthataH // 55 // pUrvametAnanAditsuH, kRpaNaH kalito janaiH / ahaM sAmpratamevecchuLaJjitaH strIjitaH punaH // 56 // 'pUrva' prathamam / 'etAn' ratnakambalAn / 'anAditsuH' agrahaNecchuH / aham / janaiH kRpaNaH-kadaryaH / 'kalitaH' ARRARAUAYA8A82828282828282888 // 156 //
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERER jJAta: / 'sAmpratameva' adhunaiva / ' tadicchuH ' kambalagrahaNecchuH / ahaM punaH / 'strIjita:' mahilAparAbhUtaH, 'vyaJjita' prakAzitaH // 56 // tathApi zrImahAdevyAH, kartA'smi manasaH priyam / yadekastambhasaMstyAyazraddhA'pUri purA mayA // 57 // tathApi / 'zrImahAdevyAH' zrIcellaNAyAH / manasaH priyam / 'kartA'smi' kariSyAmi / 'yat' yata: / 'purApi' pUrvamapi / mayA / 'ekastambhasaMstyAyazraddhA' ekastambhadhavalaprAsAdAbhilASaH / 'pastyaM saMstyAya AzrayaH' iti haimyAm / 'apUri' pUritaH // 57 // vimRzyeti pratIhAraM, praiSId bhadrAM prati prabhuH / kambalAya jalAyAbdhitaTImabdamivAzugaH // 58 // ' iti vimRzya' itthaM vicintya / 'prabhuH' zreNikaH / 'AzugaH' vAyuH / 'pavanAzugau' iti haimyAm / 'jalAya' salilAya / 'abdhitIM' samudrataTam / 'abdamiva' meghamiva / 'pratIhAraM' vetriNam / 'kambalAya' ratnakambalA''nayanArtham / bhadrAM prati prAhiNot / ayaM bhAvaH yathA vAyuH jaladAn jalArthaM jaladhi prati gamayati tathA zreNikaH kambalArthaM pratIhAraM bhadrAM prati ajIgamat // 58 // tatraitrya vetrI zrIzAli sAvitrImityabhASata / Adezo vAsavasyevA dezaM datte nRpaH zubhe ! // 59 // 'tatra' bhadrAgRhe / 'etya' Agatya / 'vetrI' pratIhAraH / 'zrIzAlisAvitrIM' zrIzAlibhadramAtaram / 'iti' evambhUtam, 'abhASata' uktavAn / 'zubhe' he kalyANi / 'vAsavasya' indrasya / 'Adeza: iva' AjJA iva / 'nRpaH' zreNikabhUpaH / 'AdezaM datte' AjJAM karoti // 59 // 1825 caturthaH prakramaH / / 157 / /
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ catarthaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 yathAmUlyamamUlyo'pi, ratnavad ratnakambalaH / dIyatAM dayito devyA, grahazAntividhau baliH // 60 // 'grahazAntividhau' zanyAdigrahANAM zAnteH vidhau-anuSThAne / 'baliH iva' upahAraH iva / 'upahArabalI samau' iti haimyAm / devIpakSe-grahaH ratnakambalagrahaNe grahaH AgrahaH tasya zAntau / 'devyAH' cellaNAyAH / 'dayitaH' priyaH / ratnavat amUlyo'pi ratnakambalaH / 'yathAmUlyaM' mUlyamanatikramya / 'dIyatA' samarpyatAm // 60 // padmAsannaprasannAsyamudrA bhadrA jagAda tam / mUlyaM hRtprAtikUlyaM ca, svAmyAdeze na zasyate // 61 // 'padmAsannaprasannAsyamudrA' padme-kamale AsannA-upaviSTA lakSmIrityarthaH, lakSmIvat prasannA viSAdarahitA AsyamudrA mukhamudrA yasyAH sA / bhadrA' zAlimAtA / 'taM' pratIhAram / 'jagAda' uvAca / 'svAmyAdeze' rAjAjJAyAm / 'mUlyaM' vasnam / 'hRtpratikUlyaM' hRdaH cetasaH prAtikUlyaM vaiparItyam / caH samuccaye / 'na zasyate' na yujyate, na cintyate ityarthaH // 61 // kintu mandatarAyAtastvaM prAptA'si na hi priyam / vAhAvRSabhavaddevasvarNapaTTamiva sphuTam // 62 // kintu vAhAvRSabhavat-zakaTavRSabhavat 'devasvarNapaTTamiva' devasya suvarNapaTTamiva / deyasvarNapaTTamityapi pAThaH / zakaTavRSabhAH devapaDheM svarNapaDheM naiva prApnuvanti tadvat / 'mandatarAyAtaH' vilambena AgataH / tvam / 'priyaM' iSTaratnakambalam / 'nahi prAptA'si' naiva labdhA'si // 62 // yatastAnAgatAnaivaurabhrAnabhrapuTAniva / dIpAlayakRte'bhaitsaM, vadhUkAryAya sArjavA // 63 // 'yataH' yasmAt / 'AgatAneva' AyAtAneva / 'tAn aurabhrAn' UrNAyUn ratnakambalAn / 'dIpAlayakRte' pradIpagRhArtham / 828282828282828282828282828282828282 // 158 //
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 82828ksa 8282828282828282828282828282 ('phAnasa' iti bhASAyAm) 'abhrapuTAniva' abhrakapuTAniva, pradIpagRhe kAcasthAne tadA abhrakANAM prayogaH sambhAvyate / 'sArjavA' ArjavasahitA saralA aham / 'vadhUkAryAya' putravadhvartham / 'abhaitsaM' pATitavatI // 63 // pratyakSo deva evAste, sUnurme tasya vallabhAH / dvAtriMzat sahyazayyAsthA, navyAH kAvyastutiprabhAH // 64 // mama sUnuH-putraH zAlibhadraH / pratyakSaH sAkSAt devaH eva Aste-vartate / tasya navyA:-navInA kAvyastutiprabhAH' kAvyaiH stuti prazastiH prabhA kAntizca yAsAM tAH / 'sahyazayyAsthA:' sahyo mahendraparvataH tadvat uccA zayyA-zayanIyaM tasyAM sthitAH / athavA saoN ArogyaM tadpA zayyA tasyAM sthitAH / 'sahyA''rogye' iti haimyAm / dvAtriMzad vallabhA:-priyAH santi / / 64 // tAsAM zrRGgArasArANAM, sukumArapadasthitau / mayA nyastA vibhAgenA'laGkArA iva kambalAH // 65 // 'zrRGgArasArANAM' zobhAsArANAm / kAvyastutipakSe-zrRGgArarasapradhAnAnAm / 'tAsAM' vallabhAnAm / pakSe-kAvyastutInAm / 'sukumArapadasthitau' sukomalacaraNasthAne pakSe sukumArANAM padAnAM, styAdyantaM padaM teSAM sthitau-sthAne / mayA / 'alaGkArAH iva' bhUSaNAnIva / pakSe-zleSAdyAH kAvyazAstroktAH alaGkArA iva / 'kambalAH' ratnakambalAH / 'vibhAgena' pATanAd vibhAgakaraNena / pakSe-zleSAdivibhAgena / 'nyastAH' sthApitAH // 65 // paraM paraH zatAH santi, ciratnA ratnakambalAH / kAryakSamAH kSamAbharturyadi te tannivedyatAm / / 66 // 'paraM' parantu / 'ciratnAH' cirantanAH / ratnakambalA: / 'para:zatAH' zatAdhikAH / para: zatAdi / 3 / 1175 / / ityanena nipAta: / 'santi' matpAveM vartante / yadi / 'te' kambalA: / 'kSamAbhartuH' rAjJaH zreNikasya / 'kAryakSamAH' kArye smrthaaH| 'tat' tarhi / 'nivedyatAM' jJApyatAm // 66 // satasa8RSR88RSONASRSASASASRSASASNA // 159 //
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ catarthaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 sa kIdRgasyAstanayaH, kiMrUpAstasya tAH priyAH / ityasau vismito'bhyetya, vetrI rAjJe vyajijJapat / / 67 // 'asyAH' bhadrAyAH / 'sa: tanayaH' zAlibhadraH kIdRg ? tasya tA: priyAH kiMrUpA:-kIdRzya: ? iti vicAraNAt 'vismitaH' AzcaryamagnaH / 'vetrI' pratIhAra: 'abhyetya' Agatya / 'rAjJe' zreNikAya / 'vyajijJapat' jJApitavAn // 67 // helAyAM vaNijastasya, velAyAmiva vAridheH / nimajjati mahendro'pi, ke svalpe bhUbhRtaH pare // 68 // 'vAridheH' samudrasya / 'velAyAmiva' samudrajalavikAre iva / 'tasya vaNijaH' vyavahAriNa:' 'helAyAM' vilAse / 'mahendro'pi' surendro'pi samudrapakSe-mahendraparvato'pi / 'nimajjati' braDati / tarhi / 'svalpe' atyantakSadrAH / 'nemA'rdha' 24|10|| ityanena prathamAbahuvacane alpe alpAH vA / 'pare' anye / 'bhUbhataH' rAjAnaH pakSe-girayaH / 'ke' kiyanmAtrAH? te tu sutarAM nimajjanti eva // 68 // yataH zrIzAlibhadrasya, jananI mantravittamA / pratyaGgirAmahAmantramaNDaloddhArakarmaNi // 69 // mUlamantraparIvAre, snuSAH kUTAkSaraprabhAH / aurabhraketakI patrazakalaiH samabhAvayat // 70 // 'yataH' yasmAt / 'pratyaGgirAmahAmantramaNDaloddhArakarmaNi' 'pratyaGgirA' mantramahodadhizAstroktA tannAmnI devI tasyAH mantramaNDalasya uddhArakarmaNi / 'mantravittamA' mantravitsu mukhyA / 'zrIzAlibhadrasya jananI' bhadrA mAtA // 69 // 'mUlamantraparIvAre' mUlamantrasya parIvAre / 'kUTAkSaraprabhAH' kUTAkSaravat prabhAH yAsAM tAH / 'snuSAH' putravadhUH / 'aurabhraketakIpatrazakalaiH' kambalarUpaiH ketakIparNakhaNDai / 'samabhAvayat' apUjayat / ayaM bhAvaH-yathA 8282828282828282828282828282828888 // 160 //
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 'pratyaGgiAdevImantramaNDaloddhAre mAntrikA: mUlamantraparivAre kUTAkSarANi ketakIpatraiH pUjayanti tathA zAlimAtrA bhadrayA ratnakambalaiH putravadhvaH pUjitAH iti zreNikaM prati pratIhAroktiH // 70 // vArayantu purANAstu, mahAgrAhamivAgraham / devyA raGgataraGgiNyA, AvikA nAvikA iva // 71 // 'nAvikAH iva' karNadhArAH iva / 'purANAH' cirantanA: / 'AvikAH' kambalA: / 'raGgataraGgiNyAH' vilaasndyaaH| 'devyAH' cellaNAyA: / 'mahAgrAhamiva' duSTajalajantumiva 'AgrahaM' strIgraham / 'nivArayantu' dUrIkurvantu // ayaM bhAva:yathA nAvikAH nadyAM grAhAbhidhajalajantuM nivArayanti tathA bhadrAyAH purANAH ratnakambalAH cellaNAyAH AgrahaM nivArayantu / bhadrApArthAt cellaNAkRte purANAn ratnakambalAn gRhAtu bhavAnityarthaH // 71 // sArthavAhI sArthavAhI-dRzaM sadRzamAtmanaH / nirvyAjaM vyAjahAreti, vijJaptA cellaNA'vadat // 72 // 'sArthavAhI' vaNikapatnI bhadrA / 'AtmanaH sadRzaM' svocitam / 'idRzaM' evaMrUpam / 'sArthavAhi' arthasahitaM kAryam / 'nirvyAja' nizchalam / 'vyAjahAra' kathayAmAsa iti rAjJA 'vijJaptA' jJApitA / cellaNA / 'avadat' uvAca / / 72 // ahaM sAhityavidyeva, zrRGgArahRdayaGgamA / ziraHzUnyakathArUpaiH purANaiH kiM karomi taiH // 73 // ahaM sAhityavidyA iva / 'zrRGgArahRdayaGgamA' zrRGgAra: bhUSaNAdikaM hRdayaGgamA-priyaH yasyAH sA / sAhityavidyApakSe zrRGgAraraseNa hRdayaGgamA / "taiH ziraHzUnyakathArUpaiH' mukhyabhAgarahitaiH kanthArUpaiH (kanthA-'godaDI' iti bhASAyAm) pakSemastakarahitA-tarkavicArazUnyA kathA tadrUpaiH / 'purANaiH' jIrNaiH / pakSe-purANazAstraiH / kiM karomi / yathA sAhityarasikAya tarkazUnyAni purANazAstrANi naiva rocante tathA mahyaM kanthAtulyAH purANA: kambalA: naiva rocante iti cellaNoktiH // 73 / / 8282828282828282828282828282828282 // 161 //
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ catartha: prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 eka AtmahitArthe'pi, tvayA nAdAyi kambalaH / AmuSmikaM dviSAM bhISma ! kadaryeNeva zambalam // 74 // 'dviSAM bhISma' zatrUNAM bhayaGkara he bhUpa ! / 'kadaryeNa' kRpaNena / 'AmuSmika' pAralaukikam / 'zambalamiva' pAtheyamiva / zambalazabdaH puMklIbaliGgaH, atra prathamAntaH karmaNi prayoge / 'tvayA' rAjJA / 'AtmahitArthe' AtmahitAya AtmIyajanAya / kadaryapakSe AtmanaH kalyANAya / eko'pi kambala: ratnakambalaH / 'na AdAyi' na gRhItaH ? yathA kRpaNaH dAnAdinA pAralaukikapAtheyaM na gRhNAti tathA he rAjan ! tvayA asmatkRte eko'pi kambalaH na gRhItaH ityarthaH // 74 // kva jantujAtajIvAtu-rjImUtaH kva mahAmbudhiH / kva vA malayazailezaH, kva ca meruragocaraH // 75 // nara-janmAvatAraH kva ? kva vAsavapadodayaH ? sahakArataruH kutra ? kutra jambUH sudarzana: ? // 76 // sarvAGgasubhagAbhogaH kva zAlivibhavodbhavaH / kvAbhimAnasukhAsvAdaH, svAmiste rAjya-vistaraH // 77 // kva jantujAtajIvAtuH-prANisamUhajIvanauSadhaH / 'jImUtaH' megha: ? kva 'mahAmbudhiH' mahAsAgara: ? kva vA malayazaileza:-malayAdriH? kva ca agocara:-asmAdRzAm aviSaya: meru: ? || 75 // kva narajanmAvatAra:-mAnavajanmaprApti: ? kva vAsava-padodayaH-indrapadodaya: ? kutra 'sahakArataruH' AmravRkSaH ? kutra 'sudarzanaH jambUH' sudarzananAmA jambUvRkSaH? // 76 // kva zAlivibhavodbhavaH-zAlisamRddhijAta: sarvAGgasubhagAbhoga:-sarvAGgasubhagavistara:? 'svAmin' he nAtha ? kva ca te abhimAnasukhAsvAdaH abhimAna: eva sukhAsvAdaH yatra sa: / rAjyavistaraH ? yathA mAnavaloke meghamalayamanuSyasahakArAdayaH upayogino bhavanti na tathA sAgaramerudevendra-jambUvRkSAdayaH, tathA zAlibhogA: kAryabhAjaH, na tava rAjyavistaraH iti zreNikaM prati cellaNoktiH // 77 / / 8282828282828282828282828282828888 // 162 //
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam ERERERE yAsAM pramANe puNyasya, yAti brahmA'pi jihyatAm / tasya tA gRhiNItvena, pramadAH pramadAspadam // 78 // 'tasya' zAlibhadrasya / 'gRhiNItvena' patnItvena / tAH pramadAH kAntAH pramadAspadaM' harSasthAnam / 'yAsAM' zAlipatnInAm / 'puNyasya' sukRtasya / 'pramANe' mAnakaraNe 'brahmA'pi vidhirapi / 'jihyatAM' mandatAm / 'yAti' gacchati / zAlipatnIpuNyapramANakaraNe brahmA'pi mandamatiH syAdityarthaH // 78 // saurAjyazrIstava nyAyagambhIrakSIranIradhaiH / AviSkRtA'nantabhogabhAjA zrIpatinA'munA // 79 // 'anantabhogabhAjA' agaNyabhogabhoginA / viSNupakSe-zeSAhizarIrazAyinA / viSNuH kila kSIrasamudre zeSAhizarIropari svapiti iti paurANikA: / anantaH zeSAhiH / zrIpatinA' sampattipatinA / pakSe- lakSmIpatinA viSNunA / 'amunA' zAlibhadreNa / 'nyAyagambhIrakSIranIradheH' nyAye nyAyakaraNe gambhIrakSIranIradhiH gambhIrakSIrasAgaraH tattulyasya / yathA samudraH maryAdAM na ullaGghate tathA rAjA'pi nyAyamaryAdAM na ullaGghate / 'tava' zreNikasya / 'saurAjyazrIH' zobhanarAjyalakSmIH / 'AviSkRtA' prakaTitA // 79 // premavemabaleneti, devIvAkcAturI turI / uvAya tadguNai rAjJi, citraM paTamivojjvalam // 80 // 'evaM' evambhUtayA vacanaracanayA / 'premavemabalena' prItivAnadaNDazaktayA / (vema-sALa iti bhASAyAm) 'devIvAkcAturI' cellaNAvANIkauzalyaM tadrUpA / 'turI' tantuvAyasAdhanavizeSa: / 'tadguNaiH' zAlibhadraguNaiH / paTapakSe tantubhiH / 'iva' jAne / 'ujjvalaM' avadAtam / 'paTaM' vastram / 'rAjJi' rAjamAnase / 'uvAya' nirmitavatI / iti 'citraM' Azcaryam / ayaM bhAvaH- tantuvAyaH vematuryAdinA vastraM vayati, kintu devyA zreNikamanasi sUtrarUpaiH zAliguNavarNanaiH premabalena vastraM vyUtamiti Azcaryam // 80 // 328 caturthaH prakramaH // 163 //
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha: prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 miSTaM vaidyopadiSTaM ca, manvAna: kautukotsukaH / bhUpAdezAt pratIhAraH zAlizAlA punaryayau // 81 // 'bhUpAdezAt' zreNikA''jJAta: / 'miSTaM' madhuram / 'vaidyopadiSTaM' bhiSagdarzitaM / caH samuccaye / 'manvAnaH' manyamAnaH / 'kautukotsukaH' kautukena kutuhalena utsukaH utkaNThitaH / 'pratIhAraH' vetrI / 'zAlizAlA' zAligRham / 'punaH' bhUyaH / 'yayau' gatavAn // 81 // tenA'tha vetriNA netrapAtrIkartuM nimantrite / putre bhUpaM savitrI sA'bhyetya satyamado'vadat // 82 // atha tena vetriNA-pratIhAreNa / 'netrapAtrIkartuM' nayanagocarIkartum / 'putre' zAlibhadre nimantrite / sA sAvitrImAtA bhadrA / 'bhUpaM' zreNikanupam / 'abhyetya' saMmukhaM Agatya / 'adaH' idaM agre vakSyamANam / 'satyaM' tathyam / 'avadat' bhASitavatI // 82 // divo nahi bahirmUlavaikriyaM kramate vapuH / yathA svargasadAM tIrthakarakalyANakeSvapi // 83 // yathA vA rathayAtrAdau, prAsAdAnmUlanAyakaH / yathA''yaMdezAnniti, dharmaH sarvahito'pi na // 84 // kumAraH sukumArAGgastuGgaprAsAdazrRGgataH / sanIDe'pi tathA''krIDe, na hi krIDati karhicit // 85 // yathA 'svargasadAM' devAnAm / 'mUlavaikriyaM vapuH' janmavaikriyaM zarIram / tIrthakarakalyANakeSu api / bahiH / 'na kramate' na gacchati // 83 // yathA vA rathayAtrAdau / 'prAsAdAt' devAlayAt / 'mUlanAyakaH' mandiragarbhagRhe mUlanAyakatvena sthitA pratimA / na niryAti / ythaa| 'AryadezAt' sArdhapaJcaviMzatisaGkhyAkAt / 'sarvahito'pi' sarvajanIno'pi / 'dharmaH' arhaduktaH 82828282828282828282828282828282888 // 164 //
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ catarthaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 dharmaH / na niryAti / / 84 // tathA / 'taGgaprAsAdazraGgataH' uccasaudhacandrazAlAta: / 'sukumArAGgaH' komaladehaH / 'kumAraH' zAlibhadraH / 'sanIDe'pi' samIpe'pi / 'AkrIDe' udyAne / 'karhicit' kadApi / 'na hi krIDati' na khelati // 85 // zreNikAya svagRhAgamanArthaM vijJapti:sudhojjvalaM zriyAM hetuM, tanmahAmahimodayam / prAsAdaM ca prasAdaM ca, svayaM svAminnalaGkuru // 86 // 'tat' tasmAt / 'svAmin ' he prabho ! 'sudhojjvalaM' amRtAvadAtam / "zriyAM' lakSmINAm / "hetuM' kAraNam / 'mahAmahimodayaM' mahAmahimna: udayaH yatra tam / 'prAsAdaM' saudham / 'prasAdaM ca' kRpAM ca / 'svayaM alaGka' pAdAvadhAraNena svayameva samAgacchatu // 86 // kSaNaM kSamasva kSoNIza ! gRhakSaNamiva svakam / kSaNAvatArAdakhUNaM, maGgha kAGkSAmi vartma yat // 87 // 'kSoNIza' he pRthvIpate ! 'kSaNaM' manAk / 'kSamasva' vilambasva / 'yat' yasmAt / 'svakaM' AtmIyam / gRhakSaNamiva gRhotsavamiva / 'makSu' kSipram / 'kSaNAvatArAt' utsavAvatArAt / 'akSuNaM' anyUnaM sampUrNamityarthaH / 'vartma' mArgam / 'kAGkSAmi' icchAmi / he rAjan ! bhavatAmAgamanaM asmadgRhe utsavarUpamasti / ata: kSaNaM pratIkSasva yAvat sampUrNamArga utsavamayaM karomIti bhAvaH // 87 // ityudIryorjitaM bhadrA, gobhadreNa suparvaNA / harizcandrapurIramyAM, haTTazobhAmacIkarat // 88 // 'iti' evaMrUpam / 'UrjitaM' aizvaryayuktaM vacanam 'udIrya' kathayitvA / bhadrA / 'gobhadreNa suparvaNA' gobhadradevena / ARRARAUAYA8A82828282828282888 // 165 //
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 82828ksa 8282828282828282828282828282 'devAH suparva' iti haimyAm / 'harizcandrapurIramyAM' harizcandranagarIvat saubhanagarIvat ramyAM ramaNIyAm / 'haTTazobhA' ApaNabhUSAm / 'acIkarat' kArayAmAsa // 88 // haricandanakAzmIracchaTAcchoTadharA dharA / padmarAgazilAzAlisadyaH padyodyamA'dyutat // 89 // 'padmarAgazilAzAlisadya:padyodyamA' padmarAgazilAbhiH mANikyakhaNDai: zAlinI zobhAyamAnA sadya: kSipraM ca padyAbhiHmArgaH udyamA-praguNA / 'padavyekapadI padyA' iti haimyAm / 'haricandanakAzmIracchaTAcchoTadharA' gozIrSasRNAnAM chaTA kAntiH yeSAM te AcchoTAH vipuSaH bindavaH tAn dhArayatItyevaMzIlA / 'dharA' pRthvI / 'adyutat' prakAzate sma // 89 // pArijAtakamandAraprasUnagRhakAvalI / bhAtIva divamutpitsurmahIndoH kIrtimaNDalI / / 90 // 'mahIndoH' mahyAM pRthivyAM candratulyasya zAleH / 'divaM' gaganaM svarga vA / 'utpisuH' utpatanecchukA / 'kIrtimaNDalI iva' yazaHpuJjaH iva / 'pArijAtakamandAraprasUnagRhakAvalI' pArijAtakamandArAdikalpavRkSavizeSANAM prasUnagRhakAvalIpuSpazAlAzreNi: 'bhAti' zobhate // 90 // devadUSyavitAnAni, vitIrNAni virejire / aiSyantyAH kila nAsIraketanAni divaH zriyaH // 91 // 'aiSyantyAH' prApsyamAnAyA: / 'divaH' svargasya / "zriyaH' lakSmyAH / kila: nizcaye / 'nAsIraketanAni' sainyasya agrayAnadhvajAH iva / 'vitIrNAni' vizAlAni / 'devadRSyavitAnAni' devadUSyacandrodayAH / 'candaravA' iti bhASAyAm / 'virejire' rAjante sma // 91 // ghRtAcI-menakA-rambhAH, prAptamandAramAlikAH / sAkSAt tatra sthitA yantra-putrikA iva rejire // 92 // satasa8RSR88RSONASRSASASASRSASASNA // 166 //
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ catarthaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 'prAptamandAramAlikAH' prAptAH mandAramAlA kalpavRkSamAlAH yAbhi: tAH / 'sAkSAt' pratyakSam / 'ghRtAcI-menakArambhAH' apsaro-vizeSAH / 'tatra' mArge 'sthitAH iva' avatIrNAH iva / 'yantraputrikA:' yantraiH bhrAmyantyaH putrikA: zAlabhaJjikAH / 'rejire' zobhante sma // 92 // tayA'dRzobhayA'tItya, padyayeva purA'rNavam / saudhaM potamivAyAsIt, helayA rAjakuJjaraH // 93 // 'tayA padyayA iva' seturUpamArgeNa iva / 'adRzobhayA' ApaNabhUSayA / 'purArNavaM' nagara samudram / 'atItya' ullaGghya 'rAjakuJjaraH' nRpazreSThaH zreNikaH / pakSe-gajarAjaH / 'potamiva' pravahaNamiva / hastipakSe dazavarSIyahastinamiva / 'saudhaM' praasaadm| 'helayA' lIlayA / 'AyAsIt' AgataH // 93 // purato rAjatastambhA, mahAnIladalAvalI / rAjAvartadalA zAtakumbhastambhA ca dakSiNAt // 94 // uttareNa maNistambhA, kuruvindakapallavA / pUrvAprAkpazcimAmbhodhi-prahitaprAbhRtaprabhA // 95 // praveze dadRze tasya bhUbhRtA toraNatrayI / tattvatrayIva bhavyena, jainadharmasya bhAsvataH // 96 // 'bhavyena' bhavyajIvena / 'bhAsvataH' sUryasamasya tejasvinaH' 'jainadharmasya' arhaddharmasya / 'tattvatrayI iva' devaguru-dharmarUpatattvatrayIva 'toraNatrika' bahivAratrikam 'bahiraM tu toraNam' iti haimyAm / 'tasya' saudhasya / 'praveze' : antrgmne| 'bhUbhRtA' rAjJA / 'dadRze' dRzyate sma // 96 // kathambhUtA sA ? 'purataH' agrataH / 'rAjatastambhA' rajataghaTitastambhA / 'mahAnIladalAvalI' nIlamaNiparNazreNi: / dakSiNAcca / 'rAjAvarttadalA' vairATaratnaparNA / 'zAtakumbhastambhA' suvarNastambhA // 94 // 'uttareNa' uttaradigvibhAgena / 'maNistambhA' ratnastambhA, 'kuruvindakapallavA' 828282828282828282828282828282828482 // 167 //
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam hiGgulakisalayA / 'pUrvAprAkpazcimAmbhodhiprahitaprAbhRtaprabhA' pUrvAprAkpazcimAmbhodhiSu pUrvadakSiNapazcimasAgareSu prahitA preSitA prAbhRtarUpA upahArarUpA prabhA kAntiH yayA sA / trisamudraM yAvat prabhAmayI toraNatrayI ityarthaH // 94 // 95 // 96 // nizi zItAMzuzItAMzuprabhavAmRtapUritAt / pAJcAlIkaracandrAzmaka rakAdAcaman zuciH // 97 // vaiDUryagomukhaM muktAsvastikaM sphATikAGgaNam / praviveza vizAmIzaH kRtakautukamaGgalaH // 98 // 'nizi' rAtrau / 'zItAMzuzItAMzuprabhavAmRtapUritAt' candrazItakiraNodbhUtapIyUSapUritAt / 'pAJcAlIkaracandrAzmakarakAt ' sAlabhaJjIhastacandrakAMtaghaTitavArdhAnyAH / 'vArdhAnyAM tu galantyAluH karkarI karakaH' iti haimyAm / 'Acaman' piban / amRtamiti zeSaH // 97 // 'kRtakautukamaGgalaH ' kRtaM kautukamaGgalaM yasya saH / 'vizAmIzaH' rAjA / 'vaiDUryagomukhaM' vaiDUryaratnanirmitaM gomukhaM-gomukhAkRtiH tatra / 'gomukhamupale pane'pi syAt' ityanekArtha: / 'muktAsvastikaM' muktAmayAni svastikAni yatra tat / 'sphATikAGgaNaM' sphaTikanirmitaM aGgaNaM ajiram / 'praviveza' pravizati sma // 98 // piNDasthamiva saundarya, padasthamiva vaibhavam / kautukaM kila rUpasthaM, rUpAtItaM divo'pi hi // 99 // pradhAnaM caturAdhAnadhyAnasandhAnasAdhanam / jyotirmayaM yadAbhAti, mahodayanibandhanam // 100 // kIdRzaM tadaGgaNamiti darzayannAha 'piNDasthamiva' dehasthamiva / 'saundaryaM' sundaratA / 'padasthamiva' sthAnasthitamiva / 'vaibhavaM' sampattiH / 'rUpasthaM' mUrtimat / kilaH nizcaye / 'kautukaM' kutuhalam / 'divo'pi hi svargAdapi hi / 'rUpAtItaM devalokarUpAtikrAntam / 'pradhAnaM' mukhyam / 'turAdhAnadhyAna-sandhAnasAdhanaM caturANAM dakSANAM AdhAnadhyAnasandhAne-avadhAnadhyAnasandhAne sAdhanaM kAraNam / dhyAnapakSe- piNDasthAdicatuSprakAraM dhyAnasandhihetum / 'yat' KER caturthaH prakrama: / / 168 / /
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam aGgaNam / 'jyotirmayaM prakAzamayam / pakSe Atmajyotirmayam / 'mahodayanibandhanaM' mahA'bhyudayakAraNam / pakSemokSakAraNam / mahodayaH sarvaduHkhakSayo niryANamakSaram iti haimyAm / 'AbhAti' zobhate // 99 // 100 // kimidaM kIdRzaM cAgre bhAvIti nRpatermatiH / bADhaM mUDhA navoDheva, tatrAbhUt prauDhanAyake // 101 // idaM kim ? 'agre' puratazca / 'kIdRzaM' kirUpam / 'bhAvi' bhaviSyati / iti 'prauDhanAyake'- prauDhapatyau / 'navoDheva' nava-pariNItavadhUriva / 'nRpateH' zreNikasya / 'mati:' buddhiH / 'tatra' aGgaNe / 'mUDhA' mugdhA / 'abhUt' jAtA // 101 // kvApi khasphaTikAbaddhamadhyasiddhajalabhramA / parito nIlaratnAlIkUlakandalakAlimA // 102 // dUraM dUrAntarasthA'pi, jagajjIvanadharmataH / yadbhUrvedoktahiMseva, vidagdhAnapi vaJcayet // 103 // (yugmam ) 'kvApi' kutracit sthAne / 'khasphaTikAbaddhajalabhramA' khasphaTikaiH sUryakAntacandrakAntamaNibhiH, 'sUryakAntacandrakAntau dvau api khasphaTikAkhyau' iti haimITIkAyAm, Abaddha madhyabhAge siddhajalabhramA gaGgAjalabhramA siddho vA jalabhramo yatra sA / 'paritaH' nIlaratnAlIkUlakandalakAlimA' indranIla - ratnazreNimaye kUle tIre kandalaiH navapravAlaiH kAlimA-zyAmatA yatra / 'jagajjIvanadharmataH' jagatAM jIvanarUpaM jalaM taddharmataH tatsvabhAvataH / pakSe ahiMsAmUladharmataH / 'dUraM dUrAntarasthApi' atidUrA'pi / 'yadbhUH' yA bhUmiH / vedoktahiMsA iva / 'vidagdhAnapi' paNDitAnapi / vaJcayet / yathA paNDitAH vede hiMsApratipAdanaM dRSTavA hiMsAratA: bhUtvA AtmAnaM vaJcayanti tathA ajalA'pi sUryakAntAdimaNibhiH sajalA sA bhUmiH dRzyate / ataH paNDitAH api tatra vaJcyante iti bhAvaH // 102 // 103 // zAtakumbhastambhazobhaM, varyavajrAGkabhittivat / divyollocaM devapuSpaiH, kRtapuSpagRhAvali // 104 // KUR caturthaH prakramaH / / 169 / /
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ catarthaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 tamasA na samAkrAntaM, ghaNTAkArendusUryavat / mahIyomahasAM gehaM, yanmahendravimAnavat // 105 // kiM hemAcalamArohA-myAhosvidasmi rohaNam / nandanaM vA vanaM yAmi, tridivaM vA vizAmyaham // 106 // evaM vikalpasaGkalpakalpanA'nalpatalpagaH / madhyamadhyAsta saudhasya, tasyA'sau vasudhAdhavaH // 107 // 'zAtakumbhastambhazobhaM' zAtakumbhastambhAnAM suvarNastambhAnAM zobhA yatra tat / 'varyavajrAGkabhittivat' uttamavajraratna(aGkaratna)bhittisahitam / 'divyollocaM' divyacandrodayam / 'devapuSpaiH' amaradattakusumaiH / 'kRtapuSpagRhAvali' kRtA puSpagRhANAM AvaliH zreNi: yasmin tat // 104 // 'ghaNTAkArendusUryavat' ghaNTAkArau sUryacandrau yatra sta: tatsahitam / 'tamasA' andhakAreNa / 'na samAkrAntaM' na grastam / 'yad' geham / 'mahendravimAnavat' devarAjavimAnavat / 'mahIyomahasAM' bRhattejasAm / 'gehaM' niketanam / / 105 // kim hemAcalaM merum / ArohAmi ? 'Ahosvit' uta / 'rohaNaM' rohaNagirim 'asmi' ArohamANo'smi 'nandanaM vA vana' devavanaM vA / 'yAmi' gacchAmi 'tridivaM vA' svarga vA ahaM vizAmi ? // 106 // evam / 'vikalpasaGkalpakalpanA'nalpatalpagaH' vikalpasaGkalpAnAM yA kalpanA tadrUpa: analpatalpa:-mahAzayyA tasmin gataH / tasya saudhasya-prAsAdasya / 'madhyaM' madhyabhAgam / 'asau vasudhAdhavaH' zreNikabhUpaH / 'adhyAsta'-AjagAma // 104 // 105 // 106 // 107 // utkaNThAM vismayaM bhrAnti, nizcayaM pramadaM madam / nirvedaM nRpativindan, bhAvasaGkaramApa saH // 108 // 'utkaNThAM' autsukyam, ane kim ? itthambhUtam / 'vismayaM' Azcaryam, evaM kadApi na dRSTam / 'bhrAnti' bhramam, jalaM sthalaM vA idam ? svapnaM satyaM vA ? 'nizcayaM' nirNayam, zAlisaudha evAyam / 'pramarda' harSam, dhanyo'haM yadrAjye evaMvidhaH satasa8RSR88RSONASRSASASASRSASASNA // 170 //
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 RddhimAn zAlibhadraH vasati / 'madaM' garva-gauravam, madrAjye itthambhUtA sampatti:? 'nirveda' matpAveM naivaMvidhaM kimapi ityevaMrUpaM nirvedam / 'vindan' prApnuvan / 'saH nRpatiH' zreNikanRpaH / 'bhAvasakara' vicAramizratAm / 'Apa' prAptaH // 108 // atItya bhUmiM tritayIM, puruSArthatrayImiva / bhuvaM caturthI mokSArthapravRttimiva saMzritaH // 109 // maitrIpramodakAruNyamAdhyasthyAnAM samuccayam / catuSkAvasaraM rAjA, yogIvAGgIcakAra saH // 110 // 'puruSArthatrayImiva' dharmArthakAmarUpAmiva / 'tritayI bhUmi' bhUmitrayam / 'atItya' ullaGghya / 'mokSArthapravRttimiva' mokSapuruSArthapravartanamiva / 'caturthI bhuvaM' turyAM bhUmim / 'saMzritaH' prApta: // 109 // saH rAjA yogI iva / 'maitrIpramodakAruNyamAdhyasthyAnAM' caturNAM bhAvAnAm / 'samuccayaM' samUharUpam / 'catuSkAvasaraM' yasyopari siMhAsanaM sthApyate tat (bhASAyAM- 'caukI') 'aGgIcakAra' svIkRtavAn // 110 // sauvarNapUrNakalaze, maNimaNikamaNDite / nAnAratnalasatpAtre, mahAnIlamayUrake // 111 // tatra mArakatA'matrasphArodArayavArake / ratnasiMhAsane rAjA, sabhAyAM samabhAjayat // 112 // 'maNimaNikamaNDite' ratnamANikyabhUSite / 'sauvarNapUrNakalaze' sauvarNAH kanakamayAH pUrNakalazA: pUrNakumbhAH yatra | tasmin / 'nAnAratnalasatpAtre' nAnAratnaiH vividharatnaiH lasanti zobhAyamAnAni pAtrANi yatra tasmin / 'mahAnIlamayUrake' mahAnIlanirmitau indranIlanirmitau siMhAsanasya dvipArve mayUrau kalApinau yasmin // 111 // tatra sabhAyAM-parSadi / 'mArakatA'matrasphArodArayavArake' mArakatA'matre marakatamayabhAjane sphArA:-vizAlA: udArAH uttamAH yavArakA:-yavagodhUmAdInAM 828282828282828282828282828282828482 // 171 //
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 stambAH ('jvArA' iti bhASAyAm) yatra tasmin / 'ratnasiMhAsane' ratnanirmite siMhAsane / 'rAjA' zreNikaH / 'samabhAjayat' zAlimAliGganAdinA''nandanArthaM upaviSTaH // 111 // 112 // citrA'bhisaGgatA sadyo, rAjayogacikIratha / somasya savidhe sUnobhadrA tithirivAyayau // 113 // atha 'citrA'bhisaGgatA' AzcaryAnvitA / bhadrAtithipakSe-citrAnakSatrayuktA / 'rAjayogacikI:' zreNikarAjasaMyogecchukA / pakSe-rAjayogakaraNecchukA / 'bhadrA tithi: iva' jyoti:zAstraprasiddhA bhadrAtithi: tadvat / 'bhadrA' zAlimAtA / 'somasya' sUnoH' candratulyasya saumyasya vA putrasya / pakSe-candraputrasya budhasya / 'savidhe' samIpe / 'sadyaH' sapadi / 'Ayayau' AgatA / citrAnakSatra-bhadrAtithi-mIlane kila rAjayogaH bhavatIti jyotirvidaH // 113 // taM prAha sadguNazreNe ! zrRNu zreNikamAgatam / vicakSaNa ! kSaNAdetya, dRzA sambhAvaya svayam // 114 / / 'taM' zAlibhadram / 'prAha' bhadrA vadati / 'sadgaNazreNe' sadguNAnAM zreNiH AvaliH yasmin saH ttssmbodhne| 'zrRNu' AkarNaya / 'vicakSaNa' he vijJa ! | 'svayaM' AtmanA / 'kSaNAt' manAg / 'etya' Agatya / AgataM zreNikam / 'dRzA sambhAvaya' vilokaya / / 114 // sa jagAdA'tha sodvegaM, vegAdetat krayANakam / parIkSya tolayitvA ca, yuktamUlyena gRhyatAm // 115 / / atha / 'saH' zAlibhadraH / 'sodvegaM' uddhegapUrvakam / 'vegAt' rabhasA / 'jagAda' uvAca / 'etat' shrennikaakhym| 'krayANakam' paNyam / 'parIkSya' parIkSAM vidhAya / 'tolayitvA ca' tulAyAM tolayitvA ca / 'yuktamUlyena' ucitavasnena / 'gRhyatAM' AdIyatAm / kimatra mAM pRcchasi ? yaduktam satasa8RSR88RSONASRSASASASRSASASNA // 172 //
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam Terr "kRtvA maharghaM' yadivA'maharSaM krayANakaM zreNikanAmadheyam / yathAyathaM mAtaridaM gRhANa, pramANamambaiva kimatra pRcchA ? / / 115 // mAtA romAJcitA dadhyau, strISu dhanyAhamekikA / yasyA evaMvidhaH pazya, lIlAgarbhezvaraH sutaH // 116 // 'romAJcitA' pulakitA / 'mAtA' bhadrA / 'dadhyau' cintayati sma / 'strISu' mahilAsu / ahaM ekikA - ekA / 'dhanyA' prazasyA asmi / yasyAH evaMvidhaH zreNikamapi krayANakaM manyate evaMrUpa: / 'lIlAgarbhezvaraH' lIlayA garbhAd eva IzvaraH zrImAn / 'sutaH tanayo'sti / 'pazya' vilokaya re jIva ! iti svaM prati sambodhanam // 116 // cintayitveti sA'vAdI - danAdInavamAtmajam / bhUcakre'yaM nanu svAmI, na kreyaM vastu kiJcana // 117 // iti cintayitvA - vicArya 'anAdInavaM' nirdoSam / 'doSe tvAdInavAzravau' iti haimyAm / 'AtmajaM' putram / 'sA' bhadrA 'avAdIt' avocat / 'ayaM' zreNikaH / nanuH virodhavacanArthaH / 'bhUcakre' pRthvImaNDale / 'svAmI' nAtha: na punaH kiJcana / 'kreyaM' - grAhyam / 'vastu' - arthajAtam // 117 // svAmIti zabdena zAlibhadrasya vyathA jyotsnayeva dinezasya, karasthasarasIruham / vRSTyeva brahmaNo haMsaH, zrRNisUcyeva diggajaH // 118 // janmanaH pUrvamaspRSTaH, tayA'sau svAmivArtayA / sarvataH sukumArazrIryatidharma ivAvyathi / / 119 // 'dinezasya' sUryasya / 'jyotsnayA iva' prakAzena iva / 'karasthasarasIruhaM' hastasthitakamalaM pIDyate / 'vRSTyA iva' meghavarSaNena iva / 'brahmaNa:' vidhe: / 'haMsa' vAhanarUpaH marAla / 'zrRNisUcyA iva' zrRNi:- aGkuzaH sa eva sUcI 328 caturthaH prakrama: // 173 //
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ catarthaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam SASASASA 8282828282828282828282828282 tyaa| 'diggajaH' diGnAgaH // 118 // 'tayA' bhadroktayA / 'svAmivArtayA' zreNika: svAmI asti iti vArtayA / 'janmanaH' Arabhya iti zeSa: / 'pUrva' prathamam / 'aspRSTaH' anAzliSTaH / 'sarvataH' abhitaH / 'sukumArazrI:' sukomaladehazobhaH / 'asau' zAlibhadraH / 'yatidharmaH iva' sAdhudharmaH iva / 'avyathi' vyathAM prAptaH / tathA sAdhudharmaH (sAdhUnAM dharmaH yasmin saH sAdhuH) svAmivArtayA 'he sAdho ? ahaM tava svAmI' iti vArtayA vyathate tathA zAlibhadraH avyathItyarthaH // 119 // zrutiH svAmIti santApa-mAtatAnaika padyapi / citraM zatapadIvAsya, karNajAhA'vagAhinI // 120 // 'karNajAhA'vagAhinI' karNamUlAvagAhinI / 'zatapadI iva' padAnAM zabdAtmakapadAnAM zatamasyA: zatapadI tadvat / virodhaparihAre-karNajalaukA: iva / 'asya' zAlibhadrasya / 'svAmI' iti / 'ekapadI api' ekaM 'svAmI' iti padaM yasyAH sA'pi / 'zrutiH' zravaNam / 'santApaM' cintAtApam / 'AtatAna' cakAra / iti citraM-Azcaryam / ayaM bhAva:- | zatapadI (karNajalaukAH, apamAnakArakazabdAtmakapadAnAM zataM vA) karNaM gacchatI satI vyathAM utpAdayati, kintu zAlibhadrakarNe ekapadI (svAmIti zrutiH) api vyathAM udapAdayaditi atrAzcaryam // 120 // dadhyau dhIraH parAkrAnto, bhava eva parAbhavaH / yanmamApi samAnAMhripANiH prANI paraH prabhuH // 121 // 'parAkrAntaH' 'pareNa' rAjJA 'AkrAntaH' adharIkRta: / 'dhIraH' dhairyavAn zAliH / 'dadhyau' cintayAmAsa / 'bhavaH' saMsAraH / evaH avadhAraNe / 'parAbhavaH' parAjayasthAnam / 'yat' yasmAt / 'mama samAnAMhipANiH' mama samAnau aMhipANI pAdahastau yasya saH / 'paraH' anyaH / prANI api / 'prabhaH' svAmI bhavati // 121 / / satasa8RSR88RSONASRSASASASRSASASNA // 174 //
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERERE graheSu dvAdazAtmAyaM, sahastrakarazobhayA / zeSarAjazca sarveSu, sahasraphaNasaGkhyayA // 122 // sahastrAkSatayA svargi-varge ca kila vAsavaH / rAjAyatAM nitAntena vizeSAvayavAdhikaH // 123 // 'graheSu' candrAdigraheSu / 'sahasrakarazobhayA' sahasrakiraNazriyA / ayaM dvAdazAtmA sUrya: / 'dvAdazAtmAno rUpANi asya dvAdazAtmA / 'dvAdaza hyAdityA iti rUDhiH' iti haimITIkAyAm / graheSu sUryasya gaNanA laukikApekSayA mantavyA / vizeSAvayavAdhikaH rAjAyatAm / 'sarpeSu' naaglokssu| 'sahasraphaNasaGkhyayA' phaNAsahasreNa / 'zeSarAja : ' vAsukisarparAja: / rAjAyatAm // 122 // 'svargivarge' devavRnde / caH samuccaye / 'sahastrAkSatayA' akSisahasreNa / kilaH nizcaye / 'vAsava:' indraH / 'vizeSAvayavAdhikaH ' anyebhyaH vizeSAvayavaiH adhika: utkRSTaH / 'nitAntena' spaSTatayA / 'rAjAyatAM rAjA bhavatu / 123 // saMsArasarasIvAribudbudAkAradhAriNaH / budhairasya kathaGkAraM, pArthivatvaM samarthyate ? // 124 // kintu / 'saMsArasarasIvAribudbudAkAradhAriNaH ' saMsArasarasIvAriNi bhavajalAzayasya vAriNi jale budbudAkAradhAriNaH budbudavat caJcalajIvitasya / 'asya' zreNikasya / 'pArthivatvaM' rAjatvam / pakSe - pRthvItvam / 'budhaiH' vidvadbhiH / kathaM samarthyate ? kathyate ? ayaM bhAvaH - pRthvIjanyAH dRSadaH kiyatkAlasthAyinaH kintu budbudAstu janmAnantarameva vinAzina:, tathA devAdikAH jagatyAM kiyatkAlasthAyinaH teSAM pradhAnatA bhavatu, kintu alpAyuSAM mAnavAnAM kathaM pradhAnatvam ? iti zAlicintanam // 124 // parAyattaparIbhogAM, caJcalAM caJcalasthitim / vAravezyAGganAdezyAM, dhigimAmasatIM zriyam // 125 // 'parAyattaparIbhogAM' parAyattaH parAdhInaH parIbhogaH yasyAH tAm / caJcalAM' capalAm / caJcalasthiti' caJcalA TRERERY GREDER caturthaH prakramaH / / 175 / /
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam SASApsa 8282828282828282828282828282 sthitiH avasthitiH yasyAH tAm / 'vAravezyAGganAdezyAM' vArAGganA vezyAGganA tayA samAnAm / 'asatI' kulaTAm / 'zriyaM' lkssmiim| dhigastu // 125 // parakAvyaiH kavitvaM yad, garvo yAcitabhUSaNaiH / yA ca yAcanayA tRptistadetanmUrkhalakSaNam // 126 // yat parakAvyaiH-anyaracitakavitAbhiH / 'kavitvaM' kavitvAbhimAnaH / 'yAcitabhUSaNaiH' parebhyaH mArgitamaNDanaiH / 'garvaH' madaH / yA ca punaH / yAcanayA yAJcayA 'tRptiH' tarpaNam / tadetat / 'mUrkhalakSaNaM' mUDhacihnam // 126 // sati tribhuvanInAthe, zrIvIre svapadaprade / caturaGganRpeNeva, kimanena zikhaNDinA // 127 // 'tribhuvanInAthe' trilokasvAmini / 'svapadaprade' nijaprabhutvapadadAyini / 'zrIvIre' zrIvardhamAnasvAmini / 'sati' vidymaane| 'caturaGganRpeNa iva' dyUtabhUpena iva / 'zikhaNDinA' niSphalena / 'anena' zreNikena / kim ? yathA dyUtakrIDAyAM kalpito rAjA bhavati / tathaivAyaM zreNiko'pi kalpita eva rAjeti zAli-vicAraNA // 127 / / puNyAdhikyena cennAthaH, puNye sAdhye svayaM punaH / anyo'pi hi mama svAmI, jIvanniti saheta kaH? // 128 // 'cet' yadi / 'puNyAdhikyena' puNyasya adhiktyaa| 'nAthaH' kazcit svAmI / tarhi / svayaM' AtmanA / 'puNye' sukRte / 'sAdhye' karaNIye / anyo'pi hi mama svAmI nAthaH iti / 'jIvana' prANAn dhArayan / 'kaH' janaH / 'saheta' kSameta ? // 128 // bhojyairiva parAdhInastAmbUlairaparArpitaiH / puSpairvA devanirmAlyairebhirbhogairalaM mama // 129 // 'parAdhInaH' asvAdhInaiH / 'bhaujyaiH' bhojanaiH vA / aparArpitaiH anyadattaiH / 'tAmbUlaiH' mukhavAsaiH / devanirmAlyaiH iva devebhyaH devamUrtibhyaH apanItaiH nirmAlyaiH iva / vA vikalpe / ebhiH bhogaiH-saMsArasukhaiH / mama 'alaM' paryAptam / / 129 // 82828282828282828282828282828282828 // 176 //
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha: prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 kaliGgezasya vairAgyaM, kiM panavRSabhAzritam / rAjakuJjaramArUDhaM, zAle: sannaddhayodhavat // 130 // 'kaliGgezasya' kaliGgadezAdhipasya karagaNDunRpasya / 'vairAgyaM' viraktiH kiM panavRSabhAzritaM-zaktihIna balIvArUDham ? vRddhavRSabhaM dRSTvA khalu saviraktaH / yaduktam-zvetaM sujAtaM suvibhakta zrRGga, goSThAGgaNe vIkSya vRSaM jarArtam / RddhiM tvaRddhi prasamIkSya bodhAt, kaliGgarAjarSiravApa dharmam / 'zAleH' zAlibhadrasya / 'punaH' parantu / 'saMnaddhayodhavat' kavacitavIravat / 'rAjakuJjaraM' zreNikarAjavaram / vRSabhapratipakSe gajavaram / 'ArUDhaM' adhiSThitam // 130 // indraM patitamAlokya, pAJcAlezo vyarajyata / ayaM tu nRpamunnidra-pramodAmodamucchritam // 131 // 'pAJcAlezaH' pAJcAladezAdhipatiH dvimukho rAjA / patitaM' srastam / indraM' indradhvajam / 'Alokya' dRSTavA / 'vyarajyata' virakto jAtaH / 'tu' kintu / 'ayaM' zAlibhadraH / 'unnidrapramodAmodaM' unnidraH praphulla: pramodaH AnandaH tasya AmodaH sugandhaH yasmin tam / 'ucchritaM' uccam / utthitamityapi pAThaH / 'nRpaM' zreNikabhUpam / Alokya // 131 // namelayamArgeNa, vairAgyaM saGgataM mitam / zAlibhadrasya tu sadA, rAjamArgeNa saGgatam // 132 // 'namaH' namirAjarSe: / 'valayamArgeNa' rAjInAM kaGkaNa-dhvanidvArA / mArgapakSe-valayavat vakramArgeNa / 'mitaM' dhvanijAtatvAt parimitam / 'vairAgya' viraktiH / 'saMGgatam' samyak prAptam / zAlibhadrasya tu sadA-nityam / 'rAjamArgeNa' shrenniknRpdvaaraa| valayamArgapratipakSe rAjavartmanA / 'saGgataM' prAptam // 132 / / naggatezcutamAsAdya, saMvegaH kokilaH kila / matto'bhUd bhUdharaM prApya, nRsiMhasyAsya siMhavat // 133 // 'naggateH' naggatinRpasya / 'saMvegaH' vairAgyam / 'kokilaH' kokilatulyaH / kilaH nizcaye / 'cUtaM' Amratarum / satasa8RSR88RSONASRSASASASRSASASNA // 177 //
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam 'AsAdya' prApya / 'mattaH' dIptaH / abhUt / 'asya narasiMhasya' narazArdUlasya zAlibhadrasya / saMvegaH punaH / siMhavat / 'bhUdharaM' nRpam / siMhapakSe-parvatam / prApya matto'bhUt / yathA siMhaH svapratidhvaniM zrutvA zauryeNa matto bhavati tathA zAlirapi bhUdharaM zreNikaM prApya dIptavairAgyo'bhUt // 133 // uparodhAratparaM mAtuH, sa mene rAjadarzanam / zuddhasamyaktvadhArIva, mithyAdarzanamapriyam // 134 // 'paraM parantu / 'zuddhasamyaktvadhArI' nirmalasamyagdarzanabhUt / 'mithyAdarzanamiva' mithyaatvinmiv| 'rAjadarzanaM' zreNikavilokanam / 'saH' zAli: / 'mAtuH ' bhadrAmAtuH / 'uparodhAt' AgrahAt / 'mene' manute sma / na svecchAtaH / yathA zaddhasamyaktvI mAtrAdigurvAdInAmabhiyogAdeva mithyAtvinaM vilokate tathA zAlirapi mAturAgrahAdeva rAjAnaM vilokate ityarthaH // 134 // zAlibhadra zreNikayoH melanam saptamAdatha bhUbhAgAd-gItadhvaniriva svarAt / jagadAnandakandastaM, tUrNaM tUryamupeyivAn // 135 // 'gItadhvaniH iva' saGgItanAdaH iva / 'jagadAnandakandaH' vizvapramodamUlaM zAlibhadraH / 'saptamAt svarAdiva' SaDjAdisaptasvaramadhyAt niSadhanAmakAt saptamasvarAdiva saptamAt bhUbhAgAt / 'tUrNaM' kSipram / 'taM' zreNikAzritam / 'tUryaM' caturthaM bhUbhAgam / caturthArthe turyazabde 'tUryazabdo'pi zabdakoSe dRzyate / gItadhvanipakSe madhyamanAmakaM caturthasvaram / svaranAmAni cemAni-'SaDja-RSabha-gAndhArAH madhyamaH paJcamastathA / dhaivato niSadhaH sapta tantrIkaNThodbhavAH svarAH // 1 // 'upeyivAn' upagataH // 135 // kAntAbhiH parito vidyA-dharIbhiriva rAjitam / rAjA smara-mahAdurga - zAlaM zAlimalokayat // 136 // caturthaH prakrama: / / 178 / /
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha: prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 'paritaH' abhitaH / 'vidyAdharIbhiriva' vidyAdharapatnIbhirikha / 'kAntAbhiH' preyasIbhiH / 'rAjitaM' zobhitaM parivRtamityarthaH / 'smaramahAdurgazAlaM' smarasya kAmasya mahAdurgazAlaM mahAdurgavapram / 'zAliM' zAlibhadram / 'rAjA' zreNikaH / 'alokayat' dRSTavAn // 136 // rUpazrIparvate tatra, puNyajyotirvilokanAt / rAjJA kArpaTikeneva, mene nirmalatA''tmanaH // 137 // 'rUpazrIparvate' rUpalakSmINAM parvate samUhe / kArpaTikapakSe-zrIparvate / 'tatra' zAlibhadre / 'puNyajyotirvilokanAt' pavitrakAntidarzanAt / pakSe-jyotirdarzanAt / 'kArpaTikeneva' tathAvidhaparivrAjakena iva / 'rAjJA' zreNikena / 'AtmanaH' svasya / 'nirmalatA' zuddhi: / 'mene' matavAn / zrIparvate vizAkhAntadinatrayeSu jyoti: svayaM yaH kArpaTika: pazyati sa hatyAdidoSarahitaH syAditi prasiddhiH // 137 // atha sAntaH puraH zAlibhadraH zAlibharAdiva / zrIzreNikakSitIzAya, vinIto vinati vyadhAt // 138 // atha / 'zAlibharAdiva' zAlipAkabharAdiva / 'vinItaH' vinamraH / 'sAntaHpuraH' anta:pura-sahita: zAlibhadraH / 'zrIzreNikakSitIzAya' 'zrIzreNikapRthvIpAlAya / 'vinati' vizeSeNa narti praNAmam / 'vyadhAt' akarot // 138 // taM ghanaM netravizrAma-sthAnamadbhutamunnatam / AliGgya bhUbhRdutsaGga-raGge raGgAnyavIvizat // 139 // 'adbhutaM' AzcaryakArakam / 'unnataM' uccam / 'netravizrAmasthAnaM' nayanavizrAntisthAnam / 'taM' zAlim / 'ghana' atyartham / pakSe-megham / 'AliGgya' 'bhUbhRt' rAjA / dhanapakSe-parvataH / 'raGgAt' AnandAt / 'utsaGgaraGge' aGkabhAge / pakSe-uparibhAge / 'nyavIvizat' asthApayat // 139 // satasa8RSR88RSONASRSASASASRSASASNA // 179 //
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ catartha: prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 paramAnandamAnanda, tatsambandhAnmahIdharaH / vyalIyata ca tattApAda, galadazrujalaH paraH // 140 // 'tatsambandhAt' zAlibhadrasaGgAt meghasaGgAcca / 'mahIdharaH' 'rAjA / pakSe-parvataH / 'paramAnandaM paramapramodam / 'Ananda' prApa, 'and' dhAtoH parokSarUpamidam / 'para:' zAlibhadraH ghanazca / 'tattApAt' zreNikAGgatApAt / parvatapakSe-parvatatApAt / 'galadazrujalapara:' sravadbASpasalilaH / pakSe-sravajjalaH / 'vyalIyata' drutavAn / pakSe-vavarSa // 140 // bhadrA''ha deva ! divyasrag-vastrAhAravilepanaiH / suhito'yaM narazvAsa-vyAsai rdodUyatetarAm // 141 // kurAjyaM jananizvAsaiH, parazvAsairyathA sukham / jIvitaM zvasanIzvAsai-rUz2azvAsairyathA vapuH // 142 // yathA / 'jananizvAsaiH' prajAnta:karaNapIDArUpaiH / 'kurAjyaM' kutsitanRparAjyam / yathA / 'parazvAsaiH' parani:zvAsaiH / 'sukhaM' lokAnAM dhanAdisukham / 'zvasanIzvAsaiH' phUtkArakArisarpavizeSazvAsaiH / yathA / 'jIvitaM' jIvanam / 'UrdhvazvAsaiH' antasamaye jAyamAnaiH / yathA / 'vapuH' zarIram // 142 // tathA / 'deva' he rAjan ! / 'divyatragvastrAhAravilepanaiH' devadattamAlAvasanAzanAGgarAgaiH / 'suhitaH' tRptaH / 'ayaM' zAlibhadraH / 'narazvAsavyAsaiH' mAnavazvAsavistaraiH / nyAsairityapi pAThaH / 'dodUyatetarAM' atyantaM duHkhito bhavati / iti bhadrA Aha-vadati // 141 // 142 // pitA'sya savadhUkasya, devabhUyamito yataH / divyabhogazriyaM datte, kalpadruriva yugminAm // 143 // 'yataH' yasmAt / 'devabhUyaM' devatvam / 'ita:' gataH / 'pitA' gobhadradevaH / 'asya savadhUkasya' sabhAryasya zAlibhadrasya / 'divyabhogazriyaM' divyavilAsalakSmIm / 'datte' yacchati / 'yugminAM' yugalikAnAm / 'kalpadruH' kalpavRkSaH / 'iva' ythaa| divyabhogazriyaM datte // 143 // satasa8RSR88RSONASRSASASASRSASASNA // 180 //
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ catartha: prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 svakarAttadayaM deva ! sadayaM rAjakuJjara / mucyatAM kamalAkeli-pAtraM kamalakomalaH // 144 // 'tat' tasmAt / 'rAjakuJjara' he nRpazreSTha ! / pakSe-gajarAja ! / 'deva' he pUjya ! / 'kamalAkelipAtraM' lakSmIkrIDAbhAjanam / kamalakomalaH' kamalaM padmaM tadvat komalaH sukumAraH / 'ayaM' zAliH / 'sva-karAt' nijahastAt / gajapakSe-svazuNDAdaNDAt / 'sadayaM' sakaruNam / 'mucyatAM' tyajyatAm // 144 / / tena puNyena mukto'gAt sa zivaM saptamaM kSaNam / kalatraiH sasukhaiH siddha-guNaiAtriMzatA saha // 145 // 'sasukhaiH' sukhasahitaiH / sasakhairiti vA pATha: / 'dvAtriMzatA siddhaguNaiH' siddhA guNA yeSAM taiH kalatraiH / mokSapakSe-siddhAnAM muktAtmanAM guNaiH / 'igatIsAe siddhAiguNehiM' iti zramaNasUtrapAThAt 31 siddhaguNA: te ca atra 'sasukhaiH' iti vizeSaNAt sasukhA: mantavyAH / ata: 31 siddhaguNAH + 1 sukham = 32 jAtAH / 'kalatreNa' priyAbhiH / | 'saha sArdham / 'tena puNyena' pavitreNa zreNikena / pakSe-puNyakarmaNA / 'muktaH' tyaktaH / 'saH' zAlibhadraH / pakSe karmamukta: jIva: / 'kSaNaM' kSaNAt / pakSe-samayAntaramaspRzya / 'saptamaM' saptamabhUbhAgam / pakSe-saptamaM rAjyam / 'zivaM' klyaannruupm| pakSe-mokSam / 'agAt' jagAma // 145 // sUnurdharma iva svAmin !, svAgamena pratiSThitaH / svAnubhUtevibhUti me, vidyAmiva pavitraya // 146 // 'svAmin' he rAjan ! / 'svAgamena' nijAgamanena / dharmapakSe-susiddhAntena / 'dharmaH iva' arhaddharmaH iva / 'sUnuH' mama putraH / 'pratiSThitaH' pratiSThAvAn kRtaH / pakSe-sthApitaH / atha / 'svAnubhUteH' darzanapUrvakAt svAnubhavAt / pakSeAtmAnubhavAt / 'vidyAmiva' jJAnamiva / 'me' mama / 'vibhUti' sampattim / 'pavitraya' pavitrAM kuru // 146 // satasa8RSR88RSONASRSASASASRSASASNA // 181 //
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI catarthaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 evamuccavacovIcipUrairapyutsukaM nRpam / bhadrA bhadrAnadIvA'tha, vegA''vegAdaciskhalat // 147 // atha / 'bhadrAnadI iva' bhadrA iti nAma dhAriNI nadI iva / 'bhadrA' zAlimAtA / 'evaM' uparyuktaprakAreNa / 'uccavacovIcipUraiH' ucchritavacanataraGgapUvaiH / 'utsukamapi' vibhUtidarzane utkaNThitamapi / 'nRpaM' rAjAnam / 'vegAvegAt' vegasya harSa-vegasya AvegAt-AvezAt / 'aciskhalat' skhalayati sma // 147 // lakSapAkaistatastailaiH, pariNAmamanoharaiH / darzanAnandanaiH karNa-prINanairvacanairiva // 148 // aGgamardAH kSamAbharturaGgopAGgavido vyadhuH / saMvAhanA gaNasyeva, gItArthAstAM caturvidhAm // 149 // 'tataH' tatpazcAt / 'aGgopAGgavidaH' zarIrAGgalipramukhAni aGgopAGgAni teSAM vidaH-vijJAH / gItArthapakSe-aGgAni AcArAGgAdIni, upAGgAni-aupapAtikAdIni tadvijJAH / 'gItArthAH iva' jainatattvabhAvita-hRdayA: utsargApavAdavidaH gItArthAH jhva / gaNasya 'gacchasya' / 'caturvidhAM' asthimAMsatvagromabhedaizcaturdhA / pakSe-azanapAnavastrapAtra-rUpAm / 'aGgamardAH' dehamardanakarA: / 'kSamAbhartuH' rAjJaH / 'saMvAhanAM' aGgamardanAm / pakSe-nirvahaNAm / 'lakSapAkaiH tailaiH' lakSauSadhapAkena nirvRttaiH tailaiH / 'vyadhuH' kurvanti sma / kathambhUtaiH lakSapAkatailaiH ? 'karNaprINanavacanairiva' zrutiramyavacobhirikha / 'darzanAnandaiH' darzanaM AnandarUpaM yeSAM taiH / 'pariNAmamanoharaiH' phalamadhuraiH // 148 // 149 // snAnIyagandhacUrNenA-paninyastailasambhramam / paramArthopadezena, te pUrvamiva saMstavam // 150 // 'paramArthopadezena' tattvopadezena / 'pUrvaM saMstavamiva' pUrva-kAlInaM paricayamiva / 'te' aGgamardakAH / pakSegItArthamunayaH / 'snAnIya-gandhacUrNena' snAnArhagandhavAsena / "tailasambhramaM' tailasaMsargam / 'apaninyuH' marmAjuH / / 150 // satasa8RSR88RSONASRSASASASRSASASNA // 182 //
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERERE bhRGgArairyamunA- gaGgA-rUpairddhidhA tridhA jalaiH / snAnapIThe maNisvarNa-maye te tamasistrapan // 151 // 'maNisvarNamaye' ratnakanakamaye / 'snAnapIThe' majjanAsane / 'bhRGgAraiH ' kalazaiH / 'dvidhA' dviprakAreNa / 'yamunAgaGgArUpaiH' kAlindIjAhnavIrUpaiH / 'tridhA' puSpodaka- gandhodaka-zuddhodaka-bhedaiH / jalaiH / 'te' aGgamardakAH / 'taM' rAjAnam / 'asisnapan' strApayanti sma // 151 // zreNikasya mudrA kUpe patitA tadA'bhiSuNvatastasya mudrA kUpe'patadrayAt / vanitA durvinIteva, kopATopavazaMvadA / / 152 // 'tadA' tsminnvsre| 'kopATopavazaMvadA' rossaaveshvshiibhuutaa| 'durvinItA vanitA iva' kulaTA strI iva / 'abhiSuNvataH ' snAnaM kurvataH / 'tasya' rAjJa: / 'mudrA' hastAGgulyA uurmikaa| 'kUpe' avtte| 'rayAt' vegAt / 'apatat' patitA // 152 // galitenAGgulIyena, jAGgulIyapadena vA / suvarNAtizayADhyena, narendraH prApa jihyatAm // 153 // 'suvarNAtizayADhyena' kanakA''dhikyA''Dhyena / jAGgalIyapakSe-suvarNai: pradhAnAkSaraiH, ADhyena / 'galitena' patitena / pakSe-smRtibhraSTena vismRtena / 'jAGgulIya-padena vA' jAGgulIyavidyApadena iva / atra 'vA' ivArthe / 'narendraH' zreNikanRpaH / pakSe- gAruDikaH / narendrazabdaH gAruDikArtho'pi vartate / 'jihyatAM' viSAdaM prApa / / 153 // tapasvinamivAlokya, mudrAbhraMzAdanIdRzam / vizAmIzaM didezAtha, dAsIM bhadrA vinidradhIH // 154 // atha / 'mudrAbhraMzAt' UrmikApAtAt / 'anIdRzaM' anitthambhUtam asvasthamityarthaH / 'tapasvinamiva' varAkamiva / KER caturthaH prakramaH / / 183 //
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERER 'vizAmIzaM' rAjAnam / 'Alokya' dRSTvA / 'vinidradhIH' vinidrA apramattA dhIH matiH yasyAH sA / dideza - Adizati sma // 154 // bhadrA / dAsIM tadA''jJayA tayA toye, prayogAdapakarSite / mudrAratnamayatnena, bhUpaH kUpAntaraikSata // 155 // 'tadAjJayA' bhadrAdezena / 'tayA' dAsyA / 'prayogAt' yantraprayogAt / 'toye' kUpasthe jale / 'apakarSite' apanIte bahiSkRte / 'bhUpaH' rAjA zreNika: / 'kUpAntaH' kUpamadhye / 'mudrAratnaM' aGgulIyam / 'ayatnena' prayAsaM vinA / ' aikSata' pazyati sma // 155 // grAmyaM paureSu sUreSu, bhIruM dhaniSu nirdhanam / mUrkha sudhISu tanmene, bhUSaNeSu gataprabham // 156 // 'paureSu' nAgarikeSu / 'grAmyaM' grAmINam / 'sUreSu bhIruM' vIreSu kAtaram / 'dhaniSu nirdhanaM' zrImatsu daridram / 'sudhISu mUrkha' vidvatsu mUrkham / tadvat / 'bhUSaNeSu' kUpastheSu alaGkAreSu / 'tat' aGgulIyakam / 'gataprabhaM' kAntihInam / 'mene' manyate sma // 156 // AsInmahIdhare lInA, yA kAntijalavAhinI / sormikA normikASThAma- pyA''pAlaGkArasAgare // 157 // 'mahIdhare' rAjJi / pakSe parvate / 'lInA' sthitaa| yA 'kAntijalavAhinI' kAntirasamayI nadI / AsIt / 'sA UrmikA' aGgulIyakam / 'alaGkArasAgare' bhUSaNasamudre / 'UrmikASThAmapi' kallolakakSAmapi / 'na Apa' na prAptA // 157 // dAsIM prAha mahIpAlaH, kimayaM bhUSaNoccayaH / sA'vadaddeva ! sadbhUtaM zrUyatAM bhuvanAdbhutam // 158 // 'mahIpAlaH pRthvIzaH zreNikaH / dAsIM prAha- pRcchati / kiM katham / ayaM bhUSaNoccayaH alaGkAra-samUhaH ? R&R caturthaH prakramaH / / 184 //
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 'sA' dAsI / avadat / 'deva' he rAjan ! / 'bhuvanAdbhutaM' bhuvane jagati adbhutaM AzcaryarUpam / 'sadbhUtaM' satyam / 'zrUyatAM' nizamyatAm // 158 / / devA dAsA dazAsyasya, zrIrAmasyArNavaH sthalam / nalasyeva raviH sUdo, yAcakaH zrIpatirbaleH // 159 // evaM nRdevadeveSu, devadeveSu durghaTam / kalyANamapi nirmAlya-metannetarmamezituH // 160 // 'dazAsyasya' rAvaNasya / 'devAH' surAH / 'dAsAH' sevakAH / zrIrAmasya / arNavaH' samudram / 'sthalaM' sthalasamo'bhUt / nalasya iva raviH sUryaH 'sUdaH' sUpakAraH / 'baleH' balirAjasya / 'zrIpatiH' viSNuH / 'yAcakaH' mArgaNaH // 159 // evaM 'nRdeva-deveSu' narapuGgavamukhyeSu cakriSu / 'devadeveSu' indreSu api / 'durghaTaM' duHzakam / 'netaH' he svAmin ! mama Izitu:svAminaH / 'kalyANamapi' suvarNamapi / 'nirmAlyaM' upabhogA'yogyaM vyarthaM bhavati iti zreNikaM prati dAsI-vacanam // 160 // na mAlyamapi nirmAlyaM, svargiNAM kiM punarvasu ? / vidhUya savadhUkena, yadanena vimucyate // 161 // yadetatsavadhUkasya, janakenopanIyate / tat panIpatyate kUpe'pamAnAdiva bhUSaNam // 162 // 'svargiNAM' devAnAm / 'mAlyamapi' sragapi / 'na nirmAlyaM na upabhogA'yogyaM bhavati / kiM puna: vasu-dravyam ? yad 'anena' zAlibhadreNa / 'savadhUkena' sabhAryeNa / 'vidhUya' niSkAsya / 'vimucyate' parihIyate // 161 // yat etat / 'savadhUkasya' sapatnIkasya zAlibhadrasya / 'janakena' gobhadra-devena / 'upanIyate' preSyate / 'tat' tasmAt / 'apamAnAdiva' mAnabhaGgAdiva / 'bhUSaNaM' alaGkArajAtam / 'kRpe' avaTe / 'panIpatyate' bhRzaM patati / ahaM gobhadradevadatto'smi / mamaivaMvidhaH apamAna: ? iti nirvedAt alaGkAraH kUpe patati iti bhAvaH // 162 // 828282828282828282828282828282828482 // 185 //
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha: prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 zAleH parimalairevaM, rAjJo'bhUdAzitambhavaH / alamanyena kenApIti manye sa ziro'dhunot // 163 // evam / 'zAleH' zAlibhadrasya / pakSe-zAlipAkasya / 'parimalaiH' sugandhipadAthaiH mardanaM vibhUtidarzanaM ityAdikaiH parimalarUpaiH / zAlipAkapakSe-sugandhaiH / 'rAjJaH' zreNikasya / 'AzitambhavaH' tRptiH / 'abhUt' jAtA / 'anyena' prenn| 'kenA'pi' vibhUtyAdinA / pakSe-miSTAnnAdikena / 'alaM' kRtam / iti kathayitumiva / 'saH' rAjA / 'ziraH' mastakam / 'adhunot' akampayat / ityahaM manye / dhunoti eva zira: tRptaH janaH adhikAhAra-grahaNavelAyAm / atra rAjJaH zira: kampaH vastutaH AzcaryeNa jAtaH // 163 // sudhI vallabhaH zAle-rbhogasUtraM mahArthayuk / varNADhyamazrutaM pUrvaM, vyAcikhyAsuracintayat // 164 // 'zAleH' zAlibhadrasya / 'bhogasUtraM' bhogavilAsam / paNDitapakSe-siddhAntam / 'vyAcikhyAsuH' kathanecchu: / pakSevyAkhyAnaM kartukAmaH / 'sudhIH' nirmalamatiH / pakSe-vidvAn / 'bhUvallabhaH' rAjA / 'acintayat vicArayAmAsa / kathambhUtaM. sUtram ? 'mahArthayuk' mahAn arthaH-dravyaM tena yuktam / pakSe-mahatA arthena yuktam / 'varNADhyaM' varNaiH rUpaiH varNikAbhiH vA ADhyam / pakSe-akSarADhyam / 'pUrvaM' prAk / 'azrutaM' anAkaNitam // 164 / / asya pRthvIdharebhyo'pi, puNyaM merurivoccakaiH / mAmaya'zriyau yasyo-patyakA'dhityakAzraye // 165 // 'asya' zAlibhadrasya / 'pRthvIdharebhyo'pi' nRpebhyo'pi / merupakSe-parvatebhyo'pi / meruH iva / 'uccakaiH puNyaM' unnataM sukRtamasti / 'yasya' puNyameroH / 'upatyakA'dhityakAzraye' adhobhAge uparitanabhUbhAge ca / 'adhityako bhUmi: syAdadhobhUmirupatyakA' iti haimyAm / 'mAmavaMzriyau' manuSyadevalakSmyau sta: / meroradhastanabhAge manuSyazrIrasti, tatra satasa8RSR88RSONASRSASASASRSASASNA // 186 //
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282882 8282828282828282828282828282 yugalikAdimAnavAnAM vAsAt / uparitanabhAge ca devazrI: tatra devAnAmAgamanAt nivAsAcca / evaM zAlirapi mA'martyazrIbhoktA asti ityarthaH // 165 // vayaM hayapriyAH sthAnabhraSTA yaddalanAdikam / sahAmaH sarvazasyeSu, paraM zAlina khaNDyate // 166 // vayam / 'hayapriyAH' hayAH azvA: priyAH yeSAM te rAjAnaH / dhAnyapakSe yavAH / 'yavo hayapriyaH' iti haimyAm / OM 'yat' yasmAt / 'sthAnabhraSTAH' rAjyarakSArthaM itastata: bhramaNAt sthAnabhraSTAH / 'dalanAdikaM' rAjyanAzAdikam / pksse-dlnm| 'sahAmaH' titikSAmahe / 'paraM' parantu / 'sarvazasyeSu' sarvaprazasyeSu puruSeSu / pakSe-samastadhAnyeSu / 'zAliH' zAlibhadraH / pakSe-zAlivrIhiH / 'na khaNDyate' na bhrazyate / pakSe-na khaNDyate / sahante hi sthAnabhraSTAH rAjAnaH yavAdidhAnyAni ca dalanApamAnAdikam / kintu zAlibhadraH zAlivrIhirvA na khaNDyate kvApi // 166 // nAlIkaM zAlirevAyaM, zasyazrINAM ziromaNiH / yasya rAjazukAH puNya-kaNebhyaH spRhayantyaho // 167 // 'na alIkaM' na asatyam / 'zasyazrINAM' prazasyalakSmINAm / dhAnyapakSe dhAnyalakSmINAm / 'ziromaNiH' mukhyaH / 'ayaM zAli: eva' zAlibhadraH eva / pakSe-zAlivrIhiH eva / yasya / 'puNyakaNebhyaH' puNyAMzebhyaH / pakSe-pavitradhAnyebhyaH / 'rAjazakAH' rAjAnaH / pakSe-zukavarAH / aho Azcarye / 'spRhayanti' icchanti / / 167 / / tasmAdakasmAdasmAkamapi zAlivilokanAt / jajJe kRtArthatA manye, jinamUrterivekSaNAt // 168 // 'tasmAt' tatkAraNAt / 'akasmAt' pUrvamacintanAt / asmAkamapi / 'jinamUrteH' IkSaNAt iva' arhtprtimdrshnaadiv| 'zAlivilokanAt' zAlibhadradarzanAt / 'kRtArthatA' kRtakRtyatA / 'jajJe' jAtA / iti manye // 168 // 828282828282828282828282828282828482 // 187 //
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 athaivaM vismitaM bhadrA, kalpadrumaphalaiH kalaiH / AhArairamRtasyevA-dhyAhArai devanirmitaiH // 169 // vahnipAkaidhUmapAkaiH, sUryapAkairdvipAkimaiH / citrIyamANaM kSoNIzaM, grAmyamAravavat pure // 170 // divyairnavyairalaGkArairmAlyairgozIrSacandanaiH / vAsobhiH saparIvAraM, sAdaraM samatUtuSat // 171 // (vizeSakam ) atha / evaM' vibhUtidarzanena / 'vismitaM' AzcaryayuktaM nRpam / bhadrA / kalaiH' madhuraiH / 'kalpadrumaphalaiH' surataruphalaiH / 'amRtasya iva' sudhAyA: ivA 'adhyAhAraiH' kSepaiH / 'AhAraiH' devanirmitaiH bhojanaiH // 169 // 'vahnipAkaiH' vahninA pacyante iti vahnipAkaiH / 'dhUmapAkaiH' dhUmaiH pacyante iti dhUmapAkaiH / 'sUryapAkaiH' sUryeNa pacyante iti sUryapAkaiH / 'dvipAkimaiH' vahni-sUryAtapa-pAcitaiH dvipAkimaiH / 'pure' nagare / 'grAmyamAravavat' grAmya: grAmINa: mArava: maru dezIyajana: tadvat / 'kSoNIzaM' nRpam / 'citrIyamANaM' Azcaryamanubhavantam // 170 / / 'divyaiH' paramaiH / 'navyaiH' navInaiH / 'alaGkAraH' bhUSaNaiH / 'gozIrSacandanaiH' haricandanaiH / 'vAsobhiH' vastraiH / 'saparIvAraM' parivArasahitaM nRpam / 'sAdaraM' AdarapUrvakam / 'samatUtuSat' toSayAmAsa // 171 // zreNikasya svasthAne gamanamtuGgaraGgaracanA taraGgiNIpUragauravatarattarAntaraH / prAMzumAzu magadhakSitipatiH, saudhazailazikharAgramagrahIt // 172 // 'tuGgaraGgaracanA-taraGgiNI-pUragaurava-tarattarAntaraH' tuGgo yo'sau raGgaH harSaH tasya racanA saiva nadI tasyAH pUraH tasya gauravaMgurutvaM tatra 'tarattaraM'-atitarat antaraM hRdayaM yasya saH / 'magadhakSitipatiH' magadhasamrAT zreNikaH / 'Azu' zIghram / 'prAMzuM' 828282828282828282828282828282828482 // 188 //
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ catarthaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 unnatam / 'saudhazailazikharAgraM' prAsAdaparvatazikharAgrabhAgam / 'agrahIt' jagrAha / zAlibhadraprAsAde harSanadIpUre taran zreNikaH svasaudhaparvataM jagrAha / svaprAsAdaM prati gataH ityarthaH / rathoddhatAvRttamidam / 'rAnnarAviha rathoddhatA lagau' iti tallakSaNAt / / 172 / / saukhyAnAmuSayeva bhogakalayA, pANaukRtaM prauDhayA, baddhaM bANanibhena mohavibhunA, premAhipAzairbhRzam / ullaGghya smara-vahni-vapra-valayaM, mAnena nAgAriNA, zAlirmocayati sma kezava iva, svenAniruddhaM manaH // 173 // (zArdUla) 'kezavaH iva' viSNuH iva / 'zAliH' zAlibhadraH / 'svena' AtmanA / 'aniruddhaM' asaMyatam / viSNupakSeaniruddhanAmakaM kAmaputraM viSNupautram / 'manaH' cetaH / 'mocayati sma' mumoca / kathambhUtaM tat ? 'saukhyAnAM sukhAnAm / 'uSayA' prAta:kAlarUpayA bhAjanabhUtayA / pakSe-uSA anirUddhabhAryA tayA / 'prauDhayA' utkRSTayA / pakSe-prauDhastriyA / 'bhogakalayA' sukhakalayA / pakSe-bhogamadhurayA / 'pANaukRtaM' aGgIkRtam / pakSe-vivAhitam / 'bANanibhena' bANatulyena / pakSe-bANAbhidhA'sureNa / 'mohavibhunA' moharAjena / 'premAhipAzaiH' snehanAgapAzaiH / pakSe-nAgapAzaiH / 'bhRzaM' atyantam / 'baddhaM' nigaDitam / 'mAnena' garveNa / 'nAgAriNA' sarpazatruNA / 'garuDena' sauparNeyena / 'smaravahnivapravalayaM' kaamaagnidurgmnnddlm| 'upaya' atikramya / pUrva pAtAlarAjasya bANAsurasya uSayA gRhItapANi nAgapAzabaddhaM bANAsureNaiva kRtavahnivapravalayaM aniruddha pradyumnaputraM garuDavAhano mAdhavo mocitavAniti paurANikAH // 173 // zrIzAlicarite dharma-kumArasudhiyA kRte / zrIpradyumnadhiyA zuddhe, caturthaH prakramo'bhavat // 174 // satasa8RSR88RSONASRSASASASRSASASNA // 189 //
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam iti zrIkacchavAgaDadezoddhArakatapAgacchAcAryazrIvijayakanakasUri-praziSyAcArya vijayakalApUrNasUrijI-ziSya munizrI kalAprabhavijayajI (A. vijaya kalAprabhasUrijI)-ziSya munizrI (paMnyAsazrI) mukticandra vijayajI-ziSya munizrI (paMnyAsazrI) municandravijayaviracitAyAM zrIzAlibhadra mahAkAvyasya sAnuvAdaTIkAyAM caturthaH prakramo'bhavat / 8282828282828282828282828282828282 iti zrIzAlibhadrakAvye zrIzreNikAgamanavarNano nAma caturthaH prakramaH / / 82828282828282828282828282828282888 // 190 //
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ // atha paJcamaH prakramaH // pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 zAleH puNyakaNazreNiH, kiM gaNeyAH kathaJcana / idamIyaH paraM mAna-mahimA paribhAvyatAm // 1 // 'zAleH' zAlibhadrasya / dhAnyapakSe-zAlivrIhe: / 'puNyakaNazreNiH' puNyAMzAvalI / pakSe-pavitrakaNamAlA / kiM kthnycn| 'gaNeyAH' gaNayituM zakyA: ? naivetyarthaH / gayahRdayAdayaH // (uNA-370) // iti eye gaNeyaM nipAtyate / yad vAcaspati:-'gaNanIyaM tu gaNeyam' iti / 'paraM' parantu / 'idamIyaH' asya ayam idamIyaH / 'mAna-mahimA' gaurakhamahimA / pakSe-pramANamahimA / 'paribhAvyatAM' vicAryatAm // 1 // rAjAlokAt kilodvele, zAlervairAgyasAgare / mAmartyazriyau gaGgA-sindhU vairasyamIyatuH // 2 // 'rAjAlokAt' zreNikadarzanAt / sAgarapakSe-candra-darzanAt / kilaH nizcaye / 'udvele' uccA: velA: taraGgAH yasmin tasmin / 'zAleH' zAlibhadrasya / vairaagysaagre| 'mAmartyazriyau' manuSyadevalakSmyau / 'gaGgAsindhU' tannAmnyau nadyau / 'vairasya' kSAratArUpAM virasatAm / 'IyatuH' prApatuH // 2 // mahAmAtreNa tenA'tha, mAno'yaM gandhasindhuraH / vairAgyaraGgasindUra-pUraiH zrRGgArito babhau // 3 // atha / 'mahAmAtreNa iva' hastipakena iva / 'tena' zAlibhadreNa / 'ayaM mAnaH gandhasindhuraH' mAnarUpa: gndhhstii| 'vairAgyaraGgasindUrapUraiH' viraktiraGgasindUra-pravAhaiH / 'zrRGgAritaH' maNDitaH / 'babhau' bhAti sma // 3 // ARRARAUAYA8A82828282828282888 // 191 //
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 zAlibhadrasya mantraNAindriyendreNa manasA, sa vivekabRhaspatiH / Aluloce catuSkarNaM, mohadaityAbhiSaNane // 4 // 'mohadaityAbhiSaNane' yuddhArthaM mohAsurAbhimukhagamane / senayA saha vairiNAmabhimukhagamanaM abhissennnm'| 'vivekabRhaspatiH' yogyAyogyavibhAge suragurusamaH / 'saH' zAlibhadraH / 'indriyendreNa' indriyANAM indreNa nAthena / pakSe-devendreNa / 'manasA' cetasA saha / 'catuSkarNa' catuSkarNA AlocanA kila dvayoH puruSayoH bhavati tayoH catvAraH eva karNAH bhavanti / anyena zrutA''locanA vinazyati / yaduktam - 'SaTkarNo bhidyate mantraH, catuSkarNo na bhidyate' / 'Aluloce' mantraNAM cakAra // 4 // prAtarmaGgalatUryANi, pauraiH sAdhAraNAnyaho / prasAdavittakairbhojyaM, turaGgA mandurAnaraiH // 5 // yAmikaiH kalavidvezca, prAsAdAH zikharANyapi / paraM mameti sattaiva, rAjJAmapi sukhAvahA // 6 // evaM sthite'pi yadyanya-svAminA zrIradhiSThitA / tadA dRgasti nIrogA, tAraiva punarAvRtA // 7 // 'aho' Azcarye / 'prAta:' prabhAte / 'maGgalatUryANi' maGgalavAditrANi / 'pauraH' nAgaraiH / 'sAdhAraNAni' zrotuM saamaanyaani| 'prasAdavittakaiH' kRpApAtraiH / 'bhojyaM' annaM bhoktuM sAdhAraNam / 'mandurAnaraiH' azvazAlApuruSaiH / 'turaGgAH' | azvAH sAdhAraNAH // 5 // 'yAmikaiH' prAharikaiH / 'kalaviGkaH' caTakapakSibhiH / caH samuccaye / 'prAsAdAH' rAjabhavanAni / 'zikharANi api' candrazAlAdIni api sAdhAraNAni / 'paraM' parantu / 'mama iti sattA eva' adhikAra-bhAvanA eva / rAjJAmapi sukhAvahA bhvti| maGgalatUryANi, miSTAnnabhojanam, azvArohaNam, prAsAdavasanam, ityAdikAni sAdhAraNajanAH api prApnuvanti / asminnarthe rAjJAM kA vizeSatA ? kintu 'idaM sarvaM mama' iti mamatAbhAvanaiva rAjJAmapi sukhadA bhavatItyartha: satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 192 //
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 // 6 // "evaM sthite'pi' sarvasAdhAraNe sukhe labdhe'pi / 'yadi' cet / 'anyasvAminA' paranAthena / 'zrIH' lakSmIH / 'adhiSThitA' aayttiikRtaa| tadA / 'dRg' nayanam / 'nIrogA' rogarahitA / asti / kintu / 'tArA eva' kanInikA eva / punaH / 'AvRtA' AcchAditA asti / kiM tayA dRzA yasyAstAraivopahatA syAt ? mudhaiva sA dRgityarthaH // 7 // puSpamAlA: parAghrAtA, nArhanti marutAM yathA / manasvinAM parAyattA, vittA api tathA zriyaH // 8 // 'parAghrAtAH' 'paraiH' anyaiH 'AghrAtA:' ghrANaviSayIkRtAH / 'puSpamAlA:' kusumasrajaH / yathA / 'marutAM' devAnAm / 'na arhanti' na yogyAH bhavanti / tathA / 'vittA api' vikhyAtAH api / 'zriyaH' lakSmyaH / cet 'parAyattAH' parAdhInAH santi tarhi / 'manasvinAM' svAbhimAnAnAM na arhanti // 8 // nRsiMhA na samIhante, bhakSyaM kakSIkRtaM paraiH / svIkurvanti tu goSThazvAstatkRtvA vigrahAgraham // 9 // 'paraiH' kakSIkRtaM' anyaiH sviikRtm| bhakSyaM khAdyaM vastu / nRsiMhA' narottamAH siMhAzca / na samIhante' necchanti / goSThazvAH' svasthAnasthA: paradveSiNo janAH, goSThe zvAnaH iva / 'svasthAnastha: paddheSI' iti haimyAm / pakSe-goSThe-gosthAne sthitAH zvAnaH / 'tu' kintu / 'tat' bhakSyam / 'vigrahAgrahaM' vigrahasya yuddhasya Agraham / kRtvA' vidhAya / / 'svIkurvanti' aGgIkurvanti // 9 // hemApyekAhabhuktaM ce-nirmAlyaM parikalpyate / dhruvaM tadIza-nirmAlya-mevAmUrmama sampadaH // 10 // 'ekAhabhuktaM' ekadinaprayuktam / 'hemA'pi' suvarNamapi / 'cet' yadi / 'nirmAlyaM' bhoktumayogyam / 'parikalpyate' gaNyate / 'tat' tasmAt / 'dhruvaM' nizcitam / amUH mama / 'sampadaH' vibhUtayaH / 'IzanirmAlyameva' zreNikanRpanirmAlyaM mahAdevanirmAlyaM caiva santi // 10 // satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 193 //
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 nAhaM tiSThApayiSye tat, puNyakozaM vikAzidhIH / jigISuriva vijJAtai- gairubhayacetanaiH // 11 // 'tat' tasmAt / 'jigISuriva' zatrujayecchuriva / zAlibhadro mohazatrujigISureva / "vikAzidhIH' vikasitamatiH / aham / 'ubhayacetanaiH' ubhayA mama mohasya cApi cetanA yeSu taiH / jigISupakSe-zatrupakSa-svapakSobhayapuruSaiH ityevam / / 'vijJAtaiH' viditaiH / 'bhogaiH' saMsArasukhaiH / 'puNyakozaM' sukRtanidhim / pakSe-pavitranidhim / 'na tiSThApayiSye' nAhaM sthApayitaM samIhiSye / atra 'tiSThApayiSiSye' itirUpamacitaM pratibhAti / nahi sthApayati ko'pi zatrujanapAveM dhananidhim / zAlipakSe'pi mohazatrupakSIyabhogapAveM svapuNyanidhi sthApayituM zAlibhadro necchati // 11 // yatrAntarbhUtyatAduHkhaM, sukhacchAyA bahiSpunaH / taiH svagairapyalaM tAmrasuvarNAbharaNaprabhaiH // 12 // 'yatra' svarge / 'antarbhUtyatAduHkhaM' madhye sevakatvakaSTam / bahiH puna / 'sukhacchAyA' sukhabhrAntiH / 'taiH tAmrasuvarNAbharaNaprabhaiH' tAme'pi-tAmrAbharaNe'pi suvarNAbharaNAnAM prabhA yeSu taiH / 'svagairapi alaM' devalokairapi paryAptam // 12 // rAjasarpaH prasarantaM, yakaM jegilyate'nizam / dhigaho bhogilokaM taM, sakarNatvanirAkRtam // 13 // 'yakaM' yaM bhogilokam / pakSe-nAgalokaM pAtAlalokam / 'prasarpantaM' gacchantam / 'anizaM' sadA / 'rAjasarpaH' rAjavaraH / pakSe-ajagaraH / 'jegilyate' bhRzaM gilati / 'aho' Azcarye / 'taM sakarNatvanirAkRtaM' dakSatvarahitam / pkssekrnnrhitm| sarpasya dRkkarNatvAt / 'bhogilokaM' vilAsijanam / pakSe-sarpalokam / dhigastu // 13 // taM mantraM sAdhayiSyAmi, seviSye devatAM ca tAm / Anando rAjamAndyena, na bandIkriyate yathA // 14 // ARRARAUAYA8A82828282828282888 // 194 //
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 taM mantraM sAdhayiSyAmi-siddhaM kariSyAmi / tAM ca devatAM-devam / atra devAt tal 7 / 2 / 162 // iti svArthe talpratyayaH / 'seviSye' ArAdhayiSyAmi / yathA mama / 'AnandaH' pramodaH / 'rAjamAndyena' nRpamauryeNa / pakSe-kSayarogeNa / 'na bandIkriyate' na kArAgRhe kSipyate // 14 // dharmaghoSasUrINAmAgamanamtadeva bhava-bhaGgAya, mAnase sampradhArite / kalyANamitramabhyetyAkasmAttasmai vyajijJapat // 15 // tat evaM upryuktvicaarnnyaa| 'bhavabhaGgAya' saMsArocchedAya / 'sampradhArite' nirNIte / 'mAnase' cetasi sati / 'akasmAt' tatkAlam / kalyANamitraM' kalyANakAri-suhRt / abhyetya' Agatya / tasmai' shaalibhdraay| 'vyajijJapat' jJApayati sma / / 15 / / zrIdharmajayayAtrAyAM, mUrtaM maGgalamadbhutam / zaGkhaghoSa ivAtrAgAt, dharmaghoSagaNezvaraH // 16 // 'zrIdharmasya' zrIdharmabhUpasya / 'jayayAtrAyAM' vijayaprayANe / 'adbhutaM' AzcaryarUpam / 'mUrta' mUrtimat / 'maGgalaM' zubham / 'zaGkhaghoSaH iva' kambunAdaH iva / 'dharmaghoSa gaNezvaraH' dharmaghoSanAmA gaNezvara: AcAryaH / 'atra' raajgRhngre| 'AgAt' AgataH // 16 // ekamunmAthitA kAmaM, kekikekAyitaM param / jAte rasavatIpAke, priyAtithisamAgamaH // 17 // grAmAntaraM pratiSThAsoH, samarthA sArthasaGgatiH / prauDhapotAdhirUDhasya, pavanasyAnukUlatA // 18 // yadayaM mama dharmecchormahecchagurusaGgamaH / bhadrA'GgabhUstadA bhadrA'GgabhUrevamabhAvayat // 19 // ARRARAUAYA8A82828282828282888 // 195 //
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERER 'ekaM' prathamaM tAvat / 'kAmaM' atyartham / 'unmAthitA' kAmAviSTA bAlA / 'paraM' dvitIyam / 'kekikekAyitaM' mayUradhvaniH abhavat / 'rasavatIpAke jAte' bhojane siddhe / 'priyAtithisamAgamaH ' priyasya iSTasya atitheH samAgamaH Agamanam // 17 // 'grAmAntaraM' anyagrAmam / 'pratiSThAso: ' prasthAtumicchukasya janasya / 'samarthA' kSamA / 'sArthasaGgatiH' saarthmiilnm| 'prauDhapotAdhirUDhasya' mahApravahaNAdhirUDhasya / 'pavanasya' vAyoH / anukUlatA // 18 // yat / 'dharmeccho:' dharmasya iccho: / mama / 'mahecchagurusaGgamaH' udAragurumIlanam / abhavat / 'evaM' uktaprakAreNa / 'bhadrAGgabhUH' kalyANakAraNasthAnam / 'bhadrAGgabhU:' bhadrAputraH zAlibhadraH / abhAvayat' acintayat // 19 // turaGgamavimAnena, vimAneneva raMhasA / vimAnenasamazrIkaH, sa vimAnena cetasA // 20 // jJAna-darzana-cAritra- dugdha - dadhyAjya kAmyayA / dharmaghoSamivAcArya, dharmaghoSamupasthitaH // 21 // 'raMhasA' vegena / 'vimAnena iva' vimAna tulyena / 'turaGgamavimAnena' azvavAhanena / 'vimAnenasamazrIkaH' vimAnasya inaH svAmI indraH tasya samA zrIH yasya saH / 'vimAnena' vigato mAno yasmAt tena cetasA' manasA // 20 // 'jJAna-darzana- cAritra dugdhadadhyAjyakAmyayA' jJAna- darzana - cAritrANi eva kramazaH dugdhadadhighRtAni teSAM kAmyayA vAJchayA / 'dharmaghoSamiva' dharmagorasanivAse ghoSatulyaM gokulatulyam / 'ghoSastvAbhIrapallI syAt' iti haimyAm / 'dharmaghoSaM AcAryaM' gharmaghoSanAmakaM sUrim / 'upasthitaH ' samIpaM gataH // 21 // praNamyopAvizaddatvA, vinayAgastyadakSiNAm / kalyANadakSiNAM puNya-dakSiNAM triH pradakSiNAm // 22 // 'praNamya' prakarSeNa natvA / 'vinayAgastyadakSiNAM' vinayaH eva agastyarSiH tasya nivAsAya dakSiNadiksamAnAm / | CRERERED paJcamaH prakramaH / / 196 / /
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 82828ksa 8282828282828282828282828282 agastyarSeH dakSiNadig nivAsasthAnamiti paurANikAH / 'kalyANadakSiNAM' kalyANadAtrIm / 'puNyadakSiNAM' puNyAnukUlAm / 'triH' trivAram / pradakSiNAm / 'datvA' kRtvA / 'upAvizat' upaviSTaH // 22 // saddharmalakSaNA: sUriH, sudhAyA iva lakSaNAH / mithyAvilakSaNA vAcaH, prAha harSAvilakSaNAH // 23 // 'sUriH' dharmaghoSAcAryaH / 'saddharmalakSaNAH' saddharmasya lakSaNAni yAsu tA: (vAcaH) / 'sudhAyAH iva lakSaNAH' amRtasadRzyaH / atra abhrAdibhyaH 7 / 2 / 46 / / ityanena matvarthIyaH a: pratyayaH / 'mithyAvilakSaNAH' mithyAtvaviparItAH / 'harSAvilakSaNAH' harSeNa AtmAnandena Avila: vyAptaH kSaNaH samaya: yAsu tAH / 'vAcaH' vacanAni / 'prAha' vadati // 23 // tathAhibhavyAH ! bhavAhave navya-zIlasannAhazAlinaH / sadAgamAzirastrANAH, saMyamAzvasamAzritAH // 24 // AdAya darzanajJAnAcArazalyatrayaM kare / vijayadhvaM kSaNAmoharAgadveSadviSatrayam // 25 // 'bhavyAH' he bhavyAtmAnaH ! / 'bhavAhave saMsArasanAme | 'navyazIlasannAhazAlinaH' navabrahmacaryakavacadhAriNaH / 'sadAgamazirastrANA:' susiddhAntazIrSaNyAH / 'saMyamAzvasamAzritAH' cAritraturaGgAdhiSThitAH // 24 // 'kare' haste / 'jJAnadarzanAcArazalyatrayaM' ratnatrayIrUpaM trizalyam praharaNavizeSam / 'AdAya' gRhItvA / 'kSaNAt' sadyaH / 'moharAgadveSadviSattrayaM' mohAdizatrutrayam / 'vijayadhvam' zatrUn parAjitAn kuruta // 25 // pAyaM pAyaM kaNehatya, tadetaddezanAmRtam / sa papraccha svasandeha-carcA munimacarcikAm // 26 // tad etad / 'dezanAmRtaM' vANIsudhAm / 'kaNehatya' tRpti yAvat / kaNemanastRptau / 3 / 1 / 6 / / iti gati-saMjJA / 82828282828282828282828282828282828 // 197 //
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam 'pAyaM pAyaM' abhIkSNaM pAnaM pAyaM pAyaM pItvA pItvA ityarthaH / 'khNam cA0' 5 / 4 / 49 // iti khNam, 'Ata e: kRH |4|3|53|| iti ai: AyAdeze dvitve ca rUpam / 'sa' zAlibhadraH / 'munimacarcikAM' munipuGgavam / 'svasandehacarcA' nijsNshyvicaarnnaam| papraccha' pRcchati sma // 26 // svAmibhRtyapravAho'yaM, mAnicittasaraH patan / kena satkarmabandhena, jagadbandho ! nivAryate // 27 // 'jagadbandho' he vizvabAndhava ! 'mAnicittasaraH' manasvimanojalAzayam / 'patan' Agacchan / 'ayaM svAmibhRtyapravAhaH' svAmisevakaparamparApravAhaH / 'kena satkarmabandhena' pAli-rUpeNa puNyArjanena / 'nivAryate' rudhyate // 27 // cArujJAnacatuSkADhyaH kSamAkSAmodarIvaraH / prAha zrIdharmasAmrAjyasAdhurAjaH sa rAjavat // 28 // 'cArujJAnacatuSkADhyaH' mati zrutA vadhi- mana:paryayacaturjJAnayutaH / rAjapakSe cArujJAnena nipuNatayA nirmitena catuSkena saMsthAnena ADhyaH yutaH / kSamAkSAmodarIvara: ' kSamA kSAmodarI - kRzodarI varaH patiH / pakSe dharaNIramaNIpatiH rAjA / 'zrIdharmasAmrAjyasAdhurAjaH ' zrIdharmasAmrAjye sAdhurAjaH yatipatiH / pakSe - lakSmIdharmayuta - sAmrAjye sAdhurAja: / zreSTharAjA / 'saH' dharmaghoSAcArya: / 'rAjavat' nRpavat / 'prAha' kathayati // 28 // vizAlakamalAkeli-catuHzAlasya zAlate / ayamantarmukhaH praznastavaivAntaH sphurattaraH // 29 // 'vizAlakamalAkelicatuHzAlasya' vizAlalakSmIkrIDArthaM catuHzAlatulyasya / tava / evaH avadhAraNe / 'antaHsphurattara: ' hRdaye atizayena sphuran / 'ayaM antarmukhaH' antaraGgaH / 'praznaH' pRcchA / 'zAlate' zobhate / svAmisevakabhAvanirodhecchArUpaH praznaH tvAdRzasya bhogazAlinaH eva zobhate, na sAmAnyajanAnAmiti bhAvaH // 29 // KER SEREREDER paJcamaH prakramaH / / 198 / /
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 saGgatyAgasamuttuGgakASThAsaktasudhImRdA / cAritra-setubandhena, sahasA sa nivAryate // 30 // 'saGgatyAgasamuttuGga-kASThAsaktasudhImRdA' saGgatyAgaH eva samuttuGga mahadyat kASThaM tena AsaktA-lagnA sudhI:-zobhanA buddhiH eva mRt-mRttikA tayA / 'cAritra-setubandhena' sarvaviratipAlikaraNena / 'saH' svAmibhRtyapravAhaH / 'sahasA' sapadi / 'nivAryate' rudhyate // 30 // mahAskandhAH kadarthyante, punnAgA rAjakuJjaraiH / kSamAbhRtsu punasteSAM, dantabhaGgaH prasaGgavAn // 31 // 'mahAskandhAH' mahAMsA: / vRkSapakSe-mahAskandhabhAgAH / 'punnAgAH' zreSThapuruSAH / pakSe-surapaNikAkhyA: vRkSavizeSAH / 'rAjakuJjaraiH' rAjamukhyaiH zreNikAdikaiH / pakSe-gajavaraiH / 'kadarthyante' pIDyante / 'teSAM' rAjakuJjarANAm / 'kSamAbhRts' parvateSu / pakSe-muniSu / 'punaH' parantu / 'dantabhaGgaH' radanadalanam / 'prasaGgavAn' prAsaGgika : / gajendrAH vRkSAn pIDayanti, na tu parvatAn / tathA rAjAnaH sAmAnya-janAn pIDayanti, na tu munIn ityarthaH // 31 // pRthagrUpaM sukhaM dugdhaM, rAjahaMsairvivicyate / jaDebhya: sudhiyastvekarUpaM na prazamAmRtam // 32 // 'jaDebhyaH' mUrkhebhyaH / haMsapakSe-jalebhyaH, DalayoraikyAt / 'pRthagrUpaM' viviktam / 'dugdhaM' dhanarUpaM dugdham / pakSepaya: / 'rAjahaMsaH' nRpaiH / pakSe-haMsaiH / 'sukhaM' sukhapUrvakam / "vivicyate' pRthakkriyate / 'tu' parantu / 'sudhiyaH' | zobhanabuddheH muneH / ekarUpaM prazamAmRtaM na vivicyate / yathA haMsa: dugdhamizritajalAt dugdhaM vevekti na hyamRtam / tathA rAjA jaDajanebhyaH dhanaM sukhaM gRhNAti, na tu sudhImunibhya: prazamAmRtamiti bhAvaH // 32 // nirvApyante ca tApyante, rAjahaMsairjalAzayAH / samatA svargagaGgA tu, na teSAM karagocare // 33 // 8282828282828282828282828282828888 // 199 //
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 'rAjahaMsaiH' rAjavaryaiH / pakSe-candrasUryaiH, rAjA-candraH haMsa:-sUryaH taiH / 'brano haMsazcitrabhAnuH' iti haimyAm / 'jalAzayA' jaDAzayAH mUrkhAH / pakSe-sarovarANi / 'nirvApyante' dhanadAnAdinA zItIkriyante / pakSe candrikayA zItIkriyante / 'tApyante' dhanagrahaNAdinA pIDyante / pakSe-bhISmAtapena uSNIkriyante / 'tu' parantu / 'samatA svargagaGgA' samatArUpA suradhunI / 'teSAM' rAjJAM rAjahaMsAnAM ca / 'karagocare' hastaviSaye daNDaviSaye vA / pakSa-kiraNagocare / na bhavati // 33 // tanmAnijanamANikyakoTikoTIra hIra ! ye / triyogakaraNaiH zuddhA, ratnatrayapavitritAH // 34 // nirdhUtadoSatritayA, guptitrikavibhUSitAH / bhUrbhuvaH svastrayIvandyAste syustribhuvanezvarAH // 35 // 'tat' tasmAt / 'mAnijanamANikyakoTikoTIrahIra' he manasvilokapadmarAgakoTimauliratna ! zAlibhadra ! 'ye' munayaH / 'triyogakaraNaiH' manovAkkAyaiH / 'zaddhAH' pavitrAH / 'ratnatrayapavitritAH' jJAnAdiratnatrayeNa pavitritAH // 34 // 'nirdhUtadoSatritayAH' nirdhUtaM nirAkRtaM doSatritayaM rAgadveSamoharUpaM yaiH te / 'guptitrikavibhUSitAH' guptitrikeNa manovAkkAyarUpeNa vibhUSitAH / 'te' sAdhavaH / 'bhUrbhuvaHsvastrayIvandyAH' UdhistiryaklokapraNamyA: / 'tribhuvanezvarAH' trilokapatayaH / 'syuH' bhaveyuH // 35 // tataH pramodamedasvI, sa manasvI jagau gurum / bhavaM mokSye mano mokSe, yokSye yauSmAkazikSayA // 36 // 'tataH' tatpazcAt / 'pramodamedasvI' harSameduraH / 'sa: manasvI' gauravazAlI zAlibhadraH / 'gurUM' dharmaghoSAcAryam / 'jagau' uvAca / he guro / 'yauSmAkazikSayA' yuSmAkamiyaM yauSmAkI tayA zikSayA / 'manaH' cetaH / 'mokSe' muktau / 'yokSye' ramayiSyAmi / 'bhavaM' saMsAraM / 'mokSye' tyakSyAmi // 36 // 82828282828282828282828282828282888 // 200 //
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERERE mAtaraM kAtarasvAntAM yAvadApRcchya vatsalAm / AgacchAmItyudIryAsau, praviveza punaH puram // 37 // 'kAtarasvAntAM' cakitacittAm / 'vatsalAM' vAtsalyamayIm / 'mAtaraM' jananIm / 'ApRcchaya' anujJApya 'yAvat' avadhidarzakamavyayam / 'AgacchAmi' 'AyAmi' iti udIrya uktvA / 'asau' zAlibhadraH / 'puna:' bhUyaH / 'puraM' rAjagRham / 'praviveza' praviSTaH // 37 // pratimAnaM vimAnasya, svaprAsAdAvataMsakam / adhyAsta dhvastasammoha-mantramaNDapasannibham // 38 // 'vimAnasya' devavimAnasya / 'pratimAnaM' pratirUpam / 'dhvastasammohamantramaNDapasannibhaM dhvastaH- naSTaH sammoha:ajJAnaM yeSAM teSAM janAnAM mantre - mantraNAyAM vicAraNAyAM maNDapasamam / 'svaprAsAdAvataMsakaM' nijottamasaudham / 'saH' zAlibhadraH / 'adhyAsta' praviSTaH // 38 // itazca dehaH sasneha, manorAjaM mahaujasam / pezalaM prAJjalIbhUya, susevaka ivAvadat // 39 // svAminnahaM svabhAvena, zItavAtAtapAkSamam / rAjazvAsAnilairdUnaM ninye bhUmiM tvayeyatIm // 40 // tadadya mama gosvAmI, paraH svAmIti dUnadhIH / mohaM sarvAbhisAreNAbhiSiSeNayiSuryadi // 41 // tanmamedaM mahAparva, vallabhaM vIramAninAm / prabhuprasAdaprArNasya, RNArNaM zodhaye'dhunA // 42 // mA jJAsIrvaikriyaM vijJa ! naivAhArakameva mAm / jAnIhyaudarikaM mAtrA - dhikamatyarthakAriNam // 43 // tadahaM sAsahiH kaSTaM, vAvahirbhAramAhitam / cAcalistava nirdezai rapakIrtI na pApatiH // 44 // KER paJcamaH prakramaH // 201 //
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam Terr bhujiSyaste yatiSye'haM, sarvArthaprAptaye tathA / labdhA yathA'hamindratvaM, gosvAmI na vyathiSyate // 45 // ( saptabhiH kulakam ) 'itazca' zAlibhadre / 'susevaka: iva' sudAsaH iva / 'prAJjalIbhUya' saralIbhUya / 'dehaH' zarIraM kartRpadam / 'mahaujasaM' mahAbalam / 'pezalaM' dakSam / 'manorAjaM' cittanRpam / 'sasnehaM' snehapUrvakam / 'avadat ' akathayat / dehaH cittaM prati kathayati iti bhAvaH // 39 // kimavadaditi darzayannAha - 'svAmin' he nAtha ! citta ! 'ahaM' dehaH / 'svabhAvena' prakRtyA | 'zItavAtAtapAkSamaM' zItalavAyusahane Atapasahane ca akSamaM asamartham / 'rAjazvAsAnilaiH' zreNikazvAsa - vAyubhi: / 'dUnaM' khinnam / 'tvayA' manasA / 'iyatIM bhUmiM dharmaghoSAcAryadezanAbhUmiM yAvat / 'ninye' 'nItaM' prApitam // 40 // 'tat' tasmAt / adya / mama / 'paraH' anyaH / 'gosvAmI' pRthvIpatiH zreNikaH / 'svAmI' nAthaH asti / iti 'dUnadhI: ' khinnamatiH / 'mohaM' mahorAjaM prati / 'sarvAbhisAraNe' sarvabalena / 'yadi' cet tvam / 'abhiSiSeNayiSuH ' vairisammukhaM yiyAsuH // 41 // tat / 'vIramAninAM' AtmAnaM vIraM manyante ityevaMzIlAH teSAm / 'vallabhaM' priyam / mama idaM mahAparva - mahotsava: / 'prabhuprasAda prArNasya' zAlibhadrasvAmikRpArUpasya prakRSTa RNasya 'RNArNaM' RNasya RNaM vyAjasahitam / 'adhunA' sAmpratam / 'zodhaye' dadyAm / dehaH cittaM prati kathayati - zAlibhadraH kila divyabhogaiH mAM parAM puSTiM nItavAn / tasmAdahaM RNArNAkrAnto'smi / yadi tvaM sahayogI syA:, tataH tat RNamahaM zodhaye ityarthaH // 42 // 'vijJa' he paMDita ! | mAM vaikriyaM vikriyAyAM bhavaM vaikriyaM vikArayuktaM yathAkAmarUpaM devadehaM vA / 'mA jJAsI:' mA avagaccha / naiva ca / 'AhArakaM' bhakSaNazIlaM AhAralabdhimaddehaM vA jAnIhi / kintu / 'atyarthakAriNaM' atyantakAriNaM mokSapuruSArthakArakaM vA / KER paJcamaH prakramaH // 202 //
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam SASASASA 8282828282828282828282828282 'mAtrAdhikaM' mAtrayA adhikaM bhadrAmAtrA vA adhikaM-vRddhi gatam / 'audarikaM' udare bhavaM audArakarIraM vA / 'jAnIhi' avabudhyasva // 43 // 'tat' tasmAt / 'ahaM' dehaH / 'kaSTaM' duHkham / 'sAsahiH' soDhA / 'AhitaM' nyastam / 'bhAraM' vIvadham / 'vAvahiH' voDhA / 'tava' manasaH / 'nirdezaiH' AdezaiH / 'cAcaliH' calitA / 'apakIrtI' janApavAde / 'na pApatiH' na patitA / 'Gau sAsahivAvahi-cAcali-pApatiH' / / 5 / 2 / 38 // iti sUtreNa yaGi dvitve, yaGlope DauM prathamAsiH, tadantA nipAtyante // 44 // tathA / 'te' tava manasaH Atmano vA / 'sarvArthaprAptaye' sakalahetusiddhaye sarvArthasiddhanAmakavimAnaprAptaye vA / 'bhujiSyaH' kiGkaraH / aham 'yatiSye' prayatnaM kariSyAmi / yathA / 'ahamindratvaM' ahaM indratvaM-svAmitvaM kalpAtItatvaM ca / 'labdhA' lapsyase / 'gosvAmI' AvayoH rAjA zAlibhadraH / 'na vyathiSyate' na vyathAM prApsyate // 45 // dehavAhamanaH-sAdi-sAGgatyamavagatya tat / sa mene bhavamAzvIna-madyazvInaM jayotsavam // 46 // 'tat' tasmAt / 'dehavAhamana:-sAdisAGgatyaM' dehavAha:-zarIrAzvaH manaH-sAdI-cittAzvavArakaH tayoH sAGgatyaM mitratAm / 'avagatya' jJAtvA / 'saH' zAlibhadraH / 'AzvInaM' azvamArga, 'AzvIno'dhvA sa yo'zvena dinenaikena gamyate' iti haimyAm / 'bhavaM' saMsAram / 'adyazvInaM' adya zvo vA bhavam / 'jayotsavaM' vijayamaham / 'mene' matavAn // 46 // zAlibhadra-bhadrayoH sambhASaNamupeyivAMsamapyAzu, taM cirAdiva vIkSitam / bhadrA'bhyetyAbhyadhAdAya-lakAmbhastallikA svayam // 47 // 'Azu' kSipram / 'upeyivAMsamapi' Agatamapi / 'cirAt' cirakAlAt / 'vIkSitamiva' dRSTamiva / satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 203 //
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 'AyallakAmbhastallikA' utkaNThAjalaTAkikA / 'raNaraNotkaNThe AyallakAratI' iti haimyAm / 'bhadrA' zAlimAtA / 'svayaM' AtmanA / 'abhyetya' Agatya / 'abhyadhAt' uvAca // 47 / / iyatIniyataM kAla-kalA: kastAta ! lambhitaH / dazAM dezo vasantazrI-mizropavanavAsinIm // 48 // 'tAta' he putra ! / 'niyataM' nUnam / 'iyatI: kAlakalAH' iyanta: samayAMzAH / 'kaH dezaH' ka: bhUmibhAga: 'vasantazrImizropavanavAsinI' madhulakSmIyuktakIDAvanasthAyinIm / 'dazAM' avasthAm / 'lambhitaH' prApitaH? yatra zAlibhadraH tatra vasantaH vilasati / iyatkAlaM kutra sthitaH iti bhadrApRcchetyarthaH // 48 / / ilAtalakalAkeli-keliH zAlirathAlapat / mAtaradya mayA'zrAvi, zrIdharmaH zarmakAraNam // 49 // atha / 'ilAtalakalAkeli-keliH' ilAtale pRthvItale kalAkeli: kAmaH tatsamA keli:-lIlA yasya saH / 'kalAkelirananyajo'GgajaH' iti haimyAm / 'zAliH' zAlibhadraH / 'Alapat' uvAca / 'mAtaH' he amba ! / adya myaa| 'zarmakAraNaM' sukhanidAnam / 'zrIdharmaH' arhaddharmaH / 'azrAvi' zrutaH // 49 // sArasvatapravAhAcca, vahataH parito guroH / upadezapayaH pUraH prAgasthAt karNakuNDayoH // 50 // 'guroH' dharmaghoSAcAryasya / pakSe-lakSaNArthata: parvatasya / 'paritaH' abhitaH / 'vahataH' pUrvamAnasya / 'sArasvatapravAhAt' vANIpravAhAt / parvatapakSe-nadIpravAhAt / 'karNa-kuNDayoH' mama zrutirUpayoH jalAdhArayoH / 'prAg' pUrvam / 'upadezapayaHpUraH' dezanAvAriplava:' / 'asthAt' sthitaH // 50 // tato vimarzakuNDAntaratyantAmalatAmitaH / ghaTanAlaistribhirjJAnAdikairvyApa manaH saraH // 51 // 828282828282828282828282828282828282 // 204 //
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 'tataH' tadanu / 'vimarzakuNDAntaH' vicArakuNDamadhye / 'atyantAmalatAM' atinirmalatAm / 'itaH' prApta: pUraH / 'jJAnAdikaiH' jJAnadarzanacAritraiH / 'tribhiH ghaTanAlaiH' trijlmaargH| 'garanALo' iti bhASAyAm / 'manaHsaraH' maansjlaashym| 'vyApa' vyAptiM gataH // 51 // tatroccarasakallolasnAnAnandAbhinanditaH / anantabrahmalakSmIkaH, zrIjinaH pratibhAsate // 52 // 'tatra' manaHsarasi / viSNupakSe-kSIrasAgare / 'uccarasa-kallola-snAnAnandAbhinanditaH' uccarasaH zAntarasa: tadrUpe kallole nAnasya Anandena abhinanditaH pUrNaH / pakSe-uccarasAnAM ucchritajalAnAM kallole-taraGge snAnAnandena abhinanditaH / 'anantabrahmalakSmIkaH' anantA parabrahmaNo vizuddhAtmana: lakSmI: yasya saH / pakSe-ananta:-zeSAhiH, brahma-satyatattvam, lakSmI:-viSNupatnI tadvAn / lakSmIsahitaH viSNuH zeSanAgopari kSIrasAgare zete iti paurANikA: / 'zrIjinaH' zrIvItarAgaH / pakSe-zrIviSNuH / 'pItAmbaro mArja-jinau' iti haimyAm / 'pratibhAsate' zobhate // 52 // tadayaM zrImahAdharmo, mAta rocatetarAm / mRSTaM vaidyopadiSTaM ca, bhavatAttu tvadAjJayA // 53 // tat / 'mAtaH' he janani ! 'ayaM zrImahAdharmaH' arhaduktaH mahAn dharmaH / 'me' mahyam / 'rocatetarAM' atyarthaM rocte| 'tu' kintu / 'tvadAjJayA' tavA''dezena / 'mRSTaM' vaidyopadiSTaM ca' bhavatAt-bhavatu // 53 / / ambArbudaguNe putre, dharmakRvaMzabhUSaNe / mAnatuGge'pyadhiSThAtrI, zrImAtA yujyate yataH // 54 // 'amba' he mAta: ! arbudapakSe-he devi ! 'yataH' yasmAt / 'arbudaguNe' dazakoTiguNe putre / pakSe-arbudaparvate / 82828282828282828282828282828282828 // 205 //
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 'dharmakRvaMzabhUSaNe' dharmakArikulAlaGkAre / arbudapakSe-dhanu:kuvaMzA:-veNava: bhUSaNAni yasmin / 'mAnatuGge'pi' gaurvocchrite'pi| pakSe-pramANena ucce'pi / 'putre' tanaye / 'zrImAtA' jananI / pakSe zrImAtAnAmikA devI / 'adhiSThAtrI' rakSikA / pakSe-adhiSThAyikA / 'yujyate' ghaTate // 54 // udAttayA tayA vAcA, tadAtvaM hi tadAttayA / prahRSyantitarA tAraM, tamuvAca prasUrasau // 55 // 'tadAtvaM' tatkAlam / hiH nizcaye / 'tadAttayA' tena zAlibhadreNa AttayA-gRhItayA uktyA ityarthaH / 'taduktayA' ityapi pAThaH / 'udAttayA' uttamaguNayutayA / 'tayA vAcA' tena vacanena / 'prahRSyantitarA' atipramodamAnA / Rdudit / 3 / 2 / 63 / / ityanena vA hasvaH / 'asau prasaH' mAtA / 'taM' zAlim / 'tAraM' tAradhvaninA / 'uvAca' akathayat // 55 // tAta ! tasya pituH sUnurna baddho bhogatantunA / yaH punnAgo'vagADho'pi, kamalAM kila narmadAm / / 56 // tAta' he putra ! tvam / tasya pituH-gobhadrasyA 'sUnaH putraH / yaH punnAga:-puruSazreSThaH / pakSe-hastI / 'kamalA' zriyam / hastipakSe-kaM-jalaM mAlati-dhArayati ityevaMzIlA tAm / 'narmadAM' lIlAdAtrIm / pakSe-revAnadIm / 'avagADho'pi nimagno'pi / 'bhogatantunA' vilAsatantunA / pakSe-tantunA grAheNa jalajantuvizeSeNa / 'grAhe tantustantunAgaH' iti haimyAm / 'na baddhaH' na sandAnitaH / pakSe-na AkRSTaH // 56 // jainatattvaM sphurattejastAtAdhikriyate tvayi / yata: siMhIpayaH svarNa-pAtra evAvatiSThate // 57 // 'tAta' he vatsa ! / 'sphurattejaH' vilasatkAnti / 'jainatattvaM' Ahetatattvam / 'tvayi' putre / 'adhikriyate' sthAtuM adhikAri bhavati / 'yataH' yasmAt / 'siMhIpayaH' siMhyAH payaH dugdham / 'svarNapAtre' kanaka-bhAjane / evaH avadhAraNe / 828282828282828282828282828282828282 // 206 //
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282882 8282828282828282828282828282 'avatiSThate' sthAtuM zaknoti / yataH uktam-kSIraM zvAnodare siMhIdugdhamasvarNabhAjane / niSpuNye zrIH rasendro'gnau, dharmastiSThati nA'dhame // 1 // 57 // dvAdazAtmA gehidharmastuGge tvayyudayAcale / maccittakamalollAsI, trayItejomayaH zuciH // 58 // udetu dhAturaGgeNa, kASThA ApUrayanniva / saJjIvanI darzanAnAM, yatkaraprasarasthitiH // 59 // (yugmam) 'tvayi' zAlibhadre putre / 'tuGge' ucce / 'udayAcale' udayena dharmodayena acale sthire / sUryapakSe-udayagirau / 'dvAdazAtmA' dvAdazavidhaH / pakSe-sUryaH / 'sUryo dvAdazAtmA ca heliH' iti haimyAm / 'gehidharmaH' zrAvakadharmaH / 'udetu' Agacchatu / pakSeudayaM prApnoti / kathambhUtaH saH? 'maccittakamalollAsI' mama manaHpadmavikAsI / 'trayItejomayaH' jJAnadarzanacAritratrayI prkaashmyH| pakSe-vedatrayImayaH / 'trayItejomayo bhAnuriti vedavido viduH' iti yogazAstre / 'zuciH' pavitraH / pakSetamonAzakatvAt pavitraH / 'dhAturaGgeNa' saptadhAtuSu raGgaH rAga: dharmarAgaH tena / pakSe-gairikAdidhAtutulyaraktaraGgeNa / 'kASThAH' utkarSAn hRdayabhAvAn / pakSe-dizaH / 'kASThA''zA dig' iti haimyAm / 'ApUrayanniva' vardhayanniva / pakSe bibhradiva / 'yatkaraprasarasthitiH' yadIyakRpApUrNahastaprasArasthitiH / pakSe-kiraNaprasarasthitiH / 'darzanAnAM' SaDdarzanAnAm / pakSe-locanAnAm / 'saJjIvanI' saJjIvanyauSadhitulyA, SaDdarzanAnAM jainadharmAt jAyamAnatvAt / pakSe-prakAzadAnena samyag jIvanadAtrI // 58 // 59 // samyaktvaM padakaM yatra, vratadvAdazakaM latA / so'rdhamANavahAraste, gRhidharmo'stu bhUSaNam // 60 // 'yatra' gRhidharmarupe ardhamANavahAre, 'samyaktvaM' tattvarucirupaM samyagdarzanam, 'padakaM' hArAntarmaNiH / 'vratadvAdazakaM' vratAnAM satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 207 //
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERER prANAtipAtAdyaNuvratAnAM dvAdazakam, 'latA' sragrupA, 'sarA' iti bhASAyAm / saH, 'ardhamANavahAra:' dvAdazalatArUpa: hAravizeSa:, paJcamaH 'dvAdaza tvardhamANavaH' iti haimyAm, 'gRhidharmaH ' zrAvakadharmaH, 'te' tava, 'bhUSaNaM' alaGkAraH 'astu' bhavatu // 60 // hamyiNAmeva dharmAya, janayitryAH pavitradhIH / sAMmatyamityavetyAsau, vizeSArthamudAharat // 61 // prakramaH 'hayiNAmeva' saudhavatAM gRhasthAnAmeva / 'dharmAya' dharmapAlanAya / 'janayitryAH ' mAtuH / 'sAMmatyaM' saMmaterbhAvaH sAMmatyam, anumatitvamityarthaH / sAGgatyamityapi pAThaH / iti pavitradhIH zucimati: / 'asau' zAlibhadraH / 'avetya' jJAtvA / 'vizeSArthaM svamanaHsthaM vizeSabhAvam / 'udAharat' avadat // 61 // 1825 svAkhyAtakRtye vizrAnte, kAnte vyAkaraNe nije / vyAcikhyAsurasau nyAsa - mAzavAcamupAdade // 62 // 'svAkhyAtakRtye' su-atizayena AkhyAtaM kathitaM kRtyaM-prayojanaM yasmin tasmin (prshne)| 'nije kAnte' svIye manojJe / 'vyAkaraNe' prativacane / 'vizrAnte' vizrAnti gate / vaiyAkaraNapakSe - AkhyAtakRtyAH pratyayavizeSAH yasmin tasmin vizrAntAbhidhAne vyAkaraNe / 'vyAcikhyAsuH' vaktukAmaH / pakSe vyAkhyAM kartukAmaH / 'asau' zAlibhadraH / 'Azu' kSipram / 'nyAsa' sthApanAm / pakSe- nyAsanAmakaM vyAkaraNAGgam / nyAsena hi vyAkhyAyate vyAkaraNam / 'vAcaM' vANIm / 'upAdade' gRhItavAn / yathA vaiyAkaraNa: vyAkaraNavyAkhyAM kartukAmaH nyAsamupAdadAti tathA zAlibhadraH svapraznasya uttare mAtrA adatte vAcamupAdade uvAca ityarthaH // 62 // avAdIH saGgataM mAta-ryadanAdInavaM vacaH / pitustasyAsi sunUstva- mityasyArtho vibhAvyatAm // 63 // // 208 //
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERER 'mAta:' he janani ! / 'saGgataM' yuktam / 'anAdInavaM' nirdoSam / 'vaca: ' vacanam / 'avAdI' akathayaH / yat / tasya pituH - gobhadrasya tvaM sUnuH putraH asi' iti asya / arthaH rahasyam / 'vibhAvyatAM' vicAryatAm // 63 // atijAto'stu dUreNa, sujAto'pi kathaM sutaH ? / yaH paJcaviSayAsakta - stasyAhaM municakriNaH // 64 // 'municakriNaH' sAdhusattamasya / 'tasya' gobhadramuneH / 'atijAtaH' pituH sakAzAdadhika- guNaH putraH / dUreNa astu' dUre bhavatu / 'sujAto'pi samAnaguNo'pi / kathamaham / 'sutaH' tanayaH ? yaH aham / paJcaviSayAsaktaH' saMsArasukhalIno'smi // 64 // tvayA mAtraikayA'pyeva-mahamatra sukhI yadi / kimucyate tu cAritre, yatrASTau mAtaro hitAH // 65 // tvayA ekayA api mAtrA - jananyA / ' evaM ' itthambhUtena sukhena / aham / 'atra' sNsaare| yadi sukhI syAm / tarhi / 'yatra' saMyame / 'hitA:' hitakaryaH / 'aSTau mAtaraH' aSTau pravacanamAtaraH samitiguptyAdayaH santi / tatra 'cAritre' saMyame / 'kimucyate' kiM kathyate ? // 65 // kSamoddhAravarAheNa, puruSottamamUrtinA / mayA bhava sutenAdipotriNIvAmba ! putriNI // 66 // 'kSamoddhAravarAheNa' kSamAyAH Atmani pracchannAyAH kSamAyAH kSAnteH uddhArakaraNe varANi zreSThAni ahAni dinAni yasmAt tena / avatArapakSe-kSamAyAH pRthivyAH uddhAre varAhAvatAreNa / 'puruSottamamUrtinA' puruSottamA puruSeSu uttamA zreSThA mUrti: zarIraM yasya tena / pakSe-viSNunA / mayA / 'sutena' putreNa / 'amba' he mAtaH ! / 'AdipotriNIva' AdivarAhI iva / 'putriNI' sutavatI / 'bhava' edhi // 66 // KER paJcamaH prakramaH // 209 //
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FREREAS sAdhu zrAvakayorgItA, merusarSapasAmyatA / gRhidharmeNa siddhArthaH, kathaM mAtarbhavAmyaham // 67 // 'sAdhuzrAvakayoH' munizrAddhayo: / 'merusarSapasAmyatA' merusiddhArthatulyatA, sAdhuH merusamaH zrAvakaH sarSapasama: iti tulyatA / 'gItA' Agame kathitA / 'tat' tasmAt / 'mAtaH ' he amba! 'gRhidharmeNa zrAvakadharmapAlanena / 'siddhArthaH' kRtakRtyaH sarSapatulyo vA / ahaM kathaM bhavAmi ? // 67 // maccittabhUtale sapta-tattvadhAnyaprarohaNA / prakAzayati cAritracaityasthApanayogyatAm // 68 // 'maccittabhUtale' mama mAnasa - pRthvItale / 'saptatattvadhAnyaprarohaNA' jIvAjIvAzrava-saMvara nirjarA - bandhamokSAbhidhAni sapta tattvarUpANi dhAnyAni teSAM prarohaNA / pakSe saptaprakArANi dhAnyAni / yatra prAsAdaH sthApyate tatra prathamaM zAli-yavagodhUma - mudga-valla-caNaka-cavala dhAnyAni upyante iti vAstuvrate / 'cAritra caityasthApanayogyatAM nirmANaucityam / 'prakAzayati' darzayati // 68 // saMyama-mandira mAtarmA tadvilambadhvaM kRtakAlambanairalam / vIrasUH puSpamAlAsu, bhava campakamAlikA // 69 // 'mAta:' he janani ! / 'tat' tasmAt / 'mA vilambadhvaM' mA kAlakSepaM kuruta / 'kRtakAlambanaiH' kRtrimAlambanaiH / 'alaM' paryAptam / 'puSpamAlAsu' kusumasrakSu / 'campaka-mAlikA iva' hemapuSpakadAma iva / 'vIrasUH' vIramAtA / 'bhava' edhi / / 69 / / jhaJjhAvAtena tenAtha, vacasA bhramitA bhRzam / bhUpIThe luThitA bhadrA, niSpatrAkRtavallivat // 70 // atha / 'tena' zAlibhadroktena / 'jhaJjhAvAtena' vAtyAtulyena / 'vacasA' vacanena / 'bhRzaM' atyartham / 'bhramitA' TRERERY paJcamaH prakramaH // 210 //
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 bhramiM prAptA / 'bhadrA' zAlimAtA / 'niSpatrAkRtavallivat' nirgataM patramasmAt niSpatraH, zarIrAntaniSkAntazara: mRgAdiH niSpatrA kRtA upacArAdatyantapIDitA valli: latA tadvat / sapatraniSpatrAdativyathane 72 / 138 / iti DAc / 'kRtavallikA' ityapi pAThaH / 'bhUpIThe' pRthvItale / 'luThitA' patitA // 70 // dInA mInAdapi maroH, kSINA rINA'dhvagAdapi / mU>>samucchrayacchede, dUnA maunaM mumoca sA // 71 // 'maroH' marudezasya / 'mInAdapi' matsyAdapi / 'dInA' varAkA / 'rINA'dhvagAdapi' rugNapravAsinaH api / 'kSINA' kRzA / 'mUrchAsamucchrayacchede' mUrchAsamucchyasya nizceSTatvAtizayasya chede virAme / 'dUnA' duHkhitA, 'sA' bhadrA / 'maunaM' tuSNImbhAvam / 'mumoca' tyaktavatI / vaktumupakAntA ityarthaH // 71 // zrImaNDape tvayi prauDhA, vatsa ! vatsalatAlatA / kimidaM ceSTitaM tatte, santApaupayikaM mayi // 72 // 'vatsa' he putra ! / 'zrImaNDape' zriyAH lakSmyAH maNDapatulye / tvayi / mama prauDhA vatsalatAlatA' mama vAtsalyarUpA dRDhA valliH / sthitA asti / 'tat' tasmAt / 'te' tava / 'mayi' mAtari / 'idaM' dIkSAbhilASarUpam / 'santApaupayikaM' santApasya upAya: eva aupayikam / upAyAdmasvazca / 7 / 2 / 170 / / iti ikaN / 'ceSTitaM' vartanam / 'kiM' katham ? // 72 // kulakAzmIra kedArakuGkamastabakopamaH / virAgAya kathaM jAta ! jAtaH svapara-raJjakaH // 73 // 'jAta' he putra ! | 'kulakAzmIrakedArakuGkamastabakopamaH' kulakAzmIrakedAre vaMzaghusRNAlavAle kuGkumastabakopamaH kuGkamagucchasamaH / 'svapararaJjakaH' nijAnyAnandadAyI tvam / pakSe-svapararaMgakArI 'virAgAya' nirvedAya / pakSe-raMgarahitatAyai kathaM jAtaH-bhUtaH ? // 73 // 8282828282828282828282828282828888 // 211 //
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FREREDE puNyADhyasArvabhaumena, diggajenAGgajanmanA / uttarA'pi nirAdhArA, tvayA virahitA hyaham // 74 // 'puNyADhyasArvabhaumena' puNyADhyeSu puNyazAliSu sArvabhaumena cakravartinA / diggajapakSe sArvabhaumAkhyottaradiggajena / 'diggajena' diggajatulyena / tvayA / 'aGgajanmanA' putreNa 'virahitA' viyuktA / hiH nizcaye / aham / 'uttarA'pi ' uttamA'pi / pakSe uttaradigapi / 'nirAdhArA' AdhArahInA'smi // 74 // sunakSatrA'pi vicchAyA, vinenaM dyaurivAGganA / kiJcitkalAvatA kintu, dyotate nandanendunA // 75 // 'inaM' patim / gaganapakSe sUryam / 'vinA' Rte / 'dyauriva' AkAzamiva / 'aGganA' strI / 'sunakSatrA'pi ' zobhananakSatrajAtA'pi / pakSe grahagaNayutA'pi / 'vicchAyA' kAntirahitA bhavati / kintu / 'kiJcitkalAvatA ' kiJcidvijJAnAdikalAyutena / pakSe SoDazakalAsu kiJcit kalAdhareNa (candreNa ) / 'nandanendunA' putracandreNa / pakSeAnandakAriNA candreNa / dyotate' prakAzate / / 75 / / tAmbUle zarkarAcUrNaM yathA caitre ca varSaNam / tathA na vatsa ! vairAgyaM, yujyate nava-yauvane // 76 // yathA / 'tAmbUle' mukhavAse / 'zarkarAcUrNaM' sitAkSodakSepaH / yathA ca / 'caitre' madhumAse / 'varSaNaM' meghavRSTiH / tathA / 'vatsa' he nandana ! 'nava-yauvane' abhinavavayasi / 'vairAgyaM' virakti: / 'na yujyate' na ghaTAmaJcati / tAmbUle varyA'pi zarkarA na yuktA / na ca akAle vRSTiH varyA / bhANDalIpurANe yataH uktam- 'caitramAsi jaI vIjavijora, vaizAkhaI jau kiMsu ghoi / jeThamAsi jau jAi tapaM, taU~ kuNa rASai jalahara vasaMtau~ // 76 // ERERERE paJcamaH prakramaH / / 212 / /
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 dvedhA pituH krameNaiva, kramamANaH pramANavAn / sutastutastatastAta ! kramAyAtastvayaM vidhiH / / 77 / / 'pituH' janakasya / 'dvedhA' dviprakAreNa bhogatyAgabhedAt / 'krameNaiva' paripATyA eva / 'kramamANaH' calan yatamAnaH / kramo'napasargAt / 3 / 3 / 47 / / iti sUtreNa Atmanepadam / 'pramANavAn' prAmANikaH / 'sutastutaH' suteSu putreSu stutaH kIrtitaH bhavati / 'tataH' tasmAt / 'tAta' he putra ! / 'kramAyAtaH' krameNa AyAtaH / tuzcakArArthaH / ayaM vidhi:-paramparA // 77 // putrobhayapadI dhAtustvaM mAmartya bhogabhUH / tataste yujyate kartuM, priyaMvada ! padadvayI // 78 // 'putra' he vatsa ! tvam / ubhayapadI dhAtuH iva / 'mAmartya bhogabhUH' naradevabhogasthAnamasi / 'tataH' tasmAt / 'priyaMvada' he madhuravacana ! 'te' tava / 'padadvayI' ihalokaparalokadvayI / dhAtupakSe-Atmane-parasmaipadadvayI / 'kartuM' vidhAtum / 'yujyate' ghaTate // 78 // zrI: kAzayaSTivaccADhyambhAvukenAbukena te / nItekSusamatAM dakSa ! saptakSetrInivezanAt // 79 // ___'ADhyambhAvukena' dhanADhyabhaviSNunA / 'te' tava / 'Abukena' pitrA gobhadreNa / 'pitA tvAbukaH' iti haimyAm / 'kAzayaSTivat' kAzasya yaSTiH tadvat / kAzayaSTiH saptavArAn kSetre nidhIyate tadA ikSuH syAt / 'saptakSetrInivezanAt' caturvidhasaGgha-jina-mandira-jinamUrti-jinAgamarUpeSu saptakSetreSu nivezanAt / 'dakSa' he kuzala ! / 'zrIH' lakSmIH / 'ikSusamatAM' rsaaltulytaam| 'nItA' prApitA // 79 // kulakAnana karpUradruma ! tvamapi pUraya / sarvAGgacaGga sarvAzAH, dAnaiH parimalairiva // 80 // 828282828282828282828282828282828282 // 213 //
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 'kulakAnanakarpUradruma' kulakAnane karpUradruma karpUvRkSasama ! / 'sarvAGgacaGga' sarvAGgasundara ! he vatsa ! / tvamapi / 'parimalairiva' sugandhairiva / 'dAnaiH' dhanAdivitaraNaiH / 'sarvAzAH' sakalajanamanorathAn / karpUrapakSe-sakaladizaH / 'pUraya' pUrNIkuru // 80 // nindAtyAgairjagad vazya, gItaiH pUjA phalottarA / pitrobhaktyA mahAdharmaH, santoSAt paramaM sukham // 81 // | yathA sukhaM sukhenAdastathAhi paramArhataiH / dAnazIlatapobhAvAH, sAdhyante bhogazAlibhiH // 82 // yathA / 'nindAtyAgaiH' paraparivAdaparihAraiH / 'jagat' vizvam / 'vazyaM' vazIbhUtaM syAt / 'gItaiH' stutibhiH yathA / 'pUjA' prabhu-paryupAsanA / 'phalottarA' phalAdhikA bhavati / yaduktam-sayaM pamajjaNe puNNaM, sahassaM ca vilevaNe / sayasAhassiA mAlA, aNaMtaM gIyavAie // " 'pitroH' jananIjanakayo: yathA / 'bhaktyA' sevayA / 'mahAdharmaH' paramasukRtaM syAt / 'santoSAt' nirlobhAt yathA / 'paramaM' uttamam / sukhaM syAt // 81 // yathA ca / 'adaH' idam / sukhaM sukhena-sukhadAnena syAt / tathAhi tena prakAreNa / 'bhogazAlibhiH' bhogADhyaiH / 'paramArhataiH' paramaiH ArhataiH suzrAvakaiH / 'dAnazIlatapobhAvAH' caturvidhaH dharmaH / 'sAdhyante' sevyante // 82 // tvayA siMhakizoreNa, kulazaile svalaGkRte / sukRtI sa kRtI kRtyaM, nijaM cakre pitA'pi te // 83 // 'siMhakizoraNa' paJcAnanayUnA / tvayA' putreNa / 'kulazaile' vaMzagirau / 'svalaGkRte' sumaNDite / 'sukRtI' puNyavAn / 'kutI' sudhI / 'te' tava / 'pitA'pi' janako'pi / 'nijaM' svam / 'kRtyaM' kAryam / 'cakre' kRtavAn // 83 / / 8282828282828282828282828282828888 // 214 //
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 tadIyapadavIpAntha ! zrIkalyANAcalaM kulam / vibudhAnandanena tvaM, nandanena pariSkuru // 84 // 'tadIyapadavIpAntha' pitRpathapravAsin ! he putra ! / 'vibudhAnandanena' paNDitAnandakAriNA / nndnvnpksse-devaannddaayinaa| 'nandanena' putreNa / pakSe-nandanavanena / tvam / 'zrI kalyANAcalaM' zrIzca kalyANaM ca zrIkalyANe te acale sthire yatra tat / pakSe-kanakAcalam meruM / 'kalyANaM kanakam' iti haimyAm / 'kulaM' vaMzam / 'pariSkuru' alaGkuru // 84 // pUrvaM dIkSA''pradAnAnme, vatsa ! vAtsalyaniSkrayam / mAtRbhaktikalAkAmadhenuvraja ! ciraM vraja // 85 / / 'dIkSA''pradAnAt' dIkSAyAH ApradAnAt AdAnAt grahaNAt / 'pUrvaM' prathamam / 'me' mahyam / 'vAtsalyaniSkrayaM' vAtsalyasya niSkayaM bhATakaM mUlyam / dehi iti zeSaH / 'mAtRbhaktikalA-kAmadhenuvraja' mAtRbhaktakalA eva kAmadhenuH tatra vraja gokulatulya he putra ! pazcAt tvam / 'ciraM vraja' pravraja dIkSAM gRhANetyarthaH / dIkSAgrahaNAt pUrvaM vAtsalyapratyupakAraM kuru / putreNa kulamalaGkRtya dIkSAM gRhANeti bhAvaH // 85 // suzrAddhadharmaprAsAde, pratimAbhivibhUSite / kalyANakalazAn pazcAt, nyaseH paJcamahAvratAn // 86 // 'suzrAddhadharmaprAsAde' suzrAddhadharmaH suzrAvakadharmaH saH eva prAsAdaH tasmin / 'pratimAbhiH' zrAvakaikAdazapratimAbhiH / prAsAdapakSe-devamUrtibhiH / 'vibhUSite' maNDite / 'pazcAt' tadanantaram / 'kalyANakalazAn' kanakakumbhatulyAn / 'paJcamahAvratAn' prANAtipAtaviramaNAdIn paJca / 'nyaseH' sthApaye: / / 86 / / / evaM vayasa aucityAd, dharmo'pyAhAravad varaH / svIkRtaH kRtinA rucyA, pariNAme'tisundaraH // 87 // 'evaM' prathamaM zrAvakadharmapAlanena / 'vayasaH' avasthAyAH / 'aucityAt' yogyatvena / 'kRtinA' sudhiyA / 'rucyA' satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 215 //
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 icchayA / 'svIkRtaH' aGgIkRta: / 'AhAravat' annavat / dharmaH api / 'varaH' zreSThaH / 'pariNAme' phale / 'atisundaraH' ati-manohara: syAt // 87 // rUpazrIramRtaprAzarAzazrIrjagatIdRzAm / mUrtA kalyANasiddhiste, bhAgyasiddhiH prasiddhibhUH // 88 // prauDhamartyazriyA bADho-pagUDhaH prativAsaram / divyabhogazriyA navyo-pAyanaiH paricaryase // 89 // kulaprAkAra ! sarvAGga-bhogaruddha ! kumAra ! tat / viveza tvayi vairAgyaM, kayA yuktayA suraGgayA // 90 // (vizeSakam) 'jagatIdRzAM' jagannetrANAm / 'jagatI jagat' iti haimyAm / 'amRtaprAtarAzazrIH' sudhAprAtarbhojanasampattiH / 'rUpazrIH' tava saundaryalakSmIrasti / 'prasiddhibhUH' kIrtisthAnam / 'te' tava / 'bhAgyasiddhiH' saubhAgyaprAptiH / 'mUrtA' mUrtimatI / 'kalyANasiddhiH' suvarNasiddhiH maGgalasiddhiH vA asti / / 88 // 'prativAsaraM' pratidinam / 'prauDhamartyazriyA' zreSThanaralakSmyA / 'bADhopagUDhaH' dRDhAliGgita: asi / 'divyabhogazriyA' devadattabhogalakSmyA / 'navyopAyanaiH' navInaprAbhRtaiH / 'paricaryase' sevyase // 89 // 'sarvAGgabhogaruddha' sarvAGgasambandhibhiH bhogaiH ruddha parivRta ! / 'kulaprAkAra' vaMzavapra ! he vatsa ! / 'tat' tasmAt / 'tvayi' tava hadi / 'vairAgyaM' viraktiH / kayA yuktyA tarkarUpayA / 'suraGgayA' bhUcchidreNa bhUmyantarmArgeNa / 'suraMga' iti bhASAyAm / 'viveza' praviSTam // 90 // gaubhadriNA'tha gaurbhadrA, bhadrAM pratyabhidhIyata / dharmaraGgamahAraGga-bhUmiraGgAvalIkalA // 91 // satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 216 //
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 atha / 'gaubhadriNA' gobhadraputreNa zAlinA / ata iJ / 6 / 1 / 31 / / iti iJ / gobhadrasya apatyaM pumAn gaubhadriH tena / 'dharmaraGgamahAraGga-bhUmiraGgAvalIkalA' dharmaraGgaH dharmarAgaH eva mahAraGgabhUmiH maNDapabhUmiH tasyAM ye raGgAH harSAH teSAM AvalIzreNiH tayA kalA-madhurA / 'bhadrA' maGgalA / 'gauH' vANI / bhadrAM prati / 'abhyadhIyata' ucyate sma // 91 // ambA''tmanInamuktaM ya-darvAcInatayaiva tat / samIcInaM parAcInAvasthAyAH pratipanthi tat // 92 // 'amba' he mAta: ! / 'AtmanInaM' Atmane hitaM AtmanInam / yad uktaM-abhihitam / tat / 'arvAcInatayaiva' ihalokApekSayA eva / 'samIcInaM' satyam / kintu / 'parAcInAvasthAyAH' paralokAvasthAyAH / tat pratipanthi virodhi / astIti zeSaH // 92 // mAtaH ! kalyANavArteyaM, yadAzA diggaje'Ggaje / puNyeranantarUpA tvaM, dhruvazrIva uttarA // 93 // 'mAtaH' he amba ! 'diggaje' sArvabhaumAkhyadiggajatulye / 'aGgaje' putre / 'yat AzA' ya: manorathaH, uttarA dik ca / tat / 'iyaM kalyANavArtA' kuzalabhASitamasti / kintu / 'puNyaiH' sukRtaiH / 'anantarUpA' avinazvararUpA / 'dhruvazrIH' acalazrIH / uttaradikpakSe dhruvatArakalakSmI: / 'uttarA bhava' uttamA bhava / pakSe-uttarA dig bhava / he mAtaH diggajatulye aGgaje AzAM tyaktvA dhruvazrIyutA uttaradiktulyA bhava / dhruvatAraka: kila acalaH tathA tvamapi puNyaiH mokSe'nantakAlaM yAvat pratiSThitA acalA bhava ityarthaH // 93 / / nAstike zakunAH kubje, vAstudoSAH pazau cchalam / niH sve nAhAradoSAH syuH, na vairAgyamasAttvike // 94 // ARRARAUAYA8A82828282828282888 // 217 //
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 82828ksa 8282828282828282828282828282 'nAstike' azraddhAlau / 'zakunAH' zubhAzubhasUcakAni nimittAni na syuH / 'kubje' tRNakuTIrake / 'vAstudoSAH' zilpazAstroktadUSaNAni na syuH| 'pazau' gavAdike / 'chalaM' mAyA na gaNyate / 'ni:sve' daridre / AhAradoSAH na syuH| tathA / 'asAttvike' sattvahIne nare / vairAgyaM na syAt // 94 // zAstraM vacasvinAM zastraM, balinA mahatAM nijam / sarvaM pathyaM dRDhAgnInAM sarvaM nirvedakRt satAm // 15 // 'vacasvinAM' vacanapaTUnAm / 'zAstraM' sarvaM zAstraM bhavati / 'mahatAM' zaktizAlinAm / 'zastraM' sarvaM praharaNaM bhavati / 'mahatAM' mahApuruSANAm / 'nijaM' sarvaM svakIyaM bhavati / yaduktam-'ayaM' nijaH paro veti, gaNanA laghucetasAm / udAracaritAnAM tu, vasudhaiva kuTumbakam // 1 // 'dRDhAgnInAM' balijaTharAgnInAm // 'sarva' pakvApakvAnnam / 'pathyaM' pathyakAri bhavati / 'satAM' sajjanAnAm / 'sarva' jagat / 'nirvedakRt' vairAgyakAri bhavati // 95 // ityamba ! mama vairAgya-kAraNaM bhavatAraNam / AkarNyatAM tvayA tUrNaM, varNyamAnaM sakarNayA // 96 // iti / amba' he janani ! 'sakarNayA' prabuddhayA / tvayA / bhavatAraNaM' saMsArapArakAri / 'varNyamAnaM' abhidhiiymaanm| mama vairAgyakAraNaM-nirvedanibandhanam / 'tUrNaM' kSipram / 'AkarNyatAM' zrUyatAm // 96 / / mitAzaGkipadanyAsaM, gArhasthyaM divyameva me / taptAyogolakalpe'smin, zuddhiH sAMzayikI param // 97 // 'mitAzaGkipadanyAsaM' mitaM-stokaM AzaGkI sazaGka: padanyAsa: pAdasthApanam yatra tat, kadAcideva zAlibhadrasya gamanAt / 'gArhasthyaM' gRhasthatA / 'me' mama / 'divyameva' paramameva asti / 'paraM' parantu / 'taptAyogolakalpe' tptlohgolktulye| 'asmin' gArhasthye / 'zuddhiH' karmakSayarUpA AtmanaH zuddhiH / 'sAMzayikI' saMzayavatI asti // 97 // satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 218 //
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 sukhaiH kecana tuSyanti, nibhRtA eva taiH pare / udvelAH sAgarA keci-danye sthiratarodakAH // 98 // 'kecana' lokA: / 'sukhaiH' vaiSayikaiH / 'tuSyanti' Anandena ucchalanti / 'pare' anye lokAH / 'taiH' sukhaiH / 'nibhRtAH' zAntAH santoSavantaH ityarthaH / evaH avadhAraNe / atra dRSTAnta:-kecit udvelA:-uttaraGgAH / 'sAgarAH' samudrAH / / 'anye' apare / 'kecit' sAgarA: svayambhUramaNAdayaH / 'sthiratarodakAH' stimitajalA: santi // 98 // nisargeNaiva tadbhogA, abhiSvaGgAya nAmba ! me / nirvedobhedavedasya, praNavastu praNIyate // 99 // 'amba' he mAta: ! 'tat' tasmAt / 'nisargeNaiva' svabhAvena eva / 'me' mama / 'bhogAH' saMsArasukhAni / 'na abhiSvaGgAya' na Asaktaye bhavanti / 'nirvedojhedavedasya' nirvedAt vairAgyAt udbhedaH AvirbhAva: vedasya saMvitte:jJAnasya yasya saH tasya / 'praNavaH' oGkAraH / 'praNIyate' kathyate // yathA vairAgyAvirbhUtasaMvitteH puruSasya oGkArajApaH eva mukhyaH na tu saMsArabhogA: tathA mamA'pi saMsArabhogAH na Asaktaye ityarthaH // 99 // sAGgopAGgA'pi bhogAGga-sAmagrI me tanUrikha / svAmizrutyA ziro'rtyA'sau , pIDyate'pIDyate na hi // 10 // 'tanUriva' zarIramiva / 'me' mama / 'sAGgopAGgA'pi' sampUrNA'pi / tanUpakSe-aGgopAGgasahitA'pi / 'bhogAGgasAmagrI' sukhAvayavasAdhanam / 'svAmizrutyA' svAmI iti zrutyA-zravaNena / 'ziro'A' mastakapIDayA / 'asau' bhogasAmagrI / 'pIDyate' vyathyate / na api hi asau-bhogasAmagrI / 'IDyate' stUyate // 100 // lakSmIrme lakSaNAlIva, sarvasaukhyAvahA'pi hA / mUrdhni kAkapadenAnya-svAmizabdena niSphalA // 101 // 828282828282828282828282828282828282 // 219 //
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERERE 'lakSaNAlIva' dehalakSaNazreNiriva / 'me' mm| 'sarvasaukhyAvahA'pi sakalasukhapradA'pi / 'sarvasaukhyAvahA api ityapi pAThaH / asmin pAThe sandhau sati saptAkSarANi bhavanti ataH na sandhiH kriyate / 'lakSmI' zrIH / hA khede / 'mUrdhni' zirasi / 'kAkapadeneva' kAkapadatulyena 'anyasvAmizabdena' anya: svAmI iti zabdena / 'niSphalA' phalahInA jAtA / hIrake kila kAkapadatulyakRSNarekhA tasya niSphalatvaM karoti / zarIre zubhalakSaNAvalI api kAkapadatulyarekhayA niSphalA bhavati // 101 // jAtyaM tejasvinaM prauDhaM, bhogAbhogaM turaGgamam / anyasvAmIti nAmnA'pi zRGgeNeva tyajAmyaham // 102 // 'jAtyaM' jAtyA uttamam / 'tejasvinaM' mahasvinam / 'prauDhaM' zreSTham / 'turaGgamamiva' azvamiva / "dUbalakannA baMkamuhA, ghaNa AhAra saroSa / je huI turiyaha paMca guNa, tehaja strIaha doSa ||" iti jAtyAzvalakSaNAni / 'bhogAbhogaM' bhogasya AbhogaM vistaram / azvapakSe bhogena zarIreNa AbhogaH vistaraH yasya tam / 'zRGgeNa iva' bhramareNa iva / zirasi zRGgabhramaraH yasya azvasya syAt sa tyajyate / 'anyaH svAmI' iti nAmnA'pi zabdenA'pi / ahaM tyajAmi pariharAmi / yathA jAtyA'zvo'pi bhramaradUSitaH tyajyate tathA 'anyaH svAmI' iti zabdadUSitaM bhogavistaramahaM tyajAmIti bhAvaH // 102 // iyaM viSayasAmagrI, zubhA rasavatIva me / udbhukSitA parAdezA-nalairmAtarna rocate // 103 // 'mAta:' he amba ! 'zubhA' kalyANI / 'rasavatI iva' bhojanamiva / 'me' mahyam / iyaM viSayasAmagrI- bhogasAdhanam / 'parAdezAnalaiH' anyA''jJAgnibhiH / 'udbhukSitA' dagdhA 'na rocate' na ruci janayati / sarasA'pi rasavatI agnidagdhA na rocate tathA mahyamapi divyA'pi bhogasAmagrI anyA''jJAdagdhA na rocate iti bhAvaH // 103 // KER paJcamaH prakramaH / / 220 //
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERER ucchiSTaM kriyate yattu, bhUpabhUtai niraGkuzaiH / nizAbhojyamiva tyAjyaM, vaibhavaM tadvivekinA // 104 // yattu / 'niraGkuzaiH ucchRGkhalaiH / 'bhUpabhUtaiH' nRpapretaiH / 'ucchiSTaM' bhuktazeSatvAt vyartham / 'kriyate' vidhIyate / tad vaibhavaM sampatti: / 'vivekinA' vivekasahitena viduSA / 'nizAbhojyamiva' rAtribhojanamiva / 'tyAjyaM' heyam / yaduktaM yogazAstre zrIhemacandrAcAryai:- annaM preta-pizAcAdyaiH, saJcaradbhirniraGkuzaiH / ucchiSTaM kriyate yatra tatra nAdyAddinAtyaye ||3 / 48 // 104 // parAjJA bhogasaukhyeSu, sarvAGgasubhagesvapi / trasarekheva ratneSu, mahAmahimahAnaye // 105 // 'sarvAGgasubhageSu api sarvAGgatayA sampUrNatayA subhageSu priyeSu api / 'bhogasaukhyeSu' saMsArabhogasukheSu / 'parAjJA' parasya-anyasya AjJA-AdezaH / 'ratneSu' hIrakeSu / trasarekhA iva / 'mahAmahimahAnaye' uccaratnamapi hAnikaraM mahimAkSayakaraM ca karoti // 105 // ghRtapUreSu zUraH syAd, duHkhAya yadi karkaraH / sukhe styAna iva prAjye, na kathaM bhUbhRdapyayam // 106 // 'ghRtapUreSu' ghRtavareSu miSTAnnavizeSesu / 'yadi' cet / 'duHkhAya' sukhApanodAya 'karkaraH ' dRSatkhaNDa: / 'zUraH' samarthaH / 'syAt' bhavet / tarhi / 'styAne' piNDIbhUte / 'thIjetuM' iti bhASAyAm / 'prAjye iva' prakRSTe Ajye ghRte iva / 'sukhe' zarmaNi / ayaM bhUbhRdapi nRpaH parvatazcApi / kathaM na duHkhAya zUraH syAt / karkaro'pi ced duHkhAya tarhi parvataH kathaM na ? // 106 // janAnAM zarkarAH padyA, mRdUnAM zAlitandulAH / viraktyai duHkhamanyeSAM kuzAgrIyadhiyAM sukham // 107 // KER paJcamaH prakramaH // 221 //
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 82828ksa 8282828282828282828282828282 'janAnAM' sAmAnyanarANAm / 'zarkarAH' karkarA: 'padyAH' pAdavedhakAH / pAdau vidhyanti iti padyAH / vidhyatyananyena 7128 // ityanena ya: pratyayaH / hima-hati-kASi-ye pad / 3 / 2 / 96 // ityanena ca pAdasya 'pad' iti AdezaH / 'mRdUnAM' sukumArANAM janAnAM tu / 'zAlitandulAH' akSatakaNA: api / padyA:-pAdavedhakAH bhavanti evam / 'anyeSAM' saadhaarnnjiivaanaam| 'duHkhaM' sukhAbhAva: / 'viraktyai' nirvedAya bhavati / kintu / 'kuzAgrIyadhiyAM' sUkSmabuddhimatAm / 'sukhamapi' paJcendriyaviSayopabhogo'pi kila virAgAya bhavati // 107 // mAtarmA'taH paraM jJAsIH, guru vairAgyakAraNam / svAjanye laghuke pAra-vazyaM hi narakasya yat // 108 // 'mAtaH' he amba ! / 'ataH paraM' pAravazyAt anyat / 'guru' mahat / 'vairAgyakAraNaM' nirvedanibandhanam / 'mA jJAsIH' mA jAnIhi / 'yat' yasmAt / 'laghuke' tucche-alpe / 'svAjanye' sva-ajanye-nijopadrave 'ajanyamItirutpAtaH' iti haimyAm / hi: nizcaye / 'narakasya' kutsitanarasya / kutsitA'jJAte 7 / 3 / 3 // ityanena kutsitArthe ka: pratyayaH / 'pAravazyaM' parAdhInatA vairAgyakAraNaM bhavati / alpopadrave jAte sAmAnyajanAnAmapi parAdhInatA vairAgyakAraNaM bhavati tarhi zAlibhadrasya kA kathA ? // 108 // kalyANamaulau zrIvIra-svAmyAdeze ziraHsthite / kathaMsusthitakaprAya, rAjate rAjazAsanam // 109 // 'kalyANamaulau' kalyANeSu maGgaleSu mauli: mukhyaH tasmin / pakSe-suvarNamukuTe / 'zrIvIrasvAmyAdeze' zrI mahAvIrajinAjJAyAm / 'zira:-sthite' mastakasthAyini sati / 'susthitakaprAyaM' susthitakatulyam (susthika-sUthiyuM 'iMduNI' iti bhASAyAm) 'rAjazAsanaM' zreNikanRpAjJA / 'kathaM rAjate' mastake kathaM zobhate ? // 109 // ARRARAUAYA8A82828282828282888 // 222 //
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 rAjAjJA gRhagodheva, hiMsAdhyAne dhuraMdharA / akasmAt patitA mUni, mAtaH ! santApasUcikA // 110 // 'hiMsAdhyAne' vadha-vicAre / 'dhuraMdharA' tatparA / 'gRhagodhA iva' gRhagolikA iva / 'garolI' iti bhASAyAm / 'mUni' zirasi / 'akasmAt' sahasA / 'patitA' srastA / 'rAjAjJA' nRpAdezaH / 'santApasUcikA' vipattijJApikA asti / mastake patitA gRhagolikA azubhA gaNyate tathA rAjA''jJA'pi azubhetyarthaH / yaduktam-zvetA pallI (gRhagolikA) zirasi patitA dhanino dAridrayaM kurute daridrasya lakSmI ca // 110 // sUrAvajJArucirnAnArUpI cakre ziraH sthitaH / kRkalAso nRpAdezaH, zirortimanivartikAm // 111 // 'sUrAvajJAruciH' sUrANAM avajJAruci: yasmin sa: nRpAdezaH / kRkalAsapakSe-sUrasya-sUryasya avajJAruci yasya saH / kRkalAsasya nAmAntaramapi pratisUryaH / sa hi sUryasya pratIpa:-viparItaH / 'nAnArUpI' anekAkAradhArI / 'ziraHsthitiH' mastakasthaH / 'kakalAsaH' zayAnakaH / 'kAcIMDo' iti bhASAyAm / 'nRpAdezaH' rAjAjJA / anivartikAM' aviramaNazIlAm / ziroti mastakapIDAm / 'cakre' kRtavAn // 111 // AtmAnaM ghoSayannuccaiH, svAmisvIkAravAyasaH / ariSTaM sUcayatyeva, zirasaH sparzanena me // 112 // 'uccaiH' uccazabdena / 'AtmAnaM' svam / 'ghoSayan' jJApayan / 'svAmisvIkAravAyasaH' svAmisvIkArarUpa: vAyasaH kAkaH / AgataH kAkaH kila kA... kA... kA... iti mahatA zabdena svaM ghoSayati eva / ataH eva 'AtmaghoSaH' iti tasya nAmAntaram / 'kAko'riSTa: sakRtprajaH / AtmaghoSazcirajIvI' iti haimyAm / 'me' mama / 'zirasaH' mUrdhnaH / 828282828282828282828282828282828482 // 223 //
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam sparzanena / 'ariSTaM' amaGgalam / 'sUcayati eva' darzayati eva / yathA kAka: mastakastha: amaGgalaM sUcayati tathA / mama svAmisvIkAraH amaGgalameva sUcayati iti bhadrAM prati zAlibhadrasya kathanam // 112 // sumanaHsaurabhasvAdalobhAdapi ziraH sthitA / prANatyAgAya me rAja - sattA'sau padmanAginI // 113 // 'sumana:saurabhasvAdalobhAdapi sumanasA gobhadradevena nirmitaH saurabhasvAdaH sugandhapUrNa: svAdaH yasya tasya annasya lobhaadpi| nAginIpakSe-puSpasurabhisvAdecchAto'pi / Agacchanti evaM puSpasaurabheNa nAgAdyA: / 'ziraH sthitA' mastakasthA / ziraHzritA' ityapi pATha: / 'asau padmanAginI rAjasattA' padyAbhidyasarpiNI tulyA rAjasattA zreNikazAsanam 'me' mama / 'prANatyAgAya' maraNAya / vartate iti zeSaH // 113 // ityAtmIyamabhiprAyaM, sAyaM duSkarmaNAmiva / mAtuH prakAzayAmAsa, zAliH pAliriva zriyAm // 114 // iti duSkarmaNAM-pApAnAm / 'sAyamiva' asta samayamiva / 'AtmIyaM' svakIyam / 'abhiprAyaM' manogatabhAvam / 'zriyAM' lakSmINAm / 'pAlivi' seturiva / zAli: / 'mAtuH ' bhadrAyAH pArzve / 'prakAzayAmAsa' prakaTIcakAra // 114 // caraNAH prastareNA'pi spRSTAH spaSTataradyutaH / netraM netrAJcalasparzA dapi dodUyatetarAm // 115 // 'prastareNA'pi ' azmanA'pi / 'spRSTAH' ghRSTAH / 'caraNAH' pAdA: / 'spaSTataradyutaH ' gharSaNAt sphuTataraprabhAH bhavanti / 'netraM' nayanaM puna: / 'netrAJcalasparzAdapi sukumAravastravizeSAJcalasparzanAdapi / 'dodUyatetarAM' atiduHkhIbhavati // 115 // suvarNaM vahninikSiptaM, varNikAvRddhimaznute / uSNazvAsAbhiyoge'pi, mauktikaM mlAnimIyate // 116 // SANASANA paJcamaH prakramaH // 224 //
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 'vahninikSiptaM' agninihitam / 'suvarNaM' kanakam / 'varNikAvRddhi' varNavRddhim / 'aznute' prApnoti / 'mauktikaM' muktAphalaM puna: / 'uSNazvAsA'bhiyoge'pi' uSNazvAsasamparke'pi / 'mlAniM' vicchAyatAm / 'Iyate' gacchati // 116 // sAmAnyavasanaM kSArazilAkuTTAkakuTTanaiH / dIpyate devadUSyaM tu, narasparzena dUSyate // 117 // 'sAmAnyavasanaM' sAdhAraNavastram / kSArazilA-kuTTAka kuTTanaiH' kSAraH (sAbu iti bhASAyAm), zilA-prastara:, kuTTAka:kASThadaNDaH (dhoko iti bhASAyAma) teSAM kuTTanaiH sphoTanaiH / 'dIpyate' zubhrIbhavati / 'devadUSyaM' devasambandhi vastram / 'tu' kintu / 'narasparzena' manuSyasparza-mAtrAdapi / 'dUSyate' dUSitaM bhavati // 117 // rAjocchiSTAnnabhAjo'pi, hRSyanti zrIkarIdharAH / jugupsante dvijAH zuklAH , bhaktarAjJAM pratigraham // 118 // 'zrIkarIdharAH' zrIkarIM dhArayantItyevaMzIlA: rAjJAM pArzvavartinaH puruSAH / 'chaDIdAra' iti bhASAyAm / 'rAjocchiSTAnnabhAjo'pi' rAjabhiH ucchiSTaM annaM bhajanti bhuJjate ityevaMzIlA: api / 'hRSyanti' pramodante / 'zuklAH ' zuklajAtIyAH zuddhAH vA / 'dvijAH' brAhmaNAH / 'bhaktarAjJAM' bhaktAnAM rAjJAm / 'bhaktarAjAnAm' iti atra samastapade zuddhaM padam / 'bhaktarAjJAm' iti padaM cintyam / 'pratigrahaM' anyadattA''dAnam / 'jugupsante' jugupsAM kurvanti / yaduktaM smRtau-"rAjapratigraho ghoro, viSamizramadhUpamaH / putramAMsaM varaM bhuktaM, na tu rAjapratigrahaH" // 118 // rAjJo dAsye'pi taSyanti, prAyeNa prAkatA janAH / nyatkAraM rAjasatkAra, mene gobhadranandanaH // 119 / / 'rAjJaH' nRpasya / 'dAsye'pi' sevakatve'pi / 'prAkRtAH' sAdhAraNAH / 'janAH' narAH / 'prAyeNa' bahudhA / 'tuSyanti' toSaM gacchanti / 'gobhadranandanaH' zAlibhadrastu / 'rAjasatkAraM' nRpasaMmAnamapi / 'nyatkAraM' dhikkAram / 'mene' manute sma / / 119 // satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 225 //
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 lokottarANAM kopAya, sarvasAmAnyasatkRtiH / yathA sakaladevAnAM, mUrtI varNakavistaraH // 120 // 'lokottarANAM' lokeSu uttarANAM uttamAnAm / 'sarvasAmAnyasatkRtiH' sarvasAdhAraNasammAnaH / 'kopAya' roSAya bhavati / yathA / 'sakaladevAnAM' sakalAnAM kalayA prabhAvakalayA sahitAnAM devAnAM saprabhAvANAM svayambhUdevatAnAM vA / 'mUtauM' pratimAyAm / 'varNakavistaraH' varNakaiH candanAdyaiH vistara: racanA-aGgaracanA kopAya bhavati // 120 // sukumArA bahirdehe, bhavanti kila koTizaH / apamAnAzaneghAtairbhidyate hRdayaM na tu // 121 // 'bahiH' bAhyabhAge / 'dehe' zarIre / 'sukumArAH' sukomalA: / kila: nizcaye / koTizaH anekakoTisaGkhyAkAH janAH / 'bhavanti' vartante / 'tu' parantu | 'apamAnAzaneH' apamAna vajrasya / 'ghAtaiH' prahAraiH / 'hRdayaM' teSAmantaHkaraNam / 'na bhidyate' na sphuTyate / / 121 // zAlibhadraH sukumAraH, sabAhyAbhyantaro dhruvam / svAmizrutermano dUna, yasya nizvAsato'Ggakam // 122 // zAlibhadraH / sabAhyAbhyantaraH' saha bAhyAbhyantarAbhyAM vartate yaH saH / 'dhruvaM' nizcitam / 'sukumAraH' sukomalaH / yasya mana:-cetaH / 'svAmizruteH' 'svAmI' iti zruteH zravaNAt / 'dUna' duHkhitam / aGgakaM' zarIraM ca / 'nizvAsataH' zreNikanizvAsataH dUnam / bAhyAntarAbhyAM zarIramanobhyAM zAlibhadraH dUna: ataH saH sa bAhyAbhyantara sukumAraH ityarthaH // 122 / / atha zrIzAlibhadrA'mbA, zAlikedArabhUrikha / netranIraplavApUrNA, vivarNA'vadadIdRzam // 123 // atha / 'zrIzAlikedArabhUriva' zAlivrIhikSetrapRthvIva / 'zrIzAlibhadrA'mbA' zrIzAlibhadrasya ambA-mAtA / 'netranIraplavApUrNA' nayanajalapUrapUrNA / 'vivarNA' vicchAyA / 'idRzaM' agre vakSyamANam / 'avadat' uvAca // 123 // 828282828282828282828282828282828282 // 226 //
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 hA ! ki rAjA mayA'nAyi, rAjamAndyamivAtmanaH / udaghoSi punaH kiM vA, mahAvAta ivAhitaH // 124 // 12 hA khede / 'AtmanaH' svasya / 'rAjamAndyamiva' kSayarogaH iva / 'rAjA' zreNikaH / mayA / kiM AnAyi kathaM AnIta:? kiMvA / 'mahAvAtaH iva' jhaJjhAvAtaH iva / 'ahitaH' akalyANakaraH / 'udaghoSi' rAjA AgataH' iti zAlibhadrAgre udghoSitam ? // 124 // sAkSAdajAkRpANIyamanaNIyo viceSTitam / kSamasva me hRdAzvAsa ! rAjazvAsaprapIDitaH // 125 // 'rAjazvAsaprapIDita' he rAjJaH zvAsaiH prapIDitaH / 'hRdAzvAsa' hRdayAdhAra ! putra ! 'me' mama / 'sAkSAt' pratyakSam / 'ajAkRpANIyaM' ajA chAgikA kRpANa: kSurikA ajAkRpANaH tasya idaM ajAkRpANIyam / ajAkRpANIyanyAyastu ayamekA chAgikA vadhArthaM saunikena AnItA / kintu kSurikA bhUmireNvantargatA na dRzyate / tadA chAgikayA eva svapAdaiH / / bhUmiH vilikhitA / reNumadhyAcca kSurikA nirgatA / tayaiva kSurikayA saunikena tasyAH vadha: vihitaH / tadvat / 'anaNIyaH' gurutaram 'viceSTitaM' vartanam / 'kSamasva' sahasva // 125 // dugdhe pUtarakA na syuH, ghRte tAMstu tvamIkSase / yadasmin sukhasAmrAjye, duHkhadoSAn vibhASase // 126 // 'dugdhe' payasi / 'pUtarakAH' jalakRmayaH / 'porA' iti bhASAyAm / 'na syuH na bhaveyuH / 'tu' kintu / 'ghRte' sarpiSi / 'tAn' pUtarakAn / 'IkSase' tvaM pazyasi / yat / 'asmin sukhasAmrAjye' devadattasukhapUrNasAmrAjye / 'duHkhadoSAn' duHkhAni doSAMzca tAn / 'vibhASase' kathayasi // 126 // tvatpitrA'haM tvadAlambA, muktA yuktyA kRpAlunA / kathaM vada nirAdhArAM, mumukSurasi vatsa ! mAm / / 127 // satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 227 //
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 'kRpAlunA' dayAlunA / 'tvatpitrA' gobhadreNa / aham / 'tvadAlambA' tvadAdhArA / 'yuktyA' vicArapUrvakam / 'muktA' gRhavAse sthApitA'smi / kathaM nirAdhArAM-nirAzrayAM mAm / 'mumukSuH' mokSamicchu: / 'asi' vartase? 'vada' brUhi // 127 / / nRkuJjarasya te bhAgyA-galitasya priyA imAH / suvRttabhogasaubhAgya-zcaturAH supratiSThitAH // 128 // rodhAya vihitAH prauDhA, dhAtrA dvAtriMzadargalAH / dhanAbandhAH samullaGghya, kathaM tAta ! prayAsyasi ? // 129 // 'tAta' he priya putra ! 'nRkuJjarasya' narahastinaH / 'bhAgyArgalitasya' daivabaddhasya / 'te' tava / 'imAH priyAH' kAntAH / 'samulluddhya' atikramya / kathaM prayAsyasi gamiSyasi / kathambhUtA: tA:? 'suvRttabhogasaubhAgyAH' suvRttaiH sadAcAraiH bhogaizca saubhAgyAM yAsa tAH / argalA pakSe suvartulabhogasaubhAgyAH / 'caturAH' dakSAH / 'supratiSThitAH' sukulajAH / pakSe-caturAsu hastizAlAsu, supratiSThitA: subaddhAH / 'caturAH' iti atra argalApakSe visargAbhAvaH vijJeyaH / 'dhAtrA' vidhAtrA / 'rodhAya' avarodhAya / 'vihitAH' nirmitAH / dvAtriMzat argalAH zRGkhalAH / 'ghanAbandhAH' dRDhAzleSAH / pakSe dRDhabandhanAH imAH priyAH iti saNTaGkaH // 128 // 129 // rambhAstambhaiH kathaM saudhaM, netravastraizca naupaTa: / padmanAlairgajAlAnaM, sannAhaH ketakIdalaiH // 130 // vilekhanaM kukUlAgneH, kiMvA campakakorakaiH / karpUraphAlikAbhirvA, prAsAdazikharaM bhavet // 131 // vicAraya ciraM cAru, cAturIcaturAnana / sAdhyate kiM jitAnaGga, vratamaGga ! tavAGgakaiH // 132 // (vizeSakam ) 'rambhAstambhaiH' kadalIstabhaiH / kathaM saudha-prAsAdaH syAt ! 'naitravastraiH' sukumAravasanaiH / 'naupaTa:' pravahaNa-paTa: 828282828282828282828282828282828482 // 228 //
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam TRERERY prakramaH ('saDha' iti bhASAyAm) kathaM syAt ? 'padmanAlaiH' kamalanAlaiH / 'gajAlAnaM' hastibandhanaM kathaM syAt ? 'padmanAlaiH ' paJcamaH kamalanAlaiH / 'gajAlAnaM' hastibandhanaM kathaM syAt ? 'ketakIdalaiH' krakacacchadapaNai: / 'sannAhaH ' kavacaH kathaM syAt ? // 130 // 'kukUlAgneH' tuSAnalasya / 'vilekhanaM' karSaNam / 'campakakorakaiH' hemapuSpaka-kalikAbhiH kiMvA syAt ? 'karpUraphAlikAbhiH' karpUrANAM ghanasArANAM phAlikAbhiH khaNDaiH / 'prAsAdazikharaM saudhazRGbhAgaH / kiMvA bhavet ? // 131 // tava aGgakaiH zarIraiH / 'vrataM ' dIkSArUpaM kiM sAdhyate - ArAdhyate ? 'aGga' iti sambodhanArthamavyayam / cAru 'cAturIcaturAnana' cAturyAM caturAnana brahmaNA tulya / 'jitAnaGga' jitamadana ! putra ! 'ciraM' dIrghakAlam / 'cAru' sundaratayA, kriyA-vizeSaNamidam / 'vicAraya' cintaya // 132 // zAliH prAhAmba ! sandehe, zriyAM sAMyAtrikA yadi / tyaktvA putrakalatrAdi, vizanti kSAravAridhau // 133 // tataH prazamapIyUSa - sAgaraM vijigAhiSuH / AtyantikaikAntikArtha siddhaye vyavasAyavAn // 134 // vipazcinnizcitazcitte, vikramopakramakramaH / vadhUbhiruparudhye'haM dehamohena vA katham // 135 // xxx 'zAli:' zAlibhadraH / 'prAha' vadati / 'amba' he mAtaH / zriyAM' sampattInAm / 'sandehe' saMzaye / 'yadi' cet / 'sAMyAtrikA: ' potavaNijaH / 'putrakalatrAdi sutbhaaryaadi| tyaktvA' vihAya / 'kSAra vAridhau' kSAre lavaNasamudre / 'vizanti' pravizanti // 133 // || 'tataH ' tasmAt / 'prazama- pIyUSa sAgaraM' kSamAsudhAbdhim / 'vijigAhiSuH ' vigAhanecchuH / 'AtyantikaikAntikArthasiddhaye' AtyantikaH ekAntikazca yaH arthaH caturtha puruSArtha: mokSaH tasya siddhaye prAptaye / 'vyavasAyavAn' kRtanizcayaH // 134 // ' vipazcinnizcitaH ' vidvadbhiH nirNItaH parIkSitaH ityarthaH / 'citte' manasi / / / 229 //
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 828ASASA 8282828282828282828282828282 'vikramopakramakramaH' vikramasya-parAkramasya ya: upakramaH ArambhaH tasmin kramau caraNau yasya saH / 'ahaM' zAlibhadraH / 'vadhUbhiH' patnIbhiH / 'dehamohena vA' zarIrasnehena vA / 'kathaM uparudhye' kathaM nivArye ? // 135 // agnizaucAni cIrANi, vapUMSi ca manISiNAm / snigdhAni sukumArANi, zudhdayanti tapasA'gninA // 136 // 'manISiNAM' viduSAm / 'snigdhAni' dRDhAni / 'sukumArANi' komalAni / 'cIrANi' vastrANi / 'vaSi' zarIrANi / ca smuccye| 'agnizaucAni' analapavitrANi / bhavanti / 'tapasA'gninA' tapazcaryAvahninA / 'zuddhyanti' tAni nirmalIbhavanti / pUrvakAle etAdRzAni ratnakambalAni abhavan, yAni agnau zuddhyanti sma / zarIramapi tapasA agninA eva zuddhayati iti bhAvaH // 136 // durmocamAgrahaM matvA, tanayasyeti kAtarA / kAlakSepacikIH kAmaM, mAtA sutamabhASata // 137 // iti / 'tanayasya' putrasya / 'durmocaM' mocayitumazakyaprAyam / 'Agraha' dIkSAviSayakam / 'matvA' jJAtvA / 'kAtarA' bhayabhItA / 'kAlakSepacikI:' kAlavilambaM kartukAmA / 'mAtA' bhadrA / 'sutaM' putram / 'kAma' nitAntam / 'abhASata' kathayAmAsa // 137 || svarbhogai devadantIva, sadaiva sukhalAlitaH / nRgandhazayanAhAra-vihArAbhyAsamAtanu // 138 // he vatsa ! tvam / 'devadantIva' airAvaNahastIva / 'sadaiva' nityameva / 'svarbhogaiH' divyasukhaiH / 'sukha-lAlitaH' sukhapUrvakaM lAlitaH asi / tasmAt prathamam / 'nagandhazayanAhAravihArAbhyAsaM' nRgandhasya naragandhasya narazayanasya narAhArasya naravihArasya ca abhyAsaM prayatnam / 'Atanu' kuru // 138 // satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 230 //
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 upazrutimiva zrutvA, vAcaM vAcaspateH prati / pratyahaM preyasImekAmekAmujjhAJcakAra saH // 139 // 'upazrutimiva' upa-samIpe zrUyate'syAmupazruti:-devaprazna: devavANImiva / 'devaprazna upazrutiH' iti haimyAm / 'vAcaM' mAtRvANImiva / ' zrutvA' AkarNya / 'vAcaspateH prati' bRhaspateH samAnaH / yataH pratinidhi0 / / 2 / 72 / / iti sUtreNa samAnArthe paJcamI / 'saH' zAlibhadraH / 'pratyahaM' pratidinam / ekAmekAm / 'preyasI' priyAm / 'ujjhAJcakAra' tyajati sma // 139 // vizvacitre nije saukhye, dattarekhAzca helayA / tUlikAstUlikAH sAkSAt, susUkSmamRdulomikAH // 140 // 'vizvacitre' vizvasya-jagata: citre AzcaryakAriNi / pakSe citre / nije saukhye / helayA lIlayA / dattarekhA: dattAH chedarUpAH rekhA: yAsu tAH / citrakArapicchikApakSe dattA citre rekhA yAbhiH tAH / 'susUkSmamRdulomikAH' atisUkSmakomalaromikA: / citrakArapicchikApi mRdulomikaiva bhavati / 'sAkSAt' pratyakSam / 'tUlikAH' citrakArapicchikAH / 'tUlikAH' tUlanirmitazayanIyAni / taLAI iti bhASAyAm / cakAro bhinnakrame / 'tatyAja' iti zeSaH // 140 // itazceha pure deva-kanInAmakanIyasI / kanIyasI svasA zAle: subhadrA nAma vidyate // 141 // atha zAlibhadrabhaginI subhadrA prasaGgaH / itazca / 'iha' rAjagRhe / 'pure' ngre| 'devakanInAM' surakanyAnAm / 'akanIyasI' jyeSThA, devAGganA'dhikA ityarthaH / 'zAleH' zAlibhadrasya / kanIyasI' ladhvI / 'svasA' bhaginI subhadrA nAma vidyate // 141 // tatprANanAthaH puNyAmbha-stallikA nRmatallikA / zrImallikA vasantartu-rdhanyaH saujanyabhUrabhUt // 142 // 'tatprANanAthaH' tasyAH subhadrAyAH prANanAthaH patiH / 'puNyAmbhastallikA' sukRtajala taTAkikAtulyaH / 'nRmatallikA' satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 231 //
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 narazreSThaH / 'zrImallikAvasantartuH' zrI: lakSmI: saiva mallikA mAlatI tadvikAse vasantaRtutulya: / 'saujanyabhUH' sjjntaasthaanm| 'dhanyaH' tannAmA / abhUt // 142 // tasyAnyadA mudA snAne, prastute skandhabandhayoH / dayitAnetrapatrAntAt, petuH koSNAzrubindavaH // 143 // 'anyadA', anyeyuH / 'tasya' dhanyasya / 'mudA' Anandena / snAne / 'prastute' kartumArabdhe / 'skandhabandhayoH' asaMbandhayoH upri| 'dayitAnetrapatrAntAt' priyA (subhadrA) nayanadalAntAt / 'koSNAzrubindavaH' kiJciduSNA: azruvipuSaH / 'petuH' patitAH // 143 // bindurbindUnasau saukhya-zUnyabindUn priyA jagau / niryAntyazrukaNAH kiM te, bhRGgAbhA netrapadmataH // 144 // 'bindUn' vipuSaH / 'saukhyazUnyabindUn' saukhyasya zUnyarUpAn bindUn / tRnnudantA / 2 / 2 / 90 // iti SaSThIniSedhAdatra karmaNi dvitIyA / 'binduH' vidura: jAnan / bavayorabhedAt / 'veditA viduro binduH' iti haimyAm / vindicchU / 5 / 2 / 34|| iti nipAta: / 'asau' dhanyaH / 'priyAM' subhadrAm / 'jagau' kathayAmAsa / 'kiM' katham / 'te' tava / 'netrapadmataH' nayanakamalata: 'bhRGgAbhAH' bhramaratulyAH / 'azrukaNAH' bASpabindavaH / 'niryAnti' nirgacchanti ? // 144 // sA pratyAha mama svAmin ! sodaraH saMyamAdarAt / ekaikAM preyasI prema-hemaikakaSapaTTikAm // 145 // kandarpadhUrtasaMmoha-mUlikAmiva tUlikAm / muJcati pratyahaM hanta ! tadahaM duHkhapUritA // 146 // 'sA' subhadrA / 'pratyAha' pratyuvAca / 'svAmin' he nAtha ! mama sodaraH-bhrAtA zAlibhadraH / 'saMyamAdarAt' 82828282828282828282828282828282828 // 232 //
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 cAritragrahaNamanorathAt / 'premahemnaH' snehasuvarNasya parIkSAyAm / 'ekaikaSapaTTikAM' ekazANapaTTikAtulyAm / 'kandarpadhUrtasya' adhamakAmasya / 'sammohe' sammohane / 'mUlikAmiva' mohanavallImiva / 'tUlikAM' tUlanirmitazayanIyam / 'ekaikAM' ekAmekAm / 'preyasI' priyatamAM ca / hantaH khede / 'muJcati' tyajati / 'tat' tasmAt / ahaM duHkhapUritA-duHkhapUrNA / rodimIti zeSaH // 145 // 146 // dharmavIrapathAdhvanyaH prAha dhanyaH sudhInidhiH / ya evaM kAtaraH sa syAt, kiM tRSNAdIrghikAtaraH // 147 // 'dharmavIrapathAdhvanyaH' dharmavIrANAM pathi-mArge adhvanya:-pravAsI / sudhInidhiH' sumatizevadhiH / dhanyaH prAha' vadati ya evaM kAtara:-bhIta: syAt saH kiM 'tRSNAdIrghikAtaraH' tRSNA-lobhaH saiva dIrghikA-vApikA tAM taratItyevaMzIla: syAt? // 147 / / abhyamitrINatAbhAjA-mapi siMhAvalokitam / nRNAM pizunayatyeva, pazutvamiva mAninAm // 148 // 'abhyamitrINatAbhAjAmapi' zatru prati saMmukhaM gacchatAmapi / 'nRNAM' narANAm / 'siMhAvalokitaM' siMhavat pazcAt vilokanam / gacchan hi siMha: pazcAd vilokate, 'pazutvamiva' pazutAtulyatAm / 'pizunayatyeva' kathayati eva / siMho'pi pazureva / tadvat pazcAd vilokanaM pazuprakRtireva / sA ca mAnadhanAnAM na zobhate iti bhAvaH // 148 // kAmArthayorapi proktaM, dIrghasUtraH praNazyati / tataH prasiddhamevaitad, dharmasya tvaritA gatiH // 149 // 'kAmArthayorapi' kAmArthaviSaye'pi / 'proktaM' kathitam / 'dIrghasUtraH' cirakriyaH cireNa kAryaM karotItyevaMzIlaH / 'praNazyati' nAzamupayAti / 'dIrghasUtrI vinazyati' iti nItizAstroktiH / 'tataH' tasmAt / 'dharmasya tvaritA gatiH' iti etat sUtraM prasiddhameva // 149 // satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 233 //
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam GRERERE bhIru ! bhIruH sa te bhrAtA, tanute tuNDatANDavam / zAradIna ivAmbhodaH, sAradInatayA tayA // 150 // 'bhIru' he priye / saH te tava / 'bhrAtA' bandhuH zAlibhadraH / ' bhIruH' kAtaraH asti / yaH zAradInaH zaratkAlInaH / 'ambhodaH iva' megha iva / 'sAradInatayA' sArarahitatvAt dInatA dainyaM tayA / 'tuNDatANDavaM' tuNDe mukhe- prArambhe eva tuDena bhASaNena vA tANDavaM nATyam 'tanute' karoti / zAradIno hi jalada : Adau garjanAdi bahu karoti na tu varSati / yaduktam "zaradi na varSati garjati, varSati varSAsu niHsvano meghaH / " tadvat zAlibhadro'pi ityarthaH // 150 // zAlibhadraH sa te bandhu raho tAttvikasAttvikaH / svajAnAnunayaiSI ca kramAt tyajati vallabhAH / / 151 / / aho Azcarye / sa te tava bandhuH sahodaraH zAlibhadraH / tAttvika sAttvikaH' tAttvikena satyatayA 'sAttvikaH ' sattvazAlI / yaH svajanAnunayaiSI svajanAnAM anunayaiSI abhilASecchuH / cakAraH samuccaye / 'vallabhAH' patnIH / 'kramAt ' krameNa / 'tyajati' pariharati / atra vakroktiH / yaduktam- "anyasyAnyArthakaM vAkyamanyathA yojayed yadi / anyazleSeNa kAkvA vA sA vakroktistato dvidhA // 151 // tasyAM vihitamaunAyAM, dUnAyAmapi sarvathA / tadIyapakSapAtena, saptAnyAstaM priyA jaguH // 152 // 'sarvathA' sarvaprakAreNa / 'dUnAyAmapi' duHkhitAyAmapi / 'tasyAM' subhadrAyAm / 'vihItamaunAyAM' kRtatuSNImbhAvAyAm / 'anyAH ' subhadrAM vinA anyAH / sapta priyA: preyasyaH / tadIyapakSapAtena' zAlibhadrasubhadrApakSapAtena / 'taM' dhanyam 'jaguH ' ucuH // 152 // kAtarA api saGgrAma - vArtAmAvartayantyaho / na zvasantyapi niHsvAno - hAmasAMrAviNe raNe // 153 // KER TRERER paJcamaH prakramaH // 234 //
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERERE aho Azcarye / kAtarAH api bhItAH api narAH / 'saGgrAmavArtAM' yuddhavArtAm / 'Avartayanti' punaH punaH kathayanti / kintu / 'niHsvAnoddAmasAMrAviNe' niHsvAnena zabdena uddAmaM bhayAnakaM sAMrAviNaM tumulaM yatra tasmin / 'raNe' yuddhe / 'na zvasanti api' zvAsamapi na gRhaNanti / yuddhavArtAkathakAH anyAn yuddhArthaM prerayanti kintu yuddhe prArabdhe svayaM zvAsasamayamAtramapi na tiSThanti / tathA yUyamapi saMyamavArtArasikA eva na pAlakAH iti bhAvaH // 153 // paraM prati pravadatAM, saMyamaH sukaraH param / na sUryamaNDalasyeva, samIpe'pyupavezanam // 154 // 'paraM prati' anyaM prati / 'pravadatAM' preraNAM kurvatAM narANAm / 'saMyamaH' tyAgadharmaH / 'sukaraH' susAdha: / 'paraM' parantu / 'sUryamaNDalasya iva ravimaNDalasya iva saMyamasya samIpe' pArzve / 'upavezanamapi' avasthAnamapi na sukaram // 154 // prANeza ! cArucAritra - cArazcet sukarastadA / bhogavyAsamapAsyAzu, svayamAsevyate na kim ? // 155 // 'prANeza' he hRdayezvara ! 'cet' yadi / 'cArucAritracAraH' manoramacAritracaryA / 'sukaraH' susAdhaH / ' tadA' tarhi / 'bhogavyAsaM ' vilAsavistaram / 'apAsya' santyajya 'svayaM' aatmnaa| 'kiM na Asevyate' kathaM na ArAdhyate saH saMyamaH ? // 155 // dhanyaMmanyastato dhanyaH, pramodAdAdade vacaH / diSTyA kalyANi ! kalyANi madbhAgyAni jayantyaho // 156 // 'dhanyaMmanyaH' AtmAnaM dhanyaM manyate ityevaMzIlaH / dhanyaH / 'tataH ' priyAvacaH zrutvA / 'pramodAt' AnandAt / 'vacaH 'vacanam / 'Adade' svIkRtavAn / uvAca ityartha: / 'aho' prmode| 'kalyANi' he kalyANakAriNi priye ! diSTyA Anandadarzane / 'kalyANimadbhAgyAni ' kalyANIni kalyANavanti ca tAni madbhAgyAni ca / 'jayanti' vilasanti // 156 // yUyaM zrRGgAravAhinyo, gambhIrA rasapUritAH / abhUvan pathadezinyaH, sattvAkSiptA iva svayam // 157 // 328 paJcamaH prakramaH / / 235 / /
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 yUyam 'zrRGgAravAhinyaH' zrRGgArANAM vAhinya: vAhikAH / pakSe-nadyaH / kathambhUtAH ? 'gambhIrAH' gambhIrahRdayAH / nadIpakSe-gahanAH / 'rasaiH' vilAsarasaiH / pakSe-jalaiH / 'pUritAH' pUrNAH / kintu / 'svayaM' AtmanA / 'sattvAkSiptA: iva' mama sattvena AkSiptAH AkRSTAH iva / 'pathadezinyaH' mArgadAtrya: / 'abhUvan' babhUvuH / atra 'abhUvan' iti sthAne 'abhUt' ityucitaM pratibhAti // 157 // tadahaM varivasyAmi, tapasyAyai jinezvaram / bhavatISu bhavantISu, bhavatIrAya kAraNam // 158 // 'tat tasmAt / 'bhavatISa' yuSmAsa / 'bhavatIrAya' saMsArataTapAragamanAya / 'kAraNaM' nidAnam / 'bhavantISu' jAyamAnAsu / aham / 'tapasyAya' saMyamAya / 'jinezvaraM' arhantam / 'varivasyAmi' seve paryupAse || 158 // nizamyeti vaco rukSaM, tamUcuH praNayAt priyAH / narma saMvarmitaM karma, na zarma prajighAMsati // 159 // 'iti' uparyuktam / 'rukSaM' sneharahitaM saMsAratyAgecchApUrNam / 'vacaH' dhanyavacanam / 'nizamya' zrutvA / 'taM' dhanyaM patim / 'praNayAt' snehAt / 'priyAH kAntAH / 'ucaH' vadanti sma / 'narmasaMvarmitaM' narmaNA-lIlayA saMvarmitaM shitm| 'karma' vacanarUpaM karma / 'zarma' saukhyam / na prajighAMsati na hantumicchati // 159 // mUlaM dharmArthakAmAnAM, svayamevopalAlitAH / kutaH kAnta ! nirAdhArAH, zriyaH kAntAzca mokSyasi ? / / 160 // 'kAnta' he priya / 'dharmArthakAmAnAM' trivargasya / 'mUlaM' mukhyakAraNam / anAviSTaliGgatvAt mUlameva / 'svayameva' Atmanaiva / 'upalAlitAH' paripoSitAH / 'nirAdhArAH' nirAzrayAH / 'zriyaH' sampattI: / 'kAnta' he svAmin / 'priyatamAH' kAntAH / caH samuccaye / 'kutaH' katham / 'mokSyasi moktamicchasi ? / / 160 / / ARRARAUAYA8A82828282828282888 // 236 //
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 bhAgyasaubhAgyasArANAM, satInAM dharmadhIjuSAm / zrINAM strINAM ca manye'haM, tyAgenaivottamaM phalam // 161 // ityudIrya lasaddhairya, jIvavIryavizeSavAn / prasthitaH sthiratAmeruprasthasusthamatisthitiH // 162 // 'bhAgyasaubhAgyasArANAM' bhAgyasaubhAgye eva sAra: yAsAM tAsAm / 'satInAM' sAdhvIstrINAM kulInAnAm / zrIpakSe satyamArgeNa upAttAnAM vidyamAnAnAM vA / 'dharmadhIjuSAM' sukRtamati sahitAnAm / pakSe-dharme dhiyaM joSanti kurvanti tAsAm / zrINAM lakSmINAm / 'strINAM ca' mahilAnAM ca / 'tyAgenaiva' parihAreNaiva' pakSe-dAnenaiva / 'uttama' utkRSTam / phalaM syAditi ahaM manye // 161 // iti udIrya-kathayitvA / 'jIvavIryavizeSavAn' viziSTAtmavIryavAn / 'sthiratAmeruprasthasusthamatisthitiH' sthiratAyAM sthairye meruprasthavat meruzikharavat susthA-svasthA matisthitiH yasya saH / 'lasaddhairya' yathA lasat sphurat dhairya tathA, kriyAvizeSaNamidam / 'prasthitaH' dIkSArthaM calitaH // 162 // siddhiH sattvaM kalA'bhyAsaM, lakSmI: puNyaM prabhA ravim |anuyaanti yathA nAtha ! tathA kAntaM kulAGganAH // 163 // yathA / 'sattvaM' Atmabalam / 'siddhiH' prApti: / 'abhyAsaM' prayatnam / 'kalA' dhanurvidyAdikalA / 'puNyaM' sukRtam 'lakSmIH' zrIH / 'ravi' sUryam / 'prabhA' kAntiH / anuyAnti anugacchanti / tathA nAtha he svAmin / 'kAntaM' patim / 'kulAGganAH' satIstriyaH anuyAnti / / 163 // pativratAvrataM satyaM, tIvra niHsaGgatAvratam / ubhe ArAdhayiSyAmastavAnugamalIlayA // 164 // evamuktavatIH prItyA, preyasI: zreyasIstarAH / paraM paramamityuktvA, dhanyastA abhyanandayat // 165 // ARRARAUAYA8A82828282828282888 // 237 //
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam SASAKAsa 8282828282828282828282828282 he svAmin / tava anugamalIlayA anugamanakrIDayA / satyaM pativratAvrataM-pativratAstriyA: vratam / 'tIvra' bhiissmm| 'niHsaGgatAvrataM' munivratam / 'ubhe api' dve api / 'ArAdhayiSyAmaH' seviSyAmahe || 164 // evaM prItyA-premNA / 'uktavatI:' kathitavatIH / 'zreyasItarAH' atizayena zreyasyaH zreyasItarAH tAH / 'preyasI:' priyAH / 'paramaM' uttamam / 'paraM' bhavyam / iti uktvA -bhASitvA / dhanyaH / 'tA:' priyAH / 'abhyanandayat' abhinanditavAn // 165 // utkaNThayA nirvRtinAyikAyAH, kaTAkSitaH saMyamakAmyayA ca / pUrvapriyAbhirvarivasyamAnaH, sa vIranAthAgamanaM nidadhyau // 166 // __'nirvRtinAyikAyAH' nirvRtiH muktiH sA eva nAyikA tasyAH / 'utkaNThayA' utsukatayA / 'saMyamakAmyayA' / saMyamasya kAmyayA-vAJchayA / caH samuccaye / 'kaTAkSitaH' puna: puna: vIkSitaH / 'pUrvapriyAbhiH' pUrvapatnIbhiH / 'varivasyamAnaH' paryupAsyamAnaH / 'sa:' dhanya: / 'vIranAthasya' mahAvIradevasya / 'AgamanaM' Agatim / 'nidhyau' cintayAmAsa pratIkSAJcake ityarthaH / upajAtivRttamidam / tallakSaNaM cedam "upendravajrA jatajAstato gau / syAdindravajrA yadi | tau jagau gaH / anantarodIritalakSmabhAjau, pAdau yadIyAvupajAtayastA / itthaM kilAnyAsvapi mizritAsu, smaranti jAtiSvidameva nAma // iti vRttaratnAkare // 166 // divyazrIpariveSatAM rasavatI bhogAGgabhaGgImimA,-mAnandAzruvimizrasundaradRzA, zrIzreNikenekSitAm / bASpApUrNadRzA cakorakavareNevAntarudyadviSAM, zrIzAliH kila mAnazAlinRpatiH sambhAvayAmAsivAn // 167 // 'divyazrIpariveSitAM' divyazrIbhiH pariveSitAM-parivRttAm / pakSe pradattAm / ('pIrasAyelI' iti bhASAyAm) / 'bhogAGgabhaGgI' bhogAGgAnAM bhaGgI-sAmagrI yasyAM tAm / 'AnandAzruvimizrayA' pramoda bASpAzruyuktayA / 'sundaradRzA' satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 238 //
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282882 8282828282828282828282828282 manojJanayanena / 'zrIzreNikena' nRpeNa / 'IkSitAM' 'vilokitAm / kena iva ? 'bASpApUrNadRzA' bASpaiH ApUrNA dRg nayanaM yasya tena / 'cakorakavareNaiva' cakorapakSiNA iva / imAM rasavIM-vilAsarasayuktAM mohaviSayuktAM ca pakSe SaDarasapUrNabhojanaM viSayuktam / rasazabdaH viSArtho'pi / ayaM bhAvaH-viSamizritAM rasavIM yadA cakora: pazyati tadA roditi, atra cakorasthAne rudan zreNikanRpaH grAhyaH / 'imAM' bhogAGgabhaGgIm / 'antararudyaviSAM' madhye sphurad viSAM viSamizritAmityarthaH / 'mAnazAlinRpatiH' mAnazAlinAM gauravazAlinAM nRNAM narANAM pati: mukhyaH / zrIzAlibhadraH / kilaH nizcayArthe / 'sambhAvayAmAsivAn' cintayAmAsetyarthaH // 167 // zrIzAlicarite dharma-kumArasudhiyA kRte / zrIpradyumnadhiyA zuddhe, paJcamaH prakramo'bhavat // 168 // iti zrIkacchavAgaDadezoddhAraka-tapAgacchAcArya-vijaya kanakasUri-praziSyAcArya vijayakalApUrNasUri-ziSyamunizrI kalAprabhavijayajI (vijayakalAprabhasUri)-ziSya munizrI (paMnyAsa) mukticandravijayajI ziSya munizrI (paMnyAsa) municandravijayaviracitAyAM zrIzAlibhadramahAkAvyasya sAnuvAdaTIkAyAM paJcamaH prakramo'bhavat / iti zrIzAlibhadralIlAyAM paJcamaH prakramaH / 828282828282828282828282828282828282 // 239 //
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH ||ath SaSThaH prakramaH // prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 zAleH puNyakaNazreNiH, prazastAM svastikazriyam / zrayantI devadevasya, purataH paribhAvyatAm // 1 // 'zAle:' zAlibhadrasya / pakSe-zAlivrIhe: 'puNyakaNazreNiH' sukRtAMzAvalI / pakSe-pavitrakaNAvalI / 'devadevasya' zrImahAvIrajinezvarasya / 'purataH' agrataH / 'prazastAM' kalyANapUrNAm / 'svastikazriyaM' svastikazobhAm / 'zrayantI' bhjntii| 'paribhAvyatAM' vilokyatAm // 1 // sArdhaM zrIzAlibhadrasya, zraddhayevAyayau prabhuH / mahatAM hi spRhAprAptI, yugmajAte iva dhruvam // 2 // zrIzAlibhadrasya zraddhayA-vIrAgamanAbhilASayA / 'sArdhamiva' samamiva / 'prabhuH' zrIvIraH / 'Ayayau' samAgataH / 'mahatAM' mahApuruSANAm / hi: nizcaye / 'spRhAprAptI' spRhA-vAJchA prAptiH lAbhaH te / 'dhruvaM' nUnam / 'yugmajAte iva' sahodbhUte iva bhavataH // 2 // zrIvIrapAkheM dhanyasya dIkSAzrRGgArahetumuddhAnAM durvidhAnAM tu zambalam / vaibhAraM kSoNikalyANA-laGkAraM dharaNIdharam // 3 // bhUrbhuvaH svastrayIhIraH zrIvIraH surasevitaH / alaJcakre prabhAvADhyo, bhavavAritaraH prabhuH // 4 // 'RddhAnAM' samRddhAnAM zreSThinAm / 'zrRGgArahetuM' zobhAkAraNam / parvate paryaTanAdivilAsa karaNAt / 'durvidhAnAM' 82828282828282828282828282828282888 // 240 //
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282882 8282828282828282828282828282 daridrANAm / tuH cakArArthaH / 'zambalaM' pAtheyam parvate AjavikA) kASThAdyAnayanAt / 'kSoNikalyANAlaGkAra' pRthvImaGgalamaNDanam / 'vaibhAraM' tannAmakam / 'dharaNIdharaM' parvatam // 3 // 'bhUrbhuvaHsvastrayIhIraH' trilokIratnam / 'surasevitaH' suraiH devaiH sevitH| 'bhavavAritaraH' saMsArajalaM taratItyevaMzIla: / 'prabhAvADhyaH' prabhAveNa tIrthakRnnAmakarmajena mahimnA ADhyaH pUrNaH / 'prabhuzrIvIraH' bhagavAn zrI mahAvIradevaH / 'alaJcakre' bhUSayAmAsa samAgataH ityartha // 4 // mohadrohApasaraNaM, zaraNaM bhavabhIbhRtAm / surairakAri samava-saraNaM zaraNaM zriyAm // 5 // 'mohadrohApasaraNaM' mohaH eva droha: saMsArakAraNAt, athavA mohazca drohazca tau tayoH apasaraNaM apakramaNaM yasmAt tat / 'bhavabhIbhRtAM' bhavAt saMsArAt bhI: bhayaM tAM bibhratAM janAnAM zaraNaM AzrayaH / 'zriyAM' bAhyAntaralakSmINAm / 'zaraNaM' gRham / 'vasatiH zaraNaM' iti haimyAm / 'samavasaraNaM' dezanAsadanam / 'suraiH' devaiH / 'akAri' vihitam // 5 // dhanya enaHkhagazyenaH, svavayasyena zaMsitam / vidAJcakre vidAM cakra-vartI zrIdharmacakriNam // 6 // 'enaHkhagazyenaH' enAMsi-pApAni tAni eva khagAH pakSiNaH tanmAraNe zyena:-zazAdanaH, 'bAja' iti bhASAyAma / 'vidAM' vijJAnAm / 'cakravartI' mukhyaH / dhanyaH / 'svavayasyena' nijamitreNa / 'zaMsitaM' jJApitam / 'zrIdharmacakriNaM zrIvIraM' dharmacakrapravartakaM zrIvIram / 'vidAJcakre' jJAtavAn // 6 // dInAdInAM dadaddAnaM, yApyayAnaM samAzritaH / sakalatroTitasnehaH, sakalatra: sudhIrdvidhA // 7 // so'bhyetya prabhupAdAnte, dAntena manasA bhRzam / mokSopAyamupAyaMsta, prazasta: saMyamazriyam // 8 // 'dInAdInAM' anAthAdInAm / atra sampradAnAvivakSAyAM zeSe SaSThI / 'vivakSAtaH kArakANi' iti nyAyAt / 'dAnaM' satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 241 //
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282882 8282828282828282828282828282 vitrnnm| 'dadat' arpayan / 'yApyayAnaM' sukhAsanaM zibikAm / 'samAzritaH' adhirUDhaH / 'sakalatroTitasnehaH' patnIputrAdisakalavastustomAt troTita:-nAzita: snehaH prema yena saH dvidhA sakalatra: kalatrasahita: priyAsahitaH, sakalAn jIvAn trAyate iti sakalatraH iti dvidhA sakalatraH // 7 // 'sudhIH' sumatiH / 'prazastaH' maGgalarUpa: / 'saH' dhanyaH / 'prabhupAdAnte' viirvibhucrnnaantike| 'abhyetya' samAgatya / 'bhRzaM' atyartham / 'dAntena' vazIbhUtena / 'manasA' cetasA / 'mokSopAyaM' mokSasya upAyarUpAM rtntryiimyiim| 'saMyamazriyaM' cAritralakSmIm / 'upAyaMsta' pariNItavAn svIkRtavAnityarthaH // 8 // zAlibhadrasya dIkSAzrIvIrAgamanaM dhanya-vrataM matvA'tha zAlinA / jitaMmanyena sAkSepaM, jananyabhidadhe tadA // 9 // atha / 'zrIvIrAgamanaM' zrIvIrasya prabhoH Agamanam 'dhanyavrataM' dhanyasya vrataM dIkSAm / 'matvA' jJAtvA / 'jitaMmanyena' AtmAnaM dhanyena jitaM manyamAnena parAjitaMmanyena ityarthaH / zAlinA / 'tadA' tasminnavasare / 'sAkSepaM' AkSepapUrvakam / 'jananI' bhadrA / 'abhidadhe' uktA // 9 // yasyA dhanyaH sa jAmAtA, yA ca mAtA'mba ! me'bhavaH / sA tvaM kiM prAJjale mArge, bambhrabhiSyatipiJjalA // 10 // 'amba' he mAtaH ! / 'yasyAH ' tava / 'dhanyaH' dhanyAbhidhaH / sa jAmAtA-putrIpatiH / yA ca tvaM me-mama / 'mAtA' jananI / 'abhavaH' jAtA'si / sA tvam / 'prAJjale' sarale / 'mArge pathi kiM' 'atipiJjalA' bhRzamAkulA | 'bambhrabhiSi' bhRzaM bhrame patitA'si ? // 10 // svasA svasuHpati ryasye-yatu sIravIratAm / so'haM pAzcAtyayAnAyA, svacchayA kimu notsahe // 11 // 828282828282828282828282828282828482 // 242 //
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 'yasya' mama / 'svasA' bhaginI subhadrA / 'svasuH patiH' bhaginIpatiH dhanyaH / 'nAsIra-vIratAM' 'nAsIre' agragamane 'vIratAM' cAritraparAkramarUpAm / 'iyatuH' gacchataH sma / saH aham / 'svecchayA' nijAbhilASeNa / 'pAzcAtyayAnAya' pAzcAtyAya yAnAya-gamanAya anugamanAya ityarthaH / kimu na utsahe kathaM na sajjIbhavAmi ? // 11 // ekaM yiyAsuragre (hi) sArtho'pyatha gRhotthitaH / sUnustena kathaM roDhuM zakyo'yamiti nizcitA // 12 // bhadrA saMvarmya dhairyeNa, vajreNeva nijaM manaH / pravINatAnadIveNiH, zrIzreNikamupAgamat // 13 // 'eka' prathamaM tAvat / 'agre' dhanyadIkSApUrvameva / "yiyAsuH' yAtumicchu: dIkSecchu: abhUt / atha 'sArtho'pi' sArtharUpaH dhanyajAmAtA'pi / 'gahotthitaH' gRhAt saMsArAt utthitaH nirgataH / 'tena' tatkAraNena / katham ? ayaM sUnuH putraH / 'roddhaM zakyaH' gRhe sthApayitum zakyaH / iti nizcitA nizcayaM gatA // 12 // bhadrA / 'vajeNa iva dhairyeNa' vajratulyena dhairyeNa / 'nijaM manaH' svIyaM ceta: / 'saMvarmya' varmaNA sannahya / 'pravINatAnadIveNiH' dakSatAnadIpravAhaH / 'zrIzreNikaM' rAjAnam / 'upAgamat' samIpe gatA // 13 // vyajijJapacca rAjAnaM, divyazrIrdeva ! me'GgajaH / vIrAdhivIra: zrIvIrAd, vratAdAnAM samIhate // 14 // rAjAnaM zreNikam / 'vyajijJapat' vijJapayAmAsa / 'deva' he rAjan ! 'me' mama / 'divyazrIH' devaarpitshriibhoktaa| 'vIrAdhivIraH' vIreSu api vIraH / 'aGgajaH putraH zAlibhadraH / 'zrIvIrAd' zrIvardhamAnasvAminaH / 'vratAdAnaM' dIkSAm / 'samIhate' icchati // 14 // rAjyazrImaGgale hema-kuTena mukuTena tat / pavitreNAtapatreNa, cAmarai vismitAmaraiH // 15 // ARRARAUAYA8A82828282828282888 // 243 //
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 narendracidvairAhAya, suprasAdaM prasIda me / dIkSAmahotsavaM sUno-ranyUnaM yena kAraye // 16 // 'tat' tasmAt / 'rAjyazrImaGgale' rAjyazrINAM-rAjyalakSmINAm, maGgale maGgalaviSaye / 'pavitreNa' prazastena / 'AtapatreNa' chatreNa / 'vismitAmaraiH' vismitA: amarA: devAH yaiH taiH / 'cAmaraiH' vAlavyajanaiH // 15 // 'narendrANAM' rAjJAm / 'cihnaH' lAJchanaiH / 'ahnAya' zIghram / 'suprasAda' sukRpApUrvakaM samarpitaiH / 'me' mamopari / 'prasIda' kRpAM kuru / 'yena' ytH| / sUnoH putrasya / 'anyUna' sampUrNam / 'dIkSAmahotsavaM' pravrajyAmaham / 'kAraye' vidyApayAmi // 16 // vajrAtivarcasA tena, vacasA bhUbhRdAhataH / Aha taduHkhato bhadrA-mAtA bhadrAM vazAmiva // 17 // 'vajAtivarcasA' vajrAdapi ativarcasA atizAyi varcaH ugraM tejaH yasya tena / 'tena' bhadroktena / 'vacasA' vacanena / 'AhataH' prahata: / 'bhUbhRt' zreNikanRpaH parvatazca / 'taduHkhataH' zAlivirahaduHkhataH / A' pIDitAm / 'bhadrAM' bhdrjaatiiyaam| 'vazAmiva' hastinImiva / 'bhadrAM' zAlimAtaram / 'Aha' kathayati // 17 // sA bhogajaladhervelA-helA somA latA va sA ? / zAleH kva cArucAritra-bhAroddharaNadhIratA // 18 // kva sA-tasmin samaye dRSTA / 'bhogajaladheH' vilAsasamudrasya zAle: / "velAhelA' velA-jalavRddhirUpA tasyAH | helA lIlA ? kva sA somA latA-somAbhidhavallisamA zAle: kAyayaSTiH ? kva zAle: cArucAritrabhArasya sundarasaMyamavIvadhasya / 'uddharaNe' udghahane / 'dhIratA' dhairyam ? // 18 // bhUdharo'pi tRNaM yatra, bhogazrIrasya sA pRthuH / unmagnavApagA yuktaM, sutarA sutarAmabhUt // 19 // 8282828282828282828282828282828282 // 244 //
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 828ASASA 8282828282828282828282828282 'asya' zAlibhadrasya / 'bhogazrIH' vilAsalakSmIH / 'sA' tAvatI / 'pRthuH' vizAlA / svarAduto guNAdakharo: // 2 / 4 / 35 / / iti strIliGgena pRthvIvat pRthurapi / 'yatra' bhogazriyAm / 'bhUdharo'pi' rAjA parvatazca / 'tRNaM' tRNavat na kiJcit / 'yuktaM' satyam / 'unmagnA' ApagA iva unmagnA''khyA nadI iva, yasyAM bhUbhRdapi tarati sA unmagnA nadI / 'sutarAM' nitAntam / 'sutarA' sukhena tartuM zakyA divyazrIH / 'abhUt' jAtA // 19 // vibhUtestyAgabhogAbhyAM , dhig dUnAstaddhanA vayam / dhanyaH zrIzAlirevAyaM, moktuM bhoktuM ca yaH kSamaH // 20 // 'vayaM' rAjAnaH / 'taddhanAH' kRpaNAH / 'kInAzastaddhanaH kSudrakadaryaH' iti haimyAm / 'vibhUteH' sampatteH / 'tyAgabhogAbhyAM' dAnopabhogAbhyAm / 'dUnAH' hInAH, patitamudrAgrahaNAt ratnambalA'grahaNAcca / zrIzAliH eva ayaM dhanya:prazasyaH kRtaarthH| yaH moktuM tyaktum / 'bhoktuM' vilasitum / 'kSamaH' samarthaH // 20 // tadahaM svayamevaitya, zAleniSkramaNotsavam / vidhAya zvAsakhedasya tasya dAsyAmi niSkrayam // 21 // 'tat' tasmAt / 'ahaM' zreNikaH / svayameva' Atmanaiva / 'etya' Agatya / zAleH / 'niSkramaNotsavaM' dIkSotsavam / 'vidhAya' kRtvA / tasya zvAsakhedasya zvAsAt jAtasya khedasya / 'niSkrayaM' mUlyam / 'dAsyAmi' arpayiSyAmi // 21 // ityAdizya samAzvAsya, rAjacihnapradAnataH / vyamrAkSIt prItiphullAkSI, bhadrAM bhadraGkaraH prabhuH // 22 // iti Adizya kathayitvA / 'rAjacihnapradAnata:' rAjacihnAnAM mukuTAdInAM pradAnataH-arpaNAt / 'samAzvAsya' AzvAsanaM datvA / 'bhadraGkaraH' bhadraM karotItyevaMzIla: / 'prabhuH' nRpaH zreNikaH / 'prItiphullAkSI' prItyA premNA phullAkSI vikasitanayanAm / bhadrAm / vyamrAkSIt preSayAmAsa // 22 // satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 245 //
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam TRERERE zrIzAlistha gobhadraM devaM pratyakSamucivAn / tAta divyamahAbhoga zriyA vizrANanAnmama // 23 // anurAmaM yathA putrA, bhrAtarazcAnulakSmaNam / bhRtyA anuhanUmantamanutvAM pitarastathA // 24 // atha zrIzAliH zrIzAlibhadraH / 'gobhadraM' pitaram / 'pratyakSaM' sAkSAt samAgatam / 'devaM' amaram / 'ucivAn' kathayAmAsa / 'tAta' he pitaH ! mama divyamahA bhogazriyAH paramotkRSTavilAsalakSmyAH 'vizrANanAt' dAnAt / // 23 // yathA / 'anurAmaM' rAmasya pazcAt / 'utkRSTe'nUpena 2 / 2 / 29 // iti dvitIyA / 'putrAH ' tanayAH / putreSu mukhyaH rAmaH ityrthH| 'anuhanUmantaM ca bhRtyAH ' bhRtyeSu mukhyaH hanUmAn ityarthaH tathA anutvAM pitaraH pitRSu mukhyaH tvaM jAtaH ityarthaH // 24 // pitaraH sutasAtkuryuH vizve'pi zriyamaihikIm / yauSmAkINA ahaM prApa, lakSmIrAmuSmikIrapi / / 25 // 'vizve'pi' loke'pi / 'aihikIM' ihalokasambadhinIm / zriyaM' lakSmIm / 'sutasAt putrAdhInAm / sute'dhInAmiti sutasAt / 'tatrA'dhIne' iti ssAt pratyayaH / 'kuryuH' vidadhyuH / aham / 'yauSmAkINAH' yuSmAkaM imAH / 'AmuSmikI: api paralokasambandhinIH api / 'lakSmI' zrIH 'prApa' prAptavAn // 25 // chAyAtaroH phalaM puSpodgatamaznanti pakSiNaH / sudhiyaH puNyavantastu prabhAvabhavamapyadaH // 26 // 'chAyAtaroH' chAyApradhAnavRkSasya / 'puSpodgataM phalaM' kusumajanyaM phalam / 'pakSiNaH ' vihagAH / 'aznanti' bhakSayanti 'tu' kintu / 'sudhiyaH' subuddhayaH / 'puNyavantaH sukRtazAlinaH / 'prabhAvabhavamapi dharmaprabhAvajanyamapi / 'adaH ' pratyakSopalakSyaM divyazrI bhogarUpaM phalam / 'aznanti' bhuJjate // 26 // 328 REREDER SaSThaH prakramaH / / 246 //
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 tava prasAdAd divyazrI-ranubhUtA mayA'dbhutA / jIvanmuktirivAdhyAtma-vidA yogasya durlabhA // 27 // 'tava' pituH / 'prasAdAt' kRpAtaH / 'adbhutA' AzcaryakAriNI / 'divyazrIH' svargasambandhinI lakSmIH / mayA / 'anubhUtAH' upabhuktAH / kena iva ? 'adhyAtmavidA iva' adhyAtmatattvavijena iva / 'yogasya' yamaniyamAdyaSTAGgarUpasya yogasya / 'durlabhA' sAmAnyajanena duSprApA / 'jIvanmuktiH' yogini jIvati sati muktiH, sadehamuktiH, mukterAnandaH ityarthaH / anubhUyate // 27 // svasUnoH sAmprataM tAta ! vIranAthAt prapUraya / prazamazrIparIrambha-saMrambhA''rambhakautukam // 28 // 'tAta' he pitaH / 'sAmprataM' adhanA / 'svasanoH' nijaputrasya mama / 'prazamazrIparIrambha saMrambhArambhakautukam' prazamazriyAH-prazAntilakSmyAH parIrambha:-AliGganaM tasya saMrambha:-ATopaH tasya ArambhaH tasya kautukaM kutuhalam / 'vIranAthAt' mhaaviirprbhoH| 'prapUraya' pUrNIkuru // 28 // suraH prAha sujAto'si, dhIra ! dhanyo'si dhinIdhe / varSIyAn yadahaM cakre, vrataM tad yauvane tvayA // 29 // 'suraH' gobhadradeva: 'prAha' kathayati 'dhIra' he dhairyavan ! / 'sujAtaH' matto'pi adhikaguNaH atijAtaH putraH / atijAta: putraH piturapi atiricyate / yaduktam-"mAtutulyaguNo jAto'-nujAtazca pituH samaH / atijAto'dhikastasmAdapajAto'dhamAdhamaH // " 'asi' vartase / 'dhInidhe' he matinidhAna ! / 'dhanyaH' prazasyaH / asi / 'yat' vratam / aham / 'varSIyAn' vRddhaH / 'cakre' svIkRtavAn / 'tat' vratam / tvayA / 'yauvane' bhogArhakAle / 'cakre' aGgIkRtam / svIkartumicchasi ityarthaH // 29 // narazriyA'pi badhyante, narA rajjveva raGkavaH / divyazriyA'pi putra ! tvaM, siMhaH zrRGkhalayeva na // 30 // satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 247 //
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam SASRSasa 8282828282828282828282828282 'rajjvA ' davarikayA / 'raGkavaH iva' mRgavizeSAH iva / 'narAH' sAmAnyamanuSyAH / 'narazriyA'pi' mAnavalakSmyA'pi / 'badhyante' AsaktAH bhavanti / 'putra' he vatsa ! tvam / 'zrRGkhalayA iva' lohanigaDena iva / 'divyazriyA'pi' devalakSmyA'pi na baddha: / 'siMhaH' paJcAnanaH yathA zrRGkhalayA na badhyate // 30 // kiM te bhUyaH priyaM tAta ! karomi vada kovida ! / bhavanATakanirvAhasandhisandhAvidhAyinaH // 31 // 'tAta' he vatsa ! / 'bhUyaH' punaH / 'te' tava / kiM priyaM-iSTam / 'karomi' vidadhAmi / 'kovida' he kRtin / 'vada' brUhi / kathambhUtasya tava ? 'bhava-nATaka-nirvAha-sandhi-sandhA-vidhAyinaH' bhavanATakasya yaH nirvAha: tasya sandhiviSaye yA sandhA-pratijJA tAM vidadhAti-karoti ityevaMzIlasya tava // 31 // AlapatprAJjaliH zAliH, prAptakAlaM vizAladhIH / mama niSkramaNotsAhai-divyarddhi saphalIkuru // 32 // 'prAJjaliH' prakRSTaH aJjali: baddha: yena saH. yojitahastaH ityarthaH / 'vizAladhIH' vipulamatiH / 'zAliH' shaalibhdrH| 'prAptakAlaM' ucitam / 'Alapat' uvAca / mama niSkramaNotsAhai:-dIkSAmahotsavaiH / 'divyarddhi divyAM samRddhim / 'saphalIkuru' saphalAM kuru // 32 // evaM janakamApRcchya, svaccha: svacchandazauryavAn / preyasI: zreyasIbhaktIrApapRcche mahecchadhIH // 33 // 'evaM' uparyuktaprakAreNa / 'svaccha:' pavitraH / 'svacchanda-zauryavAn' svasya AtmanaH chanda:-abhiprAyaH saMyamAbhilASarUpaH tasmin zauryavAn zAlibhadraH / 'janaka' gobhadradevam / 'ApRcchaya' anujJApya / 'mahecchadhI:' mahecchAvatI 8282828282828282828282828282828282 // 248 //
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERER mokSAbhilASavatI dhIH matiH yasya saH / 'zreyasIbhaktI:' zreyasI kalyANamayI bhaktiH yAsAM tAH / 'preyasI' priyatamAH / 'ApapRcche' ApRcchati sma // 33 // yUyaM mAtRpadAmbhoja-sArasaMvartikA iva / vartadhvaM satataM prItyA, parasparasusaMhatAH // 34 // yUyam / 'mAtRpadAmbhojasArasaMvartikA iva' bhadrAmAtuH padAmbhoje caraNakamale sArAH sArabhUtAH saMvartikA: kamalanavadalAni iva / 'saMvartikA syAt navaM dalam' iti haimyAm / 'parasparasusaMhatAH parasparaM mithaH susaMhatAH sumIlitAH / 'satataM' sdaiv| 'prItyA' premNA 'vartadhvaM' tiSThata // 34 // bhavatInAM jinAjJevA - rAdhyamAnA mamAmbikA / cintAsambhArasaMsAra - nistArAya bhaviSyati // 35 // 'bhavatInAM' yuSmAkam / 'jinAjJA iva' arhadAjJA iv| 'ArAdhyamAnA' upAsyamAnA / mama ambikA mAtA bhadrA / 'cintAsambhArasaMsAranistArAya' cintAnAM yaH sambhAra: samUha: saH eva saMsAraH tasya nistArAya - pAragamanAya / bhaviSyati / / 35 / / tato vijitamohAri - vIra-vIrajayantikA / caityeSu dharmapUrvAhna mahlAyASTAhnikAM vyadhAt // 36 // 'tataH' tatpazcAt / jinAlayeSu / 'vijitamohAri - vIrajayantikA' vijitaH yaH mohAri:- mohazatruH saH eva vIraH tasya jayAt vIrajayantikA -vijayapatAkA tattulyAm / 'dharmapUrvAhnaM' dharmasya saMyamadharmasya 'pUrvAhnaM' pUrvadinam / 'aSTAhnikAM' aSTadinotsavam / 'ahnAya' zIghram / 'vyadhAt akarot // 36 // vivekarAjye saptAGgIM saptakSetrIM ghanairdhanaiH / plAvayitvA'yamAtene, prazasyazrInibandhanam // 37 // R SANASANA SaSThaH prakramaH / / 249 / /
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam SASRSasa 8282828282828282828282828282 "vivekarAjye' dharmajAte vivekasAmrAjye / 'saptAGgI' svAmyAdIni sapta rAjyAGgAni tadrUpAm / 'svAmyamAtyasuhRtkozo rASTradurgabalAni ca' iti haimyAm / 'saptakSetrIM' caturvidhasaGghajinamandira-mUrti-jinAgamalakSaNAm / 'ghanaiH' bahalaiH / kSetrapakSe-meghaiH / 'dhanaiH' dravyaiH / 'pAvayitvA' AsiJcya / ayaM' zAlibhadraH / prazasyazrInibandhanaM' prazasyA yA zrI: zivazrI: tasyA: nibandhanaMhetuM puNyarUpam / pakSe prakRSTA yA zasyazrI: dhAnyasampattiH tasyAH nibandhanaM-kAraNam / 'Atene' akarot // 37 / / atha dIkSA'bhiSekAya, snAnamaNDapamabhyagAt / adabhrazaradabhraugha-miva kanyAdivAkaraH // 38 // atha / 'kanyAdivAkaraH' kanyAbhidha: ya: SaSThaH rAziH tasmin sthita: divAkaraH sUryaH / 'adabhrazaradabhraughamiva' adabhraH-prabhUta: zaradabhraughaH zAradajaladasamUhaH tamiva / 'dIkSAbhiSekAya' dIkSArthaM yo'bhiSekaH snAnaM tadartham / 'snAnamaNDapaM' majjanasthAnam / 'abhyagAt' Agacchati sma / zaradUtAveva sUryaH kanyArAzimAgacchatIti prasiddhameva / zAradajaladA zubhrA bhavanti, atrApi maNDapaH zubhraH teneyaM kalpanA // 38 // atha candrAdhikaidvaidhA, carcito haricandanaiH / dharmadhyAnairivAzrRiSTaH, paritaH sphuritaprabhaiH // 40 // tejaHsArairalaGkArai-bhImadivyairmaNImayaiH / atipramANaiH kalyANai-raihikAmuSmikairiva // 41 // pArijAtakasantAna-mandArodAradAmabhiH / saurabhyavAsitAzAbhiH, mUrtAbhiriva kIrtibhiH // 42 // zamavAridhiDiNDIra-piNDairiva samujjvalaiH / dukUlaiH sukhamAmUlaiH, kRtakautukamaGgalaH // 43 // vidhAyArcA jinArcAyAH, kRtakautukamaGgalaH / sambhAvya dAnasaMmAnaiH, vadAnyaH sarvathA'rthinaH // 44 // 82828282828282828282828282828282888 // 250 //
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 828282828282828282828282828282828288 narASTAgrasahasrohya-vimAnotsaGgasaGgataH / sitacchatreNa sacchAyaH, zrIkarIzatazAlinA // 45 // cAmaraizcAmarai rvIjya-mAno mAnonnatai nataiH / varyatUryazatArAva-sphUrjajjayajayadhvaniH // 46 // rambhAsaGgItasaGgIta-sphuraddhavalamaGgalaH / lasallAjAJjalikSepa-dakSavRddhAbhinanditaH // 47 // 'bhUpAla' dati bAlAbhiH, mugdhAbhizca mahendravat / prauDhAbhiH gADhamUDhAbhiH, 'kandarpa' iti kalpitaH // 48 // zrIzreNika narendreNa, gobhadreNa suparvaNA / parIto bhadrayA sAzrucakSuSA ca snuSAjuSA // 49 // dInAnAthadaridAMzca, laGkhamaGkhavidUSakAn / prINayannapramANAbhiH, kalyANamaNivRSTibhiH // 50 // vairAgyasaGgato'naGgaH, zrRGgAro vA'tha jaGgamaH / bhavabhItaH sa samavasaraNaM zaraNaM yayau ||51||(dvaadshbhiH kulakam) atha zAlibhadraH samavasaraNaM-dezanAsthAnam / 'zaraNaM' sadanam / 'yayau' gataH / kathambhUtaH saH? 'paritaH' abhitaH / 'sphuritaprabhaiH' ullasitakAntibhiH / 'dharmadhyAnaiH' dharmacintanaiH / 'AzliSTaH iva' AliGgitaH iva / 'dvidhA candrarAdhikaiH' candrAdapi dvidhA-dviprakAreNa zItalatAprakAzAbhyAM adhikaiH utkRSTaiH / 'haricandanaiH' gozIrSacandanaiH / 'carcitaH' viliptaH // 40 // 'aihikAmuSmikaiH' ihaparalokasambandhibhiH / 'atipramANaiH' aparimitaiH / 'kalyANairiva' maGgalaiH kanakaizca iva / 'tejaHsAraiH' dIptisAraiH 'bhaumadivyaiH' bhaumai:-bhUmijAtaiH, divyaiH-divi svarge jAtaiH / 'maNImayaiH' ratnanirmitaiH, maNizabda IkArAnto'pi vartate / 'alaGkAraH' bhUSaNaiH / alaGkRta iti agre vakSyati // 41 // 'pArijAtaka-santAnamandArodAradAmabhiH' pArijAtaka-santAnamandArAkhyakalpavRkSavizeSANAM udAradAmabhi: bRhanmAlAbhiH / kathambhUtAbhiH ? 8282828282828282828282828282828282 // 251 //
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam SASASASA 8282828282828282828282828282 'saurabhyavAsitA''zAbhiH' saurabhyeNa-sugandhena vAsitAH AzA:-dizaH yAbhiH / 'mUrtAbhi:'-zarIradhAriNIbhiH 'kIrtibhiriva' yazobhiH iva // 42 // 'zamavAridhiDiNDIrapiNDairiva' zamavAridheH prazamAbdheH ye DiNDIrA:-phenapuJjAH teSAM piNDairiva augheriva samujjvalaiH atizubhaiH / 'sukhamAmUlaiH' sukharUpA yA mA lakSmIH tasyA: mUlaiH / 'lakSmIH padmA ramA yA mA' iti haimyAm / 'susomAlaiH' sukumAlaiH / 'dukUlaiH' kSaumaiH vastravizeSaiH / 'alaGkRtaH' bhUSitaH // 43 / 'jinArcAyAH' jinapratimAyA: / arcAzabdaH pratimArtho'pi / yaduktaM hIrasaubhAgyaTIkAyAm - 'jinavarabhavanAnAM bhAvato'rcA namAmi' / 'arcA' pUjAm / 'vidhAya' kRtvA / 'kRtakautukamaGgalaH' kRtaM kautukarUpaM paramparA''gataM maGgalaM yena saH / 'dAnasaMmAnaiH' dAnaiH dhanadAnaiH saMmAnaiH satkAraizca / 'arthinaH' yAcakAn / 'sarvathA' sarvaprakAreNa / 'sambhAvya' sNmaany| 'vadAnyaH' priyavacanaH pradAnazIlazca saH // 44 // 'narASTAgrasahasrohyavimAnotsaGgasaGgataH' narASTAgrasahasraiH aSTAdhikasahasranaraiH uhyaH-vAhyaH vimAna: yApyayAnaM tasya utsaGge madhyabhAge saGgata:-upaviSTaH / 'zrIkarIzatazAlinA' zrIkarINAM zataiH zAlate zobhate ityevaMzIlaH tena / (zrIkarI-'chaDIdAra' iti bhASAyAm) 'sitacchatreNa' zvetAtapatreNa sacchAyaH yuktaH // 45 // 'mAnonnataiH' mAnena gauraveNa unnataiH uccaiH / 'nataiH' nanaiH / 'amaraiH' devaiH / cakAraH pAdapUrtI / 'cAmaraiH' vAlavyajanaiH / viijymaanH| 'varyatUryazatArAvasphurjajjayajaya-dhvaniH' varyatUryazatAnAM sundarazatavAditrANAM ye ArAvA zabdAH taiH sphUrjana garjan 'jayajayadhvani:' jaya jaya iti zabdadhvaniH nAdaH yasya saH // 46 / / 'rambhAsaGgItasaGgItasphuraddhavalamaGgalaiH' rambhA devAGganA tAbhiH saGgItaiH prArabdhaiH saGgItaiH gItaiH sphuranti dhavalamaGgalAni yasya saH / 'lasallAjAJjalikSepa-dakSavRddhAbhinanditaH' lasanto ye lAjA: akSatAH teSAM aJjali: tasya kSepe prakSepe dakSA: pravINAH yAH vRddhAH vRddhastriyaH tAbhiH abhinanditaH sanmAnitaH // 47 // 'bAlAbhiH' kanyAbhiH / 'bhUpAlaH' rAjA iti / 'mugdhAbhiH' ARRARAUAYA8A82828282828282888 // 252 //
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERERY kizorIbhi: / 'mahendravat' devendravat kalpitaH / 'gADhamUDhAbhiH ' atyarthaM mUDhAbhiH mohavazAbhi: / 'prauDhAbhiH ' prauDhastrIbhizca / 'kandarpaH' kAmaH iti kalpitaH cintitaH // 48 // zrIzreNikanarendreNa 'suparvaNA' devena / gobhadreNa / 'snuSAjuSA' putravadhUhitayA / 'sAzrucakSuSA' bASpapUrNanayanayA / 'bhadrayA' bhadrAmAtrA / caH samuccaye / 'parIta' parigataH // 49 // 'dInAnAthadaridrAn' dInAn-nirAzAn anAthAn-mAtrAdirahitAn daridrAn niHsvAn / 'laGkhamaGkavidUSakAn' laGkhAH vaMzAgrAdau nRtyAdikAriNaH, maGkhAH citraphalaka - hastAH, vidUSakA:- hAsyanarmAdikAriNaH tAn / 'apramANAbhiH' aparimitAbhiH / 'kalyANamaNivRSTibhiH' suvarNaratnadAnaiH / 'prINayan' raJjayan // 50 // 'vairAgyasaGgataH ' viraktiyukta: / 'anaGgaH' kAmaH ? | 'jaGgamo vA' calan vA / 'zrRGgAraH' zRGgArarasaH / 'bhavabhIta:' bhavAt saMsArAt bhItaH / saH zAlibhadraH samavasaraNaM zaraNaM yayau // 51 // yApyayAnAnmahAmAnA-divottIrya jagadgurum / sa triH pradakSiNIkRtya, praNamyeti vyajijJapat / // 52 // 'mahAmAnAdiva' mahAgauravAdiva / 'yApyAyAnAt' zibikAta: / 'uttIrya' avaruhya / 'jagadguruM' vizvezvaraM vIram / 'tri:' trivArAn / 'pradakSiNIkRtya' pradakSiNAH datvA / 'praNamya' namaskRtya / 'saH' zAlibhadraH / 'iti' agre vakSyamANam / 'vyajijJapat' vijJapti cakAra / / 52 / / nirvANazrIpathe nAtha ! cAritreNa manorathaH / pramANabhUmimabhyetu, dharmasArathinA tvayA // 53 // 'nAtha' he svAmin ! | 'nirvANazrIpathe' nirvANasya mokSasya zrIpathe rAjamArge 'zrIpatho rAjavartma ca' iti haimyAm / 'cAritreNa saMyamena athavA ca + aritreNa aribhyaH bhAvazatrubhyaH trAyate aritraH tena tvayA / 'dharmasArathinA' mama dharmarathe R32 SaSThaH prakramaH / / 253 / /
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH zrI zAlibhadra mahAkAvyam prakramaH 8282828282828282828282828282828282 sArathitulyena / 'manorathaH' mama manaH eva ratha: muktimanoratho vA / 'pramANabhUmi' prakRSTaH mAnaH gauravaM yatra tathAvidhAM pramANabhUmi-muktisthAnamityarthaH / 'abhyetu' gacchatu // 53 // ityudIrya lasaryAd, bhUSaNAnyastadUSaNaH / tanostatyAja nirvyAjaM, pratibandhaM sa cetasaH // 54 // iti udIrya kathayitvA / 'lasaddhairyAt' lasat sphurat dhairyaM yasmin tasmAt / 'tanoH' dehAt / 'astadUSaNaH' astAni naSTAni dUSaNAni yasmAt sa: zAlibhadraH / 'bhUSaNAni' alaGkArAn / 'nirvyAjaM' niSkapaTam / 'tatyAja' tyajati sma / 'cetasaH' manasaH / 'pratibandhaM' Asaktim / caH samuccaye / tatyAja // 54 // tatazca devadUSyeNa paricIvaritaH param / uddadhe kuntalAnmoha-prarohAniva muSTibhiH // 55 // 'tatazca paraM' tatpazcAt / 'devadUSyeNa' divyavastreNa / 'paricIvaritaH' cIvarANi parihitAni yena saH / cIvarAt paridhAne'rjane / 3 / 4 / 41 // iti paridhAnArthe nning| 'muSTibhiH' mucuTibhiH / 'mohaprarohAniva' mohavRkSasya prarohAn-aGkarAniva / 'kuntalAn' kezAn / 'uddadhe' AkRSTavAn / kezaluJcanaM kRtamityarthaH // 55 // bhadrA nadIvAzrupUrai-ha~salakSaNazATikA / sakezAn bhUSaNAn dadhe, sabhRGgasvarNapadmavat // 56 // 'haMsalakSaNazATikA' haMsalakSaNA haMsavarNA zvetA zATikA yasyAH sA / 'azrupUraiH' bASpapUvaiH / 'nadIva' sarid iv| 'sabhRGgasvarNapadmavat' bhramarayuktakanakakamalavat / 'sakezAn' bAlayuktAn / 'bhUSaNAn' alaGkArAn / bhUSaNazabdaH puMliGgo'pi / 'dabhre' dhArayAmAsa jagrAha ityarthaH // 56 // zrIvIraH zrInivAsena, padmahastena cAruNA / nivAritabhavavrajyAM, parivrajyAM svayaM dadau // 57 // 82828282828282828282828282828282888 // 254 //
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH zAlibhadra mahAkAvyam / svayaM' AtmanA / zrInivAsena' zrI lakSmI: AntaralakSmIH tasyAH niva prakramaH 8282828282828282828282828282828282 'zrIvIra:' zrIvardhamAnasvAmI / 'svayaM' AtmanA / 'zrInivAsena' zrI: lakSmI: AntaralakSmIH tasyAH nivAsaH yatra tena / 'cAruNA' manohareNa / 'padmahastena' padmatulyena hastena / 'nivAritabhavavrajyAM' nivAritA bhavasya saMsArasya vrajyA bhramaNA yatra tAm / 'parivrajyAM' dIkSAm / 'dadau' dattavAn // 57 // saMyamazrIvivAhe'sya, dhanyo dhanyamunistadA / yuktaM svasRpatiH prApadAnucaryeNa varyatAm // 58 // 'asya' zAlibhadrasya / saMyamazrIvivAhe' cAritralakSmIpANigrahaNe / tadA' tasmin kaale| dhanyaH' sukRtii| 'svasRpatiH' bhaginIpatiH dhanyamuniH / 'AnucaryeNa' anucaratvena / 'varyatAM' zreSThatAm / 'prApat' prAptavAn / 'yuktaM' tat ucitam // 58 // saGgatiH saGgatA zAleH, sarvazasyaziromaNeH / mAtrAdhikena dhanyena, jagajjIvAtunA'munA // 59 // ___ 'sarvazasyaziromaNeH' sakalaprazasyapuruSamukhyasya / dhAnyapakSe-sakala-dhAnyamukhyasya / 'zAleH' zAlibhadrasya / pakSezAlidhAnyasya / 'jagajjIvAtunA' jagajjIvarakSakeNa / pakSe jagajjIvanadAyinA / 'mAtrA'dhikena' ekadivasaparyAyAdhikena / dhanyena muninA kila zAlibhadrAt pUrva dIkSA gRhItA / pakSe-dhakAre ekayA mAtrayA adhikena, arthAt dhAnyena / 'amunA dhanyena' dhanyamuninA saha / 'saGgatiH' mitratA / 'saGgatA' ucitA / yathA dhAnyaziromaNizAleH anyottamadhAnyena saha maitrI ucitA tathA zAlibhadrasya paryAyAdhikena dhanyamuninA saha maitrI ucitA iti bhAvaH / / 59 // dhArmikAstIrthayAtrAyAmarthayAsu sodyamaH / yuvA vivAhe zUraca, yudhi pazcAt sthito yathA // 60 // jAmAtaraM sutAM putraM, tapase prasthitaM gRhAt / bhadrA''lokya tadA mene, tathA svamapi vaJcitam // 61 // yathA / 'tIrthayAtrAyAM' zatruJjayAditIrthayAtrAyAm / 'dhArmikAH' pazcAt sthitA: dhArmikajanAH / 'arthayAtrAsu' saGgatiH saGgatA zAlacaryeNa anucaratvena / vayatA praSTahaNe / tadA' tasmin kaale|"dhvy satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 255 //
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282882 8282828282828282828282828282 dhanArjanapravAseSu / 'sodyamaH' pazcAt sthitaH udyamI puruSaH / 'vivAhe' pANigrahaNe / 'yuvA' pazcAt sthita: avivAhitaH taruNaH / 'yudhi' saGgrAme / 'zUraH' pazcAt sthita: vIranaraH / caH samuccaye / yathA svaM vaJcitaM manyate // 60 // tathA bhadrA / 'jAmAtaraM' dhanyaM munim| 'sutAM' subhadrAM sAdhvIm / 'putraM' zAlibhadraM munim / 'tapase' saMyamAya / 'gRhAt' gehAt-saMsArAt / 'prasthitaM' nirgatam / 'Alokya' dRSTavA / 'tadA' tatkSaNe / 'svamapi' AtmAnamapi / 'vaJcitaM' akRtArtham / 'mene' matavatI / / 61 // zreNikaH zrImahAvIraM dhanyazAlimunI api / natvA rAjagRhaM prApa, vismayaM ca mahAmanAH // 62 // 'mahAmanAH' mahAzayaH / 'zreNikaH' rAjagRhezvaraH / zrImahAvIraM dhanyazAlimunI api / 'natvA' praNamya / rAjagRhaM vismayaM ca / 'prApa' prAptaH // 62 // putraM potamivAropya, hitvA caraNasAgare / bhadrA jagAma vidrANA, sasnuSA vimukhAyitA // 63 // 'caraNasAgare' saMyamasamudre / 'potamiva' pravahaNamiva / 'putraM' sutam / 'Aropya' saMsthApya / 'hitvA' vihAya / 'vidrANA' vicchAyA / 'sasnuSA' putravadhUsahitA / 'vimukhAyitA' vimukhAcaritA vimukhIbhUtA / bhadrA / 'jagAma' gacchati sma // 63 // devArAmamadevahU~, mene nirvAsavaM divam / niHsomaM vyoma vinRpaM, dezaM sA vezma tannijam // 64 // 'sA' bhadrA / 'devArAmaM' nandanavanam / 'adevahU~' kalpavRkSarahitam / 'divaM' svargam / 'nirvAsavaM' indrarahitam / 'vyoma' AkAzam / 'niHsomaM' candrarahitam / 'dezaM' rASTram / "vinRpaM' bhUpatirahitam / tadvat / tat nijaM-svam / 'vezma' gRham / 'mene' matavatI // 64 // 8282828282828282828282828282828282 // 256 //
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 bhRzaM rakSAkRte cintA-hetuH sUnorjanIjanaH / tasyA jajJe yathA kAyaH, parakAyapravezinaH // 65 // 'rakSAkRte' rakSaNArtham / 'sUnoH' zAlibhadrasya / 'janIjana:' vadhUjanaH / 'tasyAH ' bhadrAyAH / 'bhRzaM' atyantam / 'cintAhetuH santApakAraNam / 'jajJe' jAtaH / yathA parakAyapravezina:-anyazarIrAvagAhinaH yoginaH / 'kAyaH' prANahInaM zarIraM rakSaNArthaM cintAkAraNaM bhavati tathA / yadi yoginaH prANahInaM zarIraM naSTaM syAt tahi yogI anyasminneva zarIre sthitaH ApattiM gacchet // 65 // senAH svAmiparityaktAH, jJAnazUnyAH kriyA iva / vidyA amUlamantrAzca, bhAgyahInA guNAlayaH // 66 // kareNavo tathA yUthanAthena ca vivarjitAH |shaalityktaaH zAlikAntAH, zrAntAstadvadvyacintayan // 67 ||(yugmm ) yathA / 'svAminA' senApatinA / 'parityaktAH' vihInAH / 'senAH' sainyam / 'jJAnazUnyAH' jJAnarahitAH / 'kriyAH' anuSThAnAni / 'amUlamantrAH' mUlAni vanaspatimUlAni mantrAzca taiH rahitAH / 'vidyAH' vazIkaraNAdividyAH / 'bhAgyahInAH' bhAgyarahitAH / 'guNAlayaH' gaNazreNayaH / / 66 // 'yUthanAthena' yUthasvAminA / 'vivarjitAH' rahitAH / 'kareNavaH' hstinyH| tadvat / 'zrAntAH' klAntAH / 'bhrAntAH' api pAThAntare / 'zAlikAntAH' zAlibhadrasya dvAtriMzat preyasyaH / 'vyacintayan' agre vakSyamANaM cintitavatyaH // 67 // alaM parimalaM zAleH, kalayantyo'pi niSkalA: / zasyena rahitAstena, dhruvaM khalarasA vayam // 68 // 'zAleH' zAlibhadrasya / khalabhUmipakSe-zAlidhAnyasya / 'alaM' atyartham / 'parimalaM' sugandham / 'kalayantyo'pi' dhArayantyo'pi | 'niSkalAH' dharmAdikalArahitAH / pakSe puSparahitAH / 'zasyena' maGgalena / pakSe-dhAnyena / 'rahitAH' satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 257 //
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 varjitAH smaH / 'tena' tasmAt / 'dhruvaM' nizcitam / vayaM khalarasAH-khalAnAM rasA bhUmiH tattulyA: / 'jagatI medinI rasA' iti haimyAm / khalabhUmau dhAnyAni zodhyante tatastatra dhAnyaparimalo bhavati na tu tatprarohaH / evameva vayamapi khalabhUmisamAH eva maGgalarahitAH iti zAlipriyAcintanam // 68 // sakarNAMstUrNayet svarga-varNikA varNitA'pyaho / nirvaNitA'pyakarNAbhirasmAbhirapakarNitA // 69 // aho Azcarye / 'varNitA api' kathitA api / 'svargavarNikA' svargasampattiH / 'sakarNAn' viduSaH / 'tUrNayet' tatprAptaye tUrNaM kArayet / asmAbhiH akarNAbhiH-murkhatulyAbhiH / 'nirvarNitA'pi' dRSTA'pi svargasampattiH / 'apakarNitA' avagaNitA // 69 // yadayaM divyabhogAGgasubhagaH prANavallabhaH / nAnvayAyi zazIvAtra, tArabhirgrahaNakSaNe // 70 // 'yat' yasmAt / 'grahaNakSaNe' grahaNasya samaye / 'tArAbhiH' tArikAbhiH / 'zazI iva' candraH iva / 'divyabhogAGgasubhagaH' divyabhogAGgaiH subhagaH saubhAgyavAn / 'prANavallabhaH' prANapriyaH patiH / 'ayaM' zAlibhadraH / 'asmAbhiH' tatpriyAbhiH / 'nAnvayAyi' na anusRtaH // 70 // bhUgatairAvatAd bhRGgyo , mandArANi dhayantyaho / samaM tena tu no yAnti, svargamArga tathA vayam // 71 // 'bhRGgayaH' bhramaryaH / 'bhUgatairAvatAt' bhUgatAt-pRthvIprAptAt airAvatAt-indrahastina: / 'mandArANi' kalpavRkSapuSpANi / 'aho' Azcarye / 'dhayanti' lihanti / 'tu' kintu / 'tena' airAvatena / 'sama' saha / 'svargamArga' devalokamArgam / 'no yAnti' na gacchanti / tathA vayamapi tasya divyasamRddhibhoge sahabhAginyaH abhavAmaH, kintu caritra mArge na // 71 // 828282828282828282828282828282828282 // 258 //
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERERE sAGkrAmikaM hi bhAgyasya, phalaM sattvasya no punaH / zAlipuNyaiH sukhaM prAptAH, tatsattvairna vayaM vratam / / 72 / / 'bhAgyasya' zAlipuNyasya / 'sAGkrAmikaM' saGkramaNazIlam / 'phalaM' asmAkaM prAptam / no punaH sattvasyaAtmabalasya phalaM prAptam / zAlipuNyaiH' patibhAgyaiH / vayaM sukhaM divyarddhirUpam / 'prAptAH' labdhavatyaH / kintu / 'tatsattvaiH' zAlibhadrasattvaiH 'vrataM' dIkSAm / na prAptAH // 72 // nazyatsukhAH snuSAH // 73 // evaM viyogavivazA, divasAnatyavAhayat / samAn samAsahastrasya tasyAH 'evaM' uparyuktapralApena / 'viyogavivazAH' virahavyAkulAH / 'tasyAH ' bhadrAyAH 'nazyatsukhAH' nazyanti sukhAni yAsAM tAH / 'snuSA:' putravadhvaH / samAsahastrasya varSasahasrasya / 'hAyano'bdaM' samAH zarat' iti haimyAm / 'samAn' tulyAn / 'divasAn' dinAni / 'atyavAhayat' ativAhitavatyaH // 73 // dhanya- zAlibhadrayoH saMyama sAdhanA prApyA'tha jinarAjAjJAM vizvakarmAparAjitau / dravyAdInAM vicArajJau, sUtradhArau mahAmunI // 74 // vihAreNa vihAreNa, pratimAzatazAlinA / tAvalaJcakratuH kSoNIM, zrImahodayahetunA // 75 // atha / 'jinarAjAjJA' arhato mahAvIrasya / 'AjJAM' Adezam / 'prApya' labdhvA / 'vizvakarmAparAjitau' vizvakarmabhyaH sakalakarmabhyaH aparAjitau / sUtradhArapakSe- vizvakarmaNA devavardhakinA api aparAjitau / 'dravyAdInAM' dravyakSetrakAlabhAvAnAm / 'vicArajJau' Alocakau / pakSe kASThAdidravyANAM vicArajJau 'sUtradhArau' sUtraM AcArAGgAdi taddhArakau / pakSe vardhakI, SaSThaH prakramaH / / 259 / /
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282882 8282828282828282828282828282 devshilpinau| 'mahAmunI' zAlidhanyau // 74 // 'pratimAzatazAlinA' pratimAnAM sAdhupratimAnAM zatena zAlate-zobhate ityevaMzIlena / mandirapakSe-pratimAnAM jinamUrtInAM zataiH zAlinA / 'zrImahodayahetunA' zrImokSakAraNena / pakSe lakSmImuktikAraNena / 'vihAreNa' navakalpAdirUpavicaraNena / 'vihAreNa' prAsAdena / 'tau' zAlidhanyau / 'kSoNI' pRthvIm / 'alaJcakratuH' alaGkarutaH sma // 75 // adhyajIgapadekAda-zAGgI zrIgautamastvamU / pAtre nivezitA vidyA, kalyANAya dvayorapi // 76 // 'zrIgautamaH' prathama: gaNadharaH / 'amU' zAlidhanyau / 'ekAdazAGgI' AcArAGgAdi vipAkasUtrAntAm / 'adhyajIgapat' adhyApitavAn / 'pAtre' supAtre / 'nivezitA' pradattA / 'vidyA' jJAnam / 'dvayoH' guruziSyayoH / 'kalyANAya' maGgalAya bhavati // 76 / / guruNA gautameneha, gotameneva saGgatau / abhUtAM kalyAnaDvAhA-viva tau sAdhuzikSitau // 77 // 'gotamena iva' uttamagavA iva / 'gautamena guruNA' gautasvAminA guruNA saha / 'saGgatau' yuktau / 'iha' bhuvi / 'to' zAlidhanyau munI / 'kalyAnaDvAhI iva' pradhAnavRSabhau iva / 'sAdhuzikSitau' sAdhu-samyak sAdhubhirvA zikSitauadhyApitau / 'abhUtAM' babhUvatuH // 77 // gItArthau nirvigItArthoM, suzrutAvapi vizrutau / dhanyazAlimunI dhanyau, tepAte dustapaM tapaH // 78 // 'gItArthoM' gIta: jJAta: arthaH zAstrArthaH utsargApavAdAbhyAM yAbhyAM tau / nirvigItArthoM, tatkatham ? virodhaparihAre Aha-vigItaM vigAnaM ninditaM tasya arthaH-kArya, nirgata: vigItArthaH yAbhyAM tau / sazrutau-bahuzrutau api vizrutau vigataM 8282828282828282828282828282828282 // 260 //
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam vinaSTaM zrutaM zAstraM yAbhyAM tau, virodhaparihAre Aha vikhyAtau / 'dhanyau' sukRtinau / dhanyazAlimunI / 'dustapaM' duSkaram / 'tapaH' tapazcaryAm / 'tepAte' taptavantau // 78 // yatra dehe nRpazvAsaiH, sUcIsUcA prapaJcitA / lUkA jhalajhalA tatra, malayAnilatAM gatA // 79 // 'yatra dehe' yasmin shriire| 'nRpazvAsaiH' zreNikocchavAsai: / 'sUcIsUcA' sUcikAkalpanA / 'prapaJcitA' kathitA / 'tatra' zarIra 'jhalajhalA' jAjvalyamAnA / 'lUkA' uSNakAlavAyuH / 'lU' iti bhASAyAm / 'malayAnilatAM' malayAdripavanatulyatAM zItatAmityarthaH / 'gatA' prAptA // 79 // yadrAjakarasamparkA -dapi tApamavApa tat / caNDAMzukarasaMsarga, dehaM sehe mRNAlavat // 80 // 'yat' deham / 'rAjakarasamparkAdapi' rAjJaH zreNikasya karasamparkAdapi hastasamparkAdapi / kamalanAlapakSecandrakiraNasamparkAdapi / 'tApaM' zArIrikaM mAnasikaM tApam / 'avApa' prAptam / 'tat' deham / 'caNDAMzukarasaMsarga' sUryakiraNasamparkam / 'mRNAlanAlavat' kamalanAlavat / 'sehe' soDhavat / candrasaMsargAt kamalanAlaM santApaM prApnoti kintu sUryasamparkaM sAnandaM sahate tathA zAlimunerapi zarIraM zreNikazvAsaiH dUnamadhunA sUryAtapaM sahate // 80 // yatra gozIrSacarcA'pi, svarNe gairikatAmagAt / malAvilaM tadevAGga-mUhe kiTTitalohatAm // 81 // 'yatra' dehe / 'gozIrSacarcA'pi ' haricandanavilepanamapi / svarNe gairikatAm agAt / suvarNe svayaM suzobhane sa gairikaghaTTanaM mudhA tadvat tasya tadA gozIrSacarcA'pi mudhA abhavat / 'tadevAGgaM' tat zarIrameva / 'malAvilaM' malena AvilaM KER SaSThaH prakramaH / / 261 / /
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 malinaM sat / 'kiTTitalohatAM' kiTTitazvAsau lohazca, tasya bhAvaH tattAm / 'kaTAyeluM loDhuM' iti bhASAyAm / agAt / iti Uhe-manye // 81 // tasya gAtraM kAntaloha-pAtraM yatra zamaH payaH / upasargAgnitApe'pi, zikhAmApa vizeSataH // 82 // 'tasya' zAlimuneH / 'gAtraM' zarIram / 'kAntalohapAtraM' kAntalohena nirmitaM pAtraM tattulyam / kAntalohabhAjane agnitApe sati dugdhaM na utphaNatIti lokoktiH / kintu 'yatra' zAlizarIre / 'zamaH payaH' kSAntidugdham / 'upasargAgnitApe'pi' parISahAnalatApe'pi / vizeSataH / 'zikhAM' vRddhirUpAm / 'Apa' prAptam / iti Azcaryam // 82 // mandArapuSpazayyAsu, sukhaM tenA'nvabhAvi yat / etatkaThorabhUpITha-loThe nirloThitaM haThAt // 83 // 'mandArapuSpazayyAsu' mandArapuSpANAM kalpavRkSakusumAnAM zayyAsu zayanIyeSu / 'tena' zAlimuninA / 'yat sukhaM' shrm| 'anvabhAvi' anubhUtam, anubhavanena bhRtamityarthaH / etat' sukham / 'kaThorabhUpIThaloThaiH' 'kaThore' kaThine 'bhUpIThe' pRthvItale 'loThaiH' luNThanaiH / 'haThAt' balAtkAreNa / 'nirloThitaM' adhaHkSiptam // 83 // divyamAbharaNaM yasya, vibhAti sma navaM navam / kaTau paTaccaraM tasya, naTati sma gatasmayam // 84 // 'yasya' zAle: / 'kaTau' kaTipradeze / 'navaM navaM' pratidinaM nUtanam / 'divyaM' paramam / 'AbharaNaM' vibhUSaNam / 'vibhAti' zobhate / 'tasya' zAlimuneH kaTau paTaccaraM jIrNavastram / 'jIrNavastra paTaccaram' iti haimyAm / 'gatasmayaM' gatagarvam, kriyAvizeSaNamidam / 'naTati sma' nRtyati sma vibhAti sma ityarthaH / / 84 // abhUccaGkramaNaM yasya, masRNe maNikuTTime / sa vaizvAnararathyAsu, bambhramIti tvasambhramI // 85 // satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 262 //
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 'yasya' shaalibhdrsy| masRNe' komle| 'maNikuTTime' ratnabaddhabhUmau / 'caGkramaNaM' bhramaNam / abhUt / 'sa' zAlimuniH / 'asambhramI' sambhramamukta: / 'vaizvAnararathyAsu' agnirathyAsu, agnisamataptamArgeSu / 'bambhramIti' abhIkSNaM bhramati // 85 // rAjadArA ivAsUrya-mpazyA yasyA'bhavattanuH / dhvajA ravirathasyeva, na cchAyAmRcchati sma sA // 86 // yasya tanuH-zarIram / 'asUryampazyA' sUryaM na pazyatItyevaMzIlA / 'rAjadAreva' rAjIva / abhavat / 'ravirathasya' sUryasyandanasya / 'dhvajA iva' patAkA iva / 'sA' tanuH / chAyAM na Rcchati sma-na jagAm, na prApnoti ityarthaH / yathA ravirathadhvajA sadA sUryasamparkAt kadApi chAyAM na prApnoti tathA zAlimunirapi sadA sUryAtape tiSThatItyarthaH // 86 // kalpadrumaphalAsvAdaH sadA yasya vazaMvadaH / aTATyate pratikuTaM, sa bhissAbhissaTTAkRte // 87 // 'kalpadrumaphalAsvAdaH' kalpataruphalabhojanam / 'sadA' nityam / 'yasya' zAlibhadrasya / 'vazaMvadaH' AdhInaH / 'saH' zAlimuniH / 'pratikuTaM' pratigRham / 'bhissA bhissaTTAkRte' bhissA-odanaH bhissaTTA-kutsitA bhissA bhissaTTA, lakSAnurodhATTaH, dagdhikA, dagdha: odanaH ityarthaH / 'bhissA dIdivirodanaH' iti 'bhissaTA dagdhikA' iti ca haimyAm / 'aTATyate' abhIkSNaM aTati // 87 // divyAmRtarasai rnAsId, yA prItiH sphItizAlinI / zAstravinnaiH kadannaH sA, tasyAbhUdyApanAparaiH / / 88 // tasya divyAmRtarasaiH devadattasudhArasaiH / yA sphItizAlinI-sphArA / 'prItiH' snehaH / 'nAsIt' na abhavat / 'sA' prItiH / 'yApanAkaraiH' nirvAhakaiH / 'zAstravinnaiH' piNDavizuddhyAdi zAstrakhyAtaiH / 'kadannaH' kutsitAnnaiH tasya abhUt // 88 // satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 263 //
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 dUnA yA nAsikA'muSya, rAjJaH parimalairapi / sehe zmazAnagandhaM sA, dhUpanImiva rogiNaH // 89 // 'amuSya' zreNikasya / 'rAjJaH' nRpasya / 'parimalairapi' sugandhairapi / 'amuSya' zAle: / yA nAsikA-ghrANam / 'dUnA' duHkhitA babhUva / 'sA' nAsikA / 'rogiNaH' rogagrastasya / 'dhUpanImiva' dhUpanyAH dhUmrazreNimiva / 'zmazAnagandhaM' zmazAne mRtakagandham / 'sehe' sahate sma // 89 // ___ bIbhatsavastudurgandhai-rasau kalyANasAdhakaH / durgandhAyA mRdo gandhai rdhAtuvAdIva pipriye // 90 // 'bIbhatsavastudurgandhaiH' malAviladehavastrAdibhiH / dhAtuvAdipakSe-gandhakAdibhiH / 'kalyANasAdhakaH' mngglmuktisaadhkH| pakSe-suvarNasAdhakaH / 'asau' zAlimuniH / 'durgandhAyAH' duSTaH gandhaH yasyAH sA tasyAH / 'mRdaH' mRttikAyAH / gandhaiH / 'dhAtuvAdI iva' suvarNasAdhakaH iva / 'pipriye' prIti prApnoti sma // 90 // divyanATyanaTInATya-laukairabhyAsamIyuSI / manye dRgapyabhUttAdRg, nAsAvaMzAgranartakI // 91 // 'divyanATyanaTInATya''lokaiH' divyanATyaM-devasambandhi nATakaM naTInATya-manuSyasambandhi naTInATyaM ca teSAM Alauke: darzanaiH / 'abhyAsa' saMskAram / 'IyuSI' prAptavatI / 'dRgapi' nayanamapi / 'tAdRg' naTItulyA / 'nAsAvaMzAgranartakI' nAsA eva vaMza: tasya agre agrabhAge nartakI nartanakArikA tatsamA / abhUditi manye / sthApayanti hi yoginaH nAsAgrabhAge svanayane // 91 / / dRkprItyai yasya karpUra-pAJcAlya iva vallabhAH / AsannutsaGgasaGginya-stadA'sya pRSatAGganAH // 92 // 828282828282828282828282828282828282 sAgrabhAge svayavazaH tasya aMgre yASI' prAptavatI / dAnaTInATya-mana // 264 //
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERER yasya dRkprItyai-nayanaraJjanAya / 'karpUrapAJcAlya iva' karpUraghaTitasAlabhaJjya iva / 'vallabhAH' priyAH Asan / 'tadA' munive / asya pRSatAGganA:- hariNAGganAH / 'utsaGgasaGginyaH ' aGkasthAyinyaH / 'Asan' babhUvuH / sAmyabhAvena kAyotsargasthitasya zAlimuneH samIpe hariNAdyAH nirbhayamAgacchantIti bhAvaH // 92 // vacAMsi svAmisattAyA, arzAMsi kila karNayoH / jananyA api yasyAzu, vyathAM paprathiretarAm // 93 // kaTUtkAraraTacceTI-koTIrATivighaTTanAH / sudhAcuNTIghaTAghATA - stasyATATyAsu jajJire // 94 // 'yasya' zAlibhadrasya / 'svAmisattAyA:' svAminaH sattAyA: sambandhinI / 'jananyAH api bhadrAmAturapi / 'vacAMsi ' vacanAni / 'karNayoH' zravaNayoH / 'kilaH' nirNaye / 'arzAsi iva' arzo rogavizeSaH tadvat / 'Azu' zIghram / 'vyathAM' pIDAm / 'paprathiretarAM' prathayantitarAM sma // 93 // 'tasya' zAlimune: / 'aTATyAsu' vihAreSu paryaTaneSu / 'kaTUtkaTAraraTacceTI koTirATivighaTTanAH kaTu ca utkaTaM ca AraTantInAM ceTInAM dAsInAM koTyaH rATyaH kalahazabdAH teSAM ghaTTanAH - zravaNAni / 'sudhAcuNTIghaTAghATAH' amRtavApIsamUhasamA: / 'jajJire' jAtAH // 94 // uttuNDacaNDapheruNDA, maNDitAkhaNDamaNDalAH / tasya sphItarutAH kAntA - saGgItanti vanAntare // 95 // 'uttuNDacaNDapheruNDAH' uccaiH tuNDAni mukhAni taiH caNDA: bhISaNAH pheruNDAH - zrRgAlya: / 'maNDitAkhaNDamaNDalAH ' maNDitaM akhaNDaM sampUrNaM maNDalaM dezaH yAbhiH te / sphItarutA bRhadravAH / 'tasya' zAlimuneH / 'vanAntare' aTavImadhye | 'kAntAsaGgItanti' kAntAsaGgItamiva Acaranti // 94 // niHzUkaghUkaSUtkArA, bhairavIbhairavAravAH / asya satpathapAnthasya, sarvataH zubhasUcakAH // 96 // SaSThaH prakramaH / / 265 / /
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 'niHzUkadhUkaghUtkArAH' ni:zUkAH-nirdayA: ye ghUkA-ulUkA- teSAM ghUtkArA:-zabdAH / 'bhairavIbhairavAravAH' bhairavINAM durgAkhyacaTakikAnAM bhairavA:-bhayAnakAH / AravA:-zabdAH / 'satpathapAnthasya' zobhane pathi-muktimArge pAnthasya pravAsinaH / 'asya' zAlimuneH / 'sarvataH' paritaH / 'zubhasUcakAH' maGgaladarzakAH Asan // 96 // avAvarI matirdoSAn zAleH prazamadhIvarI / pIvarI zrutapIyUSaM, paramArthakadRzvarI // 97 // 'zAle:' zAlimuneH / 'matiH' buddhiH / 'doSAn' dUSaNAni 'avAvarI' apanetrI / oNa apanayane, auNati doSAn avAvarI, vanyAG paJcamasya / 4 / 2 / 65 / / iti AG / 'prazamadhIvarI' prazamaM dadhAtItyevaMzIlA / 'zrutapIyUSaM' AgamAmRtam / 'pIvarI' pIca pAne / pibatItyevaMzIlA / NasvarA-'ghoSAd / / 4 / 4 // iti avAvaryAdayaH / 'paramArthakadRzvarI' paramArthaM eva ekaM pazyatItyevaMzIlA / AsIt // 97 // adaNDadhAriNA citraM, saptadhAtUn susAdhakau / tapasA pAradenAvartayAmAsaturAzu tau // 98 // 'susAdhakau' zreSThArAdhako / 'to' zAlidhanyau / pakSe-suvarNasAdhako / 'adaNDadhAriNA' manodaNDAdirahitena pkssednnddrhiten| 'pAradena' pAradAyinA bhavapArakAriNA / pakSe-rasendreNa / 'tapasA' tapazcaryayA / 'saptadhAtUn' rasAdIn / pakSetAmrAdIn / 'Azu' kSipram / 'AvartayAmAsataH' zoSitavantau / pakSe-parivartitavantau / adaNDadhAriNA pAradena iti citraMAzcaryam / yo hi pAradaH zodhitaH san madhyedaNDaM UvaM bibharti // 98 / / prAjyairbhojyarasaiH SaDbhi-rdRtAH saptA'pi dhAtavaH / zrRGgArAdyAzca tairaSTau, tAbhyAM tyaktAH SaDapyataH // 99 // 'prAjyaiH' pracuraiH / SaDbhiH ' madhurAdiSaDbhiH / 'bhojyarasaiH' bhojanarasaiH / 'saptApi dhAtavaH' rasAdi-saptadhAtavaH / 8282828282828282828282828282828282 // 266 //
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam 'dRptAH' mattA: / 'tai:' dhAtubhi: / 'aSTau zrRGgArAdyA: ' zAntarasarahitA: aSTarasAH dRptAH / 'ataH ' sarvAnarthamUlamime SaDrasAH iti kRtvA / 'tAbhyAM' zAlidhanyAbhyAm / 'SaDapi' bhojyarasAH / tyaktAH' parihRtAH // 99 // varNazlokArthadUrasthaM, mAsakSapaNametayoH / abhiSvaGgalagadraGgabinducyutamivAbhavat // 100 // 'varNazlokArthadUrasthaM' varNa:- zarIrakAntiH zlokaH kIrtiH arthaH kanakAdikaM tebhyaH dUrasthaM rahitam / yaduktaM dazavaikAlike - "no kittivaNNa saha-silogaTThayAe tavamahiTThijjA" 9 / 4 / 'abhiSvaGgalagadraGgabinducyutamiva' abhiSvaGgena snehena lagan yaH raGgabinduH harSabinduH tena cyutaM - rahitamiva / 'etayoH ' zAlidhanyayo: / 'mAsakSapaNaM' mAsopavAsatapaH / bindusahitaM mAMsakSapaNamabhUt // pakSe- varNazlokArtha - rahito'yaM binducyutAlaGkAro'bhavat // 100 // anAhAravyayairmAsakSapaNaiH kRpaNairiva / cakre sphAraM tapaH sAraM, gehaM dehaM kRzaM bhRzam // 101 // 'anAhAravyayaiH' AhAravyayaH nAsti yeSAM taiH / 'kRpaNairiva' kdryairiv| 'mAsakSapaNaiH' mAsopavAsaiH / 'sphAraM' vizAlam / 'tapa:sAraM' tapaH eva sAraH yatra tad / 'dehaM gehUM' geharUpaM dehaM zarIram / 'bhRzaM' atyartham / 'kRzaM' durbalam / 'cakre' tAbhyAM munibhyAM kRtam // 101 // eka-dvi-tri- caturmAsa-kSapaNairApaNairiva / agaNyapuNyapaNyAni krINItaH sma gatasmayau // 102 // 'ApaNairiva' haTTairiva / 'ekadvitricaturmAsakSapaNaiH' eka mAsa- dvimAsa- trimAsa- caturmAsAnAmupavAsaiH / haTTatulyebhyaH mAsakSapaNebhyaH ityarthaH / 'gatasmayau' gatagarvau tau / zAlidhanyau / 'agaNyapuNya paNyAni agaNyAni ameyAni puNyapaNyAni puNyakrayANakAni / 'krINItaH sma' krayaM kurutaH sma // 102 // GREDER SaSThaH prakramaH / / 267 //
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 tato bhadramahAbhadrasarvatobhadrasaMjJitAH / yavamadhyA vajramadhyAH, pratimA ArarAdhatuH // 103 // 'tataH' tatpazcAt / 'bhadra-mahAbhadra-sarvatobhadrasaMjJitAH' bhadraM mahAbhadraM sarvatobhadraM iti saMjJA:-nAmAni yAsAM tAH / 'yavamadhyA' 'vajramadhyA' ityapi pratimAvizeSAbhidhAne / pratimAH / 'ArarAdhatuH' ArAdhayataH sma // 103 // ugrAdarAttapasyA'tha, tAvanAzaMsitA bhRzam / hRtamAMsAsRjau cakre, gaurI bhRGgiriTiM yathA // 104 // atha / 'anAzaMsitA' niSkAmA / 'tapasyA' tapaH, idaM kartRpadam / 'ugrAdarAt' ugrasya tIvratapasaH AdarAt / gaurIpakSe zaGkarAdarAt / 'zrIkaNThograu dhUrjaTiH' iti haimyAm / 'tau' zAlidhanyau / 'bhRzaM' atyartham / 'hRtamAMsAsRjau' kSINapalarudhirau / 'cakre' kRtavatI / yathA gaurI-pArvatI / 'bhRGgiriTiM' zaGkaragaNaM cakre tathA / mahAdevasnehavatIgaurIpreraNayA andhakAsuro hi rudreNa varSasahasrANi zUlaM proto dhRto nADyAsthizeSazarIrazca dAsatvaM prapanno mukto bhRGgigaNo'bhUditi prasiddhiH // 104 // sadA niSkoSasambandhaM, nirvyApAra sunirmalam / ahiMsraM tattapastIvaM, khaDgadhArAdhikaM babhau // 105 // 'sadA niSkoSasambandhaM' nityaM dhananidhisaGgahInam / khaDgapakSe yuddhamantareNa prAya: khaDgaH koSeNa khaDgapidhAnakena sahitameva syAt / 'nirvyApAraM' sarvaviratitvAt sAvadhavyApArarahitam / khaDga vyApriyate tadaiva tejasvi, nAnyathA, tapastu nirvyaapaarmev| 'sunirmalaM' atyamalam / hiMsAtaH khaDge malinataiva / 'ahiMsraM' ahiMsakam / khaDgaM hiMsakaM tapastu | ahiMsakameva / 'tIvra' tIkSNam / 'khaDgadhArAdhikaM' asidhArAtaH api adhikam / 'tattapaH' tayoH zAli-dhanyayoH tapaH / 'babhau' bhAti sma // 105 // pavanAbhyAsasusthAtmA, tretA'dhikabalodayaH / akSaprANApahArI ca, hanUmAMstattapaHkramaH // 106 // ARRARAUAYA8A82828282828282888 // 268 //
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERERE 'pavanAbhyAsasusthAtmA' pavanAbhyAsaiH susthaH svasthaH AtmA yasya saH / hanUmatpakSe-pavanAkhyapituH abhyAsaM samIpaM tena susthaH AtmA yasya saH / tretAdhika- balodayaH' dvijasatkAgnitrayasya ' tretA' iti nAma, tasmAdagnitrayAt adhikaM balaM tasya udayaH yasya saH / pakSe tretA yugavizeSAbhidhAnaM tatra adhika: balodayaH yasya saH / ' akSaprANApahArI' indriyabalApahArI / pakSe-akSaH rAvaNaputraH tasya prANApahArI / caH samuccaye / tattapaH kramaH ' tayoH tapaHkramaH tapaHparAkramaH / 'hanUmAn' hanUmattulyaH ityarthaH // 106 // akuNThotkaNThayA siddheriva kSAmavapuSTamau / munI mohebhaphAlAyAM, siMho saGkucitAviva // 107 // 'siddheH' mokSasya / 'akuNThotkaNThayA iva' akuNThayA aruddhayA utkaNThayA autsukyena iva / 'kSAmavapuSTamI' kSAmaM - kRzaM vapuH kSAmavapuH, atizayena kSAmavapuH yayoH tau| 'munI' zAlidhanyau / 'mohebhaphAlAyAM' mohamataGgajopari phAlAyAM AkramaNe / 'saGkucitau' saMvalitagAtrau / 'siMhau iva' paJcAnanau iva bhAtaH // 107 // malAvilau bahiSkIrNapApapaGkau vibhAvitau / saMyamazrIparIrambhAsaktakasturikAGkitau // 108 // 'malAvilau' malena Avilau malinau / 'bahiSkIrNapApapaGkA' bahiH kIrNaH kSipta: pApapaGkaH yAbhyAM tau / 'saMyamazrIparIrambhAsaktakastUrikAGkitau saMyamazriyAH cAritralakSmyAH parIrambheNa - AliGganena AsaktA lagnA kastUrikAmRgamadaH tayA aGkitau lAJchitau / 'vibhAvitau' vibhAvyete sma / ayaM bhAvaH - tau malinau kathaM jAtau ? kavirutprekSatecAritralakSmyA: AliGganena lagnayA kastUrikayA (kastUrikAyAH kRSNavarNatvAt) tau munI api malinau bhAtaH // 108 // smaracaurabhayAbhAvAd, gantavyAlpatayeva vA / mantharaM pathi nirgranthau, cAra ceraturIryayA // 109 // k32 SaSThaH prakramaH // 269 //
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam CHERER 'smaracaurabhayAbhAvAd' smaracaurasya kAmastenasya bhayAbhAvAt bhIte: abhAvAt / 'gantavyAlpatayeva' gantavyasya mArgasya alpatayA iva / vA vikalpe / 'nirgranthau' zAlidhanyau munI / 'pathi' mArge / 'IryayA' IryAsamityA / 'mantharaM' zanaiH zanaiH / 'cAru' sundaram / 'ceratuH ' vicarataH sma // 109 // alpAkSopAGgazIlAGgabhRtAGgazakaTasya kim / cItkAraH kIkazArAvastayozcaGkramaNakrame // 110 // 'tayoH' sAdhvoH / 'caGkraNakrame gamanavidhau / 'kIkazArAvaH' asthidhvaniH / kiM alpAkSopAGgazIlAGgabhRtAGgazakaTasya-alpaH stoke, akSANi indriyANi upAGgAni - 18000 zIlAGgarathabhRtaH zarIrazakaTasya / kSe stokaM akSasya dhuraH upAGgaM tailakSepaNam / 'uMjavaM' iti bhASAyAm / ityevaMrUpazakaTasya / 'cItkAra:' dhvaniH / yathA alpatailakSepe zakaTe cItkAradhvaniH samucchalati tathA snigdhAhAra'bhAvAt zAlidhanya dehayorapi asthiravaH samucchalati ityarthaH // 110 // dvAdazAtmaprabhAsAraM, tapo dvAdazabhedabhRt / dvAdazAbdI samArAdhya, dhRtadvAdazabhAvanau // 111 // zrImatA vIranAthena sahitau rahitau madaiH / sametau samitipraSThau, punA rAjagRhaM param // 112 // ( yugmam ) 'dvAdazabhedabhRt' bAhyAntaradvAdazavidham / 'dvAdazAtmaprabhAsAraM' sUryakAntisAraM sUryavat ugratejaH / tapaH / 'dvAdazAbdI' dvAdazavarSANi yAvat / 'samArAdhya' sevitvA / 'dhRtadvAdazabhAvanau' dhRtAH cintanarUpeNa anityatAdidvAdaza bhAvanAH yAbhyAM tau // 111 // ' zrImatA' atizayalakSmIvatA / 'vIranAthena' mahAvIrasvAminA / 'sahitau' snggtau| 'madaiH' jAtyAdyaSTamadaiH / 'rahitau' varjitau / 'samitipraSThau ' samitiguptiSu praSThau- pradhAnau / 'punaH ' bhUyaH / rAjagRhaM puraM sametau samAgatau // 112 // xxx SaSThaH prakramaH / / 270 / /
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 jananI janmabhUmizca, priyA sAmAnyajanminAm / janmabhUmiH kathaM prItyai, hriye janmaiva yattayoH // 113 // 'sAmAnyajanminAM' sAdhAraNaprANinAm / 'jananI jammabhUmizca' mAtA mAtRbhUmizca / 'priyA' abhISTA bhavati / yaduktam"jaNaNI ya jammabhUmI, pacchimaniddA suhAsiyaM vayaNaM / maNai8 mANussaM, paMcavi dukkheNa muccaMti // " laGkAvijayAnantaraM lakSmaNaM prati rAmakathanam-"api svarNamayI laGkA, na me lakSmaNa ! rocate / jananI janmabhUmizca, svargAdapi garIyasI // " "tayoH' zAlidhanyayoH / janmabhUmiH kathaM prItyai syAt ? 'yat' yasmAt / tayoH janma eva hiye-lajjAyai babhUva // 113 // lokAnAM svajanagrAmasImA''lokaH sukhAyate / vizvA'pi sadRzI vizvA, jaganmitratayA tayoH // 114 // 'lokAnAM' sAmAnyanarANAm / 'svajanagrAmasImAlokaH' svajanagrAmasImAnAM svajanAnAM svagrAmANAM svagrAmasImAnAM | ca Aloka:-darzanam / 'sukhAyate' sukhakAraNaM bhAti / 'tayoH' zAlidhanyayoH / 'jaganmitratayA' vizvasuhattayA sUryatayA vaa| 'vizvA'pi' sakalA'pi, 'vizvA' pRthvI / 'sadRzI' samAnA asti / yaduktam 'ayaM nija: paro veti, gaNanA laghucetasAm / udAracaritAnAM tu, vasudhaiva kuTumbakam // " // 114 / / atha zrIvIranAtho'pi, sumanaH zreNisevitaH / avAtatAra vaibhAragirizrRGge vasantavat // 115 // atha zrIvIranAtho'pi / 'vasantavat' vasantartuvat / 'vaibhAragirizrRGge' vaibhArAdizikhare / sumanaH zreNisevitaH' sumanasAM-devAnAM zreNibhiH sevitaH / vasantapakSe puSpANAM zreNibhiH sevita: / 'avAvatAra' avatarati sma // 115 / / triprAkAraparIveSaM, trilokItilakopamam / adhyAsAmAsa samavasaraNaM ratnavad vibhuH // 116 // 82828282828282828282828282828282888 // 271 //
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 'triprAkAraparIveSaM' triprAkArA: traya: vaprAH parIveSa: paridhiH yatra tat / 'trilokI tilakopama' trilokyA: trijagatyAH tilakopamam / 'ratnavat' ratnayuktam, matupratyaye rUpam / 'samavasaraNaM' dezanAsadanam / 'vibhuH' zrIvIraH / 'adhyAsAmAsa' upaviSTavAn / adheH zIG / 2 / 2 / / 20 // ityAdhArasya (samavasaraNasya) karmasaMjJA // 116 // tato'hampUrvikApUrvamapUrvamiva sevitum / janA jinaM samAseduH, zrImantaM svajanA iva // 117 // 'tataH' tena kAraNena / 'apUrvamiva' advitIyamiva / 'ahampUrvikApUrvaM' ahaM pUrvaM ahaM pUrvaM iti jalpaH yasyAM sA ahampUrvikA tatpUrvakam / 'sevituM' ArAdhitum / 'svajanAH' svajJAtIyA: / 'zrImantaM' dhanADhyam / tadvat / janAH jinaM-vIram 'samAseduH' prAptAH // 117 // itazca tau munI mAnyau, zabdArthAviva saGgatau / paramArthAya paryAptau, sAdhuvRttavizeSakau // 118 // anutsukAvanutseko, mAsakSapaNapAraNe / zrIsarvajJamanujJAyai, prAptakAlaM praNematuH // 119 // itazca tau-zAlidhanyau / 'mAnyau' mAnanIyau / 'munI' sAdhU / 'zabdArthoM iva saGgatau' vAgarthau iva saMyuktau / 'paramArthAya' mokSAya / 'paryAptI' kRtAdarau / 'sAdhuvRtta' vizeSako' sAdhujanAcAratilakau // 118 // 'anutsukau' kSipraM svamandiraM yAvaH pazyAva:-iti utsukatArahitau / anutseko' AvAM dhanADhyakulodbhavau mahAntau iti utsekena-garveNa rahitau / mAsakSapaNapAraNe' mAsopavAsapAraNe / 'anujJAyai' 'zrIsarvajJa' zrIkevalajJAninaM vIram / prAptakAlaM' yathAvasaram / 'praNematuH' vandete sma / / 119 / / Adideza jinAdhIzaH, zAlibhadraM vilokayan / yatsavitrI bhavitrI te, vatsa ! pAraNakAraNam // 120 // 8282828282828282828282828282828282 // 272 //
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam BREKER zAlibhadraM vilokayan pazyan / 'jinAdhIzaH' jinendraH zrIvIraH / 'Adideza' Adizati sma / yat-vatsahe mune! 'te' tava / 'savitrI' mAtA pAraNakAraNaM bhavitrI - bhaviSyati // 120 // tamathAdAya nirdezaM, sumanomArgadIpakaH / samaM dhanyena saJcere, sa dinena dinezavat // 121 // atha dinena - divasena samam / 'dinezavat' sUryavat / 'saH' zAlimuni: / 'sumano mArgadIpaka:' 'paNDitapathadarzaka: / sUryapakSe-devamArga (AkAza) prakAzaka: / 'dhanyena samaM' dhanyamuninA saha / 'taM AdezaM' tAM zrIvIrA''jJAm / 'AdAya' gRhItvA / 'saJcere' saJcarati sma / samastRtIyayA | 3| 3 |32|| iti sampUrvAccarestRtIyAntena yoge kartaryAtmanepadam // 121 // mRSTaM vaidyopadiSTaM ca, mama saGghaTate purA / nirmamo naivamapyantarvimamarza vimarzavAn // 122 // mama mRSTaM-madhuram vaidyopadiSTaM ca saGghaTate yujyate mAtRgRhagamanaviSaye / evaM vimarzavAn-vicAravAn / 'nirmamaH ' mmtaarhitH| 'antarapi' manasyapi / na vimamarza na vimRzati sma / svagRhagamanA''dezaM prApya na ko'pi harSaH jAtaH ityarthaH sarvatra sAmyabhAvAt // 122 // mohasainyamivAtyantaM, parAvRttiparau puram / dakSau prAvikSatAM sAkSAd, dharmabhUbhRccarAviva // 123 // 'sAkSAt' pratyakSam | 'dharmabhUbhRta:' dharmanRpasya / 'carau iva' gUDhapuruSau iva / 'dakSau' kushlau| 'bhRzaM' atyantam / 'parAvRttiparau' punarAgamanatatparau / 'mohasainyamiva' moharAjabalamiva / 'puraM' raajgRhngrm| 'prAvikSatAM' pravizataH sma // 123 // nAmarSeNa na harSeNa, vismayena smayena ca / vrIDayA'pIDayA spRSTau saMstavena stavena na // 124 // sagotraibhitticitrairvA, dakSairvRkSairivAyatau / savayobhirvayobhirvA na kaizcidupalakSitau // 125 // KER SaSThaH prakramaH / / 273 / /
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 zrIpathe saJcarantau tau, zrImahAvIravArabalAt / bhadrAprAsAdamevAzu, rAgadurgamiveyatuH // 126 // 'amarSeNa' kudhA / 'harSeNa' pramodena / 'marSeNa' ityapi pAThaH / 'vismayena' AzcaryeNa / 'smayena' madena / 'vIDayA' lajjayA / 'IDayA' stutyA / 'saMstavena' samyak paricayena / 'stavena' prazaMsayA / ca: samuccaye / 'na spRSTau' na grastau tau zAlidhanyau munI // 'bhitticitrairvA' bhittau nirmitAlekhyairiva, citratulyairityarthaH / 'vA' ivArthe / 'sagotraiH' sajJAtibhiH janaiH / 'vRkSariva' vRkSatulyaiH / 'dakSaiH' caturai / 'Ayatau' A samantAt yatau saGgayata munI ityarthaH / 'vayobhirvA' pakSibhiriva / atrApi vA ivArtha: / 'savayobhiH' suhRdbhiH / 'kaizcit' kairapi janaiH / 'na upalakSitau' na abhijJAtau // 125 // 'zrImahAvIravAgbalAt' zrImahAvIravacanasya balAt-kAraNAt, mAtRgRhe pAraNaM bhAvIti vcnblaat| 'zrIpathe' rAjamArge / 'saJcarantau' calantau / 'tau' zAlidhanyau munI / 'rAgadurgamiva' premaprAkAramiva / 'bhadrAprAsAdaM' bhadrAyAH saudham / eva: avadhAraNe / 'Azu' kSipram / 'IyatuH' gatau // 126 // vaiDUryadhutidUrvAsu, muktamuktAkaNotkare / bambhramIti na tadRSTigavI parivAGgaNe // 127 // 'paGgariva' pAdavikalanaraH iva / 'tadRSTigavI' zAlidhanyanayanadhenuH / 'vaiDUryadhutidUrvAsu' vaiDUryadyutayaH eva dUrvAH taasu| 'muktamuktAkaNotkare' muktAH nyastA: muktAkaNAnAM mauktikakaNAnAM gavIpakSe-mauktikatulyadhAnyakaNAnAM utkarA: samUhA: yatra tasmin / 'aGgaNe' ajire / 'na bambhramIti' na abhIkSNaM bhramati // 127 / / AtmIya iti sasneha, sapUrva iti sAdaram / rugNaH kvApIti sAzaGka, tAdRgeveti saspRham // 128 // A: ! zUnya iti sodvegaM, tyakto'yamiti sasmayam / Aluloke'pi nAnena, svaprAsAdAvataMsakaH / / 129 / / 8282828282828282828282828282828282 vaDyA Azu' vipram / 'yatubhanyau munI / 'rAgadurgamivAra // 274 //
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282882 8282828282828282828282828282 bhadrAprAsAdapraveze zAlimuneH ceta:sthiti darzayannAha-AtmIyaH-svakIya: iti sasneha-premapUrvakam / 'sapUrvaH' pUrveNabhUtakAlena sahitaH iti sAdaraM-AdarapUrvakam / 'kvApi' kutracit rugNa:-bhagnaH, (rujot bhaGge) iti sAzaGka-AzaGkAsahitam / 'tAdRgeva' tAdRzaH eva ayaM yAdRzaH asmAbhiH tyaktaH iti saspRhaM-sakAmam / / 128 // 'A' khede / 'zUnyaH' dAsadAsyAdibhiH rahito'yaM prAsAdaH iti sodvegaM-udvegapUrvakam / 'tyakto'yaM' parihRto'yaM RddhisahitaH prAsAdaH iti sasmayaM-sagarvam / 'svaprAsAdAvataMsakaH' nijottamaprAsAdaH / 'anena' zAlimuninA / 'na Aluloke'pi' na dRSTo'pi // 129 // itaH sthitamiha bhrAntamatrAsitamihAzitam / rAgamaGkarayatyeva, zUnyA'pi hi vilAsabhUH // 130 // itaH sthitaM-sthitiH kRtA / iha bhrAntaM-paryaTitam / atra AsitaM-upaviSTam / iha azitaM bhuktam / ityeva zUnyA'pinirjanA'pi / hi: nizcaye / 'vilAsabhUH' vilAsasthAnam / 'rAgaM' sneham / 'aGkarayati' prarohayati / kintu nIrAgasya zAlimuneH zUnyA vilAsabhUH na rAgaM prarohayati ityarthaH // 130 / / ghanAgamaiH prathitayA, pratibhAti sma tasya tu / taraGgiNyA samatayA, sarvameva samIkRtam // 131 // 'tu' parantu / 'tasya' zAlimuneH / 'ghanAgamaiH' bahalasiddhAntaiH / nadIpakSe-meghAgamanaiH / 'prathitayA' vikhyAtayA / pakSe-vizAlayA / 'samatayA' sAmyena / 'taraGgiNyA' nadyA / sarvameva samIkRtaM-samAnaM vihitam / 'pratibhAti sma' pratyabhAt / yathA nadIpUre prasarpati sarvaM sthalaM samAnaM jAyate tathA samatayA zAlimuneH sarvaM tulyaM pratibhAti ityarthaH // 131 // atItyAGgaNavedI tAmamitAM mamatAmapi / anyabhikSAcaraucityA, tasthatuH susthitau puraH // 132 // tAM aGgaNavedI-ajirasthalam / 'atItya' atikramya / 'amitAM' aparimitAm / mamatAmapi atItya / 8282828282828282828282828282828282 // 275 //
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 'ananyabhikSAcarANAM' sAmAnyayAcakAnAm / 'aucityA' maryAdayA / 'susthitau' svasthau / 'puraM' ugre / 'tasthatuH' tiSThataH sma // 132 // pradade dharmalAbhAzIH, kintu noccairna sAdaram / darzitA darzanAcAravicAre cAturI param // 133 // 'dharmalAbhAzI:' 'dharmalAbhaH' iti AzI: AzIrvAdaH / 'pradade' pradattA / kintu sA'pi / 'na uccaiH' na mhaarvenn| 'na sAdaraM' na sasnehaM pradattA / 'paraM' kevalam / darzanAcAravicAre / 'cAturI' kauzalyam / 'darzitA' prakaTitA // 133 / / vivarNI citralikhitau, nirlepau lepanirmitau / atulyau dharmasaudhasya, tulyakuDyAviva sthitau // 134 // citralikhitau api vivau~ varNarahitau atra virodhaparihAre citralikhitau citrAGkitatulyau roSatoSarahitau / 'vivau~' zarIrarUparaGgarahitau / lepanirmitI lepena nirmitau api nirlepau-leparahitau atra virodhaparihAre lepanirmitau lepakRdAhAranirmitiH tatra nilepau-anAsaktau / 'dharmasaudhasya' dharmaprAsAdasya / 'atulyau' asamau / 'tulyakuDyau iva' samAnabhittI iva / 'sthitau' tiSThataH sma // 134 // naikaM padaM puro'bhUtAM, padamekaM ca nocatuH / sarvArthasiddhidaM maunametAvekapade'kRtAm // 135 // ekamapi padaM-caraNam / 'na puraH' na agre / 'abhUtAM' jAtau / ekaM ca padaM-zabdarUpam / 'na ucatuH' na jagadatuH / 'ekapade' sahasA / 'sarvArthasiddhidaM' sakalaprayojanaprAptipradama, sarvArthasiddhavimAnapradaM vA / taSNImbhAvaM 'mauna' manerbhAvaM vaa| 'akRtAM' kRtavantau / akRtAmiti kriyAsthAne akArTAmityevaMrUpaH prayogaH sambhAvyate // 135 / / pallavI sallakIstambhaH, sadmabhAradharo'pyalam / rasAsaGgena jAyeta, tathA zIlAGgabhAgapi // 136 // ARRARAUAYA8A82828282828282888 // 276 //
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 'sadmabhAradharo'pi' gRhabhAradharo'pi / 'sallakIstambhaH' sallakI-latAvizeSaH tasyAH stambhaH / 'sallakI tu gajapriyA' iti haimyAm / 'rasAsaGgena' pRthvIyogena / 'pallavI' pallavA: kisalayAni vidyante yasya saH, ata: in / 'jAyeta' syAt / tathA zIlAGgabhAgapi zIlAGgadharo'pi sAdhuH / 'rasAsaGgena' rasAnAM-madhurAdInAM zrRGgArAdInAM ca 'AsaGgena' saMyogena / 'pallavI' rAgavAn / jAyeta // 136 // sAdhuH svajanasaMsargAd, bhaved rAgAkaroddharaH / tayoH paraM rasAvezAt, na bhedaH kIradAruvat // 137 // 'svajanasaMsargAt' snehijanasaMyogAt / 'sAdhuH' sAmAnyasAdhuH / 'rAgAGkaroddharaH' rAgAGkarANAM uddharaH udbhavaH yasmin tAdRzaH / bhavet / 'paraM' parantu / 'tayoH' zAlidhanyayoH / 'rasAvezAt' rasAnAM madhurAdizrRGgArAdirasAnAM avezAt apravezAt / kIrakASThapakSe rasAyAM pRthivyAM AvezAt A samantAt vezAt pravezAt / 'kIradAruvat' kIrajAtIyakASThavat / 'na bhedaH' na rAgAdInAmudbhedaH / pakSe na aGkarANAmudbhedaH abhUt // 137 // zAlibhadra-dhanyau svajanaiH na lakSitautathA manovacaHkAyaiH, parAvRttirabhUttayoH / yathA svagRhajairmohasneharAgairna lakSitau // 138 // 'tayoH' zAlidhanyayoH / 'manovacaHkAyaiH' cetovacanadehaiH / 'tathA' tena prakAreNa / 'parAvRttiH' parivartanam / 'abhUt' jAtam / yathA mohasneharAgai:-mohazca snehazca rAgazcaca yeSAM taiH / 'svagRhajaiH' svajanairapi / 'na lakSitau' na upalakSitau / / 138 / putrikAputrajAmAtRzrIvIrAgamajairitaH / kASThAgataizcatUrUpairharSapUraiH prapUritA // 139 / / dhyAnAntaratarucchedacchekA bhadrAtaraGgiNI / rasaizciraNTikAcuNTIrapyapUrayadaJjasA // 140 // 82828282828282828282828282828282888 // 277 //
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282882 8282828282828282828282828282 itaH / 'putrikA-putra-jAmAtR-zrIvIrAgamajaiH' putrikA-subhadrA, putraH zAliH, jAmAtA-dhanya: zrIvIrazca prabhuH teSAM AgamAt-AgamanAt jAtaiH / 'catUrUpaiH' putrI-putra-jAmAtRprabhugataiH caturvidharUpaiH / nadIpakSe-caturdiggataiH / 'kASThAgataiH' kASThAM-parAkASThAM gataiH-prAptaiH / pakSe diggataiH catUrUpaiH / 'harSapUraiH' pramodaplavaiH / 'prapUritA' prapUrNA // 139 // 'dhyAnAntaratarucchedacchekA' dhyAnAntarANi-vIrAdyAgamanadhyAnAd anyadhyAnAdi tAni eva taravaH teSAM chedakArikA, pUre prasRte bhajyante hi taravaH / 'bhadrAtaraGgiNI' bhadrAmAtA / pakSe-bhadrAnadI / 'rasaiH' sneharasaiH / pakSe-jalaiH / 'ciraNTikAcuNTI: api' vadhUkUSikA: api / 'aJjasA' drAg / 'apUrayat' pUritavatI // 140 // acintayacca diSTyA'dya, bhAgyairjAgaritaM mama / Ayayau zrImahAvIrastrilokItilako'tra yat // 141 // 'acintayacca' cintitavatI ca bhadrA / adya diSTyA-Anandadyotakamavyayam / mama bhAgyaiH-puNyaiH jAgaritaM-prakaTitam / yat trilokItilakaH-trijagadavataMsaH / zrImahAvIraH Ayayau // 141 // anyacca mama sarvasvaM, mama jIvitajIvitam / vatsaH zrIzAlibhadrazca, sAMyAtrika ivAgamat // 142 // 'anyacca' aparaM ca / mama sarvasvaM-sarvadhanatulyam / jIvitajIvitaM' mama prANAnAmapi prANAH / vatsaH' priyaputraH shriishaalibhdrH| 'Agamat' AgataH / kaH iva ? 'sAMyAtrikaH iva' potavaNig iva / sAMyAtrika: samudrayAtrAM kRtvA punarAgacchati tathA / / 142 / / saudhasya sutazUnyasya, dvAdazaH parivatsaraH / vismRtaM mukhamapyasya, na ca bhadrA na jIvati // 143 // 'sutazUnyasya' putrarahitasya / 'saudhasya' prAsAdasya / ayaM dvAdazaH parivatsara:-idaM dvAdazaM varSam vartate / 'asya' 828282828282828282828282828282828482 // 278 //
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 82828ksa 8282828282828282828282828282 zAle: / 'mukhamapi vismRtaM' kIdRzaM tasya mukhamAsIt ityapi na smarAmi / 'na ca bhadrA na jIvati' jIvatyeva ityarthaH / dvau nau prakRtamarthaM darzayataH / hA ! kathaM jIvAmi iti cintayati sA // 143 // tyaktatAmbUlakalpe'tra, bhAvyante zAlivaibhave / karpUrapArikAkArA, raGgarekhAjuSaH snuSAH // 144 // atra tyaktatAmbUla kalpe-ujjhitatAmbUlatulye / 'zAlivaibhave' zAlisamRddhau / 'raGgarekhAjuSaH' varNalekhAyuktAH api| 'snuSAH' putravadhvaH / 'karpUrapArikAkArAH' ghanasAraghaTa tulyAH pANDuvarNAH / 'bhAvyante' dRzyante // 144 // vinA patiM ca putraM ca, vazevAho niraGkazA / sukhaM nidrAyate bhadrA, niSkRpA nirapatrapA // 145 // 'patiM ca putraM ca vinA' gobhadraM zAlibhadraM ca vinA / aho Azcarye / 'vazA iva' hastinI iva / 'niraGkazA' svcchndaa| 'niSkRpA' niSkaruNA / 'nirapatrapA' nirlajjA / bhadrA / 'sukhaM nidrAyate' sAnandaM ghUrNAyate-iti bhadrA-cintanam // 145 / / sA zAlijananItvena, sambhAvye kovidaiH katham / yA'haM zasyeSu gaNyApi, bhadrikeva hi vAtikA // 146 // yA ahaM-bhadrA / 'zasyeSu' prazasyeSu / pakSe dhAnyeSu / 'gaNyA'pi' mAnanIyA'pi 'bhadrikeva' 'bhadrikA' tucchadhAnyavizeSa: tatsamA / 'bhAdraDI' iti bhASAyAm / hiH nizcaye / 'vAtikA' vAtulA-vAyukarI / 'bhadrikevAtivAtikA' ityapi paatthH| 'sA' ahaM bhadrA / 'kovidaiH' vicakSaNaiH / 'zAlijananItvena' zAlibhadramAtRtvena / pakSa-zAlidhAnyabhUmitvena / kathaM sambhAvye-sambhAvanAviSayIbhavAmi ? // 146 // zirISasukumArAGgI, nandanA me suyauvanA / sAsahyate vrataM kaSTaM, nidAghamiva padminI // 147 // 8282828282828282828282828282828888 // 279 //
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 828ASASA 8282828282828282828282828282 'zirISasukumArAGgI' zirISapuSpavat sukomalAGgI / 'suyauvanA' zobhanaM yauvanaM yasyAH sA / 'nandanA' putrI, subhadrA sAdhvI / 'kaSTaM' kaSTena Acaryate itthambhUtam / 'vrataM' dIkSAm / 'sAsahyate' bhRzaM sahate / kA iva ? 'padminI' kmlinii| 'nidAghamiva' dharmamiva // 147 / / ahaM jarAbhibhUtA'pi duHkhairapi sukhairiva / viplAvitA zivA'ndheva, kulikairbadarodbhavaiH // 148 // ahaM jarayA-vArdhakyena / 'abhibhUtA'pi' upaplutA'pi / sukhairiva duHkhairapi / 'viplAvitA' vipratAritA / dRSTAntamAha'badarodbhavaiH' badarajAtaiH / 'kulikaiH' phalaiH / 'andhA ziveva' andhazrugAlI iva / yaduktam-'badareNA'pi hi prabhavet, zRgAlasya mahAn mahaH / ' zrugAlIvat ahamapi tucchasAMsArikasukhaiH vastuta: duHkharUpaiH vipratAritA'smItyarthaH // 148 / / bhadraM tasyAH subhadrAyAH, zAlibhadrasvasuryayA / vratenaikena satyenAnugatau vara-sodarau // 149 // zAlibhadrasya svasuH-bhaginyAH tasyAH subhadrAyAH bhadraM-maGgalaM bhUyAt / yayA ekena satyena vratena-satyAH idaM | tena satIvratena varasodarau-patibhrAtarau anugatau-anusRtau // 149 // strINAM bhrAtA ca bhartA ca, zrRGgArau bhuvi durlabhau / tasyAH kimucyate yattau, zrIvIreNa vizeSitau // 150 // 'bhuvi' jagatyAm / strINAM bhrAtA ca bhartA ca sodaraH patizca dvAvapi / 'zrRGgArau' bhUSaNarUpau durlabhau staH / 'tasyAH' subhadrAyAH / kimucyate ? 'yat' yasmAt / 'tau' zAlidhanyau / 'zrIvIreNa' bhagavatA / 'vizeSitau' prabhunizrayA vizeSatAM gatau // 150 // rUpazriyA jayantIva, vaijayantI nijAnvaye / sA me sutA samAyAtA, zIlazailezacUlikA // 151 // 8282828282828282828282828282828888 // 280 //
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 'rUpazriyA' rUpalakSmyA / 'jayantIva' indraputrIva / 'nijAnvaye' svakule / 'vaijayantI' patAkA / 'zIlazailezacUlikA' brahmacaryameruzikhArUpA / sA me-mama sutA-putrI subhadrA samAyAtA-samAgatA // 151 // dhanyaH sutApatirdhanyaH, sa namasyo mahAvratI / reje'STAbhiH priyAbhiryo, mUrtAbhiriva mUrtibhiH // 152 // 'sutApatiH' jAmAtA / 'sa dhanyaH' dhanyAbhidhaH muniH / 'dhanyaH' paNyavAn / sa mahAvratI-mahAmani: pksse-shkrH| 'mahAvratI vahnihiraNyaretAH' iti haimyAm / 'namasyaH' namanIya: / yaH mUrtAbhiriva aSTAbhiH mUrtibhiH aSTamUrtitulyAbhiH / 'priyAbhiH' preyasIbhiH / 'reje' rAjate sma / zaGkarapakSe-kSiti-jala-pavana-hutAzana-yajamAnA''kAza-candra-sUryAbhidhAbhiH mUrtibhiH aSTamUrtiH zaGkaraH yathA reje / 'mRtyuJjaya: paJcamukho'STamUrtiH' iti haimyAM zivanAmasu || 152 // saGgataM saGgataM nissaGgataM me'dya kuTambakam / suprabhAtaM prabhAtaM tat, svavaze zvovasIyasam // 153 // adya me-mama niHsaGgataM-nirIhaM kuTumbakaM-dIkSita putra-putrI-jAmAtRrUpa: parivAraH / 'saGgataM' mIlitam / 'saGgataM' tat yuktam / 'prabhAtaM' pratyuSam / 'suprabhAtaM' suSTu prakAzitam / 'svavaze zvovasIyasaM' svAdhInaM ca jAtaM kalyANam // 153 // vibhAvyaivamasambhAvyapramodabharabhAsvarA / bhadrA'vAdIdvinidrAsyA, jananIva janIjanam // 154 // 'evaM' uktaprakAreNa / 'vibhAvya' vicArya / 'asambhAvyapramodabharabhAsvarA' asambhAvyena-acintyena pramodabharaNaharSabhareNa bhAsvarA-dedIpyamAnA / 'vinidrAsyA' praphullavadanA / bhadrA / 'jananIva' mAtA iva na tu zvazrUrikha / 'janIjanaM' vdhuujnm| 'avAdIt' bhASitavatI // 154 // vatsA vadhUTikAH ! kalpakoTikalpA vikalpitA / yuSmAbhirdvAdazAbdIyaM, durlabhe prANavallabhe // 155 // satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 281 //
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 828282828282828282828282828282828288 'vatsAH' he putryaH / 'vadhUTikAH' he putravadhvaH / 'prANavallabhe' prANapriye zAlibhadre / 'durlabhe' duSprApe sati / yuSmAbhiH iyaM dvAdazAbdI-dvAdazAnAM abdAnAM varSANAM samAhAraH / 'kalpakoTisamA' yugakoTitulyA / "vikalpitA' cintitA // 155 / / yuSmaddhyAnaiH sphuraddhAtaiH, kiM manorathikairiva / mahApota ivAninye, dUradezAntarAt priyaH // 156 // 'manorathikairiva' manorathAnAM AzAnAM ayaM tairiva, manaHsArathibhiriva vA / 'sphuradvAtaiH' ullasadvAyusamaiH / 'yuSmaddhyAnaiH' yuSmAkaM dhyAnaiH zAliviSayakaiH / kiM dUradezAntarAt-dUrasthitAnyadezAt / 'mahApotaH iva' mahApravahaNamiva / 'priyaH' svaamii| 'Aninye' AnIta: ? // 156 // tadadya sodyamA yUyaM, purA paricitaM cirAt / zrRGgAramanugRhIta, vinItamiva sevakam // 157 // 'tat' tasmAt / adya sodyamA:-saprayatnAH / yUyaM purA-pUrvam / cirAt-cirakAlam / 'paricitaM' sadA parihitatvAt paricitam / 'zrRGgAra' paTTadukUlAdi maNDanam / 'vinItaM' vinamram / 'sevakamiva' dAsamiva / 'anugRhNIta' paridhatta ityarthaH // 157 // drutaM savanapIThaM tad, yAta snAtAnulimpata / alaGkArAnalaM kArAgRhAdadya vimuJcata // 158 // 'tat' tasmAt / 'drutaM' kSipram / 'savanapIThaM' snAnapITham / 'yAta' gacchata / 'snAta' snAnaM kuruta / 'anulimpata' pazcAd vilepanaM kuruta / adya kArAgRhAt-guptigRhAt / alaGkArAn' bhUSaNAni / 'alaM' atyartham / 'vimuJcata' niSkAsayata / / 158 // iti zvazrUnidezAttA, uccaromAJcakaJcukAH / dehe gehe'pyasaMmAntyastadA tatvariretarAm // 159 // iti zvazrUnidezAt-bhadrA''dezAt / 'uccaromAJcakaJcakAH' uccA: romAJcAH eva kaJcakA yAsAM tAH / 'dehe' zarIre / 828282828282828AURUARAURURURURU // 282 //
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam 'gehe'pi gRhe'pi / 'asaMmAntyaH' harSotkarSatvAd amAntyaH / tAH' putravadhvaH / tadA' tatkSaNe / 'tatvariretarAM' zIghratAM cakruH // 159 // tadA''diSTaH susantuSTaH, parivAro'pyavAritaH / anyonyaM pUrNapAtrArthI, harSasAMrAviNaM vyadhAt // 160 // tadA / 'AdiSTaH' bhadrayA AdezaM prAptaH / tayA''diSTaH' ityapi pAThaH / 'susantuSTaH' samyak tRpta: / 'avAritaH ' kenA'pi aniruddhaH / 'parivAra:' dAsadAsyAdiparijana: / 'pUrNapAtrArthI' pUrNapAtrasya arthI icchuka: / 'utsaveSu suhRdbhiryad, balAdAkRSya gRhyate / vastrapAtrAdi tatpUrNapAtraM pUrNAnakaM ca tat // " iti haimyAm / 'anyonyaM' mithaH / 'harSasAMrAviNaM' harSeNa sammadena sAMrAviNaM zabdamayam / abhivyAptau |5|3|10|| ityanena jini nityaM Jajino'N |7|3|58 || ityanena nityamaN / 'vyadhAt' karoti sma // 160 // pramodasAgare tatra, kallolA iva kiGkarAH / ehireyAhirAJcakrurnRtyanto'tyantacaJcalAH // 169 // tatra pramoda sAgare - AnandAbdhau / 'kalollA iva' taraGgAH iva / 'atyantacaJcalAH' aticapalAH / 'nRtyantaH ' dhAvantaH / 'kiGkarAH ' sevakA: / 'ehireyAhirAJcakruH' ehi re yAhi re ityevaMvidhAn zabdAn kurvanti sma // 161 // satvaraM tatra yAsyAmi, dAsye tatra pradakSiNAm / sAdhumaNDalasArasya, hrIGkArasyeva veSTanAm // 162 // vandanena munestasya, candaneneva nirbharam / santApamapaneSyAmi, kuTumbAyogarogajam // 163 // kapolapAlilAlitye, netrarAjIvarAjite / vellabhrUvallike bhAlasthale tanmukhapalvale // 164 // THERE SaSThaH prakramaH // 283 //
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 ciraM marukuraGgIva, mama dRSTiH pipAsitA / lAvaNyasalilaM dhIrA, manohatya prapAsyati // 165 // putramAmantrayiSye'haM, divyAhAreNa lAlitam / api mocitairannapAnAmyeva nAgaram / / 166 // evaM manoratharathavyUhodUtarajazcayaiH / niruddhanayanevAmbA, nAluloke sutaM munim // 167 // atha bhadrAmanorathAn SaGbhiH zlokaiH darzayati-tatra' zAlimunisamIpe / 'satvaraM' kSipram / 'yAsyAmi' gamiSyAmi / yA 'hiGkArasya' hrIM iti mantrabIjasya / 'veSTanAmiva' trirekhAvartulamiva / tasya sAdhumaNDalasArasya-munisamUhe sArabhUtasya shaalimuneH| pradakSiNAM dAsye // 162 // tasya muneH / 'candanena iva' zrIkhaNDena iva / 'nirbharaM' atyartham / 'vandanena' namaskAreNa / 'kuTambA'yogarogajaM' kuTumbasya ayoga: viyoga: saH eva rogaH tasmAt jAtam / 'santApaM' manastApam / 'apaneSyAmi' nivArayiSyAmi // 163 // 'kapolapAlilAlitye' kapolapAliH-gaNDapAlireva lAlityaM yatra tasmin / 'netrarAjIvarAjite' nayanakamalazobhite / 'velladbhavallike' vellantyaH-calantyaH bhravaH eva vallaya: latA: yatra tathAvidhe, ka: svArthikaH / 'bhAlasthale' bhAlaM-lalATameva sthalaM yatra / 'tanmukhapalvale' zAlivadanalaghusarasi // 164 // marudezasya kuraGgIva-mRgIva / 'pipAsitA' tRSitA / mama dhIrA-dhairya prAptA dRSTiH / 'ciraM' cirakAlaM yAvat / 'manohatya' tRpti yAvat / 'lAvaNyasalilaM' laavnnyjlm| 'prapAsyati' pAnaM kariSyati // 165 // 'divyAhAreNa' divyena AhAreNa svargIyeNa anena / 'lAlitamapi' vardhitamapi / 'putraM' tanayam / mayocitaiH' manuSyayogyaiH / annapAnaiH / ahaM AmantrayiSyenimantraNaM kariSyAmi / dRSTAntamAha-'grAmyA' grAmINA strI / 'nAgaramiva' nagaranivAsinaM puruSamiva Amantrayati // 166 // evam / 'manoratharathavyUhodhdUtarajazcayaiH' manorathA: eva rathAH teSAM vyUhasya-samUhasya udhdUtaiH UrdhvaM gataiH rajazcayaiH pAMzusamUhaiH / 8282828282828282828282828282828282 // 284 //
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH zrI zAlibhadra mahAkAvyam prakramaH 8282828282828282828282828282828282 'niruddhanayanA iva' AcchAditanetrA iva / 'ambA' bhadrA mAtA 'sutaM muni' gRhAgataM zAlimunim / 'na Aluloke' na dRSTavatI // 167 // yathA nidhAnaM niSpuNyA, dAyaM chUtodyatA nijam / hanta bhrAntA na pazyanti, durdaivahatAzayAH // 168 // dhyAnadhArAdhirohe'pi, bhadrA bhadravinAkRtA / tathA sambhAvayAmAsa, gRhAGgaNagatau na tau // 169 // yathA / 'niSpuNyAH ' nirbhAgyA: / 'nidhAnaM' dhananidhim / na pazyanti / yaduktam-"pade pade nidhAnAni, yojane rskuupikaa| bhAgyahInA na pazyanti, bahuratnA vasundharA // " yathA / 'durdaivahatAzayAH' durbhAgyanaSTamanorathA: / 'bhrAntAH' bhrAnti prAptAH / 'chUtodyatAH' dyUte udyatA:-tatparAH / nijaM dAyam / 'dAva' iti bhASAyAm / na pazyanti / hantaH khede // 168 / / tathA / dhyAnadhArAdhirohe'pi' zAlidhyAnadhArAyAH adhirohe Arohe api / 'bhadravinAkRtA' bhadreNa maGgalena vinAkRti rahitA / bhdraa| 'gRhAGgaNagatau' gRhAGgaNaM gatau-prAptau / tau zAlidhanyau munI / 'na sambhAvayAmAsa' na dRSTavatI // 169 // sambhUya lalanA: zAlerjagadu jagaduttamAH / virahaH susahaH prANapriye prAyaH pravAsajaH // 170 // ekagrAmapravAsastu, maraNAdapi duHsahaH / priyAloke'pi so'smAkaM, sAmprataM na prayAsyati // 171 // | zAleH jagaduttamA:-vizvazreSThaH / 'lalanAH' priyAH / 'sambhUya' sammIlya / 'jagaduH' vadanti sma / 'prAyaH' bhudhaa| 'prANapriye' patyau gRhasthe sati / 'pravAsajaH' nAmAntarapravAsena jAta: / 'virahaH' viyoga: / 'susahaH' sukhena sahyo bhavati // 170 // 'ta' parantu / 'ekagrAmapravAsaH' ekasminneva grAme rAjagRhe pravAsaH / 'maraNAdapi du:sahaH' strINAM hRdaye prAyeNa iyaM icchA vartate yat patiH sammukhaM Agatya mAM saGgacchat, kintu atra svayameva tatra gantavyam / tatra svayaM 828282828282828282828282828282828282 // 285 //
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 gamane na kA'pi garimA strINAm / ata: ekagrAme'pi pravAsa: maraNAdapi duHsahaH pratibhAti / asmAkam / 'saH' virahaH / 'priyAloke'pi' priyasya-preyasa: Aloke'pi darzane'pi 'sAmprataM' idAnIm / 'na prayAsyati' na gamiSyati // 171 / / yad vayaM nijanAthasya, svapANikamalArcane / devasyevApavitrAGgA, dUritA: pApapUritAH // 172 // 'yataH' yasmAt / 'devasya iva' jinasya iva / 'apavitrAGgAH' Rtumatya: striyaH / 'svapANikamalArcane' nijahastAmbujAbhyAM arcane-pUjane / 'dUritA' dUre gatAH / tathA vayaM pApapUritA: duritapUrNAH / 'nijanAthasya' svasvAminaH zAleH / svapANikamalArcane dUritAH vayaM na svAmisparzasaubhAgyaM lapsyAmahe iti bhAvaH // 172 / / hRdi pratinidhiH snAtrapratimeva nijezituH / zrImUlanAyakasyAsya, snApyA harSajalairyadi // 173 // asya zrImUlanAyakasya-mandiramUlanAyakatulyasya zAlimuneH / 'snAtrapratimeva' snAtrabimbamiva / 'nijezituH' svasvAminaH / 'hRdi hRdaye / 'pratinidhiH' pratimA / 'yadi' cet / 'harSajalaiH' pramodapAnIyaiH / 'snApyA' snapanIyA / idamapi mahat saubhAgyamiti zeSaH / yathA mUlanAyakapratimAyAM garbhagRhasthitAyAM pUjakaiH snAtrabimbaM bahiH niSkAsya pUjyate tathA vayaM hadi zAlibhadrapratinidhi snApayiSyAmaH iti bhAvaH / / 173 / / samaM cet prAvrajiSyAma, prANezena tadA mudA / nA'bhaviSyattadA lokApavAdaiH sukhakhaNDanA // 174 // 'tadA' svAmidIkSAsamaye / 'mudA' Anandena / 'prANezena' zAlinA svAminA / 'sama' saha / 'cet' yadi / 'tadAmunA' ityapi pAThaH / 'prAvajiSyAma' pravrajyAM agrahISyAma / 'tadA' tahi / 'lokApavAdaiH' aho ! satIbhirapi AbhiH patiH na anusRtaH ityevaMvidha: lokApavAda:-lokanindA taiH / 'sukhakhaNDanA' sukhadalanam / na abhaviSyat // 174 // satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 286 //
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 vayaM samprati padminyaH, sadmaduHkhajalAzaye / patyuH sUrasya sattaiva, na saMvAsaH punaryataH // 175 // 'samprati' adhunA / vayaM sadmaduHkhajalAzaye gRhaduHkhasarasi / 'padminyaH' padminIstriyaH / sUryapakSe-kamalinya: smH| 'yataH' yasmAt / 'sUrasya' dharmavIrasya / pakSe-sUryasya / 'patyuH' patidevasya / 'sattaiva' astitvameva / na punaH saMvAsa:sahavAsaH / yathA sarasi sthitA padminI kevalaM sUryaprakAzameva prApnoti na saMvAsam / tathA vayamapi samprati patisattAmeva prApnumaH, na sahavAsamiti bhAvaH // 175 // iti harSAzrusampRktavirahAnalajairiva / dhruvaM dhUmaividhuritAH, kAntA dadRzire na tam // 176 // iti 'harSAzrusampRktavirahAnalajairiva' harSAzrusampRktaiH AnandAzrusaMyuktaiH virahAnalajaiH-viyogAgnijAtaiH / alpajalasaMyogAt vardhate eva dhUmaH agnau / 'dhUmaiH' dhUmyAbhiH / 'vidhuritAH' vyAkulAH / 'kAntAH' preyasyaH / 'dhruvaM' nizcitam / 'taM' zAlimunim / 'na dadRzire' na pazyanti sma // 176 // tapaHzriyA vallabhayA, pUrvakAntAbhayAdiva / manye pracaNDayoginyA, ninye sa kimadRzyatAm // 177 // 'manye' ahaM kavi: manye / 'pracaNDayoginyA' atyugraroSaNazIlayA yoginyA / 'tapaH zriyA' tapazcaryAlakSmyA / 'vallabhayA' priyayA / 'pUrvakAntAbhayAdiva' mA pUrvapriyAsu AsaktaH syAditi bhayAdiva / 'saH' zAlimuniH / kimadRzyatAM ninye? mA pUrvapriyAsu AsaktaH syAt zAlimuniH iti IjyA iva yoginItulyayA tapazcaryayA sa adRzyatAM nItaH iti kavikalpanA / / 177 / / tannAmamantramevAbhirjaJjapUkAbhirapyaho / na varaH prApyasattvAbhirdevIvara ivAgataH // 178 // 8282828282828282828282828282828282 // 287 //
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 'tannAmamantrameva' zAlibhadranAmamantrameva / 'jaJjapUkAbhirapi' japanazIlAbhirapi / 'AbhiH' zAlipriyAbhiH / 'asattvAbhiH' sattvahInAbhiH / 'devIvara: iva' devIvaradAnamiva / AgataH vara:-patiH zAlimunivaraH / 'na prApi' na prAptaH / gRhAgataH zAlimuniH na dRSTaH ityarthaH // 178 // tena kAyastathA cakre, kSAmaH pratipadinduvat / yathA nAdarzi kAntAbhiruSArUpAbhirapyaho // 179 // 'tena' zAlimuninA / 'pratipadinduvat' pratipaccandravat / 'kAyaH' zarIram / tathA kSAma:-kRzaH / 'cakre' kRtaH / yathA 'uSArUpAbhirapi' kAmaputraH aniruddha tatpatnI uSA tadvad rUpaM yAsAM tAbhirapi / candrapakSe-kAmadhenubhirapi / yataH uktampratipaccandraM surabhirnakulo nakulIM payazca kalahaMsaH / kRSNakavallI pakSI, sUkSmaM dharma sudhIrvetti // " (surabhi:-dhanuH) nizAgokAmaputravadhvarthaH uSAzabdaH / aho Azcarye / 'kAntAbhi:' zAlipatnIbhiH / 'na adarzi' na dRzyate sma / uSA (surabhiH) pratipaccandraM pazyati kintu atra uSAtulyabhirapi zAlipatnIbhiH kRzaH zAlimuniH na dRSTaH iti Azcaryam // 179 // avasthAya pratasthAte, tatra saudhakSaNe kSaNam / sAdhU agAdhamAdhyasthyasudhAmbhonidhisindhurau // 180 // tatra saudhakSaNe-prAsAdotsave / 'kSaNaM' manAk / 'avasthAya' avasthAnaM kRtvA / 'agAdhamAdhyasthyasudhAmbhonidhisindhurau' agAdha-mAdhyasthyameva sudhAmbhonidhiH-amRtasamudraH tatra sindhurau-kuJjarau / 'sAdhU' zAlidhanyau / 'pratasthAte' prasthAnaM kurvataH sma // 180 // svAmyAdezAttamAvAsaM, vizatoratha niryatoH / rAjyAbhiSekakAle zrIrAmalakSmaNayoriva // 181 / / samacittatayA hanta ! kSamAputryA sazobhayoH / prakAra: ko'pi nAkAravikArasya tayorabhUt // 182 // satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 288 //
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282882 8282828282828282828282828282 'rAjyAbhiSekakAle' ayodhyArAjyAbhiSekasamaye / 'svAmyAdezAt' zrIvIravibhorAdezAt / rAmapakSe-dazarathAdezAt / 'tamAvAsaM' bhadrAprAsAdam / 'vizatoH' pravizatoH pakSe-rAjyAbhiSekAya pravizatoH / atha niryato:-nirgacchato:-pakSe-vanAya nirgacchatoH // 181 // hantaH khede / 'samacittatayA' prAsAdapraveze tataH nirgame vA cetasaH sAmyabhAvAt / pakSe-rAjyAbhiSeke vanavAse vA sAmyabhAvAt / 'kSamAputryAH' kSamAyAH putrI samatA tayA / pakSe pRthvIsutayA sItayA / 'sazobhayoH' samatayA zobhitayoH / pakSe sItayA zobhitayoH / 'tayoH' zAlidhanyamunyoH / pakSe-rAmalakSmaNayoH / 'AkAravikArasya' AkRteH vikArasya / ko'pi prakAra:-vizeSaH / 'na abhUt' na jAtaH / yaduktam AhUtasyAbhiSekAya, visRSTasya vanAya ca / na mayA lakSitastasya, svalpo'pyAkAravibhramaH // 182 / / kva sA nRpatimAne'pi duHkhadA sukumAratA / kva mAturapamAne'pi, sukhadA tu kaThoratA // 183 // 'nRpatimAne'pi' zreNikabhUpasatkAre aGkopavezanarUpe'pi / kva sA duHkhadA-kaSTadA / 'sukumAratA' sukomalatA? kva mAtuH-bhadrAyAH / apamAne'pi' gRhe satkArA'bhAvAt / 'sukhadA' AnandadAyinI / tuzcakArArthaH / kaThoratA' kaThinatA? // 183 // mA bhUvan samprati rAgAGkarA nIrasayostayoH / citraM nAdIpi kopAgni-ryattadA zuSkakASThayoH // 184 // 'nIrasayoH' nIrAgayoH / kASThapakSe-zuSkayoH / 'tayoH' munyoH / 'sAmprataM' adhunA apamAne'pi / 'rAgAGkarAH' snehaprarohAH / 'mA bhUvan' mA bhavantu / kintu tadA / 'zuSkakASThayoH' zuSkandhanasamayoH tayoH / 'kopAgniH' roSAnalaH / 'na adIpi' na ajvAli / iti citraM-Azcaryam / zuSkakASThe aGkarAH na prarohanti, kintu gharSaNe jAte agniH Avirbhavatyeva, kintu atra zAlidhanyacetasi apamAne'pi kopAgnirapi na jAtaH iti citram // 184 // 8282828282828282828282828282828282 // 289 //
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 atisnigdhaM jaganmaitryA, manaH kiM yugmikAlavat / nirmamatvena kiM cAti-rukSaM prAntAravat tayoH // 185 // saMyamAtyantikarateH, svargasargAyitaM kimu ? / AvirbhAvayataH prApa, nAtra dveSavRSAkapiH // 186 // 'tayoH' munyoH / 'manaH' cetaH / kiM jgnmaitryaa| 'yugmikAlavat' avasarpiNyA: prathama-dvitIya-tRtIyArakavat / 'atisnigdhaM' atisnehayuktam / kiJca nirmamatvena-mamatArahitatayA / 'prAntAravat' prAnta:-caramaH SaSThAra tadvat / 'atirukSaM' atirukSatA-yuktam ? // 185 // kimu saMyamAtyantikarate:-saMyame cAritre Atyantikarate: atizayitarAgAt / 'svargasargAyitaM' svargasRSTitulyam ? cAritrarAgAt sarAgasaMyamAt labhyate eva svargaH / 'AvirbhAvayataH' prakaTayata: janasya / 'atra' manasi / 'dveSavRSAkapi:' kopAnala: / 'vRSAkapiH pAvaka-citrabhAnU' iti haimyAm / 'na prApa' na prAptaH / yugmikAle SaSThArake devaloke ca kAlasya atisnigdhatvAt atirukSatvAd vA agniH na utpadyate, tena kaveriyaM kalpanA // 186 / / sthAnAntarAnapekSau tau, saMvegAnmunipuGgavau / vavalAte ziraHsthAyi-svAmyAjJArazmirAjitau // 187 // 'sthAnAntarAnapekSau' anyasthAnagamane nirapekSau / 'ziraHsthAyisvAmyAjJArazmirAjitau' zirasi-mastake sthAyinya: svAminaH vIrasya AjJA-razmayaH AjJAkiraNAni taiH rAjitau-zobhitau / vRSabhapakSe-ziraHsthAyizAkaTikarajjurAjitau / tau munipuGgavau-munisattamau zAlidhanyau / pakSe-puGgavau-pradhAnavRSabhau / 'saMvegAt' vairAgyAt / pakSe-samyag vegAt / 'vavalAte' valata: sma // 187 // nirIyamANayoH puryAH kAcinmathitahArikA / tayoH saMmukhamAyAsI-idhipAtrAvalI dadhiH // 188 // 'puryAH' rAjagRhapuryAH / nirIhamANayoH nirgacchatoH / tayoH sAdhvoH / 'saMmukhaM' puH / dadhipAtrAvalI satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 290 //
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 gorsbhaajnshrennim| 'dadhiH' dhArayitrI, dadhAtIti dadhiH / kAcit mathitahArikA-dadhyAdivikretrI strI / 'mahIArI' iti bhASAyAm / 'AyAsIt' Agacchati sma // 188 // sA vidyaiva sadAbhyAsA, vRddhabhAve'pi sasphurA / satAM matirivAtyantaM pariNAmasunirmalA // 189 // prAjyasaurAjyasannItirivAdaNDakaragrahA / ahInakaraNasthairyasiddhavyApAragauravA // 190 // kAtyAyanI nibhAlyA'tha sA yuktaM brahmacAriNam / dadhatI vismite netra-kumude mumudetarAm // 191 // 'sA' mathitahArikA strii| 'sadAbhyAsA vidyA iva' sadA abhyAsa: yasyAM sA vidyA tadvat / vRddhabhAve'pi sasphurA vArdhakye'pi sphUrtimatI / 'satAM matiH iva' sajjanAnAM buddhiH iva / atyantaM pariNAmasunirmalA atyantaM bhRzaM pariNAme phale sunirmalA atyamalA // 189 // 'prAjyasaurAjyasannIti: iva' vizAlasurAjyasunIti: iva / 'ahInakaraNa sthairyasiddhavyApAragauravA' sampUrNakArya(sAdhana)sthairyeNa siddhaM vyApArasya vANijyasya gauravaM yasyAH sA / pakSeahInakaraNasthairyeNa-sampUrNendriyasthiratayA siddhaM vyApArasya gauravaM yasyAH sA / 'adaNDakaragrahA' yasmin karadaNDAdyA na gRhyante sA vRddhApakSe-kare daNDasya agrahaNAt // 190 // 'kAtyAyanI' ardhavRddhA mathitahArikA / pakSe-gaurI / 'mRDAnIkAtyAyanyau' iti haimyAm / 'yuktaM' dhanyamuninA yuktaM zAlibhadramanim / pakSe-gaNapati-sahitaM (kArtikeyama) / 'brahmacAriNaM' brahmazAlinaM munim / pakSe-kArtikeyam / pANmAturo brahmacArI iti haimyAm / atha sA / nibhAlya vilokya / 'vismite netrakumude' praphulle nayanakairave / 'dadhatI' dhArayantI / 'mumudetarAM' modatetarAM sma // 191 / / sA prAcIva raviM prApya, vikasvaramukhAmbujA / amandAnandapUrNAGgI, cintayAmAsa cetasi // 192 // satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 291 //
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 'ravi' saryam / 'prApya' labdhvA / 'prAcIva' parvA digiva / 'vikasvaramukhAmbujA' praphullavadanapadyA / 'amandAnandapUrNAGgI' analpapramodena pUrNa-bhRtaM aGgaM yasyAH sA / 'cetasi' manasi / 'cintayAmAsa' vicArayAmAsa // 192 / / sudhAndhuH kimayaM bandhuH, sundaraH sodaraH kimu ? / AzAvyAsanivAsAya, diggajaH kiM mamAGgajaH? // 193 // 'ayaM' zAlimuniH / kiM sudhAndhuH-amRtakUpaH / 'bandhuH' svajJAtIyo bAndhava: ? kimu sundaraH sodaraH-bhrAtA ? ki 'AzAvyAsanivAsAya' manorathavistAranivAsAya / pakSe-digvyAsanivAsAya / mama diggajaH-diggajasamaH / 'aGgajaH' putraH ? || 193|| kiM vA'haM rAjyamApannA, kiM vA'haM svargamAgatA / kiM vA pramodamedasvi-dugdhAbdhijalamAnuSI // 194 // kiMvA ahaM rAjyaM ApannA prapta ? kiMvA ahaM svarga-devalokaM AgatA-AyAtA ? kiMvA pramodamedasvidugdhAbdhijalamAnuSI harSamedurakSIrasAgare jalasundarIsamA ahaM jAtA ? // 194 / / AtmAnaM nAbhijAnAmi, nAbhijAnAmi ko'pyayam / kiM tvevamabhijAnAmi, parva sarvottamaM mama // 195 // 'AtmAnaM' svam / 'nAbhijAnAmi' nopalakSayAmi kopi ayamiti / kintu evaM abhijAnAmi yat ayaM zAlimuniH mama sarvottamaparva-parvadinam // 195 // evamasyA vikalpAlIpraNAlImArgalAlitam / harSAmbunetra-mArgeNA-pUrayat kSetrabhUmikAm // 196 // evaM asyAH-mathitahArikAyAH / netramArgeNa nayanAdhvanA / vikalpAlIpraNAlImArgalAlitaM vikalpA: eva AlI satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 292 //
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 82828ksa 8282828282828282828282828282 zreNiH saiva praNAlImArgaH kulyAmArgaH tena lAlitaM nItam / 'harSAmbu' AnandAzrujalam / kSetrabhUmikA zarIram / pakSekSetrabhUmim / 'apUrayat' pUritavat // 196 // sarvAbhisAra: snehasya, stanayoH kSIrakandayoH / prasasAra payaH pUrastatastasyAzcirAdapi // 197 // tataH tasyAH-vRddhAyAH / cirAdapi vRddhabhAve'pi / 'kSIrakandayoH' dugdhamUlayoH' / 'stanayoH' vakSojayoH / 'snehasya' | premNaH / 'sarvAbhisAraH' sarvataH abhitaH sArabhUtaM sarvasvam / 'payaHpUraH' dugdhapUraH / prasasAra prasarati sma // 197 // bhUmiSThe sakale deve, dugdhaM kSarati gauryathA / ajJAte'pi tathA putre, prasnutA sA'pyasaMstutA // 198 // 'sakale' saprabhAve / deve bhUmiSThe bhUmisthite / yathA gauH dhenuH / dugdhaM payaH / kSarati sravati / tathA asaMstutA'piaparicitA'pi / 'sA' vRddhA / 'ajJAte'pi' avidite'pi / 'putre' zAlimunau / 'prasnutA' dugdhaM prastutavatI // 198 // tatra vyatikare dharma-sargAdau munidarzanAt / dugdhaM vavarSa sotkarSa, kSIrakAdambinIva sA // 199 // 'munidarzanAt' zAlimunivilokanAt / tatra vyatikare vRttAnte / 'dharmasargAdau' dharmasRSTeH Adau, dharmasthApanAt pUrvam / 'kSIrakAdambinIva' dugdhameghamAlA iva / 'sA' mathitahArikA / 'sotkarSa' utkarSasahitam / dugdhaM payaH / 'vavarSa' vRssttvtii| yathA yugAdau meghamAlA varSati tatheyamapi // 199 // vyajijJapacca sA dAnA-zayA zAliM zubhAzayA / bhavataH kiM kimAtithyaM, prazaye nAtha! nirdhanA // 200 // 'dAnAzayA' dAne-dAnakaraNe Azaya: icchA yasyA: sA / 'zubhAzayA' kuzalAzayA / caH samuccaye / 'sA' vRddhaa| ARRARAUAYA8A82828282828282888 // 293 //
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 82828282 8282828282828282828282828282 'zAliM' munim / 'vyajijJapat' vijJapayAmAsa / 'nAtha' he svAmin ! / 'nirdhanA' / ahaM bhavata: kiM kiM AtithyaMsatkAram / 'prathaye' karomi ? || 200 // tathApi nAtha ! nAthe yat, satpathe pAntha ! te zubham / zakunaM dadhi taddhIra ! gRhANAnugRhANa mAm // 201 // tathApi nAtha-he prabho / 'satpathe' sanmArge / 'pAntha' he pravAsin / / 'te' tava / 'zubhaM' kalyANam / 'nAthe' yAce vAJche / 'tat' tasmAt / 'dhIra' he dhairyazAlin ! / 'zakunaM dadhi' maGgalarUpaM dadhi / 'gRhANa' Adastva / mAM anugRhANa mayi anugrahaM kuru // 201 // ityudIrya pradAyAsau, dadhibhikSAM mumukSave / dhanyaMmanyA mudA'naMsI-ccaJcadrorAmAJcakaJcukA // 202 // iti udIrya-kathayitvA / 'mumukSave' munaye / dadhibhikSA pradAya-prakRSTabhAvena datvA / 'dhanyaMmanyA' AtmAnaM dhanyaM manyate ityevaMzIlA / caJcadromAJcakaJcakA ucchalatpulakakaJcakA / 'asau' mathitahArikA dhanyA / 'mudA' Anandena / 'anaMsIt' namati sma // 202 // dugdhameghAyitA pUrva, mahAmeghAyitA'zrubhiH / dadhimeghAyitA dAnAt, sudhAmeghAyitA girA // 203 // 'pUrva' dugdhameghAyitA prasnavena dugdhameghatulyA / 'azrubhiH' nayanajalaiH / 'mahAmeghAyitA' mahAmeghasamA / 'dAnAt' dadhidAnAt / dadhimeghAyitA dadhimeghasamA / 'girA' madhuravacanena / 'sudhAmeghAyitA' amRtameghasamA / asau mathitahArikA babhUva // 203 // saMsicya puNyabIjAni, yathAsthAnamiyAya sA / sAdhU sarvopadhAzuddhaM, tadevAdAya jagmatuH // 204 // satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 294 //
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 'puNya-bIjAni' sukRtabIjAni / 'saMsicya' dAnajalena saMsicya / 'yathAsthAnaM' iSTaM svasthAnam / 'sA' vRddhA / 'iyAya' gatA / 'tadeva' AdattaM dadhi eva / 'sarvopadhAzuddha' sarvaparIkSAzuddham / 'AdAya' gRhItvA / 'sAdhU' shaalidhnyau| 'jagmatuH' gatau // 204 // zrIvIraM praNipatyeryA-pathikIpUrvakaM tataH / zAliH prAha mama svAmin ! pAraNaM mAtRtaH katham ? / / 205 // / 'tata:' tatpazcAt / 'IryApathikIpUrvakaM' IryApathikIpratikramaNapUrvakam / zrIvIraM praNamya-vanditvA / zAli: prAha svAmin ! mama pAraNaM mAtRtaH-bhadrAtaH katham ? || 205 // AdidezAtha sarvajJaH, zAlibhadra ! mahAmune ! / prAgjanmajananI vatsa ! taveyaM dadhidAnakRt // 206 // atha sarvajJaH-sarvavettA zrIvIraH / 'Adideza' uvAca, 'mahAmune' he munivara ! zAlibhadra ! / 'iyaM' vRddhA mathitahArikA dhanyA / 'dadhidAnakRt' danaH pratilambhikA / 'prAgjanmajananI' tava pUrvajanmamAtA asti // 206 // purA nAmnaiva dhanyA''sIta, zAligrAmanivAsinI / saiva satyA'dhunA jAtA, bhavato dadhidAnataH // 207 // zAligrAmanivAsinI purA pUrva nAmnA eva 'dhanyA' AsIt / adhunA bhavataH dadhidAnataH sA eva satyA yathArthA dhanyA jAtA // 207 // svarUpaM zrIvIrAttadidamakhilaM pUrvabhavajaM, nizamya zrI zAliH prabalataravairAgyakalitaH / prayokSye bhojye tvAM divi bahiriti prekSya ca manaH, sa dhanyaH kAyasya sthitiriyamataH pAraNamadhAt / / 208 // satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 295 //
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam SASASASA 8282828282828282828282828282 zrI vIrAt bhagavata: tad idaM akhilaM pUrvabhavajaM pUrvajanmasambandhi svarUpaM nizamya AkarNya prabalataravairAgyakalitaH prakRSTataranirvedasahita: zrIzAliH muniH / he deha ! bhojye-bhojane prayokSye-prayuktaM kariSyAmi / iti divi AkAze svarga 'bahiH' zarIrAd bahiH / caH samuccaye / manaH prekSya dRSTvA sthApayitvA ityarthaH / zarIrAt manaH pRthakkRtya ityrthH| sa dhnyH-sukRtii| 'iyaM bhojanAdikA / 'kAyasya' zarIrasya 'sthitiH' svabhAvaH / 'ataH' itikRtvA pAraNam adhAtakarot / zAlibhadrasya AtmA uktavAn he deha ! tvAM bhojane yokSye he manaH tvAM ca divi yokSye evaM kRtvA pAraNaM kRtam / manasA vinA bhuktamityarthaH / zikhariNIvRttamidam / tallakSaNaM cedam-"rasai rUdraizchinnA yamanasabhalA gaH zikhariNI" || 208 / / vizAlAM zrIzAleH kathamahamiha staumi samatAM, jananyAyAduccairiva nijajananyA'pi janitaiH / asaMmAnairetairazaninizitaiH pazya patitai, rapi kSIrAmbhodhi jvalati vigalatyeva himavAn ||209||(shikhrinnii) zrI zAleH vizAlA:-vipulAM samatAM-madhyasthatAM tulyatAM vA / 'iha' bhuvi / 'kathaM' staumi kathaM zabdaiH stutiviSayIkaromi? "jananyAyAduccairiva lokanyAyAdapi uparisthitairikha / nijajananyA'pi svamAtrA bhadrayA api / "janitaiH" utpAditaiH / etaiH azaninizitaiH-vajratIkSNaiH / 'asaMmAnaiH' asatkAraiH apamAnaiH / samatAbhaGgo nAbhUditi zeSaH / 'pazya' vilokaya / "patitaiH" divaH patitaiH azanibhiH / kSIrAmbhodhirapi dugdhajaladhirapi / 'jvalati' dahati / 'himavAnapi' himaparvato'pi / 'galati eva' dravati eva ayaM zAlistu na, tatkathaM tena samudreNa giriNA vA samatA (tulyatA) syAt ? // 209 // kSamAbhRtaH praapurihaapmaanaa-shniprhaarairnijpksshaanim|asautusaamyaamRtsindhushaayii, mainaakvnnaaklyaanyckaar||210|| (upajAti) 8282828282828282828282828282828282 // 296 //
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaSThaH prakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 828ASASA 8282828282828282828282828282 'apamAnAzaniprahAraH' apamAnavajrAghAtaiH / 'kSamAbhRtaH' anye munayaH parvatAzca "nijapakSahAni' munipakSe smtaapkssnaashm| parvatapakSe-nijapakSa('pAMkha' iti bhASAyAm)nAzam 'tu' kitu / 'asau' zAlibhadraH / 'sAmyAmRtasindhuzAyI' samatAsudhAmbhonidhizAyI / 'mainAkavat' mainAkanAmA himAlayaputraH parvataH tadvat / na AkalayAJcakAra nijapakSahAni na prApnoti sma / nAkaparvataH sAgare nimagno'sti tata: sa azaniprahAraviSayo na bhavati / tadvat zAlimunerapi samatAmRtasAgaranimagnatvAt samatAbhaGgAbhAvaH iti bhAvaH // 210 // pUrvaM pAyasazambalena tanayaM, ninye kulaM tAdRzaM, pazcAd gorasazambalena kila yA, srvaarthsiddhishriym| dhanyA saiva jananyataH paratarAM bhadrAmabhadrAmatho, no manye'ntaravAsake'pi vasato mAteti yadgIH satAm // 211 // 'pUrva' saGgamabhave / 'pAyasazambalena' paramAnnapAtheyena / 'yayA' dhanyayA / 'tAdRzaM kulaM' gobhadrasya Rddhimat kulam / 'ninye' saGgamaM nItavatI / 'pazcAta' zAlibhadrabhave / 'yA' dhanyA mathitahArikA kila: nizcayArthaH / 'gorasa-zambalena' dadhipAtheyena / 'sarvArthasiddhizriyaM' paJcamAnuttara-vimAnalakSmI neSyati / 'dhanyA' puNyavatI mathitahArikA dhanyA / sA eva jananI-mAtA / atho ataH paratarAM anyAm / 'abhadrAM' adhanyAM amaGgalAm / 'bhadrAM' mAtaram / no manye / 'yat' yataH / 'avAsake'pi' prAsAdAdikaM adatvA avAsake'pi mAtRjane / 'antara' cetasi / 'vasataH' nivasataH putrajanasya / 'mAtA' jananI satyA / iti satAM-sajjanAm / 'gI:' vacanam / ayaM bhAva:-dhanyayA yadyapi zAlibhadrAya prAsAdAdikaM na dattam / tathApi yadA sA zAlimunidRSTi-pathe samAyAtA tadA sA zAlimanasi praviSTaiva / tasyAH dadhna: zAlimaninA AdattatvAt // 211 // 8282828282828282828282828282828282 // 297 //
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam KANDYDDERUR zrI zAlicarite dharma-kumAra sudhiyA kRte / zrIpradyumnadhiyA zuddhe, SaSTho'yaM prakramo'bhavat // 212 // iti zrIkacchavAgaDa dezoddhAraka tapAgacchAcArya zrI vijaya kanaka sUrijI praziSyAcArya vijaya kalApUrNa sUrijI ziSya munizrI kalAprabha vijayajI (A. vijaya kalAprabhasUrijI ) - ziSya munizrI (paMnyAsa) mukticandra vijayajI ziSya munizrI (paMnyAsa) municandra vijaya viracitAyAM zrIzAlibhadra mahAkAvyasya sAnuvAdaTIkAyAM SaSThaH prakramo'bhavat / iti zrI zAlilIlAkathAyAM zrIzAlibhadra vihAra mAtRgRhAgamanapAraNavarNano nAma SaSThaH prakramaH / REDERER SaSThaH prakramaH / / 298 / /
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ // atha saptamaH prakramaH // pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 zrIzAleH sAdhumUrdhanyAmanuttaraphalodayAm / vicArayantu caturA, maGgalyAmakSatazriyam // 1 // 'caturAH' he pravINajanAH ! / 'zrIzAleH' zrI zAlibhadramuneH / pakSe zAlidhAnyasya / 'sAdhumUrdhanyAM' munimukhyAm / pakSe-zobhanadhAnyeSu pradhAnAm / 'anuttaraphalodayAM' anuttara vimAnaphalodayAm / pakSe advitIyaphalodayAm / 'maGgalyAM' maGgalarUrapAm / 'akSatazriyaM' akhaNDAM mokSalakSmIm / pakSe-zAlidhAnyazobhAm / 'vicArayantu' cintayantu // 1 // zAli-muneH anazana-viSayaNI vicAraNAatha zrIvIravAkyAnAM, zAlibhadramuniH smaran / vimamarza manasyevamaSaDakSINamantravit // 2 // atha zrI vIravAkyAnAM-zrIvIravAkyAni, atra karmArthe SaSThI, smRtyarthadayezaH / / 2 / 10 // iti vaikalpikI karmasaMjJA / 'smarana' cintayan / zAlibhadramuniH / 'aSaDakSINamantravit' catuSkarNamantraNAvettA / 'manasi' hRdaye / "evaM' agre vkssymaannm| 'vimamarza' vimRzati sma // 2 // pravizya garbhe nepathyaM, parAvRtya punaH punaH / narInati naTaH prANI, kaTare bhavanATake // 3 // 'kaTare' Azcaryadyotakamavyayam / 'naTa:' naTasamaH prANI, garbha-garbharUpAyAM javanikAyAm / 'pravizya' madhye gatvA / 'nepathyaM' veSam / punaH punaH parAvRtya / 'bhavanATake' saMsAra-raGgabhUmau / 'narInati' vAraM vAraM nRtyati // 3 // 828282828282828282828282828282828282 // 299 //
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 kutra sA kukkuTagrAmavAsavyAsaviDambanA ? / kva me suparvadezIyaguNagaurAGgapauratA ? // 4 // 'kukkuTagrAmavAsavyAsaviDambanA' kukkuTagrAme kutsitagrAme vAsavyAsAt-nivAsaprapaJcAt viddmbnaa-kdrthnaa| kutra sA? 'suparvadezIyaguNagaurAGgapauratA' suparvadezIyA devatulyA guNagaurAGgA guNojjvala zarIrA pauratA-nAgarikatA kva me-mama? // 4 // parAbhavapadaM nyUnA, sarvathA kaNTakAzanA / sadAbhIrIdRgAbhIrI, mAtA maLva me purA // 5 // 'purA' pUrvaM saGgamabhave / 'me mAtA' mama jananI dhanyA / 'sarvathA parAbhavasthAnaM' sarvaprakAreNa abhibhava-sthAnam / 'nyUnA' tucchA / 'kaNTakAzanA' kaNTakamayAhAra bhakSaNA / 'sadAbhI:' sadA bhayavatI / 'IdRgAbhIrI' itthambhUtA mathitahArikA / maJjA iva / ajA iva / abhUt / ajA'pi kaNTakabhakSikA sadA bhItA tucchA parAbhavasthAnaM ca bhavati // 5 // idAnIM jananI rAjavallabhA durlabhAn punaH / vadhUkRtyavidhau ratnakambalAnapyapIpaTat // 6 // idAnI iha bhave jananI-bhadrA punaH / 'vadhUkRtyavidhau' putravadhUkAryakaraNe / 'rAjavallabhAdurlabhAn' rAjarAjJIbhiH cellaNAdibhiH durlabhAn / ratnakambalAnapi / 'apIpaTat' pATayAmAsa // 6 // piturnAmA'pi nAjJAyi, tatra dUre'stu darzanam / ehireyAhirA'kAri, gobhadreNA'tra matkRte // 7 // 'tatra' saGgamabhave / pituH-janakasya / nAma api / 'na ajJAyi' na jJAtam / darzanaM tu dUre astu / 'atra' ihbhve| 'matkRte' madartham / 'gobhadreNa' pitrA devena / 'ehireyAhirA' gamanAgamanakriyA / 'akAri' kRtA // 7 // pazudAsastadA'bhUvaM, grAmAdapi bahizcaraH / paNyamajJAsiSaM bhUpaM, tvidAnI lalitezvaraH // 8 // 828282828282828282828282828282828282 // 300 //
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 tadA grAmAdapi bahizcara:-zAligrAmAdapi bahi: paryaTaka- / 'pazudAsaH' gopAlaH / abhUvam / idAnIM tu lalitezvaraHmahebhyaH aham / bhUpaM-zreNikam / 'paNyaM' krayANakam / 'ajJAsiSaM' jJAtavAn // 8 // kRpAlubhyaH praruditA, parAnnaM prApayat prasUH / pUrva pramuditastena, prAptarAjya ivAbhavam // 9 // bhave'smin vaibhavAbhogAnubhAvAnubhavaM nijam / parasvAmyabhidhAnena, mene'haM vyAghrabAlitam // 10 // 'pUrvaM' prAk / 'praruditA' prakarSeNa ruditA mAtA dhanyA / 'kRpAlubhyaH' dayAlubhyaH prAtivezmikebhyaH mahilAjanebhyaH / 'parAnnaM' kSIram / 'prApayat' prApayati sma / tena' paramAnnena / 'pramuditaH' prahRSTaH sannaham / 'prAptarAjya iva' samAsAditasAmrAjya iva / abhavam // 9 // asmin bhave nijam / 'vaibhavAbhogAnubhAvAnubhavaM' vaibhavAnAM Abhoga: vistAra tasya anubhAva:prabhAva: tasya anubhavam / 'parasvAmyabhidhAnena' para: svAmI iti abhidhAnena kathanena / 'vyAghrabAlitaM' vyaaghrbaalaacritm| 'ahaM mene' manye sma // 10 // abhaviSyattadA janmanAzo me grAmavAsinaH / madIyabhAgyairnAyAsyad, yadyAnupadiko muniH // 11 // tadA me grAmavAsinaH janmanAza:-mRtyuH abhaviSyat yadi madIyabhAgyaiH AnupadikaH-pRSThalagna: muniH na AyAsyat 828282828282828282828282828282828282 dhruvaM yasyAH prazasyAyAH, sattvasAhAyyasAhasaiH / prApto'hamiyatI bhUmimazvaH kSetraguNairiva // 12 // sA tadrUpaiva duHsthA ca, mama janmAntarasthiteH / pAraNe kAraNaM jajJe, vAtsalyAmRtatallikA // 13 // // 301 //
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERERE 'dhruvaM' nUnam / 'prazasyAyAH ' uttamAyAH / 'yasyAH ' pUrvamAtuH dhanyAyA: / 'sattvasAhAyya sAhasaiH' paramAnnabhakSaNAvasare dadhidAnAvasare ca etallakSaNaiH guNaiH / ahaM iyatIM bhUmiM kakSAm / azvapakSe bhuvam / prAptaH / 'kSetraguNairiva' reNurahitAdibhUmiguNairiva / yathA azvaH reNurahitAdibhUbhAge kSipraM gacchati tathA ahamapi dhanyAmAtuH sattvasAhAyyasAhasaiH guNaiH iyatIM kakSAM prApto'smItyarthaH // 12 // 'sA' dhanyA mAtA adhunA'pi tadrUpaiva tadvidhA eva / 'duHsthA' daridrA / 'janmAntarasthite:' janmAntaraM anyajanma tasmin sthitiH yasya tasya mama / 'vAtsalyAmRtatallikA' vAtsalyAmRtasya tallikAtaTAkikA saa| pAraNe kAraNaM jajJe jAtA // 13 // apAGgAGgaNakoNasthaM, zoNabhAgamivAhatA / bhadrAdRSTirihAdrAkSIt, na mAM paricitaM sadA // 14 // 'apAGgAGgaNakoNasthaM' apAGgAGgaNasya, apAGgaM bhikSAcarocitatvAt / netrapakSe- netraprAtarUpAGgaNasya, koNe vibhAge sthitm| 'sadA paricitaM' nityaM sujJAtam / netrapakSe sadA sannihitatvAt paricitam / 'zoNabhAgamiva' raktAMzamiva / mAM na adrAkSIt na pazyati sma / yathA dRSTiH svakoNasthitamapi raktAMzamapi na pazyati tathA ahamapi svAGgaNasthito'pi bhadrayA na dRSTaH iti bhAvaH // 14 // na pUrvayA na parayA, mama mAtrAzayA'dya tat / kalyANAdriM jigamiSoH, kAryamuttarakASThayA // 15 // 'tat' tasmAt / 'kalyANAdri' zivagiriM muktimityarthaH / pakSe kanakAcalaM merum / 'jigamiSo:' gamaneccho: / mama adya / na pUrvayA mAtrA - na pUrvabhavamAtrA dhanyayA / pakSe AzayA pUrvadizA / 'na parayA mAtrA' na pAzcAtyayA bhadrayA jananyA / pakSe AzayA pazcimayA dizA / 'kArya' apekSA / kintu / 'uttarakASThayA' uttarakriyayA anazanakriyayA / pakSe Interns saptamaH prakramaH // 302 //
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8888888 8282828282828282828282828282 uttaradizA kAryam / itaH meruH uttaradizi vartate tatra gantukAmaH yathA uttaradizameva vAJchati tathA ahamapi uttarakriyAmanazanakriyAmeva samIhe ityarthaH // 15 // prayogamiva nirvedavedasyeti vimRzya saH / zreyaH purIpathAdhvanyaM, dhanyaM munimuvAca ca // 16 // iti 'nirvedavedasya' vairAgyavedasya / 'prayogamiva' praNavaM oGkAramiva anazanaprayogam / "vimRzya' cintayitvA / 'saH' zAlimuniH / 'zreyaHpurIpathAdhvanyaM' muktinagarImArgapravAsinam / dhanyaM munim / 'uvAca' kathitavAn // 16 // dhanyAnAmapi dhAnyAnAmiva duHkhai gharaTTakaiH / dalitAnAM bhavetprAyo, dharmAGkaraprarohaNA // 17 // 'gharaTTakaiH' gharaTTatulyaiH / duHkhaiH / 'dalitAnAM' piSTAnAm / 'dhAnyAnAmiva' brIhINAmiva / 'dhanyAnAmapi' puNyavatAmapi / prAyaH dharmAGkaraprarohaNA bhavet / duHkhitAnAM bhavati prAyeNa dharmamArge gatiH yathA gharaTraiH piSTAnAM dhAnyAnAM supAtradAnAt dAnadharmAGkaraprarohaNA bhavati // 17 // dhUrtarAja mahAmohaM, vipratArya punarbhavAn / sudhI visAdhayAmAsa, varkareNa mahAvRSam // 18 // 'dhUrtarAja' vaJcakamukhyam / mahAmohaM vipratArya-vaJcayitvA / 'bhavAn' tatrabhavAn / 'sudhIH' sumatiH / 'varkareNa' liilyaa| 'khelA lalanaM varkaro'pi ca' iti haimyAm / pakSe-ajAputreNa / 'bakaro' iti bhASAyAm / 'mahAvRSaM' mahApuNyam / pakSe-mahAvRSabham / 'visAdhayAmAsa' vizeSeNa sAdhitavAn / yathA ko'pi ajAputraM (barkaram) dattvA mahAvRSabhaM gRhNIyAt tathA bhavatA'pi mahApuNyaM lIlayA arjayitvA moharAjaH vaJcita:-iti dhanyamuni prati zAlimunikathanam // 18 // zrImaddharmasunAsIranavanAsIra vIra ! te / rogadveSAdayo dUre, dAnavAH sarvadA navAH // 19 // 828282828282828282828282828282828482 // 303 //
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 'zrImaddharmasunAsIranavanAsIra vIra' dharmadevendrasenAyAM navyAgrayAne vIra he mune ! / 'te' tava / 'sarvadA' sadA / 'navAH' nUtanAH / 'rAgadveSAdayaH dAnavAH' azubha bhAvarUpA: daityAH / 'dUre' dUre gatAH // 19 // vikrAntena tvayA krAntaM, mohadurgaM sudurgamam / bADhaM prauDhaM samArUDhA, mAdRzAH kAtarA api // 20 // 'vikrAntena' parAkramiNA / tvayA / 'sudurga' atidurlaGgham / 'mohadurga' moharAjasya viSamavapram / 'krAntaM' laGghitam / 'mAdRzAH' kAtarAH api bhIrakho'pi / 'bADhaM' atyartham / prauDhatAzAlinaM bhavantaM / 'samArUDhAH' samAzritAH // 20 // sadyastadantaraGgAricakre samitinirjite / Avayordadhibhojyena, saMjajJe vIrapANakam // 21 // 'tat' tasmAt / 'sadyaH' sapadi / 'antaraGgAricakre' bhAvazatrusamUhe / 'samitinijite' samitiguptibhiH jite / zatrupakSe-saGgrAmaiH jite / 'samiti-saGgarau' iti haimyAm / 'dadhibhojyena' danaH bhojanena / AvayoH vIrapANakaM-vIrANAM pAnam / 'vRtte bhAvini vA yuddhe, pAnaM syAd vIrapANakam' iti haimyAm / pAnasya bhAvakaraNe / 2 / 3 / 69|| iti Natvam / 'saMjajJe' jAtam / danaH maGgalatvAt // 21 // zrIgautamaM purodhAya, zrIvIrAgre nRpAniva / taTe kRtvA kaSAyAMzca, jayazrIrupayamyate // 22 // 'zrIvIrAgre' zrIvIrasya prabhoH agre / zrIgautamaM purodhAya agre kRtvA purohitaM kRtvA ca / 'nRpAniva kaSAyAn' zatrubhUpAniva krodhAdIn / 'taTe kRtvA' adha: kRtvA / 'jayazrI:' vijayalakSmIH / 'upayamyate' pariNIyate // 22 // pramodAdabhyadhAt dhanyaH,zAliH kvApi na khaNDyate |sttvsaar! tvayA satyA,laukikI sA kRtA shrutiH||23 // 82828282828282828282828282828282888 // 304 //
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam SASApsa 8282828282828282828282828282 dhanya:-muniH / pramodAt abhyadhAt-uvAca / 'sattvasAra' he sattvaniSTha zAlimune / tvayA 'zAliH (dhAnyaM) kvApi na khaNDyate-na dalyate' ityevaMvidhA 'laukikI' loke pracalitA / 'zrutiH' vArtA / satyA kRtA // 23 // prAgmAnasya na kenApi, saMyamasya parISahaiH / nopasargazca bhAvAriprahAraiste na khaNDanA // 24 // zAliH kathaM na khaNDyate ? iti darzayannAha-'prAg' pUrvaM gRhAvAse / 'mAnasya' gauravasya / na kenA'pi khaNDanA jAtA / adhunA te-tava saMyamasya / 'bhAvAriprahAraiH' rAgAdyAntarazatrughAtaiH parISahai: upasargaH khaNDanA na jAtA // 24 // zrRGgArodAramandAramAlAbhiH kila khelanAt / abhimAnaH parimlAnimAnaze mAnase na te // 25 // 'zrRGgArodAramandAramAlAbhiH' zrRGgArAya udAramandAramAlAbhiH uttamakalpadrusragbhiH / kila: nizcayArthaH / 'khelanAt' kIDanAt / 'te' tava / 'mAnase' manasi mAnasarasi vA / 'abhimAnaH' gauravam / 'parimlAniM' parita: glAnim / 'na Anaze' na prApta: // 25 // svaH zrIstvayA'lpakAlInA, pravizantI gRhaM muhuH / nirastA svarNanirmAlyavyAjataH zAzvatazriye // 26 // 'svarNanirmAlyavyAjataH' suvarNanirmAlyasya vyAjata:-miSAt / 'gRhaM' saudham / 'muhuH' vAraM vAram / pravizantI / alpakAlInA-AzAzvatA / svaH zrIH svargalakSmIH / 'zAzvatazriye' muktizrIkRte / tvayA nirastA-dUre kRtA // 26 // tad vilambaH pralamba: kiM, marmavedhI kalambavat / tvayA pUrvaM na dAne'pi, sUtritA dIrghasUtritA // 27 // 'tat' tasmAt / 'kalambavat' bANavat / 'marmavedhI' marmabhedI / 'pralambaH' prakRSTaH lambaH pralambaH dIrghaH / vilambaH / 82828282828282828282828282828282888 // 305 //
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 82828ksa 8282828282828282828282828282 'kiM' katham ? 'pUrvaM' saGgamabhave / tvayA / 'dAne'pi' munaye kSIradAne'pi / 'dIrghasUtritA' cirakriyatA / 'na sUtritA' na vihitA // 27 // kSamAdhuryo samAdhuryo, sampradhArya tadUrjitam / nantuM prayAtau zrIvIraM, puSpadantAvivoditau // 28 // 'tat tasmAt / 'UjitaM' baliSThaM anazanaviSayakaM saGkalpam / 'sampradhArya' avdhaary| 'samAdhayauM' maitriimaadhuryshitau| 'kSamAdhuryo' zamadhurINau / 'udito puSpadantAviva' uditau sUrya-candrau iva / zAli-dhanyau zrIvIraM nantuM prayAtau // 28 // vyadhattAM zrImahAvIraM, praNamyArAdhanAvidhim / zaminI saMyamotuGgaprAsAdAne dhvajaM kila // 29 // zrImahAvIraM praNamya / 'saMyamottuGgaprAsAdAne' saMyamA:-cAritraM tadeva uttuGgaH-ucca: prAsAdaH tasyAgre / 'dhvajaM' patAkAtulyam / kila:-nizcayArthaH / 'ArAdhanAvidhi' antimArAdhanAvidhim / 'zaminau' zamavantau munI / tau vyadhattAMkurvataH sma // 29 // mohadhvaMsizubhadhyAnayodhaskandhAvivAtha tau / suvarNapuSpaiH zrIvIraH, svayaM svAmI vyabhUSayat // 30 // svayaM zrIvIra: svAmI / 'mohadhvaMsizubhadhyAnayodhaskandhAviva' mohanAzakakuzaladhyAne mukhyavIrau iva / 'tau' idaM karmapadam / 'suvarNapuSpaiH' zobhanAH varNAH akSarANi yatra tat suvarNaM-prazaMsanaM tadrUpaiH puSpaiH / yuddha pakSe-kanakakusumaiH / 'vyabhUSayat' vibhUSitavAn / yathA yuddhAt prAg vIrAH svarNapuSpaiH abhinandyante tathA zrIvIreNa zAlidhanyau prazaMsAtmakavacanaiH upabRMhitau abhinanditau ityarthaH // 30 // vatsau svasthau yuvAM dhanyau, kRtapuNyau salakSaNau / sulabdhaM yuvayorjanma, sAdhu saMyamajIvitam // 31 // satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 306 //
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 kathaM tadityAha-vatsau ! yuvA svasthau-Atmasthau / dhanyau kRtapuNyau / salakSaNau-sulakSaNaiH sahitau stha: iti zeSaH / yuvayoH janma sulabdhaM-saphalam / saMyamajIvitaM sAdhu-zreSTham / astIti zeSaH // 31 // parAkramaM dhanuH kRtvA, viniyojyAzugaM manaH / lakSyadhyAnAvadhAnena, rAdhAvedho vidhIyatAm // 32 // parAkramaM dhanuH kRtvA tatra AzugaM-Azu-kSipraM gacchati ityevaMzIlaM bANaM tadpaM manaH / 'viniyojya' nivezya / 'lakSyadhyAnAvadhAnena' lakSyavedhadhyAne avadhAnena / 'rAdhAvedhaH' rAdhA-saptacakropari bhramantI puttalikA tasyAH vedhaH tattulyA kaThinA sAdhanA / 'vidhIyatAM' kriyatAm // 32 // tamevaM zrIjinAdezaM, netrapaTTamivojjvalam / zirasyAdhAya samitidIkSAM zikSAmapi kSaNAt // 33 // zrIgautamaM puraskRtya, vizuddhAdhyavasAyavat / maitrIbhAvamivottuGga, vaibhAragirimIyatuH // 34 // evaM netrapaTTamiva-bahumUlyavastramiva / ujjavalaM taM zrIjinAdezam / 'samitidIkSAM' samitiguptivratam / yuddha pakSesanAmavratam / 'zikSAmapi' anazanayogyahitazikSAmapi / 'kSaNAt' tUrNam / 'zirasi mastake / 'AdhAya' kRtvA // 33 // 'vizuddhAdhyavasAyavat' pavitramana:-pariNAmamiva / zrIgautamaM puraskRtya / maitrIbhAvamiva uttuGgaM vaibhAragiri IyatuHgatau // 34 // zanaiH zanaiH samAruhyAdhityakAM muditAmiva / mAdhyasthyamiva sausthyAya, pratyupekSya zilAtalam // 35 // smRtapaJcanamaskArakRtapaJcAGgirakSaNau / kSamayitvA samagraM ca, jantujAtaM kuTumbavat // 36 // ARRARAUAYA8A82828282828282888 // 307 //
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 AhArAMzcaturo hitvA, kaSAyAniva sarvathA / AzaMsAyAH prayogAMzca, caturgatigamAniva // 37 // pAdapopagamaM nAmAnazanaM pratipadya tau / niSpakampau bahizcAntargirivattasthatuH sthirau // 38 // (kalApakam) 'zanaiH zanaiH' mandaM mandam / 'muditAmiva' pramodabhAvanAmiva / 'adhityakAM' gireH uparitanabhUmim / samAruhya / 'sausthyAya' hRdaye susthatAkRte / 'mAdhyasthyamiva' upekSAbhAvanAmiva / 'pratyupekSya' dRSTipratilekhanaM kRtvA // 35 // 'smRtapaJcanamaskArakRtapaJcAGgirakSaNau' smRtaiH paJcanamaskAramantraiH kRtaM paJcAGgirakSaNaM yAbhyAM tau / pAdau hastau zirazca iti paJcaGgAnAM samAhAraH paJcAGgi / 'kuTumbavat' svajanavat / samagraM jantujAtaM-prANisamUham / kSamayitvA / / 36 // kaSAyAniva catura:-catuvidhAn / 'AhArAn' azana-pAna-khAdima-svAdimalakSaNAn / 'sarvathA' manovaca:kAyaiH sarvaprakAreNa / 'hitvA' tyaktvA / 'caturgatigamAniva' caturgatiM gamayanti caturgatigamAH tAniva / 'AzaMsAyA: prayogAn' ihaloka-paralokakAmabhoga-maraNAzaMsArUpAn caturaH, jIvitaprayogA''zaMsAyAH atraiva samAviSTatvAt iha catvAraH prayogA: jJeyAH / caH samuccaye / hitvA // 37 // 'pAdapopagama nAma anazanaM' yatra pAdapavat-vRkSavat sthirIbhUyate tat pAdapopagamaM anazanaM kathyate / 'pratipadya' svIkRtya / 'bahiH antazca' zarIre manasi ca / 'niSprakampau' kamparahitau / girivat sthirau tasthatuH-tiSThataH sma // 38 // zrI gautamamunIndro'pi, mohavyAdhicikitsakau / tau satyAviva nAsatyau, munisiMhAvupAvRhat // 39 // zrIgautamamunIndro'pi / 'nAsatyau iva' azvanIkumArau svargavaidyau iva / 'satyau' tathyau / 'mohavyAdhicikitsakau' moharogapratikArako 'tau munisiMhau' yatizreSThau / 'upAvRhat' upavRhitavAn-prazaMsitavAnityarthaH // 39 // satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 308 //
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam TRERERE bhagavataH pArzve gacchantI bhadrA ito bhadrA nijAvAse, harSotkarSavazaMvadA / kiGkaraiH kArayAmAsa sutAgamanamaGgalAn // 40 // itaH nijAvAse - svpraasaade| 'harSotkarSavazaMvadA' prmodprkrssaadhiinaa| bhadrA kiGkaraiH sevkaiH| sutAgamanamaGgalAn / 'kArayAmAsa' kArayati sma / / 40 / / ajire rejire tatra, toraNAnAM paramparAH / amandAnandamAkande, vellantaH pallavA iva // 41 // tatra ajire - aGgaNe / 'amandAnandamAkande' 'amandAnandaH prakRSTaH pramodaH saH eva mAkandaH- cUtaH tatra / 'vellantaH ' calanta: / 'pallavA iva' kisalayAni iva / toraNAnAM paramparAH - zreNayaH / 'rejire' rAjante sma // 41 // kausumbhaM zuzubhe vAsaH, sutarAmadhitoraNam / zrIzAlibhadrAbhimukha-bhaktirAgasamaprabham // 42 // 'adhitoraNaM' toraNe / 'kausumbhaM vAsaH' kASAyaM vastram / 'sutarAM zuzubhe' atyantaM zobhate sma / kathambhUtaM tat ? 'zrIzAlibhadrAbhimukhabhaktirAgasamaprabhaM' zrIzAlibhadrasya abhimukhaM sammukhaM bhaktyAH rAgeNa samA raktA prabhA yasya tat // 42 // hasantIva muhurmuktAsvastikastabakA mahI / dhanyazAlipadaspRSTA, tadvIkSAvaJcitAH priyAH // 43 // 'dhanyazAlipadaspRSTA' dhanyazAlipadaiH spRSTA / 'muktAsvastikastabakA' mauktika svastikAnAM stabakA; yasyAM sA / 'mahI' pRthvI / 'tadvIkSAvaJcitAH' zAlidarzana vaJcitA: / 'priyAH ' kAntA: / 'muhuH' anizaM 'hasantIva ' upahAsaM 328 saptamaH prakramaH // 309 //
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 kurvatI iva / mauktika-zubhrakiraNavyAjAt hasantIva pRthvI zAlipatnI: kathayati re mugdhAH ! ahaM dhanyazAlipadaiH spRSTA, yuSmAbhistu darzanamapi na prAptamityarthaH // 43 / / atha bhadrAsnuSAH kSAmAH, priyasyaivAnukArataH / vasAnA vAsasI zvete, zrIzAleriva kIrtayaH // 44 // premakSIranidhervelAH, zrIcandanavilepanaiH / latAH kRtayugasyevAmuktamuktAphalavrajaiH // 45 // nIraGgIcchannavadanAH, sadanAd vandanAkRte / nizcalabhaktayazceluH, zvazrUmanu jinaM prati // 46 // (vizeSakam ) atha bhadrAsnuSA:-bhadrAputravadhvaH / 'priyasyaivAnukArataH' priyasya zAleH eva anukArata:-sAdRzyAt / 'kSAmA:' kRshaaH| zrIzAle: kIrtayaH iva zvete vAsasI-vastre vasAnA-paridadhAnA / / 44 // zrIcandana-vilepanaiH premakSIranidheH-snehadugdhAbdheH / 'velAH' taraGga-svarUpAH / 'AmuktamuktAphalavrajaiH' parihitamauktika-mAlAsamUhaiH / 'kRtayugasya latAH iva' satyayugasya caturthArakasya latA:-vallaya: iva // 45 // 'nIraGgIchannavadanAH' nIraGgI-kausumbhavasanaM tena channaM vadanaM-mukhaM yAsAM tAH / 'nizcalabhaktayaH' nizcalA-sthirA bhakti: yAsAM tAH / 'vandanAkRte' vandanArtham / 'sadanAt' gRhAt / 'zvazrUmanu' bhadrAzvazruH pazcAt / jinaM prati celuH-calanti sma // 46 // tato'bhayakumAreNa, samaM zreNikabhUpatiH / zrIvIrasya namasyAya, tatrAgAd bhadrayA saha // 47 // tataH abhayakumAreNa-mantriNA samaM-saha zreNika-bhUpatiH zrIvIrasya namasyAyai-vandanAya bhadrayA saha tatra-samavasaraNe AgAt-AyAtaH // 47 // satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 310 //
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 svAminaM vidhivannatvA, bhadrA sAdhusabhAmabhi / velAM pratIva kamaThI, dRzaM prItimatI dadau // 48 // svAminaM-mahAvIraM vidhivat-vidhipUrvakaM natvA / 'velAM' samudrajalavRddhi prati kamaThIva-kacchapI iva / bhadrA / 'sAdhusabhAmabhi' muniparSadaM prati / 'prItimatI dRzaM' premamayIM dRSTim / 'dadau' arpitavatI / sAdhusabhA vilokitA ityarthaH // 48 // puraM svasvajaneneva, subhikSaM svadhanena vA / sUnunA zUnyamAlokya, sadaH sA khedamAsadat // 49 // 'sva-svajanena' nijasvajanena / 'zUnya' rahitam / 'puramiva' nagaramiva / 'svadhanena' svakIyena dravyeNa zUnyaM subhikSamiva-sukAlamiva / 'sUnunA' putreNa zAlimuninA zUnyaM sadaH-sabhAm / 'Alokya' dRSTvA / 'sA' bhadrA / khedaMglAnim / 'Asadat' prAptA // 49 // sAbhizaGkamanAH sArtha-vAhI nAthaM vyajijJapat / kva tau nAtha ! sucAritrau, dhanyazAlimahAmunI // 50 // 'sAbhizaGkamanAH' abhizaGkayA sahitaM manaH yasyAH sA sArthavAhI bhadrA nAthaM vyajijJapat-nAtha-he svAmin ! tau sucAritrau-susaMyamau dhanyazAlimahAmunI va vartete ? // 50 // sAdhu mAdhukarI vRtti, carantau cArucaryayA / madgehe hetunA kena, nAyAtau mamatojjhitau // 51 // 'cArucaryayA' sundaragatyA / 'sAdhu' samyaktayA / 'mAdhukarI vRtti' bhrAmarI bhojanavRttim / 'carantau' pAlayantau / 'mamatojjhitau' - mamatAyA: ujjhitau-rahitau / 'madgehe' mama gRhe / kena hetunA na AyAtau ? // 51 // jagau jagadgururbhadre ! svahitAvahitau hi tau / mayA vacanavijJAnAt, prahitau tava vezmani // 52 // satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 311 //
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 828282828282828282828282828282828288 'jagadguruH' vizvanAtha: vIraH / 'jagau' uvAca / bhadre ! 'svahitAvahitau' svahite nijakalyANe avahitau-jAgRtau / hiH nizcaye / 'tau' zAlidhanyau / 'vacanavijJAnAt' adya mAtA tava pAraNa-kAraNaM bhaviSyati' iti vacovijJAnAt / mayA tava vezmani gehe / 'prahitau' preSitau // 52 // na nidhyAtavatI putraM, dhyAyantyapi tadAgamam / sukhecchuriva saukhyasya, mUlaM dharmamiva svakam // 53 // 'tadAgarma' putrAgamanam / 'dhyAyantI api' smarantI api / tvam / putraM na nidhyAtavatI-na dRSTavatI / ka iva ? sukhecchu: sauravyasya mUlaM-kAraNaM svakaM dharmamiva na pazyati // 53 // yuSmaduttaramaprApya, valitau prAgbhavAmbayA / dhanyayA dattadhanA tau, mAsakSapaNapAraNam // 54 // vidhAya saha dhanyena, sujJAnau madanujJayA / idAnImeva vaibhAre, pAdapopagamaM zritau // 55 // yuSmaduttaraM aprApya valitau-pratyAgatau / 'prAgbhavAmbayA' pUrvabhavasya mAtrA dhanyayA dattadadhnA dattena dadhnA tau mAsakSapaNapAraNam // 54 // 'vidhAya' kRtvA / 'dhanyena' muninA saha / 'madanujJayA' mama anumatyA / 'sujJAnau' shobhnshrutau| idAnImeva vaibhAre parvate pAdapopagama-anazanaM zritau-sevete sma // 55 // jagajjIvAtubhistaistu, jinendorvacanAmRtaiH / padminyastA: parimlAnA, babhUvuriti sAmpratam // 56 // 'jinendoH' jinacandrasya / 'jagajjIvAtabhiH' jagatAM jIvAtubhi:-jIvanauSadhaiH / vacanAmRtaiH / 'padminyaH' sUryavikAsinIkamalinya: padminIstriyaH / 'tA:' zAlipriyA: / 'parimlAnA' paritaH mlAnAH / 'babhUvuH' jAtA: / iti 'sAmprataM' yogyam / bhavatyeva mlAnA candrodaye kila padminI // 56 // satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 312 //
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam ERERERE haMsI vItaMsavazyeva, jhaSI vA jAlakIlitA / hariNI bANabhinneva, nitAntaM bhrAntamAnasA // 57 // niHzvasantI skhalantI ca nipatantI pade pade / rudatI rodayantI ca bhadrA taM dezamAsadat // 58 // 'vItaMsavazyA' vItaMse-pakSibandhane vazyA AdhInA / 'haMsIva' marAlI iva / 'jAlakIlitA jhaSI vA' jAlena kIlitA - baddhA jhaSI matsyI iva / 'bANabhinnA' zaraviddhA / 'hariNI iva' mRgI iva / 'nitAntaM' atyantam / 'bhrAntamAnasA' bhrAntaM mAnasaM yasyAH sA // 57 // niHzvasantI' dIrghAn niHzvAsAn muJcatI / 'pade pade' pratipadam / 'skhalantI' skhalanaM prApnuvatI / svayaM rudatI anyAnapi rodayantI bhadrA taM dezaM vaibhAragiriM yatra zAlidhanyau anazanaM pratipannau staH / 'Asadat ' prAptA / / 58 / / vismitaH zreNiko'pyAzu, tatrAgAnmantriNA samam / vIrAdhivIrau zrIvIrasvAmiziSyau vilokitum // 59 // vismitaH zreNikaH api / 'Azu' kSipram / 'mantriNA' abhayakumAreNa / 'samaM' sh| 'vIrAdhivIrau vIrebhyo'pi vIrau - zUrau / ' zrIvIrasvAmiziSyau' zAlidhanyau / 'vilokituM' draSTum / 'tatra' vaibhaare| AgAt // 59 // bhadrAyAH vilapanam - zilAtale zayAnau sA, tau vajraghaTitAviva / utkIrNAviva nirvarNya, mumUrccha saparicchadA / / 60 / / zilAtale zayAnau - kAyotsargamudrayA suptau / 'vajraghaTitau iva' vajranirmitau iva / 'utkIrNau iva' TaGkena ullikhitau iva / 'nirvarNya' vilokya / 'saparicchadA' saparivArA 'sA' bhadrA / 'mumUrccha' mUccha prAptA / / 60 / / punargirisamIreNa, sacaitanyA zucAkulA / virokya vadanaM zAle-vilalApa muhurmuhuH // 61 // 328 saptamaH prakramaH // 313 //
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 'girisamIreNa' vaibhAragirivAyunA / 'punaH' bhUyaH / 'sacaitanyA' jAgRtA / 'zucA' zokena / 'AkulA' vihvlaa| zAle: vadanaM vilokya muhuH mahuH vilalApa vilapati sma // 61 / / hA vatsa ! vatsa ! hA svaccha ! hA putra ! supavitra hA ! / hA vIra ! dhIra gambhIra ! sAdhukoTIrahIra ! hA // 62 // spaSTArthaH / sAdhukoTIrahIra-munimauliratna ! // 62 // hA nirmama ! hahA'nIha!, hA nIrajaniraJjana ! hA kAmya ! sAmya ! hA saumya ! hahA tAttvika-sAttvika // 63 // spaSTArthaH / anIha-ni:spRha / 'nIrajaniraJjana' nIrajaM-kamalaM tadvat niraJjana ! / 'kAmya' spRhaNIya ! / 'sAmya' samatAmaya ! // 63 // niye mriye tavAsyasya, nyuJchanaM tava netrayoH / bali: kriye ca te yAmi, nirmamatve'vatAraNam // 64 // spaSTArthaH / Asyasya-mukhasya / 'nyucchanaM' proJchanam / 'luchaNuM' iti bhASAyAm / avatAraNaM 'ovAraNu' iti bhASAyAm // 64 // dvAtriMzattUlikAsupta ! tAta ! taptazilAtale / lIno'pi na vilIno'si, sukumAra kumAra ! kim / / 65 // 'dvAtriMzattUlikAsupta' dvAtriMzattUlikAsu (taLAi iti bhASAyAm) supta he tAta-priyanandana ! 'tAto'bhISTa putre syAt' iti vacanAt / 'taptazilAtale' tapte zilAtale / 'lIno'pi' sthito'pi / 'sukumAra' he komala ! / kiM na vilIno'sikathaM na druto'si // 65 // satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 314 //
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 A: jJAtaM heturatrAyaM, mayA jAto'si bhadrayA / dambholizculukaM lebhe, samutthAya yadagrataH // 66 // 'A: jJAtaM' huM... jJAtam / atra ayaM hetuH / tvaM mayA bhadrayA jAto'si / 'yadagrataH' mamAgre / 'dambholiH' vajram / 'samutthAya' Agatya / 'culukaM' gaNDuSam / 'lebhe' labhate sma / vajrAdapi kaThorahRdayAhamiti bhAvaH // 66 // pUrvamevaikavatsA'haM, vidhinA vatsa ! nirmitA / nijAGgaja-sadA'niSTa zaGkApaGkAkulA bhRzam // 67 // vatsa ! pUrvameva vidhinA-brahmaNA ahaM ekavatsA nirmitA / kathambhUtA aham ? 'bhRzaM' atyartham / 'nijAGgajasadAniSTazaGkApaGkAkulA' nijAGgaje-svaputre sadAniSTazaGkApaGkaH-nityamapriyazaGkAkardamaiH AkulAvyAkulA || 67 // tvAdRzastanayo yasyAstIvra svIkurute vratam / sA'pi jIvatyaho ! mAtA, strINAM dhig jIvitaM dRDham // 68 // spaSTArthaH / kuntI devI paraM dhanyA, sutaiH saha yayau vanam / kauzalyeva sazalyA'haM, patiputranirAkRtA // 69 // spaSTArthaH / kuntI pANDavamAtA / kauzalyA zrIrAmamAtA / patiputranirAkRtA patiputraiH rahitA // 69 // kathaM na kaThinA bhadrA, yasyAH pazya nirantaram / sakarNA bhallayaH sArAH, snuSAH khATkurvate hRdi // 70 // spaSTaM pUrvArdham / 'pazya' vilokaya / 'yasyAH' mama / 'hRdi' antaHkaraNe / 'sakarNAH' caturAH / bhallipakSe karNasahitAH / (karNa-'kAno' iti bhASAyAm) 'sArAH' pradhAnAH / pakSe-ArasahitAH / AraM lohavizeSa: tena sahitAH / 'bhallayaH' kuntAH / 828282828282828282828282828282828282 // 315 //
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 'snuSAH' putravadhvaH / 'khATkurvate' khAT iti zabdaM kurvate / 'khaTake che' iti bhASAyAm / bhallitulyAbhiH putravadhUbhiH bhidyamAnA'pi ahaM na bhedaM prApnomi tasmAt kaThinA'hamiti bhAvaH // 70 // satyaM tyAjyasukhA bhadrA, puNyakarmanirAkRtA / tvaddAnavaJcitAyA me, prAnte'pi na paraM jayaH // 71 // 'satyaM' ucitam / 'puNyakarmanirAkRtA' puNyakarmabhiH dAnAdikaiH sukRtaiH nirAkRtA rahitA / viSTipakSe puNyakarmANi pavitrakAryANi taiH nirAkRtA / jyoti:zAstrAnusAreNa bhadrAyAM pavitrakAryANi na kriyante / 'bhadrA' zAlimAtA / pakSejyoti:zAstraprasiddhA bhadrA / 'tyAjyasukhA' tyAjyaM-tyAgayogyaM sukhaM yasyAH sA asti / 'paraM' parantu 'prAnte'pi' crme'pi| 'tvaddAnavaJcitAyAH' he zAle ! tvaddAnavaJcitAyAH / 'me' mama / jayaH na abhavat / 'viSTipucche dhruvaM jayaH' iti jyotiHzAstravacanAt 'bhadrA' prAnte vijayadAyinI bhavati, kintu ahaM prAnte'pi supAtradAnena na vijayinI abhavam / aho me adhanyatA ! iti bhadrAvilApaH // 71 / / bhrAntA'smi dhUrtitA vA'smi, dhira dhig dhattUritA'pi vA / muSitA'smi hahA vatsa ! hA niSphalamanorathA // 72 // spaSTArthaH / dhattUritA-pItadhattUrA // 72 // mayA kAmagavI gehA-gatA daNDena tADitA / datvA kapATau vyAsedhi, pUrNakumbhakara: karI // 73 // spaSTArthaH / kAmagavI-kAmadhenu: / 'pUrNakumbhakaraH' pUrNakumbhaH kare-zuNDAyAM yasya saH / karI-hastI / 'vyAsedhi' niSiddhaH // 73 // satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 316 //
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 sUnurmahAmunirmAsopavAsI svayamAgataH / pratyalAbhi mayA yanna, yAvajjIvamiyaM vyathA / / 74 // mAsopavAsI svayaM AgataH sUnaH-putraH mahAmuniH mayA yat na pratyalAbhi na pratilabhyate sma / iyaM vyathA| pIDa yAvajjIvaM bhaviSyati // 74 // hatA'haM hanta dagdhA'haM, svAGgajaM yad gRhAGgaNe / nAjIgaNaM gaNanayA, bhikSukasyA'pi nirguNA // 75 // hantaH khede / ahaM hatA'smi / ahaM dagdhA'smi / yad gRhAGgaNe svAGgajaM nijaputraM bhikSukasyApi gaNanayA nirguNA aM na ajIgaNaM - na gaNitavatI // 75 // tvadAgamotsavavyagrA, tvAM nAjJAsiSamAgatam / vivAhavyAkulevAha, vyasmASa pANipIDanam // 76 // 'tvadAgamotsavavyagrA' tava AgamanotsavavyAkulA aham / AgataM tvAM na ajJAsiSaM-na jJAtavatI / vivAhavyAkulA yuvatI pANipIDana-hastamelanamiva / ahaM vyasmArSa vismRtavatI // 76 // naivottaramapi prAdAM, tadA tad vatsa ! sAmpratam / uttaraM tava nAstyeva, yajjAta ! jagatItale // 77 // tadA uttaramapi ahaM na prAdAM-na dattavatI / he vatsa ! tat sAmprataM yuktamasti / yat yasmAt jAta he putra ! jagatItale bhUtale tava uttaraM atizAyi kiJcit vastujAtaM nAsti eva // 77 // kuvijAtaM bhavetprAyaH kumAtA naitadapyasat / nirmamo'pyAgataH sadma, mayA'darzi na pApayA // 78 // prAya: kuvijAtaM-kuputraM prati mAtA kumAtA na bhavati, parantu etadapi asat-asatyaM jAtam / yat sadma-gRhaM AgataH nirmamo'pi putraH pApayA mayA na adarzi-na dRSTaH / / 78 // 82828282828282828282828282828282888 // 317 //
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 828282828282828282828282828282828288 pUrvaM tvadIyatAtasya, viyogena tavApyatha / pazcAttApaistavAbhakte-stApitaM vahnibhistridhA // 79 // hataM ghanai janAvAkyaiH, sphuTitaM hRdayaM na yat / tvadambAyA nirAlamba, triparIkSitavajrati // 80 // pUrvaM tvadIyatAtasya gobhadrasya viyogena atha tavA'pi viyogena, tava abhakteH adAnAt pazcAttApaiH-iti tridhA vahnibhiH tApitam / janAvAkyaiH janAnAM avAkyaiH duSTavAkyaiH / atra naJ duSTArthe / yathA-lajjA cattA sIlaM ca khaMDiaM, ajasaghosaNA dinnA / jassa kae piasahI ! so jaNo 'ajaNo' jAo / ghana:-mudgaraiH hataM tvadambAyAH tava mAtuH nirAlambaM nirAdhAraM yat hRdayaM na sphuTitaM tat triparIkSitavajrati-trivAraM parIkSita vajra tadvat Acarati tatsamaM kaThinamityarthaH // 79 // 8 // vatsa ! mAtuH kalatrANAM, parIkSA vIkSitA tvayA / dharmasyeva tu dhanyasya, prItinirvAhasundarA // 81 // vatsa ! mAtuH kalatrANAM priyANAM ca parIkSA tvayA / vIkSitA-dRSTA / 'tu' kintu dharmasya iva dhanyasya muneH prIti: nirvAhasundarA nirvAheNa pAragamanena sundarA asti // 81 // hAsye'vazyaM sahAyaH syAt, prAyaH puMsAM svasuH patiH / jAtaH sukRtakRtyeSu, dhanyo dhanyatamastu te // 82 // prAyaH puMsAM-puruSANAM svasuHpatiH bhagInipatiH hAsye avazyaM sahAyaH syAt tu-parantu te tava dhanyatamaH-prakRSTapuNyavAn dhanyaH sukRtakRtyeSu sahAyo jAtaH // 82 // jagatImAnyasaujanya !, tapa:zrIdhanya ! dhanya he / sahakRtvA tvamevAsi, mama putrasya saMyamam // 83 // satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 318 //
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 'jagatImAnyasaujanya' jagatyAM mAnyaM saujanyaM yasya tatsambodhane / 'tapa:zrIdhanya' tapa:zriyA dhanya sukRtin ! / dhanya mune ! tvameva mama putrasya saMyama sahakRtvA-sahakArI / saharAjabhyA / 5 / 1 / 167 / / iti kvanip pratyayena 'sahakRtvan' zabdaH / asi // 83 // sutAdapi hi jAmAtA, priyaH strINAM mayA tu hA ! / na dAnaM na ca saMmAnaM, tubhyaM nApyuttaraM dade / / 84 // sutAdapi strINAM hi jAmAtA priyaH bhavati / yaduktam-itthINa e traNa vallahAM, kalaha-kajjala-sindUra / e puNa atihi vallahA, dUdha-jamAI-tUra // tu-kintu mayA hA ! tubhyaM-gRhAgatAya na dAnaM na ca saMmAnaM nApi uttaraM dade dattam / / 84 // zAlibhadrasvasA manye, subhadrA na mamAGgajA / yayA pakSatrayI ratna-trayIva vimalIkRtA // 85 // 'manye' ahaM cintayAmi / subhadrA zAlibhadrasvasA, kintu na mama aGgajA-na mama putrI / yayA ratnatrayIva-jJAnAditrayIva pakSatrayI-mAtuH pituH patyuzca pakSatrayam / vimalIkRtA-dhavalIkRtA / 85 // AtmAnamityupAlabhya, sarvaparvasu vaJcitam / prazazaMsa bhRzaM zAle-mAtaraM pUrvajanmanaH // 86 // iti sarvaparvasu-dIkSA-bhikSAdAnAdisarvaprasaGgeSu / 'vaJcitaM' vipratAritam / AtmAnaM upAlabhya doSapAtrIkRtya / zAle: pUrvajanmanaH mAtaraM dhanyAM bhRzaM prazazaMsa-prazaMsati sma // 86 // nirvIrA'pi daridrA'pi, cirAyurapi sA varam / dugdhadhautaiH hRdo netraiH, putra ! tvaM lakSito yayA // 87 // sA dhanyA nirvIrA'pi-patiputra-rahitA'pi / 'nirvIrA niSpatisutA' iti haimyAm / daridrA'pi cirAyurapi varaM zreSThA / yayA dugdhadhautaiH stanajAtena dugdhena dhautaiH / 'hRdaH' hRdayasya antaHkaraNasya / netraiH lakSitaH tvaM abhijJAtaH // 87 // satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 319 //
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 828282828282828282828282828282828288 ahaM jIvanmRtA tAta ! gRhakarmaNi karmaThA / vatsalA na nijotsaGga-lAlite'pi hahA tvayi // 88 // tAta-he vatsa ! ahaM jIvanmRtA-jIvantI satI api mRtA iva / gRhakarmaNi karmaThA-parAyaNA asmi / hahA ! nijotsaGgalAlite'pi tvayi-svIyAGke lAlite'pi tvayi na vatsalA abhavam // 88 // dhanyA nAnyAsti dhanyAyA, yA janmAntaranandanam / RjurajJA muni snehAt, prasnutA pratyalAbhayat // 89 // 'dhanyAyAH' mathitahArikAyA: / 'anyA' parA / 'dhanyA' puNyazAlinI nAsti yA janmAntaranandanaM pUrvabhavaputraM muni zAli RjuH-bhadrA ajJAnA snehAt prasnutA-prasutA pratyalAbhayat-pratilambhayati sma // 89 // abhadrA'nyA na bhadrAyA, vitte lokottare yayA / putre sarvottame pAtre, no dade dAnazambalam // 90 // bhadrAyAH mattaH anyA abhadrA-amaGgalA nAsti, yayA vitte-vikhyAte lokottare sarvottame pAtre putre dAnazambalaM no dade-na dattam // 90 // sAhAyyAdathavA yasyAH, putra ! te sampadaH zubhAH / tvayA'pi helayA tasyai, puNyalAbhaH prakalpitaH // 91 // athavA he putra ! yasyA:-dhanyAyA: sAhAyyAt te-tava zubhAH sampadaH bhaviSyanti, ata: tvayA'pi tasyai helayAlIlayA puNyalAbhaH dharmalAbha: prakalpitaH-pradattaH // 91 / / prathamaM pAyasaM sUnu-ranyUna bhojitastayA / paralokaM pratiSThAsoH, kRtaM ca dadhimaGgalam // 92 // tayA-dhanyayA prathama-saGgamabhave anyUnaM sampUrNa pAyasaM-kSIraM tvaM sUnuH bhojita: paralokaM pratiSThAso:-bhavAntaraM prasthAtumicchoH tava adhunA dadhimaGgalaM-danA maGgalaM kRtam // 92 // ARRARAUAYA8A82828282828282888 // 320 //
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 AdezakAriNI tasyAH, kevalaM prAtivezmikI / abhijJAnena kenAhaM, prArthaye lAbhamadbhutam // 93 // tasyA:-dhanyAyAH AdezakAriNI kevalaM prativezmikI ahaM kena abhijJAnena cihna adbhutaM lAbhaM-dharmalAbhaM prArthaye vAJche ? dadhidAnena dhanyA dharmalAbha prAptA kintu ahaM kena abhijJAnena dharmalAbhaM prArthaye ? mayA na kimapi dadhyAdikaM dattamiti bhAvaH // 93 // tathApi samatAsindho ! samasajjanadurjana ! / vAsIcandanakalpastva-miti mAmanukampaya // 94 // tathApi samatAsindho samatArasasamudra ! samasajjanadurjana sajjanadurjaneSu sama-samAnacitta ! he mune ! tvaM vAsIcandanakalpaH vAsyA chedakeSu candanena ca lepakeSu kalpa:-tulyamanovRttiH asi, iti mAM anukampaya-mayi dayAM kuru // 95 // hInAyA dInanetrAyA, dehi pratyuttaraM mama / nijAmbikAM hahA vatsa ! sambhAvaya dRzApi mAm // 95 // dInanetrAyAH hInAyA: mama pratyuttaraM dehi / hahA ! vatsa ! nijAmbikAM mAM dRzA'pi-nayanenA'pi sambhAvayavilokaya // 95 // evaM vividhabhaGgIbhirbhadrA praruditA satI / rodasI rodayAmAsa, mRgapakSigaNAkulAm // 96 // evaM vividhabhaGgIbhiH, vividhAbhi: bhaGgIbhiH prakAraiH / 'praruditA' prakarSeNa ruditA satI bhadrA / 'mRgapakSigaNAkulaM' pazupakSigaNaiH AkulAM-saGkIrNAm / 'rodasI' dyAvApRthivyau / 'rodayAmAsa' rodayati sma // 96 // 82828282828282828282828282828282888 // 321 //
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 dayitAnAM paridevanamzAleH zilAparIrambhArambhakeli vilokya tAH / dadhire vidhurAstasya, dayitAH paridevanam // 97 // zAle: muneH zilAparImbhA''rambhakeli-girizilA''liGganopakramakrIDAM vilokya vidhurAH vyAkulA: tAH tasya zAle. dayitA: zAlipriyAH paridevanaM-vilApaM dadhire-cakruH // 97 // hA prANavallabha prauDhapuNyairapi sudurlabha ! / hA rUpavijitAnaGga ! hahA jIvitajIvitam // 98 // hA prANavallabha ! prauDhapuNyairapi-prakRSThapuNyakarmabhirapi sudurlabha ! rUpavijitAnaGga-rUpeNa vijita: anaGgaH kAma: yena tatsambodhane / hahA ! jIvitajIvitaM-jIvitasyApi jIvitam ! // 98 // gobhadrasya kule'smAkaM, sukRtastvamavAtaraH / jImUtavAhanasyeva, gehe kalpadrumo'rthinAm // 99 // asmAkaM sukRtaiH puNyaiH tvaM gobhadrasya kule avAtara:-avatIrNavAn / ka: iva ? arthinAM-yAcakAnAM puNyairiva / jImUtavAhanasya meghavAhanasya-indrasya, indro hi meghAnAvizya varSatIti kavisamayaH / 'gehe' gRhe svarge / 'kalpadrumaH iva' surataruriva // 99 // anyathA kva vayaM nAtha ! martyalokaikakITikAH / bhogabhaGgI kva sA divyA'smAkaM svapne'pi durlabhA // 10 // nAtha he svAmin ! anyathA martyalokaikakITikA:-martyaloke ekakITikArUpAH vayaM kva? asmAkaM svapne'pi durlabhA sA bhogabhaGgI-divyavilAsavicchittiH kva ? // 10 // ARRARAUAYA8A82828282828282888 // 322 //
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 paraM prANeza ! niHsattvAH, kiM bUmo viduSibruvAH / premahematulAkAle, vyaJjitA guJjayA samAH // 101 // paraM-kintu prANeza ! viduSibuvAH AtmAnaM viduSarSI bruvante ityevaMzIlA: mithyAviduSyaH / niHsattvAH-sattvahInAH vayaM kiM brUmaH ? yataH premahematulAkAle-snehasuvarNatulanAsamaye dIkSA'vasare vayaM guJjayA-kRSNalayA raktikayA samAHtulyA: vyaJjitAH-prakaTitAH // 101 // api kalyANarUpAste, nAtha ! sevAcyutA vayam / bhavakUpaM patiSyAmastvadalaGkRtayo yathA // 102 // nAtha ! te-tava kalyANarUpA:-maGgalarUpA:- / alaGkArapakSe-suvarNarUpAH / sevAcyutA:-sevAta: cyutAH-bhraSTAH / vayaM bhavakUpaM-saMsArAndhum / pakSe-kUpam / patiSyAmaH / yathA tvadalaGkRtayaH-tava alaGkArAH kUpe patanti sma tathA // 102 // ekavRntAdivotkhAtAH, gobhadrasya vadhUTikAH / lokoktiriti satyaivA-smAkaM niHsattvatAguNaiH // 103 // gobhadrasya vadhUTikA:-putravadhvaH ekavRntAdiva-ekapuSpabandhanAdiva utkhAtA:-unmUlya AnItAH iti lokoktiH asmAkaM niHsattvatAguNaiH satyA eva asti // 103 / / evaM saMvittisampannA, niHsnehA nistrapAguNAH / iyantyo hanta niHsattvAH , kuto daivena saJcitAH // 104 // evaM saMvittisampannA:-buddhiyutAH niHsnanehAH sneharahitAH nistrapAguNA:-lajjAguNa rahitAH / iyantyaH niHsattvAH daivena kuta: hanta ! saJcitAH-ekatrIkRtA:? | 104 // 828282828282828282828282828282828282 // 323 //
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERERY eSA'pakIrtirasmAkamAyugAntaM vijRmbhitA / yatpriyaH prAGgaNastho'pi na dRzA'pi hi paspRze / / 105 / / asmAkaM eSA apakIrtiH AyugAntaM yugAntaM yAvat, vijRmbhitA - prakAzitA, yat prAGgaNasthaH api priyaH dRzA'pi - nayanenA'pi hi na paspRze spRSTaH / vilokito'pi na ityarthaH // 105 // punarevaiSyati preyAn, prItyA'smAbhiH praNaMsyate / so'nyasAmAnyayA hA'smAn dRzA sambhAvayiSyate / / 106 / / evamAzAvazAnnAtha ! nItA dvAdazavatsarI / anenAnazanenAzu hI ! vilInA manorathAH // 107 // punaH eva preyAnpatiH eSyati - AyAsyati / asmAbhiH prItyA praNaMsyate - palAyiSyate / saH patiH anyasAmAnyayAanyeSu api sAmAnyayA sAdhAraNayA dRzA nayanena asmAn sambhAvayiSyate vilokayiSyati // 106 // evaM AzAvazAt nAtha ! asmAbhiH dvAdazavatsarI- dvAdazAnA vatsarANAM varSANAM samAhAraH, nItA - gamitA / kintu anena anazanena, hI khede, Azu - kSipraM manorathAH vilInAH praNaSTAH // 107 // prANanAtha ! prasAdAtte, priyA pRthvIpaterapi / tadA'smAnabhyanInandat, vaNikkulabhavA api / / 108 // prANanAtha ! te tava prasAdAt kRpAtaH, tadA ratnakambalagrahaNasamaye pRthvIpaterapi zreNikanRpasyA'pi priyA - cellaNA, vaNikkulabhavAH api-vaNikkule bhavA: - jAtAH api asmAn abhyanInandat - abhinanditavatI // 108 // tvatkarasparzapuNyena, divyAhAreNa lAlitAH / divyAGgagarAgamAlAbhiH, svAmin durlalitA vayam // 109 // tvatkarasparzapuNyena-tvadIyahastasparzena puNyena pavitreNa, divyAhAreNa - divyena AhAreNa, lAlitAH- pAlitA k32 saptamaH prakramaH // 324 //
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 vayaM svAmin ! divyAGgarAgamAlAbhiH-divyaiH aGgarAgaiH-vilepanaiH mAlAbhizca, durlalitA: du:-atizayena lalitaM yAsAM tAH // 109 // devIbhUyamiva prAptAH, kiM tenAviratA vayam / analambhUSNavaH kAnta ! tavAnumaraNe'pi hA // 110 // vayaM devIbhUyamiva-devItvamiva, prAptAH kiM tena vayaM aviratA:-aviratimatyaH ? devA: khalu viratigrahaNe asamarthAH / hA ! tava anumaraNe'pi mRtyoH pazcAdapi, kAnta-he nAtha ! analambhUSNavaH-viratigrahaNaM prati azaktAH // 110 // tadantyAM prArthanAM nAtha ! nAthemahi mahIyasIm / nijaM vAgamRtaM hanta, hantakAraH pradIyatAm // 111 // tat-tasmAt nAtha ! antyAM-carasa mahIyasI-mahattarAM-prArthanA-nAthemahi-yAcAmahe / hataH krunnaaspdsthitidrshkmvyym| nijaM vAgamRtaM-vacanAmRtaM, hantakAraH, siddhAnnapakvAnnaphalAdInAM prathamamatithi-brAhmaNAdInAM dAnaM 'hantakAra:' kathyate, pradIyatAM-arpyatAm // 111 // evaM pralapitA vIkSya, vadhUsaGghaghaTTitA / bhadrA mumUrccha mUrchAnte, muktakaNThaM ruroda sA // 112 // evaM pralapitAH-pralApaM kurvatI: sruSAH, vIkSya prekSya, vadhUsaGghaghaTTitA-vadhUsaGghaTTena ghaTTitA-saGkrAntaduHkhA, bhadrA mumUrccha-mUchau~ prAptA, mUrchAnte-mUchavigame sA muktakaNThaM-uccasvareNa ruroda-roditi sma // 112 // zreNikanarendrastAM, viSAdaviSamUchitAm / caJcadvacanapIyUSatuSArairniravApayat // 113 // viSAdaviSamUcchitAM-viSAdaviSeNa mUcchitAM tAM bhadrAM zrIzreNikanarendraH caJcadvacana pIyUSa tuSAraiH sphuradvANIsudhAtuhinaiH, niravApayat-nirvANaM zAnti prApitA / / 113 // satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 325 //
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 guNaistvaM gaNanIyA'si, mAnanIyA'si mAninAm / vandyAnAM vandanIyA'si, mahanIyA mahAtmanAm // 114 / / spaSTArthaH // 114 // nandyAstvaM nandanorvIva, pArijAtataruH sutaH / yasyAM pazyAvatIrNo'yaM, varivasyaH surairapi // 115 // nandanorvIva-nandanavanapRthvI iva, tvaM nandyA:-AnandaM labhasva, yasyAM-nandanoAm, surairapi varivasyaH-sevyaH, pArijAtataru:-kalpavRkSavizeSaH, ayaM sutaH-zAlibhadramuniH, avatIrNaH-utpannaH, iti pazya-vilokaya // 115 // kalyANi ! tava kalyANa-varNikAM varNayantu ke / yadbhaH puruSakoTIraH, pArthivArthitasaGgamaH // 116 // 'kalyANi' he maGgalamayi bhadre ! mukuTapakSe-he suvarNade pRthvi ! tava kalyANavarNikAM-maGgalavarNanam / mukuTapakSesuvarNavaNikAm / 'ke' budhAH / 'nirNayantu' nizcinvantu ? 'yadbhaH' yajjAtaH putraH, yasyAH bhavati jAyate yadbhaH zAliH / suvarNapakSe-mukuTaH / 'puruSakoTIra:' puruSeSu koTIra:-mukuTasamaH / 'pArthivArthitasaGgamaH' pArthivena zreNikena rAjJA arthitaH saGgamaH yasya saH zAlibhadraH / mukuTo'pi rAjabhiH dhAryate eva zirasi // 116 // sarvadA narmadA bhadrA, kareNustvaM yadaGgajaH / gambhIravedI punnAgo, mohadurgasya bhaJjakaH // 117 // tvaM sarvadA-sarvakAle sarvaM dAtrIti vA sarvadA / 'narmadA bhadrA' narma madhuravacanaM dadAtItyevaMzIlA bhadrA / pakSenarmadAnadyAM bhadrA bhadrajAtIyA kareNuH-hastinI / 'yadaGgajaH' yadIyaputraH / 'gambhIravedI' gambhIratattvavettA / pakSe-avagaNitAGkazaH hstii| 'punnAgaH' pradhAnapuruSaH / pakSe-gajavaraH / mohadurgasya bhaJjakaH asti // 117 / / satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 326 //
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 sImA sukRtinAM cUlA, bhogasaubhAgyabhAginAm / cUDAmaNirmunIndrANAmahaGkAravatAmapi // 118 // tena prArambhanirvAhadhaureyeNa sutena te / pativratAvrataM tIrthaM, prabhAveNeva kIrtitam // 119 // sukRtinAM-puNyavatAM sImA-maryAdA, bhAgyasaubhAgyabhAginAM cUlA-zikhA, ahaGkAravatAmapi-jJAnAdau garvabhAjAmapi munIndrANAM cUDAmaNi:-ziroratnam // 118 // tena te-tava, prArambhanirvAhadhaureyeNa-prArambhasya nirvAhe-pAragamane dhuryeNa-zaktena, sutena putreNa-tava pativratAvrataM kIrtitaM-bhuvi stutam / kimiva ? prabhAveNa-mahimnA tIrthamiva kIrtyate-iti bhadrAM prati zreNikoktiH // 119 // strISu hATakapaTTaste, bhAlapaTTe nivezyatAm / sUtA siMhIva yA mohakumbhikaNThIravaM sutam // 120 // yA siMhI iva, mohakumbhikaNThIravaM-mohamataGgajamAraNe mRgendratulyam, sutaM-putram, sUtA-prasUtA, tasyAH te-tava bhAlapaTTe-lalATadeze, strISu hATakapaTTaH suvarNapaTTaH nivezyatAM-sthApyatAm // 120 // tad vRthA mA kRthAH zokaM, bhadre vIraprasUrasi / dRDhaM parikaraM baddhvA, vadhUbhiH parivAritA // 121 // dhairyaprotsAhanAvAkyai madhuraiH salilairiva / mahAsamarasaMrambhe, samprINaya nijAGgajam // 122 // tat-tasmAt he bhadre ! vRthA zokaM mA kRthAH mA kuru / tvaM vIraprasUH-vIramAtA asi / tata: dRDhaM-prauDhaM parikaraMparivAraM baddhvA -kRtvA, vadhUbhiH-putravadhUbhiH parivAritA-pariveSTitA tvam / / 121 // mahAsamarasaMrambhe-rambhe-he rambhAtulye mahAsamarasaM munim, yuddhapakSe-mahAsamarasya-mahAsaGgrAmasya saMrambhe-Aveze / nijAGgajaM-svaputram, salilairiva-jalaikhi, madhuraiH dhairyaprotsAhanAvAkyaiH-dhairyasya protsAhanAkArakaiH vAkyaiH vacanaiH, samprINaya-raJjaya // 122 / / satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 327 //
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 zrIzreNikavacobhistairbhadrA ninye rasAntaram / gurUpadezaiH sadbhUtaizcittavRttarivAdhikam // 123 // taiH zrIzreNikavacobhiH bhadrA rasAntaraM-anyarasaM, karuNarasAt zAntarasam, ninye-nItA, kairiva ? sadbhUtaiH-satyaiH, gurUpadezaH iva cittavRttiH iva adhikaM-uccasthAnaM nIyate / / 123 // bhadrA zokaM parAbhUya, samAzvAsya janIjanam / AzIrvAdaiH sudhAsvAdaiH, nandayAmAsa nandanam // 124 // bhadrA zokaM parAbhUya-nirAkRtya, janIjana-vadhUjanaM samAzvAsya, sudhAsvAdai:-amRtamadhuraiH AzIrvAdaiH nandanaMzAlimuni nandayAmAsa-nandayati sma // 124 // bhadrAyAH AzIrvAdAH / jaya trijagatIvIra !, jaya vIrAvataMsaka ! / jaya vIravibhoH ziSya !, jaya vIrapathAdhvaga ! // 125 // spaSTArthaH / vIrAvataMsaka-vIramukhya ! / vIrapathAdhvaga-vIramArgapravAsin // 125 // mRttikeva sutIrthasya, vandyA'haM te prasAdataH / smaraNIyA janAnAM tu, vadhUTyo vanavIthivat // 126 // he putramune ! te-tava prasAdataH-kRpAta: ahaM sutIrthasya mRttikA iva vandyA jaataa| vanavIthivat sutIrthasya vanarAjivat, janAnAM tu vadhUTyaH-putravadhvaH smaraNIyAH jAtAH // 126 // zivAste santu panthAnaH, pAramArthikapAntha ! he / niSpratyUha samabhyetu, sAdhyasiddhiH svayaMvarA // 127 // 82828282828282828282828282828282888 // 328 //
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 he pAramArthikapAntha paramapadapravAsin ! te-tava panthAna: mArgAH zivAH kalyANAH santu / svayaMvarA sAdhyasiddhiH lakSyasiddhiH muktiH, niSpratyUha-nirvighnaM samabhyetu samAgacchatu / / 127 // yuvAM saMsArapArINau, bhUyAstAmastavistarau / zAzvatazrIparIrambha-subhagambhAvukasthitI // 128 // he zAlidhanyau ! yuvAM saMsArapArINI-bhavapAraGgatau, astavistarau naSTasaMsAravistarau, zAzvatazrIparIrambhasubhagambhAvukasthitI zAzvatazriyA-muktilakSmyAH, parIrambhe AliGgane, subhagambhAvukA saubhAgyapUrNA sthiti: yayoH tau, bhUyAstAM bhavatAm // 128 // bhadretyAzAsya rudatI, svaM ca sandhIrayantyapi / zaradyauriva varSantI, kvApi kvApi mahojjvalA // 129 // tato'bhayakumAreNa, dhairyeNevAvalambitA / samaM kuTumbanirvAhAvaSTambheneva bhUbhRtA // 130 // pariSkRtA vadhUTIbhiH, puNyaprakRtibhiryathA / nagaraM bhavitavyasya, niyogamiva sA'vizat // 131 // (vizeSakam ) iti AzAsya-AzIrvAdaM datvA rudatI bhadrA svaM-AtmAnaM, sandhIrayantI api-AzvAsayantI api, zaraddyauriva zaradAkAzamiva, mahojjvalA, kvApi-kvApi zaradvat, varSantI-azrubhiH // 129 // tataH dhairyeNa iva abhayakamAreNa avalambhitA-avaSTambhitA, kuTumbanirvAhAvaSTambhena iva-kuTumba-nirvAhe avaSTambhena AdhArabhUtena iva, bhUbhRtA zreNikanapeNa sama-sArdham // 130 // puNyaprakRtibhi: yathA-iva, vadhUTIbhiH-putravadhUbhiH, pariSkRtA-maNDitA, bhavitavyasya-bhAgyasya, niyogamiva zAsanamiva, sA-bhadrA, nagaraM-rAjagRham, avizata-praviSTA // 131 / / dhanya-zAlibhadrayoH sarvArthasiddhavimAnagamanamvyaktaM muktAmayau yuktau, tapa:zrIkuNDalAviva / tau vajrakarNikAsArI, vIryazrIkaGkaNAviva // 132 // satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 329 //
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 kalyakalyANarUpau ca, jJAnazrInUpurAviva / niSprakampau zAntidAntyoH, krIDAbhUmIdharAviva // 133 // dhanyaH zrIzAlibhadrazca, munivRndArako tataH / parISahopasargAdi-vairivRndavidArakau // 134 // gurugautamaniryAma, saMnyAsaM potamAsthitau / bhaavnitygte|gaad, dhruvadhyAnapramANata: // 135 // sudustaramatikramya, pratijJAbharanIradhim / kalpAnalpazriyo'tItya, svAmisevAkarthitAn // 136 // abhavyairapi sambhAvyavaibhavAnubhavAnaho / adhikArAnivotsRjya, navagraiveyakAnapi // 137 // siddheH zAkhApure kiMvA, vezavizrAmazAkhini / vivoDhuM zAzvatI lakSmI, janyAvAse'thavA'GgaNe // 138 // anuttarasukhAgAre, tau pnycaanuttrottre| mahAvimAne sarvArthasiddhe'bhUtAM surottamau // 139 ||(assttbhiH kulakam ) atha pAdapopagamanAnazanasthau zAlidhanyau varNayati 'tapa:zrIkuNDalau iva' tapa:zriyAH kuNDalau-karNakuNDalau iva / 'vyaktaM' spaSTam / 'muktAmayau', muktA:-tyaktAH AmayA: bhAvarogA: yAbhyAM tau / kuNDalapakSe-muktAphalanirmitau / yuktauucitau / pakSe-saMyuktau / 'vanakarNikAsArau' vajraratnasya karNikA eva sArabhUtA yayoH tau, vIryazrIkaGkaNau iva-vIryazriyAH kaGkaNau-valayau iva // 132 // jJAnazrInUpurau iva, kalyakalyANarUpau-sundaramaGgalarUpau, nUpurapakSe-zuddhasuvarNabhUtau / 'zAntidAntyoH' zAntidAntisundaryo: niSpakampo-nizcalau, krIDAbhUmIdharau iva-krIDAparvatau iva // 133 // tataH dhanyaH zrIzAlibhadrazca munivRndArako-munimukhyau, parISahopasargAdivairivRndavidArakau // 134 // 'gurugautamaniryAmaM' guruH gautama niryAmaH niryAmaka: potapakSe-karNadhAraH yasya tam, saMnyAsaM-saMyamam potaM-pravahaNam Asthitau-Azritau / Satasa8RR88RSASRURSASRSASRSASASNA // 330 //
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282882 8282828282828282828282828282 dhruvadhyAnapramANata:-nizcala dhyAnapramANataH, potapakSe dhruvatArakAvadhAnapramANataH, nAvikAH kila digvinirNayArthaM dhruvatArakaM vilokante, bhAvanityagateH bhAvAnAM-bhAvanAnAM nityaM gati: yasmin tasmAt vegAt-rayAt // 135 // 'sudustaraM' atiduHkhena tIryate evaMvidham, pratijJAbharanIradhi-pratijJAbharaH eva nIradhiH samudraH tam, atikramya-ullaGghya / svAmisevAkadarthitAnindrAdisvAmisevAbhiH karthitA viDambitAn, alpazriyaH-alpA zrIH samRddhiH yatra tAn, kalpAn -saudharmAdidvAdazadevalokAn atItya-atikramya // 136 // aho-Azcarye, abhavyairapi jIvaiH sambhAvyavaibhavAnubhavAn-sambhAvya: vaibhavasya anubhavaH yatra tAn, adhikArAnivakArAsu guptiSu iti adhikArAH tAniva, navagraiveyakAnapi-lokapuruSe grIvAsthAnIyAn nava devalokAn utsRjya-parityajya // 137 / / 'siddheH' muktinagarasya, zAkhApure-upare kiMvA siddhe vezavizrAmazAkhini-praveze vizrAmazAkhI-vizrAntivRkSaH tatra, athavA zAzvatI muktiM lakSmI vivoDhuM-pariNetuM janyAvAse janI vadhUH tasyAH AvAse, vivAhasamaye yatra sthIyate, janyAnAM vA vadhUsuhRdAnAM AvAse, aGgaNe // 138 // anuttarasukhAgAre-anuttarasya anupamasya sukhasya agAre-gRhe, paJcAnuttarottare paJcAnAM anuttarANAM vimAnAnAM uttare-uttame, sarvArthasiddhe mahAvimAne-tannAmake paJcame vimAne / tau zAlidhanyau, surauttamau-devazreSThau, abhUtAm // 139 // / nAtrAnyasvAminAmApi, tadasthIyatAmiti / zAlimasthApayalakSmIniruttaramanuttarA // 140 // atra-vimAne anyasvAminAma api na asti tat-tasmAt avasthIyAM-avasthAnaM kriyatAm-iti anuttarA lakSmI:anuttaravimAnazrIH, niruttaraM-anuttaraM zAli-muni asthApayat sthApitavatI // 140 // AtrAyastriMzataM vArdhIn, saukhyAmbhodhigayorapi / nAbhyAyayurabhiSvaGgataraGgAH punaretayoH // 141 // 828282828282828282828282828282828282 // 331 //
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 AtrAyastriMzataM vArdhIn-trayastriMzataM sAgaropamAn yAvat, saukhyAmbhodhigayorapi-sukhasamudragatayorapi, etayo:-zAlidhanyayoH punaH abhiSvaGgataraGgA-AsaktikallolAH, na abhyAyayuH-na abhigacchanti sma / samudrasthitAvapi taraGgasparzAbhAvaH Azcarya vyanakti // 141 // vyAmohena mahAhimena mathitaM, no mAyayA lUkayA, kopena prabalAtapena na madai rogAbhiyogairiva, pazcAttApabharaivihaGganikarai rnAsUyayA vAtyayA, saukhyaM saumanasaM vanaM tadanayo rlokottaraM kIrtyate // 142 // vyAmohena ajJAnena, mahAhimena-mahAtuhinena, na mathitaM na naSTam, no lUkayA-na uSNavAyunA ('lU' iti bhASAyAm) mAyayA; na prabalena Atapena kopena; na rogAbhiyogairiva na rogANAM abhiyogai: udyamairiva madaiH mAnaiH, na pazcAttApabharaiH vihaGganikaraiH-pakSisamUhai: / na asUyayA-na Iya'yA, vAtyayA-vAyusamUhena mathitamiti sarvatra sambadhyate / tat-tasmAt anayo:zAlidhanyayoH saukhyaM, saumanasaM-sumanasAM devAnAmidaM saumanasaM tannAmakaM merasthitavanam, vanaM lokottara-alaukikaM kIrtyatekathyate // 142 // brahmajyotiriva svayaM samuditaM, nopAdhisaMsAdhitaM, pIvajjIvamivopajIvyamiha no, nAsArasaMjJAdibhiH / niSpratyUhasamUhamujjvalakala-zrIkevalAlokavad, dvaitAtItamaho ! mahodayasakhaM tAvanvabhUtAM sukham // 143 // brahmajyotiH iva-paramatejaH iva, svayaM samuditaM prakaTitam, na upAdhisaMsAdhitaM-upAdhibhi: sAdhanaiH na saMsAdhitaMprAptam, pIvajjIvamiva-pIvat-puSTIbhavat jIva: jIvanaM tadiva, iha-saMsAre, asArasaMjJAdibhiH AhAra-bhayAdisaMjJAbhiH, na upajIvyaM-na apekSyamANam, niSpratyUhasamUhaM nirvighna samUham, ujjvalakalazrIkevalAlokavat ujjvala:-avadAtaH kala: satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 332 //
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 manojJaH zrIkevalAlokaH zrIkaivyalyaprakAza: tadvat, dvaitAtItaM-advaitaM ekam, aho ! mahodayasakhaM-mahodaya: mokSaH eva sakhA mitraM yasya tat, sukhaM tau zAlidhanyau devI, anvabhUtAM-anubhavataH sma // 143 // duSkarma tAbhyAM tu purA videhe, janmAdhigamyAtha puraavidehe| nirantarAnandasadAvidehe, prayAsyatastau hipade videhe // 144 // tAbhyAM zAlidhanyadevAbhyAm, duSkarma duritam, tuH cakArArthaH, purA-pUrvajanmani-zAlidhanya janmani, videhe vizeSeNa dagdham / atha purAvidihe-pUrvamahAvidehe kSetre, janma adhigamya-prApya / nirantarAnandasadAvidehe-nirantareNa-nibiDena Anandena sadA videhaH upacayaH (dihIk lepe) yasmin tasmin, videhe deharahite, pade-sthAne mokSe ityarthaH, tau prayAsyata:-gamiSyataH // 144 // anuttaraMdAnamuttarazriyo-'pyanuttaraMmAnamanuttaraMyazaH / zrIzAlibhadrasya guNA anuttarA, anuttaraM dhairyamanuttaraM padam / / 145 // zrIzAlibhadrasya dAnaM anuttaram, bAlyabhAve'pi prathamavArameva prAptasyA'pi paramAnnasya munaye dAnAt / anuttarazriyaH zAlibhadrajanmani nityaM divyarddhibhogAt / mAnaM anuttaram, rAjAliGgane'pi apamAnacintanAt / yazaH anuttaram, zrImahAvIrasvAmigautamasvAmi-zreNikAbhayAdibhi: mahAnubhAvai: gIyamAnatvAt / guNAH anuttarAH svagRhe sanmAnA'bhAve'pi samatAbhaGgA'bhAvAt / dhairya anuttaram, anazana-kAle taptazilAyAmapi akhaNDadhairyAt tadAnIM patnI-mAtrAdiSu mamatAtyAgAd vA / anuttaraM padam, tannAmakaM svargasthAnamanuttaravimAnam / anuttarapadaM muktirvA / vaMzasthavRttamidam, tallakSaNaM cedam-'jatau tu vaMzasthamudIritaM jarau" // 145 // jayatu zama samudraH, prAptamaunIndramudraH, kalikaluSadaridrastyaktasammohanidraH / / madanadamanarudraH, sarvato bhAvibhadraH, zivapatharathabhadraH, zrImuniH zAlibhadraH // 146 // ARRARAUAYA8A82828282828282888 // 333 //
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra | mahAkAvyam SASApsa 8282828282828282828282828282 zrImuniH zAlibhadraH jayatu / kathambhUta: sa: ? zamasamudraH prazamapayodhiH / prApta-maunIndramudraH-munIndrasya iyaM maunIndrI, prAptA maunIndrI mudrA yena saH / kalikaluSadaridraH-kalikaluSAbhyAM daridraH rahita: 'tyaktasammohanidraH' tyaktA sammohanidrA yena saH / 'madanadamanarudraH' madanasya kAmasya damane rudraH zivaH / zivena kila kAma: dagdhaH iti paurANikAH / sarvataH paritaH, bhAvibhadraH bhAvini kAle'pi bhadraM muktirUpaM maGgalaM yasya saH / 'zivapatha rathabhadraH' zivapatharathemuktimArgasyandane bhadraH uttamaH vRSabhaH // 146 // zrI zAligururAjakuJjaravarAdhyArUDhayA prauDhayA, zrImaddharmadharAdhipaprahitayA, vairAgyabhaGgyA svayam / svIcakre gajamudrayeva sahasA, sarvArthasiddhyaiva yaH, tasyaitaccaritaM satAM pradizatAM, kalyANamAlAzriyaH // 147 // (zArdUla.) ya zrIzAliH sarvArthasiddhyA-sarvArthasiddhasundaryA kartRbhUtayA, sahasA eva svIcakre-svIkRtaH / kathambhUtayA sarvArthasiddhyA ? gururAjakuJjaravarAdhyArUDhayA-gururAjaH eva kuJjaravara: gajavaraH taM ArUDhayA, prauDhayA-utkRSTayA, zrImaddharmadharAdhipaprahitayA zrImaddharmanRpeNa prahitayA-preSitayA, svayaM vairAgyabhaGgyA -virAgaprakAreNa gajamudrayA iva hastimudrayA iva (nRpeNa gajamudrA gajArUDhazrIkaraNAya prahIyate) yaH sarvArthasiddhyA svIcake / tasya zAlibhadrasya etat caritaM-kAvyarUpamidaM jIvanam, satAM-sajjanAnAm, kalyANamAlAzriyaH-maGgalazreNilakSmI:, pradizatAM-pradeyAt // 147 // prastutaM dAnadharmeNa, zrIzAlicaritaM zubham / gobhadreNa zrIvibudhaprabheNa tu vizeSitam // 148 // zrImad bhadrezvare vIra-pAdopAnte samarthitam / bhUyAt sakarNakarmAnAmamRtaprAtarAzavat // 149 // ARRARAUAYA8A82828282828282888 // 334 //
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam SASASAsa 8282828282828282828282828282 zubhaM zrIzAlicaritaM dAnadharmeNa-mAsopavAsinaH yateH kSIradAnadharmaH tena / granthapakSe-prastutagranthakA dhrmkumaarpnndditen| prastutaM-prArabdhaM, 'zrIdAnadharmakalpadruH' itaH prArabdham / 'zrIvibudhaprabheNa' zrIvibudheSu deveSu prabhA yasya tena (gobhdrdeven)| pakSe etadgranthopadezakavibudhaprabhasUriNA / 'gobhadreNa' zAlipitrA / pakSe-gavi-bhuvi bhadreNa maGgalena, athavA gau: vANI tayA bhadreNa (vibudhaprabhasUriNA) / tuzcakArArthaH / 'vizeSitaM' viziSTatAM gatam // 148 // 'zrImadbhadrezvare' kacchadezasthite bhadrezvara iti nAmnA prasiddha tIrthe / 'vIrapAdopAnte' tIrthapatizrImahAvIradevacaraNAntike / 'samarthitaM' viracitam / idaM caritam / 'sakarNakarNAnAM' pravINajanakarNAnAm / 'amRtaprAtarAzavat' amRtamayaprAtarbhojanavat / 'bhUyAt' bhavatu // 149 // zrInAgendramunIndravaMzavipula-kSIrArNavairAvaNAH, zrIhemaprabhasUrayaH prasRmarazrIkIrtisArAviNAH / tatpaTTe prabhudharmaghoSaguravo rejuH sphuradgauravAH, zrIsomaprabhasUrayastaraNayastataTTapUrvAcale // 150 // (zArdUla.) 'zrInAgendramunIndravaMzavipulakSIrArNavairAvaNAH' zrInAgendramunIndravaMza: zrInAgendra iti nAmnA khyAta: munIndravaMzaH munIzvarANAM gacchaH saH eva vipulakSIrArNavaH-vizAlakSIrAbdhiH tasmin airAvaNA: airAvaNahastitulyAH / 'prasRmarazrIkIrtisAMrAviNAH' prasRmarAbhyAM vistaraNazIlAbhyAM zrI-kIrtibhyAM sAMrAviNaM-abhivyAptaH dhvaniH yeSAM te / abhivyAptau / 5 / 3 / 90 // ityanena sAMrAviNam / zrIhemaprabhasUrayaH abhavan / 'tatpaTTe' teSAM paTTe sphuradagauravAH prabhudharmaghoSaguravaH rejuH rAjante sma / 'tatpaTTapUrvAcale' teSAM paTTaH eva pUrvAcala:-udayAcalaH tasmin taraNayaH-sUryAH zrI somaprabhasUrayaH rejuH // 150 // brahmANaH kila bhAratI zritavatI yatkaNThapIThImaThI, goviMdA: kamalA yadaMhikamalAsevAsu hevAkinI / satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 335 //
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 IzAnAH kimu gaGgayeva mahitA gauryA sukIrtyA ca ye, zrIsomaprabhasUrayaH sumanasAM mUrdhanyatAM te dadhuH / / 151 // (zArdUla.) 'yatkaNThapIThImaThI' yatkaNThapIThI-zrIsomaprabhasUrikaNThapIThikA yasyAM sA maThI-maThaH tAm / kila: nishcye| bhAratIsarasvatI zritavatI, ime sUrayaH kiM brahmANaH prajApatayaH ? sarasvatI brahmaputrIti khyAtA / yadaMhikamalAsevAsu-yatpAdapadmayoH AsevAsu-paryupAsanAsu, hevAkinI tatparA, kamalA-lakSmIH, tasmAt kiM ime somaprabhasUrayaH govindAH-nArAyaNAH, lakSmI: viSNupatnItvena khyAtA / ye ca gaGgayA iva gauryA-zvetayA, IzAnapakSe-pArvatyA sukIrtyA mahitA:-pUjitAH tat kimu IzAnA: mahAdevAH? te zrI somaprabhasUrayaH sumanasAM-devAnAM paNDitAnAM ca, mUrdhanyatAM-mukhyatA, dadhuH dhArayanti sma / brahmaviSNumahezA: api deveSu mUrdhanyatAM dhArayanti iti prasiddhiH / // 151 // tatpaTTAcalacUlikA vijayate, dambhAkhyajambhAjita-zrIH zrImAn vibudhaprabhaH prabhurasau, sujnyaanliinaashyH| tasya prApya nidezalezamanizaM, gIrdevatAdhyAnataH, cakre dharmakumArasAdhuramalAM zrIzAlilIlAkathAm // 152 // tatpaTTAcalacUlikA-tatpaTTAdizikharam, 'tatpaTTe kila cUlikA' ityapi pATha: / dambhAkhyajambhAjitazrI:-dambhAkhyaH dambhanAmA jambhadaityaH tena ajitA zrI: yasya saH / sujJAnalInAzayaH-sujJAne lIna: AzayaH bhAvaH yasya saH, zrImAn prabhuH asau vibudhaprabhaH tannAmA guruH, pakSe indraH, vijayate / tasya nidezalezaM-AjJAMzam, prApya anizaM-sadA gIrdevatAdhyAnataH sarasvatIdhyAnataH, dharmakumArasAdhuH dharmakumAranAmA muniH, amalA-ujjvalAm, zrI zAlilIlAkathAM cakre-kRtavAn // 152 / / satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 336 //
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 iyaM kathA vRddhakumArikeva, sadUSaNA bhUSaNavarjitA''sIt / pradyumnadevasya paraM prasAdAt, babhUva pANigrahaNasya yogyA // 153 // vRddhakumArikA iva iyaM kathA sadUSaNA kAvyadoSasahitA, vRddhA pakSe-vRddhatvAdidoSayutA / bhUSaNavarjitAkAvyAlaGkArarahitA-pakSe AbhUSaNahInA / AsIt / paraM' kintu / 'pradyumnadevasya' tannAmakamuneH, pakSe-kAmadevasya / prasAdAtkRpAtaH / pANigrahaNasya pANau haste grahaNasya, pakSe-vivAhasya / yogyA-ucitA / babhUva-jAtA // 153 // prabhAcandreNa gaNinA, guNagauravazAlinA / alekhi prathamAdarza, bhaktivyaktinidarzanam // 154 // guNagauravazAlinA prabhAcandreNa gaNinA prathamAdarza-prathamapratau idaM caritaM alekhi-likhitam / idaM kila bhaktivyaktinidarzanaM bhaktiprakAzanadRSTAntaH // 154 // yAvaddAnadivAkaraH zubhadina-zrIsauvidallo'rhataH, tIrthe pUrvagirAvudeti timira-dhvaMsI vivekAruNaH / sphItA tAvadiyaM yatikSitipateH zrIzAlibhadraprabhoH, buddhairbodhakaraiH sumaGgalakalA-bhogAvalI kIrtyatAm // 155 // (zArdUla.) yAvad dAnadivAkara:-dAnasUryaH, pUrvagirau-udayAcale, arhata:-jinasya, tIrthe-zAsane udeti / kathambhUta: sa: ? zubhadinazrIsauvidalla:-zubhadinasya zriyAH-zobhAyA: rakSaNe sauvidallaH antaHpura-strIrakSakaH / timiradhvaMsI-tamonAzI, tamaH pApaM andhakAsca / vivekAruNaH-vivekaH aruNa:-sUryasArathiH yasya saH / tAvat yatikSitipate:-munimahIpateH, satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 337 //
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam SASASASA 8282828282828282828282828282 zrIzAlibhadraprabhoH bodhakaraiH-bodhakaiH, pakSa-vaitAlikaiH-stutivrataiH / 'vaitAlikA bodhakarAH' iti haimyAm / buddhaiH-paNDitaiH, sphItA vistRtA iyaM sumaGgalakalA bhogAvalI-sumaGgalA: kalA: tyAgarUpA: kalA: yasyAM sA bhogAnAM AvalI zreNiH, pakSe-bhogAvalI nAmakaH granthaH, vaitAlikAH taM paThanti, yat zrI haimyAm-'nagnaHstutivratastasya, grantho bhogAvalI bhvet|" kIrtyatAM gIyatAM paThyatAm // 155 // zrI zAlicarite dharma-kumAra sudhiyA kRte / zrIpradyumnadhiyA zuddhe, saptamaH prakramo'bhavat // 156 // ayaM dAnamahAdharmaH, kalpadruma ivAdbhutaH / bhUyAt samastabhavyAnAM, manovAJchitasiddhaye // 157 // spaSTArthaH / brAhmI nirmalazabdasiddhikalitA, manye pavitrAzayA, lakSmIrvA puruSottamapriyatamA, nAnArthajAtaprasUH / gaurI maGgalazAlibhadracaritA sarvapriyambhAvukA, jIyAddharmakumArapaNDitamati vistAridharmonnatiH // 158 // dharmakumArapaNDitamatiH jIyAt / kIdRzI sA ? 'nirmalazabdasiddhikalitA'-nirmalAbhiH vyAkaraNadoSarahitAbhiH zabdasiddhibhiH kalitA-bhUSitA, pavitrAzayA-zucibhAvA, sarasvatIpakSe-pavitrahRdayA, brAhmI sarasvatI / nAnArthadravyaprasU:vividhArthasamUhajanayitrI, lakSmIpakSe-anekadhanasamUhajanayitrI, puruSottamapriyatamA-uttamapuruSANAM priyatamA atIva priyA, pakSe viSNupatnI lakSmIH / vA vikalpe / maGgalazAlibhadracaritA-maGgalaM zAlibhadrasya caritaM yasyAH sA, pakSe-maGgale: zAlate maGgalazAlI bhadraH-vRSabha: nandI yasya saH zambhuH tena sahacaritA calitA (gaurI), sarvapriyambhAvukA-sarvajanAnAM priyA satasa8RSR88RSONASRSASASASRSANASNA // 338 //
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakramaH zAlibhadra mahAkAvyam bhavati ityevaMzIlA, gaurI-zivapriyA, 'manye' ahaM kavi: manye / vistAridharmonnatiH-vistaraNazIlA dharmonnati: yasyAM sA, dharmakumArapaNDitasya mati: jIyAt-jayatu // 158 // jinAtizaya-yakSAkhya-vatsare vihitA kathA / granthena dvAdazazatI, caturviMzatisaMyutA // 1 // jinAnAM atizayAH 34, yakSAH 13, 'aGkAnAM vAmato gatiH' itinyAyAt vi. saM. 1334 varSe iyaM kathA vihitA / granthAgraM 1224 zlokAH / 8282828282828282828282828282828282 iti zrI zAlibhadracarite sarvArthasiddhisamprAptivarNano nAma saptamaH prakramaH / 828282828282828282828282828282828282 // 339 //
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ | TIkAkAra - prazastiH / TIkAkAra prazastiH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 kacchoddhArakaro muniH samabhavat, padmAbhidyaH zrItapA-gacche svacchaguNe sarovarasame, ya: padmazobhAM gataH / tacchiSyo munipuGgavo manapharA-jAtazca jItAbhidhaH, yasyA'dyApi prakIrtyate bhuvi camatkArAnvitaM jIvitam // 1 // (zArdUla.) tacchiSyo gurupAdapadmamadhuliT, zrIhIranAmA'bhavat, tatpaTTe kanakAkhyasUrivRSabho, vAtsalyavArAMnidhiH / kAruNyaM vinayaH kSamA zrutaratirgambhIratA dhIratA, yasmin bhUriguNAH sthitA guruvare, ratnAni vAdhauM yathA // 2 // (zArdUla.) tadIye paTTe'ti-smRtibala-yutaH saMyamarataH, munIndro devendro mukhavijitacandro'bhavadiha / gurubhrAtA tasya prakharacaraNAsevanaparaH, mahAjyotirvettA jagati viditaH kaJcanamuniH // 3 // (zikhariNI) tadIyaH sacchiSyaH prazamakaruNApUrNahRdayaH, mahAyogI dhyAnI prabhucaraNalInazca satatam / yazasvI varcasvI yatitatipatiH samprati bhuvi, kalApUrNAcAryoM janahRdaya-dhAryo vijayate // 4 // (zikhariNI) 828282828282828282828282828282828282 // 340 //
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ TIkAkAra prazastiH zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 kalAprabhastasya vineya dhuryaH, saubhAgyazAlI munivRndavaryaH / tacchiSyamukhyo munimukticandraH, muktikriyAmagnamanA atandraH // 5 // (upajAti) muninA municandreNa, tasya ziSyANunA kila / munizrI puNyapAlasya, prApya prakRSTapreraNAm // 6 // TIkA viraciteyaM zrI manapharApure vare / yatropalabdhajanmAno, bahavaH sAdhavo'bhavan // 7 // pUrvaM zrImattapAgacche, vijayaprabhasUrayaH / zrIjItavijayAdyAzca, ratnAnyasya purasya hi // 8 // prArabdhA tatra TIkeyaM, jayapure ca pUrNatAm / prAptA zrIvaikrame varSe, vidhu-veda-kha-locane // 9 // (vi.saM. 2041) zrImanmanapharA-pATha-zAlAyAH pAThakena ca / viduSA'mUlakhenaiSA, saMzodhitA'sti yatnataH // 10 // tathApi matidoSAd vA, mudraNadoSato'thavA / yAH kAzcit kSataya: syustAH, budhaiH zodhyA: kSamAdhanaiH // 11 // nurgacchato hi kSatayo bhavanti, pramAdato vA matimAndyato vA / daurjanyatastatra hasanti kecit, saujanyataH ko'pi samAdadhAti / / 12 / / (upajAti) yAvajjagati sUryendU yAvacca jainazAsanam / tAvajjIyAdidaM kAvyaM, vAcyamAnaM vicakSaNaiH // 13 // iti samAptaM sagUrjarAnuvAda-TIkAvibhUSitaM zrIzAlibhadramahAkAvyam // // zivamastu sarva jagataH // 82828282828282828282828282828282888 // 341 //
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-1 prakrama - 1 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 saubhAgya ane bhAgyanI bhUmi, prathama ane aMtima tIrthakaronI bAhya-AMtara lakSmInA bhogonA phaLavALuM zrIdAnadharmarUpI kalpavRkSa jaya pAmo. // 1 // jeo dhana sArthavAhanA bhavamAM ghInA vAdaLa banI te rIte varasyA, jethI vizALa dhAnyazrI (rAjaya lakSmI). pedA thai, te zrI AdinAtha bhagavAna tamane bAhyAntara lakSmI mATe bano. // 2 // prathama bhAva (nayasAra)nA supAtra dAnanA mULavALuM jemanuM samyaktvavRkSa utkaTa mithyAtvarUpI hAthIe ukheDyuM nathI, vaLI dayA-dAna evI parama koTine pAmyA, jethI niHsaMga chatAMya jemaNe devadUSyanuM (brAhmaNane) dAna karyuM te zrImahAvIrasvAmI tamArA kalyANa (mokSa) mATe bano. || 3 || 4 || paMDitoe sArI rIte vicArelI, traNa lokanA viSayavALI, pavitra uccAravALI sarasvatIdevI icchitane ApanArI bano. bIjo artha : devoe sArI rIte carAvelI, traNeya lokamAM pharanArI ane caranArI (traNeya loka jenA mATe 'gocara' che.) pavitra mUtra ane chANavALI kAmadhenu (gAya) icchitane ApanArI bano. || 5 || jemanA hasta (kiraNa) saMsargathI paththara (candrakAnta maNi) jevA mArAmAMthI paNa kAvyarasanuM skuraNa thayuM te candrazA guruzrI somaprabhasUri prasanna thAo. | 6 || 8A%A88888A YAUAAAAAAAAA rU42 |
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-1 zAlibhadra mahAkAvyam 828282828282828282828282828282828288 zrI devAnaMdanA ziSya zrIkanakaprabhanA ziSyazrI pradyumnamuni dIrghakALa jaya pAmo, jeo A granthanA saMzodhaka che. // 7T. jemanA dvArA jainadharmanI mokSamArga prakAzaka prabhA pragaTI, te pUjayazrI udayaprabhasUri jaya pAmo. || 8 || saMsAra-sAgaramAM durlabha, akSINa lakSmIno hetu, sArI kIrti (zabda) phelAvanAra dakSiNAvartazaMkha jevo dAnadharma che. dAnadham (zaMkhe) je anazvara lakSmIvALA (viSNu) saMgama (zAlibhadrano jIva)no paramAtradAnathI maMgaLamaya hAtha lIlApUrvaka zobhAvyo che, te zrI zAlibhadrane huM kathA dvArA prasiddha karuM chuM. // 9 // 10 || to, zrI rAmacandrajInI jema jenI kathA bALa, gopALa, strI-saumAM prasiddha che, te zrI zAlibhadranuM saubhAgya huM kaMika kahuM chuM. || 11 || zAlibhadra kathA prAraMbha : dhana-dhAnyathI agAdha lakSmIvALo, sajajano-paMDito ane gAyonA dhaNathI khIcokhIca bharelo, parvato ane vRkSonI zreNithI manohara magadha nAmano deza che. || 12 || moTA cokhAnA khetaronI pALathI jenA sImADAnI bhUmi zobhI rahI che, ramaNIyatAthI je gAmomAM mukhya che, te 'zAligrAma' nAmanuM ahIM (magadha dezamAM) gAma hatuM. / 13 || jayAM (zAligrAmamAM) dohavAno avAja, gAyonAM dhaNanuM darzana, khIranI sugaMdha, bhojanano svAda, komaLa kAMbalIno sparza-vagerethI pAMceya prakAranuM viSayasukha (daza sukhI raheluM hatuM. meM 14 // 8A%A88888A YAUAAAAAAAA / rU4 |
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-1 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 pANImAM paDatA pratibiMbonAM ghareNAvALuM (sajajana-pANI jevA svaccha alaMkAravALo) ghaNAM dhAnyanI pedAzathI upakAra karanAruM (moTA bhAge paropakArI) sIdhA ane gaMdakI vinAnA mArgovALuM (saraLa-niSpApa jIvanamArge cAlanAro) te gAma sajjananI jema zobhI rahyuM hatuM. || 15 / dhanyA varNana : dhanuSyanA kAmaThAnI jema mULa vaMza-kuLa (vAMsa)thI kapAyelI chatAM guNa (dorI)thI yukta, suda ekama-bIjanA caMdra jevI durbaLa chatAM niSkalaMka, keLanA thaDa jevI asAra chatAMya saraLa-zItaLa ane komaLa, tArAonI zreNInI jema nirAdhAra chatAMya sadAcArI (tArAnI zreNi; sadA pharanArI) sarvatra saujanya dAkhavanArI, potAnA guNathI sarvatra mAnya dhanyA nAmanI tyAM garIba strI rahetI hatI. || 16 || 17 || 18 ||. te dhanyAno, hAlato-cAlato khajAno, manoratharUpI rathamAM ghoDo, saMpUrNa aMgavALo, sukhanA saMgamarUpa saMgama nAme putra hato. // 19 // saMgama varNana : te saMgama, caMdra jevo saumya, cakora jevo catura, popaTa jevo ahiMsaka, koyala jevo mIThAbolo, vinaya karavAmAM netara jevo, haMsa jevo vivekI, svabhAvathI ja haraNa jevo niSkapaTa hato. | 20 || 21 || dhanyAnA visAmA mATe te vRkSa jevo hato. nAno chatAM kulIna (vakSa: pRthvImAM lIna) avaLacaMDAi vagarano (paMkhI rahita) du:khathI bacAvanAro (pAMdaDA vagarano) hato. to paNa tenAthI AzAbharI dhanyA AnaMdita thai uThI. (vRkSathI dizA AnaMdita thai.) || 22 // 8A%A88888A YAUAAAAAAAA / rU44
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERERE caMdra vagaranI paNa divALInI rAta jema dIvAothI jhaLahaLe che tema dhanyA, pati vinAnI hovA chatAM paNa putrarUpa dIvAthI zobhI rahI hatI. // 23 // jema kArataka suda pUnama divALI jevI (devadIvALI) gaNAya che tema dhanyA, vidhavA hovA chatAM paNa putranA lIdhe sadhavA jevI hatI. || 24 || 'uttama puruSo svaguNothI prakhyAta hoya che ane madhyama mANaso pitAnA guNothI prakhyAta hoya che.' A nItivAkyanA anusAra jANe saMgamanA pitAnuM nAma jaNAtuM nathI. (mATe ja saMgama svanAmadhanya hovAthI uttama puruSa hato.) | 25 // dhanyAnI daridratA : potAnA putranA poSaNa mATe, pUrva karmanA zoSaNa mATe nirmaLa ane niSkapaTa dhanyA pArakA gharomAM kAma karatI hatI. || 26 || putrarUpI AMbAnA jhADane siMcavA mATe, garIbAirUpI Agane bUjhavavA mATe, cintA-sattApanA nAza mATe, duHkharUpI kAdava dUra karavA mATe, dakSa, daMbha vinAnI, ugra Antara rogathI pIDAtI dhanyA jalayoga-icchukanI jema AkrozapUrvaka pANInA ghaDA ThAlavatI hatI. // 27 || 28 || te havelIonI saphAi karatI hatI... jANe karmonI saphAi karatI hatI ! te ghaMTIthI daLatI hatI... jANe te ghaMTI du:khone daLanArI hatI. // 29 || | EREREREREREI prakrama-1 // 346 //
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-1 zAlibhadra mahAkAvyam 82828282 8282828282828282828282828282 sajjanone khuza karanArI kuzaLa dhanyA muzaLa (sAMbelA)thI ekadhAruM khAMDatI hatI... jANe bhayaMkara pApone khAMDatI zobhI rahI hatI. || 30 || jema te zrImaMtonA gharomAM zarIra para bhAre kaSTa sahetI hatI, tema bhojana-vastranA saMdehamAM cintAnI AgathI (manamAM paNa) baLatI hatI. / 31 // vAcharaDA carAvato saMgama : have ATha varSano, UchaLatA udyamavALo, dhabakatA utsAhavALo premALa saMgama gocaramAM vAcharaDA carAvavA lAgyo. || 32 //. - sUryanA jinezvaradevanA) darzanapUrvaka jAgelo, (prabuddha muni) zuddha buddhivALo, potAnAM deza-gAma (viSayasukha) choDato, lAkaDI (dAMDo) ane kAmaLIno TukaDo leto, vidvAna muni jema puNyakarmane AgaLa karIne nIkaLe tema pavitra gAya (vANI)thI pedA thayelA vAcharaDAone (jinAjJA) AgaLa karIne mAtsaryarahita te saMgama jaMgalo tarapha nIkaLI paDato. athavA vidvAna jema puNyakarma tarapha jAya tema te jaMgalomAM jato hato. || 33 / 34 || - strIonI vANI satya hoya che, paNa kumArI strInI vANI vizeSa karIne satya hoya che. tema gAyanI raja (godhUli) hitakara hoya che... paNa vAcharaDAonI raja to tene vizeSa karIne hitakara banatI hatI. // 35 // tRpta, hitakara indriyo jevA vAcharaDAo carAvIne (ciMtavIne) pANI (saMvara) pIvaDAvIne, kaMbaladhArI, peTa pUratA ja bhAtAvALo (kukSizaMbalI), nAnapaNathI ja guNa-samUhanI saMgativALo, (mULa-uttara-guNa-dhArI) mAtA para 828282828282828282828282828282828282 / rU46 |
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam bhaktivALo (pravacana-mAtAno pAlaka), udAtta mativALo saMgama rAtanA samaye sukha zayyAmAM sAdhunI jema sUi jato hato. // 36 || 37 || saMgamanI khIra mATenI icchA : eka vakhate kyAMka koi tahevAramAM tuccha AhAra karanAra uMcA mukhavALA te bALa saMgame ghera ghera khIra joi. // 38 // A mahAna utsava che-ema mAnIne sAcuM khoTuM nahi vicAranAra te saMgama potAnI mAtA pAse zeThanA dIkarAnI jema sabhyatApUrvaka bolyo. / / 39 / / o mA ! Aje nIrogI evA mArA mATe-mArA dehanA poSaNa mATe jaladI khIra banAvI de. sAkaravALI ane ghIthI lacapacatI ! || 40 || mA bolI : o vatsa ! tuM rUpamAM kanaiyo che. potAnI ramatamAM masta che. o bALa ! tArA mATe huM mAruM balidAna ApI dauM ! || 41 || tArI AMkhonuM huM luchaNuM lauM chuM. tArA vacananA huM ovAraNuM lauM chuM. o baTakabolA bAbA ! tArI bhujAonI AsapAsa huM AMTA mAruM ! tArA mATe huM marI phITuM. // 42 // AnaMdita cittavALA sadA saMtoSI o putra ! tuM bALa hovA chatAM abAla che-paMDita che. tane kadI kadAgraha thayo nathI. // 43 || | SE RERERERER prakrama-1 // 347 ||
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-1 zAlibhadra mahAkAvyam BACA SUR 8282828282828282828282828282 tArI AzA huM pUrIza. tArI AzaMkA (amaMgaLa) huM dUra karIza. kharekhara mAtAo kadI paNa putra sAme pratikULa bolatI nathI. || 44 || sAkSAt amRtabharyA mIThAM vacanothI mAtA dvArA pramANathI paNa vadhu ati khuza thayelo bALaka te ja vakhate gharathI bahAra cAlyo gayo. || 45 //. putrarUpI hAthInA AvA vRttAntarUpI dAMtathI halAvAyelI jaMgalanI velaDI jevI bicArI dhanya karamAi gai. // 46 // dhanyAno vilApa : putrane phogaTa AzvAsana ApavAthI vyAkula hRdayavALI te vicAravA lAgI; vidhAtAe mArAthI adhika durdazAdhIna bIjI kai strI banAvI haze ? || 47 || duniyAmAM eka to strI janma halako che. tyAM paNa vidhavApaNuM navAM du:kho karanAruM che. garIbAi avizvAsanuM sthAna che. vaLI tyAM dAsapaNuM hAsyAspada che. ||. 48 || pUrva sukhane yAda karI karIne te jorajorathI raDavA lAgI. jagatamAM du:khI strIonI zakti rudana che. / 49 | o mA ! te mane kema janma Apyo ? hAya ! pitAjI ! tame kema mane pALI-poSI ? arere ! huM to vipattionI vAnagI banI chuM. du:khonuM sthAna banI chuM. || 50 || kharekhara huM nAmathI ja dhanyA chuM. (vastutaH adhanyA ja chuM.) jema pelI tithi abhadra hovA chatAM 'bhadrA' kahevAya che ne ? kAraNa ke ekanA eka putrane eka vakhata paNa huM sAruM bhojana ApI zakatI nathI ! (to huM dhanyA zI rIte ?) || 51 || ARRARAUAYA8A82828282828282888 / rU48 |
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-1 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 pADozaNonuM Agamana : dhanyAno Avo vilApa sAMbhaLIne tenA zokathI AvezavALI potAnI ja tarjanA vaDe tarjanI AMgaLI jevI, sukhane ApanArI pADozaNo AvI pahoMcI. | para // rAjAne jema pADozI rAjA zatru hoya che, tema pADozIno prAyaH pADozI zatru hoya che. paraMtu dhanyAne to khetaranI bhUminI saravANInI jema raDatI pADozaNo rasoi (jala) mATe banI. || pa3 ||. o bena ! nisAsA baMdha kara. mA ! o mA ! have raDIza nahi. o kalyANamayI ! kalyANanI velaDIne aTakAvanAruM kAraNa kahe. | 54 // 'tArA putranuM maMgaLa thAo... maMgaLa thAo... amaMgaLa zAMta thAo... zAMta thAo...' A pramANe sneha dvArA sarvasva - samarpaNane sUcita karatI pADozaNo tyAre bolI UThI. || pa5 //. have kAmaLInA cheDAthI AMkhanAM AMsu lUchIne saraLa ane pavitra dhanyA bolI : hatabhAgI huM mArA AtmAno zo zoka karuM ? / pada // vilApanuM kAraNa kahetI dhanyA : o svaccha manavALI baheno ! tame hoziyAra cho chatAM ajANa vyaktinI jema, janmathI mAMDIne atyAra sudhI duHkhathI dAjhelI mane zuM pUcho cho ? iMTanA nIMbhADAnI uMdaraDIne tApanuM zuM pUcho cho ? || pa7 // 82828282828282828282828282828282888 / rU46 ||
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-1 zAlibhadra mahAkAvyam 828282828282828282828282828282828288 vizeSa A vAta che. te vizeSajJa baheno ! Aje sArathI jevA mArA ajJAnI dIkarAe gharaDI gAya jevI mane manorathanA rathamAM joDI che. / 58 / te manoratha pUravAmAM asamartha, durbaLa huM viSAda karuM chuM. beso. ApanA sAmIpyArUpa khajAnAthI vadhu sukhano ketu (nizAnI) bIjo koi hetu nathI. (ApanI hAjarI e ja mAruM sukha.) || pa9 // pADozaNono madhura javAba : tyAra pachI vismita thayelI te pADozaNo bolI : o asamartha bAi ! zuM tAro bAbo airAvaNa hAthInI jema kalpavRkSanAM phaLo icche che ! | 60 || have te gadagada svare bolI : ghIthI lacapacatI, dharatInuM amRta, devone paNa svabhAvathI ja parama prIti mATe prakhyAta thayelI khIra garIba mANasone kyAMya maLatI nathI. jema sArAM vacano kyAMya sAMbhaLavA na maLe. te khIranI teNe mAMgaNI karI che, kAraNa ke bALako haMmezAM joyelI vastunI icchA karanAra hoya che. || 61 || 62 // - potAne sarjana mAnatI te pADozaNo bolI : ApaNe to samAna sukha-duHkhavALI chIe. o bhAgyazALI bahena ! A vAta karavAthI teM ApaNe paraspara premarahita chIe - ema jaNAvyuM. || 63 || o dhanyA ! tuM kharekhara dhanya che. mAnanuM rakSaNa karavA mAnI puruSo prANa choDI de che. paraMtu tuM to prANathI paNa adhika putra mATe mAnane choDatI nathI. // 64 . jhAkaLa-dhummasa jevI ame chIe. amArAthI kadAca tArA du:khano dAvAnaLa zAMta na thAya, paraMtu sUrya jevA A bALakanI icchA (kiraNa) kema na pUrI zakIe ? | 65 || 8A%A88888A YAUAAAAAAAA / rU0 ||
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERERE koi bolI : A putrane huM mAre ghera jamADIza. bIjI bolI : barAbara che. Ama darekanA dhera kramazaH jamADavo joie. || 66 || viziSTa buddhivALI koi bolI : mAtA Ama rAjI na thAya. bIjI bolI : ApaNe sau sAthe maLIne A (khIra) banAvIe. || 67 || khIranI sAmagrI lAvatI pADozaNo : Ama kahI eka strIe guNa jevA UjaLA cokhA mokalyA. bIjIe dUdhathI bharelI pArI (ghaDo) mokalI. jANe te potAnA yazathI bharelI hatI. bIjI koi strI ghaNuM ghI lAvI. jANe rasalakSmInuM sAmrAjya lAvI ! ane anya koi mIThI-mIThI sAkara lAvI. jANe prItino vistAra lAvI ! || 68 || 69 || reMTa calAvanAro, keTaluM pANI reMTe kAcuM ? - enA anumAnathI tela (sneha) Ape che. paraMtu dhanyAe AMkhamAMthI choDelI azrudhArathI vadhAre sneha sakhIo pAsethI meLavyo. // 70 | seMkaDo (rUpiyA)thI sAro pADo (poLa-mahollo) maLe. hajArothI sAro pADozI maLe. dhanyAne to (eka paNa rUpiyAnA kharca vinA) pADozaNo uttama koTine pAmI. / / 71 | duHkhamAM ArIsA samI (jemAM du:khanuM pratibiMba paDe) pADozaNo paNa durlabha hoya che. paraMtu dhanyAnI A pADozaNo to duHkharUpI zalyane bahAra kADhavAmAM lohacuMbaka sarakhI banI. (pahelAMnA jamAnAmAM zarIramAM ghUsI gayelA bANa vagere lokhaMDanAM zastrone bahAra kADhavA mATe lohacuMbakano upayoga thato haze.) II 72 | CREDER TET prakrama-1 rUpa //
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERERE tyArapachI potAne dhanya mAnatI dhanyA saMgama mATe khIra meLavIne rAjI reDa thai gai. || 73 || vAcharaDAone vidAya ApI, snAna karI, thAka utArI, bhAvimAM puNyanA saMgamavALo saMgama potAne ghera Avyo. // 74 || niHzalya, nizcala, mAtAe taiyAra karelA Asana para te uttara dizA sanmukha beTho. jANe nirmaLa jaina-dharma para beTho. gauNArtha : uttama niSThAne AgaLa karI, pravacanamAtAthI banelA nizcala ane niHzalya jainadharma para te pratiSThita thayo. // 75 || mAtA jANe bhAvinA phaLane jANanArI hatI. teNe bALakanI AgaLa gRhasthadharmarUpI vRkSa parathI dAnanuM phaLa levA jANe bAjoTha-pATalo mUkyo. (UMcA jhADa parathI nAnuM bALaka phaLa zI rIte toDI zake ? nIce bAjoTha to mUkavo ja paDene ?) || 76 || te pATalA para goLa kuMDALuM doratI bhavya bhavitavyatA zI mAtAe jANe tenA pApa-karmane kuMDalita (sImita) karyuM. || 77 || sajjananA citta jevI vizALa (udAra), sajjananA vAkyanI jema sArI rIte mAMjelI (vicArAyeluM) sajjananA zarIranI jema ruci (kAnti)nA sthAna samI thALI teNIe pATalA pa2 mUkI. // 78 || TRERERE prakrama-1 // rUpara
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-1 zAlibhadra mahAkAvyam TikiTa 8282828282828282828282828282 jhaTapaTa AvI pahoMcanArI dAnasampattirUpa dharmanadI (senA)nuM, hasta (Teksa) zuddhi karanAruM pANI, sainyanI agragAmI TukaDInI jema zobhI rahyuM. || 79 || sainikanA mananI jema garama, nyAyanA paisAnI jema sukhakArI, mAtAnA cittanI jema snigdha (snehALa), sajjananA caritranI jema rasavALI, gurunI hitazikSAnI jema sarva rIte manohara khIra AnaMdita thayelI mAtAe tene pIrasI. | 80 || 81 || nIti ane utsAha sAthe jema vaibhava vizALa bane tema ghI ane sAkara sAthe (thALImAM rahelI) khIrane pahoLI karI mIThI najara lAgavAnA bhayathI mAtA bIje sthaLe cAlI gaI. || 82 || tapasvI muninuM Agamana : A bAju acintita cintAmaNi, akalpita kalpavRkSa ane izyA vinA maLelI kAmadhenunI jema koi sAdhu AvI caDyA. te yogAbhyAsamAM 2tivALA, sarvaviratimAM ullasita mativALA mAsakSamaNamAM rativALA ane mokSamArgamAM gati karanArA hatA. || 83 / 84 || jevI rIte dakSiNAvarta zaMkha ane kALI citrAvela agaNita puNyathI najare caDe tema tene muni najare caDyA. / 85 / traNa jagatanA mitra sUrya zA te muni dvArA ArIsA jevA nirmaLa saMgame aMtaraMga aMdhAruM haranAra jJAna-jAgRtimaya prakAza prApta karyo. || 86 //. utpanna thayelA jAti smaraNa jJAnavALA athavA to janma pAmelA devanI jema saMgama 'A zuM ?' ema saMbhramamAM paDI gayo ane cittamAM vicAravA lAgyo. // 87 || ARRARAUAYA8A82828282828282888 / rUMka |
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-1 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 saMgamano AnaMda : aho mAruM kevuM bhAgya jAgyuM ? aho mAruM kevuM bhAgya jAgyuM ? aho Aje mAre tyAM moTo utsava maMDAyo. aho ! mane dharmasAmagrI maLIaho ! mArA karmanI laghutA thai. / 88 || mAre to Aje aNadhAryo vAdaLa vinA varasAda varasyo. caMdra vinA cAMdanI khIlI. dIvA vinA prakAza pragaTyo. // 89 // AvA gAmamAM sAdhu bhagavaMta ? A to pRthvI para airAvata hAthI Avyo ! raNapradezamAM gaMgAnuM pUra AvyuM ! mAravADamAM kalpavRkSa UgyuM ! || 90 || ane e muni bhagavaMta A gAmamAM paNa mAre ghera ? A to garIbane ghera rAjA Avyo ! amAsanI rAte caMdra Ugyo ! pAtALamAM sUraja pahoMcyo ! || 91 che. sAmAnya anAjanA paNa ThekANA na hoya tevA mArA ghare khIra kyAMthI ? khArI jamInamAM ghAsa paNa na Uge tyAM moTA DAMgaranA choDanI hAramALA kyAMthI ? || 92 || A to gagana maMDaLamAM gaMgA-jamanA ane sarasvatIno triveNI-saMgama thayo. zilAputra (bhAgyahIna prANI) para pArvatI, sarasvatI ane mahAlakSmI prasanna thayAM. || 93 //. A to jaDarUpa ghaDAmAM tarka, lakSaNa ane sAhityarUpa traNa vidyAonI carcA thaI paDI, je mArA jevA (saMgama)mAM citta, vitta ane pAtrano saMgama thayo. || 94 || 8A%A88888A YAUAAAAAAAA / rU4 ||
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-1 zAlibhadra mahAkAvyam 82828282 8282828282828282828282828282 tarata ja mane vitta (khIra) maLyuM. tarata ja mane pAtra (muni) maLyuM. tarata ja citta harSathI chalakAyuM. to tarata ja puNyanI kamANI karI lauM ! // 95 // zrI rAmacaMdrajIe ane sarvaratnomAM pradhAna mAnyuM che. to pAtramAM apAyeluM A paramAnna (parama + anna) cintAmaNI ratna jevuM bano ! || 96 ||. te ja amRta-AhAra kahevAya, je supAtramAM apAya ane jeno rasa karoDo yugo vItavA chatAM ocho na thAya. || 97 || Ama vicArI thALI lai sthira thai te ubho thayo. harSathI UMcA thayelA romAMcathI kavacita (bazvarayukta) thayelo te zobhavA lAgyo. tenA zarIra para jANe puNyanA aMkuro UgyA ! dharma-vRkSanI cophera teNe jANe vADa karI ! zuddhibuddhivALo te garIbAirUpa zatru sAthenA yuddha mATe bannara paherI jANe sajaja thayo. || 98 | 99 || teNe munine vinaMtI karI : he munirAja ! Apa caMdra jevA cho. Apano pavitra abhilASa (kiraNa) rAjA ke raMka-sau para samAna che. || 100 // aNadhAryA maLelA ApanA pArasamaNi zA caraNasparzathI, ApanA guNathI rakta dhAtuvALA mAruM suMdara kalyANa thayuM. gauNArtha : tArA sparzathI (he pArasamaNi !) muja tAmradhAtunuM sonuM thayuM. // 101 // o maitrI-vilAsanA maMdira muni ! o karUNArUpI kAminI dvArA pavitra yauvanavALA svAmI ! maherabAnI karo ane mane tAro. / 102 //. ARRARAUAYA8A82828282828282888 // rU I
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-1 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 o mahAvratadhArI muni ! A durbaLa, nirdhana doSanI khANa sarakhA bALakane ApanA AgamanathI pavitra karo. gauNArtha : he zaMkara ! durbaLa ane kiraNa vagaranA A bAla caMdrane Apa ApanI jaTAmAM dhAraNa karI pavitra karo. || 103 //. A pramANe amRtanI vRSTisamI vANI dvArA bhUmikA karIne AnaMdanAM AMsuthI jANe chAMTaNA chAMTato ! bhAvanAnA vRkSane jANe siMcato ! pApanA paMkane jANe sApha karato ! jalapUrvaka dAna devA jANe saMgama. . . ! prasannatApUrvaka, harSapUrvaka, AdarapUrvaka, bhAvanI nirmaLatApUrvaka, bhaktinI kuzaLatApUrvaka, icchArahitapaNe, upamArahitapaNe, zikSArahitapaNe , potAnA karmathI nirdhana chatAM paramabhaktithI yukta saMgama khIra vahorAvI. || 104 / 105 // 106 / 107 // muninA dhyAnathI zAMtarasa ! AtmaniMdAthI karuNarasa ! dAnapravRttimAM utsAhapUrvaka dhasI javAthI vIrarasa ! aNadhAryuM thavAthI abhutarasa samo saMgama, vANIvIronAM vacanothI atIta, yogIone paNa agamya, mutimaMtone azeya-cAra rasonA mizraNane pAmyo. / 108 / 109 //. munine khIranuM dAna : A pragRhItA nAmanI chaThThI bhikSA che-ema vicArI saMgama para anugraha karavAmAM tatpara, dakSa munie te grahaNa karI. | 110 || tenA puNya-puMjathI bharelA pAlA (anAja mApavAnuM sAdhana) para dharmalAbhanA AzIrvAdathI zikhA karIne saraLa cittavALA muni potAnA sthAne gayA. || 111 // 828282828282828282828282828282828482 / rUddha6 |
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-1 zAlibhadra mahAkAvyam 828282828282828282828282828282828288 bIjA gharathI AvelI, praphulla manavALI, aviSAdI mAtAe beThelA te bALakane pharI khIra ApI. / 112 // mAtA bALakane ghIthI taraboLa mIThAi parANe paNa khavaDAve. paraMtu A bALake potAnI meLe ja jamI lIdhuM che-ema jANI rAjI thayelI mAtA kaMi bolI nahi. || 113 || aho ! kevo che A bALakanA lobhano uchALo ! muni-dAnanA phaLamAM teNe mAne paNa ThagI ! juo to kharA ! || 114 . puNyathI bharAyelA, AnaMdanI adhikatAthI zobhatA saMgamane muni-dAnathI amRtarUpa thayela khIrathI tarata ja tRpti thai gai. (amRtathI tRpti thatAM vAra keTalI ? thoDuM amRta ane tarata ja tRpti !) || 115 // - have kogaLo karI, visAmo lai, prazAMta ane abhrAnta manavALo saMgama, jANe vizALa rAjaya maLyuM hoya tema AnaMda mANavA lAgyo. || 116 |L o prAjJapuruSo ! sajja thayelA tenA AtmaguNo vaDe taiyAra thayela puNyanA vipAkanI na vicArI zakAya evI paNa sugaMdha vicAro. gauNArtha : hoMziyAra rasoiyAo vaDe banAvAyelI pavitra rasoinI na kalpI zakAya tevI sugaMdhanI kalpanA karo. || 117 || saMgamanA dAnanI adbhutatA : upadravano nAza karanAruM hovAthI maMgalakArI, AtmAne anukULa hovAthI dakSiNAvarta, mohanA jherane nAza 8282828282828282828282828282828888 / rU7 ||
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-1 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 karatuM hovAthI tIkSNaghAtI, zAMta rasa pedA karanAruM hovAthI rasAyaNa, trikoTizuddha hovAthI guru, kuvikalpanI AgathI baLe nahi tevuM hovAthI adAhya, potAnuM phaLa ApavAthI pavitra, vinayayukta hovAthI namra-A pramANe ATha guNathI yukta dAna suvarNarUpa bane che. | sonuM paNa garIbAino nAza karanAruM hovAthI maMgaLarUpa, tapeluM sonuM jamaNI bAju phare che mATe dakSiNAvarta, loDhAne mAranAruM hovAthI tIkSNaghAtI, pArA vaDe tenuM ayana (prApti) thatI hovAthI rasAyaNa, vajanadAra hovAthI guru, agnithI baLatuM nahi hovAthI adAhya, kadI saDatuM na hovAthI pavitra, jema vALIe tema vaLatuM hovAthI namra hoya che. || 118 || nipuNatA, jANakAra mANasono upadeza-vagerethI dhAtuvAdanuM dhAtujanya sonuM maLe che, paraMtu A dAnarUpI sonuM to svArasika (potAnA ja rasathI baneluM) kumAra (zuddha sonuM) che. AthI te adhika mahattva pAme che. / 119 // atizaya moMghu, durlabha, svayaMbhU (potAnI meLe thanAruM) bhUtakALanAM pApone (preta-doSane) haranAruM, zAligrAmamAM pedA thayeluM A saMgamanuM dAna 'kumAra' suvarNa samAna che. // 120 || ahIM (zAligrAmamAM) saMgama dvArA je kumAra (zaMkaraputra kArtikeya) suvarNa samAna dAna thayuM. ethI ja jANe A gAma "zAligrAma' tarIke oLakhAyuM. (zivaliMganA paththarane paNa 'zAligrAma' kahevAya che.) || 121 ||. utsuka thayelI gAyo vAcharaDAne anusare che. tethI vAcharaDA samAna vatsapAla saMgamano dharmarUpI kAmadhenu gAye dUrathI ja Azraya lIdho. / 122 //. 8A%A88888A YAUAAAAAAAA / rUddha8 |
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERERE putranA madana kodarA jevA mithyAtva-pudgalone cokhkhA karavA mATe ja jANe dhanyA raDatI hatI-ema huM mAnuM chuM. // 123 | juo-71mA zlokano anuvAda. / / 124 / / aSaDakSINa maMtraNA karanArA saMgame, pahelA potAne jaNAvIne paralokanA phaLane ApanAruM kRtya khIrathI zarU karyuM. (jemAM trIjI vyakti na hoya tevI maMtraNA 'aSaDakSINa' kahevAya che.) || 125 // saMgamanA dAnanA prAraMbhamAM A upamAo ApI zakAya. kumArI, kAMteluM sUtara, gajapaTI (dezAMtarIya vastra), brahmA ane bIjano caMdra (A badhI vastuo krame karIne vistAra pAme che, tema A dAna paNa vistAra pAmaze.) | 126 / / zrI zreyAMsakumAra zrI AdinAtha bhagavAnano prapautra ane jAtismaraNa jJAnavALo hato. pelo mUladeva kalArUpa kalpavelaDInuM mULa ane rAjaputra hato. olI guNojajavala caMdanA to zaherI ane rAjaputrI hatI. paraMtu A saMgama gAmaDiyo bALa govALa hato... chatAM dAtA banyo te Azcarya kahevAya. || 127 || 128 // dravyAdi cAra prakAre abhigrahadhArI svayaM bha.zrI mahAvIradeva potAnI ziSyAnI dAna-sAmagrInA kartA banyA e caMdanAnuM zuM Azcarya gaNAya ? | 129 | mUladeve to dAna vakhate ja cokhkhuM cokhkhI potAnI icchA kahI dIdhI. paraMtu bALaka chatAM mahAna, udAra A saMgame hitakArI mauna sevyuM. // 130 || | TERRY GREDER prakrama-1 // rUpaka
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-1 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 dAna pachI mAtAnI pAse saMgame je mauna sevyuM tyAre ja kharekhara "maunuM sarvArthasAdhakam' e lokaprasiddha sUtra satya banyuM ema huM mAnuM chuM. || 131 // saMgamanI te saraLatA ! te utkRSTa bhAvanA ! kaliyugamAM mANasone bhale durlabha hoya, paraMtu dAna ApyA pachI je tenuM mauna hatuM, e paNa Aje duSkara che. || 132 //. tenA AvA mahAdAnamAM paNa devoe je sonaiyA na varasAvyA te to AvatA bhavamAM vadhu ApavA mATe vilaMba karyo hato. || 133 // moharAjAe vicAryuM haze : AnI pAse koI dharmanuM sthAna nathI. nirmaLa kuLa nathI, koIno upadeza nathI. puNyano leza nathI. dhanano ke buddhino khajAno nathI-(A bApaDo zuM karavAno che ?) Ama asAvadhAna rahelA moharAjAthI upekSita thayelA te saMgame karmavivara pAmIne potAnuM kAma karI lIdhuM-ema huM mAnuM chuM. // 134 / 135 // khIrano ApanAro A 'dAnavIra' khavAyelI khIrane to taNakhalA jevI nathI gaNato-Ama atikrodhathI peTamAM rahelI nahi pacelI khIre jANe baLavo karyo. (vikAra pAmI) . || 136 / saMgamane peTano roga thayo : have tene gUDha vizUcikA (peTano roga) thai. te puNyarUpa tijorInI cAvI samI ane guNa (dorA)nA yoganI sUcaka (soya) hatI, paraMtu doSanI sUcaka nahotI. || 137 || mA na hovA chatAM ghaNuM karIne du:khI bALaka 'voya mA !' ema bolI mAne yAda kare che. paraMtu tene to munidhyAnanA prabhAvathI najIkamAM rahelI mA paNa bhulAi gai. // 138 || 828282828282828282828282828282828282 // rU60 ||
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-1 zAlibhadra mahAkAvyam 828282828282828282828282828282828288 vAgelo eka kAMTo paNa moTe bhAge dharmaraMgamAM bhaMga pADe che, paraMtu saMgamane to prANano saMzaya paNa dharmano bhAva toDI zakyo nahIM. || 139 // mRtyu-samaye saMgamanI vicAraNA : dhIromAM agresara, supAtra-dAnanA baLathI nirmaLa saMgama vicAravA lAgyo : avazyabhAvi mRtyuthI tattvajJone bhaya zAno ? || 140 || jenI pAse bhAthuM nathI hotuM te musAphara mArgamAM duHkhI bane che. mArI pAse to supAtradAna dvArA majabUta bhAthuM che. have ciMtA zI ? || 141 //. kAmaLIno kaTako paheranAra huM ! sAce ja koi bhAgyathI mane pAtra-dAnanuM mahApuNya maLyuM ! kharekhara mAre to kapUrathI moTuM purAyuM. || 142 // sarva lokothI bahiSkRta thayelo, pazuno dAsa pazu jevo huM saMgama kyAM ? ane prAjJa puruSomAM pradhAna (devonA rAjA) indra zA te muni - bhagavaMta kyAM ? || 143 || kyAM huM sarva vastuthI khAlI saMgama ? ane kyAM te citta-vitta ane pAtrathI saMpUrNa dharma-sAmagrI ? kharekhara A to ghAsanI jhUMpaDI para vizALa AgAzI AvI pahoMcI. || 144 || mane pArakuM anna khAnAro banAvI mAtAe paramAnna (khIra) banAvyuM, paraMtu meM mArA kAryo karIne tene paramArthAnna (paralokanuM bhAthuM) banAvyuM. / 145 // 8A%A88888A YAUAAAAAAAA // rU ? |
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-1 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 have prazama-amRtanA sarovara, zAMtinA dhAma e munipuMgavanuM mane zaraNuM ho-e ja ucita che. // 146 || sajajanone udAharaNa yogya, ratnanA ArIsA samAna suMdara darzanavALA A nAnA bALakamAM agrasthita muni bhagavaMta jANe pratibiMbita thayA ! // 147 / te ja vakhate lAgela hovA chatAM, uttama rAjaputranI jema dharmarAge, jIvaleNa saMkaTamAM paNa tene choDyo nahi. // 148 // 'AcAra kuLane kahe che.' A vacana jo sAcuM hoya to tenA dAna ane dhIrajanA guNathI nakkI thayuM ke te kSatriya kuLano hato. || 149 || aho ! saMgamanuM adbhuta saubhAgya ! tenI tarata ja paraNelI-navoDhA-priyA sabhAvanA, satInI jema ullAsapUrvaka paralokamAM paNa sAthe cAlI. // 150 // rUpastha-dhyAnathI pAMcamA parameSThI (muni)nuM dhyAna dharIne, samAdhinA amRta-kuMDamAM AkaMTha DUbelo saMgama, dAnazIla vinAnI deva-gatine bAjue mUkI dAna-dhyAnanA anubaMdhathI dAna-pradhAna gati (manuSya-gati)ne pAmyo. // 151 || 152 // manuSyapaNAmAM divya-bhogonI prApti AzcaryakArI che-ema vicArI jANe teNe manuSya gati pasaMda karI. (saMgame manuSyagatino saMgama karyo.) || 153 ||. tevI sa-rasa khIra ApIne-khAine have huM jevuM tevuM anna zI rIte khAi zakIza ? ema vicArIne jANe niSkapaTa saMgame potAnA prANano tyAga karyo. / 154 // 8A%A88888A YAUAAAAAAAA // rU62 |
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERER gAMThamAM garatha (paiso) hoya to kayo DAhyo mANasa kharAba sthAnamAM rahe ? tethI supAtra-dAnanA dhanavALA saMgame kutsita gAma ane zarIrano tyAga karyo. // 155 || dAnanI mahora hAthamAM lai, dharmAdhikArI banelo, sajjanone sevanIya A saMgama have pazuno dAsa zI rIte bane ? || 156 || pAtra-dAnanA abhimAnathI je bhAvimAM rAjA zreNikanuM paNa svAmIpaNuM sahana nahi kare te pazuone svAmI zI rIte banAve ? || 157 || caMdra mahela, draupadInuM AmravRkSa, cakravartInuM carmaratna, mUla nakSatranA doSane haranAruM vasa-A badhI cIjo te ja divase banelI jema lAbhadAyI bane che, tema saMgamanuM sukRta puSkaLa sadbhAvanA prabhAvathI te ja divase sarva siddhi ane samRddhine ApanAruM banyuM. // 158 // 159 | rAgadveSathI rahita saraLatA-guNathI meLavI zakAya tevuM, sadAya akhUTa, avinAzI, jagatanI (14 rAjalokanI) upara raheluM, bIjI vAra na maLe tevuM, cokkasa, eka zAlibhadra (AtmA)ne iSTa, bIjA loko (jaDa)ne bhoga-yogya nahi-evuM zAlibhadranuM dAna ane mokSanuM sukha ame stavIe chIe. // 160 || zrI dharmakumAra paMDite racelA, zrI pradyumna muninI buddhi dvArA zuddha thayelA A zAlibhadra kAvyamAM prathama prakrama pUro thayo. // 161 || || pahelo prakrama saMpUrNa // | T2 REDERER prakrama-1 // 363 |
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-2 prakrama - 2 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 te saMgamanA dAnanA parAkramathI khuza thayelA dharma mahArAjAe je kRpA karI tenI lIlA ame prastuta karIe chIe. // 1 /. jaMbudvIpa-bharatakSetranuM varNana : caMdra jevI goLa bhUmivALuM (caMdra jevA apramatta vartanavALA mahApuruSa) mahApuruSa samAna, maMgaLanuM sthAna 'jaMbudvIpa' nAmanuM zAzvata dvIpa che. || 2 || lAkha yojana vistAravALA je jaMbudvIpanI vacce lAkho dIvAonI jema jhaLahaLato, sadA kAMtimAna sonAno meru parvata che. || 3 || sUryanA rathamAM sAta ghoDA, indranA ghoDAmAM sAta mukha, lagnakuMDalImAM sAta graho, saMgItamAM sAta svaro, rAjayamAM sAta aMgo, hAthImAM sAta avayavo ane zarIramAM sAta dhAtuo che, tema A jaMbudvIpamAM jinezvara devoe sAta kSetro kahyAM che. navAinI vAta che ke A jaMbudvIpa cha varSadhara (parvata)vALo hovA chatAM 'saptavarSa' kahevAya che. | 4 || 5 | te jaMbudvIpanA haimavatAdi 4 yugalika kSetro dhamadharmanI pravRtti vagaranAM che. jayAre bharatAdi traNa kSetro dharmAdharmanI pravRttithI dhamadhamatAM che. jANe sarvasaMpattino vepAra karanAra kamAu dIkarA ! || 6 || 82828282828282828282828282828282888 sR6 4 ||
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-2 zAlibhadra mahAkAvyam BACA SUR 8282828282828282828282828282 te kSetromAM samudrane pele pAra 'bharata' nAmanuM kSetra che. varasamAM cha Rtuo, gItamAM cha rAgo, kArtikeyamAM cha mukha, bhojanamAM cha rasa, rAjyamAM cha guNa, vAdImAM cha tarka hoya che, tema akhaMDa bharatamAM cha khaMDa zobhI rahyA hatA. || 7 || 8 || | uccagotrIya puruSa jevA vaitADhya parvata, jANe nIca puthvI (mAtA) mAM pedA thayelA te cha khaMDone traNa-traNanA vibhAgamAM judI-judI paMktimAM besADyA ! || 9 | traNa lokamAM jema manuSya-loka, traNa vayamAM jema yauvana-vaya, traNa kALamAM jema vartamAnakALa sakala kAryanA sAdhake che, tema dakSiNa vibhAganA khaMDomAM madhya khaMDa pradhAna che. sarva prakAranAM sukha ApavAmAM te samartha che. | 10 || 11 || magadha-rAjagRhanuM varNana : te madhya khaMDamAM motI jevA ujajavaLa dhAnyanA pradezovALA pRthvI-valayothI ati bharacaka magadha nAme deza che. || 12 . je magadha-dezamAM medathI puSTa gAyo, sannArInI jema sukhapUrvaka dohI zakAya tevI khUnakhAra corane AdhIna nahI thatI, vAMjhiyApaNAnA doSathI rahita hatI. gauNArtha : jayAM pativratA strIo puSTa zarIravALI, sUrya ane durjanone AdhIna nahi thanArI ane vAMjhiyApaNAnA doSathI rahita hatI. / 13 // 8A%A88888A YAUAAAAAAAA // rUddha /
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-2 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 je magadha-dezamAM duSkALanA gaDhane toDavA mUDhako (khetInAM sAdhano topagoLAnI jema zobhatAM hatAM ane moTAM haLo yaMtra calAvavAnA iMDAnI jema zobhI rahyAM hatAM. // 14 || jayAM samudranA mitra jevA ghaNAM sarovaro hatAM. jenAM dUdha jevAM pANI ! jANe dharatI-lakSmInAM teja joi lo, // 15 / jayAM vizALa DAMgaravALA ane zAkabhAjInAM khetarothI bharelI, rathanA samUhothI gAjatI, gAyanA dhaNathI pavitra dharatI zobhI rahI hatI. je 16 || jayAM UMDAM mULavALAM, phelAtI UMcI DALavALA chAMyaDAthI yukta phUlothI manohara mahAna phaLanI AbAdIvALA vRkSo sajajanonI jema zobhI rahyA hatA. gauNArtha : jayAM lAMbA kALathI rahenArA, putra-pautrAdi parivAranI zAkhAvALA, kAMtiyukta, vidvAnomAM priya, vivAha-yAtrA-jinamaMdira nirmANAdi mahAphaLavALA sajajano zobhI rahyA hatA. || 17 || kAMTA (khUTa)no samUha, jhagaDo (daMtALI), strI (dhAnya vAvavAnuM sAdhana) durjano (khaLA)no satkAra, jayAM bahAra thato hato, paNa aMdara nahi. jayAM akALe dAna thatuM, paNa sAcA mANasonuM akALa mota thatuM nahi. (arthAt nirdoSane phAMsI apAtI nahi) avasare megha-vRSTi thatI, paNa vivekIonI avasare paNa kopa-vRSTi thatI nahi. // 18 || 19 || magadha dezamAM rAjaguha nagara kharekhara mahArAjAdhirAjanI jema zobhI rahyuM hatuM. sonAnAM pagathiyAM siMhAsana banyAM. mahelo ane havelIo para rahelA sonAnA kaLazonI jayoti mugaTa banI. UchaLatA ketakI phUlanAM parAga 8A%A88888A YAUAAAAAAAA
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-2 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 ane dhUpanA dhumADA gaMgA-jamanA jevA kALA-dhoLA chatra banyA. pharakatA dhajAnA cheDA cAmara banyA. have te mahArAjA kema nahi ? | 20 || 21 || 22 // mahArAjAzrI zreNika-mahArANI zrI celaNA : je rAjagRhanagaramAM bahAra bagIcA ane aMdara strIo zobhatI hatI. bagIcA..... .............. strIo netara vRkSanI pradhAnatAvALA ...................... AMkhone maMgaLarUpa rAyaNa jayAM prApta thaI zake tevA ................. priya-AlApavALI nAraMgIvALA ..... ................. sadA vilAsavALI pAMdaDAM ane velaDIthI zobhAyamAna ............... patra-racanAthI zobhatI haraDe-keLathI manohara . .. sukhakArI raMbhA apsarA jevI manohara vADa sahita .............. ................................................. ghuMghaTavALI pATala (kAMkaca) vRkSavALA ........................ lAla hoThavALI pavitra vastuthI bhoga yogya ..................... puNyathI bhoga-yogya karAyelA suMdara jharaNAvALA ...................... sArA kuLamAM pedA thayelI haMsonA vilAsavALA ... ... haMsa jevI gativALI 82828282828282828282828282828282828 ....... | sR67 ||
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-2 zAlibhadra mahAkAvyam 828282828282828282828282828282828288 je rAjagRhamAM zrImaMtonI havelIo sajjanonA jIvana jevI zobhatI hatI. havelI .. .... sajjanonuM jIvana vAstudharma-yukta ........ ....dharma yukta vizALa ........ ............................ udAra cokhkhI .......................................... nirmaLa koTidhvajavALI ........ ................ parama koTine prApta kIrti patAkAvALuM kIrtine caDavA mATe jenI guNazreNI nisaraNI banI che, jeNe aDhAreya sabhAzreNione prasanna karI che, te zreNika rAjA te nagaranuM pAlana karato hato. || 23 / 24 / 25 / 26 || te zreNika rAjAnA bAhu para medha jevI talavAra laTakatI hatI. talavAra. .................. megha bAhu para ............ ........... parvata para UMcI ................. ............... unnata myAnasahita .... .....puSkarAvarta tIkSNa dhAravALI, ............... jaladhArAvALo zatru haMsone jaMgalamAM mokalatI .................. rAjahaMsone mAnasarovara mokalato. / 27 // 82828282828282828282828282828282828 // rU68 |
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-2 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 potAnA sAmarthyathI (sainyathI) moharAjAnA anaMtAnubaMdhI Adi saptakane rAjayanA saptAMganI jema haNIne sAce ja je zreNika zrIvIraprabhunI caraNasevA (zuravIro dvArA caraNa-sevA) pAmyo. || 28 || teNe (zreNike) tanmaya banI te rIte zrIvIra prabhunuM dhyAna dharyuM, jethI bhAvimAM te vIra prabhu jevo ja thaze, jema iyaLa bhamarInA dhyAnathI bhamarI bane che. || 29 || suvarNasiddhinA rasa samAna samyagdarzanathI bhAvita thayeluM tenuM loDhA jevuM rAjaya paNa sonA jevuM banI gayuM. // 3 /. - te zreNikane indrANI jevA lakSaNavALI sAmudrika lakSaNa-yukta calaNI nAmanI priyA hatI. jenI AMkha pAse | mRgalI paNa cIpaDA bharelI AMkhavALI lAgatI hatI. / 31 || zreNika rAjAnI zaMkAnA kAdavamAM paDelI, zIlathI caMdrakAnta maNi jevI je cellaNAnI, caMdra zA zrIvIraprabhunAM kiraNo dvArA parama jyoti pragaTI. (caMdrakiraNanA saMsargathI caMdrakAnta maNinuM teja vadhatuM ja hoya che.) || 30 || te zreNika rAjAno putra abhayakumAra maMtrIsthAne zobhato hato. te autpAtikI Adi cAra buddhine rahevA mATe ghara, puNyanA hAthIne rahevA mATe hastizALA, kIrtikanyAne paraNavA mATe corI, lakSmIno coro ane puNyazALIone mukhyamaNipaNA vaDe cintAmaNi samAna hato. // 33 // 34 || rAjaya ane dharmamAM agresara nirbhaya ane sabhya zrIabhayakumAra zobhI rahyo hato. rAjyamAM .................................................. ............... dharmamAM sAma-dAnAdi 4 upAya ......... ........... dAnAdi 4 dharma vigrahAdi 6 guNo .............................. sAmAyikAdi 6 Avazyako 8282828282828282828282828282828888 / rU61 ||
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-2 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 svAmI Adi 7 aMgo .......................... jinamaMdirAdi 7 kSetro vijayechUAdi 12 rAjA ........................ prANAtipAta viramaNAdi 12 vrato kamaraMbha-upAya Adi pAMca maMtraNA .............. paMca parameSThI namaskAra mitrane jANatA. .... paMca parameSThI namaskAra maMtrane jANato. || 35 // 36 // gobhadra zeTha, bhadrA zeThANI : tyAM dharmanI dhurA dhAraNa karavAmAM bhadra vRSabha samA, zreSTha dAnathI (sa-rasa madajharavAthI) bhadra hAthI samA, traNeyakALamAM bhadrarUpa gobhadra nAme zeTha hatA. teo kIrtimAM kailAsaparvata jevA, ratnomAM rohaNAcala jevA, Azrita dIna-garIba Adine (bAvaLa Adi lAkaDAne) samRddha karavAmAM sugaMdhI banAvavAmAM) malayAcala samA hatA. / 37 || 38 che. | gaganacuMbI meru parvata to sUrya ane caMdrane bhrAnti ApI rahyo hato (bhamADI rahyo hato), jayAre abhrAnta ane nipuNa A gobhadra zeTha sonuM ApIne mitra ane sonIonI bhrAnti chedI nAkhato hato. / 39 // karoDo ratno hovA chatAM paNa zAhukAromAM ziromaNi te gobhadra zeThane ratnatrayI e ja parama nakalaMka bhUSaNa hatuM. || 40 || te zeThanA mana-vacana-kAyAmAM dharmano nivAsa hato. artha (dhana)no vacana ane kAyAmAM, kAmano kAyAmAM kyAreka ja nivAsa hato. / 41 || AkAzagaMgAnI jema nirmaLa, pRthvI-gaMgAnI jema doSone haranArI, pAtALagaMgAnI jema saMtAparahita nirmaLa aMtaHkaraNavALI, caMdrane joi masta rahetI cakorInI jema sadA AnaMdamaya AMkhovALI, sarvaRtuonA bagIcAnI 82828282828282828282828282828282888 / rUkuo ||
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-2 zAlibhadra mahAkAvyam AURORA 8282828282828282828282828282 koyala jevI sadA priya bolanArI, dharmamAM jema citta-zuddhi, dhanamAM jema nIti, kAmamAM jema maryAdA tema te zeThane bhadrA nAmanI patnI hatI. // 42 // 43 || 44 || anArya-pApI lokonI jANe kAryAni karatI, gussAnuM jANe mota nIpajAvatI sarva madone garIba banAvatI, duSTabuddhivALAonI buddhinuM haraNa karatI sarva doSono nAza karatI, patino vijaya karatI, cosaTha kaLAthI yukta gobhadra zeThanI patnI bhadrA bhadra (maMgaLa) mATe hatI. jayotiSaprasiddha pelI bhadrA (viSTi) bhale abhadra (amaMgaLa) mATe hoya. || 45 // 46 // narmadAnA khoLe krIDA karavAmAM capaLa, bhadrajAtIya hAthI-hAthaNInI jema temano (gobhadra-bhadrAno) keTaloka kALa pasAra thayo. // 47 || saMgamanA jIvanuM avataraNa : have prakRSTa puNyanI bhUmirUpa saMgamano suMdara jIva apramatta bhadra hAthInI jema bhadrAnI kukSie avataryo. 48 || UMcA DAMgaranA choDanI vRddhithI namelA agrabhAgavALuM, khetaranI rakhevALI karatI strIonA gItothI gAjatuM, popaTarAjanI hAramALAthI zobhatuM, pUrva bhavanA snehathI jANe zAligrAmathI AveluM, ekadama pAkeluM hovAthI pILuM DAMgaranuM khetara (zAlikSetra) savAre sapanAmAM bhadrAe joyuM. // 49 / 50 || pahelAM kacarAnA DhagalA jevA tuccha govALa-kuLamAM prakarSa prApta karIne DAMgaranA ropA jevo saMgamano jIva khetara samA gobhadranA zreSTha kuLamAM ropAyo. (anya sthAne vavAyelA DAMgaranA ropAne pachI khetaramAM vavAya che.) || 51 // ARRARAUAYA8A82828282828282888 / rUM ? |
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-2 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 te DAhI strIe patinI pAse tarata ja AvIne kAnanA mULamAM te svapna ati vistArIne kahyuM. | para che. jaLavALI bhUmimAM rahelA DAMgaranA khetara jevo adbhuta saurabhavALo, rANIo (khetaranI rakhevALI strIo) dvArA guNonuM kIrtana karAyelo, popaTa jevA sarakhI uMmaranA yuvAnone priya, pariNAmamAM madhuratA, mukhyatA ane zreSThatAnA sthAnarUpa putrane tuM pAmIza-e pramANe kahIne gobhadra zeThe teNIne abhinaMdana ApyAM. || pa3 / 54 //. pRthvI jema tailakaMda nAmanA mahAna ratnane tathA pAtALanA amRta-kuMDane dhAre tema te bhadrA pUjanIya garbha dhAraNa karavA lAgI. || papa || bhadrAne dAnano dohalo : jema aMdara rahelA tailakaMda ratnathI pRthvI, sapATI para cIkaNI thAya, tema dAnabuddhivALA garbhastha e bALakathI bhadrA dAnanA dohalAvALI thai. // pada // aho ! sukhanA samayamAM paNa devo pUrvasnehane choDI de che. paraMtu teNe to garbhanA du:khamAM paNa dosta zrIdAnane yAda karyo. || pa7 || aho ! garbha-duHkhanI Aga lAgavA chatAM caitanya-mUSA (kulaDI)mAM rahelo teno dAna-AdararUpI pAro UDyo nahi. juo to kharA ! || 58 || vAsanAnI aMtima sImA dhAtu che. pUrva-bhavanA zarIranA dhAtuo to tenA naSTa thai cUkyA ane A bhavanA navA dhAtuo haju pUrA thayA nathI. chatAM tene dAnanI vAsanA (bhAvanA) thaI. Azcarya che ne ? || 59 // 828282828282828282828282828282828482 / phe2 |
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-2 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 eka vakhate premALa zeThe te jANI laIne tarata ja dohalo pUrNa karyo. zrImaMtone to icchA thAya te ja mahotsava ! (ane garIbone icchA thAya te ja duHkha ! zrImaMtonI icchA tarata ja prAyaH phaLe jayAre garIba mATe muzkela !) || 6 | sarvavyApI dayA-dAna dvArA ane guNathI uttama pAtradAna dvArA potAnA pati gobhadrane harSa ApanArI (pRthvIgAya-baLadane AnaMda-maMgaLa ApanArI) varSA RtunI jema bhadrA varasI paDI. / 61 ||. zAlibhadrano janma : have nava mAsa ane kaMika nyUna nava divaso pUrA thatAM graho ucca-dazAmAM hatA tyAre pUrva dizA jevI bhadrAe tapelA sonAnI kAMtivALA, kalyANa-kamaLano ullAsa karanArA, pUjanIya, sUrya jevA putrane janma Apyo. // 62 // 63 // divALIno mahotsava to putra-janmotsavano 16mo bhAga paNa nathI. putrajanma to sadA maMgaLarUpa ane sadA prakAza ApanAra che. jayAre divALI to varSamAM eka ja vAra hoya)-ema vicArI aDhaLaka saMpattivALA saubhAgyamaMDita zeThe janmotsava nimitte nirdoSa suMdara saMgIta vagaDAvyAM. kedIone jelamAMthI chUTakAro apAvyo. sarva lokone sanmAna apAvyuM. uMcI-uMcI dhajAo pharakAvI, zrI zreNikarAjAnA AdezathI samartha prabhAvavALA te janmotsavanA samArohathI zeThe, alakAnagarIne paNa goTha (gokuLa) jevuM nAnuM banAvatuM AkhuM rAjagRha nagara evuM zaNagAryuM ke jANe sAkSAt rAjamahela ja joi lo ! || 64 || 65 / 66 / 67 // have te gobhadra zeThe surya-caMdranA darzana karAvIne chaTTe divase rAtrijAgaraNa karIne saubhAgyakArI nAmasthApana karyuM. sarva svajanonI sAkSIe mAtAnA svapnanA anusAra potAnA putranuM 'zAlibhadra' evuM nAma pADyuM. // 68 // 69 . 8A%A88888A YAUAAAAAAAA / rU7 |
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-2 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 sajajanano jema sneha vadhe, vinItanA jema guNo vadhe, bhaNanArano jema zAstrabodha vadhe, bhAgyazALInI jema lakSmI vadhe, tema zAlibhadra krame karI vadhavA lAgyo. || 70 || pAMca samitio jema saMyamanuM, pAMca saMdhizuddhi (nATya-vijJAna) jema nATakanuM, vAyu Adi pAMca tattvonI pravRtti jema prANanuM, pAMca indriyo jema kAmanuM, pAMca karaNasthiti jema rAjayanuM rakSaNa ane pAlana kare tathA sarvaprayojana sAdhaka banAve tema sarva parIkSAomAMthI pasAra thavAthI zuddha thayelI, kaLAonI jANakAra pAMca dhAvamAtAo te zAlibhadranuM lAlana-pAlana karavA lAgI. || 71 || 72 || sarakavuM, cAlavuM, jamavuM, annanA koLiyA levA, bolavuM, kapaDAM paheravAM, varSagAMTha UjavavI-Ama bIjAMbIjAM paNa laukika kAryo pitAe karAvyAM. kharekhara lakSmI Ama ja saphaLa thatI hoya che jayAre bALaka sarakavAnI, cAlavAnI ke jamavAnI zarUAta kare che te divase ujavaNI karavI evo pUrvakALamAM zrImaMtone tyAM zirasto hato.) // 73 || 74 || zizu zAlibhadranuM varNana : AMbA jevo rasapUrNa zAlibhadra zobhavA lAgyo. zAlibhadra... .......... AMbAnuM jhADa sonAnA kaMkaNavALo .............................. pANIthI atyaMta bharelA kyArAvALuM lAla hAtha-paga ane hoThavALo ............... .. lAla thaDa, DALa ane pAMdaDAvALuM suMdara dAMtavALo ................................. suMdara paMkhIvALuM. || 75 // 8282828282828282828282828282828888 / rU74 ||
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERERE madaniyA (hAthInuM baccuM)ne jema bAjumAM rahelA, sUMDhanA agra bhAgane phelAvatA, parvatanA hAthIo ane hAthaNIo ramADe, tema bALa zAlibhadrane gotrIya puruSo tathA strIo ramADavA lAgyAM. // 76 || te zAlibhadranA suvarNa-kamaLa samAna pagamAM sonAnA ghUgharA vAraMvAra raNajhaNavA lAgyA. jANe paganI rajathI pILA thayelA bhamarA gUMjavA lAgyA ! || 77 || A bALa zAlibhadranA kaMThamAM laTakato hAra Amatema jhUlato hato. jANe bacapaNano ramavAno hIMcako jhUlato hato ! || 78 || kAkapakSa dharanAro hovA chatAM paNa te bALaka haMsa jevo hato. zI rIte ? kAkapakSa eTale kAgaDAnI pAMkha nahi, paNa bALakanI coTalI. tene dhAraNa karanAro, lAkha vagerenA raMgathI, lAla eraMDA jevA lAla pagavALo (lAla cAMca ane pagavALo haMsa) suMdara cAlavALo ane madhura vacanavALo te haMsa jevo kema nahi ? || 79 || keTalAka bALako viSThAmAM ramatA bhUMDa jevA, keTalAka caMcaLatAmAM vAMdarA jevA, keTalAka mAyA karavAmAM ziyALa jevA, keTalAka jaMgalI prANI jevA tophInI hoya che. paraMtu A bALa zAlibhadra to pavitratA ane premathI nItimAna ghoDA jevo, aMganI saMlInatAmAM kAcabA jevo, siMha jevo ojasvI ane muni jevo prazAMta hato. II 80|| 81 || mA-bApanA puNyanA paripAka samo A bALaka saubhAgyanA AMbA para maMjarI jevo hato. sukharUpI bIjamAM mA jevo hato. jIvananuM paNa jIvana hato. vepArI jema vyAjanA lAbha mATe sarva sAkSIe, jenAthI vyAjano lAbha thato hoya tevA sajjana zeThane potAnA priya paisA Ape, tema gobhadra zeThe bIjI-bIjI kaLAonI prApti mATe sarva-svajanonI sAkSIe, pavitra upAdhyAya (zikSaka)ne priya bALaka zAlibhadra bhaNavA mATe soMpyo. II 82 || 83 || GRERERER prakrama-2 || 376 ||
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-2 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 jema vAdaLa nIce namIne kSIra-samudramAMthI pRthvI para upakAra karavA mATe cUpacApa madhura-pANI pIe, tema zAlibhadra namra banI kalAcArya pAsethI nizcala upakAra mATe maunapUrvaka kalArUpI amRta pIvA lAgyo (bhaNavA lAgyo). // 84 / zabda-siddhine ApanArA, sArI vibhaktinA saMbaMdhathI yukta karyA vagere che kAraNo vaDe, guNa ane vRddhi karanArA kutya pratyayo vaDe te bALa zAlibhadra vaiyAkaraNI (vyAkaraNazAstra-vettA) thayo. gauNArtha : zabdAtmaka upadezathI mokSane ApanArA ane sAdhuonI viziSTa bhakti tathA samAgamane karAvanArA jainAcAryo dvArA tema ja guNonI vRddhi karanArA kAryo vaDe te zAlibhadra jaina lakSaNothI yukta thayo. || 85 // te zAlibhadra vivekapUrvakanA kAvyazAstrokta zleSAlaMkAra vagere alaMkAro vaDe, vidvAnoe pragaTa karelA zRMgAra vagere raso vaDe, vaidarbhI-gauDI-pAMcAlI-mAgadhI-A rItiyukta TIkAo vaDe sAhityathI suzobhita hato. gauNArtha : vivekapUrvakanA AbhuSaNo vaDe, sabhya puruSoe pragaTa karelA sneha vaDe, sArA svabhAvanA AcaraNa vaDe te sajajanonI saMgatithI zobhavA lAgyo. || 86 / te zAlibhadrane khuza thayelI 72 manohara kaLAoe tarata ja gherI lIdho, kAraNa ke-kalAnA samUhamAM cakravartI samo dharma tyAM rahelo hato. || 87 // yuvAna zAlibhadranuM varNana : - have manohara mANasomAM zobhatA zrIzAlibhadranA mahArAjA jevA rUpanI sevA karavA mATe zreSTha zobhAthI pavitra yauvana-vaya AvI pahoMcI. || 88 / 8282828282828282828282828282828888 / rU76 |
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERER zAlibhadranA camakatA rUpathI huM to sAva tuccha rUpavALo chuM. to have mAre tenA jevuM rUpa meLavavA zuM karavuM ? (Amane Ama jIvavuM to muzkela che)-ema vicArI zAlibhadra jevuM rUpa meLavavA sonuM jANe agni-tIrthamAM jhaMpalAve che ! || 89 || zAlibhadranA zarIranI camakatI kAMtino Dara lAgavAthI AzaMkAmAM DUbelo pelo rAjacaMpo kaMika saMkocAine rahe che ane rAjAnI nizrA choDato nathI. ('rAjacaMpaka' A zabdamAM je 'rAja' zabda che te ja rAjA samajavo.) | 90 // tenI jhaLakatI zarIranI kAMtithI jANe zikSA pAmelA pelA sonerI keLA atialpa rasavALA thai gayA ane tethI ja jANe eka ja vAra phaLe che. | 91 || tenA aMganA camakATathI atyaMta bhayabhIta banelo pelo sonerI kevaDo ! potAnuM rakSaNa karavA jANe kAMTAonI vADa karI rahyo che ! || 92 | zAlibhadranA paga sAthe vAda (spardhA) karavAthI (hArI gayelA) kamaLane brahmAe kAdavamAM nAkhyuM ane vijetA banelA zAlibhadranA pagane nakhanA bahAne jANe mANekathI pUjyA. || 93 || zAlibhadranA baMne paga nirbhaya che, kAraNa ke tenAM nakha-ratno khullAM che. peluM Darapoka kamaLa pANInA killAmAM jai bharAyuM ane potAno bIjakoza paNa gupta rAkhyo. // 94 // mane zaMkA thAya che ke caMdranA haraNanI jAMgha A zAlibhadre to nahi lIdhI hoya ne ? kAraNa ke caMdranuM dIna thayeluM haraNa pAMgaLAnI jema beThuM ja rahe che ! | 95 // FRERERY REREREDER prakrama-2 // 377 //
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-2 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 tenA kAMtirUpa sarovaramAM hAra haMsa banI gayA. UMDI dakSiNAvarta nAbhi hAthaNI banIne zobhI rahI ! || -6 || tenA hRdayanI vizALatA kayA kaLAvAna mANaso jANI zake ? je hRdaya lakSmI ane sarasvatInA milananuM tIrtha banI gayuM che ! // 97 || DhIMcaNa sudhI pahoMcatA ke kaNa sahita tenA be hAtha ! jANe hRdaya-sarovaramAM rahelA dAnarUpI hAthInA kaMkaNa sahita be dAMta joi lo ! || 98 | nA... nA... kaMjUsa samudranA nahi, paNa udAra kalpavRkSanA paravALAomAMthI ja tenA hAthanuM nirmANa thayuM che. mATe ja to te hAtha lAla che ane dAnavIra che ! | 99 // siha samI AkRtivALA te zAlibhadrano traNa rekhAyukta kaMTha...! tyAM (kaMThamAM) traNeya vidyAonI sthApanA thayelI che-ema jAhera kare che. || 100 | brahmAe soLa ratnonA khUba ja kALajIpUrvaka be TukaDA karIne zuM te zAlibhadranA batrIza dAMta banAvyA haze ? | juone ! te kevA UjaLA ane eka sarakhA che. || 101 ||. oha ! tenA gAla to juo ! brahmAe kevA goLa ane vacce UMcA banAvyA che ? jANe yauvana ane kAmane besavA mATe sonAnAM Asana ! | 102 || upamAnA karoDo padArthomAM tenuM moM ucca koTine pAmyuM. mATe ja tenA nAka rUpI daMDa para bhavAMonI pharakatI be vijayapatAkAo zobhI rahI che. || 103 //. 8A%A88888A YAUAAAAAAAA / rU78 |
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-2 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 svayaMbhU zobhAthI yukta tenI AMkho sAthe bicAruM kumuda kaI rIte spardhA karI zake ? te (kumuda) jaMgalamAM rahetuM hovAthI vanavAsI che. divase khIlatuM-khAtuM na hovAthI tapasvI che ane vaLI enA saMkoca ane vinAza caMdrane AdhIna che ! / 104 || tejathI jhaLahaLatuM tenuM kapALa juo to spaSTa ema ja lAge jANe AThamano caMdra Ugyo ! AThamano caMdra | ardhI rAta sudhI prakAza Ape che. A kapALanI kAMti paNa zarIranA ardhAbhAgarUpa mukhane prakAzita kare che. (mukha zarIrano adha bhAga kahevAya che.) || 105 // caMpAnA phUlavALo, kAjaLa jevo kALo teno aMboDo zobhI rahyo hato. jANe kAmadevano suvarNAkSare lakhAyelo vijaya-prazastino paTTo zobhI rahyo hato ! || 106 /. anya manuSyonuM varNana karAtuM rUpa nimnastaranI upamAone yogya bane jayAre devathI paNa uttama AkRtivALA zAlibhadranuM varNana karAtuM rUpa devothI paNa uccastaranI upamAne yogya be che. / 107 // jema dharmane sAMbhaLavAthI, jovAthI, cittamAM sthApita karavAthI ke kahevAthI mANasa kRtArtha thai jAya che, tema zAlibhadrane jotAM, cittamAM sthApita karatAM ke kahetAM mANaso kRtArtha thatA hatA. // 108 || AMkho ja jemanA mATe kAna che, tevI pAtALa kanyAonI zAlibhadranA rUpanAM darzanathI vaMcita AMkho tenI kIrti sAMbhaLI sukhapUrvaka harSa pAmI. / 109 || 8A%A88888A YAUAAAAAAAA / rU76 |
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-2 zrI zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 tenuM rUpa tenA rUpa jevuM ja ! tenAM vacana tenAM vacana jevAM ja ! tenuM bhAgya tenA bhAgya jevuM ja ! ane tenA guNo tenA guNo jevA ja hatA ! (jagatamAM koi tevI vastu ja nathI, jenI sAthe upamA ApI zakAya.) // 110 / sAmudrika lakSaNarUpa vRkSanuM uttama-phaLa cakravartInA bhoge che. bhAvimAM jene devatAI bhogo maLavAnA che, tenAM phaLonuM zI rIte varNana karAya ? (arthAtu cakrI bhogathI paNa vadhAre divya bhogo tene maLavAnA che.) // 111 //. dharma-artha-kAmarUpa trivargamAM dharma mukhya che. dAnAdi cAra dharmamAM dAna mukhya che. jJAna-abhaya-annadAna-A traNa dAnamAM paNa aza-dAna mukhya che. ane annamAM paNa khIra sukomaLa che. zAlibhadranA zarIre traNa kAraNomAMthI khIrarUpa upAdAna kAraNa grahaNa karyuM. tethI kumAra sukomaLa padArthomAM atizaya zobhAthI dIpavA lAgyo. || 112 // 113 || zAlibhadranA lagna : caitra mahinAnI maitrIthI pavitra baneluM kuberanuM caitraratha nAmanuM vana zobhe tema yauvanathI saphaLa thayeluM putranuM rUpa joi nirmaLa-yazanA icchuka gobhadra zeTha cAre bAju paraspara rUpa-guNa-prakRtimAM samAna batrIza-kanyAonI tapAsa karavA lAgyA, jema maMgaLa bloka banAvavAno icchuka kavi paraspara samAna batrIza akSaro zodhe. || 114 || 115 || ane te avasare tyAMnA rahevAsI zeThiyA, kamaLa jevA mukhavALI, kamaLa jevA zvAsavALI, kamaLa jevA hAthapagavALI, kamaLa jevI nAbhivALI, kamaLa jevI AMkhovALI, kula-zIla-guNathI sarakhI batrIza padminI kanyAo kumAra mATe lAvyA. || 116 / 117 |. ARRARAUAYA8A82828282828282888 // rU80 ||
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-2 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 rUpanI atizaya zobhAthI jhaLahaLatI te kanyAo evI lAgatI hatI jANe 16 vidyAdevIoe mULa ane uttaravaikriyarUpa dhAraNa karyA ! jANe devAMganAonA karoDo aSTakomAMthI cAra aSTaka dharatI para AvI caDyAM ! jANe vyaMtaranI sarva-lakSmI bhegI thai ! jANe caMdranI 16 kaLAonA be TukaDA karyA. / 118 // 119 || tyAra pachI utsAhI svajano sAthe zrIyuta gobhadra zeThe AkAza-maMDaLa jeTalA vistAravALA suMdara maMDapane IS banAvIne, phalono samUha nAkhavAthI vasaMta jevo (vivAha mahotsava), kesaranA gucchAnAM darzanathI kAzmIra dezanA | vismayavALo, devatAi vastro ane AbhUSaNothI devanagara jevo, nAgara-velanAM pAna ane sopArInA DhagalAthI koMkaNa deza jevo, nRtya sAthe zarU thayelA saMgItathI gAMdharvanagara jevo, maMgaLamaya 'Ullu' evA strIo dvArA gavAtAM gItothI gAjatA-kAmadevanA jayanAda sarakho, vizALa bhojanamAM ghInI dhAra, pakavAza, zAka, phaLo ane dUdhanA relAthI jagatanI satata cAlatI dAnazALA jevo, (vivAha mahotsava hato.) jayAM svajanono satkAra thai rahyo che, jayAM yAcakarUpa cAtaka khuza thayelA che, jayAM vAjiMtrono ekadhAro nAda gUMjI rahyo che, je jinapUjA vaDe adhiSThita thayela che, jayAM hoziyAra strIo vidhinI paraMparA sAcavI rahI che, je lakSmInA pravAhane nIkaLavAno mArga che evo, indrANI jevI bhadrAne romAMca karanAro, indra jema tenA putra jayaMtano, tema gobhadra zeThe moTA mahotsava sAthe zAlibhadrano vivAha karAvyo. / 120 / 121 / 122 / 123 || 124 || 125 / 126 // 127 || - niraMtara jharatA viziSTa vacanovALI (niraMtara skurAyamAna vyAkhyAvALI) kAma-bhAvane batAvanArI (viSama padomAM artha batAvanArI) kAmazAstranI prAcIna TIkA sarakhI, suMdara aMgavALI putravadhUo joine sabhya lokomAM 8A%A88888A YAUAAAAAAAA / rU86i
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERER yazanI saurabhavALA zreSThI zrIgobhadre AMkhane mATe utsavarUpa te putravadhUone caMdranA tejane paNa jhAMkhA pADanArA prakrama-2 alaMkAro ApyA. | 128 || 129 || UchaLatA garvavALA mahArAjAdhirAja zrI kAmadevanA digvijayamAM te zAlibhadranI patnIo chAvaNI nAkhIne rahelI senA jevI zobhatI hatI. zAlibhadranI patnIo. senA cakravyUha gaDavyUha vagere lakSaNovALI guNADhya hastizALA sahita zarIramAM cakra akuMzAdi sAmudrika lakSaNavALI guNI ane catura zAlibhadrathI sahita mahAna ADaMbararUpa zaNagAravALI. parimita zarIra-pramANathI manohara. hAthI jevI suMdara cAlavALI gAMdharvakaLA (saMgItakaLA)thI madhura avAjavALI .... ghoDAnI kaLAthI manohara yuddha rathonA samUhavALI seMkaDo zarIranA guNonA samUhavALI pota-potAnA pagalAthI ati manohara zobhAvALI pAyadaLa mANasothI atimanohara zobhAvALI. || 130 || 131 || 132 || | SE ati ADaMbara ja jenI zobhA che ghAsanI jhUMpaDIothI zobhatI hAthIonI Ava-jAthI vistAravALI 5382 |
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-2 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 anAsakta zAlibhadra : sonA jevA rUpavALI nadI samI te strIonA aMtaHkaraNamAM pratibiMbita thayelo, snehanA jala-taraMgo vaDe navaDAvAyelo hovA chatAM amRtabharyA zarIravALo zAlibhadra Asakti na pAmyo. // 133 che. gajarAja jevI cAlanI lIlAthI nRtya-bhUmi para maLatI, prItithI tRma te priyatamAonI sAthe zAlibhadrA strIomAM kuMjarapaNAne pAmyo. 134 || potAnA uttama mahelamAM kulazreSTha te zAlibhadra, sukha mATe oNkAranA nAda jevA tabalAMonA joradAra dhom... dho...... evA nAdo vaDe, manane ApavAmAM vaheMcavAmAM) sUthI sarakhA zreSTha vINAnA jhaMkAra vaDe, jANe svargathI ANelA, AnaMdanA mukha sarakhA saMgIta ane nRtya vaDe, mahArAjAzrI kAmadevanA sainyasamA nATako vaDe, moharAjAnI maMtraNAmAM mitra sarakhA pAMceya indriyonA sukho vaDe te zAlibhadra kALa pasAra karI rahyo hato, / 135 / 136 // 137 || Adi ane aMtanA grahaNamAM madhyanuM grahaNa paNa hoya ja che-A nyAye teNe devanI jema trivarga (dharma-arthakAma)mAM mAtra Adi (dharma) ane aMta (kAma) ja lIdhAM. (devo jema paisAnI jarUra na hovAthI vepAra vagere nathI karatA... tema te paNa karato na hato.) || 138 || ratnathI banelAM jenA kaMkaNomAM dehanI kAMtinuM pANI paDI rahyuM che, je sonA jevA camakatA khabhAvALo, mANeka jevA lAla suMdara pagavALo, marakata ratnonI dedIpyamAna patra racanAvALo, motI ane phUlono samUha dhAranAro, 8A%A88888A YAUAAAAAAAA / rU8 |
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-2 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282 nirmANa pAmelA dAnanA phaLavALo, puNyazALIonI najare caDanAro ane sArI rIte zaNagArAyelA zarIravALo che, te zAlibhadra kharekhara kalpavRkSa jevo zobhato hato. goNArtha : ratnathI banelA jenA kyArAmAM camakatuM pANI paDI rahyuM che, je sonA jevI UjaLI DALavALo, mANeka jevAM lAla phUla ane kaMpaLavALo, marakata jevAM lIlA pAnavALo, motI jevA sapheda phUlavALo, utpanna thayelA phaLavALo ane puNyazALIonI AMkhe caDanAro che, te kalpavRkSa zobhato hato. || 139 || indranIlanAM zyAma kiraNothI jayAM anya kiraNono praveza alakSya che, zyAmavarNA agarUnA dhumADAthI-aMboDAnI kALI kAMtithI thayelA aMdhakArathI bharelA ane priyatamAonA mukha-caMdra dvArA, temanA ratnamaya alaMkAronA prakAzathI jhaLahaLatA potAnA mahelamAM sadA udaya pAmatA divasanI zobhAvALo zAlibhadra sUryanA udaya ke astane jANato nahato. (tenA mahelamAM aMdhakAra ke prakAza sUryanA udaya ke asta sAthe saMbaMdhita nahotA, paNa aMdara ja aMdhakAraprakAza thatA hatA. indranIla, agaranA dhUpa ane aMboDAnI kALI kAMtithI aMdhAruM ane priyatamAnA mukha-caMdra tathA ratnamaya ghareNAMthI prakAza maLato hato.) || 140 // | | bIjo prakrama saMpUrNa || 828282828282828282828282828282828482 {84 ||
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-3 prakrama - 3 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 have pUrNimAnA sAMnidhyathI jema sAgaramAM bharatInI vRddhi thAya tema devonA sAMnidhyathI zrIzAlibhadranA saubhAgya ane bhAgyanA kSIra-samudranI samRddhinA samayanI thatI vRddhino vilAsa juo. / 1 / gobhadranI saMyama mATe vicAraNA : putranA mukha-kamaLanAM darzana para gobhadra zeThe vicAryuM : yati-dharmanA mArgamAM musAphara samA mane A zubha zakuna bano ! (mArgamAM kamaLanuM darzana jema zakuna bane tema cAritranA mArgamAM mane, putranuM mukha-kamaLa zubha-zakuna ho !) // 2 // kAraNa ke moTe bhAge keTalAka putro jugAranI jema paisA khoI nAkhanArA hoya che. to keTalAka bhAre karajanI jema ciMtAsaMtApanA kAraNa hoya che. || 3 ||. agaNita puNyanI jema saMpatti ane AnaMdane ApanArA dharmanA aMzo pUrNa karanAra satayuga jevA koi betraNa ja putro hoya che. || 4 || A mAro putra to lakSmInI vRddhimAM kALI citrAvela che. ciMtA zalyane dUra karavAmAM vizalyA satI jevo ane dharmarUpa kalpavRkSa mATe naMdanavana che. || 5 // 82828282828282828282828282828282888 / rU II
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-3 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 tethI catura, raghavATa-rahita, dhIra, satIno putra ane bhadrAno putra-ema be rIte bhAdramAtura, AnaMdavAhI A zAlibhadra putra para kuTuMbano bhAra mUkIne have huM dIkSA lauM ! || 6 || suMdara zarIravALo diggaja jevo prakhyAta putra hovA chatAM je gharanI sattA choDato nathI te kharekhara pazupati (govALa) che. gauNArtha : izAna dizAmAM supratIka nAmano prakhyAta diggaja hovA chatAM je izAna dizA choDato nathI, te kharekhara pazupati (zaMkara) che. || 7 // A jagatamAM te ja jJAnI che, je vIramaya che. te ja camakadAra zeTha che, je prabhuzrIvIrane seve che ane name che. || 8 || A pramANe vicAra karatA vicakSaNa, puNyazALI gobhadrane, dharmanI velaDI mATe pANInA AgamanarUpa prabhuzrI vIranuM Agamana jANIne, udyAnapAlake tarata ja jaNAvyuM. kharekhara mahAnubhAvone iSTa prAptimAM mAtra icchA ja vilaMbarUpa bane che. || 9 || 10 || have snAna-vilepana karI pavitra-vastra-ghareNAM paherI sArabhUta parivAra sAthe gobhadra zrI vaibhAragiri para pahoMcyo. || 11 || vadhatA zubha-AzayavALo traNa pradakSiNA ApI, zrI vardhamAnaprabhune namaskAra karI sArI rIte dezanA sAMbhaLavA lAgyo. || 12 || ARRARAUAYA8A82828282828282888 / rU86 |
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-3 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 vRkSa vagaranA, tarasa vadhAranArA mAravADa deza jevA tRSNA vadhAranAra A saMsAramAM dasa prakArano dharma kharekhara kalpavRkSa samAna che. || 13 // bahoLA AgamanA mULa, prabhuzrI mahAvIradevanA pavitra vacana vaDe zukla pAkSikatAnA kAraNe te dharmamaya cittane pAmyo. gauNArthaH megha-AgamananA kAraNarUpa aSADha mahinAthI je rAjahaMsapaNAnA kAraNe mAnasarovaramAM pahoMcyo./ 14 I. dIkSA mATe gobhadranI patnI-putra sAthe carcA : te gobhadra zrI mahAvIrasvAmInI anujJA pAmI, zibikAmAM besI, ghare AvI ati AnaMdita thayelo patnIne A pramANe kahevA lAgyo. || 15 || o nArI ! dhanuSyakAmaThA sarakhI tane pAmIne huM dharmAbhyAsIonI sImA banyo chuM. strI............. ........ dhanuSya-kAmaThuM manohara zarIravALI . . DAbA hAthe pakaDAyeluM mUThIthI grAhya peTavALI ... ....................... mUThIthI pakaDAya tevA madhya bhAgavALuM sArA kuLamAM janmelI . sArA vAMsamAMthI baneluM muktine Asanna bhavya jIvavALI ................. najIka rahela suMdara dorIvALuM kasoTInI rekhAothI parIkSita .................... kasoTI patthara jevI rekhAothI parIkSita yAcakone dhAraNa karatI. bANone dhAraNa karatuM dharmAbhyAsIonI sImA .......................... zastrAbhyAsIonI sImA. // 16 / 17 || 82828282828282828282828282828282828 * * * * * * * * * tAjA samAna | {87 ||
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam TRERERE tuM kharekhara mArA mATe nAvaDI jevI banI che. bhadrA . nAvaDI pavitra besavAnA sthAnavALI pATIAnA aMte doraDAnA samUhavALI asaMkhya gaNA lAbha (dhana vagerenA) mATe || 18 // pavitra prasiddhivALI phaLarUpa manohara guNonI mUDI asaMkhya guNonI prApti mATe prasiddha siddha yogI jevo huM amRta sarakhI mUrtimAna suvarNasiddhi samI tArA vaDe ApanAra ane bhogavanAra banyo. chatAM mAMganAra na banyo ane sAhukAromAM prakhyAta thayo. // 19 || have putra-mitrAdi saMbaMdho pratye Asaktirahita, moha zatru sAme caDAi karavAnI icchAvALA mane tuM utsAha ApavAmAM kuzaLa che. tuM dhana-putrAdinI tRSNAno nAza karAvavAmAM niSNAta che. he priye ! tuM tIvra vIrapatnIvrata pragaTa kara, jethI zrIvIraprabhunI pAse AdarapUrvaka dIkSA grahaNa karI mokSa-lakSmInuM sAmrAjya jItI lauM ! || 20 || 21 || 22 || have AMsuthI chalakAtI AMkhovALI bhadrA gadgad svare bolI : Apa to premALa cho. dayALu cho... chatAM nirdaya banI gayA cho ! || 23 || eka patnIvratanI rativALA, satya tattvanuM ciMtana karanArA Apane dIkSA lo ke gharamAM raho - badhuM puNya mATe ja banaze. // 24 // CREDER REREREDER prakrama-3 // 8 //
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-3 zrI zAlibhadra mahAkAvyam BACA SUR 8282828282828282828282828282 huM eka ja putravALI abaLA nArI chuM ane Apano putra to haju nAno che. o dAkSiNyahIna priyatama ! to kayA baLanA AdhAre Apa amane choDI dezo ? || 25 || o nAtha ! premanA vilAsavALI, avajJA vinAnI muja nArInI Apa avagaNanA karazo, paNa lakSmIrUpa velaDInA kyArA samAM bALa zAlibhadrane choDavA Apa paNa samartha nahi bano. || 26 || uttama puruSa pagamAM paDelI padminI strIne haThapUrvaka choDI paNa de... paraMtu gaMbhIra tattvajJAnI puruSa paNa kamaLa jevA potAnA putrane kai rIte choDI zake ? gauNArtha : uttama hAthI pagamAM lAgelI kamalinIne baLapUrvaka pheMkI paNa de... paraMtu 'gaMbhIravedI' hAthI paNa potAnA zarIramAM thayelI biMdu-jALane zI rIte choDI zake ? (jenI cAmaDI kapAya, lohI nIkaLe... mAMsa sudhI paNa hathiyAra pahoMce, chatAM na gaNakAre te "gaMbhIravedI' hAthI kahevAya che.) // 27 || hAya ! hAya ! komaLa, premane yogya, tejasvI eka bALaka sAthe, AdhIna evI paNa duSTa lakSmIne Apa zA mATe bAMdhI rahyA cho ? gauNArtha : arere ! komaLa, telane yogya, tejasvI eka ja (mAthAnA) vALa vaDe Apa jaMgalI hAthaNIne zI rIte bAMdhI rahyA cho ? || 28 || mahelane thAMbhalo upADI zake, khIlI nahi. yUthane hAthI saMbhALI zake, hAthaNI nahi. duSTa hAthIne velaDI bAMdhI zake nahi. rathane baLada upADI zake, gAya nahi. e rIte kuTuMbano moTo bhAra sAttvika puruSa upADI zake 8A%A88888A YAUAAAAAAAA / rU86 |
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-3 zAlibhadra mahAkAvyam AURORA 8282828282828282828282828282 paNa nAmathI paNa abaLA ane kAma (parAkrama)thI paNa abaLA (baLa vagaranI) hoziyAra paNa strI na upADI zake. | 29 || 30 || tyAra pachI sArthavAha gobhadra bolyo : o pravINa nArI! tuM vyAkuLa kema bane che ? jaina tattvane jANanArI o priye ! tuM to bALa sarasvatI jevI che. ||. 31 || koi paNa padArthanA utpatti ane nAzamAM aMtaraMga baLa puNya che. o mRgAkSi ! puruSonA prayatnonI paraMparA mAtra bAhya baLa che. || 30 || A vilAsI jIvanamAM dharma lagabhaga niravakAza che. enA mATe kyAMya prAyaH jagyA ke samaya nathI. ane mRtyu sadA sAvakAza che. e game tyAre trATakI zake che. he sulakSaNI ! tuM svayaM A padArtha para balabalanI vicAraNA (dharmamAM zaktinI ane mRtyumAM azaktinI) kara. || 33 // jemanA prauDha pratApa gupta rahelA che, te siMha, sUrya, rAjA ane devone 'bALa' gaNavA te temanI avahelanA che. jANakArone, tema karavuM yogya nathI. (Ugato surya parvatanA mAthA para kiraNa dvArA paga mUke che. siMhabALa hAthI sAme dhase che. bALa rAjA moTA amaladArane paNa dhamakAvI zake che. utpanna thatAMnI sAthe ja deva sarva-zaktithI yukta hoya che. A badhA bALa zI rIte ?) || 34 ||. eka nirdezavALI devavANI, eka putravALI siMhaNa, ekAkSarI mahAvidyA, ekamukhI rudrAkSa zubha gaNAya che, tema eka putravALI tuM paNa prabhAvathI adbhuta vaibhavavALI che. saMsAranAM kAryonI jema dharma-kAryomAM paNa samRddhine ApanArI che. || 35 / 36 // 8A%A88888A YAUAAAAAAAA / 360 ||
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-3 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 je svAmI (mULa puruSa)ne oLaMgIne dUra-dUra sudhI phelAi jAya che, te zyAmavarNI zarIra-chAyA satInI tulanA pAmI zake nahi. / 37 || tuM to chAyA-pradhAna vRkSanI chAyA jevI che. gaurava ane unnati (pramANa ane UMcAI)nuM dRSTAMta che. rAjA ke mitra (sUrya-caMdranA AkramaNamAM)nA baLAtkAramAM paNa muja patine ullaMghatI nathI. (jemAM sadA chAMyo rahe te | 'chAyAtaru' kahevAya che.) || 30 || pachI mArA putra zAlibhadranA guNa-samUhanI prazaMsAmAM lIna thayelI, mUrtimAna nirmaLa kIrti jevI tuM gharamAM raheje. / 39 // premALa, zAMta-rasathI bharelA, utsAhapreraka, AhalAdaka vacana vaDe ruddhakaMThavALI banelI bhadrA cUpa thai gai ! gauNArtha : ghIthI lacapacatA, sAkara vagerenA mIThA rasothI bharelA, moTA lADavA vaDe ruddhakaMThavALI te mauna thai gai ! | 40 || pavana zA sArthavAhathI atyaMta prerita thayelI AMsunI dhArA relAvatI vAdaLanI rekhA jevI te bhadrA putranA mahelarUpI parvata para jai varasI paDI (raDI paDI). || 41 //. pitAnI sAthe AvatI mAtA ! jANe kSIrasAgara sAthe AvatI gaMgA ! A joine maryAdAno jANa zAlibhadra Ubho thayo. || 42 || ARRARAUAYA8A82828282828282888 // rU?? |
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-3 zAlibhadra mahAkAvyam 828282828282828282828282828282828288 dAMtanA kiraNorUpI pracura (ghI) dUdha, mIThA (madha) vacana-rasa, vinayarUpI sugaMdhI pANI-AvA camakatA paMcAmRta vaDe siMhAsana para beThelA mAtA-pitAnA caraNa-kamaLone dhoine teNe namaskAra karyA. mahApuruSo kadI paNa aucitya choDatA nathI. || 43 / 44 || bhogI loko (nAga-loko)mAM mukhya, paMDito (davo)mAM mukhya ane manuSyonA samUhamAM cakravartI samAna-Ama traNeya bhuvanamAM sArabhUta, khoLAmAM beThelA putrane pitAe kahyuM. || 45 //. rUpamAM kanaiyA ! vidvAna chatAM namra ! anusuka chatAM mahAna utsAhI ! vAtsalyavaMta o vatsa ! mArAM vacana para jarA vicAra kara. // 46 || amRta jevA UjaLA ane UMcA mahela jevuM UMcuM ane UjaLuM mAruM kuLa he beTA ! abhyadayazAlI suvarNakaLaza samAM tArA vaDe alaMkRta thayuM che. // 47 || he vatsa ! mAnava-bhava e gailokyasuMdara nAmano mahela che. emAM bacapaNa, juvAnI ane ghaDapaNa-e traNa mALa che. cAritra-lakSmInuM kAraNa che. dAna-zIla-tapa ane bhAvarUpa cAra oraDAothI zobhAyamAna che. tene huM tArI sahAyathI saMyamarUpI suvarNa kaLazathI yukta karavA mAguM chuM. // 48 || 49 // huM rAga-dveSAdi zatrunA nAza karavAnI vicAraNA karanAra ane samiti-guptino abhyAsI chuM. mArI bhAva zatruo para vijaya meLavavAnI icchA to saphaLa bane jo tuM kuTuMbanuM taMtra saMbhALI le. 8282828282828282828282828282828888 / 62 ||
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-3 zAlibhadra mahAkAvyam 828282828282828282828282828282828288 gauNArtha : huM zatruonI ciMtA karanAro ane yuddhano abhyAsI chuM. mArI zatruonI jItavAnI icchA to saphaLa thaze, jo tuM ApaNA dezanuM taMtra saMbhALI le. || 50 || tethI he dhIromAM agresara ! mArA kuLanA bhArane tuM saMbhALI le. tArI mAtAne paNa jarA khabara paDaze ke ahIM (kuTuMba saMbhALavAmAM) tane jarAya takalIpha paDatI nathI. || pa1 // A bhadrAnuM kuTuMba mArI buddhinI nAvaDIthI ciMtA-nadIne pAra utAryuM che. AthI huM tArI mAtA pAsethI tenuM bhADuM mAguM chuM. | pa2 || zAlibhadra bolyo : he pitAjI ! Apa tattvavettAnI nadI samI vANI mArA sukha-sAgaramAM citArUpI vaDavAnala nAkhavAnI icchAvALI che. gauNArtha : brahmAnI putrI sarasvatI mArA sukha-samudramAM vaDavAnalane rAkhavAnI icchAvALI che. || pa3 || he mAtA ! pitAjI to potAnA sAmarthyathI meru-parvatane paNa tolavAmAM samartha che. nAnA vahANa sarakhA mArA jevA para kulAcala-parvatanA bhAra jevo kuLano bhAra zA mATe nAkhe che ? | 54 || jayAM mA-bApanI sevA nathI. jayAM hamezAM potAnuM ja peTa bharavAnI rAkSasI vRtti che, jayAM dharmano nAza che, te gRhavAsane tattvajJo pazudharma kahe che. || papa || he pitAjI ! Apa svayaM rohita matyanI jema saMsAranI jALane chedIne, bhayabhIta thayelA amane ahIM saMsAramAM ja mUkIne kema bhAgI jAo cho ? // pada // 828282828282828282828282828282828282 | 6 ||
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-3 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 vitaMDA-vAda choDIne pramANazAstrIomAM ziromaNi vAdI potAnA sAdhyanI siddhi mATe uttama uttara Ape tema vyartha pralAparUpa nATaka choDIne sajajana-ziromaNi gobhadra zeThe, saMyamanA lakSyanI siddhi mATe bhava sAgara-tAraka uttara Apyo. || pa7 || he vatsa ! bAjumAM rahelo DAhyo putra paNa kalAyukta potAnA pitAjIne pApanI pakaDamAMthI bacAvI zakato nathI. ane ALasu (putra) zUravIra (pitA)ne paNa bacAvI zakato nathI. gauNArtha : potAnA pitA caMdrane bAjumAM rahelo teno putra budha, rAhugrahaNamAMthI bacAvI zakato nathI ane sUryane teno putra zani paNa rAhugrahaNathI bacAvI zakato nathI. // 58 || saMsArarUpI bhayaMkara dAvAnaLamAM keTalAka ghoDAnI jema kUdI paDe che, paraMtu vAgha jevA uttama puruSo to tenAthI trAsa pAme che. te mATe ja (saMsArathI bacavA mATe ja) mAro A prayatna che. / 59 / tArA ja zRMgAranA utkarSa mATe A prayatna che. kAraNa ke putro pitAnA devatAI bhogonA aMzothI gaurava prApta kare che. (bhaviSyamAM gobhadra deva banI 99 peTIo mokalavAnA che. tethI kavie AvI samucita kalpanA karI che.) || 60 || he bhadrA ! tuM paNa sabuddhivALI che. mArA manathI paNa parama nirmaLa che. vizuddha adhyavasAyavALI tuM, tane ane putrane prasanna karaje. || 61 // 8282828282828282828282828282828888 6 |
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-3 zAlibhadra mahAkAvyam BACA SUR 8282828282828282828282828282 tArAo jevI batrIsa putravadhUothI parivarelI tuM revatI nakSatra jevI che. zukragrahasamAM mahelamAM rahelI tuM putranA viSayamAM kAryonI saphaLatA karanArI (siddhiyoga karanArI) thaje . || 6 2 // A pramANe jaNAvIne dIkSA mATe nirNaya karIne saraLa zAlibhadrane bheTIne khUba ja harSanA azrujaLathI jANe potAnA pada (sthApavA) abhiSeka karyo. || 63 || gobhadranI dIkSA ane svargagamana : have tarata ja jina-maMdiromAM aThThAi mahotsava karIne, supAtradAna ane anukaMpAdAna dvArA jeNe vidhi-paraMparAnI ArAdhanA karI che, putra zAlibhadra dvArA jeno dIkSA mahotsava UjavAyo che, te sajajana-ziromaNi gobhadra zeThe zrIvIraprabhunA hAthe dIkSA lIdhI. || 64 || 65 || sArthavAha samA gobhadra mahAmunie sArabhUta khUba ja puNya dhananI kamANI karI. muni ... ....... sArthavAha (vepArI). kapaTa vinA pAMca mahAvrata meLavIne .............. vyAja vinA mUDI meLavIne mAtrA pramANe AhAra ApI ...................... jarUra pramANe paiDAmAM tela uMjI zarIra TakAvatA .................................. gADuM calAvato lAbhAlAbhanA vicAraka .......................... naphA-toTAno vicAra karanAra navA-navA dezomAM vicaratA ......... ........ navA-navA dezomAM pharato 82828282828282828282828282828282828 // rU5 /
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-3 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 nizcaya vyavahArane poSavAmAM vizeSajJa ........... be baLadonA poSaNamAM hoMziyAra pAMca indriyone zAMta pADIne .................... paMcakula (paMcAyata)vALA gAmane samajAvIne kaSAyone UMghatA ja choDIne ................... gupta maMtraNAne phoDanArA lokone UMghatA ja choDIne 42 gocarI-doSone choDI-choDIne .. ............ bhIkha mAMgavAnA doSone choDI choDIne deza-kALanA anusAre municaryA karatA ............ gAma ane samaya joi vepAra karato grAmaiSaNAnA doSa, vihAra, pAMca indriyo ........ bhojananI yAcanA, huMDI, paMcakuLa (paMcAyata) vagerene vaza nahi thatA ...... ........ vagere bAbatomAM nahi chetarAto pariSahothI nahi hAratA ..... corothI gAMjayo nahi jato asatya-corI vagere nahI karatA ..................... dANacorI, asatyavacana, khoTo dastAveja vagere nahi karato. ...... // 66 || 67 || 68 || 69 / 70 | 71 || maMtranI aMtima upAsanA jevI jIvananI aMtimakriyA anazanakriyA karIne A gobhadra muni cAritra dharmanA prabhAve saudharma devalokamAM deva thayA. || 72 // zAlibhadrane mAre zuM sukha ApavuM ? AvI ciMtAmAM paDelA moTA bhAi zrIdAnane joi nAnA bhAi zrIpe tarata ja zAlibhadranA pitA gobhadrane devatAI samRddhi mokalavA devalokamAM mokalI dIdho. || 73 // 828282828282828282828282828282828282 / 66 |
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-3 zAlibhadra mahAkAvyam 828282828282828282828282828282828288 svarga-lakSmIne AmaMtraNa ApavAmAM lekha (AmaMtraNa-patra)nI jema te gobhadra deva zobhavA lAgyo. ........... AmaMtraNa-patra dharmamaya AcaraNathI maLelI akSaya ane ....... goLa akSarothI manohara-zobhAvALo manohara saMpattivALo UchaLatA viziSTa sukyavALo ................ viziSTapaNe jemAM hRdayanI urmi AlekhAi che. // 74 ||. kasoTIthI pAra UtarelI pavitra buddhivALA (kasoTIthI pAra UtarelA vizuddha kAryavALuM bANa) bANa jevA gobhadra deva puNyazALIomAM sImArUpa putra zAlibhadrane jJAnathI spardho te Azcarya kahevAya ! (loDhAnuM bANa aDyA vinA sparza na karI zake paNa Azcarya che ke deve to jJAnathI ja sparza karI lIdho.) || 75 // te gobhadra deva vicAravA lAgyo : vidhya parvatamAM pedA thayelA hAthIo jema te ja parvatanAM vRkSo kApI nAkhe che, tema ghaNuM karIne putro pitAnA ja sArabhUta sukhane baLapUrvaka cagadI nAkhe che. || 76 // doSanA jANakAra AAka munine paNa kaSTathI choDI zakAya tevo lAvaNyarasa bharyo snehano saMyoga putra zAlibhadre (mArI sAthe) karyo che. gauNArtha : rogarUpI doSanA jANakAra vaidarAjane paNa choDavuM muzkela, mIThA ane telathI yukta AdunuM athANuM teNe karyuM che. || 77 ||. kuLano uddhAra thatA jenAthI uttama divaso sAMpaDyA te A suputrathI mahAmUluM muktiprada phaLa mane maLyuM che. ARRARAUAYA8A82828282828282888 / 67 |
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam &K$ gauNArtha : rasAtaLe jatI pRthvIno uddhAra karavAmAM varAhAvatAra svarUpa, nyAyano janma ApanAra A viSNuthI mane mahAmUluM motI maLyuM che. // 78 / zrIvIra prabhunuM zaraNuM levA icchato, karma saMgrAma khelavAmAM zUro huM, te vakhate saMsAra-vAsanI jhaMjhaTamAM ekalA putrane mUkI gayo hato. || 79 || jo huM mArA prANapriya putrane svarganA sukhono sAthIdAra na banAvuM to huM ekalapeTo-svArthI gaNAuM ! mArA devatvanI garimA zI ? || 80 || jo ke putranA cittarUpa citranI sArA raMgothI bharelI paTI samAna sadguNonA rAgavALI atikuzaLa bhadrA sadA bAjumAM to che ja. to paNa ciMtA ane duHkhanI AgathI saMtApa thai zake che to tene huM mArA darzana rUpI amRtanA varasAdathI tarata ja ThArI dauM ! || 81 || 82 || 99 peTI mokalatA gobhadra deva : A pramANe yogya vicArI vAMjhaNI strI jevI svargalakSmI avagaNIne saMtAnomAM zaNagAra svarUpa putra zAlibhadra pAse te deva gayo. gauNArtha : svargalakSmIne avagaNIne kalpavRkSothI zobhAvALA naMdanavanamAM te deva gayo. // 83 || dariyA pAra jai Avelo, suMdara saMpatti lAvelo koi zeTha sodAgara potAnA putrane uttama cIjo Ape tema gobhadra deve AnaMdapUrvaka priya-putrane devatAi vastuo ApI. kai kai vastuo ApI ? sarva aMgonA mugaTa vagere CREDER prakrama-3 5368 ||
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-3 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282 devatAI AbhUSaNo ApyA, jANe zAlibhadranA bhAgyarUpI sUryanA camakatA kiraNo ApyA ! jANe caMdranA kiraNothI vaNelAM nirdoSa devatAi vastro ApyA. gozISa caMdananA vilepano ApyA. kalpavRkSanA phUlonI mALA ApI. jANe atyaMta khuza thayelA trAyanniza devoe mokalelA cAra prakAranA 33 alaMkAro ApyA. // 84 || 85 || 86 // 87 . jayAM sudhI putranI mAtA jIvatI hoya che, tyAM sudhI bhAgye ja koi pitA putranA kAryo karanAro hoya che. kAraNa ke tene paramArthathI patnI ja priya hoya che, paNa putra nahi. || 88 || sAmAnya lokomAM dIkarAne paraNAvI bApa sukhe sUI jAya che. emanA manamAM lokalajajA ja kAraNa hoya che. paNa putra para prema nathI hoto. || 89 || koika bApa saMpattino bhAga vaheMcAya tyAM sudhI premALa hoya che. pachI to judA thayelA putra viSe bApa je bole che te ApaNAthI to) bolI paNa na zakAya. || 90 || koI virala ja sarala puNyavAna pitA hoya che, je dharmanI jema jIvanaparyata putranA kAryono poSaka hoya che. || 91 //. nItinA dhana sarakhA putra mATe, kAmathI nahi kaMpelA koika pitA hoya che, je anIti sarakhI bIjI priyAne paraNatA nathI. // 92 // koika pitA, putra mATe potAnA prANone taNakhalAnI jema choDI de che. jema rAmanA virahamAM dazaratha rAjAe prANa choDI dIdhA hatA. (laukika rAmAyaNanI apekSAe A vAta samajavI.) | 93 // 8A%A88888A YAUAAAAAAAA / 66i
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-3 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 devalokamAM gayelA, kAmanA AvezathI bhoga-laMpaTa banelA te dazarathanA jIve, sadguNonA bagIcA jevA zrIrAmacaMdrajIne yAda karyA nhotA ! sItAnA virahamAM rAma vyAkuLa hatA tyAre paNa nahi ! || 94 || ghuNAkSaranyAye kyAreka koika bApa putrane yAda kare che (te levA mATe. devA mATe nahi.) te to dhanADhaca hovA | chatAM te (bApa) bhukhaDIbArasa brAhmaNanI jema mAMgato rahe che ! // 95 // A zAlibhadranA pitA deva to sUrya ane vAdaLa samAna hatA. gobhadra deva................... .............. sUrya ane megha savitA (pitA) ................................. savitA (sUrya) * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *......... medha camakatA ... kAMtivALA maMgaLa lakSmInA hetu..... ............ dhAnyasaMpattinA hetu managamatA dAnathI ciMtA saMtApa haNanAra ......... mana-vAMchita varasAdathI tApane haranArA gauravathI mahAna zrIzAlibhadrane manuSyanI bhoga-sAmagrI sparzavAne ayogya che-ema jANI kautukapriya pitA gobhadra deva putrane anurUpa cAritra maMtra ane lakSmInI AkarSaNa vidyA vaDe vizALa banelI deva-lakSmI lai Avato hato. || 97 || 98 // deva.....* * 82828282828282828282828282828282888 ........... | geo ||
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERERE zAlibhadrano adbhuta vaibhava : gobhadra zeThe ApelI divya bhoga-sAmagrI vaDe rUpathI kAmadevanA garvanuM khaMDana karato zAlibhadra zobhI rahyo hato. jANe sAkSAt rasAdhirAja zrIzrRMgArasa zobhI rahyo hato ! // 99 // devo je jIvana paryaMta teno te ja zrRMgAra (AbhUSaNa vagere) paherI rAkhe che, te to pIsAyelAne pIsavA jevuM yA cavAyelAne cAvavA jevuM che. | 100 || vidvAna vaktA jema navA padArthone rajU kare, mahAna kavi jema nUtana kAvyanuM sarjana kare, tema dararoja savAre te navA-navA zaNagAra sajato hato. // 101 // gAmaDiyA loko moMmAMthI ghaNA vakhata sudhI pAnanA DUcA na choDe tema devo UjaLA vastro ane amlAna puSpamALA lAMbA kALa sudhI choDatA nathI. // 102 || vikasvara, pRthvIjanya, gobhadradeve mokalelA phUlono samUha teno samAgama haMmeza mATe pAmI zakyo nahi. (bIjA divase te pheMkI devAtA hatA.) tenuM ATaluM bhAgya kyAMthI ? gauNArtha : vidvAna zreNika rAjA paNa tenA zarIrano sparza lAMbA kALa sudhI pAmI zakyo nahi. (khoLAmAM beThelo zAlibhadra myAna thai jatAM tarata ja zreNika rAjAe tene choDI devo paDelo) tenuM ATaluM puNya kyAMthI ? // 103 // devone paNa karavA lAyaka kAryomAM pahelAM avadhijJAnathI mana joDavuM paDe che. (pachI ja temane padArtho maLe che.) te zAlibhadrane to dareka padArtho svayaM siddha che, vicAraNA vinA ja maLI janArA che. tethI devothI paNa te adhika puNyazALI gaNAya. || 104 || | ERERERERY prakrama-3 |%0%0 |
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-3 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 bhavanapati devo AsurI bhAvanA dhAraNa kare che tethI te devone narakanA pADozI ane zAlibhadrathI nIce (ratnaprabhA pRthvImAM) be bhAge beMcI nAkhavAmAM AvyA. // 105 // bicArA vyaMtarone to paMkhI jevuM jIvana maLyuM che. jeo janmasthAnathI bIjI jagyAe bhamyA (uDyA) kare che. ane jeo karaMbo vagerenA lAbhamAM lolupa manavALA (java-rAyaNa vagerenI prAptimAM lolupa paMkhIo) che. || 106 || sUrya-caMdrAdi jayotiSI devo to sevaka jevA che. nizcita Agamana-nirgamanavALA ane bALa, vRddha, udaya, asta vagere vacanothI (gara astano che. zani vRddha che-vagere vacanothI) viDaMbanA pAmelA che. || 107 || vaimAnika devo paNa svAmI-sevake bhAvathI parAdhIna che ane viSAda-irSyA vagere AMtara-zalyothI duHkhI che. // 108 || arihaMta bhagavaMtonA kalyANakomAM paNa nahi AvatA hovAthI kalpAtIta gaveyaka-anuttara) devo to nahi jevA che. tethI bhavanapati, vyaMtara, jayotiSI, vaimAnika, kalpAtIta devothI paNa A dharmArthakAmamaya zAlibhadra adhika puNyavAna che. || 109 | pahelAM kadI nahi joyeluM, 1 pahelA kadI nahI sAMbhaLeluM, 2 bIjAoe (saMgama sivAya) nahi kareluM (deve lAveluM sukha), 3 pahelA nahI vicArAyeluM, 4 sarva rIte suMdara, 5 saMpUrNa, 6 advitIya, 7 akhaMDita, 8 spardhA vagaranuM, 9 mAyA vagaranuM, 10 garva vagaranuM, 11 pazcAttApa vagaranuM, 12 sthAnathI uMce, 13 potAnA vaMzamAM mahAna, 14 dhananI saMbhAvanAthI adhika, 15 saMtoSa poSaka 16 - A soLa guNavALuM dAna (saMgamanA bhavamAM) ApyuM AthI te zAlibhadra sukha paNa tevuM ja soLa guNovALuM pAmyo. kAraNa ke kArya hamezAM kAraNane anurUpa hoya che. (ahIM dAna e kAraNa che. sukha e kArya che.) || 110 || 111 || 112 // ARRARAUAYA8A82828282828282888 I go ||
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-3 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 puNyazALI zrIzAlibhadranI traNeya lokanI strIomAM tilaka samAna banelI atizaya zobhAvALI vizALa AMkhovALI batrIza strIo zobhatI hatI. te batrIza patnIo eTale... jANe batrIsa lakSaNonI AvelI pratyakSa devIo ! jANe mithuna rAzimAM sUrya cAlato hoya tyAranA divasanI batrIza ghaDIo ! jANe zAlibhadranA arUpI, samAna sthitivALA puNyanA batrIza vijaya ! jANe samAna sthitivALA mahAvideha kSetranA batrIza vijayo ! jANe prema nATakamAM rasa pedA karanArA batrIza pAtro ! jANe kAmadevarUpI subhaTanA batrIza bhAlA ! jANe batrIza guNonI velaDIo ! jANe bharata kSetranA batrIsa hajAra dezomAMthI lavAyelI lakSmIo ! jANe saudharma devalokanA batrIsa lAkha vimAnonI batrIza sukhanI vAnagIo ! jANe batrIza koLIA ke batrIza vAnagIonA puruSanA pUrNa AhAranAM phaLo ! // 113 // 114 / 115 / 116 / 117 || mahAmunimAM jema dhRti ane mati, vAdImAM jema ukti (vacana cAturI) ane yukti, maMtrImAM jema buddhi ane siddhi, yogImAM jema bhukti (nijAnaMdano bhoga) ane mukti, meru para jema sUrya ane caMdra, lavaNa mahAsAgaramAM jema gaMgA ane siMdhu, vaitADhaca parvatamAM jema uttara ane dakSiNa zreNi, comAsAnA pahelA varasAdamAM jema pRthvIne hitakArI vIjaLI ane varasAda Ave tema jagatamAM uttama A zAlibhadramAM deva ane mAnavanI lakSmIo AvI. | 118 || 119 || 120 || 8A%A88888A YAUAAAAAAAA / 40 ||
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-3 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 zAlibhadrane anukULa chaye Rtu : kalpavRkSanI mALA vaDe jenuM rtiluM zarIra lakSmInA nivAsasamuM hatuM, te naMdanavanazA bhadrAputra zAlibhadrane vasaMta vagere chae Rtuo sevavA lAgI. || 121 // duniyAno jItanArI kAma paNa zAlibhadranA rUpathI hArI gayo che. AthI teNe zAlibhadra para sArI rIte zarasaMdhAna (tAkIne bANa mUkavA) karavAnI pratijJAthI potAno mitra caitra mAsa (vasaMta Rtu) mokalyo. // 122 //. vasaMta RtunuM varNana : malayAcalano pavana, utkaTa durgadhane dUra karanArI sugaMdhanI kaLAthI digaMtone paNa sugaMdhathI khUba ja bharI deto hato. / 123 //. svara-saMcArano jANakAra, anukULa zvAsathI sugaMdhI, nAsikAnA eka bIjA chidromAM sthApita thatA zvAsathI strIone te vaza karato hato. (nAsikAnA DAbA ke jamaNA - je chidramAM zvAsa cAlato hoya te bAju rAkhavAmAM AvelI strIo vaza thAya che-ema svarodayazAstrIo kahe che.) gauNArtha : haMsa (sUrya ke haMsa)nA saMcAranI jANa, dakSiNa dizAnA (malayAcalanA) pavana vaDe sugaMdhI vasaMta Rtu strIone vaza karatI hatI. // 124 che. phUMphADA mAratA sApa jevI vasaMta Rtu zAlibhadranA zvAsathI mizrita potAnA malayAcalanA pavanarUpI zvAso vaDe musApharone vyAkuLa karatI hatI. // 125 // 828282828282828282828282828282828282 I go |
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-3 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 dhAtuvAdI jevI vasaMta Rtue malayAcala pavananA sUsavATA vaDe kAca kaLaza (khAra rAkhavAno ghaDo) jevA kAmane zuM rasa-pAtra (pAro rAkhavAnuM pAtra) banAvyo ? (dhAtuvAdI paNa agni saLagAvavA phaMko mAratA hoya che. malayAcalanA susavATA-phUtkAra te TUMka samajavI.) || 126 ||. A vasaMtaRtu noLIA jevA bakula vRkSothI bhorIMga jevA vezyAgAmI lokone DarAvatI hatI ane vazIkaraNanA tilaka jevA tilaka vRkSothI strIone vaza karatI hatI. || 127 che. yuvaka-yuvatInI paraspara sUcanA (saMketa) rUpI soyathI je kevaDo, parovAyelA dorA jevA sugaMdha vagere guNothI yuvaka-yuvatInA mana paraspara sIve che (joDe che) te kevaDAe kayA mANasone rajobhAvathI-rAgabhAvathI (parAgathI) lipta na karyA ? || 128 ||. koyalono ekadhAro mITho TahukAra, kAmadevarUpI zikArInA saMgItanI kaLAne pAmato hato. meM 129 || bhamatA bhamarAonA raNakAravALI uttama vaiDUrya ratnonI banelI baMgaLIovALI vanazreNI, AMbAnI maMjarInA hAthathI jANe nAcatI hatI. | 130 || grISma RtunuM varNana : grISmaRtumAM zAlibhadranA vizALa lAvaNyanA darzanathI jANe romAMcita thayelA kadaMba vRkSonA jhUMDa, phUlonA samUhathI zobhatA hatA. || 131 // caMdrakAnta-zilAkAnta vagere ratnothI banelI AgAzImAM lahera karatA, cAMdanI jevA camakatA suMdara kapaDA paheranArA, kapUranA cUrNathI yukta dehanI kAMtivALA zAlibhadranA sukhano amRta sAgara (UnALAmAM paNa) UchaLatA 8A%A88888A YAUAAAAAAAA // 6o, I
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-3 zAlibhadra mahAkAvyam 828282 8282828282828282828282828282 mojAothI caMcaLa banyo. kharekhara UnALo thoDA pANIvALA taLAvone bhayaMkara hoya che, paNa sAgarane nahi. (tuccha lakSmIvALA garIbone unALo bhayaMkara, paNa zAlibhadra jevA zrImaMtane nahi.) || 132 / 133 || varSA RtunuM varNana : vIjaLInA prakAzathI AkhuM jagata joi vAdaLAo garjanAo dvArA jANe jaNAvI rahyA che : "A duniyAmAM zAlibhadrathI suMdara bIjo koi nathI. / 134 || parvatomAMthI kinArAo toDatI nadIo pedA thavA lAgI. jANe dizAonA kinArAo toDatI zAlibhadranI kIrtio joi lo ! || 135 / sadA kALA agaranA dhUmADAthI zyAma banelA AkAzavALI, jalakAMta maNithI banelI, mahelanI gaganacuMbI AgAzI para. vIjaLI jevI camakatI priyatamAo vaDe parivarelo udAra A zAlibhadra megha jevo atidarzanIya banyo. // 136 // 137 // chaye RtuonuM varNana : UDavAthI thatA puSkaLa susavATAnA sUcanarUpa haMsanA pIchA paDavAthI paMkha (bANano pAchaLano bhAga 'paMkha' kahevAya che.) nA susavATanI sucanArUpa bANanA pIchA paDavAthI zarada Rtune, A zAlibhadra kAmasubhaTanA bANa jevI mAnato hato. (varasAda pUro thAya tyAre haMso UDe tethI pIchA khare ane rAjAo laDe tethI paMkha khare eTale AvI kalpanA karelI che.) || 138 || 828282828282828282828282828282828482 / 406 ||
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERERE have zaradaRtumAM vAdaLAono ekadhAro varasAda to aTakyo paNa gobhadra devanI devatAi lakSmI ApavAnA dhyAnanI ja rativALI mati na aTakI. || 139 || puNyanA udayathI A zAlibhadrane jema manuSya-lakSmI devaloka jevI banI tema zarada RtumAM caMdranA pracaMDa prakAzathI rAtri paNa divasa jevI banI. (zarada RtumAM vAtAvaraNa svaccha hovAthI vaLI kiraNonI adhikatA hovAthI caMdrano prakAza ekadama tejasvI hoya che.) | 140 // bAra rAjA samAna bAra mAsanA bAra caMdromAM jItavAnI icchAvALo zaradano caMdra zobhI rahyo hato. jema zAlibhadranA sarva gRhastha-vratomAM dAnadharma zobhI rahyo hato. / / 141 || vAdaLanA AvaraNano nAza thatAM sUrya navA jevo zobhato hato. jema pUrvajanmanI garIbInA nAzathI zAlibhadrano puNyodaya zobhato hato ! | 142 // zarada RtunA vAyarAthI jagatamAM jAi phUlanI sugaMdha phelAi rahI. jema cAraNonA samUhathI zAlibhadranA yazanI sugaMdha phelAya. // 143 || zarada RtunA AgamanathI sarovara vagerenAM pANI khUba ja nirmaLatA pAmyA. zAlibhadranI lIlA joine jema sajjanonA mana nirmaLatA pAme ! || 144 || hemaMta RtumAM barapha paDavAthI sUrya paNa jhAMkho paDyo. paraMtu zAlibhadranA bhAgyano sUrya kyAMya jhAMkho na paDyo. / / 145 || | TERRY ANDERERER prakrama-3 ||407 ||
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam BREKER suMdara zobhAvALA sarovaro sarakhI zAlibhadranI sohAmaNI suMdarIomAM kesara ane kaMkunA gucchA, lAla baraphanA goLA jevA zobhatA hatA ! || 146 || kamaLa ane garIbone mAthAnA du:khAvArUpa, bhogI zrImaMtone sukhanA mULarUpa, puSkaLa himavALI zizira Rtu, tyAra pachI zarU thai. / / 147 || mAravADamAM (pANI vinA) sIdAtA bagalA jevo phUlono samUha jyAre karamAyo tyAre (zizira RtumAM) ciMtanazIla ane paryaTanazIla lokonI ruci marubaka nAmanA vRkSa para suMdara rIte prasaravA lAgI. // 148 // ghaNA phUlonA samUhano vinAza karanArI zizira RtumAM, phUlomAM ekamAtra macakuMdanuM phUla ja mukuMdanI jema zobhA pAmyuM. gauNArtha : samudranuM maMthana thayuM tyAre devomAM mAtra viSNue ja lakSmIne meLavI. / / 149 // zivajI jemane vahAlA hatA te damanaka nAmanA muni pAsethI bhIma mahArAjAe je rIte damayaMtI putrI meLavI, te rIte zivajIne priya DamarAnA phUle zizira RtumAM zobhA meLavI. // 150 || jenI pAse du:sAdhya kAryono sAdhI ApanAra pitA deva hAjara che, te A zAlibhadra mahA mahino AvI pahoMcavA chatAM ThaMDIthI zI rIte pIDAya ? gauNArtha : kaSTapUrvaka samajI zakAya tevA padArtho samajAvanAra zikSaka jenI pAse hAjara che, te zAlibhadra mAthakAvyanI vicAraNAmAM paNa mUrkhatAthI zI rIte gherAya ? || 151 || hasamukhI, dedIpyamAna AbhUSaNovALI batrIza priyAo jenI pAse che, te zAlibhadrane ThaMDI zuM kare ? | SE TET prakrama-3 // 408 |
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-3 zAlibhadra mahAkAvyam 48448 | 8282828282828282828282828282 gauNArthaH AgathI bharelI, dhakhadhakhatI batrIza sagaDIo jenI pAse che te zAlibhadrane ThaMDI zuM kare ? || 15ra || rAjAne jema saMdhI vagere chaye guNo, kavine jema saMskRta vagere cha bhASAo, prakhara vAdIne jema Ahata vagere chaye tarka zAstro, prabaLa jaTharAgnivALAne jema madhura vagere chaye raso, kaMDalInA lagna sthAnane jema gRha vagere chaye vastuo, munine jema chaye vrato (rAtribhojana sahita) sukhakArI bane tema puNyazALI A zAlibhadrane chaye Rtuo sukhakArI banI. || 153 || 154 || ratnonA prakAzathI manohara, deva-vimAna jevA UjaLA mahelanI agAzInA AMgaNAmAM sAkSAtu, devAMganAo jevI priyAothI parivarelo deva jevo zrIzAlibhadra, gADha ane ati addabhuta AnaMda anubhavI rahyo. zAlibhadrano AnaMda..... .................. devano AnaMda saMraMbhathI pravartita thayelA nATako dvArA ............ raMbhA nAmanI apsarAthI pravartita nATako vaDe pragaTa thayelo ane pragaTa thayelo ane lakSmIpati zeThIyAothI adhiSThita ................ zrIindra mahArAjAthI adhiSThita. || 155 //. mAnavonuM sukha pANImAM paDelA caMdranA pratibiMba jevuM caMcaLa hoya che. devonuM sukha aratithI kaluSita ane citra jevuM hoya che. (citranA lADavA jovAmAM sArA lAge, paNa tenAthI kAMi peTa na bharAya, tema devonuM sukha dekhAvamAM sAruM, paNa vAstavamAM tRpti karanAruM hotuM nathI.) paraMtu zrI zAlibhadranA vilAsanuM sukha to sAce ja ciMtAnI paraMparArUpa tAMtaNAonI jALanI ghaTanAthI atIta, atyaMta bhayavihoNuM vizALa ane nirmaLa hatuM. || 1pa6 || trIjo prakrama saMpUrNa || ARRARAUAYA8A82828282828282888 || go? |
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERERE prakrama - 4 have rAjavaidanI vicAraNAthI zrIzAlibhadranA bhoga sukhonA rasa, zakti ane phaLo chUpAvyA vinA kahevAmAM Ave che. gauNArtha : have vaidarAjanI vicAraNAthI cokhAnA bhojananA rasa-vIrya ane vipAka chUpAvyA vinA kahevAmAM Ave che. // 1 // deva maMdironI UMcAithI parvatone paNa hIna karatuM te ja rAjagRha nagara te vakhate pRthvI para jhaLahaLatA tejathI zobhI rahyuM hatuM. // 2 // jyAMno mAnava-samudAya dharma-artha ane kAmanA upArjanamAM mazagUla hato, te rAjagRha nagarane vihArAdi dvArA zrIvIraprabhue sarva nagaromAM mukhyatA ApI. jema cAreya gatimAM mAnava-bhavane mukhyatA ApI. // 3 // ane tyAre mANasonI adamya jhaMkhanAthI, nepALa vagere sarva dezomAMthI sarva mukhya vastuo AvatI hatI. // 4 // have tyAM dezAMtarathI, pavitra kariyANAvALA vepArIo AvyA. jema bhavAMtarathI puNyazALI jIva sArA kuLamAM Ave. // 5 // |FRERERE prakrama-4 // 40 ||
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-4 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 nepALanA vepArIo zreNika pAse : puSkaLa dhana maLaze-evI AzAthI utsuka banelA te vepArIo sau prathama gaNapati jevA zrIzreNika mahArAjA pAse AvyA. (loko vidananAza mATe sau prathama gaNapatine namatA hoya che.) || 6 || rAjAe temane pUchayuM : bhAgyazALIo ! dAnacorI vinA lAvela kariyANAvALA, svAdhIna tame loko kyAMnA nivAsI cho ? (ahIM kyAMthI AvelA cho ?) || 7 ||. te vepArI mahAzayoe paNa priya vartanathI ja javAba Apyo. kAraNa ke vepArIo madhura vyavahArathI ja nirmaLa lakSmI prApta karatA hoya che. || 8 || he rAjana ! dezomAM mukhya nepALa nAmano deza che. jayAM parvatonA zikharo para kasturI paDe che. jema rAjAonA mastaka para senAnI raja paDe. || 9 //. jenA sainya jevA vizALa caLakatA ratnakaMbalo vaDe (kiMmata sAMbhaLIne) pratApI rAjAonA paNa mastaka dhrujI UThe che. jema vizALa sainyathI dhrujI UThe. || 10 || ame te nepALa dezathI AvyA chIe. he svAmI ! nyAyanA sAgara samA Apane e ratna jevA ratnakaMbalo maLo. / 11 | te ratnakaMbalo ziyALAmAM hUMpha ApanArA che. jANe du:khonA AgamanamAM hUMpha ApanArA che. te UnALAmAM atiThaMDaka ApanArA che. jANe saMpattinA samAgamamAM ThaMDaka ApanArA che. vaLI te zirISanA phUla jevA komaLa, kadI paNa bagaDe nahi tevA ane mahAtmAonA mana jevA ativizALa che. ARRARAUAYA8A82828282828282888 // 666
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-4 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 tyAra pachI te mahAmUlA ratnakaMbalo vepArIoe rAjAne batAvyA. jema kavio potAnA graMtho vidvAnane batAve. | 12 / 17 || 14 ||. ratnakaMbala joI tarata ja nyAyano sAgara rAjA bolyo : o catura puruSo ! A ratnakaMbalonI pratyakSa koi parIkSA paNa thai zake ? || 15 // vepArIo bolyA : mahA mahinAnI rAte A ratnakaMbalathI AliMgita thayelo ghIno ghoDo paNa ogaLI jAya, jema cakravartInI paTarANI (strIratna)thI loDhAno pUtaLo ogaLI jAya. || 16 // yuktipUrvaka rAkhelA A ratnakaMbalathI bhayaMkara UnALAmAM dhomadhakhatA bapore ghIno ghaDo thIjI jAya. jema siddhakalka (?) thI rasa thIjI jAya. / 17 || A ratnakaMbala puNyazALIone bhoga sukhonI vRddhi mATe thAya che. jema bhUkuTinI vaccenA AvartamAM raheluM, Una jevA rUMvATAvALuM lakSaNa bhoga-vRddhi mATe thAya. || 18 || 'A ratnakaMbalonI zuM kiMmata che ?' ema rAjAe pUchyuM tyAre teo bolyA : he rAjan ! AnI ochAmAM ochI kiMmata eka lAkha sonAmahora jANakAro kahe che. je 19 //. A pramANe temanI vAta sAMbhaLIne vismita manavALo rAjA vepArIone kahevA lAgyo : tame mAro vicAra sAMbhaLo. || 20 || 828282828282828282828282828282828282
Page #501
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-4 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 lAkha sonAmahorathI to zreSTha hAthI, ghoDA ane mANasono saMgraha thai zake ane te yuddhamAM vijaya apAvI zake. jayAre A kaMbala zuM kAmanuM ? (kai zaktivALuM che ?) || 21 // yAcakone lakSa (lAkha)nuM dAna ke bANathI lakSavedha karavo ema be prakAranI lakSa-yojanA rAjAone yogya che. paraMtu kapaDA vageremAM lAkha sonaiyA kharcI nAkhavA e to zuMgArapriya vANiyAone poSAya. || 22 || Ama ratnakaMbalanI gAyanA gaLAmAM rahelI godaDI jevI vyarthatA siddha karatI rAjAnI vANIrUpa gAye paga mUkavAthI vepArIonI suvizALa AzA-velaDIne kacaDI nAkhI. rAjAnI vANI.... ............... gAya akSarothI prasiddha ....... ............ rUpanA vaibhavavALI game tema bolAtI ..... ................ game tema pharatI yogya sthAne karAyelI AzA ...... . kyArAmAM ropelI velaDI. | 23 / 24 . ratnakaMbalo nahi beMcAtAM nirAza thayelA paNa TekSa cUkavavAmAM mAphI maLatAM AnaMdita thayelA te vepArIo paNa zAlibhadranA ghera gayA. || 25 // ratnakaMbalo kharIdatI bhadrA : dharatImAM kAmadhenunAmI sArthavAhI bhadrAe potAnA vacana-rasathI vepArIonA manano saMtApa niSkapaTa bhAve zAMta karyo. 828282828282828282828282828282828282 || 6 ||
Page #502
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-4 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 gauNArtha : pRthvInI kAmadhenue potAnA dUdha-dahIM Adi rasothI vepArIono tApa dUra karyo. // ra6 // bhadrAe jayAre ratnakaMbalonA mUlyano prazna prastuta karyo tyAre temaNe zreNika mahArAjA sAthe thayelI moTI carcA kahI saMbhaLAvI. || 27 //. bhadrA bolI : he bhadraloko ! batrIza ratnakaMbala maLe to mArA manane tRpti thAya. jema mANasane batrIza koLIAthI tRpti thAya. || 28 || akSaronA uccArasthAno jema ATha che. bhadrAsana vagere maMgala jema ATha che, tema amArI pAse ratnakaMbala ATha che, ema teo bolyA. || 29 // vIramAtA bhadrAe te ATheya ratnakaMbalone vIranI jema kharIdIne dAnavIra zAlibhadranI patnIonA paga-luchaNA karyA. || 30 || ' zabda vagere pAMceya viSayomAM caDiyAtI zAlibhadranI patnIoe mAtra sArA sparzavALA ratnakaMbalone nIce pagamAM mUkyA te yogya ja che. (kAraNa ke zAlibhadranI patnIo pAMceya viSayomAM utkRSTa che.) || 31 || ThaMDIthI ThUMThavAI gayelA lokonI ThaMDI UDADavAthI ane devapUjAmAM dhotIyuM banavAthI kAmaLAoe je puNya prApta karyuM, te agaNita puNyathI potAnI jAta (kAmaLA)mAM ratnatA (zreSThatA) prApta karIne te ratnakaMbaloe jANe zAlibhadranI patnIonI caraNa-sevA prApta karI. || 32 || 33 . 8282828282828282828282828282828888 | $$$ |
Page #503
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-4 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 kSamAzIla munionA khabhA para caDelA A ratnakaMbalo kAmanA pratikULa che. tethI zAlibhadranI patnIo te ratnakaMbalone dharatI para ragaDatI hatI. || 34 || udAra bhadrAe putravadhUo mATe lAkha (sonaiyA) vAparI nAkhyA paraMtu teNIe pote vAtsalya karavAthI sAsuomAM uttama koTi (kroDa sonaiyA) meLavI. (lAkha ApI kroDa lIdhA) || 35 // ghaNuM karIne putravadhU varasAda jevI hoya che. na Ave tyAM sudhI priya lAge che. AvyA pachI te guNAdhika hoya ke guNahIna-sAsu tene bhAMDe ja che. jema varasAda thoDo paDe ke ghaNo, loko tene bhAMDatA ja hoya che. ('varasAdane ane vahune mAna nahi." A kahevata ghaNI jUnI lAge che.) |. 36 // jaina-dharmathI ajANa mANasa jema kAcI AmalIno Adara kare (khAya) tema koika sAsu nAnI vahuno Adara kare che, paNa moTI pa2 pheSa kare che. (jaina dharmano jANe kAcAM ane tuccha phaLa na khAya.) || 30 || vahu nAnI hoya ke moTI sarva prasaMgomAM koika sAsu tene bahumAna Ape che. jema loko AMbAnA phaLono sarva avasthAmAM Adara kare che. || 30 || pazyanA kAraNe ja te puruSone sArI patnI maLatI hoya che. paraMtu tyAM paNa mAtA ane vahano prema to saubhAgyanI parAkASThA kahevAya. || 39 || jenA ghare A loka-paralokamAM hitakArI mAtA ane managamatI patnI-baMne paraspara premathI zItala thaIne rahe che. tene kharekhara mokSa ApanArI dharmanI siddhi ane paiso ApanArI prasiddhi maLI che, kavitA ane saMgIta tenA ARRARAUAYA8A82828282828282888 // 465 II
Page #504
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam abhyAsane AdhIna che. divya maMtramaya siddhi ane buddhi tenA mATe nakkI thai gayA. huM mAnuM chuM ke tenA sImADe gaMgA ane jamanA krIDA kare che. || 40 || 41 || 42 || paraspara virodhI vAta-pitta-prakRttinI jema keTalIka sAsu-vahu paraspara zatru-bhAva pAmatI hoya che. || 43 // keTalIka sAsu-vahuo dhUrta-maitrIthI potAno svArtha sAdhavAmAM paraspara maMtrI-khajAnacI jevuM ThaMDuM yuddha khele che. 44 / / samAna svabhAvanI, samAna sattA ane samAna vicArovALI be AMkhonI jema koika sAsu vahu bahenapaNI jevA sukhathI rahe che. // 45 || mULanAyaka pratimA ane snAtra-pratimAnI jema yoga-kSema karanArA koika sAsu-vahu paraspara mAtA-putrInA premathI rahe che. | 46 || bhadrAne to putra, putrI, dhana ane jIvanathI paNa putravadhuo vadhu vahAlI hatI. jema satI strIne zIlapAlananA prayatno sauthI vadhu vahAlA hoya. || 47 || ratnakaMbala mATe cellaNAno Agraha : A bAju rAjamahelamAM dAsI pAsethI ratnakaMbalanuM vRttAMta jANIne cellaNAdevIe rAjAne vinaMtI karI. / / 48 / / o rAjan ! yuktipUrvaka pRthvInuM pAlana karanArA, TekSa lenArA Ape kayuM kAraNa vicArI ratnakaMbala kharIdyuM nahi ? gauNArtha : o govALa ! yuktipUrvaka gAyone carAvanArA, DAMga (dhoko) rAkhanArA teM kayuM kAraNa vicArI kAmaLo lIdho nahi ? || 49 || | SE prakrama-4 // 46 //
Page #505
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam KHAK o lakSmInA nivAsarUpa rAjan ! bahumAnanuM sthAna ratnakaMbala mArA mATe baLapUrvaka ane vaTapUrvaka lAvI Apo, bhale Apane saMmata na hoya. || 50 | have lAkha sonaiyA kharcavA kaTibaddha banelA rAjAe tarata ja dekhAvathI saraLa paNa vepArImAM bheda paDAvanAra zIghragAmI eka mANasane tyAM mokalyo. | 11 || teNe prayatnapUrvaka vepArIone kahyuM : maMtra jevA atidurlabha ratnakaMbalone rAjA have ulTAnA mAMgI rahyA che. || 12 || vepArIoe kahyuM : caMdra jevA rAjA vaDe anAdara pAmelA kamaLa jevA ratnakaMbalo sUrya-prabhA jevI zAlibhadranI mAtA bhadrAe svIkArI lIdhA che. (kamaLa sUrya UgatAM khIle che ane caMdra UgatAM-rAtre karamAi jAya che. AthI ahIM ratnakaMbalane kamaLanI, bhadrAne sUryaprabhAnI ane rAjAne caMdranI upamA ApelI che.) // 53 || te puruSe AvI rAjAne jyAre A bAbata jaNAvI tyAre vismita ane smitayukta thayelo rAjA A pramANe vicAravA lAgyo. // 54 || na sAra ane teja na hovA chatAM thorane 'mahAtaru' (moTuM jhADa) ane agnine 'bRhadabhAnu' (moTo sUraja) kahevAmAM Ave che. tema ame nAmathI ja 'naradeva' (mANasomAM deva jevA) chIe, kAmathI nahIM. // 55 || pahelAM meM jyAre ratnakaMbala na lIdhA tyAre lokoe mane lobhI dhAryo. ane hamaNAM ja meM te levA ichyA tyAre huM bAyalA (strIthI jItAyelo) tarIke jAhera thayo. || 56 || | CERERE Baala. prakrama-4 // 467 //
Page #506
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-4 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 to paNa mahArANI zrI cellaNAnA manane priya kArya huM karIza. kAraNa ke pahelAM paNa meM tenI ekathaMbhIA mahelanI icchA pUrI karI hatI. // pa7 //. Ama vicArI zreNike ratnakaMbala levA mATe bhadrA pAse pratihArIne mokalyo. jema pavana, pANI mATe samudra tarapha vAdaLane mokale. / 58 || tyAM AvIne pratihArIe zrIzAlibhadranI mAtA bhadrAne kahyuM : he kalyANI ! indranA hukama jevA mahArAjA tamane hukama Ape che. || pa9 che. ratnanI jema ratnakaMbala jo ke amUlya hoya che, to paNa callaNA devIne priya che mATe te Apo. grahazAMtividhimAM devIne jema bali (bAkaLA) apAya. // 60 //. lakSmI jevI prasanna mukha-mudrAvALI bhadrAe te pratihArIne kahyuM : svAmInI AjJAmAM kiMmata ke cittanI pratikULatA jovAya nahi. // 61 || paraMtu jema gADAnA baLado devane yogya sonAno paTTo meLavI zake nahi, tema moDethI Avelo tuM iSTa ratnakaMbala meLavI zakIza nahi ! || dura || kAraNa ke, AvatAMnI sAthe ja te ratnakaMbalone meM putravadhUo mATe saraLa bhAve phADI nAkhyA. jema dIvAnA ghara (phAnasa) mATe abharakhanA paDane toDIe. (pUrva kALamAM phAnasamAM kAcanA sthAne abarakha vaparAtA haze.) / 63 // 82828282828282828282828282828282888 / 468 ||
Page #507
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERER mAro putra zAlibhadra sAkSAt deva ja che. tene mahendra parvata jevI UMcI zayyA para rahelI ane navIna kAvyastutionI camakavALI batrIza patnIo che. || 64 || zrRMgArapradhAna te strIonA sukomaLa paganA sthAne meM A ratnakaMbalo vibhAga karIne alaMkAronI jema mUkyA che. gauNArtha : zrRMgArarasapradhAna te kAvyastutionA sukomaLa zabdAtmaka padonA sthAne vibhAgapUrvaka zleSAlaMkAra vagere kAvyanA alaMkAro mUkyA che. // 65 || paraMtu jUnA seMkaDo ratnakaMbalo amArI pAse che. jo rAjAne kAma lAge tevA hoya to jaNAvo. || 66 || A bhadrAno e putra kevo haze ? enI patnIo kevI haze ? AvI vicAraNAthI AzcaryamAM DUbelA pratihArIe AvIne rAjAne jaNAvyuM. // 67 || samudranI bharatI jevA te zeThanI samRddhinA vilAsamAM devono rAjA paNa DUbI jAya to khUba ja nAnA bIjA rAjAonI vAta ja zI ? gauNArtha : samudranI bharatImAM mahendra parvata paNa DUbI jAya to ghaNA nAnA bIjA parvatonI vAta ja zI ? || 68 || 'prabhaMgirA' nAmanI devInA mahAmaMtranA mAMDalAno uddhAra karavAmAM A zAlibhadranI mAtA bhadrA maMtravettAomAM mukhya che. teNIe mULa maMtranA parivAramAM gUDha-akSaranI kAMti samAna putravadhUone ratnakaMbalarUpI kevaDAnA pAnanA TUkaDAothI pUjI. // 69 || 70 || | T2 SERERERER prakrama-4 // 46 //
Page #508
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-4 zAlibhadra mahAkAvyam 828282828282828282828282828282828288 nAvika jevA jUnA ratnakaMbalo vilAsanI nadIsamI cellaNA devIno moTA grAha jevo ratnakaMbalo mATeno Agraha dUra karo. arthAt bhadrA pAsethI callaNA mATe Apa jUnA ratnakaMbalo lai lo. || 71 || potAne yogya AvuM arthavAhI-sArthaka kArya (jUnA ratnakaMbalo ApavAnuM kArya sArthavAhI bhadrAe spaSTa rIte kahyuM che-ema rAjAe celaNAne kahyuM tyAre te bolI. || 72 // huM to sAhitya vidyA jevI chuM. zaNagAra mane priya che. phATelI-tUTelI godaDI jevA jUnA ratnakaMbalothI mAre zuM kAma che ? gauNArtha : huM zRMgAra rasathI hRdayaMgama sAhitya-vidyA chuM. mAthA vagaranI-ThekANA vagaranI (tarkavicAra rahita) purANa kathAothI mAre zuM kAma che ? || 73 | Atma-kalyANa mATe paNa lobhIo mANasa (dAnAdithI) paralokanuM bhAthuM na le tema, zatruone mATe bhayaMkara he svAmI ! Ape paNa AtmIyajana mATe paNa eka ratnakaMbala suddhA lIdhuM nahi. / 74 || - he svAmI ! kyAM jagatanA jIvo mATe auSadharUpa megha ane kyAM (khAro) mahAsAgara ? kyAM malaya parvata ane kyAM nahi dekhAto meruparvata ? kyAM mAnava-avatAra ane kyAM indranI padavI ? kyAM AMbAnuM jhADa ane kyAM sudarzana nAmano pelo jaMbUvRkSa ? kyAM sarva rIte saubhAgyanA vistAravALo zAlibhadrano vaibhava ane kyAM abhimAnanA ja sukhavALo Apano rAjaya-vistAra ? || 75 // 76 ke 77 // ARRARAUAYA8A82828282828282888 | 20 |
Page #509
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-4 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 jeonA puNyane mApavAmAM brahmA paNa DhIlAza anubhave, te AnaMdanA dhAma samI strIo zAlibhadranI patnIo tarIke rahelI che. || 78 || nyAya ApavAmAM UMDA kSIra sAgara samA ApanI suMdara rAjayalakSmI, agaNita bhogo bhogavanArA A lakSmIpati zAlibhadra zreSThIe pragaTa karI che. gauNArtha : maryAdAvALA UMDA kSIra samudranI saMpatti zeSanAga para sUi rahenArA olA viSNue pragaTa karI che. || 79 | A pramANe premarUpI sALanA baLathI cellaNA devInI vANI caturAirUpI turI (vaNakaranuM sAdhana) e zAlibhadranA guNarUpI sUtara vaDe rAjAnA manamAM jANe ujajavaLa vastra vadhyuM. Azcarya che ne ? | 80 || 'bhAvatuM'tuM ne vaide kIdhuM" ema mAnato kutuhalathI utsuka thayelo pratihAra zreNika mahArAjAnA hukamathI pharI zAlibhadranA ghare gayo. || 81 che. te pratihAre zAlibhadrane jovA rAjA jhaMkhe che-ema jayAre AmaMtraNa ApyuM tyAre mAtA bhadrAe zreNika pAse AvI A sAcI vAta kahI. // 82 //. tIrthakaronA kalyANakomAM paNa jema devonuM mULa vaikriya zarIra devalokamAMthI bahAra nIkaLatuM nathI, athavA jema varaghoDA vageremAM derAsaramAMthI muLanAyakanI pratimA bahAra nIkaLatI nathI, tema sarvane hitakArI paNa dharma AryadezamAMthI bahAra nIkaLato nathI, tema sukumAra dehavALo kumAra zAlibhadra UMcA mahelanI Toca parathI kadI paNa bAjunA bagIcAmAM paNa krIDA karato nathI. || 83 // 84 || 85 // 82828282828282828282828282828282888 | 2 ||
Page #510
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-4 zAlibhadra mahAkAvyam 828282828282828282828282828282828288 zreNikane potAne tyAM padhAravA bhadrAnI vinaMtI : tethI te svAmI ! amRta jevA UjaLA, lakSmInA kAraNa, mahAmahimAnA udayavALA amArA mahelamAM ApI svayaM padhAro. gauNArthaH tethI he nAtha ! amRta jevI UjaLI, lakSmInuM kAraNa, mahAmahimAnA udayavALI kRpA Apa karo. // 86 //. he rAjana ! Apa jarA thobho, mArA potAnA gharanA utsavanI jema Akho rasto tarata ja utsavamaya banAvI dauM ! // 87 | A pramANe prabhAvazALI vacano kahIne bhadrAe gobhadra deva mAraphata harizcaMdranI saubha nagarI jevI ramaNIya bajAranI zobhA karAvI. || 88 || mANeka ratnonI zilAothI zobhatI ane tarata ja mArgo dvArA sajaja thayelI gozIrSa caMdananI kAMtivALA biMduone dhAraNa karatI dharatI zobhavA lAgI. || 89 | pArijAta, maMdAra vagere kalpavRkSonA phUlothI banelAM gharonI zreNi zobhI rahI hatI. jANe pRthvImAM caMdra jevA zAlibhadranuM AkAzamAM UMce UDavAnI icchAvALuM kIrti maMDaLa zobhI rahyuM hatuM. | 90 // vizALa devadUSyonA caMdaravA zobhavA lAgyA. jANe AvanArI devatAi lakSmInI ayAnanI dhajAo joi lo. || 91 || 8282828282828282828282828282828282 I 622 |
Page #511
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-4 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 mArgamAM rahelI yaMtranI pUtaLIo zobhatI hatI. jANe sAkSAt vRtAcI menakA raMbhA vagere apsarAo, hAthamAM kalpavRkSanI mALA laine UbhI hatI ! // 92 //. pula jevI te dukAnanI zobhA dvArA-nagara-samudrane oLaMgIne hAthI samA mahArAjA zreNika vahANa samA (nAnA hAthI samA) zAlibhadranA mahelamAM lIlApUrvaka AvyA. || 93 // bhavya jIva jema sUrya jevA camakatA jainadharmanI tattvatrathI jue, tema zAlibhadranA mahelanA daravAje zreNika rAjAe toraNatrayI (traNa kamAno) jo i. AgaLanI bAjue cAMdInA thAMbhalAvALI ane nIlamaNinA pAnavALI, dakSiNa bAjue sonAnA thAMbhalAvALI ane vairATaratnanA pAnavALI, uttara bAjue-ratnonA thAMbhalAvALI ane hiMgularatnanA pAnavALI, pUrva dakSiNa ane pazcima samudrone jeNe bheTarUpe potAnI kAMti mokalI che (arthAt traNa dizAnA traNa samudro sudhI prakAza pAtharatI) tevI toraNatrayI joi. / 94 || 95 / 96 || rAtrinA samaye caMdranAM ThaMDA kiraNothI pedA thayelA amRtathI bharelA, pUtaLIonA hAthamAM rahelA caMdrakAMta maNithI banelA pyAlAmAMthI amRta pIto, jenuM kautuka-maMgaLa (kautuka-maMgaLa paraMparAthI cAlI AvatI eka vidhi) karAyeluM che evo rAjA, jayAM vaiDUrya ratnothI gomukhano AkAra banAvAyelo che, jayAM motIonA sAthIyA karAyelA che, je sphaTikathI baneluM che, tevA AMgaNAmAM peTho. || 97 || 98 // ARRARAUAYA8A82828282828282888 || 2 ||
Page #512
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-4 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 te AMgaNuM eTale jANe zarIradhArI sauMdarya ! jANe potAnA sthAne rahelo vaibhava ! jANe mUrtimAna kutUhala ! devalokanA rUpathI paNa atIta ! catura puruSonA avadhAna ane dhyAna kheMcavAnuM sAdhana, prakAzamaya ane mahAna AbAdInuM kAraNa. gauNArtha : piMDastha, padastha ane rUpAtIta - cAreya prakAranA dhyAnanA joDANanuM kAraNa, Atmajayotirmaya ane mokSanuM kAraNa AMgaNuM zobhe che. || 99 / 100 || A zuM che? AgaLa kevuM haze ? AvA vicArothI rAjAnI mati tyAM mUMjhAi gai. jema prauDha priyatama pAse pahelI vAra janArI strI mUMjhAi jAya. || 101 // koika ThekANe... jayAM sUryakAMta ane caMdrakAMta maNinA pharasathI gaMgAjaLano bhrama thaI rahyo che, jayAM cAre bAju nIlaratnonI zreNithI banelA (gaMgAnA) kinAre tAjA paravALAothI kALAza jaNAI rahI che, evI te bhUmi pANIthI kharekhara ati dUra hovA chatAM hoMziyAra lokone paNa (pANInA bhramathI) ThagatI hatI, jema ahiMsArUpa dharmathI ati dUra hovA vedakathita hiMsA paMDitone paNa Thage che. || 103 // sonAnA staMbhothI zobhAvALuM, uttama vajaratnathI banelI bhIMtavALuM, devatAi caMdaravAvALuM devoe ApelAM phUlothI banAvelAM phUlonA gharavALuM, ghaMTAkAre sUrya ane caMdra rahelA hovAthI aMdhakArathI rahita, indranA vimAnanI jema parama tejanuM dhAma, zAlibhadranuM nivAsasthAna hatuM. ARRARAUAYA8A82828282828282888 II 24
Page #513
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-4 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 zuM huM meru parvata para caDI rahyo chuM ? athavA to rohaNAcala para caDI rahyo chuM ? zuM huM naMdanavanamAM jai rahyo chuM? ke huM devalokamAM praveza karI rahyo chuM?-A pramANe vikalpa saMkalponI kalpanAnI moTI pathArImAM rahelo rAjA, zAlibhadranA mahelanA madhya bhAgamAM pahoMcyo. / 104 || 105 / 106 || 107 || utkaMThA, Azcarya, bhrama, nirNaya, pramoda, gaurava, nirAzA vagere bhAvone ekIsAthe anubhavatA zreNika rAjA vicAra-mizratAne pAmyA. // 108 || zreNika rAjA traNa mALa pasAra karIne... jANe dharma artha-kAmarUpa traNa puruSArtha pasAra karIne cothe mALe pahoMcyA... jANe cothA mokSa puruSArthamAM pahoMcyA. tyAM temaNe cokIno aMgIkAra karyo... jANe yogIe maitrIpramoda karuNA-madhyasthatArUpa cAra bhAvonA samuccayano svIkAra karyo. // 109 // 110 // jayAM sonAnA pUrNakuMbho rahelA che, je maNi-mANekathI zobhI rahyuM che, vividha ratnothI jayAM pAtro zobhI rahyAM che, jayAM baMne bAjue indranIla maNinA mora che, jyAM marakatanA pAtramAM vizALa ane uttama javArA vAvelA che, tevA ratnanA siMhAsana para zreNika rAjA beThA. // 111 // 112 // have rAjA sAthe samAgama karAvavAnI icchAvALI, Azcaryayukta, bhadrA tarata ja caMdra jevA saumya putra pAse AvI. gauNArtha : citrA nakSatrathI yukta rAjayoga karavAnI icchAvALI bhadrA tithi caMdranA putra budha pAse AvI. (citrAnakSatra, bhadrA-tithi ane budhanA milanamAM jayotiSazAstra prasiddha rAjayoga thAya che.) || 113 || 8A%A88888A YAUAAAAAAAA // 6 I
Page #514
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-4 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 zAlibhadrane bhadrA mAtA kahevA lAgI : o saguNI vicakSaNa beTA ! sAMbhaLa. ghera AvelA zreNikane jAte AvIne jarA joi le. || 114 || te ekadama udvegapUrvaka bolyo : A zreNika nAmanuM karIyANuM pArakhI ane tolIne yogya kiMmatathI kharIdI le. mane pUchavAnI jarUra nathI. || 115 || romAMcita thayelI mAtA vicAravA lAgI : kharekhara strIomAM huM eka dhanya chuM, jeno Avo lIlAyukta garbhazrImaMta putra che. juo to kharA ! | 116 // A pramANe vicArIne teNe nirdoSa putrane kahyuM : pRthvI-maMDaLa para A zreNika to svAmI (rAjA) che, paraMtu kharIdavAnuM koi karIyANuM nathI. / 117 || svAmI' zabdathI zAlibhadrane jhATako : sUryanA prakAzathI jema hAthamAM raheluM kamaLa, varasAda paDavAthI jema brahmAnuM vAhana haMsa, aMkuzarUpa soyathI jema diggaja (dizAno hAthI) pIDAya, tema A zreNika svAmI che-AvI vAtathI, janmathI mAMDIne kadI AvI vAtothI nahi TevAyelo, sarva rIte sukomaLa zarIravALo zAlibhadra sAdhudharmanI jema pIDA pAmyo. ('huM tamAro mAlika chuM' AvI vAtathI sAdhu pIDA pAme che, kAraNa ke teo anizcita rahetA hoya che.) || 118 || 119 || kAnanA mULamAM janArI zatapadI (so pagavALo kAnakhajUro athavA to padovALuM vAkya)nI jema ekapadI 8i ('svAmI' A pramANe eka padavALI)nA zravaNe paNa tenAmAM ciMtA-saMtApa pedA karyo-e Azcarya che. |120|| 8A%A88888A YAUAAAAAAAA
Page #515
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-4 zAlibhadra mahAkAvyam BACA SUR 8282828282828282828282828282 rAjA thI potAne dabAyelo mAnato dhIra zAlibhadra vicAravA lAgyo : kharekhara ! saMsAra e ja parAjayanuM sthAna che. jayAM mArA jevA ja hAthapagavALo koi mANasa paNa 'svAmI' banI bese che. || 121 // grahomAM A sUrya hajAra kiraNonI saMkhyAthI bhale rAjA bano. nAgalokomAM hajAra pheNanI saMkhyAthI zeSanAga bhale rAjA bano ane hajAra AMkho vaDe devomAM indra bhale rAjA bano. kAraNa ke teo pAse bIjAthI vizeSa avayavo che. || 12 2 || 123 || paraMtu saMsArarUpI sarovaranAM pANImAM parapoTA jevA caMcaLa A mANasanuM pArthivapaNuM (rAjApaNuM-pattharapaNuM) paMDito kai rIte kahe che. || 124 || jeno paribhoga rAjA vagerene parAdhIna che, je caMcaLa che, caMcaLa sthitivALI che, je vArAMganA ane vezyA strI jevI che, (game tyAM janArI che) kulaTA che, te lakSmIne dhikkAra ho ! || 125 // bIjAe banAvelAM kAvyothI kavipaNuM batAvavuM, mAgIne paherelA ghareNAMthI vaTa batAvavo, mAMgavAthI tRpti anubhavavI-A badhA mUrdhanAM lakSaNo che. || 126 // traNa lokanA nAtha potAnuM prabhutva ApI denArA bhagavAnazrI mahAvIradeva jo vidyamAna che to jugAranI ramatanA kalpita rAjA jevA A niSphaLa zreNikathI zuM kAma che ? // 127 // puNyanI adhikatAthI jo koi mAlika banatuM hoya ane puNya jo jAte meLavI zakAtuM hoya to "bIjo paNa mAro mAlika che' ema kayo jIvato mANasa sahI zake ? || 128 // 8A%A88888A YAUAAAAAAAA I 6ra7 |
Page #516
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-4 zAlibhadra mahAkAvyam pAka. 8282828282828282828282828282828282 parAdhIna bhojana jevA, bIjAe ApelA mukhavAsa jevA, devanI mUrtithI UtarelAM phUlo jevA A bhogothI mAre saryuM ! / 129 // kaliMga dezanA karakaMDu rAjAno vairAgya to gharaDA baLada para caDelo hato. paraMtu zAlibhadrano vairAgya to sajja thayelA subhaTanI jema hAthI samA zreNika rAjA para caDyo. | 130 || pAMcAla dezanA dvimukha mahArAjA to (patita indra jevA) paDelA indradhvajane joi vairAgya pAmyA, paraMtu A zAlibhadra to vikasvara AnaMdanI sugaMdhavALA uMce rahelA zreNika rAjAne joi vairAgya pAmyo. || 131 || nami rAjarSino parimita vairAgya to baMgaDInA vAMkA mArge thaine Avyo. . paraMtu zAlibhadrano vairAgya to rAjamArga samA zreNika dvArA Avyo. || 132 || nagati rAjAnI vairAgya-koyala to AMbAnA jhADane pAmIne matta banI hatI, paraMtu siMha samAM zAlibhadrano vairAgya to parvata samA zreNika rAjAne pAmI dIpta thayo (siMha parvatamAM potAnI garjanAonA paDaghA sAMbhaLI unmatta thato hoya che.) || 133 || zuddha samyaktvI jema mAtA vagere vaDIlonA dabANathI ja apriya mithyAtvInAM darzana kare, tema teNe mAtAnA AgrahathI ja rAjAnA darzana mAnya karyA. || 134 // zAlibhadra - zreNika milana : vizvane AnaMdakArI saMgItano sUra jema sAtamA svarathI cothA svaramAM Ave, tema jagatajanane AnaMdakArI zAlibhadra tarata ja sAtamA mALathI cothA mALe Avyo. (jayAM zreNika AvelA hatA.) || 135 // 82828282828282828282828282828282888 20 ||
Page #517
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-4 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 vidyAdharIo samI priyAo vaDe cAre bAjuthI parivarelA, kAmanA atidurgama kilA samA zAlibhadrane rAjAe joyo. || 136 /. zrIparvata para jayoti dekhAtAM kApaDIo (parivrAjaka) jema potAnI nirmaLatA mAne, tema rUpa ane lakSmInA parvata samA te zAlibhadra para pavitra kAMtinAM darzanathI zreNika rAjAe potAnA AtmAnI nirmaLatA mAnI. // 137 // have zAli (DAMgara)nA pAkanA bhArathI jANe namra thayelA, patnI sahita zAlibhadra zrI zreNika mahArAjAne praNAma karyA. // 138 || atyaMta adabhuta, AMkha mATe ArAmanA sthAna samAM, unnativALA te zAlibhadrane bheTIne rAjA zreNike AnaMdathI khoLe besADyo. gauNArtha: atyaMta adbhuta, AMkha mATe ArAmanA dhAma, unnata vAdaLane bheTIne parvata potAnA uparanA zikhare besADyo. || 139 I. zAlibhadranA saMgathI rAjA parama AnaMda pAmyo ane tenA tApathI pelo (zAlibhadra) to jharatA azrujaLavALo pIgaLavA lAgyo. gauNArtha : vAdaLanA saMgathI parvata parama-AnaMda pAmyo paNa te (vAdaLa) to tenA tApathI jharatA pANIvALo varasavA lAgyo. // 140 // ARRARAUAYA8A82828282828282888
Page #518
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-4 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 bhadrA bolI : o naranAtha ! devatAI mALA, devatAi vastro, devatAi AhAra ane devatAi vilepanothI TevAyelo A zAlibhadra mANasonA zvAsathI atyaMta pIDAya che. jema prajAnA nisAsAthI bhraSTa-rAjAnuM rAjaya, pArakAnA nisAsAthI jema sukha, bhoriMga nAganA phUMphADAthI jema jIvana ane UMcA zvAsathI jema zarIra dubhAya. | 141 / 142 || he rAjan ! kAraNa ke, devapaNAne pAmelA AnA pitA (gobhadradeva) priyA sahita A zAlibhadrane divya bhogalakSmI Ape che, jema kalpavRkSa yugalikone divya bhoga-lakSmI Ape che. 143 che. o mahArAjA ! o naradeva ! to lakSmInA krIDApAtra, kamaLa jevA komaLa A zAlibhadrane kRpA karIne Apa ApanA hAthamAMthI choDI do. gauNArtha: o uttama hAthI ! lakSmInuM krIDApAtra (kamaLa), kRpA karIne tuM tArI sUMDhamAMthI choDI de. 144 // te pavitra zreNikathI mukta thayelo, sukhI, prasiddha guNavALI, batrIza patnIo sAthe zAlibhadra kSaNavAramAM maMgaLamaya sAtamA mALe pahoMcI gayo. gauNArtha : puNyakarmathI mukta thayelo sukha sahita batrIza siddha guNo sAthe (31 siddha guNo + 1 sukha) te (jIva) e ja samaye (ahIMthI) sAtamA rAjalokamAM rahelA mokSamAM pahoMcI gayo. || 145 //. have bhadrA zreNikane kahe che : he svAmI ! ApanA AgamanathI Ape mAro putra dharmanI jema pratiSThita karyo. (pratiSThA-yukta karyo) have vidyA jevI mArI saMpattine darzanapUrvakanA ApanA anubhavathI pavitra karo. 828282828282828282828282828282828482 / rUo ||
Page #519
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-4 zAlibhadra mahAkAvyam BACA SUR 8282828282828282828282828282 gauNArtha : he svAmI ! susiddhAMtathI Ape jaina dharma pratiSThita karyo, have AtmAnubhava karAvavA dvArA vidyA pavitra karo. || 146 / A pramANe vibhUti jovA utsuka thayelA rAjAne paNa bhadrA (bhAdaraNa (?) nadI) nadI jevI bhadrA, harSAvezathI UMcA-nIcA vacananA taraMgonA pUrathI rokatI hatI. || 147 ||. aMga-upAMga vagere Agamone jANanAra gItArtha munio jema gacchanI cAra prakAre (azanapAna-vastra-pAtra) saMbhALa kare, tema zarIranA aMgopAMga jANanAra mAliza karanArA mANasoe, pariNAmamAM manohara, kAnane khuza karanArA vacanonI jema darzanamAM AnaMdakArI lakSapAka tela dvArA rAjAnI cAra prakAre (rAma, cAmaDI, mAMsa ane hADakAM para) mAliza karI. / 148 // 149 // paramArthanA upadezathI (munio) jema pUrvanA rAgane dUra kare, tema te mAliza karanArAoe snAnayogya gaMdhavAsathI telanI cikAza dUra karI. || 150 || hIrA-sonAnA snAna-pITha para kaLazo dvArA gaMgA-jamanAnA be prakAranAM tathA puSpodaka-gaMdhodaka-zuddhodaka-ema traNa prakAranA pANIthI rAjAne teoe navaDAvyo. || 151 // zreNikanI vIMTI kUvAmAM : krodhathI dhamadhamatI uddhata strI kuvAmAM paDe, tema te vakhate snAna karatA rAjAnI vIMTI ekadama kuvAmAM paDI. // 1pa2 || 82828282828282828282828282828282888 // rU II
Page #520
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-4 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 jAM gulI maMtranA pada jevI paDI gayelI sonAnI vIMTIthI rAjA viSAda pAmyo. gauNArtha : pradhAna akSarothI bhareluM jAMgulI maMtranuM pada bhulAI jatAM gADika viSAda pAmyo. || 153 // vIMTI paDI javAthI bicArA jevA banI gayelA, becena rAjAne joi, jAgRta buddhivALI bhadrAe dAsIne Adeza Apyo. || 154 || bhadrAnI AjJAthI dAsIe yaMtraprayogathI kUvAnuM pANI kheMcI kADhyuM tyAre rAjAe prayAsa vinA kUvAnI aMdara vIMTI joi. || 155 / zaherIomAM gAmaDiyo, bahAdUromAM Darapoka, zrImaMtomAM garIba, vidvAnomAM mUrakha-jhAMkhA lAge, tema kUvAmAM rahelA bIjA alaMkAromAM te vIMTI rAjAne jhAMkhI lAgI. || 156 // parvata samA rAjA para je (vIMTI) kAMtirUpI pANInuM vahana karanArI nadI hatI, te vIMTI zAlibhadranA A alaMkAranA dariyAmAM taraMgano darajajo paNa meLavI zakI nahi. // 157 || rAjAe dAsIne pUchyuM : A alaMkArono gaMja zA mATe che ? te bolI : jagatamAM AzcaryakAraka sAcI vAta sAMbhaLo. || 158 || rAvaNane jema devo dAsa banyA. rAmacaMdrajIne jema dariyo jamIna banyo, naLarAjAne jema sUrya rasoio thayo, balirAjAne jema viSNu yAcaka thayA, e pramANe he rAjan ! mArA svAmIne sonuM paNa nirmAlya thAya che, je cakravartI ane indromAM paNa durghaTa che. || 159 // 160 || 8A%A88888A YAUAAAAAAAA | 4 ||
Page #521
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-4 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 devone phUlanI mALA paNa nirmAlya banatI nathI. (jIvanabhara rahe che, to pachI sonAnI to vAta ja zI ? gobhadradeva patnI sahita zAlibhadra pAse amane alaMkArone mokale che. paNa A baMdA to bIje ja dI amane khaMkherIne kADhI mUke che. patnIo paNa ema ja kare che. amAruM mAna zuM rahyuM ?AvA apamAnathI jANe mAThuM lAgatAM alaMkAro kUvAmAM jhaMpalAve che. // 161 // 162 || zAlibhadra (cokhA)nI AvI vibhUtinAM darzanarUpI parimala (sugaMdha)thI ja rAjAne tRpti thai gai. "basa... have mAre bIjuM kAMi joituM nathI.' ema kahevA te mAthuM DolAvavA lAgyo-ema huM mAnuM chuM. / 163 // addabhuta vAnagIothI bharapUra, aDhaLaka dhanathI yukta, pahelAM kadI nahi joyelA zAlibhadranA bhoga-vilAsane kahevAnI icchAvALA nirmaLamativALA rAjA vicAravA lAgyA. gauNArtha : akSarothI pUrNa, mahAna arthathI yukta, pahelAM kadI nahi sAMbhaLelA bhoga sUtra para vyAkhyA karavAnI icchAvALA paMDita vicAravA lAgyA. || 164 || A zAlibhadranuM parvato jevA rAjAo karatAM paNa khUba ja UMcuM puNya che, meru jevuM che, jenI taLeTImAM manuSyalamI ane Toca para devalakSmI ALoTI rahI che. || 165 // ame to azvapriya rAjAo chIe, sattAbhraSTa thayelA ane apamAna vagere sahana karIe chIe. paraMtu sarva prazasta puruSomAM zAlibhadra kadI khaMDita thayo nathI. 8A%A88888A YAUAAAAAAAA | 4 |
Page #522
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-4 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 gauNArtha : ame to ghoDAne priya java chIe. sthAnabhraSTa thayelA ame daLavA vagerenAM du:kho sahana karIe chIe, paraMtu sarva dhAnyomAM cokho kadI khaMDAto nathI. || 166 //. nA... nA... khoTI vAta nathI. prazasta lakSmIpatiomAM ziromaNi A zAlibhadra ja che, jenA puNyanI spRhA mArA jevA rAjAo paNa kare che. gauNArtha : nA... nA.. khoTI vAta nathI. dhAnya-lakSmIomAM ziromaNi A cokho ja che, jenA pavitra kaNanI icchA popaTarAja paNa kare che. je 167 // tethI, jema jinamUrtinAM darzanathI kRtArthatA thAya, tema zAlibhadranAM aNadhAryA darzanathI mArI paNa kRtArthatA thai-ema huM mAnuM chuM. // 168 / have A pramANe bhadrAe, kalpavRkSanAM madhura phaLothI, amRtanA mizraNa samA devanirmita bhojanothI, agnithI pAkelAM, dhumADAthI pAkelAM, sUryathI pAkelAM ane sUrya-agnithI pAkelAM bhojanothI, navA divya alaMkArothI, mALAothI, gozIrSa caMdanathI temaja vastrothI, zaheramAM AvelA mAravADI gAmaDIyAnI jema Azcarya anubhavatA vismita thayelA rAjAne parivAra sahita saMtoSa Apyo. // 169 || 170 || 171 // zreNikanuM svasthAnamAM gamana : unnata AnaMdanI racanAnI nadInA pUranI garimAmAM jenuM hRdaya tarI rahyuM hatuM, te magadhasamrATa zrIzreNika mahArAjA , pachI tarata ja parvatanA zikhara jevA, potAnA UMcA mahelamAM pahoMcyA. / 172 / 828282828282828282828282828282828482
Page #523
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERERE bhogasukhonI sohAmaNI savAranI saMdhyA sarakhI prauDha bhogakaLA vaDe svIkArAyeluM, bANAsura jevA moharAjA dvArA premanA nAgapAzathI joradAra baMdhAyeluM, potAnAthI nahi rokAyeluM mana, mAnarUpI garuDa vaDe kAmanI AgathI bharelo killo oLaMgI, viSNu jevA zAlibhadre choDAvyuM. gauNArtha : prauDha uSA sAthe paraNelA, bANa nAmanA asura dvArA nAgapAzathI baMdhAyelA aniruddha (kAma-putra)ne, potAnA vAhana garuDa dvArA agnibharyo killo oLaMgI viSNue choDAvyo. / / 173 / / / / cotho prakrama saMpUrNa | .YO TRERERY DEDEDER prakrama-4 // 436 //
Page #524
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-5 prakrama - 5 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 zuM zAlibhadranA puNyanA kaNanI zreNi kai rIte gaNI zakAya ? paraMtu A tenA gauravano mahimA vicAro ! gauNArtha : zuM cokhAnA pavitra kaNonI zreNi koi rIte gaNI zakAya ? paraMtu A tenA pramANano mahimA juo. / 1 || caMdra samA rAjAnAM darzanathI bharatIvALA banelA zAlibhadranA vairAgya-sAgaramAM deva ane manuSya lakSmIrUpI gaMgA ane siMdhu virasatA pAmI. / 2 // have mahAvata samA zAlibhadra vaDe vairAgya raMganA siMdurathI zaNagArAyelo mAnarUpI gaMdha hastI (uttama hAthI) zobhavA lAgyo. || 3 || zAlibhadranuM manomaMthana : moharUpI dAnava sAme caDAi karavA mATe vivekamAM bRhaspati sarakhA zAlibhadra indriyonA mAlika manarUpI indra sAthe catuSkarNA (je maMtraNAmAM mAtra be ja jaNa hoya te catuSkarNA maMtraNA kahevAya) maMtraNA karI . || 4 || | ahoho ! savAre maMgaLa vAjiMtronuM zravaNa nagaranA lokone paNa maLe che ! kRpA prApta lokone paNa mIThAi khAvA maLe che ! azvazALAnA mANasone paNa ghoDA para savArI karavA maLe che ! cokIdAro ane cakalAone paNa 828282828282828282828282828282828282 | 4 |
Page #525
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-5 zAlibhadra mahAkAvyam 82828282 8282828282828282828282828282 mahela ane agAzImAM rahevA maLe che. paraMtu "A mAruM che' evI adhikAranI bhAvanA-sattAnI bhUkha ja rAjAone paNa sukha ApanArI che ! Ama hovA chatAM paNa jo lakSmI bIjA koi mAlikathI dabAyelI hoya to gajaba thayo ! AMkha to nIrogI che, paNa mAtra kIkI ja DhaMkAyelI (bagaDelI) che ! || 5 || 6 || 9 || jema bIjAothI suMghAyelI phUlanI mALAo devone caDAvavA kAma lAgatI nathI, tema manasvI (svAbhimAnI) puruSone prakhyAtiyukta saMpatti paNa parAdhIna hoya to kAma lAgatI nathI. || 8 || uttama puruSo bIjAe svIkAreluM bhakSya icchatA nathI, paraMtu potAnA sthAnamAM rahI bIjA para dveSa karanAra kUtarA jevA mANaso to laDAi karIne paNa te le che. gauNArtha : bIjAe karelo zikAra siho kadI icchatA nathI, jayAre goTha (gAyane rahevAnuM sthAna)mAM rahelA kUtarAo to laDAi karIne paNa te lai le che. || 9 ||. eka divasa vaparAyeluM sonuM paNa jo nirmAlya gaNAya to kharekhara A mArI badhI saMpatti paNa nirmAlya gaNAvI joie, kAraNa ke e paNa mahAdeva jevA zreNikanI nirmAlya che. (kAraNa ke e mAlika che ne ?) || 10 ||. to jItavAnI icchAvALAnI jema moha zatrune jItavAnI icchAvALo vikasita buddhivALo huM, mArA puNyanI tijorI saMsAranA bhogo pAse nahi rAkhuM, kAraNa ke teo baMne bAjunI cetanAvALA-mArI pAse ane moha zatru pAse kAma karanArA che. (phUTelA mANasane tijorI koNa sope ?) || 11 | 8A%A88888A YAUAAAAAAAA rU7 |
Page #526
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-5 zAlibhadra mahAkAvyam 828282828282828282828282828282828288 jyAM aMdara sevakapaNAnuM duHkha che paraMtu bahAra sukhano dekhAva che te tAMbAmAM paNa sonAnA dAgInAno caLakATa batAvanArA svargathI paNa saryuM ! // 12 // vilAsa karatA je bhogIjanone rAjA Teksa vagerethI khUba ja pIDe che te caturAithI rahita bhogIone dhikkAra ho ! gauNArtha : sarakatA je sApane ajagara gaLI jAya che, te kAna vagaranA sApone dhikkAra ho ! // 13 ||. te maMtranI sAdhanA karIza. te devanI upAsanA karIza. jethI kSayaroga jevI rAjAnI mUrkhatAthI mAro AnaMda kedamAM pUrAi na jAya. / 14 || | dharmaghoSasUrinuM Agamana : to AvI vicAraNAthI saMsAranA uccheda mATe mana taiyAra thayeluM hatuM tyAre akasmAta eka kalyANa mitre AvIne samAcAra ApyA. || 15 // ahIM nagaramAM dharmaghoSa nAmanA AcArya bhagavaMta padhAryA che. jANe zrIdharmamahArAjAnI vijaya-yAtrAmAM zarIradhArI addabhuta maMgaLarUpa zaMkhanAda joi lo ! || 16 || oha ! eka to kAmAtura strI hoya ane vaLI morano TahukAra thAya ! rasoi taiyAra hoya ane managamatA mahemAna AvI caDe. bIje gAma javAnI icchA hoya ane samartha sArthano sathavAro maLI jAya. majabUta vahANamAM caDI gayelo hoya ane pavananI anukULatA thai jAya. 82828282828282828282828282828282888 // rU8||
Page #527
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-5 ttimadra | mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 tema huM dharmanI icchAvALo chuM ja... ane vaLI mahAna udAra guruno samAgama thayo-A pramANe maMgaLanuM dhAma zAlibhadra vicAravA lAgyo. meM 17 || 18 || 19 // vegathI vimAna jevA ghoDAnA vAhana vaDe, abhimAnarahita manathI, indra samAna zobhAvALo zAlibhadra, jJAnadarzana-cAritrarUpI dudha-dahIM ane ghI meLavavAnI icchAthI dharmanA gokuLa sarakhA dharmaghoSa nAmanA AcArya bhagavaMta pAse upasthita thayo . (dUdha-dahIM meLavavAnI icchAvALo gokuLamAM ja jAyane ?) || 20 | 21 //. AcAryadevane vaMdana karI, vinayarUpI agatya RSine rahevA mATe dakSiNa dizA samAna, kalyANadAtrI, puNyane anukULa traNa pradakSiNA ApIne beTho. || 22 //. amRta sarakhI, saddharmanA lakSaNovALI, mithyAtvathI viparIta, AtmAnaMdathI pUrNa kSaNovALI vANI, AcArya deva kahevA lAgyA. || 23 || he bhavya jIvo ! saMsAranA yuddhamedAnamAM nava zIlanAM navAM bannara paherI, susiddhAMtanuM zIrSaNya (mastakanuM bannara) paherI, saMyamanAM ghoDA para savArI karI, jJAna-darzana-cAritrarUpI trizULa hAthamAM lai jaladIthI moha-rAgadveSarUpI traNa zatruone jItI lo. || 24 || 25 //. AvuM dezanA-amRta dharAine vAraMvAra pIne teNe munipuMgavane potAnA saMdehanI vicAraNA pUchI. || 26 che. o vizvabaMdhu ! manasvIonA mananA sarovare paDato A svAmI sevakano pravAha kayA puNyanA baMdhathI aTakAvI zakAya ? || 27 || 8A%A88888A YAUAAAAAAAA / rU ||
Page #528
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-5 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 mati-zrutAdi cAra jJAna sahita, kSamA-suMdarInA pati, zrIdharmamahArAjAnA rAjyamAM sAdhuonA rAjA AcAryadeva rAjAnI jema bolyA. gauNArtha : khUba ja nipuNatAthI banAvelA coka sahita, pRthvI-suMdarIno pati, lakSmI ane dharmanA sAmrAjayamAM zreSTha rAjA bolyo. || 28 || lakSmIne krIDA karavA mATe vizALa cothALa (ghara) samA tane ja hRdayamAM stUrI rahelo A svAmI-sevakano prazna zobhe che. (sAmAnya lokone na zobhe.) || 29 // saMsAra-saMga-tyAganA moTA lAkaDA para coMTelI sadbuddhirUpI mATI vaDe banelI cAritrarUpI pALathI te tarata ja aTakAvI zakAya che. || 30 || rAjAo dvArA mahAtkaMdhavALA zreSTha puruSo kadarthanA pAme che, paNa munione pIDavA jatAM temanA (rAjAonA) dAMta khATA thai jAya. gauNArtha : hAthIo dvArA moTI DALavALA suraparNikAnA jhADa kadarthanA pAme, paraMtu parvato para to temanA dAMta ja tUTI jAya. 31 // jaDa mANaso pAsethI rAjAo sukhethI dhana lai zake che, paNa sabuddhivALA muni pAsethI eka ja rUpavALuM prazamAmRta laI zakatA nathI. 828282828282828282828282828282828282 | $$o |
Page #529
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-5 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 gauNArtha : rAjahaMso pANImAMthI dUdhane sukhapUrvaka juduM karI zake che, paNa eka ja rUpavALuM amRta juduM karI zakatA nathI. | 32 //. rAjAo dvArA jaDa-AzayavALA loko dhana-dAnathI anugRhIta ane dhana-grahaNathI nigRhIta thAya che, paraMtu te rAjAone munionI samatArUpI svargagaMgA hAtha lAgatI nathI ke daMDano viSaya banI zakatI nathI. gauNArtha : caMdra ane sUrya sarovarone ThaMDaka Ape che ke tApa Ape che, paNa AkAzagaMgA temanAM kiraNano viSaya banI zakatI nathI. // 33 || to manasvI lokonA mANekanA mugaTamAM hIrA samAna o zAlibhadra ! je munio traNa yogathI zuddha, ratnatrayIthI pavitrita, traNa doSathI dUra, traNa guptithI vibhUSita hoya che, teo ja traNeya lokane vaMdanIya ane traNeya lokanA adhipati bane che. / 34 || 35 // tyAra pachI AnaMdathI malakAtA gauravazAlI zAlibhadra gurune kahyuM : o gurudeva ! huM ApanI zikSAthI mana mokSamAM lagADIza ane saMsArane choDIza. || 36 // bhIru cittavALI vAtsalyamayI mAne huM pUchIne AvuM chuM ema bolI te pharI nagaramAM peTho. || 37 // deva vimAnanA pratibiMba sarakhA, naSTamohI lokone maMtraNA karavA mATe maMDapa samA, potAnA uttama mahelamAM te pravezyo. || 30 || ARRARAUAYA8A82828282828282888 | $$? |
Page #530
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-5 ttimadra | mahAkAvyam AURORA 8282828282828282828282828282 have A bAju (zAlibhadranI aMdara) susevakanI jema saraLa banI zarIre mahAbaLavAna hoMziyAre mahArAjA zrImanane kahyuM : / 39 / he svAmI ! huM svabhAvathI TADha-taDako sahI zakavA asamartha chuM. zreNika mahArAjAnA zvAsathI paNa dubhAi gayelA mane Apa TheTha dharmaghoSAcAryanI dezanA bhUmi sudhI lai gayA. / 40 || tethI Aje "mArI bIjo koi rAjA mAlika che.' AvI bAtamIthI dubhAyelA Apa jo moharAjA tarapha sarva lazkara sAthe ceDAi karavAnI icchAvALA ho, // 41 | to vIra puruSone priya mAre mana to A moTo utsava thaze. mArA para Apa 6i svAmInI kRpAnuM khUba ja RNa che. te have mAre vyAjasahita ApI devAnuM thaze. || 42 // o prabuddha rAjan ! Apa mane vikArayukta ke vaikriya deha gaNazo nahi. bahu khAnAra ke AhAraka deha paNa mAnazo nahi. paraMtu mAtrAthI vadhu khUba ja kAma karanAra ke mokSa puruSArthane sAdhI ApanAra bhadrA mAtAthI poSaNa pAmeluM, peTamAM pedA thayeluM audArika zarIra jANajo . | 43 || to huM kaSTane sahana karIza. nAkhelA bhAranuM vahana karIza. ApanA hukamapUrvaka cAlIza. Apane apakIrtimAM nahi pADuM. ApanA samasta prayojananI siddhi mATe-sarvArthasiddha vimAnanI prApti mATe huM te rIte prayatna karIza, jethI Apa ahamindrapaNuM (jayAM koi svAmI na hoya tevA devalokanI avasthA-kalpAtItapaNuM) meLavazo ane ApaNA baMnenA (mana-zarIranA) svAmI zAlibhadra koi vyathA prApta nahi kare. || 44 || 45 // dehano ghoDo ane manano ghoDesavAra-baMnenI AvI maitrI joine zAlibhadra AzvIna (eka divasamAM ghoDAthI cAlI zakAya tevo mArga) tulya saMsArane AjakAlamAM thanAro vijaya mahotsava mAnavA lAgyo. (eTale ke dehano ghoDo ane manano asavAra mane hamaNAM ja saMsAramArgathI pAra utArI deze.) || 46 // ARRARAUAYA8A82828282828282888 || 442 |
Page #531
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-5 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 zAlibhadra-bhadrAno saMvAda : jaladI Avelo hovA chatAM lAMbA kALathI joyo hoya tema te zAlibhadrane utsukatAnA pANInI taLAvaDI samI bhadrAe jAte AvIne kahyuM. // 47 || o beTA ! teM ATalo samaya kayuM sthAna vasaMtanI zobhA-sahitanA bagIcAmAM rahenArI dazAne pamADyuM ? (arthAtu tuM ATalo samaya kyAM hato ?) | 48 || have dharatI para kAmadeva jevI lIlAvALo zAlibhadra bolyo : he mA ! Aje meM sukhahetu dharma sAMbhaLyo. / 49 // gurudevazrI dharmaghoSAcAryanI comera vahetA pANInA pravAhamAMthI mArA kAnanA kuMDamAM pahelAM to upadezarUpI pANInuM pUra AvyuM : gauNArtha : parvatanI AsapAsa vahetA nadInA pravAhamAMthI pahelAM to be kuMDamAM pANI paDyuM. || 50 || tyAra pachI vicAraNAnA kuMDamAM atyaMta nirmaLatA pAmeluM vANIrUpI pANInuM pUra jJAna-darzana-cAritranAM traNa garanALA dvArA mananA mAnasarovaramAM phelAI gayuM. || pa1 ||. tyAM mananA sarovaramAM zAMtarasanA taraMgomAM snAnanA AnaMdathI pUrNa, anaMta parabrahmanI lakSmI sahita zrI jinezvaradeva zobhI rahyA che. gauNArtha : kSIra sAgaramAM UMcA pANInA taraMgomAM snAnanA AnaMdathI abhinaMdita, zeSanAga para sUtelA, parabrahmamaya, lakSmIsahita zrIviSNu zobhI rahyA che. || para // 82828282828282828282828282828282888 || 4 ||
Page #532
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-5 zAlibhadra mahAkAvyam 828282828282828282828282828282828288 he mA ! to A mahAna dharma mane bahu game che. Apano Adeza maLI jatAM te mane 'gamatuM'tuM ne vaide kIdhuM' jevuM bano. || pa3 /. o bA ! putra abajo guNovALo hoya, dharmayukta kuLamAM zobhArUpa hoya, gauravathI unnata hoya to paNa tenI rakhevALI karanAra mAtA to joie ja. gauNArtha : o devI ! zazadharmarUpa dhanuSyane bacAvanAra vAMsa jenA para zobhArUpa che, je pramANathI UMco che, te Abu parvata para paNa adhiSThAyikA zrImAtA devI to jo ie ja. || 54 ||. zAlibhadra kahelI te udAtta vANI vaDe te ja vakhate rAjI reDa thayelI mAtA tene UMcA sAde kahevA lAgI. | papa || o vatsa ! tuM te pitAno putra che, je uttama puruSa lIlA ApanArI lakSmImAM rahelA hovA chatAM vikAsanA tAMtaNAthI baMdhAyA nahotA. gauNArtha : hAthI, pANIne dhAraNa karanArI narmadA nadImAM paDelo hovA chatAM grAha nAmanA jalajaMtuthI pakaDAyo nahi. / pada // he beTA ! skurAyamAna tejavALuM jaina dharmanuM tattva tArAmAM ja rahI zake, kAraNa ke-siMhaNanuM dUdha sonAnA pAtramAM ja rahI zake che. || pa7 // tArAmAM zrAvakadharmarUpI sUrya udaya pAmo. 828282828282828282828282828282828282 | $$$ .
Page #533
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-5 zAlibhadra mahAkAvyam 828282828282828282828282828282828288 zrAvaka-dharma. samyaktvadharmanA udayathI sthira tArAmAM ......... udayAcala parvata para, bAra prakArano, . dvAdezAtmA-sUrya mArA manane ullasita karanAra .................... .kamaLone vikasvara karanAra ratnatrayImaya, .... ........................ vedatrayImaya pavitra, .. .. aMdhakAra nAzaka hovAthI pavitra sAteya dhAtuomAM vyApelA dharmarAgathI .......... gerudhAtu jevA lAla-raMgathI hRdayanA utkarSone vadhArato. ................ dizAone bharI deto jenuM kRpALu sAMnidhya ......... ............... . jenI kiraNasthiti chaye darzano mATe saMjIvanIrUpa che. ........ ...prakAzadAnathI jIvanadAyinI che. || 58 / 59 //. jayAM samyagdarzana e vacceno maNi che ane jyAM bAra vrato e latA (sarA) che. to ardhamANava (bAra sarAno hAra) hAra rUpa gRhastha dharma tAro alaMkAra bano. || 60 || mAtra gRhastha-dharma mATe ja mAtAnI anujJA che-ema jANI nirmaLa buddhivALo zAlibhadra potAnA manamAM rahelI khAsa vAta kahevA lAgyo. || 61 // 82828282828282828282828282828282828
Page #534
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-5 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 potAnuM kArya jemAM kahevAyeluM che tevo mAtAno uttara jayAre aTakI gayo tyAre bolavAnI icchAvALA vaiyAkaraNI samA zAlibhadra nyAsa samI vANI grahaNa karI. (arthAt te bolyo.) gauNArtha : jemAM AkhyAna kRtya vagere pratyayo rahelA che, te vizrAntanAmanA vyAkaraNamAM vyAkhyA karavAnI icchAvALA vaiyAkaraNI (vyAkaraNazAstrI)e nyAsa hAthamAM lIdhuM. 62 // he mA ! 'tuM te pitAno putra che.' e pramANe te je ucita ane nirdoSa vacana kahyuM, tenuM rahasya vicAra. | || 63 || pAMceya viSayomAM Asakta huM, atijAta (pitAthI adhikaguNI) putra to nathI, paNa sujAta (samAnaguNI) putra paNa kaI rIte gaNAuM ? || 64 // tArA jevI - eka ja mAtAthI paNa jo huM saMsAramAM ATalo sukhI houM to je cAritramAM hitakArI ATha mAtAo (aSTapravacanamAtA) hoya tyAM pUchavuM ja zuM ? || 65 || AtmAmAM chupAyelI kSamAno uddhAra karavAmAM jenA dvArA zreSTha divaso sAMpaDyA che, je puruSomAM uttama zarIravALo che, te muja-putrathI tuM Adi varAhInI jema putravatI bana. gauNArtha: pRthvIno uddhAra karavAmAM varAha avatAra dhAraNa karanAra viSNu dvArA tuM Adi varAhInI jema putravatI thA. || 66 || ARRARAUAYA8A82828282828282888 || 446 ||
Page #535
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-5 zAlibhadra mahAkAvyam 828282828282828282828282828282828288 AgamamAM sAdhune meru samAna ane zrAvakane sarasava samAna kahelA che. to he mA ! huM zrAvaka-dharmanA pAlanathI kRtakRtya zI rIte thAuM ?-sarasava jevo nAno zA mATe thAuM ? || 67 //. mArA mananI bhUmimAM sAta tattvarUpI sAta dhAnya je UgyAM che te cAritra-maMdiranI sthApanAnI yogyatA batAve che. (zilpazAstra pramANe jayAM prAsAda bAMdhavAno hoya te bhUmi para sAta dhAnya vAvavAnAM hoya che.) || 68 //. to o bA ! have khoTAM kAraNo UbhAM karI moDuM karazo nahi. phUlanI mALAomAM caMpAnAM phUlanI mALAnI jema vIramAtA bano. || 69 // zAlibhadranA te vacananA vAvAjhoDAthI pAna vagaranI velaDInI jema ati vyathita thayelI bhadrA joradAra cakarI khAine dharatI para DhaLI paDI. // 70 // mAravADanI mAchalI karatAMya dIna, rogI musAphara karatAMya kSINa bhadrAe mUccha jayAre dUra thai tyAre mauna mUkyuM. (arthAt bolI.) || 71 // o beTA ! lakSmInA maMDaparUpa tArI upara mArA vAtsalyanI prauDha velaDI rahelI che, to mArA para ja saMtApanA upAyarUpa tArI A ceSTA kema ? || 72 che. he putra ! tuM to kularUpI kesaranA kyArAmAM kuMkumanA gucchA jevo che. sva-paranuM raMjana karanAro che. te vairAgya mATe kema banyo che ? 8A%A88888A YAUAAAAAAAA / 447 |
Page #536
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-5 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 gauNArtha : tuM kesaranA kyArAmAM kaMkuno guccho che. sva-parane lAla banAvanAro che. te lAlAza-rahitatA mATe kema banyo ? || 73 || puNyazALIomAM cakravartI, diggaja tulya tuM-putrathI rahita huM uttama hovA chatAM nirAdhAra chuM. gauNArtha : sArvabhauma nAmanA diggaja putrathI rahita huM uttara dizA hovA chatAM nirAdhAra chuM. || 74 ||. sUryazA pati vinA sArA nakSatre janmelI hovA chatAM strI AkAzanI jema teja vagaranI hoya che, paraMtu kaMika kaLA jANanAra putrarUpI caMdrathI te zobhe che. gauNArtha : sUrya vinA suMdara nakSatrovALuM AkAza paNa nisteja hoya che, paraMtu kaMika kaLAvALA pAMcama-chaThThanA caMdrathI te zobhe che. || 75 //. sAkara sArI che, chatAM pAnamAM na zobhe. varasAda sAro che, chatAM caitra mahine na zobhe. tema vatsa ! vairAgya zreSTha che, paNa nava-yauvanamAM na zobhe. || 76 || beTA ! pitAnA bhoga ane tyAganA be prakAranA krama vaDe cAlato prAmANika putra ja putromAM prazasta gaNAya che ane kramathI cAlI AvatI vidhi-paraMparA A che. // 77 || he putra ! tuM ubhayapadI dhAtu jevo manuSya ane devanA bhogonuM sthAna che. tethI o mIThAbolA bAla ! tAre A loka ane paraloka baMne sAcavavAnA che. 828282828282828282828282828282828482
Page #537
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-5 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 gauNArtha : tuM ubhayapadI dhAtu che. tAre paramaipada ane Atmapada baMne rUpo sAcavavAnAM che. || 78 || tArA dhanADhya thanArA pitAe kAzanI soTInI jema lakSmI sAta kSetromAM vAvI (vAparI). ane te zeraDI jevI banI. (kAzayaSTi sAta vAra vAvavAmAM Ave tyAre te zeraDI thaI jAya che.) || 79 // kuLanA vanamAM kapUranA vRkSa samA sarvAga suMdara o putra ! tuM paNa dAnanI sugaMdhathI saghaLI dizAo bharI de-lokonI sarva AzAo pUrI karI de. || 80 || jema niMdAtyAgathI jagata vaza thAya che saMgItathI jema pUjA uttama phaLa Ape che. mA-bApanI bhaktithI jema mahAna dharma thAya che saMtoSathI jema parama sukha maLe che jema A ApaNuM sukha, sukha ApavAthI vadhe che, te ja rIte samRddha zrAvako dAnAdi caturvidha dharmanI sAdhanA kare che. (atyAre samRddhi dharmanA prabhAvathI maLI che. vaLI samRddhinI avasthAmAM paNa dAnAdi dharma cAlu che mATe bhAvimAM paNa samRddhi maLaze.) | 81 || 82 // siMha kizora samA teM jayAre ApaNo kula-parvata zobhAvyo, tyAre ja tArA puNyazALI ane buddhizALI pitA paNa potAnuM kArya karI zakyA. (arthAtu-teM jo A kuLano bhAra na saMbhALyo hota to tArA pitA paNa dIkSA lai zakyA na hota. eTale kuLano bhAra saMbhALavo e paNa puNyanuM kAma che.) || 83 //. pitAnA mArganA musAphara o vatsa ! jayAM lakSmI ane kalyANa sthira thaine rahelAM che, te kuLane tuM paMDitone AnaMdakArI putrathI alaMkRta kara. (arthAtu tAre putra thai jAya pachI dIkSA leje.) 8A%A88888A YAUAAAAAAAA / 446 ||
Page #538
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-5 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 gauNArtha : tuM meru parvatane, devone AnaMdakArI naMdanavanathI vibhUSita kara. || 84 // vatsa ! dIkSA letAM pahelAM mane mArA vAtsalyanuM bhADuM Apa. mAtAnI bhaktinI kaLArUpa kAmadhenunA gokuLa samA o beTA ! pachI tuM dIkSA leje. || 85 || pahelA suzrAvaka dharmarUpI maMdirane zrAvakonI 11 pratimAothI vibhUSita karI pachI suvarNa kaLaza tulya pAMca mahAvrato sthApaje. || 86 ||. A pramANe uMmaranI yogyatAthI rUci mujaba khavAyelA zreSTha AhAranI jema uMmaranI ucitatAthI icchA mujaba svIkArAyelo zreSTha dharma paNa pariNAmamAM ati suMdara bane che. || 87 ||. o vatsa ! tArI rUpa-lakSmI, jagatanA lokonI AMkhone savAre amRtano nAsto che. kIrtinuM sthAna tArI saubhAgya-prApti mUrtimAna suvarNa siddhi che. || 88 || tane dararoja mAnavIya lamI gADha AliMgana kare che. devatAi bhoga-lakSmI tane navI-navI bheTaNAnI cIjo thI seve che. || 89 // sarvAgINa bhogothI parivarelA, kuLamAM killA tulya o vatsa ! to pachI tArA hRdayamAM kai yuktinI suraMga vATe vairAgya ghUsI gayo ? / 90 // have gobhadra zeThanA putra zAlibhadra dharmarAgarUpI mahAna raMgabhUmi para AnaMdathI madhura, maMgaLarUpa vANI bhadrA mAtA pratye kahI. // 91 //. | he mA ! te je AtmahitakArI kahyuM, te A lokanI apekSAe ThIka che, paNa te paralokanI avasthAnuM virodhI che. || 92 || 828282828282828282828282828282828482 // 6,7 ||
Page #539
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-5 zAlibhadra mahAkAvyam BACA SUR 8282828282828282828282828282 he mA ! diggaja tulya putra para je AzA che ke A mAtra kuzaLa vacana (aupacArika khuzakhabara) samajI le. paraMtu puNya dvArA tuM jAte avinazvara acala lakSmIvALI, uttama banI jA. gauNArtha : sArvabhauma nAmanA diggaja para dizA hovI e mAtra kahevA pUratuM che. paraMtu puNya dvArA tuM svayaM dhruvatArAnI lakSmIvALI, avinazvara uttara dizA banI jA . || 93 | nAstikane zukana lAgatA nathI. jhuMpaDAne zilpadoSo lAgatA nathI. pazune mAyA lAgatI nathI. garIbane AhAranA doSo lAgatA nathI. ane sattvahInane vairAgya lAgato nathI. || 94 || vacana-paTu paMDitone badhuM ja zAstra che. baLavAna mANasone badhuM ja hathiyAra che. mahApuruSone badhuM ja potAnuM che. prabaLa jaThArAgnivALAone badhuM ja pathya che. sajjanone badhuM ja vairAgya karanAruM che. || 95 / Ama o bA ! vicakSaNa tuM have huM kahuM te saMsAra tAraka mAruM vairAgya-kAraNa sAMbhaLa. || 96 //. jayAM thoDuM-thoDuM ane saMbhALI-saMbhALIne cAlavAnuM che, te gRhasthapaNuM mArA mATe uttama ja che. to paNa tapelA lokhaMDanA golA jevA A gRhasthapaNAmAM Atmazuddhi muzkela che. | 97 || sukha-saMpatti maLatAM keTalAka mANaso harakhapaduDA banI jatA hoya che. to keTalAka zAMta ja rahetA hoya che. keTalAka sAgara UMcA mojAthI UchaLatA hoya che. to keTalAka sAgara zAMta jaLavALA hoya che. || 98 || he mA ! tethI mane svAbhAvika rIte ja saMsAranA sukho Asakti karAvanArA nathI. vairAgyathI utpanna thayelA jJAnavALAne oMkArano jApa ja mukhya rahe che, saMsAranA bhogo nahi. // 99 // ARRARAUAYA8A82828282828282888 // 6,6i
Page #540
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-5 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 zarIranI jema aMgopAMga sahita bhoga-sAmagrI mAthAnA duHkhAvA jevA 'svAmI' zabdathI pIDAya che. to paNa te (bhoga sAmagrI) vakhANAya nahi. / 100 || hIrAnA ane zarIranA sarva sukhakArI lakSaNo paNa jema kAgaDAnA paga jevI kALI rekhAthI nakAmA thaI paDe, tema sarva sukhakArI lakSmI paNa mastaka para kAgaDAnA paga jevA "bIjo svAmI che" evA zabdathI mane nakAmI thai paDI che. // 101 // jatimAna, tejasvI, prauDha ane moTA zarIravALo ghoDo paNa mastake bhramara hoya to choDI devAya che. tema huM paNa "bIjo svAmI che' evA zabdathI paNa bhoganA rasAlAne choDI dauM chuM. || 102 //. he mA ! sArI rasoi paNa jo dAjhI gayelI hoya to na game tema divya bhoga-sAmagrI paNa bIjAnA hukamathI dAjhI gayelI che, tethI mane gamatI nathI. / 103 // rAjArUpI niraMkuza bhUtaDA TekSa vagere dvArA jene eMThI kare che, te saMpatti, rAtribhojananI jema vivekIe choDI devI joie. || 104 || sarva rIte priya bhoga-sukhomAM bIjAno hukama mahAmahimAnI hAni mATe thAya che, jema hIrAmAM trAsa rekhA mahAmahimAnI hAni mATe thAya. (hIro badhI rIte sAro hoya, paNa jo temAM 'trAsa' doSa hoya to tenI koi kiMmata nahi. te hIro jenI pAse hoya tene hAni kare mahimA ghaTADe.) / 105 // ARRARAUAYA8A82828282828282888 | 2 ||
Page #541
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-5 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 ghebaramAM AvI gayelo eka kAMkaro paNa jo pIDA ApavA samartha hoya to thIjelA ghI jevA vizALa sukhamAM parvata jevo A rAjA du:kha mATe kema na bane ? || 106 . sAmAnya mANasone kAMkarA pagamAM vAge che... paNa sukomaLa mANasone to cokhAnA kaNIo paNa pagamAM vAge che. tema sAmAnya mANasone du:kha vairAgya mATe bane che, paraMtu sUkSma buddhimAnane to sukha paNa vairAgya mATe bane che. || 107 || o mA ! AnA karatAM moTuM bIjuM koi vairAgyanuM kAraNa jANIza nahi. kAraNa ke sAmAnya mANasone paNa thoDA upadravamAM parAdhInatA vairAgyanuM kAraNa banatI hoya che. (to zAlibhadranI zI vAta ?) || 108 || sonAnA mugaTa samI kalyANakArI prabhuzrI mahAvIradevanI AjJA mastaka para hoya to pachI iMDhoNI jevI zreNika rAjAnI AjJA mastaka para kai rIte zobhe ? || 109 || rAjAnI AjJA to garoLI jevI che. sadA hiMsAnA dhyAnamAM ja rahenArI che. he mA ! e jo ociMtI mAthe paDe to saMtApanI sUcaka che. || 110 || bahAduronI avajJA karanAra, aneka rIte badalAtA jatA, kAcIMDA jevA mastaka para rahelA rAjAnA hukame na aTake tevo mAthAno duHkhAvo (citA) pedA karyo. gauNArtha : sUryanI avagaNanA karanAra, aneka rUpa dharanAra mAthA para rahelA kAcIMDAe na aTake tevI mastakanI pIDA karI che. || 111 // 828282828282828282828282828282828482 | 2 ||
Page #542
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-5 zAlibhadra mahAkAvyam 828282 8282828282828282828282828282 potAnI jAtane jorazorathI jAhera karato svAmInA hukamano kAgaDo mArA mastakane aDavAthI amaMgaLa sUcave ja che. || 112 || deve mokalelI cIjonI sugaMdhanA svAdanA lobhathI paNa mastaka para rahelI padmanAgaNa jevI A rAjasattA mArA mRtyu mATe che. gauNArtha : phUlonI sugaMdhanA svAdanA lobhathI paNa mastaka para rahelI A padmanAgaNa mArA mRtyu mATe che. | 113 || Ama lakSmInI pALa jevA zAlibhadra mAtA pAse pAponA asta samaya samo potAno abhiprAya pragaTa karyo. ||, 114 || paga pattharathI ghasAya, to paNa vadhu camake che. jayAre AMkhane komaLa vastrano cheDo lAge to paNa atyaMta dUbhAya che. || 115 || AgamAM nAkhyuM hoya to sonAnuM rUpa vadhu jhaLahaLe, paraMtu motI to garama zvAsanA saMparkathI paNa jhAMkhuM paDI jAya. || 116 || sAmAnya kapaDuM, sAbu, patthara ane dhokAnA dhabAkAthI cokhkhuM thai jAya paNa devadUSya (devatAi vastro to mANasanA sparzathI paNa dUSita thai jAya. / 117 || 82828282828282828282828282828282888 || 4 ||
Page #543
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-5 zAlibhadra mahAkAvyam BACA SUR 8282828282828282828282828282 rAjAnuM eMThuM khAvA maLe toya chaDIdAro rAjI thAya, paNa 'zukla' jAtIya zuddha brAhmaNo to bhaktarAjAonA ApelA annanI paNa jugupsA kare. // 118 || sAmAnya loko rAjAnI nokarI maLe toya moTe bhAge rAjI thai jAya. paraMtu gobhadranA A dIkarAe to rAjAnA satkArane paNa apamAna mAnyuM. || 119 // badhAnA jevo ja sAdhAraNa satkAra lokottara puruSone roSa mATe thAya che. jema samabhAvI devonI mUrtimAM sAmAnya aMgaracanA te devone roSa mATe bane. || 120 || zarIranA bahAranA bhAgamAM to karoDo mANaso sukomaLa hoya che, paraMtu apamAnarUpI vajanA prahArothI temanuM hRdaya tUTatuM nathI. // 121 // zAlibhadra to bahArathI ane aMdarathI-baMne rIte sukomaLa che. svAmI' zabda sAMbhaLavAthI aMdara enuM mana dUbhAyuM ane zreNikanA zvAsathI bahAra enuM zarIra dUbhAyuM. / 122 / have cokhAnA kyArAnI bhUmi jevI, AMsuthI chalakAtI AMkhovALI, nisteja banelI zAlibhadranI mAtA A pramANe bolI. || 123 || hAya ! hAya ! kSayaroga jevA rAjAne huM zuM kAma lAvI ? ane lAvI to lAvI paNa vaMToLa jevA ahitakArI e rAjAnI jANa zAlibhadrane zuM kAma karI ? || 124 // 8A%A88888A YAUAAAAAAAA | 9 ||
Page #544
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-5 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 zreNika rAjAnA zvAsathI pIDAyelA o hRdayAdhAra putra ! ajAkapANIya nyAya jevA mArA A moTA aparAdhanI mAphI Apa. ajAkuMpANIya nyAya : kasAi vadha karavA mATe eka bakarI lAvyo paNa retImAM pesI gayelI charI kyAMya dekhAi nahi. tyAM bakarIe ja pagathI jamIna khotarI ane charI maLI gai. e charIthI ja kasAie bakarIno vadha karyo. te rIte meM ja rAjAne bolAvI mAruM ahita notaryu-ema bhadrAnA kahevAno bhAvArtha che. || 125 // dudhamAM porA hotA nathI, paNa tane to ghImAMya porA dekhAya che. AvA divya sukhanA sAmrAjayamAM tane du:kho ane doSo dekhAya che. gajaba thayo ! // 126 || dayALu tArA pitAe vicArapUrvaka tArA AdhAre mane saMsAramAM choDI hatI. have AdhAra vagaranI mane choDavA tuM kema taiyAra thayo che ? javAba Apa. || 127 ||. o vhAlasoyA naMdana ! tuM to manuSyomAM hAthI samAna che. nasIbathI baMdhAyelo che. vidhAtAe banAvelI 32 sAMkaLa jevI 32 priyAone choDI tuM kai rIte jai zakIza ? priyA........... ............... sAMkaLa sadAcAramaya bhogonA saubhAgyavALI ............. suMdara goLa kadanA saubhAgyavALI hoMziyAra ane kulIna .......... ............. hastizALAomAM sArI rIte baMdhAyelI deDha AliMganavALI .. ............ deDha baMdhanavALI. || 128 || 129 // 828282828282828282828282828282828282 | 6 ||
Page #545
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam SHORT keLanA staMbhathI mahela zI rIte thAya ? komaLa kapaDAthI vahANano saDha zI rIte thAya ? kamaLanA nALacAthI hAthIne bAMdhavAnI sAMkaLa zI rIte thAya ? kevaDAnA pAnathI bannara zI rIte bane ? caMpAnI kaLIothI photarAnI bhaDabhaDatI Aga zI rIte haTAvI zakAya ? kapUranA phADIAthI maMdiranuM zikhara zI rIte thAya ? o kAma vijetA vhAlA putra ! tArA sukomaLa zarIrathI kaThoravrata zI rIte sAdhI zakAya ? caturAimAM brahmA jevA o beTA ! lAMbA kALa sudhI A badhuM sArI rIte vicArI le. // 130 || 131 || 132 || zAlibhadra bolyo : he mA ! paisAnA sAMsA hoya tyAre jo vahANavaTI vepArIo putra-patnI vagerene choDI khArA dariyAmAM praveze che. to prazamAmRta sAgaranuM avagAhana karavAnI icchAvALo, AtyaMtika e ekAMtika mokSa puruSArthanI prApti mATe kRta nizcayI thayelo, paMDito dvArA cittamAM parIkSita thayelo, parAkramanA prAraMbhamAM mUkelA pagavALo huM zAlibhadra, strIothI athavA zarIranA mohathI kai rIte gherAi jauM ? | 133 || 134 || 135 || manISionA snigdha ane sukomaLa vasra ane zarIra agnithI dhoi zakAya tevA hoya che ane te (zarIra vastra) tapanI AgathI zuddha thAya che. // 136 || putrano dIkSA mATeno Agraha chUTavo muzkela che ema jANIne TAima pasAra karavAnI icchAvALI bhIru mAtA putrane premathI kahevA lAgI. / / 137 || beTA ! tuM airAvaNa hAthInI jema sadA devatAi bhogonI sukha sAhebIthI Ucharelo che. to pahelA mANasonI gaMdha, mANasonuM zayana, mANasono AhAra, mANasono vihAra-vagereno abhyAsa kara. // 138 || ** K TET prakrama-5 // 47 ||
Page #546
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-5 zAlibhadra mahAkAvyam BACA SUR 8282828282828282828282828282 devavANI jevI mAnI vANI sAMbhaLI bRhaspatisamo zAlibhadra dararoja eka-eka patnI choDavA lAgyo. // 139o. vizvamAM AzcaryarUpa potAnA sukhamAM lIlApUrvaka chedarUpa rekhA ApanArI atisUkSma ane komaLa romavALI sAkSAta citrakAranI pIMchI jevI taLAi (pathArI) te choDavA lAgyo. gauNArtha : samasta citramAM lIlApUrvaka rekhA doranArI atisUkSma ane komaLa vALavALI, citrakAranI pIMchI te choDavA lAgyo. || 140 || A bAju A ja rAjagRhImAM devAMganAothI adhika rUpALI subhadrA nAmanI zAlibhadranI nAnI bena che. | 141 || puNyanA pANI mATe sarovara samo, lakSmIrUpI mAlatInA phUla mATe vasaMtaRtu samo, saujanyavAna, narazreSTha dhanya' teno pati hato. || 142 || eka vakhate te AnaMdathI snAna karI rahyo hato tyAre tenA khabhA para subhadrAnI AMkhamAMthI kaMika garama AMsunA TIpA paDyA. || 143 che. sukhamAM mIMDA jevA A TIpAone jANatA dhanyakumAre priyAne kahyuM : priye ! tArI AMkharUpI kamaLamAMthI bhamarA jevA AMsunA TIpA kema nIkaLe che ? || 144 || subhadrAe javAba Apyo : he nAtha ! mAro bhAi zAlibhadra dIkSA levAnI bhAvanAthI, sneharUpI sonAnI parIkSAmAM eka kasoTI pattharanI paTTI jevI, dhUtArA kAmadevane saMmohita karavAmAM mohanavelI (vazIkaraNa karavAnI jaDIbuTTI) jevI ekeka pathArI ane ekeka patnIne choDI rahyo che, tethI du:khabharI huM raDI rahI chuM. // 145 / 146 // 8A%A88888A YAUAAAAAAAA || 8 ||
Page #547
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-5 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 sabuddhino bhaMDAra, dharmavIronA mArgano pravAsI dhanyakumAra bolyo : je Avo kAyara hoya te zuM kadI tRSNAnI vAvaDI tarI zake ? || 147 || zatru sAme caDAI karavA janArA mAnI mANasonuM paNa siMhAvalokana pazutAne sUcave ja che. || 148 || kAma ane arthanI bAbatamAM kahevAyuM che : dIrghasUtrI (lAMbA gALe kAma karanAra) nAza pAme che. to dharmanI bAbatamAM to prasiddha ja che ke dharmanI gati bahu zIdhra hovI joie. arthAtu dharma jhaTapaTa karI levo joie. || 149 || priye ! tAro bhAi to kAyara che. AraMbhamAM ja zaro ane moDhethI mAtra bolanAro che. zarada RtunA vAdaLanI jema aMdara sAra na hovAthI bahAra garjanA karanAro che. || 150 || aho ! tAro bhAi zAlibhadra ! kharekharo sattvazAlI che hoM ! je sagAvahAlAone rAjI rAkhIne kramazaH patnIo choDI rahyo che ! || 151 || patinA AvA vAmbANathI sarva rIte dUbhAyelI subhadrA cUpa thai gai tyAre subhadrA ane zAlibhadranA pakSapAtathI bIjI sAta patnIo patine kahevA lAgI. || 15ra // aho ! kAyara mANaso paNa yuddhanI vAta to vAraMvAra kahyA kare che, paNa jayAre mAro... mAro... kApo ... kApo... nA avAjothI bihAmaNuM yuddha zarU thAya che tyAre zvAsa levA paNa thobhatA nathI. || 153 || bIjAne samajAvavAmAM saMyama sAva sahelo che. paNa sUryamaMDaLa jevA dhagadhagato saMyama dharmanI pAse jAte besavuM paNa saheluM nathI. (to karavAnI vAta ja kyAM ?) 154 || 8A%A88888A YAUAAAAAAAA // 6,6i
Page #548
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-5 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 o prANanAtha ! jo A suMdara cAritranI carcA sahelI hoya to bhoganA rasAlAne choDI Apa jAte ja kema tenI ArAdhanA karatA nathI ? || 155 //. A sAMbhaLIne potAne dhanya mAnato dhanyakumAra AnaMdapUrvaka bolyo : o kalyANamayI priye ! AnaMdanI vAta che ke kalyANakArI mArA bhAgya jagatamAM jayavaMtA vartI rahyAM che. || 156 || tame zaNagAranuM vahana karanArI, gaMbhIra ane vilAsa rasathI bharelI cho. jANe mArA sattvathI jAte ja kheMcAI AvelI tame mArA mArgane batAvanArI cho. gauNArtha : tame gaMbhIra ane pANIthI bharelI nadIo cho. jANe mArA sattvathI jAte ja kheMcAi AvelI mArA mArgane ApanArI banI cho. || 1pa7 || to tame sau saMsAra-sAgaranA kinAre pahoMcavA kAraNa banyA cho tyAre huM dIkSA mATe jinezvaradevanI upAsanA karIza. / 158 || A pramANe patinuM sneha rahita vacana sAMbhaLIne patnIe premathI kahyuM : majAkathI bhareluM vacana sukhane haNanAruM nathI hotuM. || 159 || o patideva ! dharma-artha ane kAmanuM mULa, Ape ja lAlana-pAlana karelI nirAdhAra lakSmI ane patnIone Apa zI rIte choDazo. || 160 || bhAgya ane saubhAgyanA sAravALI, satI, dharmabuddhivALI strIonA tyAgathI ja uttama-phaLa maLe che ane bhAgya ane saubhAgyanA sAravALI nyAyamArge kamAyelI, dharma buddhi pedA karAvanArI lakSmInA, dAnathI ja uttama ARRARAUAYA8A82828282828282888 || 6 ||
Page #549
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-5 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 phaLa maLe che-ema huM mAnuM chuM. || 161 // A pramANe kahIne viziSTa buddhivALo dhanno lasalasatA vairya sAthe dIkSA mATe cAlI nIkaLyo. || 162 || jema sattvane siddhi anusare, abhyAsa (prayatna)ne kaLA anusare, puNyane lakSmI anusare, sUryane teja anusare tema he nAtha ! kulIna satI strIo patine anusare che. || 163 // he svAmI ! Apane anusaravApUrvaka ame sAcuM pativratAvrata ane ugra munipaNAnuM vrata baMnenI ArAdhanA karIza. || 164 || e pramANe premathI bolelI parama kalyANakArI priyAone 'bahu ja suMdara' ema kahI dhakSAe abhinaMdana ApyAM. || 165 || mukti suMdarInI utkaMThAthI ane cAritranI icchAthI kaTAkSapUrvaka jovAyelo, pUrvanI priyAothI sevAto dhanno bhagavAna zrI mahAvIra devanA AgamananI rAha jovA lAgyo. || 166 || divyalakSmIthI parivarelI vilAsa-rasa bharI bhogasAmagrIne AnaMdanA AMsuthI bharelI suMdara AMkhovALA zrI zreNike jo i. jANe AMsubharI AMkhovALA cakora paMkhIe aMdara jheravALI sarasa rasoi jo i-A pramANe gauravazAlI puruSomAM agresara zrIzAlibhadre saMbhAvanA karI. (bahArathI suMdara dekhAtI bhoga sAmagrInI aMdara mohanuM jhera che. tethI ja cakora jevA zreNikanI AMkhamAMthI AMsu nIkaLyA ne ? jheravALI rasoi joi cakora pakSIo raDatA hoya che-Ama zAlibhadra vicAryuM.) || 167 // | pAMcamo prakrama saMpUrNa che. 828282828282828282828282828282828482 // 666
Page #550
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-6 prakrama - 6 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 devAdhideva prabhuzrI mahAvIradevanI sAme sAthiyAnI zobhAne dhAraNa karatI, cokhAnA pavitra kaNa jevI zAlibhadranI puNyazreNi vicAro. // 1 // zAlibhadranI prabhuzrI vIranA darzananI icchA jAgatAM ja prabhu AvI pahoMcyA. kharekhara mahApuruSone icchA ane prApti jANe sAthe ja janmelA hoya che. || 2 || bhagavAna pAse dhannAnI dIkSA : zrImaMtone paryaTanAdithI zobhArUpa, garIbone lAkaDA vagere kApavAthI AjIvikArUpa, pRthvI para kalyANanA AbhUSaNa samA vaibhAra parvata para traNa lokanA ratna, devothI sevAyelA, saMsAra jaLathI taranArA, mahAna prabhAvazALI prabhuthI mahAvIradeva padhAryA. || 3 | 4 ||. jayAMthI moha ane droha bhAgI chUTe che, je saMsArathI DaratA prANIone zaraNarUpa che, je bAhyAntara lakSmInuM dhAma che, tevuM samavasaraNa devoe banAvyuM. || 5 || pApanA paMkhIone mAravA mATe bAja jevA, vicakSaNomAM samrATa zrIdhannAe potAnA mitranA kahevAthI prabhuzrI mahAvIra devanuM Agamana jANyuM. // 6 // 82828282828282828282828282828282888
Page #551
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-6 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 dIna-anAtha vagerene dAna ApatA, zibikA para beThelA, sakala sAMsArika padArthomAMthI sneha toDanArA, baMne rIte sakalatra (patnI sahita ane jIvonA rakSaka) maMgaLamaya dhannAe prabhuzrI mahAvIradevanA caraNomAM AvI, saMyata manathI, mokSanA upAyarUpa saMyama-lakSmIno svIkAra karyo. || 7 || zAlibhadranI dIkSA : bha. mahAvIrasvAmI AvyA che ane banevI dhannAe dIkSA lIdhI che-evuM jANIne potAne hArelA mAnatA zAlibhadra AkSepapUrvaka mAtAne kahyuM. / 9 // jene dhannA jevo jamAi che ane je mArI mAtA che, te tuM atyaMta AkuLa thayelI saraLa mArgamAM paNa kema bhramamAM paDelI che ? || 10 || jenI bena subhadrAe ane jenA banevI dhannAjIe moharAjAnI laDAimAM AgaLa cAlavAnI hiMmata karI che, te huM mArI icchAthI pAchaLa cAlavA mATe paNa kema taiyAra na thAuM ? || 11 ||. eka to pahelethI ja A putra gharamAMthI javAnI icchAvALo (dIkSAnI icchAvALo) hato ja, vaLI jamAi dhazAjIno sathavAro gharamAMthI ja maLI gayo. have putra zI rIte rokI zakAze? evo nirNaya karI vaja jevA vairyathI potAnA manane bannara yukta banAvI kuzaLatAnI nadInA pravAha sarakhI bhadrA zreNika rAjA pAse gai. // 12 / 17 II. ane rAjAne vinaMtI karI : he deva ! divyalakSmIno bhogavanAra mAro vIrasamrATa putra zAlibhadra zrImahAvIra svAmI pAse dIkSA levA icche che. / 14 // 8A%A88888A YAUAAAAAAAA || 6 ||
Page #552
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-6 zAlibhadra mahAkAvyam AURORA 8282828282828282828282828282 tethI rAjaya lakSmInA maMgaLamAM sonAno mugaTa, pavitra chatra, devo paNa vismita bane che tevA cAmaro vagere rAjacihno kRpApUrvaka mane ApavAnI maherabAnI karo. jethI huM mArA putrano saMpUrNa dIkSA-mahotsava karAvI zakuM. // 15 || 16 ||. vajathI paNa ugra tejavALA te vacanathI AghAta pAmelA parvata jevA rAjAe, zAlibhadranA viyoganA du:khathI pIDAtI bhadrajAtIya hAthaNI jevI bhadrAne kahyuM. / 17 || kyAM zAlibhadranA bhoga-samudranI bharatInI te lIlA ? temaja kyAM te soma latA jevuM komaLa-zarIra ? ane kyAM tenI saMyamano bhAra upADavAnI addabhuta dhIratA ? || 18 || tenI bhogalakSmI eTalI vizALa ke jyAM parvata jevo rAjA paNa taNakhaluM hato, kharekhara te bhogalakSmI tene ugnA nadInI jema sukhethI karI zakAya tevI banI. || 19 ||. saMpattino tyAga ane upabhoga-baMnethI uNA utarelA ame lobhIA tarIke jAhera thayelA chIe. jayAre zAlibhadra ja eka dhanya puruSa che, je saMpattino bhoga karavA ane tyAga karavA samartha che. || 20 || to huM jAte ja AvIne zAlibhadrano dIkSA mahotsava karI mArA zvAsathI pedA thayelI te khinnatAnuM mUlya cUkavuM. ARRARAUAYA8A82828282828282888 A pramANe kahI, rAjacihna soMpavA dvArA AzvAsana ApI, prItithI vikasvara AMkhovALI bhadrAne maMgaLakArI rAjAe rajA ApI. // 22 // / 46 4 ||
Page #553
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-6 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 have zAlibhadra pratyakSa AvelA gobhadra devane kahyuM : pitAjI ! mane Ape svarga samRddhinA bhoganI lakSmI ApI tethI Apa pitAomAM mukhya banyA cho. putromAM jema rAma mukhya thayA. bhAiomAM lakSmaNa jema mukhya thayA. sevakomAM jema hanumAna mukhya thayA. // 23 || 24 ||. duniyAmAM paNa pitAo A lokanI milkata putrane soMpI de che. jayAre huM to ApanI paralokanI saMpatti paNa pAmyo chuM. 25 / chAMyaDAvALA vRkSanuM phUlathI pedA thayeluM phala paMkhIo khAya, paNa sadbuddhimAna puNyazALIo to dharma-prabhAvathI pedA thayeluM A phaLa (divya lakSmIno bhoga) bhogave che. || 26 || ApanI kRpAthI meM divya lakSmI anubhavI. adhyAtmavettA yogI puruSa jema jIvanmukti (jIvatAM ja muktino AnaMda) anubhave. || 27 || o pitAjI ! have ApanA A putranuM prabhuzrI mahAvIra svAmI pAsethI zAMti suMdarInA AMligananA ATopa bharyA AraMbhanuM kutuhala pUruM karAvo. arthAtu dIkSA mahotsavamAM sahakAra apAvo. | 28 || deva bolyA : o buddhinA bhaMDAra dhIra putra ! tuM mArAthI paNa adhika guNIyala che. je dIkSA meM ghaDapaNamAM lIdhelI, tene tuM yuvAnImAM levA icche che. || 29 // | dorIthI haraNa baMdhAya tema mANaso manuSya lakSmIthI paNa baMdhAi jAya paNa tuM deva-lamIthI paNa na baMdhAyo. siha jema lokhaMDanI sAMkaLathI na baMdhAya. || 30 || ARRARAUAYA8A82828282828282888 | 666 |
Page #554
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-6 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 vhAlA vicakSaNa putra ! pharI huM tAruM zuM priya karuM ! tuM to saMsAra-nATakanA nirvAhanI saMdhirUpa pratijJA pUrI karanAro che. (gobhadra zeThe dIkSA lIdhelI tyAre svIkArelI saMsAranI javAbadArI zAlibhadre pUrI karI-e saMdarbhamAM A vAta che.) || 31 | ( vizALa buddhivALo zAlibhadra hAtha jo DI avasarocita bolyo : mAro dIkSA-mahotsava UjavI opa divya samRddhi saphaLa karo. || 30 || A pramANe pitAne pUchI, sva-iSTa saMyamamAM zauryavAnuM, mokSano abhilASI, pavitra zAlibhadra kalyANamayI bhaktivALI patnIonI anujJA levA lAgyo. || 33 // tame sau mAtAnA caraNa-kamaLamAM (kamaLanA) tAjA pAna jevA cho, haMmezA paraspara saMpathI premapUrvaka rahejo . | 34 || ArAdhanA karAtI jinezvara devanI AjJA jema saMsArathI pAra UtAre tema sevA karAvI mArI mAM Apa saune citAnA samUharUpa saMsArathI pAra UtAraze. || 35 // tyAra bAda tarata ja jinAlayomAM moha zatrurUpa subhaTanA vijayathI maLelI vijayapatAkA samo dharmarUpI divasanI salUNI savAra samo aTTAi mahotsava karyo. || 36 // viveka sAmrAjayamAM rAjayanA sAta aMgasamA caturvidha saMgha Adi sAta kSetrone ghaNA dhanathI bharapUra banAvI teNe zivasuMdarInuM kAraNa (puNya) pedA karyuM. 828282828282828282828282828282828482 || 6 ||
Page #555
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERERE gauNArtha : rAjyamAM khetarone vAdaLathI palALI uttama dhAnyanI saMpattinuM kAraNa teNe UbhuM karyuM. // 37 || have dIkSAnA snAna mATe te snAna maMDapamAM Avyo. jema kanyA rAzino sUrya zarada RtunA sapheda vAdaLanI ghaTAmAM Ave. // 38 || zItaLatA ane kAMti-baMneya rIte caMdrathI paNa camakatA tejavALA gozIrSa caMdanathI lepAyelo... jANe dharmadhyAna vaDe lepAyelo. // 40 / A loka ane paralokamAM jANe kalyANarUpa sonAthI banelA, tejathI jhaLahaLatA, pRthvI ane svarganA AbhUSaNo vaDe. // 41 || mUrtimAna kIrti jevI sugaMdhathI dizAone suvAsita karatI, pArijAta, saMtAna, maMdAra vagere judA-judA kalpavRkSanI vizALa mALAo vaDe. // 42 || prazama-sAgaranA phINanA goTA jevA ujaLA, sukharUpI lakSmInA mULa, ati sukomaLa divyavastrothI alaMkRta thayelo (zAlibhadra). // 43 / jina pratimAnI pUjA karI, paraMparAgata kautuka-maMgaLa karI, dAna-sanmAnathI yAcakone badhI rIte satkArI, madhura bhASI ane dAnavIra (zAlibhadra). / / 44 // eka hajAra ne ATha mANaso UpADI zake tevI zibikAnA madhyabhAgamAM beThelo, so chaDIdArothI zobhatA chatrathI yukta. // 45 || je gauravathI unnata ane namra devo dvArA cAmarothI vIMjhAi rahyo che, jeno seMkaDo suMdara vAjIMtronA zabdothI vijayanAda gAjI rahyo che. / / 46 || jenA dhavala-maMgaLa gIto devAMganAo gAi rahI che. tathA caLakatA cokhAnI aMjali nAkhavAmAM hoMziyAra kula mahattarA strIothI vadhAvAyelo. // 47 || nAnI bALAoe mAnyuM : A rAjA che. mugdha kizorIoe vicAryuM : A mahendra che. atimUDha prauDha strIoe joyuM : A kAmadeva che-ema badhI strIothI judI-judI rIte kalpanA karAyelo. // 48 // zrI zreNika mahArAjA, gobhadradeva | prakrama-da // 467 |
Page #556
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-6 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 ane putravadhU sahita azrubhInI AMkhovALI bhadrAthI parivarelo. // 49 // dIna, anAtha, garIba, nAcanArA laMkho, citro laine pharanArA maMkho, ThaThThI mazkarI karanArA vidUSakone suvarNa-maNinA dAnathI khuza karato. || pa0 | vairAgI kAmadeva jevo ke hAlatA-cAlatA zRMgAra jevo, saMsArathI bhaya pAmelo zAlibhadra bhagavAna mahAvIra svAmInA samavasaraNa gRhamAM Avyo. || pa1 / zibikAthI UtarI... jANe mahAmAnathI UtarI, jagadguru zrI mahAvIradevane traNa pradakSiNA ApI, praNAma karI teNe A pramANe vinaMtI karI. | para // he nAtha ! muktinA rAjamArge mArI abhilASAno ratha bhAva-zatruothI bacAvanArA (cAritrarUpI) Apa dharmasArathi dvArA mukti bhUmi (jayAM sarvotkRSTa mAna-gaurava che) mAM pahoMco. / 53 // Ama kahIne lasalasatA vairyavALA deha parathI nirdoSa zAlibhadra niSkapaTabhAve alaMkAro tajI dIdhA ane cittamAMthI Asakti paNa tajI dIdhI. || 54 / tyArapachI mAtra divyavastra paherelA zAlibhadre mUThIthI vALa kheMcI kADhaDhyA. jANe mohanA aMkurA kheMcI kADhayA. || papa || haMsa jevI sapheda sADIvALI bhadrAmAtAe vALasahita alaMkAro lIdhA. AMsunA pUrathI nadI banelI bhadrAe jANe bhamarA sahita suvarNa-kamaLa dhAraNa karyA. // pa6 || 8A%A88888A YAUAAAAAAAA / 468 ||
Page #557
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-6 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 AMtara lakSmInA nivAsarUpa kamaLa tulya suMdara hAthathI bhagavAna zrI mahAvIra deve jAte saMsAranuM bhramaNa nivAranArI dIkSA ApI. || pa7 che. zAlibhadranA saMyama suMdarI sAthenA lagnamAM puNyazALI banelI dhannA munie tyAre sevaka banI zreSThatA prApta karI te yogya ja che. (lagnamAM banevI, vararAjAno sevaka-koThArI banIne pharato hoya che.) // pa8 | sarva prazasta puruSomAM ziromaNi zAlibhadra muninI mitratA jagata jIvonA rakSaka, paryAyamAM moTA A dhanya muni sAthe jAmI te yogya ja che. gauNArtha : sakaLa dhAnyomAM mukhya cokhAnI, jagatane jIvana ApanAra mAtrAthI adhika (dhanyanA "dha'mAM mAtrA umeratAM dhAnya thAya) A dhAnya sAthe saMgati thai te yogya ja che. / 59 // tIrthayAtrAmAM pAchaLa rahI gayelo dhArmika mANasa, paisA kamAvavAmAM pAchaLa rahI gayelo mahenatu mANasa, lagnamAM pAchaLa rahI gayelo juvAna mANasa, yuddhamAM pAchaLa rahI gayelo bahAdura mANasa-A badhA jema potAne ThagAi gayelA mAne, tema bhadrA jamAi, putrI ane putrane saMyama mATe-ghara saMsAramAMthI nIkaLelA joI te vakhate potAne ThagAyelI mAnavA lAgI. || 60 || 61 ||. mahAnubhAvazrI zreNika mahArAjA prabhuzrI mahAvIra deva ane dhannA-zAlibhadra munine vaMdana karI vismaya pAmyA ane rAjagRha nagare gayA. // 62 //. 8A%A88888A YAUAAAAAAAA / 661 ||
Page #558
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-6 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 saMyamanA sAgaramAM putrarUpI vahANane sthApI vidAya ApI nisteja caherAvALI vimukha thayelI bhadrA ghare gai. || 63 // putra vagaranuM ghara tene bheMkAra lAgavA mAMDyuM. jANe kalpavRkSa vagaranuM naMdanavana ! jANe indra vagarano devaloka ! jANe caMdra vagarano AkAza ! jANe rAjA vagarano deza ! // 64 // rakSaNa aMge zAlibhadranI patnIo bhadrAne khUba ja ciMtAnuM kAraNa thai paDI. jema para kAyamAM praveza karanAra yogInI kAyA ciMtAnuM kAraNa thai paDe. (parakAyamAM praveza karanAra yogInuM mRtaka jevuM zarIra khUba ja saMbhALavuM paDe. jo te mULa zarIra naSTa thai jAya to bIjA zarIramAM rahelA yogIne bhAre musIbata thai jAya. yogInA niSmANa zarIranI jema ahIM patihIna putravadhUone paNa khUba ja kALajIpUrvaka saMbhALavAnI che.) || 65 || senApati vagaranuM sainya, jJAna vagaranI kriyA, mULa ane maMtra vagaranI vidyA, bhAgya vagaranA guNo, yuthAdhipati vinAnI hAthaNIonI jema zAlibhadra vagaranI tenI batrIza udAsa patnIo vicAravA lAgI. // 66 // 67 /. zAlibhadranI guNa-sugaMdha dhAravA chatAM dharmakaLA vagaranA ane maMgaLa vagaranA ApaNe khaLAnI dharatI jevAM ja thayAM. gauNArtha : cokhAnI sugaMdha dhAravA chatAM aMkUrA ke phUla rahita ane dhAnya rahita ame kharekhara khaLAnI bhUmi chIe. / 68 || 82828282828282828282828282828282888 // 470 ||
Page #559
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERER aho ! svarga samRddhinuM varNana sAMbhaLatAM paNa DAhyA mANaso te meLavavA UtAvaLa kare, paraMtu ame mUrkhAoe jovA chatAM tenI avagaNanA karI. / / 69 || grahaNa vakhate tArAo jema caMdrane na anusare, tema divya bhoga samRddhithI saubhAgyazALI prANapriya patidevane dIkSA vakhate ApaNe anusaryA nahi. // 70 || pRthvI para AvI caDelA airAvaNa hAthI parathI bhamarIo kalpavRkSanA phUlo cUsI le che, paNa tenI sAthe svarganA mArge jatI nathI. ApaNe paNa tevAM ja chIe. || 71 || patidevanA bhAgyanuM sAMkrAmika phaLa ja ApaNane maLyuM, paNa sattvanuM phaLa na maLyuM. patidevanA puNyathI divyasamRddhinA sukho maLyA, paNa temanA sattvathI dIkSA na maLI. || 72 || A pramANe virahathI vyAkuLa thayelI naSTa sukhavALI bhadrAnI putravadhuo hajAra varSo jevA thai paDelA divasone mAMDa mAMDa pasAra karavA lAgI. // 73 || dhannA-zAlibhadranI saMyama-sAdhanA : have zrI mahAvIra prabhunI AjJA meLavIne sakaLa karmathI nahi hArelA, dravya-kSetrAdinA vicAraka, AcArAMgAdi sUtranA dhAraka, mahAmuni zrI dhannA ane zAlibhadra sAdhu-dharmanI seMkaDo pratimAothI zobhatA, mokSanA kAraNarUpa navakalpI vihArathI pRthvIne zobhAvatA hatA. | T prakrama-da // 476 //
Page #560
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-6 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 gauNArtha : vizvakarmA (devono zilpI)thI paNa nahi hArelA, patthara-lAkaDuM vagere dravyonA jANakAra be zilpIo seMkaDo jina mUrtiothI zobhatA lakSmI ane mokSanA kAraNarUpa maMdira banAvavA vaDe pRthvIne zobhAvatA hatA. | 74 || 75 ||. zrI gautama svAmIe te baMnene agiyAra aMgonuM adhyayana karAvyuM. pAtrane ApelI vidyA guru ziSya baMnenA kalyANa mATe bane che. || 76 che. uttama vRSabha samA gautamasvAmIthI yukta A zAlibhadra ane dhanya muni pradhAna vRSabhanI jema sArI rIte zikSita thayA. || 77 //. gItArtha chatAM nirvigItArtha (niMdita kArya vinAnA) bahuzruta chatAM vizruta (vikhyAta) dhannA ane zAlibhadra muni duSkara tapa tapavA lAgyA. || 78 . je zarIra para zreNika rAjAnA zvAsathI soyo bhoMkAI tevI kalpanA thayelI, te zarIra para unALAnI baLabaLatI luM malayAcalanA pavana jevI ThaMDI lAgavA mAMDI. || 79 //. je zarIra pahelA zreNikarAjAnA hAthanA saMsargathI paNa saMtApa pAmeluM te have kamaLanA nALanI jema sUryakiraNono saMsarga sahana kare che. gauNArtha : je kamaLanALa pahelA caMdra-kiraNonA saMparkathI saMtApa pAmeluM te have sUrya-kiraNono saMsarga sahana karavA lAgyuM. || 80 || 8282828282828282828282828282828888 || 2 |
Page #561
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam TEXT je zarIra para gozIrSa caMdananuM vilepana paNa sonA para gerunA lepa jevuM nakAmuM hatuM, malathI milana baneluM te ja zarIra have kaTAyelA loDhA jevuM banI gayuM-ema huM mAnuM chuM. || 81 || zAlibhadranuM zarIra kAMtalokhaMDanA vAsaNa jevuM hatuM, jyAM upasarganI Agano tApa lAgavA chatAM samatAnuM dUdha vizeSe karI vRddhi pAmatuM hatuM. // 82 || kalpavRkSonA phUlonI pathArIomAM teNe je sukha (bhogavavA dvArA) bheguM kareluM te badhuM ja kaThora dharatI para sUine baLapUrvaka DhoLI nAkhyuM. || 83 || jenI keDa para dararoja navA-navA AbhUSaNo zobhatA hatA, tenI keDa para have jUnuM vastra namrapaNe laTakI rahyuM hatuM. || 84 || je pahelA maNinA pharasa para paga mUkatA hatA te have Aga jevI garama zerIomAM cAlavA lAgyA. // 85 II jenI kAyA rAjarANInI jema kadI sUryane jotI nhotI (taDakAmAM nIkaLatI nhotI) te kAyA have kadI chAMyo pAmatI nathI... jANe sUryanA rathanI dhajA joi lo ! (sUryanA rathanI dhajA 52 sUryano sadA prakAza hoya ja. pachI chAMyo kyAMthI Ave ?) || 86 || jene hamezAM kalpavRkSonA phaLonuM bhojana AdhIna hatuM, te zAlibhadra muni have baLelA-jhaLelA bhAta mATe ghera-ghera bhaTakI rahyA che. II 87 II TRERERE FREDER prakrama-da // 473 ||
Page #562
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-6 zAlibhadra mahAkAvyam 828282 8282828282828282828282828282 deve dIdhelA amRta-rasathI paNa je bhavya prIti nhotI thai te prIti tene mAtra nirvAha karanArA zAstra prasiddha lUkhA-sUkA anAjathI thavA lAgI. || 88 // olA zreNika rAjAnI sugaMdhathI paNa je nAka dUbhAyuM hatuM, te have smazAnamAM maDadAonI gaMdha sahana karavA lAgyuM, rogI jema vicitra gaMdhavALI jaDIbuTTIono dhumADo sahana kare. (pUrvakALamAM amuka prakAranA dhumADAthI paNa roga maTADavAno rivAja haze.) || 89 // malina zarIra-vastra vagere dhAraNa karavA dvArA AtmakalyANanA sAdhake zAlibhadra muni durgadhI mATInI gaMdhathI dhAtuvAdInI jema khuza thavA lAgyA. gauNArtha: gaMdhaka vagere padArthothI suvarNasiddhi karanAro dhAtuvAdI durgadhI mATInA gaMdhathI khuza thato hato. / 90||. devonA nATaka ane mAnavonI naTIonA nAca vagere jovAthI tevI Tevane pAmelI tenI AMkha paNa tevI ja nAkarUpI vAMsaDA para nAcanArI nartakI banI gai-ema huM mAnuM chuM. yogIo potAnI AMkho nAsikAnA agrabhAga para sthApita karatA ja hoya che.) || 91 || jenI AMkhanI prIti mATe kapUranI pUtaLIo jevI batrIza priyAo hatI tenA khoLAmAM munipaNAmAM hariNIo saMgAthI banI. || 92 // jene svAmInI sattAne jaNAvanArA bhadrA mAtAnA vacano paNa tarata ja kAnamAM masA jevA pIDA-kAraka lAgyA, te zAlibhadrane have paryaTanomAM kaDavA veNa bephAmapaNe bolatI dAsIonI kroDo rADonuM zravaNa paNa amRtanI vAvaDI jevuM lAgatuM hatuM. || 93 | 94 || 8A%A88888A YAUAAAAAAAA | 9 ||
Page #563
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-6 zAlibhadra mahAkAvyam 48448 | 8282828282828282828282828282 te zAlibhadrane jaMgalamAM saMpUrNa bhUmi para chavAI gayelA, khUba ja rADo pADanArA, UMcA moMvALA bhayaMkara ziyALo (temanA avAjo) priyatamAonuM suMdara saMgIta banavA lAgyA. // 95 // nirdaya ghUvaDanA dhUtkAro (avAjo) tathA durgA cakalInA bhayaMkara avAjo, muktimArganA musAphara A zAlibhadramunine cArebAjuthI zubhane sUcavanArA zukana banatA hatA. // 96 || zAlibhadra muninI buddhi doSone dUra karanArI prazamane dharanArI, zruta-amRtane pInArI ane ekamAtra paramArthane ja jonArI hatI. || 97 | muktinA zreSTha ArAdhaka te dhannA ane zAlibhadra munioe saMsArathI pAra UtAranArA, manodaMDa AdithI rahita tapathI zarIranI sAteya dhAtuone jaldIthI zoSI nAkhI. gauNArtha : be suvarNa-sAdhakoe Azcarya che ke daMDa vagaranA pArAthI tAMbA vagere dhAtuonuM parivartana karI nAkhyuM ! || 98 || pracura bhojananA cha rasathI zarIranA sAteya dhAtuo dIpta thayA. te dhAtuothI zRMgAra vagere ATheya raso (navamo zAMtarasa nahi) dIpta thayA. AthI dhazA ane zAlibhadra munioe (sarva anarthanA mULa) bhojananA chaye rasono tyAga karyo. || 99 // rUpa, kIrti, dhana vagerenI icchAthI dUra A munionuM mAsakSapaNa (mAsopavAsa) jANe AsaktithI lAgatA vilAsanA biMduthI rahita banyuM. (biMdu sahita mAsakSapaNa-mAMsanI kSINatA.) 8A%A88888A YAUAAAAAAAA // 99 II
Page #564
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-6 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 gauNArtha : varNa zlokArdha rahita A biMducuta nAmano alaMkAra thayo. / 100 || bhojana nahi vAparanAra lobhI mANasa jevA mAsakSapaNoe tapanA sAravALA deharUpI gharane ja durbala banAvI dIdhuM. || 101 || eka mAsI be mAsI traNa mAsI, cAra mAsI upavAsonI dukAnathI abhimAna vagaranA dhannA ane zAlibhadra muni agaNita puNyanuM kariyANuM kharIdatA hatA. // 102 // tyAra pachI bhadra, mahAbhadra, sarvatobhadra, yavamadhya, vaja madhya vagere nAmovALI pratimAonI teo ArAdhanA karatA hatA. / 103 || ugrapaNAnA AdarathI niSkAma tapazcaryAe dhannA ane zAlibhadrane lohI-mAMsa vinAnA banAvyA, jema pArvatIe zaMkara-gaNane banAvyo hato. gauNArtha : zivajInA snehathI pArvatIe zaMkarano gaNa lohI-mAMsa vinAno hADapiMjara banAvyo. (pArvatInI preraNAthI zivajIe aMdhakArane hajAro varSa sudhI trizuLamAM parovI laTakAvI rAkhyo. zarIra sAva hADapiMjara banI gayuM tyAre teNe zaraNuM svIkAryuM ane pachI te bhUMgigaNa (zaMkarano paNa) tarIke prasiddha thayo. evI paurANika mAnyatA che.) || 104 || talavAranI dhArane to myAnano saMbaMdha che. kAma karavuM paDe che. lohIthI kharaDAtAM malina thavuM paDe che. hiMsaka thavuM paDe che. paNa A baMneno tIvra tapa to paisAnI tijorIno saMbaMdha, sAvadya vyApAra, malinatA ane hiMsAthI rahita hovAthI khAMDAnI dhAra karatAM paNa adhika zobhI rahyo hato ! / 105 // 8A%A88888A YAUAAAAAAAA / 476 |
Page #565
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-6 zAlibhadra mahAkAvyam 828282828282828282828282828282828288 jeNe prANAyAmanA abhyAsathI AtmA svastha banAvyo che. je brAhmaNanA traNa agnithI paNa adhika baLavAna che. je indriyonI zakti haNanAro che. te A muniono tapa kharekhara hanumAna che. gauNArthaH pitA pavanaMjayanA sAMnidhyathI svastha AtmAvALo, tretAyugamAM adhika baLavAna gaNAyelo, rAvaNanA putra akSano vadha karanAra A hanumAna che. || 106 || muktinI adamya jhaMkhanAthI durbaLa zarIravALA be munio ! jANe moharUpI hAthI para phALa bharavA saMkocAyelA be siMha. || 107 ||. maLathI malina thayelA teo tevA lAgatA hatA, jANe temanA pApano kAdava bahAra nIkaLyo che ! jANe teo saMyama suMdarInA AliMganathI coMTelI kasturIthI aMkita thayelA che. // 108 // rastAmAM kAmarUpI corano bhaya nahi hovAthI athavA javAnuM thoDuMka hovAthI te mahAtmAo iyasamitipUrvaka dhIre-dhIre suMdara rIte cAlatA hatA. / 109 || teone cAlatAM thato hADakAno avAja, zuM indriyarUpI paiDAmAM thoDuMka tela UMjavAthI (nAkhavAthI) 18OOO zIlAMgathI bharelA zarIrarUpI gADAno citkAra che ? || 110 || sUryanA teja jevo jhaLahaLato bAra prakArano tapa bAra varSa sudhI karIne bAra bhAvanAo dhAraNa karanArA, ATheya madathI rahita, samiti-guptimAM ekkA, zAlibhadra ane dhazA muni bha.zrI mahAvIra svAmI sAthe pharI rAjagRha nagaramAM AvyA. // 111 // 112 //. 82828282828282828282828282828282888 || 9 ||
Page #566
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-6 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 sAmAnya mANasone mAtA ane mAtRbhUmi priya hoya che. paraMtu te munione mAtRbhUmi zI rIte prema UpajAve ? kAraNa ke temane mana janma ja lajajA karanAro hato. // 113 / sAmAnya mANasone potAnA mANaso, potAnuM gAma, potAnA gAmano sImADo vagero jotAM AnaMda thAya che. paraMtu sakaLa jagatanA mitra hovAthI te munione to sUryanI jema AkhI duniyA samAna hatI. || 114 // have devonI zreNithI levAyelA bhagavAna zrI mahAvIra svAmI paNa vasaMtaRtunI jema vaibhAra giri para padhAryA. gauNArtha : phUlonI zreNithI levAyelI vasaMtaRtu vaibhAra giri para AvI. || 115 // traNa gaDhanI paridhivALA, traNa lokamAM tilaka samAna, ratnamasyA samavasaraNamAM bha. zrImahAvIradeva birAjamAna thayA. / 116 ||. tyAra pachI huM pahelo-huM pahelo-evA dhasArApUrvaka, kadI joyelA ja na hoya tema bhagavAna zrI mahAvIra jinanI sevA karavA loko AvI pahoMcyA. zrImaMta mANasa pAse jema sagAvahAlA AvI pahoMce. || 117 |. A bAju zabda ane arthanI jema sAthe rahenArA, mokSa mATe AdaravALA, sAdhujananA AcAromAM tilaka samA, utsukatA ane ahaMkAra vinAnA mAnanIya munizrI dhannA ane zAlibhadra mAsakSamaNanA pAraNe anujJA levA mATe sarvajJa bhagavaMtazrI mahAvIradevane ucita samaye vaMdana karyuM. // 118 / 119 // bha. zrImahAvIra deve zAlibhadra sAme jotAM kahyuM : vatsa ! Aje tArI mAtA pAraNAnuM kAraNa banaze. / 120// 8A%A88888A YAUAAAAAAAA // 478||
Page #567
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-6 zAlibhadra mahAkAvyam 48448 | 8282828282828282828282828282 have prabhuno te Adeza svIkArI paMDitonA mArgadarzaka zAlibhadra muni dhannA muni sAthe cAlavA mAMDyA. jANe AkAzane ajavALanAro sUrya divasanI sAthe cAlyo. || 121 || A to mane gamatuM' tuM ne vaide kIdhuM. ThIka che." A pramANe jatAM pahelAM nirmama ane vicAraka zAlibhadra munie manamAM paNa vicAryuM nahi. || 122 || te be munio eTale jANe sAkSAt dharma mahArAjAnA ekadama hoMziyAra be jAsUsI mANaso ! jaldIthI pAchA pharavAnI icchAvALA teo nagaramAM peThA... jANe moharAjAnA nagaramAM ghUsyA ! // 123 / krodha, AnaMda, vismaya, ahaMkAra, lajjA, paricaya ke prazaMsAthI nahi raMgAyelA. / 124 | bhIMtanA citra jevA thai gayelA sagAvahAlAoe, jhADa jevA stabdha thai gayelA hoMziyAra lo koe ke paMkhIo jevA banI gayelA mitroe ke koie nahi oLakhelA. || 125 || rAjamArga para cAlatA zAlibhadra ane dhanya muni zrImahAvIra svAmInA vacananA kAraNe bhadrA mAtAnA mahelamAM ja tarata pravezyA. jANe rAganA killAmAM pravezyA. || 126 || pAMgaLA mANasanI jema teonI AMkha rUpI gAya vairya ratnonI lIlI kAMtirUpa ghAsamAM ke mUkelA motIonA kaNonA DhagamAM jarAya cAlatI nhotI. arthAtu teoe vaiDUryaratno para ke motIo para... kyAMya najara karI nahi. 8A%A88888A YAUAAAAAAAA A to mAro ja mahela che-ema snehapUrvaka, are... ahIM to huM moja karato hato te ja A che-ema AdarapUrvaka, oha...! juo to kyAMya tUTyo to nathIne ? ema AzaMkApUrvaka, nA... nA... kyAMya tUTyo nathI. evo ja / 476 ||
Page #568
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-6 zAlibhadra mahAkAvyam 828282 8282828282828282828282828282 che-evI AzApUrvaka, hAya... hAya... atyAre to koI dAsa-dAsI nathI. sAva khAlI che. ema udvegapUrvaka, Avo vaibhavabharyo mahela ame choDyo che-ema abhimAna pUrvaka ke AvA koi vicArapUrvaka zAlibhadra munie potAno uttama mahela joyo paNa nahi. // 128 || 129 || ahIM rahetA'tA. ahIM pharatA'tA. ahIM besatA'tA. ahIM khAtA'tA-AvA vicArothI nirjana vilAsabhUmi paNa rAgane pedA karatI ja hoya che. || 130 ||. paraMtu A zAlibhadra munine to vAdaLanA varasAda jevA AgamonA puSkaLa abhyAsathI pedA thayelI samatArUpI nadIthI badhuM ja (UMcuM nIcuM) sarakhuM thai gayeluM hatuM. || 131 // te AMgaNAnuM sthAna oLaMgI... ane sAthe aparimita mamatAne paNa oLaMgIne, bIjA yAcakonI maryAdAthI svastha munio tyAM AgaLa UbhA rahyA. // 132 // dharmalAbha Apyo, paNa moTA avAjathI ke AdarapUrvaka nahi. mAtra darzanAcAranI vicAraNAmAM kuzaLatA pragaTa karI. // 133 // citra jevA roSa-toSa rahita, zarIranA rUpa-raMga vinAnA, lepakArI (snigdha) AhAramAM anAsakta, dharmarUpI mahelanI advitIya sarakhI be bhIMta jevA teo be tyAM UbhA rahyA. gauNArtha : citralikhita chatAM rUpAhIna, lepathI nirmita chatAM lepahIna, tulya chatAM atula evI mahelanI be bhIMta rahelI hatI. / 134 //. ARRARAUAYA8A82828282828282888 / 480 ||
Page #569
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-6 zAlibhadra mahAkAvyam BACA SUR 8282828282828282828282828282 eka DagaluMya AgaLa vadhyA nahi. ane eka zabda paNa bolyA nahi. teoe ekadama sarvArtha sAdhaka mauna svIkArI lIdhuM athavA sarvArthasiddha vimAna ApanAruM munipaNuM svIkArI lIdhuM. // 135 // gharanA bhArane UpADanAra hovA chatAM sallakI nAmanI velaDIno thAMbhalo... dharatIno saMga maLatAM tene kuMpaLa | phUTe che, tema zIlAMgadhArI sAdhune paNa jo raso (SaDrarasa jhUMgArarasa vagere raso) maLI jAya to te rAgI banI jAya che. / 136 // snehI svajanonA saMsargathI sAmAnya sAdhu rAgathI aMkurita thai jAya paraMtu te baMne muniomAM Sasono praveza thayelo nahi hovAthI rAgI thayA nahi. jema kIra nAmanuM lAkaDuM pRthvImAM praveze to paNa aMkurita thAya nahi. // 137 || zAlibhadra-dhannAne koi svajanoe na oLakhyA : te muniomAM mana-vacana-kAyAthI teTalo pheraphAra thai gayo hato ke jethI moha, sneha ane rAgathI gherAyelA gharanA mANaso paNa oLakhI zakyA nahi. || 138 || A bAju putrI, putra, jamAi ane bha. zrImahAvIra devanA AgamanathI pedA thayelA cAreya dizAonI parAkASThAe pahoMcelA cAra prakAranA (putrI Adi cAra) AnaMdanA pUrathI bharAyelI, bIjA vicAronA vRkSone ukheDatI bhadrA-nadIe sneha rasanA pANIthI putravadhuo rUpI vAvaDIone paNa tarata bharI dIdhI. // 139 / 140 || ane bhadrAe AnaMdapUrvaka vicAryuM : aho Aje mArA puNya khIlI UThyA. kAraNa traNa lokamAM tilakasamAM prabhuzrI mahAvIra deva ahIM padhAryA che. // 141 // 8A%A88888A YAUAAAAAAAA || 486 |
Page #570
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-6 mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 ane bIjuM, mAruM sarvasva, mArA jIvananuM paNa jIvana, mAro vhAlasoyo putra zrIzAlibhadra Avelo che. jema samudra-saphara karIne vahANavaTIo Ave. || 142 //. putra vagaranA A mahelane Aje A bAramuM varasa thayuM. enuM moM paNa bhUlAi gayuM. ane chatAM A dhIThI bhadrA jIve che. || 143 || theMkI devAyelA pAnanA DUcA jevI zAlibhadranI samRddhimAM raMga-rekhA sahita putravadhUo kapUranA ghaDA jevI phIkI lAgatI hatI. / 144 // pati ane putra vinA hAthaNI jevI niraMkuza, kRpA vagaranI ane lAja vagaranI A bhadrA mojapUrvaka ghorI rahI che !! || 145 // je huM prazasta vyaktiomAM gaNAtI hovA chatAM 'bhAdraDI' nAmanA tuccha dhAna jevI vAyaDI banI, te huM paMDito dvArA zAlibhadranI mAtA tarIke zI rIte saMbhavita bane ? gauNArtha : je huM dhAnyamAM gaNavA yogya vAyukara 'bhAdraDI' nAmanuM tuccha dhAna houM... te huM vicakSaNa cokhAnI bhUmi tarIke zI rIte saMbhavita banuM ? || 146 // kamalinI garamI sahana kare tema, zirISanA phUla jevI komaLa, bharayauvanamAM rahelI mArI putrI subhadrA kaSTakArI saMyamanA saMkaTo sahI rahI che. // 147 // 82828282828282828282828282828282888 / 482 |
Page #571
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-6 zani madra | mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 huM ghaDapaNathI gherAyelI hovA chatAM sukhanI jema duHkhathI paNa ThagAi chuM. jema AMdhaLI ziyALa boranA tuccha phaLothI ThagAya. || 148 //. zAlibhadranI bahena te subhadrAnuM maMgaLa ho ! jeNe eka satIvratanA sahAre pati ane bhAinuM anusaraNa karyuM (pati ane bhAinI jema dIkSA lIdhI.) || 149 //. strIone jagatamAM zobhArUpa bhAi ane pati durlabha hoya che. paNa A subhadrAnuM to kahevuM ja zuM ? kAraNa bhAi ane pati-baMne jagatamAM zobhArUpa to hatA ja, paNa atyAre to bha. zrI mahAvIra svAmInI nizrAthI vizeSatA pAmelA che. || 150 || rUpanI zobhAthI indraputrI jayaMtIsamI, potAnA kuLamAM vijaya patAkA samI, brahmacaryarUpa merU parvatanI zikhAmI te mArI putrI subhadrA AvI che. || 151 // te jamAirAja mahAvratadhArI dhanyamuni dhanya che, je mUrtimAna AThamUrtio jevI ATha priyAo vaDe zobhI rahyA che. gauNArtha : te zaMkara vaMdanIya che, je ATha mUrtiothI zobhI rahyA che. | 152 // Aje mAruM dIkSita kuTuMba maLyuM te bahu sAruM thayuM. Aje sonAno sUraja Ugyo ! Aje kalyANa-maMgaLa hAthamAM AvyuM. || 153 // 828282828282828282828282828282828282 / 48rU |
Page #572
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam KRA A pramANe vicArI aNadhAryA AnaMdanA odhathI tejasvI banelI praphullamukhI bhadrAe putravadhuone mAtAnI jema (sAsunI jema nahi) kahyuM. // 154 || he vahu-beTIo ! prANapriya pati zAlibhadranA darzana durlabha hatA tyAre tame A bAra varSa karoDo yugo jevA gaNyA. || 155 || jANe manorathonA vIMjhAtA vAyu jevA tamArA zAlibhadra-viSayaka dhyAnathI zuM dUra-dUranA dezAMtarathI moTA vahANasamo priyatama kheMcAi Avyo che ? || 156 || to Aje udyamI tame pahelA lAMbA kALathI paricita, vinIta sevaka jevA zaNagAra dhAraNa karo. // 157 to jaldI snAnagRha tarapha jAva, snAna karo. vilepana karo ane ekadama jelamAM pUrAyelA alaMkArone bahAra kADho. / / 158 || A pramANe sAsunA AdezathI vikasvara thayelA romAMcanA kaMcukavALI, harSanA utkarSathI zarIramAM ane gharamAM paNa nahi samAtI putravadhUo tyAre UtAvaLa karavA lAgI. / / 159 || tyAre bhadrAno Adeza pAmI atyaMta khuza thayelo, paraspara 'pUrNapAtra'no icchuka dAsa-dAsI Adino parivAra paNa muktapaNe AnaMdathI zora bakora karavA lAgyo. (vasaMta vagere utsavonA samayamAM mitro ekabIjAnA vastrapAtra vagere baLAtkAre kheMcIne jhuMTavI le te 'pUrNapAtra' kahevAya che.) || 160 || | T2 HXH prakrama-da // 484 //
Page #573
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-6 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 AnaMdanA dariyAmAM taraMgo jevA atyaMta caMcaLa nokaro Ama tema doDatA hatA ane 'ahIM Ava. tyAM jA'... vagere avAjo karatA hatA. || 161 || zAlibhadra muni pAse huM tarata jaiza. ane hUkAranA traNa vartuLonI jema munimaMDaLamAM sArabhUta temane traNa pradakSiNA ApIza. || 162 || te munine caMdana jevA vaMdanathI kuTuMbanA viyogarUpI rogathI pedA thayelA saMtApane dUra karIza. // 163 // gAlanI pALanA lAlityavALA, nayanakamaLathI zobhatA, cAlatI bhRkuTirUpI velaDIvALA, kapALanA sthaLa (jamIna)vALA, zAlibhadranA mukharUpI nAnA sarovaramAM. || 164 || mAravADanI mRgalI jevI tarasI thayelI mArI dhIra dRSTi lAMbAkALa sudhI, tRpti thAya tyAM sudhI lAvaNya-pANI pIze. || 165 / svargIya AhArathI UcharelA putrane paNa huM mAnavayogya AhArapANI mATe AmaMtraNa ApIza. jema gAmaDAnI strI zaherI mANasane AmaMtraNa Ape. || 166 || A pramANe manoratharUpI rathonA samUhathI UDelI dhULanI DamarIthI jANe DhaMkAi gayelA netravALI bhadrA mAtA ghare AvelA zAlibhadra munine joI zakI nahi. || 167 || jema hatabhAgI loko dhanano bhaMDAra na jo i zake, jema bhramamAM paDelA, durbhAgyathI hatAza thayelA aThaMga jugArIo potAno dAva na joi zake tema zAlibhadranA dhyAnanI dhArAmAM caDavA chatAM bhadra (maMgaLa) vinAnI bhadrA gharaAMgaNe AvI pahocelA munione paNa joI zakI nahi. || 168 || 169 || zAlibhadranI vizvazreSTha patnIo sAthe maLIne bolI : gRhastha patinA bahAragAma javAthI pedA thayelo viraha sahavo ghaNuM karIne sahelo hoya che. te 170 // paraMtu eka gAmamAM cAlIne sAme javuM e to maraNathI paNa bhayaMkara che. kAraNa have to amAro e viraha patinA darzana thaze to paNa nahi jAya. // 171 | ARRARAUAYA8A82828282828282888 // 48 ||
Page #574
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-6 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 kAraNa ke jinezvara devane apavitra aMgavALI RtumatI strIo jema potAnA hasta-kamaLathI pUjavAmAM dUra rahe che, tema pApathI bharelI ame paNa amArA nAthane amArA kara-kamaLathI pUjavAmAM dUra rahIzuM. // 172 // mULanAyakanI snAtra-pratimAnI jema ApaNA nAtha zrIzAlibhadranI mAnasa-pratimA hRdayamAM sthApIne je harSanA pANIthI navaDAvIe to e paNa ApaNuM moTuM saubhAgya che. // 173 //. te vakhate jo pati sAthe ja AnaMdapUrvaka dIkSA lIdhI hota to lokaniMdAthI ApaNuM sukha bhAMgI paData nahi. | || 174 || ApaNe to hamaNA gRha-duHkhanA sarovaramAM rahelI kamalinI jevI padminI strIo chIe. kAraNa ke sUrya jevA patinuM prakAza jevuM astitva ja mAtra ApaNane maLe che. paNa sahavAsa maLato nathI. || 175 // e pramANe harSAzruyukta virahanI AgathI jANe pedA thayelA dhUmADAthI vyAkuLa thayelI patnIoe nakkI gharaAMgaNe AvelA zAlibhadra munine joyA nahi. || 176 che. mane vicAra Ave che ke pracaMDa jogaNI jevI tapazcaryA rUpI patnIe pUrva patnIonA bhayathI zuM zAlibhadra munine adezya karyA haze ? | 177 // devInuM ja nAma japanArI sattvahIna strIone sAmethI AveluM jema devInuM varadAna na maLe tema zAlibhadranA nAmano jApa karatI hovA chatAM paNa sattvahIna e strIone pati zAlibhadra munivara na maLyA. / 178 || ARRARAUAYA8A82828282828282888 || 486 |
Page #575
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-6 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 bIjanA caMdra jevI kAyA temaNe teTalI kRza banAvI jethI uSA (kAmadevanI putravadhu) tulya rUpavALI kAmadhenu jevI patnIoe paNa zAlibhadra munine joyA nahi. || 179 // te mahelanA jalasAmAM jarAvAra rahI agAdha madhyasthatA rUpa kSIra samudramAM hAthI samA te baMne munio tyAMthI nIkaLI gayA. || 180 || bhagavAna zrI mahAvIradevanA AdezathI samacittapaNe bhadrAnA mahelamAM pravezatA ke nIkaLatA samatAthI zobhatA dhannA ane zAlibhadra muninI AkRtimAM koi ja pheraphAra thayo nahi, jema zrIrAma lakSmaNane thayo nhoto. gauNArtha : dazarathanA AdezathI rAjyAbhiSeka mATe rAjamahelamAM pravezatA ke vanavAsa mATe nIkaLatA, sItAthI zobhatA zrIrAma ane lakSmaNanI AkRtimAM koi ja pheraphAra thayo nahi. || 181 || 182 || rAjAnA satkAramAM paNa du:khadAyI sukomaLatA kyAM ? ane mAtAnA apamAnamAM paNa sukhadAyI kaThoratA kyAM ? (rAjAe vahAlathI tene khoLe besADyo te paNa tenAthI sahana thai zakyuM nahotuM ane have bhadrA mAtA taraphathI ghare AvavA chatAM koi sanmAna nahi-chatAM samatAbhAva akhaMDa che.) | 183 || sUkA lAkaDA jevA nIrasa-nIrAgI thai gayelA te be muniomAM tyAre rAganA aMkurA bhale na phUTe paNa krodhanI Aga paNa pedA na thai te Azcarya kahevAya. (nahi to sUkA lAkaDAmAM to gharSaNa thatAM ja Aga pragaTe.) || 184 || yugalika kALanI jema te munionuM mana zuM vizvamaitrIthI atisnigdha banI gayuM hatuM ? ke nirmamatvanA kAraNe chaThThI-ArAnI jema atirUkSa banI gayuM hatuM ? athavA saMyamanA atizaya rAgathI svarganI sRSTi jevuM banI gayuM hatuM ? jethI te manane UghADIne jonAra mANasane paNa ahIM krodhanI Aga jovA na maLI ? || 185 / 186 .. 8A%A88888A YAUAAAAAAAA / 487 |
Page #576
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-6 zAlibhadra mahAkAvyam 828282 8282828282828282828282828282 bIjA sthAne javA nahi icchatA mastaka para rahelA bha. mahAvIra svAmInA AjJAnA kiraNo vaDe zobhatA te baMne munipuMgavo vairAgyathI pAchA vaLyA. gauNArtha : bIjA sthAne javA nahi icchatA, mAthe rahelA mAlikanA hukamanA doraDAthI zobhatA uttama be baLado sArA evA vegathI pAchA vaLyA. || 187 || dahIM vahorAvatI dhanyA : te baMne nagarIthI nIkaLatA hatA tyAre dahIMnA bhAjano dhAraNa karanArI koi mahiyArI sAme AvI. / 188 || te mahiyArI sadA punarAvartana karAtI vidyA jevI ghaDapaNamAM paNa skUrtivALI hatI. sajajanonI buddhi jevI pariNAmamAM atyaMta nirmaLa hatI. // 189 // vizALa sAmrAjayanI suMdara nItinI jema te hAthamAM lAkaDI vagaranI hatI ane saMpUrNa indriyonI sthiratAthI siddha thayelI pravRttinA gauravavALI hatI. gauNArtha : saMpUrNa kAryane sAdhavAmAM sthiratAthI siddha thayelA vepAra vANijayathI garimAvALI TekSa ke kara vagaranI te vizALa-sAmrAjayanI suMdara rAjanIti hatI. || 190 || AdheDavayanI te mahiyArI dhanya muni sAthe rahelA brahmacArI zAlibhadra munine jo i vikasvara AMkharUpI poyaNAne dhAraNa karatI atyaMta rAjI thai. gauNArtha: gaNapatithI yukta kArtikeyane joi vikasvara netra-kumudane dhAraNa karatI pArvatI rAjI thai. // 191 . 828282828282828282828282828282828482 / 488 |
Page #577
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-6 zAlibhadra mahAkAvyam 828282828282828282828282828282828288 sUrya prApta karIne pUrva dizA vikasvara thAya tema vikasvara mukha-kamaLavALI asIma AnaMdathI bharapUra aMgavALI te mahiyArI manamAM vicAravA lAgI. || 192 / zuM A amRtanA kUvAsamo baMdhu che ? ke zuM A suMdara bhAi che ? ke zuM A mArA dizA jevA moTA manorathonA vistArane rahevA mATe diggaja samo mAro dIkaro che ? || 193 || - zuM huM rAjayane pAmI ? zuM huM svargamAM AvI caDI ? athavA zuM huM bharapUra AnaMdanA kSIra samudramAM jaLasuMdarI banI chuM ? / 194 || huM mArI jAtane jANatI nathI. A koNa che te paNa huM jANatI nathI. paNa eTaluM huM jarUra jANuM chuM ke A muni mArA mATe sarvotkRSTa AnaMdano tahevAra che. // 195 //. A pramANe mahiyArInA netramArgathI vikalponI hAramALArUpI nIka vATe thaine AvelA AnaMdanA pANIe khetaranI jamIna samAM zarIrane bharI dIdhuM. arthAt AnaMdanA AMsuthI AMkho chalakAI UThI ane AnaMdathI zarIra romAMcita thaI UDyuM. 196 || tyAra pachI te mahiyArIne ghaDapaNamAM paNa dUdhanA jharA samA stanomAM premanA sarvasAra-samuM dUdhanuM pUra relAyuM. || 197 || jamInamAM devanI prabhAvika pratimA rahelI hoya tyAre upara gAyamAMthI svayaM dUdha jhare che, tema ajANyA putra para ajANI te vRddhamAtAnuM dUdha jharI rahyuM. / 198 /. 82828282828282828282828282828282888 / 486 ||
Page #578
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-6 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 dharmasthApanAnI pUrve yuganI AdimAM jema dUdhanA vAdaLa varase tema te vakhate muninA darzanathI te utkarSapUrvaka dUdha varasAvavA lAgI. // 199 // dAnanI icchAvALI kuzalAzayavALI te mahiyArIe zAlibhadra munine vinaMtI karI : he prabhu ! garIba huM Apano zo satkAra karI zakuM ? / 200 // to paNa sanmArganA pravAsI he prabhu ! huM ApanuM maMgaLa icchuM chuM. tethI o dhIra ! zukanarUpe A dahIM grahaNa karo ane mArA para kRpA karo. || 201 // A pramANe kahI, munizrIne prakRSTa bhAvathI dahIM vahorAvI potAne dhanya mAnatI vikasvara romAMcanA kaMcukavALI dhanyAe AnaMdathI namaskAra karyA. // 202 // e mahiyArI pahelA dUdhanA praznavaNathI duzvamedha banI varasI paDI. AMkhanA AMsuthI mahAmeLa banI varasI paDI. dahIMnA dAnathI dadhimegha banI varasI paDI ane madhura-vANIthI amRta-megha banI varasI paDI. || 203 //. puNya-bIjane dAnanA pANIthI siMcIne te vRddhA potAnA sthAne gaI ane te be munio sarvaprakAre zuddhanirdoSa te ja dahIMne laine cAlatA thayA. // 204 || tyAra pachI iriyAvahiyaM karI bha. zrI mahAvIradevane vaMdana karI zAlibhadra muni bolyA : bhagavan! mAruM pAraNuM mAtAthI kaI rIte ? (Ape kahyuM hatuM ne ? "mAtAthI thaze ?' bhadrA mAtAe to sAmuMya nathI joyuM.) || 205 II 8282828282828282828282828282828888 | 6 ||
Page #579
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-6 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 have sarvajJa bhagavAna zrI mahAvIra bolyA : he mahAmuni zAlibhadra ! A gharaDI mahiyArI; jeNe tane dahIM vahorAvyuM, te tArI pUrvajanmanI mAtA che. || 206 || zAligrAmamAM rahenArI pahelA e nAmathI ja dhanyA hatI. have Apane dahIM vahorAvavAthI sAcA arthamAM "dhanyA' banI che. || 207 / bha. zrI mahAvIra prabhu pAsethI pUrvabhavanuM sarva svarUpa sAMbhaLIne prabaLatara vairAgyathI zobhatA zrI zAlibhadrA munie zarIrane kahyuM : he zarIra ! have huM tane bhojanamAM joDuM chuM ane manane zarIrathI bahAra aMtarIkSamAM raheluM joine te puNyavAna mahAtmAe A (khAvuM e) zarIrano svabhAva che ema mAnI pAraNuM karyuM. // 208 //. zrI zAlibhadranI vizALa samatAnI huM zI rIte stuti karI zakuM ? sAmAnya lokonI samajaNathI jANe bahAra rahelA potAnI mAtA vaDe paNa pedA karAyelA A vaja jevA tIkSNa apamAno vaDe paNa samatA khaMDita thai nahi juo to kharA ! AkAzamAMthI paDatA vajathI kSIra sAgara paNa saLagI UThe che ane himAlaya parvata paNa pIgaLI UThe che. (paraMtu A zAlibhadra nahi.) to samudra ke parvatanI sAthe temanI samatA tulyatA zI rIte thai zake ? 209 | apamAnanA vaja prahArothI sAmAnya munio potAno samatA-pakSa khoi bese che. paraMtu samatAnA sudhA-samudramAM sUi rahenArA A zAlibhadra munine mainAka parvatanI jema e prahAro vAgyA nahi. gauNArtha : bIjA parvato vajanA prahArothI potAnI pAMkha khoi bese che, paNa sAgaramAM rahenArA mainAka parvatane tenI koi asara thatI nathI. || 210 // 8A%A88888A YAUAAAAAAAA | 666
Page #580
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam KHY pahelA khIranuM bhAthuM ApI jeNe (dhanyAe saMgamane) gobhadra jevAnA UMcA kuLamAM mokalyo. pachI dahIMnA bhAthAthI je sarvArthasiddha vimAnamAM mokalaze te dhanyA mahiyArI ja kharekhara dhanya che. AnAthI bIjI abhadra-adhanya bhadrA mAtAne huM mAnato nathI. kAraNa ke mAtAe kadAca makAna vagere kAMi na ApyuM hoya chatAM je putranA hRdayamAM vase che te ja kharI mAtA che-ema sajjanonuM kahevuM che. | 211 | // chaThTho prakrama saMpUrNa | 3 | ada prakrama-da // 42 //
Page #581
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-7 [ prakrama - 7) zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 he caturapuruSo ! zrIzAlibhadramuninI muniomAM mukhya anuttara vimAnarUpa phaLanA udayavALI, maMgaLarUpa, avinazvara lakSmIno vicAra karo. gauNArtha : he catura puruSo ! zreSTha dhAnyomAM mukhya, advitIya phaLanA udayavALI, maMgaLarUpa, cokhAnI zobhA vicAro. // 1 / zAli muninI anazana viSayaka vicAraNA : have prabhuzrI mahAvIranA vacanonuM ciMtana karatA aSaDakSINa maMtraNAnA jANakAra (jemAM cha AMkho na hoya, cAra ja AMkho-be ja mANaso hoya tevI maMtraNA te aSaDakSINa maMtraNA kahevAya.) zrI zAlibhadra muni A pramANe vicAravA lAgyA. (ahIM zAlibhadra ane mana baMne vaccenI maMtraNA samajavI.) || 2 || aho ! saMsAra-nATakamAM prANI garbharUpI paDadAmAM pesI pharI pharI veSa badalI vAraMvAra nAcI rahyo che. || 3 // kyAM mArI tuccha gAmamAM rahevAnI viDaMbanA ? ane kyAM mArI devI jevI guNovala nAgarikatA ? || 4 ||. pahelA saMgamanA bhavamAM mArI mA dhanyA sarva rIte parAbhavanuM sthAna, kAMTA jevo tuccha AhAra karanArI, AvI AhiraNa bakarI jevI hatI. bakarI paNa kAMTA khAnArI sadA bhayabhIta, tuccha ane parAbhavanuM sthAna hoya che. / 5 || 828282828282828282828282828282828482 || 6 ||
Page #582
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-7 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 A bhavamAM maLelI bhadrA mAtAe to putravadhUonA kAma mATe cellaNA jevI rAjarANIone paNa maLavA muzkela ratnakaMbalone paNa phADI nAkhyA. || 6 || te saMgamanA bhavamAM pitAnA darzana to dUra raho paNa temanI nAmanIye khabara nahotI. A bhavamAM mArA pitA gobhadra deve devalokathI mAnava loka sudhI mArA mATe keTalIye AvajA karI. || 7 | tyAre gAmathI bahAra rakhaDanAro huM pazuono dAsa govALa hato ane hamaNA evo garbhazrImaMta banyo ke zreNika rAjAne paNa kariyANuM samajayo. || 8 || pahelA raDI-raDIne dayALu pADozIo pAsethI mArI mAe khIra meLavI hatI ane te khIrathI huM evo rAjI thayelo jANe koI rAjaya maLyuM ! | 9 A bhavamAM mArA vizALa vaibhavanA prabhAvanA anubhavane 'bIjo koi mAro mAlika che' ATalA vAkyathI vAghanA baccAnA AcaraNa jevuM mAnavA lAgyo. (bIjAe karelo eMTho zikAra paNa vAdha khAi jAya... tema mane paNa mAro vaibhava eMTho lAgyo.) || 10 || te vakhate muja gAmaDiyAnuM mRtyu ja thai jAta, jo mArA bhAgyathI pAchaLa AvanArA muni na AvyA hota. // 11 /. dharatInA guNothI ghoDAnI jema, je prazasta mAtAnA sattva, sahAya ane sAhasa vagere guNothI huM ATalI bhUmikAe pahoMcyo chuM, te dhanyA haju paNa tevI ja garIba che. vAtsalyanA amRtanI taLAvaDI jevI ke, huM bIjA janmamAM hovA chatAM mArA pAraNAnuM kAraNa banI. || 12 || 13 /. 8A%A88888A YAUAAAAAAAA | 6 ||
Page #583
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam BREKER bhikSAcarone yogya AMgaNAnA khUNe ubhelA, haMmezanA paricita mane bhadrAnI premALa AMkha joi zakI nahi. jema AMkha potAnI aMdara rahelI lAlAzane joi na zake. || 14 || to have mAre pUrvanI mAtA dhanyA ke pachInI mAtA bhadrAthI koi kAma nathI. mAre to muktinA maMgaLa parvata para javuM che. tethI ja mAre jIvananI aMtima kriyA-anazanakriyAthI kAma che. gauNArtha : to have mAre pUrva ke pazcima dizAthI koi kAma nathI. mAre to meru parvata para javuM che. tethI uttara dizAthI ja kAma che. (ahIMthI meru uttara dizAmAM che.) | 15 | vedamAM oMkAranuM ciMtana karAya tema vairAgyamAM A prayoga (anazanano prayoga) vicArIne zAlibhadra munie muktinagarInA musAphara dhanya munine kahyuM. // 16 || ghaMTI vaDe daLAyelA dhAnyane jema supAtradAnathI dharmanA aMkurA uge tema duHkhathI pIsAyelA puNyavAna puruSone paNa prAyaH dharmamArgamAM gati thAya che. | 17 || sadguddhimAna Ape to dhUrtarAja moharAjAne lIlApUrvaka ThagIne mahApuNya meLavI lIdhuM che. gauNArtha : buddhizALI Ape to mahAmohavALA moTA dhUtArAne ThagIne bakaro ApIne moTo baLada meLavI lIdho che. / / 18 // dharmarUpI devendranA sainyanI mokhare cAlanAra o vIra muni ! ApanAthI sadA navA pedA thanArA rAgadveSa vagere dAnavo dUra bhAgyA che. / / 19 || TERRY TET prakrama-7 // 4 //
Page #584
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-7 zAlibhadra mahAkAvyam BACA SUR 8282828282828282828282828282 parAkramI Ape atidurgama mohano killo oLaMgyo che. mArA jevA kAyaroe paNa ati prauDha ApazrIno Azraya lIdho che. || 20 || to tarata ja samiti-guktirUpa yuddha dvArA aMtaraMga-zatruo jItAi gayA tyAre ApaNe beunuM dahIMnA bhojanathI | 'vIrapAna' thayuM. (yuddha thai gayuM hoya athavA thavAnuM hoya tyAre je madha vagerenuM pAna karavAmAM Ave te 'vIrapAka' kahevAya che.) || 21 || bha. zrImahAvIradeva pAse zrIgautama svAmIne AgaLa karIne (lagnamAM purohita banAvIne) kaSAyarUpI zatrurAjAone heThe pADI daine jaya suMdarI paraNI zakAya. // 22 // dhanya muni AnaMdathI bolI UThyA : he sattvazIla munivara ! tame 'zAli (cokhA) kyAMya khaMDAto nathI.' evI lokonI vAta sAcI TharAvI che. || 23 // pahelA (gRhasthapaNAmAM) tamArA gauravanuM khaMDana koithI thai zakyuM nahotuM ane hamaNAM AMtara-zatruonA prahArarUpa pariSado ane upasargothI tamArA saMyamanuM khaMDana thayuM nathI. (kharekhara tame 'zAli' cho.) || 24 / kharekhara ! zRMgAra mATe kalpavRkSonI uttama mALAo vaDe krIDA karavAthI tamArA mananA mAna-sarovaramAM gaurava glAni pAmyuM nahi. || 25 // suvarNa-nirmAlyanA bahAnAthI gharamAM vAraMvAra AvatI azAzvata svarga-lathI tame zAzvata lakSmI levA mATe choDI dIdhI. || 26 | 828282828282828282828282828282828482 I 66 |
Page #585
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam DRRY to bANanI jema marmavedhI lAMbo vilaMba zA mATe ? saMgamanA bhave khIranA dAnamAM paNa tame kyAM moDuM kareluM ? || 27 || to anazana mATe baLavAna saMkalpa karIne maitrInI madhuratAvALA, kSamA ApavAmAM mukhya, UgelA sUrya caMdra jevA dhannA ane zAlibhadra muni bha. zrI mahAvIradevane vaMdana karavA gayA. // 28 // bha. zrI mahAvIrasvAmIne vaMdana karI te baMne prazamazAlI munioe cAritranA UMcA mahelanA agra bhAga para dhajA samAna aMtima-ArAdhanAnI vidhi karI. // 29 || mohanAzaka zubha dhyAnamAM mukhya subhaTa samA te baMnene prazaMsAtmaka sonAnAM phUlothI bha. zrImahAvIradeve jAte vibhUSita karyA. // 30 || he vatso ! tame Atmastha cho. dhanya cho. kRtapuNya cho. sulakSaNa cho. tamAro janma saphaLa che. tamAruM saMyama - jIvana zreSTha che. / / 31 || parAkramane dhanuSya banAvI, tyAM jaldI janAruM bANa jevuM mana sthAyI lakSyavedhanA dhyAnamAM sAvadhAnIpUrvaka rAdhAvedha sAdho. // 32 || dhannA-zAlibhadra vaibhArigira 52 : A pramANe netra vasra (bahumUlya bArIka vasra) jevA UjaLA zrI jinezvaradevanA Adezane mastake caDAvI tathA yuddhanI pratijJA samuM samitiguptinuM vrata tathA anurUpa hitazikSA paNa mastake caDAvI tarata ja // 33 || vizuddha adhyavasAyanI jema zrIgautamasvAmIne AgaLa karIne maitrIbhAva jevA UMcA vaibhAra parvata para gayA. // 34 || 3| prakrama-7 // 467 ||
Page #586
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-7 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 dhIme dhIme pramoda bhAvanA jevI parvatanI uparanI bhUmi para caDIne, mAdhyazya bhAvanAnI jema hRdayamAM svasthatAmATe zilAtalanuM dRSTipaDilehaNa karI navakAra maMtranA smaraNathI hAtha-paga-mAthuM A pAMceya aMgonuM rakSaNa karI, samasta jIvone kuTuMbanI jema khamAvIne cAra kaSAyonI jema cAreya AhArone sarva rIte choDIne tathA cAra gatimAM lai janArA cAreya AMzasA-prayogone paNa choDIne pAdapopagamana nAmanA anazanane svIkArI zArIrika rIte ane mAnasika rIte parvatanI jema niSkrapa rahyA. // 35 // 36 // 37 || 38 // zrI gautama svAmIe paNa kharekhara ! svarganA vaida azvinIkumAradeva jevA mohanA roganI cikitsA karanAra | te be uttama munione zAbAzI ApI. || 30 || bhagavAna pAse jatI bhadrA : A bAju potAne ghera harSane vaza thayelI bhadrAe nokaro pAsethI putranA AgamananA maMgaLa karAvyAM. / 40 | tenA AMgaNAmAM toraNonI hAramALA zobhavA lAgI. jANe parama-AnaMdanA AMbA para hAlatA-cAlatI kuMpaLonI hAramALA zobhavA lAgI ! || 41 || zrI zAlibhadra tarapha bhaktinA rAgathI jANe lAla thayeluM lAla vastra toraNamAM zobhatuM hatuM. / 42 //. dhannA ane zAlibhadranA caraNano sparza pAmelI motInA sAthiyAnA gucchAvALI dharatI, zAlibhadranAM darzanathI paNa vaMcita rahelI temanI patnIono jANe upahAsa karatI hatI. || 43 //. ARRARAUAYA8A82828282828282888 / 468 ||
Page #587
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-7 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 have patinA anusaraNathI jANe pAtaLI banelI, zAlibhadranI kIrti jevA sapheda vastro paheranArI, caMdananAM vilepanothI premarUpa kSIra samudranI bharatI samI, paherelI motIonI mALAothI cothA ArAnI velaDIo jevI, ghUMghaTathI DhaMkAyelA mukhavALI, nizcala bhaktivALI bhadrAnI putravadhuo vaMdana karavA mATe gharanI bahAra nIkaLI sAsunI pAchaLa bha. zrImahAvIrasvAmI tarapha cAlavA lAgI. || 44 ||. 45 / 46 che. tyAra pachI abhayakumAranI sAthe zreNika mahArAjA bha. zrImahAvIradevane vaMdana karavA bhadrA sAthe tyAM AvyA. // 47 | zrI mahAvIrasvAmIne vidhipUrvaka vaMdana karI bhadrAe sAdhuonI sabhA tarapha snehALa najara nAkhI. samudranI bharatI tarapha jema kAcabI najara nAkhe. / 48 || potAnA sagAMvahAlAMo vagaranI nagarI jevI, potAnI pAse paisA na hoya tyAre cAlatA sukALa jevI, zAlibhadra vagaranI sabhA joi bhadrA viSAda pAmI. || 49 // zaMkita manavALI sArthavAhI bhadrAe prabhune jaNAvyuM : prabho ! susaMyamI te dhannA ane zAlibhadra mahAmuni kyAM che. || 50 || suMdara muni-jIvanathI sArI rIte mAdhukarI vRttinuM pAlana karatA (nirdoSa gocarI vahoratA) mamatA-rahita te munio mAre ghera kema na AvyA ? || 51 || 8A%A88888A YAUAAAAAAAA / 661 ||
Page #588
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-7 zAlibhadra mahAkAvyam BANAURU 8282828282828282828282828282 jagadguru zrI mahAvIrasvAmI bolyA : he bhadrA ! potAnA hitamAM sAvadhAna te zAlibhadra ane dhanya munine meM "Aje tArI mAtA pAraNAnuM kAraNa banaze' ema kahI tamAre ghera mokalyA hatA. || para || putranA AgamananI rAha jotI hovA chatAM paNa tuM putrane joi zakI nahi. jema sukhano abhilASI mANasa te sukhanA kAraNa dharmane joi zakato nathI. || pa3 // - tamArA taraphathI koi javAba na maLatAM pAchA vaLyA. pUrva bhavanI mAtA dhanyAe vahorAvelA dahIMthI mAsakSamaNanuM pAraNuM karI dhanya muninI sAthe zreSTha jJAnavALA temaNe mArI anujJAthI hamaNAM ja vaibhAragiri para pAdapopagamana nAmanuM anazana svIkAreluM che. || pa4 || papa || jagatanA jIvo mATe jIvananA auSadha samA jinezvaradevarUpI caMdranA vacanAmRtothI kamalinI jevI te padminI strIo mUrajhAi gai te barAbara che. (sUryavikAsI kamalinI caMdranA udayathI karamAi jatI hoya che. ahIM prabhune caMdranI ane priyAone kamalinInI upamA ApI che.) || 56 //. nisAsA nAkhatI, Dagale pagale Thokaro khAtI... jANe baMdhanamAM phasAyelI haMsalI ! jANe jALamAM pakaDAyelI mAchalI ! jANe bANathI vIMdhAyelI mRgalI ! bhadrA vaibhAra parvata para AvI. || pa7 // pa8 || vismita thayelA zreNika mahArAjA paNa abhayakumAranI sAthe zrI mahAvIrasvAmInA vIrathI paNa vIra ziSyone jovA mATe tyAM AvyA. // 59 // 828282828282828282828282828282828282 IIuool
Page #589
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-7 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 bhadrAno vilApa : jANe vajathI ghaDelA ke jANe TAMkaNAthI kotarelA... vaibhAragirinI zilA para sUtelA te be munione joi parivAra sahita bhadrA mUccha pAmI. / 60 | pahADanA pavanathI pharI jAgRta thayelI bhadrA zAlibhadranuM mukha joi zokathI vyAkuLa thayelI vAraMvAra vilApa karavA lAgI. / 61 || o vahAlasoyA putra ! o nirmaLa beTA ! o pavitra naMdana ! o vIra ! dhIra ! gaMbhIra ! o sAdhuomAM mukhya hIralA ! / 62 // o nirmama niHspRha ! kamaLa jevA niraMjana ! saunA lADIlA ! samatAmAM jhIlanArA ! o saumyamUrti ! tattvamUrti ! sattvamUrti ! vatsa ! // 63 || tArA mukha para huM marI phITuM chuM. tArA netranuM huM luchaNuM lauM chuM. tArA mATe huM mAruM sarvasva nyocchAvara karuM chuM ! tArA nirmamatva para huM ovAraNAM lauM chuM. || 64 || batrIza taLAiomAM sunArA he vahAlA putra ! dhagadhagatI zilA para sUvA chatAM o sukamALa kumAra ! tuM kema pIgaLI gayo nathI ? || 65 || haM... jANyuM. ahIM A kAraNa che ke tuM te bhadrAthI janma pAmelo che, jenI kaThoratA pAse vaja paNa AvIne pANI bhare ! || 66 // 82828282828282828282828282828282828 Iloil
Page #590
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-7 zAlibhadra mahAkAvyam 48448 | 8282828282828282828282828282 vatsa ! pahelethI ja vidhAtAe mane eka putravALI banAvI che. eTale ja huM tArA para sadA aniSTanI zaMkAnA kAdavathI vyAkuLa rahelI chuM. || 67 || jeno tArA jevo mahAna putra ugra saMyama svIkAre che, te mAtA paNa aho ! jIvI rahI che. hAya ! hAya ! strIonuM kevuM lokhaMDI jIvana ! || 68 || mAtra kuMtIdevI ja dhanya che, je putro (pAMDavo) sAthe vanamAM gaI. rAmanI mAtA kauzalyAnI jema zalyavALI huM pati ane putra vagaranI banI. // 69 //. juo to kharA ! jenA hRdayamAM DAhI ane pradhAna putravadhuo ciMtAnuM kAraNa banI khaTakyA kare che (chatAM bhadrAne kAMI thatuM nathI) te bhadrA kaThora kema nahi ? gauNArtha : jato to kharA ! jenI chAtImAM kAnAvALA, lokhaMDathI banelA bhAlAo niraMtara vAgyA kare che (chatAM je bhedAtI nathI) te bhadrA kaThina kema nahi ? | 70 || jemAM pavitra kAryo karavAno niSedha che, te jayotiSa-prasiddha 'bhadrA' jevI A bhadrA (huM) kharekhara puNyakarmathI rahita ane tyAjaya sukhavALI che. paraMtu he zAlibhadra munivara ! Apane nahi vahorAvavAthI chelle paNa mAro vijaya thayo nahi. jayAre jayotiSa-prasiddha pelI bhadrAnA cheDe to jaya maLe che. huM to tenAthI paNa gai ! | 71 // | dhikkAra ho ! dhikkAra ho ! huM bhrAMta thayelI chuM ke ThagAyelI chuM athavA dhatUro pIdhelI chuM. arere vahAlA putra ! huM to lUMTAi gai ! mArA manoratho eLe gayA. || 72 //. 82828282828282828282828282828282888 // 02 ||
Page #591
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-7 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 meM ghera AvelI kAmadhenune lAkaDI mArI. sUMDhamAM pUrNa kuMbhavALo hAthI daravAjA baMdha karIne aTakAvyo. || 73 // mahinAnA upavAsI putra, mahAmunine je meM vahorAvyuM nahi te pIDA mane jIvanabhara raheze. || 74 || arere ! huM to haNAi gai ! huM baLI gai ! jethI nirguNI meM AMgaNe AvelA putrane bhikhArInI gaNatarImAM paNe na gamyA. || 75 || tArA AgamananA utsavamAM vyagra thayelI huM ghera AvelA tane jANI zakI nahi, vivAhamAM vyAkuLa thayelI kanyA jema hastameLApane bhUlI jAya tema huM bhUlI gai. || 76 / he vatsa ! te vakhate meM tane uttara Apyo nahi te yogya ja hatuM. kAraNa ke o vahAlA putra ! jagatamAM tArAthI uttara (uttama) bIjuM kaMI che ja nahi. || 77 || moTe bhAge kuputra pratye paNa mAtA kumAtA banatI nathI. paraMtu A vAta paNa khoTI paDI, kAraNa ke ghera AvelA nirmama putrane paNa meM pApiNIe joyo nahi. || 78 || pahelA tArA pitAnA viyogathI pachI tArA viyogathI ane tyAra pachI tane dAna nahi devAthI thayelI abhaktinA pazcAttApathI-ema traNa prakAranI Aga vaDe tapeluM // 79 // ane lokonAM duSTa vAkyonA ghaNathI haNAyeluM tArI mAtAnuM nirAdhAra hRdaya tUTyuM nahi te kharekhara traNa vAra parIkSAmAMthI pAra UtarelA vaja jevuM majabUta che. / 80 || he vahAlasoyA naMdana ! mAtA ane patnIonI (prItinI) parIkSA teM joi lIdhI-karI lIdhI. paraMtu kharekhara dharmanI jema dhanya muninI prIti to TheTha sudhI rahenArI hovAthI suMdara che. || 81 || ARRARAUAYA8A82828282828282888 // purU ||
Page #592
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-7 zAlibhadra mahAkAvyam 828282828282828282828282828282828288 moTe bhAge mANasone banevI ThaThThAmazkarImAM sahAyaka thAya che, paraMtu tArA prakRSTa puNyazALI dhannA banevI to sukRtanAM kAryomAM sahAyaka thayA che. || 82 // jagatamAM mAnavIya saujanyavALA ! tapolazmIthI dhanya o dhanya muni ! tameja mArA putranA saMyamamAM sahakArI thayA cho. || 83 || - strIone putrathI paNa jamAi vhAlo hoya che. arere ! paNa meM ghera AvelA tamane dAna, sanmAna ke uttarakAMi ja ApyuM nahi. / 84 || huM mAnuM chuM ke subhadrA zAlibhadranI bahena che, paNa mArI putrI nathI, kAraNa ke teNe traNa ratna (jJAna-darzanacAritra)nI jema traNeya pakSo (mAtA, pitA ane patinA) ujajavaLa karyA che. (meM kyAM dIkSA laine ujajavaLa karyA che ? e mArI putrI zI rIte ?) || 85 // A pramANe dIkSA, bhikSAdAna Adi sarva prasaMgomAM potAne chetarAyelI mAnatI bhadrA potAnI jAtane Thapako ApI zAlibhadranI pUrva janmanI mAtAnI khUba ja prazaMsA karavA lAgI. || 86 //. pati-putra vagaranI, dhana vagaranI ane lAMbA AyuSyavALI hovA chatAM te dhanyA sArI che, jeNe dUdhe dhoyelI hRdayanI AMkhathI tane oLakhI lIdho. || 87 || o vahAlA putra ! gharakAmamAM ja gUMthAyelI rahenArI huM jIvatI chatAM marelI chuM. hAya ! hAya ! mArA khoLAmAM tAruM lAlanapAlana kareluM hovA chatAM huM tArA para vAtsalya vahevaDAvI zakI nahi. | 88 // 8282828282828282828282828282828888 IIuo
Page #593
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERERI dhanyA karatAM kharekhara ! bIjI koi strI dhanya nathI. ajANa, bhoLI ane snehathI dUdha vahAvatI je bAie pUrva bhavanA putra (hamaNAnA) munine dahIM vahorAvyuM. // 89 // bhadrAthI (mArAthI) vadhu bIjI koi abhadra strI nathI, jeNe prakhyAta, lokottara, sarvottama pAtrarUpa putrane paNa dAnanuM bhAthuM ApyuM nahi. || 90 || athavA he putra ! jenI sahAyathI tane maMgaLakArI samRddhi maLI ane maLaze te dhanyAne lIlApUrvaka dahIM vahorIne te paNa puNyano lAbha Apyo. (mArI sahAyathI to tane kAMi maLyuM nathI. pachI tuM mane zAno dharmalAbha Ape ?) | 91 // te dhanyAe pahelAM saMgamanA bhavamAM saMpUrNa khIra khavaDAvelI ane paralokamAM prayANa karavAnI icchAvALA tane hamaNAM teNe dahIM vahorAvI maMgaLa karyuM che. | 92 // te dhanyAnA AdezanuM pAlana karanArI, mAtra pADozaNa banelI huM kaMi oLakhANathI adbhuta dharmalAbha mAgI zakuM ? || 93 || to paNa o samatAnA dariyA ! sajjana ane durjana para samAna manovRttivALA o zAlibhadra munivara ! tame to vAMsaDAthI koi chede ke caMdanathI koi vilepana kare te baMne para samAna-vRtti dhAraNa karo cho. (athavA vAMsaDo caMdanane kApe to paNa caMdana tene sugaMdhI banAve che. Apa tevA cho.) mATe mArA para kRpA karo. II 94 // dIna AMkhovALI, tuccha mane tuM pratyuttara Apa. are beTA ! A tArI mAvaDIne AMkhathI jarA jo to kharo ! | 95 // A pramANe vividha prakAre raDatI bhadrA pazu ane paMkhIothI bharelAM dharatI ane AkAzane paNa raDAvatI hatI. / / 96 // 3| prakrama-7 // 6 //
Page #594
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam waterpr patnIono vilApa : zAlibhadra muninI dhagadhagatI zilAne AliMgana ApavAnI krIDA joi vyAkuLa thayelI temanI priyatamAo vilApa karavA lAgI. || 97 || o prANapriya ! prabaLa puNyathI paNa maLavA muzkela o svAmI ! o rUpathI kAmadevane paNa jItanArA ! o amArA prANanA paNa prANa. | 98 // mAganArAonA puNyathI indranA ghera (svargamAM) kalpataru avatare tema amArA puNyathI Apa gobhadra zreSThInA kuLamAM avataryA cho. // 99 // nahIM to he svAmI ! mAnava-lokamAM eka kIDA jevA tuccha ame kyAM ? ane svapramAM paNa durlabha divya bhoga-sAmagrI kyAM ? || 100 || paraMtu he prANavallabha ! hoMziyArInI khoTI DaMphAsa mAranArA niHsattva ame zuM kahIe ? kAraNa ke sneharUpI sonAnI kasoTInA samaye (dIkSAnA avasare) ame caNoThI tarIke jAhera thayA. arthAt ApanI sAthe ame dIkSA na lIdhI. || 101 || ApanA alaMkAro sonAnA hovA chatAM kUvAmAM paDatA hatA, tema ame ApanA maMgaLarUpa hovA chatAM ApanI sevAthI cUkI gayelA saMsAranA kUvAmAM paDIzuM. || 102 || TERRY prakrama-7 // 6 //
Page #595
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-7 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 A gobhadranI putravadhuo eTale jANe eka ja baTaDAmAMthI kADhelAM phaLo ! AvI loka-vAyakA amArI sattvahInatAthI sAcI ja TharI che. // 103 // A pramANenI buddhivALI, sneha vagaranI, lajajA vagaranI, ATalI niHsattva - A batrIza strIone vidhAtAe kai rIte bhegI karI ? || 104 || AMgaNe AvelA priyatama para najara paNa na mAMDI-amAro A apayaza juga-juga sudhI raheze. / 105 //. priyatama pharI Avaze. premathI ame bhAgI jaizuM-chupAi jaizuM. te priyatama saune je rIte jue te rIte amane paNa joze. || 106 / evA manoratho karI-karIne he nAtha ! ame bAra varSa pasAra karI dIdhAM, paNa hAya ! hAya ! A anazanathI to amArA badhA ja manoratho ekasAthe mApha thai gayA ! / 107 // he prANezvara ! ApanI kRpAthI tyAre rAjAnI priyatamA callaNAe amane abhinaMdana ApelA; ame vANiyAnA kuLamAM janmelAM hovA chatAMya. || 108 || ApanA hasta-sparzathI pavitra thayela divya AhArathI ame UcharelA chIe. o svAminuM divya vilepano ane divya mALAo vaDe ame vadhu paDatA vilAsI banI gayAM. / 109 || jANe ame devIpaNuM pAmyA chIe. tethI ja ame avirativALI rahyA ? arere ! ApanA maraNa pachI paNa o priyatama ! ame virati-grahaNamAM asamartha chIe. || 110 || ARRARAUAYA8A82828282828282888 // 07 ||
Page #596
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-7 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 to he nAtha ! ame chellI moTI mAMgaNI mUkIe chIe : ApanuM vacanAmRta hatakAra (huMkAro ?) Apo. (rAMdheluM anAja, mIThAi, phaLa vagere jayAre pahelI vAra brAhmaNa vagerene apAya te 'hatakAra' kahevAya che.) || 111 //. A pramANe pralApa karatI - karagaratI putravadhuone joi vahuonA du:khathI duHkhI thayelI bhadrA mUcchita thai gai ane mUccha dUra thai gayA pachI jorazorathI raDavA lAgI. || 112 || zreNikanuM AzvAsana : viSAdanA viSathI mUcchita thayelI te bhadrAne zrIzreNika mahArAjAe skurAyamAna vacanAmRtanA chaMTakAvathI zAMta karI. / 113 // he bhadrA ! tuM vAtsalyAdi guNothI gaNanApAtra che. mAnI puruSone mAnanIya che. vaMdanIya lokone vaMdana karavA lAyaka che ane mahAtmAone paNa pUjanIya che. || 114 || he bhadrA ! tuM AnaMda pAma. tuM to naMdana-vananI dharatI che, jayAM devothI paNa sevanIya kalpavRkSa samA A putre avatAra lIdho che. jo to kharI. || 115 || he maMgaLamayI ! tArI maMgaLamayatAno nirNaya koNa karI zake ? jenAthI pedA thayelo puruSomAM mugaTa samo zAlibhadra putra; jeno samAgama rAjAe paNa icchelo hato. gauNArtha: he suvarNamayI dharatI ! tArI sonAnI vAnagIono nirNaya koNa karI zake ? jenAthI pedA thayelo mugaTa; jene rAjAo paNa hastaka para dhAraNa karavA icche che. // 116 //. ARRARAUAYA8A82828282828282888 II, o il
Page #597
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-7 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 tuM sarva kALe sarva vastuone ApanArI, madhura-vacana bolanArI bhadra jAtIya hAthaNI jevI bhadrA che, jeno hAthI jevo putra gaMbhIra tattvajJAnI, puruSomAM pradhAna ane mohanA killAne toDanAro che. gauNArtha : tuM haMmeza mATe narmadA nadImAM rahenArI bhadra jAtIya hAthaNI che, jeno putra-gaMbhIra vedI mahAna hAthI, killAne toDanAro che. 117 || puNyazALIomAM sImArUpa, bhAgyazALI ane saubhAgyazALIomAM TocarUpa, jJAnAdimAM ahaMkArI muniomAM paNa cUDAmaNirUpa tAro putra che. / 118 || prAraMbha karelI pratijJAnA pAragamanamAM samartha tArA putrathI tAruM pativratApaNuM prakhyAti pAmyuM che, jema prabhAvathI tIrtha prakhyAti pAme. || 119 || siMhaNa samI je strIe mohanA hAthIne mAravAmAM siMha samA putrane janma Apyo che, te tArA kapALa para strIomAM mukhyatA batAvanAra sonAno paTTo lagAvavo joie. // 120 // tethI he bhadrA ! tuM phogaTa zoka karIza nahi. tuM vIra-mAtA che. tethI parivArane majabUta karIne putravadhuothI parivarelI, // 12 1 || o raMbhA tulya bhadrA ! mahAna samatArasamAM mahAlatA munine moharAjAnI laDAinA AvezanA samayamAM dhairyane protsAhita karanArA, pANI jevA zItaLa ane madhura vacano vaDe tArA putrane zAMta kara. // 122 // zreNikarAjAnAM te vacano bhadrAne karaNa-rasamAMthI zAMta-rasamAM lai gayAM, jema gurano yathArtha upadeza cittavRttine uccasthAnamAM laI jAya. || 123 che. 8A%A88888A YAUAAAAAAAA Iloil
Page #598
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-7 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 bhadrAe zoka dUra karI putravadhuone AzvAsana ApI amRta jevA madhura AzIrvAdothI putra muni zAlibhadrane abhinaMdana ApavA lAgI. || 124 || bhadrAnA AzIrvAda : he traNa jagatamAM vIra ! tuM jaya pAma. he vIra puruSomAM ziromaNi ! tuM jaya pAma. he vIra prabhunA ziSya ! tuM jaya pAma. he vIra mArganA musAphara ! tuM jaya pAma. || 125 // he putra munirAja ! tArI kRpAthI huM mahAna tIrthanI mATInI jema lokone vaMdanIya banI ane tArI ja kRpAthI mahAna tIrthanI vanarAjInI jema putravadhuo lokone smaraNIya banI che. || 126 ||. he mokSamArganA pravAsI ! tAro mArga kalyANakArI ho ! tArA lakSyanI siddhi (mukti) svayaMvarA banI nirvighnapaNe tArI sAme Avo. || 127 || he zAlibhadra ane dhanya muni ! Apa beu saMsArathI pAra Utaro. Apano saMsAra-vistAra asta pAmo. mukti suMdarInuM AliMgana pAmavAmAM Apa saubhAgyazALI bano. | 128 || A pramANe AzIrvAda ApIne raDatI ane potAnI jAtane dilAso ApatI bhadrA, zaradaRtunA AkAzanI jema ekadama svaccha, kyAMka-kyAMka zarada RtunI jema azrudhArAthI varasatI || 129 // vairya samA abhayakumAra vaDe 828282828282828282828282828282828282 II , o
Page #599
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-7 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 Teko pAmelI, kuTuMbanirvAhamAM AdhAra jevA zreNikarAjAnI sAthe // 130// puNyakarmanI pravRtio jevI putravadhuothI zobhatI bhadrA rAjagRha nagaramAM peThI. jANe bhavitavyatAnA zAsanamAM peThI, // 131 || dhannA-zAlibhadra sarvArtha siddhamAM : zAlibhadra ane dhanya muni; jANe tapa-suMdarInA (bhAva roga rahita) motIthI banelA kAnanAM be kuMDala ! jANe vIrya suMdarInA vajakarNikAthI banelA hAthanAM be kaMkaNa ! || 132 // jANe jJAna-suMdarInA zuddha sonAthI banelAM maMgaLarUpa be jhAMjhara ! jANe zAMtisuMdarI ane dAMtisuMdarIne ramavA mATe be niSkapa parvato ! || 133 // pariSaha ane upasarga vagere zatrunA samUhano nAza karanArA te be uttama munio || 134 || guruzrI gautamasvAmIne nirdhAmaka karNadhAra banAvIne, saMyamarUpI vahANamAM caDIne, dhruva tArA samA nizcala dhyAnathI bhAvanAonI nitya gativALI jhaDapathI || 135 | khUba ja muzkelIthI tarI zakAya tevA pratijJArUpI dariyAne oLaMgIne, indra vagere svAmIonI sevAthI kadarthanA pAmelA, alpa samRddhivALA saudharmAdi 12 devalokone choDIne // 136 / abhavya jIvo paNa jenA vaibhavo anubhavI zake tevA ane jela jevA navaraiveyaka devalokone paNa javA daine // 137 // muktinagaranA parA samA, athavA siddhinagaranA pravezamAM visAmAnA vRkSa samA, athavA zAzvata mukti-suMdarIne paraNavA jAnaiyAnA utArA samA // 138 // anupama sukhanA dhAma, pAMceya anuttara vimAnomAM caDiyAtA, sarvArthasiddha nAmanA mahAvimAnamAM teo uttama deva thayA. || 139 // ARRARAUAYA8A82828282828282888 II66
Page #600
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakrama-7 zAlibhadra mahAkAvyam 828282 8282828282828282828282828282 A vimAnamAM bIjA koi svAmInuM nAma paNa nathI, tethI ahIM raho-ema kahIne jANe anuttara devalokanI lakSmIe anuttara (anupama) zAlibhadra munine potAne tyAM sthApita karyA. // 140 //. tetrIza sAgaropama sudhI sukha-samudramAM rahevA chatAM paNa te dhanya ane zAlibhadra devane AsaktinA taraMgo sparzI zakyA nahi. // 141 // zAlibhadra ane dhannAnuM sukha vyAmohanA joradAra baraphathI, mAyAnI baLabaLatI luthI, gussAnA bhayaMkara taDakAthI, madonA rogathI, pazcAttAponA paMkhIothI ke ISyanA vaMToLathI naSTa thayuM nahi. AthI ja te sukha alaukika saumanasa (meru parvata para raheluM te nAmanuM vana) vana kahevAya che. (sAmAnya vanane lU, barapha, taDako, paMkhI, vaMToLa vagerethI nukazAna thAya che, paNa A sukhanA vanane nahi. AthI ja tene alaukika kahevAmAM AvyuM che.) / 142 // AtmatejanI jema svayaM pedA thayeluM, bAhya-sAmagrIthI prApta nahi thayeluM, asAra AhArAdi saMjJAthI puSTa thatA jIvananI jema koi saMjJAnI apekSA nahi rAkhatuM, vignanA vRdathI rahita, ujajavaLa, manohara zrI kevaLajJAnanA prakAzanI jema dvaitathI atIta-advaita, mokSanA mitra samuM sukha te devo anubhavavA lAgyA. / 143 // te devoe ghaNuM kharuM pApa to pUrva janmamAM (zAlibhadra dhanyanA bhavamAM) bALI nAkhyuM che. have pUrva mahAvideha kSetramAM janma pAmIne gADha AnaMdathI jayAM haMmezA AtmAnI puSTi thai rahI che, tevA deharahita sthAna (mokSa)mAM jaze. || 144 che. 8A%A88888A YAUAAAAAAAA II para
Page #601
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam REDERER zrI zAlibhadranuM dAna anupama hatuM. vaibhava anupama hatuM. mAna anupama hato. kIrti anupama hatI. dhairya anupama hatuM. guNo anupama hatA ane pada paNa anupama (anuttara vimAna athavA mokSa) maLyuM. / / 145 || samatAnA samudra munIndranI uttama mudrA pAmelA, laDAi-jhaghaDAnI malinatAthI rahita, mohanI nidrAthI mukta, kAmadevanuM damana karavAmAM zaMkara samA, sarva rIte bhAvimAM maMgaLa pAmanArA, muktimArganA rathamAM uttama vRSabha (baLada) samA zrI zAlibhadra muni jaya pAmo. / / 146 || gururAja zrI gautamasvAmIrUpa gajarAja para beThelI, prauDha, zrImAna dharmamahArAjAe jAte mokalelI, vairAgyabhaMgInI hasti mudrA samI sarvArthasiddha suMdarI dvArA je svIkAra karAyelA che, te zrI zAlibhadranuM A jIvana sajjanone maMgaLa zreNinI lakSmI Apo. / / 147 | munine khIra ApavArUpa dAnadharmathI zarU thayeluM, devomAM jhaLahaLatI kAMtivALA gobhadradeva vaDe vizeSatA pAmeluM, maMgaLamaya A zAlibhadranuM jIvana. bIjo artha : zrI dharmakumAra paMDita dvArA racAyeluM, pRthvImAM maMgaLarUpa (athavA vANIthI maMgaLarUpa) zrI vibudhaprabhasUrinI preraNAthI vizeSatA pAmeluM // 148 || kaccha dezamAM rahelA zrI bhadrezvara tIrthamAM prabhuzrI mahAvIradevanAM caraNonI pAse racAyeluM maMgaLamaya A zAlibhadra kAvya catura mANasonA kAnane savAranA bhojana samuM bano. // 149 || RACKER prakrama-7 // 3 //
Page #602
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-7 zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 zrI nAgendra nAmanA gaccharUpI kSIra-samudramAM airAvaNa hAthI samA, phelAtI jatI lakSmI (AMtara) ane kIrti vaDe mazahUra zrI hemaprabhasUrijI thayA. temanI pATe skurAyamAna gauravavALA AcAryazrI dharmaghoSasUrijI zobhatA hatA. ane temanA pATarUpI udayAcala para sUrya samA zrI somaprabha sUrijI zobhatA hatA. / 150 / je AcAryanI kaMThapIThikAvALA maThano sarasvatIe Azraya karyo che eTale zuM teo brahmA che ? jemanAM caraNakamaLanI sevAmAM lakSmI tatpara rahe che mATe zuM teo viSNu (lakSmIpati) che ? gaMgA jevI gorI (sapheda ane pArvatI) kIrti vaDe jeo pUjAyelA che mATe zuM teo maheza (gaurIpati) che? kharekhara zrI somaprabhasUrideva paMDito ane devomAM agresara che. (brahmA, viSNu ane maheza paNa devomAM agresara gaNAya che.) || 151 ||. zrI somaprabhasUrijInA paTTarUpI parvata para jeo zikhara samA che, daMbharUpI jaMbha nAmanA daityathI jemanI lakSmI hArelI nathI, jemano Azaya samyagu jJAnamAM lIna che, te indra samA pUjaya zrImAna vibudhaprabhasUrijI atyAre vijayavaMtA vartI rahyA che temanI AjJA prApta karIne sadA sarasvatInA dhyAnathI dharmakumAra nAmanA munie zAlibhadranI lIlAne batAvanArI A kathA racI che. || 15ra // gharaDI kuMvArI strI jevI A kathA kAvyanA doSothI bharelI ane kAvyonA alaMkArothI rahita hatI, paNa zrI pradyumnamuninI kRpAthI (A kAvyanuM saMzodhana pradyumna-munie karyuM che) te hAthamAM pakaDavAne yogya vAMcavA lAyaka) thai. ARRARAUAYA8A82828282828282888 ITY
Page #603
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam ERERERE gauNArtha : moTI uMmaravALI kumArI (apariNIta) strI kAmadevanI kRpAthI vivAhane yogya banI. / / 153 || guNonI garimAthI zobhatA zrI prabhAcaMdra gaNivare A kAvya prata para vyavasthita rIte pahelI vAra lakhyuM. (AjanI bhASAmAM 'presa kopI lakhI ApI') A kharekhara aMdaranI bhaktine bahAra vyakta karatuM udAharaNa che. || 154 || jyAM sudhI jinezvaradevanA tIrtharUpI udayAcala (parvata) 52 zubha divasarUpI suMdarInI zobhAnA rakSaNamAM aMtaHpuranA rakSaka samo, pApanA aMdhakArano nAza karanAra, vivekarUpI aruNavALo, dAnarUpI sUrya Uge che, tyAM sudhI mahArAjA samA pUjyazrI zAlibhadramuninI savAre jagADanArA vaitAlika loko samA paMDito vaDe bhogAvalI nAmanA graMtha samI A suvistRta maMgaLamaya tyAganI kaLAvALI bhogonI zreNika gavAtI raho. gauNArtha : jyAM sudhI udayAcala parvata para divasa-suMdarInI zobhAno rakSaka, aMdhakAra-nAzaka, aruNathI lAla sUrya Uge che, tyAM sudhI savAre jagADanArA vaitAlika puruSo dvArA mahArAjAnI maMgaLamaya kaLAnuM varNana karato 'bhogAvalI' graMtha gavAto raho-vaMcAto raho ! || 155 || paMDitazrI dharmakumAre racelA ane pradyumna munie zuddha karelA zrI zAlibhadra kAvyamAM sAtamo prakrama pUro thayo. || 156 // kalpavRkSa jevo adbhuta A dAnano mahAna dharma samasta bhavya jIvone manovAMchita vastunI prApti mATe bano. || 157 || | T2 prakrama-7 // 6 //
Page #604
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakama-7 zAlibhadra mahAkAvyam 828282828282828282828282828282828288 dharmakumAra paMDitanI buddhi ! huM mAnuM chuM ke te sarasvatI, lakSmI athavA pArvatI che. dharmakumAranI buddhi...... ....... sarasvatI vyAkaraNa doSarahita zabdonI ....................nirdoSa zabdonI siddhiothI zobhatI, siddhiothI zobhatI, pavitra bhAvavALI ......... . pavitra hRdayavALI ............ lakSmI zlokomAM judA-judA prakAranA .................... vividha prakAranA dhananA DhagalA pedA karatI, arthanA samUhane pedA karatI, ..................... puruSottama viSNunI priyatamA. uttama paMDita lokone atyaMta priya ............... pArvatI maMgaLamaya zAlibhadra cAritranI ................... maMgaLathI zobhatA naMdI (baLada)vALA zivajInI sAthe racanA karanArI, sarva lokone priya............... cAlanArI, sarva bhaktone (zaktinA upAsakone) priya. vistaraNazIla dharmanI unnativALI dharmakumAra paMDitanI buddhi jaya pAmo. || 158 // | || sAtamo akrama saMpUrNa | || zAlibhadra mahAkAvya gujarAtI anuvAda samApta . 828282828282828282828282828282828282 IF
Page #605
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 pariziSTa-1 manapharAnI gauravagAthA bhAratanI pazcima dizAe Avelo raLiyAmaNo kaccha deza enA bhaugolika sthAna, enI bhASA ane enA rivAjothI sauthI nirALo tarI Ave che. jayAM vijaya zeTha - vijayA zeThANI, dAnavIra jagaDu zAha, zeThazrI kezavajI nAyaka, zeThazrI narazI nAthA tathA pU.A.zrI vijayaprabhasUrijI, pU. dAdAzrI jItavijayajI, pUjaya zrI kanakasUrijI ma.sA. jevA nararatno pedA thayA che te kaccha deza khUba ja prAcIna che. enI prAcInatAnA purAvA jaina AgamomAM paNa jovA maLe che. 'jaMbudvIpa prajJapti nAmanA AgamamAM bharata cakravartInA digvijayanA varNanamAM kaccha dezano ullekha maLe che. ahIM jaina dharma paNa prAcIna kALathI paLAto Avyo che. kaccha tathA saurASTranA AbhIro (AjanI bhASAmAM Ahiro) jaina dharma pALatA hatA - evo ullekha Avazyaka sUtranI cUrNimAM jovA maLe che. i.sa.nA pahelA saikAmAM (bha.zrI mahAvIra svAmInA nivaNathI 500 varSa pachI) plInI nAmanA grIka pravAsIe, teNe karelI bhArata yAtrAnA varNanamAM kaccha dezane 'abhiviyA' tarIke oLakhAvela che. 4500 varSa pahelAnA haDappAnA avazeSomAM maLelA sikkA tathA mudrAomAM paNa zrI jinezvara devonI pratimA aMkita thayelI jovA maLe che tathA zrI AdinAtha bhagavAnanuM lAMchana 'RSabha' paNa jovA maLe che. A purAvAo kahe che ke A kaccha dezamAM varSothI jainono vasavATa che. ARRARAUAYA8A828282828282828 Il gi
Page #606
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 manapharAnuM prAcIna nAma "manohara' (manahara - maNagara) A kacchanA pUrva vibhAgamAM vAgaDa nAmano pradeza ! tyAM bhacAu tAlukAmAM manapharA nAmanuM raLiyAmaNuM gAma ! vADIonI hariyALInA kAraNe jenI lIlI-lIlI dharatI prathama najare ja jonAranuM mana harI le che. (AthI ja A gAmanuM nAma "manohara' paDyuM che ne ? manane harI le te manohara. manohara zabdanuM apabhraMza thatAM manoharA... manahara... manapharA nAma pracalita banyuM haze - evI kalpanA asthAne nathI.) manaharAmAMthI manapharA thayelA A gAmano itihAsa jANavA jevo che. kaMthakoTamAM rAjAnA kuMvara sAthe aNabanAva thatAM osavALa lokoe e nagarane tilAMjali ApI cAlatI pakaDI. paNa rAjAnI vinaMtIthI teo (osavALo) temanI ja hadanA lAkaDIA gAmamAM vasyA ane dhIre-dhIre tyAMthI AjubAjunA gAmomAM phelAi gayA. e vakhate ahIM bAvA udaya - kaMthaDe bAraiyA nAmanA AhiranA pAMca khejaDAvALA khetaramAM gAma vasAvavAnI icchAthI khetaranI vacce divAlo banAvI pazuo mATe varaMDA banAvyAM ane keTalAka lokone vasAvyA. e arasAmAM osavALa loko pharatA pharatA ahIM AvI pahoMcyA. vasavATa mATe rajA mAMgatA bAvAjIe anumati ApI ane vi.saM. 1606mAM osavALa vaMzanA gaDA gotrIya lokoe gAmanuM toraNa bAMdhyuM. A jamIne kacchanA rAjAnuM mana harI lIdhuM eTale A gAmanuM nAma paDyuM manaharA, je Aje manapharA tarIke prakhyAta che. (manaharAnuM saMskRtikaraNa karatAM "manohara' bane che.) 8A%A88888A YAUAAAAAAAAA III
Page #607
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 manapharA : vijayaprabhasUrijInI janmabhUmi A manohara gAmamAM eka mahAna vibhUti tapAgacchAdhipati AcAryazrI vijayaprabhasUrijIe janma lIdho che. teo osavALa vaMzanA hatA. temanI mAtAnuM nAma bhANIbAi ane pitAnuM nAma savagaNabhAi hatuM. "ghoSA' (AjanuM gosara gotra e ja kadAca ghoSA haze.) emanuM gotra hatuM. vi:. 1677 mahA su. 11nA divase A manohara gAmamAM temano janma thayo hato. vi.saM. 1686mAM 9 varSanI uMmare tapAgacchAdhipati zrI vijayadevasUrijI pAse dIkSA svIkArI teo munizrI vIravijayajI banyA ane AcArya padavI (vi.saM. 1710, vai.su. 10, gaMdhAra) pachI 'vijayaprabhasUrijI" tarIke prakhyAta thayA. AcArya padavI vakhate 34 varSanI ane paMnyAsa padavI vakhate mAtra 24 varSanI uMmara hatI. mahopAdhyAyazrI yazovijayajI, mahopAdhyAyazrI vinayavijayajI jevA mahAna vidvAno sahita be hajAra sAdhuonA teo nAyaka banyA. temano svargavAsa vi.saM. 1349mAM saurASTranA UnA gAmamAM thayo hato. digvijaya mahAkAvya tathA vijayaprabhasUrijInI sajajhAyomAM kaccha dezanA manoharapuranI vAta Ave che. manoharapura e ja AjanuM manapharA. Aje paNa manapharAnI bena gItomAM gAya che, "Aja mArA maNagara gAme motIDe me varasyA re." A "maNagara' zabda manohara zabdanuM ja apabhraMza rUpa che. pahelAnA comAsAnA bAMdhaNI paTTakomAM paNa manarA-manapharAno ullekha maLe che. A aMgenuM saMzodhana manapharAnA ratna itihAsa rasika pUjaya AcAryazrI vijaya araviMdasUrijIe kareluM che. emaNe batAvelI hakIkatonA AdhAre ahIM lakhavAmAM AvyuM che. 8A%A88888A YAUAAAAAAAAA II6i
Page #608
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FREREAS jinAlayano itihAsa zrI zAMtinAtha prabhunI eka hajAra varSa prAcIna pratimA ahIM kaMthakoTathI lavAyelI che. 400 varSathI lagabhaga manapharAmAM birAjamAna che. A pratimA pahelA satrAnA vAsamAM rahelA nAnA gRhamaMdiramAM birAjamAna hatI. e ja jagyAe darzana karatAM jayamalla (pU. dAdAzrI jItavijayajI)nI AMkhono aMdhApo TaLyo hato. e jagyA nAnI paDatAM pUjya dAdAzrI jItavijayajI ma.sA.nA upadezathI vi.saM. 1964mAM jarA moTA pAye ghara derAsarano pAyo naMkhAyo. be varSamAM kArya pUruM thatAM vi.saM. 1966mAM pUjya dAdAzrI jItavijayajI ma.sA.nA varada haste zrI zAMtinAtha bhagavAnanI pratimA jUnI jagyAethI utthApita karI ahIM pahele mALe pratiSThita karavAmAM AvI. nIceno bhAga upAzraya banyo. kALakrame e maMdira paNa jIrNa thayuM. manapharA gAmanA mahAna upakArI niHspRha ziromaNi tapomUrti pUjya AcAryadeva zrImad vijayadevendrasUrIzvarajI ma.sA.nI maMgaLa preraNAthI vi.saM. 2018mAM e maMdira tathA upAzrayanuM visarjana karI tyAM ja suMdara zikharabaddha jinAlaya nirmANanuM kArya zarU thayuM. vi.saM. 2023mAM pU.A.zrI vijayadevendrasUrIzvarajI ma.sA. tathA pUjya munirAjazrI kalApUrNavijayajI ma.sA. (hAla pU.A.zrI vijayakalApUrNasUrIzvarajI ma.sA.) AdinA varada haste nUtana jinAlayamAM nIce mULanAyaka zrI vAsupUjya svAmI bhagavAna tathA upara prAcIna mULanAyaka zrI zAMtinAtha bhagavAna Adi jinabiMbonI pratiSThA thai. UMcA zikharathI zobhatuM A ramaNIya maMdira Aje aneka bhavAtmAonA hRdayamAM bhaktinA pUra relAvI rahyuM che. have e jinAlaya sahita AkhuM gAma bhUkaMpamAM dhvasta thayuM che. manapharAthI dakSiNa dizAmAM 1 / / ki.mI. dUra zAntiniketana nAmanuM jainonuM suMdara saMkula banyuM che. ERERERERE // 20 //
Page #609
--------------------------------------------------------------------------
________________ puNyavaMtA saMyamadharo... jeoe manapharAmAM janma lIdho hato zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 A baDabhAgI manapharA gAmamAMthI Aja sudhI aneka AtmAoe saMyama jIvana svIkAreluM che. e puNyavaMtA muni bhagavaMtonI yAdI A pramANe che. krama nAma dIkSA samudAya saMsArI nAma 1. pU. vijayaprabhasUrijI mahArAja vi.saM. 1686 hIravijayasUrijI mAtA : bhANI, pitA : zavagaNa 2. pU. dAdAzrI jItavijayajI mahArAja vi.saM. 1925 pU. padmavijayajI ma. jayamala UkAjI mahetA 3. pU. munizrI janakavijayajI ma. vi.saM. 1988 pU. bApajI ma. mULajI karamazI ajA gAlA 4. pU. munizrI hrIMkAravijayajI ma. vi.sa. 1985 pU. bApajI ma. ghelA karamazI ajA gAlA 5. pU.A.zrI vi. araviMdasUrijI ma. vi.saM. 1996 pU. bApajI ma. amRtabhAi pethA vIrajI gAlA 6. pU. munizrI zAMti vi.ma. vi.saM. 1996 pU. dAdAzrI jIta vi.ma. mULajI nAraNa vIrajI gAlA 7. pU. munizrI niraMjana vi.ma. vi.saM. 200 pU. rAmacaMdrasUrijI narasI sAMyA DosA vIsarIA 8. pU. munizrI navijayajI ma. vi.saM. 20OO pU. jIta vi.ma. nAyA vIrajI bhojarAja gAlA 9. pU. munizrI narabhadra vi.ma. vi.saM. 2005 pU. rAmacaMdrasUrijI narasI rUpA puMjA gaDA 10. pU. munizrI viveka vi.ma. vi.saM. 2015 pR. kanakasUrijI ma. hIrajI vAlajI zivajI gAlA 828282828282828282828282828282828282 II II
Page #610
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FREREDER 11. pU. munizrI kumudacaMdra vi.ma. 12. pU. munizrI mukticaMdra vi.ma. 13. pU. munizrI municaMdra vi.ma. 14. pU. munizrI vizvasena vi.ma. 15. pU. munizrI jayavardhana vi.ma. 16. pU. munizrI jItadarzana vi.ma. 17. pU. muktAnaMda vi.ma. 18. pU. tIrthasuMdara vi.ma. 19. pU. tIrthakema vi.ma. 20. pU abhyudayAzrIjI ma. 21. pU. suvarNarekhAzrIjI ma. 22. pU. zIlaratnAzrIjI ma. 23. pU. pUrNaguNAzrIjI ma. vi.saM. 2027 pU. kalApUrNasUrijI ma. vi.saM. 2028 pU. kalApUrNasUrijI ma. vi.saM. 2028 pU. kalApUrNasUrijI ma. vi.saM. 2034 pU. kalApUrNasUrijI ma. vi.saM. 2045 pU. rAmacaMdrasUrijI vi.saM. 2045 pU. rAmacaMdrasUrijI vi.saM. 2050 pU. kalApUrNasUrijI ma. vi.saM. 2061 pU. kalApUrNasUrijI ma. vi.saM. 2061 pU. kalApUrNasUrijI ma. iheTa Ti pUjya sAdhvIjI bhagavaMto vi.saM. 2011 pU. pradhAnazrIjI ma. vi.saM. 2017 pU. sulasAzrIjI ma. vi.saM. 2023 pU. sulasAzrIjI ma. vi.saM. 2023 pU. kumudazrIjI ma. ratanazI punazI vAlajI zivajI gAlA meghajI bhacubhAi kherAja deDhIA maNilAla bhacubhAi kherAja deDhIA maNilAla khImajI akhA deDhIA khImajI akhA deDhIA jayaMtIlAla khImajI akhA deDhIA ratilAla hIrajI vAlajI sAvalA rAjeza kAnajI AsadIra borIcA himAMzu lakhamazI kezavajI deDhiyA satIbena pAlaNa DAhyA kArIA maNibena khetazI popaTa gaDA ratanabena sAMgaNa popaTa gaDA jhaverabena haMsarAja dhanajI deDhIA THEY 5622 //
Page #611
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 24. pU. pUrNacaMdrAzrIjI ma. 25. pU. saumyajayotizrIjI ma. 26. pU. saumyakIrtizrIjI ma. 27. pU. pUrNajyotizrIjI ma. 28. pU. harSakalAzrIjI ma. 29. pU. subhadrayazAzrIjI ma. 30. pU samyagdarzanAzrIjI ma. 31. pU. puNyadarzanAzrIjI ma. 32. pU. indravadanAzrIjI ma. 33. pU. saMvegapUrNAzrIjI ma. 34. pU. padmAnanAzrIjI ma. 35. pU pAdarzanAzrIjI ma. 36. pU. padmajayotizrIjI ma. 37. pU. prazamajayotizrIjI ma. 38. pU. zAsanaratnAzrIjI ma. vi.saM. 2023 pU. kumudazrIjI ma. maNibena arajaNa kArA cheDA vi.saM. 2028 pU. sulabhAzrIjI ma. devakAbena khetazI popaTa gaDA vi.saM. 2028 pU. sulabhAzrIjI ma. pArvatIbena khetazI popaTa gaDA vi.saM. 2030 pU. kumuda zrIjI ma. vIsAbena velajI narasI cheDA vi.saM. 2030 pU. puSpacUlAzrIjI ma. kusumabena rAyazI zivajI cheDA vi.saM. 2031 pU. yazasvatIzrIjI ma. maNibena bhacu ladhA deDhIA vi.saM. 2033 pU. sulabhAzrIjI ma. bhAvanAbena khetazI popaTa gaDA vi.saM. 2034 pU puNyaprabhAzrIjI ma. kaMkubena kAMyA narasI rAMbhIA vi.saM. 2034 pU. vidyu...bhAzrIjI ma. jIvatIbena pAMcA badhA vi.saM. 2037 pU. sunaMdAzrIjI ma. ratanabena meghajI DosA gAlA vi.saM. 2039 pU. kumudazrIjI me. puSpAbena bhacu mAMiA kArIA vi.saM. 2039 pU. kumudazrIjI ma. jayAbena jUThAbhAi popaTa deDhIA vi.saM. 2039 pU. kumuda zrIjI ma. lakSmIbena velajI narasI cheDA vi.saM. 2039 . kumudazrIjI ma. hemalatAbena velajI narasI cheDA vi.saM. 2040 pU. caraNazrIjI ma. zAMtAbena velajI bhacu pharIA 82828282828282828282828282828282888 III
Page #612
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 39. pU. smitadarzanAzrIjI ma. 40. pU. smitavadanAzrIjI ma. 41. pU. zrutadarzanAzrIjI ma. 42. pU. prazAMtadarzanAzrIjI ma. 43. pU. kalpazAzrIjI ma. 44. pU. kalpadarzitAzrIjI ma. 45. pU. kalpanaMditAzrIjI ma. 46. pU. zAsanapadmAzrIjI ma. 47. pU. prazamaratnAzrIjI ma. 48, pU. prazAMtazIlAzrIjI ma. 49. pU. zrutapUrNAzrIjI ma. pa. pU. zaktipUrNAzrIjI ma. 51. pU. saMyamapUrNAzrIjI ma. pa2. pU. priyaguNAzrIjI ma. pa3. pU. punyaratnAzrIjI ma. vi.saM. 2040 pU. sulasIzrIjI ma. nIlImAbena motIlAla khetazI gaDA vi.saM. 2040 pU. sulabhAzrIjI ma. caMdanAbena motIlAla khetazI gaDA vi.saM. 2041 pU. yazasvatIzrIjI ma. caMpAbena bhacu ladhA deDhIA vi.saM. 2041 pU. puSpacUlAzrIjI ma. guNIbena cAMpazI karamazI gAlA vi.saM. 2041 pU. kumudazrIjI ma. urmilAbena rAyazI zivajI cheDA vi.saM. 2041 pU. kumudazrIjI ma. nirmalAbena rAyazI zivajI cheDA vi.saM. 2041 pU. kumudazrIjI ma. bhAratIbena rAyazI zivajI cheDA vi.saM. 2044 pU. caraNazrIjI ma. jIvatIbena karasana kuMbhA gaDA vi.saM. 2045 pU. bhavyaratnAzrIjI ma. prItibena khImajI akhA deDhIA vi.saM. 2045 pR. kumudazrIjI ma. dhanavaMtIbena TokarazI narazI cheDA vi.saM. 204pa pU sulatAzrIjI ma. haMsAbena surajI sAMgaNa gaDA vi.saM. 2045 pU sulatAzrIjI ma. pUrNimAbena sUrajI sAMgaNa gaDA vi.saM. 2046 pU. yazasvatIzrIjI ma. zrImatI khetaibena bhacu ladhA deDhIA vi.saM. 2046 pR. kumudazrIjI ma. bhAnubena narapAra mAMiA deDhIA vi.saM. 2049 pU. bhavyaratnAzrIjI ma. pravINAbena haMsarAja deDhiyA 828282828282828282828282828282828282
Page #613
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FREREREDE 54. pU. prazamaratizrIjI ma. 55. pU. prazamanidhizrIjI ma. 56. pU. prazamamaitrIzrIjI ma. 57. pU. cAruvinayAzrIjI ma. 58. pU. dhyAnaguNAzrIjI ma. 59. pU. vizuddhadarzanAzrIjI ma. 60. pU. nirvANarasAzrIjI ma. 61. pU. bhAvyaratnAzrIjI ma. 62. pU. paramakRpAzrIjI ma. 63. pU. paramakaruNAzrIjI ma. 64. pU. paramakalAzrIjI ma. 65. pU. paramabhaktizrIjI ma. 66. pU. paramakSamAzrIjI ma. 67. pU. pUrNavinayAzrIjI ma. vi.saM. 2052 vi.saM. 2052 vi.saM. 2052 vi.saM. 2052 vi.saM. 2052 vi.saM. 2054 vi.saM. 2055 vi.saM. 2055 vi.saM. 2056 vi.saM. 2056 vi.saM. 2057 vi.saM. 2057 vi.saM. 2057 vi.saM. 2057 pU. kumudazrIjI ma. pU. kumudazrIjI ma. pU. kumudazrIjI ma. pU. caMdrodayAzrIjI ma. acalagaccha pU. bhavyaratnAzrIjI ma. pU. bhavyaratnAzrIjI ma. pU. bhavyaratnAzrIjI ma. pU. kumudazrIjI ma. pU. kumudazrIjI ma. pU. kumudazrIjI ma. pU. kumudazrIjI ma. pU. kumudazrIjI ma. pU. kumudazrIjI ma. damayaMtIbena velajI cheDA jyotibena TokarazI gaDA rekhAbena TokarazI gaDA hemalatAbena govara gAlA bhAratI nAthAlAla kAriyA cetanA rasikalAla deDhiyA kRpAlI khImajI rAMbhiyA bhAvanA khImajI rAMbhiyA jayAbena meghajI cheDA razmibena meghajI cheDA maNibena TokarazI gaDA kaMcanabena TokarazI gaDA kalpanAbena premajI cheDA prItibena premajI cheDA FRERERE // 926 //
Page #614
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERERER vi.saM. 2003 2004 2005 2009 2011 2014 2015 2016 2017 2018 nAma manapharA : cAturmAsa yAdI vi.saM. 2020 2021 2022 2023 2024 pU. munirAjazrI padmavijayajI ma.sA. pU. munirAjazrI kaMcanavijayajI ma.sA. pU. munirAjazrI ratnavijayajI ma.sA. pU. munirAjazrI niraMjanavijayajI ma.sA. pU. paMnyAsazrI dIpavijayajI gaNivara (pAchaLathI pU.A.vi. devendrasUrijI) pU. sA.zrI sulocanAzrIjI ma.sA. pU. sA.zrI vidyutprabhAzrIjI ma.sA. pU. sA.zrI subhadrAzrIjI ma.sA. pU. paM.zrI dIpavijayajI gaNivara (pU.A. vi. devendrasUrijI) pU. sA. kumudazrIjI ma.sA. 2025 2027 2028 2029 2030 nAma pU. sA. caMdrakalAzrIjI ma.sA. pU. munizrI ratnAkaravijayajI ma.sA. pU. sA.zrI kumudazrIjI ma.sA. pU. sA.zrI sulasAzrIjI ma.sA. pU. sA.zrI darzanazrIjI (pU.A. vi. vallabhasUrijInA) pU. sA. kaMcanazrIjI ma.sA. (pU.A.zrI kailAsasAgarasUrijInA) pU. sA. yazasvatIzrIjI ma.sA. pU. sA. nityodayAzrIjI ma.sA. pU. A. vi. kalApUrNasUrijI Adi-61 pU. sA.zrI vidyutprabhAzrIjI ma.sA. **** karadda
Page #615
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 2032 pU. sA. divyaprabhAzrIjI ma.sA. 2040 pU. munizrI darzanavijayajI ma.sA. 2033 pU. sA. punyaprabhAzrIjI ma.sA. 2041 pU. paMnyAsazrI prItivijayajI ma.sA. 2034 pU. sA. puSpacUlAzrIjI masA. 2042 pU. paMnyAsazrI prItivijayajI gaNivara 2035 pU. munizrI darzanavijayajI ma.sA. (hAla upAdhyAya zrI prIti vi.) 2036 pU. munizrI araviMdavijayajI ma.sA. 2043 pU. sA.zrI jayAnaMdAzrIjI ma.sA. (hAla pU.A.vi. araviMdasUrijI) 2044 pU. sA.zrI cArUguNAzrIjI ma.sA. 2037 pU. A.zrI vi. kalApUrNasUrijI Adi-37 2045 pU. munirAjazrI mukticaMdravijayajI ma.sA. 2038 5. sA.zrI nityAnaMdazrIjI ma.sA. 2046 pU. sA.zrI sulabhAzrIjI ma.sA. 2039 pU. munizrI prItivijayajI ma.sA. 828282828282828282828282828282828282 III
Page #616
--------------------------------------------------------------------------
________________ "manapharA' kalpanAnI AMkha) zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 - pUjya munirAjazrI municaMdravijayajInA pravacanomAMthI (vi.saM. 2045, manapharA cAturmAsa) mastarAma, narabherAma, pharatArAma ane rAjArAma nAmanA mANaso pharatA-pharatA eka jagyAe jaI pahoMcyA. tyAMnI lIlI-lIlI dharatI ane mIThuM-mIThuM pANI joi gAma vasAvavAnuM mana thai gayuM. gAma to vasAvyuM paNa nAma zuM pADavuM ? e aMge moTI takarAra UbhI thai. mastarAma kahe : "A gAmanuM nAma 'mastarAmapura' ja paDavuM joie.' narabherAma kahe, "nahi.. nahi... A gAmanuM nAma "narabherAma nagara' ja paDavuM joie. kAraNa mahenata to badhI mArI ja che.' tyAM ja pharatArAma bolI UThyA, 'jAva... jAva... have. A gAmanuM nAma to 'pharatArAma grAma" ja paDavuM joie. mahenata bhale tame karI paNa yojanA to badhI mArI ja che ne ?' have rAjArAma paNa zAnA bAkI rahe ? e paNa barADI UThyA, 'tame badhA rahevA do. tame lokoe mAtra mahenata ke yojanA ja karyA haze. paNa AnI pAchaLa jo preraNA ane mArgadarzana koinA hoya to mArA ja che. meM koi preraNA ke mArgadarzana ApyAM ja na hota to tame zAnI yojanA banAvata? zAnA para mahenata karata ? eTale A gAmanuM nAma "rAjArAma parA' ja paDavuM joie. cAreya jaNa potAne mahAna mAnatA hatA. koi potAne ocho mAnavA taiyAra na hato. cAreyanI eka ja ARRARAUAYA8A828282828282828 // 28i
Page #617
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 vAta hatI, mArA nAma parathI ja gAmanuM nAma paDavuM joie. jagatanuM Aja mahAna duHkha che ne ? A jagatanA badhA ja mANaso manamAM to potAne ja "mahAna" mAnatA hoya che. ethI ja A jagata ATalA badhA saMgharSothI gherAi gayuM che. Ama ghaNA divaso sudhI cAre jaNa vacce A takarAra cAlyA karI. Akhare eka divasa tyAM koi DAhyo mANasa AvI pahoMcyo. teNe badhI vAta sAMbhaLIne kahyuM, 'baMdhuo ! tamAre A takarAra cAlu rAkhavI che ke teno pheMsalo lAvavo che?' 'takarAra cAlu to kema rakhAya ? paNa teno pheMsalo sarvamAnya joie.' 'hA, huM sarvamAnya pheMsalo ApuM chuM. jethI koineya mana-du:kha nahi rahe. sAMbhaLo. huM evuM nAma ApuM chuM. jemAM tamArA cAreyanA nAmo AvI jaze. gAmanuM nAma rAkho : "manapharA'. bolo, AmAM cAreyanA nAmono pahelopahelo akSara AvI gayo ke nahi ? mastarAmano ma, narabherAmano na, pharatArAmano huM ane rAjArAmano rA... banI gayuM nAma manapharA. ane cAreya jaNa A pheMsalo sAMbhaLI khuza-khuza thai gayA. emaNe A nirNaya saharSa vadhAvI lIdho. samAdhAna karavAnI A AgavI rIta manapharAmAM sahaja rIte vaNAi javI joie. mANasa che e jhagaDI paNa paDe. paNa jhagaDyA pachI samAdhAna karI levuM e moTI vAta che. dareka vAtane thALe pADatAM zIkho. potAno ja kakko kharo na karo. bIjAnuM paNa svamAna sacavAya e rIte Ukela lAvo. to jIvana kharekhara naMdana-vana banI raheze. 82828282828282828282828282828282888 II,26
Page #618
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam GRERERE - kSamApanA prasaMge tA. 09-09-1989 ApaNuM nukazAna sauthI vadhu koNe karyuM ? muslimoe ? aMgrejoe ? nahi. ApaNe ja ApaNuM nukazAna karyuM che. ApaNe ja jo paraspara saMgaThita hota to konI tAkAta che ke ApaNA para koi videzI rAjya calAvI zake? paNa ApaNe vibhAjita rahyA - asagaMThita rahyA. eno lAbha videzIone maLato rahyo. 'tamAro dharma judo. amAro dharma judo. tamArA bhagavAna judA, amArA bhagavAna judA. amArA rAma bhagavAna che. tamArA bhagavAna mahAvIra che.' A pramANe ApaNe ghaNA kALa sudhI laDyA. have laDavAnuM rahevA daie. saMgaThana sAdhIne ApaNe sau eka thaie. eka saLImAM koi tAkAta nathI, paNa e sAthe maLe che tyAre sAvaraNI bane che. eka biMdu sAva nagaNya che, paNa eja biMduothI banelo sAgara keTalo virATa che ? eka tAMtaNAne nAnakaDI bebalI paNa toDI zake che, jyAre aneka tAMtaNAothI banelA doraDAthI moTA hAthIo paNa baMdhAi jAya che. ApaNe jo TakI rahevuM hoya to saMgaThita thavuM ja joize. dharmanA nAmanI, bhagavAnanA nAmanI badhI laDAione have dezavaTo ApIe. mahAvIra ane rAma baMne siddha bhagavAna che. koi pharaka nathI. juo, 'manapharA' nAma keTaluM suMdara che ? tenA eka cheDe 'ma' ane bIje cheDe 'rA' che. 'ma' eTale mahAvIra ane 'rA' eTale rAma. vacce 'napha' che. 'na' eTale nathI. 'pha' eTale pharaka. mahAvIra ke rAmamAM apekSAe koi pharaka nathI. siddha bhagavaMtanI apekSAe baMne samAna che. baMneya karmano kSaya karI mokSamAM gayA che. |GRERER R || 30 ||
Page #619
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 - rAmazilA kAryakrama prasaMge tA. 10-10-1989 mahAbhArata ane rAmAyaNa TI.vI.mAM zuM juo cho ? tamArA ghara-gharamAM ja rAmAyaNa ane mahAbhArato cAlI nathI rahI ? bIje kyAM jovA jaie ? "manapharA' nAmamAM ja mahAbhArata ane rAmAyaNa che. ekabAju "ma' ane bIjI bAju "rA' che. "ma" eTale mahAbhArata ane "rA' eTale rAmAyaNa. mahAbhArata e draSanuM pratIka che. emAM duryodhana, duHzAsana, karNa, arjuna, bhIma, draupadI ane dhRSTadyumna, azvatthAmA, jayadratha vagere krodhathI bahAvarA banelA jovA maLe che. rAmAyaNa e rAganuM pratIka che. kaikeyIne bharata para, dazarathane rAma para, zUrpaNakhAne rAma-lakSmaNa para, sItAne suvarNamRga para ane rAvaNane sItA para rAga thayo che. A rAgathI ja AkhuM rAmAyaNa UbhuM thayuM che. vaiSa ane rAga eja saMsAranI jaDa che. e vacce je rahe te pIsAI jAya che. 'ma' (vaiSa) ane "rA' (rAga)nI vacce rahelA 'na-pha' cagadAI jAya che. 'na' eTale naguNA-naphaphaTa loko ane 'pha' eTale phAlatu loko ja emAM cagadAI jAya che. paNa jeo 'mahAvIra prabhunA 'rAjaya (zAsana)ne pakaDI le che teo bacI jAya che. teo naphaphaTA nahi, paNa namra banI jAya che. phAlatu nahi, paNa phaLalakSI banI jAya che. - pU. dAdAzrI jIta vi.ma.nA guNAnuvAda prasaMge tA. 24-07-1989 8A%A88888A YAUAAAAAAAAA II626
Page #620
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam BACA SUR 8282828282828282828282828282 ekavAra svapra AvyuM. addabhuta hatuM e svapra ! emAM dekhAyuM : Urdhvalokano svAmI mahendra, maryalokano svAmI narendra ane pAtAlalokano svAmI phaNIndra (phaNI-nAga) traNeya pharatA pharatA eka jagyA para AvI caDyA. ramaNIya jagyA joi gAma vasAvavAnuM mana thayuM, paNa pharI eja ahaM TekarAyo ane nAma mATe joradAra jhagaDo thayo. mahendra kahe : huM Urdhvalokano svAmI chuM. tamArA badhAthI upara rahuM chuM tethI huM moTo chuM. mATe A gAmanuM nAma "mahendrapura' ja rAkhavuM paDaze. - narendra kahe : huM mAnavalokamAM rahenAro chuM. tamArAmAMno eka upara che to bIjo nIce che, paNa vacce to huM chuM. duniyAmAM paNa vaNalakhyo kAyado che ke je vacce ja hoya te ja nAyaka kahevAya. mATe huM kahuM chuM ke gAmanuM nAma 'narendrapura' ja hovuM joie. phaNIndra kahe : tame sau mArI vAta to sAMbhaLo. huM tamArA badhAthI nIce rahuM chuM. paNa tethI zuM thayuM ? makAnamAM pAyo nIce ja hoya che. chatAM tenA AdhAre ja makAna TakI raheluM hoya che ne ? mArA AdhAre ja tame cho. mATe huM kahuM chuM ke A gAmanuM nAma 'phaNIndrapura' ja rAkhavuM joie. traNeyanI A vAta sAMbhaLI bAjumAM ubhelo rAjendra nAmano mANasa bolI UThyo : tame traNa to mAtra devanA che naranA ke phaNInA rAjA cho, jayAre huM to rAjAono paNa rAjA chuM, mAruM nAma rAjendra che. mATe A gAmanuM nAma "rAjendrapura' ja pADo. 8A%A88888A YAUAAAAAAAAA || 2 ||
Page #621
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282828282 'have jA... jA... te gAma vasAvavAmAM zI mahenata karI che ? mahenata karyA vinA potAnuM nAma lagADavuM che ? e kadI nahi bane.' rAjendranI vAta sAMbhaLI traNeya jaNa eka sAthe UkaLI paDyA. 'nA... mahenata vinA to nAma kema Ave ? paNa mAruM mAnatA ho to nAma pADavA aMge mahenata karuM.' traNeyane eTaluM ja joituM hatuM. nAmakaraNa aMge koi Ukela lAvanAro ja jo ito hato. temaNe hA kahetAM rAjendra bolyo : tamArA traNeyanA nAmano pahelo ekeka akSara lai gAmanuM nAma pADo ane mArA nAmano "rA' akSara paNa mahenatANA tarIke sauthI AgaLa mUko. gAmanuM nAma thaze : 'rAmanapha' (rAjendra, mahendra, narendra, phaNIndranA prathama akSaro laine baneluM nAma.) A sAMbhaLI teo ekadama chaLI UThyA. tAro akSara sauthI AgaLa ? zA mATe ? ame eka AMgaLInI chUTa ApI ane teM to Akho hAtha ghAlI dIdho. game te thAya paNa "rA' AgaLa to kadI ja nahi rahe.' have jhagaDo ekanI sAme traNano thai gayo. jhagaDatA-jhagaDatA teo eka DAhyA mANasa pAse gayA. tyAM paNa rAjendranI jIda-potAno akSara AgaLa rahe e mATenI jIda cAlu ja rahI. A sAMbhaLI DAhyA mANase pheMsalo ApatAM kahyuM : mahAnubhAvo ! tame je nAma pasaMda karyuM che te barAbara che paNa 'rA'ne sauthI chelle javA do. je abhimAnI hoya tene kadI agrimatA na apAya, te to pAchaLa ja rahe. eTale gAmanuM nAma pADo : "manapharA'. AkharI pheMsalo sAMbhaLI, potAno "rA' sauthI chello gayelo jANI rAjendra poke-poke raDavA lAgyo. enI pokathI UMgha UDI gai, svapra pUruM thayuM. 8A%A88888A YAUAAAAAAAAA III
Page #622
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI zAlibhadra mahAkAvyam FRERERE A svapra kharekhara jAgatAne paNa vicAratA karI de tevuM che. abhimAnInI kevI hAlata thAya che ? jIvanane unnata banAvavuM hoya to ahaMkAra nahi, namaskAra joize. abhimAna nahi, namratA joize. jo tame namra banazo to sahaja rIte AgaLanuM sthAna maLaze ane jo ahaMkArI thayA to pAchaLa dhakelAi javuM paDaze. 'laghutA' se prabhutA mIle, prabhutA se prabhu dUra.' A jagatamAM jeo akkaDa thaine duniyAnA mastaka para paga mUkavA gayA te rAvaNa, duryodhana, hiTalara vagerenI zI hAlata thai ? te ajANI nathI ane jeo namra banI prabhu-caraNe jhUkI gayA, te gautamasvAmI vageree potAnuM jIvana kevuM dhanya banAvyuM te paNa ajANyuM nathI. ahaMkArano mArga saMsArano mArga che ane namaskArano mArga muktino mArga che. ahaMkArane nAmazeSa karavo eja jIvananI mahAna sAdhanA che. paNa e bahu kaThaNa che. ApaNA ahaMne jyAre Takkara lAge che tyAre ApaNane ema ja lAge che jANe ApaNe hArI gayA. paNa kadI bhUlazo nahi : ahaMkAranI hAramAM ApaNI jIta che ane tenI jItamAM ApaNI (AtmAnI) hAra che. jeTalA aMze tamArI aMdara ahaMno nAza thayo che teTalA aMze tame jIvatA cho, bAkIno tamAro aMza maDaduM che - maDaduM. jhUkatA vahI hai jisameM jAna haiM, akkaDatA to khAsa mudeMkI pahicAna hai. - vidAya vakhate tA. 14-11-1989 KHE ada 5634 //
Page #623
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282 tamArI Aje bAlyAvasthA che. bALapaNa jIvanano suvarNakALa che, nirdoSa AnaMda ane sonerI svaprono A kALa che. jiMdagImAM mAtra eka ja vAra Ave che. moTA thayA pachI game teTalI icchA karazo, paNa bALapaNa pharIne AvavAnuM nathI. atyAre tame jevA saMkalpo karazo tevuM ja tame tamAruM bhAvi ghaDI zakazo. tame ja tamArA bhAvinA ghaDavaiyA cho. atyAranuM jIvana jema bhUtakALanuM pariNAma che, tema te bhaviSyakALanuM bIja paNa che. tamArA atyAranA saMkalpo e ja tamArA bhaviSyanA bIja che. tamAre kevA saMkalpo karavA te batAvuM? tame je gAmamAM raho cho e manapharAmAM ja saMkalpanA bI chUpAyelA | che, tamArA bhaviSyanuM mArgadarzana paNa chUpAyeluM che. "ma... na...pha...rA...' A cAra akSarono saMdezo sAMbhaLo : "ma' kahe che. mahAna bano. A jIvana zudra kITanI jema pasAra karavA mATe nathI maLyuM, paNa mahAna banavA mATe maLyuM che. tamAre mahAna banavuM che ne ? mahAna to banavuM che paNa mahAna kone kahevAya ? zuM gAMdhI, naheru ke saradAra banI javAthI mahAna banAya che ? paNa badhA ja kAMi gAMdhI banI zakatA nathI, badhA ja kAMi netA nathI banI zakatA, paNa guNathI mahAna to jarUra banI zake. mahAnatAnA mArgo zI rIta javAya ? zikSaNa dvArA jayAre tamArAmAM mAnavatA Ave tyAre tame mahAnatAnA mArgo cho, mahAna banavA sattAnI spardhA karavI paDe che evuM nathI, eka sAco kheDUta, sAco vepArI ke sAco kaDIo paNa mahAna che. potAnI kakSAe mahAna che, jo e guNothI samRddha hoya ane sattAnA siMhAsana para beThelo mANasa (bhale loko ene mahAna kahetA hoya) paNa hevAna che, jo e guNahIna hoya. mahAna thavuM eTale guNasamRddha thavuM. guNasamRddha zI rIte thavAya ? eno javAba paNa "manapharAmAM ja che. 8A%A88888A YAUAAAAAAAAA // karU II
Page #624
--------------------------------------------------------------------------
________________ &| & & & zAlibhadra mahAkAvyam 8282828282828282828282828282 'na' kahe che. namra bano. mahAnatA UMcA Asane besavAthI nathI AvatI, paNa namratAthI Ave che. eka namratA jo tamArA jIvanamAM AvI gai to kharekhara guNonuM dvAra khulI gayuM. namratA eja mahAnatAno mArga che, guNa prAptino mArga che. paNa e mArge cAlavuM saheluM nathI. emAM khUba ja dhIraja joie. aphara saMkalpa joie. 'pha' kahe che. namratAno je mArga tame pakaDyo che, tyAMthI pharazo nahi. e ja mArgane vaLagI raho. vAraMvAra je potAno mArga badalyA kare che, te kyAMya pahoMcI zakato nathI. barAbara vicArIne mArga nakkI karo. pachI makkamapaNe pagalA bharo. abhimAnI ane luccA mANasone paNa bAhya dRSTie AgaLa vadhelA joi tame tamAro namratAno mArga choDo nahi, guNArjanamAM kaMTALo nahi. - "rA' kahe che. rAta-divasa e mATe (guNaprApti mATe) macI paDo. guNaprApti mATe rAcI-mAcIne evA maMDI paDo ke bIjuM badhuM ja bhUlAI jAya. jIvanamAM dhanane bahu mahatva Apazo nahi. dhananuM rakSaNa tamAre karavuM paDe che, jyAre guNo to tamAruM rakSaNa karaze. e vAta kadI bhUlazo nahi ke mANasa Akhare guNathI ja mahAna bane che. jo tamArAmAM guNo haze to te phelAyA vinA rahevAnA nathI. tamArA pratye loko AkarSita thayA vinA rahevAnA nathI. phUlamAM jayAre sugaMdha pragaTe che tyAre bhamarAone bolAvavA paDatA nathI. taLAva jayAre pANIthI bharAya che tyAre mAchalA ane deDakAone AmaMtraNa ApavuM paDatuM nathI. ma...na...pha...rA...no A saMdeza yAda rahyo ? "ma" mahAna banavA mATe. 'na' namra bano. 'pha' phatehano - vijayano. rA' rAha A ja che. A saMdezo bhUlAze nahi ne ? - skUlamAM vidyArthIo samakSa, tA. 16-10-1989 ARRARAUAYA8A82828282828282888 III